‫بسمه تعالی‬

‫تونل باد‬
‫محمدرضامددی‬

‫‪Madadi_123@yahoo.com‬‬

‫مجید دهقان‬

‫‪medehghan@yahoo.com‬‬

‫‪:‬چکیده‬

‫در این مقاله ضریب پسا چند جسم با مقاطع مختلف و تاٌثیراعداد ماخ و رینولدز‬
‫بر ضریب پسا است‪ ،‬بررسی می گردد‪ .‬به این منظور با قرار دادن اجسام‬
‫مختلف در درون تونل باد و کالیبره کردن وسیله اندازه گیری نیرو‪ ،‬نیروی پسا‬
‫وارد بر اجسام با چند سرعت مختلف اندازه گیری شد و با استفاده از فرمول‬
‫نیروی پسا‪ ،‬ضریب پسا هر جسم محاسبه گردید‪ .‬نتایج نشان می دهد که از بین‬
‫اجسام ‪ ،‬نیم کره مقعر‪ ،‬استوانه‪ ،‬کره‪ ،‬نیم کره محدب و جسم دوکی شکل‬
‫بیشترین ضریب پسا را دارا بودند‪ .‬همچنین تاٌثیر اعداد ماخ و رینولدز بر ضریب‬
‫پسا نشان می دهد که در سرعت های پایین رینولدز تاٌثیر بیشتری بر ضریب پسا‬
‫نسبت به عدد ماخ دارد وهر چه سرعت بال می رود‪ ،‬به دلیل افزایش اثرات تراکم‬
‫‪.‬پذیری‪ ،‬عدد ماخ اهمیت می یابد‬

‫واژههای کلیدی‪ :‬ضریب پسا‪ ،‬ماخ‪ ،‬رینولدز‪ ،‬تونل باد‪ ،‬تراکم پذیری‬

‫‪:‬مقدمه‬
‫هنگامي كه يك مدل ساخته مي شود‪ ،‬مهندسان براي اينكه به صحت محاسباتشان پي‬
‫ببرند‪ ،‬از آزمايش آيروديناميك كه از تونل باد شروع مي شود و به آزمايش در هوا پايان‬
‫مي يابد‪ ،‬استفاده مي كنند‪ .‬روشن ترين هدف استفاده از تونل باد اندازه گيري نيروها و‬
‫گشتاورها مي باشد‪ .‬همچنين با استفاده از آن فشارها و الگوهاي جريان هوا را بر روي‬
‫قسمت هاي مختلف مدل محاسبه كرد‪ .‬در اواخر سال ‪ ،۱۹۴۰‬گسترش و توسعه هواپیماها‬
‫به طور فزاینده ای گران شد همچنین هزینه ی طراح های ناموفق هواپیما رو به افزایش‬
‫بود‪ .‬به همین علت طراحان هواپیما به دنبال راهی برای مدل کردن هواپیما به صورت‬
‫ریاضی و شبیه سازی پایداری و کنترل می گشتند تا آن جاییکه دیگر نیازی به ساخت‬
‫هواپیما نباشد كه این مسئله باعث اختراع تونل باد شد‪،‬كه ساخت آن از تونل بادهاي‬
‫ساده و مادون صوت شروع شد و با افزايش سرعت هواپيماها تونل بادهاي مافوق صوت‬
‫و پيچيده تر ساخته شد‪ .‬به طور اختصاصی بعد از جنگ جهانی دوم به تونل های ما فوق‬
‫صوت نیاز بود‪ .‬تونل های باد ما فوق صوت به صورتی کار میکنند که بر خلف منطق به‬
‫نظر می آید‪ .‬مثل در گلوگاه تونل باد تنگ شده انتظار میرود که سرعت بادی که از میان‬
‫آن عبور میکند افزایش یابد بنابراین به نظر می آید که در چنین تونل باد هایی مدل باید‬
‫در گلوگاه قرار گیرد تا با سطح بالتری از سرعت جریان در تماس باشد‪ .‬اما واقعیت‬
 ‫بدین گونه‌است که به محض رسیدن جریان به این قسمت سرعت هواپیما به ماخ ‪ ۱‬می‬
‫رسد‪ ،‬هوا متراکم و گرم می شود‪ .‬وقتی که هوا از این گلوگاه عبور میکند (در واقع‬
‫سرعتش بیشتر از ‪ ۱‬ماخ است) انرژی که در هوا به علت متراکم شدن و گرم شدن ذخیره‬
‫شده بود‪ ،‬به انرژی جنبشی تبدیل میگردد‪ .‬به بیان دیگر تمام این انرژی ذخیره شده‬
‫مجبور به تبدیل شدن به گونه دیگری از انرژی میباشد و در فرم جدید میزان زیادی هوا با‬
‫سرعت بسیار بال در حال حرکت از میان تونل میباشد‪ .‬تونل باد ما فوق صوت به این‬
‫قرار داده (‪،)section estT‬طریق کار میکند و مدل در مقطعی از تونل که گشاد می شود‬
‫مي شود‪ .‬تعداد بسیار زیادی تونل باد ما فوق صوت کوچک در دهه ی ‪ ۴۰‬میلدی مورد‬
‫استفاده بودند اما طراحان هواپیما به تونل های بزرگتری برای مدل هایشان نیاز داشتند‪.‬‬
‫در سال ‪ ۱۹۴۸‬کمیته ی ملی مشورتی هوانوردی (ناکا) شروع به ساخت تونل باد های‬
‫مافوق ضوتی با ابعاد ‪ ۱٫۲*۱٫۲‬متر در مرکز تحقیقاتی لنگلی در سواحل اتلنتیک در‬
‫ویرجینیا کرد‪ .‬در همین زمان تاسیسات دیگر ناسا در مرکز ایمز واقع در کالیفرنیا نیز‬
‫‪.‬شروع به شاخت تونل مافوق صوت نسبتا بزرگتر و پیچیده تر کرد‬

‫(اما مشکلتی هم وجود داشت)‪.‬به خاطر اینکه حتی نقص های بسیار کوچک در‬
‫دیواره ی تونل باعث فشرده شدن هوا و ایجاد شک ویو می شود‪ ،‬تونل های ما‬
‫فوق صوت به دیوارهی داخلی بسیار صافی نیاز دارند‪ .‬بسیاری از همین اصول به‬
‫کار رفته در تونل های مافوق صوت در تونل های ماورائ صوت به کار گرفته‬
‫شدند تا سرعت های بال تر از ماخ ‪ ۵‬نیز ایجاد شود‪ .‬اما چندین مشکل دیگر نیز در‬
‫این تونل‌ها وجود دارد‪ .‬یکی از آنها قدرت بسیا زیاد لزم برای شتاب دادن هوا‬
‫میباشد‪ ،‬بنابراین بیشتر تونل بادهای ماوراء صوت (‪ ) rsonicepyH‬نمی توانند به‬
‫طور مرتب و پیوسته کار کنند‪ ،‬زیرا میزان بسار زیادی هوای فشرده را ذخیره‬
‫میکند و در مدت بسيار کوتاهی به طور پیوسته رها می سازد‪ .‬به همین علت تونل‬
‫های ماورائ صوت تانک های بزرگی برای نگهداری هوای فشرده دارند‪ .‬مشکل‬
‫دیگر این می باشد که هوایی که از محفظه ی تراکم خارج می شود‪ ،‬به علت‬
‫تبدیل انرژی حرارتی آن به انرژی جنبشی سرد می شود‪ .‬در این تونل‌ها تا آنجایی‬
‫هوا ممکن است سرد شود که به مایع تبدیل شود‪ .‬این یک موضوع ساده ی‬
‫رطوبت ایجاد شده در هنگام کندانس کردن (چگال کردن) هوا نیست‪ .‬خود هوا‬
‫تبدیل به مایع میشود(نه رطوبت موجود در هوا)‪ .‬برای جلوگیری از این تغییر فاز‪،‬‬
‫هوا را وقتی که در محفظه ی نگهداری میباشد قبل از رها سازی به طور عمدی‬
‫گرم میکنند‪ .‬برای مثال در تونل های باد با سرعت های ماخ ‪ ،۱۰‬هوا تا ‪ ۱۶۴۹‬درجه‬
‫ی سانتی گراد گرم می شود تا وقتی رها می شود تغییر فاز ندهد (به مایع تبدیل‬
‫نشود)‪.‬‬
‫انواع تونل باد (از لحاظ سرعت)‪:‬‬
‫‪-1‬تونل باد مادون صوت‬
‫‪Subsonic tunnel‬‬
‫اين نوع تونل باد براي عمليات در ماخ هاي بسيار پايين با حداكثر ‪ 400‬كيلومتر‬
‫برساعت( ‪ m/s 30 ، )M=0.3‬استفاده مي شود كه حلقه باز يا حلقه بسته هستند‪.‬‬
‫يك سيستم جلوبرندگي(مكش) كه با يك فن با محور بزرگ ايجاد مي شود و فشار‬
‫ديناميكي را افزايش مي دهد‪ ،‬بر افت ناشي انر‌ژي ناشي از لزجت غلبه مي كند‬
‫و هوا را حركت مي دهد‪.‬‬
‫‪Open wind tunnel‬‬
 ‫در تونل باد مدار بسته‪ ،‬كانال جريان بازگشتي به ورودي تونل باد بايد طوري طراحي شود كه افت فشار را كاهش دهد و‬
‫‪.‬را در مجراي تست ايجاد كند )‪ (thosmo‬جرياني مليم‬
‫‪Closed wind tunnel‬‬

‫تونل باد گذر صوتي‪2-‬‬

‫‪Transonic tunnel‬‬

‫بر اساس همان قوانين تونل باد مائون صوت ساخته مي )‪>M>0.4‬تونل بادهاي گذر صوتي يا مادون صوت بال ) ‪0.75‬‬
‫شود‪ .‬تونل بادهاي گذر صوتي مي توانند سرعت هوا را به نزديك سرعت صوت برسانند‪ .‬ماخ تقريباً يك است ولي تركيبي از رژيم‬
‫جريان هاي زير صوت و بالي صوت است‪ .‬تست در اين حدود سرعت مشكلت بيشتري به همراه دارد كه به خاطر بازتاب شوك از‬
‫ديواره هاي مقطع آزمايش است‪ .‬بنابراين ديواره هاي داراي شكاف براي كاهش بازتاب شوك از ديواره ها استفاده مي شود‪ .‬به دليل‬
‫فعل و انفعالتي كه در جريان لزج يا غير لزج اتفاق مي افتد) مانند شوك و فعل و انفعالت ليه مرزي) هر دو ماخ و رينولدزمهم‬
‫‪:‬هستند و بايد به خوبي شبيه سازي شوند‪ .‬در زير باتاب شوك از ديواره ها مشاهده مي شود‬
‫‪Supersonic wind tunnel‬‬
‫تونل باد مافوق صوت ‪3-‬‬
‫ايجاد كند كه اين سرعت به هندسه نازل بستگي دارد‪ .‬يك تونل باد )‪>M>1.2‬اين تونل باد مي تواند سرعتي در بازه ) ‪5‬‬
‫مافوق صوت به دليل نسبت فشار ورودي و خروجي باليي كه نياز دارد بايد يك سيستم پيش‪ -‬گرمكن يا خشك كن نياز دارد‬

‫تونل باد ماوراء صوت‪4-‬‬

‫سرعتي كه در اين نوع در بازه‬
‫ماخ ‪ 5‬تا ‪ 15‬قرار دارد‪ .‬در اين تونل باد به دليل اين كه جريان انبساط مي يابد‪ ،‬هوا مايع مي شود‪،‬‬
‫‪.‬بنابراين سيستم پيش گرمايش ضروري است و نازل ممكن است نياز به خنك شدن داشته باشد‬