You are on page 1of 79

I ZO KHANG SIMNAIAIBU

A LAIBU SUNG OM ZONNA LAI MAITANG


LAI MAITANG

]3atkai tun ... ... ... Deithat tun Enmang tun ... ... ... Hautong tun ... ... ... Hanlun tuu ... ,. , Hausuang tun ... ... ... Kimlel tun ... ... . Khumthang tun ... ... .. Kuntong tuu ... ... .. Khupthang tun ... ... .. ... ... .. Khiaplai tun Khiapthuam tuu ... ... .. Kaiteal tun ... ... ... ... .. Kawithan hang thu ... .. Khaikam bong tia na thu ... ... , Lunzong tun ... ... .. Laiteng tun ... .. Laibu vawtpa khan suang ... ... .. Lunteng tuu Luatawng tun ... .., .. ... ... .. Lenteng tun ... ... .. Luaorn tun Lamkhai ha ... .. .. ... ... .. Limkhai tun ... ... - ... Liothang tun Matnuam tun ... ... ... ... ... Matzui tun ... ... ... Mangthuam ttiu Mangvumtuu ... ... ... Mangkaang Kumpite tawh kido na thu ... Myo-ok suamna thu .. ... ... Mangzong tuu ... ... ... ... ... ... Ngosuang tuu ... ... ... Neizong tuu Ngam urn ... ... ... Nawmthuarn tuu ... ... ... .,. ... ... Niangtong tut ... ... ... Pu Tuankim thu Peamthang tun ... ... -. ... Pu Suantak (Thuantak) thi na thu ... Paunak ... ... ... Sizang angthu ... ... ... ... ... ... Suankai tuu Suanthang thu ... ... ... ... ... ... Sumkip tuu .., ... ... Sumseal tun Sumseal zite min Siallurn kido na thu Vo-kiak hausapa Mang Purn sonna bang ... . ... Tunngo tuu ... ... ... Thangtbuarn tuu Tuahnuam tun, u Thian Pum Ex-Chief bong puakna bang

... ... ... ... .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

40. 12. 29. 23. 13. 10. 17. 18, 19, 20. 21. 46, 47. 48. 24. 37. 58. 23. 32. 32 le 33 kilak law. 34.
12.

... ... ... , ... ... ... ... ... ... ... .. ,.. ... ..

34, 35. 12. 38. 61, 62, 63, 64-. 43. 40, 41. 25. 48. 12. 49, 50, 51, 52. 54, 55, 56, 57, 58. 27, 28, 29. 14. 15. 8, le 9 kilak law. 22. 33. 37, 42, 43.

26.

66, 67. 1, 2, 3, 4. 22.

24, 25. 35.


39 65, 66. 52, 53, 54. 30, 31. 24. 40, 41, 42, 43, 44, 45,46247,48,49.

MR NGO

B Sc. (Math A LAIBU SUNG OM ZONNA, LAI MAITANGM


Thatlangtuu ... ThatI.hup tun ... ... Toriphut tu Tunsoig tuu ... ... Thangngiak tuu Torigseal tuu ... Tbatrnun tuu ... Tophut tuu ... Tonkai tuu ... Tuahhang tuu Thatlun tun ... Touseal tun ... ... Tiddim khang Simna ... Zamang tuu Zanglcai tuu ... Zo kbang simna kipatna

ip, T_ rTrn rUkWNG 11 C (Mech) E A TE 15. 42, 43, 44, 45. 49. 49. 35. 15, 16. 22, 23, 24,25. 22, 23. 11, 13.

LAI MAITAG

... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...

... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

..., ... ... ... ... ...

...

--

25.
44 47. 5, 6, 7, 8, 9. 58, 59, 60. 60. 4, 27, 40.

A kikhial Pua Kik Na


LAIMAL A KIKHIAL LAIMAL A KIPUA KIK TU LAI

MAL,

Zuan. 1. Zuam Zaangpi. 1. Zanpi Tehhang kiphiat tu hi. 4. Tehhang 4. Daitawng pan thai tang kbat na koi suk in -Laimai 4. 10. Lai mai Vumtinmang. 10. Pumtinthang Kangzathang. 11. KhangzathangKamkokang. 13. Kamkokhang Thongzapurn. 14. Thongzakhai Suangngo. _15. Suangvum Tunzahaii. 15. Entual 15. Kamtin nuai a * om tu hi. * hi zaw hi. 16. Thuamorn nuai a, thaltang sia Tuahkam le Vumsing a nuai aa lam kingit phei tu hi. 16. 28. Suanhang ta Hongthang ta Haogsuan ta Dokokarn. Hongthang ki.at mangil hi, Kamkim. 28. Kamngin Paukhen 28. Paukhan - Hangtuang, 36. Hongtuang Haungo. 48. Hangngo Kanisuan. 48. Ramsuang Sizang. 52. Sisang Patau. 55. Paitau Tinghki. 55. Thinghkii Larn
isingit

* Seriai Numbat

Unau. Ta. Ta sel, a thi, ta nei ngawl lai. Khang sim na.

L.B. Naylor ib 1925 kum, a laibu vawtna, lairnai 45 nd a "Daitongs descendents have died out" Daitong suan sia a moag hi, a ti sia, man ngawl hi. Daitong suan te laibu ka vawtna part II a kong at tu hi.

ZO KHANG SIMNA LAIBU


Laibu hi sia, Zo Khan, , Simna a masa phit bel a kivawt Part I hi a noma ih khan- , simna, na pu, na pa khan.- mm, a kisi ngawl a om le hong pua ta vun a, nih vei ka vawt uh tiang, kiting a, maan pheang tu hi. Laibu vawt:--

M.

Thawng Khaw Hau, (Ex-Headmaster.) Civil Hospital Falam. P. 0. Falam, Chin Hills. (North).
LE

(2). Lam Khaw Mang, Ex-Chief. P. 0. Fortwhite, Thuklai. Chin Hills. (North). - Laibu vawtna sunga hong hu te:(l). Saya KirnZa Hau, (2). Mr. P. Ngin Za Thang. (3). Mr. Ngo Ko Khai A idvawt hum April, 1955

This hand book which is esteemed to serve the record of the Generation of Zo in the which the historical names of your forefathers are recorded, is the first edition Part 1, that ever had been edited of its kind and the author apologizes that if any disagreement in respect of the names etc occurs, he would kindly be intimated so that veification can be made in the 2nd Edition which will come out soon.

FOREWORD
By His Excellency Sithu U Vum Ko Hau, O.Y.B., B.F.s., Envoy Extraordinary and Minister Plenipotentiaiy of the Union of Burma to the Republic of France and the Royal Netherlands.
:o:--Regardless of the possible inaccuracy of the statements made in the book I think onemust congratulate Thawngkhawhau on ccmpiling the genealogical tree of the Zo (Chin) race. First of all one shculd remember the fact that no one person in the Chin Hills calls himself a Chin, in the north he calls himself Zo-mi, in the centre and further south Lai. The Lushai Chins call themselves Mizo. It is believed to be a corrupt nomenclature adopted by those who first came in contact with the people. I know many a person who kept a copy of the genealogical tree of his own household, but few had attempted to record those of the others. I think the present hook should help cne to fir.d cnes own progenitor and also know how one is related to the other family or clan. The Chin Hills gazetteer recorded some family trees but they are not exhaustive in that they recorded only a few families who had personal contacts with the authors. - I have no remarks to offer on other chapters of the book as due to lack of documentation, one has naturally to resort to information obtained by consulting elderly people who witnessed happenings at first hand or from statements handed down the ages. I think the statements are fairly reliable because Zo Chins whose life is not very easy has very good memory. Migration to the Chin Hills from neighbouring countries are believed to have been frcm the east through routes following along the ridges of the Kennedy Peak; for instance Kale Valley to Mt. Kennedy itself and through Natchaung Range to Webula and Kan and Sihaung.

VUM Ko HAU, Minister of Burma to France.

Sizang Tang Thu


Sizangte a mi nam sia Tibet te a hi ba le Siante hi tuin kingai sun hi. A pian tuna sia kawipi pan piang hi, ti-in kitiamteh phot hi. Amasa in kawipi ngam sia kua ma in uk ngawlin amate le amate ki uk aa, a uk po.in ngamta hi. Ahi zong a uk tu, na kinei aa tua uk pa in tua kawipi ngam ki-uk sak hi. Tua lai takin kawipi khua inn tul sawm pha hi. Kawipi khua ngawl bul, khua han 4 inna a kim pan kim kot lai hi. Tua khua 4 to pan (1) Ibsu myo (2) Myokali (3) Myala (4) Vulbu(nyo, tua khua Ii teng hi.

mm

Tua lai takin ngal bong om hi. Meitei mihingte in bong do hi. Kawipi khua meitei mihingte in hong sim hi. Meitei rnihingte tnangpa khat omaa, tasia kawl mihingte in a thah lupsak hi. Meitei mangpa thi a hi manin, a vaihawm bel sia bo ahi kom a khua a zuan kik hi. Tua zawk tiang khat vei mah Meitei mihingte in kawipi khua a sim kik hi. Tua lai takin kawipi ngam pal nat na.om Jai lam hi Ngal nang tu teng Pal natna in a na tawh a thi tawh a om Iai tak a hi manin, Meitei to in a zo a suak hi. Tua Meitei te ib zawh tiangin Ava maarigpa a kiti pa in na Kawipi khua Ic Kawipi ngam a uk khawm hi. Tua zawk tiangin Ava maarigp inna Kawipi ngam uk tu om ngawl a hi kom, a vaihawm tu, a tapa, Kawipi ngam ah hong teang sak hi. Ava maangpa tapa sia ngi lo ma mah hi. A mihingte vawt se mab mah hi. Tua a hi kom Ava maangpa tapain, "Ava khua a ka pa Lu phung bang ki tiang Ieh Ica dei hi," a ti hi. Auk sung mihing theampo in na a lu phung a tiang sak hi. A lu phung tianna a naseamte sia, a nasepna a khut tong tan sia, a tawp tiang, khurn khat dim a nga hi. Tua za ta a ngim mah. mab ahi tiang, tua sung pan in kikhen tham hi. Pawl khat sak zuam om aa, pawl khat thang zuan om aa, pawl khat ni suahna, pawl khat ni tumna zuan a om hi. Ei pu ei pa te sia, kawipi -panin khamtung ngam aa, hong tai to te hi tu hi, ti-in kiurn hi. Tua lai, tak aa, kawipi khuaaa a teng te sia kawl mi tak tak hi ngawl hi. A n,m mm sia Sian te hi. Tua lai tak kam pauna sia Ava mibingte kam pauna vive hi. Sian mihing bong tai te sia, da damin zo mi ki suak hi. A tai tu tiangin, mihing unau 2 sia a pa in Jai a hawm sak hi. A upa a tu sia, savun tungah lai a nat sak hi. Tuaaa at zawk tiang, a upa a pia hi. A naupa aa Lu sia ngaw da tungah a at sak hi. A upa sia, ngam khuala na a pai tu a hi tiang, a ki Se thei ngawl tu, a kep flop tu ti-in savun tungah aa sak aa a pa in pha takpi mali in pia aa, pha takpi.in keam in a saw! hi. A naupa sia, ka1 ngam rnah aa om tu ahi maniri, ngawda tungah a at sak aa, a nanpa in pha takpi mah in a keam hi. A upa pa sia, khamtung ngamah Siante a lawmte tawh tai to hi. Kharntung ngam tai ib hi tiangin, ngtai nu.imn na, ngam pha na ih zong tu hi, ti in ngam nuamna ugam pha fla a zong hi. A kawi sungah teang tu hi ziam, kawi sung narn sit tu hi ziam ti-in vaihawm aa, ngamn etna tu-in Thuamvum rnual tugih kah to i ngam a vi! hi. Thuarnv.um muaJ tung panin, ngam a en aa, ngia phual a sat hi, Tua ngi iphtial sahna, a an huan na suang a phuh te sia, tu ma-in pal in en leeng,-a sui1g phhte n mi !i hi Thu unvun mual sia, mual sang lei lawlawm aa, wa ahi kom Thuk!ai Zaangpi taarn a ti na a tai tu hi ti-in pawl khat vaihawm a, paw! khat Thuamvum mual pjnin.. Thuk!ai Zaanpi tam a tai kik hi. Zaang pi tam a tenna panin a savun lai puak sia, ui in neek sak aa, tuak panin a lai bo hi. Tua lai sia, Sian lai a ki at hi, ti in kimuang maw hi.

SIZANG TANGTHU

Zaangpi tam panin a upa lai sia ui in neak sak a hi mania a upa lai he ngawl a suak hi. Lai a heak nawn ngawl tian?in, a u pain a naupa Kawl nganl a-om sia, lai hiltu-in a sam hi; A naupa zong a upa sap hi kornin lai hiltu-in kawl paniri a pai to hi. A naupa Kawl panin Kbamtnrig ngam, a upa lai-hiltu in a pai to a Thaang khua bong tawn to hi. Thaang khua panin Thavak zo nakah bong pai hi, Thavak zonakah thet tiang a upa lothawh na a mu hi. A upa in thavak zonak lo a tho hi. A hi zong, a naupa pal lai takin lo a kuan bua aa, a upa ta tak tawh a kisi thei bua hi. Thavak zonak a upa lo thawh na sungah a yak Icakawi as, a upaih vawt lo hunna le vatim siab na thang (Traps) a mutiang, lam datg a sa hi. Tua thang sia nate sia, kawl thang tawli,tui hung tawh, ugaw sern tah a hi a; Hi bang na turn dang vawt thei a hi tiang, lai anituum ngawl khi hi, ti sia, thavak zonak a u lo thaw.hna pan,. Kawlpi.ah tia suk kik aa,lai a hil bua hi. Tua bib komin zo mihingte in lai nei rgaw1 ih suak slat hi, Tua za.wk tiang, Thuklai khua thung zaangpi tarn panin, a tai kik a, Saizaang khua, a lavthte kung a zuan hi, Saizaang khua pan, Tirnnuai khua a sat kil< hi..Tirnnuai.ah kurn tam maha tenghi. Tua Timnuai khua panin Zo mihing. nam 3 a piang hi. Tua Zo mihing 3 a hi suahna inns, Timnuai khua, khua tatak a tenna tu sia, hi thei ngawla hi man, Sizaang mihing teng Saizang khua Sizang.ah a tai sa, ta sungah a teang hi. Timnuai khua pan aa, Sizang klivaah teng tu, ti-a lain pui, Suantak te pa ta, Ngengu tawh a pa ta in lam a pui hi. Suantak sia, Sizaang khua kiti, Saisang l;hua tawh kinal, Saizang te bu zung thang hi aa, ta sungah a thi hi. Tua zawk tiang, Ngengu pa no le a rnahte nuta bek a nung ta hi. Khatveitiangin na Ngerigu nu sia, a ti na mah mali aa, a kibawl hang le darn thei ngawliri na a lum top hi. Tua a hi tiang, Ngengu nu in, "Ngengu awng, dim thei ngawl het ka hi tiang, na pute munah na pai tan a, na pute sial hi Va zawng leteb aa, tua sial kisung pan tui tie leng damtu hi-urn khi hi," a ti hi. Ngengn zong a nu sawl bangrnah inns, a pute mun a pai a, a pute sial ki zawngin na, a flu-in a pute sial kisung as tui kawi in sial kisung pan tui a tie hi. Tui a- neektu tiang, Ngengu nuin, Ks pu, ha pa dawiin pet na hi uh leb sa hong ngawhtu khi i," ti-in, tui a ne a, tua zawk tiangin, Ngengu nu a tidam zaw hiat hi. Tus a hi tiangin, dawi in na pet hi tu as icimuang maw a hi korn, sial pul tawh dawi kiseam a, tasia tiang,Ngengu nu a tidam hi. Tasia tfng, Ngenu pa no in, "Pu ngeina ngawl, pa rigeina ugawl P0 tawh sialpui tawh dawi na seph ub," hin a thin uk a, Phaiza zuan in 1gengu pa no in a taisan hi. Sial tawh dawi seph sia, tasung panin a piang hi. Tua a hi horn, Ngengu pa no suante sia, Karnhaute sungah a kingawrn lii. A pa noin taisan a hi horn, Ngengute nuta le, a khua pui kim khat tawh ngatan luam le Teizang luarn kingawmna ah khua a sat hi. Tuak sung pan, mihing 5 in Suanttk khua hong sat to hi. Tua niihing 5 khuasat teng pan: (i). Ngengu. (2). Vanglok. (3). Daitawng. (4). Hinnung. (5). Taukon a hi hi. 2 Suantak ta:Ngengu, Daidawng Yanglok hia, Hinting le Taukon sia, Daitawng Late hi, ti-in kiciam teh hi. Ngengu pa siaSuantakhi, tua a hi kom ama pa min a lawh tawntung natuina khua sab nasia Suantak khua ti-in a phuak pri hi. Suaritak khuaah kurn tam mali om aa, tua zawk iang, Suantal< khua pan kikhen tham pheang hi. Suantak khua pan him khat, numei sa nin.ten tu a khaam ma in a tai:hi. Kim khat tuazawk tiang, kitai pheang hi.

SIZANG TAGIHU

Suantak khua a kiten lai in kilem ma ma hi. A ti zong dam thei kim mh mab hi. Sa. - neak na pan, sa sia bel te le sakip.thei te in sa kine bel hi. Suantak khua nupi khat sia a lawng sar mah riah hi A pasal te om ngawl tiangin, a inn Pam te ak vive ngnk sak aa ngawh kuhsaktawn tung hi. Tua numei flu in a pasal te om ngawl tiang, vok no dawng khong ngo kuh tawntunga, ne ]cub tawntung hi. A ngamtatna pha ngawl, siaa inn pawte in he uginge ahi hang, son nuam ngawl aa, en tip nginge bek hi. Nikhat iii tiangin, a inn Pam te nupi khat in taksi an huan a, simui saw.hi. A simui nam a zak tiang,-.-numei flu in, "P,sd te om ngawl aa, a bang zong huan thong Ron nu ziam? a ti hi. Nupi flu a thin uk aa, "Ko hi leh ai teh p0 huan aa, maimu p0, simui po kang a, sawh bek hi ye ung, nang na pasalte orn ngawl aa, vok no dawng khong na ngawh kuh bang hi ngawl khu hi," a ti hi. Nun-el flu in, "A bang bun a, ta bang ta ngei ka na khi ziarn? ti zokik tiang, nupi in, "In Pam te ak zong uguk sak tawntung a, ngo kuh tawutung hi ngawl ni ziam," a ti hi. Nkhat ni it) numei flu in a inn pamte aK khat a nguk sak aa, puan khau ip sungah a phual hi. A zing sang tiangin vai kuan tu.in a kuan a, ak sia, puan khau ip sungab a kawi aa, a lagah apuahi. A vai kuari tu a pai kawm in, "Inn pamte awng, ak bo khong te ngual siat-thawh thong Ica Ieu vun, Sangak zong, muthi zong hang ngawl ka na ziarn," ti in thin id-uk sakin vai a kuan hi. A vai kuanna larnpi ah, hi kam a pau lai takin lam nal tawkin a ilk Iui lam hi. A uk tiangin, alaang sung aak puaksia, a del phathi aa, tuaak sia, hi va duak mah ma Au luilam hi. Inn pamte in ak an a zak tiang, en tek a mu tek a, a kong iai te k pui khat hi lui lam hi. Tua a kong maite in, "Ka ak pui hi thong hi ngawl ziani, bang hangin hong nguk sak thong ni ziam, ti in numei flu a tei hi. Numei nu a mai zum in, vai kuan a, ni tak kbua zin ngawl in, lo panin * tia ugam bua hi. Zing sang hi le, khua yak ma veu in lo a kuan hi. BaIg hang ziaw tile a mai zum mah mah hi. Vok no dong ahi.zong ak ahi zong, sa ngawm a kiphekte ahi zong a pasalte om ngawl aa, kine-pa pai ahi kom, Suantak khua thing vaihawm aa, Numei peuhnaah p.asalte om ngawl aa, sa ne thei ngawl tu hi," ti in thu khaam vawt aa, ta sung puin Numel sninI tenna ki vawt hi. Hi sa nin tenna inna Pu le pa rigeina.ta tak zong hi ngawl a, numeite.a lawngsante kitel<na bek hi, ti in kitel thiang hi. Hi thu sia ih, Pu ih pa khang, Zo pan a kipan ngengu khang, Suantak aa a ten-lai kh-ang 9 na thu hi. lb Pu khang,Zo, Kipmang, Nawphut Naw. song, Songthu, Sungmang, Zahoag, Suantak, Ngengu, Ngengu khan lai tak thu hi. Zo pan ki pan khang 22 na panin na, mihir g kipil rnah mah ahi kom, sa nin ten na sia kiphiat sit -aa, tu in, sanin ten ki om nawn ngawl hi Suantakpan a tai, Zo pawl khat leh Thado pawl khat in Sizaang ngei na bangin khang 24 na te zongin sanin ten lai hi, ti in kison lai hi. Suantak khua panin Szang khua 5 in kikhen hi. Khuasat lam pui teng panin:(1) Neizang, (2) Bitkal, hi te 2 sia, Su-intak lb ti Ngengu, Ngengu ih ta Lamtam, Lanitam, Lamtam ib ta Bttt<ai le Neizang hi (3) Siugkhurn, (4) Singai, (5) Tawngsuak, (6) Tawngziam,hi mihing 6 teug hi. Hi mihing 6 teng sia khua kbai sat veu ahi komin na, Sizangte insa ai tawh, ngalai tawh, tual bawl tawh, ta teng a vawt tiangin phui sam na in a nei hi. Sizaangte in sa ai simm phui sam na in mihing hi te mm lo tawntung hi Neizarig

SIZANG TANGTHU

khua sah na thiam in, Batkai khua sab na thian in, Singkhum khna sah na thiam in, Singai khua sah na thiam in, Tawngsualc khua sab na thiam in, Tawngziam khua,sah na tham in, ti vive in phui sam a, tu dong mah in, hi mihin?te min sia, kima ngil ngawl lai hi. Hi mihing te ih Sizang khua a sah na sia, Zo, Kipmang, khang pa, kipan Batkai khang dorig ibang 11 - na hi. Taciang, Suntak suan, Sizang khua 5 te sia, Sizang mihing suak hi. A, sun teg panin na: Khuasak le Lophei. (1) Ngengu suan Thuklai; Lirnkhai; Buannian. (2) Vanglok suan Namzote. -(3) Daitawng suan ..... Lirnkhai kim khat, (4) Hinnung (5) Nung zong suan ... Taulon te. Hi bangin hi tiam teh hi. :o:-

Zo Khang Simna
-

i.ZO.
2. Kipmang. 3 Nwphut. -4. Nawsawng. S. Songthu 6. Sungmang. 7. Songkip. 8. Ngawngtom. 9. Akngal. 10. Zangthat. 11. Mangvuk.
... ... ... ...

...
... ... ...

2, T.eirnpn. Lamlei. Ngaite.

Egn.Khoithang. Lianzaw.

... ... Ngaite.

Phusong. Songphut.

...

Suangkop Kopthiarn.

Songza.. ... Zakhai. Zamang.

... Zahog.

(1).Tohin. (2). Seaktak. (3). Suantak. (lLThado...Thaluii. Ngengu.

Tavai. Lephung Hangngul.

Man gngo Mangte. Hlungte.

12. (1) Vaithang. (2). Vaimatig. Hau gngil. 7. Songkip. 8. 9, Ngengu .. ... ... ... Songza. ...

_____ (1). Mahte (-2). T 1ihant Zkhai. ... Zahon.g.

(1). Tohin (2). Seaktak. (3). Suantak.


-

Neilut. ... Datong ... Vng1ok.

10, Lamtam. Khuakuan. Tuugnung. Nantal. Phamphu. Genzo. Hinnung. Haunung. Taukon 11. Batkai.
...

Neizang.

Suante.
--

12. Kim1eI..Seammuang.

(1). Thatmun ... (2). Thatlang.

N 20 XH ANG SIMA

12 (1) Vaithang 13. Vukkhawi.

(2) Vaimang
Mangngui. Singging. Buhlio. Mangzong. Gingdq. GingIhai. Seeleel.
I

Hangngil (Has five Sons) (I). M4n1un.

(2). Mantuang.
Thawuge!. Manglai. Kamthang. I Laikam. Zaling

(3). Mangson. Sonhil. Ciingtuang. Tuangsuang. Tuanvum. Tawngngani Khualaang. Langsuan. Langsuan. Lankham. Thalian.

(4). Hangvung.

(5). Matmang.

14. Suanthang. 15. 16. Zamhat. Singngul.

Cinkhawmang. Suangsuan. Suansing. Suanzo. Suaigvum

17. Pauseel,
18. 19. 20. 21. 22. 23. Gamla. Ngamngul
I

.1

Thangzil Zilsawn. Lahnang. Khatdo.

Tuahlah. Dovum. Seamlam, Vumzaneng.

I I

L
1 I

Tuangtawng. Tuangsir,g. .1 .t SuayjgkIopau. Tawngpau. 1 I Vaaisa. Letsuang. Thangkim. Tuanzamang. Tuangkithang. Zangho1ian.

Kaivum. Tuangzalian. Kbanthang. Lian1honang.

24. Lianzakham. Lamakhup. I 25. Docingmang.


(KHAMZANG KHUA)

Thangkbanlian. Thangkholcam.

I
Liabzamang.

I
Thawngkhanthang. Thangkbanrnang.

(PHAIDIM KHUA)
(SALZANGKHtJA)

(PHAITU KHUA) (HAIPI KHUA)

-ZOKHANGSIMNA

Pu Songza suan hong kipan suktn hi. Songza-pa kipan khang 12

Mate lii- a, Mate in tapa 3 nei hi.


.

1-3. 1. Tehthang.
14. 15.I Lunlatn. Siamng Lamcin. Mangkhup. Hatilian. Khupzam. Limlihup. Talkhothawng. Tualsawth. Thangcinpau. Khanzago.

...

2. Langsun.
I Ciingthat. Liimsuan. Leenghawl. Lethau. Letthang.

3. Langngen.
Taithii. 1. .KamkhuaL Suanawb. Liansuak. Singgen. Zamvjrn Tuanhang, Singson. Nekhen. Aamvum

2. Pathang. I
Emdo. 1. Thangsia. Nekgam. Suangsim. Ngarnseel Thanguok. Tuangthang.

16.
17.

2. Swnmang. I. Sing1un
Genf-w. Singdo. Tuangmang Tuinmang.

18. 19,
20. 21. 22.

I Golub.
Mangthawng. Luhkhai. Awnkam, Khaihawl.
-

I: I

2. Kuntua. I-

Sasing.

Kaivum. Kaising. Zasing. .Tuanglam Singgo. Lamzalian. Gozathang. (GAMNGAIKHUA)

23
.24,

I.

I
Nokiet. Seelson Thuahlang. Huaithang. Songo.

I
-

Kamtawng. Awnkhozam. (MADAM KHUA)

I:

Thangzakham. Khammang. Khamzahau.

Haur.garn. I Mangtun Ngamthang. Tunnang.

25. THENZANG KHUA. 26.

I.

I..

(PHAIDIM KHUA)
/

(LAILUI KHUA)

( BUANGMUAL KHUA)

ZO KNANG SIMNA

Zahong suan hong ki pan hi. Tapa 3 nei hi. (1) Tohin. (2) Sektak. (3) Suantak hi. Tobin sain kikan lai an, Zo khang pan sim khang 8 na pan kipan hi hi to -in Sektak suan bong lu-at suk to hi 8. Sektak in tapa Ii (4) nel hi.
. ............ .. . .

,,...

9. (1) Thado. 10. (i) Kipgen 11.

(2) Thi1un. _(2) Hukip.


Haukipsuan

(3) Tong1uii.

(4) Hinging
.

..,

Telsing. 13. 14. 15.


f6. 17. iS. 19. 20.
. . . .

(2) Telthang.
Sonlut Sontuang
.

(3) Tellang. Mangvung (1) Hlathawng Vutigkhopau


.

Telkhelh Holzim Holeng Nginh1un

(2) Phutlun Vungluh Lunthuh (1) Hhisuang. Tuangngul Liantuang Manglun Tuangzam Lunon
. .

Tuangvuk Luntum Lhhe Hangsong


.

Thawngkhup Hangzil Suangsuan

Zangmun
Mangvurn Thuamgo

(2) Dothang.
Tuahpau. Leton Helvum Onngam I.,. Letkam Onnel ... Kamsua Paukhomang ...

Songkam Singtung

Vunghang Tawnglun

Sialsei Vumkuan Suangsen Kuanlun


.

21.

Nguingam

Tawnglet Pauciang

22.
23. 24. 25, 26.
.

..1.
Tungzam Ngarnzam Zamngam Zamthang
. .

.-.-

.1-.....

Nuizang Tbangkhobia

Zamkhothawng Ciangsu . , .I I ..... .. Manghawl Oukbomang


.

Lettung

Thawngkhomang

Ginzanang (T0NZANG KHUA) (THANGKEN KHUA)

HIANGZANG KHUA) (BALIL KHUA) Thangklam (THANGSI KHUA)

ZOKHANGSIMNA
-

-r

9.
10.

Thalun suan ki at hi.


Nigni

ii. (1) Smte 12. Siavung

(2) Ngannn

(3) Guite.

13. (i) Langlet 14. 15. 16. 17. 18 19. Phungsuah Phungclo Hangthang Phunge1 Khanhang Manawn

(2) Numthang Thangling Dohel Ngamnek Tuangkhai Awokim Zatut Tutkhozarn (SUANGPHU KHUA)
-

(3) Ngukkam Neulang Khatbang Laangtawng Hanghen Nginawn Henpau Onzagin. Thawngzakap Ginzakhen

(4) Luntuang Ciinkhomang Ottheng Ngumhit Neksong Dongsorig Soogthuam Songkai Thuamngeg Kaingin Son khomag Nginkhohau

(5) Malncu -Neizo. (1) Thanglai. Mangluab Gint1ang. Thukiam Tunghel Suannek Koptut Dosuak Nekzacin Suakkhawthang (2) Seithuam. x x Singvtim Singtun. Ngathang. Khawituang. Kipson Hangtun. Suaksing. (VOKLAK KHUA)

20. Khaidam
21. Awnneng

22. Phungtual
23. Nengzakham (SINGAT KHU A)
-

(BEHIANG KHUA)

(NGALZANG KHUA) (ZANGDUNG KHUA)

----

5667 +Tidd jj +

lkhua In tavir kflak


jnz ilir a hi

hi.

ileng +Dirnl.o .nrvuin


+

Ciii

- +satzang Tangna

Taznkai

piipi+
:

Cepto1

L
-

Lop T I
-

,.33(
a +----#--

7758 +qhaang
Iiasak
-

Thiannian--

++AJ
+

hsuaangpheil
e

hcizang--.-+

Phatz inn g

Zongal Bungi ++ +Buan *Kuznlu7231 2 \


-

1-

+1ua1bem
)

+Khuaphia

Valung. (Banlbooca!np)
+

Teria:1"Tai4 sTngskhua

-uaikhu

_:-

--

20 KHA NG SIMNA

Ii. 2. Ngaman, 12. 13. 14. K1ansuang. Mangvum. Vumlet. Suangpai Vumvet I Vumlian. Khanvum. Vumsem. Tuangkhosuan. Vumzalang. Thangzachin.

3. Guite. Guigen. Guirnang. LMaDgsuan. 2. Kulgen. 3. Naksaa.

9. 3.
10. Ii. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18.

Tongluai suan. 4. Flangsin suan. 1. Hangcung. Shoutsit. I Phutugul. KIpnoh. 2. Soagthang. Aamkim. Tawngkei. Ngainek. Cinkhomang. Khupon. Lunzamang Mal9gvum. Tawnzatuang. Tutvial. Khaion. Khupkhosuan. LAILUI KHUA.

Lutsong Chawngbau, Gensel. Holkip Manghil. Kimkhup. Holso Khtpen Liochun. Vangdem. I Shunpau Kiphawl. Sehvung Cta11et. Vungzakham. Lunkhopau.

15.
16. 17. 18. 19. 20. 21. 22.

Ngendong. Mangtawng. Maangkim. . Ngophung. Zamang.


.

I
Nohhen Nohkap. Nanglang. Kapihun Kaph!o. Vumakhup Kapzavum. (IMPHAL DIST.)

Manpau. Maangpau.

19.
20. 21. 22, 23. 24. 25.

22 Kaimang.
23. Haukai. 24. Mangsel. 25. Kaipum.

(THAUTE KHUA)

26. Ngothawng. 27. Pumkam. 28 Thawngkhahkai. (VANGTEHKHUA)

(IMPHAL DIST.)

10 ,

ZO KHANG SIMNA

Batkai 14i Neizang Id unau hi. Suantk tajIian be! Ngengu hi. Lai maijna.ah ki at zo hi lu-in Kimlel suan hong ki at suk tu hi. (2) Neizang (1) Batkai /
22. (1) Kimlel 13. (1) Thuamlam 14. Shiasong (2) Kimkhup (zi nu) (a nuai na en in) (2) Seammuang (2) Tonkai

15. (1) Khawikik (zi ma) 16. 17. Tengkhum,

Tumsing ta 18. Phutsiig

ta

19. Lunson ta 20. Lianzong (2) Kawpson . (1) KarnsuRk (2) Sonpiu Sonmang Vumlian

21. (1) Sontuang 22. Zongtuang

23.11) Aawnpau (2) Suakson

24. Onkim (1) Nginkam (2) Tungiwn (3) KpIin (1) Tuangpurn Khuptin .25. Sonzacin Sonzathang Suargkolian Sonzhaii 23. 24. 25. 15. 18. 19. M;ngtinpan

( a nual na en in)

Vumlian
(1)Suakkam (2) Tuangkhothang Lamno Vumrnang.

Kimkhup(zi
1. Puthang

nu) Kirnkbup ca 16. Munmang ta 17. Kiupaeak 2 Mangkim Vumbang Khumtuang 1. Hti 2 N&mang3 Ngokatn 4. Tawumang 1. Thiikpau Sualbang

1. Vumtun 2. Manngui Neaktuang Thuktuapg

20 Tunawn 21. 22. 23. 24. 25. Khamlam

I
Sonim

I
Zongawn

Tuanson Lamthuam

2. Paustiak Tingkam (Numei)

Suaktinthang. Khupngin 1. Envom 2. Mangtjix .1 Hangzanang. 1. Onlian 2. Ngulzani 1. Thangngo 2 Viimzm Vumzatin I Vumson- Vumtin ng Tinzapu Oozavung lSuakkang Entual I Tiuzadal Mangpau & Liankopin. Tinzakap

I I I

ZO RHANG SIMNA

11

12.

Kimtel ta [13]. Tonlcai

14. (1) Hanhsuang (2) Tunsuang (3)Ngosuang (4) Ngiakhang 15. (1) Luatawng 16. Luateng (2) Toringo (zim) (3) Vumngo (zinu) (2) Luatung (2) Mangvum.

17. (1) Tonphut 18. (1) Ngaphut 19.

Phuthang (1) Vungtua (zima) (2) Tongvu ugh (3) Sawmmang

20. (1)Tunhon (2) Tunsuak (1) Lnakim (2) Luathuam 21. Zongthuam * 22.

(4) Khantuang (A nuai na en in)

Sonthuam 1 Manthtiam 2 MangLhup 3 Luapau 4 Thuamkarn5 Vumkam 6 Sawmvum 7 Mansuang

Vunghkam (1) Khankhup (2) Thutrnlcai (3) Kmngin (4) Khiip1in (5) Thuampau (1) Thuamhkokatn & (2) Khat1ian I 23 (1) Suanghauthang (2) Vumthwng (3) Mangkhai (4) Pautual (5) Khaikhohau (6) Pauzamang (7) Suangkhozam. 24. Khuphentin

I
Kfanzathan

Hauzapum

Liankhanpau Liankhankhai.

19.
20. 21. 22. 23. 24.

Khantuang
Hantuang (1)Tuangpau Khaihang (2) Thualian (1) Mangkip (i) Suangman (2) Ngulkokam Ripthianpau (2) Tunkhai Thianzadal

ZO KHANG SIMNA

12

1 5.

(1) Luatwng.
Luateng (3) Vumngo Tengphut Luatun (1) Sorthuk Ngovnm Tuangsuan
*

(2) Maflgvuni
Vumkim Vummang Vunisuang Khattuang (2) Dothuam (1) Sonvum
-

16.

17. (1) Tongphtit (2)Tonro I Khando 18, 19. 20.


21. 22. -

I I

Kawpkham 1)otun Khanhang (1) Kamsnarg (2) I-Lingthawng (3) Liauzam Kirnpau Suangdolian Hangvum

(0 Luaon (2) Enmang, (A nuai na an in)

(2) Donghang (3) Pauson.


Thuamsuang (1) Thangptim (2) Suaiizam Suangkhothang.

23. 24.

(Tunzapum Sawmhang I Hangzatin

20.

(1) Luaon

(2) Enmang
(1) Mangpau (2) Suanvum (3) Hangkam (4) Thuamvum (5) Domang
(41

21. (1) Thuamhang (2) Lnipu (3) Lamkam 22. (1) Puisuang (2) Onkam (3) Mangthawng

Dokam (5) Zakhnp. (1) Mangngin

23. 24.

Suangkonang. (1) Suingthang (zm) (2) Thawnghau (zn). Thawngtinthang. & Tualkokhai.

(2) Kammang (3) Kamthawng.

Mangngul - (1) Suangkmang (zm) Thawngtinlian.

I Thiankhokai I Thongzatinhau I Ngawcinpau

I Khupkhothang.

Khuptual.

&

(2) Luatinthang. *

20 KNANG Sfl&NA

13

Ti-in Tonkal tun bong ki-at to hi 13. (1) Thuamlam


14. (1) Hausuan 15. 16. 17. 18. Hauteng Suangmun Ngiakkim Khanvum /

Tonkai

(E)

Tunsuang

Ngosuang (4) Ngiakhang

X
X Ngathuk Thfflhang Matpau Thul<kim Thangvum (1) Hingkm (2) Zelthuk (Thau neipa) I Vumom Thukhau

:1 I

19 kimthang 20. 21. 22. 23. Ngiaktun Vumsuak (i) Kimlun Sosuan (2) Ngathang (1) Suaklam () Onngul

24. (1) Zaeri (2) Thangngin (3) Tuansiug (4) Khuptuang (5) Thangtin (1) Singkam (2) Singtin

25. Ngulthong L.amkhothang Lamkhohau Liankam Lamtual Sonthng. I Ngulkhomang (1) Awnthng (2) Khamhang I IT, 1nkomt1gNginkothang I Ingkok12ei Ka n iothang Haukbothawng Hautrn 26 Enzatin LanzaDum, L ing.

Tunkohau, 3ung1coCin, Imko"am

14

ZO RHANG SIMNA

TONKAI KHANG 14. 1. Ngosuang 15. 16 X X 2. Ngiakhang.

17.

18 Zuithuk.
19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. Mangngo Lamhzui. Zuitbang. 1.Hangkim. 2. Zuison. 3. Hnthuk.

1. Sonkarri 2. Mangsuang Haulian 1. Zathawn. 2. Pautin. Suarigpiang. Liarkopau

4. Thukhang. I
Thanglun. Thuksuang.

1. Suangzakbai /7,1. Siangtinthang. 2. Tuangzatin 2. ThongzahaihLvvW * I 3. Khaizanang 1. Zamzatin. 2. Ti-zAbai 3.Paiizalian.

ZO TWANG SIMNA

15

THATLANG KHANG 11. I.Batkai


12. 13. 14.

,2.Neizang
1. Thatlang X 2. Thatmun

15.
16. 1. Tongsel 17. Hanthang 18. Henmang 19. I. Kimpau 20. 1. Henhang I 21. Khatthuam I 22. 1. Hangsuang

x
2. KLumthang

.
3. Kuntong 4. Khumthang.

2. Sansel 3. Kimhang 4. Kimkam (Lai mc 16 an in) I 2. Kamtun I. Sealthuk 2. Hanlun I I Lamson Santhuk I 2. Pauson Tunsuang I. Thukkim 2, Hangkam

Dosuang 2. Huatkam 3. Thuamkam 4. Pautin. Thuampau Sontun Thuktuang 23. 1. Thuamhang I I I I I I I I 24. 1.- Suangkokam 2, Mangkopau Tualkam Dopum Pauzakani Suangzapum. Suangvung Sonkam 1. Kamkim 2. Kamtun C L uangiiau iI * * I Vaipum Pauthianishai Suangkomang Thiankhup Kimngo

-p1

EjtuaI

Kimngin Tunlam

gO.*VANq7SIUNA ,

16

Thathng Khang - Tongseal 18. Henmang


(3) Kimhang (1) Manatua (2) Manglut Thangtun Tuaon Tuanghau Ngasuang (4) Kimkam (1) Sawmhang (2) Lamthuk (3) Hentuang Hangsuan (2) Tuangsuak (a nuai na en in) (1) Thukvum (2) Thangngin (3) Tunkbai . (1) Dosuan I (2) Hanlun

19. (2) Sanea1

M.

21. (i) Thangvtim (2) Vurnon 22. Thuktbuam Sonhang

.I

I
23. AwnSon (1) Thuamawn (2) Kimawn Tungo Tunlian 24. Tuakam 25. Pauza,lian Vumsing Sor,ngin Suanghang

Nginkhothang (4) Tunzahang (5) Onkhai (zn)

(1) Sonpau (2) Hangkolian. (zm) (3) Kamzanang

TONGSEAL KHANG 22. Tuangsuak I


23. (1)Thukno 24. Suankhomang 25. Ngozakap

. Sawmson

Lophei Khua Tawnang.


Thapgiigin Tuangsuak I 1. Wurntin 2. Kimsuan.

(2) Luakam
(3) Tunzam Suakthawrg 1. Suakkam 2. Suanpum 3. Ngotin Zamlchopau

.1

Ngason

4. Sonpum

Phutson

ZO RHANG SIMNA

KHUMTHANG TUU 1 Thatlang


x

16. 17 18. 19. 20. 1 21. 1. Zakhup.:

1. Tongseal. 2. Khumthang. 3. Kuntong. 4. Khuptharg.

Mankiiin Kiimvum. Sawmkip 1. Phutvum 2. Ngawmang . Kamsuan. 2. Sawrnlam. Thuamsuan Lunhau 1. Sawmlam 2. Rhamlian 1 Navum 4. Khamngo 5. Paukhup.

22. Vumthuam

23. 1. Mangtuang. 2. Suakhau. I. Manglian 2. Paukhen. 24.

Liantin. Tinlian Suanngo 1. Suanvum 2. Vumkhopau 3 Lianhokam. 1. Suanthuam & I Hautual & 2 Lukhawmang.2. Mangkhotin * / Khenkomang Khupzatin. 25. Tuangkhohau . 26 1 Ngokhai 2 Liankhanpum
mr:

20 KHANG SIMNA

Is KUNTONG KHANG

16. I. Tr gseal 17. 18. I. Tuanthang 19 1 Kunhang

2. Khumthang

3. Kuntong Matkim

4.;Khipthang

.2. Hanthuam .3. Kharivum (anuatenin)

2. Vumkai (anuai en in) 2 Tunhang 3. Khando


.

20. LEnthipam

4. Khamthuk (zima) Hangthang Kamsing

5 .Zongtuang (iinu)
Lunam 1. Thangam 2. KhiIan

21. 1. Enlam 2. Par,] Im. 22. Lamngiii X 23 1. Thanohau

24. 1. Awnthawn 25. Hai1i:i

1. Sin mtn 2. Thuimzarn. Liankhothang 2 Paumn 3. Sonlian 4. Kamngo 5 Thukon 6 Larnvug. X I X. I I Khaitin. 2 Nginvum Thawn1<homang Suangzatin I 1. Nginzathang 2. Luatinpau I 3. Thangzathong 4. Mangzak!iai. X I Vunghpum Munkopai KUNTONG KHANG

IS.

. 2. Vumkai Tenghau Kaithang Kiphang

2. Hanthuam Sontuang X Luatung Lunsuang Awntian

3. Khamvum.

19.
20. 21. 22. 23. 24.

Kimtun .1 I. Han gzathang 2. Hangpum 3. Vungkhai 4. Luathong 5. Tunthawng.

ZO KHANG SIM!A

19

16. 1. Tongseal 17. Tiianthang 19. 1.Mattuang 20. 1. Rhamhong 21. 1. Ngosuang 22. 1.Khupso

2 Khumthang

I. Kuntong Matlim

4; Khupthang

KUNTONG KHANG

2., Hanthuam 2 Lumang

3. Jhanvum 3.Sawmmang 2 Lamhthuam 3. Lamtuang (a nuai en in) 2. Matham

2. Zongtiiang

3. Hongkam

4 Sualcon

Thanpau 1. Vu-nkham 2. Khaihau 3. Manngo 4 1mam.

TX

23. 24. 25.

1. Suanglian 2. Khanliari 3. Liankim 4. Vumkip. Suangkam KamLotual Sonzatin Sonzahau

x I I

Tuangthong On!<hohau Patilian 1. Oonko1ai 2. Ngawtin PauLamang Kipzanang Kamtinkhai Suangohau Lianzakhai

Liankopum Lianzapum

20 21. 22. 23. 24. 25. -

2. Lamhthuam 1. Tuanghup Hausuang I Lamson 2. Tuangvurp Tuangpau

KUNTONG KH ANG

2. Pauthang (zm)
I. Thuamtin 2. Pautual Thiantinhthang SuanLian.

3. Zompau

4. Zasuan (zn) Luatinh -

I:

20
20. 21. 22. I. Suankhup KU1TONG KIANG

ZO KHANG SIMNA

Cr

3. Laintuang
I Ngomang 2.-Kangson
_1I

4. Tuanglian I 23. 1. Mangkhup 2 Lian1hai 3. Mangtual. Mangvung 1. Mangsuang 2. K1iaikam 3. Mangpum. Lianvum 3. Khuppau
:

5. Manngkhai X

24 25

Ngawkhup

Liankliomang Nginzam Nginkhol<am L Lianthawng 2 Vaikolian Suangzadai, Pumzakam Vaihenpau IVumkotin Vunghpau

I Vhngtinhthang l.Lunkopa

THATLANG KHANG-KUNTONG KHANG.


19. l..Mttii: 20. 21. 2. Lumang Tuathang Mangpau 3. Sawminang Tawnhau Kimkam zi (Ngatiang)

22 I S1 akmang 2 Haurrang 3 Dothang 4 Lamngo Hanmang (a nuai en in) I I I 23. Khaivum Pausuan Lianthang 1.Zamang

24.
25. 22. 23 24. 25.

3. Manglun 4. Ngawkarn (a nuai na en in Suanl<ohan 1. Lianzam 2. Vaikothang Vum.ot1iang 1. Khaikhohan 2. Mangzalian 3. Lunpum.

2. Kamlian

Vumzakhai

Suankopau Suanzanang

Vai<oam

Lianzathawn.

Hanmang (a tung pan ki zom)

3: Manlun
I Vurntual 2. Mangyahtapg Luntini hai Vaipau

:4 Ngawham

3 Vumzadal.
.

1. _Haukornang Kamzapum

2. Liiathuani 3. Mangzatin 4. Ornkomang.

21

ZOXII ANG.811UNA..

16. 1. Tongseal 17. 1. s;nglai

2. khumthang

3. Kuntong

4. Khupthang 2. Minvui

KHUPTHANG TUU

$
18 1. Hausuan 19. Lamkip 20. I. Mangsuan 21. 22 23. 24 25.

2. Tongthuan

1. Mattun 1. Suahtawn 2. Jnaom

2. Ngathuam 1. Phithang 2. Henvum 3. Sawmtun Pemson

*
2. Suakthang Suankhup Son7athang Pauhang

1 Ornvial 2. Kamming 3. Suankhup L Khainorn 2. Hangsuan Thangkomang Vialngin Kipkha Tinhthawng Khailchopau I Ornsing 2 Ornrnang

! Mangkam

I Suantinhthang(Hausapi) Mangkothang Khtipkothang Nult nthang Suanzapuni I Singzadal Suanngo I Mangngin I Pumzangin (a nuai en in) Kamnginpau.

23 1 Mangkam 24

2 Khupicthang Suanhang

3 Nu1tinthang
I

4 Suanngo

I Mangkolian

Lamhau I Singzapau

I Kamzakhai Kimpau,

I Singhai

Tuangvum

5 Mingngrn 6 Damzalian I I Sngkhanpaii I Tinlianthang Luanmang I Suanzav&ng I Thangsianpau I Karnkolian

N
.1

22

ZQLUIANG St}4NA:

THATMUN KHANG
12. Thatmun 13. Paupit 14.Munpau 15. Aihsuang 16. Tunsawng 17. 1. Nawmthuam I 18. Lamzui I 19. Lamdei 20 Kipzuan 21. Zonghong 22. 1. Kiporn 2 Thuamuak 23. 24. 2. Sua&cai I 3. Hanun L Kapkhai 4. Tophut V Suanthang. 4. Lelman.
.. . .

1.

SunseaI

X I

2 Sunll 3. Lelsun

2. Hanzui (Iaimai 23 na en in) 2. Zuison Thuamthang 2. Hongthuam 3. Sonhang 3. Hangkothang Suanzathang Songogin Sonthang Thualtual 3. Sealtun Lutson Tuanthuat Sonpau

I. Luthong Neakson 1. Tuankham

1. Tunsing 2. Thangngin Kartikozam Suakzatin

Songo 1. Khamson 2. Sonthual Hangngo Thuamnang

Hangtinhthang

Hangzanang Thualzakarn Tualkolian

23

Hanzui 2. Thangkim

ZO.KHANG SIMNA

THATMUN KHANG
19. 20. 1. Hongsung 21. Doson

22. 1. Lamson

2. Lamthuan Dohang 1. Kamtin 2. Lamkothang

3. Sungphut Kamngin

4. Dokham. I. Orning

23. 24. 25.


t7

2. Sontin

Hangthianthang Singzam.

1. Hangknlian Hanlun.

2. Tualpau

THATMUNKHANC
2. Lunzong 1. Khatlun2 Lunhong

18. 1.Lungngo 19 Sawmtuang 20. Tuangzong 21. 1 Sawmson I 22. 1. Lamsuan

2. Lamsing

3. Thangorn. 3. Suakvum;

2. Tuanson I 1. Sonsuang Khaimang

Phutzong Phultuan I Tunkham 1. Thangsuak 2. Mangdong 3. Dokam (lairnai 24 na en in) 2. Pauthang 3. Tuangorn. I Zongthuam 2. Thuarnlun Suangkothang Ornzatin Suangkothawug I Nginhau Khamthang Thuampum I. Hangtun Luntin
2. Khamtual

23. 1. Suakngul 2. Sondong

24 Tuangsing
25. Ngulkam

Ornkothawng Lianzathang

24

ZO K}1ANG SIMNA

THATMUN HANG
21. 1. Thangsuak 22. Peamthang 2. Mangdong Hauthuam 2. Lamtin
*

3. Doam Pautuang Khamtun Ttangzanang

23. 1. Thangzam 23. Ngokokam

Sua!mang
S

25.
17. Suanhthang 18. 1. Kaiteal
-

THAT(VWNKI4ANG
4. Mangiciam 5. Mangsawn

2. Thangthuam 3. Tbangtun Thuamkim


. .

19. Thangthuk 20. Thukthang 21. Teallam 22. Ornthang 23. 1. Lamvum I SuankTai
*

phuthong Khaneng Tunlam 3. Vu


tjfl

Thuamson 1. Tunngin

24. 1. Thukorn 2.Thangsianc 7m) 3. Suang ot%anq, 4. (inthawng 5. Thangtinpau


~

2. Lamzam

25. 1. Vunilian
*

2 Thupzdat
*

I. Sonzahang

2. Suannginthang

1. Tuniothawng 2. Nginihai

25

ZO RHANG SIMNA

18. Thangtun
19 I 4uahharig 20 PJrnIam 21. K1umtuang 22. EaiLthang
-

THATMUN KHANG
2 Tunhang 3 Matzui IKhattun 1 Khanneak Tunorn 2Zasong HansLn 1. Hangkhuni Kiplun 2. Kaihth am Kiptuang

D. I. Ihangngul

2. Lamngo

3. Neakthual

I Sonthuam

2. VumtuLng 2. Suakngo

24. 1. Lamtin2. Thangzam1. Thangtin 2.Snrnsng Vumg Orngo I. Orna * I I Tinkopau Thualpum Ngonan 24 Tuangzanang I Thuamkhup

I.Thuamkhai 2. Khanpau Hanpau I Khapum Pauzanang I Vumzanang I, Pauathang I Tuangkothawng I Ngiakzadirn (T. K.H) I Tiangkohau I Thianlian I Khaiting

Orntinlian Tuangkongin

18. Mangkiam 19. Suangtuang 20. Tongsuang 21. Suangmang 22. I. Thuamzong 23. 1. Manghang 24. Vumngin

THATMUN HANG .-_-

S.

2. Mangsawn Tuanthang Tunkim Dokam


.

2. Raison Ornijan
-

26

ZO KHANG SIMNA

Thatmun sia Thatlang lb a nau hi ti hi. Dokam sia Tulpi pa a hi man in Thatmun a nau hi, ti in a mantak ki tel thel hi. Tua son ngawl in Pu Suantak lo Toteng Thatmun a nau zaw a hi manin Thatmun te in luah siat hi. Hi Dokam sia Neizang tuu sungah Tulpi pa hi a, Kawl a tai a, mong hi. :o:---"History goes a step further. If gets a glimpse of future. It equips us for a better and successful life. History tieverends Writer-

PU SUANTAK TB! NA THU


Ni dang lai in Pu Suantak Phaiza khua-a-a teeng hi. A pum han mama. hi. Phaiza Lhua-ah ama hausapa a hi hi. A hauk lai takin saliang kaih a ne hi. A saliang nealc bek hi ngawlin, a sa sew na tu nam, a sa k,iwi na tu law, a sa pheb na tu, tung yawL sak Iai hi. Sahang a pua te peubma in a sa scm na tu, nam, a sa kawi na tu law, a sa khil na tu tung, a ken kuihi. Pu Suantak, naseam ngawl bet aa maang ma ma ahi kom, thau ma ma a, a pum pi tung mul tam ma n-ia po hi. A miii, a peeng pak dongin po suk hi. Ni khat ci in Ngangte nii a ki Li, tu-in Manipur ngamah om, Ngangte mihirig khat in szuk khat kap hi. A sazuk sahiang pua in Pu Suantak innah a pai hi. Pu Suantak inn a thet tiang Ngangte pa in, "Saliang kong puak hi," ti hi. Pu Suantak in, "Na nam, us law, na sa tung kawi sia ziam," ti in a dong hi. Ngangte pa in, "PuSuantak awn, saliang na ha le, saliang bek na la p0 tu hi, bang hangin sahiang bek ha ngawl a, sa scm na tu nam, sa kawi na tu law, sakhil na tu tung, ti sese ni ziam," a ti hi. Pu Suantak in, "Pai in, na nam, na law, na saturig, vs ha 1k tan," ti hi. Ngangte pa a tiakik tu ha, a khua khawla zo a, tua ah.ih man Ngacgte pa a thin uk n-ia ma hi. Pu Suantak le on, tei za zan thong hi. Ngangte pa a thin uk mah ma ahi l<om. a sahiang tawh Pu Suantak lutang panin a sat a, khat vei aat a, hi sia ka nam a hi hi. Ni vel a sat heuleu a, hi sia ka law hi, thumvei a sat leuleu aa hi sia ka satung hi," ti in thum vei dong a sat a, Pu Suantak a thi hi. Vim ichatin Pu Suantak Phaiza khua ab thi hi, ti hi Kim khatin Sizang khua ah thi hi ti hi. Sizang khua a ten lai, Ngengu te nuta le a pa no thu vive ki son bet hi. Sial tawh dawi a sep huh in, Ngengu pa no PEIAIZA zuanah tai kik ti hi. Pu Suantak sia, Phaiza khua-ah thi a hi zong. Sizaan ah thi abi zong, a thi na thu sia asaliang kaih bek hi ngawl a, sa sern na tu nam, a s kawi na tu law, a si khil na t u , Tung \. a kath sese hu in, Ngangte mi cain in a satiang tawh thum vei sat a, thi hi, ti in kison hi.

(History is the past that makes the present, and that, what goes befote is the key to is what COneS after) Robinson.

ZO KIIANG STMNA

27
-

MANGZONG KHANG
2. Kipmang 3. Na.wphut 4. Nawsong 5. Songthu 6. Sungmang 6. 1.. Songkip 7.Nawnom 8. 1. Akngal 2. Tavai 1. Ngengu Lamtam
2. Songza

3. Zakhai

4. Zahong 3. Suantak

1. Tohin 2. Seaktak

2. Neilut 3 Daitong, 4. Vanglok I. Thuklai 2. Limkhai

to.
.1 1 I BatLai

2. Neizang I. Lunmun 2. Sumniang3. Tuahnuam 4. Zarnang 5. Zangkai

12 1Kirnlel 2 Seammuang I Thalang 2. Thatmun

MANGZONG HANG
Ii. Lunmun. 12. K.rnLik 13 Lenkik 14 Munnai 15. I. Man c zong
7. Hautorq

Sum niang.

Tuahnuam.

3 Tunngo (zm)

4. Laiteng

16 LKhuaiseal2..Khatpau(Iaimai 28 na en in) 17 .1. iealkip _2.Laikhen Nguithuk


.

18. I. Nzii2 Liptiian_3.Sawmthuk 19. I. }iet1am 2._Zuou Dohang M uangson


.

Peamseal, Thultuan

20 Susnpau. 1. hiphau 2. Lnthang 21I.mhan- 2 Tuanthang

1 Lamthian 2. Suankam 3. Ornlam 4. Kamthag (Iairnai 28 na en in)

28

ZO XHANG SIMNA

MANGZONG.KUANG
21. Kamhang 3. Ornlam 4. Kamthang (a nuai en in) I I I I 3. Tausuan 1. Kaningo 2. Enl<othang 1. Ornhau 2. Zangngin I . Mangsuak 2. Ornmang 2. Kipthuam 22. 1. Hangthuam * I I I 23. 1. Hangkhai 2. Sonkoniang I Hauhothang Hangkozam Khajvum 1. Vumzam 2. Kamngin I Khaikomang Thangtin Lamkothang * Ngo;otin I I I Ngulzanang I I Khailian NginzaPum Mangzatin Thanghongin I Khaizapum Hangman 24. Kamtin Haul am Tuangthang 1. Lamthuam. 2. Suakam
21. 4. Kamthang

22. 1 Hanglan 2. Thangkam


*

23. 1. Mangthawng 2 Lianl<ozam 3. Nginthawng 24.

Kanitindal Khuplamtin Mangdopau

Kamtinpum

16. Khatpau 17. 1. Enzong 18. 1. Ngaituang 19. Suannang 20. I. Hongsuan 21. 22. 23. 25.
2. Ti;angsuang 3. Haukhai

2. I<iplun (laimai 29

a en in)
2. Vuliham

3. Mathhup 1. Khumsuang 2. Mangkim


*

Kopthuam

I
Khumpau I Dokokam 2. 1haitin 3. Khaiozam

I
I Khuppau 2 Hausuang J:!tum
*

1. Hangsarig 2 Dosuang Singham Pauham Suangthang


*

2 Suangtun
*

I
X

1 Suang a,jl 2 Vum 1hup

I
hhamkothawng

29

ZO KHANG SIMNA

MANCZONG KHANG
17. Kiplun 18. Ngasung 19. Thuksuang 20. 1.Sonsuak I 21. 1 Ihuamsing 2 Sunghang I Khamngin 2 Don.-tun 3. Tuangkham I Tuangtun I. Khamkothang 2. Hangson 3. Lamzatin 4. TunIam 5. Tua1hai 6. Nginpum , 7. Tuangtinpau.

2? 1. K hamtin 2. Suahai 1. Suaklian Z. Vumkhothawng. * 23. I. funzadal2.Tunang3 Pumtinzam 4. Thawngtinmang

HAUTONG HANG
15. 1 Mangong 2 Hautong 3. Tunngo (zm) 4. Laiteng 16. 1. runkip 171. Hantun 18 1. ipnau
2. Vumdong

2.Vum1ang

2, Hankhup
3. Thanghang 4 Khanthuan

Tealthuk

Khamzong 1. Vangtun

2. Vumtuang 3. Ngawson
IThukkam I Dovum I Thu Ingo I Tunhau

19. i.Tuannhang 2. Vumorn 1. Khanngo 2. ThuIkim

A. 1. _Pauvum

2. Dongvum Kimkhai

Kamlam

1. Luathuam 2, Luaorn I. Khantun 2. Tunseal * I Tuangkim 1. Orrison 2. Lamtun

21. 1. Vurukarn 2.Hangngin

1. Tunlam

2. Seallam

3. Mangthang

4. Haumang Mangzam

22. 1. Vummang 2. Manghau I 23. I Kamopau Kamzalian I Mangtinpau

Mangtinkhi I. Kimkomang 2. Nginhau Suakkothang

I Lianmang

I Liankopau

I Kimngo I Liankohau

& Kamtinpau.

21. 1 Tunson

22. 1 Khaikhup 2 Tharitun 3 Huatvum

2 Kamno

3 Ensuang 1Khingo 2 Orntin

3 Ngothan

4 Khio f1ang

23. 1 Sonkopau 2 Hangkotin 3 Tunzapu 4 Hnatzamang, 24. Vumzatinpau

I Suangkolian Ngozalcaru Suangzapau I Ngocinpau


I Ngokozam

(a tung pan ki zorn) 16. 1 Tunlun 2 Laiphut 17 Lunvuin

TUNNGO KHANG 3 Tonkjni 1. Sungkim 2 Sungorn Laison 4 KipsungPhutthang 1 Phutbip 2 Sungmang

18. 1 Phutkip 2 Manthuk 3 Phntthuarn 19 20. 1 Lunkarn 1 Thukkham 2 Vumhau 1 Tuangorri

Mangtun

2 Tuangzong Thangsuan I Hangvum

2 Hankhop 3 Kimthan

2 Kamkhai 3 Hanvum S6norn

1 Dn1hnn 2 Margphut 1 Mnghang 2 H-nson 1 Vumkhai 2 Ttinvum X

21. 1 Khaikam

I 2 ZaI<hup 3 Suangkam Kampum *-. *

Zongtingh (aumei)

22, 1 Vumkohau 2 Khamtinkhai 3 Suangtinpau Vumzamang - 23 1 Kbupkokhai 2 Punikopau

I
X

NB:Tonkhup in zi nei ngawl a, Lamtuang thi tiang, Lamtuang zi Iua hi. Tonkhup in a zi in zuan zaw hi. Zougtingh tapa Vumzamang sia, Pu Tunvuni in ngal ai saic a, Tunvuni inn lua tu in kikawi hi.

TUNGNGO TUU, PU PHUTTHUAM LA


LAAW . .

I Do pawn mung lo bang turn ta 7a1 na mun ab dawn lai law e Ngual kim kai zak na hi e. Tfin thaani na sul zui hi veang, Phung taw tiarn ah siab khuang ka kaih, ngual awng age, ka lawm nam maw. (Pu Phutihuam te u nau sung pan Pu Lunvum ta phit Phutdim a ti nUmei kbatsia Saizang tena ai na nival a that mm a, a lu tia pui hi. A nau te Phutkip, Mangthuk, Phutthuani, a ma te u anu thum le Lunmun mi u le nau ban tiam in Saizang khua sim a, zo Dgawp hi.Saizang khua ataang tang sia kai hi, tua a phua la hi). LANGUI 2, Ka khua kheng khua zang ti tam tung ab On taw pa sial ka sut na, .............Lai taw lea khuang Ica tawi na. Ka khua kbeng khua min in luan lo a, Sial mm tawi a le tai nga seh a, ka phung lurn bang sung ing age. (Na mual, agal hhua le a dang a phua Ia bi). 3. . .. ..

...

Suk t.ui yang khua do in suan a, phung taw kop a, agam zang ngit bang hung ing age. ..Lal been ngeal ting khua mual sua tu suk tui tong tiam nan nei nge. .

(A ngal mat teng sia khua a tia pui ngawlin Pu Khanthuam te nupain, "Ka u ka nau uh a luang ta te ka tat na tu," tiin a ngal mat luang teng pia hi). 4. Tong tiam peal zaw tha pham tu a tio tui luang to hham hing e, Suktui lun taw ban lung tiam kbawm, ka tiin bat pliu la ingh age.

(Hi la sia Pu Phutkip Saizang khua a, tang tang sia khon tu a pai sia vaih mual a zo te sali (7) in pang a that lum a, Sukten-na a phu bong lak pui a phua hi). .................5. Tiin nih ngeal taw yang khua ka sah nun bang paw nuam ka na ze, . Zin leang ni ageal tuang tung khawrn a phung !un tii bang kiam sak e. (Na mual ngal khua a ten laiin pulpi za vat tung a khua lang po ma mong siat hi. Tua zawk tiangin sum phuk tungle lean a tang val ngaknu patang note mong Ia. leau hi. : ... TUa tiangin Lunmun te a tha ham a phua hi). 6. Zo tui zua pa lung na siik naam na kawi sim lu ha siangab tuang tung ta ze, Tiin hang tham na lung he man a pbungtaw ban mung zial jag nge. - lb kop pui Sukte in Pu Phuthip phu bong lak pui a phai khua hong sim pui a, a hausa - nuphai nu lu tang hong pia a na mual aga! khua a a teang teng in ai tek hi). .Ka lai ngil aw a nearncomah phak sap a ma zam in nge, Von awng n pharn ta ding sang nge sang mangkhuamulah sua tia. (Tu in Lophei ten aga hi. Hual zang taarn a kuan lupi a tua a pbua la hi.)
. . . .... . . . .

..

..

sia Pu Lunkam in sazuk khat kap


. .. . . ..

..

......

...

...

PU PHUTTHUAM LA A KI ZOM

8.

Zuab ten dal Ic awkhi min ngei a hop in thel bang siangh nge. Pu von man in daw in tam e tengkhawi hop siat na Iii e.

Pa Phutthuatn in inn teang nu pa hop hat (8) kawi hi. Zua ten dal ati sia Pu Phutthuam pa Lunvum in dak bu khat heang a, tua dak sia tu dong ki nei lai hi. Aw khi min thang a ti sia Mualnuam khua bo ni p1 Tinghau phual, Pu Hanmang flu khi ha nga le a kep, le Pu Lunvum khi pia phua hi.) 9. Kawi thai lalt le phei phung suan zang, zang si ka ngual sing veang nge. Tuk In pal puak ma tiang suan a Ial ha dei tang khan vawng nge. (Pu Phutthuam in zi kun (9) - vei nei a, a ma sia lol ma ma a sa khi tai to zong pum -

mat hi.) 10. Sak le thang ab pil bang the sa tuai in vui tang bang khawm e. Tuai in hui tang bang khawm e sau taw hop a wang awug nge. ATHIPNA

Lai tui ah mi nun nuam a ka hei lai a, si tui ah min ka tiin dawn lai ah law e. Sai tui ah min ha On dawn lai ah law e, sawm sial nib ngeal sum tual nau bang sial ing nge. (A u flu Phutdim Saizang te tha lup Ic a phu lam kik na le Pu Phutkip zo te ih tba, a phua khop la hi.) 12. Kim pui in sawin sial ngo le ngo lei ing nge, tang ngual in lal mi hen le hen lei veang nge Tang ugual in lal mi hen le hen lei veang uge, ha tha sawm sial a kah ai lo bei sang nge. Ka phung vul tang bang kong khop a thang zawm maw, tu ah al bang ah nong tha a thang zawm maw. Lai tui yang khua inn bang ah ka he man ah, ha sawm mum phung sawm sial ah hi sin ingb nge. PUTHIJKKHAMLAKAI 1. Zang leido ten zuah luang nuai sia tab pu von ka ngui zop nan hen luang taw kbua mual ha suak hi eh. San ha sak awng kuam ma za sa veang Pu VOfl ka ngui zawp nan sawcn sial han huangah ha khia hi eh. 2. Zuah simlu Ic pbai hi nieang khawm tab a pham te ha rigai manab va-al khuan zing te ha tang hi eb. Zuab mang bat phu aw ti tangb phung taw tiam ma sial mm ha law do tun flu neam na eb. 3. Phung theam na awng laiab na sa veang Iai tui ha khua mualah tang le han Iaam bang ha veal sak hi eh. Ka luan thi taw sulah zui hi veang do aw na ugam zangah sawmsial han tang khau ha vawh hi eh. 4. Pu von ngam zang ni thing zing dih dialh kawi taw tu kawl tawi ingh tun lam zing tui bang ka dip kik hi eh. Nu tun sutg dip tui bang kiam zo tab thai aw ih lung tup ah phung lau tha nam bang ih hual hi eh. S. Pu von sail sak eh kuam ma za dih deih zin leang la sawl bang bang eb, sawmsial ngaw za tam ka sa hi eh. Awkhi lang lam eh thai aug kai sak tangh nuai zin la khuai bang hang eh lang lawh hai tbei bang a thawt kik hi eh.

11.

13.

"A"
PU THVKKHAM LA KAL A KI ZOM

6. Zangta ka do eh iii bang sa vung vungh zuab wang Ia na thaam na ting uge taang ngual taw win !thei ko lo kik hi eh. Ka loan thi taw eh snul ah zui hi veang a thi Ia tho maw tiug nge pbung lal hen inual ab ka sunk hi eh. 7. Bung tui khua awngnge pitung teng ngialc sa veang lai zawm la na thaamna ti eh a vacg khua kaann niei ka suah hi eh. Phuung taw tiam ing nge sawm sial han sai bang ka ban hi do awng na ngam zang ah thai le von pith bang ka theh hi eh.

PU THUKKHA1vI LA NAW ("B" na enin)

8. No tun thaw sa aw ti tangb ban thang sung dip kiam vaak tingh nge thai taw dip kik ingh nge Pa zuah lam sa aw ti tangh se lawi taw thuah tangh uge sum tual ban mung ah zial kik jig nge. 9. Zuah thaam na al bang that tangh ngah ham von taWi do yang khua ah kaam kel ah latig ing nge Zak ta pan Ian sa bang tai aw tib sa bang tai nap bong nge ka khua hang ngo nuaiah "B" na, a lang khat elm. i.hua to tawm khuai bang ha hang hi eh. LUNMUN TU TUNNGO SUAN PU MAUVUM LA Sen pu von paw Di bang Jun e kai tnm nab sawl bang pha e, Za taang pian na min thang ta e teng khawi to kawl in nei e. 2. Mum bang pian na pa zuah win ngei zang tawi tan dawn lai law e, Na von win tharg tang khan vawh uge nasawmsial ma tiang suan nge. 3. Tiin nib ngel taw ban lung tiani ma phung Jun niun ah milang pbeang ze, Phung teng puan bang ka huai nan ning beal ngual ah vul veang uge. 4. Tkei lo vai wang kil bang khang ab tai nga sa bang bawm ta ze. Phung taw tui bang kiam na to ab zin lemiig puak lel tai nga hawm ma tan hug nge. 5. Pu pa mun inn dai dam hen ti ang mi von tawi von taw hawni ma tan jig uge, Sen ngual kawi le von khat tang awng tuang no nong slab thei ziam maw. 6. Kaih tam min thang teng khawi rgel tug do tan vai bang thaw sak ze, Pu pa tai nga rnei bang pe nan von le sawn ten na tong zawi kai neam ta vua. 7 Pu pa mun un zing zin ban na to ledai ah dam ta ze, Phung taw khawl na Pu von mun un to le ngarn thang bang up e. 8. Phung thin thu zu bang siah ta e kah bang khial ngawl von taw hen kol kbai ingb nge Pu pa siam in lum bang sung a thai ang zal kbawm kik veng nge. 9 Von sa nga le von han no awng thian mang thin thu ma bang na pat ma tiang na sawt lai lung na muang zo nam maw, Pu pa thin thu pe bang the na thian mang tog zawi zaw ti e. 10. Pu pa thei In sau wang pe thik von ten ka siang ah tun e, Phung taw kbawl na ban tuang tut na sau dei to bang suan ingh nge. 11. Ka von sa nga ban lung na tiam sirn lei tai nga lung dei na ang ah siah te, Nam ti von tawi dawn-thei suang ten na tong khuai zu bang bawm e. 1.

LUNMUN TUU, TUNGNGO SUAN PU HAUVUM LA A KI ZOM

12. 13.

Pu pa puak lelh nuai zin Inn ta von awug niD bang neng ye te, Lung muang lang age sul vni jag r.ge zah tan nun top nan nei e. Pu pa pat ngavlla mci bang ten phung taw tuab tu von ten mung lo bang turn e, Phung lai zawn ngel mei bang tuab tu zah ta pan lan al bang man na tu ti e. PU HAEJVUM LA THIPNA

14.

Thuk In pal puak p0 ta e zai tbaneam e, phel phung suan lang lai khunah tuang tang veang e. Kawi teng von teng lai zawm teng, ma tiangah suan zo veang age, Tang ka zai tha lai khunah nau bang kang age. ("A" a ki zom) PU THUKKAM LA NGUI

("B" a ki zom)

10. 11. 12.

Zuab awng muag bang na tup in eh zaang dawn ab meal in mung age. Do in pil tang bang the ta eh phung slang mun tuang tung jag nge. Pha la tangh age pha la tangb age pa zuah na khan pha langb nge. Mum phung lai ah thel bang tu sa zuah mang awng pham ka p0 aw.

Zang lei claw taam zo tul hawi awng nuai ab zuah mang sial jag nge. Mualtiin sang pan min tbei kong law phung taw nong hei thiam naam maw. 13. Mum phung bat phu ka ngai man ab, sawmsial sai bang ban ingh age. Sawrnsial sai bang ban ingh age ka ngual taw mual kal lang age. 14. Zuab mang bat phu ka ngai man ah ngo tui luang suk zui iagh nge. Tha Ic hen ma tiang suan ing age yang khuaTio ttang tung ing nge. 15. 16. 17. 18. Zang si tam ngual sial lam law pui a been thiam ma ciang suan eh. A thi bat phu ka ngai man zaang ih dawn pan sang mang ka paai ah ka kuah age. Ka tuai han nu rnealah Wang sa ni khat meal mu nuam ing nge. Zang mang thiam tbil a dawi ai paw a thin len meal in mu age. Tuai awng hal bang na pil laiah na been tun siang na tut ze, Na len laiah sang le lal huai ban zal paak bang muat ta te.

Do ngam zaagab ban lung tiam pui tuai hang urn bang khuai jag age, Tuaj ni thum ma tiang suan ing age thi Min thei bang lo ing nge. 19. Hawk luarm kuamah tul ta khan thiam tuai in lam bang hal taz, Sawmsial ma tiang ih sawt na mual tiin daw neam ni thum ih hei aa hi e. 20. - Nuai zin paw suah sia sang age von kop teng ma tiang suan eh, Sawmsialah biak lung tai Ia eh tual mang ngi ah hial ta ze. 21. 22. 23. 24. Tual tawhei na ago tui tuang lam sawm sial ib naw na hi eh, Sawmsial za tam tung leang vanahtuai Ian tha awng zuab siang na tuang tut naam maw. Thum va dim e, thuum va dim e, ka tial daw thuum va dim e, Von teng sai bang ka la lap nan ka sum tual vui va tit eb. Pa zuab lang lam sawm sial ngaw In do in kaarn mci hong snah el, Kawi taw lung tLlp zin Ieaag biak na kawm pang kai sak kik ingh age.

Zang ta sawm sial Ica haw bawl na thang aen tuang lam vul sang age, Phung taw sa bang ka haw hawm na tial dawzil ab za ka na. (Kawl lawi 405 zali le nga man hi; Sizang sungah a ma pha zo om ngawl tua a phua hi).

PU THUKKHAM LA NGUI A K! ZOM

25. 26. 27.

Do awng va bang na pau horn a zuah taw hei khiai zo ing nge. Sawm awng khuai bang nan han korn-ah sawm sial huang khiak lai ye tia. Zuah mang thaatn na do phung tam awng sial lum taw suul zui lug nge.. Sawl tha nual ah lung tim lang nge tun ni nuai ah hei ing nge. Zuah agel awng tuang flu siah na tia tuang lam hal bang ngaak jug age, Mum phung awng tuang flu sia na tia tang ka ngual taw tiam ih veang nge lei do sim In khai ing uge. Lunmun mi kim lihat Beallei khua teang ugawi a Khawsak khua a teang hi. A tang thu Ica at na sung ah a pawl ting in orn hi.)

28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38.

Kawi ttw tong darn ha tiam iaiah sum tual phui ngua zing sak ing. Sum tual phui r.gua zing sak veng nge pah tang daw ah taam sak ingh. Tiin mang thaam na tuai mang zal na zang tawi pial va lam bang ze. Zang si khua mual ki tawi tung ab tung al van mang bang bawm eh. Bat phu thaam na thing bang sak e ngual taw tan bang kim lang age. Thim zin nuai ah do sau ntai ab lai thd kiak awng na sang nge. A thi bat phu ha ngai manah ngual nung sa bang zui inge. Zuah sak luang le lei do sim lu tan bang na him kbawm naam maw. Ka thaarn na a(.ng Iai zal na awag Bungtui ha thaam na awng age. Bung tui tham na tun ni nuai ah nih thum a min In ingb nge, Phurg in nial e agual in nial e yang khua turn ah hel log nge. Tiin le ha tuai ha sial na mual heam yang khua dal dam nai bang ngak ingh nge. Zang si tam ngual tong ha tiam pui hai thei bang hut zo ta eh.. Zang si ngual Ian huai ngawl a ha mum phung Ian huai ngawl ze. Pu von lang lam ngo theal siat sa sing nguai ih ngen sa awng uge. Meal ah mu agawl ma tiang sawt ngawl tuai sen in zal nan nei e. Han lam ngei eh aw 1hi san eh do in ti bang hong tawm eh. Mual heam ma thaam ha ngai man a mum Li bang thaal kik ingh nge. Zua lam aw khina sa horn ma phung taw lem ma zawng maw nge. Taang ha ugual taw tiarn kik leugh nga thai ang ah Ica kik hen na. Pu von lang lam ten dal kop siat tui ah uum bang khuai ing uge. Phung awlig ka sau meal mak na tu thang dam tui bang kiam ing nge.

9. Lai tui yang kbuua lam ugial kiak na yawn taw la hei kik ngawl ah. Von taw la hei kik ngawl ah sun nau bang hap thong ing rige. 40. Mum phung in tul thing ngai ta e von mom no ma tiang suan jag. Tul tui mum phung puak lei ingh age ze zum in khau bang tiah age.

PU THUKKAM LA A KI ZOM

41. Vakhuaj na thaam zaw taam mawng nge von mang na-thaatn zaw taam maw. Va khuai phu thaam tui bang lang ngengual awng nong awi pui narn maw. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. Ma thaam 10 na bei sang nge va kbuai a phu thaam ing nge, Phung nir.g beal taw kung vul no taw pa tang ah sai bang lam ing, Phung lung tup a sau niang zil zah zin leang tuang tut na hi e, Ma tuai lang lain sawmsial phung ting zin leang biak nan ting la ze. Tial dawh nen ah teak thei khan thiam von ngual om mai na hi e Von agual om mai na hi a tun ni turn lan thi hi e. Thang pan awm Iai hong to e mi tiin tii bang hong teng e, Mi flin tii bang hong tang a von inang in zal -nan nei a. Ka nuai ah zin leang awng nge tong sia kong law ta ziam maw. Taang bang a pha ka ngai man ab mual tin ab tuah tiam ing nge. Mum phung puan bang ka huai naan ka sau beal tui bang nun e, Morn no puan bang ka huai nan mual tin ah sang dai kai ing nge. Va la ing nge Va la ing nge mual beam tul thing va lang age, Mual beam tul thing phung taw khawl na do taan khuarn thing bang luah e. Zang ab kol sa ka min thang ti lung he tun slang ka tut ze, Zin-leang ta e do in hal eva al ngia sim taan ing age. (Siphu77, sali man zo ka zu in na ai thei ngawl-lai.a ton a phua.hi ) Nu ton mon inn pa zuah peak-suang do ta turn lm pbul bang ziab, Zang sib khua mual ki tawi tung pan do ta hong neam ka lam aw. San singh seng e san singh senge za ta hongsan singh seng e, Phung sial lum la hong neam ta e-mal kii bang leang thong ing oge. Do ma naw a, kawi ma tiang suan sing khua mual ab suak ing nge, Sing dai nen ah kawi tha kiak nin pbung Ion sun nau bang kang nge. Sei no a lung ka top in e zah sa puan bang tan ing age, Tuang hong tung e thai taw von taw phui ngua ah zial sawm sial taw lawm Ma von ngual kawi hau tawi min thang nab nuai ab suul zui ye teh, Tuang nong tot kaal ngak la ing nge kawl tiang sun nau bang kang a. Kiak ka tu a, fiau lam sawm sial tuai ten lam bang zong sak age, Tha na kiak niri nun vom huang khiak na zuan sun nau bang kang nge. -

Ica sa e.

56. - Hen ngai bang a. mum phung teang kbawib tuai mang awng hen kol but tiah, Se sum pal baw na ngai man a, sau taw zing mel bang mit tiab, 57. 58. Ka I lai ab kam kei awng nge zah ta dal ah thang awng nge, Sial lum a mun muang pan tong tingh thim khatah zial kik ing age. Ka von agual kawi ting bang tingh awng ning beal na ngual thiam ye teh, Ning beal na ngual hau na biak nan sing ngual ngen a om ye teh.

PU PHUTTHUAM LA A KI ZOM

59. Ngo tui luang sul; him nga man ma zuali nun a than na bib, Kink flu seh sul zui la tanigh nge von in hai bang ngak jug nge. )60. Tual nuang sim sal tang awng nge do lai hen kol kbai awg nge, Se sum law sul zui ingh nge zuah lam haam tang bang thawt e. - 61. Zang thei khua a von han no awng neal bang na hau ka naam maw, Aug na twi taw zai na dei taw vui sai tung ah tuang ye teb, 62. Taang ka zai tha a phat lai ab lchua kim tan tern bang dei e, Zai tha vom i;hau bang tualh hang a khing an lai zawn om ngawl ze. A TMIP NA 63. Do San nuaj a -lai tha kiak a thuangzawm maw, Sawm sial ah In ka zuah mang na thang zawm maw, Tung tutu tui awng nong seh sial pui naam mawug nge, Nuai zin leang awng nong aw awl pui naam rnawng uge. Sel no a sil puan ngai awng a na zawm maw, Si al nual tang ngual ngai awng a na zawm maw, Sil puan ngaih seh kung tiin a pal kik tbei zam, Sia al nuai tang nguai ngai awng meal mang ta ze.

64. =

5. Phak sap a marg tun mu awng ka hal zawm awng, Zang tawi zo zaam na aug ab-na zial ziarn maw, Zan hang ka ih mang bang ah meal in mung nge, Tun slang mun ih bel ka blI ka tawm tiugh nge. 65. Phung teng lai teng jh khawp na lam tang kai na, Ten dal min ngei vai vut in Jeng zo ta e, Pu von lang lam ten dal he tui luang pial Va, Del luang ziap na sau taw karn mal soak ha e.

67. Thang ib kal mual ih beam ma zuah zing zin awng, Huang Va keuh a baan zal ab bong luai veang nge. Pu von lang lam ten dal le tul lim mat na, Zuah aw na paai ah kua aw tiio pawn ti eh. - 68. Ka peak suang awng von taw hal bang ngak leng nga, Ka ngaw In arng sing taan ham bang veal ben na, San ka sak awug zin he do ban na hi e, Ka luau thi taw lo bang tul pui zo jug nge. 69. Zuab mang san sak meal nuang yank ka ti kom ma, Tul thing vu1 tang bang ka khawp lung silk veang uge, 1)o hal hen kol khai hi le tiin lam tuai lam, Phung hen thiam taw lang lam taw suul zui leng nga. :o:--

33
15.1. Niangtong 2. Lunteng 16. Deiziam 17. Zuituang 18. 1. Phutkham 2. Thatzong (a rivai en in)

zo
3.

KHANG SIMNA

NIANGTONG TUU
Lenteng 4. Thangngialc 5. Sumkip 6. Sumseal.

19. 1.Lanithuk I. 20. Khamhang I . 21. 1. Thuk hang 2. Lamlcip


.

2. Ziarnthuk Phuttong 1 Phutson 2. Tuanson

3. Phutzong 1. Khamthuk
Z.

Manglam

I. Thuidam 2. Tuankim

22. 23. 24.

Sonkodai 1. Ngathuam 2. Hangorn Thianlang 1 .Suanzarn Thianzapau


-

3. Tongorn 4. Tuanson 1. Lamngin 2. Lamkhai (zm) 3. Enthong 4. Ornkothang (zn)


3. Sonpum (zm)4. Ornkokam (zn) Thuamkokhai I Kamtin NIANGTONG TUU Thuamohau
.

2._Ornkothong

I Thianpau I Suangtinkhai

Thawngkhawhau. (N.z.D.) I Khaitual

zi

I Khaikothawng I Kimzahau I Thawngpum


ILamkhanpum.

18. Thatzong 19. 1. Thiamlam 20. Khamlam 21. 1. Sonthang 22. 1. Hongngin 23. Khupzathang
*

2. Tenglam
* .

3. Thukdong 1. Lamorn 2. Hongtuang Kopkam 1. Lamkotin (zm)

2. Luvum 2. Tuangthang Thangtual.


*

Suakorn
*

2. Tuangzapum (zn)

34

ZO KHANG SIMNA

151 Niangtong
16. 17. 1 Khatthang (m) 18 Lamhvungh

2 Lunteng 3. Lenteng :4. Thang Mattun I

13Sumkip 6. Sumseal.

:EUNTENG TUU

2. Hanthuk (zn) phutsuak

II. 1. Thanguang 2 Thangkhup 3. Lamsuan 4. Thangorn

I. Madam 2. Tuangpau

2. Peamiam Sonorn

20. Hauthuam 21 1 .Khumlian

1. Sualcthang

"

2. Tuangkam 3. Sawrnthang i. kamhang 2. Thuamsuan 3. Suan1hup L ai!nhau 1. Peamtung 2. Khuphang

22. 1. Thuamtin 2. Hang1oIarn Lianzam

23. 24.

Thonglian 1 I Zamkothawng I Singolian 1. Khupthong 2. Suangkokam 3. Thangdo 4. Ngotin I Haukopau Hauzatin Lianttnpau I Thangkotin I Vumtin1hai Kamzakhai Thangtinmang i Lianpaul. Vumzanang 2._Kamkopau

Suanvum

1: Ornthang 2. Khanngin 1 3 Khankothang Tuangkopau Dokothwng

15. I. Niangtong 16.

2. Lunteng 3. Lenteng 4. Thangngiaic 5. Sumip 6. Sumseal . I Munlua. 17. Munlua ta Tenghang 3. Hangthuk 1. Lamkim
2. Haudong

LENTENG TUU
4. Tenglam (Iaimai 35 na en in)

18. 1. Hanseal 2. Dothu


19. Nealdam

3. Suangkam

5. Lamsuak - 20 1. Enson 2. Ngathang 3. Kaithuam . 1. Kamorn 2. Thulcson 3. Orniam 4. Ngopau * I I I.Nakam 2. Orntuang 1. Rimthuam 2. Haukhai (anuai en in) 21. Thangngul Khupson * I I. Sua1ngin 2. Sonkohau 3. Khailian 22. Thuamlian 1. Thumhang 2. Sonkam 3. Sonngul 4. Ngu1ihai 1. Paungo Z. Suakpum 23. I Sonvum 2 Hangtinh 1. Lianngin 2. Lutinthang Khaizanang * * * I 24. 1.Ngulza hai 2. Lamtinpau 3. Khaizadal 4. Lamzaiam Suangz&. hai. 2.1. 2. HauLhai ta Khanthwng. Khanthawng ta Khaihokam.

Tuangkothawng Thuamkothawng Thuamkotin Hangkopau I Kamkongin

35
18. Tenglam

zo

KflANG SIMNA

LENTENG TUU

19. 1. ThuI<orn 20, 1. Laml<am 2. Mangthuam 3. Manglian

2. Henkhup

3. Henon

1. k4angam 2. Hangpu 3. Lampau Lam,um

21. Lamngul 1. Pauthang 2. Sonl<hai 3. Vumkam 1. Ornlian 2 Kamvum 3 Kamngul 4. Lamthoug Khupkhai 22. Kamtuang 1. Thuamngin 2. Liansuang Paungin Khaikonang

I I

Thuamngo

Lianngo 23. 1. Ngulmang 2. Ngokozam Thangkopau I Thawngzakhai Liannang 3. Ngokam. I Thawngkopau I Thangtinpau 24. Tuangzathong I pumtinthang & Kamtinhhu & Vumtinpau. Note. Hangpau in taps Kamiian, Khupvam, Kh17 chat ni hi. Horn in tapa Lamuum Ieh Tawnsuang nei hi. Lamvum in tapaVaucam, Ornkam, Thuamno. Haukocarn net ni. Tawrisuanin tapa Onvum, Vumngo. Kamthang, Vuatson nei h. Inn mong te, a lai dalta zo ngawl ahi manin hang ki-at ngawl hi. Pauthang in tapa Thuamngin, Lamtinh, Kamtinh, Liansuang. Khaisuang, Zathong, Ngotuang nei hi. A thi te kim khat ki h3 a hi hang, tai taz ngawl a hi com, hang ki at ngawl hi. Kim khat pan a maw maw te hang ki at ngawl si hi. 15 1. Niangtong 2. Lunteng 3. Lenteng 4. Thangngiak 5. Sumkip 6. Sumseal
.

Vuumkomang 1. Ngotual 2. Tuangtinthang

THfrNCNG1AK TUU

M. 19 1. Vungkim .

Vungzong. Vungzong ta 17. Kipthuk. Kipthuk ta 18. 1. Haukim 2. Ngiaklam

-.

2. Thukmang 1.Sawmkhup 2. Hautuang * (anuai en in) 3. Ngokothang

20. 1. Kimhau 2. Mangson 3. Vumpau 4. Thuarnmang5. Mangvum 6 Khatvnm 21. 1. Paulian 2. Thuam1am 22. Haungin. Vumngin Pauzam. Thangkohau. Lianthuam. 23. Vumzakam

KhupTchQhau Haupum Mangkohau Ngohau Kamkolian Kimkohau I Mangtinthang I Lianzatin I Ngini.anang & Ngokhopau - I Zainkotin

Hauthangvung Tuangthong

I Thangkokhai I Vumkothawng

Liankohau .

20. 1. Sawmhup

21. 1. Kimmang 2. Vumtuang 3. Thangngo 4. Khupam

LamIodim (numei)

36

ZO KNANC SIMNA

SUM KIP TUU 15. 1. Niantong 2 Lunteng 3 Lenteng 4. Thangngiak 5 Sumkip 6. Sumseal,
16. 17. 18. 1. Lamtliulc 19. 1 Ziaml<ham 2. Surnhang
*

Thatzui Kipthang 2. Rangthang


* *

3. Hanl<hup
* * * * * *

1 Thangam 2. Thangpau 3 Hanthuk 4. Kamorn 5. Hangpau 6. Manghau 7. Khuphau 8. Zuithuam Vumlian NB. 2. Hongtuang (zm) 3. Vumthang (zn)

20.

Thangvum

21. 1. Khampau I 22. 1. Vumhang 2 Suangkhai

1. Vumlam 2. Rhatham 5 Zatuang I Liantin 3. Thuamthang 4. Sonlian I I Vumtun ( I I I Paukothang Tuanghothang Liankotin I Zaorn 1. Paunang 2. Thangrnang 3. Liankothang 1. Thangkolian 2. Thiankomang 23. * * I Vumkopau I I I Khaikozam Ralluai I Tinhlian I Kamzatin 24. 1. Hangtinpau 2. Nangzavung 3. Vunghtinkhai Thangzapau & Lamzaihang I I Thangkohau Vungtinpau Ralvungh I Tuangzakhai I Khaizalian. Entinthang

SUMKIP TUU
flu Leng Cuai tawh Khatl.am ta Liankotin le Tuangzapau hi. Liankotin in Falam te Atu a Menzi asem Tuang Hmung nau hi teang a, a tate Falam khua ah om hi. Liankotin sia ngallcap mang hi a, Kazian ngal Iai in Kaziante in thau tawh kap a thi hi.

NB. Vumlian in tapa Mangsuan, Hautual, Dokomang nei a, thi siat hi.

37

zo

KHANG SIMNA

Kawl Than Liang Thu


Kawl maigpa Bagyidaw a khan lai in, Manipur a sim to lai in, Kawl ngalkapte Khamtung bong letto a, Khamtung Sizang ngam, kum 1820 lai khawna in, bong sim to hi. Sizang upte le Thuklai te, khawng sim upa khang ham teng kuan in sim suk kik pa pai hi. Khat vei, Sizang ngam sung Thuklai le Khawsak kilak law, Lophei te ngam, Kawithanliang a kitina, suang buuk ah Kawlte a, bu hi. Tua Kawlte, tua suang buuk sunga a buk a kiheak tiang, Tuankim Ic a lawm ngal hangte in a sim hi. Tua Kawl ngalkap te sia a tai na tu he nawn ngawl ahi manin, Kawite pawl khat tua hang pan Ipug suk pai a, pawl khat a paam !iang zui in a tai slat hi. Tua Kawl te tua hang a thi a hi rnanin, tu dongin Kawitbanhiang kiti hi.

THAU LAWNG 7 LE

TEl KHAT

Tua Kawl agal a kisim lai in Sizangte in Kaw!te sim suk Va zeic hi. Kawite simin Pu Tuankim, neal sim in 23 vei siset kuan a, Zo than lawng7 le Tei khat nga hi, 8 vei bek tuab tuah pha kiksa hi. NGAL OM HUH IN KHAT VEI KHAWSAK A KIPEEM HI Ngal om huh in khat vei Kbawsak ah kipeam hon hi. Tua lai takin khawtung le khawnuai te tual bawl hi. Tua tual bawl na ah phuisam tu-in Pu Tuankim pai a, a pal laan in, Pu Tuanghang in a inn sim ku a, a than teng horn sawrn sakin lak sak hi. Tua thu, p1 Tuangawi in a beak tiang kiko in, au a, a kap hi. Pa Tuankim hong tia tiang, Pa Khampau, Pu Hangtuang, Pu Vumthang te tha sawm hi. Tasia tiang P1 Tuangawi in, "Tuankim awng, ta bang ngam ta beak in, na ngal sim pui, na thau !ak pui, na Pu 1(huppau, na Pu Hangsuang te lcungah pai inna, a thu teng son in. Na nei sa bong lak sak kit na tu, na pu te in, son sak tan; ti in a tho hi. Pu Khuppau laimai 20 na en in. Pu Hangsuang 15 na en in. A pa te in Hangtuang te Ian ab a pal hi, Tasia tiang, a thau teng nga kik bek dorn ngawlin Pu Hangtuangte in zuu bealpi tek tawh slat bat in, kilem kik hi. Tua a than te pu Tuankim in a nga kik huLlin, mikaang nga!, Khawsak, Thuklai, Buanman Szang ngam hong theng pai a, kumpite in !ak sak slat leu leu hi. PHU KILAK PUI A LU HUH HI Khawsak Thatmun te Pu Kiplun sia aga! hang ma ma hi na pi in Kawl ngal omna sungab, pu Kipluu bong tha lupsak hi. Tasia tiang pu Tuankim le pu Kiptuang kithawl in Pu Kiplun phu lam a Kawl te tam ma ma that hi. Laimai25 na en in. Kiplun ta Kbumpau hi. Khumpau ta Zathang hi. 1. Zangsi ngual in, hal a hen he a zua mat zin bang ko e. Saiiga kei-in hal ka hen he (Pu Kip!un a phua hi). tin hang tham na, khua ting nge. LO THAWH AN KII-IAU MAH MAH Hi Thatmun te pi Kam Awi, Pu Tuankim zi masa hi. Dawitai sungah Khawsak ngam Ngalzawl Ic Zaunuai ab a tai lai in a 10 thaw h na po ab an hau thei ma ma hi. Pu Thatzong laimai 33 na en in. Pu Thatzong khan kipan tu tiang doug thik seak, pun-i tha ki ne hi. Pu Thatzong khan hal in, Thuklal khawthing in zu bealpi khat lup a, thik hong vawt sak tan, tuk tha le khal tha, tha khat tek inn simin kong kuan tu uh hi, ti in he suak ngen hi. Tuk tha khal tha khaat akuan tu sia, a dei ni paw po in, Hausapa au sal< a, lung kim na tek tawh a to thawh sak a, an ki hau tawatung hi.

38

ZOKHANG.SIMNA

PU TUANKIM TA L4MKHAI LA.


1. Nutun ban zal mim le sawmtang, zangsi a neam ding sang age. (Lo thawh an ban aphah hi). Ka zua lang lam zang khen kawitiang, do slang a tuang twig ta e. Pu Tuankim thaukumpite in lak sak kik hi.) 2. Zua .lun in an bang bawin thawh e, thei lo thiamthil sin ingnge. Zangsi ngual in ma bang pan e, Pu von khan sul zui ing nge (Doluang naseamte uk hi) 3. Nu tun nun thorn luai la tang nge, zanglen tuala, hei ing nge. Zua sial lurn ma tiang suan ing uge, sang dei ngua bang phuk ing nge.- (Sai ai nuam te a tu sai kah sak tawi tung hi) 4. Tun awug ka meal nong thei nam.mawng sawrn sial han khua mual suah nge. (Sial ai hi) Zua awug ka khan tuak khial ing nge, kolsa tung a tuang ing nge. (Siphu tawh kitba khup hi.) 5. Na ih nuai a sawm sial awng nge, iei khan hai bang ngak awog nge, A luang nang tui bang dia nge, zang phual mu! a Sirn jug nge. 6, Tun.awng na tbang zaw tam awog nge sawm sial na thang zaw tarn maw. Ka zua zial bang sang le lal awng seungual kawitawh zial jog nge. 7, Na ib nuai a, sawm sial awng uge, kei zong lun von twi hitig nge. Ka mimi phung tawh hau ka ngual tawh mum khau zeak khawrntek ing nge. (Slat ai j<ik leleu hi,) 8. Na law lawm e na lawm e zua aw na kiak na law lawmn. Zua min law na von mono awog batphu vai hang tham maw ze. 9. Mi tiinphei phung kolsa minthang paal sawn sesum in nei e. Dawi ai bang in sing in ngen e sawmsial han tawh zial ing nge. 10: Zua sau zing mei bang mit ta ting, sawrn siallian ma zial ing nge. Tuang lam tui bang kiam ta ting nge, kolsa a min ho ingnge. 11. Miimphung ti bang tawm natu a ziri in-zing vai hawn khial ze. No tun aw khi a min ngei awng, zua sau zing mel bang mit e. 12. Ka zua lang lam zang khen khawl tiang phung siang vai bang tharn awog nge. Tang ka lang lam zang khen khawl tiang saLlgtin sang del sal ye vua. 13. Tiinawng kawi a na hawh ziam awng ih phung ugual ah ting hi ze. Zn leug do leng khuam bang nang ing, zua lam hai bang ugak ing ne. 14. Tiin awag kawl a na ha-wb ziam maw, koi in von dei tawi ta e. Ka phung thei bang a sen kom a, von worn no ma tiang suan te. 15. Von awng nun thum na peal iii a, tiin mamg thani sa vei aw ig nge. Phung awng lum bang inong sun ngawl se zua kiwi tiang nau bang kang uge 16. Zua mang bat phu tui bing tong la lung tup tun siang a tun e Sang nan, kim a zial thiam ye tia ugual tong tuan na in nel tia. 17. Ka phung bun no thai tawh von tawh phaksappai valo ing nge. Ngualin nin bang noug neng zong a, sawm sial tuk kawl tawi szikiog 18. Sawmn sial han le koisa min tharg zua awng ma tiang na suan aw. Leng van tual a i<a too siang a, von mom na tat tu.ng nam maw. 19. Ka tuai han no hau ang a zalaw khi ka lamb thing ti ze. Lia lirig lam ni bang bun ti a kiang awng ei nemn na hi ze.

ATHIPNA
Zin le doawng ngi bang a nong neek zong a pupa mm, inn tap lei bing ka tam sak ze. Mon in ngani lo hau awug ngi bang nong khea se Pu von ka khui tnal tong a sang mual suah nge.
0:-

39

ZO KHANG SIMNA

15. I Niangtong 2. Lunteng 3. Lenteng 4. Thangngiak 5. Sumkip 6. Sumseal. 16. 17. 18. I. Khatlam 19. 1. Mangorn 20. 21. Hangsuang I Paukhup 2. Ngawthuam Suanthuk NeaLhuk
2. ZuiIan

Suanhvurn

22.
21

I Sonpau 1. Lammang 2. Suankam 3. Zavuat 4 Kamlam 5. Zalian * * I Sawmson (a nuai en in) I Lamsuang 1. Liankam 2 Kampau 3. Kamkhothang 4. Mangen * IOnmang I I 1, Mangkothang 2. Suangpum (zm) 3. Tinpum (zI) 4. Mangtinpau (zn) 1.Mangkotual (zm) 2. Mangzapau (zn) * * I I Thangzahau 1. Thangzakhai 2. Entinpau

SUMSEAL TUU

21.
21. 22.
23.

4. Kamlam
I. Khanmang 2. Kharnhau (zm) . Lamicomang 3. Khanpau (zi) . 4. Lianthang (zn)

1. Lamkokam 2. Mangtinhau 3 Hauzakam Lamzapum 1. Thangtinl<hai 2. Nginzapau

1. Mangkhanpum 2 Hautinkhai

24. NB. Lamkokam ta Vungzadal, Pauzathang. Hauzakam ta Mangzakhai, Paukhando, Kamtinpum.

40

zo

KHANG SIMNA

.LZO
2. Kipmang 3. Nawphut 4. Nawsong 5. Songthu 6. Sungmang 7. 1. Songkip 2. Songza 3. Zakai 4. Zahong 8. 9. 10. 1. Tohin 1.Ngengu Lamtam 3. Seaktak 3. Suantak 3. Daitong 4. Vangiok I. Thul<lai

2. Neilut

2. Limkhai

H. 1., Batkai 2. Neizang 12. KimII

1. Lunmun 2. Sumniang 3 Tuahnuam 4. Zarnang 5. Zang1ai

1. Thatlang 2. Thatmun.

TUAHNUAMTVU 10. U. 1 Lunmun 12. 1.Matnuam 13, Liansing 14. 1. Lianvum 2.Lianpau 3 Laipau 15. 16. 17. 1. Tuanlam Thu kpau Paul<ip
2.

Thuklai 2 Sumniang 3. Tuahnuam 4. Zamang


2.

5 Zangkai Deithat Ki1n19d

1. Thatkhup2.Khiapiai

Suanvum 3. Zatuang

(Laimai 41 na en in)

....

41

ZO KHANG SIMNA

TUAHNUAM TUU 16.


17. 1. Tuanlam. 18. Kipkam.

Paukip.
2 Suanvum 3 Zatuang.

(A nuai enin)
2 Vumldp. 2 Thukson 2 Khtipkam. I Naaon 2 Khupvum 1. Sonkim Phutson Sonsuang. 2 Hangdo.

1 Thangtun 1 Tbukkbup X

19. 1 Thunmtun 2 Kopson 20. Kambang 1. Kamthang

21. I. Tunkhai 2 Ontuang 3 Pauthtial 4 Sonthuam 5 Tunkai.

Dopiang. 22. 1. Hangkothang 2 Khamthang 3 \urnlam I Kamturi 2 Hangngo 3 Tuangthawng 1 Vumngo 2 Tuangnang. 3 Tuangpurn 23. 24. Lamkozam

I I

l Sonsing 2 Khamvungh * *

Tunkhopau Tunkholian 1 Kimkopau 2 Ngopum 3 1)okokam. Kimzanang. I Tinlangthang I Singzathang Dothianpau I Thawnnang * I Ngozaen. Tkh15npUm

TUAHNUAM TUU 17. Zatuang 18. 1 Pautbang 2 Pauhang. 19. Phutkim 1. Luthang 2 Tuaugngai. 20. Sdnorn. 21 Kimkbai

*.

Suangkam.

42 14.1. Thatkhup

ZO KIIANG SIMNA

TUAHNUAM ,TUU

15 1. Ngakhiap 2 Peamtuan
16 Thathong 17. Ngaihtun 18. Tealthong 19. Kimhang 20. Kammang 21. Kopthuam I Laikim (zm) 2. Tuanvum (zi) 3. Tuankim (zn) I Tuanthang I Khuaiphut Ngatuan 1. Hanglam 1. Lamson 2 Peamthang

2. Neakhong

I I

1.Kimdong, 2 Liothong (a nuai on in)

I I

2. Thangthuam
2 Henson 3. Hongkam 4. Onngul 5. Lamtun. 1. Hankhup Tunkhanthawng 2. Ngulkothang 3. Sonthawng
I

22. Thuarnpau

1. Thuamtin 2. Hangkham

23. 1, Tunhtawrig 2. Hauzanang 3. Thianzamang 24. 1. Tin7apau 17. Peamthang 18. 1.Kimdong 2.Liothang 19. ISawnzong 2. Pernson 20. I. Khumpau 2. Dongphut Tunp_umkhai.

j. Thuarniam 2 Ornlian _______* I . X

I Thawngzathang
Lamtual.,

I Tinnang I Khupzanang

TUAHNUAM TUU

3.Kirntuang 4. Vumhang
1. Doorn 2. Tunsuang

1. Dongkam 1.Zalian

2. Tunlam

21. 1. Khuporn 2. Hangthang


I

1. Tuangthang 2. Hangtun

2. Lamkhai

3. Mun i , am4. Lianthuam

Doom

22. 1. Thanvum (zm) 2. Suan1.hai 3. Kamvum 4. Thangdo (zn)

23. 1. Ornmang 2. Pansuak 3. Pautun

1. Vumpau

2. Khaihenthang

1. Khawkam 2 Haulian I Khumkam * I Kamngin I 1. Sonkothang 2. Karnpau

L
43
ZO RHANG SIMNA

TUARNUAM TUU
T7. Peamtbang 18. 1. Kimdong 2. Liothang 19. 1. Hangsuak 20, 1. Lamkhup 2. Dohgkhup 3. Thanglam. 21. Suakvum 22. 2. Tuangorn

1. Kimpau 2. Khupsuang

1. Tuangsuan 2. Tuangsing 3. Vuml<ham 4. Thanglcam


1. Thangngo

2. Onngo 3. Kamthawng

1. Khamngo

2. Khupthang 1. Suanlian 2. Sonthang

23, 1. Suangnanh 2. Vumthawng 24.

Thualngnin I Lamtin I I Khamtuang I Singngo 1, Kamkolian 2. Vunghthawng 3. Thawngngin Dotinzam Tinzanang Khupdo I Nginzanang

3. Singngin

TUAHNUAM TUU
19. Tuangorn 20. 2.Tuangsing 3. Vumkam 2. Sonmang (Zn) 4. Thangkam

21, 1. Songpau (Zn)


22. 1. Singkothang 23.

1. Hangtin (zm) 2. Suanthuam 3. Ornhau

2. Suangaum 3. Hautin
Pauzadal Paulchannang

Singzango

4. Rhupmang

Khammang

Pautin SuangZanang Nangtin

Khamlian X

Kamzanang Khamzangin Thuampum

/. ,.
/

44

zo

KHANG SIMNA

TUAHNUAM TUU 16. 1. Laikim 2. Tuanvum 3. Tuankim


17. 1. Peamlcim 18. Kipsuan 19, Ngatuang 2 Thatlun (zn) 1. Tuanzong 2. Simthuk Suanthang

1. Koptuang 2. Tuangthuam 3. Zongkim 4. Thianthong 5. Thuamtun 20. 1. Kimthuam 2. Suankm 3. Suanhang * * (a nuai en in) I I Tuangpau 1. Tuangmang 2. Thuamkarn 21.
*

22.

1.

Thuamlian

2. Munmang I Mangkim I Suangicothang I Kamkopau I Ngokothang Mangzatin & Tunzanang

3. Thamang

4. Lianlcham

23.1. Tunkhai 2. Kamzatin 24.

I Khupzakhai

I Lianhau

1 Liankothawng
Mangnang

I I

Kamkothawng Mangkhantin

TUAHNUAM TUU
20. 3. Zongkim 21. 1. Enlhup 22. 4. Thianthong 2. Thanglian Nimkotliang Kimkozam Singkongin 5. Thuamtun 3. Kamngolcham Kimkhai 4. Nginthang 5. Khamsing Kimkopau 6. Sonzam Thongdozam I Thuklian I Thangnang I Kimzapum

I Donglian I Ngosuang

45

zo

KHANG SIMNA

TUAHNUAM TUU
18. 1.Tuanzon7 2.Simthuk 19. 1. Zongson 2. Sonhbam 20. X 1. Onsing 3. Zoi,gorn 1. Thukorn 4. Lunon

I
*

2.Sonthuk

21. 1. Enngul 2. Enthuani 1. Khamlcim 2. Khamkhup 3. Thangpuni 4. Khamvum

2. Kangkhup
Ontin

3. Sonngo

4. Khamtun

Onkham

22.

Kimuian 1. Khupngin 2. Thukkothang Thukkam

TUAI-INUAM TUU
16. 1. Laikim (zm) 2. Tuanvum (zi) 3. Tuankitn (zino) 17 18. 1. Kirntun 19. 1. Ornuam Kimzong

I Khuptin I Ngozanang I Tuangtin I Kimkongin

I Ngozatin I Vumkongo I Ngozathang

2. Vumthang (a nuczi en in)

2. Ngasuang 3. Zo-ntht
Luthang Suangkhai

4. Zoighang 5. Zongthuam 6. Huatthang 7. Enthuam Tinthang X

8. Kipkhai Mangpiang I X

20. I I

Tunngo* Kimkhai* Tunhang

I I

Tunmang Khaitin Enmang

TUAHNUAM TUU 18. 2. Vumthang


19. 1. Zongtuang 2. Kainln

20. 1. Khanpau 2. Vumtuang 3. Thanghau 1. Thangswm 2. Lampau 3. Thuamlchai 4. Tuangno 1. 1. Tuanglian 2, Mangtin 3. Vumkam 4. Tinsuak Zango X

3. Lunvum

4. Zaen

I I Lukbam*

5. Zahuat

22.

Singnang

1. Thangpau2.Larnzanang Lianpum

46

zo

KHANGSIMNA

TUAHNUAM TUU
10. Thuklai 11. 1. Lunmun 2. Sumniang 3. Tuahnuam 4. Zamang 5. Zangkai
12. 1. Mathuam 2. Deithat.

13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23.

Kimlai. LThatl<hup 2. I<hiaplai. Koptun. 1. T<hiapthuam 2. Mangthuam. 1. Sawmthang 2. Khupphut 3. Khiapkim. 4. Neakim. 5. Tawnseal. Han gton Tawnkham.. 1. Kipthang 2. Tonhawng 3. Khanson. Onthang Thangtuang X X i

I Dongthuam 2. Suakson 3. Ngathuam 4. Dothang 5. Tunthang.

Sawmlun.

1. Ngathang 2. Ngakham Thuamngo.

* I I

Suangv um. Thangkohau. Vumpum.

* 1. Thangzatin 2. Thuamsuak 3. Thangzam. I I I I * 1. Enkkam. 2. Lamzam. 3. Onkothang 4. Thangzakai Suakkothang Zamkothang. *

24. Tuangkothang. 1. Tuangnang 2. Lianngam.

47

ZO KHANG SIMNA

TUAHNUAM TUU
17. 1.Khiapkim 18. 1. Zuisong 2. Thuamsori
*

2.Nealckim Thuamkip 1. Tunson 2. Kimhan 3. Lunson.4. Thuamon

19. 1. Kimthuk 2. Thuamkim 0. Dohang

1. Tunthuam 2. Sotun 3. Khmtbuam 4. Sealon 5. Tuangsuak Sonkam

I I * I

I 1 I I

21. Paungo1. Thangngui2. Kimsuang Khaithuam 1. Thukiam 2. ThuamsuangThukngo Ontun

I I

Kiptun Hangorn Kipthuam* Hangson*


Sonkhai*

22. 1.Suakgo 2. Onugin Thuarnthang I. Suangkbam 2. Thuamsuan 3. Suanglian Suakmang Tunzam


* * * *

23. 1. Soangzanang 2, Ngotual 3. Ngulzam 17. Tawnseal 18. 1. Thuamtuang 19 1 Tonglam 2 Dothang 20 Thangkam 1 Th allgmang * * 2 Kampau 1 Onsuang 21 -

Lamkhawthang:

TUAHNUAM TUU
2. Khiaphang 3. Tawnthuam

3 Tongorn 3 Lamhang

1 Tuangkai 2 Tuangthuk 1 Sea1thuan 2 Ngamang

4 Kam1am 5 Tuangkhai* 2 Kampurn 6 Samkam

Thuamkhup I Hangvung I Vunghau I I Onkatn I Thangkim 2 Kaiorn

/ 3 Paukhai

22. 1.Hangvum 2. Thuamngin 3 Hangsuan

*\

23 1 Lamkhawtbang 2 Ngozathang 3. 0ko1ian 4. Pumtual 5..Mangngin 24. 21 Paukl-ai 22 1 Pau7am 2 Zakhup 3 Dovum

Hang th awng * 1. Khuplian 2. Lianmang 1. Liansing 2. Khaingo * SuanIothang I 1 Zatin 2 Suangkohau 3 Suangzapum 4 Khakhawpau Onkokbai

Ngopum Singzahkai

23 1 Khaitinthang 2 Thianpuni 3 Ngolian 4 Ngokokhai 5 Lianzanang

48

zo KHANG SIMNA

TUAL -INUAM TUU


16. 1 Khiapthuam 2 Mangthwtm. 17. 1. Tonphut. 18. 1opthang. 2 Vumthuk 3 Mangkhum. 4 Lamhhang. 2. Tunsong.

19. 1 Ngpau

3. Ehuningo 4. Pauhau. 20. 1 .Do!nang 2.Pautuang. T1angsuang. I .Iamsuang 2.Thangvungli. I .Thanging. 2.Vunisuang I I A nuc enin I I * * * * 1.Khumthong 2.Kamsuang. , I 1. Hangkam * 1. Ngothang. 2. Hangngo 1 .Haukbai 2.Tuangvungh 21. * 3. Onkhup 1 2. Thukhau * I I I * 4. Henmang. 1. Vunghrnang Suangthawng 1. Vunghngo 2. Ngamthawng I 22. 5. Vunghsong 3. Suangkopau * I I I * 2. Suangngin. Thangkokam Kimtin. I * 23. Kainang, *

TUAFINUAM TUU
20. 4, Pauhau 5. Khaiorn.
* I

6. Suangkim 7. Zongorn 8. Pausuang 9. Lamthuarn.


* .. *

21.

1. Ngobim!2. Suarigthang I I 22. 1. Onngin 2. Ngokoham Vunghko1hai.

Singhan. X

1. Vaikam 2 Thuamkothang * I 1 Thuamthawng 2 VungzaIhai 3 Pumzalian.

ZQ KHANG SIMNA

49

TUAHNUAM TUU
V

17.1. Tonphnt 2. Tunsawng. 18. Haukam 2. Dopau (a nuai en in) 2. Kamtin


2. Kamkim

19. 1. Thuamhau
20. 1. Dolian 21. 1. Hauthang

3. Mangpum I Liankopau Onzatuang

I. Hauthawng I Ngozam

3 Vummang (Siallum ah thi) 2. Kamzam 3. Liankothang

-V

22. 1. Liankomang 23.

2 PaukolIau Kimkolian

2. Vumthawng.
V

I Vungkohau

TUAHNUAM

TUU

19. 2. Dopau 20. Lianam


V

2. Pauvung
V

21. 1.Zasuang 22. I. Pauthawng 2. Zakam.

1. Kamtual
V

2. Vungkothang

23.

1. Vunghkhanpau

2. Khamnang

I 1. Vaizanang 2. Thawngpum

Mangkang Kumpits Tawh Kidona Thu

1888 kum in Mangkang kumpite kawipi pan hong pai to a, tuak panin: "Sizang hausa te awng, kikap ngawl tu hi, u khat nau lihat bang a om tu hi," ti in lai tawh hong sam hi. Ahi hangin Sizang hausate ki hel ngawl in a mate pai luangin a sawltakte kawl ah pai suk sak hi.
V

Tua sawIta1te tunga Mangkangte in: "Sizang khua, khua bangzah pha nu ziam," ti in a dong hi. Sawltakte in: "Khua 5 pha ung," ti in a zo kik hi. Tua. khua 5 teng flop tuam pe tu in zam khap 8, nga puan van 5, tung heal 5, hangke 120, sawltak te in a pua sak hi. Tua na te Sizang hausatein a hawm.hi. Mangkang kumpite in hi bang a letsong, rioptuam kong piak uh sia, kote le note nam khat le nam khat ki do ngawl, ih kikah ngawl na tu ngaihsutna in, kamtiam kong piak luang uh a, kong puak, kong piai uh noptuam ahi hi, Note in mai lam sang a, sau en in, kawite khua le sim nawn ngawliri, tawp ta vun, ti in thua pia hi,

50

ZO KHANG SIMNA

Sizang hausate in: "Pha hi, ahi zongin, note sia khamtungah hong pai ha het Ieuteh nuam kbu hi. Ko khamtung mihingte in Mangkang te khat beak zong mu ngei ngawl khu hi. Tua ahi tiang, nong pal uh le ka zi ka ta uh Iau ngawp thong tu hi, tiin he suak kong ngen uh hi," ti in a zo kik hi. Tua a tih tiang, Mangkang te in, "Ko thu hong ni zaw ieutel, a kua ma po in supna zimna, siat vawtna thuak ngawl tu flu hi," ti in thu a pia kik hi. Tua zawk tiang thu bong pia kilc Ieleu hi. Ko, tu aa hong pai sate sia, ka tung siahte uh ih, Khamtung ngam en An a, bong pai sak ka hi uh hi. Tua ahih tiang, ko te a phamaw a Khamtung ngam kong thet uh kul hi. AM zongin no hong sesak tu ka hi bua uh hi. Pawi ukpipa tawh kisi nuam ka hi uh tiang, kong pai kul hi," ti in thu bong pia leleu hi. Tua zawk tiang Sizang hausate nget kik na pan, "Pha hi, Khamtung nong pal tu ub sia, kote in nial zo ugawi tu khu hi. Ahi zong Pawi uhpipa tawh na kisik na tu ub sia, Kawlpi pan ni tumna sang, lampi khat orn tu hi. Tasia zui ta vun," a ti hi. Ahi hangin Mangkang kumpipa te thu kim ngawl hi. Hong thu piak kik na pan, "Kte Pawite lam he ugawl khu hi. Tuaabi tiang, norna Sizang lam pan bong p-ii tu khu hi. Thangmual(Fortwhite) kong thetuh tiungin na khua lam uh na khak vun a, dial sankhat na khai vun," bong ti hi. Tasia tiang, Hausa sawltakte khuatek aa tia k17 a Hausa le khua mihing theampo tawh vaihawm tu, Mangkangte ih thu bong piak na si, karn pha hi ngwl hi. Bang hang ziam tile, eite bong sesak nuam ngawl hi le, Pawi lam zui a, kah to tu hi. Tua Sizang lam pan kong pal tu hi, a ti na sia, eite in na kivei zo ngawl tu hi. Ih kap tu hi, ti in thu kim in a vaihawm hi. Tua ziwk tiangin, Kawipi pan ni ttimnasang lam theanipo bong zik a, tua a kiheak tiangin Sizangte in, Ko sang lam bong vawt beak vun," ti in ki ngen kik hi. Abi zong tawp nuam ngawl a, Sizang pasal oni theampo a vekpi in, tei tawh, thau tawh, nam tawh, thaI tawh kuan suk in, Mangkangte ornna a vekpi in Kawipi dong in nawt suk hi. Tua a simna sungah Khawsakte (1) Haurnang Buamante (2) Son Awn Thangnuaite (3) Kimlam le (4) Sonlam hong tha hip sak hi. Tua Iai takin Lubeamte bang mab mah a hi koin, Sonlam luang kila zo ngawl hi. Thum ib luang sia inn doug mah in kipua hi. Kunipite tawh a kipawl kawite 17 kj pum mat a, kbua ab kitia pui hi. Tuah zawk lelen tiang, thuangthi, kuai ngal ah kul bong vawt a, ngia phual hong sat to leleu hi. Ngalvil te Phatzang ah bong pai to a, Sizang ugal vii te tawh a kisi a, a kika Ieuleu hi. Tua ni in, Buanmante khat bong kab hip sak a, ngal te kidel suk a, tul suk dong in ki del a hi hang, hi pha zo ngawl hi. Tua ni in mi thi luang pua in kitia to , kilc hi. A zing tiangin Sizang te a thin uk a, tul suk dongin sim suk kik leleu hi. Tun ni in Lubeam ugal bong mab mah te 4 Id that a, thau lawug 4 Id man a, la 4 zong kimat sak hi. A dang teng Kawipi dongin tai suk kik Ieleu hi. Mangkang te in na setak in Phatzang dong lam hong zik to a, na se tatdn bong do hi Tua a hi horn in Ngalhang Pu Khupp-ui in Tiddim ah a inn tang NGA NWA a ti sia, tawb pal to a, Khaw Chin tawh a kimu hi Tiddim khua hausapa Khaw Chin in a ma uk sung teng mibing khawtn a, mihing400 bong kuan sak hi.

ZO KHANG SIMNA

51

Tiddim te ngal icap 400 hong kuan a, khawsak khna, hong theng hi. Khawsak bong thet nun sia!pui khat a suah zawk iii 25 a pha sial puikhat tawh Tiddim te kivak hi. A zing tiang in Sizang a kuan theipasai 1200, Tiddirn 400, IVlualbearn pan hong kuan 30 kipha a, kikuan suk hi. 7 Nang khua suantu lei do vaimang ni khat pil taang bang tbeh nge. Al bang that ing hau tawi hing ting kawl tiang tui bang la ing e, Za Iai -akan sang ing e. (Leisan a aim lai, mikang thau khat la a, a ngal a tbah a phuah hi. Pu Kbuplian 1*). Tua ni-in Phatzang a kikap a, zo ngawp pai hi. Tua ni-in Lophei pu Khuplian in mikang tbau lawng khat a la hi. Midang tein lam yawL na pokpe a, tu zum, kaw, thikmol, lavan puakna saseng, tua ngw1 ngalte Iii at tan a, a la hi. Ngalte in ei zo mi pan e Mangtuang khut a tan sak a, a hi zongia thi agaw1 hi (Lai mai 12 en in). Tai lang a khua la an a del suk a hi kom Buanmante Khupsuang ngalte in bong kah lupsak a, tua luang puain pawl khat tia a, pawl kbatngal nang in kiom lai. hi. Ngal bang aa om te mihing tawLn a kisik lei huh in sim suk nawn agawl in, a nang bekin om hi. Leisan mual a kulhpi khat a kivawt sin, ngal te in na setak in bong sim tham a, tun kul sin, kise ngawp hi. Tua leisan bong sim thap ni-in Lophei te Pu Khuphang, ngalte in a zapi ngui hong ka tan sak hi. (Lai mai 12 na en in). Mihing pawl kbat in Pu Khuphang pua in ki tia pui hi. Bualbeinte 30 hong luau na sungah leisan mual a, 3 hong kab lup sak pai hi.. Tuak panin thi luang pnain SuIte teng tin siat pai hi. Amate pan na pan mihing om non ngawl a hi Ion,, ngalte in hong kiim uum a, tua leisan kul kinu sia suak hi. Leisan pan a ki zawb zawk ugawl tiang Hanthang lu a, kulh kivawt kik a, tuak pan in kido leleu hi, Tuak panin khat vei Lutung ngalkapte kizo zo hi napiin Lubeam ngalkap te borg theng leleu a, Thuamson agaltak hong kah let sal, hi, Thuamson sia, Taukon Thuamson hi. Thuamson pua tuin mihing 6 kitia hi. Lubeam te hang lei lam a hi man le, ih na zak, ih hiam kibang ngawl a hi kom, Hanthaug lu kulh kinu sia leleu hi ,/ Hanthanglu pan a kilel tiang Zo tu kiti Ni-lummual mawk Thingten a ti na pan agal nangtu in kithawi leleu hi. Tua ni-in Thuklai te in Saza khat kap a, tua ai tuin pawl khat tia a, Khawsak pawl khat leh Thuklai pawl khatin ngia phual ngakin om hi. Hantbang In pan, Thang pan kinang zo nawn ogawl a hi man, ngalte hong theng to a, Rhuasak khua inn theampo bong hal thap sak siat hi. Khuask khuaah Kumpite in kWh bong vawt a, ngiaphual hong sat hi. Sizang, Tiddim, Sukte a kingawm 2000 (Tul nib) bang Buanman khuaab ngal simtu in li-am hi. Buanman khuaah ngal sim win kinging phiL phet hi. Tua lai takin Ting tang (Top) tawh Khawsak khua panin hong lap a 1 tu Lai talc Thahmang ten na inn munab hong tu hi. A dang teng lo sung, dui sungah a tu hi. Thautang a lab zak tiang, a puak tham kik om ngawl a, a tuk na pa, mei suak pa pai a hi konvki lau a Tiddim te le Sukte te, Sizang teng flu sia in bong tai san hi.

52

zo

RHANG SIMNA

Zangsi siallum kan sang a pal bang rang a sulctui lun le lam tui mang bong nern ta e, Siallum Icawl tiang meel niang ta ha ti horn a do nen nuai a tong dam pat bang nearn ing e. (Sukte le Tiddim to in bong simpui nawn ngawl a, bong nusiat a phua hi. (Pu Khuplian in) Sizang tejig vaihnawm a, dotu hi ziam tumtu hi ziatn, ti aa a kidok tiang, ih omna .ek panin dotu hi, tiin dui sungah ki tai hi. Limkhai Mangiun to hi leh turn pai hi. Khawsak sangin Thuklai kbua ten na tuaa nuarn zaw a hi man, Thuklai khua zangpitarn kiti na a, bong kikhin phei a, kimai na a paw paw!, bawlung satna, bawiung sui natu lei bong to hi. A omna pohah, huan bong vawt a, an karn Kawbi hong.tinghi. ,Khui zong:hong khawi hi. Tuak panin Sizng upate hong turn tavun tim, hausa theampo hong khawrn a. Hausa !e upa te in ib na zak kibang ngawl a hi tiang, turn zaw ka heu tawng tim, kumpi sangah ki turn hi. . Ngarn sung vive a kioni a hi man. Thuklai, Khawsak, Buanman kim khat kiturn ngawl lai hi. Tuahnuam tun, taap teng a vekpiin turn ngawlhi , J
I

"History is but .a recalling of this worderful creatures doings, his struggles, achievements and failures in The past that they might instruct his present, and bear fruit in future-- " Sharma. ...........................

Siallum Kido Na Thu


Matigkangte hhuasak a thet ni-in Buanrnan a, Sizaang, Tiddim, Sukte tul nile bang kikhawm hi. Tuak sungah Khaw Chin zong hong kihel hi. Tu-in kurnpite do tu hi ziam. Turn zawtubi ziarn,ti a, - a kikup ,iai takin Kumpite in Khawsak pan top tawh bong hap, a Thautang bong nging kiI dawm ngawlin, Lopa, thingkung hong kuang siat pai hi. Tua Thautang puak tharn kitak hnai a, !anidang kisa a hi manin, Tiddim mile Ehaw Chin te pawlin bong tai San hi. Tua a hi komin Thuklai, Buanman, Kbawsak dui sungah kitai siat hi. Linikhai Manglun a hi leh Kumpite kung zuan pai a, kipawl pai hi. Tuahnuam tuu Taaptepawlin "Kumpite do to hi" tiin Vaihawm in Siallum ah hol to hi. Siallum-ab kulh 3 Icito hi. Khiapthuam tun le Thatkhup tuu tein, Kurnte ih dotu sia, urn nawn ba ye hing, Sisang buppi aa in do a, ib nan lak sa ahi tiang, turn zaw ye tawug, ti hi. Tapte pawlin Kumpiie in bong uk le, Vokiak ngam Limkhaite tawh ih kitu sia, tan kik leleu tu ih hi tiarig, Kurnpite ma do zaw tu hi. Nong do pui iivarn bua a, a hi leh Kumpite kazo uh le, Vokiak ngam sia to tiag khat zoig nga thel ngawl to nu hi, ti hi. Khiapthuarn t le Thatkhup tuu tein, a hi le, Kumpite hong dopui ngawl to khu hi, tiin DuhrnangTakkhawlah teng a, Sia!!urn kulh pan hone dopui ngawl hi. A hi zong Thatkhup tuu !e Khiapthuarn tuu, Tunzam pa Orntun inhogdopui hi. Orntun sin, ngal vii vive le ngal en ku vive in kikawi hi. Kulh hawng sia, puanbuu tawh kikhak a, Puan bu hawng pan Orrtun in en sak tawntung hi. A dang pan asawl tak Hongsual<je Sumson te in bong kah pui hi, Thatkhup tan pan Zavurn, Zongtuang, Euthuarn, Lamkhip in hong do pui hi. Sla!luLn ku!h sia kuib 3 in kivawt a, a uktu mihing 3 kikawi hi. Liankarn, Vummang amtin in lciuk sak hi. Dolian in nupi ktilh ukhi. , (a). Ngamzang daw tarn ka ngai man a, lei do pal bang nang jug e. Phung luang huan thing zan kisia e, sang Inn a zawi kik lug e. Manglun in Kumpite mun a pai a, Siallumab kulh to hi, tiin son hi. (The Chin Hills Vol. 1. Page 134). - Kurnpite in, Mi narn dang sua pui u le naute awug, kilem tu hi, hong pal ta vun, kote sia na agarn bong sesak tu hi ugawl khu hi. Kiiernna vawt Lu a hong pai sak, ngarn vd aa Lo - g sawl te hi bek khu hi" tiin karn hong tai sak hi.

ZG KHANG SIMNA

53

Siallum panin kam kivai tha kik a, "Kote hong turn ngawltu khu hi," ti hi. Tasia tiang Kumpi te in hongturn ngawl takpi tu na hi ub Ietua ni tua tha a, bong kap tu a, hong paitu khu hi. Na kinging kbol vun tiin Wu hong pia leleu bii. Sia!Iurn pan Kumpite munah kam kipuak kik a, "Pha hi,, hong pai ma memeng ta vun; thi san rlai san hong suah nuam memeng khu hi," ti hi. Kumpite ih a kamphen bong ken pa sia Kio Thuai.hi. Kio Thuai sia kawl mi hi. Nawikai kbua teang hi. A masia limkhai Tuangkham inn teng pa hi. Tua huh in Sizaang kam a tel thiangtho in kamphen thei hi. lb Pu lb pa tepteb napanin Siallum simtu in, ngalkap 380, bong kuan hi. A Kamphen pa Kio Thuai in Siallum lam ap pub za zan a, zing sang yak bek a, Thuklai pan hong kuan sia, Siallurn nai 10 in kikap pheang hi. Kumpite laibu vawt The Chin Hills Vol. I-na sung ]ai mai 30 sungab Siallum ngalkap tu aa, a pai, Sizang slmtu lubeamte 60 le Lutung te 65,-a vekpi.in 125, kikuan.hi, tim n at hi. Thuklai panin Sizang te omna Siallum simtu in, Buanmanah bong pai suk hi. Buan. man pan Mualsan bong zui hi. Mualsan pan Ngumpi hong zui hi, Ngumpi pan Nalun, Nalun pan Taikhe, Taikhe pan, Taitan, Taitan pan Minsi, Minsi pan Siallum hong theng hi. Lampui pa-Kiotbuai in lam ap pui nik nek hi. Slallum kuib hong thet dek tak tiangin, Kiothual in, "U le nau, Pu le pi te awng, kikap ngawl tu hi, Kilem tu hi, hong turn zaw ta vun," tiin bong au suk Va pum hi. Tasia tiang, Pa Vummang le Ngang Thanghau a kulh pan a thau tawh Pu suak a, Ngalkap mang khat ye ye kap him pai hi. Zing sang nai 10 pa kipan nai 4 dong Kumpite kido hi, Lubemte mah mah, Sizangte bang main haiw mama a. Lubemte idlel be! hi. Lubemte hong pai bua hen a, Mangkaugte le Lutung te bek hi le kizo tu a hi hi. Mihing 380 hong kuan sung pan kulh 2 hong zo zo ngawl a, kulh khat bek bong zo hi. Limkhai u le nau tein Siallum kikah laiin hong bun ngawl a inn ngal pan in bong en bek hi. Khiapthuam tuu Ic Thatkhup tu tein hong bun neawitu khu hi, hong kahpui ngawitu !chu hi, hong ti bang main, TakkhawlDuhmang khuaah a om hi. Thuklai le [(htiasak te a hi le ngal Id tai a hi manin bong hu nuam zong dui sungah ki-om tek a, bong hu thei ngawl hi. Tua lai takin Bo Orn Ngin pa te unu Khatkam, Kam. suak, Sonthuam Limkhai khuaah a teng hi. Limkhai khua panin Khatkam, Kamsuak, Sonthuam bong kuan a, than lui bong zui a, ih u le ih uau mong siat takpi tu a hi tiang, ti-in a thin om thong thei ngawlin, Siallurnah bong paitoin, a nai ta tak na panin Kumpite hong kap to hi. Tua unau thum te ih bong kah tiangbn, Mangkangte in Sizang a dangtein hu hi ta a, bong kim num hi, flin lauin, Siallum kap nawn ngaw!in tawng nga hi. Tuak panin Mangkang te luang a thi le a ham teng puain Thuklai khuaah a tia to pui hi. A dang, mi vornte luang le kawite luang a thite sia pua zo ngawl in, nusia pai hi. A zing tiangin mithi luang nawn to a, Tbuklai mikang- than le Thaang than a phurn hi. Mangkangte a thi panin 3 tbi hi. Mivomte le a dang Kawlte 83 thi hi, tiin kitiam teh hi. A hi zong The Chin Hills Vol. .1. page 31 naah Mangkangte Officer khat thi hi. Captain Mayne le Surgeon Le Quesne ham hi. Ngalkap 3 thi a, 8 liam hi, tiin at hi. Surgeon Le Quesne in Victoria Cross nga hi. Ngal baksa ma ma tiang, Victoria Cross king a thei pheang hi. Tua a hi tiang, Mangkangte zongin,, Siahlurn ngal, Sizaugte do sia, haksa ma ma sa hi.

54

ZO K}IANG SIMNA

Ei mi a thi pnin, 24 thi hi, tiin kitiam tebi hi. A hi zong, The Chin Hills Vol. 1. page 30 na sungah Tuahnuam tuu 100 bang pha hi.. A hi hang a kulh -ungah 80 bang om hi. Tasung a mihing 29 kikap lum a, 11 ham hi, ti in at hi
A zing tiangin, Mangkang te pawl a fbi tng luang kinawn a, a ni 5 ni tiangin hong kuan kik hi. Hong kuan nun, Ting (Top) bong keng a top tawh hongkap masa hi. Mihing te kitai siat zo hi napiin thautang le than vui bo thaw thong in, hi va nul in bong kap Va nawm thaw thong hi. Tuahnuam tuu than tawi 30 kipha bek hi. A thiteng kim khat kiphutn a, kim khat inn khat sungah kikhol zi hi. A bong l<uan kik ni-in Sialluminn khat sim ngawl, a vekpi-in hong hal thap sak slat hi Taapte. pawhin, Kamsuakte unau ih Siallurn ngal hong sirn pui sia, lungdam na tawh -ma ngilthei. ngawl hi. Tasia ahi bang ma Kamsuak kihub a Pu 1)o Lian zongin a thi dongin hu hi, ti ift kitiam te hi Khipthriam tuule Thatkhup t eih biong huh ngwlahihang, thin uk than : na kinei ngawl hi. Hong thu hilna te, thu ma thu takhi,tiiliiphaWl1thhi.
I

Lirnkhai Manglun te ih Kumpite a tuu pat a bong khiak zong thin uk aa kinet ugawl hi lb Pu ih pa ngal hang lei law lawm a hi kom, a zawtu tawh a ?awh ngawltu tawh, Zo tu aa, ki-um a, a thin letna lang sak a, tutiang dong, Sizang pa tang thin le lung mu pha nei te in nuam thong peang ngawlin Zapante a thi dongin, kap leleu hi. Duisungah akitai na thu pan, ib hiam zak, ih na zakkibang ngawl a hi komin dui sungah kitai hi. Lupheangte hong kihelngawl hi le a, Lutung te le Mangkangte bek hi le, Sizang ngam hong zo ngei ngawltu hi, ti-in ib pu le pa ib te in son hi. Tuahnuam tuu iii 4. 5- 1889 kum a thi:(1). Liankham (2). Vummang. (3). Sempau. (4). Tuangvungh. (5). Harigsing (6). Paulam. (10). Zavum. (7). Khuplam. (8). Kamtin. (9). Khupvum.

Myo-ok Suaxpna Thu


Kum 1892 October ni 9 ni-in Myo-ok lisuam hi.
Kum 1891 hum tiangin Kunipite sungab kitum thiangtho hi. Kurnpi thu bong piakna panin, khamtung mi nam puite awng, ko bangma hong law nuarn hi ngawl khu hi. A hi zong - Kawite na mat uh theanipo a vekpi-in na tia sak kik siat tu uh hi, tiin thu bong pia hi. Tu-in nguta a hi zorg, mihing pha ngawl a hi zong, hong on tu hi. Nguta a om le hi bang vawt tu hi, ti-in na thu kimna hong vawt ta v-un, bong son ta vun. Ko !" TI sang pan, nong thu son na te uh leh na vawtna ub te kong thu kimtu hj, t6n Kunipite in tha hong pia hi. Mangpi, Vuandok, ngalkap mang, Myo-ok, kan)phen, tate theampo ih bong ti tiangin zo ngeina a om bangin, hausa khat tiang, khi ba khat tek, nguta te kham na tu-in, mangpipa khut sungah kikawihi. (1) Khuasak ha qsapaKhuppau. (2) Thuklai hausapaKamlam. (3) Lunmun hausapaThukkham. (4) Buanman hausapaPaukhai.

ZO KHANG SIMNA

55

To a mihing 5 teng i ti na pan, a ngu ta khamna Lu in khi ba5 sia, hasa te tong pan a khial a om tiang, lak tu a ki kawi hi napi in Zawl khua te (Onhung) a ti sia inna, Kumpi bian sunga, Kawlbite ngu a, Kumpite inna than tawh kap mm pai hi. Tuarnithi pa ih bete in na a phu alam na tu in, Kumpi ngalkapte limlang mual tung hi ka le, a sik na po a that ku hi. Tua zawk tiangin Keal ago, la ngu, ngamtat pha ngawlte theampo Kumpite in he sial hi. Tua a hi Icom a, keal ngu, la ngu, khui ngu thei, a he thei tu, upa nan taang, mihing pH Tuanghau, Kamngo, Ensuang, hi thurn (3) zumah hong pai ta vun, ti-in a sam a, a pai nuam bua hi. Zawl khua hausapa Vumlian le a tong a min om tengin Kumpite do kik leang pha rigawl tu ziam, tiin vaihawm a, mihing tarn ma hanthawn tawn tung a, tam ma kinga hi. Zawl khua hiusapa Vumlian, a tapa Tuanghau, Zawl khua upa 5, Kamogo, Ensuang Khuipau, Klaikarn, Sa Mangkam, Pu Hangsuan, hi teng it, Konpi do kk na to vai-hawm- a, Kaptel hausapa Thuamthawng, Heilei bausapa tapa Paukothang, tate theampo tawh thu kimin,vaihawm hi. : PKhuu ISizag ngalhang te ih son Da pan, " TL1 lai tak Kumpite h kap bale ungngtiang kawl sala khop bangma,ih thautheampo hong khopsaktu hi, a ti bi.Na urn boa oh le en vum, Itha-w ngei ngawl in a rnaan tatak hong khawm to hi. Mibing theampo tung a ti hi, Sizang mi han theampo inna urn siat hi. Kaptel hausapa.Thuamthawng a dok tiang, Thu anithawrg in: "Thin tawi heak-yon, Falam, Zahan, rgal mat pui to, a pawl a pawl a kawi zo ichi hi," a ti hi. Tua hu a, mihing tliempo inna jAm a, Sizang, Sukte, tate theampo in, Kumpi kap kik to hi, ti in vaihawrn Ieleu hi Thuamthawng he Paukotbang a bang kha1na om ziam ih ti- le, Mangpipa ih Fortwhite a mi hing theampo tui-g a, a son na thu pan, ni tumna Lushei sang, Culcutta tuak -pan Rangoon, ta sting pan a bong beak kik Myo.ok Thuanvuan, Kamphen, Mawng Awng Gyl, he a lawm a nang zui te Limkhai .7, Mualbeamte 10; tateng tawh khuai hawh a, Tuitil khua a thet tiangin, Myook Thunvuan sabuai thub pa, U Thong a ti sia, nung sang a, beak kika, Heilei hausapi Khanhau mona tung hi, tia a min tawh hausa Thuamthawng le Paukothang tate 2 in thathi ti in bong son hi Tua thu sia;i Manggipa ib Fortwhite a, -mihing .tampi beak tu in a son a, a kuama theampo in he siat hi. Tua hi tiang, Thuarnthawng, Paukothan, Tuanghau, -Kamngo, Ensuang, thu sit tu in Thang a bong pai ta vun, ti in Kuinpite in sam ka sap, pai nuam ngawl hi. Tua ahi man, Kumpite paitau in Kapteal, Heilei, Zawl khua, tate sia a tawntungin ngalkapte in phual ting sk hi. 1892 kum tiang, ni tumna sang, Ngunngal khua hausa.thearnpo he, Sizang ngalliang kim khatteng vaihawm a, Pimpi khua simna tu vaihawrn a 1kisi hi. Sial pui khat ngo a, a neak zawk ni khat ni Hang, tuak panin a vekpi Pumva khua-ah hi khawm hi. Sukte ie Sizang ngal do to a, a kingawm mihing 600 bang a kikhop zawk tiang, atha flop Myo-ok Thuanvuan Mawng Awrigsan, Mawng Awng Gyi, ngalkap 30, mihing a kingawm 34, Thang pan ki sam sak hi. Hausapa Thuamthawng inna, "Mangpipa a to inna, thau lawng 400, Thinghkii kaa khat , saiha a pum mihiag tia khat, kong keng hi, Pumva khua-ah kisi tu hi, na ngalkap te - tawh hong pai ta vun, tua vante en tu in mihing dang nong pai bua ub zongin, Myo-ok Mawng Tunwin he Kamphen mawngAawngsan,, mawng Awng Gyi tu te thum (3) a pha maw in hong pal ta vun ti in a sam sak hi

ZO KHANG SIMNA

57

Ahi zong no teng inna, mihing minthang, Khuppau Khaikam, Mangpum, Kamsuak nong mat sak zo oh le bong thah pheng to khu hi, Kumpi te in a ti hi. Na man zo boa ub a, ahi le no teng sia hotig kithah ngawl tu hi, ti in thu pia hi. A minthang mihing 5 pan, Vumthang, Vumlian, Kimthua m, Pauthang, Sonsuang hi. Tateng ti na panin, ahi le na mat noph. uh Khuppau te pata 3 le Kamsuak, Omna bong hil tu khu hi, AN zong kote flung bong zuitu sia, amate ih meal beak, a suapui,.a khua pul, amabte ih a ib a khua le tui in hong zui na to sia, ka dei uh hi, a ti hi. Ko tengin kong mat sak tu uh hi, ti in tavuan khan hi Ahi zong tha khat sung teng man thei ngawl a, Kurnpite kung then thei ngawl ahi man, khua aa orn Hausa 12 teng mania kaarjgtaap thong ab a puak hi. Tua zawk tiang, Thavak khua aa a om lai teng, naseam thei ngawl, thil vawt thei ngawl a, a inn thang a inn sak an kung theampo, ngalte inna siat vawt sak a, a inn sunga, na om theampo lai sungah tepteh sak siat hi. A keal, a sial, a vokteng la, Kumpi ngaikapte le Kumpite tawh a Id pawl tengin kah lop sak a, neak sak siat hi. Kum 1892 October tha ni 9 ni pan kipan, Siza.ng teng dui sungala kitai siat leleu a, kum 1892, 1893, 1894 kum sung teng dui sunsah ki orn hi. Kumpite in hausa. 12 bong mat sak ahi manin, Khuppau te pata 3: ki zong a, Zazu pan vei sang tui, ngial luam sia ni talc sangin athenghi. Khuppau te pata 3 tawh a ki sik tiang, tua a zongte sia, kah lop tu in a ngai sun a, a hi hang, a meal heak a u a nau kihel a hi tiang, kap ngawlin kisi in thu son khawm hi. Tua nung zui te tawh kisik aa thu a son khop zawk tiang, a ngaisutna kiphel.a, Kunipi sung turn to inna, Khuppau te pa ta. 3 sia, Thav Lk: khua-ah a tia a, a khua a thet ma in, Kamphen, Pauthang le Limkhai hausapa Manglun kam a tai sak a, no pata 3 sia, Kumpite in a mantak hong mat to a hi tiang, bong thah lup ngawl na tu, Kamphen Pautliang le hausapa Manglun Kumpite tungah tavuan kong khan sak tu 1 hi. Mihing khat tiang, dangka hi za tawh kisi tu hi, ti sia, hong pia ta von, ti in a ngen hi. Ta sia tiang, Khaikam inna: "Note, Kumpito ih hong kah lop to, bong thah tu sia, a thin toi te hi ogawl khu hi, ka khan tawn tung a, thong sung a, hong kawi to sia, nuain ugawl khu hi Tua ahi tiangin, ia khan tawn tong aa, thong sung aa hong kawi ngawl na to, khanyuan hong pe taw ung na ti uh le ngaisun thei tu khu hi," a ti-hi. Ta sia tiang, Pauthang le Manglun in na pha hi. Na pata 3 a, thong kuni khat tak to sia, tha 6, bum 2 thong tak tu sia,kum khat, kurn 3 thong tab to sia, li thong tak to in bong vawt to ub hi, a ti hi. Tasia tiang in amatepata 3 a to tiang khi ngui khat K 100!- mihing khat a tu tiapg ugni kbat veu a piak zawk tiangin, Kampben pa min Tonglung a kitisia zoog, dangja K 25/kipea si hi. -Tua a kipiakna le a kamtiamna bang hi ngawl in, a sunk mun a om ba le kong pe kik to ub hi, ti aa kamtiam a om zawk tiangin, a pata 3 in Kumpi zomah pai in, a thu kisit a, tasia tiangin ki man hi. A mat zawk tiang, Thang a pai pui hi. Thang pan Kaangtap thong inn aa puak hi. Kaangtap thong inn a thet tiangin, upa dang thong talc 12 teng a thah kik a, tua zawk tha 3 kangtap thong ah om lai hi. j Tha 3 zawktiangin Khuppau sia, Minzan thong inn ah a puak hi. Khaikam sia Rangoon thong inn ah a puak hi. Rangoon panin Khaikam sia Andaman tui Icul h a puak suk hi. Mangpurn sia, Rangoon thong inn ab, a kawi hi.

58

ZO KHANG SIMNA

Mangpum sia 1894 kum pan 1897 kum dong 1-urn 3 Rangoon thon? a a orn zawk tiang, Mangpum thong sung pan bong thah hi. Kum 1898 kum tiang, a pa Khupptu thong sung pan a thah hi. Kum 1910 February ni 3 ni tiang, Kippili tuan (Andaman) a thong talc Khaikarn sia, tha kik leng pha hi, ti in Falam Mangpipa mun a kinen hi. Tua a seu na bangin Falam Mangpipa in Menzipa tungab thu puak sk hi. 1910 March tha nikhat ni tiangin lai hang thetg kik a, Khamtung ngam sin pha tak aa orn thei aa a hi le, Khamtung ngam pan thong tak Khaikam sia, hong ki tha kik thei tu hi. Abi zongin, thong tak pa ii a an a pa, a bete theatnpo ib ngamtatna kien phot tu hi. Tasia tiang, Khamtung Mangpipa in a meal heakte a Iigamtatna pha hi,ti-in Menaipa tung a On pe kik hi. 1910 April tha ni 23 ni in Mangpipa zum pan Sizang upa Ngalhang pa Khaikam, Kappili tuan pan bong ki tha zo hi, ti-in kiza hi. 1910 May tha ni 5 ni in Kalewa hang theng a, Kendat a pai to sak pai hi. May tha iii 6 ni in Kalewa bong theng suk icik a, a u a nan a muak a pai te tawh, Kalew tmbaw tung a kisi a,-Kbaikam in a mu tiang a an a, "Kei mithi s, note tawh kimu kik thei," a ti a, a muak theampo a khuasik mul a suak sak hi. Kalewa pan naj 11 sah tiang ding a, a khua zuan ngawlin, 1910 May tha ni 12 ni in Tiddim theng to a, May tha ni 14 ni in, in hang theng a, khui tat khat at in a thi kinawi hi. 1910 May tha ni 15 ni in a zing hang mah in Lawi 3 le khui khat tawh ngal a aihi. Mangpum te pata Myo.ok suam zawk tiangin ngam sung, thing sung, ngarnsa bang aa a tai,kaw kawi a, Mangpuinin la phuak hi. (a) Zua lun min ngei paw lawi bang thang hi ye dota lensa bang sawmna hentu ngamsa bang hang vai hi e. (b) Tiam pui siallum paw dih bang nem zo ta, san tawh Ic sam bang peal a ngain zang a agul bang ka vial bize. Kbaikam Kappali tuan pan a t!a kik a phua hi.

(a) Vaimang tong ka san Icorn ma pu ngam zang mm bangsung kik ing age. (a) Do sial him ka tawi korn a ka tin hen kol khan bang sut ing age.

ZAMANG KHANG
10. 1Thuklai 2 flangsawk 3 Limkhai. 11, 1. Lunmun 2 Sumniang 3 Tuahnnam 4 Zamang 5 Zangkai 12. 13. 14. 15. 1 Tawrgsung 2 Tawnglchen (Laimai 59 na en in) Muneang Mangneak X 3 Khantawng.

59

zo

KNANG STMNA

Z.43IANG KI-IANG
2. Tawngkhen 3. Fhantawng.
-

15. 1. T:Lwngsung 16. I !vIangcng

2. Eangpau. I Paneak 2 Zuilun 3 Khanse1 Su1czon 2 1-longlam 3 Pliuttuan 4 Paulam 1 Lunhang (a nuai en in) I I Zongthuain 4 Lunthuarn 1 Zongirn 2 Lamtiin
*

17. Tealneak II. Tunkim 19. Neakthang 20. 1. Suanliang 21. Lunson 2 Zonttin 3 Ornsnn
I

5 Neaiorn

I Lamhang 2. Hangsuan 3 Ihup1am Thangsuan 1 Tuangvung Hang ,gn I 2Thangsuang I I Tunlam 2 Thuamkotang Suankothang Numei I Lamzam 22. 1 Thuamorn 2 Suangngin I Tunsuang 2 Envurn * * Thuamkirn 23,) I I Tunkongin 24. 3 Thangzakam 4 Hauzatin 5 Suanghenpau. 2 Lamzathiwng 1 Ngozadal Z UIAVG !HANG 19. 3. Pnuttuan 20. 1 Eangthang 21
1

2 Hangson
-

TUanson

2 Han2thang

1 Ornsuang

2. Tuanorn

3 Sonsuang Thuamkhai

22. 1 Thangngin 2 Hangngo lThangsuak 2 Sonozam(n) 1 Sonkotin 2. Thuamam 3 Suangvum Sonkomang 4Hangpum I I I Suzrngkothawng I Suangtinnang Hangiopau 23. I Suangpum & Nginpau. I Ornzatin

60

zo

RHANG SIMNA

ZAMANG KHANG
15. 16. 17. 18, 19. Paulam. 20. Zonglam 1. Zuilun 2. Khansel. (A tung pan ki zornhi). 3. Khangt1awng. Khentuang

Elianeng Suangdong.

1. Sonlun (2). Luaneak. I Batthuarn 1. Thukzong

2. Sonlam,

Tuanthang

Lamlian Dohang 1. Lunorn 2. Kirnkam; Pauorn. 1. Nealchang 2. Zongsuan 3. Tondong. * * * * Sonkim 1.Sonthuam 2.SuanlcFnl 3.1)oini. 4.Entuarg. Hangsuak. Khaidong 1. Lun thong 2. Thuamzpum.

21. 1. Dothang 2. Lmen 3. Sonthawng. Enkhup. 1.Onkhup. 2.Sualcdong Hangdo. 22. Lamkopau Thuamzanang Hangzakam Thanovung. 10. 1. Thuidai. 2. Hargsawk 3. Limkhai. ii. 1. Lunniun, 2. Suniniang 3 Tuahnuam 4. Zarnang. 4; Zangkai. 12 13 X X . Tinrieng Khupau Kimzathang.

ZANGKAI KHANG

14. Zatun 15. Tawnlam 16. Ngatan. 17. Khukhum. 18. Mattan. 19. Thianizong. 20. Zawtson. 21. Ngason. 22, 1. Sonngin 1. Mangkotin 2. Thangtinlian. 2. Lamvuag Thangkokam. 3 Enkarn. (Pauzanang) (zni) Nginzatin (zn)

23.
24.

1. NginI<opau. 2. Pumdal, 3, Liantinthan.

--

-.

61 9 10 Vatiglok 1 Thuldai 2 Limkbai

zo

KHANG SIMNA

LIMKHAI SUAN

11_1 St,awm 2 Tunmang 3 Tunauai 5 NRotiiq 5 Turiseal 12 13. 14. 15. 16 17.
18.

1 Mangvum / Uanvum. Vumlian Mattbang Te-igtuang.


1. Ngason

Lm1ai . .

1 Suangmin (zn) 2 Suang,ed (zn) X 1. Nguisuang 2 eirnang..

X Khawlthang. I.Mangtawn 2. Zealvum 3. Vtinethuam.

Zatuang Suangmang, 1. Tuanvum (zm) 2 Tawnthang. (zn). Khumtuaug . . . , Luakam Ztun. , Sealtun Dotua 1.Vurntawn 2. Mancawn 3 Tawns,1ang, Tawungo Ngotuang. Vumbang. , 1. Tiingkrn 2. Dosuar,.
(A nu ti ni enn)

2 Kmorn.

1. Ngathang 2. Sung1cim. Thagsuak I Thangkhup 2.Thanghau. Suak tinh. I Hautual.

19. Tuankham.

Thuarnvum. Tuangtun

20. 1.Tuan<hup 2.Hongpau. Tbangsuan. Peamsuak 21. * .

Thangsuang Tunsoji Suakvum Sungpum LIMKHA! SUAN

22. 18. Suangkim. 19. 1. Suangon 20. 1 Tunsuak 2 Enscrn.


*

,.

2 Suanglam

62

Zo KHANG SIMNA

LIMKHAI TUU
20. 1 Tuanglam 21. 1 Khuphan 22. 1 I-langngo 2 Onlian

2 Dosnat

2 Envum

Paulian 3 Pauthuam 4 Tuanghau -5 Khamvum I I I Vumngin Haukhai Vumkotang 1 Lamzam 2 Ngolian 1 Tbawngmang 2.Haungo 3.Entbong 1 Vumkotual 2Thuamzatin Vumkhankhup. Liannang Hauzatinh

V.-----

23. 1 Hauvung 1 Nginvum 2 Ngotinthang.

2 Singlian 3 Suanzani 4 -Pautinlian 5 Enkornang.

LJMKI -IAL SUAN


16. 2 Mangtawn 17. Lamvum 18 Tuai,liang 3 Tuakam (zm) (Zn) 2 Hangsuan 3 Vumkhai 4 Tangpau 1 Hangon 4 Tuangkham 2 Hausuan Khamtuang

19. 1 Vumkim (zm) 2 Kimson (zn) 20. Pausuak

1 Henorn

21. Suakngo 1 Sonorn 2 Kimtharg Hangsing Thuampau Thanglian I Kamkhai 2 Thuamsuang Onpum Paupum Suangkothang Pauthong Suangzargin I I Pumkotharig Khattinpau 24. 21. Tuamsuang 22. 1. Thangkatn 23. Purntual 2 Lamlian 3 Suangngo 4 Liando. -

22. I 23. I

.-*.

1 Vungpu 2 Ngotinh

-I

Suangtinkhai

---------.----------

-----

--

-.-

---

63 14.
15. Tawnthang(zn) 16. Tawnkam 17. Ngotun 18. Ngakhup 19. Lamhorn 20. 1. Thangson 2 Tunkim 21. Onkhai Oangiri 3 Haularn Lianthang TClmngin
.

zo

KIIANG SIMNA

LJMKHAI SUAN
Zealvurn Sealkim 1. Vnm1arn 2 Vumkhup 3 Neituang 1. Kimtawn ...,.. ........... Lamhang 2Vumkam Tuanghang Pauharig Hangkhup 3 Hentuang Lampau 1 Tawnmang 2 Enmang 3 Hanpau (A nuai enin) Pausuan AKhnpdo 2 Paungo

.1

.1

1 Tawnson 2_Tuangpau Tawugorn

Luahau1 Suangpan 2 Hantun 1 Onkam 2 Thnamtun Khupkolian Pautiri Mangkothang

22.I

Sonpum IMangpuni I Tunpau 23. I Zamtin 16. 17. Dokam

I Suanngo 2 Thuksnang Suanpum 1)otinthang

I
2 Deituang.

Suangrnang Suangapum

LIMKHAI .SUAN
5 Hanmang
19 Enmang Hangpau 20 ManFthuk Jausuang 21 Mangkhup Panzanj

1 Kimmang (zm) 2 Hantuang 3 Zatuane 4 Tuangtun 2 Vnngkim Zasuan Pau1othang Suanmang . *

18. Khuphang 1 Kimvum (zrn) 19. Kamsing Mantun

3 Zamnog 4 Mangkam (zi) Mangngo


1 MLgpau 2 Liansuak Mangvungg Suakpurn .

20. Aangngin 1 Mangthuam 2 Vumtun

I
21. Singthong 22. Nginkothang 1 Tunvum 2 Tunvnngh Haudo.

I ,.

64

20 KHANG SIMNA

UKIqA1 TUU 14 Vungthuam


15. 1 Vungtun 16. Manthang 17. Haukam 18. Vumpau 19. Vumsuan
. .5

2 Stinvum
1 Thuanihau 1 Mankai Vunghkam Kopkam
S . . .

2 Zatawn.
2Thnkkham Ziampau Krnthuk 1 Hangkam ,. Phutkam Lammang 1 Ngawson (zm) 2 Zaorn 3 Lamsuang 4 Vumsuak (Anuai en in) 3 Kimtuan 2 Suanglian Khamngo

201 1 Kha1ian 2 Hangtifl I Kamsuak (zrn) Zakham (zn) Suanfin 22. I Soiitbawng 23. I Pautun 24. I Mangkokam 21.

1 Mangthawng 2 Thukkhup 3 Suangngin Lunthavng Liantin


. . 5 .

..

LfMKHAI TUU 19.1 Ngawson


20, Maiig1un 21. 1 Mangtual 22. Lunpau 2 Zorn
1

3 Lamsuang 2 Pumkarn Liankam


&

4 Vumsuang

1, Mangphut Onvuogh lSuangson. I Sin gthang

iTbuamsing; .,L 2 Khaitin IVurntin .. T


. 5 ;

2 Mangtin
1Suakhau 2 Haupum
S

.5

Liankham.

jlo

ZO KHANG SIMNA

65

Sumniang Tuu
(Sumseal Khang Thptena laimai 39 na en in)
Suanthuk zi Khenkoih Lopheite Hausuang to hi. Neakthuk zi, Limkhai Neituang tanu hi. Khatlam le Zuilam ki unau a, Khatlatn zi Tuangting, Khawsak Tongseal tuu (Tualte) a hi hi. Zuilam zi Khawsak Tongseal tema hi. KIat1am ta han bel Mangorn zi, Hangngiak hi a, Khawsak Kuntong tuu Tuanthaag to hi. Khatlam ta lai Ngawtbuam in zi: 2 nei hi. A zi Ngawtiang, le a zinu Thangvung, Khawsak Tongseal to hi. Khatlam tano bel Thukkhup sin zi nei ngawl a thi hi. A suapui flu Dotiang zong ps1 nei man ngawl a thi hi. Mangon ta Hangsuang le Paukhup zong zi nei ngawl lai a, Phaipi khua pan thi hi. Ngawthuam zima to Sonpau zi Manngiak hi, Lophei Ngiakting to hi a khul hi. Pausuak to law teang hi. A suahpui flu Sontiang sia pasal nei ngawl -a vuai a thi hi. Pu Ngawthuam zi nuta tong zong mong siat hi. A no bet Lamnuam sia Lophei khua Mansuang law teang a kikhen kikhi. A vuai ma thi hi. Pa Pauson le Pi Manngiak in ta numel khatbek nei hi. Khupvung hi aa Kbawsakte Tawngsealte Tunhian law teang hi. Pu Kijatiam suan sia hiteng taw bo hi. Pu Zuilarn zi Kipneam, Kbaw-sak Tor1gseal tute hi a, a ta Suanvum, Pauvung, Suanting, Tiinlun ta pa khat le ta numei 3 hing hi. Pu Suanvum zi Linilchai Mangogo sua pui Tiinlun lelimkhai Lampau teang hi.
flu

Tiinneam hi. Pauvung, Suantiang,

Suantiang thu zopna:Pu Suanvum ta Lammang, Tingniang, Ngiaknang, Kamlarn, Zavuat, O3vung, Suankam hi. Pa Lamrnang zi Lophei to Matigvum lute Vumtiang hi. Tinniang pasal Khawsak khua Khuppau taw teang hi. Ngiakmang zong Khawsak khua Zontuang taw teang hi. Pu Kamlam in zi 3 nei hi, zima Limkbaite Tuangkham tanu Dimvung hi a, , a zi lai Limkhai Tuakam tanu Kimniang, a zinu Limkhai Suangtiin, tu teng hi. Zavuat le Zalian, Thuklai khua bo ni Pawaite- in hong tha sak hi. Onvung Khawsak Suakon taw teang hi. Vungngiak, Khawsak Thanghau taw teang hi. Suanhkam sia dawi a thi hi. Thu ktai khua bo ni-in, Pu Onmang, Pi Thangvung, Pi Hangngiak, Pi Dotiang, ngal to in hing mat hi. Pi Thangvung sia Khawsak Pu Hangsuang in na bong tat sak hi. Pi }-iaogngiak, Pi Dotiang he Pu Onmang tantu a pai sin Pi Hangngiak le Pi Dothang na thi zo hi, Pu Onniang sia Kawlah na zuak sak a, Aug-tang khua a a tintu pai sia na thi zo la Ieau hi. Pi Thangvung tat na sum tong sia Khanmang in Pu Hangsuang tung a lo kik hi. Pu Kanilam zima ta Liantiang, Khanmang Khamhau, Vummang, Mangngul, Ngulvung, Vumman; zilaita pan Vunglian, Kbanpau; zinu ta pan Lianthang, Khan,niang zi Kamting, Khawsak Tawngseal te, ta nei ngawl hi. KhamHau zi Tiangngiak Khawsak Mangtuang suapui hi. Pu Kamlam tanu a han bek Lianting Khawsak Mangsuang taw teang hi. Suantiang Lophei to Manthuam taw teang a, tanu Thuamtiang hing hi. A pasal Manthuam Kawlpi khua simni a Sai in na bal a thi hi. A pasdl naupa Mangkhup Law ki ngawm le leau aa, tanu - Mangtiang hing hi, Mangkhup Lophei khua bo ni thi a. Khawsak khua Matkham taw teang hi. Tanu Pauneam hing hi. A pasal thi a, Ngawmang taw teang hi. Tanu Enngiak hing hi. Tuak pan a ma thi hi.

66

ZO KHANG SIMNA

Pi Dimvung le a tate Vurnmang le Ngulvung suumphuk a thi hj. Pu Lammang ta Vurntiin Lophei Thuamlian taw teang hi. Kamkhawthang, Lophei khua Mangvum tute Vum- tiang taw teang hi. Paudim Khawsalc Zaniarg taw teng hi. Vunghau Lophei khua Khuplian taw teang hi. Manting Khawsak khua Suangliari taw teang hi. Vum-tingh Khawsak kbua Mangpum taw teang hi. Mangen phung lhawm a, Huaimang taw teabg hi. Liankam, Kampau NeRmtiang, Lianmang, Hautin thi hi.
-:0:-

Zopaunak
A turn tefl kurn kua turn, a kikeam te kum thum kikeam io ngawl. Deiziam beal kok pci, (Laimai 33) Duu le phak ki urn maw. Duu omna le ngai omna. Sai pum thawl sa sai rnei thawl la. Hausa sial khau let. Hausa ngal van pha. Hausa flop le patang flop. Kumpinu na seam le, lui aa pliai phung po. Khuapi ngua zu tu le, iianzaw rni ku vau. Lian zaw ta a lal tu tiang, dial kai mei lea zong tat. Mun sia na thaw tu, balna Id beak man ngawl. Mu thi tawi lam vei, sial eak tawi. Meingong heal le, bal tui torn. Mei agong lung le sa zantaa. Patang om maw sial mei om maw. Ngal tang dawug le dai pam ngal pa. Ngal a turn tlii om bo. Numei thule sial pui liii ki lam maw. Ngip zong le khuai zong ki si. Patang sawl sun ni. - Patang tang zang, sirn beng tang zang. Penglam ti phual bang. Sakhi pui sanno san. Salihi ngang meak, ngal ngawng suak. Sial ting datham le nan om longhsan. Sim zawug in zozawog ku kawk, zawug in a ha ma ngii. Suang koi link luak khua kua sia sak. Tuman hang ba zong. To ngawl Jai khua thuang. Tuita a claa man nni. Tutul ngal tal, da dial rnei kai. Tuipi ta a Juan na luang, han zaw ta a pau na pnu. Ui-va-i<un, ai-ki-ta; Nun kii buan sung sawk, Tingtang tui nak ee, UI vakthap eak ngawtaak mu. . U thi nau niam tuani, nau thi ii nuam tuam, Va-ak tingbkamh sa kkuu sung ki paw ma,. Zumlesaili5thiombo Zu nam tai zawk tiang, ngeaungaw khang ho. Akta du lua, law tiang ki khup. Dapa tap tung kal.
-

ZO FAUNAK

67

Hawm sem nung ta ne buuk thi. Inpaam thi phawk lo paam thi phawk. Kawl haw ui kol nguang Kam khial sial han, ham thiam SiRI lei sa. Nupi vei sang a nung en kik. Nupi su mul man, Na-khok mu thi suak. NgaI lu kitaa, ngal lu tuak. Neak ngawl buan law, ham phat lai law. Mun to ngum egawi. Sial tat zawk tiarg sial dal kai. Sum kuang in a Iii khuat, numei in a rnaa khuat. Suang turn liliik pan po ngawl. Sa hap ngawl ngal turn. Thal lam til siat, eima tung tu. Thu nung beak le sa nung kaa, Thing paak theam P0 nga bo. Ui-in a luak ne kik. Ui yak thap sa ngu bawk si. Ui nak theampo in hong pet ho. Vok khial tai, vokpi hun ngak suan. Zu panh le khuai su. Na theampo na vawt maain en kik va tiat in

AT PRINTED AT THE CHIN BAPTIST PRESS, FALAM, CHIN HILLS.--30 &. 1955.

30 15. 1. Mangzong 16. 1. Tunlun I 17. Laikip 18. I. Suanhang 19. 1. Khanthuam 20. Hanglam 21. 1. Thuamkham 2. Hautong

ZO KHANG SIMNA

3. Tunngo (zm)
3. Tonkim

4. Laiteng(zn) (a nuai en in)

2. Laiphut
Lunvum

4. Kipsung

2. Suanghong

3 Tongthuk

Entun Kipkhai I 1. Tunson 1._Khaikhup

Tunlam Tuangthuam

2. Thuamngul

2. Kamngo

3. Ensuang (laimai 31 na en in)


2. Thangtun 3. Huatvum 2 Suankothawng

22. 1. Lamngin 2. Sonsuang 3. Suantin 4. Vumtin Hangngo 23. 24. 16. 2 Laiphut 17. Lunvum Tinzam

Khamkohau

I I Entual1. Suangkothang I I Tuangkopau 1

2. Ngothawng 3. Khaimunmang I. Huaflian

Khupzapum

1. Thangzalian

1I
.

2. Pumkokhai

Tunkonang

TUNNGO KHANG

18. 1. Phutkip

2. Mangthuk 1. Khumi;am

3. Phutthuam

19. 20. 21. 22.

2. Thanglam

3 Tonkhup

4. Lamtuang

5. Khumtuang 3. Luaorn 3. Tuangkomang 1. Suangnang 2 Kimtinthang Ehainang 4. Hauzapum 4. Mangkokam 11. Suangzatin I 2. Suangkopau

1. Lampau (zm) 1. Tuangkhai

2. Thuamsuang (zn) 2. Khammang

1. Suangkomang 2. Khaikopau 3 Vumkonang Mangoinham

I 3.

You might also like