Aratrmac uzman Dr.

Ali Asker`in Kazan grmesi ile ilgili aklamalar

24.06.2011 18:00 Yerel saat | 15:00 Dnya saat 1new.com.tr`nin 21. Yzyl Trkiye Enstits Rusya-Avrasya Aratrmalar Merkezi Bakan Dr.Ali Asker ile syleisi: - Rusya`nn Kafkasya politikasn deerlendirebilir misiniz? - Rusyann Kafkasya politikas gelenekseldir. Tarihsel sre iinde olumu ve gelimi geleneklere dayanmaktadr. Bu gelenek kara imparatorluunun snrlarn mmkn olduu yaymak, ynetimi altndaki blgeleri mmkn olduu kadar tahakkm altna almaktr. Yaylmaclk da phesiz bir devlet politikasdr. Bunun gerekletirecek bir devlet akl sz konusudur. Bu akl yzyllar boyu ekillenir. mparatorluk dncesi devletin ekil deitirmesiyle kolay kolay deimez. Sadece taktik ve yaklamlarda farkllk olabilir. Konuya modern pencereden baktmz zaman Rusyann yine de Kafkaslarda etkin olmas ve bu etkinlii uzun vadeye yaymas doal bir gelimedir. Rusya Kafkasyay eriksiz istiyor. Hi kimseyle paylamak istemiyor. Bunun iin elinde yeteri kadar ara da vardr. Olaya sadece Gney Kafkasya balamnda baktmz zaman 2008de Grcistanla yaananlar, Karaba sorununun maniplasyonu da sylediklerimiz asndan nemli emarelerdir. Hazrda Rusya iin Kafkaslarda - zerinde tam tahakkm kurduu bir Ermenistan, devaml olarak ban artan bir Grcistan ve her an pazarlk yapabilecei bir Azerbaycan vardr. Bu durum Kafkaslara ynelik Rus d politikasnn ekillenmesinde ok nemli manzaradr. - Rusya`nn Kafkasya politikasnn uygulanmasnda bu blgede bulunan Ermenistan`n hangi katks bulunmaktadr. Hala Ermenistan bir ara roln oynuyor mu? - phesiz Ermenistan Rusyann Kafkasya politikasnda byk neme sahiptir. Ermenistan Rusyann Kafkasya politikasnda anahtar lkedir. Ermenistan Rusyann Kafkaslardaki merkez ssdr. Bu sadece jeopolitik anlamda s grevini ifa etmiyor. Askeri anlamda da Rusyann bir ssdr. Bugn Ermenistan Azerbaycan topraklarnn yzde yirmisini igal altnda tutmaktadr. Ermenistan yirmi yldan fazladr Azerbaycan psikolojik gerginlik altnda tutuyor. Rusyann denetimindeki bir Ermenistan her zaman Rusyann Kafkasya politikas iin bir ara roln oynayacaktr. Ermenistann Rusya denetiminden karlmas, Batya entegrasyonu vs. gibi projeler hep baarsz olacaktr. Nitekim son iki ylda Trkiye-Ermenistan ilikilerinin gelitirilmesi iin atlan admlarn ne kadar baarsz olduu gzler nndedir. Bu projeler ya samimi deil ya da olayn felsefesi anlalmamtr. Bu yzden de kmeye mahkumdur. - Son dnemlerde Rusya`nn Gney Kafkasya`ya ynelik politikasnda bir hareketlilik gzlemlenmektedir. Bunu ne ile ilikilendiriyorsunuz?

- Azerbaycan ve Ermenistann hal hazrdaki cumhurbakanlarnn bugn sayca onnc grmesi yaplacak. Bunlardan sekizi Medvedevin dneminde, daha dorusu Medvedevin araclyla yaplmtr. Biliyorsunuz, Putin sonras dnemde Rus d politikasnda bir kadar yumuama yaand. ABD ile ilikilerde nemli mesafe alnd. Bunlar yaparken Rusya ABD ile karlkl olarak belli tavizlerde bulundu. Buna gre de Rusyada eletirildii hususlarda ok oldu. 2011 ylnn yarsna geldik. Rusyada cumhurbakanl seimlerine giden sre her geen gn azalmakta. Putin-Medvedev rekabetinin izgileri her geen gn daha da derinlemektedir. Ermenistan-Azerbaycan ilikileri konusunda Medvedevin en azndan belli ilerleme salamas nemli baar olarak grlecektir. Bunu yaparken Rusya sorunun anahtarn hi kimseye brakmak istememektedir. Fakat eskilere oranla Fransa ve ABD ile daha sk diyalog iindedir. Bu yzden Rusyann Karaba konusunda son dnemde sergiledii youn faaliyetler doal karlanmal. - Uzmanlar Cumhurbakanlarnn Kazan grmesinde Karaba sorunun zm zere temel ilkelerin kabul edilebileceini dnyorlar. Siz bu grmeden ne bekliyorsunuz? - Bu grmede sorunun zm iin temel ilkeler zerinde mutabakat salanacana dair kuvvetli ihtimaller sylenmektedir. Artk basnda kan en son haberlerde sorunun zm iin yol haritasnn kabul edilecei de sylenmektedir. Grme ncesi ABD Bakan her iki cumhurbakann aramtr. Sarkozi Ermenistan Cumhurbakan Sarkisyana mektup yazmtr. Azerbaycan Cumhurbakan lham Aliyev Euronews televizyon kanalna yapt konumad Dalk Karabaa geni zerkilik verilebileceini demi ve bunun iin Tirol modelini rnek gstermitir. Sorunun zmn ngren Madrid ilkeleri dorultusunda bir belge imzalanmas kuvvetle muhtemeldir. Ermeniler halklarn kendi kaderine belirleme ilkesine dayanarak tam bamsz olmak istiyorlar. Azerbaycan ise toprak btnl ilkesinin ihlal edilmezlii zerinde srar etmektedir. Bu atmann anahtar sorundur. Bu sorunun zlmesi veya somut bir forml ngren bir anlamann imzalanacan sylemek zordur. ok nemli husus da Dalk Karaban aralk statsdr. Aslnda aralk stat Karabaa geni yetkiler, zerklik haklar tanmaktadr. Ama bunun ne kadar srecei ve sonraki aamada nasl bir gelime olaca mzakere konusunu oluturursa sre yeniden tkanacak. Ksacas ortada bir igal meselesi var. Bu igalin sona erdirilmesi ya bar, ya da sava yoluyla olur. Hibir statko ebedi deildir. Ermeniler bunu anlamak zorundalar. Her halde Azerbaycann gerek askeri ve savunma kabiliyetinin, gerekse artlarn 1990l yllarn bandakinden ok farkl olduunu anlyorlar. Ama ben yine de burada, sorunun zmnde ilerleme salanmasn Rusyann Ermenistan zerindeki basksna balyorum. Ermenistan bu basky reel bir ekilde hissederse, en azndan yalnzla itilecei tehdidini alglarsa mzakereler olumlu mecraya ynelebilir. Esas sorun Rusyann kendisinin buna ne kadar hazr veya istekli olup olmamasdr. - Karaba sorunun zmlenmende Rusya-Trkiye ilikilerinin etkisini yorumlaya bilir misiniz? - Rusya-Trkiye ilikileri Souk Sava sonras en iyi dnemini yaamaktadr. Fakat genel olarak Gney Kafkasya corafyasna baktmz zaman unu grmekteyiz. Rusya ve Trkiye bu blgeyle ilgili politikalarn rekabet boyutundan ibirlii boyutuna tayamadlar. Yakn tarihimizde bunun birka somut rnei de vardr. Son olarak 2008de Kafkasyada barn salanmas konusunda Trkiyenin nerileri Rusya tarafndan rabet grmedi. Bu nerilerin ne kadar gereki olup olmad konunun ayr bir boyutudur. Fakat bu durumda en azndan Rusyann alternatif bir proje gndeme getirerek tepki vermesi gerekiyordu. Trkiye-Ermenistan ilikilerinin gelitirilmesi iin

imzalanm protokoller srecinde Rusya sreci destekleyeceini ak ekilde beyan etti. Hatta protokollerin imzalanmasn bile salad. Fakat bu politika samimi deildi. Rusya iin bu gelimelerin sonucu nceden kestirilmitir. Trkiye ise ok iyimser bakyordu konuya. Ermenistanla ilikilerin gelitirilmesinin Karaba sorununun zmnde de olumlu katk yapaca dncesindeydi. Ermenistan her hangi bir tavizde bulunmaynca, brakn tavizi, iddialarndan geri ekilmeyince bu sre de km oldu. Bugn Rusya-Trkiye ilikileri ajandasnda Karaba konusu vardr. Bunu hi kimse istisna edemez. Fakat bu konunun anahtarnn Rusyann elinde oluu neredeyse peinen kabullenmitir. Asef ZEYNAL

http://www.1news.com.tr/roportajveyorumlar/20110624061700052.html