You are on page 1of 47

&ckdifa'otwGif;odkU rGwfqvifrsm;0ifa&mufvmjcif;ESihf

EdkifiHa&;vIyf&Sm;rItqihfqihf
jrifhodef;*
(u) &cdk ifjynfe,f\ yx0D taetxm;ESifhaemufcHordkif;
jrefrmEdkifiH\ jynfe,fwpfckjzpfaom &cdkifjynfe,fonf ajrmufvwDwG'f 17H-15'ESifh 21H11'? taU&S avmif*sDwG'f 92H-11' ESifh 94H-55'wdkUtMum;wGif wnf&dSonf/ {&d,mpwk&ef;rdkifaygif;
14200 &dSonf/1 2008 ckESpf pm&if;t& vlOD;a& okH;oef;eD;yg;&dSonfudk awGU&onf/2
"n0wD (ppfawGc&dkif)? 'gG&0wD (oHwJGc&dkif)? &rm0wD (ausmufjzLc&dkif) ESihf arC0wD
(rmefatmifc7dkif) ponfh 0wDav;&yfESihf aygif;pnf;tyfaom &cdkifjynfe,fwGif "n0wDacwf?
a0omvDacwf? av;NrdKUacwf? ajrmufOD;acwf [l acwfav;acwfxGef;um;cJhonf/ &cdkifordkif;
rSwfwrf;rsm;t& "n0wDacwfonf bDpD 3325 rS at'D 327 txd &SnfMumcJhonf[kqdkonf/
taxmuftxm;tjzpf "n0wDNrdKUawmfa[mif;\ NrdKU&dk;rsm;? eef;&mrsm;udk ,aeUwdkif wl;azmf
awGU&dSae&jcif;u oufaoyifjzpfonf/ "n0wDonf yxr"n0wD? 'kwd,"n0wD? wwd,
"n0wD[l xGef;um;cJh&m bDpD 580 wGif eef;wufaom pEol&d,rif;onf wwd,"n0wDudk
wnfaxmif NrdKUawmfudk awmifhwif;cdkifrmatmifjyKvkyfNyD; ol&d,rif;qufudk wnfaxmifcJhonf/
"n0wDNrdKUonf at'D 327 txd NrdKUawmftjzpf qufvufwnf&dScJh&m aemufqkH;rif;rSm ol&d,
auwkjzpfonf/ 4if;vufxufwGifa0omvD t&yfodkUajymif;a&TUcJhonf/ 3 &cdkif&mZ0ift& a0omvD
onf at'D 957 wGif &Srf;wdkU0ifa&mufwdkufcdkufojzihf ysufpD;onf[kqdkonf/ 4 a0omvDNrKd Uawmf
a[mif;ae&monf ,ckwdkif&dSaeNyD; a&S;a[mif;okawoerS wl;azmfokawoejyKaeonfudk
awGU&dS&onf/5
a0omvDtysufwGif irif;iwkHacgif;aqmifaom oufvrl sK;d wdUk tiftm;Bu;D xGm;vmNy;D
at'D 794 wGif eef;wufonf/ NrdKUawmfudkvnf; a0omvDrS pr0ufodkU ajymif;a&TUcJhNyD; aemiftcg
av;NrdKUacwf[k xif&Sm;vmrnfh acwfwpfacwfudkpwifcJhonf/ av;NrdKUacwfwGif pr0ufNrdKUrS
*

nTefMum;a&;rSL;? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? ,Ofaus;rI0efBuD;Xme

Thin Kyi, Arakanese Capital; ''A Preliminary Survey of the Geographical Sitting'', JBRS, Vol.LIII, Part II,
Rangoon, 1970, p-1-13

vll0ifrIBuD;Muyfa&;?&cdkifjynfe,f? 2008
3 jynfe,fjzpfpOf? pm 70-71

Arakan Palace, p. 488


5

atmifaomf? ]]AdEdk;NrdKUa[mif;wl;azmfrI}}? wuodkvfynmya'ompmapmif? twJG 1? tydkif; 2? wuodkvfykHESdyfwdkuf?


&efukef? pm 291

2
prmNrdKU? y&defNrdKU? NcdwfNrdKU? awmifilae&O&m? avmif;MuufNrdKUrsm;odkU tqifhqifhajymif;vJ eef;pdkuf
cJhMuonf/ avmif;MuufNrdKUwGif aemufqkH;rif;rSm at'D 1404 wGif eef;pHonfh rif;apmrGefjzpfonf/
rif;apmrGefeef;wufNyD; (2)ESpftMumwGif tif;0&efppfaMumihf xGufajy;ykef;atmif;aecJh&onf/
at'D 1430 wGif rif;apmrGefonf jyefvnfodrf;,lcJhonf/ odkUaomf rif;apmrGefonf ppfab;
ppf'Pf rMumcPusa&mufonhf avmif;MuufNrdKUawmfudk pGefUvTwfum ajrmufOD;NrdKUawmfudk
xdkESpfrSmyif ajymif;a&TUwnfaxmifcJhonf/1
acwfOD;&cdkifwGif wnfaxmifcJhaom "n0wD? a0omvD? av;NrdUKacwfrsm;wGif udk;uG,f
aombmomrSm [dELbmomESifh Ak'bmomwdkY jzpfonfudkawGU&onf/ Ak'bmomxGef;um;rIudk
'kwd,"n0wDEdkifiH wnfaxmifNyD;aemuf pEol&d,vufxuf xif&Sm;onfh r[mrkedoGef;vkyfrIu
oufaownfcJhavonf/ a0omvDausmufavSum;NrdKUwGif r[mwdkif; pEm;rif;vufxuf
oDv*kPf&dSaomrax&fBuD;rsm;? &[ef;oHCmrsm; aomif;odef;ru&dScJhonf[kqdkonf/ 2 r[mwdkif;
pEm;rif;vGef om;awmf ol&d,pEm;rif;vufxufwGif r[mrkedbk&m; odrfaqmufvSL'gef;onfh
yJGwGif oD&dvuFmEdkifiHrS oHCmawmfrsm;tm; yifhzdwfvSL'gef;cJhjcif;aMumihf a0omvDacwfwGif
ax&0g'Ak'omoem xGef;um;cJhonfudk avhvmawGU&dSEdkifonf/
(c) ajrmufOD ;acwfwGi f rGwfqvifrsm;pwifa&muf&dSvmjcif;
&cdkifordkif;wGif ajrmufOD;acwfonf aemufqkH;ya'o&mZfacwfjzpfNyD; at'D 1430 rS
at'D 1785 txd tkyfcsKyfcJhonf/ tiftm;BuD;onhf &cdkifrif;rsm;vufxufwGif ba*Fg 12 e,f
txd odrf;ydkuftkyfcsKyfEdkifcJh&m ppfwaumif;onf 1666 ckESpfwGif r*dkwUdk rodrf;ydkufrDumvtxd
&cdkifbk&ifrsm; ydkifeufxJwGif&dScJhonf/ xdkUaMumifh ajrmufOD;acwftapmydkif;rif;rsm;onf ba*Fge,f
udk ydkifqdkifxm;ojzihf bk&ifbJGUudk jrefrmbJGUtrnftjyif rGwfqvifbJGUtrnfudk cH,lcJhMuonf/
wenf;tm;jzifh rGwfqvifbJGUtrnfrsm; tokH;jyKjcif;jzihf odrf;ydkufxm;aom ba*Fge,frsm;udk
pnf;&kH;a&;toGifaqmif&ef zefwD;jcif;jzpfonfudkawGU&onf/ 3 xdkUtwl rdrdodrf;ydkufEdkifcJhonfh
e,fy,f\ ,kHMunfrIudk&,lEdkif&ef '*Fg;wGif &cdkifbk&ifwdkU\ &cdkifbJGUtrnfomru rGwfqvifbJGU
trnfudkygxnhf oGif;oGef;vkyfavh&dSonfudk awGU&onf/ '*Fg;oGef;vkyfonfh &cdkifbk&ifwdkif;onf
xdka'oudk ppfEdkifaom bk&ifrsm;omjzpfonfudk awGU&ojzihf rdrdtkyfcsKyf&m e,fajra'owGif
MoZmvTrf;rdk;vdkonhf oabmjzpfonfudkawGU&onf/ ygarmu qm&m*sL'ifu a&;om;xm;onfrSm
&cdkifbk&ifrif;apmrGef ba*FgodkUxGufajy; cdkvo
IH nf[laom taxmuftxm;rsm; ba*Fgordkif;wGif
1
2
3

OD;y@d? "n0wD&mZ0ifopf ?jynfBuD;r@dKifyd#uwfykHESdyfwdkuf? &efukef? 1910


pErmvmvuFm&? &cdkif&mZ0ifopf? (y)wJG? yd#uwfykHESdyfwdkuf? &efukef? 1931? pm 246? 260
jrefrmrif;rsm;ta&;awmfykH? eHUomykHESdyfwdkuf? &efukef? 1967? pm 36
My document/my data/mt/rohinja

3
r&dSaMumif;? &cdkifjynfolwdkUu rif;apmrGefjyefvmNyD; aemufydkif; rGwfqvif,Ofaus;rIudk vufcH
onfvnf;rjzpfEdkifaMumif;? &cdkifbk&ifrsm;u rGwfqvifpmay,Ofaus;rIudk tm;ay;vufcHonf
qdkonfrSmvnf; cdkifrmonfhtaxmuftxm;rsm;r&dSaMumif; a&;om;cJhonf/ xdkUtjyif &cdkifbk&if
tcsKdU rGwfqvifbJGUcHjcif;? '*Fg;wGif 4if;wdkUtrnfudk tm&Aspmjzihf a&;om;jcif;rsm;&dSonfqdkaomf
vnf; rif;apmrGefudkqufcHonfh bk&ifrsm;onf at'D 1430 rS &cdkifudk A'kHrif; wdkufcdkuf
odrf;ydkufonhf at'D 1784 txd rnfolrQ rGwfqvifrsm;r[kwfcJhaMumif;? &cdkifwGif bk&if 48 OD;
eef;wufcJh&m 9 OD;om rGwfqviftrnfjzihf '*Fg;oGef;cJhjcif;jzpfaMumif;? 4if; 9 OD;onf ppfwaumif;
udk odrf;ydkufatmifEdkifcJhonfh bk&ifrsm;jzpfojzihf vufatmufcHa'owGif&dSonhf jynfolwdkU\
MunfndKrI&&dSatmif aqmif&Gufjcif;omjzpfEdkifaMumif; axmufjya0zefxm;onfudkawGU&onf/1
&cdkifbk&if vufatmufwGif&dSpOfu okHUyef;tjzpf zrf;qD;ac:,lvmaom rGwfqvifrsm;udk
v,f,mvkyfief;wGifvnf;aumif;? tjcm;trIxrf; vkkyfief;rsm;wGifvnf;aumif;? cdkif;apjcif;jzihf
ba*Fge,frS tajccsaexdkifvmaom rGwfqvifrsm;&cdkifa'owGif 15 &mpkwGif pwifa&muf&dSvm
cJhonf/ 2 17&mpkwGif ay:wl*DESihf&cdkifwdkU uRefta&mif;t0,fvkyfudkifMuojzihf uRefaps;uGufwGif
zrf;qD;a&mif;cscH&aom ba*Fge,frS rGwfqvifrsm;&dScJh&m xdkuRefrsm;udk v,f,mvkyfief;wGif
vnf;aumif;? vufrIvkyfief;rsm;wGifvnf;aumif;? trIxrf;tjzpfvnf;aumif; tokH;jyKjcif;jzihf
&cdkifa'oodkU rGwfqviftcsKdU pwifa&muf&dSvmcJhonf[kqdkonf/ 3 &cdkifodkUa&muf&dSvmonhf
rGwfqvifrsm;onf ppftwGif; &cdkifESihfArmrsm;zrf;vmonhf uRefrsm;u qif;oufvmolrsm;
jzpfonf[kqdkonf/4
(*) NAdwdoQudkvdkeDacwf b*FgvDrGwfqvif trsm;tjym;0ifa&mufvmjcif;
1785 ckESpfwGif A'kHrif;u &cdkifya'o&mZfe,fudk odrf;ydkufNyD;aemuf t*FvdyfwdkU odrf;ydkuf
xm;aom ba*Fge,fESihf qufpyfvm&m t*Fvdyf-jrefrmqufqHa&;rSm wif;rmrIjzpfvmonf/
1824 wGif &SifrjzLuRef;udk taMumif;jyK t*Fvdyf-jrefrm yxrppfNzpfyGm;cJh&m &EydkpmcsKyfjzihf
ppf&yfpJcJh&onf/ 5 xdkpmcsKyft& &cdkifESihf weoFm&Donf t*FvdyfwdkUvufatmufodkU a&mufoGm;
&m&cdkifonf t*FvdyfwdkU odrf;ydkufxm;NyD;jzpfaom b*Fvm;e,frsm;ESihf wpfaygif;wnf;wnf&dS
vmcJhonf/ &cdkifudk t*FvdyfwdkUodrf;ydkufNyD;aemuf yxrydkif;wGif pD;yGm;a&;t& tusKd;tjrwf
1

Serajuddin, Muslim influence in Arakan and the Muslim Names of Arakanese Kings, Asiatic
Society of Bangladesh, Vol XXX,I, June, 1986, p 20

&cdkif&mZ0ifopf ('k)wJG? 1931?

3
4

Maurice Collis, The Land of the Great Image, Faber and Faber Ltd, London, P-107
Smart, Report on the Revision Settlement Operations in the Akyab district 1913-1917, Rangoon, Govt.
Press, 1918, p 15

ewfarmufbkef;ausmf? t*Fvdyfjrefrmppfordkif ;?(wwd,tBudrf)? pmayavmuykHESdyw


f dkuf? &efukef? 1999? pm 129
My document/my data/mt/rohinja

4
r&dSojzihf b*Fvm;bk&ifcH\ tkyfcsKyfrIatmufwGifxm;cJhonf/ armifawmNrdKUe,f? bl;oD;awmif
NrdKUe,fwdkUonf us,fjyefY ajrMoZmaumif;onfh jrpf0Srf;vGifjyifudk ydkifqdkifxm;&m armifawm
NrdKUe,fwpfckwnf;rSmyif pdkufysKd;Edkifaomajr{u (8000) ausmf&dScJhonf/ xdkpOfu vlOD;a&rSm
65487 OD;&dSNyD; wdkif;&if;om;rsm;jzpfaom &cdki?f ouf? 'dkif;euf? rdK? crGD;wdkU aexdkifaom
aus;&Gmaygif; (172)&Gm&dScJhonf/ 4if;wdkU\ pD;yGm;a&;ykHpHonf 0rf;pmpD;yGm;a&;pepfrSmyif wnf&dS
cJhonf/
1839 ckESpfwGif ajr&dkif;rsm; wdk;csJUvkyfudkifEdkifa&;twGuf &cdkifjynfe,f *&HBuD;Oya'
wpf&yfxkwfjyefcJh&m xdkOya't& csrSwfxm;onfh e,fajrtajrmuftrsm; ay:xGufvmcJhonf/
ajrydkif&Sifrsm;taejzifh ajrtrsm;tjym; ydkifqdkifvmojzihftvkyo
f rm; trsm;tjym;vdt
k yfvm&m
ppfwaumif;rS b*FgvDrsm;?r'&yfrSql&wDrsm; trsm;tjym; 0ifa&mufvmonf/ 1869 ckESpfwGif
pl;tufwl;ajrmif;azmufvkyfNyD;aemuf qefpyg;vkyfief;wdk;wufvm&m tkyfcsKyfol t*FvdyfudkvdkeD
tpdk;&taejzihf ywfwm*&Hpepf(*&HBuD;pepf) jzihf wdkif;&if;om;ESihf EdkifiHjcm;om; t&if;&Sifrsm;tm;
ajrvGwfajr&dkif;rsm; wdk;csJUvkyfudkifcGihfay;cJhonfhtjyif okH;ESpftwGif;tpdk;&odkU ajrcGefay;&efrvdk
aMumif; owfrSwfay;cJhojzihf wkdif;&if;om;ESihf EdkifiHjcm;om;t&if;&Sifrsm;onf ajr{u 3000
txd wdk;csJUpdkufysKd;vmcJhonf/ xdkUaMumifh t*Fvdyfydkifeufjzpfaom b*Fvm;rS ppfwaumif;
rGwfqvifESifh b*FgvDrsm;onf NAdwdoQwdkU\ pD;yGm;a&;rl0g't& v,f,mvkyfief;wdk;wuf vkyfudkif
&ef &cdkifa'otwGif;odkU tvkH;t&if;jzihf 0ifa&mufvmcJhonf/1
,cifu vlenf;pkrQomaexdkifaom ppfawGc&dkifwGif aemufydkif; trsm;tjym;wdk;vmonf
udk awGU&onf/ 1872 ckESpfoef;acgifpm&if;t& ppfawGc&dkifwGif rGwfqvifOD;a& (58235) &dS&mrS
1901 ckESpf oef;acgifpm&if;t& (178642) OD;a& &dSvmonfudkawGU&onf/ 2 tpydkif;wGif pyg;
pdkufysKd;&moD? &dwfodrf;&moDwdkUwGif vma&mufvkyfudkifNyD; jyefoGm;Muaomfvnf; aemufydkif;wGif
tajccsaexdkifvmonfudkawGU&onf/ xdkUaMumihf vlOD;a& pm&if;wGiftvsiftjrefwdk;yGm;vmaom
tajctaeudkawGU&onf/ ba*Fga'owGif vlOD;a&xlajymNyD; vkyfudkifpm;aomuf&e ajrenf;yg;
ojzihf jrefrmEdkifiHtwGif; &cdkifa'oodkU wjznf;jznf;wdk;0ifvmrIonf udkvdkeDacwfwGif trsm;qkH;
jzpfonfudkawGU&onf/ jynfolUusef;rma&;0ef\ 1930-31 tpD&ifcHpmt& omreftm;jzihf wpfESpf
vQSif ppfwaumif;om;ulvDaygif; 40000 ausmf 0ifavh&dSaMumif;? 1931 oef;acgifpm&if;t&
ppfawGc&dkiftwGif; tdEd,wdkif;&if;om;a,mufsm;aygif; 250000 ausmf&dSaMumif;od&onf/ 3
ppfawGc&dkifwGifaexdkifaom tdEd,om;rsm;teuf 88 &mcdkifESKef;rSm ppfwaumif;ukvm;rsm;
1

armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? ordkif;jyKpka&;tzJGU? armifawmNrdKUe,fjynfolUaumifpD? 1981? pm 25

Burma Gazetteer, Akyab District, Vol(A), Rangoon (Yangon), Govt. Press, 1957, p.83
3

OD;vSxGef;jzL? &cdkifjynfe,fpD;yGm;a&;b@mwdkuf? awmufawmuf0if;ykHESdyfwdkuf? 1976? &efukef? pm 95


My document/my data/mt/rohinja

5
jzpfonf/ 1934 wGif &cdkifa'oodkU 0ifa&mufvmaom ppfwaumif;ukvm;OD;a&rSm 20000
jzpfonf/ armifawmNrdKUe,fwGif 1921 ckESpfu vlOD;a&pm&if;t& ba*Fge,frS rGwfqvif 68035
a,muf&dSNyD; wdkif;&if;om;rSm 22609 a,muf&dScJhonf/ ckESpftvdkuf rGwfqvifrsm; armifawm
NrdKUe,fwGif wdk;yGm;vmykHrSmckESpf
vlOD ;a&
1921
68035
1931
104308
1941-42 124452
1956
187792
1978
235067
1981
2419931
1986
2645072
jzpfonfudkawGU&onf/ armifawmNrdKUe,f wpfckwnf;rSmyif 1986 ckESpfvlOD;a&onf 1921ckESpfu
vlOD;a&xuf ESpfodef;eD;yg;rQ wdk;vmonfudkawGU&onf/ odkU&mwGif wdkif;&if;om;OD;a&onf
udkvdkeDacwfu 25 &mcdkifESKef;&dS&mrS ygvDrefacwfwGif 3 &mcdkifESKef;txd usqif;oGm;onf[k
od&dS&onf/ wdkif;&if;om;wdkUonf rGwfqvifwdkU\ jcdrf;ajcmufcH&rIaMumihf wjznf;jznf;,kwfavsmh
vmonfudkawGU&onf/ 3 armifawmNrdKUe,fwpfckwnf;rSmyif aus;&Gmaygif; 98 &Gmonf ppftNyD;
wGif jyefvnf xlaxmifEdkifjcif;r&dSawmhacs/ 4 bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif 'kwd,urmppftxd
rGwfqvif&Gm (75)&Gm&dScJhNyD; ,cktcg rGwfqvif&Gm 138 &Gm&dSvmonfudk awGUqkHar;jref;csuft&
od&dS&onf/5 bl;oD;awmifNrdKUwGif 1942 ckESpftxd rGwfqviftdrf(17)tdrfom&dSNyD; vlOD;a&tm;jzifh
100 ausmfom &dScJh&m 2009ckESpfwGif rGwfqvif vlOD;a& (280000)ausmf&dSvmNyD; &cdkifvlOD;a&rSm
51000 ausmfom&dSonf udkawGU&onf/6
xdkodkU ba*Fge,frS rGwfqvifrsm; ESpfpOfwdk;vm&jcif;onf a'ocH&cdkifwdkUtwGuf aemif
umvwGif tE&m,fBuD;jzpfvmapEdkifonf[k NAdwdoQtmPmydkifwdkUu ,cifuyif owday;cJhonf
udkawGU&onf/ 1939 ckESpfwGif pkHprf;a&;aumfr&SifzJGUum pkHprf;cJhNyD; xdkaumfr&SifwGif rif;BuD;
rpwm*sdrf;tufpfwmu OuXtjzpf aqmif&Guf OD;wifxG#fESihf rpwma'qdkif; (&efukef
1

OD;atmifMunf(v0u)?e,fpyfj yem? vufESdyfpufrl??armifawmNrdKU ? 1976? pm 6


? ordkif;okawoeOD;pD;Xme ?armfuGef;Xmepk D 1318
3
OD;atmifMunf(v0u)? e,fp yfjyem?? pm 6
4
armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;?pm-70
5
OH/P/0361/2009 awGUqkHar;jref;csuf? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
6
&cdkifjynfe,f? bl;oD;awmifNrdKUe,f\ &dk[if*smtrnfcH ppfwaumif;om; b*FgvDrGwfqvifrsm;ESihf ywfoufwifjyonhf
pmwrf;? uGefysLwmrl
2

My document/my data/mt/rohinja

6
wuodkvf)wdkU tzUJG0ifrsm;tjzpf yg0ifcJhMuonf/ 4if;aumfr&Sif\ tpD&ifcHpmwGif c&dkiftvdkuf
ysHUESHUaeaom tdEd,vlrsKd;rsm;pm&if;wGif ppfawGc&dkif(210990)? &cdkifawmifwef;a'owGif (500)?
ausmufNzLc&dkifwGif (4321)? oHwJGc&dkifwGif(1990)wdkUjzpf&m pkpkaygif; (217801)OD; jzpfonfudk
awGU&onf/ 1 ,if;tpD&ifcHpmwGif&cdkifodkU ESpfpOfESpfwkdif;ppfwaumif;rS trsm;tjym; 0ifa&muf
vmaejcif;udk &cdkifvlrsKd;rsm;omru &cdkifwGifaexdkifvsuf&dSaom rGwfqvifrsm;yif rESpfouf
aMumif; wifjycJhonf/ ,ckuJhodkU &cdkifodkU ppfwaumif;rGwfqvifrsm; tqufrjywf0ifvmaejcif;
udk rwm;qD;EdkifcJhvQif aemiftem*wfwGif vlrsKd;a&;t"du&kPf;rsm;jzpfyGm;rnfudk pdk;&drf&aMumif;?
oufaorsm;tm;vkH;u ppfwaumif;rGwfqvifrsm; 0ifa&mufrIudk wm;qD;oihfaMumif; tBuHjyK
Muonf/
ppfwaumif;om;rsm; trsm;tjym;0ifa&mufvmjcif;onf 1937 cJGa&;wJGa&; EdkifiHa&;
tajymif;tvJaMumihfvnf; jzpfonf[kod&onf/ 1935 ckESpf jrefrmEdkifiHtufOya't& jrefrmEdkifiH
udk tdEd,rScJGxkwf&ef qkH;jzwfcsuft& tdEd,rSacgif;aqmif qmumESihf jrefrmEdkifiHtpdk;&bufrS
*VKefOD;apmwdkU vl0ifvlxGufpmcsKyfwpfckudk MudKwifcsKyfqdkcJhMuonf/ xdkOya't& jzpfvmrnhf
jrefrmEdkifiH vl0ifvlxGufOya'rsm;t& vdkufemaqmif&Gufjcif;rsm;udk pmcsKyfcsKyfqdkaomaeUrSp
okH;ESpftwGif; &yfwefUxm;&efyg&dSonf/ tqdkygcJGxGufa&;udk pwifaqG;aEG;vdkufonfESihf ppfwaumif;
e,fbufrS ukvm;rsm; aemifwGif vmcGihfr&awmhrnfudk pdk;&drfum tvk;H t&if;jzihf 0ifa&muf
vmMu&m armifawmESihf bl;oD;awmifwpfavQmuf vrf;rsm;ay:wGif 0ifvmonhfukvm;rsm;
jrifraumif;avmufatmif rsm;jym;vSonf[kqdkonf/ OD;apm-qmum pmcsKyfudk tumtuG,f
,lum tNrJwrf;aexdkif&ef &nf&G,fcsufjzihf okH;ESpfokH;rdk;umvtwGif; trsm;tjym;0ifvm&m
&dS&if;&Gmrsm;xuf ESpfq? okH;qydkrdkrsm;jym;vmNyD; tdrfajcenf;yg;aom &cdkif&GmwGifyg 0ifa&muf
aexdkifvmMuonfukdawGU&onf/ 2 ppfwaumif;om;rsm; 0ifa&mufvmrIudk pdk;&drf&onhftajc
taewGif 'kwd,urmppfpwifvmojzifh rnfodkUrQ taumiftxnfraz: EdkifcJhacs/
(C) 'k wd ,urmppfumv ukvm;-&cdk ify#dyu
'kwd,urmppfBuD;pwifjzpfyGm;cgeD; 1942ckEpS fwGif NAdwdoQwyfrsm;pwifqkwfcGmavonf/
4if;wdkUqkwfcGmcsdefwGif pkHprf;a&;aumfr&Sifu tpD&ifcHxm;onhftwdkif;yif ukvm;-&cdkif t"du
&kPf;jzpfyGm;cJhonf/ tajccHtaMumif;&if;rSm NAdwdoQtpdk;&\ &cdkifodkU tdEd,ukvm;rsm; tajrmuf
trsm; 0ifxGufcGihfjyKcJhjcif;aMumifhyifjzpfonf/ EdkifiHjcm;rS &maygif;rsm;pGmaom ukvm;rsm;udk
&cdkifodkUac:oGif;vmNyD; ajr,mrsm;udkay;cJhjcif;ESihftwl ukvm;ajrydkif&Sif trsm;tjym;ay:vmcJhonf/
1
2

armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? pm 27?
bkHaygufomausm?f &cdkifjynfe,fESi hf&dk[if*smtrnfcHb*FgvDrsm;jyoempmwrf ;? vufESdyfpufrl ?1989? pm 84
My document/my data/mt/rohinja

7
&cdkifwdkU\ v,fajrrsm;rSmvnf; wjznf;jznf;qkH;&SKH;vmum &cdkifv,f,mrJhrsm;\ y#dyuonf
ESpfaygif;rsm;pGm tjrpfwG,fvm&mrS t"du&kPf;jzpfyGm;cJhjcif;jzpfonf/ 1 tjcm;taMumif;&if;wpf&yf
rSm NAdwdoQtpdk;&\ aoG;cJGtkyfcsKyfa&;pepfaMumihfjzpfonf/ ta&;ygaom taMumif;&if;wpfckrSm
vnf; NAdwdoQwdkUu 1300 jynfhta&;awmfykHudk tm&kHvTJ&ef &nf&G,faqmif&GufcJhaom ukvm;Arm t"du&kPf;aMumihfjzpfonf/ xdkt"du&kPf;\*,ufonf &cdkifodkU wjznf;jznf; ysHUESHU
vmcsdefwGif 'kwd,urmppfjzpfyGm;vm&m ppfaMumihf NAdwdoQwdkUESihftwl ajy;vmaomukvm;rsm;ESihf
&cdkifwdkU qufvuf xdyfwdkuf&ifqdkifvm&onf/ jAdwdoQwdkUtaejzihf 4if;wdkY atmifjrifpGm
qkwfcGmEdkif&ef ppfajy;bufawmfom;rsm;u tcsif;csif;&efwdkufay;onfhtaejzifh jrefrmEdkifiHom;
r[kwfolrsm;udk udk,fhudk,fudkumuG,fEdkif&ef[k taMumif;jyum vufeufrsm;ay;tyfcJhonf/2
xdktcsdefwGif t*FvdyfppfwyfrS ukvm;ppfonfrsm;onf a'ocHukvm;rsm;ESihfaygif;um
&cdkiftrsKd;om;rsm;udk owfjzwfrIrsm;pwifcJhonf/ ukvm;&cdkift"du&kPf; &kwfw&ufjzpf&jcif;
onf ajrykHNrdKUe,f? acsmif;BuD;&GmolBuD; nDtpfudkESpfOD;udk &ufacsmif;&GmrS ukvm;rsm;u
owfjzwfjcif;rSpwifcJhonf/ ukvm;rsm;u &cdkif&GmolBuD;tkyfcsKyfonfudk rESpfNrdKUojzihf ppftwGif;
tcGifhomonhfumvwGif owfjzwfjcif;jzpfonf/ xdkta&;tcif;udktaMumif;jyK odef;ausmfatmif?
ausmf,tp&dSaom &cdkifwdkif;&if;om;wdkUu a'goxGufum {nfhonf&ufacsmif; ukvm;wdkUudk
vufpm;acsowfjzwfonfwGif ukvm;&cdkif t"du&kPf;pwifcJhjcif;jzpfonf/ 3 xdkrSwpfqihf
ajrmufOD;? ausmufawmfNrdKUe,frsm;odkU ul;pufoGm;cJhonf/ xdkNrdKUe,frsm;rS xGufajy;vmaom
ukvm;rsm;onf bl;oD;awmif? armifawmNrdKUe,frsm;odkU a&muf&dSvmNyD; ,if;NrdKUe,f&Sd ukvm;rsm;
ESihfyl;aygif;um a'owGif;&dS &cdkifvlrsKd;wdkUudk vufpm;acsjyefojzihf armifawmNrdKUe,f jrpf
ta&SUbufjcrf;? bl;oD;awmifNrdKUe,fESihf &aohawmifNrdKUe,f&dS &cdkif&Gmrsm;udk rD;&SKdUzsufqD;jcif;?
owfjzwfjcif;cH&jcif;wdkUaMumifh &cdkifrsm;xGufajy;Mu&onf/ &cdkifvlrsKd;rsm; toufqkH;&IH;&NyD;
&Gmaygif;rsm;pGmysufpD;oGm;onf/ 4 ,if;odkUysufpD;oGm;jcif;aMumifh ,aeUtxd emvefrxlEdkifbJ
bl;oD;awmif? armifawmNrdKUe,frsm;wGif &cdkif&Gmtenf;i,fomusefawmhonf/ 5 xdkt"du&kPf;
aMumihf &cdkifvlrsKd;(20000)cefU toufqkH;&SKH;&NyD; bl;oD;awmif? armifawmrS &cdkif&Gmtm;vkH;
rD;&SKdUzsufqD;cH&onfhtjyif &aohawmifNrdKUe,frS &cdkif&GmtcsKdUrD;&SKdUzsufqD;cH&onf/ 6 ppfawGbufodkU
jyefvnfxGufajy;olrsm;udk rGwfqvifrsm;u owfjzwfaeaMumif; Mum;odMuonhf armifawme,f
1
2
3
4
5
6

bkHaygufomausmf? awmfvSef a&;c&D;0,f? owif;*sme,fykHEdSyfwdkuf? &efukef? 1973? pm 73


armifxif?]]&cdkifjynfe,ftpD&ifcHpm}}?jr 0wDr*Z if; ? 1960? Zlvdkif? twJG 8? trSwf 9? pm 14
&cdkifjynfe,fESihf&dk[if*smtrnfcHb*FgvDrsm;jyem? pm 93
D 1313? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk/
&cdkifjynfe,fjzpfp Ofordki f;? 'kwd,wJG? pm 36-37
&aohawmifNr dKUe,fordkif;jzpfpOfr Sw fw rf; ?NrdKUe,fordkif;jzpfpOfrSwfwrf;jyKpka&;tzJGU?&aohawmif? 1981? pm 22
My document/my data/mt/rohinja

8
rS &cdkifwdkif;&if;om;rsm;onf aemufqkH;wGif t*Fvdyftpdk;&bufrS wm0efcH&cdkift&m&dS\
tultnDjzihf 'dEmpyl&fppfajy;pcef;odkU xGufajy;cJh&onf/1
bl;oD;awmif? armifawme,fwGif 'kwd,urmppftwGif; b*FgvDwdkU\ &ufpufowfjzwfrI
aMumihf aoqkH;Mu&jcif;? xGufajy;Mu&jcif;ESihfywfoufonfh touf&Sifusef&pfolwdkU\ ajymMum;
csufrsm;t& rGwfqvifukvm;wdkU\ tpDtpOfonf 4if;a'otwGif; tcGifhta&;BuKHcdkuf &cdkif
wpfOD;wpfa,mufrS rusef&pfatmif tjywf&Sif;&ef pDpOfMujcif;yifjzpfonf/ armifawme,f
awmifydkif;wGif tv,foHausmf? wyfwdk;jyif? pyfcsukef;?a&Smufudef;? NrdKUacsmif; ponfh&Gmrsm;onf
rGwfqvif&efudk tBuD;tus,fcH&aMumif; od&dS&onf/ xdk&Gmrsm;rS &Gmom;rsm;onf 'dEpyl;&f
ppfajy;pcef;odkU wpfOD;rSa&muf&dSjcif;r&dScJhacs/ 2 &cdkifwdkif;&if;om;rsm;u tdEd,bufodkU xGufajy;
Muaomfvnf; rGwfqvifukvm;rsm;rSm xGufajy;oGm;jcif;r&dSbJ &cdkifwdkUydkifqdkifcJhonfh v,fajr
rsm;? uRJEGm;rsm;udk 0ifa&mufodrf;ydkufvkyfudkifMuonf/ xdktcsdefwGif armifawmNrdKUwGif usef&pf
aom rGwfqvifrsm;u Nidrf;csrf;a&;tzJGU (Peace comittee) zJGUpnf;um tkHarmfrsmu OuXtjzpf
aqmif&GufNyD; pDrHtkyfcsKyfcJhonf/3 1942 ckESpf atmufwdkbmwGif *syefwdkUa&mufvmonhftcsdefwGif
(Peace comittee) udk bmoma&;toif;tjzpf toGifajymif;um *sarwltlvrm;toif;
trnfjzihf pwifvIyf&Sm;cJhonf/
tdEd,EdkifiHdS NAdwdoQwdkUtaejzihf *syefudk jyefvnfwdkufcdkufEdkif&eftwGuf V. Force
[kac:aom taysmfwrf;wyfzJGUudk 1942 ckESpfwGif zJGUpnf;cJhonf/ wyfzJGU0ifrsm;onf b*FgvDukvm;
rsm;jzpfNyD; 4if;wdkU\t"duwm0efrSm *syefwdkUtm; ajymufusm;ppfqifa&;ESihf wdkufcdkuf&ef?
&efolvIyf&Sm;rIrsm;udk owif;pkaqmif;&efESihf pum;jyefrsm;tjzpfaqmif&Guf&efjzpfonf/ 4 odkUaomf
*syefwdkUta&;edrfh NAdwdoQwyfrsm; jyefvnf0ifa&mufvmonhftcg vdkufygvmonhf b*FgvD
ppfonfrsm;taejzihf *syefudkwdkufcdkuf&rnhftpm; &cdkifwdkUudk vufpm;acswdkufcdkufrIrsm; jyKvkyf
vmonf/
ppftwGif; NAdwdoQtpdk;&\ tpD&ifcHpmwGif&aohawmifa'o&dS &cdkifaus;&Gmrsm;wGif qdk;&Gm;jyif;xefaomjzpf&yfrsm;ESihf 4if;wdkU
cHpm;&aom ysufpD;qkH;&IH;rIrsm;taMumif; Mum;od&onf/ ar,kjrpftaemufbufurf;&dS
aus;&Gmtrsm;pkrSm ppfwaumif; taysmfwrf;wyfzJGU\ rD;&dIUjcif;ESihfzsufqD;jcif;udk cHcJh&
onf/ --- 4if;wdkUonf bdk;bGm;ydkifajrrsm;rS ESifxkwfcH&aom &cdkifvlrsKd;rsm;jzpfNyD;
4if;wdkUtm;u,fq,f&eftwGuf arQmfvifhcsufr&dSaMumif;
1
2
3

&cdkif-ukvm;t"du&kPf;udk,fawGUrSwfpk? pm 1
&cdkif-ukvm;t"du&kPf;udk,fawGUrSwfpk? pm 5
D 1318? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk

Irwin, Anthony, Burmese Outpost, London, Collins, P-7-8,16

My document/my data/mt/rohinja

9
a&;om;xm;onf/1
&cdkifwdkUu rGwfqvif&efaMumihf ppfajy;pcef;odkU xGufajy;cJh&aomfvnf; rGwfqvif
ukvm;trsm;pkrSm usefaecJhojzihf &cdkif&Gmrsm;wGif 0ifa&mufaexdkifjcif;? &cdkifwdkif;&if;om;rsm;ydkif
v,frsm;udk 0ifa&mufvkyfudkifjcif;wdkUjzihf ae&m&,lxm;NyD;jzpfonf/ wpfzufEdkifiHodkU ppftwGif;
xGufajy;cdkvIHcJhonfh &cdkifrsm;onf rdrdae&yfodkUjyefvmonhftcg tdfk;tdrfrsm;rD;avmif ysufpD;qkH;&IH;
aejcif;? rGwfqvifrsm;u&Gmwnf aexdkifjcif;wdkUaMumihf tjcm;NrdKUrsm;odkU oGm;a&mufaexdkifMu
&onf/ jyefvnfxlaxmifaomaus;&Gmrsm;rSm ajrmufydkif;wGif toihftwihfay:vmaomfvnf;
awmifydkif;a'owGif &GmvkH;uRwf aoaMuysufpD;rIaMumihfvnf; jyefvnfxlaxmifEdkifjcif; r&dSawmh
onfudk awGU&onf/2
t*Fvdyftpdk;&u &cdkif&Gm jyefvnfxlaxmifa&;jyKvkyfaomfvnf; rGwfqvifukvm;rsm;u
rvdkvm;jcif;? vltiftm;uGmjcm;jcif;? rl*sm[pfrsm;u Ncdrf;ajcmufjcif;aMumifh &cdkifwdkU rMumcP
xGufajy;aeMu&ojzihf &Gmwnfr&Edkifawmhonhf tajctaeodkUa&muf&dScJh&onf/ 1946 ckESpfwGif
jyef0ifvmaom rGwfqvifrsm;onf bl;oD;awmifNrdKUESifh eD;uyfaom uusbuf? uHBuD;jyif?
armifeD&Gm? tv,facsmif; paom&Gmrsm;yifvQif tdrfajc(30) xufrausmfao;acs/ xdk&Gmrsm;wGif
1948 ckESpfu rGwfqvif vlOD;a&wpfodef;ESpfaomif;ausmfvm&m rnfodkU0ifvmonfudk pOf;pm;
Edkifayonf/ &yf&Gmom;rsm;rSm &cdkifr&dSbJ rGwq
f vifoufoufjzpfNyD; olBuD;rSmvnf; rGwfqvif
olBuD;jzpfaejyef&m ppfwaumif;e,frS rGwfqvifrsm; pdwfMudKuf0ifxGufEdkifvmjcif;jzpfonf/ 3
bl;oD;awmif? armifawme,frsm;wGif ppftwGif;u xGufajy;oGm;aom &cdkif&Gmrsm;tm;vkH;udk
ppftNyD;wGifppfwaumif;e,frS rGwfqviftrsm;tjym; 0ifa&mufae&m,lvmMuonf/
(i) rGwf qvifygwDzJ GUpnf;jcif ;ESi fh oD ;jcm;jynfe,fwnfaxmif&ef pwifvmjcif;
'kwd,urmppfrwdik rf u
D yif tdE,
d Edik if &H Sd rGwfqvifrsm;u oD;jcm;rGwq
f vifEikd if H xlaxmif
ay;&ef NAdwdoQtpdk;&xH awmif;qdkvIyf&Sm;vmonf/ rGwfqviftrsm;pk&dSaom tdEd, taemuf
bufa'oESihf tdEd,ta&SUbuf b*Fvm;jynfe,fa'orsm;udk ygupwefEdkifiHtjzpfxlaxmifay;&ef
awmif;qdkcJhMuonf/ awmif;qdkvIyf&Sm;rIonf armifawm? bl;oD;awmif NrdKUe,frsm;&dS
ppfwaumif;om;wdkUu topfjzpfay:vmaom ygupwefESihfaygif;&ef pDpOfMuonf/ txl;ojzihf
rGwfqvifynmwwfrsm;u MudK;pm;vmjcif;jzpfonf/ xdkUaMumihf 1942 ckESpf u&mcsdNrdKUwGif
usif;yaom tpvmrfnDvmcH ygupwefESihf aygif;pnf;a&;tqdkwpf&yf wifoGif;cJhonf[k
1
2
3

London India Office Record, R/8/9GS, 4243


London India Office Record, R/8/9GS, 4243 p. 6

OD;pHxGef;atmif? udk,fawGUar,kESi hf&dk[if*sm(vufESdyfpufrl) pm 99-100


My document/my data/mt/rohinja

10
od&onf/ bl;oD;awmif? armifawm? &aohawmifwdkY rGwfqvifOD;a& rsm;onhftwGuf
ygupwefe,ftwGif; xnhfoGif;owfrSwfay;a&;udk NAdwdoQtpdk;&xH toem;cH&ef BudK;pm;
cJhMuonf[kqdkonf/1
ppftwGif; 1946 wGif Jami-a-tul Ulema-e Islam tzJGU ay:aygufvm&m 4if;ygwDu
1947 ckESpfwGif u&mcsdodkUoGm;um ygupwefvGwfajrmufa&;vIyf&Sm;aeaom rGwfqvif
acgif;aqmif*sif;em;ESifh awGUqkHNyD; bl;oD;awmif? armifawm? &aohawmifwdkUudk ygupwefEdkifiHESihf
yl;aygif;cGihfjyK&ef awmif;qdkcJhonf/ 2 xdkodkUaqG;aEG;&mwGif &cdkifajrmufydkif;a'oudk wdkufcdkufNyD;
ygupwefxJoUkd oGwfoGif;&ef odUk r[kwf ud,
k yf ikd t
f yk cf sKyfcGi&fh a'otjzpf &&daS tmif Adv
k cf sKyfatmifqef;
tm;wdkufwGef;ay;&efjzpfonf/ odkUaomf AdkvfcsKyfatmifqef; tdEd,odkUtoGm;wGif rGwfqvif
acgif;aqmif rpwm*sif;em;ESihf awGUqkHcJh&m *sif;em;u bl;oD;awmif? armifawma'orS rGwfqvif
rsm;u ygupwefxJodkU yl;aygif;&efawmif;qdkrIudk rdrdudk,fwdkifraxmufcHaMumif; ajymMum;
cJhonf/
rGwfqvifacgif;aqmif *sif;em;u&cdkifjynf armif;awmESihf bl;oD;awmife,frsm;udk b*Fvm;jynfxJodkU oGwfoGif;ay;&ef
ppfwaumif; rlpviftcsKdUu awmif;qdkcsufESihfywfouf odkU vkH;0rjzpfap&yg[k
ajym&if; Armjynfomru rnfonhftjcm;e,fy,fudkrS odrf;,l&ef odkUr[kwf awmif;,l&ef
rlpvifvdcf &nf&G,fcsufr&dSaMumif;? xdkuJhodkU b*Fvm;jynfta&SUydkif;rS vufwqkyfrQ
avmufaom rlpvifvlrsKd;tcsKdU\ awmif;qdkcsufqdkonfrSmvnf; bmrS *&kpdkufp&m
rvdkaMumif;
ponfjzihf&Sif;jycJhonf/3
1947 ckESpfukefcgeD;rSmyif bl;oD;awmifNrdKUe,f apwDawmifaus;&GmrSolBuD;a[mif;
qlvfwif\nD rdk[mrufu OD;aqmif rGwfqvifvli,frsm;udk vQdKU0SufpGmpnf;&kH;NyD; rl*sm[pf
ygwDudkzJGUpnf;um vufeufrsm;udk vQdKU0Sufxm;&dScJhonf/ xdkodkYzJGUpnf;pOfu &cdkifwdkUudktum
tuG,fay;&ef zJGUpnf;xm;aom xGef;atmifjzLtzJGUESihf rl*sm[pfygwDwdkUyl;wJGum ojyKacsmif;
aus;&GmwGif vlxktpnf;ta0;usif;yNyD; tzJGUtrnfudk rl*sm[pfygwD[kac:wGif&ef qkH;jzwfcJhNyD;
xGef;atmifjzLtm; em,utjzpf wifajrSmufMuonf/ xGef;atmifjzLonf uGefjrLepfygwDESihf
qufpyfoljzpf&m rl*sm[pftzJGUudk uGefjrLepfpcef;odkU ac:aqmifoGm;cJhonf/ uGefjrLepfwdkUu
zqyvtpdk;&jyKwfusvQsif &ckdifjynfESpfydkif;ydik f;vdrfhrnf? ewfjrpfta&SUzufrS ukvm;wefjrpf
1

cifBuD;azsmf?]&cdkifjynfrS rl*sm[def;[lonf?}&cdkifw efaqmifESpfv nfr*Zif;?1959-60? pm 99

Dr. Mohammed Yunus, A History of Arakan: Past & Present, Mangenta Color Press, Chittagong,1994, P123

OD;ykuav;?igwdkUA dkvfcsKyfbmawGvkyfcJhovJ?(wwd,wJG)?(ykHESdyfwdkufryg)?&efukef?1948? pm 54-55


My document/my data/mt/rohinja

11
taemufzuftwGif;&dS e,fajrtydkif;udk &dk[if*smjynfe,ftjzpf owfrSwfay;vsuf useftydkif;udk
&cdkifvlrsKd;rsm; tkyfcsKyfvdrfhrnf[k ajymqdkcJhaMumif; od&dS&onf/1
rl*sm[pf[laom pum;\t"dym,frSm ]]rdrdwdkif;jynfESihf bmoma&;tcGihfta&;udk
wdkufcdkufaomol}}[k qdkvdkonf/ odkUaomf 1947 ckESpf Jami-a-tul Ulema-e toif;rS
acgif;aqmifNyD; wef;pDvSnhfvnf&mwGif ygupweft"GefU&Snfygap[k a<u;aMumfcJhMuonf/
4if;tzJGUonf 1942 ckESpfu &cdkifESihf tjcm;wdkif;&if;om;vlrsKd;rsm; xGufajy;oGm; usefaeaom
v,f,majrrsm;udk b*FgvDrsm;tm; oD;pm;csxm;ay;cJh&mrS &&dSvmaom oD;pm;caiGrsm;udk
trsm;tjym;pkaqmif; odrf;qnf;xm;EdkifcJhonf[kod&onf/ xdkUtjyif tpdk;&trIxrf;rsm;ESihf
yl;aygif;NyD; tl&'l? tm&bDpmoifausmif;rsm; &efykHaiG[ktrnfcHum aiGaMu;rsm;aumufcHcJhonf/
4if;aiGaMu;rsm;onf ajratmufrl*sm[pfrsm;\ vufeufcJ,rf;rD;ausmufESihf &dum0,f&eftwGuf
&efykHaiGjzpfvmcJhonf/2
ppfNyD;acwf ppfwaumif;e,fom;wdkU\0g'onf ewfjrpfwpfzufurf;&dS r,lawmifwef;
a'oESifh ukvm;yef;Zif;(ar,k)jrpf0Srf;a'owdkUudk e,fopftjzpfjzihf tajcpdkuf&ef[laom0g'
jzpfonf/ *sarwltlvrm;tzJGUu 24-2-47 &ufpJGjzihf abmfwGefravxH pma&;om;awmif;qdk&m
wGif ajrmufydkif;&cdkifa'ojzpfaom bl;oD;awmif? armifawmESihf &aohawmifNrdKUe,f ar,kjrpf
taemufbufjcrf;e,frsm;wGif rGwfqvif 90 &mcdkifEIef;&dSNyD; {&d,mpwk&ef;rdkif 3000? vlOD;a&
okH;odef;cefUaexdkifaMumif;? 4if;rGwfqvifrsm;onf at'D 788 u yxrqkH; &cdkifwGiftajccscJh&m
xdktcsdefup &cdkifwdkU ,Ofaus;rIwdk;wufvmaMumif;? rGwfqvifESihf &cdkifwdkUqufqHa&;onf
yxrOD;pGm 1710 ckESpfwGif pwifysufjym;cJhNyD; 1826 ckESpfwGif 'kwd,tBudrf ysufjym;cJhaMumif;?
1942 ckESpfwGif wwd,tBudrf qufqHa&;ysufjym;cJh&m xdktBudrfwGif rGwfqvif (40000)ausmf
towfcH&aMumif;? t*Fvyd t
f pd;k &\ tkyfcsKyrf &I yfqikd ;f oGm;onfh 'kwd,urmppfumvwGif Nird ;f csrf;
a&;aumfrwDu &yf&Gmtajctaeudk atmifjrifpGmtkyfcsKyfEdkifcJhjcif;jzihf 4if;wdkUt&nftcsif;udk
jyoEdkifcJhaMumif;? r[mrdwfrsm; jyefvnf0ifa&mufvmonhftcg jidrf;csrf;a&;aumifpDudk csD;usL;
aMumif;? 4if;t*FvdyftkyfcsKyfa&;tzJGUu Autonomous Muslim State ay;rnf[k uwdjyK
cJhaMumif;? xdkUaMumifh 4if;wdkUonf Indo-Burmar FrontierwGif&dSojzihf yifvkHnDvmcHwGif Frontier
&ydkifcGihfudk wifjyawmif;cGifhjyKvdkaMumif; awmif;qdkcJhMuonf/ 3 tqdkyg awmif;qdkrItay: t*Fvdyf
wdkUtjrifrSm-

1
2

ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk?
armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? pm 77

D 264

Series 10/1, Acc. No. 641, NAD

My document/my data/mt/rohinja

12
bl;oD;awmif? armifawm? &aohawmifNrdKUe,f\ ar,kjrpftaemufbufurf; a'owdkUudk
jrefrmEdkifiHopf xlaxmifonhftcg rGwfqvif udk,fydkiftkyfcsKyfcGihf&a'otjzpf Military
Administrator of North Arakan u uwday;cJhonf qdkonfhtcsufudk uREkfyfwdkU
owif;r&acs/ jrefrmEdkifiHwGif oD;jcm;rGwfqvifjynfe,fwpfck wnfaxmifay;&ef
&nf&G,fjcif;onfvufawGUrusacs/ bmoma&;wpfckwnf;jzihf wdkif;&if;om;jzpfrvmEdkif
ouJhodkU jrefrmEdkifiHrSma&m? urmrSmyg tpOftvmr&dSacs/
jrefrmEdkifiHwGif tjcm; State rsm;rSm ordkif;aMumif;t& jrefrmbk&ifrsm;acwfwGif
oD;jcm; State rsm;jzpfcJhNyD; jrefrmwdkUodrf;ydkuftkyfcsKyfrIatmufwGifaecJhaMumif;? &cdkifwGif
&dSonf rGwfqvifrsm;onf &cdkif(odkUr[kwf)jrefrmvufatmufwGif tNrJwrf;aexdkifcJhNyD;
State tjzpfcJG aexdkifcJhjcif; &dSolrsm;r[kwfaMumif;? e,fajrtaejzifhMunfhvQifvnf;
4if;wdkUonf jrefrmEdkifiHwGif tNrJwrf;yg0ifNyD; jrefrmwdkUvufatmufwGif aecJh&aMumif;?
4if;wdkUudk,fwdkif tcsKyftjcmtmPmydkiftjzpf awmif;qdkcJhbl;jcif;vnf; r&dSbl;ojzihf
,cktcg oD;jcm; State awmif;jcif;onf cdkifrmonfh taMumif;jycsufr&dSaMumif;?
4if;wdkUtaejzihf EdkifiHom;awmif;cH&efomoihfaMumif;? bmoma&;wpfckwnf;udktajccHNyD;
oD;jcm; State awmif;Edkifonhf tcGihfta&;r&dSaMumif;? jrefrmEdkifiHxJodkU 0ifa&muf
aexdkifoljzpfojzihf vGwfvyfaom State vkyfydkifcGihfr&dSaMumif;? 4if;tawG;ac:onf
*sif;em;rS pwifvmjcif;jzpfaMumif;? wl&mrsKd;wlpkrsm;aygif;um jynfe,fxlaxmifvdkonfh
ykHpHrsKd; &cdkifwGifaqmif&GufvQif tkyfcsKyfa&; tBuD;tus,f&IyfaxG;EdkifaMumif;?----rGwfqvifa'owpfck zefwD;&ef awmif;qdkjcif;rjyKbJ Oya'jyKvTwfawmfwGif yg0ifum
4if;wkdU tem*wfudkvIyfatmif aqmif&GufEdkifaMumif;
rSwfcsufjyKcJhonf/ 1 NAdwdoQwkdUtaejzifh wpfzufwGif rGwfqvifwdkU\ awmif;qdkcsufrSm;aMumif;
ajymMum;aomfvnf; wpfzufwGif rnfodkUqufvufvkyfoifhonfudk vrf;aMumif;ay;xm;onfh
tcsufrsm; ygonfudkawGU&onf/ EdkifiHwpfck? jynfe,fwpfckxlaxmif&eftwGuf rnfonhftcsuf
tvufrsm;vdktyfaMumif;? rnfonhfvrf;aMumif;rS aqmif&GufvQif tcGifhta&;&EdkifaMumif; vrf;jy
xm;jcif;udkawGU&dS&onf/ aemiftcg xdkvrf;aMumif;twdkif; rGwfqviftzJGUu aqmif&Guf
vmonfudkawGU&onf/ 1947 ckESpf arv 15 &ufaeUu vl0ifrIBuD;Muyfa&;XmerS wifjyonhf
pmwGif 4if;a'o&dS rGwfqvifrsm;onf armifawm? bl;oD;awmife,fudk frontier area owfrSwf
ay;&efawmif;qdkcsufudk udkifpJGaeqJjzpfaMumif;? ta&SUygupwef{&d,mwGif yg0if&ef awmif;qdk
qJjzpfaMumif; yg&dSonfudkawGU&onf/2
1
2

Series 10/1, Acc. No. 641, NAD


Series 10/1, Acc. No. 641, NAD

My document/my data/mt/rohinja

13
odkUaomf jrefrmEdkifiHvGwfvyfa&;&awmhrnf[k owif;jyefUESHUvmaomtcg b*FgvrD sm;onf
tcsif;csif; yl;aygif; ydkrdkvIyf&Sm;rIjyKvkyfvmonf/ oD;jcm;rGwfqvifjynfe,f &&dS&ef[laom
arQmfvifhcsufrjynhfrD jrefrmEdkifiH vGwfvyfa&;&rnfjzpf&m tm;xm;rSDcdk&rnhfol uif;rJhawmhrnf[k
,lqum txl;pdk;&drfcJhMuonf/ wGifrl*sm[pf vIyf&Sm;rIudk aqmif&GufcJhonfh umqifonf
'umNrdKUrSae jrefrmEdkifiHtpdk;&tm; qefUusif0g'jzefYrIrsm;jyKvkyfjcif;? owif;pmtoD;oD;wGif
vIHUaqmf0g'jzefUjcif;rsm; jyKvkyfvmjcif;jzihf rl*sm[pfvIyf&Sm;rIonf wjznf;jznf; BuD;xGm;vm
cJhonf/1
(p) vG wfvyfa&;&NyD;aemuf &cdk if jynfe,f&dS rGwfqvifwdkUtajctae
1948 ckESpf Zefe0g&Dv (4)&ufaeUwGif jrefrmEdkifiHvGwfvyfa&;&&dScJh&m EdkifiHawmftm;
zqyvtpdk;&u tkyfcsKyfcJhonf/ &cdkifwGif (&wn)tzJGUu &cdkifjynfe,f&&dSa&;udk taMumif;jyK
pnf;&kH;vSKyf&Sm;aeonf/ vGwfvyfa&;r&rDuyif zJGUpnf;cJhaom rl*sm[pftzJGUonf vGwfvyfa&;
&NyD;aemuf tiftm;awmihfwif;vmcJhonf/ 1948 pufwifbm 30 &ufaeUwGif bl;oD;awmifESihf
(3)rdkifcefUuGmonhf qiftdk;jyif&GmwGif rl*sm[pfwdkU pwifpcef;cscJhNyD; ]]ygupwef*sDemAwf}}
(ygupweft"GefU&Snfygap) [laom a<u;aMumfoHudkukvm;vdk rjywfa<u;aMumfcJhMuonf/
1948 wGif rGwfqvifvGwfajrmufa&;tzJGUnDvmcHudk armif;awmNrdKUe,f? *&Asif&GmwGif
usif;y&m tzJGUtrnfudk rl*sm[pfygwD[k w&m;0ifajymif;vJzJGUpnf;vdkufjcif;jzpfonf/ 2 tzJGU\
ppfa&;acgif;aqmifrSm Jaffar Kawal jzpfNyD; vufaxmufrSm [lpdefjzpfonf/ 4if;wdkU\ awmif;qdk
csufxJwGifukvm;wefjrpf taemufbufurf;ESihf ewfjrwfta&SUbufurf;Mum; a'oudk
rGwfqvifwdkU\ National Home tjzpfowfrSwfay;&ef?
&cdkif&dS rGwfqvifrsm;udk wdkif;&if;om;pm&if;xJ xnhfoGif;ay;&ef?
ponhftcsufrsm;yg0ifonf/3
rsm;rMumrD rl*sm[pftzJGUwGif umqifqdkolrSm emrnfBuD;vmcJhonf/ umqifonf
armifawmNrdKUe,f awmifydkif;?oabFmauGU&Gmae OD;tubm0k'defESihf a':Ek&lwdkUrS 1919 ckESpfavmuf
wGifarG;zGm;NyD; om;csif;(4)OD;&dSonf/4 rl*sm[pfygwDxJ r0ifa&mufrDu zufvdyf&Gmae OD;ausmfjrESihf
OD;*rfacswdkUxHwGif ol&if;iSm;tjzpfvkyfudkifcJhonf/ xdkUaemufyifv,f"g;jyrIjzihf axmifuscJhonf/ 5
1

armifxif?]&cdkifjynfe,ftpD&ifcHpm}?jr0wDr*Zif; ?twJG(8) trSwf(9)? 1960? pm 15

2
3
4
5

DR 491 (56), HRC


Aye Chan, The Development of Muslim Enclave in Arakan (Rakhine) State of Burma (Myanmar), p-19

armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif; ?pm 74
bl;oD;awmifNrdKUe,fordkif;
My document/my data/mt/rohinja

14
1948 ckESpf vGwfvyfa&;aeUaMumihf vGwfNidrf;csrf;omcGihfjzihf axmifrSvGwfvm&m ae&yfodkUrjyefbJ
OD;pdEm\ &cdkifjynfvGwfajrmufa&;ygwDwGif wyfom;tjzpf0ifa&mufonf/ 1 OD;ynmoD[xHwGif
vnf; wynfhcHcJhonf[kod&onf/ OD;pdEmxHrS vufeufokH;vufcdk;,lum bl;oD;awmif?
armifawme,fodkUjyefvmNyD; Jaffar Kawal xHodkU 0ifa&mufum rl*sm[pfygwDwGif vIyf&Sm;cJhonf/
4if;yl;aygif;cJhaom tzJGUacgif;aqmifrsm;udk NzdKcGif;um tiftm;aumif;vmcJhonf/2
1951 ckESpf ZGefvwGif armifawmNrdKUe,f? tv,foHausmf&Gm rlvwef;ausmif;
(,ckwJGbuftxufwef;ausmif;) (tcsKdUuAvDa&SUwGif usif;yjcif;jzpfonf[kqdkonf/) 3 t&yf&yf
udk,fpm;vS,frsm;yg0ifaom rGwfqvifnDvmcHudk usif;ycJhonf/ xdknDvmcHodkU ygvDreftrwfrsm;
jzpfaom plvwefrmrGwf? OD;zdk;cdkif(rGwfqvif)? a':jrnGefUwdkU wufa&mufMuonf[kqdkonf/
ygvDreftrwfrsm;taejzihf tmPm&,lxm;jcif;ESifhtwl bmoma&;vrf;nTefcsufjzifh aqmif&Guf
aejcif;udkvnf; xif&Sm;apcJhonf/ 4 4if;tpnf;ta0;u awmif;qdkcsuf(14)csufudk t*Fvdyf
bmomjzihf tpdk;&odkU tdwfzGifhay;pm;tjzpf a&;om;wifjycJhonf/ 4if;pm\tzGihfwGif ]]trsKd;jyKwf
atmifowfjzwfjcif;udk &yfwefUavmh? &cdkifwdkif;wGif rGwfqvifrsm;omvQif uGefjrLepf0g'ESihf
'Drdkua&pD0g' vGefqJGyJGBuD;wGif BuHhBuHhcHaeolrsm;jzpfonf/ zJGUpnf;ykHOya't& &cdkifrGwfqvifrsm;\
awmif;qdkcsufrsm;}} [k a&;om;xm;onf/ 4if;wdkUawmif;qdkonfh tcsufrsm;wGif&ckdifajrmufydkfif;udk jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHtwGif;&dS &Srf;jynfe,f? u&ifjynfe,f?
csif;awmifwef;rsm;? ucsifa'orsm;enf;wl vGwfvyfaom rGwfqvifjynfe,f
tjzpf tjrefqkH;zJGUpnf;ay;&ef? ,if;jynfe,fwGif jynfaxmifpktpdk;&uGyfuJrIjzihf
jynfe,fppfwyf? jynfe,f&JwyfzJGU? jynfe,fvkHNcKHa&;tzJGUrsm; xm;&dS&ef/
ppfawGNrdKUudk &cdkifjynfe,fawmifydkif;? ajrmufydkif;NrdKUawmf[k owfrSwfum NrdKUESihf
qdyfurf;uGyfuJrIudk &cdkifESifh rGwfqvif(50)&mcdkifEIef;pD pDrHcefYcJGtkyfcsKyfcGifhjyK&efESihf
yxrqkH;NrdKUawmf0efESihf wdkif;rif;BuD;udk rGwfqvifvlrsKd;rS cefUxm;&ef/
vufeufudkifwyfzJGUpnf;ay;&ef? xdkwyfzJGUwGif rGwfqvif 50 &mcdkifESKef;yg0if&ef?
A[dktpdk;&tzJGUwGifrl 0efBuD;cefUxm;&ef?
wdkif;jyKjynfjyKvTwfawmfwGif tjcm;jynfe,fESihfwdkif;rsm;enf;wl udk,fpm;vS,ftnD
trQ apvTwfcGifh&&ef?
rGwfqvifaumifpD xm;&dScGifhjyK&ef?
tpvmrftxufwef;ausmif;rsm;ESihf aumvdyfausmif;rsm; wnfaxmifcGihfjyK&e?f
1
2
3
4

armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? pm 74
ordkif;okawoeOD;pD;Xme?armfuGef;Xmepk? D 272
OH/P/0363/2009, ordik ;f okawoeOD;pD;Xme?armfuGe;f Xmepk
OH/P/0363/2009, ordik ;f okawoeOD;pD;Xme?armfuGe;f Xmepk

My document/my data/mt/rohinja

15
ponhftcsufrsm;yg&dSonf/ 1 &cdkifajrmufydkif;udk awmif;qdk&mwGif ppfawGudkyg xnhfoGif;awmif;qdk
cJhonf[k awGU&dS&onf/ 2 xdknDvmcH\ vrf;nTefcsufrsm;onf ,aeUxufwdkif vIyf&Sm;aeaom
b*FgvDrGwfqvifrsm;\ EdkifiHa&;vrf;aMumif; yifr&nfrSef;csufyifjzpfonf/
rl*sm[pfygwDrS a&mf&dSef;acgif;aqmifaomtzJGUu NrdKUe,fzqyvOuX OD;pHxGef;atmifrS
wpfqihf 0efBuD;csKyfxHwifoiG ;f &ef awmif;qdck suyf g pmwrf;wpfapmifay;ydUk vmonf/ xdak wmif;qdk
csufrsm;wGif&cdkifa'otwGif;&dS rGwfqvifrsm;tm;vkH;udk EdkifiHawmftwGif;&dS &cdkifrGwfqvif
rsm;tjzpf vufcH&ef?
rl*sm[pfrsm;udk tNrJwrf;wyfrawmfwGif &cdkifrGwfqvif aoewfudkifwyf tjzpf
oD;jcm;xm;ay;7ef?
tpdk;&Xmewdkif;wGif rGwfqvifrsm;tm; t&nftcsif;tvdkuf0ifcGifhjyK&ef?
NAdwdoQtpdk;&uJhodkY rGwfqvifrsm;tm; emrmvf 3 ? &l*sm 4 ? [mcsf?zdkcwf(blcg) 5 rsm;
vGwfvyfcGihfjyK&ef?
rGwfqvifuav;rsm; ynmoifausmif;wdkif;wGif tm&fbDbmomudk tNrJwrf;
bmomwpfcktjzpf jrefrmpmESihf wef;wlowfrSwfay;&ef?
bl;oD;awmifNrdKUe,f? armifawmNrdKUe,frsm;wGif aq;&kHBuD;wpf&kHESihf aq;ay;cef;
rsm;udk vdktyfaomae&mrsm;wGif zGihfvSpfay;&ef?
bl;oD;awmif? armifawmNrdKUe,frsm;wGif aumvdyfausmif;wpfausmif;ESihf wef;jrihf
ausmif; (4)ausmif;zGihfcGihfjyK&ef?
EdkifiHawmf0efBuD;csKyfu 4if;wdkUtzJGUtm; &cdkifwdkif;olykefESdrfeif;a&;twGuf usnfqef
xkwfay;&efwdkU yg&dSavonf/ 6 xdkodkUawmif;qdkcsufrsm; wifjy&mwGif &dk[if*sm
[laomvlrsKd;taejzihf awmif;qdkonfhtcsufrygao;bJ &cdkifa'owGif; rGwfqvif
rsm;udk &cdkifrGwfqviftjzpftodtrSwfjyK&efESihf rGwfqviftcGihfta&;awmif;jcif;
udk awGU&ojzihf xdktcsdeftxd &dk[if*sm[laomvlrsKd;tjzpf zefwD;,l&ef tpDtpOf
r7dSao;aMumif; awGU&dSEdkifonf/

Charter of the Constitutional Demands of the Arakani Muslims (1951)


2
3
4
5
6

&dk[if*smpmwrf;tusOf;jyKpkwifjyjcif;? vufESdyfpufpmrl? pm 5
bk&m;0wfjyKcGifh
OykofjyKcGifh
trsKd;orD;rsm;0wf&kH0wfcGifhESifh0wf&kH\ rsufeSmzkH;udk vSefMunfhcGifhr&dS&ef/
bl;oD;awmifNrdKUe,fordkif;? vufESdyfpufrl? pm 220
My document/my data/mt/rohinja

16
rl*sm[pfjyemonf wjznf;jznf;BuD;xGm;vmNyD; vTwfawmfwGif wifoGif;aqG;aEG;
&onftxd jzpfay:vmcJhonf/ NrdKUa[mif; (ajrmufOD;)NrdKUe,f vTwfawmftrwf OD;vSxGef;jzLu
ppfrjzpfrDu bl;oD;awmif? armifawma'owGif &cdkif&Gmaygif; 200 ESihf 300 Mum;wGif&dSaMumif;?
,cktcg (10)&GmavmufomusefawmhaMumif;? &cdkifrSqefrsm;udk ygupwefodkU wifydkUjcif;?&cdkif
rsm;udk owfjzwfjcif;rsm;jyKvkyfaMumif;? 4if;ESihf qufEG,fonfhtzJGUrsm;onf ppfawGESifh &efukef
wGifvnf;&dSaMumif;? vTwfawmfwGifvnf;&dSEdkifaMumif;? ygupweftpdk;&udk,fwdkifu umqifudk
tm;ay;aeaMumif;? ygupwefwGifxkwfonhf owif;pmrsm;wGif *sife&,fumqif[k qdkxm;
aMumif;? odomxif&Sm;onfrSm jrefrmEdkifiHrS xGufajy;wdrf;a&SmifoGm;aom umqifudk ygupwef
uzrf;rdonhftcg jrefrmtpdk;&u ygupweftpdk;&xH vTJajymif;ay;&ef awmif;qdkaomfvnf;
vufrcHyJ vTwfay;vdkufaMumif;? 4if;jyemonf tvGefBuD;us,fonhf jyemjzpfaMumif;
wifjyoGm;onf/ 1 umqifudk aemufuG,frS tumtuG,af y;aeolrsm;wGif bl;oD;awmif?
armifawmrS vTwfawmfudk,fpm;vS,fjzpfvmonhf rGwfqviftrwfrsm;ESihfyg ywfoufaeonfh
toGifudk od&dSEdkifonf/
ykPm;uRef;NrdKUe,frS vTwfawmftrwfOD;ay:oifu ajymMum;oGm;onfrSm bl;oD;awmif?
armifawm? &aohawmife,frsm;udk rl*sm[pfe,fajrowfrSwfa&;twGuf umqifu tpnf;
ta0;usif;yaMumif;? 4if;a'orsm;onf &cdkifjynfe,fudp[kqdkaomfvnf; jrefrmjynfajrykHudk
ajymif;vJypfEdkifonfhudpjzpf twdkif;Munhfaer&aMumif; ajymMum;oGm;onf/ 2 rl*sm[pf
rsm;\ vIyf&Sm;rIrSeforQudk aemufrStm;ay;aeolrSm ta&SUygupwef (b*Fvm;a'h&Sf)bufrS
jzpfonf/ rl*sm[pfacgif;aqmif umqifESihfywfouf [Hom0wDowif;pmrl*sm[pfrGwfqvifwyf aoemywdAdkvfcsKyfumqifonf vGefcJhonhf Zlvdkifv 26 &ufaeU
u ppfwaumif;e,f(aumhpfbZm)ac: zavmif;aps;NrdKUodkU vufeufudkifppfom;rsm; jcH&H
qdkufa&mufvm&m NrdKUolNrKd Uom; &maxmifrQ aomif;aomif;zszs BudKqdkMuonf[k
qdkxm;avonf/ 4if;tjyif ygupwefta&SUydkif; &ufow (4)ywfrQ aexdkifwnf;cdkoGm;&m
oufqdkif&m tkyfcsKyfa&;t&m&dSrsm;u {nhfcHjyKpkMuojzihf zavmif;aps;NrdKUwGif (4)&ufrQaeNyD;
ppfwaumif;odkUoGm;&mvnf;? NrdKUrdNrdKUzrsm;u npmpm;yJGrsm;ESihf wnfcif;{nhfcHMuonf[k tqdk
&dSavonf/ xdkUaemuf 4if;rl*sm[pfacgif;aqmifumqifonf xdkppfwaumif;NrdKU tjcHt&Hrsm;ESihf
&ufow(2)ywfrQaexdkifNyD; t&m&dSrsm;ESihf awGUqkHaqG;aEG;jcif;rsm;udkvnf;aumif;? &yfuGuf
qdkif&m bmoma&;tpnf;t&kH;rsm;tm; w&m;a[mjcif;udkvnf;aumif;? jyKvkyf zavmif;aps;NrdKU
1

'kwd,tBu drf jynfolUvTwfawmfnDv mcHrSwfwrf; (1957 pufwifbm 20&uf) pmwJG(4) tpnf;ta0;rSwfwrf;?


tpdk;&ykHESdyfwdkuf? &efukef? 1958? pm 1239
,if;? pm 1243
My document/my data/mt/rohinja

17
odkUjyefvmNyD; Mo*kwfv 25 &ufaeY armifawmodkUjyefvm&m? 4if;ESihftwl vufeufaowmaygif;
(35)aowmrQ ygoGm;onf[kqdk&m owif;twkdif;rSefvQif ygupweftpdk;&u rl*sm[pfudpudk
wrifwum tvdkwltvdkyg vspfvsL&Ixm;ouJhodkY jzpfaeavonf[k a&;om;xm;onfudk
awGU&onf/1
OD;pHxGef;atmifu1956 ckESpf rwfvtwGif;u ygupwefjynf &kHcgyavmif&Gmae rd&fumqdrf;\nD
aqG;axmhay:vbDonf bl;oD;awmifNrdKUe,foUdk 0ifa7mufvmNyD; rl*sm[pf tmqmbD*dkPf;
udk vufeufodrf;vsuf ol\vl,kHrsm;tm; vufeufwyfqifay;cJhbl;onf/ tcsuf
udkaxmufvsif ygupwefjynfom;rsm;onf bl;oD;awmif? armifawme,f&dS rGwfqvif
rsm;tm; rnfrQBudK;udkif cs,fvS,fEdkifonfudk jrifEdkifMuNyDjzpfonf
[k rSwfwrf;wifxm;onf/2
rnfodkUqdkap ta&SUygupwef(,ckb*Fvm;a'h&fS)taejzihf rl*sm[pfolykefrsm;tay: tm;ay;
aeonfudk odomxif&Sm;apouJhodkU wpfzufEdkifiHbufrS jynfolrsm;taejzihf umqiftay:
vdIufvdIufvJSvJS BudKqdkMujcif;onf 4if;wdkUESihf vlrsKd;wl? bmomwlolwpfOD;u jrefrmEdkifiHxJwGif
0ifa&mufaexdkifaom 4if;wdkUESihf vlrsKd;wlrsm;tay: acgif;aqmifaeonf[k,lqum tzufzufrS
tultnDay;aejcif;jzpfonfrSm xif&Sm;ayonf/
(q) rl *sm[pf
rl*sm[pfjyemonf avmavmq,ftm;jzihf 'kwd,urmppfBuD;\ qdk;arGwpf&yfjzpfaomf
vnf; twdwftm;jzihf 1824 ckESpf t*FvdyfjrefrmppfyJGtNyD; rGwfqvifrsm; jrefrmEdkifiHwGif;odkU
0ifa&mufvmjcif;rS jrpfzsm;cHcJhonf/ xdktcsdefrSp bl;oD;awmif? armifawm? ausmufawmf?
rif;jym;? ajrykH ponfha'orsm;odkU rGwfqvifbmom0if ppfwaumif;b*FgvDrsm; twm;tqD;r&dS
0ifa&mufvmjcif;rS pwifcJhonf/3
rGwfqvifbmom0if b*FgvDwdkUonf *sD[wfac: bmoma&;ppfyJGudk qifETJavh&dSNyD;
4if;bmoma&;ppfyJGwGif yg0ifMuonfh &Jabmf&Jbufrsm;udk rl*sm[pf[kac:qdkMuonf/ rl*sm[pf
qdkaompum;\ t"dym,frSm ]]rdrdwdkif;jynfESifh bmoma&;tcGihfta&;udk wdkufcdkufaomol}} [k
vnf;qdkvdkonf/ rl*sm[pftzJGUonf *sarwltlvrm; bmoma&;tzJGU\ vrf;nTefcsufudk taumif
txnfazmf&aomtzJGUjzpfonf/ wenf;tm;jzihf *sarwltlvrm;tzJGUonf ajray:tzJGUjzpfNyD;
1
2
3

[Ho m0wDowif;pm? 3-9-52? pm 3


OD;pHxGef;atmif? udk,fawGUar,kajrESihf &dk[if*sm ?vufESdyfpufrl? bl;oD;awmif? 1969? pm 13
rl*sm[pfrsm;tvif;0ifjcif;? jr0wDykHESdyfwdkuf? pmrsufESm? ckESpfryg/
My document/my data/mt/rohinja

18
rl*sm[pftzJGUonf ajratmuftzJGUyifjzpfonf/ 4if;wdkU\t"du &nf&G,fcsufonf armifawm?
bl;oD;awmif? &aohawmife,frsm;udk jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHawmfwGif;rS cJGxkwfNyD; ygupwef
EdkifiHESihf yl;aygif;Edkif&ef jrefrmEdkifiHawmftpdk;&ESihf &cdkifwdkif;&if;om;rsm;tm; vufeufudkifvsuf
tMurf;zuf wdkufcdkuf&efjzpfonf/1
bmoma&;wdkufyJG vkyfoihfrvkyfoihf [laomjyemudk rGwfqvifbmom0ifwdkU\
*dkPf;csKyfjzpfaom rlZpf0g(c)cgvDcg tkyfcsKyfa&;tzJGUuomvQif tqkH;tjzwfay;Edkifojzihf 1947
ckESpf 'DZifbmvwGif taemufygupwef? yg&Sf0gNrdKUrS rGwfqvifbmoma&;*dkPf;tkyf rlvmem
r[mruf? rlZpf[mufcHESihf rlvemtDb&m[ifwdkUudk zdwfac: tpnf;ta0;jyKvkyfcJhonf/
tpnf;ta0;u tm&ADbmomESihf tl&'lbmomudkoif&ef? jrefrmpmudkroif&ef nTefMum;onfh
tjyif 4if;*dkPf;tkyfwdkUu olykefacgif;aqmif r[mruf[lpdef? Zmzg[lpdef? 'l'lrsm? r[mruf qifac:
tdkpiftlvmESihf wyfAdkvfwyfom;rsm;tm; rl*sm[pf[ktrnfay;um nTefMum;csufrsm; ay;cJhonf
[kqdkonf/ xdkuJhodkUtrdefUay;NyD;aemuf bmoma&;*dkPf;tkyfonf e,fvlxk\tBudKtqdkESifh 1947
'DZifbmtukefavmufwGif jyefoGm;onf[kqdkonf/ 2 rl*sm[pfolykefwdkUtm; *sarwltlvrm;tzJGUu
tpdk;&udkwdkufcdkufrnhftcg vdkufem&rnhf nTefMum;vTmudk xkwjf yefcJh&m ,if;nTefMum;csufudk
1948 ckESpf {NyDv (10)&ufaeUwGif oufqdkif&mrsm;rS odrf;qnf;&rdonf[kod&onf/ rl*sm[pf
rsm;onf ,leDazmif;0wff Mu,fvwHqdyfygaom OD;xkyfudk tokH;jyKcJhMuonf/3
1948 ckESpf ZGefvtwGif;wGif bDattkarmrsmESifh Zzm[lpdefwdkUu rl*sm[pftpdk;&trnf
wyfum b*FgvDpm? tl&'lpmwdkYjzifh pm&Gufpmwrf;rsm;jzefUcsDcJhonf/ 4if;pm&Gufrsm;wGif jrefrmtpdk;&
onf if;wdkUbmomt,ltqt& ygyrif;rsm;jzpfaMumif;? 4if;wdkUtkyfcsKyfrIrS bl;oD;awmif?
armifawm? &aohawmife,frsm;&dS rGwfqvifbmom0ifwdkUonf rl*sm[pfwdkUESihf vufwJGum
wdkufyJG0if&ef wdkufwGef;aMumif;yg&dSonf/ wenf;tm;jzihf bmoma&;ppfyJGjzpf&ef &nf&G,fjcif;yif
jzpfonf/
rl*sm[pfaomif;usef;olrsm;\peufaMumihf armifawmNrdKUe,f&dS Ak'bmom0ifaus;&Gmrsm;
rMumcP NydKysufcJh&onf/ aus;&GmtcsKdUrSm rl*sm[pfrsm;\vufcsufaMumihf vkH;0aysmufuG,f
oGm;NyD; &Gmtrnfomusef&dSaeawmhonf/ 1950 ckESpfwGif ar,katmfya&;&Sif;csrSwfum rl*sm[pf
XmecsKyfudk xdkd;ppfqifwdkufcdkufcJhonf/ wyfrawmftaejzihf 1951 ckESpf? rwfvwGif &cdkifwdkif;
ajrmufydkif;&dS aomif;usef;olrsm;udk pwifxdk;ppfqifcJhonf/ rl*sm[pfrsm;onf ta&SUygupwef
bufodkU xGufajy;MuNyD; wyfrawmfxdk;ppf&kyfodrf;oGm;onhftcg x<uNrJx<ujyefonf/ rl*sm[pf
1
2
3

cifBuD;azsmf? ]&cdkifjynfrS rl*sm[def;[llonf}?&cdki fw efaqmif? twJG 1? trSwf 8? 1959-60? pm 23


cifBuD;azsmf?&cdkifjynfrS rl*sm[dfef;[lonf? pm 24
armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? pm 79
My document/my data/mt/rohinja

19
wdkUtaejzihf vlrdsK;a&;ESihfbmoma&;qdkif&m t"du&kPf;rsm;pGmudk zefwD;cJhMuonf/ wyfrawmf
onf 1952 ckESpf atmufwdkbmvwGif ar,kppfqifa&;udk pwifjyefonf/ Edk0ifbmvwGif
rl*sm[pfXmecsKyfwnf&&Sd m vufyefawmifukd wyfrawmfu wdu
k cf u
kd o
f rd ;f ydu
k v
f u
kd o
f nf/ xdUk aMumifh
umqifacgif;aqmifaom rl*sm[pfwdkU rsm;pGmtiftm;enf;yg;oGm;cJh&onf/
odkUaomf wpfEdkifiHvkH; qlylaomif;usef;rIrsm; jzpfay:aecsdefjzpfojzihf wyfrawmftaejzihf
Mum&SnfpGmxdef;rxm;EdkifbJ ppfqifa&;umvukefonfESihf jyefvnf&kyfodrf;&onf/ rl*sm[pfrsm;
onfvnf; wyfrawmfppfaMumif; &kyfodrf;oGm;onfESihf &cdkifaus;&Gmrsm;udk xdyg;aESmifh,Suf
vmonf/ 1 1954 ckESpf Edk0ifbmvwGif wyfrawmfonf bl;oD;awmifESihf armifawme,fajrrsm;
wGif rkwfokHppfqifa&;qifEJT&m rl*sm[pfXmecsKyfESihf tcdkiftrm ajcukwfpcef;rsm;udkacsrIef;EdkifcJhNyD;
XmecsKyf r*FvmBuD;pcef;udk wdkufcdkufodrf;qnf;Edkifojzihf umqifonf ta&SUygupwefodkU
xGufajy;oGm;cJhonf/ xGufajy;oGm;onhf umqifudk jyefvnftyfESH&ef jrefrmtpdk;&u awmif;qdk
aomfvnf; 4if;wdkU zrf;qD;xm;aMumif;tjypfjzihf wpfzufEdkifiHodkUxGufajy;oGm;oludk jyefvnfvJT
ajymif;ay;&ef jrefrmtpdk;&ESihfw&m;0ifpmcsKyf csKyfqdkxm;jcif;r&dSojzihf vJTray;EdkifaMumif; taMumif;
Mum;cJhonf/ 4if;udpESihfywfouf ygupweforwBuD; jrefrmEdkifiHodkU vma&mufvnfywfpOf
owif;axmufrsm;u tqdkyg umqifudpudk ar;jref;&m orwBuD;u umqifudk 5 ESpf
axmifxJwGifxm;cJhNyD; tcktcg 4if;tm; tjcm;odkUoGm;vmcGihfrjyKbJ olUudktdrfcsKyfcsxm;aMumif;
ajzMum;cJhonf/ 2 1961 ckESpfwGif ar,kc&dkif tkyfcsKyfa&;zJGUpnf;NyD;aemuf xdk;ppfrsm;qifcJh&m
ESpfvtMumwGif bl;oD;awmif awmifydkif; rl*sm[pfygwDOuX rpwma&mfbD[lvm? 'kwd,OuX
rpwmarmfpawmfzDESifh tzJGU0ifaygif; 290 ausmfwdkU vufeufcsonf/ 3 rl*sm[pfwdkU tiftm;
,kwfavsmhoGm;um tiftm; 200 avmufom e,fpyfwGifvIyf&Sm;Edkifonfh tqihfodkUa&muf&dS
cJhonf/ 4 odkUaomf jrefrmEdkifiHrS umqifudk vJTay;&ef tjyif;txef MudK;pm;vmaomtcg tdrfcsKyfrS
vTwfay;vdkufonfudk awGU&onf/ ygupweftpdk;& yg0ifywfoufaeonhfoabmyif jzpfonfudk
awGU&onf/
(Z) rG wf qvif wdkU\ajr ay:ajratmufyl;aygif;vIyf&Sm;rI
rl*sm[pfvIyf&Sm;rIonf ar,kc&dkiftkyfcsKyfa&;aemufydkif; xdk;ppfqifrIrsm;aMumihf tiftm;
qkwf,kwfoGm;aomfvnf; 1966 ckESpfcefUwGif jyefvnfvIyf&Sm;vmonf/ umqif\ rl*sm[pf
vufusef t'laZmfvDESihf anmifacsmif; (bl;oD;awmif)ywf0ef;usifwGif bDataZmfazm? tvHeD
1
2
3
4

jynfw Gi f; aomif; usef;rIordki f;? tydki f;(2) pm 132


txl;jynfaxmifpkowif;pm? 5-12-1960? pm 2
rl*sm[pfrsm;tvif;0ifjcif;? jr0wDykHESdyfwdkuf? pmrsufESmryg/
jynfw Gi f; aomif; usef;rIordki f; ? tydki f;(2)? pm-133
My document/my data/mt/rohinja

20
uGefjrLepfwdkUESihf yl;aygif;aeaom ZmazmfwkUd toD;oD;ay:aygufvmonf/ ,cifu rGwfqvif
bmoma&;a<u;aMumfoHjzihf *sD[wfppfyJGjzihf vIHUaqmfpnf;&kH;rI ratmifjrifonhftcg ydkrdkeuf&dIif;
aom enf;AsL[mopfudk csrSwfaqmif&Gufvmonf/ 4if;enf;AsL[mudk taumiftxnfazmf
aqmif&GufcJholrSm zqyvtrwftjzpf vnf;aumif;? zqyv\ usef;rma&;0efBuD;tjzpf
vnf;aumif; aqmif&GufcJhonfh plvwefrmrGwfjzpfonf/ 4if;\aemufuG,fwGif armfv0Drsm;
&dSonf/
armfv0D*dkPf;csKyfrsm;ESihf plvwefrmrGww
f dkUu ppfawGrS rGwfqvifynmwwftcsKdUudk
pnf;&kH;NyD; xdkif;EdkifiH rGwfqviftzJGUcsKyfudk csOf;uyfum 4if;tzJGUaxmufcHrIjzihf vpfAsm;odkU
apvTwfcJhonf/ xdkpOfu vpfAsm;acgif;aqmif u'wfzDu rGwfqvifrsm;\acgif;aqmif? tm&yf
EdkifiHrsm;\ acgif;aqmifjzpf&ef BudK;yrf;aecsdefjzpfonf/ &cdkifrS rGwq
f viftzJGU\ wifjycsufudk
vpfAsm;rS wm0ef&dSolwkdUu pdppfem;axmifNyD;aemuf &cdkifwGif&dSonhf rGwfqvifrsm;onf &cdkif
jynfe,ftwGif; rGwfqvifjynfaxmif&ef BudK;yrf;jcif;jzpfaMumif; od&dSvmojzihf &cdkifjynfe,f
twGif; vufeufudkiftzJGUtpnf;rsm;ESifh nDnGwfrI&atmif BudK;pm;NyD;rSom wef;wltcGifhta&;
&&ef wdkufyGJ0ifoihfaMumif; wdkufwGef;cJhonf/ xdkodkUaqmif&GufNyD;rSom vdktyfaomtultnDudk
ay;rnf[k uwdjyKcJhonf[kqdkonf/1
4if;wdkU\&nf&G,fcsufonf ar,kurf;oG,f (armifawm? bl;oD;awmif? &aohawmifNrdKUe,f
\ taemufbufjcrf;) wpfckvkH;udk tmupwef (Arkistan)trnfjzihf EdkifiHwpfckwnfaxmif&ef
jzpfonf/ xdka'oonf &cdkif(tm&uef)ESifh ygupwefMum;&dSa'ojzpfojzifh xdka'oESpfck trnf
ygaom bmoma&;qdkif&m rGwfqvifEdkifiH xlaxmif&efBuHpnfjcif;jzpfonf/ 4if;wdkU\ tzJGUtpnf;
trnfudk ]]tmupwefOD;aqmiftzJGU}} tjzpfzJGUpnf;cJhMuonf/ 4if;wdkUwnfaxmifrnhf EdkifiHudk
armfv0D (odkUr[kwf)armfvmemwpfOD;OD;u acgif;aqmiftkyfcsKyf rnfjzpfNyD; xdkyk*dKvf\atmufwGif
umuG,fa&;ESifh ywfoufudkifwG,f&ef qmeD(ppfO;D pD;csKyf)wpfOD;u wm0ef,laqmif&Guf&efjzpf
onf/ xdktpDtpOfudk &kyfvkH;azmf&ef tmupwefOD;aqmiftzJGUonf vufeufudkif rGwfqvif
ukvm;rsm;udk pnf;&kH;cJhMuonf/2
xdkUaemuf rl*sm[pftzJGUrsm;jzpfaom t'laZmfvDtzJGU? bDataZmfazmtzJGU? ZmazmftzJGUwdkUtm;
yl;aygif;apcJhNyD; 4if;tzJGU\trnfudk &dk[if*smtrnf xnhfoGif;tokH;jyKum ]]&dk[if*sm trsKd;om;
vGwfajrmufa&;ygwD}} [kzJGUpnf;vdkufonf/ 4if;ygwDu &cdkifygwDrsm;jzpfaom &cdkiftrsKd;om;
vGwfajrmufa&;ygwD(&rv)? &cdkifjynfuGefjrLepfygwD(&uy)wdkUudk nDnGwfa&;urf;vSrf;cJhMuonf/

1
2

D 1315?
D 1315

pm 2? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk/

My document/my data/mt/rohinja

21
aqG;aEG;rIjyKvkyf&mwGif (&rv)u wpfygwD jzpfajrmufa&;twGufwifjyaomfvnf; (&uy) u
wyfaygif;pkjzpfa&; wifjycJhonf/ odkUaomf &dk[if*smygwDu awmif;qdk&mwGif-

&dk[if*smudk wdkif;&if;om;vlrsKd;tjzpf todtrSwfjyK&ef


bl;oD;awmif? armifawme,fudk &dk[if*sma'otjzpf todtrSwfjyK&ef
&cdkifjynfvGwfajrmufonhftcg tkyfcsKyfa&;wGif &cdkif 60% ?ukvm; 40%
yg0if&efwdkU awmif;qdkcJhonf/ 1 trSefwu,ftm;jzihf 4if;tcsufrsm;onf ppfNyD;p
tv,foHausmf rGwfqvifnDvmcHu csrSwfxm;aom tajccHtcsufrsm;udk
qufvuf taumiftxnfazmfjcif;yifjzpfonf/ (&uy)u xdkawmif;qdkcsuf
rsm;udk avmavmq,f oabmwlnDrIray;Edkifaomfvnf; wjznf;jznf; ndSEIdif;
oGm;rnf[k jyefMum;cJhonf/ odkUaomf tiftm;csdeJUaeaom tzJGUrsm;jzpfojzihf
&dk[if*smtzJGU\ awmif;qdkcsuftcsKdUudk vdkufavsmcJh7onf[k qdkonf/ 4if;wdkUrSm&dk[if*smygwDonf &dk[if*sm(ukvm;rsm;)\ wpfckwnf;ygwDjzpfonf?
xdkUaMumihf ukvm;trsm;tjym;&dSaom armifawm? bl;oD;awmif taemufbuf
awmif&if;ydkif;onfvnf;aumif;? bl;oD;awmifNrdKUe,f anmifacsmif;ESihf anmif
acsmif; txufydkif;onfvnf;aumif;? &dk[if*sm(ukvm;rsm;)\ e,fajrjzpfonf?
yll;wJGppfaumfrwD\ tBuD;tuJonf ppftiftm;rsm;aom &dk[if*smygwDrSjzpf&rnf
[laomtcsufrsm;jzpfonf/
xdkodkU &cdkifolykefrsm;ESihf oabmwlnDcsu&f NyD;onfESihf vpfAsm;odkU oGm;a&mufwifjy&m
vpfAsm;u tvGwfoabm aiGaMu;tultnD ay;vdkufonf[kqdkonf/ xdkaiGrsm;udk tmupwef
acgif;aqmifrsm;jzpfaom ppfawGrS plvwefrmrGwfESihf armfv0Dq&mrsm;u xdef;odrf;vdkufonf/
wpfqufwnf;rSmyif plvwefrmrGwfu tmupwefwnfaqmufa&;twGuf ta&SUygupwef
EdkifiHodkU tultnDawmif;cJhonfh pmwpfapmifudk a&;om;ay;ydkUcho
J nf/ xdkpOfu ta&SUygupwef
wGifb*FgvDrsm; cJGxGufa&;wdkufyJG0ifaecsdefjzpf&m plvwefrmrGwfu ta&SUygupweftpdk;&udk
axmufcHNyD; cJGxGufa&;orm;rsm;udk qefUusiaf Mumif;a&;om;cJhonf/ odkUaomf xdkpmonf
ppfumvjzpfojzihf a&mufroGm;cJhacs/2
4if;wdkUtaejzihf &dk[if*smvGwfajrmufa&;twGuf rnfokdUyifajymqdkaeapumrl yifudk,fpdwf
wGif tmupwefEdkifiH xlaxmifa&;OD;wnfcsufokdU oGm;aeonfudkawGU&dS&onf/ r,ljrpf0Srf;rS
1

D 1315
*
2

jrefrmEdkifiHrSxGufajy;oGm;onhf rGwfqvifrsm;wnfxm;onfh aus;&Gmtrnfjzpfonf/


D 1315? ordkif;okawoeOD;pD;Xme?armfuGef;Xmepk? pm 2
My document/my data/mt/rohinja

22
&cdkifrsm;udk armif;xkwfum rGwfqvifEdkifiHxlaxmif&ef pDpOfjcif;yifjzpfonf/ 1985 ckESpf
ygupwefvGwfvyfa&;aeUwGif taemufygupwefEdkifiH? &m0gvfyef'DNrdKUteD;&dS bm;rm;udkvdkeD*
aus;&GmwGif &cdkifrSwdrf;a&SmifoGm;aom rGwq
f vifrsm;onf tpnf;ta0;wpf&yf usif;ycJhonf/
xdktpnf;ta0;wGif rGwfqvifvGwfajrmufa&;tzJGU (RLO) OuX tmruf&Sm;\ rdefYcGef;udk
AD'D,dkjzihf jzefUa0cJhonf/ xdkrdefYcGef;wGif ]]cifAsm;wdkU[m r,luRef;ay:rSm&dSaewJh rGwfqvif
bmom0ifr[kwfwJholawGudk onfa'ouxGufoGm;atmif enf;rsKd;pkHawGudkokH;&r,f/ onfae&m
awGudk uRefawmfwdkUu tpm;0ifEdkifatmifvkyf&r,f/ onfa'oawGudk trmcHjzpfatmifvkyf&r,f/
aemufwpfcg cifAsm;wdkUudk &cdkif-ArmawGuESdyfpuf&if xGufrajy;ygeJU? tvmt&Sifjrwf&JU wefcdk;
awmfeJU rowfEdkifyg}} [k yg&dSonf/ 1 rGwfqvifwdkUtaejzifh bl;oD;awmif? armifawme,fudk
rGwfqvifa'otjzpf oD;oefUaexdkifEdkifatmif taumiftxnfazmfvkdjcif;yifjzpfonf/ xdkUtwl
wpfbufEdkifiH\ NrdKUESifhaus;&GmtcsKdUwGif tl&'lbmom? b*FgvDbmom vufurf;pmapmifrsm; jzefUa0
&mwGif 4if;pmapmifrsm;\tusOf;rSm ]]oifwdkUaexdkif&ma'owGif pm;a&&dumcsKdUwJhvsuf&dSonf?
oifwdkUESihfuyfvsuf&dSaom jrpfwpfbufurf;wGif jrefrmEdkifiHonf qefpyg;? pm;eyf&dum pm;rukef
Edkifavmufatmif pkykHvsuf&dSonf/ vrf;ab;a&bkHbkdifrsm;wGifvnf; vSysLdjzLtrsKd;orD;rsm;onf
vkHcsnf&ifvsm;ESihf a&cyfvsuf&dSonfudk awGUjrifEdkifonf/ oifwdkUtpma&pmudk 0vifatmif
pm;aomufzdkU xdkEdkifiHodkUoGm;Edkifonf/ trsKd;orD;vSvSav;rsm;udk tdrfaxmifjyK tpvmrf
omoemjyefYyGm;atmif vkyfudkifEdkifMuonf}} [k a&;om;xm;onf/ 2 e,fajrpdk;ydkifa&;ESihf omoem
vTrf;rdk;a&;udk wpfNydKifwnf;aqmif&Guf&ef MuHpnfjcif;jzpfykH&onf/
(ps) &cdkifwd kU jynfe,fay;a&;awmif;qdkcsufESih f b*FgvDrGwfqvifwdkU tNyd Kifawmif;qdk
vmjcif;
'kwd,urmppfNyD;aemufydkif; t*FvdyfwdkU jyefvnf0ifa&mufvmonhftcgwGif &cdkifwGif
tvHeDuGefjrLepfygwD\ MoZmvTrf;rdk;rIrSm tajccdkifaeNyDjzpfonf/ &cdkifjynfe,fvlxkonf &cdkif
(zqyv)acgif;aqmifrsm;udk rauseyfjcif;? &Srf;? csif;? ucsif? u&if? u,m;wdkUuJhodkU jynfe,f
tcGihfta&;udk cHpm;vdkjcif;wdkUaMumihf &cdkifjynfe,fawmif;qdkaom &cdkifacgif;aqmif OD;pdEmtzJGUudk
tm;ay;vmonf/ 4if;tzJGUonf tvHeDuGefjrLepf vdkvm;oltzJGUjzpfNyD; &cdkifoD;jcm;cJGxGufa&;udk
awmif;qdkaeolrsm;jzpfonf/ 1947 {NyDv 3 &ufaeUwGif ajrykHNrdKU &cdkiftrsKd;om;nDvmcHudk
usif;y&m vlwpfaomif;ausmfwufa&mufNyD; tvHeDuGefjrLepfrsm;ESihf zqyvvnf; wufa&muf
Muonf/ xdknDvmcHwGif tcGefray;a&;? v,fcGefray;a&;? a&G;aumufyJGtvdkr&dS? Adkvfatmifqef;
1
2

D 1315? ordkif;okawoeOD;pD;Xme?armfuGef;Xmepk? pm 4
D 1317 ? ordkif;okawoeOD;pD;Xme ?armfuGef;Xmepk ?pm 27

My document/my data/mt/rohinja

23
tvdkr&dS? vGwfvyfa&;csufcsif;ay; ponfjzihf awmif;qdkcJhonf/ xdknDvmcHodkU AdkvfcsKyfatmifqef;
wufa&mufrdefYcGef;ajymMum;&m wufa&mufvmonhf jynfolwdkUu Adkvfatmifqef;tvdkr&dS?
vGwfvyfa&;csufcsif;ay;[k atmf[pfawmif;qdkMuojzihf AdkvfcsKyfatmifqef;onf csufcsif;
jyefvnfxGufcGmoGm;onf/ 1 1947 ckESpf {NyDv 18 &ufaeUwGif &efukef&dS &cdkifvlxk tpnf;
ta0;u &cdkifcJGxGufa&; awmif;qdkcJhMuonf/ 1947 ckESpf ZGefv 15 &ufaeUwGif &efukef&dS
&cdkifvlxktpnf;ta0; xyfrHusif;y&m xdktpnf;ta0;u &cdkifonf obm0uoD;jcm;ydkif;jcm;
ay;xm;onhf oD;jcm;EdkifiHjzpfaMumif;? ESpfaygif; 4000 ausmf oD;jcm;bk&ifhEdkifiHtjzpf aexdkifvm
cJhaMumif;? xdkUaMumihf oD;jcm;vGwfvyfpGm qkH;jzwfEdkifonfha'otjzpf zefwD;ay;&rnfjzpfaMumif;
awmif;qdkcJhMuonf/2xdkUaMumihf&cdkifwdkUu (zqyv)udk raxmufcHbJ &cdkifwdkif;&if;om;nDnTwfa&;
tpnf;t&kH;(&wn)udk axmufcHtm;ay;Muonf/
xdktcsdefu bl;oD;awmif? armifawme,frsm;wGif Jami-a-tul Ulema-e Islam tzJGUrS
rGwfqvifrsm;u udk,fwdkifta&G;cHcJhMuonf/ xdkodkUta&G;cH&mwGif ppfwaumif;e,fom; *zg;u
bl;oD;awmifNrdKUe,f? &GufndKawm&GmwGif tajcpdkufum a&G;aumufyJGwGif 0ifa&muf,SOfNydKifcJhonf/
*zg;onf ppfwaumif; e,fom;jzpfonfhtjyif jrefrmpum;rwwfbJ t*Fvdyfpum;ESihf b*FgvD
pum;udkom ajymEdkifoljzpfonf/ 4if;ESifhtwl ppfawGrS plvwefrmrGwftygt0if av;OD;ta&G;cH&m
tm;vkH;tEdkif&cJhonf/ a&G;aumufyJGESpfBudrfvkH; tEdkif&&dSaomfvnf; zqyvtaejzihf rwdk;Edkif
cJhacs/ wpfzufwGif &cdkifygwDjzpfonfh &wnudkvnf; zqyvu rEdkifojzihf wwd,tBudrf
a&G;aumufyJGwGif &cdkife,frS tEkdif&&dS&ef BudK;yrf;rIjyKvkyfvmonf/
zqyvtaejzihf &cdkifvlxk\axmufcHrIudkr&onhftcg OD;Ekonf rGwfqviftrsm;pkrJudk
&&dSatmif aqmif&Gufvmonf/ 1956 ckESpf jynfolUvTwfawmfa&G;aumufyJGESihf bl;oD;awmif
e,fwGif rJqEe,fwpfe,fydkrdk owfrSwfay;NyD; rGwfqvifrsm;tm; zqyvodkUodrf;oGif;um
ta&G;cHapcJh&m tblcdkif? tblabmfa&SmwdkU zqyvtrwfrsm; jzpfvmMu bl;oD;awmifNrdKUe,frS
plvwefrmrGwf zqyvtrwftjzpfta&G;cH&onf/ bl;oD;awmif? armifawmrS rGwfqviftrwf
rsm;udk ta&G;cHcGihfay;cJhNyD; rJtrsm;tjym;&&dS&eftwGuf ppfwaumif;ukvm;rsm;udk ac:oGif;um
rJay;cGihf&atmif aqmif&Gufay;cJhonf[kqdkonf/ ppfwaumif;ukvm;rsm;udk ac:oGif;aeaMumif;
odaomfvnf; OD;Ektaejzihf roda,mifaqmifaecJhjcif;jzihf ukvm;rsm; tqrwefrsm;jym; vmap
cJhonf/ 3 zm;0yf&Gm(armif;awm)rS ygvDrefacwfBuKHcJholwpfOD;u OD;Ekonf zm;0yf&Gmudk a&muf&dS
vmaMumif;?rGwfqvifawG zqyvudkrJay;vQif rSwfykHwifxkwfay;rnf? aecGihf&rnf[kajymoGm;
1
2
3

MF/962, HRC
MF/962, HRC
OH/P/0356/2009,awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme?armfuGef;Xmepk/

My document/my data/mt/rohinja

24
aMumif; 4if;\tawGUtBuKHudk ajymjycJhonf/ 1 ajrmufOD;NrdKUwGifaexdkifonfh &wnwGif udk,fwdkif
yg0ifcJholwpfOD;u ajymMum;onfrSm OD;Ekonf OD;AaqG? OD;ausmfNidrf;wdkUESihfrwlbJ rGwfqvifrsm;
xHrS rJ&a&;twGufEIwfrS tvG,fwul uwday;rIrsm;jyKcJhaMumif;? &wnudkvnf; 4if;\ygwDudk
axmufcHygu &cdkifudkjynfe,fay;rnf[k &wntrwfrsm;udk 4if;\tdrfodkUac:um ajymqdkcJh
aMumif; ajymMum;cJhonf/2
zqyv rJtEdkif&a&;twGuf xdktcsdefu jynfxJa&;0efBuD; OD;{armif(ac:)t'lv'pf\
axmufcHrIjzihf b*FgvDrsm;udk ac:oGif;vmonf/ bl;oD;awmifwGif tblcdkifqdkolu zqyvOuX?
v0uwdkUESifhaygif;um tdrfaxmifpkpm&if;rsm;jyKvkyfNyD;rS wpfbufEdkifiHrS b*FgvDrsm;udk ac:oGif;
vm&m &Gmaygif;(40)ausmfonf wpfr[kwfcsif; a&muf&dSvmonf[kqdkonf/ 3 jyifyrS vlaygif;
rsm;pGmudk xdkuJhodkUac:oGif;vmjcif;jzihf zqyv tEdkif&a&;aqmif&Gufjcif;onf OD;Ek\ vkyfaqmif
csufjzpfonf/ xdktrSm;onf aemifwGif EdkifiHudk rsm;pGmtxdemapaom trSm;wpfckyifjzpfonf/
xdkUaMumifh bl;oD;awmif? armifawme,fwGif zqyvrSm rGwfqviftrwfrsm; tEdkif&vmNyD;
vTwfawmftrwfrsm;jzpfvmonfudkawGU&onf/ vTwfawmfwGifae&m&vmolrsm;\ aemufuG,fwGif
rGwfqvifukefonfrsm;\ taxmuftyHhrsm; yg0ifonf[kod&onf/ OD;Ek tpdk;&udk,fwdkifu
a&G;aumufyJGatmifjrifa&;twGuf rGwfqvifukeo
f nfrsm;\ aiGaMu;axmufyHhrIrsm; &,lcJh&onf
4
[kod&onf/
OD;Ektpdk;& tmPm&vmonhftcg rGwfqviftrwfrsm; ae&m&vmNyD; 0efBuD;tqifh
&mxl;rsm; yg&&dSvmMuonf/ xdkodkU&vmaom&mxl;udk tokH;csum &cdkifjynfe,fwGif;odkU
ppfwaumif;rGwfqvifrsm; tvG,fwul0ifvmEdkiaf tmif tumtuG,fay;jcif;? pyg;arSmifcdk
vkyfief;rsm;vkyfudkifjcif;? ajratmufvIyf&Sm;rIjyKvkyfaeaom rl*sm[pftzJGUudk tultnDay;jcif;rsm;
jyKvkyfvmonfudk awGU&onf/ OD;Ek\ zqyvtpdk;&umvwpfavQmufvkH; rGwfqviftrwfrsm;\
tmPmjzihf bl;oD;awmif? armifawme,fxJwGif vIyf&Sm;rItrsKd;rdsK;jyKvkyfcJhonfudk awGU&onf/
xdke,frS rGwfqviftrwfrsm;onfyif 4if;wdkU\ MoZmtmPmudk tokH;jyKum b*FgvDrsm; 0ifcGihf
&atmif aqmif&Gufay;cJhonfudkvnf; awGU&dS&onf/5
&cdkifwdkUjynfe,f awmif;qdkoHrsm; us,fjyefUvmjcif;udk rGwfqvifrsm;uvnf; ,cifuyif
pdk;&drfcJhonf/ &cdkifwdkUawmif;qdkcsuf atmifjrifcJhvQif jynfe,fay;cJhvQif rGwfqvifrsm; zdESdyfcH&rnf
udk pdk;&drfcJhMuonf/ xdkUaMumifh &cdkifajrmufydkif;&dS rGwfqvifwdkUvnf; cJGxGufa&;vIyf&Sm;rIrsm;pwif
1
2
3
4
5

OH/P/0359/2009? awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okaeoeOD;pD;Xme?armfuGef;Xmepk/
OH/P/0362/2009?awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme?armfuGef;Xmepk/
OH/P/0360/2009 ?awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme?armfuGef;Xmepk/
OH/P/0355/2009?awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme?armfuGef;Xmepk/
OH/P/0354/2009?ordkif;okawoeOD;pD;Xme?armfuGef;Xmepk/

My document/my data/mt/rohinja

25
jyKvkyfvmMuonfudk (Rees William)u tpdk;&odkU wpfcsdefuyif wifjytpD&ifcHcJhNyD;jzpfonf/ 1
vGwfvyfa&;&NyD;aemufydkif; &cdkifudk jynfe,fay;ygrnf[k uwday;vdkufaomtcg &cdkifjynfe,f&dS
rGwfqvifwdkUonf rausreyfrIrsm; jzpfay:vmcJhonf/ vIyf&Sm;x<urIrsm;vnf; jyefvnf
ay:aygufvmcJhonf/ ,cif tv,foHausmfnDvmcHwGif yg0ifcJhaom rGwfqvifacgif;aqmifwdkU
onf toGiftrsKd;rdsK;ESihf &dSaeMu&mrS &cdkifjynfe,fqefUusifa&;udk jyKvkyfvmonf/ owif;pmrsm;rS
rGwfqvifwdkUtwGuf awmif;qdkcsuftrsKd;rdsK;udk jyKvkyfvmonf/
*sarwltlvrm;toif;trnfjzihf zJGUpnf;xm;onfh toif;onf bmoma&;toGifjzifh
zJGUpnf;xm;jcif;jzpfaomfvnf; EdkifiHa&;aqmif&GufaeonhftzJGYjzpfNyD; acgif;aqmifrSm plvwef
tmrufESihf 4if;\ZeD; a':at;nGefUwdkYjzpfonf/ 4if;wdkUtaejzihf ygvDrefa&G;aumufyJGrsm;wGif 1947
rS 1960 txd qufwdkuftEdkif&cJhNyD; atmufvTwfawmfESihf txufvTwfawmfwdkUwGif ygvDref
trwfrsm;jzpfvmcJhonf/ rnfonhfygwDtzJGUtpnf;yifjzpfap b*FgvDr[kwfygu vltrsm;pkjzpf
aom b*FgvDrJudkr&Edkifojzihf bmoma&;ESihf vlrsKd;a&;oufoufudk a&SUwef;wifaom EdkifiHa&;
vIyf&Sm;rIrsm; armifawmNrKd Ue,fwGif vTrf;rd;k aeonfuakd wGU&onf/ 2 xdt
k csed u
f ygupwefoHtrwf
tjzpf wm0efxrf;aqmifaeaom OD;azcifu bl;oD;awmifodkU vma&mufonfwGif,ckpum;ajym&m wdkuf&dkufArmpum;udk rokH;&bJ pum;jyefMum;rSmxm;um ajyma[m
&ojzihf olonf jrefrmEdkifiHawmf\ wpfae&modkU a&mufaeonf[krxifbJ? ta&SU
ygupwefjynf wpfae&modkU a&mufaeovm;[kyif ,kHrSm;oHo,jzpfrdygonf
[kajymMum;cJhonf/ 3 jrefrmEdkifiHwGif aeMuaomolrsm;jzpfvsuf jrefrmpum;wpfvkH;rQ rajym
wwfbJ bmomjyefjzihf ajymae&jcif;aMumifh udk,fhEdkifiHudk vma&muf&jcif;rS [kwf&JUvm;[k
oHo,jzpfaMumif; qef;ppfcJhjcif;jzpfayonf/
prwfuvnf; ppfwaumif;om; rGwfqvifrsm;ESihfywfouf ,cifuyif a&;om;
owday;xm;onfrSm- armifawmNrdKUe,fonf 540 pwk&ef;rdkif&dS 1911 ckESpf 131134
OD;&Sdonf/ pwk&ef;wpfrdkifvQif 230 OD;aexdkif ppfawGc&dkif vlOD;a&txlxyfqkH;
jzpfonf/---pkpkaygif; vlOD;a&teuf 77 &mESKef;ausmfrSm ppfwaumif;om;rsm; jzpfMu
onf/ ppfwaumif;om;rsm; 0ifa&mufrIonf wjznf;jznf; qufvufjzpfaeonf/ ,if;
0ifa&mufrIonf a'ocH&cdkifwdkUtm; ta&SUbufodkY armif;xkwfaeonf/ ysif;&daom
&cdkifwdkUonf 0d&d,&dS acRwmwwfaom ppfwaumif;om;wdkY 0ifa&mufvmrIudk
awmihfrcHEdkifMuacs/ tu,f &cdkifwdkUonf rdrdwdkU\ ysif;&djzKef;wD;wwfaom tavhtx
1

MF/962
2
3

armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;?pm-78
Od;pHxGef;atmif?udk,fawGUar,kajrESihf&dk;[if*sm? pm 13
My document/my data/mt/rohinja

26
rsm;udkom qufvuf jyKusifhaeMuOD;rnfqkv
d Qif ,ckarmifawmNrdKUe,f jzpfaeaom
tajctaeouJhodkY ppfawGc&dkifwpfckvkH;onf ppfwaumif;om;wdkU\ vufxJodkU
a&mufoGm;ayvdrfhrnf
[k rSwfcsufjyKxm;onfudk awGU&onf/1
rGwfqvifwdkUonf jrefrmwdkif;&if;om;rsm; r[kwfMuojzihf wdkif;&if;om;rsm;om
cHpm;cGihf&dSaom ]]jynfe,f&ydkifcGifh}} udk cHpm;cGihfr&dSaMumif; odvmMuonhftcg rdrdudk,fudk
]]&cdkifwdkif;&if;om;rGwfqvif}} rsm;jzpfaMumif; a&;om;wifjyvmMuonf/ xdkvdrfnmwifjyrIudk
ygvDreftrwfa[mif;*zg;rS pwifcJhonf/ 4if;u tv,foHausmfnDvmcHrS qkH;jzwfcsufrsm;udk
tm;ay;aom ordkif;aqmif;yg;wpfyk'fudk 28-8-51 aeYxkwf *g;'D;,ef;owif;pmwGif pwif
a&;om;cJhonf/ xdkUaemuf (10)ESpftMum 1960 jynfhESpf? arvxkwf *g;'D;,ef;r*Zif;wGif
trfatwm[D&fbomu (bom)[laom jrefrmtrnfjzihf rpwm*zg;uJhodkU bl;oD;awmif?
armifawmNrdKUe,frsm;&dS ppfwaumif;om; rGwfqvifrsm;udk &cdkifwdkif;&if;om;rGwfqvifrsm;
jzpfav[ef rcdkifrmaom ordkif;taxmuftxm;rsm;jzihf a&;om;vmonfudk awGU&onf/
&cdkifwdkU\ jynfe,fawmif;qdkrI BuD;xGm;vmcsdefwGif rGwfqvifwdkUuvnf; &cdkifwdkUESihf
wef;wltcGihfta&;ay;&ef awmif;qdkcJhMuonf/ wdkif;&if;om;tjzpf tcGihfta&;awmif;qdkvmjcif;
jzpfonf/ xdkaqmif;yg;udk &dk[if*smtrsKd;om;nDnGwfa&;tzJGUcsKyfuvnf; ]]&dk[if*smvlrsKd;pk&mZ0if
tusOf;csKyf}} trnfjzifh tenf;i,fjznhfpGufum 1960 jynfhESpfwGif ykHESdyfjzefUa0cJhonf/ 2 trfat
wm[D&fbomuyif 1963 ckESpf ]]&dk[if*smESihf urefvlrdsK;pkrsm;}} [laom pmtkyfudk jrpfBuD;em;
NrdKU &dk[if*smtrsKd;om;nDnGwfa&;tzJGUrSwpfqifh xkwfa0cJhjyefonf/ 3 xdkUtwl armifoHvGifuvnf;
&kd[if*smvlrsKd;rsm; taMumif;udk jr0wDr*Zif;wGifa&;om;um wdkif;&if;om;vlrsKd;jzpfaMumif;
vrf;aMumif;jycJhonf/ 4 odkUaomf &dk[if*smESifhywfoufonfh aqmif;yg;tm;vkH;onf bomESihf*zg;
a&;om;onhfaqmif;yg;udk xyfwlul;csa&;om;xm;jcif;rsm;om jzpfonfudkawGU&onf/ xdkYxuf
ydkaom taxmuftxm;r&dSawmhbJ vSnfhywfa&;om;aejcif;omjzpfonf/ &dk[if*smvlrsKd;udk
wdkif;&if;om;vlrsKd;jzpfa&; pDrHcsufjzifh ygvDrefwGifvnf;aumif;? ygvDrefjyifywGifvnf;aumif;
pepfwus rGwfqvifynmwwfrsm;u OD;aqmifum vIyf&Sm;cJhjcif;jzpfonf/
(n) &dk[if*smvlrsK d;ud kzefwD ;,ljcif;

1
2
3
4

Mr. R. B. Smart, Akyat District, Govt. Printing, Rangoon (Yangon), 1957, p-82-86
Ba Tha, Roewengyas in Arakan, The Guardian, 1960, p-33

trfat wm[D&fbom?&d k[if* smESi hfurefvlr sK d; pkrs m;? &dk[if*smtrdsK;om;nDnGwaf &;tzJGU? &efukef? 1963?
armifoHvGif?&cdkifukvm; odkUr[kwf &dk;0efnSmvlrsKd;rsm;? jr0wDr* Zif;? twJG(8)trSwf(9)? 1960? pm 18
My document/my data/mt/rohinja

27
t*FvdyfwdkU &cdkifudkodrf;ydkufvdkufonhftcsed ftxd &dk[if*sm[laom tokH;tEIef;ray:ao;
acs/ udkvdkeDacwf ordkif;q&mrsm;a&;om;onhf jrefrmEdkifiHordkif;? &cdkifordkif;pmtkyfrsm;wGifvnf;
&dk[if*smtaMumif;rygcJhacs/ ppfwaumif;a'orS vma&mufvkyfudkifaom tvkyform;rsm;?
&cdkifbk&ifvufxufu okHUyef;tjzpf zrf;qD;vmolrsm;om&dScJh&m 4if;wdkUukd b*FgvDukvm;rsm;
[komac:Muonf/ &dk[if*sm[laomtokH;tEIef;onf 'kwd,urmppftwGif;rSom ay:ayguf
vmonhf tokH;tEIef;jzpfonf/ 1947 ckESpfwGif ay:aygufvmaom pum;vkH;opfwpfckjzpfonf/
&dk[if*smordkif;udk vGwfvyfa&;&NyD;aemufydkif;wGif b*FgvDynmwwfrsm;u a&;om;Muonf/
&dk[if*sm[laomtrnfudk wdkif;odjynfodjzpfatmif pwifvIyf&Sm;rIonf 1960 jynfhESpfwGifrS
pwifcJhjcif;jzpfonf/
bl;oD;awmifygvDreftrwf t'la*:azmf(*zg;)u 1960 jynfhESpf {NyD 21 &ufaeY &efukef
wGifjyKvkyfaom owif;pm&Sif;vif;yJGwGif &cdkif? yxefESihf tm&yfwdkU aoG;aESm&mrS jzpfay:vmaom
vlrsKd;onf &dk[if*smvlrsKd; jzpfonf[kvnf;aumif;? &cdkif? b*FgvD? tl&'l? yg&Sef? tm&bD
pum;rsm;udk a&maESmjzpfay:vmaom pum;onf &dk[if*smpum;jzpfaMumif; wifjycJhonf/ 1
trSefwu,ftm;jzihf 4if;wdkU\ pum;rsm;onf b*FgvpD um;rsm;omjzpfonf/ 4if;wdkUajymaom
pum;onf ppfwaumif;atmufydkif;u ajymaompum;jzpfonf/ ba*FgwGifppfwaumif;
txufydkif;uajymaompum;ESihf ppfwaumif;atmufydkif;ajymaom pum;[kESpfrsKd;&dSonf/ pum;
ESprf sKd;onf tenf;i,fuJGonf/ ppfwaumif;txufydkif; okH;onhfpum;onf ,cktcg wGifus,f
ae&m,lvmNyD; ZmwfjrifhwdkUokH;onhfpum;tjzpf tokH;jyKvm&m ppfwaumif;atmufydkif;okH;onhf
pum;onf ba*FgwGif tokH;tvGefenf;aom pum;jzpfvmonf/ &cdkife,ftwGif; 0ifa&muf
vmaom b*FgvDwdkUu ppfwaumif;atmufydkif;pum;om okH;ojzifh ba*Fge,fodkUoGm;vQif pum;
raygufjcif;? wpfzufEdkifiHrS b*FgvDrsm;u tqihfr&dSolrsm;tjzpf qufqHjcif;udkcH&onf/ 2 jrefrm
EdkdifiHwGifvnf; cdk;0ifvmolrsm;tjzpf b*FgvDrsm;udk ta&;rxm;ouhJodkU wpfbufEdkifiHuvnf;
tqifhedrfh? Zmwfedrfhtjzpf cJGjcm;qufqHjcif;cH&ojzihf ESpfEdkifiHMum;wGif oD;jcm;jynfe,fxlaxmif&ef
BuHpnfvmjcif;jzpfonfudk awGU&onf/
&dk[if*smay:aygufvmykHudk rGwfqvifwdkUu a&;om;&mwGif 4if;wdkUonf at'D 7 &mpk
a0omvDacwfu tma&Asukefonfrsm; a&muf&dSukefoG,f&mwGif &rf;NAJ oabFmysuf&m &cdkif
bk&ifu ulnDapmihfa&Smufae&mcsxm;ay;cJh&mrS pwifaexdkifvmcJhaMumif;? yxefvlrsKd;rsm;ESihf
b*Fvm;jynfrS 0ifa&mufvmMuolrsm;rSm tm&yftquftEG,frsm;jzpfaom ]]&dk;0efnSm}} vlrsKd;
rsm;ESihf aygif;oif;aexdkifvmcJhMuonfwGif &dk;0ef*sm (,cktcg&dk[if*sm)ac: vlrsKd;jzpfvmaMumif;?
1
2

armifawmNrdKUe,f ordkif;? pm 88
OH/P/0362/2009 ?awGUqkHar;jref;csuf? ordkif;okawoeOD;pD;Xme ?armfuGef;Xmepk/
My document/my data/mt/rohinja

28
&dk;0ef*smqdkaomtrnfrSm &cdkifpum;&if;jzpf&m &Gma[mif;uusm;[k t"dym,f&onf[kqdkonf/ 1
4if;u &cdkif&mZ0ifpmtkyfudkudk;um;vsuf at'D 7 &mpkESpfavmufuyif rGwfqvifrsm; tajccs
cJhaMumif; wifjyxm;aomfvnf; &cdkif&mZ0ifpmtkyfrsm;? ayyk&ydkuf taxmuftxm;rsm;tm;vkH;
onfaemufydkif;rS jyefvnfa&;om;aom pmtkyfrsm;jzpfonf/ rnfonhf&cdkif&mZ0ifrS rl&if;
taxmuftxm; r[kwfawmhacs/ &cdkif&mZ0ifxJwGif tapmqkH;&mZ0ifpmtkyf[k owfrSwf
xm;aom "n0wDta7;awmfykHonf (1786)ckESpfwiG f 'dk;a0&mZ0ifudkrSDjirf;um jyefvnfa&;om;
xm;jzpfonf/ cdkifrmonf[k,lq&aom irJ&mZ0ifonfyifvQif udkvdkeDacwf (1840) ckESpfwGif
jyefvnfa&;om;xm;aom &mZ0ifjzpfonf/ 4if;pmtkyfudk rSDjirf;jyKum z,f&mu &cdkifordkif;
udka&;om;cJhonf/ z,f&ma&;onhfpmtkyfudk rSDjirf;jyKum ppfawG*ZufwD,mukd prwfu
a&;om;cJhonf/ xdkUaMumifh tm&yfrGwfqvifrsm; at'D 7 &mpkuyif vma&muftajcpdkuf&mrS
pwifcJhonf[laom tqdkonf '@m&DtqifhomvQif jzpfonfudkod&dSEdkifonf/
1961 ckESpfxkwf trsKd;om;owif;pmwGif &dk[if*smESihfywfouf aqmif;yg;&SifwpfOD;u
]]&dk[if*sm}} qdkaompum;onf ]]&Gma[mif;om;}}[kt"dym,f&aMumif;? &mZ0ift& wdkif;&if;om;
ppfppfrsm;jzpfaMumif; wifjyxm;onfudkawGU&onf/ 2 *g;'D;,ef;r*Zif;wGif aqmif;yg;&Sif bomu
a&;om;xm;onfrSm a0omvDacwfu bk&ifu tm&yfukefonfrsm;udk tcGihfta&;ay;aexdkif
cGifhNyKojzihf 4if;wdkUudk &dk;0efnSmvlrsKd; rsm;[kac:aMumif;? yxefESihfba*FgrS 0ifa&mufvmol
rsm;onf &dk;0efnSmwdkUESihf tcsif;csif;aygif;oif;vufxyfMu&mrS &dk;0ef*smvlrsKd;rsm;jzpfvmaMumif;
wifjyxm;onf/ 3 aqmif;yg;&SifbomrSm jrefrmtrnfcH a&;om;jcif;jzpfNyD; trSefwu,frSm
rGwfqvifwpfOD;jzpfNyD; 4if;\trnfrSm wm[D&fbomjzpfonf/ jrefrmvlrsKd; ordkif;bmom
uRrf;usifolwpfOD;u a&;om;av[ef zefwD;xm;jcif;jzpfonf/ &cdkifbk&ifrsm; rGwfqvifbJGU
trnfrsm;cHMuojzihf rGwfqvifbmom0ifrsm;jzpfav[ef a&;om;xm;onfudkawGU&onf/
ajrmufOD;acwftpydkfif;wGif rif;apmrGef &cdkifxD;eef;udk jyefvnf&&dS&eftwGuf rGwfqvif
a*g&fbk&ifu ulnDay;cJhonfudktaMumif;jyK at'D 1430 jynfhESpfwGif rGwfqvifbmom0ifrsm;
pwif0ifa&mufvmcJhNyD; rGwfqvifbJGU trnfcHcho
J nf[kqdkonf/ odkUaomf &cdkifordkif;ynm&Sif
*sufvdkuf'g (J.P.Leider)u ppfa&;t& rif;apmrGeftm; rGwfqvifa*g&fbk&ifulnDonf[laom
taxmuftxm;udk &cdkifordkif;rsm;wGif '@m&Dqefqef a&;om;xm;jcif;jzpfNyD; ba*Fgordkif;wGif
cdkifrmonfh taxmuftxm;r&dSaMumif;? xdktcsdefu ba*Fga'oonf rwnfrNidrfjzpfaeonhf
tajctaeaMumihf rif;apmrGefudk ulnDonfrSm jzpfEdkifzG,fr&dSaMumif;axmufjycJhonf/ 4 z,f&m
1
2

&dk[if*smvlrsK d;pk\&mZ0iftusOf; csKyf? &efukef? &dk[if*smtrsKd;om;nDnGwfa&;tzJGU? 1960? pm 12


trsKd;om;owif;pm?22-2-61? pm 8

The Guardian, 1960, p-33


4

vSxGef;NzL? &cdkifjynfpD;yGm;a&;b@modkuf? pm 92-96


My document/my data/mt/rohinja

29
udk,fwdkifuvnf; b*Fvm;pmay taxmuftxm;rsm;wGif rif;apmrGef oGm;a&mufcdkvIHonfh
taxmuftxm; vkH;0rawGU&yg[kqdkcJhonf/ &cdkifbk&ifrsm; rGwfqvifbJGUtrnfrsm;udk vufccH hJ
jcif;aMumihf rGwfqvif[k,lq&ef taMumif;r&dSacs/ &cdkifbk&ifrsm; eef;wufvmonhftcgwdkif;
bk&m;wnfjcif;? ausmif;aqmufvSL'gef;jcif;? uRefvSLjcif;? oD&dvuFmodkU &[ef;rsm;apvTwfjcif;
wdkUudk ausmufpmtaxmuftxm;rsm;wGif tcdkiftrmygNyD;jzpfonf/ at'D 7 &mpkESihf 9 &mpk
twGif; a&;xdk;xm;onfh &Spfaomif;bk&m;twGif;&dS tmeEpjEausmufpmwGif Ak'bmom udk;uG,f
,kHMunfrIudk tcdkiftrma&;xkd;xm;onfudk awGU&dS&onf/ 1 1960-61 ckESpf &cdkif wefaqmif
r*Zif;twJG(2)? trSwf(9)? t*Fvdyfbmomydkif;wGif aqmif;yg;&Sif ppfawGarmifu arm&pfaumvpf
a&;om;onfh (Arakan Palace in the Civilization of the Bay)udk udk;um; a&;om;&mwGif
ajrmufOD;acwf tEkynm? Adokumvuf&mrsm;onf rGwfqvif,Ofaus;rI taiGUtoufrygonfh
tjyif [dEL,Ofaus;rIbufodkUomEG,faMumif; arm&pfaumvpf\tqdkESihf odkUvlrsKd;wpfrsKd;
wDxGifjcif;rSm a'o&dS wdkif;&if;om;rsm;udkarmif;xkwf tydkifpD;vkdaom &nf7G,fcsufrsm;om
jzpfaMumif; wifjycJhonfudk awGU&onf/2
&dk[if*sm[lonfhpum;udk tvHeDuGefjrLepfrsm;u ]]rl*sm[pf}} olykefrsm;twGuf xGifay;
cJhaom trnfjzpfaMumif;? 1950 jynfhESpfrsm;tpydkif;u tvHeDrsm;ESihf rl*sm[pfrsm;onf ]],m,D
r[mrdwf}} zJGUxm;NyD; zqyvtpdk;&udk wdkufcdkufaeMuaMumif;? rl*sm[pfrsm;u 4if;wdkUtwGuf
ordkif;0iftrnfwpfck &Smay;cdkif;ojzihf tvHeDrsm;u&Smay;cJhjcif;jzpfaMumif; a&;om;xm;onfh
rSwfwrf;wpfckvnf; awGU&onf/3
armifawmNrdKUrS q&mawmfwpfOD;u 4if;\tawGUtBuKHudk ajymjyonfrSmOD;Ek? OD;AaqGwdkU armifawmudk 1960-61 rSma&mufvmawmh ausmif;em;u ukudKyifBuD;
em;rSm tpnf;a0;usif;ya[majymw,f/ wdkif;&if;om;tvdkuf rdwfqufpum;ajymMuwJh
tcg rGwfqvifynmwwfausmif;q&mMuD;awGjzpfwJh OD;barmif? OD;azZD? qD'DwdkU
(3)OD;vnf; wufa&mufMuw,f/ olwdkUtvSnhfa&mufawmh usKyfwdkU ArmEdkifiHrSmaew,f?
bmvlrsKd;vdkU ac:rvJvdkUar;w,f? ygvmwJh OD;AaqGurajzbl;? OD;atmifZHa0u rif;wdkU
[dku 'Du vGihfusvmwJhtwGuf vGifh*sm (&Gifh*sm)vdkUbJ ac:ayghvdkUajymw,f? tJ'Dpum;
ursm;pNyD; ay:aygufvmovm;awmh rodbl;
[k ajymMum;cJhonf/ 4 vGifhvmol? tajcwusr&dSoGm;aeoludk vGihf*sm[kac:NyD; &cdkiftoHxGufESihf
&Gifh*sm[k ajymMuonf/ &Gihf onf &cdkifpum;jzpfNyD; *smonf ukvm;pum;jzpfonf/ xdkpum;rS
1
2
3
4

tmeEpjEausmufpm
armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? pm 88
&cdkifhtm;rmef(2)? &cdkiforkdif;okawoetoif;? 1996? pm 39
OH/P/0356/2009 ? awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk/
My document/my data/mt/rohinja

30
&dk[if*sm jzpfvmonf[kxifaMumif; ajymMuaomfvnf; rGwfqvifwdkUtaejzihf pum;vkH;\
t"dym,fudk rBudKufMuacs/ odkUaomf tjcm;t"dym,foufa&mufatmif zefwD;um vlrsKd;wpfrsKd;
jzpfa&; aqmif&GufvmonfudkawGU&onf/ rnfodkUqdkap &dk[if*smonf ,cifuwnf;u &dSvm
cJhaom vlrsKd;trnfr[kwfbJ wDxGifzefwD;xm;aom a0g[m&opfwpfckjzpfaMumif; odEdkifonf/
armifawmNrdKUe,f oHCmhem,uOuXu EdkifiHawmfoHCmhem,utzJGUudk wifjyonhfpmwGif
&cdkif&Gma[mif;*smtzJGU[k trnfcHxm;aom ukvm;qdk;wpfpkonf b*Fvm;a'&fSUodkUcdkvIHum
&Gma[mif;*sm[laom pmapmifudkxkwfa0NyD; urmodkU jzefUcsDxkwfvTihfaeMuqJjzpfygonf1
[k azmfjyxm;&m pwifvIyf&Sm;pOfu &Gma[mif;*smtrnfjzifh pwifjzpfay:vmykH&onf[k ,lq
&onf/ bl;oD;awmifrS touf 82 ESpf&dSonhf tbdk;wpfOD;u ajymMum;onfrSm ]]&dk[if*smqkdwm
taumiftxnfr&dSwJh wapeJY eyef;vkH;ae&ovdkygbJ? r&dSwJht&mudk vdkuf&Sif;ae&wm}} [k
ajymMum;cJhonf/2
b*FgvDwdkUtaejzihf &dk[if*smvlrsKd;[k rddrdudk,fudk ordkif;taxmuftxm;rsm;jyum ac:qdk
aeaomfvnf; &dk[if*smvlrsKd;[l rnfonfhordkif;pmtkyfwGifrQ 1947 ckESpftxd yg0ifcJhjcif;
r&dSonfudkawGU&onf/ 1947 aemufydkif;wGif rGwfqvifynmwwftcsKdUu ordkif;udkzefwD;,lum
wdkif;&if;om;vlrsKd;jzpfoa,mif a&;om;xm;jcif;jzpfonfudkawGU&onf/ NAdwdoQudkvdkeDvufxuf
a&;om;xm;aom taxmuftxm;pmtkkyfrsm;? oef;acgifpm&if;aumuf,lcJhonfh 1872 ckESpf?
1901 ckESpf? 1911 ckESpfpm&if;rsm;wGifvnf; &dk[if*smvlrsKd;[l r&dScJhacs/ ppfwaumif;om;rsm;
tjzpfvnf;aumif;? b*FgvDrsm;[kvnf;aumif; a&;om;rSwfwrf;wifxm;onfudk awGU&onf/
&dk[if*smonf vlrsKd;wpfrsKd;r[kwfaMumif; tcdkiftrmoufaorsm;jzihf EdkifiHwum
uGefz7ifhwGif wifjyolrsm;rSm a'gufwmat;csrf;ESihf a'gufwmat;ausmfwdkYjzpfonf/ a'gufwm
at;csrf;\ pmwrf;rSm (SOAS)wGif azmfjyjcif;cH&onf/ 3 xdkUtwl a'gufwmat;ausmfuvnf;
EdkifiHwumpmwrf;zwfyJGwGif wifjycJhonf/ 4 &dk[if*smtaMumif; *syefwGif a&;om;xkwfa0cJhonfh
pmtkyfudk *syefa&muf&cdkifrsm;u jyefvnfwkHUjyefonhf pmtkyfwpftkyfudk *syefrSmyif xkwfa0
cJhonfudkvnf;awGU&dS&onf/ a'gufwmat;csrf;ESihf &cdkifordkif;q&mwdUk u &ckdifnGefYzl;r*Zif;rsm;
wGif ,cifuyif xnhfoGif;a&;om;cJhMuonf/ 5 tajccHtaMumif;t&if;onf 'kwd,urmppf
twGif; NAdwdoQwdkU jyefvnf0ifa&mufonfhtcsdefwGif &cdkifwdkUu t*FvdyfqefUusifa&;vkyfaeojzihf
1

armifawmNrdKUe,ftem*wfo moemawmfta&;tcif;ESihfywfoufwifjyavQmufxm;csuf?28-9-1988

OH/P/0361/2009?awGUqkHar;jref;csuf?20-2-09
Dr. Aye Chan, The Development of a Muslim Enclave in Arakan (Rakhine) State of Burma (Myanmar),
SOAS Bulletin of Burma Research Vol.3, Autumn 2005, P-2
Dr. Aye Kyaw, The Rohingya and Rakhing, http//:arakanland.com/index-4.html

4
5

&cdkifwefaqmif
My document/my data/mt/rohinja

31
t*FvdyfwdkUonf b*FgvDrsm;udk 4if;wdkU\vl,kHrsm;tjzpf pnf;&kH;odrf;oGif;um V Force wyfrsm;wGif
tokH;jyKjcif;? owif;axmufvSrf;cdkif;jcif;wdkYjzihf pnf;&kH;odrf;oGif;cJhonf/ xdkUtjyif rGwfqvif
oD;jcm;e,fajrtjzpf aqmif&Gufay;rnf[k uwday;umodrf;oGif;cJhonf/ ppfNyD;onhftcg t*Fvdyf
tpdk;&xH bl;oD;awmif? armifawm? &aohawmifNrdKUe,f\ ar,kjrpftaemufbufjcrf; a'o
rsm;tm; rGwfqvif oD;jcm;jynfe,fxlaxmifay;&efESihf Frontier Area tjzpf owfrSwfay;um
wdkif;&if;om;vlrsKd;pkrsm;ESihftwl yifvkHnDvmcHwGif ta&;qdkcGifhrsm;udk *sarwltlvrm;bmoma&;
tzJGUu awmif;qdkcJhonf/ xdkawmif;qdkcsufudk NAdwdoQtpdk;&u rvdkufavsmaomfvnf; 4if;wdkU
twGuf aemifwGif qufvuf vkyfaqmifoifhonhf vrf;aMumif;wpfckudk rSwfcsufcsxm;onfh
taxmuftxm;rsm;udk awGU&dS&onf/ xdkrSwfcsufwGif wdkif;&if;om;tjzpfawmif;qdkvQif vdktyf
onfh tcsufrsm;udk axmufjycJhonf/ udk,fydkif,Ofaus;rI? udk,fydkifpm? udk,fydkifpum;? udk,fydkif
tkyfcsKyfaexdkifvmcJhrI ponfh tcsufrsm;jynfhpkHrSom oD;jcm;jynfe,f awmif;qdkydkifcGihf&dSaMumif;?
xdkodkUr&dSao;vQifvnf; EdkifiHom;rsm;&ydkifcGifhudk tokH;csum Oya'jyKvTwfawmfodkU a&mufatmif
aqmif&GufNyD; vTwfawmfxJrSwpfqihf rdrdvdkcsifaomtcsufudk udkifvIyfEkdifaMumif; rSwfcsufcsoGm;
jcif;yifjzpfonf/ xdktcsufrsm;onf t*FvdyfwdkUtaejzihf 4if;wdkUawmif;qdkaom tcsufrsm;udk
vufrcH[kqdkaomfvnf; aemiftcg rnfodkUaqmif&Guf&rnfudk vrf;aMumif;ay;vdkufonfh oabm
yifjzpfonf/ xdkvrf;aMumif;twdkif; ,aeUvIyf&Sm;aeonfudk awGU&ayonf/ xdkvrf;aMumif;
twdkif;yif ygvDrefacwfwGif a&G;aumufyJG0ifEdkifatmif aqmif&GufcJh&m ygupwefEdkifiHom;jzpfaom
*zg;yifvQif trwfjzpfvmonfudkawGU&onf/ vTwfawmfwGif ae&maumif;rsm;&&dSatmif aqmif&Guf
um 4if;wdkU\tmPmjzihf bl;oD;awmif? armifawm? &aohawmife,frsm;wGif wpffzufEdkifiHrS
b*FgvDrsm;udk tvkH;t&if;oGif;cGihf&&dScJhjcif;jzihf ,aeUvlOD;a& tqrwef rsm;jym;vmaom tajc
taeudk a&muf&dScJhjcif;onf 4if;wdkU\ pepfwusaqmif&GufcJhonfh pDrHudef;jzpfonfudk awGU&
onf/ xdkUtwl wdkif;&if;om;vlrsKd;wpfrsKd;jzpfaMumif;udkvnf; NAdwdoQwdkUay;cJhonfh vrf;aMumif;
twdkif; udk,fydkifpmwDxGifjcif;? udk,fydkifpum;wnfxGifjcif;? udk,fydkif,Ofaus;rI&dScJhaMumif;udk
ordkif;vdrfrsm; zefwD;jyKvkyfum ajrmufOD;acwf bk&ifrsm;onfyifvQif 4if;wdkU,Ofaus;rIjzihf
tkyfcsKyfcJhonfh bk&ifrsm;jzpfcJhaMumif; a&;om;xkwfvTifhvmonfudk awGU&onf/
(#) 1962 aemufydkif; &cdkifjynfe,f? b*FgvDrGwfqvifrsm; tajctae
odkUaomf jrefrmedkifiH\ EdkifiHa&;tajctaeonf AdkvfcsKyfBuD;ae0if; 1962 ckESpfwGif
tmPm&,lNyD;aemufydkif; toGifwpfrsKd; ajymif;vJoGm;cJhonf/ &cdkifjynfe,fawmif;qdkrIrsm;?
cJGxGufvdkrIrsm;onfvnf; aysmufuG,foGm;cJhonf/ AdkvfcsKyfae0if;\ awmfvSefa&;aumifpDtpdk;&
vufxufwGif EdkifiHa&;ygwDtm;vkH;udk zsufodrf;cJhonf/ xdkUaMumifh rGwfqvifukvm;wdkU\
My document/my data/mt/rohinja

32
EdkifiHa&; vIyf&Sm;rIrsm;onfvnf; acwikyfvQKd;oGm;cJhonf/ 1969 ckESpfwGif bDataZmfazm
acgif;aqmifaom ajratmufaomif;usef;olrsm;onf awmifydkif;ESihf ajrmufydkif;a'orsm;wGif
jyefvnf qlylvIyf&Sm;rIrsm;udk pwifcJhMuonf/ 1 1974 ckESpfwGif bDataZmfazmtzJGUonf
wyfrawmfxdk;ppfaMumihf wjznf;jznf;NydKuJGoGm;onf/ bl;oD;awmif ?armifawm&dS rl*sm[pf
olykefrsm;onfvnf; wyfrawmfxdk;ppfaMumihf wpfzufEdkifiHodkU xGufajy;cJhMuonf/2
awmfvSefa&;tpdk;&onf jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOfygwDudk wnfaxmifNyD; wpfygwDpepfjzihf
qufvuftkyfcsKyfcJhonf/ zJGUpnf;ykHtajccHOya'udk a&;qJGa&;twGuf (1971)ckESpfwGif jynfol
wdkUxH tMuHOmPfay;&efawmif;cHcJhonf/ xdktcsufudk tcGihfaumif;,lNyD; ajray:ajratmuf
rGwfqvifukvm;rsm; jyefvnfacgif;axmifvmcJhonf/ 4if;wdkUu &dk[if*smtrnfcHrGwfqvifwdkU
twGuf tcGifhta&;awmif;aom ]]&dk[if*smvlrsKd;rsm;u tBuHay;qEjyKpmwrf;}} [laomtrnf
ygpmwrf;udk tpdk;&odkUwifjycJhonf/ armifawmNrdKUe,fjynfolrsm;\ oabmxm;ESihf tBuHay;csuf
rsm;wGif &dk[if*smudk wdkif;&if;om;tjzpf todtrSwfjyKay;&ef tMuHjyKxm;onfudk awGU&onf/ 3
bl;oD;awmifNrdKUe,frS tBuHay;csufwGif OD;Z[D;tmrufu bl;oD;awmifESihf armifawmudk
ar,kc&dkiftjzpf zJGUpnf;ay;&ef? ar,kc&dkif&dS rGwfqvifrsm;udk &dk[if*smvlrsKd;tjzpf jyXmef;&ef
awmif;qdktBuHay;xm;onf/ 4if;e,frS aqGa,m[mbpfu &dk[if*smvlrsKd;udk wdkif;&if;om;vlrsKd;
tjzpf owfrSwfcGihfjyKyg&ef? rdk[mrufa&SmfzDu &dk[if*smudkvlrsKd;wpfrsKd;tjzpf jyXmef;ay;&ef
awmif;qdkfrIrsm; jyKvkyfcJhonfudkawGU&onf/4
odkU&mwGif jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOfygwt
D pdk;&onf rGwfqvifwdkU\ awmif;qdkcsufudk
z,f&Sm;um &cdkifESihfrGefudk jynfe,fay;cJhonf/ xdkUtjyif jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOfygwDxJwGif
bl;oD;awmif? armifawmNrdKUe,frsm;&dS ppfwaumif;om;rGwfqvifrsm;tm; ygwD? aumifpDtmPmydkif
tzJGUtpnf;rsm;wGif yg0ifcGihfudk uefUowfxm;cJhonf/ odkUaomf rGwfqvifukvm;OD;a&rSm wdk;NrJ
wdk;aeonfudk awGU&onf/
1972-73 ckESpfwGif tpdk;&u zJGUpnf;ykHtajccHOya'a&;qJGa&;ESihf twnfjyKa&;twGuf
tvkyfrsm;aecsdefudk tcGifhaumif;,lum b*FgvDrsm; trsm;tjym; wdwfwqdwf0ifa&mufvmcJh
Muonf/ 1973 ckESpf rwfvESihf {NyDvwGif a&G;aumufyJGrJpm&if;jyKpk&ef uGif;qif;onfhtcg
w&m;r0ifaexdkifol trsm;tjym;tzrf;cHcJh&onf/ odkUaomf xdktcGifhta&;udk vufrvTwfbJ
1
2
3

armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? pm 49
armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? pm 51

vkyfom;jynfolrsm;\ oabmxm;qEESi hf tBuHay;csuf? EdkifiHawmfzJGUpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'(rlMurf;) a&;qJGa&;


aumfr&Sif? armifawmNrdKUe,f? 1971? pm 7

vkyfom;jynfolrsm;\ oabmxm;qEESihf tB uHay;csuf? EdkifiHawmfzJGUpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'(rlMurf;) a&;qJGa&;


aumfr&Sif? bl;oD;awmifNrdKUe,f? 1971? pm 3-4
My document/my data/mt/rohinja

33
wpfzufEdkifiHrS armfv0DESihf rGwfqvifacgifaqmifrsm;u wpfzJGUvQif vl 20 rS 30Mum; tpkvdkuf
blk;oD;awmif? armifawme,fxJodkU apvTwfcJhaMumif;od&onf/ 1 w&m;r0if cdk;0ifvmjcif;udk
axmufjyonfh 2-7-76 aeUxkwf t*Fvdyfbmomjzifh a&;om;aom vkyfom;owif;pmwGif
]]1962 ckESpfwGif armifawme,f Ak'bmomr[kwfol 88539? bl;oD;awmifNrdKUe,f 49600?
&aohawmifNrdKUe,f 11253 &dS&mrS 1972 ckESpfwGif armifawmNrdKUe,f 206859? bl;oD;awmif
130275? &aohawmifNrdKUe,fwGif 18670 OD;a&txd tvsiftjref wdk;yGm;vmonfudkawGU&onf/
jreffrmEdkifiH\ vlOD;a&wdk;wufrIonf ESpfpOf 2.3 &mcdkifEIef;wdk;wufvsuf&dS&m 10 ESpftwGif; ykHrSef
r[kwfonf wdk;EIef;rsm;jzpfyGm;aeonfudk awGU&onf/ --- ykHrSefr[kwfaomvlOD;a& wdk;yGm;
vmrIonf e,fjcm;rSwpfqihf 7cdkifa'otwGif;odkU w&m;r0ifcdk;0ifvmjcif;jzpfojzihf pdppf
oihfaMumif;? trsKd;om;a&;tjrifjzihf MunhfoifhaMumif;}} [k jynfolwpfOD;u a&;om;xm;onf
udk awGU&onf/2
xdkUaMumihf jynfyrS EdkifiHjcm;om;rsm; w&m;r0if 0ifa&mufvmjcif;udk umuG,fwm;qD;&ef
&nf&G,fum e*g;rif;pDrHcsufudk wpfEdkifiHvkH;wGif ppfqifa&;wpf&yftaejzihf aqmif&GufcJhonf/
xdkpDrHcsuft& ppfwaumif;ukvm; trsm;tjym;w&m;r0ifaexdkif&m &cdkifjynfe,fajrmufydkif;rS
pwifaqmif&GufcJhonf/ xdkpDrHcsufudk 1978 ckESpf azazmf0g&Dv 11 &ufwGif pwifaqmif&Guf
cJhonf/ 3 ppfaq;rIudk &ifrqdkif&Jaom ppfwaumif;om; b*FgvDukvm;wdkUonf xdwfvefY
wkefvIyfum &cdkifjynfe,f ajrmufydkif;NrdKUe,frsm;rS b*Fvm;a'&fSUEdkifiHodkU xGufajy;cJhMuonf/
xdkumvtwGif; xGufajy;cJhaom tdrfaxmifpkaygif; 25995 jzpfNyD; vlOD;a&tm;jzihf
156699 jzpfonf/ 4 e*g;rif;pDrHcsufaMumihf b*Fvm;a'&SfUodk xGufajy;oGm;aom EdkifiHjcm;om;
rGwfqvifwdkUudk taMumif;jyK &dk[if*smtrnfcH rGwfqvifwdkU\ ajratmufvIyf&Sm;rIrsm;
jyefvnfacgif;axmifvmjyefonf/ 4if;wkdUu EdkifiHjcm;owif;pm? *sme,frsm;rSwpfqihf jrefrm
tpdk;&u rGwfqvifrsm;udk rsKd;jyKwfatmif owfjzwfaeonf[k owif;vTifha&;om;cJhMuonf/
b*Fvm;a'&SfUtpdk;&uvnf; xGufajy;vmolrsm;udk rdrdwdkUEdkifiHom;rsm;r[kwfojzihf vkH;0wm0ef
r,lEdkifaMumif; aMunmcJhonf/ b*Fvm;a'&SfU? ygupwef? rav;&Sm; paom rGwfqvifEdkifiHwdkUrS
xkwfa0onfh owif;pmrsm;uvnf; jrefrmEdkifiHtpdk;&udk 0dkif;0ef;&IHUcscJhMuonf/ xdkUaMumihf ukv
or*rSMum;0ifum xGufajy;oGm;aom rGwfqvifwdkUudk 'kuonfrsm;tjzpf owfrSwfum
pm;eyf&dum? aq;0g;wdkUudk axmufyhHulnDcJhonf/ xdkjyemudk jrefrmtpdk;&ESihf b*Fvm;a'&fSU
tpdk;&wdkUu aqG;aEG;ajz&Sif;&efvnf; aphpyfay;cJhojzihf ESpfEdkifiHtpdk;&rsm; aphpyfaqG;aEG;cJhMu
1
2
3
4

D 1317
Working People's Daily, 2-7-76

&cdkifjynfe,fjzpfp Ofordki f;? pwkwwJG? vlrIa&;u@? vufESdyfpufrl? pm 203-205


&cdkifjynfe,fjzpfpOfordkif;? pwkwwJG? vlrIa&;u@? vufESdyfpufrl? pm 206
My document/my data/mt/rohinja

34
onf/ tqdkygudpudktaMumif;jyK ppfwaumif;om; rGwfqvifwdkUonf &dk[if*smrsKd;cspfwyfOD;
(R.P.F) (Rohingya Patriot Front) ESihf &dk[if*smaoG; pnf;nDnGwfa&;tzJGU (R.S.O)
(Rohingya Solidarity Organization) [lonfh ajratmufvIyf&Sm;rI tzJGUESpfzJGUonf wpfzuf
EdkifiHwGif ajcukwf,lumvIyf&Sm;vmcJhonf/ 4if;tzJGUESpfzJGUonf yl;aygif;cJhNyD; tm&uef&dk[if*sm
vGwfajrmufa&;wyfOD; (A.R.I.F) udk zJGUpnf;vdkufonf/ ppfwaumif;e,fwGif tajcpdkuf
aexdkifBuNyD; tm&yfEdkifiHrsm;? wl&uDESihf aqmf'Dtma&;AsEdkifiH&dS tpvmrftzJGUtoD;oD;wdkUxHrS
tultnD&&dSonf/1
4if;wdkUonf rdrdudk,fudk &cdkifwdkif;&if;om; &dk[if*smvlrsKd; rGwfqvifrsm;tjzpf cH,lNyD;
armifawm? bll;oD;awmifNrdKUe,frsm;udk &dk[if*smjynfe,ftjzpf xlaxmifay;&ef awmif;qdkMu
onf/ tzJGU\aMunmpmwrf;wGif jrefrmEdkifiHtpdk;&taejzihf &dk[if*smudk,fydkiftkyfcsKyfcGifh& jynfe,f
ay;&ef awmif;qdkcJhonfudkawGU7onf/ OD;azmfZHu ]]jynfaxmifpkajrudk ppfwaumif;om;rsm;
vdkcsif ykefuefaeMujcif;jzpfaMumif;? xdktcsufudk vGwfvyfaom jynfaxmifpkjrefrmEdkifiH
awmftpdk;&onf av;av;eufeufpOf;pm;NyD; ygupwefwdkif;jynfESihf tcsdefrD aqG;aEG;wdkifyif
vsuf &Sif;vif;&efoifhayonf/ e,fpyfta&;aMumifh yxrt*FvdyfjrefrmppfjzpfcJh&onf? ,ck
wpfzef e,fpyfta&;aMumihf ESpfEdkifiH pdwf0rf;uJGjym;rIray:aygufap&ef tcsdefrD wm;qD;oifhay
ownf;}} [k a&;om;xm;onfudk awGU&onf/2
(X) 1988 ta&;tcif;aemufydkif; &dk[if*smtrnfjzihf vIyf &S m;rI
1988 twGif; jzpfysufcJhaom 'Drdkua&pDta&;tcif;umv vlxktkH<urIudk tcGifhaumif;
,lum rGwfqvifvIyf&Sm;rIrsm;vnf; csdefudkufvIyf&Sm;vmonfudk awGU&onf/ 4if;wdkUu
armifawmwGif 88 ta&;tcif;rwdkifrDuyif pDpOfcJh&m 4if;rSm 13-5-88 &ufaeU &cdkif
wdkif;&if;om;rsm;tm; vkyfBuHNyD; wpfzufEdkifiHrS b*FgvDrsm;udk csufcsif;tpm;xkd;a&; BuHpnf
cJhjcif;yifjzpfonf/ rGwfqvifwdkUtaejzihf 'kwd,urmppfumv &cdkif-ukvm;t"du&kPf;wGif
&cdkifrsm;udk bl;oD;awmif? armifawme,frS armif;xkwfcJhonfh ar 13 &ufaeUudk 4if;wdkU
atmifyJGaeUtjzpf owfrSwfxm;ojzihf 1988 ckESpf ar 13 &ufwGifvnf; xdk&nf&G,fcsufudk
taumiftxnfazmf aqmif&GufcJhonfudkod&dS&onf// 3 xdkUaeUnwGif b*FgvDvlrsKd; ig;aomif;cefUu
NrdKUay:&dS tmPmydkifyk*dKvfrsm; r&dSjcif;udk tcGihfaumif;,lum &cdkifom;rsm;udk owfypf Mu?
bk&m;&Siftvdkus bmoma&;wdkufyJGqifEJTMu [k a<u;aMumfum NrdKUudk 0dkif;&HvmMuonf/
1
2
3

zdk;uHaumif;?]"rE&m,f}? jrufcif;opfr*Zif;? trSwfpOf(25)? 1992 ?pm 87


azmfZH?]&cdkife,fpyfrS Adkvfcsif;ysH}? "n0wDr*Zif;?ESpfvnf(1952-53) pm 20
OH/P/0360/2009? awGUqkHar;jref;csuf? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
My document/my data/mt/rohinja

35
xdktcsdefu NrdKUwGif;wGif vkHNcKHa&;tajctaetm;enf;aejcif;udk tcGifhaumif;,lum pepfwus
ydwfqdkYNyD; armifawmNrdKUudk tNyD;tydkifodrf;ydkuf&ef aqmif&GufcJhjcif;jzpfonf/ 0dkif;&Hxm;aom
b*FgvDrsm;udk twif;azmufxGufum wyfudkomG ;a&muf tultnDawmif;&ef BudK;yrf;cJhMu
&onf/ &JESihfvkHxdef;wyfu &ckdifjynfolrsm;ESihftwl ckcHojzihf 4if;wdkU BuH&G,fcsufratmifjrifcJhacs/
atmifjrifcJhygu armifawmudk rGwfqvife,fajrtjzpf oGwfoGif;&efBuHpnfcJhMuonf/ 1 xdk
odrf;ydkuf&ef BuHpnfcsufatmifjrifonfESihf armifawmNrdKUrS rD;a&mifjrifonfESihf eD;pyf&m &cdkif&Gmi,f
rsm;udk tjywf&Sif;&ef pDpOfNyD;jzpfonfudkod&onf/ 2 xdkodkU armifawmudk 0dkif;&Hwdkufcdkuf&ef
aqmif&GufrIwGif armifawm&JwyfzJGUrS &JwyfMuyfBuD; b'ljrmudk,fwdkif OD;aqmifyg0ifcJh&m tpdk;&
tzJGUtpnf;twGif; 0ifa&mufwm0efxrf;aqmifaeaom rGwfqvifrsm;yifvQif armifawmwGif
pdwfcs&onhftqihf r&dSonfudkawGU&dS&onf/ 3 ta&;tcif;onf 1942 ckESpf ukvm;-&ckdif
t"du&kPf; jzpfyGm;NyD;aemufykdif; tBuD;us,fqkH; vlxktiftm;jyqefUusifrIjzpfonf/ armifawm
NrdKU vlxktaejzihf em&Dydkif;twGif; NrdKUusqkH;Edkifonhf tajctaersKd; &ifqdkifvm&onf/ armifawm
NrdKUe,f oHCmhem,uOuXu A[do
k C
H mhem,utzJUG xH wifjyonhfpmwGif13-5-88 aomMumaeUn (9)em&DausmfwGif ukvm;ig;aomif;cefU armifawmNrdKUudk
awmifbuf? ta&SUbuf? ajrmufbufwdkUrS 0dkif;&HNyD; &cdkifAk'bmomrsm;udk owfypf&ef
MudK;pm;cJhMuygonf/ ,if;aeUu trSwf(4)&yfuGuf&dS NrdKUopfbkef;BuD;ausmif;udk vufwif
zsufqD;cJhMuNyD;? A[dkausmif;wdkufudk 0dkif;&Hxm;cJhMuygonf/ jynfolU&JwyfzJGUESihf trSwf(2)
vkHxdef;wyf&if;wdkU\ tcsdefrDwm;qD;EdkifrIaMumihf &cdkifrsm;uGyfrsufcH&rIab;rS vGwfajrmuf
cJhygonf/ 4if;wdkU\ vkyf&yfomatmifjrifcJhygu b*Fvm;a'&SfUEdkifiHrS vlESpfodef;cGJudk
csufcsif;oGif;,lNyD; rGwfqvife,fajrtjzpf odrf;ydkufum b*Fvm;a'hcsfEdkifiH\ tpdwf
tydkif;tjzpf oGwfoGif;&ef BudK;pm;,kwfrmaomBuHpnfrIMuD;jzpfygonf4
[k wifjyxm;onfudk awGU&onf/
1988 ckESpf pufwifbmvwGif armifawmNrdKUr? unifawm txuausmif;wGif ppfawG
rS a&muf&dSvmaom 'Drdkua&pD oydwfwdkufyJGacgif;aqmifrsm;ESihf Nidrf;csrf;a&;acgif;aqmifrsm;
w&m;a[majym&mwGif armifawmrS b*FgvDacgif;aqmif a'gufwmxGef;atmif (t'lavmuf)u
1988 ckESpf arvu rGwfqviftiftm;jy qEjyrIBuD;onf jrefrmEdkifiHwGif yxrqkH;aom
'Drdkua&pDtcGihfta&;twGuf vIyf&Sm;rIjzpfaMumif; a[majymoGm;onf/ 4if;tjyif ppfawGNrdKUrS
ukvm;a&SUae a&Tarmifqdkoluvnf; ukvm;wdkUrSm &dk[if*smrsm;jzpfaMumif;? &cdkifjynfodkU 0ifa&muf
1
2
3
4

&cdkifjynfe,fESihf &dk[if*smtrnfcH b*FvDrsm;jyempmwef;? pm 146


OH/P/0355/2009? awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
D 1316? &dk[if*smpmwef;jyKpkwifjyjcif;? uGefysLwmrl? pm 8
armifawmNrdKUe,f tem*wfomoemawmfta&;tcif;ESihf ywfoufwifjyavQmufxm;csuf? 28-2-2008
My document/my data/mt/rohinja

36
vmonfrSm at'D 680 cefUuyifjzpfaMumif;? tcGifhta&;&vQif wdkif;&if;om;rsm;ESihf wef;wl
&&dSrnfjzpfaMumif; a[majymoGm;onfudkawGU&onf/ 1 xdka[majymyJGonf &cdkifESihf ukvm;
Nidrf;csrf;pGmaexdkifNyD; 'Drdkua&pDa&;udkawmif;qdkMu&ef &nf&G,fcsufjzihf jyKvkyfcJhaomfvnf;
b*FgvDrsm;rSm &&dSonhftcGihfta&;udk t&,lNyD; rrSefuefonfhordkif;aMumif;rsm;udk wifjyoGm;
chJjcif;jzpfaMumif; od&dS&onf/2
jrefrmwpfEdkifiHvkH; vlxkvlwef;pm;aygif;pkH yg0ifqEjyx<ucJhaom wpfygwDtmPm&Sif
pepfqefUusifa&; vIyf&Sm;rIonf tpdk;&udk NyKwfusapcJhaomfvnf; 1988 pufwifbmv 18 &uf
aeUwGif ppfwyfrStajctaeudk xdef;odrf;vdkufjcif;aMumihf NydKuJGoGm;onf/ wyfrawmftpkd;&u
wpfEdkifiHvkH;udk ppftkyfcsKyfa&;aMunmNyD; tkyfcsKyfcJhonf/ odkUaomf jynfolwdkU vdkvm;aom
ygwDpkH'Drdkua&pD pHepfudkvufcH 1990 jynfhESpfwGif a&G;aumufyJGusif;yay;rnf[k aMunm
cJhonf/
wyfrawmftpdk;&\ zdwfac:csuft& EdkifiHa&;ygwDrsm; rSwfykHwGifMu&m ygwDaygif; (200)
ausmf rSwfykHwifcJhMuonf/ ,if;ygwDrsm;xJ rGwq
f vifygwDtrsKd;rdsK;vnf; yg0ifonf/ 4if;wdkU
teuf ]]trsKd;om;ygwD}} u 31-3-89 aeYpJGjzihf &dk[if*smEdkifiHa&;ordkif;ESihf tem*wf&cdkifjynf
[laom pmwrf;udkxkwfa0cJhonf/ 4if;pmtkyfwGif ,cktcg &dk[if*sm[kac:olrsm;udk &ckdif
wkdif;&if;om;vlrsKd;rsm;tjzpf ,kHMunfvufcHaMumif; a&;om;xm;onf/ 3 rwnfNidrfaom tajc
taeudk tcGifhaumif;,lum EdkifiHa&;tjrwfxkwf&eff b*FgvDrGwfqvifwdkU\ BudK;yrf;csufonf
xdkumvwGif ydkrdkxif&Sm;cJhonfudkawGU&onf/ 2003 ckESpfwGif *syefwGiftajcpdkufonfh (jrefrmEdkifiH
&dk[if*smrsm;toif;-*syefjynf) rS aZmfrif;xG#f a&;om;xkwaf 0onhf ]]jynfaxmifpk jrefrmEdkifiH
awmfESihfwdkif;&if;om; &dk[if*smrsm;}} pmtkyfonf &dk[if*smudk wdkif;&if;om; vlrsKd;wpfrsKd;tjzpf
todtrSwfjyKvmatmif BudK;yrf;csufwpf&yfyifjzpfonf/4
jynfyodkU oGm;a&muftvkyfvkyfudkifaeaom rGwfqvifynmwwfrsm;taejzihf rGwfqvif
EdkifiHrsm;\ (txl;ojzihf aqmf'Dtma&;AD;,m;) taxmuftyHhudk,lum &dk[if*smwdkif;&if;om;
jzpfa&;vIyf&Sm;rIrsm; jyKvkyfvmonfudkawGU&ygonf/ xdkodkUaqmif&Guf&mwGif urmUrD'D,mavmu
wGif vufOD;rI&,l&ef (Web Site) axmifjcif;?aqG;aEG;yJGrsm; jyKvkyfjcif;wdkU aqmif&Gufvmonf/
tifwmeufwGif avhvmMunhfonhftcg &dk[if*sm0ufbfqdkufrsm; trsm;tjym;&dSonfudkawGU&NyD;
(Search Engine)aumif;ojzihf tifwmeuf\ ae&mwumwGif wufvmonfudkawGU&ygonf/
1
2
3
4

bkHaygufomausmf? &cdki fjynfe,fESi hf &dk[if*smtrnfc H b*FgvDrsm;jyempmwrf;? pm 146


D 1316? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk? pm 8
armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? pm149
aZmfrif;xG#f? jy nfa xmifp kjrefr mEdki fiHawmfESihf wd kif;&if;om;&dk [if*smrsm; ?(yxrtBudrf)?
Tokyo? 2003?

Maruyama Corp,

My document/my data/mt/rohinja

37
4if;wdkU\ 0ufbfqdkufrsm;wGif (Rohingya Language & Rohingya Culture) ponfwdkU
xnhfoGif;xm;onhftjyif &dk[if*smbmompum;oifenf;udkyg xnhfoGif;vmygonf/ xdkUtjyif
4if;wdkUwGif pmr&dSojzihf tl&'lbmompum;udk okH;vQifvnf; wpfzufEdkifiHom;[k ,lqMurnfudk
wGufqum tjcm;bmompum;rsm;ESihfrwlbJ oD;jcm;toGif oD;jcm;pum;&dSonfhykHpHjzihf Roman
pmjzifh wDxGifa&;om;aeonfukd awGU&onf/ tm&AD? tl&'lbmompum;rsm;udk aygif;pyfum
pmtopfwDxGifNyD; EdkifiHopfwpfckvkyf&ef BuHpnfjcif;jzpfonf/ wpfenf;jzihf udk,fydkif,Ofaus;rI
&dSaom vlrsKd;rsm;[lonhf t"dym,fodkUa&muf&dSatmif pepfwusaqmif&Gufaejcif;yif jzpfonf/
tjcm;vkyfaqmifcsufwpfckrSm &dk[if*smvlrsKd;trSefwu,f&dSaMumif; cdkifvkHap&ef EdkifiH
wum pmwrf;zwfyJGrsm;usif;yjcif;? pmwrf;zwfyJGrsm;wGif yg0ifzwfMum;apjcif;wdkYjzpfonf/ xdkodkU
pmwrf;zwfMum;&mwGif 4if;wdkUudk,fwdkif zwfMum;jcif;r[kwfbJ EdkifiHwumwGif ae&m&NyD;jzpfonhf
ynm&Sifrsm;udk &dk[if*smvlrsKd;&dSaMumif; pmwrf;rsm;zwfMum;apjcif;jzpfonf[kod&onf/ xdkUtwl
&dk[if*smordkif;? &dk[if*sm,Ofaus;rI"avhxkH;pH ponfjzihf pmtkyfrsm;udk ordkif;q&mrsm;tm;
a&;om;cdkif;um xkwfa0rIrsm;jyKvkyfvmonfudk awGU&onf/
wpfcsdefwnf;rSmyif a'owGif;armfv0Dq&mrsm;taejzihf vli,ftm;vkH; tm&ADpum;
oifMum;jcif;udk eHeufwpfBudrf? naewpfBudrf oifcdkif;onfudkawGU&onf/ xkdodkUaqmif&Gufojzihf
,cifokH;pJGaeonhf 4if;wdkU\ b*FgvDpum;xJodkU tm&ADpum;a&mpyfvdkufNyD; 4if;wdkUonf
ppfwaumif;bufu vmonhfvlrsKd;r[kwfojzihf pum;vnf;rwlaMumif;? at'D 8 &mpkESpfu
a&muf&dSvmonhf tm&yfukefonfrsm;rSwpfqihf tajccsaexdkifolrsm;jzpfaMumif; [lonhf
vrf;aMumif;udk a&muf&dSatmif pepfwus jyifqifxm;jcif;jzpfonfudk awGU&onf/
&cdkifjynfe,ftwGif; rGwfqvifrsm;\ vkyfaqmifrIrSeforQonf armfv0Dq&mwdkU\
nTefMum;csuftay: rlwnfaqmif&Gufaejcif;yifjzpfonf/ wpfenf;tm;jzihf 4if;wdkYjzpfcsifaom
qEudk rGwfqvifrsm;u taumiftxnfazmf&jcif;yifjzpfonf/ bmoma&;jzihf t&m&mudk
xdef;csKyfxm;onhf oabmyifjzpfonf/ bl;oD;awmif? armifawma'owGif rGwfqvifbmom0if
trsKd;orD;rsm;onf acgif;NrD;NcKH&rnf? AD'D,dk? &kyf&SifMunhfcGihfr&dS[k armfv0Dq&mrsm;u owfrSwf
xm;onf/ armfv0Dq&mwdkUtaejzihf EdkifiHwumrGwfqviftzJGUrsm;ESihf uGef,ufqufEG,frI &dSae
ojzihf 4if;wdkUaqmif&Gufcsufrsm;onf pepfwuspDrHudef;rsm;&dSykH&ayonf/ tcsKdUarmfv0Dq&mrsm;
onf jynfywGif oifwef;tqihfqihfwufNyD; jyefvmolrsm;jzpfaMumif; od&dS&onf/ jynfyrS
taxmuftyHhay;rI tajctaeudk avhvmonhftcg armifawmNrdKUe,f? tv,foHausmf&Gm&dS
AvDwpfckyifvQif wpfESpfvQif jrefrmaiG odef; (300) taxmuftyHh&onf[ko&d dS&onf/ xdk&GmwGif
tdrfajc 3000 ausmf&dS&m tdrfaxmifpkwdkif;wGif (1)OD;rS(3)OD;txd aqmf'Dtma&As? Mopaw;vs?

My document/my data/mt/rohinja

38
rav;&Sm;wdkUwGif tvkyfvkyfudkifolrsm;&dSaMumif; od&dS&onf/ 1 4if;aiGrsm; jyefvnf0ifa&muf
vmonfhtcg tqdkyga'o\ pD;yGm;a&;tajctaeudk ydkrdkcsKyfudkifvmEdkifcGifhrsm; &&dSvmonfudk
awGU&onf/ xdktajctaersm;u a'ocHwdkif;&if;om;rsm; awmifhcHxm;Edkifaom tajctaeudk
,dk,Gif;vmEdkifaMumif;awGU&dS&onf/ EdkifiHa&;tajctaeajymif;vJrI&dSvQif ydkrdkvIyf&Sm;Edkifrnhf tajc
taeodkU a&muf&dSEdkifonfudkvnf; arQmfvifhxm;ykH&onf/ xdkUaMumihfvnf; &dk[if*smwdkif;&if;om;
rsm; &ydkifcGihfudk zefwD;awmif;qdkvIyf&Sm;aejcif;jzpfonf/ 1990 jynfhESpfpm&if;t& armifawm
NrdKUe,fwpfckwnf;yifvQif AvD 300 ausmf &dSaMumif;od&onf/
armfv0Dq&mrsm;u jrefrmEdkifiH\ a&SUtvm;tvmudk cefUrSef;um EdkifiHa&;vrf;aMumif;udk
csay;jcif;jzihf 4if;wdkUvIyf&Sm;&rnhf tajctaeudk pepfwus wGufcsufaqmif&Gufjcif;rsm; &dSonf
udkawGU&onf/ 4if;wdkUtaejzifh ygwDzJGUpnf;cGifhr&dSojzihf tvm;tvmaumif;onhfygwDESihf yl;aygif;
&rnf[laomoabmxm;udk MudKwifpDpOfxm;NyD;jzpfonf/ vli,frsm;ESifhywfouf &dk[if*smvlrsKd;
taMumif;udk rGwfqvifbJGU&q&mrsm;ESihf usL&Sifq&mrsm;u wpfaeUvQifwpfem&DcefU ausmif;om;
rsm;udk a[majym&rnfjzpfaMumif;? pG,fpkHynmoifausmif;rsm; zGifhvSpfNyD; rdrdvlrsKd;Zpfjrpfudk
azmfxkwf&rnfjzpfaMumif; nTefMum;xm;onfudk awGU&onf/ 2 4if;bmoma&;tzJGUrsm;taejzihf
tmz*efodkU oifwef;wufolrsm;? vufeufudkiftzJGUtaejzifh oGm;olrsm;&dSonfudk od&dS&onf/
t"duBudK;udkifvIyf&Sm;aeolrsm;onf armfv0Dq&mrsm;jzpfonfudk awGU&onf/ 3 armfv0Drsm;
taejzihf tm&ADausmif;rsm;udk trsm;tjym;wnfaxmifum 4if;wdkUvdktyfonhfvrf;aMumif;udk
xdkausmif;rsm;rS pwif taumiftxnfazmfay;aejcif;jzpfonfudkawGU&onf/
4if;tm&ADausmif;rsm;ESifhywfouf armifawmNrdKUe,f tm&ADausmif;rsm;tajctaepmwrf;
wGif wifjyxm;onfrSm ]]1962 ckESpfu tm&ADtxufwef;ausmif; (6)ausmif;? tv,fwef;
ausmif;(16)ausmif;? rlvwef;ausmif; (276)ausmif;&dS&mrS 1980jynfhESpfwGif tm&ADwuodkvf
(2)ausmif;? txufwef;ausmif;(9)ausmif;? tv,fwef;ausmif;(18)ausmif;? rlvwef;ausmif;
(300)ausmf &dSvmonfudkawGU&onf/ ausmif;om;OD;a&rSm 1990 jynfhESpfwGif tm&ADwuodkvf
(200)? tm&ADtxufwef;ausmif; 1750? tm&ADtv,fwef;ausmif;wGif (1880)? tm&AD
rlvwef;ausmif;wGif (23190)&dSaMumif; od&onf/ t"duoifMum;ay;onfrsm;rSm tpvmrf
bmomudk ouf0if,kHMunf&ef? 0wfjyK&ef? tm&ADbmomoif&eftjyif tm&yfvlrsKd;rsm;ESihf b*FgvD
vlrsKd;rsm;\ ,Ofaus;rIxkH;wrf;"avhrsm;ESihf tawG;tac:rsm;udkom t"duxm;oifMum;ay;ojzihf
jrefrmwdkU\ todkif;t0dkif;ESihf a0;onfxuf ydka0;vmonfudkawGU&onf/ 4if;wdkU\ 0wfpm;ykH?
1
2
3

OH/P/0358/2009 ? awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk/


31-3-2009 armifawmNrdKUe,fw&m;&kH;\ trItrSwf 372
,if;

My document/my data/mt/rohinja

39
aeykHxdkifykH? jyKrlaqmif&GufykHrsm;rSm jrefrmwdkUESihf vkH;0rwlouJhodkU jrefrmwdkif;&if;om;wdkU\
,Ofaus;rIxkH;wrf;"avhrsm;udkvnf; vkH;0vufcHvdkpdwfr&dSbJ jrefrmrsm;ESihf jcm;em;aomtoGif
rsm; jzpfvmonfudkawGU&onf/ armifawmNrdKUe,f&dS b*FgvDrsm;rSm udk,fydkiftEkynm aw;*Dw
vnf; r&dSaMumif;awGU&dS&onf[k a&;om;xm;onfudk awGU&onf/ 1
okH;oyfcsuf
&cdkifordkif;okawoetwGuf &cdkifjynfe,ftwGif; oGm;a&mufavhvmonhftcg &cdkif
wdkif;&if;om;rsm;ESihf awGUqkHpum;ajymcJh&mwGif &dk[if*smvlrsKd;udk 4if;wdkUtaejzihf wdkUvkH;0rMum;
bl;aMumif;? bDbDpDu ajymoHMum;ojzihf rnfonhfvlrsKd;udk &dk[if*smac:oenf;[k ar;,l&NyD;
tHhtm;oifhaMumif; ajymMuonf/ xdkUtwl aus;vufaerGwfqvifrsm;yifvQif &dk[if*smudk 4if;wdkU
udk,fwdkif rodonfudkawGU&dS&ygonf/ odkUaomf acwfynmwwf &cdkifrsm;taejzihf &dk[if*sm
ay:aygufvmjcif;onf 1950 jynfhESpfrsm;umvwGif armfv0DwdkY OD;aqmifrIjzihf pwifpDrHvmjcif;
jzpfaMumif;od&dSMuonf/ if;wdkUtaejzifh EdkifiHa&;t& &cdkifrGwfqvifvlrsKd;taejzihf pwif
vIyf&Sm;cJh&m &cdkifvlrsKd;wGif rGwfqvifvlrsKd;r&dSojzihf &cdkifrGwfqvifvlrsKd;[lonfh pum;udk
&cdkifwdkU tjyif;txefuefUuGufvmrIaMumihf &cdkifrGwfqvifvlrsKd;[lonhf wdkif;&if;om;jzpfa&;
vrf;aMumif;udk pGefUvTwfum &dk[if*sm[laomvlrsKd;opfudk zefwD;vmjcif;jzpfonf/ xdkodkU
aqmif&Guf&mwGif EdkifiHwumtodkif;t0ef;\tm;udk,lum pepfwus tuGufcsaqmif&Gufvm
ojzihf trSm;onfMumvmvQif trSefjzpfoGm;Edkifaom tajctaeudk a&muf&dSvmEdkifaomaMumifh
pepfwus jyefvnfwkHYjyef&efvdktyfvmrnfjzpfonf/ &dk[if*smvIyf&Sm;rIonf jynfe,fwpfcktjzpf
ygvDrefacwfu awmif;qdkcJhaomfvnf; ,cktajctaeonf EdkifiHwnfaxmif&ef pDpOfonftxd
vIyf&Sm;vmonfudk awGU&onf/ xdkUtwl a&G;aumufyJGwGif ygvDrefacwfuuJhodkU tcGifhaumif;
BuKH&ef apmifhMunhfaeykH&onfudkvnf; awGU&dS&onf/ xdkodkUtcGifhaumif;BuKHvmvQif bl;oD;awmif?
armifawme,frsm;udk 4if;wdkUcsKyfudkifxm;Edkifrnf[k ,lqMuonf/
&cdkifwdkif;&if;om; vlBuD;rsm;taejzihf pdk;&drfaeonfhtcsufrSm ygvDrefvufxufuJhodkU
a&G;aumufyJGrsm;jyKvkyfvmygu rGwfqviftrsm;pkonfygvDreftrwfjzpfvmNyD; &cdkifwdkif;&if;om;
rsm;\ tem*wftajctae ra&&mawmhrnfhtcsufyifjzpfygonf/ 4if;wdkU\ oabmxm;t&
a&G;aumufyJGrsm;jyKvkyfonhftcg tjcm;a'orsm;uJhodkU &cdkifwGifrjyKvkyfbJ tpdk;&\ xdef;csKyfrI
atmufwGif ,cktwdkif;xm;um aqmif&Gufapvdkolaom oabmxm;rsm;&dSonfudk awGU&onf/
ygvDrefacwf tajctaersKd;udk ,ckwpfBudrfjyefoGm;ygu xdkacwftajctaexuf ydkrdkqdk;&Gm;
vdrfhrnf[k 4if;wdkUudk,fwdkifu ,lqxm;MuykH&onf/
1

D 1319?

ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
My document/my data/mt/rohinja

40
a&muf&dSaeNyD;aom rGwfqvifrsm;ESihf wdkif;&if;om;&cdkifwdkUtMum;wGif wpfOD;ESihfwpfOD;
,kHMunfrIuif;rJhjcif;onf t*FvdyfwdkU tuGufcsaqmif&GufcJhaom 1942 ckESpf ppftwGif;
t"du&kPf;u pwiftajccHjcif;yifjzpfonf/ xdkodkU,kHMunfrIuif;rJhjcif;rS uif;vGwfum Nidrf;csrf;
pGm aexdkifvdkaomtkyfpkrsm;vnf; ESpfOD;ESpfbufvkH;wGif &dSonfudkawGU&onf/ tcsKdUrGwfqvif
rsm;u &dk[if*smjzpfjzpf? b*FgvDjzpfjzpf pdwfr0ifpm;aMumif;? ,cifuJhodkU at;at;csrf;csrf;om
pm;aomufaexdkifoGm;vdkaMumif; ajymonfrsm;vnf; &dSonfudkawGU&onf/ odkUaomf rGwfqvifwdkU
taejzifh todkuft0ef;pepfjzihfaexdkifolrsm;jzpf&m xdktokduft0ef;udkxdef;csKyfxm;onfh armfv0D
q&mwdkU\ MoZmudk ausmfvGefaqmif&Gufjcif;iSm rnfolrQaqmif&GufEdkifjcif;r&Sdonfudk awGU&onf/
&cdkifwdkUtaejzihf ,lqxm;onfrSm wpfcsed fu ar,kc&dkif[kac:aom bl;oD;awmif?
armifawm? &aohawmifa'orsm;onf tcsdefra&G;aygufuJGEdkifaom a'orsm;jzpfNyD; xdkodkUjzpfvm
vQif rGwfqvifrsm;taejzihf jynfyoifwef;rsm; wufa&mufjyefvmMuolrsm; ae&mwdkif;wGif
vQKdU0Sufodyfonf;pGm jryfESHxm;NyD;jzpfae&m 4if;wdkUtaejzihf tqifoifhjyifqifNyD;jzpfojzihf wdkif;&if;
om;rsm;taejzihf txl;pdk;&drfp&mjzpfNyD; ppftwGif;BuKH&onfhtwkdif; jyefvnf&ifqdkif&EdkifaMumif;
udk 1988 ar 13 ta&;udk om"ujyKum axmufjyonfrsm;udkvnf; awGU&dS&onf/ tajccH
taMumif;t&if;onf t*FvdyfwdkUrD;arGT;xm;cJhonfh tcsif;t&mwpfckjzpf&m jrefrmEdkifiHxJwGif
aexdkifaomolwdkif; EdkifiHtay: opmapmihfoda&;yifjzpfonf/ &cdkifwdkif;&if;om; tbdk;wpfOD;u
]]olwdkUawG[m cEmudk,fuom jrefrmEdkifiHrSmjzpfNyD; pdwfu b*Fvm;rSmjzpfw,f? onfEdkifiHrSm
aexdkiftoufarG;pm;aomufayrJh? olwdkUpdwfub*Fvm;rSmbJ&dSw,f}} [k rSwfcsufcscJhonf/ xdkodkY
rjzpf&eftwGuf &dSaeNyD;aom rGwfqvifrsm;udk tqifhqihfpDrHudef;csum rdrdaexdkifonfh EdkifiH
tay:opmapmifhoda&;udk pnf;&kH;aqmif&GufEdkifrSom jrefrmEdkifiH\ taemufbufwHcg; vkHNcKHa&;
twGuf pdwfcs&rnfjzpfygonf/
EdkifiHwumwGif rD'D,mjzihfxdk;azmufrItydkif;wGif &dk[if*sm0ufbfqdkufrsm;onf trsm;
tjym;ae&m,lxm;&m rD'D,mudk rD'D,mjzihfwdkufa&;onfvnf; ta&;ygonfhvkyfief;wpfckjzpfay
onf/ ta&SUawmiftm&SwpfckvkH; rGwfqvifEdkifiHjzpfa&; &nf&G,fcsufwpfckonf jrefrmEdkifiHESihf
xdkif;EdkifiHudk vTrf;rdk;vdkufonfESihf tvdktavsmufcsdwfqufNyD;jzpf&m jrefrmEdkifiH? &cdkifjynfe,fESihf
xdkif;EdkifiHawmifydkif;wdkUwGif rGwfqvifvIyf&Sm;rIrsm;onf xdk&nfrSef;csufudk pepfwus taumif
txnfazmfaejcif;yifavm[k pOf;pm;Edkifayonf/
vlUtcGifhta&;udk wGifwGifus,fus,ftokH;csum atmf[pfaeaom &dk[if*smwdkif;&if;om;
jzpfa&; vIyf&Sm;rI\aemufuG,fwGif bmoma&;EdkifiHwpfckxlaxmif&ef &nfrSef;csufyg&dSae&m
xdktajctaeuyif vltcGifhta&;udk trSefwu,f vdkufemaqmif&Gufvdkjcif; &dS-r&dS od&dSEdkifav
onf/ 4if;wdkU\vIyf&Sm;rIrsm;udk ordkif;aemufcHtcsuftvufrsm;udk avhvmjcif;r&dSbJ oG,f0dkuf
My document/my data/mt/rohinja

41
um vufcHaqmif&Gufay;aeonfrSm &cdkifjynfe,fxJ&dS (NGO)rsm;yifjzpfonf/ &cdkifwdkif;&if;om;
rsm;udk,fwdkifu 4if;tzJGUtpnf;rsm;taejzihf rGwfqvifrsm;twGufom aqmif&Gufay;aejcif;udk
a'ocHwdkUtaejzihf vkH;0em;rvnfEdkifMuouJhokdU rGwfqvifrsm;udk ydkrdktcGihfta&;ay; aqmif&Guf
aejcif;aMumifh 4if;b*FgvDrsm;udk ajrSmufay;onht
f zJGUtpnf;rsm;jzpfvmNyD; wdkif;&if;om;wdkUtae
jzihf pdwfemMunf;p&mjzpfvmonfudk awGU&onf/
,aeYjzpfay:aeaom &dk[if*smvIyf&Sm;rIonf EdkifiHwumtzJGUtpnf;rsm;ESihf [efcsufnDnD
vIyf&Sm;aeouJhodkU rGwfqvifEdkifiHrsm;ESihfvnf; [efcsufnDnD vIyf&Sm;aejcif;jzpfonfudk awGU&
onf/ ,cifu ay:aygufcJhonfh rl*sm[pfvIyf&Sm;rIonf a*s[kdufvIyf&Sm;rI (bmoma&;ppfyJG)
vIyf&Sm;rItjzpf vIyf&Sm;jcif;jzpf&m 4if;tzJGUonf vkH;0ysufokOf;oGm;jcif;r[kwfbJ toGifwpfrsKd;?
trnfwpfrsKd;jzifh jyefvnfvIyf&Sm;aejcif;yifjzpfonf/ xdkUtwl bmoma&;oifwef;rsm;\ tcsuf
tjcmjzpfaom tmz*efepwefESihfvnf; qufoG,fum oifwef;rsm;wufa&mufjcif;? bmoma&;
ppfonfrsm;tjzpf oGm;a&mufjcif;rsm;&dSonfudkawGU&onf/ xdkif;EdkifiHawmifydkif; rGwfqvifcJGxGufa&;
vIyf&Sm;rIwGifvnf; yg0ifywfoufaeNyD; &dk[if*smvIyf&Sm;rIonf vdktyfonfhae&mwGif bmoma&;
ppfonfrsm;tjzpf 0ifa&mufxrf;aqmifaejcif;jzpf&m tqdkygtjzpfreS fudk odrSomvQif EdkifiHwum
twGuf tE&m,fjzpfaMumif; od&dSEdkifrnfjzpfouJhodkY rdrdEdkifiHtwGufvnf; xdktE&m,fudk rnfodkY
ajz&Sif;&rnfudk em;vnfEdkifrnfjzpfonf/ rnfodkUqdkap &dk[if*smonf wdkif;&if;om;jzpfa&;ESihf
4if;wdkU\ EdkifiHa&;&nfrSef;csufrsm;onf 1951 ckESpfu pwifjrpfzsm;cHcJhaom tv,foHausmf
nDvmcH\ qkH;jzwfcsufrsm;udk tajccHvrf;pOftjzpfcsrSwfum qufvufvIyf&Sm;aejcif;jzpfaMumif;
awGU&dS&onf/

My document/my data/mt/rohinja

42
udk;um;taxmuftxm;rsm;
Aye Chan, Dr., The Development of Muslim Enclave in Arakan (Rakhine) State of
Burma (Myanmar), SOAS Bulltein of Burma Research, Vol 3, No.2.,
Autumn 2005
Aye Kyaw, Dr., The Rohingya and Rakhing, http//:arakanland.com/index-4.html
Ba Tha, Roewengyas in Arakan, The Guardian, 1960
Bulletin of Burma Research Vol.3, Autumn 2005
Burma Gazetteer, Akyab District, Vol(A), Rangoon (Yangon), Govt. Press, 1957
Charter of the Constitutional Demands of the Arakani Muslims (1951)
Irwin, Anthony, Burmese Outpost, London, Collins
London India Office Record, R/8/9GS, 4243
Maurice Collis, The Land of the Great Image, Faber and Faber Ltd, London
Mohammed Yunus, Dr., A History of Arakan: Past & Present, Mangenta Color
Pess, Chittagong, 1994
Serajuddin, Muslim influence in Arakan and the Muslim Names of Arakanese Kings,
Asiatic Society of Bangladesh, Vol XXX,I, June, 1986
Smart,R.B., Akyat District, Govt. Printing, Rangoon (Yangon), 1957
Smart, R. B., Report on the Revision Settlement Operation in the Akyab district
1913-1917, Rangoon, Govt. Press, 1918
The Guardian, 1960
Thin Kyi, Araknese Capital; ''A Preliminary Survey of the Geographical Sitting'',
JBRS, Vol.LIII, Part II, Rangoon, 1970

cifBuD;azsmf? &cdkifjynfrS rl*sm[def;[llonf? &cd k if wef aqmif? twJG 1? trSwf 8? 1959-60


pHxGef;atmif? OD;? udk,fawGUar,kESihf&dk[if*sm (vufESdyfpufrl)
pHomatmif? OD;? tmeEpjEausmufpm
pErmvmvuFm&? &cdkif&mZ0ifopf ?(y)wJG? yd#uwfykHESdyfwdkuf? &efukef? 1931
aZmfrif;xG#f? jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHawmfESihf wdkif;&if;om;&dk[if*smrsm;? (yxrtBudrf)?
Maruyama Corp, Tokyo?2003?
'kwd,tBudrf jynfolUvTwfawmfnDvmcHrSwfwrf; (1957 pufwifbm 20 &uf) pmwJG(4)
tpnf;ta0;rSwfwrf;? tpdk;&ykHESdyfwdkuf? &efukef? 1958
ewfarmufbkef;ausmf? t*Fvdyfjrefrmppfordkif;? (wwd,tBudrf)? pmayavmuykHESdyfwdkuf?
&efukef? 1999
y@d? OD;? "n0wD&mZ0ifopf ? jynfBuD;r@dKifyd#uwfykHESdyfwdkuf? &efukef? 1910
jynfe,fjzpfpOfordkif;? &cdkifjynfe,f? vufESdyfpufrl
jynfwGif;aomif;usef;rIordkif;? tydkif;(2)

My document/my data/mt/rohinja

43
ykuav;? OD;? igwdkUAdkvfcsKyfbmawGvkyfcJhovJ?(wwd,wJG)? (ykHESdyfwdkufryg)? &efukef? 1948
azmfZH?&cdkife,fpyfrS Adkvfcsif;ysH? "n0wDr*Zif;?ESpfvnf? (1952-53)
zdk;uHaumif;?]"rE&m,f &dk[if*sm}?jrufcif;opfr*Zif; ? 1992? trSwfpOf(25)
bl;oD;awmifNrdKUe,fordkif;? vufESdyfpufrl
bkHaygufomausmf?awmfvSefa&;c&D;0,f ? owif;*sme,fykHESDyfwdkuf?&efukef?1973
bkHaygufomausmf? &cdkifjynfe,fESihf &d k[if*smtrnfcH b*FgvDrsm;jyempmwrf;? 1989?
vufESdyfpufrl? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? 1989
armifawmNrdKUe,f jzpfpOfordkif;?ordkif;jyKpka&;tzJGU? armifawmNrdKUe,f jynfolUaumifpD? 1981?
vufa&;rl
armifawmNrdKUe,f &cdkifwdkif;&if;om;rsm; &ifqdkifae&aomtajctaeudk od&dSEdkif&efESihf 'Drdkua&pD
tcGifh ta&;rsm;udk uefUowfEdkif&efwifjyjcif;?
armifawmNrdKUe,f tem*wf omoemawmfta&;tcif;ESihf ywfouf wifjyavQmufxm;csuf?
28-2-2008
armifawmNrdKUe,f tem*wf
omoemawmfta&;tcif;ESihf ywfouf wifjyavQmufxm;csuf?
28-9-1988
armifxif?]]&cdkifjynfe,ftpD&ifcHpm}}? jr0wDr*Zif;? 1960? Zlvdkif? twJG 8
rl*sm[pfrsm;tvif;0ifjcif;? jr0wDykHESdyfwdkuf? pmrsufESm? ckESpfryg/
jrefrmrif;rsm;ta&;awmfykH ? eHUomykHESdyfwdkuf? &efukef? 1967
&cdkifhtm;rmef(2)? &cdkiforkdif;okawoetoif;? 1996
&cdkifjynfe,fjzpfpOfordkif;? pwkwwJG? vlrIa&;u@? vufESdyfpufrl
&cdkif-ukvm;t"du&kPf;udk,fawGUrSwfpk
&cdkifjynfe,f? bl;oD;awmifNrdKUe,f\ &dk[if*smtrnfcH ppfwaumif;om; b*FgvDrGwfqvifrsm;ESihf
ywfoufwifjyonhfpmwrf;? uGefysLwmrl
&aohawmifNrdKUe,f ordkif;jzpfpOfrSwfwrf;? NrdKUe,fordkif;jzpfpOfrSwfwrf; jyKpka&;tzJGU? &aohawmif?
1981
&dk[if*smpmwrf;tusOf;jyKpkwifjyjcif;? vufESdyfpufpmrl
&dk[if*smvlrsKd;pk\ &mZ0iftusOf;csKyf? &efukef? &dk[if*smtrsKd;om;nDnGwfa&;tzJGU? 1960
&cdkifjynfe,f vlOD;a&pm&if;?vll0ifrIBuD;Muyfa&;? &cdkifjynfe,f? 2008
vkyfom;jynfolrsm;\ oabmxm;qEESihf tBuHay;csuf? EdkifiHawmfzJGUpnf;tkyfcsKyfykH tajccH
Oya' (rlMurf;)a&; qJGa&;aumfr&Sif? armifawmNrdKUe,f? 1971

My document/my data/mt/rohinja

44

vkyfom;jynfolrsm;\ oabmxm;qEESihf tBuHay;csuf? EdkifiHawmfzJGUpnf;tkyfcsKyfykH tajccH


Oya'(rlMurf;)a&; qJGa&;aumfr&Sif? bl;oD;awmifNrdKUe,f? 1971
vSxGef;jzL? OD;? &cdkifjynfe,f pD ;yGm;a&;b@mwdkuf? awmufawmuf0if;ykHESdyfwdkuf? 1976?
&efukef
oHvGif? armif? &cdkifukvm; odkUr[kwf &dk;0efnSmvlrsKd;rsm;? jr0wDr*Zif;? twJG(8) trSwf(9)? 1960
[Hom0wDowif;pm? 3-9-52
txl;jynfaxmifpkowif;pm? 5-12-1960
trsKd;om;owif;pm? 22-2-61
atmifMunfOD;?(v0u)?e,fpyfjyem? vufESdyfpufrl? armifawmNrdKU ? 1976
atmifaomf? ]]AdEdk;NrdKUa[mif;wl;azmfrI}}? wuodkvfynmya'ompmapmi f? twJG 1? tydkif; 2?
wuodkvfykHESdyfwdkuf? &efukef
trfat wm[D&fbom? &dk[if*smESihf urefvlrsKd;pkrsm;? &dk[if*smtrdsK;om;nDnGwfa&;tzJGU?
&efukef? 1963
31-3-2009 armifawmNrdKUe,fw&m;&kH;\ trItrSwf 372
armfuGef;taxmuftxm;rsm;
D 264 ? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
D 272? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
D 1313? ordkif; okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk? 1988
D 1315? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
D 1316? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
D 1317? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
D 1318? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
D 1319? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
DR 491 (56)? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
Series 10/1, Acc. No. 641, NAD
MF-962? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
OH/P/0354/2009 ?

ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
OH/P/0355/2009? awGUqkHar;jreff;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
OH/P/0356/2009? awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
OH/P/0358/2009 ? awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk

My document/my data/mt/rohinja

45
? awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okaeoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
OH/P/0360/2009 ? awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme?armfuGef;Xmepk
OH/P/0361/2009 awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
OH/P/0362/2009 ? awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
OH/P/0363/2009 ? awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme ?armfuGef;Xmepk
OH/P/0359/2009

My document/my data/mt/rohinja

46
ordkif;okawoeOD;pD;Xme
nTef Mum;a&;rSL ; OD ;jrihfodef;\ txkywdtusOf;

OD;jrifhodef;udk 1953 ckESpfwGif tz OD;xGef;aiG? trd a':cifa&T wdkYrS unGwfuGif;NrdKUwGif


arG;zGm;cJhonf/ 1981 wGif &efukefwuodkvf orkdif;Xme enf;jytjzpf wm0efxrf;aqmifcJh
onf/ 1981 rS 2000 ckESpftxd &efukefwuodkvf? ykodrfwuodkvf? ppfawGwuodkvf?
bm;tHaumvdyfwkdYwGif
wm0efxrf;aqmifcJhonf/

enf;jy?
2000

vufaxmufuxdu?
ckESpfwGif

uxdu

tjzpfjzifh

orkdif;okawoeOD;pD;XmeodkY

tqifhqifh
vufaxmuf

nTefMum;a&;rSL;tjzpf ajymif;a&TUwm0efcJhonf/ ,cktcg nTefMum;a&;rSL;wm0efjzifh xrf;aqmif


aeonf/ r*Zif;? *sme,f? okawoeqdkif&m pmtkyfrsm;wGif okawoeaqmif;yg; rsm;udk jrifhodef;
(&efukefwuodkvf) trnfjzifh a&;om;cJhonf/ 2005 ckESpfwGif ]]tqifhqifh ajymif;vJvmaom
jrefrmEdkifiH tkyfcsKyfyHkpepfrsm;}} pmtkyfudk a&;om;xkwfa0cJhonf/

My document/my data/mt/rohinja

47

My document/my data/mt/rohinja

You might also like