MÔ TẢ CHI TIẾT NHỮNG TỔN THƯƠNG DO LUPUS

Da

Nếu như tổn thương hình cánh bướm ở mũi là đặc

trưng cho hầu hết những bệnh nhân bị bệnh lupus.
Thật ra nó chỉ xuất hiện trong một số ít các trường
hợp bị bệnh lupus. Hồng ban cánh bướm ở mũi
màu đỏ hồng, gồ lên mặt da, nặng lên khi ra ánh
sáng mặt trời. Hồng ban không chỉ ảnh hưởng ở
mặt mà còn ở những phần da khác của cơ thể,
đặc biệt là ngón tay. Một số tổn thương da hình
bóng nước xuất hiện rồi biến mất. Da đầu cũng có
thể là ví trí tổn thương của lupus( rụng tóc thành vùng).
Ngòai những tổn thương này, còn có 3 loại sang thương khác :

• Lupus dạng đĩa

• Lupus hồng ban bán cấp , thường ở khớp, cổ và cánh tay. Hồng ban này thường thấy ở
những người mang kháng thể kháng Ro/SSA. Những tổn thương này rất nhạy cảm với tia cực
tím, đáp ứng tốt với điều trị bằng thuốc kháng sốt rét.

• Tổn thương hình lưới : đó là tổn thương dạng bông xuất hiện ở mu bàn tay, chi dưới, đặc
biệt gặp ở xương bánh chè(đầu gối). Dấu hiện này khá thường gặp ở những bệnh nhân có
hội chứng kháng phospholipide. Da là một trong những cơ quan dễ bị tổn thương nhất. Mặc
dù vậy, sinh thiết da hiếm khi dùng để chẩn đoán, vì xét nghiệm máu đặc hiệu hơn nhiều.

Khớp

Đau khớp là một đặc tính rất thường gặp của bệnh
lupus. Đa số bệnh nhân, tiến triển của bệnh khớp
không giống như viêm đa khớp dạng thấp, nghĩa là nó
không làm tổn thương sụn và bào mòn xương. Tuy
nhiên, đau khớp ít gặp trong giai đọan cấp, có thể rất
nặng làm người bệnh không thể đi đứng được trong
nhiều ngày.

Một số bệnh nhân bị lupus bị bệnh khớp đặc biệt, gọi

là bệnh khớp Jaccoud, trong bệnh này cả khớp và dây
chằng đều bị. Các ngón tay bị gấp nhẹ. Người bệnh rất
khó đối các ngón tay, khó gập các ngón vào lòng bàn
tay. Ngón cái thường dạng quá mức. Hơn nữa, người
bệnh có thể đau cơ nhiều. Cuối cùng, có thể đứt gân Achille, biến chứng này dễ xảy ra khi
dùng corticoid kéo dài.

Mạch máu

Viêm các mạch máu nhỏ(động mạch và tĩnh

mạch) là một đặc tính chủ yếu của bệnh lupus.
Theo ngôn ngữ y khoa, người ta gọi là viêm
mạch máu. Thường hiện tượng này xuất hiện ở
đầu chi và ở khủyu. Hiếm hơn là các mạch máu
bên trong, đường kính lớn hơn cũng bị ảnh
hưởng. Đôi khi mạch máu đáy mắt cũng bị, có
màu đỏ hình bó đuốc. Cuối cùng một số bệnh nhân bị lupus có tình trạng tăng đông máu do
sự có mặt của kháng thể kháng phospholipides

Tim và phổi

Ngoại tâm mạc và màng phổi

có thể bị tổn thương viêm
trong đợt bùng phát cấp tính
của bệnh. Trong trường hợp
viêm màng ngoài tim hoặc
tràn dịch màng ngòai tim,
người bệnh có triệu chứng
đau ngực, tăng lên khi hít thở
sâu. Thường thì biến chứng
này đáp ứng nhanh chóng
với điều trị bằng
glucocorticoïdes. Mặt khác,
bệnh nhân bị lupus ban đỏ
cấp tính rải rác dễ bị nhiễm
trùng phổi hơn do dùng thuốc
ức chế miễn dịch, làm giảm khả năng đề kháng của cơ thể. Viêm phổi biểu hiện triệu chứng là
ho có đàm, sốt, khó thở. Cuối cùng, một biến chứng nặng nhất của bệnh lupus là thuyên tắc
phổi, thường gặp ở những bệnh nhân trong máu có kháng thể kháng phospholipides. Lâm
sàng của thuyên tắc phổi là đau ngực, khó thở cấp tính, ho khạc ra máu. Điều trị thuyên tắc
phổi là nhập viện và dùng thuốc kháng đông.

Thận

Thận là mục tiêu nhắm đến trong bệnh lupus ban đỏ rãi rác, bệnh tiến triển rất lâu trong nhiều
năm và không triệu chứng. Chỉ có phân tích kỹ và đặc biệt nước tiểu mới giúp chẩn đoán
được. Vì vậy chủ yếu là nên đánh giá thường xuyên chức năng thận cũng như huyết áp. Dấu
hiệu sớm nhất thường gặp của viêm thận là tiểu ra proteine. Thận là một hệ thống lọc phức
tạp, bình thường nó giữ protein lại trong máu không cho thóat qua nước tiểu. Nếu như cầu
thận bị tổn thương, protein sẽ thóat ra và vào trong nước tiểu, đặc biệt là albumine. Do đó,
điều quan trọng là phải đánh giá thường xuyên xem có hay không có albumine trong nước
tiểu bằng que nhúng. Nhiều bệnh nhân tự theo dõi ở nhà bằng que nhúng để phát hiện
albumine trong nước tiểu. Dấu hiệu thứ hai của bệnh thận là tiểu máu, nghĩa là có hồng cầu
trong nước tiểu. Thường phát hiện bằng xét nghiệm nước tiểu qua kính hiển vi, phải làm
thường xuyên, nước tiểu được lấy khi đói giúp cho cô đặc hơn. Thứ ba là, bệnh thận cũng có
thể được phát hiện bằng biến chứng của tăng huyết áp. Vì vậy bạn nên kiểm tra và theo dõi
huyết áp thường xuyên. Nếu như xét nghiệm nước tiểu nghi ngờ có tổn thương thận, theo
kinh điển thì nên sinh thiết thận bằng kim sau khi gây tê tại chỗ. Mẫu bệnh phẩm được quan
sát dưới kính hiển vi để xác định mức độ viêm của thận. Ngày nay, người ta xem bệnh thận là
một biến chứng cực kỳ nặng trong bệnh lupus ban đỏ rải rác. Với phát hiện sớm, điều trị sẽ
khả quan hơn. Vì vậy, điều trị thích hợp rất có hiệu quả. Chỉ có 5 đến 10 % bệnh nhân bị lupus
có tổn thương thận cần lọc thận hay thậm chí ghép thận.

Não

Tổn thương não thường liên quan đến bệnh lupus nhưng khó có thể chẩn đóan và đánh giá
được. Mặt khác, những biểu hiện ở não có thể là do viêm(viêm mạch máu) hay do thuyên tắc
tĩnh mạch ( trong hội chứng kháng phospholipide) hoặc do biểu hiện của nhiễm trùng( nhất là
ở bệnh nhân bị ức chế miễn dịch). Người bệnh thường than phiền là đau đầu, động kinh, hội
chứng trầm cảm, bệnh tâm thần, rối lọan nhận thức( như rối lọan trí nhớ chẳng hạn) hay có
những cử động bất thường. Đau đầu thường gặp trong bệnh lupus, nhưng đau đầu cũng có
thể có trước đó nhiều năm. Ở một số bệnh nhân, đau đầu theo kiểu đau nửa đầu (migrain)
kèm theo buồn nôn và ói mửa. Một số trường hợp đau đầu này có liên quan đến những rối
loạn đông máu, nhất là do chức năng tiểu cầu. Tai biến mạch máu não, thường kèm liệt ½
người, cử động bất thường. Thường nhất, tai biến xuất hiện vào giai đọan đầu của bệnh. Tai
biến có thể kèm theo động kinh nghĩa là co giật đột ngột, mất ý thức và tiểu ra quần. Đa số
bệnh nhân, những triệu chứng này đáp ứng tốt với điều trị. Nhất là dùng glucocorticoïdes, các
thuốc ức chế miễn dịch khác và thuốc chống động kinh. Ở đa số bệnh nhân khi bệnh vẫn
được kiểm sóat, thì nguy cơ tái phát vẫn có thể xảy ra. Những biểu hiện về thần kinh tâm thần
của bệnh lupus chỉ được nhận biết mới đây. Nhiều bệnh nhân bị lupus mắc chứng trầm cảm
nặng cần phải nhập viện điều trị. Một số bệnh nhân sợ khoảng không hoặc sợ phòng kín. Một
số bệnh nhân bị ảo giác như ảo thanh, ảo thị. Một số hiếm trường hợp, bệnh nhân có thể bị
tâm thần phân liệt. Người ta chỉ có thể khẳng định rằng những biểu hiện này cũng có thể
nặng, đáp ứng tốt với điều trị nội khoa.

Mắt

Khô mắt rất thường gặp. Nhiều trường hợp có kèm theo khô miệng, gọi chung là hội chứng
Sjögren. Thông thường, người bệnh không hiểu rằng việc bài tiết nước mắt không đủ. Cần
phải khám mắt thường xuyên ở người bị bệnh lupus, vì đó là một trong những nơi hiếm của
cơ thể mà mạch máu có thể được quan sát một cách trực tiếp. nhờ vào dụng cụ soi mắt. Các
loại thuốc corticoid dùng trong bệnh lupus có thể gây đục thủy tinh thể, thuốc chống sốt rét
gây lắng đọng ở giác mạc và võng mạc…

Các cơ quan khác

Hạch và lách có thể bị phì đại, đặc biệt là trong giai đoạn cấp của bệnh. Rất thường bị chẩn
đóan là « tăng đơn nhân nhiễm khuẩn » ở giai đoạn này trước khi phát hiện kháng thể kháng
nhân. Điều lạ là gan hiếm khi bị ảnh hưởng trong bệnh lupus. Vì vậy vàng da trong bệnh lupus
không thể coi như hậu quả của bệnh này. Tất cả những yếu tố trong máu ( hồng cầu, bạch
cầu và tiểu cầu) đều có thể bị ảnh hưởng và giảm.

(BSGĐ)