Wedréwki z Panem Jurkiem - Wstep 3 Wstep Od autora Oddaje do rak Patistwa przewodnik po Szklarskiej Porebie i okoli- cy. Nie jest to typowy przewodnik. Ta mata ksiqzeczka opowiada jak prawdziwy PRZEWODNIK, 0 miejscach, przyrodzie, ludziach, wydarze- niach i legendach. €zytajac wedrujemy wraz z umykajacymi literami, stowami i zdaniami. Rownie dobrze i chyba najlepiej czyta sig ja na szlaku. A to, te trzy wycieczki zaczynajq si¢ w schronisku mlodziezowym »Wojtek" nie stanowi przeszkody, by na trase wskoczyé z dowolnego punktu w Szklarskiej Porebie. Na bazie tych wycieczek moana stworzyé swoja wlasna wersje i ruszyé przed siebie. W trakcie wedréwki mozemy zbiera¢ potwierdzenia na trasie. | jednego mozna byé pewnym: TEN PRZEWODNIK NA SZLAKU ZMIESCI SIE W KAZDYM PLECAKU. Szklarska Poreba dawniej i dzisiaj. Szklarska Porgba swoja nazwe zawdziecza hutom szkta, ktérych wyroby rozstawialy te osadg u podnéza Karkonoszy. Niemiecka wersja, Schreiberhau (porgba pisarza), nawiazywata do poczatkéw osadnictwa na tym terenie, ktére byto zwiazane z hutnictwem i wycinka drzew. Wspét- czesna nazwa miasta, Szklarska Poreba, zostala nadana po 1945 r. Szklarska Poreba le2y na pograniczu Karkonoszy i Gor Izerskich w dolinie rzeki Kamiennej, bedacej lewym doptywem Bobru, Miasto sktada sig z odlegtych osiedli rozrzuconych na duzym obszarze i na réznych wysokosciach, od 440 m n.p.m. na granicy z Piechowicami do 1420 m na zachodnich stokach Labskiego Szezytu. Szklarska poreba dzieli sig na: Dolna, Srednia i Gérna. Okoliczne wzniesienia zbudowane sa, Z granitu (Karkonosze, gore partie Wysokiego Grzbietu w Gérach Izer- skich), a takze z homfelsytéw, kwarcyt6w i gnejsow izerskich. W 1281 r. tereny dzisiejszej Szklarskiej Porgby nabyli joannici z Cieplic. Kupili oni od wnuka Henryka Poboznego, ksigcia Bernarda ep Pept Peat Peat Peat Peat®4 Jerzy Kucharski Lwoweckiego, 100 tanéw gruntéw za ceng 100 grzywien sfebra i dwéch beczek wina. Sto lat pézniej powstata pierwsza i najstarsza w Sudetach huta szkta. Istnienie je) potwierdzajq dokumenty z 1366 r. Znajdowala sie w Szklarskiej Porebie Dolnej przy dzisiejszym zbiegu ul. Piastowskiej i Wiejskiej. W 1372 r. hutg kupi! Kunz Klese z Jeleniej Géry. W tamtym okresie Szklarska Porgba jak i cate Karkonosze staly sig terenem intensy- wnych poszukiwan zlota i szlachetnych kamieni. W XII w. gornictwem w Karkonoszach zajmowali sig przybysze z zachodniej Europy, zwani Walonami lub Waloficzykami. Najstynniejsi z nich pochodzili z Wenecji. W ,Ksiegach Walofskich” zebrano opisy miejsc zasobnych w cenne kruszce czy kamienie. Do miejsc tych prowadzily Scie2ki oznakowane rysunkami ludzkich twarzy, rak, tarcz, grabi, két i krzyzy wyrytych na kamieniach. W owym czasie mialy miejsce liczne spory migdzy przybysza- mi a miejscowa ludnoscia. Pojawily si¢ réwniez podania o ukrytych skar- bach i demonach. Najstynniejszym z nich by! Liczyrzepa. Jego wyglad by! dosé zagadkowy. Wedtug jednych mial glowe sepa, straszliwe szpony i tréjzebny ogon. Drudzy twierdzili, ze mial glowe orla z rogami jelenia i cielskiem Iwa. Wszyscy jednak zgadzali sig co do jednego, 2e jest ztosli- wy i Ze lepiej go nie denerwowaé, bo w gérach moze przysporzyé Klopotéw. Osadnictwo na terenie dzisiejszej Szklarskiej Poreby rozwijato sig gtéwnie dzicki szklarstwu. Po pierwszej hucie powstaly nastepne lokali- zowane coraz wyzej wzdlu2 Kamiennej i jej doplywow. Powodem tego bylo systematyczne wylesianie okolicznych zboczy. W 1575 r. nad Czeska ‘Struga powstala huta szkta zatozona przez Hansa Friedricha. Huta ta stata sig prekursorka nowoczesnego szklarstwa na Slasku. W 1617 r. powstata huta w Biatej Dolinie, kt6ra zatozy! Wolfgang Preussler, przybyly z Czech. Stal sig on protoplasta dynastii mistrzéw szklarstwa dzialajacych na tym terenie. W 1754 r. zatozono hute ,,Karlstal" w Orlem, a w 1842 r. ruszyta produkeja szkla krysztalowego w ,,Jézefinie” w Hucie (Szklarska Poreba Géma), kt6rej nazwe zmieniono w 1956 r. na.,,Julie". Zbudowana przez Schaffgotschéw huta szkta ,,J6zefina" kierowat zigé i spadkobierca Preusslerow, Franciszek Pohlow. Wyroby z.,,Jézefiny" byly znane i poszukiwane w catej Europie. Docieraly réwniez do dalekiej Japonii i Stanéw Zjednoczonych. Wyroby ze Szklarskiej Poreby trafialy na dwér cesarski, stoly arystokracji i zamoznej burzuazji, W tamtym okresie dbano réwnie2 0 rozw6j umiejetnoSci pracownikéw huty. To Preusslerowie zatozyli w 1830 roku niedzielna szkétke rysunku. Na efekty nie musiano dtugo czekaé. W hucie tworzono nowe wzorce i rozwijano nowe techniki Pea S 8G aS ea 2 Ga eal %GaWedréwki z Panem Juckiem - Wstep 5 jak szlifowanie, rytowanie i malowanie. Szkto z ,,J6zefiny” byto prezen- fowane na Swiatowych wystawach w Londynie (1851 r.), Paryzu (1867 rn) i w Wiedniu (1873 r.). We wrzesniu 1993 r. wygaszono ostatni piec w hucie ,,Julia". Co bedzie dalej z budynkami dawnej huty? Moze powstanie skansen lub muzeum, Wraz z budowa drogi wadluz doliny rzeki Kamiennej rozpoczat sig najazd turyst6w. Droge tq wybudowano w latach 1845 — 1849. Jednak duzo wigksze znaczenie mialo oddanie do uzytku linii kolejowej taczacej Jelenia Gore z Harrachovem. W 1896 r. przystapiono do prac nad przekopaniiem tunelu pod Zbéjeckimi Skatami. Prace postepowaly bardzo szybko. W czerweu 1902 r. dotart pierwszy pociag do Szklarskiej Poreby, a | lipca do Harrachova. Jeszeze do 1948 r. kursowaly tu pociagi. W tamtym czasie Pasazerowie wysiadali w Pisarzewicach, gdyz tak nazywata sie wowezas Szklarska Poreba. Pierwsza turystyczn inwestycjq byto wybudowanie éciezki od Witriolejni Prellera, wytworni kwasu siarkowego (dzisiaj Przystanek auto- busowy w Szklarskiej Porebie Dolnej), do Wodospadu Szklarki. W 1800 r. Sciezka tq wedrowal krélewski orszak Fryderyka Wilhelma III i jego mat- zonki Luizy. Ponad sto lat pézniej Sciezke przedtuzono do Szklarskiej Poreby Gérnej. Na poczatku XX w. Szklarska Poreba stata si¢ centrum sportow zimowych. W 1900 r. powstat pierwszy klub narciarski. W 1910 r. zalo- Zono klub bobslejowy. Meta jego znajdowala sig na dzisiejszej ul. Turys- tycznej, przy Wojskowym Domu Wypoczynkowym ,,Sniezynka". Kolejny tor bobslejowy powstat zima 1925 ~ 1926. Rozegrano na nim mistrzostwa Niemiec i $wiata w ,,dwéjkach". Pierwszy konkurs skok6w na nowo od- dane} skoczni narciarskiej przeprowadzono w 1932 r. To tu w styczniu 1936 r. przeprowadzono konkurs skokéw w ramach eliminacji do igrzysk olimpijskich. Rozwijata sie réwniez turystyka piesza. Za sprawa Teodora Donata, ksiggowego z Zaktadéw Lniarskich w Mystakowicach, powstato 1 sierpnia 1880 r. Towarzystwo Karkonoskie (Riesengebirgs Verein). Z inicjatywy RGV powstato w Karkonoszach i na ich Preedgérzu 190 km szlakéw tu- rystycanych. Wedréwke po Karkonoszach utatwialy liczne schroniska, Tak samo jak kiedy$, tak i dzisiaj prayjezdzaja do Szklarskiej Poreby turysci. Ruszaja na trasy licznych szlakow turystycznych. Zima natomiast korzystaja z nartostrad, wyciagéw. Pétnocne stoki Szrenicy Praecinaja 4 trasy zjazdowe (,,Lollobrygida". ,Sniezynka", »Puchatek", e@* Pep® Feat Peat Pent ened