БичÑ​Ñ​н: Administrator Monday, 08 October 2007 ТуÑ​гаар

тогтнолын мєрєєдєл /1911-1919/

Монгол нь 1907 онооÑ​ Ñ​хлÑ​н зєвх

єн Манж-ОроÑ​ын тєдийгvй ОроÑ​ - ЯÐ
¿Ð¾Ð½Ñ‹ улÑ​ тєрийн гÑ​Ñ€Ñ​Ñ​ Ñ…Ñ​лÑ​лцÑ​Ñ​ний
нÑ​гÑ​н обьект болон тооцогдох Ð
±Ð¾Ð»Ð¾Ð². Ð​ийт Монголыг хамарÑ​ан 1911-
1915 оны vндÑ​Ñ​ний Ñ​рх чєлєєний Ñ…Ñ”Ð
´Ñ”лгєєн ОроÑ​ - Японы гÑ​Ñ€Ñ​Ñ​ний Ñ​иÑ​Ñ
‚емийг шалгаÑ​ан нÑ​г Ñ‘Ñ​ны шалгуур Ð
±Ð¾Ð»Ñ​он юм.

Чин гvÑ€Ñ​н XX зууны Ñ​хнÑ​Ñ​Ñ​ "шинÑ​ зÐ

°Ñ​гийн бодлого"/Ñ​ин чжÑ​н/зÑ​Ñ€Ñ​г арга
Ñ…Ñ​мжÑ​Ñ​ авÑ​анд Ñ​Ñ… нутгаа цÑ​вÑ​Ñ€ аÑ
€Ð¸ÑƒÐ½ авч vлдÑ​Ñ… гÑ​Ñ​Ñ​н монгол дÑ​Ñ​д лÐ
°Ð¼, ноёд ихÑ​д дургvйцÑ​ж, гаднааÑ​ Ñ
‚уÑ​лах Ñ…vч улам шаргуу хайх Ð
±Ð¾Ð»Ð¾Ð². Халхын 4 аймгийн хан,
чуулган дарга, жанжин Ñ‚Ñ​ргvvÑ‚Ñ​й
ноёд, хамба, шанзодба нарын зÑ​Ñ
€Ñ​г Ñ​рх баригчид Ð¥vÑ€Ñ​Ñ​нд цугларч
Жибзундамба хутагтад бат оршил
єргєхєєр 1911 оны 6 дугаар Ñ​арын 21-
нд нууц зєвлєгєєн хийж, Чин улÑ​ын
шинÑ​ заÑ​гийн бодлогыг Ñ…vлÑ​Ñ​Ñ… Ñ​Ñ​Ñ​Ñ… Ñ
‚алаар зєвлєлджÑ​Ñ​. ТÑ​рхvv
зєвлєгєєнєєÑ​ ОроÑ​ улÑ​ааÑ​ туÑ​ламж
авч МанжааÑ​ Ñ​алах, туÑ​гаар улÑ​ Ð
±Ð¾Ð»Ð¾Ñ…, Богдыг улÑ​ын Ñ​зÑ​н хаанаар
єргємжлєхєєр Ñ​анал нÑ​гдÑ​ж, чин вÐ
°Ð½ Ханддорж, даа лам ЦÑ​Ñ€Ñ​нчимÑ​д, Ð
„вєр Монголын ХайÑ​ан гvн нарыг ОÑ
€Ð¾Ñ​ улÑ​ааÑ​ туÑ​ламж Ñ​Ñ€Ñ​Ñ… Ñ
‚єлєєлєгчєєр томилон илгÑ​Ñ​жÑ​Ñ​.

Тvvхч Л. ЖамÑ​ран Жибзундамба хуÑ

‚агт 1911 оны 11 дvгÑ​Ñ​Ñ€ Ñ​арын 28-нд Ð
±ÑƒÑƒÐ»Ð³Ð°Ñ​ан "Одоо монгол овогтон
бvгдÑ​Ñ​Ñ€ нийлж єєртєє улÑ​ болон Ñ
‚огтнож шашнаа мандуулан буÑ​дын
Ñ​рх мÑ​дÑ​лд дарлагдах зовлон зvÐ
´vvрийг vзÑ​хгvй болох цаг болÑ​он"
гÑ​Ñ​Ñ​н лvндÑ​нг задлан шинжлÑ​Ñ​д
Монголын ноёд, лам нар Ð¥Ñ​тадад
хєрєнгєтний хувьÑ​гал єрнєÑ​єн
vед "Монгол овогтон бvгдÑ​Ñ​Ñ€
нийлж єєртєє улÑ​ болон тогтнож
шашнаа мандуулах" гÑ​дÑ​г шинÑ​ уриа
томъёолон гаргаÑ​ан нь
Монголчуудын Манж-Ñ…Ñ​тадын
ноёрхолын Ñ​Ñ​Ñ€Ñ​г Ñ‚Ñ​мцÑ​л шинÑ​ шатÐ
°Ð½Ð´ дÑ​вшиж, vндÑ​Ñ​ний Ñ​рх чєлєєний Ñ…
єдєлгєєн болон тєлєвшÑ​єнийг хаÑ
€ÑƒÑƒÐ»Ð¶ байна гÑ​ж дvгнÑ​жÑ​Ñ​. Улмаар Ж
ибзундамба хутагтыг 1911 оны 12 дугÐ
°Ð°Ñ€ Ñ​арын 29-ний єдєр Монгол улÑ​ын
хаан ширÑ​Ñ​нд залах Ñ‘Ñ​лол болж,
олноо єргєгдÑ​єн Монгол улÑ​ бÐ
°Ð¹Ð³ÑƒÑƒÐ»Ð°Ð³Ð´Ñ​аныг албан Ñ‘Ñ​оор тунх
аглаж, Монгол улÑ​ын ЗаÑ​гийн газÑ
€Ñ‹Ð³ 5 Ñ​амтайгаар зохион байгуулж,
Ñ​нÑ​ Ñ…Ñ​Ñ€Ñ​гт Ñ…vчин зvтгÑ​Ñ​Ñ​н ноёд лам
нарыг хєхvvлÑ​н шагнажÑ​Ñ​.

Хоёр их хєрш орон маань Ñ​нÑ​Ñ…vv

vйл Ñ​вдалд Ñ…Ñ​рхÑ​н хандав. Чин
улÑ​ын Ñ​уурин дÑ​Ñ​Ñ€ тогтÑ​он Ð¥Ñ​тадын
Дундад ИргÑ​н улÑ​ын Ñ​рх баригчид /
Чжунхуа Миньго/ Жибзундамба х
утагт Ñ‚Ñ​ргvvÑ‚Ñ​й Ñ…Ñ​Ñ​Ñ​г Монгол ноёд Ð
´Ñ​Ñ​д лам нар хаант ОроÑ​ын арга
мÑ​Ñ…, Ñ​вууллагад автагдаж хийÑ​Ñ​н "уÑ
€Ð²Ð°Ð»Ñ‚" гÑ​ж vзÑ​ж байлаа. Хаант ОроÑ​
улÑ​ын заÑ​гийн газар МонголчууÐ
´Ñ‹Ð³ туÑ​гаар тогтнох чадавхи байх
гvй гÑ​ж vзÑ​ж байÑ​ан тул "автономийн
тєлєє хєдєлгєєн", "автономит зÐ
°Ñ​гийн газар" гÑ​ж нÑ​рлÑ​Ñ… болÑ​он юм.

Дундад ИргÑ​н УлÑ​ын /ДИУ/ Ерєнх

ийлєгч Юань Шикай Жибзундамба х
утагтын нÑ​Ñ€ дÑ​Ñ​Ñ€ 1912 оны 3 дугаар Ñ​аÑ
€Ñ‹Ð½ 16-нд цахилгаан утаÑ​ илгÑ​Ñ​ж
монголчууд дангаараа улÑ​ Ð
±Ð¾Ð»Ð¾Ð½ тогтнож чадахгvй, зєвхєн
Ñ…Ñ​тадын харьÑ​анд байвал хєгжиж
чадна гÑ​ж Ñ​тгахыг оролдов. Юань
Шикай утÑ​андаа"...Монгол газар Ñ…Ñ​Ð
´vй уудам боловч Ñ…vний тоо даанч
цєєн, олон Монголыг нийлvvлÑ​н Ð
±Ð¾Ð´Ð²Ð¾Ð¾Ñ​ дотоод газрын нÑ​гÑ​н
жижиг мужийн тоонд хараахан vл
Ñ…vÑ€Ñ​хийн дÑ​Ñ​Ñ€ Монголчуудын аж Ð
°Ñ…уй Ñ​дуу зvдvv Ñ​д агуурÑ​ын орлого
маш бага." гÑ​Ñ​д цааш нь "Олон
Монголчууд Ñ…Ñ​тад лугаа зах
нийлÑ​н Ñ​ууж харилцан Ñ‚vшилцвÑ​Ñ​Ñ​ Ñ…
арин улÑ​ тєрд туÑ​тай бєгєєд
нийлÑ​лцвÑ​Ñ​Ñ​ хоёр Ñ​тгÑ​Ñ​дÑ​д ашиг буй,
Ñ​алаливааÑ​ хоёр Ñ​тгÑ​Ñ​дÑ​д хохиÑ
€Ð¾Ð» буй. ÐрхÑ​м ламын оюун билиг
нÑ​втÑ​рхий тул Ñ​рхгvй зовлон Ð
±ÑƒÑ​ныг Ñ…Ñ​нан Ñ​лгаж чадна" гÑ​Ñ… зÑ​Ñ
€Ð³Ñ​Ñ​Ñ€ Ñ​тгажÑ​Ñ​. Жибзундамба хутагт 3
дугаар Ñ​арын 25-нд Юань Шикайд хаÑ
€Ð¸Ñƒ утаÑ​ Ñ​вуулж "Гадаад Монгол Ñ​нÑ​
удаа журмыг vvÑ​гÑ​Ñ​Ñ​н нь Ñ​згуурааÑ​
vндÑ​Ñ​Ñ​ баталж, шашнаа баталж хаÑ
€ÑŒÑ​ат газар орноо бvÑ€Ñ​н бvÑ‚Ñ​н Ð
±Ð¾Ð»Ð³Ð¾Ñ…ын Ñ​анаа болой. Ер нь єєр
горилох зvйл бvхий нь буÑ​, мєн ч
гажуу vгÑ​Ñ‚ баширлагдÑ​ан Ñ​вдал буÑ​,
vнÑ​Ñ…Ñ​Ñ​рийн харгиÑ​ заÑ​агт зовж зvдÑ​Ñ
€Ñ​ний учир болой" гÑ​ж Монголчууд
угааÑ​аа єєрийн гÑ​Ñ​Ñ​н тєр Ñ‘Ñ​, шашин
шvтлÑ​гтÑ​й бєгєєд буÑ​дын хатгалгаÐ
°Ñ€ хєдлєєгvй, газар нутгаа бvÑ€Ñ​н Ð
±vÑ‚Ñ​н болгож, туÑ​гаар улÑ​ болох
гÑ​Ñ​нийг нотложÑ​Ñ​.

Японы зvгÑ​Ñ​Ñ​ ч Монголд єрнєж байÑ​Ð

°Ð½ vйл Ñ​вдлыг анхааралтай ажиглаж
байжÑ​Ñ​. Манжийн амбан Сандог ДÑ​Ñ​д
VдÑ​Ñ​Ñ€ дайрч єнгєрєх vед Японы цÑ​Ñ
€Ð³Ð¸Ð¹Ð½ хошууч ИзомÑ​ 1911 оны 12 дугааÑ
€ Ñ​арын 19-нд Ñ‚vvнтÑ​й уулзаж Ñ​рилцан
Ð¥vÑ€Ñ​Ñ​нд болÑ​он Ñ​вдлыг Ñ​риулж авчÑ​Ñ​.
ТÑ​Ñ€Ñ​Ñ​Ñ€ Сандогийн Ñ​рианд Ñ‚vшиглÑ​н
бÑ​лтгÑ​Ñ​Ñ​н мÑ​дÑ​Ñ​ндÑ​Ñ​: "... Монголын Ñ
‚уÑ​гаар тогтнол гÑ​гчийг тунхаглÐ
°Ñ​ан нь ОроÑ​ын урьдааÑ​ Ñ
‚єлєвлєÑ​єн ажил Ñ​вуулга гÑ​дÑ​г нь Ñ
‚одорхой, Ханддорж чин вантай Ñ…
уйвалдан Жибзундамба хутагтын
нÑ​Ñ€ Ñ​vрийг ашиглаÑ​ан зvйл гÑ​дÑ​г нь Ð
±vÑ€ ч тов тодорхой. Сайн ноён, ЗÐ
°Ñ​агт ханыхны цаашдын байдал тоÐ
´Ð¾Ñ€Ñ…ойгvй, Жибзундамба хутагтын
нÑ​Ñ€ Ñ​vÑ€ туÑ​гаар тогтнолоо хир уÐ
´Ð°Ð°Ð½ хадгалж чадах Ñ​Ñ​Ñ​Ñ… нь Ñ
‚уйлын Ñ​ргÑ​лзÑ​Ñ​Ñ‚Ñ​й" гÑ​ж бичиж байв.

Ð​єгєє талааÑ​ шинÑ​ тулгар Монгол

улÑ​ туÑ​гаар тогтнолоо буÑ​ад их
гvрнvvдÑ​Ñ​Ñ€ Ñ…vлÑ​Ñ​н зєвшєєрvvлÑ​Ñ… гÑ​Ñ​Ñ​н
Ñ…Ñ​д Ñ…Ñ​дÑ​н алхмыг 1910-аад оны Ñ​хний
хагаÑ​Ñ‚ хийÑ​Ñ​н билÑ​Ñ​. Олноо єргєгÐ
´Ñ​єний 2 дугаар оны намрын Ñ​vvл Ñ​аÑ
€Ñ‹Ð½ 20 буюу 1912 оны 10 дугаар Ñ​арын 29-
нд Гадаад Ñ…Ñ​ргийн Ñ​амнааÑ​ ноот Ð
±Ð¸Ñ‡Ð³Ð¸Ð¹Ð³ vйлдÑ​ж Франц, Ð​нгли, ГермÐ
°Ð½, Ð​Ð​У, Бельги, Япон, Дани, Голланд
болон Ð​вÑ​три зÑ​Ñ€Ñ​г еÑ​єн улÑ​ын
Ñ​лчин нарт илгÑ​Ñ​Ñ​Ñ​н байна.
Уг ноот бичигт "харилцан гÑ​Ñ€Ñ​Ñ​ бÐ
°Ð¹Ð³ÑƒÑƒÐ»Ð°Ð½ худалдаа нÑ​втрvvлж
улÑ​ын найрамдлыг зузаатгамуу"
гÑ​Ñ​Ñ​н Ñ​аналыг дÑ​вшvvлжÑ​Ñ​. ГÑ​вч Ñ‚Ñ​дгÑ​Ñ​Ñ€
9 улÑ​ын нÑ​г нь ч хариу ирvvлÑ​Ñ​гvй юм.

Их Британий хувьд 1907 онд ОроÑ​Ñ

‚ой байгуулÑ​ан гÑ​Ñ€Ñ​Ñ​ний дагуу
Монголыг ОроÑ​ын, Тєвдийг БритÐ
°Ð½Ð¸Ð¹ нєлєєний бvÑ​ гÑ​дгийг дор доÑ
€Ð¾Ð¾ Ñ…vлÑ​Ñ​н зєвшєєрÑ​єн учир
Монгол орон Ñ‚Ñ​дний улÑ​ тєрийн Ð
°ÑˆÐ¸Ð³ Ñ​онирхлын гадуур байÑ​ан гÑ​ж
vзÑ​Ñ… vндÑ​Ñ​Ñ‚Ñ​й. 1914 оны 5 дугаар Ñ​ард Ð¥vÑ
€Ñ​Ñ​ний заÑ​гийн газар єєрийгєє Их
гvрнvvдÑ​Ñ​Ñ€ Ñ…vлÑ​Ñ​н зєвшєєрvvлÑ​Ñ… гÑ​ж
БÑ​Ñ​жинд Ñ​уугаа Британи зÑ​Ñ€Ñ​г 5 оÑ
€Ð½Ñ‹ Ñ​лчинд дипломат болон Ñ​дийн
заÑ​гийн харилцаа тогтоох Ñ​анал
тавьж байжÑ​Ñ​. БÑ​Ñ​жинд Ñ​уугаа БритÐ
°Ð½Ð¸Ð¹Ð½ Ñ​лчин Монголын ГЯЯ-ны Ð
±Ð¸Ñ‡Ð³Ð¸Ð¹Ð³ Ñ…vлÑ​Ñ​ж аваад "Худалдаа, аж
vйлдвÑ​рийн Ñ​амны тєлєєлєгчийг Ð¥vÑ
€Ñ​Ñ​нд томилон очуулах Ñ…vÑ​Ñ​лтийг Ð
—аÑ​гийн газартаа тавив" гÑ​ж Ð¥Ñ​тадын
Ñ‚Ñ​Ñ€ vеийн Ñ​онинд бичиж байв.

Франц ОроÑ​ын холбоотон орны

хувьд Монголын аÑ​уудлаар ОÑ
€Ð¾Ñ​ын байр Ñ​уурийг дÑ​мжих байр
Ñ​уурь баримтлав. ПариÑ​Ñ‚ Ñ​ууж бÐ
°Ð¹Ñ​ан ОроÑ​ын Ñ​лчин Ñ​айд ИзвольÑ​кий
1911 оны 11 дvгÑ​Ñ​Ñ€ Ñ​ард Францын ГЯЯ-ны
Ñ​айдад хандан "Монгол, Манжуур Ð
±Ð¾Ð»Ð¾Ð½ Ð¥Ñ​тадын ТуркеÑ​тан дахь ОÑ
€Ð¾Ñ​ын Ñ​онирхолд Ð¥Ñ​тадын заÑ​гийн
газар аливаа нÑ​гÑ​н Ñ​аад хийх гÑ​Ñ​Ñ​н
оролдлогод Франц Ñ​мар нÑ​г Ð
´Ñ​мжлÑ​г vзvvлÑ​хгvй гÑ​дÑ​гт итгÑ​ж Ð
±Ð¾Ð»Ð¾Ñ… уу" гÑ​Ñ​Ñ​н аÑ​уулга тавьжÑ​Ñ​. ФрÐ
°Ð½Ñ†Ñ‹Ð½ ГЯЯ-ны Ñ​айд де Сельве 1912 оны
Ñ​Ñ…Ñ​Ñ​Ñ€ Умард Манжуур ба Монгол, Ð
¥Ñ​тадын ТуркеÑ​тан дахь хаант ОÑ
€Ð¾Ñ​ын Ñ​рх ашиг, Ñ​онирхлыг баталгÐ
°Ð°Ð¶ÑƒÑƒÐ»Ð°Ñ…ад дÑ​мжлÑ​г vзvvлÑ​Ñ…Ñ​Ñ​ албан
Ñ‘Ñ​оор мÑ​дÑ​гдÑ​ж "Ñ​нÑ​ талаар бидний Ñ
‚огтмол Ñ​вуулж ирÑ​Ñ​н бодлого иÑ
€Ñ​Ñ​дvйд манай холбоотны Ñ​онирх
ож буй Ñ​нÑ​ нутагт бидний Ñ​вуулах Ð
±Ð¾Ð´Ð»Ð¾Ð³Ñ‹Ð½ тод илÑ​рхийлÑ​л юм" гÑ​ж
нотлов.

Харин Германы ГЯЯ-ны ТÐ​БД Гадаад

Монгол туÑ​гаар тогтнолоо тунх
аглаÑ​ны дараа 1912 оны 1 дvгÑ​Ñ​Ñ€ Ñ​ард
Берлинд Ñ​уугаа Францын Ðлчин Ñ​Ð
°Ð¹Ð´Ñ‹Ð³ урьж уулзан Монголд болж Ð
±ÑƒÐ¹ vйл Ñ​вдлуудын шинж чанарын Ñ
‚ухай аÑ​ууж лавлахын хамт "Бид Ð¥Ñ​Ñ
‚адыг бvÑ€Ñ​н бvÑ‚Ñ​н байлгах, Ñ‚Ñ​гÑ​Ñ​д ЕвÑ
€Ð¾Ð¿Ñ‹Ð½ худалдаа арилжаанд нÑ​Ñ​лтÑ
‚Ñ​й болгохыг Ñ…vÑ​дÑ​г, тиймÑ​Ñ​Ñ​ Ñ​нз бvÑ
€Ð¸Ð¹Ð½ байдлаар Ð¥Ñ​тадыг хуваах
гÑ​Ñ​Ñ​н аливаа оролдлогыг Ñ​Ñ​Ñ​ргvvцÐ
´Ñ​г" гÑ​ж байв. Германы ГЯЯ 1912 оны ОÑ
€Ð¾Ñ​ - Монголын гÑ​Ñ€Ñ​Ñ​, Ñ‚vvний хавÑ​Ñ€Ð
°Ð»Ñ‚ын тухай мÑ​дÑ​Ñ​ аваад БÑ​Ñ​жинд
Ñ​ууж байÑ​ан Ðлчин Ñ​айддаа vvÑ€Ñ​г єгч
ОроÑ​той байгуулÑ​ан гÑ​Ñ€Ñ​Ñ​г Ñ​Ñ​Ñ​Ñ
€Ð³vvцÑ​хийг Ð¥Ñ​тадын заÑ​гийн газарт Ñ​Ñ
‚гахын хамт буÑ​ад гадаад оронÑ
‚ой Монголыг мєн адил нÑ​Ñ​лттÑ​й Ñ…
удалдаа хийлгÑ​хийг БÑ​Ñ​жинд шаарÐ
´Ð°Ñ…ыг даалгажÑ​Ñ​.

Харбинд Ñ​ууж байÑ​ан Японы еÑ

€Ñ”нхий конÑ​улын газарт Ñ…vÑ
€Ð³vvлÑ​Ñ​н Монголын заÑ​гийн газрын
ноот бичгийн Ñ…Ñ​тад Ñ​Ñ… Ñ​дvгÑ​Ñ​ Ñ…vÑ€Ñ
‚Ñ​л Японы ГЯЯ-ны архивт хадгалагÐ
´Ð°Ð¶ байгааг Ñ​пон Ñ‚vvхч Ð​аками анх
олж Ñ…Ñ​влvvлÑ​Ñ​н билÑ​Ñ​. ТÑ​Ñ€ vед ХарÐ
±Ð¸Ð½Ð´ Ñ​ууж байÑ​ан Японы ерєнхий
конÑ​ул Хонда-гааÑ​ ГЯЯ-ны Ñ​айд УчиÐ
´Ð°Ð´ 1912оны 12 дугаар Ñ​арын 13-нд
илгÑ​Ñ​Ñ​Ñ​н цахилгаанааÑ​ уг ноот Ð
±Ð¸Ñ‡Ð¸Ð³ Ñ…Ñ​рхÑ​н Японы талд Ñ…vÑ€Ñ​нийг
тодруулж болно. Хонда уг нооÑ
‚ын монгол болон Ñ…Ñ​тад хоёр Ñ​Ñ…
ийг 1912 оны 12 дугаар Ñ​арын 13-нд Ñ…
vлÑ​Ñ​н авч Ñ‚Ñ​Ñ€ єдєртєє Ñ…Ñ​тад Ñ​хийг Ð
´Ð°Ð³Ð°Ð»Ð´Ð°Ñ… бичгийн | хамт Токиод
илгÑ​Ñ​Ñ​Ñ​н байна. Хонда-гийн дагалдÐ
°Ñ… бичигт єгvvлÑ​нÑ​Ñ​Ñ€ уг ноотыг Ð
°Ð²Ñ‡Ð¸Ñ€Ñ​ан Ñ​лч Монгол Ñ…vний Ñ​рианÐ
°Ð°Ñ​ уламжилбал Ñ‚Ñ​Ñ€Ñ​Ñ​Ñ€ Ð¥vÑ€Ñ​Ñ​нÑ​Ñ​Ñ​ моÑ
€Ð¸Ð½ єртєєгєєр гарч 8 хоног Ñ​ван Ð
¥Ð°Ð¹Ð»Ð°Ð°Ñ€Ñ‚ Ñ…vрч Ñ‚Ñ​ндÑ​Ñ​Ñ​ галт Ñ‚Ñ​ргÑ​нд
Ñ​уун Харбинд иржÑ​Ñ​. ТÑ​Ñ€Ñ​Ñ​Ñ€ Японы
конÑ​улааÑ​ гадна буÑ​ад орны
конÑ​улын газарт мєн ижил агуулгÐ
°Ñ‚ай бичгийг авчирÑ​ныг Хонда мÑ​Ð
´Ñ​Ñ​д Ñ‚vvнÑ​Ñ​Ñ​ ойр цагийн Ð¥vÑ€Ñ​Ñ​ний байÐ
´Ð»Ñ‹Ð³ Ñ​онирхон аÑ​уувааÑ​ Монгол
Ñ​лч Ñ…Ñ​тад Ñ…Ñ​лийг огт нÑ​втрÑ​лцÑ​Ñ…
гvй, харин ороÑ​ Ñ…Ñ​лÑ​Ñ​Ñ€ ойр зууÑ
€Ñ‹Ð½ зvйл ойлголцох тєдий байÑ​ныг Ð
´Ð°Ð³Ð°Ð»Ð´Ð°Ñ… бичигт Ñ‚Ñ​мдÑ​глÑ​жÑ​Ñ​.

1912 оны євлийн дунд Ñ​ард Гадаад Ñ​Ð

°Ð¼Ð½Ñ‹ Ñ​айд Ханддорж нарын Ñ
‚єлєєлєгчдийг Петербургт оÐ
´ÑƒÑƒÐ»Ñ​ан нь шинÑ​ тулгар Монгол
улÑ​ын заÑ​гийн газрааÑ​ гадаад ерÑ
‚єнцтÑ​й харилцаа тогтоох талааÑ
€ хийÑ​Ñ​н томоохон алхам мєн. Ð¥Ð
°Ð°Ð½Ñ‚ ОроÑ​ын Ñ​рх баригчидтай
уулзаж амин чухал Ñ…Ñ​дÑ​н аÑ​уудлаÐ
°Ñ€ Ñ…Ñ​лÑ​лцÑ​Ñ​ хийхÑ​Ñ​Ñ​ гадна ПетерÐ
±ÑƒÑ€Ð³ дахь гадаадын Ñ…Ñ​д Ñ…Ñ​дÑ​н
улÑ​ын Ñ​лчин Ñ​айдтай учран Ñ…Ñ​лхÑ​Ñ​
холбоо тогтоох, улмаар Ð​нгли, Ð
¤Ñ€Ð°Ð½Ñ† зÑ​Ñ€Ñ​г орнуудаар очиж найÑ
€Ð°Ð¼Ð´Ð»Ñ‹Ð½ гÑ​Ñ€Ñ​Ñ​ байгуулах зорилгыг
Ханддорж чин ванд давхар даалгÐ
°Ñ​ан байна.

Петербург дÑ​Ñ… гадаад орны Ñ​лчин

Ñ​айдын Ñ​амд Монгол улÑ​ын тєрийн
Ñ​лч нарын анхны айлчлалыг ихÑ​д Ð
°Ð½Ñ…ааран ажиглаж байÑ​ныг арх
ивын баримт Ñ​Ñ​лт харуулж байна. Ð
¢ÑƒÑ…айлбал, Петербург дÑ​Ñ… Японы
ÐСЯ-ны Ñ‚vÑ€ хамаарагч Тамура Ð
¢Ð¾ÐºÐ¸Ð¾ дахь ГЯЯ-ндаа Монголын Ñ
‚єлєєлєгчдийн айлчлалын талаар Ð
´Ð¾Ñ€ хаÑ​ж гурван дÑ​лгÑ​Ñ€Ñ​нгvй мÑ​дÑ​Ñ​г
Ñ…vргvvлжÑ​Ñ​. Vvний Ñ​хнийх болох
1913.1.25-наар дугаарлаÑ​ан мÑ​дÑ​Ñ​нд
Монгол улÑ​ын тєлєєлєгчдийн Ð
°Ð¹Ð»Ñ‡Ð»Ð°Ð»Ñ‹Ð½ зорилго, ОроÑ​ын Ñ​рх бÐ
°Ñ€Ð¸Ð³Ñ‡Ð¸Ð´Ñ‚ай уулзах хєтєлбєр, ЦаÑ
€Ñ​кое Ñ​ело-д очиж ОроÑ​ын Ð​иколай 2-
Ñ€ хаанд бараалхÑ​ан зÑ​ргийг Ñ‚Ð
°Ð½Ð¸Ð»Ñ†ÑƒÑƒÐ»Ð°Ð². Дараагийн 1913.2.10-ны мÑ​Ð
´Ñ​Ñ​нд Монголын тєлєєлєгчид ОÑ
€Ð¾Ñ​ын ГЯЯ-ны Ñ​айд Сазоновтай уулзÐ
°Ð¶ Монголд зÑ​Ñ€ зÑ​вÑ​Ñ​г, зÑ​Ñ​л Ñ​анх
vvгийн туÑ​лалцаа vзvvлÑ​Ñ… аÑ​уудлаар
Ñ…Ñ​лÑ​лцÑ​Ñ​ хийÑ​нийг дурьджÑ​Ñ​. 1913.2.15-нÐ
´ илгÑ​Ñ​Ñ​Ñ​н мÑ​дÑ​Ñ​нд чин ван ХанддоÑ
€Ð¶Ð¸Ð¹Ð½ ОроÑ​ын "Ð​овое времÑ​" Ñ​онинд
єгÑ​єн Ñ​рилцлагын агуулгыг Ñ​ийÑ
€vvлÑ​хийн хамт Ханддорж Японы
Ñ​лчин Ñ​айдтай уулзах Ñ…vÑ​Ñ​лт Ñ‚Ð
°Ð²ÑŒÑ​ныг єгvvлÑ​Ñ​н байна. Уг мÑ​дÑ​Ñ​нд
чин ван Ханддорж Петербургт
Ñ​уугаа Ð​нгли, Франц, Герман зÑ​Ñ€Ñ​г
орны ÐСЯ, Ñ‚vvний дотор Японы ÐСЯ-нÐ
´ Ñ…Ñ​лмÑ​рчÑ​Ñ​ илгÑ​Ñ​ж тєлєєлєгчдийн Ñ
‚Ñ​ргvvн, дÑ​д Ñ‚Ñ​ргvvний нÑ​Ñ€ уÑ​ыг айлтгÐ
°Ð½ єдєр цагийг товлож Ñ​лчин Ñ​айдтÐ
°Ð¹ албан Ñ‘Ñ​оор уулзах Ñ…vÑ​Ñ​лт Ñ‚Ð
°Ð²ÑŒÑ​ныг дурьдаад харин Японы
Ñ​лчин Ñ​айдыг Ñ‚vÑ€ хамаарагч буÑ​ад
орны ÐСЯ-ны жишгийг харж
Монголын тєлєєлєгчидтÑ​й уулзах
ааÑ​ татгалзÑ​анаа бичжÑ​Ñ​.

Тvvхийн шинжлÑ​Ñ… ухааны доктор Ð

¥Ð°Ñ€Ð³Ð°Ð½Ð° овогт ЦÑ​дÑ​ндамбын БатбÐ
°Ñ​Ñ€