Nagarduna

WYBR PISM wybra, przeoy i wstpem zaopatrzy Jacek Sieradzan Krakw w Roku Wodnej Owcy

Niniejszy tom jest jak dotd najbogatsz prezentacj w wiecie zachodnim dziea Nagarduny, zwanego "drugim Budd", najwikszego w dziejach buddyzmu filozofa, twrcy szkoy madhjamika, a take mistrza tantr, maga, alchemika, lekarza i krlewskiego doradcy. Znajdujemy w nim zarwno podstawowe nauki buddyjskiej mahajany, zawarte w tak znanych dzieach jego autorstwa jak "Cenny raniec rad dla krla" {zwany rwnie jako "Sznur pere" (Ratnavali)}, "List do przyjaciela" (Suhrllekha) i Kropla poywienia dla ludzi, dziea filozoficzno-logiczne, w tym sawny Traktat o podstawach rodkowej Drogi (Mulamadhyamika-karika) oraz Odparcie argumentw (Vigrahavyavartani), "60 wersw argumentw", czy "70 wersw na temat unjaty", jak rwnie "Prezentacj Bodhiczitty" (Bodhicittavivarana), "Nagromadzenia dla celu owiecenia", krtki tekst Mahayana-vimika, a take dwa hymny do Buddy. Daje to 13 tekstw liczcych w sumie ponad 1760 wersw, ktre w skondensowanej postaci prezentuj cao Dharmy mahajany. WSTP W Vedali, w poudniowej czci [urodzi si] najsawniejszy i najbardziej znamienity spord bhikszu. Jego imi brzmi Nagahvaya. Jest on tym, ktry zniszczy jednostronne pogldy oparte na istnieniu i nieistnieniu. To on ujawni wiatu mj Pojazd, niezrwnan Mahajan. Po osigniciu Stanu Radoci uda si do Ziemi Bogoci. Lankavatara Sutra; Sagathakam, wersy 165, 166 Skaniam si przed Nagardun, ktry urodzi si w oceanie mdroci doskonale owieconego, ktry wznis si ponad sfer dualnoci; ktry ze wspczuciem przekaza buddyjskie znaczenie ukrytej prawdy o skarbnicy buddyzmu; ktry dziki intensywnoci swego wgldu, strawi pogldy swych oponentw, jakby byy paliwem i spali ciemnoci w umysach ludzi; niezrwnana mdro wypowiedzi ktrego jak deszcz strza cakowicie rozprasza przeciwnikw ycia; ktrego sowa sprawuj majestatyczne rzdy nad trzema sferami wiata, jak rwnie nad buddystami i bogami. Czandrakirti, Prasannapada Nagarduna Pochodzenie imienia Nagarduny nie jest znane. Wedug rde chiskich oznacza ono "drzewo Nagw" (nagowie to duchy o wowych ksztatach, zamieszkujce podziemia, miejsca pod skaami, drzewami czy rda wody). Imi to nadano mu prawdopodobnie dlatego, i urodzi si pod drzewem z gatunku arduna, a znalezienie drogi do wyzwolenia zawdzicza wom. Natomiast jego tybetaskie tumaczenie, kLus-grub, oznacza "tego, ktry sw doskonao zawdzicza nagom". To jeden z najwikszych mistrzw

buddyjskich wszystkich czasw, zwany niekiedy "drugim Budd". Jego gwne dzieo filozoficzne, Mulamadhyamika-karika po dzi dzie jest szeroko czytane, przeadane i komentowane nie tylko w wiecie buddyjskim, ale i poza nim, a tezy goszonej przez Budd madhjamiki ("rodkowej drogi"), ktrej Nagarduna nada w swym dziele filozoficzn opraw - nie zostay po dzi dzie obalone. Wspczesna, XX-wieczna filozofia zachodu pozostaje nadal w tyle za Nagardun, ani bowiem Husserl ani Heidegger nie zrezygnowali w swych koncepcjach z upartego trzymania si wiadomoci i osoby jako podstaw percepcji czowieka. W "Sutrze Krlewskiego Samadhi" (Samadhirajasutra) znajduje si przepowiednia mwica, e w 500 lat po odejciu Buddy pojawi si wielki nauczyciel, ktrego obecnie utosamia si z Nagardun. "Tradycja lamw tybetaskich - pisze w swojej ksice "Nagarjuna" (s. 33) [Dokadniejsze dane bibliograficzne mona znale w bibliografii pod koniec wstpu] indyjski historyk i badacz twrczoci Nagarduny K. Satchidananda Murty uwaa, e Nagarduna urodzi si w I w. n. e., y przez 600 lat, przez 300 lat pracowa na rzecz wiata, potem na kolejnych 300 lat uda si na duchowe odosobnienie, by nastpnie dziki jodze przeksztaci swoje ciao w Ciao Tczowe ('ja'-lus), wskutek tego cigle yje i stosownie do wasnej woli moe si pojawia innym lub by niewidzialny dla ich wzroku". Ustalenie datacji ycia Nagarduny nie jest prostym zadaniem. Uczeni z zachodu powszechnie uwaaj, e byo dwch Nagardunw, z ktrych pierwszy - twrca systemu madhjamiki - y pomidzy poow drugiego, a poow trzeciego wieku n. e., a drugi - tantryk, mag i alchemik - y na przeomie VIII i IX w. i by uczniem Sarahy, autorem dziea Pacakrama i sawnym adeptem tantry Guhjasamada. Tybetaczycy uwaaj, e "indyjscy owieceni i siddhowie noszcy to samo imi, uwaani s za emanacj tego samego aspektu umysu, pojawiaj si jako pojedyncza ni cignca si przez wieki albo jako cig emanacji, takich jak tybetascy tulku" [ Keith Dowman w: ri Abhayadatta, "ywoty 84 Mahasiddhw", Krakw w Roku Ziemnego Smoka, str. 77] i e powtpiewanie przez wspczesnych uczonych w autentyczno pism, ktre tradycja tybetaska i chiska uwaa za dziea Nagarduny, "ma swoje rdo w wielkiej mioci, jak tacy uczeni ywi dla spekulacji. Mimo i podnosz oni rwnie istotne pytania, posiadaj niefortunn tendencj do tworzenia chaosu". Ze wstpu wydawcy, w: "Master of Wisdom", str. x-xi. Tak pisze o Nagardunie chiski buddysta i podrnik Kumaradiwa (344-413), autor chiskiego przekadu Mulamadhyamika-karika i komentarza do tego tekstu: "Od samego dziecistwa Nagarduna wykazywa zadziwiajce zdolnoci intelektualne i umiejtnoci zapamitywania. W wieku 20 lat osign saw jako wyksztacony w tradycyjny sposb bramin. Porzuci wtedy nauk i odda si przyjemnociom zmysowym. Dziki czarodziejskiej zdolnoci stawania si niewidzialnym, nawiedza wraz z trzema swoimi przyjacimi paac krlewski i zaczepia tamtejsze kobiety. Przygoda ta skoczya si tragicznie; jego przyjaciele zostali zabici; jemu samemu za dziki niewidzialnoci udao si zbiec. Czujc do siebie odraz i poczuwajc si do winy, przyj lubowania buddyjskiego mnicha. Szybko zapozna si z "Tripitak" i sutrami mahajany; tych ostatnich uczy go pustelnik z gr. Widzc jednak brak spjnoci i nieporzdek panujcy wrd istniejcych tekstw, nie zadowolony z tego stanu rzeczy wdrowa po caej Indii w poszukiwaniu "zaginionych sutr". Poniewa w debacie logicznej udawao mu si pokona kadego, sta si arogancki. Stworzywszy

wasn filozofi, zaoy szko, ktrej podstaw stanowia doktyna 'nie odrzucania' i 'spokoju w obliczu kadego dowiadczenia'. Wtedy Mahanaga zlitowa si nad nim i zaprosi go do swojej podziemnej biblioteki sutr, ktre Budda akjamuni pozostawi nagom dla Nagarduny. Opanowa je wszystkie w cigu 90 dni, lecz po odkryciu dalszych niewyczerpanych rde uwiadomi sobie, e waniejsze jest praktyczne urzeczywistnienie treci sutr, ni poznawanie i uczenie si ogromnej ich iloci. Pogry si w samadhi 'cierpliwoci nie-bycia', stworzy astry madhjamiki i napisa szczegowe komentarze mahajanistyczne. ycie swoje zakoczy wtedy, gdy bramin wyzwa go na magiczny pojedynek. [Z pomoc magii] stworzy sonia, ktry schwyta i zrani bramina siedzcego w lotosie na magicznym jeziorze. Kiedy bramin zlekceway Nagardun, mistrz zamkn si w pokoju. W chwili kiedy uczniowie wyamali prowadzce do niego drzwi, z wntrza wyleciaa cykada". "ywoty 84 Mahasiddhw", dz. cyt. str. 77 78. Historyk tybetaski Buston Rinpocze, autor fundamentalnej "Historii Dharmy" rzuca nieco wiata [str. 78 - 79. ] na niejasnoci dotyczce mierci mistrza. Nagarduna wraz z z krlem Antivahan przyj eliksir niemiertelnoci i powiedzia, e musz umrze razem. dny wadzy syn krlewski chcia pozbawi Nagardun gowy i mistrz, wypeniajc lubowanie suenia wszystkim istotom, wzi dbo trawy kua i odci sobie gow. Trawa kua bya jedynym narzdziem mogcym pozbawi go ycia, poniewa w poprzednim yciu jej odyk zabi owada. 'Udaj si do Sukhawati, ale ponownie wrc do tego ciaa' - takie byy ostatnie sowa Nagarduny. Ksi przenis jego gow cztery kilometry od ciaa, ale ani gowa, ani ciao si nie rozkaday. Kadego roku zbliaj si do siebie, a w kocu spotkaj si, a Nagarduna bdzie pracowa dla dobra wszystkich istot". Osobnego wprowadzenia wymaga trudna do zrozumienia dla racjonalnego umysu madhjamika Nagarduny, oparta na dwuwartociowej logice czterech alternatyw (catuskoti): "jest", "nie jest", "zarazem jest jak i nie jest" oraz "ani jest ani nie jest". "Filozofia Nagarduny - pisze Satchidananda Murty ("Nagarjuna", s. 80-82) - unika skrajnoci afirmacji i negacji - 'jest' i 'nie jest'. Nie utrzynuje, e Ja lub Substancja istniej, ani te nie przeczy temu. Usiuje w krytyczny sposb bada to co jest i uwiadamia sobie rzeczy takimi jakie s. Jest ona rodkowym Podejciem lub rodkow Doktryn. Nie jest realizmem, ani idealizmem, ani - oczywicie - nihilizmem. Nic nie posiada wasnej natury; wszystko jest tym czym jest w relacji do innych rzeczy, nic nie posiada niezalenej egzystencji. Co wicej, nic nie jest integraln caoci: rzeczy, jakimi je widzimy i sposb, w jaki z nimi postpujemy, s zoone ze skadnikw (dharm). Lecz nawet te ostateczne skadniki nie posiadaj substancjonalnoci czy ego, nie s ani trwae, ani chwilowe. Wszystkie rzeczy s z sob wzajemnie powizane i uzalenione: ta oboplna zaleno i wzajemne powizanie sprawia, e s one tym, czym s. Przyczynowa i uwarunkowana natura wszystkich rzeczy, ich wzajemna zaleno, tworz ich pustk - unjat.... wiat znajduje si w ruchu, rzeczy nieustannie si zmieniaj, s przyczynami i maj swoje przyczyny, dziaaj, powstaj i gin. Zatem wszystko w wiecie i wiat jako cao rwnie nie posiadaj wasnej tosamoci czy istoty, nie maj adnej trwaej czy wyjtkowej, sobie waciwej natury. Rzeczy, ktre s uwarunkowane i ktre wzajemnie z siebie powstaj - nie s rzeczywiste. wiat tworz wzajemne relacje, ale

s one niezrozumiae. Relacja nie jest ani tosamoci, ani rnic, ani czym co mona porzuci; zwizane z sob rzeczy nie s z sob poczone, ani od siebie oddzielone. Nasze kategorie, idee dziki ktrym dziaamy, s sprzeczne w sobie i niemoliwe do wyjanienia. Chocia w istocie mog istnie, nie s rzeczywiste. Std 'nie ma narodzin ani mierci, nie ma rnic, staoci, jednoci, wieloci, przychodzenia ani odchodzenia'. Wsparta dowiadczeniem wiadomo prawdziwej natury rzeczy czyli wszystkich skadnikw egzystencji, jest pradni. Taka wiadomo ujawnia, e rzeczy nie s ani wieczne ani nie-wieczne, nie s substancjalne, ani niesubstancjalne. Dlatego jest to filozofia advaya ("nie dwjni"), wgld wolny od dualnoci 'jest' i 'nie jest', bycia i stawania si, [ego] (atma) i [nie ego] (nairatmya). Istnieje jednak rzeczywisto, ktrej nie da si pozna myl, i ktra jest nieuwarunkowana, spokojna, nieokrelona i niemoliwa do wyraenia za pomoc sw. Jest to rzeczywisto elementw egzystencji (dharmata) - niezrodzona i nie zanikajca. Nie da si o niej pomyle jako o bycie czy stawaniu si, wiadomoci czy materii, jednym czy wielu. Jest to prawda ostateczna, pustka wasnego bytu, pustka wszystkich elementw egzystencji, natomiast ta prawda, ktr moemy pozna dziki zdrowemu rozsdkowi i nauce, jest prawd konwencjonaln i empiryczn.... Dlatego nie ma dualizmu tego co ostateczne i co zjawiskowe, wyzwolenia i niewoli, Nirwany i samsary. To co jest Nirwan, jest te samsar; Budda jest przemieszczajc si jednostk; transcendentalne jest empirycznym. Nirwana jest wolnoci od wszelkich koncepcji. Jest to punkt widzenia unjaty; jednak unjata nie jest po prostu jednym pogldem wicej - jest to 'pogld', ktry uwalnia od wszystkich innych pogldw. Pustka jest prawd prawd. Wgld w pustk - to wyzwolenie". Warto w tym miejscu doda, e zwoany w VIII w. przez rzdzcego Tybetem krla Trisong Detsena sobr w Lhasie uzna za spraw Kamalaili, e system Nagarduny jest jedyn uznan za ortodoksyjn nauk. Trisong Detsen ogosi, e "odtd wszyscy Tybetaczycy winni praktykowa rodkow Doktryn Nagarduny, Nauczyciela Wielkiego Pojazdu", ktry wspczenie okrela si mianem systemu prasangika-madhjamiki. W paszczynie psychologicznej dzieo Nagarduny mwi o okieznaniu i rozpuszczeniu wszystkich namitnoci (klea), a zwaszcza podania (raga), nienawici (dvesa) i zudzenia (moha). Na paszczynie etycznej kadzie nacisk na altruistyczny imperatyw wspczucia, ktry powinien stanowi motywacj przenikajc cae postpowanie czowieka. Nagarduna uwaa, e rwnie polityka powinna by oparta na moralnoci, a prawo na wspczuciu. Nawet zbrodniarza naley potraktowa agodnie, poniewa wszystkie istoty posiadaj t sam natur Buddy. (por. Chr. Lindtner, "Master of Wisdom", s. xx-xxi) Literacka spucizna Nagarduny jest ogromna. Poza swymi gwnymi, powiconymi filozofii madhjamiki dzieami, jest autorem wielu komentarzy, tantr, pism medycznych, alchemicznych, podrcznikw dla mnichw i wieckich praktykujcych, a nawet dotyczcych polityki i ycia duchowego porad dla wadcw. Niniejszy tom jest bodaj pierwsz tak obszern prezentacj dziea Nagarduny w wiecie zachodnim. Jest on efektem wielu lat pracy, a skadaj si na nie tylko sawne teksty filozoficzno-logicze: "Traktat o podstawach rodkowej Drogi" i "Odparcie argumentw", czy prace ukazujce podstawy stopniowej cieki mahajany, prezentujce ciek do owiecenia,

dedykowane krlewskim przyjacioom autora: "Cenny Raniec Rad dla Krla" (zwany rwnie "Sznurem pere", Ratnavali), "List do przyjaciela" (Suhrllekha), czy "Kropla poywienia dla ludzi", ale take dwa hymny do Buddy oraz inne, drobniejsze prace, wyjaniajce pewne poszczeglne aspekty Dharmy, jak "Prezentacja Bodhiczitty", "70 wersw na temat unjaty", "Nagromadzenia dla celu owiecenia" czy Mahayana-vimika. Tumacz pragnie zadedykowa t antologi tekstw Nagarduny wszystkim poszukujcym prawdy. BIBLIOGRAFIA Giuseppe Tucci, Minor Buddhist Texts. Part I, Serie Orientale Roma, vol. IX, Roma 1956 Sarvepalli Radhakrishnan, Filozofia indyjska, tom I, Warszawa 1958, s. 588 - 607, 633 - 638 Frederick J. Streng, Emptiness. A Study in Religious Meaning, New York, 1967 Kenneth K. Inada, Nagarjuna. A Translation of his Mulamadhyamakakarika with an Introductory Essay, Tokyo, 1970 K. Satchidananda Murty, Nagarjuna, New Delhi, 1971 The Precious Garland and the Song of the Four Mindfulnesses by Nagarjuna and the Seventh Dalai Lama, London, 1975 Nagarjuna's Letter to King Gautamiputra, with Explanatory Notes based on Tibetan Commentaries, New Delhi, 1978 Lucid Exposition of the Middle Way. The Essential Chapters from the Prasannapada of Candrakirti, (wyd. Melvyn Sprung), London, 1979 Nagarjuna's A Drop of Nourishment for People and its Commentary "The Jewel Ornament", New Delhi, 1981 Master of Wisdom. Writings of the Buddhist Master Nagarjuna, Dharma Publ., Oakland, 1986

CENNY RANIEC RAD DLA KRLA [ATAVAHANY] (Rajaparikatha-ratnamala) ["Cenny raniec" zawiera buddyjsk ekspozycj pustki, opart na Sutrach Pradniaparamity, prezentacj dziesiciu poziomw Bodhisattwy, opart na Sutrze Daabhumika oraz szczegowe przedstawienie nagromadzenia zasugi i mdroci oparte na Sutrze Akszajamatinirdea. - przyp. tum.] Rozdzia Pierwszy WYSOKI STATUS I OKRELONE DOBRO 1. Skaniam si przed wszechwiedzcym, wolnym od wszelkich brakw, posiadajcym wszystkie zalety, jedynym przyjacielem wszystkich istot. 2. O krlu, wyjani obecnie same tylko szlachetne metody, aby skoni ci do ich praktykowania i ugruntowania w naczyniu doskonaej Dharmy. 3. Ten kto na pocztku praktykuje wysoki status, [Skt. abhyudaya;

tyb: mngon par mtho ba to odrodzenie si w postaci boga lub czowieka, umoliwiajce praktykowanie Dharmy] pniej osignie okrelone dobro [Skt. nihreyasa; tyb: nges par legs par] poniewa po osigniciu wysokiego statusu stopniowo dochodzi si do okrelonego dobra. 4. O wysokim statusie myli si jako o szczciu, o okrelonym dobrze jako o wyzwoleniu; ich kwintesencja oznacza w skrcie ufno i mdro. 5. Ufno pomaga znale oparcie w praktyce, a mdro umoliwia poznawanie. Z tych dwch, warunkiem wstpnym jest ufno, ale waniejsza jest mdro. 6. Ten kto nie lekceway praktyki poprzez podanie, nienawi, strach czy niewiedz, jest tym, ktry posiada ufno, jest najwyszym naczyniem dla dokadnie okrelonej dobroci. 7. Kto po dogbnym przeanalizowaniu wszystkich czynw ciaa, mowy i umysu zrozumia, co przynosi poytek sobie i innym i kto zawsze praktykuje - ten jest [czowiekiem] mdrym. 8 - 9. Nie zabijanie, zaniechanie kradziey, brak zainteresowania dla on innych, cakowite zaniechanie faszu, szorstkiej mowy i takiej, ktra tworzy podziay, powstrzymanie si od bezsensownej gadaniny, zawici, szkodliwych intencji i nihilistycznych pogldw - oto dziesi biaych cieek dziaania, ktrych przeciwiestwem s cieki czarne. 10. Nie oszaamianie si [alkoholem i dragami], pozytywny sposb ycia, nie krzywdzenie nikogo, rozwane dawanie, szanowanie tych, ktrzy zasuguj na szacunek i mio - na tym w skrcie polega praktyka. 11. Praktyka nie oznacza umartwiania ciaa, jeeli nie przestao si wyrzdza krzywdy innym i nie suy im pomoc. 12. Ten kto nie szanuje wielkiej cieki znakomitej Dharmy, ktra janieje etyk, dawaniem i cierpliwoci, zsya nieszczcie na ciao i wybiera niewaciwe cieki podobne do traktw w dungli. 13. Z ciaem, pogmatwanym wystpnymi utrapieniami, wkroczy na dugi czas w straszliw dungl cyklicznej egzystencji z drzewami niezliczonych istot. 14. Zabijanie powoduje skrcenie ycia, krzywdzenie innych - wiele cierpienia, kradzie - ubogie zasoby finansowe, a cudzostwo - pojawienie si wrogw. 15. Z kamstwa wywodzi si obmowa, z tworzenia podziaw - rozstanie z przyjacimi, szorstko prowadzi do suchania nieprzyjemnych rzeczy, a bezsensowna mowa do braku poszanowania dla wasnej mowy. 16. Zawi niszczy yczenia zawistnego, szkodliwa intencja rodzi przeraenie, bdne pogldy prowadz do szkodliwych pogldw, a pijastwo wpdza umys w chaos.

17. Nie dawanie przynosi ubstwo, niewaciwy sposb ycia skutkuje oszukiwaniem, arogancja prowadzi do zej linii [przekazu], a zazdro powoduje szpetot. 18. Gniew powoduje niewaciwe zabarwienie skry, brak wtpliwoci wobec sw mdrcw prowadzi do gupoty. Gwnym owocem [Poprzednio opisane owoce to skutki jakich dowiadcza si w wiecie ludzi stosownie do przyczyn. Tutaj wskazano na skutki jakich dowiadcza si podczas wszystkich niepomylnych odrodze] tego wszystkiego s negatywne odrodzenia wrd ludzi. 19. Przeciwiestwem dobrze znanych owocw tych negatywnoci jest pojawianie si skutkw spowodowanych przez wszystkie zalety. 20. Pragnienie, nienawi, niewiedza i dziaania powodowane przez nie - s negatywne. Brak pragnienia, nienawici i niewiedzy oraz dziaania jakie powoduje ich brak - s pozytywne. 21. Z tego co negatywne, wywodzi si cae cierpienie i co si z tym wie, wszystkie niepomylne odrodzenia. Wszystkie pomylne odrodzenia i przyjemnoci wszystkich narodzin maj swe rdo w tym, co pozytywne. 22. Zaniechanie wszystkich negatywnoci i zaangaowanie si w szlachetne dziaania ciaem, mow i umysem - nosi nazw trzech form praktyki. 23. Dziki praktyce mona unikn stania si istot piekieln, godnym duchem czy zwierzciem; odradzajc si jako czowiek czy bg, realizuje si rozlege szczcie, pomylno i panowanie. 24. Z pomoc koncentracji, niezmierzonoci i bezforemnoci, mona dowiadczy bogoci Brahmy, itp. Na tym w skrcie polega praktyka dla wyszego statusu i jego owocw. 25. Zwycizcy przekazywali nieuczonym naiwnym nauki okrelonego dobra w sposb gboki, subtelny i budzcy przestrach. 26. "Nie ma mnie", "nie bdzie mnie", "nie mam", "nie bd mia" - to przeraa wszystkich naiwnych i zabija strach w mdrych. 27. Ten, ktry naucza tylko dlatego, by pomc istotom, powiedzia, e wszystkie one powstaj z pojcia "ja" i s otoczone koncepcj "moje". 28. "'Ja' istnieje, 'moje' istnieje" - to [pojcia] bdne w sensie ostatecznym, poniewa oba nie zostay ugruntowane przez prawdziw mdro. 29. Mentalne i fizyczne skandhy powstaj z koncepcji "ja", ktra w istocie jest faszywa. Jak moe by prawdziwe to co wyroso z faszywego ziarna? 30. Po zobaczeniu, e skandhy s nieprawdziwe, koncepcja "ja" zostaje porzucona, wskutek czego skandhy ju wicej nie powstan. 31 - 32. Tak jak mwi si, e odbicie czyjej twarzy w lustrze widzi si w

zalenoci od lustra, chocia [twarz w nim] w istocie nie istnieje, tak te koncepcja "ja" istnieje w zalenoci od skandh, chocia jest ona tak samo nierzeczywista jak odbicie czyjej twarzy w lustrze. 33. Tak jak bez lustra nie sposb ujrze odbicia wasnej twarzy, tak te ja nie istnieje bez polegania na skandhach. 34. Kiedy najwyszy Ananda osign [wgld w] znaczenie powyszego, zrealizowa oko Dharmy i odtd nieprzerwanie naucza tego mnichw. 35. Dopki bdnie pojmuje si "ja", dopty bdnie pojmuje si skandhy. Dopki istnieje koncepcja "ja", jest te dziaanie, ktrego rezultatem s narodziny. 36. To koo cyklicznej egzystencji, wraz z tymi trzema ciekami, ktre wzajemnie z siebie wynikaj, nie majc pocztku, rodka czy koca, obraca si jak "koo" [poncej] pochodni. 37. Poniewa tego koa nie mona osign z siebie, z czego innego, lub z obu [tych przyczyn] na raz, w przeszoci, teraniejszoci bd przyszoci, koncepcja "ja" zanika, a wraz z ni dziaanie i odrodzanie si. 38. W ten sposb, kto kto widzi w jaki sposb przyczyna i skutek powstaj i zostaj zniszczone, nie uwaa wiata za prawdziwie istniejcy czy nieistniejcy. 39. Wskutek tego ten kto usysza o Dharmie, ktra niszczy wszelkie cierpienie, ale nie zbada jej [szczegowo] i obawia si nieustraszonego stanu, dry z powodu niewiedzy. 40. To e wszyscy ci nie znajd si w Nirwanie, nie przeraa ci [hinajanisto], dlaczego wic wyjaniane tutaj ich nieistnienie powoduje twj lk? 41. "W wyzwoleniu nie ma ego, ani skandh". Jeeli w ten sposb zapewnia si o wyzwoleniu, to dlaczego nie podoba ci si usunicie ego i skandh? 42. Jeeli Nirwana jest nie-rzecz, to jak moe zawiera w sobie rzeczowo? Wyganicie bdnego pojmowania rzeczy i nie-rzeczy nosi nazw Nirwany. 43 - 44. Krtko mwic, pogld nihilistyczny polega na tym, e dziaania nie powoduj adnych owocw, nie przynosz zasugi i prowadz do zego stanu. Uwaamy, e jest to bdny pogld. Natomiast pogld eternalistyczny polega na tym, e dziaania przynosz owoce; powodujce zasug i sprzyjajce powoduj [czyny] szczliwe odrodzenia. Uwaa si to za waciwy pogld. 45. Poniewa "jest" i "nie jest" zostay zniszczone przez mdro, istnieje przejcie poza zasug i negatywno, co - jak powiada Doskonay - jest wyzwoleniem z negatywnych i pozytywnych odrodze.

46. Dziki ujrzeniu, e wytwarzanie [Cierpienie powstaje za spraw koncepcji wasnej natury, a cieka powoduje jego ustanie] posiada przyczyn, wychodzi si poza nieistnienie; widzc, e ustnie ma przyczyn, nie utrzymuje si ju duej [koncepcji] istnienia. 47. Poprzednio powstae i rwnoczenie powstae [wobec skutku przyczyny] s nie-przyczynami; w ten sposb w istocie nie s one przyczynami, poniewa [wewntrznie istniejce] powstawanie nie jest w ogle znane: ani na poziomie konwencjonalnym, ani ostatecznym. 48. Kiedy jest to, pojawia si tamto, tak jak wwczas gdy jest niskie, jest te wysokie. Kiedy powstaje to, powstaje te tamto, jak wiato z pomienia. 49. Jeeli jest wysokie, musi by te niskie; oba nie istniej same przez si, tak jak bez pomienia nie powstaje wiato. 50. Widzc w ten sposb, e skutki powstaj z przyczyn, [obserwator] upewnia si, i [wszystko] powstaje w ramach konwencji wiata i odrzuca nihilizm. 51. Ten kto odrzuca [we wrodzony sposb istniejce przyczyn i skutek], nie rozwija [pogldu o] istnieniu, [dowodzc tym samym], e prawdziwe jest to co nie powstaje z konwencji. W ten sposb ten, kto nie polega na dualizmie, osiga wyzwolenie. 52. Ksztat, ktry widzi si z oddali, wida dokadniej z bliska. Jeeli mira jest wod, dlaczego ci, ktrzy znajduj si bliej nie widz wody? 53. Ci, ktrzy znajduj si w oddali, uwaaj ten wiat za realny, ale bdcy si w jego pobliu widz, e podobnie jak mira nie ma on znamion. 54. Tak jak mira przypomina wod, cho nie jest wod i w istocie nie istnieje [jako woda], tak i skandhy przypominaj ego, chocia nie s nim i w istocie nie istniej [jako ego]. 55. Mylc, e mira jest wod i udajc si w jego kierunku, bdziemy po prostu gupi, jeli powstanie w nas domniemanie: "Ta woda nie istnieje". 56. Ten, ktry wyobraa sobie, e podobny do mirau wiat istnieje lub nie istnieje, jest konsekwentnym ignorantem. Ten kto yje w niewiedzy - nie moe si wyzwoli. 57. Nihilista cierpi z powodu zych inkarnacji, ale eternalistom przypadaj w udziale szczliwe odrodzenia. Ten kto wie, co jest waciwe i prawdziwe, nie polega na dualizmie, przez co wyzwala si. 58. Jeeli za spraw wiedzy o tym co jest waciwe i prawdziwe, [kto taki] nie utrzymuje, e co istnieje bd nie istnieje, wskutek czego [mylisz, e] on wierzy w nieistnienie, dlaczego nie miaby by zwolennikiem istnienia?

59. Jeeli po odrzuceniu [wasnej] natury przypadnie mu potem nieistnienie, dlaczego po odrzuceniu nieistnienia, nie przypadnie mu istnienie? 60. Ci, ktrzy polegaj na owieceniu, nie maj nihilistycznych pogldw, zachowa czy myli. Jak wic mona ich uwaa za nihilistw? 61. Spytaj ludzi wiatowych, Samkhjw, Zwolennikw Sowy [czyli waieszikw] i nirgranathw, rzecznikw osoby i skandh, czy proponuj to co wychodzi poza "jest" i "nie jest"? 62. Dlatego wiedz, e ambrozja nauk Buddw jest zwana gbok, niezwyk Dharm, znacznie wykraczajc poza istnienie i nieistnienie. 63. Jak ostatecznie wiat moe istnie z natur, ktra wykracza poza przeszo, teraniejszo i przyszo, ktra nie odchodzi gdy zostaa zniszczona, nie przychodzi i nie zatrzymuje si nawet przez chwil? 64. Skoro w rzeczywistoci nie ma przychodzenia, odchodzenia czy pozostawania, jaka ostatecznie rnica istnieje pomidzy wiatem, a Nirwan? 65. Jeeli nie ma pozostawania, nie ma te wytwarzania, ani zaniku. Jak wic ostatecznie mog istnie wytwarzanie, pozostawanie i zanik? 66. W jaki sposb rzeczy mog by nie-chwilowe, jeli zawsze si zmieniaj? Jeli si nie zmieniaj, to jak w istocie mog si zmieni? 67. Czy [rzeczy] staj si chwilowe wskutek czciowej bd chwilowej dezintegracji? Poniewa nierwno [Nie widziano, eby zmienia si tylko cz jakiej rzeczy. Jeli jaki atom ulega cakowitej przemianie, to rwnie i wtedy nie mona powiedzie - jak twierdz waieszikowie - e jest trway, ale jego stany s nietrwae] nie jest zrozumiana, nie sposb dowie [istnienia] tej chwilowoci. 68. Jeeli jaka rzecz przestaje istnie wskutek chwilowoci, to jak w ogle cokolwiek moe si zestarze? Jeli jaka rzecz przez sw stao jest nie-chwilowa, to jak w ogle cokolwiek moe si zestarze? 69. Poniewa kady moment czasowy koczy si, musi posiada pocztek i rodek. Ta potrjna natura momentu czasowego oznacza, e wiat nigdy, nawet przez chwil, nie zatrzymuje si. 70. Rwnie pocztek, rodek i koniec mona zanalizowa tak jak moment czasowy. Dlatego pocztek, rodek i koniec nie [powstay] z siebie, ani z czegokolwiek innego. 71. Z powodu posiadania wielu czci, "jedno" nie istnieje, nie ma niczego co nie miaoby czci. Ponadto, bez "jednego" nie istnieje te "wiele", a bez istnienia nie ma nieistnienia.

72. Jeeli wskutek zniszczenia lub [jego] antidotum, co istniejcego przestanie istnie, to jak bez [czego] istniejcego moe doj do zniszczenia lub [jego] antidotum? 73. wiat nie moe ostatecznie znikn wskutek Nirwany. Pytany, czy wiat ma kres, Zwycizca zachowa milczenie. 74. Poniewa nie naucza tej gbokiej Dharmy wiatowych istot, ktre nie byy odpowiednimi naczyniami, dlatego mdrzy nazywaj go wszechwiedzcym. 75. W ten sposb widzcy rzeczywisto doskonali Buddowie przekazywali nauk o okrelonym dobru, ktra jest gboka, trudna do zrozumienia i nie posiadajca podstawy. To, e nie posiada podstawy oznacza, e nie dostarcza podstawy dla koncepcji mwicej, e rzeczy istniej w sposb wrodzony, czyli nie posiadaj wasnej natury. 76. Nieinteligentne istoty same siebie doprowadzaj do zguby. Przeraone t nie posiadajc podstawy Dharm, znajdujc zadowolenie w podstawie, nie wychodzc poza istnienie i nieistnienie. 77. Obawiajcy si tego nieustraszonego miejsca pobytu, zgubieni, gubi innych. O krlu, dziaaj w taki sposb, eby zgubieni nie zgubili ciebie. 78. O krlu, eby nie zosta zgubiony, z pomoc pism wyjani ci ponadwiatowy sposb zachowania, rzeczywisto, ktra nie polega na dualizmie. 79. W tej gbi, ktra wyzwala i znajduje si poza tym co pozytywne i negatywne, nie zasmakowali ci, ktrzy obawiaj si braku podstawy, inni, tirthikowie [nie buddyci], a nawet my sami. 80. Osoba nie jest ziemi, wod, ogniem, wiatrem, przestrzeni, wiadomoci, ani wszystkim na raz. Czy poza nimi jest jaka inna osoba? 81. Tak jak osoba nie jest czym ostatecznym, ale stanowi zbir szeciu skadnikw, tak i kady z nich jest zoony, a nie ostateczny. 82. Skandhy nie s ego, nie ma ich te wewntrz ego; ego nie istnieje w skandhach, ani te bez nich. Ego nie jest zmieszane ze skandhami jak pomie i paliwo. Skandh i ego nie mona nie przedstawi jako jednoci bd wieloci, poniewa wszystkie zjawiska s albo jednym albo wieloma. Jak wic ego w ogle moe istnie? 83. Trzy elementy Ziemia, ogie i wiatr lub: spoisto, ciepo i ruchliwo nie s ziemi, nie ma te ich wewntrz ziemi; ziemia nie istnieje w trzech elementach, ani te bez nich. Skoro ma to zastosowanie do kadego elementu, to - podobnie jak ego - s one faszywe. 84. Ziemia, woda, ogie i wiatr nie istniej w sposb samoistny. Jeeli brakuje dowolnych trzech [elementw], czwarty nie moe sam istnie. Jeli brak jednego z nich, nie ma te trzech pozostaych.

85. Kiedy brak trzech [elementw], jeden nie istnieje, a jeli brakuje jednego, trzy [pozostae] nie istniej. Dlatego aden element sam w sobie nie istnieje. W jaki sposb zatem mog one wytworzy cokolwiek zoonego? 86. W przeciwnym wypadku, jeli kady z nich istniaby sam w sobie, to dlaczego bez paliwa nie miaoby by ognia? W podobny sposb dlaczego bez ruchliwoci, twardoci czy spoistoci nie ma wody, wiatru czy ziemi? 87. Jeeli [odpowiada si, e] dobrze wiadomo, i ogie [nie istnieje bez paliwa, lecz trzy pozostae elementy istniej niezalenie od siebie], to w jaki sposb twoje trzy istniej same z siebie bez innych? Niemoliwe jest, eby te trzy nie pozostaway w zgodzie ze wspzalenym powstawaniem. 88. W jaki sposb samoistne [elementy] mog by zalene od czego innego? W jaki sposb niesamoistne [elementy] mog zalee od czego innego? 89. Jeeli natomiast [elementy] nie istniej w sposb samoistny, to jeli jeden z nich jest obecny, trzy pozostae s rwnie obecne; wwczas jeli nie s z sob zmieszane, to nie znajduj si w jednym miejscu, a jeli s zmieszane - przestaj by odrbnymi bytami. 90. Elementy nie istniej jako odrbne w sobie byty, jak wic mog istnie ich wasne indywidualne cechy? To co nie istnieje w sposb niezaleny, nie moe dominowa; Mwi si, e potencjalnoci czterech elementw s we wszystkim obecne; przewaga jednego elementu nad innymi okrela to co zamanifestowane. to co odrnia elementy, jest uwaane za konwencjonalne. 91 - 92. T metod odparcia [bdnych pogldw] mona rwnie zastosowa do kolorw, smakw, zapachw i przedmiotw dotyku, oka, wiadomoci i formy, niewiedzy, dziaania i narodzin, sprawcy, obiektu, dziaania i liczby, wasnoci, przyczyny, skutku i czasu, krtkiego, dugiego, itd., jak rwnie do nazwy oraz noszcego t nazw. 93. Ujarzmiciel [negatywnoci czyli Budda] powiedzia, e ziemia, woda, ogie i wiatr, dugi i krtki, subtelny i niesubtelny, szlachetny, itd., zanikaj w wiadomoci [rzeczywistoci]. 94. Sfery ziemi, wody, ognia i wiatru nie pojawiaj si tej nie dajcej si udowodni wiadomoci, ktra cakowicie wada tym co nieograniczone. 95. Tutaj dugi i krtki, subtelny i niesubtelny, szlachetny i nieszlachetny oraz nazwy i formy - wszystkie przestaj istnie. 96. To co nie byo znane, zostaje poznane w wiadomoci jako [rzeczywisto] wszystkiego co pojawio si przedtem, przez co te zjawiska zanikn pniej w wiadomoci. 97. Wszystkie te zwizane z istotami zjawiska rozumie si jako paliwo dla ognia wiadomoci; zostaj one strawione po spaleniu w wietle prawdziwego rozrnienia. 98. Rzeczywisto zostaje pniej sprawdzona w tym, co poprzednio

przypisywaa [jej] niewiedza. Jeeli nie sposb znale adnego bytu, to jak moe istnie niebyt? 99. Poniewa zjawiska formy s wycznie nazwami, przestrze rwnie jest tylko nazw. Jak mog istnie formy bez elementw? Std nawet "tylko nazwa" nie istnieje. 100. Zwaywszy na to, e uczucia, zrnicowanie, ksztatujce siy i wiadomo przypominaj elementy i ego, dlatego sze skadnikw S to: ziemia, woda, ogie, powietrze, przestrze i wiadomo, ktrym przypisuje si bycie ego. nie posiada tosamoci. Rozdzia Drugi PRZEPLATAJCE SI WYJANIENIA DOKADNIE OKRELONEGO DOBRA I WYSOKIEGO STATUSU 101. Jak niczego nie sposb znale w rozerwanym na czci bananowcu, tak samo rzecz ma si z osob, ktra zostaa podzielona na [sze] skadnikw. 102. Dlatego Zwycizcy mwili: "wszystkie zjawiska nie posiadaj wasnej tosamoci". Skoro tak si rzeczy maj, to musisz zaakceptowa, e aden spord szeciu skadnikw nie posiada [wasnej] tosamoci. 103. W ten sposb ani ego, ani nie-ego nie s uwaane za rzeczywiste. Dlatego Wielki Ujarzmiciel odrzuci pogldy o ego i nie-ego. 104. Ujarzmiciel stwierdzi, e widoki, dwiki, itd., nie s prawdziwe, ani faszywe. Jeli z czego powstaje przeciwiestwo, to obie te sytuacje w istocie nie istniej. Dowiedziono ju, e rzeczy i prawdy nie istniej w sposb wrodzony, i - co si z tym wie - nie ma rwnie istniejcych w sposb wrodzony nie-rzeczy i faszy, poniewa te drugie istniej wycznie w zwizku z tymi pierwszymi. 105. wiat ten wic ostatecznie znajduje si poza prawd i faszem. Dlatego [Ujarzmiciel] nie twierdzi, e on naprawd istnieje, bd nie istnieje. 106. [Wiedzc, e] na wszelkie moliwe sposoby one nie istniej, to jak Wszechwiedzcy mgby powiedzie, i maj one ograniczenia bd nie, albo zarazem maj i nie maj [ogranicze], lub te ani maj, ani ich nie maj. 107. "Niezliczeni Buddowie pojawili si, pojawi si i s obecni teraz; istniej dziesitki milionw czujcych istot, ale Buddowie s obecni w przeszoci, teraniejszoci i przyszoci. 108. Wyganicie wiata w trzech czasach nie spowoduje jego wzrostu; dlaczego wic Wszechwiedzcy nie mwi o granicach wiata?" Kto mgby si tutaj sprzeciwi i powiedzie: "Niezliczeni Buddowie uskuteczniaj wyzwolenie nawet wikszej iloci czujcych istot. Poniewa nie ma adnych nowych czujcych istot, dlatego z czasem wszystkie powinny zosta wyzwolone. Poniewa oczywicie takie wyzwalanie czy te wyganicie

wiatowych istot nie zwiksza ich iloci, wiat musi w kocu znale swj kres. Dlaczego wic Budda milcza, kiedy pytano go o kres wiata?" 109. To co jest tajemne dla zwykej istoty, jest gbok Dharm, iluzoryczn natur wiata, ambrozj nauk Buddy. 110 - 111. Tak jak mona zobaczy powstawanie i rozpad iluzorycznego sonia, chocia powstawanie i rozpad naprawd nie istniej, tak te mona dostrzec powstawanie i rozpad iluzorycznego wiata, chocia powstawanie i rozpad ostatecznie nie istniej. 112 - 113. Tak jak iluzoryczny, ale oszaamiajcy wiadomo so nie pojawia si znikd, nie zostaje naprawd i nie odchodzi, tak te ten oszaamiajcy wiadomo wiat zudzenia nie pojawia si znikd, nie zostaje naprawd i nie odchodzi. 114. Wskutek tego jego natura znajduje si poza czasem. Jaki, inny od konwencji, wiat jest tam faktycznie obecny, wiat, o ktrym mona by powiedzie, e "jest" lub "nie jest"? 115. To dlatego Budda przez cay czas milcza, kiedy rzecz dotyczya poczwrnego formatu: ograniczony, nieograniczony, zarazem ograniczony jak i nieograniczony, oraz ani ograniczony ani nieograniczony. Pierwsz skrajno wiata jako posiadajcego granice gosz nihilici, ktrzy powiadaj, e ego znajduje kres w tym yciu i nie przechodzi do nastpnego ycia. Drug skrajno wiata jako nie posiadajcego granic gosz samkhjowie, ktrzy powiadaj, e ego przechodzi z tego ycia do nastpnego. Trzeci skrajno wiata jako zarwno posiadajcego jak i nie posiadajcego granic gosz dajnowie, ktrzy powiadaj, e stany ego maj granice, lecz natura ego jest nieograniczona. Czwart skrajno wiata jako ani posiadajcego ani nie posiadajcego granic, gosz przedstawiciele buddyjskiej szkoy pudgalawada, ktrzy utrzymuj, e cakowicie niemoliwe do przewidzenia jako to, czy prawdziwe ego jest trwae czy nietrwae. 116 - 117. Kiedy ciao, ktre - jako obiekt zmysw - jest nieczyste i niesubtelne, nie zatrzymuje si w umyle [jako nieczyste], chocia przez cay czas jest widoczne, to w jaki wwczas sposb ta Dharma, ktra jest najsubtelniejsza, gboka, ktra nie posiada podstawy i nie przejawia si, moe si bez trudu pojawi umysowi? 118. Rozumiejc, e ta Dharma jest ponadto gboka i trudna do zrozumienia, Budda, Ujarzmiciel, zrezygnowa z jej nauczania. 119. Ta Dharma, bdnie zrozumiana, niszczy niemdrych, Niemdry to kto kto akceptuje pustk, ale uwaa j za nico. poniewa [wskutek tego] ugrzzn w brudach nihilistycznych pogldw. 120. Co wicej, gupiec, ktry wyobraa sobie, e jest mdrcem, To kto kto uwaa, e pustka oznacza odrzucenie przyczyny i skutku, wskutek czego odrzuca pustk. doprowadza sw natur do zguby przez odrzucenie [pustki] i z powodu swego bdnego rozumienia wpada do przeraajcego pieka.

121 - 122. Tak jak wskutek niewaciwego odywiania mona si doprowadzi do zguby, a dziki prawidowemu odywianiu osign dugie ycie, uwolni si od chorb, zyska si i zadowolenie, tak te niewaciwym rozumieniem mona si doprowadzi do zguby, mona te jednak z pomoc waciwego zrozumienia osign bogo i cakowite owiecenie. 123. Dlatego po porzuceniu wszystkich nihilistycznych pogldw dotyczcych pustki, do wszelkich stara, aby we waciwy sposb osign zrozumienie w celu osignicia wszystkich swoich celw. 124. Jeeli ta nauka nie zostanie prawdziwie zrozumiana, zatriumfuje koncepcja "ja", wskutek czego pojawi si pozytywne i negatywne dziaania, co z kolei spowoduje pomylne i niepomylne odrodzenia. 125. Dopki nauka, ktra niszczy bdn koncepcj "ja" nie zostanie poznana, zawsze dbaj o praktyk dawania, etyki i cierpliwoci. 126. Krlowi, ktry wykonuje dziaania ze wstpn, poredni i kocow praktyk, nic zego si nie stanie teraz, ani w przyszoci. 127. Wraz z praktyk pojawi si sawa i szczcie; nie dowiadczy si strachu, ani teraz, ani w godzin mierci. W nastpnym yciu rozkwitnie szczcie; dlatego zawsze praktykuj. 128. Praktyka to najlepsza polityka; to dziki niej wiat osiga zadowolenie. Ani teraz, ani w przyszoci nie zostanie si oszukanym przez zadowolony wiat. 129. wiat wyraa swe niezadowolenie polityk niepraktykowania; niezadowolenie wiata nie przyniesie ci zadowolenia ani teraz, ani w przyszoci. 130. W jaki sposb ci, ktrzy posiadaj niewaciwe rozumienie i znajduj si na ciece wiodcej do negatywnych odrodze, nieszcznicy cakowicie pochonici wprowadzaniem w bd innych, majcy bdne cele, mog zrozumie to co posiada znaczenie? 131. Jak kto kto jest pochonity oszukiwaniem innych moe by politykiem? Postpujc w ten sposb bdzie oszukiwany w tysicach ywotw. 132. Ten kto poszukuje nieaski dla wroga, powinien pomin jego bdy i dostrzec jego zalety. Pomoe w ten sposb sobie i sprowadzi nieask na wroga. 133. Poprzez dawanie, przyjemn mow, celowe zachowanie i harmoni, Przyjemna mowa oznacza konwersacj opart na wysokim statusie i okrelonym dobru. "Celowe zachowanie" to skonienie innych do praktyki tego, co jest uyteczne. "Harmonia" to osobiste praktykowanie tego, czego naucza si innych. powiniene zgromadzi to co religijne i to co wiatowe.

134. Tak jak prawdziwe sowa krlw same w sobie rodz silne zaufanie, tak te faszywe sowa s najlepszym sposobem spowodowania nieufnoci. 135. To co nie jest kamliwe, jest prawd, a nie tworem umysu. To co innym suy wyczn pomoc, jest prawd; przeciwiestwem jest fasz, poniewa niczemu nie pomaga. 136. Tak jak wspaniaa dobroczynno skrywa bdy krlw, tak te skpstwo niszczy cae ich bogactwo. 137. W spokoju istnieje gbia, z ktrej powstaje najwyszy szacunek. Z szacunku wywodzi si wadza i panowanie; dlatego zachowaj spokj. 138. Z mdroci powstaje niezachwiany umys. Nie polegajc na innych, dochowujc wiernoci i nie oszukujc, cakowicie oddaj si mdroci. 139. Wadc ludzi posiadajcego cztery rodzaje dobroci - prawd, dawanie, spokj i mdro - wychwalaj bogowie i ludzie, jako e same w sobie s one czterema dobrymi praktykami. 140. Zawsze zwiksza si mdro i praktyka kogo, kto dotrzymuje towarzystwa tym, ktrych mowa jest zbawienna, ktrzy s czyci, mdrzy, wspczujcy i nieskalani. 141. Usuni mwcy s rzadkoci, jeszcze rzadsi s suchacze, cigle te brakuje sw, ktre, chocia nieprzyjemne, natychmiast pomagaj. 142. Dlatego po zrozumieniu, e nieprzyjemne jest pomocne, dziaaj szybko, jak chory przyjmujcy lek wymiotny od kogo kto ma kochajc natur. 143. Zawsze majc na wzgldzie to, e ycie, zdrowie i wasno s nietrwae, dokonasz intensywnego wysiku, aby po prostu dopeni praktyki. 144. Widzc, e mier jest pewna, e po mierci bdzie si cierpie z powodu negatywnoci, nie powiniene ich popenia, chocia mog dawa przemijajc przyjemno. 145. Czasami [ju w tym yciu] dowiadcza si czego strasznego, a czasami nie; Jeeli kto pociesza si tym, [e teraz nie dowiadcza jeszcze skutkw swych czynw], to dlaczego nie obawia si czego innego? Dlaczego pojawia si strach przed nie popenionymi dziaaniami, kiedy widoczne s ich skutki? 146. Oszaamianie si [alkoholem i dragami] prowadzi do pogardy wiata, marnuje si zdrowie, doprowadza do zguby swoje sprawy. Stany zudzenia powoduj niewaciwe dziaania - dlatego nigdy si nie odurzaj. 147. Hazard powoduje skpstwo, nieporozumienia, nienawi, szachrajstwo, oszukiwanie, dziko, kamstwa, bezsensown i szorstk mow - dlatego nigdy nie zajmuj si hazardem. 148. dza wobec kobiety pochodzi gwnie z mylenia, e jej ciao jest

czyste. Jednak w kobiecym ciele nie ma nic czystego. 149. Usta to naczynie, ktre wypenia cuchnca lina i brud kryjcy si midzy zbami; w nosie s pyny, smarki i luz, oczy to brud i zy. 150. Ciao to naczynie wypenione ekskrementami, moczem, pucami i wtrob; ten kto posiada nieczyste widzenie i nie postrzega kobiety w ten sposb - poda jej ciaa. 151. Tak jak niektrzy gupcy pragn ozdobnego garnka z brudem, tak te yjcy w niewiedzy ignorant i czowiek wiatowy podaj kobiet. 152. Jeeli wiat jest silnie przywizany do wstrtnego, obrzydliwego ciaa, ktre powinno spowodowa utrat przywizania, to jak moe to prowadzi do uwolnienia si od podania? 153. Tak jak winie bardzo tskni za rdem ekskrementw, moczu i wymiotw, tak i podliwi kieruj sw dz do rda ekskrementw, moczu i wymiotw. 154. To brudne miasto ciaa z dziurami wystawionymi na elementy, jest przez gupie osoby nazywane obiektem przyjemnoci. 155. Jeeli raz zobaczye brud ekskrementu, moczu itd., to jak moesz czu pocig do ciaa, ktre si ze skada? 156. Dlaczego miaby podliwie pragn tego w czym dostrzegasz form brudu, wytworzon z ziarna, ktrego esencj jest brud, mieszanina krwi i spermy? 157. Ten kto ley na ohydnej masie, pokrytej skr wilgotn od pynw, po prostu ley na czubku kobiecego pcherza. 158. Jeeli wszystkie ciaa kobiece s ohydne, bez wzgldu na to czy s pikne czy brzydkie, stare czy mode, to czemu naley przypisa powstanie dzy? 159. Podobnie jak podanie brudu nie jest odpowiednie, chocia posiada on dobry kolor i ksztat w caej swej wieoci, tak samo rzecz si ma z kobiecym ciaem. 160. Jak si to dzieje, e natura tych obrzydliwych zwok, zgnia masa pokryta z zewntrz skr, nie jest widoczna, skoro wyglda tak bardzo przeraajco? 161. "Skra nie jest cuchnca, jest jakby paszczem". Jak moe by czysta jeli skrywa mas brudu? 162. Chocia wazon moe wyglda piknie z zewntrz, pomstuje si na niego, gdy wypenia go brud. Dlaczego jednak nie pomstuje si na ciao, ktre z natury jest cuchnce?

163. Jeeli pomstujesz na brud, dlaczego nie narzekasz na to ciao, ktre kala czyste kadzida, girlandy, poywienie i napoje? 164. Jeeli pomstuje si na wasne lub cudze brudy moralne, to dlaczego sprzeciwu nie budz wasne i cudze brudy cielesne? 165. Skoro twoje ciao jest tak brudne jak ciao kobiety, czy nie powiniene zaniecha podania ego wasnego i innych? 166. Jeeli sam oczyszczasz to ciao, sczce si z dziewiciu ran Dziewi cielesnych otworw to: oczy, uszy, nos, usta, genitalia i odbyt. i nadal nie uwaasz je za brudne, jaki poytek wyniesiesz z najgbszych poucze? 167. O jake bezwstydny jest kady kto ukada wiersze stosujc metafory, ktre uwzniolaj to ciao! O jake gupi! Jak enujcy w obliczu mdrcw! 168. Czujce istoty, ktre przesania ciemno niewiedzy, kc si z sob o to czego pragn, jak psy wyszarpujce sobie odrobin brudu. 169. Kiedy dranie si ran, mona w tym znale przyjemno, ale wci bardziej przyjemne jest nie posiadanie adnych ran. W wiatowych pragnieniach mona znale przyjemno, lecz wiksz przyjemno daje nie posiadanie pragnie. 170. Jeeli przeanalizujesz to w ten sposb, to nawet jeli nie uwolnisz si od pragnie, to poniewa twoje pragnienia si zmniejszyy, nie bdziesz ju czu podania w stosunku do kobiet. 171. Polowanie na zwierzta stanowi nie koczc si przyczyn krtkiego ycia, cierpienia i pieka; dlatego powstrzymaj si od zabijania. 172. Zy jak w z zatrutymi kami, z ciaem poplamionym brudem, jest ten kto budzi przeraenie w napotkanych cielesnych istotach. 173. Tak jak rolnicy ciesz si, widzc zbierajce si chmury deszczowe, tak te ten kto zadowala napotkane cielesne istoty, jest dobry. 174 - 175. W ten wanie sposb zawsze stosuj zasady praktyki, a nie te, ktre si im sprzeciwiaj. Jeeli ty i wiat pragniecie osign najwysze owiecenie, jego korzeniami s: altruistyczna aspiracja do owiecenia, wspczucie stabilne jak Meru, krl gr, ktre dociera do wszystkich czci wiata oraz mdro, ktra nie polega na dualizmie. 176. O wielki krlu, posuchaj jak twoje ciao zostanie wyposaone w dwa i trzydzieci znamiona wielkiej istoty. 177. Dziki waciwemu poszanowaniu dla relikwiarzy, Tutaj relikwiarze oznaczaj rzeczywistych Buddw. witobliwych istot, zwierzchnoci i starszych, staniesz si Wadc Wszechwiata, a na twoich przepiknych

rkach i stopach pojawi si znak k [Dharmy]. 178. O krlu, jeeli zawsze bdziesz cile przestrzega zwizanych z praktyk lubowa, staniesz si Bodhisattw o bardzo paskich stopach. 179. Dziki darom i agodnej mowie, celowemu, zgodnemu i harmonijnemu zachowaniu, narodzisz si z domi o przepiknych palcach poczonych [wietlnymi] bonami. 180. Dziki obfitemu rozdawaniu najlepszego jedzenia i picia, otrzymasz przepikne i mikkie rce i stopy; twoje donie, stopy, koci opatki i kark szyi bd szerokie, wskutek czego bdziesz mia due ciao, a tych siedem rejonw bdzie szerokich. 181. Jeeli nikomu nie bdziesz szkodzi i uwolnisz skazanych, osigniesz pikne, proste, due i bardzo wysokie ciao o dugich palcach i szerokich tyach pit. 182. Dziki sprzyjaniu praktykom, ktre lubowae wykonywa, kolor twojej skry zyska na znakomitoci, twoje kostki nie bd wydatne, a wosy na ciele bd rosn do gry. 183. Dziki gorliwemu poznawaniu wiedzy, sztuk, itd., a take wskutek dzielenia si z innymi swoim poznaniem, otrzymasz ydki antylopy, inteligentny umys i wielk mdro. 184. Jeeli inni szukaj twojego bogactwa i posiadoci, to dziki dyscyplinie natychmiastowego dawania otrzymasz szerokie rce, przyjemn powierzchowno i staniesz si przywdc wiata. 185. Dziki pogodzeniu zwanionych przyjaci, twj wspaniay tajemny organ wycofa si do wewntrz. 186. Dziki dawaniu dobrych domw i miych, wygodnych dywanw, twoja skra bdzie bardzo mikka jak nieskazitelnie czyste zoto. 187. Dziki dawaniu najwyszej wadzy [czyli krlestw] i waciwemu naladowaniu nauczyciela, zostaniesz obdarzony wszystkimi wosami i krgiem wosw pomidzy brwiami. 188. Dziki agodnej i ujmujcej mowie, jak rwnie dziki wpywaniu na dobr mow [innych], osigniesz zakrzywione ramiona i podobn do lwa grn poow ciaa. 189. Jeeli opiekujesz si chorymi i leczysz ich, bdziesz mia szerok pier, y w naturalny sposb i wszystko bdzie ci smakowa najlepiej. 190. Dziki inicjowaniu dziaa harmonizujcych z praktyk, na szczycie twojej gowy zarysuje si wypuko, a [twoje ciao] bdzie symetryczne jak drzewo bananowca. 191. Dziki mwieniu przez lata prawdziwych i mikkich sw, twj jzyk, o

panie ludzi, bdzie dugi, a twj gos bdzie gosem Brahmy. 192. Dziki mwieniu sw prawdy, twoje policzki - zawsze i we wszystkich czasach jak policzki lwa - bd twarde i wspaniae. 193. Dziki okazywaniu wielkiego szacunku, sueniu innym i robieniu tego co naley, twoje zby bd lni, bardzo biae i rwne. 194. Dziki dugotrwaej prawdomwnoci i mowie, ktra nie stosuje podziaw, bdziesz mia czterdzieci zbw, ustawionych rwno w rzdzie. 195. Dziki patrzeniu na rzeczy z mioci i bez podania, nienawici czy zudzenia, twoje oczy bd jasne i niebieskie, z rzsami jak u byka. 196. W ten sposb mona w skrcie przedstawi te dwa i trzydzieci oznaki wielkiego lwa istot, wraz z ich przyczynami. 197. Osiem mniejszych znamion powstaje z harmonijnej przyczyny mioci; Obawiajc si, eby ten tekst nie by zbyt dugi, nie bd go wyjania, o krlu. 198. Uwaa si, e posiadaj je wszyscy Wadcy Wszechwiata, lecz czystoci, blasku i pikna ich ciaa, nie mona nawet prbowa porwna z tymi jakie posiada Budda. 199. Mwi si, e wszystkie wiksze i mniejsze oznaki Wadcy Wszechwiata powstaj z pojedynczego aktu ufnoci w Krla Ujarzmicieli. 200. Jednak zasuga nagromadzona jednoupunktowionym umysem przez sto razy dziesi milionw eonw nie jest w stanie wytworzy nawet jednego poru skry Buddy. Jak jasno soc przypomina nieco blask wietlikw, tak te znamiona Buddy nieco przypominaj te, ktre posiada Wadca Wszechwiata. Rozdzia Trzeci NAGROMADZENIA DLA OWIECENIA 201. Usysz, o wielki krlu, jak wielkie pisma mahajany mwi o powstawaniu znamion Buddy z niepojtej zasugi. 202. Zasuga, ktra stwarza wszystkich rawakw, nie-rawakw i pratjekabuddw oraz ca zasug przemijajcego wiata, jest niezmierzona jak sam wszechwiat. 203. Dziki takiej zasudze, powikszonej dziesi razy osiga si jeden por ciaa Buddy. W ten sam sposb powstaj wszystkie pory ciaa Buddy. 204. Dziki stukrotnemu powikszeniu zasugi, ktra wytwarza wszystkie pory ciaa Buddy, osiga si jedno pomylne, mniejsze znamienie. 205. O krlu, tyle zasugi ile potrzeba dla jednego, pomylnego, mniejszego znamienia, potrzeba dla kadego z osiemdziesiciu znamion.

206. Dziki stokrotnemu zwikszeniu nagromadzenia zasugi, ktre pozwala na osignicie osiemdziesiciu pomylnych, mniejszych znamion, pojawia si jedna wiksza oznaka wielkiej istoty. 207. Dziki tysickrotnemu zwikszeniu obszernej zasugi, bdcej przyczyn osignicia trzydziestu mniejszych znamion, powstaje skarbnica wosw [czyli krg wosw pomidzy brwiami] podobna do wschodu ksiyca w peni. 208. Dziki stutysickrotnemu zwikszeniu zasugi potrzebnej na osignicie skarbnicy wosw, powstaje wybrzuszenie na szczycie gowy o niewidocznym [rozmiarze]. [Dziki zwikszeniu o milion razy powikszonej sto tysicy razy zasugi potrzebnej do osignicia skarbnicy wosw, pojawia si wspaniao, nadajca waciw eufoni mowie Buddy i jej szedziesiciu waciwociom.] 209 - 210. Chocia taka zasuga jest niezmierzona, poniewa mwi si, e zwizo posiada miar, a to wszystko dziesi razy przewysza zasug wiata, to jeli ju przyczyny Nirmanakaji Buddy s niezmierzone jak [przyczyny] wiata, to jak mona zmierzy przyczyny Dharmakaji? 211. Jeeli przyczyny wszystkich rzeczy s niewielkie, chocia powoduj szeroko rozgazione skutki, myl, e niezmierzone przyczyny Stanu Buddy posiadaj moliwe do zmierzenia skutki, musi zosta wyeliminowana. 212. Nirmanakaja Buddy powstaje z nagromadzenia zasugi, a Dharmakaja, o krlu, powstaje, mwic pokrtce, z nagromadzenia mdroci. 213. W ten sposb te dwa nagromadzenia powoduj osignicie Stanu Buddy. Krtko mwic, zawsze polegaj na zasudze i mdroci. 214. Nie bd opieszay, jeli chodzi o to [nagromadzenie] zasugi, [pozwalajce na] osignicie owiecenia, poniewa rozumowanie i pisma mog odwiey wasny umys. 215. Tak jak ziemia, woda, ogie i wiatr s we wszystkich kierunkach nieograniczone, tak i cierpienie czujcych istot nie zna granic. 216. Dziki swemu wspczuciu Bodhisattwowie wyprowadzaj te niezliczone czujce istoty poza cierpienie i ugruntowuj je wyranie w Stanie Buddy. 217 - 218. Bez wzgldu na to czy ten kto pozostaje nieugity, pi czy nie pi, po dogbnym przyjciu na siebie [lubowania wspczucia], mimo i moe sta si niesumienny, zawsze gromadzi zasug tak nieograniczon jak wszystkie czujce istoty, poniewa ich ilo nie zna granic. Wiedz, e skoro [przyczyny] s nieograniczone, to nietrudno osign nieograniczony Stan Buddy. 219. [Bodhisattwa] przebywa [w wiecie] przez nieograniczony czas, dla

nieograniczonych czujcych istot szuka nieograniczonych [waciwoci] owiecenia i wykonuje nieograniczone pozytywne dziaania. 220. Chocia owiecenie jest nieograniczone, jak moe go nie osign z pomoc tych czterech nieograniczonych nagromadze, jeli tylko nie bdzie zwleka dugo zwleka? 221. Nieograniczone nagromadzenia zasugi i mdroci najszybciej wykorzeniaj cierpienia ciaa i umysu. 222. Fizyczne cierpienie zych odrodze, takie jak gd czy pragnienie, powstaje z negatywnoci; Bodhisattwa ich nie popenia, a dziki swojej zasudze nie [cierpi fizycznie] w kolejnych odrodzeniach. 223. Mentalne cierpienie podania, strachu, skpstwa itd., powstaje z zaciemnie; [Bodhisattwa] wie, e nie maj one oparcia i dlatego [cae cierpienie mentalne] moe zosta szybko wykorzenione. 224. Jeeli fizyczny i mentalny bl nie wyrzdza mu szkody, dlaczego ma si zniechca, skoro prowadzi czujce istoty we wszystkich wiatach? 225. Ciko jest znosi cierpienie nawet przez chwil. Po co wic mwi o tym przez duszy czas? Co moe kiedykolwiek wyrzdzi krzywd szczliwemu czowiekowi, ktry nigdy, nawet przez chwil nie cierpia? 226. Jeeli jego ciao nie cierpi, jak moe cierpie jego umys? Dziki swemu wielkiemu wspczuciu odczuwa dla wiata bl i dlatego przebywa w nim tak dugo. Ten bl jest szczegln form szlachetnoci i std nie wynika, e jest on niepodany. 227. Nie popadaj wic w lenistwo, mylc, e Stan Buddy jest czym odlegym. Do wszelkich stara, aby zlikwidowa bdy i skompletowa oba nagromadzenia. 228. Rozumiejc, e niewiedza, podanie i nienawi s wadami, cakowicie jej porzu. Zdajc sobie spraw z tego, e brak podania, brak nienawici i brak niewiedzy s zaletami, praktykuj je z si. 229. Podanie prowadzi do odrodzenia si w postaci godnego ducha, rezultatem nienawici bdzie pieko, a niewiedzy - wiat zwierzcy; powstrzymanie tych [trucizn] powoduje odrodzenie si w postaci boga bd czowieka. 230. Praktyki wysokiego statusu maj na celu wyeliminowanie wszystkich wad i utrzymywanie zalet. Praktyka okrelonego dobra suy pozbyciu si wszystkich bdnych koncepcji z pomoc wiadomoci [rzeczywistoci]. 231. Z szacunkiem i nie oszczdzajc si, powiniene przygotowywa wizerunki Buddy, relikwiarze, wznosi witynie i zapewnia obfito bogactw, poywienia, rzeczy niezbdnych [do ycia] itd. 232. Sporzd, prosz, ze wszystkich cennych substancji wizerunki Buddy o

wspaniaych proporcjach, dobrze zaprojektowane, zasiadajce na lotosach i ozdobione wszystkimi cennymi substancjami. 233 - 234. Ze wszystkich si powiniene podtrzymywa znakomit Dharm i zgromadzenie mnichw, a take ozdabia relikwiarze zotem i fryzami z klejnotw. Aby uszanowa relikwiarze, przyozdabiaj je zotymi i srebrnymi kwiatami, diamentami, koralami, perami, szmaragdami, kocimi oczkami i szafirami. 235. Chcc uszanowa nauczycieli Dharmy, naley ich zadowoli, [ofiarowujc] dobra, suc im i niezmiennie polegajc na Dharmie. 236. Z czci i szacunkiem suchaj nauczyciela, su mu i mdl si do niego; zawsze te darz szacunkiem [innych] Bodhisattww. 237. Nie powiniene szanowa ani skada hodu innym, tirthikom, poniewa wskutek tego ignorant mgby si rozmiowa w bdach. 238. Powiniene dotowa sowo Krla Ujarzmicieli i traktaty, ktrych by autorem, jak rwnie wydawanie ksig i koniecznych do tego celu pir i atramentu. 239. Gdziekolwiek jest szkoa, zapewnij rodki egzystencji nauczycielom, a [w celu zabezpieczenia ich na przyszo] nadaj [im] tytuy wasnoci. Jest to metoda powikszenia mdroci. 240. Aby wykorzeni cierpienie czujcych istot, starych, modych i sabych, powiniene - korzystajc ze swych wpyww - sprowadzi do swego krlestwa golibrodw i medykw. 241. Dziaaj, prosz, w sposb mdry i spraw, aby pojawiy si hotele, orodki zabaw, groble, stawy, obere, zbiorniki wodne, ka, jedzenie, trawa i drewno. 242. We wszystkich wityniach i miastach za domy noclegowe, a we wszystkich jaowych zaktkach kraju pobuduj zbiorniki wodne. 243. Zawsze wspczujco dbaj o chorych, bezbronnych, dotknitych przez cierpienie, tych o niskim pochodzeniu i ubogich. Do wszelkich stara, aby ich nakarmiono. 244. Jelii nie obdarowujesz mnichw i ebrakw odpowiednim na dan por roku jedzeniem, piciem, podami rolnymi, ziarnem i owocami, sam nie powiniene ich spoywa. 245. W miejscach gdzie znajduj si zbiorniki wodne, umie buty, parasole, filtry wodne, pincety do usuwania kolcw, igy, nitki i wachlarze. 246. Do naczy w trzy lecznicze owoce, trzy leki na gorczk, maso, mid, balsam do oczu, antidota na trucizny, spisane zaklcia i recepty.

247. W miejsach gdzie znajduj si naczynia, umie maci dla ciaa, stp i gowy, wen, niewielkie krzesa, papki, soje, garnki, siekiery, itd. 248. W cieniu umie, prosz, niewielkie pojemniki z sezamem, ryem, ziarnem, jadem, melas i odpowiedni wod. 249. Naka, prosz, godnym zaufania ludziom, aby w pobliu otworw mrwczych kopcw zawsze kadli jedzenie, wod, cukier i stert ziarna. 250. Przed i po jedzeniu ofiaruj odpowiednie poywienie godnym duchom, psom, mrwkom, ptakom, itd. 251. Zapewnij szerok opiek skazanym, ofiarom [klsk ywioowych], dotknitym przez choroby, oraz wiatowym istotom w rejonach walk. 252. Zapewnij dotknitym nieurodzajem rolnikom ziarno i rodki egzystencji, a poprzez obnienie progu wyeliminuj wysokie podatki. 253. Ochraniaj [biednych] od blu niedostatku, nie nakadaj nowych opat i zredukuj te, [ktre s cikie], uwolnij ich od cierpienia [spowodowanego widokiem] stojcego pod drzwiami [poborcy podatkowego]. 254. W swoim i innych krajach wyeliminuj zodziei i bandytw. Ustal, prosz, sprawiedliwe ceny, a [gdy brak rzeczy] utrzymuj poziom dochodw. 255. Powiniene w peni zapozna si z dobrymi [radami] proponowanymi ci przez ministrw i zawsze przestrzega ich, jeli przyniesie to wiatu poytek. 256. Tak jak uwielbiasz myle o tym, co zrobi, aby pomc samemu sobie, tak te powiniene pokocha myli o tym, co naley zrobi, aby pomc innym. 257 - 258. Jeeli tylko przez chwil udostpnisz siebie dla poytku innych, tak jak ziemia, woda, ogie, wiatr, zioa i drzewa [s dostpne dla wszystkich], to nawet w czasie jakiego potrzeba na wykonanie siedmiu krokw, w Bodhisattwach, ktrzy dobrze rozporzdzaj rozdawaniem dbr, powstanie zasuga nieograniczona jak niebo. 259. Jeeli dajesz potrzebujcym obdarzone urod dziewczta, to dziki temu opanujesz zaklcia, ktre pozwol ci utrzyma wymienit Dharm. 260. Poprzednio Ujarzmiciel dostarcza obok wszelkich innych potrzeb, itd., osiemdziesit tysicy dziewczt przystrojonych we wszystkie ozdoby. 261. Z mioci rozdawaj wrd ebrakw byszczce ubiory, ozdoby, perfumy, girlandy i rozmaite przyjemnoci. 262. Nie ma wikszego poytku od zapewnienia [udogodnie] tym, ktrzy s pozbawieni moliwoci [studiowania] Dharmy. 263. Moesz nawet poda trucizn tym, ktrym ona pomoe, lecz nie dawaj

nalepszego jedzenia tym, ktrym ono nie pomoe. 264. Tak jak niektrzy powiadaj, e pomoe odcicie palca, ktry uksi w, tak te mwi si, e Ujarzmiciel pomaga innym zsyajc na nich niewygody. 265. Powiniene z najwyszym szacunkiem odnosi si do znakomitej Dharmy i tych, ktrzy jej nauczaj; powiniene z uszanowaniem sucha jej, a nastpnie przekazywa j innym. 266. Nie szukaj przyjemnoci w wiatowych rozmowach, lecz w tym co wykracza poza wiat. Spraw, aby u innych pojawiy si pozytywne waciwoci, tak jak pragniesz ich dla siebie. 267. Nie zadowalaj si naukami, o jakich syszae, prosz, ale zachowaj ich znaczenie i odrniaj [jedne od drugich]. Zdobd si te na wielki wysiek, prosz, aby obdarowa nauczycieli. 268. Nie powtarzaj tekstw wiatowych nihilistw, zaprzesta dysput, ktrych motywem jest duma, nie wychwalaj swoich pozytywnych waciwoci, ale podkrelaj je nawet u swoich wrogw. 269. Nie mw tego co rani, sprawia bl, nie mw ze zym zamiarem o innych i sam analizuj wasne bdy. 270. Powiniene si cakowicie uwolni od bdw o jakich wspominaj mdrcy, a z pomoc swej wadzy spraw, aby inni uczynili to samo. 271. We pod uwag fakt, e krzywdy jakie teraz wyrzdzaj ci inni, spowodoway twoje poprzednie czyny, nie wpadaj wic w gniew, dziaaj w taki sposb, eby nie powodowa wicej cierpienia, a twoje bdy mogy zanikn. 272. Pomagaj innym bez nadziei na nagrod, zno samotnie cierpienie i dziel przyjemnoci z ebrakami. 273. Nie nadymaj si dum, kiedy zdobye dobrobyt bogw. Nie wpadaj w depresj nawet z powodu niekorzystnego ubstwa godnych duchw. 274. Dla wlasnego dobra zawsze mw prawd. Nie mw w aden inny sposb, nawet jeli miaoby ci to kosztowa ycie lub ruin krlestwa. 275. Zawsze przestrzegaj dyscypliny dziaa, tak jak zostao to wyjanione. Wwczas, o sawny, staniesz si najlepszym przykadem dla innych istot na ziemi. 276. Zawsze powiniene dobrze przeanalizowa wszystko zanim zaczniesz dziaa; widzc rzeczy takimi jakie s, nie powiniene polega na innych. 277. Dziki tej praktyce w twoim krlestwie zapanuje szczcie, wszystkie kierunki okryje szeroki baldachim sawy, a twoi ministrowie bd mieli dla ciebie peen szacunek.

278. Przyczyn mierci jest wiele; tych, ktre podtrzymuj ycie jest niewiele, a one rwnie mog si sta powodem mierci. Dlatego nieustannie praktykuj. 279. Jeeli praktykujesz, to mentalne szczcie, ktre zagoci w wiecie i w tobie, przyniesie najwikszy poytek. 280. Dziki praktyce bdziesz zasypia i budzi si szczliwy, bezbdny w swej wewntrznej naturze; nawet twoje sny bd szczliwe. 281. Powi si pomaganiu swoim rodzicom, bd peen szacunku dla zasad swojej linii. Waciwie, cierpliwie i szczodrze eksploatuj swoje zasoby; przemawiaj agodnie i zgodnie z prawd, nie tworzc podziaw. 282. Jeeli w cigu jednego ycia bdziesz przestrzega tego typu dyscypliny, zostaniesz krlem bogw; wwczas cigle bdziesz mg zrobi wicej. Dlatego kontynuuj t praktyk. 283. Nawet [zasuga jaka powstaje w wyniku] ofiarowywania trzy razy dziennie trzystu garnkw z gotowanym poywieniem, nie dorwnuje iloci zasugi jak zdobywa si w jednej chwili mioci. 284. Mimo i [poprzez mio] nie wyzwolisz si, to i tak osigniesz osiem zalet mioci, bogowie i ludzie bd ci przyjacimi, a nawet [istoty pozaludzkie] bd ci ochrania. 285. Osigniesz przyjemnoci umysu i wiele [przyjemnoci ciaa], nie zaszkodz ci trucizna i bro, bez wysiku osigniesz swoje cele, a w kocu odrodzisz si w wiecie Brahmy. 286. Jeeli sprawisz, aby czujce istoty pobudziy denie do owiecenia i umocniy si w nim, twoje denie do owiecenia zawsze bdzie tak niezachwiane jak krl gr, [Meru]. 287. Dziki ufnoci nie zostaniesz pozbawiony wolnego czasu, za spraw etyki znajdziesz pozytywne odrodzenia, a dziki zaznajomieniu si z unjat [pustk], nie bdziesz si przywizywa do adnych zjawisk. 288. Za spraw braku niezdecydowania, twj umys stanie si uwany; dziki myleniu stanie si inteligentny; za spraw szacunku zrozumiesz znaczenie nauk, a jeli je zapamitasz - osigniesz mdro. 289. Jeeli nie bdziesz przeszkadza przekazywaniu i suchaniu nauk, znajdziesz si w towarzystwie Buddw i szybko spenisz swoje pragnienia. 290. Dziki brakowi przywizania zapoznasz si ze znaczeniem Dharmy; jeli nie bdziesz skpy, powiksz si twoje zasoby; jeli powcigniesz dum, staniesz si przywdc [darzonych szacunkiem], a dziki wytrwaemu trzymaniu si Dharmy, zachowasz stan posiadania. 291. Dziki dawaniu piciu esencji [cukru, masa ghi, miodu, oleju

sezamowego i soli], jak rwnie dziki nie straszeniu przeraonych, adna negatywno ci nie zaszkodzi; bdziesz najwikszym wrd potnych. 292. Dziki ofiarowaniu wielu lampek pod relikwiarze i gdzie indziej, oraz stawianiu lampek oliwnych w ciemnych miejscach, otworzy ci si boskie oko. 293. Dziki ofiarowaniu dzwonkw i instrumentw sucych do oddawania czci relikwiarzom, a gdzie indziej bbnw i trombit, otworzy ci si boskie oko. 294. Jeeli nie bdziesz wypomina innym bdw i nie bdziesz obmawia ich uomnych koczyn, ale bdziesz chroni ich umysy, zdobdziesz wiedz o umysach innych. 295. Dziki dawaniu pojazdw i obuwia, dziki sueniu sabym i wspomaganiu nauczycieli mod krwi, zdobdziesz umiejtno stwarzania magicznych emanacji. Polegajc na zredukowaniu wielu emanacji do jednej i vice versa. 296. Dziki dziaaniom sprzyjajcym Dharmie, Czyli wznoszeniu wity i znoszeniu trudnoci dla dobra Dharmy. pamitaniu o jej ksigach i ich znaczeniu, jak i dziki nieskazitelnemu przekazywaniu Dharmy, zapamitasz kontinuum swoich ywotw. 297. Dziki dogbnemu, waciwemu i prawdziwemu poznaniu, e adne zjawisko nie posiada wasnej natury, osigniesz szste jasnowidzenie, ktrze kadzie kres wszelkim splamieniom. 298. Dziki doskonaleniu mdroci rzeczywistoci, ktra - przesycona wspczuciem sucym wyzwoleniu wszystkich czujcych istot - jest ta sama [dla wszystkich zjawisk], staniesz si Zwycizc posiadajcym wszystkie doskonae cechy. 299. Dziki rozmaitym czystym deniom twoja Kraina Buddy oczyci si, a dziki ofiarowaniu klejnotw dla Krla Ujarzmicieli bdziesz wysya nieskoczone wiato. 300. Dlatego widzc jak dziaania i ich skutki zgadzaj si z sob, dla wasnego dobra zawsze pomagaj istotom, bo w ten sposb pomagasz sobie. Rozdzia Czwarty POLITYKA KRLEWSKA 301. Krl, ktry robi to co jest niesprawiedliwe i nieodpowiednie, jest najbardziej chwalony przez swoich poddanych, poniewa trudno stwierdzi, co bdzie lub czego nie bdzie tolerowa; dlatego te nieatwo si dowiedzie co naley, a czego nie naley [mwi]. 302. Jeeli trudno jest skierowa pod czyim adresem poyteczne sowa, choby miay by nieprzyjemne, to c takiego ja, mnich, mog powiedzie krlowi, ktry jest panem wielkiej ziemi?

303. Jednak z powodu saboci jak czuj do ciebie i wspczucia, jakie mam wobec wszystkich istot, powiem ci bez wahania to co jest poyteczne, chocia moe by nieprzyjemne. 304. Bogosawiony powiedzia, e uczniom naley mwi prawd w odpowiednim czasie i ze wspczuciem, w delikatny, uzdrawiajcy i peen znaczenia sposb. Dlatego wanie mwi ci to wszystko. 305. O potny, jeli sowa prawdy wypowiada si bez gniewu, powinno si je zaakceptowa jako co tak odpowiedniego jak woda do kpieli. 306. Zrozum, e mwi ci to co jest poyteczne teraz i w przyszoci. Skorzystaj z tego, by dziaajc, pomaga sobie i innym. 307. Jeeli nie bdziesz wspiera innych bogactwem zdobytym dziki poprzedniemu dawaniu, to wskutek swojej niewdzicznoci i przywizania, w przyszoci nie bdziesz bogaty. 308. Tutaj, w wiecie, pracownicy nie zabieraj z sob na drog zaopatrzenia, za ktre nie zapacili. W ten sam sposb skromni ebracy, ktrzy [to co im dae] stokrotnie zwielokrotni w twoim przyszym yciu, nie zrobi tego bez zapaty. 309. Zawsze miej podniosy umys, rozkoszujcy si doniosymi czynami; z podniosych dziaa wyaniaj si wszystkie doniose skutki. 310. Stwrz orodki Dharmy, siedziby Trzech Klejnotw oraz saw i chwa, ktrej skromni krlowie nie s nawet w stanie wyobrazi. 311. O krlu, najlepiej jest nie budowa orodkw Dharmy, ktre nie podnosz wosw na gowach ssiednich krlw, z powodu zej opinii jaka utrzymuje si nawet po ich mierci. 312. Uyj caego swego bogactwa, aby poprzez twoje wielkie zaangaowanie [w budow wity i sub publiczn] podnioli uwolnili si od dumy, [rwni] znaleli rado, a skromni przezwyciyli swoje skonnoci. 313. [W momencie mierci] bdziesz musia zostawi wszystkie swoje posiadoci i bezsilny pj gdzie indziej, ale wszystko to co zrobie dla Dharmy poprzedzi ci [jako pozytywna karma]. 314. Wszystkie posiadoci poprzedniego krla dostaj si pod kontrol jego sukcesora. W jaki sposb moe wic skorzysta z nich poprzedni krl, ktry chce praktykowa, znale szczcie czy saw? 315. Dziki wykorzystaniu bogactwa, znajduje si szczcie tutaj i teraz; dziki dawaniu, szczcie pojawi si w przyszoci; marnowanie [bogactwa], nie uywanie lub rozdawanie go, przynosz jedynie niedol. Skd wic miaoby si tam znale szczcie? 316. Poniewa podczas umierania zabraknie ci si, nie bd ci mogli zastpi twoi ministrowie, bezwstydnie przestan ci darzy afektem i

zaczn zabiega o aski nowego wadcy. 317. Kiedy wic masz dobre zdrowie, buduj orodki Dharmy, angaujc w to cae swoje bogactwo, poniewa yjesz wrd przyczyn mierci jak lampa stojca na wietrze. 318. Rwnie inne orodki Dharmy zaoone przez poprzedniego krla, wszystkie witynie, itd., powinno si utrzymywa jak poprzednio. 319. Spraw prosz, aby uczszczali do nich ci, ktrzy nie krzywdz innych, nie ami lubowa, s szlachetni, prawdomwni, yczliwi dla goci, cierpliwi, nie s nastawieni wojowniczo i zawsze pracowici. 320. Spraw, aby lepi, chorzy, skromni, pozbawieni opieki, nieszczliwi i uomni, w rwnym stopniu mieli zapewniony dostp do jedzenia i picia. 321. Zapewnij wszelkie moliwe oparcie praktykujcym, ktrzy go nie szukaj, a nawet tym spord nich, ktrzy yj w krajach innych krlw. 322. We wszystkich orodkach Dharmy mianuj ludzi, ktrzy maj w sobie energi, nie s chciwi, s skuteczni, religijni i nie rani innych. 323. Mianuj ministrw, ktrzy znaj si na dobrej polityce, ktrzy praktykuj Dharm, s kochajcy, czyci, przyjacielscy, nieustraszeni, pochodz z dobrej linii, potrafi doskonale zarzdza i s wdziczni. 324. Mianuj generaw, ktrzy s szczodrzy, bez przywiza, odwani, kochajcy, ktrzy w odpowiedni sposb poytkuj [bogactwo krla], s nieugici, zawsze dbaj o innych i praktykuj Dharm. 325. Na administratorw mianuj ludzi, ktrzy s starsi wiekiem, maj religijne skonnoci, s czyci i utalentowani, wiedz co naley zrobi, s uczeni, bez uprzedze, kochajcy i znaj si na dobrej polityce. 326. Co miesic powiniene wysucha jakie mieli wpywy i wydatki, a nastpnie powiniene powiedzie im o wszystkim co powinno by zrobione dla orodkw Dharmy, itd. 327. Jeeli twoje krlestwo istnieje dla Dharmy, a nie dla sawy czy pragnie, wwczas bdzie ono wyjtkowo owocne, a jeli nie, to jego owoc stanie si sprawc nieszczcia. 328. O panie ludzi, poniewa w tym wiecie wikszo ma skonnoci do oszukiwania innych, posuchaj, jakie winno by twoje krlestwo i twoja praktyka. 329. Pozwl, aby otaczali ci ludzie dowiadczeni, z dobrej linii, ktrzy wiedz jaka polityka jest dobra, stronicy od negatywnoci, sympatyczni i wiedzcy, co naley zrobi. 330. Nawet jeli susznie naoyli grzywn, uwizili lub w inny sposb ukarali ludzi, ty, ktry posiadasz serce mikkie wspczuciem, powiniene

zawsze zadba [o przestpcw]. 331. O krlu, dziki wspczuciu powiniene zawsze pobudzi postaw pomocy wobec wszystkich tych ucielenionych istot, ktre popeniy zatrwaajce negatywnoci. 332. Wzbud w sobie wspczucie, zwaszcza wobec mordercw, ktrych czyny zaprawd s straszne; ci o upadej naturze s naczyniami wspczucia dla tych, ktrych natura jest wielka. 333. Po dniu lub piciu dniach uwolnij sabych winiw; nie myl, e inni nigdy nie zostan uwolnieni. 334. Z powodu kadego, o uwolnieniu ktrego nie pomylae, zamiesz lubowania wieckiego praktykujcego; z powodu zamanego lubowania, bdziesz stale gromadzi bdy. 335. Dopki winiowie nie zostan uwolnieni, powinno im si zapewni wygodne warunki pobytu w wizieniu; naley im zapewni fryzjera, kpiel, jedzenie, picie, opiek medyczn i ubranie. 336. Tak jak niegodnych synw karze si, chcc, aby stali si godni szacunku, tak te kar naley wprowadza w czyn ze wspczuciem, a nie z pomoc nienawici czy pragnienia bogactwa. 337. Jeeli raz zanalizowae [postpowanie] gniewnych mordercw i dobrze si z nim zapoznae, powiniene skaza ich na banicj, a nie zabija czy torturowa. 338. W celu utrzymania kontroli, nadzoruj kraj oczami swych agentw; z uwag i pilnoci zawsze rb to, co pozostaje w zgodzie z praktyk. 339. W podniosy sposb, nieustannie szanuj tych, ktrzy s dobrze ugruntowani w pozytywnych waciwociach; obdarowuj i czcij nie tylko ich, ale take wszystkich pozostaych. 340. Ptaki populacji siadaj na krlewskim drzewie, ktre dostarcza cienia cierpliwoci, kwitncych kwiatw szacunku i duych owocw jasnego dawania. 341. Krl, ktrego natur jest dawanie, jest lubiany, jeli jest mocny, podobnie jak pocukrowany pasztecik doprawiony pieprzem kardamonowym. 342. Jeeli zanalizujesz to i wycigniesz wnioski, twoje dziedzictwo nie zdegeneruje si, nie bdzie pozbawione zasad, nie stanie si te systemem pozbawionym rzdw. 343. Nie zabrae swego krlestwa z poprzedniego ycia, nie zabierzesz go te do nastpnego ycia. Poniewa zdobye je dziki pozytywnym czynom, to dziaanie dla jego zdobycia z pominiciem etyki - jest bdne. 344. O krlu, nie szczd wysikw, aby unikn sukcesji ubogich zapasw dla krlestwa poprzez [niewaciwe wykorzystanie] krlewskich zasobw.

345. O krlu, nie szczd wysikw, aby zwikszy sukcesj zasobw krlestwa dziki [waciwemu wykorzystaniu] swych wasnych zasobw. 346. Mimo i Wadca Wszechwiata rzdzi czterema kontynentami, jego przyjemnoci maj zaledwie dwojaki charakter: fizyczny i mentalny. 347. Fizyczne odczucia przyjemnoci to tylko zmniejszajcy si bl; przyjemnoci umysu s dzieem myli, stwarzanej wycznie przez intelekt. 348. Cae bogactwo wiatowych przyjemnoci to tylko pomniejszone cierpienie; jest ono wycznie [tworem] myli, dlatego w istocie nie jest one rzeczywiste. 349. Mona si cieszy kontynentami, krajami, miastami i domami, rodkami transportu, miejscami do siedzenia, ubraniem, oami, jedzeniem, piciem, soniami, komi i kobietami. 350. Kiedy umys przyjmuje ktrykolwiek [z nich za swj przedmiot], mwi si, e znajduje w nim przyjemno; jeli jednak innym [przedmiotom] nie powica si adnej uwagi, nie s one w istocie realnymi [przyczynami przyjemnoci]. 351. Kiedy [wszystkich] pi zmysw, oko, itd., [rwnoczenie] chwyta swoje przedmioty, myl [o przyjemnoci] nie odnosi si [do nich wszystkich]; dlatego wwczas nie wszystkie daj przyjemno. 352. Kiedykolwiek jeden z [piciu] zmysw uzna [za przyjemny] dowolny z [piciu] przedmiotw, wtedy pozostae [przedmioty] nie zostan za takie uznane, poniewa nie s realnymi [przedmiotami przyjemnoci]. Przedmioty uchwycone przez inne zmysy nie mog zosta uznane za przyjemne, poniewa myl o przyjemnoci moe za kadym razem uwaa tylko na jeden przedmiot. 353. Kiedy w polu umysu znajduje si jaki przedmiot z przeszoci, ktry zosta wyowiony przez zmysy, umys wyobraa sobie, e jest on przyjemny. 354. [Mwi si] rwnie, e tutaj, [w wiecie], jeden zmys poznaje jeden obiekt; bez obiektu jest on tak nierzeczywisty jak ten obiekt bez niego. 355. Mwi si, e tak jak dziecko rodzi si w zalenoci od ojca i matki, tak te wiadomo powstaje w zalenoci od zmysu i formy. 356. Przesze i przysze obiekty oraz zmysy s nierzeczywiste. Podobnie rzecz ma si rwnie z teraniejszymi [obiektami], skoro nie s one odrbne od tamtych dwch. Teraniejszo musi zalee od przeszoci i przyszoci, aby mc by obecna, ale jeli teraniejszo nie istnieje w przeszoci i przyszoci, nie moe w peni zalee od nich. Jeeli za teraniejszo istnieje w przeszoci i przyszoci, nie jest od nich rna. 357. Tak jak wskutek bdu zawartego w oku postrzegajcego, [wirujc]

pochodni postrzega si jako koo, tak te zmysy postrzegaj teraniejsze obiekty [tak jakby byy rzeczywiste]. 358. Uwaa si, e zmysy i ich obiekty skadaj si z elementw; skoro jednostkowe elementy s nierzeczywiste, to takimi s rwnie i te obiekty. 359. Gdyby kady element by odmienny, wynikaoby z tego, e mgby zaistnie ogie bez paliwa. Gdyby [elementy] byy zmieszane, nie powinny posiada cech charakterystycznych, a to jest prawd w stosunku do innych elementw. Gdyby cztery elementy byy cakowicie zmieszane z sob, zatraciyby indywidualne cechy charakterystyczne. 360. Poniewa elementy w obu przypadkach s nierzeczywiste, tak samo rzecz ma si z ich poczeniem. Poniewa zoenie jest nierzeczywiste, takimi te s w istocie formy. 361. Poniewa wiadomo, odczuwanie, rozrnienie i ksztatujce siy nie s w aden sposb samoistnymi realnociami, [rwnie przyjemnoci] nie s ostatecznie rzeczywiste. 362. Tak jak zmniejszajcy si bl jest wyobraany jako rzeczywista przyjemno, tak i zmniejszanie si przyjemnoci jest wyobraane jako bl. 363. Dlatego przywizanie do szukania przyjemnoci i oddzielania si od blu, powinny zosta porzucone, poniewa nie posiadaj wasnej natury. Ten kto widzi rzeczy w ten sposb, osiga wyzwolenie. 364. Co widzi [rzeczywisto]? Konwencjonalnie, powiadaj, jest to umys, poniewa bez czynnikw mentalnych nie byoby umysu oraz [drugiego umysu]. Poniewa s nierzeczywiste, nie mog by rwnoczesne. Czy istnieje jaki umys, ktry powiadcza istnienie umysu postrzegajcego rzeczywisto? Gdyby rwnoczenie istnia drugi umys postrzegajcy pierwszy umys, mgby potwierdzi prawdziw egzystencj pierwszego. Jednak wszystkie umysy s uzalenione od czynnikw mentalnych i dlatego s nierzeczywiste; rownie umys potwierdzajcy potrzebowaby kolejnego umysu potwierdzajcego. Dlatego wycznie na poziomie konwencjonalnym mona powiedzie, e umys postrzega rzeczywisto. 365. Zyskujc w ten sposb prawdziw i dokadn wiedz o tym, e czujce istoty s nierzeczywiste, nie s przedmiotem [odradzania si] i nie maj chwytliwych tendencji, wychodzi si [poza cierpienie] jak pozbawiony przyczyny ogie. 366. Rwnie Bodhisattwowie, ktrzy widz to w ten sposb, z pewnoci szukaj doskonaego owiecenia, zachowujc cigo istnienia wycznie dziki swemu wspczuciu. 367 - 368. Tathagata uczy w mahajanie o nagromadzeniach [zasugi i mdroci] Bodhisattww. Z mahajany drwi zdezorientowani, ktrzy si na niej nie poznali. Drwi z mahajany i ci, ktrzy nie poznali wad i zalet, utosamiaj wady z zaletami albo nie lubi zalet.

369. Ten kto lekceway mahajan wiedzc, e szkodzenie innym jest niewaciwe, a pomaganie im jest szlachetne - jest zwany tym, ktry nie lubi zalet. 370. Ten kto lekceway mahajan, rdo wszystkich zalet, gdzie [naucza si] szukania przyjemnoci wycznie na rzecz innych, a nie dla samego siebie - konsekwentnie si spala. 371. Ten kto posiada ufno [w unjat, porzuca j] wskutek bdnego pojmowania; inny, ktry wpada w gniew, [porzuca pustk] poniewa odczuwa wobec niej niech. Jeeli mwi si, e nawet ten kto posiada ufno zostanie strawiony, to c mona rzec o kim kto, lekcewac j, negatywnie si do niej ustosunkowuje. 372. Tak jak medycyna mwi, e trucizn mona wydali poza organizm z pomoc trucziny, tak te nie ma sprzecznoci w powiedzeniu, e to co szkodliwe moe zosta wydalone na zewntrz przez cierpienie? 373. Powszechnie wiadomo, e motywacja okrela praktyk i e najwaniejszy jest umys. Jak wic nawet cierpienie nie miaoby pomc komu, kogo motywacj jest pomaganie innym? 374. Jeeli nawet [w codziennym yciu] bl moe w przyszoci przynie poytek, [to akceptacja cierpienia] poytecznego dla szczcia naszego i innych, bdzie oczywicie pomocna. Ta praktyka od dawna jest znana jako wymienita metoda. 375. Poprzez zaniechanie drobnych przyjemnoci, pojawi si [pniej] duo szczcia. Widzc wiksze szczcie, czowiek zdecydowany powinien zaniecha [teraz] drobnych przyjemnoci. 376. Jeeli takie rzeczy nie mog powsta, wwczas znikn za spraw przepisanego przez lekarzy ostrego leku. [Nierozsdne] jest porzucenie [wielkiej przyjemnoci dla maej]. 377. Czasami to o czym zwykle myli si jako nieprzydatnym, mdrzy uwaaj za dobroczynne. We wszystkich traktatach wyszczeglnia si oglne reguy i wyjtki od nich. 378. Kt inteligentny mgby wymiewa si z czynw motywowanych przez wspczucie i niesplamion mdro, tak jak wyjania to mahajana? 379. Poniewa mahajana posiada wielk rozcigo i gbi, ci, ktrzy powodowani niewiedz - wymiewaj si z niej, to nie praktykujcy i leniwi, ktrzy s wrogami samych siebie i innych. 380. Mahajana ma natur dawania, etyki, cierpliwoci, wysiku, medytacji, mdroci i wspczucia; jak w ogle mogaby ona wyjania rzeczy opacznie? 381. Cele innych [osiga si] poprzez dawanie i etyk, wasne cele - z pomoc cierpliwoci i wysiku. Medytacja i mdro prowadz do wyzwolenia; oto streszczenie sensu mahajany.

382. Cele przynoszenia poytku sobie i innym oraz znaczenie wyzwolenia, zwile przedstawione przez Budd [w hinajanie], s zawarte w szeciu doskonaociach. Dlatego mahajana jest sowem Buddy. 383. Tacy zalepieni ignorancj ludzie nie s w stanie znie mahajany, ktrej Budda naucza jako wielkiej cieki do owiecenia. Na ciek t skadaj si zasuga i mdro. 384. Mwi si, e Zwycizca posiada atrybuty, ktrych nie sposb poj, poniewa [ich przyczyny] s niepojte jak niebo. Dlatego pozwl, aby wielk natur Buddy zaakceptowano zgodnie z wyjanieniami mahajany. 385. Jeeli nawet etyka [Buddy] znajdowaa si poza zasigiem ariputry, dlaczego wic nie miano by zaakceptowa niepojtej, wielkiej natury Buddy? 386. Nauki mahajany dotyczce nie wytwarzania oraz nauki hinajany o zaniku, s t sam pustk, [poniewa ukazuj, e wasna natura] zostaa wygaszona i e nie powstao nic [istniejcego w sposb samoistny]. Pozwl wic, aby mahajana zostaa zaakceptowana [jaka sowo Buddy]. 387. Jeeli pustk i wielk natur Buddy postrzega si w ten rozumny sposb, to jak nauki dwch pojazdw, moe mie nierwn warto dla mdrych? Ta nierwna warto polega na tym, e jedn grup nauk uwaa si za sowo Buddy, a drug nie. 388. To czego Tathagata naucza ze specjaln intencj, nie jest atwe do zrozumienia. Poniewa naucza zarwno jednego jak i trzech pojazdw, powiniene wic ochrania siebie niernicowaniem. Jeeli wskutek zoonoci nie potrafi si zrozumie nauk Buddy, najlepsz postaw wobec nich jest niernicowanie lub obojtno. 389. W niernicowaniu nie ma bdu; bd natomiast ley w lekcewaeniu [nauk]. Dlatego ci, ktrzy szukaj dobra dla siebie, nie powinni lekceway mahajany. 390. Skoro wszystkie denia, uczynki i dedykacje Bodhisattwy nie zostay wyjanione w Pojedzie Suchaczy, jak wic kto mgby zosta Bodhisattw na ich ciece? 391. [W Pojedzie rawakw] Budda nie wyjani podstaw owiecenia Bodhisattwy. Czy istnieje wikszy autorytet w tych sprawach od Zwycizcy? 392. W jaki sposb owoc Stanu Buddy mgby by wikszy, [jeli zosta osignity] na ciece waciwej rawakom, ktrej podstaw jest [owiecenie rawakw], znaczenie czterech szlachetnych prawd oraz rzeczy wspomagajce owiecenie? 393. To co jest oparte na czynach Bodhisattww, nie zostao wymienione w sutrach [hinajany], lecz wyjaniono to w mahajanie; dostrzeone przez to wyranie, powinno zosta zaakceptowane [jako sowo Buddy].

394. Tak jak gramatyk [na pocztku] uczy swych uczniw czyta alfabet, tak i Budda przekazywa swym uczniom nauki, ktre mogli poj. 395. Jednym przekazywa nauki, ktre odwodziy ich od negatywnoci, innym: pozwalajce na zgromadzenie zasugi, a jeszcze innym - nauki oparte na dualizmie. 396. Niektrym przekazywa nauki oparte na niedualizmie, innych naucza tego co gbokie i budzce przeraenie lkliwych, co posiada esencj unjaty i wspczucia oraz rodkw osignicia [najwyszego] owiecenia. 397. Dlatego mdrzy powinni ugasi wszelk nienawi wobec mahajany i pobudzi specjaln ufno do osignicia doskonaego owiecenia. 398. Dziki ufnoci i praktykom wyjanionym w mahajanie, osiga si najwysze owiecenie, a wraz z nim - ca bogo. 399. W czasie [kiedy jeste krlem], powiniene zdecydowanie uwewntrzni praktyk dawania, etyki i cierpliwoci, ktrych nauki przekazuje si w szczeglnoci gowom rodzin. Istot tych nauk jest wspczucie. 400. Jeeli jednak wskutek panujcej w wiecie niesprawiedliwoci trudno jest rzdzi w sposb religijny, wwczas waciwe byoby, aby zosta mnichem, a nastpnie osign wspaniao, [do ktrej prowadzi praktyka]. Rozdzia Pity CZYNY BODHISATTWY 401. Kiedy zostaniesz mnichem, powiniene przede wszystkim wiczy si z energi [w etyce]. Potem zajmij si dyscyplin indywidualnego wyzwolenia, czsto suchaj [recytacji pism] i upewnij si jakie jest ich znaczenie. 402. Nastpnie, znajc drobne bdy porzu rda, ktre naley porzuci; z wysikiem powiniene w peni zrozumie pidziesit siedem bdw. 403. Gniew stanowi zaburzenie umysu, jeszcze bardziej zaburza go wrogo, przemilczenie to ukrycie bdw, a uraza to lgnicie do bdnych cieek. 404. Nieuczciwo to skrajne oszukiwanie; udawanie to umys faszywy; zazdro jest blem spowodowanym pozytywnymi waciwociami innych; skpstwo to strach przed dawaniem. 405. Bycie nieskrpowanym i bezwstydnym to obojtno w stosunku do siebie i innych; bycie nadtym prowadzi do braku szacunku, podczas gdy zy wysiek to splamienie majce swe rdo w gniewie. 406. Arogancja jest wyniosoci, niesumienno to zaniedbywanie zalet; natomiast duma posiada siedem form, ktrych znaczenie wyjani. 407. Przechwalanie si, e jest si niszym od niskich, e dorwnuje si rwnym, lub jest si wikszym (albo rwnym) niskim - nosi nazw dumy ego.

408 - 409. Przechwalanie si, e dorwnuje si tym, ktrzy dziki pewnym waciwociom s lepsi, jest dum bycia najwyszym. Mylenie, e jest si wikszym od najwikszego i uwaanie siebie za najwikszego - jest dum wiksz od dumy. Podobnie jak wrzd w guzie jest to bardzo zoliwe. 410. Mwi si, e wyobraanie sobie wskutek niewiedzy "ja" [istniejcego] w piciu pustych [skandhach], co nosi nazw przywaszczenia - jest dum mylenia "ja". 411. Mylenie, e zdobyo si owoce jeszcze nie zdobyte, jest dum zarozumiaoci. Wychwalanie siebie za niewaciwe czyny, mdrzy zw niewaciw dum. 412. Wymiewanie si z siebie, mylenie sobie: "jestem bezsensowny", nosi nazw dumy skromnoci. Tak w skrcie przedstawia si siedem rodzajw dumy. 413. Hipokryzja to kontrolowanie zmysw w imi dobra i szacunku; przypochlebianie si to mwienie przyjemnych sw w imi dobra i szacunku. 414. Nieuczciwa zdobycz to pochwaa bogactwa innych, aby potem samemu je zdoby. Zrczna zdobycz to wyszydzanie innych po to, by przej ich dobra. 415. Pragnienie dodania korzyci do korzyci, jest wychwalaniem poprzednich zdobyczy; wyliczanie bdw ma na celu powtrzenie bdw zrobionych przez innych. 416. Brak opanowania to egotyczne pobudzenie, ktre jest brakiem szacunku dla innych; lgnicie to przywizanie leniwych ludzi do niewaciwego opanowania. 417. Tworzenie rnic to zrnicowanie zaciemnione podaniem, nienawici bd chaosem; nie spogldanie w umys wyjania si jako nie zastosowanie go do niczego. 418. Ten kto wskutek lenistwa traci szacunek dla podobnych sobie praktykujcych, jest duchowym przewodnikiem, ktry nie idzie po ciece Bogosawionego. Takiego kogo uwaa si za zego. 419. Przywizanie to drobne uwikanie si, jakie powstaje z pragnienia, podczas gdy [silne] przywizanie to wielkie uwikanie si powstae z pragnienia. 420. Zamiowanie do czego to postawa lgnicia to wasnoci; nieodpowiednie zamiowanie to przywizanie do wasnoci innych. 421. Niereligijna dza to zmysowe wychwalanie kobiet, ktre [w istocie] powinno si porzuci. Hipokryzja to [udawanie], e posiada si pozytywne waciwoci, ktrych si nie posiada, poniewa pragnie si negatywnoci. 422. Wielkie podanie to wyjtkowa chciwo sigajca poza szczcie poznania zadowolenia; podanie zdobyczy jest pragnieniem, aby zawsze by

znanym jako kto kto posiada najwysze waciwoci. 423. Brak cierpliwoci to niezdolno do znoszenia krzywd i cierpienia. Nieprzyzwoito to nieposzanowanie dziaa duchowego przewodnika bd nauczyciela. 424. Nie zwaanie na rady to nie poszanowanie porad tych, ktrzy maj podobn praktyk. Zamiar spotkania si z krewnymi to miujce przywizanie do krewnych. 425. Przywizanie do obiektw to zwizanie si z ich waciwociami w celu ich nabycia. Wyobraanie sobie niemiertelnoci to brak udawania odnonie spraw zwizanych ze mierci. 426. Intencja pozwalajca na zrozumienie [wasnych waciwoci] jest myl, ktra dziki pojawieniu si wiedzy i bogactwa innych wemie je sobie za przewodnika. 427. Intencja, w ktrej jest zawarte pragnienie, jest yczeniem pomocy innym motywowanym przez pragnienie. Bycie dotknitym przez szkodliw intencj oznacza, e pragnie si szkodzi innym. 428. Niech to umys chwiejny; pragnienie zespolenia to umys zanieczyszczony. Obojtno to niech do podjcia wysiku, lenistwo wynike ze znuenia. 429. Podatno na wzruszenia to wpyw jaki na ciao i powierzchowno maj nieszczcia. Niech do jedzenia wyjania si jako dolegliwo spowodowan przejedzeniem. 430. Naucza si, e bardzo saby umys jest niemiay i lkliwy; szukanie pragnie jest pragnieniem i poszukiwaniem piciu atrybutw. Pi atrybutw to: formy, dwiki, smaki, zapachy i przedmioty dotyku. 431. Szkodliwa intencja wobec innych wynika z dziewiciu przyczyn, na ktre skada si bezsensowne niepokojenie si o siebie, swoich przyjaci i wrogw, w przeszoci, teraniejszoci i przyszoci. 432. Ospao to brak aktywnoci spowodowana ociaym ciaem i umysem; sen jest drzemk; pobudzenie to brak spokoju ciaa i umysu. 433. Skrucha to aowanie negatywnych czynw, bdce pochodn smutku. Wtpienie to podwjne mylenie na temat prawdy, Trzech Klejnotw, itd. 434. Bodhisattwowie [bdcy gowami rodzin] porzucaj powysze [rady], podczas gdy ci, ktrzy cile przestrzegaj lubowa [mnisich], porzucaj wicej. Uwolnione od tych splamie pozytywnoci mona atwo stosowa. 435. Krtko mwic, zalety jakie stosuj Bodhisattwowie, to: dawanie, etyka, cierpliwo, wysiek, medytacja, mdro, wspczucie, itd. 436. Dawanie to cakowite rozdanie wszystkiego co si posiada; etyka to

pomaganie innym; cierpliwo to porzucenie gniewu, a wysiek to przyjemno jak znajduje si w zaletach. 437. Medytacja to nie dotknite nieszczciem jednoupunktowienie; mdro to stwierdzenie znaczenia prawd; wspczucie to umys, ktry delektuje si wycznie litoci i mioci wobec wszystkich czujcych istot. 438. Z dawania powstaje bogactwo, z etyki szczcie, z cierpliwoci pozytywny wygld, z [wysiku jaki wkada si praktykowanie] zalet powstaje wspaniao, z medytacji spokj, a z mdroci wyzwolenie. Dziki wspczuciu realizuje si wszystkie cele. 439. Z rwnoczesnej doskonaoci wszystkich tych siedmiu [zalet] powstaje sfera niepojtej mdroci, patronat nad wiatem. 440. Tak jak Pojazd rawakw wyjania osiem poziomw rawakw, tak te mahajana wyjania dziesi stopni Bodhisattwy. 441. Pierwszy stopie nosi nazw Stanu Wielkiej Radoci, poniewa Bodhisattwa jest uradowany. Porzuca trzy zwizania Uwaanie, e fizyczne i mentalne skandhy, ktre stanowi przejciowe zoenie, s prawdziw jani; chorobliwe wtpinie oraz przekonanie, e za etyka i dyscyplina s pozytywne i najwiksze. i rodzi si w linii Tathagatw. 442. Kiedy te waciwoci dojrzej, doskonao dawania staje si najwiksza; wibruje w stu wiatach i staje si wielkim wadc wiata. 443. Drugi [stopie] nosi nazw Stanu Nieskazitelnej Czystoci, poniewa dziesi [pozytywnych] dziaa ciaa, mowy i umysu jest nieskalanych, a on w naturalny sposb przebywa w nich. 444. Kiedy te waciwoci dojrzej, doskonao etyki stanie si najwiksza. Bodhisattwa staje si Wadc Wszechwiata, pomagajcym istotom, mistrzem wspaniaych [czterech kontynentw] oraz siedmiu cennych substancji. 445. Trzeci [stopie] nosi nazw Stanu Iluminacji, poniewa wwczas powstaje uspokajajce wiato mdroci, a wraz z nim jasnowidzce wizje; jednoczenie cakowicie zanikaj pragnienie i nienawi. 446. Kiedy te waciwoci dojrzej, Bodhisattwa praktykuje najwysze czyny cierpliwoci, a po cakowitym wygaszeniu pragnienia staje si wielkim, mdrym krlem bogw. 447. Czwarty [stopie] nosi nazw Stanu Promiennej Mdroci, poniewa w tym, ktry w doskonay sposb kultywuje to co wspomaga owiecenie, pojawia si wiato prawdziwej mdroci. 448. Kiedy te waciwoci dojrzej, Bodhisattwa staje si krlem bogw w [niebie Jamy], w ktrym nie ma walki, Nabiera te zrcznoci w tumieniu pogldu mwicego, e przemijajce zoenie [jest prawdziw jani].

449. Pity [stopie] nosi nazw Stanu Niezwycionej Mocy, poniewa wszystkie negatwynoci maj ogromny kopot ze zwycieniem go. Zyskuje zrczno w poznawaniu subtelnych znacze szlachetnych prawd, itp. 450. Kiedy te waciwoci dojrzej, stanie si krlem bogw i zamieszka w Radosnym Niebie Tuszita; przezwyciy rda nieszcz i pogldy wszystkich tirthikw. 451. Szsty [stopie] nosi nazw Stanu Bezporedniej Obecnoci, poniewa Bodhisattwa zblia si wtedy do waciwoci Buddy. Wskutek zaznajomienia si ze spokojnym przebywaniem (szine) i szczeglnym wgldem (lhagthong), osiga zanik, przez co postpuje [w mdroci]. 452. Kiedy te waciwoci dojrzej, stanie si krlem bogw [w niebie Nirmanarati], ktre sobie upodobao emanacje. rawakowie nie s w stanie go przewyszy, poniewa [Bodhisattwa] uspokaja dum wyniosoci. 453. Sidmy [stopie] nosi nazw Dalekosigajcego, poniewa wzrasta liczba [waciwoci Bodhisattwy]. Z chwili na chwil moe wnikn w rwnowag zaniku. 454. Kiedy te waciwoci dojrzej, stanie si mistrzem bogw [w niebie Paranirmitavaavartin], kontrolujcym emanacje innych. Zostanie wielkim przywdc nauczycieli, poniewa zna bezporedni realizacj [czterech] szlachetnych prawd. 455. smy [stopie] nosi nazw modzieczego Stanu Niezachwianej Staoci. Za spraw braku konceptualnoci jest nieporuszony, a sfery aktywnoci jego ciaa, mowy i umysu s niepojte. 456. Kiedy te waciwoci dojrzej, staje si Brahm, mistrzem tysica wiatw. Niszczyciele Wrogw, Pratjekabuddowie, itp., nie s w stanie przewyszy go pod wzgldem ugruntowania si [w znaczeniu nauk]. 457. Dziewity stopie nosi nazw Stanu Chwalebnej Mdroci. Bodhisattwa jak regent osiga indywidualn realizacj, a przez to chwalebn mdro. 458. Kiedy te waciwoci dojrzej, staje si Brahm, mistrzem miliona wiatw. Niszczyciele Wrogw, itd., nie s w stanie przewyszy go jeli chodzi o reagowanie na problemy pojawiajce si w mylach czujcych istot. 459. Dziesity [stopie] nosi nazw Stanu Nagromadzonych Chmur Dharmy, z powodu deszczu wymienitej Dharmy jaki spada wtedy na Bodhisattw, bogosawionego wiatem Buddw. 460. Kiedy te waciwoci dojrzej, [Bodhisattwa] staje si mistrzem bogw Czystych Sfer, najwyszym panem i mistrzem sfery nieskoczonej mdroci. 461. W ten sposb tych dziesi stopni zyskao rozgos jako dziesi stopni Bodhisattwy. Stan Buddy jest czym innym, poniewa pod kadym wzgldem jest niepojty.

462. Mwi si po prostu, e jego bezgraniczny zasig obejmuje dziesi mocy; kada z jego mocy jest rwnie niezmierzalna jak [nieograniczona jest liczba] wszystkich przemieszczajcych si istot. 463. Mwi si, e nieograniczono [waciwoci] Buddy we wszystkich kierunkach przypomina nieograniczono przestrzeni, ziemi, wody, ognia i wiatru. 464. Jeeli przyczyny zostay [zredukowane] do zwykej [miary] i nie uwaa si ich za nieograniczone, nie uwierzy si w nieograniczono [waciwoci] Buddy. 465. Dlatego przed wizerunkiem, relikwiarzem lub czym innym, mw trzy razy dziennie tych dwadziecia strof: 466. Szukajc schronienia posiadajcego wszelkie formy szacunku u Buddy, we wspaniaej Dharmie, Najwyszej Sandze i u Bodhisattww - skaniam si przed wszystkimi, ktrzy s warci czci. 467. Odwrc si od wszelkich negatywnoci; dogbnie utrzymujc wszystkie zalety, bd podziwia ca zasug wszystkich czujcych istot. 468. Z pochylon gow i zoonymi domi bagam doskonaych Buddw, aby obracali koem Dharmy i pozostali w samsarze, dopki cakowicie nie opustoszeje. 469. Oby dziki zasudze jaka powstaa z [napisania] tego [tekstu], a take tej, ktr zgromadziem w przeszoci i zgromadz w przyszoci wszystkie czujce istoty zaczy dy do najwyszego owiecenia. 470. Oby wszystkie czujce istoty posiady wszystkie niesplamione moce i waciwe rodki utrzymania oraz zyskay wolno od wszelkich dziaa i chwil cakowitego zaangaowania. 471. Oby wszystkie czujce istoty znalazy w swych rkach klejnoty i oby wszystkie, niezliczone, a niezbdne do ycia rzeczy pozostay nie zuyte tak dugo jak dugo bdzie trwa cykliczna egzystencja. 472. Oby wszystkie istoty zawsze [odrodziy si] jako najwiksi wrd ludzi. Czyli tacy, ktrzy s w stanie praktykowa cieki mahajany i wadrajany. Oby wszystkie czujce istoty posiady mdro i znalazy oparcie [w etyce]. 473. Oby wszystkie czujce istoty miay dobr cer, przyjemn powierzchowno, wielk urod, byy silne, wolne od chorb i dugo yy. 474. Oby wszystkie wywiczyy si w rodkach [wygaszenia cierpienia] i wyzwoliy si od niego, zostay wchonite w Trzy Klejnoty i wielkie bogactwo nauki Buddy. 475. Oby zostay ozdobione przez niesplamion: mio, wspczucie, rado, bezstronno, dawanie, etyk, cierpliwo, wysiek, medytacj i

mdro. 476. Oby posiady wszystkie wiksze i mniejsze znamiona [Buddy], po cakowitym skompletowaniu dwch nagromadze [zasugi i mdroci] i oby bez przeszkd przemierzyy dziesi niezrwnanych stopni. 477. Obym sam zosta cakowicie wyposaony w te i we wszystkie pozostae pozytywne waciwoci, obym uwolni si od wszelkich wad i posiad najwysz mio w stosunku do wszystkich czujcych istot. 478. Obym udoskonali wszystkie zalety, na zdobycie ktrych maj nadziej wszystkie czujce istoty i obym mg zawsze umierzy cierpienie wszystkich czujcych istot. 479. Oby te istoty we wszystkich wiatach, ktrych zmartwieniem jest strach, stay si cakowicie nieustraszone, gdy tylko usysz moje imi. 480 - 481. Oby dziki ujrzeniu lub pomyleniu o mnie, istoty osigny w swoim kontinuum ycia wielk rado, naturaln wolno od bdw, wyrane nakierowanie na cakowite owiecenie i pi jasnowidzcych mocy. Obym zawsze, na wszelkie moliwe sposoby, wszystkim czujcym istotom przynosi pomoc i szczcie. 482. Obym zawsze, nie wyrzdzajc im krzywdy, powstrzyma rwnoczenie we wszystkich wiatach wszystkie istoty, ktre pragn popenia negatywne czyny. 483. Obym zawsze stanowi obiekt radoci, poniewa wszystkie czujce istoty - zgodnie z ich pragnieniami i bez przeszkd - s ziemi, wod, ogniem, wiatrem, zioami i lasami. 484. Obym by tak cenny dla czujcych istot jak ich wasne ycie i oby one byy dla mnie bardzo cenne; oby ich negatywnoci zaowocoway we mnie, a moje zalety w nich. 485. Obym pozosta [w tym wiecie] tak dugo dopki wszystkie czujce istoty nie zostan wyzwolone i obym pracowa dla nich nawet po osigniciu owiecenia. 486. Gdyby zasuga jaka powstaa dziki tej modlitwie moga uzyska ksztat, nigdy nie byaby w stanie zapeni wiatw, ktre s tak liczne jak ziarna piasku w Gangesie. 487. Tak powiedzia Bogosawiony, a rozumowanie jest nastpujce: [Nieograniczono zasugi] yczcej pomocy nieograniczonym wiatom czujcych istot przypomina [nieograniczon ilo tych istot]. 488. Praktyka, ktr pokrtce ci wyjaniem, powinny zawsze by ci tak drogie jak wasne ciao. 489. Ten kto sobie wysoce ceni praktyk, ceni te bardzo swoje ciao. Praktyka pomaga wanie doceni [wasne ciao].

490. Dlatego na praktyk zwracaj uwag jak na samego siebie, na osignicia zwracaj uwag jak na praktyk, na mdro zwracaj uwag jak na osignicia, a na mdrego czowieka zwracaj uwag jak na mdro. 491. Ten kto odczuwa niepokj, e [poleganie] na kim kto jest czysty, kochajcy, inteligentny i suy pomoc odpowiedni mow, bdzie dla niego ze, zniszczy swoje osobiste zainteresowanie. 492 - 493. Powiniene w skrcie pozna kwalifikacje duchowych przewodnikw. Jeeli nauczaj ci ci, ktrzy s zadowoleni, maj wspczucie, zachowuj etyk i mdro, potrafic wypdzi nieszczcia, powiniene dowiedzie si [jak polega na] nich i jak ich szanowa. Powiniene zrealizowa najwysze osignicia, przestrzegajc tego wymienitego systemu: 494. Mwi prawd, agodnie zwraca do czujcych istot, mwi to co z natury jest przyjazne, co przynosi [pomylno], co jest najtrudniejsze do znalezienia; mwi z planem, nie zniesawiajc nikogo, w sposb miay i niezaleny. 495. By zdyscyplinowanym, opanowanym, szczodrym, wyjtkowo wprost uwanym i pilnym, mie spokojny umys, nie pobudza si, nie by zakamanym, nie odwleka niczego, ale wytrwa w swoich postanowieniach. 496. By pewnym jak ksiyc w peni i promiennym jak jesienne soce, gbokim jak ocean i stabilnym jak Gra Meru. 497. Po uwolnieniu si od wszystkich wad, wyposaony we wszelkie zalety sta si poywieniem dla wszystkich czujcych istot i bd wszechwiedzcy. 498. Nauk tych nie przekazywano tylko po to, by pomc krlom, lecz z yczeniem, aby w dowolny sposb pomc innym czujcym istotom. 499. O krlu, byoby dobrze, aby codziennie myla o tej radzie, tak by ty i inni mogli osign cakowite i doskonae owiecenie. 500. Dca do owiecenia pilna osoba powinna zawsze stosowa etyk, cierpliwo, nie by zazdrosnym ani skpym; powinien zawsze szanowa najwyszego nauczyciela i altruistycznie, bez nadziei na [nagrod] pomaga niemajtnym. Powinien zawsze przebywa z najwyszymi ludmi, omija innych oraz dogbnie broni i przestrzega zasad Dharmy. Tutaj koczy si "Cenny Raniec Rad dla Krla", napisany przez wielkiego nauczyciela, Najwikszego Nagardun. Zosta on [po raz pierwszy] przeoony przez indyjskiego opata Vidjakaraprabh i tybetaskiego tumacza, mnicha Paltsega (dPal-brtsegs). Po przejrzeniu trzech wyda sanskryckich, indyjski opat ikanakavarma i tybetaski mnich Patsap Nyima Drak (Pa tshab nyi ma grags) poprawili bdy, ktre nie zgadzay si ze szczegln myl Najwikszego [Nagarduny] i jego "syna" [Arjadewy]. Tekst zosta wydrukowany w wielkim domu wydawniczym poniej [Potali, w Lhasie].

LIST DO PRZYJACIELA, [KRLA GAUTAMIPUTRY] (Suhrllekha) 1. O sprawiedliwy i zasugujcy na powszechny szacunek, posiadajcy liczne zalety [krlu], stosowne jest, aby usysza tych kilka wersw Arji, jakie uoyem po to, aby mg aspirowa do zasugi, ktra powstaje ze sw Sugaty [czyli Buddy]. 2. Ludzie mdrzy czcz na przykad wizerunek Sugaty, wykonany z drewna lub innego materiau. I chocia temu mojemu tekstowi brakuje wdziku, nie gard nim, poniewa roztrzsa on kwestie witej Dharmy. 3. Bez wzgldu na to jak wiele sw Wielkiego Mdrca usyszae i moe nawet zrozumiae, czy cigle nie s one pomalowan na biao [siedzib], ktr za spraw ksiyca o pnocy staje si jeszcze bielsza? 4. Powiniene pamita o szeciu rzeczach godnych zapamitania: Owieconym, Jego Nauce, Zgromadzeniu Szlachetnych, dawaniu, etyce i bogach; Zwycizca dobrze naucza o ogromie waciwoci, jakie posiada kada z tych szeciu rzeczy godnych zapamitania. 5. Zawsze praktykuj ciek dziesiciu pozytywnych czynw [wykonywanych] za porednictwem ciaa, mowy i umysu; Dziesi pozytywnych czynw stanowi przeciwiestwo dziesiciu negatywnych czynw: trzech negatywnoci ciaa (zabijania, kradziey i niewaciwego postpowania seksualnego), czterech negatywnoci mowy (kamstwa, obmowy, szorstkiej, zoliwej mowy oraz pustosowia) i trzech negatywnoci umysu (zawici, wrogoci i bdnych pogldw) powstrzymaj si od alkoholu i znajd rado we waciwych sposobach zarobkowania. 6. Wiedzc, e dobrobyt jest czym niepewnym, co nie posiada substancji, sprawiedliwie rozdzielaj dary pord mnichw, braminw, ubogich i przyjaci; jeli wic chodzi o nastpne ycie, to nie ma doskonalszego krewnego od dawania. 7. Powiniene praktykowa etyk, ktra jest nienaruszona, bez skazy, nie zmieszana i nieskalana, poniewa jest powiedziane, e etyka stanowi podstaw wszystkich zalet, tak jak ziemia jest [podstaw zarwno] oywionych jak i nieoywionych rzeczy. 8. Powikszaj niezmierzone doskonaoci dawania, etyki, cierpliwoci, energii, medytacji i mdroci, by dziki temu sta si Panem Zwycizcw, ktry dotar na drugi brzeg oceanu egzystencji. 9. Rd tych, ktrzy czcz ojca i matk znajduje si w towarzystwie rodu Brahmy i rodu nauczycieli. Szanujc ich, osignie si saw, a pniej [po mierci] - wysze odrodzenie. 10. Porzu zabijanie, kradzie, niewaciwy seks, kamstwo, alkohol, przywizanie do jedzenia w nieodpowiednim czasie, przyjemnoci wynikajce

z zajmowania wysokich siedze i spania na podwyszeniu oraz wszystkie rodzaje pieni, tacw i wiecw. 11. Jeeli posiadasz tych osiem cech, ktre przypominaj etyk Arhata, wwczas, odywiony przez religijne lubowania, obdarzysz mczyzn i kobiety przyjemnymi formami bogw sfery podania. 12. Jak na wrogw spogldaj na: skpstwo, przebiego, fasz, przywizanie do wasnoci, lenistwo, dum, przywizanie seksualne, nienawi, wynioso z powodu kasty, formy, Chodzi o poczucie posiadania ciaa lepszego od innych. uczonoci, bycia modym i posiadania wielkiej wadzy. 13 - 14. Mdrzec powiedzia, e ostrono jest rdem niemiertelnoci, a brak ostronoci jest rdem mierci; Tutaj "rdo mierci" oznacza pozostawanie w samsarze. dlatego wzmacniaj swoje zalety i przywi si do ostronoci. Ci, ktrzy jak Nanda, Angulimala, Adziataatru i Udajana, Wszyscy czterej byli niegodziwymi ludmi, ktrzy znajdowali si pod cakowitym wpywem swych splamie; Nanda mia w sobie duo podania, Angulimala duo nienawici, Adziataatru zabi swego ojca, a Udajana wasn matk. ktrzy poprzednio bdc nieostroni, dopiero pniej stali si ostroni - rwnie bd wieci olepiajcym wiatem jak uwolniony od chmur ksiyc. 15. Poniewa nie ma skuteczniejszego sposobu zwalczania splamie od cierpliwoci, dlatego nie moesz pozwoli na to, aby umoliwia gniewowi powstanie. Budda powiedzia, e dziki porzuceniu gniewu osignie si Stan Bez Powrotu. Osignicie tego stanu oznacza, e Bodhisattwa nigdy wicej nie zostanie zwizany splamionym lassem wiatowej egzystencji. 16. "Ci (ludzie) zniewayli mnie, zwizali, pobili i ukradli moj wasno"; jeli w ten sposb ywisz sobie w sobie wrogo, powstaj ktnie i spory. Ten jednak kto rezygnuje z wrogoci, pi szczliwie. 17. Rozpoznaj, e umys przypomina pisanie na wodzie, ziemi lub kamieniu. Pierwszy spord nich jest doskonay dla posiadajcych splamienia, a ostatni dla tych, ktrzy pragn Dharmy. Chodzi o to, e dane wydarzenie mentalne moe mie bardzo krtki okres trwania jak rysunek na wodzie, wzgldnie dugie trwanie jak rysunek na ziemi, ktry znika po deszczu lub bardzo dugi okres trwania (rysunki naskalne). 18. Zwycizca stwierdzi, e ludzie mwi w trojaki sposb: przyjazny, prawdziwy i bdny; sowa jakie wypowiadaj mog przypomina mid, kwiaty lub brud. Porzu ostatni rodzaj mowy. 19. Widzi si cztery rodzaje osb, [ktre przemieszczaj si]: ze wiata do najsilniejszego wiata, z ciemnoci do skrajnych ciemnoci, ze wiata do skrajnych ciemnoci i z ciemnoci do najsilniejszego wiata; bd tym, ktry naley do pierwszej grupy. 20. Powinno si zrozumie, e osoby przypominaj owoce mango, ktre s: niedojrzae cho wygldaj na dojrzae, S to osoby o negatywnych

intencjach i pozytywnych dziaaniach. dojrzae cho s na pozr niedojrzae, To ci, ktrzy maj pozytywne intencje, ale ich dziaania s negatywne. niedojrzae i wygldajce na niedojrzae, Zarwno ich intencje jak i dziaania s negatywne. oraz dojrzae, ktre rwnie jawi si jako dojrzae. Zarwno ich intencje jak i dziaania s pozytywne. 21. Niech twj wzrok nie spoczywa na cudzej onie; jeli jednak j zobaczysz, myl o niej - stosownie do jej wieku - jako o matce, crce bd siostrze. Jeeli jednak dza si utrzyma, wwczas medytuj dobrze nad nieczystoci. 22. Ochraniaj niestabilny umys tak jakby [chroni] nauk, syna, skarb czy ycie. Wycofaj umys z przyjemnoci zmysowych tak jak [chciaby wyj z zasigu] trujcego [wa], trucizny, broni, wroga czy ognia. 23. Pan Zwycizcw owiadczy, e pragnienia przypominaj owoce kimbu, poniewa stanowi one przyczyn cierpienia. Poniewa te elazne acuchy zakuwaj wiatowych ludzi w wizieniu samsary - dlatego wyrzecz si ich. 24. [Majc wybr] pomidzy tym, ktry zwyciy [przywizanie do] zawsze niestabilnych i chwilowych obiektw szeciu organw zmysw i tym, ktry zwycia w bitwie wrog armi - mdrcy wiedz, e pierwszy z nich jest o wiele wikszym bohaterem. 25. Spjrz na ciao modej kobiety bez ozdb [i ubrania] jako na cakowicie nieczyste naczynie pokryte skr, trudne do zaspokojenia, brzydko pachnce, zawierajce nieczystoci, ktre wydobywaj si z dziewiciu drzwi [ciaa]. 26. Wiedz, e podobnie jak nawiedzeni przez owady trdowaci s cakowicie uzalenieni od przynoszcego im ulg ognia, tak te lgnicie do pragnie nie przynosi spokoju. wiatowe przyjemnoci prowadz wycznie do wzrostu cierpienia, tak jak woenie przez trdowatego ramienia do ognia. 27. Skutecznie i we waciwy sposb postrzegaj rzeczy ze zrozumieniem [Prawdy] Ostatecznej, poniewa nie ma innej praktyki, ktra posiadaaby porwnywalne waciwoci. 28. Osoba z najwyszej kasty, uczona i posiadajca pikne ciao, nie bdzie szanowana, jeli nie bdzie mdra i etyczna. Ten jednak kto posiada obie te waciwoci, bdzie szanowany, nawet przy braku innych. 29. O znawco wiata, osiem wiatowych dharm - zysk, strat, szczcie, nieszczcie, saw, niesaw, pochwa i obmow - naley traktowa identycznie, poniewa nie s [one] warte twojego umysu. 30. Nie popeniaj negatywnoci w imi braminw, mnichw, bogw, goci, rodzicw, dzieci, krlowej czy [jej] orszaku, poniewa nikt nie bdzie z tob dzieli cierpienia piekie. 31. Chocia niektre z wykonanych negatywnych czynw nie zrani ci natychmiast tak jak bro, to i tak wszelkie rezultaty [jakie powstay] z

tych negatywnych dziaa zamanifestuj si wraz z nadejciem mierci. 32. Mdrzec powiedzia, e ufno [w Trzy Klejnoty], etyka, dawanie, studiowanie [Dharmy], skromno, Unikanie negatywnych dziaa z powodu posiadania poczucia awersji i wstydu pokora, Unikanie negatywnych dziaa z lku przed potpieniem ze strony innych i mdro, Zdolno odrniania negatywnych i pozytywnych dziaa to siedem nieskalanych waciwoci; pozostae, zwyczajne waciwoci uznaj za nie majce znaczenia. 33. Porzu tych sze, ktrych rezultatem jest niesawa i odrodzenie si w negatywnych stanach: hazardowy udzia w festiwalach, lenistwo, przebywanie w zym towarzystwie, [ktre powoduje powstanie splamie], picie alkoholu i wasanie si po nocy [bez celu]. 34. Nauczyciel bogw i ludzi powiedzia, e satysfakcja jest najdoskonalszym ze wszystkich bogactw. Zawsze wic bd zadowolony. Ten kto jest zadowolony, niczego nie posiadajc, jest naprawd bogaty. 35. O askawy krlu, tak jak najwspanialszy z nagw cierpi z powodu iloci posiadanych gw, tak te [inni] cierpi wskutek iloci posiadanych dbr. Rzecz jednak ma si odmiennie dla tego kto ma niewiele pragnie. 36 - 37. Unikaj tych trzech rodzajw on: tej, ktrej tak jak kata w sposb naturalny kojarzy si z wrogiem; tej, ktra - jak krlowa - nie szanuje swego ma; i tej, ktra - jak zodziej - kradnie nawet niewielkie rzeczy. [ona, ktr naley] szanowa jak bstwo rodzinne, przypomina siostr lub drogiego przyjaciela, jest t, ktra pragnie przynosi ci poytek jak matka lub jest ci oddana jak [wierny] suga. 38. Zrozum, e jedzenie przypomina lek. Nigdy nie jedz z nienawici, przywizaniem, ani te dla siy, dumy czy pikna, lecz wycznie w celu podtrzymania [ycia] ciaa. 39. O sprawiedliwy, po [poytecznym] spdzeniu caego dnia oraz pocztku i koca nocy, pij uwanie tylko w rodkowym [okresie], aby nawet czas snu nie by bezowocny. 40. Zawsze medytuj w naleyty sposb na mio, yczenie, aby wszystkie czujce istoty posiady szczcie i przyczyn szczcia. wspczucie, yczenie, aby wszystkie czujce istoty byy wolne od cierpienia i przyczyn cierpienia. rado yczenie, aby nie byy oddzielone od prawdziwego szczcia, w ktrym nie ma cierpienia. i bezstronno; Traktowanie wszystkich istot z cakowit rwnoci; ycie bez przywizania do bliskich i niechci wobec innych w przewiadczeniu o rwnoci wszystkiego co yje. jeli nawet w ten sposb nie osigniesz najwyszego [stanu], to i tak odrodzisz si w wiecie Brahmy. 41. Po porzuceniu przyjemnoci, radoci i cierpie wiata podania, dziki zastosowaniu rodkw czterech koncentracji, osiga si szczliwe poziomy [wiatw] bogw: Brahmy, Abhaswary, ubhakritsny i Brihatpali.

42. Pozytywne i negatywne dziaania powstaj [w wielkiej mierze] z podstawy tych piciu wielkich czynnikw: wytrwaoci [w praktykowaniu pozytywnych czynw], intencji [do ich wykonywania], braku sprzeciwu [przy ich wykonywaniu], posiadania waciwoci [niezbdnych do wykonywania pozytywnych dziaa] oraz dobroczycw [takich jak rodzice czy religijne osoby]. 43. Zrozum, e niewielka ilo soli moe zmieni smak odrobiny wody, ale nie smak Gangesu; w podobny sposb niewielki negatywny czyn [nie zniszczy] ogromnego korzenia szlachetnoci. 44. Uwiadom sobie, e tych pi splamie to zodzieje, ktrzy kradn bogactwo szlachetnoci: zuchwalstwo i al; Odnosi si to do zajmowania si wiatowymi przyjemnociami, ktre powoduj zniszczenie szlachetnoci poprzez zuchwalstwo i aowanie dokonanych w przeszoci pozytywnych czynw. wrogie myli; apati i ospao; przywizanie [do materialnych rzeczy i dza]; oraz wtpliwoci [dotyczce Dharmy]. 45. Wytrwale wykonuj pi najdoskonalszych praktyk - ufno, energi, uwano, medytacj i mdro. Nosz one nazw mocy, siy, jak rwnie osignicia szczytu. W toku praktyki przechodzi si przez cztery poziomy zwane: "ciepem" (skt. usma; tyb: drod), "szczytem" (murdha; rtse), "cierpliwoci" (ksanti; bzod.pa) i "najdoskonalszym" (agradhama; chos.mchog). Pierwszy poziom jest zapowiedzi spalenia splamie, na drugim splamienia i ogie poznania znajduj si w rwnowadze, na trzecim ogie poznania jest mocniejszy od splamie, ktre zostaj przeze strawione, a na czwartym splamienia s ju cakowicie zniszczone. Jest to najdoskonalsze spord wiatowych osigni. Po zrealizowaniu tych czterech poziomw, osiga si pierwsze bhumi na drodze do Stanu Buddy. 46. "W ten sposb dziaania wykonywane przez siebie [s przyczyn] uniemoliwiajc wyjcie poza chorob, staro, mier i oddzielenie od drogich [istot]". Jeeli w odpowiedni sposb bdzie si powtarza t myl, wwczas arogancja si nie pojawi. 47. Jeeli pragniesz nieba i wyzwolenia, przestrzegaj waciwego pogldu, poniewa nawet ci, ktrzy wykonuj przynoszce zasug dziaania, ale utrzymuj bdny pogld, osign straszne rezultaty. 48. Wiedz, e w rzeczywistoci ludzkie istoty s nieszczliwe, nietrwae, nieczyste i nie posiadaj ego; ci, ktrzy porzucaj uwano, doprowadzaj si do zguby z powodu negatywnej percepcji tych czterech. 49. Dlatego zostao powiedziane: "Forma nie jest ego, ego nie posiada formy, ego nie przebywa w formie, a forma nie przebywa w ego". Zrozum wic, e rwnie cztery pozostae skandhy s puste. 50. Wiedz, e skandhy nie powstay z [wiecznego] czasu, natury (prakrti), wewntrznego charakteru, Boga, wskutek przypadku, ani bez adnej zgoa przyczyny, ale z ignoranckich czynw i pragnie.

51. Zrozum, e trzy [ponisze cechy] s kajdanami [samsary] i przeszkodami [stojcymi przed] bramami miasta wyzwolenia: przywizywanie si wycznie do etyki i ascetyzmu, bdny pogld na osobow tosamo oraz [dotyczce cieki] wtpliwoci. 52. Poniewa wyzwolenie zaley wycznie od wasnego wysiku, a nie od jakiejkolwiek pomocy ze strony innych, dlatego z pomoc studiowania, etyki i koncentracji kultywuj Cztery Szlachetne Prawdy. 53. Zawsze przestrzegaj dyscypliny najwyszej etyki, najwyszej mdroci i najwyszej medytacji; do tych trzech zalicza si ponad 150 lubowa [Winaji]. 54. O panie, Sugata naucza, e uwano zwizana z ciaem jest jedyn ciek [do wyzwolenia]. Poniewa utrata uwanoci zniszczy wszystkie zalety, strze jej dobrze z pomoc nieugitoci. 55. ycie jest nietrwae, poniewa [jest obwarowane] wieloma nieszczciami jak baka wodna schwytana przez wiatr. To, e po wydechu nastpuje wdech, a po nie przebudzenie - jest czym wspaniaym. 56. Wiedz, e niesubstancjalne ciao - spopielone, suche, cuchnce lub nieczyste - zostanie w kocu cakowicie zniszczone i odarte ze wszystkiego, [a] jego skadniki ulegn rozproszeniu. 57. Poniewa nawet popioy nie pozostan, gdy wszystkie rzeczy - ziemia, Gra Sumeru i oceany - zostan strawione przez pomienie siedmiu soc, Siedem soc wschodzi pod koniec wielkiego eonu, mahakalpy. W kadym eonie pojawia si jeden Budda w postaci czowieka. to c dopiero mwi o tak kruchej istocie jak jest czowiek. 58. O najwikszy z ludzi, skoro wszystko jest nietrwae, nie posiada wasnej natury i nie daje schronienia, uwolnij swj umys z samsary, ktra przypomina sflaczae drzewo bananowca. 59. O panie ludzi, uczy to [ludzkie ycie] owocnym, praktykujc wit Dharm, poniewa uzyskanie ludzkiego odrodzenia [po yciu] w wiecie zwierzt, jest o wiele trudniejsze, ni znalezienie przez szyj wia miejsca w otworze drewnianego jarzma, ktre pywa w tym samym oceanie. 60. Ten kto odrodzi si jako czowiek i popenia negatywnoci, jest o wiele gupszy od kogo kto wymiotuje do ozdobionego klejnotami zotego naczynia. 61. Posiadasz cztery wielkie moliwoci: przebywasz w odpowiednim miejscu, polegasz na witych, w poprzednich [ywotach] praktykowae religi, dziki czemu nagromadzie zasug. 62. Mdrzec powiedzia, e poleganie na duchowym przyjacielu umoliwia spenienie cieki do witoci. Poniewa dziki poleganiu na Zwycizcy, bardzo wielu osigno spokj, zdaj si na witych.

63 - 64. O kadym kto urodzi si jako tirthika [czyli nie buddysta], zwierz, godny duch, istota piekielna, barbarzyca, gupiec, dugo yjcy bg lub [nawet jako czowiek, ale] w miejscu gdzie nauki Buddy s nieobecne, mwi si, e urodzi si w omiu niepomylnych [stanach]. Po osigniciu moliwoci uwolnienia si od nich, naley dooy wszelkich stara, aby nie odrodzi si ju wicej. 65. Rozmylaj nad samsar, ktra jest rdem wielorakiego cierpienia, takiego jak nie posiadanie tego [co si] pragnie [posiada], mier, choroba, staro, itd.; suchaj te [tych, ktrzy omawiaj] jej bdy. 66. W samsarze nie ma adnych pewnikw, poniewa ojcowie staj si synami, matki onami, a wrogowie - przyjacimi; moe si te zdarzy na odwrt. 67. Kada istota wypia wicej [matczynego] mleka, ni jest [wody] w czterech oceanach. Poniewa ludzie wiatowi podaj za zwykymi ludmi, to cigle musz pi wicej. 68. Kada istota posiada [ze wszystkich ywotw] stos koci tak wielki, e jest rwny lub wikszy od Gry Sumeru; rwnie ziemi nie wystarczyoby do tego, by przygotowa z niej piguki o wielkoci ziaren drzewa juniper, ktrych ilo jest rwna iloci matek [jakie kada istota miaa we wszystkich poprzednich ywotach]. 69. Nawet jeli kto zostanie Indr i zasuy w ten sposb na szacunek wiata, to wskutek swych [poprzednich] czynw ponownie spadnie na ziemi; nawet wadca wszechwiata stanie si [w kocu] sug sug. 70. Po tym jak kto przez dugi czas cieszy si szczciem pieszczenia talii i piersi niebiaskich kobiet, bdzie musia ponownie znosi ten sam straszliwy dotyk urzdze, ktre tn i zgniataj narzdy istoty piekielnej. 71. We pod uwag to, e po dugim przebywaniu na szczycie Gry Sumeru, [gdzie] stopy dotykaj wygodnej i usunej [powierzchni], dowiadczy si straszliwego cierpienia chodzenia po rozarzonych wglach i rozkadajcych si zwokach. 72 - 73. Po dotarciu do piknych ogrodw i radosnych zabawach z niebiaskimi kobietami, ktre towarzysz tam [istotom], stopy, donie, uszy i nos zostan ponownie odcite przez przypominajce miecze licie, ktre zajduj si w [piekielnych] ogrodach. Po wejciu do piknej rzeki Mandakini, w ktrej wrd lotosw pywaj niebiaskie kobiety, ponownie trzeba bdzie wej do do sonej, gorcej i trudnej do wytrzymania rzeki Vaitarani, [wypenionej poncym elazem]. 74 - 75. Po osigniciu wielkiego szczcia bogw [wiata] Kamadhatu lub pozbawionego namitnoci szczcia [wiata] Brahmy, ponownie trzeba bdzie znosi nie koczce si cierpienie stania si paliwem dla ognia [pieka] Avici. Po osigniciu stanu soca lub ksiyca oraz owietlenia caego wiata wiatem wasnego ciaa, ponownie wkroczy si w gst, czarn ciemno, w ktrej nie zobaczy si [nawet] wasnej, wycignitej rki.

76. [Skoro] moe si zdarzy, e bdziesz musia to wszystko wycierpie, wznie do gry jasn lamp potrjnej szlachetnoci; [w przeciwnym bowiem razie] bdziesz musia wej w nie koczc si ciemno, ktrej nie zniszcz soce ani ksiyc. 77. Czujce istoty, ktre popeniay negatywne czyny, bd musiay je odcierpie w [omiu gorcych i omiu zimnych] piekach: Samdiwa ["Odywajcym na nowo"], Kalasutra ["Czarnych nici", ktre narysowane na ciele ofiary su za cel dla poncych ostrzy pi i toporw], Pratapana ["Intensywnie Gorcym"], Samgata ["Zgniatajcym"], Raurava ["Wrzeszczcym"], Avici, itd. 78. [W piekle Samgata] jest si zgniatanym jak sezam; w innych przerabiaj ci na wspaniay, oczyszczony puder; w [piekle Kalasutra] tn piami albo rozczonkowuj bardzo ostrymi, przeraajcymi siekierami. 79. Kiedy [w piekle "Intensywnego Gorca", Pratapana] poncy strumie grubego, pynnego brzu zostaje wlany w inne istoty, niektrzy s cakowicie sparaliowani przez gorce, haczykowate wcznie. 80 - 81. [W Piekach Ssiadujcych] niektrzy [nieszcznicy] z rkami wycignitymi ku niebu s napastowani przez dzikie psy z elaznymi kami, podczas gdy inni, bezradni, s rozrywani prze kruki o straszliwych pazurach i ostrych, elaznych dziobach. Jeszcze inni, skrcaj si z blu i lamentuj, traktowani jak poywienie przez robaki, czerwie, muchy i dziesitki tysicy czarnych pszcz, pozostawiajcych straszliwe, ogromne rany. 82. I znowu, niektrzy o rozdziawionych ustach bez koca s paleni na stosach poncych wgli; podczas gdy inni, wrzuceni gow w d, gotuj si jak ry w wielkich, elaznych kotach. 83 - 84. Po wysuchaniu opowieci o niezliczonych cierpieniach piekie, nieszczni, ktrzy posiadaj nieugit natur, nie zostaj posiekani na tysice kawakw; [jednak od pieka] dzieli ich wycznie czas jaki upywa pomidzy pocztkiem, a kocem oddechu. Tak jak strach pojawia si przy przygotowywaniu lub patrzeniu na wizerunki przedstawiajce pieko, wskutek czytania, przemyliwania lub suchania o piekle, jeeli wic kto ma dowiadczy straszliwych konsekwencji - to po co jeszcze mwi cokolwiek. 85 - 86. Tak jak pewne jest, e wolno od przywizania stwarza najdoskonalsze szczcie, tak te najbardziej przeraajce ze wszystkich jest cierpienie pieka Avici. Cierpienia, jakiego [dowiadcza si] od gwatownych pchni trzystu wczni w jeden dzie w tym wiecie, nie mona nawet porwna z uamkiem lub drobn miar cierpie piekie. 87. W ten sposb przez sto milionw lat dowiadcza si przeraajcego cierpienia, poniewa dopki [sia] wasnych negatywnych [dziaa] nie zostanie wyczerpana, dopty nie zostanie przerwane cierpienie [w piekle]. 88. Dlatego wykorzystujc wasn skuteczno w postpowaniu ciaa, mowy i

umysu, sprbuj nie przyswaja sobie nawet atomu bdu - ziarna tych owocw negatywnoci. 89. Ci, ktrzy porzucaj szlachetno, ktrej rezultatem jest spokj, [odrodz si] w wiecie zwierzt, gdzie mona dowiadczy rozmaitych strasznych cierpie, takich jak: wzajemnego poerania si, zabijania, zwizania, pobicia, itp. 90. Niektre [zwierzta] zostaj zabite dla pere, weny, koci, misa lub skry, podczas gdy inne wykorzystuje si, kopic je, bijc, batoc czy kujc elaznymi hakami. 91. Rwnie wrd godnych duchw istnieje nieustanne, nie znajdujce ukojenia cierpienie spowodowane brakiem upragnionych obiektw. Musz one znosi straszliwe [cierpienie] wywoywane strachem, godem. pragnieniem, zimnem, gorcem i znueniem. 92. Niektre [godne duchy], drczone przez gd, nie s w stanie zje nawet resztek zbytecznego, surowego bd zepsutego [poywienia, poniewa kady z nich posiada] usta nie wiksze od oczka igy, przy odku wielkoci gry. 93. Inne, podobnie jak wysze gazie uschej palmy winnej, s nagie, z ciaami ze skry i koci; podczas gdy jeszcze innym pomienie [wydobywaj si] z ust, poeraj pony piasek, ktry wpada im do ust. 94. Niektre [godne duchy] nie mog znale nawet nieczystego [poywienia] takiego jak ropa, ekskrementy, krew, itp., bij si wic po twarzach i poeraj rop z nabrzmiaych wole, wyrastajcych im z garde. 95. W lecie nawet ksiyc jest dla nich gorcy, a w zimie nawet soce jest dla nich zimne; drzewa trac swe owoce, a rzeki wysychaj, gdy tylko [godne duchy] spojrz na nie. 96. Po dowiadczeniu nieprzerwanych cierpie, niektre jednostki bezpiecznie zwizane lassem popenionych negatywnoci - nie umr przez pi, a nawet dziesi tysicy lat. 97. Budda powiedzia: "Chocia godne duchy dowiadczaj rozmaitego cierpienia, ma ono jeden smak; przyczyn jest skpstwo i ludzka podo". 98. Wiksze staje si rwnie cierpienie mierci i transmigracji [skutek] wielkich przyjemnoci niebiaskich. Po przemyleniu tego szlachetni nie powinni pragn nieba, ktre kiedy znajdzie kres. 99 - 100. Ich ciaa staj si szpetne, zaczynaj si poci, nie lubi ju siada, usychaj noszone przez nich girlandy z kwiatw, a szaty si brudz; [nic podobnego] nigdy przedtem si im nie przydarzyo. Tak jak pojawiajce si na ziemi znaki zapowiadaj zbliajc si mier czowieka, tak te pi podanych wyej oznak jest zapowiedzi mierci i transmigracji zamieszkujcych niebo bogw.

101. Jeeli istoty spadajce ze wiata bogw nie maj ju adnej zasugi, wwczas, bezsilne, odrodz si jako zwierzta, godne duchy czy istoty piekielne. 102. Pbogowie rwnie dowiadczaj wielkiego cierpienia mentalnego, z powodu naturalnie wrogiego nastawienia wobec wietnoci bogw. Chocia s oni rwnie inteligentni, to zasony karmy Skt. vipaka; tyb: 'gro.ba oznacza dosownie dojrzewajce rezultaty poprzednich dziaa. nie pozwalaj [im] ujrze prawdy. 103. Samsara jest wanie taka [jak wyjaniono powyej], dlatego narodziny wrd bogw, ludzi, w piekle, wrd godnych duchw i zwierzt - s nieszczciem. Zrozum, e narodziny s zbiornikiem wielu negatywnoci. 104. [Tak jak] bdziesz gasi ogie, ktrym niespodziewanie zajo si [twoje] ubranie czy gowa, tak te postaraj si pooy kres odrodzeniom, porzucajc czyny, poniewa nie ma celu znakomitszego, ni to. 105. Dziki etyce, mdroci i medytacji, osignij spokojny, opanowany i nieskazitelny stan Nirwany, ktry si nie starzeje, nie umiera, nie wyczerpuje si i jest wolny od ziemi, wody, ognia, powietrza, soca i ksiyca. 106. Tych siedem gazi owiecenia - uwano, rozrnienie rzeczy (dharm), energia, rado, oczyszczenie, skupienie (samadhi) i zrwnowaony spokj - to nagromadzenie zalet, ktre stanowi przyczyn osignicia Nirwany. 107. Bez mdroci nie ma medytacji, a bez medytacji nie ma mdroci; jeli jednak kto posiada jedn i drug, ocean egzystencji upodobni si do [wody w] odcisku kopyta krowy. 108. Tych czternacie wypowiedzi, Chodzi o czternacie pyta zadanych Buddzie, na ktre ten nie udzieli odpowiedzi: (1) Czy wszechwiat jest wieczny, (b) czy nie jest wieczny, (c) czy jest zarwno wieczny jak i nie-wieczny, i (d) czy nie jest ani wieczny, ani nie-wieczny? (2) Czy wszechwiat jest (a) skoczony, (b) nieskoczony, (c) zarazem skoczony jak i nieskoczony, (d) ani skoczony, ani nieskoczony? (3) Czy Tathagata (a) istnieje po mierci, (b) nie istnieje po mierci, (c) zarazem istnieje jak i nie-istnieje po mierci, i (d) ani istnieje ani nie istnieje po mierci? (4) Czy dusza jest (a) identyczna z ciaem, czy (b) oddzielna od niego? Budda nie udzieli odpowiedzi na te pytania, poniewa nie sprzyjaj one wyzwoleniu z samsary i stanowi przeszkod na ciece wiodcej do Nirwany. Ponadto zostay one le postawione, poniewa obiekty docieka faktycznie nie istniej. Rwnie dobrze mona by zapyta o to "Jak due s domy na planecie Wenus?" ktre przez Krewnego Soca [czyli Budd] zostay okrelone jako niemoliwe do wypowiedzenia w wiecie, nie sprzyjaj spokojowi umysu. Nie spekuluj wic na ich temat. 109 - 111. Mdrzec stwierdzi: "Z niewiedzy powstaj predyspozycje [karmiczne], z nich powstaje wiadomo, ze wiadomoci powstaje nazwa i

forma, z nazwy i formy powstaje sze organw zmysw, z organw zmysw kontakt, z kontaktu powstaje odczuwanie, z podstawy odczuwania powstaje pragnienie, z pragnienia chwytanie, z chwytania powstaje stawanie si, ze stawania si powstaj narodziny; tam gdzie s narodziny, powstaje wielka masa cierpienia, takiego jak smutek, choroba, staro, frustracja, strach przed mierci, itd. Jeli jednak zniweczy si narodziny, wszystko to zaniknie wraz z nimi". 112. Ta [nauka o] wspzalenym powstawaniu jest gbokim i cennym skarbem nauk Zwycizcy; ten kto we waciwy sposb widzi to [wspzalene powstawanie] , widzi najdoskonalszego Budd, Znawc Rzeczywistoci. 113. Jeeli chcesz osign uspokojenie, praktykuj t Omiorak ciek: waciwy pogld, waciw intencj, waciw mow, waciwe dziaania, waciwe ycie, waciwy wysiek, waciw uwano i waciwe skupienie. 114 - 115. Te narodziny s cierpieniem; pragnienie to wielkie rdo tego [cierpienia]; jego zanik jest wyzwoleniem; a metod osignicia tego [wyzwolenia] jest Szlachetna Omioraka cieka. W ten wic sposb zawsze prbuj zrealizowa Cztery Szlachetne Prawdy, bo dziki tej wiedzy nawet wiecki czowiek spoczywajcy na onie dobrobytu moe przekroczy rzek splamie. 116. Ci, ktrzy urzeczywistnili Prawd, nie spadaj z nieba, ani nie wyskakuj z ona ziemi jak ziarna, poniewa poprzednio byli [jak wszyscy] osobami podlegajcymi splamieniom. 117. O nieustraszony, Bogosawiony powiedzia, e umys jest korzeniem szlachetnoci. Poddaj zatem umys dyscyplinie; jest to rada, ktra przynosi poytek, nie ma wic potrzeby, by mwi wicej. 118. Przestrzeganie rady jakiej ci udzieliem jest trudne nawet dla mnicha na odosobnieniu; sprbuj [jednak] nada swemu yciu znaczenie, doskonalc jako istoty dowolnej z tych praktyk. 119 - 120a. Radujc si zaletami wszystkich [czujcych istot], dedykujc rwnie swoje potrjne [ciaa, mowy i umysu] pozytywne postpowanie na rzecz osignicia Stanu Buddy [przez wszystkie czujce istoty], po dojciu do mistrzostwa w jodze, za spraw ogromu tej zasugi osigniesz niezliczone narodziny w wiatach bogw i ludzi. 120b - 121. Bd [jak] Arja Awalokitewara, ktry [swoim] postpowaniem wspomaga wielu dotknitych cierpieniem ludzi, rozprasza choroby, staro, przywizanie oraz nienawi - i przez nie dajce si policzy ywoty bd Obroc i Opiekunem wiata tak jak Bogosawiony Amitabha w swej krainie [Sukhawati]. 122 - 123. Po tym jak [twoja] wielka, nieskazitelna sawa, powstaa z mdroci, etyki i dawania, rozejdzie si po ziemi, signie nieba i dotrze do wiata bogw, bez wtpienia stumi przyjemnoci bogw w niebie i mczyzn na ziemi, cieszcych si wspaniaymi kobietami, po dotarciu do Wadcy Zwycizcw ugasi strach i mier, powstajce u niezliczonej iloci

czujcych istot, a spowodowane przez splamienia - osigniesz bezbdny, nie znajcy staroci, nieustraszony stan, [ktry jest cakowitym] spokojem, bdc jedynie nazw. NAGROMADZENIA DLA CELU OWIECENIA (Bodhisambhara[ka]) 1. Teraz, w obecnoci Buddw, skadam rce i skaniam gow. Zamierzam wyjani nagromadzenia potrzebne do owiecenia, zgodnie z tradycj [przekazan] przez Budd. 2. Jak jest to moliwe, aby bez zaniedbania wyjania nagromadzenia dla owiecenia? [Dlatego bo] Buddowie s jedynymi, ktrzy indywidualnie osignli nieskoczone owiecenie! 3. Ciao Buddy posiada nieskoczone waciwoci. Podstaw tworz [dwa] nagromadzenia [konieczne] do owiecenia. Dlatego nagromadzenia dla owiecenia rwnie nie posiadaj ostatecznego kresu. 4. Jestem w stanie wyjani zaledwie drobn czstk tych [dwch nagromadze]. Wychwalam Buddw i Bodhisattww. Odnosz si z szacunkiem do wszystkich Bodhisattww i pozostaych [istot], ktre po kolei [stan si] Buddami. 5. Poniewa [Pradniaparamita] jest matk Bodhisattww - jest rwnie matk Buddw. Pradniaparamita to gwne nagromadzenie [konieczne] do owiecenia. 6. Pradniaparamita jest matk Bodhisattww; ich ojcem s skuteczne metody, a crk jest wspczucie. 7. Szczodro, etyka, cierpliwo, energia, dhjana i [inne paramity] poza tymi picioma, powstaj za spraw pradni. Pradniaparamita obejmuje je wszystkie. 8. Wielkie wspczucie przenika do szpiku koci. Stanowi ono oparcie wszystkich yjcych istot. Podobnie jak [mio] ojca dla jedynego syna, tak i czuo [Buddy] jest wszechprzenikajca. 9. Jeeli myli si o zaletach Buddy i sucha [wiadectw o] cudach Buddy, [powoduje to powstanie] mioci, radoci, poczucia [szczcia] i czystoci. Nosi to nazw wielkiej radoci. 10. Bodhisattwie nie wolno porzuci ani opuci czujcych istot. Powinien zawsze o nie dba, najlepiej jak tylko potrafi. 11. Od samego pocztku [cieki], stosownie do osignitej mocy, Bodhisattwa powinien w skuteczny sposb skania ludzi do wstpowania na [ciek] mahajany. 12. Wprowadzenie na ciek [hinajany] tylu istot [ile jest] ziaren piasku w Gangesie, [przynosi ogromn zasug], ale skonienie jednej [jedynej

osoby] do [praktyki na ciece] mahajany - daje o wiele wiksz zasug! 13. Niektrzy otrzymali nauki rawakajany i pratjekabuddajany. Z powodu ograniczonych mocy jakie posiadaj, nie s odpowiedni, aby wstpi [na ciek mahajany]. 14. Tym, ktrzy nie posiadaj zdolnoci, ktre pozwoliyby im wstpi na [ciek] rawakajany, pratjekabuddajany czy mahajany, musi si przydzieli przynoszce zasug zadania. 15. Jeeli ludzie s [cakowicie] nieodpowiedni do tego, by wstpi na ciek, ktra [sprzyja odrodzeniu si w] niebie [lub] wyzwoleniu, wwczas [Bodhisattwa] musi stara si przycign ich, [ukazujc] korzyci na jakie mog liczy w tym wiecie, stosownie do posiadanych przez nich si. 16. Wobec ludzi, ktrzy prawdopodobnie nie s podatni do wstpienia na ciek, Bodhisattwa powinien wzbudzi wielkie wspczucie. Nigdy nie wolno mu ich odrzuci! 17. Skuteczne rodki, dziki ktrym mona przycign [innych] do Dharmy to: obdarowywanie ich, nauczanie i suchanie nauk Dharmy oraz praktykowanie dziaa poytecznych dla innych. 18. Bez znuenia i bez zaniedbania [Bodhisattwa] przynosi poytek czujcym istotom, wyraajc [w ten sposb] swoj aspiracj do owiecenia: przynoszenie poytku innym jest przynoszeniem poytku samemu sobie! 19. Dziki przenikniciu w gbok podstaw dharm, uwolnieniu si i oddzieleniu od konceptualnych tworw, wszystkie sprawy bez adnego wysiku zostaj spontanicznie porzucone. 20. Korzy, reputacja, honory i przyjemno - to cztery rzeczy, do ktrych nie naley si przywizywa. Podobnie nie naley si da wplta w ich sprzecznoci. Na tym polega wyrzeczenie si [wiata]. 21. Dopki Bodhisattwa nie osignie [Stanu] Bez Powrotu, powinien spenia te dziaania na rzecz owiecenia, tak gorliwie jak gdyby paliy mu si wosy. 22. Wszyscy Bodhisattwowie, ktrzy poszukuj owiecenia, bez spoczynku rozwijaj energi, poniewa bior na swe barki cikie brzemi. 23. Jeeli Bodhisattwa nie wytworzy jeszcze w sobie wielkiego wspczucia i cierpliwoci, moe nie osign [Stanu] Bez Powrotu i wskutek swego niedbalstwa upodobni si do zwykego miertelnika. 24. Jeeli Bodhisattwa dostanie si na poziomy rawakw i pratjekabuddw, stanie si miertelny, poniewa korzenie poznania wyzwolenia zostan odcite. 25. Nawet jeli Bodhisattwa spadnie do pieka, nie przestraszy si. Naprawd przeraajcy jest dla niego poziom rawakw i pratjekabuddw.

26. Podczas gdy upadek do pieka nie stanowi ostatecznej przeszkody dla owiecenia, to dostanie si do krain rawakw i pratjekabuddw stanowi pewn ostateczn barier. 27. Mwi si, e ludzie, ktrzy kochaj ycie, obawiaj si straci gow. Dokadnie w ten sam sposb krainy rawakw i pratjekabuddw powinny budzi podobny lk. 28. [Zaakceptowanie caej rzeczywistoci jako nie powstajcej, oznacza widzenie wszystkiego jako] niezrodzonego; nie zniszczonego; zarazem niezrodzonego jak i nie zniszczonego; oraz ani niezrodzonego, ani nie zniszczonego; a take ani pustego, ani nie-pustego. 29. Kiedy nie zbacza si ze rodkowej Drogi z powodu jakiegokolwiek zjawiska, wwczas nie ma akceptacji nie powstawania, poniewa wszystkie idee zostay wyeliminowane. 30. W tej samej chwili, w ktrej zdobdziesz to przewiadczenie, otrzymasz rwnie przepowiednie, [e staniesz si Budd]. Jeli raz osigne [Stan] Bez Powrotu, to z pewnoci staniesz si Budd. 31. Dopki Bodhisattwa nie osignie stanu Obecnoci, powinien wzmacnia swoje samadhi i nie pozwala sobie na niedbalstwo. 32. [Szsty stan], Stan Obecnoci [przyszego] Buddy, jest nieugit koncentracj. Jest to ojciec Bodhisattwy, [a] jego matk jest wielkie wspczucie. 33. Jego matk jest Pradniaparamita, a jego ojcem [skuteczne] rodki. Termin "rodzice Bodhisattwy" zosta uyty dlatego, poniewa [wielkie wspczucie] stwarza, a [nieugita koncentracja] podtrzymuje. 34. Niewielka ilo zasugi nie sprowadzi owiecenia, ktre mona zrealizowa dziki zebraniu zasugi, ktrej wielko odpowiada stu grom Sumeru. 35 - 36. Chocia zasuga [Bodhisattwy] jest niewielka, musi by skuteczna. [Bodhisattwa] musi by oparciem dla wszystkich czujcych istot [i myle:] Wszystkie dziaania jakie wykonuj, powinny zawsze przynosi poytek czujcym istotom! Kto jest w stanie zmierzy zasug podobnej intencji? 37 - 38. Nie miowanie wasnej rodziny, wasnego ciaa, ycia czy bogactw, nie podanie przyjemnoci i mocy wiata Brahmy i innych bogw; nie pragnienie Nirwany, lecz dziaanie dla poytku wszystkich istot - tylko to jest dbaoci o yjce istoty. Kto potrafi zmierzy tak zasug? 39. Ratowanie i ochranianie wiata, ktremu brak oparcia i ochrony przed cierpieniem i blem - kto potrafi zmierzy zasug uksztatowania podobnych intencji? 40. Posiadanie Pradniaparamity przez jeden czy kilka miesicy, jak wtedy

gdy przez krtki czas doi si krow - kto potrafi zmierzy [pync z tego] zasug? 41. Recytowanie tekstw gbokich pism sawionych przez Budd i wyjanianie innym ich rozmaitych znacze - przynosi to ogromn zasug. 42. Nagromadzenie zasugi powstae dziki skonieniu niezliczonych istot, aby skieroway swe umysy ku owieceniu, stanie si jeszcze wiksze, wskutek czego osignie si Stan Nieporuszony. 43. Naladowanie [Buddy], obracanie zwyciskiej Dharmaczakry, ktr Budda puci w ruch oraz uspokojenie i stumienie negatywnych impulsw - w ten sposb Bodhisattwa gromadzi zasug. 44. Znoszenie wielkiego cierpienia pieka [oraz dodatkowego niewielkiego cierpienia], po to, aby przynosi poytek i przyjemno czujcym istotom to sprawi, e owiecenie znajdzie si w zasigu rki. 45. Inicjowanie dziaa nie z myl o sobie, lecz wycznie po to, by z motywacj wspczucia przynie poytek i zadowolenie czujcym istotom to sprawi, e owiecenie znajdzie si w zasigu rki. 46. Mdro bez konceptualizacji, zapa bez gnunoci, hojna szczodro to sprawi, e owiecenie znajdzie si w zasigu rki. 47. Bycie niezalenym od obsesyjnych myli, posiadanie doskonaej, niesplamionej etyki, akceptowanie [rzeczy] jako niezrodzonych - to sprawi, e owiecenie znajdzie sie w zasigu rki. 48. W obecnoci w peni owieconych Buddw, ktrzy wypeniaj dziesi kierunkw, cakowicie wyznaj swoje negatywnoci. 49. Jeeli Buddowie, ktrzy osignli owiecenie we wszechwiecie dziesiciu kierunkw, niezbyt chtnie wyjaniaj swoje nauki, usilnie ich nakaniam, aby obrcili Dharmaczakr! 50. Jeeli w peni owieceni Buddowie obecni we wszechwiecie dziesiciu kierunkw, pragn porzuci ycie [w samsarze], skaniam przed nimi gow i prosz, aby pozostali. 51 - 52. Wszyscy radujemy si [tak] zasug, jaka wypywa ze szczodroci i etyki, z [pozytywnych] myli i dziaa stwarzanych przez czujce istoty z pomoc rodkw ciaa, mowy i umysu; zasug, nagromadzon przez witych i zwykych ludzi w przeszoci, teraniejszoci i przyszoci. 53. Gdybym tylko mg zgromadzi ca zasug jak posiadam i przekaza j yjcym istotom, tak aby dziki niej mogy osign owiecenie! 54. Dlatego okazuj al, zaklinam [Buddw, aby nauczali], bagam [ich, aby pozostali] i dedykuj [swoj zasug] na rzecz owiecenia. Musi si wiedzie, e [postpujc w ten sposb] upodobni si do Buddw.

55. Oka wyrzuty sumienia za niezdrowe dziaania, bagaj Buddw, [aby pozostali w samsarze], ciesz si zasug i dedykuj j owieceniu, jak powiadaj Dinowie. 56. Rb to co trzy godziny, w dzie i w nocy, czc razem swe donie, z prawym kolanem dotykajcym ziemi i grn czci odzienia uoon na jednym ramieniu. 57. Jeeli powstaa [w ten sposb] w cigu jednej godziny zasuga miaaby widoczn, zewntrzn form, to [wiaty, ktrych liczba przekracza] wiele tysicy [razy] liczb ziaren piasku w Gangesie, nie byyby w stanie jej obj. 58. Jeeli [Bodhisattwa] raz wytworzy myl [owiecenia; Bodhiczitt], powinien ukaza swj szacunek i dobro wszystkim mniejszym Bodhisattwom, tak jakby byli jego nauczycielami czy rodzicami. 59. Nawet jeli Bodhisattwa zrobi co negatywnego, nie powinien o tym mwi, tym bardziej nie powinien mwi nieprawdy. Mw tylko prawd. 60. Jeeli jaki czowiek lubuje sta si Budd, ycz mu, aby nie zboczy ze cieki, uka [mu zasug Buddy], rozpal jego zapa i pobud rado. 61. Jeeli nie rozszyfrowa jeszcze najgbszych sutr, nie wolno mu mwi, e nie s to sowa Buddy. Jeli wypowiada takie stwierdzenia, zbierze plon wielkiego cierpienia. 62. Jeli zebrano by razem wszystkie negatywnoci, w tym pi ohydnych czynw (anantaraya), a nastpnie porwnano je z tymi dwoma negatywnociami, nie stanowiyby nawet [ich] uamka. 63. Dokadnie rozwijaj trzy drzwi do wyzwolenia: unjat, brak znamion i brak pragnie. 64. Poniewa dharmy nie posiadaj wasnej natury, s puste. Jeli s puste, to jak mog posiada znamiona? Jeli wszystkie znamiona zostay usunite, to jak mdrcy mog [czegokolwiek] pragn? 65. Podczas gdy [Bodhisattwa] doskonali i kontempluje te [trzy drzwi do wyzwolenia i] przemierza ciek do Nirwany, nie wolno mu myle, e Buddakaja nie istnieje. Nie zmniejszaj swych wysikw pod tym wzgldem! 66. Co do Nirwany, nie zrealizuje jej od razu, ale konieczne jest wytworzenie tej myli: "musimy przebudzi Pradniaparamit". 67. Mistrz ucznikw wypuszcza strzay w ten sposb, e kada nastpna jest wycelowana w poprzedni, podpierajc j, aby nie upada. Wielki Bodhisattwa jest wanie taki. 68. [Bodhisattwa] pieczoowicie nacelowuje strza umysu na drzwi wyzwolenia zwane "pustymi". Strzay [skutecznych rodkw] dziaaj razem, aby je podeprze, wskutek czego nie pozwala [swojej pradni] wpa w

Nirwan. 69. Nie pozwl, abymy porzucili czujce istoty! Chcc przynie poytek czujcym istotom, pobud najpierw t postaw, a nastpnie zacznij praktykowa drzwi do wyzwolenia. 70. S takie czujce istoty, ktrych przywizania utrzymuj si przez dugi czas i ktre kultywuj bdne pogldy i pojcia. Wszystko to dzieje si wskutek zudzenia. 71. Ci, ktrzy s ofiarami bdnych poj i pogldw, mog je porzuci dziki goszeniu Dharmy. Na pocztku naley umys skupi na rzeczywistoci, a nastpnie dochodzi si do praktyki drzwi do wyzwolenia. 72. Bodhisattwowie przynosz poytek czujcym istotom, a jednak nie widz adnych czujcych istot! Jest to zaprawd trudny punkt, wyborny punkt! Nie da si tego [atwo] zrozumie. 73. Nawet jeli Bodhisattwa jest predestynowany, i tak musi praktykowa drzwi do wyzwolenia. Skoro pierwotne lubowanie nie zostao jeszcze wypenione, [Bodhisattwa] nie realizuje Nirwany. 74. Jeeli nie osign on jeszcze swojej predestynacji, bdc zainteresowany [wycznie] skutecznymi rodkami, pierwotne lubowanie nie zostao jeszcze spenione. [Bodhisattwa] wic ponownie nie realizuje Nirwany. 75. [Bodhisattwa odczuwa] skrajne obrzydzenie wobec samsary, lecz cigle kieruje si w stron samsary. Ufno pokada w Nirwanie, ktra sprawia mu rado, a jednak odwraca si od niej. 76. Obawiaj si splamie, ale nie daj si przez nie opanowa; gromad pozytywn karm w celu zlikwidowania gnbicych [ci] splamie. 77. Bodhisattwa ma namitn natur; nie ma jeszcze natury Nirwany. [Jeli wic] splamienia nie zostay jeszcze strawione, [Bodhisattwa moe] wytworzy ziarno owiecenia. 78. Bodhisattwa przepowiada [przeznaczenie] innych istot. Ta przepowiednia koniecznie posiada stan zasugi i skutecznoci Tathagaty, pozwalajc im na dotarcie na drugi brzeg. 79. [Bodhisattwa powinien] propagowa i uznawa astry, oraz rozmaite techniki, nauki i sztuki dla poytku caej ludzkoci. 80. Kiedy tylko tego zapragnie, Bodhisattwa wybiera stany transmigracji i kasty w wiecie potencjalnych praktykujcych; dziki mocy swoich lubowa akceptuje odradzanie si. 81. Jeeli natkniesz si na rozmaite nieczyste sprawy, ludzkie kamstwa i pochlebstwa, ubierz siln zbroj. Nie oburzaj si [na samsar] i nie obawiaj si [poszukiwania owiecenia].

82. Bodhisattwowie z cakowicie czystym umysem nie schlebiaj nikomu, ani nikogo nie oszukuj. Ujawniaj wszystkie przewinienia [istot], ale ukrywaj i gromadz wasne pozytywne czyny, [nie chepic si nimi]. 83. [Bodhisattwa] z oczyszczon karm ciaa, mowy i umysu, doskonali wszystkie reguy moralne, nie pozwalajc sobie na adne zaniedbania. 84. [Bodhisattwa musi] spokojnie przebywa w uwanoci. Wybiera sobie jaki przedmiot i kontempluje go w samotnoci, z pomoc uwanoci strzegc samego siebie, [aby jego] umys mg sta si umysem bez przywizania. 85. Jeeli powstaj dyskursywne myli, musi okreli, czy s one zdrowe czy niezdrowe, [aby dziki temu mc] porzuci niezdrowe i zwikszy zdrowe. 86. Jeeli jego umysowi przeszkadzaj obiekty, powinien zwikszy uwano, sprowadzi swj umys z powrotem na obiekt, a [jeli ten nadal faluje] - uspokoi go. 87. Nie rozluniaj si, ani nie lgnij [do rzeczy], ale doskonal swe wysiki. Jeli Bodhisattwa nie potrafi utrzyma samadhi, musi nieustannie [o to] zabiega. 88 - 89. [Tym, ktrzy s bliscy] rawakajany lub pratjekabuddajany, dziaajc wycznie dla [ich lub] wasnego poytku, nie wolno porzuci mocnej energii. Jaki to wwczas bdzie wielki Bodhisattwa! Czy jako ten, ktry wyzwala siebie i innych, nie powinien rozwin gorliwoci dziesi tysicy milionw razy wikszej? 90. Przez p godziny mona praktykowa jeden rodzaj [medytacji], a przez kolejne [p godziny] inny, ale to nie jest sposb praktykowania samadhi! Pozwl umysowi skoncentrowa si na jednym, [konkretnym] obiekcie! 91. Nie naley przywizywa si do ciaa, ani ubolewa nad swoim yciem. Nawet jeli chce si chroni to ciao, to i tak w kocu okae si, e z natury jest ono przedmiotem rozpadu i cierpienia. 92. W rwnym stopniu nie przywizuj si do zysku, honorw i sawy. Dziaaj energicznie na rzecz spenienia lubowania [wyzwolenia siebie i innych], tak jakby twoja gowa [lub] ubir znajdoway si w ogniu. 93. Zdeterminowany do wytworzenia najwyszego dobra, Bodhisattwa nie moe czeka do jutra. Jutro jest czym odlegym. Jak w ogle mona ochroni przemijajc egzystencj? 94. [Bodhisattwa] musi przebywa w uwanoci [z cakowitym zrwnowaeniem i uspokojeniem]. Jeeli [musiaby] zje ciao swego ulubionego syna, powinien to uczyni bez smaku czy odrazy. 95. Cel wyrzeczenia si wiatowego ycia oraz okrelenie czy to co zrobilimy lub pozostawilimy nie zrobione, musi by zrobione czy te nie

- wszystko to zostao wyjanione w Sutrze Daadharmaka. 96. Zobacz, e zoone rzeczy s nietrwae i e nie ma "ja" czy "moje". Uwiadom sobie wszystkie czyny Mary i porzu je! 97. Twrz gorliwie i doskonal [pi] mocy, Ufno, wysiek, uwano, samadhi i pradnia. [siedem] gazi owiecenia, Uwano, badanie prawdy, wysiek, rado, oczyszczenie, samadhi i zrwnowaenie. [cztery] podstawy cudownej mocy, Wola, umys, wysiek, analiza. [cztery] hamulce, Odcicie i porzucenie negatywnoci, wytworzenie i utrzymanie tego co pozytywne. [omiorak] ciek Waciwy pogld, waciwa intencja, waciwa mowa, wlaciwe dziaania, waciwe ycie, waciwy wysiek, waciwa uwano i waciwe samadhi. oraz cztery zastosowania uwanoci. Uwano ciaa, odczu, umysu i dharm. 98. Umys moe by miejscem dla staego powstawania pozytywnych rzeczy, szczcia i zasugi, ale moe on rwnie by korzeniem cierpienia. Przemyl to starannie! 99. Odnonie pozytywnych dharm, obserwuj codziennie jak wzrastaj i jak malej. 100. Jeeli widzi si, e inni osigaj korzyci, poparcie, ciesz si szacunkiem i s sawni, w umyle nie powinien si pojawi choby najdrobniejszy przejaw zawici czy zazdroci. 101. ycie bez pragnienia obiektw [zmysw jest] jakby tpe, lepe, guche i nieme. W odpowiedniej chwili lwi ryk przestraszy jelenia-tirthik. 102. Witajc i egnajc [innych], szanuj tych, ktrzy na ta zasuguj. We wszystkich sprawach zwizanych z Dharm bd miy i su pomoc. 103. Ten kto ocala i wyzwala cierpicych unicestwienie, rozwija si i nie zostaje zniszczony. Doskonalc si w naukach i umiejtnociach, [praktykujcy] wiczy si w nich, a take naucza innych. 104. Jeeli chodzi o szczeglnie pozytywne dharmy, trzymaj si ich uparcie. Praktykuj cztery podstawy zjednania i skadaj ofiary w postaci szat, napojw i poywienia. 105. Nie odtrcaj tych, ktrzy prosz o jamun. Pogd si ze wszystkimi krewnymi. Nie wystpuj przeciw swym zwolennikom. Ofiaruj innym mieszkania i wspieraj ich materialnie. 106. Oddawaj rodzicom, krewnym i przyjacioom to, co im si naley. Traktuj je tak jak najwyszego Pana. 107. Zwracaj si uprzejmie nawet do niewolnika i dbaj o niego. Oka mu wielki szacunek, dostarczaj mu lekw i lecz wszystkie jego choroby. 108. [Ci, ktrych] gowy [dziki] pozytywnej karmie z poprzednich dziaa

[ozdabia usznisza, ktrzy] maj delikatne, gadkie, pikne i wspaniae ciao, [ktrzy swj] gos [czyli brahmasvar zawdziczaj] pozytywnej karmie i waciwemu dziaaniu umysu - [nigdy] w przyszoci nie przestan by szanowany, tak jak byli szanowani w przeszoci. 109. Nie krzywd zwolennikw innych. Na czujce istoty spogldaj wspczujcym okiem, bez ducha zazdroci, jakby byli twoim krewnymi i przyjacimi. 110. Musi si zawsze postpowa w zgodzie z obietnicami, jakie si zoyo. Dziaanie w zgodzie z wasnymi sowami zaskarbia sobie zaufanie innych. 111. Podtrzymuj Dharm i wystrzegaj si bezczynnoci. Przygotuj cenne zote siatki i rzu je na stupy. 112. Jeli chce si zdoby kobiet o jasnej karnacji, naley jej podarowa ozdoby. Ale poza klejnotami musi si [jej] rwnie opowiedzie o waciwociach Buddy. 113. Odrzu posgi Buddy siedzcego w wyprostowanej pozycji w wymienitym kwiecie lotosu. Z radoci i przyjemnoci praktykuj sze dharm. 114. Powaani ludzie nie powinni by okryci hab. Nawet za cen ycia nie krytykuj Dharmy wypowiadanej przez Budd lub tych, ktrzy rozprawiaj o Dharmie. 115. Rozdzielaj zoto i srebro wrd nauczycieli i stup ze [szcztkami] nauczycieli. Jeeli [odkryjesz, e] zapomniae tego czego si nauczye, skoncentruj si i nie wpadaj w pomieszanie. 116. Jeeli nie w peni przemylao si wasne dziaania, nie wolno wpada w panik, ani po prostu naladowa [dziaa] innych. Nie wierz w bogw, nagw, ani jakszw, [w ktrych wierz] tirthikowie. 117. Umys [praktykujcego] powinien przypomina wadr, zdoln do przeniknicia wszystkich dharm, lub gr, ktra nie chwieje si bez wzgldu na sytuacj. 118. Ciesz si wypowiedziami, ktre wykraczaj poza wiat. Nie doszukuj si przyjemnoci w wiatowych interesach. Wszystkie zalety zachowuj dla siebie i pomagaj w ich zachowaniu innym. 119. Rozwi pi sfer wyzwolenia, kontempluj dziesi poj nieczystoci i rozmylaj nad omioma mylami wielkiej Istoty. 120. Wyranie rozwi pi specjalnych mocy: boskie oko, boski such, zdolno wykonywania cudownych przeksztace, umiejtno czytania w umysach innych i pamitanie poprzednich wciele. 121. Rdze tworz cztery podstawy mocy: wola, umys, energia i rozwaga. Czterema niezmierzonociami s: mio, wspczucie, rado i

bezstronno. 122. Na cztery elementy patrz jak na jadowitego wa, na sze podstaw jak na pust wiosk, a na pi skandh jak na morderc. 123. Szanuj Dharm i nauczycieli Dharmy i odrzu na bok wszelkie urazy zwizane z Dharm. Nauczycielowi nie wolno zaciska doni, a suchaczom nie wolno si zamartwia. 124. Uprzejmie i niczego nie oczekujc, nauczaj Dharmy innych ludzi, zachowujc samo tylko wspczujce serce oraz oddany i peen szacunku umys. 125. Ucz si w sposb nienasycony i zapamitaj to, czego si nauczye. Nie bd obudny wobec szanowanych, witych osobistoci, ale uprzyjemniaj ycie nauczycielowi. 126. Badajc inne [nie buddyjskie] nauki, nie pozwl, aby twoje serce je uczcio. Nie studiuj, ani nie recytuj wiatowych tekstw, z powodu trudnoci [ze zrozumieniem buddyjskich] traktatw. 127. Jeeli wpadniesz w gniew, nie oczerniaj adnego z Bodhisattww. Jeli nie uchwycio si znaczenia Dharmy, nie wolno rzuca [na ni] oszczerstw. 128. Pozbd si dumy i bd wierny czterem szlachetnym zasadom. Nie gard innymi, nie bd zarozumiay. 129. Bez wzgldu na to czy obraza bya prawdziwa czy fikcyjna, nie informuj o niej innych. Nie opowiadaj o bdach innych; uwiadom sobie po prostu wasne bdy. 130. Budda i Buddadharma nie powinny by przedmiotem spekulacji czy wtpienia. Chocia w Dharm bardzo trudno uwierzy, musi si jej zaufa. 131. Nawet jeli [Bodhisattwa] miaby umrze goszc prawd, lub zosta pozbawiony [swego wzniosego statusu] krla Czakrawartina czy Indry, musi gosi prawd i tylko prawd. 132. [Nawet jeli] kto ci zbije, znieway, bdzie ci grozi, owiczy ci lub zwie, nie okazuj mu urazy. Wszystkie przysze i obecne [negatywnoci] zachodz wskutek czyjej negatywnej karmy. 133. W znacznym stopniu szanuj, kochaj i wspieraj swych rodzicw. Usuguj swojemu instruktorowi i okazuj szacunek nauczycielowi. 134. Bodhisattwa popenia bd, jeli o najgbszej Dharmie [czyli mahajanie] rozmawia z tymi, ktrzy praktykuj rawakajan i pratjekabuddajan. 135. Jeeli ludzie ufaj gbokiej mahajan, a kto nadal jest rzecznikiem rawakajany i pratjekabuddajany - dla Bodhisattwy jest to bd.

136. Wielu ludzi przychodzi [do klasztoru], chocia nie interesuje si Dharm. Jeli s opieszali, nie powinno si im proponowa rozmowy, ale naley zadba o tych, ktrzy popeniaj negatywnoci i wprowadzi na ciek mahajany nowych praktykujcych. 137. [Bodhisattwa] musi porzuci te cztery bdy. Powinien recytowa, uczy si, praktykowa i doskonali zalety czowieka z oczyszczonym umysem. 138. [Cztery cieki Bodhisattwy to:] spokj umysu, zrwnowaone goszenie [Dharmy], dobre ugruntowanie w bezstronnoci i tosama postawa wobec wszystkich czujcych istot. 139. [Cztery rodzaje Bodhisattww] pracuj dla Dharmy, nie dla zysku; dla zasugi, nie dla reputacji. Pragn wybawi z cierpienia czujce istoty, nie pragn przyjemnoci dla siebie. 140. [Jeli Bodhisattwa] szczerze pragnie, aby jego dzialania dojrzay, musi sprawi, aby powstay [trzy] praktyki przynoszce zasug. Ponadto musi doprowadzi do dojrzaoci czujce istoty i porzuci wasne sprawy. 141. [Bodhisattwa] powinien zblia si do czterech rodzajw dobrych przyjaci: nauczyciela, Buddy, mnichw i tych, ktrzy wspieraj ascetw. 142 - 144. Bodhisattwa musi sobie uwiadamia istnienie czterech rodzajw zych przyjaci: tych, ktrzy polegaj na wiatowym poznaniu; ktrzy w szczeglny sposb pragn wiatowych dbr; ktrzy ufaj pratjekabuddajanie oraz rawakajanie. Zamiast nich, szukaj tych, ktrzy nosz miano czterech wielkich skarbw: ponadwiatowego Buddy; studiowania [szeciu] paramit; umysu, ktry bez przeszkd spoglda na nauczyciela; [oraz] radoci z przebywania w pustych miejscach. 145. Podobnie jak ziemia, woda, ogie, wiatr i przestrze, tak i [Bodhisattwowie] wszdzie na rwni przynosz poytek wszystkim czujcym istotom. 146. Rozwa samo znaczenie sw Buddy i niestrudzenie odmawiaj wiele dharani. W aden sposb nie przeszkadzaj tym, ktrzy studiuj Dharm. 147. Ci, ktrzy s zdyscyplinowani w dziewiciu podstawach sporw, [musz] bez wyjtku odoy na bok [dwadziecia] mniejszych spraw. Naley rwnie pooy kres omiu rodzajom lenistwa. 148. Nie szukaj schronienia w niewaciwych uczuciach, [poniewa] nierozsdne pragnienia nie pozostaj w zgodzie z naszymi [prawdziwymi] yczeniami. Rozczeni powinni si poczy, nie pytajc o to, czy s przyjacimi. 149. Mdrzec nie wspiera swych dziaa na unjacie dziki zrozumieniu unjaty. Jeeli [nieodwoalnie] musi si uchwyci znaczenie unjaty, ten bd jest rwny bdowi wiary w osobist substancj.

150. Zamie kurze, rozsmaruj [krowi nawz], przygotuj dekoracje i oddaj cze stupom, uywajc w tym celu wielu bbnw i ofiar, na przykad z kadzida; zepnij te wosy w wze, itd. 151. Przygotuj rozmaite lampy-koa, oddaj cze stupom i z dotacje na parasole, skrzane sanday, konie pod wierzch, wozy, rydwany itd. 152. [Bodhisattwa] powinien znajdowa szczegln rozkosz w Dharmie i cieszy si z posiadania intelektualnego przekonania o osigniciach Buddy. Z radoci powinien zaopatrywa i suy Sandze, jak rwnie znajdywa przyjemno w suchaniu witej Dharmy. 153. Nie narodzone w przeszoci, nie pozostajce w teraniejszoci i nie pojawiajce sie w przyszoci - w ten sposb patrz na wszystkie dharmy. 154. Bd miosierny dla czujcych istot, nie spodziewajc si od nich adnej nagrody. Cierpliwie zno [ich] kopoty, nie szukajc dla siebie przyjemnoci. 155. Nawet jeli kto zgromadzi wielk zasug, ktra umoliwi mu [odrodzenie si w niebie], to jego serce nie powinno si pobudza, ani podnosi na duchu. Jeli nawet znajduje si w wielkiej potrzebie - jak na przykad godny duch - nie powinien si przygnbia, ani popada w smutek. 156. Tym, ktrzy s w peni zdyscyplinowani, musi si okazywa cakowity szacunek. Ci, ktrzy nie s jeszcze zdyscyplinowani, powinni zaakceptowa dyscyplin i nie stawa si obiektem pogardy. 157. Naley szanowa tych, ktrych prowadzenie si jest doskonae. Jeeli pogwac dobre prowadzenie si, powinni powrci do wasnej praktyki. Tych, ktrych mdro jest doskonaa, [naley] traktowa jak przyjaci. Ci o tpych umysach powinni zosta ugruntowani w mdroci. 158. Cierpienie samsary jest wielorakie: narodziny, staro, mier i ze odrodzenie. Nie obawiaj si jednak takich niebezpieczestw! Pokonaj Mar i niewaciwe zrozumienie. 159. Zgromad wszystkie zalety we wszystkich krainach Buddy. Z wzniose lubowania po to, aby wszyscy mogli je osign. 160. Nigdy nie przywaszczaj sobie dharm, ale zawsze rezygnuj z nich. Postpowanie w ten spob to przyjmowanie na siebie brzemienia i odpowiedzialnoci dla poytku wszystkich czujcych istot. 161. Ten kto dokadnie zbada wszystkie dharmy zobaczy, e nie ma "ja" ani moje. Pomimo tego nie porzuci jeszcze wielkiego wspczucia i wielkiej dobroci. 162. Chcc uczci Budd Bhagawata, musi si przecign ca cze. Jak natur posiada ta cze? Nosi ona nazw czci Dharmy. 163. Jeeli kto chwyta Bodhisattwapitak i zdobywa rozmaite dharani,

przenikajc najgbsz podstaw [wszystkich] dharm - jest to cze Dharmy. 164. Trzymaj si gwnej rzeczy, nie wybierajc pomidzy t lub tamt artykulacj. Zachowujc ostrono, z radoci wstp na gbok ciek Dharmy. 165. Kiedy asceci i wieccy praktykujcy, przez eony tak liczne jak piasek Gangesu, bd zbiera te nagromadzenia - powinni osign doskonae owiecenie! KROPLA POYWIENIA DLA LUDZI (Nitiastrajantuposanabindu) 1. Skaniam si przed Madziuri, rdem wszelkiego dobra i caej wspaniaoci, przed tym, ktry z miujcym wspczuciem okazuje wszystkim istotom yczliwo. Skaniam si przed Madziuri, najwyszym schronieniem wszystkich istot, wspaniaym przez sw yczliwo. 2. Chocia jestem zwykym czowiekiem, ktry nie posiada umiejtnoci w poezji, postanowiem uoy tych kilka wersw, drobnych jak kropla wody, ktre bd jak lampa owietlajca smoliste ciemnoci i pomoc dla nieowieconych ludzi o sabym intelekcie. 3. Nie mw bez potrzeby o bdach innych. Jeeli zaczynasz od wypominania wad innych, bardzo szybko inni bd z kolei omawia twoje bdy. Tekst Kropli Poywienia jest zaopatrzony w komentarz, "Ozdob z klejnotw", stanowicy wyjanienie bajek i opowieci, do ktrych Nagarduna odwouje si w wielu wersach. Poniewa dugo komentarza uniemoliwia przytoczenie go w caoci, a prezentacja jego fragmentw mija si z celem, dlatego tumacz by zmuszony pomin te fragmenty tekstu Nagarduny (ostatnie linijki kilkunastu strof), ktre odwouj si bezporednio do konkretnej bajki czy opowieci. (przyp. tum.) 4. Przede wszystkim, nie wychwalaj siebie. Czowiek, ktry czyni to w sposb nawykowy, niewiele zyskuje i le si o nim myli. 5. Nigdy nie ufaj nieuczciwemu, zemu przyjacielowi. Jeeli to zrobisz, jego bedy ci zaszkodz. 6. Nie proponuj niczego ludziom o zym charakterze. Twoje zamiary mog by dobre, lecz wskutek tego pojawi si kopoty. 7. We wszystkim co robisz, zachowaj roztropno. Niezwocznie zaniechaj nieostronego postpowania. Nigdy, pod adnym pozorem nie pozwl, aby twoje dziaania przypominay zachowanie nieokieznanego sonia. 8. Kiedy mwisz do innych ludzi, bierz pod uwag i rozwaaj kade sowo. Jeeli pleciesz gupstwa i opowiadasz rozmaite nonsensy, przypomina to majaczenie szaleca. 9. Nigdy nie wypowiadaj bezmylnych ani prnych sw. Myl o tym, co

mwisz i nie kam. Nieprzemylane gupstwa wyrzdz szkod tobie i innym. 10. Nie oszukuj innych dla wasnych celw. Kiedy zaczynasz oszukiwa innych, opowiadajc im straszne kamstwa, zorientuj si, e jeste kamc. 11. Nie dziaaj z niepotrzebn przebiegoci czy podstpnoci. Nikt nie wemie powanie i nie zaufa komu kto idzie drog nieprawdy i hipokryzji. 12. Nie suchaj nigdy rad faszywych, samolubnych przyjaci. Jeeli zrobisz to, co powiedz ci li i faszywi przyjaciele, moe si okaza, e zostae w przykry sposb oszukany. 13. Nigdy nie ufaj mikkim, przebiegym sowom. Jeli zaufasz im, z pewnoci zostaniesz oszukany, co przydarzyo si krlowi bogw Indrze, tak fatalnie oszukanemu przez asurw. 14. Strze si, kiedy mwi do ciebie za osoba. Jeeli akceptujesz to, co mwi jaki nicpo, z ca pewnoci wpadniesz w kopoty. 15. Jeeli nawiesz przyja ze zym czowiekiem, bdziesz dzieli jego myli i zgadza si z nim, to pewnego dnia ten przyjaciel stanie si demonem. 16. Wielkie bogactwo wrd gupcw, niezawodna odwaga wrd bohaterw i mdrzec, ktry zawsze udziela prawidowej odpowiedzi - s zaprawd czym rzadkim w wiecie. 17. Wszelk wiedz naley studiowa pilnie, z radoci i w tak naturalny sposb jak oddychanie, poniewa czowiek, ktry nie ma celu i jest niewyksztacony, jest tak gupi i nieznaczcy jak zwierz. 18. Usta czowieka pozbawionego prawdziwej wiedzy s szpetne i bezuyteczne jak zionca dziura. Usta czowieka posiadajcego prawdziw wiedz s pikne jak wymienity lotos. 19. Jeeli chcesz zje chleb, wiosn zaoraj pole. Jeeli chcesz napi si mleka, zim nakarm krow. Jeeli chcesz osign doskonao, ucz si w modoci. Oto trzy podstawowe reguy, pozwalajce osign rezultat. 20. Jeeli z powag bdziesz studiowa, moesz osign doskonae rezultaty. Jak jednak arogant o mtnym umyle moe sta si kim wielkim? Kto taki jest jak stara, wysuszona krowa, ktra cho nosi pikne dzwonki, to i tak nie ma z niej adnego poytku. 21. Chocia posiadasz zalety i wiedz, nie lekcewa z tego powodu innych, unoszc si nadmiern dum. Zawsze zachowuj skromn postaw i powcignij swoj wiedz, nie przechwalajc si ni. 22. Nigdy nie oceniaj zbyt nisko czowieka wiedzy i mdroci, tylko dlatego, e jest ubogi i nie zyska sawy.

23. Jeeli pomagasz kademu bez lekcewaenia czy schlebiania, podobnie jak czyni to soce, ktre lni nad wszystkim, twoje intencje i twj cel przynios prawdziwy poytek. 24. W pewnych sprawach bd jak podeptana trawa, w innych jak poncy ogie, w jeszcze innych pracuj jak niewolnik, a czasami pozosta niewzruszony jak gra. 25. Kiedy mieszkasz z kim od kogo zaleysz i kto dostarcza ci wiktu i opierunku, to nawet jeli obraa ci i pogardza tob, sprbuj nie ywi do niego urazy. 26. Jeeli ywisz przyja wobec zego czowieka, wspomagajc go jedzeniem i napitkiem, on zapomni o twej dobroci i w zamian ci zaszkodzi. 27. Czowiek, ktry ma okrelony sposb zachowania, nie bdzie mg by przez duszy czas przyjacielem osoby, ktrej zachowanie si zmienia. Co przypomina taka zmienna osoba? Tani ubir, ktry szybko powieje. 28. Jeeli uczeni i mdrzy pragn cakowicie pokona znienawidzonego czowieka, to w sposb agodny, bez krytyki czy opryskliwoci, udzielaj mu wyjanie. Kiedy ten czowiek osignie Najwysze - zostaje zwyciony. 29. Przeniesienie na wasnych plecach wszystkich sfer wiata, wielkiego morza, Gry Meru i czterech kontynentw - to aden ciar. Ale nie zwrcenie dugw czy nie pamitanie o wszystkim, co si otrzymao - to obarczenie si straszliwym brzemieniem. 30. Ten kto nigdy nie zapomina o dobroci wyrzdzonej mu przez innych, kto cieszy si wzgldami innych i odpaca za nie dobroci, czyje myli s agodne i uczciwe - tego wielcy bd wychwalali i suyli pomoc. 31. U tego kto bez pomieszania praktykuje Dharm, pojawia si wielki spokj. Jest kim, kto spokojnie przebywa gwatownie pyncy strumie. Spokj pojawia si wwczas, jeeli przestaje si antagonizowa innych, walczy z nimi, jak i wtedy gdy zanika wielka duma. 32. Czowiek, ktry znajduje upodobanie w nadmiernej dumie i chepliwoci, ktry dla wasnej korzyci przyjani si ze zymi ludmi, dotrzymuje towarzystwa potnym i prbuje im dorwna - nigdy nie odnajdzie spokoju umysu. 33. Wynioso, duma, przemoc, ktliwo, upr i kaprysy - wszystko to powinno zosta odcite wskutek natury rzeczy. Nawet sawny czowiek, u ktrego duma i gniew s silne, bez wtpienia straci dobre imi. 34. Starzy, mae dzieci, chorzy, bezradne istoty, zuboali, uciskani przez monych tego wiata i cierpicy - zym jest czowiek, ktry nie odczuwa wobec nich wspczucia. 35. Kiedy yjesz w obcej ziemi, daleko od ojczyzny i rodakw, to chocia zwykli ludzie mog ci obraa i wyrzdza ci przykroci, nie czuj wobec

nich urazy i nie myl o zemcie. 36. Ten kto znosi cierpienie, ma hart ducha. Ten kto dokonuje bohaterskich czynw, posiada honor. Ten kto rozumie to co jest trudne, jest rozgarnity. Ten kto oddaje wet za wet, jest silny. 37. Pom okrutnemu czowiekowi, ktry ma ze myli, a on zapomni o pomocy jakiej mu udzielie. Wpadnie w gniew, zada twym sowom kam i skrzywdzi ci. Jeeli dojdzie do gosu w wiecie, znieway ci. 38. Pomylno tylko wyjtkowo moe trwa przez cae ycie. Zdobywa si j na chwil, by zaraz potem utraci. Zachowaj spokj, kiedy wszystko rozpada si na kawaki. 39. Kiedy w twoim regionie brak dbr, kiedy twoi przyjaciele zdradzaj ci i upokarzaj, a znienawidzeni przez ciebie wrogowie rosn w si pozosta spokojny i nie szukaj ratunku w opryskliwoci. 40. Ten kto wpada w gniew, poniewa nie potrafi naladowa wielkich, kto jak kawka stosuje faszywe sztuczki i kto zazdroci bezczelnym, cynicznym i bezwstydnym - taki czowiek zniechci do siebie [nawet] wasnych synw. 41. Nie zstpuj z raz obranej drogi, aby uszanowa zych ludzi. Nie pokadaj zaufania w imieniu i sawie. Po zdobyciu wysokiej pozycji, mona wyrzdzi wiele za. 42. Istniej gupcy, ktrzy znajduj przyjemno w haniebnych czynach i usprawiedliwiaj swoje dziaania okieznaniem przez namitnoci. Aby osign swj cel, wyrzdzaj szkod zbyt wielu istotom. 43. Ci o sabym umyle, nigdy nie myl o przyszoci, zawsze niepokoj si i denerwuj o samych siebie, zabiegajc o [nowe] rzeczy i sukces; przypominaj dzikie zwierzta, biegnce w zastawion przez myliwych sie. 44. Ci, ktrzy s pijani swoj gupi zarozumiaoci, zupenie niewiadomi swych wad i bdw, dumni z wasnych, mao istotnych zalet, przypominaj yjcego w studni [jednookiego] wia. 45. Niektrzy lepi ludzie, nie uwiadamiajcy sobie owocw swoich dziaa, nigdy nie studiuj Dharmy ani nie medytuj, nie znaj wic pyncego z niej poytku i nieustannie usprawiedliwiaj swoje bdne postpowanie, a nawet s z niego dumni. Przypominaj gupcw, ktrzy wyruszajc za morze [w poszukiwaniu klejnotw], przynosz z sob [pikne z zewntrz i cikie] kamienie, [ktre bdnie bior za klejnoty]. 46. Niektrzy, bardzo gupi nieszcznicy, zapominaj o mierci i tym co si z ni wie, pragnc i dc do tego, co niepotrzebne, niewiadomi tego, e Mara ich zwodzi. 47. Jeeli jeste przywizany do pragnie i ulegasz im, podasz mskich [czy] eskich, miych i kochanych ksztatw, zwyrodniejesz i zostaniesz

zniszczony jak ma, ktr spala pomie. 48. Kiedy nadejdzie mier, bdziesz musia zostawi wszystko cokolwiek nagromadzie: bogactwo, poywienie, bydo, rzeczy, konie i spadek. Bdzie to jak przebudzenie si ze snu, w ktrym odnalaze syna. 49 - 50. Ten kto nieustannie gromadzi negatywnoci i nie wykonuje nawet pojedynczego pozytywnego czynu, kto jest zainteresowany wycznie sprawami tego wiata i wciekle dy do osignicia sukcesu w tym yciu, nie znajdzie w nim spokoju, a tylko cierpienie. Pomieszany i gupi wpadnie do bardo, gdzie jego czyny pojawi mu si jak gdyby w lustrze, a w nastpnym yciu dowiadczy piekielnych tortur. 51. Poniewa owoce dziaa dojrzewaj w bezbdny sposb, mier nieuchronnie dopadnie ci, a potem bdziesz musia przemieszcza si i cierpie w straszliwych miejscach. 52. Sprbuj zrozumie prawdziw natur rzeczy. Pamitaj, e czas mierci jest nieokrelony. Myl o czynach, jakie popeniasz. Poczy wysiki, aby przynosi innym poytek. 53. Mylenie, e to ycie, ktre trwa tylko przez chwil, bdzie trwao bez koca jak rwnie lgnicie do niego, jest straszliwym bdem. Podobnie jak magiczny twr demonicy, mier pojawi si w jednej chwili, a twoje przeznaczenie jest niepewne. 54. Nie popeniaj bdu mylc, e jeste wieczny. Pomyl o cierpieniu trzech niszych wiatw. Ze wszystkich si powstrzymaj si od popeniania trzech negatywnych dziaa ciaa - zabijania, itd. 55. Kiedy dokada si wielkiego wysiku, aby kontrolowa cztery negatywnoci mowy - kamstwo, itd. - oraz trzy negatywnoci umysu zawi, itd. - odetnij je. Odnonie dziesiciu negatywnoci, zob. "List do przyjaciela", 5, przyp. Oto cieka Dharmy, po ktrej krocz wici. 56. Spalanie w straszliwym gorcu, zamarzanie w przeraajcym zimnie, tortury i katusze osiemnastu piekie, nieustanny gd, konanie z pragnienia - codziennie myl o tego typu strasznych cierpieniach. 57. Myl o wszelkich cierpienia biednych, niemych zwierzt, wszystkich mczarniach tego wiata. Usu przyczyny odrodzenia si w trzech niszych wiatach; znajd odrodzenie w spokojnych wiatach bogw i ludzi. 58. Po osigniciu tego tak trudnego do zdobycia ludzkiego ciaa, okazji, ktra jest czym wyjtkowym, z pomoc niestrudzonej siy woli do wszelkich stara, aby odci negatywnoci, ktre rzuc ci w wiaty pene cierpienia. 59. Osiga si to cenne ludzkie ciao, ale nie praktykuje Dharmy; biedni ludzie umieraj, mwic: "gdy nadejdzie koniec, bd si modli". Ale gdy nadchodzi kres, znajd si w niszym wiecie, gdzie spotkaj cierpienie.

60. Niestety, to nasze ycie jest zupenie nietrwae. Pozostao nam niewiele lat, by moe miesicy; mier przyjdzie szybko, moe ju dzisiaj albo jutro. Z niezachwianym umysem do wszelkich wysikw i stara. 61. Budda stwierdzi, e spord tych dwch: praktykujcej Dharm Chinki, oraz przywizanego do tego ycia wadcy, Czakrawartina - lepiej postpuje Chinka. Biorc j za przykad, odetnij przywizanie do tego ycia. 62. Ci, ktrzy nie maj oddania dla Najwyszej Dharmy i bezwstydnie zajmuj si rzeczami tego ycia, znajduj w kocu smutek i wielu nimi pogardza. 63. Bdc w grach uwaa si, eby nie wpa do parowu czy przepaci. Ale jeli chodzi o upadek w otcha pieka - dlaczego nie przestajesz o tym myle? 64. Jeeli skaleczysz si w sposb, ktry nie jest ani bolesny, ani niebezpieczny, ani irytujcy, opatrujesz rank. Ale rany w straszliwym, zimnym piekle - dlaczego nie przestajesz o tym myle? 65. Kiedy wybierasz si w niedalek podr, robisz zapasy i zabierasz je z sob. Ale cierpienie godu, ktrego prety dowiadczaj przez cay eon dlaczego nie przestajesz o tym myle? 66. Jeeli w stop wbi ci si kolec, twoje rozpieszczone ciao reaguje blem. Cierpienia zwierzt, do ktrych strzela si i ktre si zabija dlaczego nie przestajesz o tym myle? 67. ma powstaje z drzewa i zjada je. Rolina wyrasta z ziarna i oprnia je. Ogie zapala si w drzewie i niszczy je. Czowiek gromadzi zo i cierpi. 68. Czowiek, ktry myli o swym nastpnym yciu, jest rozwany. Czowiek, ktry przemilcza splamienia, jest zjadliwy. Czowiek, ktry nie jest chciwy, ani przebiegy, jest czowiekiem Dharmy. Czowiek, ktry odrnia to co waciwe od tego co niewaciwe - jest mdry. 69. Ten kto daje bez alu, posiada wspczucie. Ten kto dziaa we waciwy sposb i bez hipokryzji, przestrzega zasad. Ten kto bez strapienia rozwaa dziaanie i rezultat, jest cierpliwy. Ten kto myli o mierci i podejmuje wysiki, wywiera wpyw. 70. Jeeli wychodzisz poza rozproszenie tego ycia - jest to dhjana. Jeeli w bezbdny sposb postrzegasz prawd - jest to mdro. Jeeli dysz do Stanu Buddy - jest to ufno. Jeeli oczyszczasz mgliste rozrnianie - jest to joga. 71. Brak przywizania do krewnych czy majtku - oto medytacja. Mylenie o przynoszeniu istotom pomocy, tworzy najwikszego wrd ludzi. ycie w prawdzie i bez faszu - oto uczciwo. Mylenie o prawdziwej naturze dziaania - oto nieustraszono.

72. Jeeli odrzuca si moliwo postpowania ciek prawdziwej Dharmy i jest si przywizanym do szkodzenia innym, to wyrzdzone innym krzywdy szybko dojrzej, poniewa w przyczynie i skutku nie ma bdu. 73. Jeeli posiadanym bogactwem nie wspomagasz innym, lecz krzywdzisz je i wystpujesz przeciw nim, wwczas wyrodzisz si i znajdziesz cierpienie. 74. Jeeli kto powodowany zawici skrzywdzi przyjaciela, bdzie bardzo cierpia w tym jak rwnie w nastpnym yciu. 75. Chod spokojnie, bez pobudzenia czy arogancji, mw otwarcie prawd, bez oszustwa czy przebiegoci, przebywaj w spokoju i agodnoci, bez kaprysw czy sprzeczek, dziaaj w sposb zgodny i umiechaj si gdy mwisz. 76. Nie paplaj wielu bezuytecznych sw. Nie angauj si bezmylnie w rozpust. Nie pij wina i nie oszaamiaj si w inny sposb. Bd tak hojny, jak tylko pozwalaj ci na to rodki. 77. Miej wspczucie dla niszych form ycia i pomagaj im. Praktykujc Dharm, do najwikszych stara. Utrzymuj w czystoci przyjte lubowania i zobowizania. Zrb to, a spokj i rado zagoszcz w tobie. 78. li ludzie obecnej, zdeprawowanej epoki sprawili, e Dharma Owieconego niemal ulega ziszczeniu. Pogreni w barbarzystwie, nieuczeni i majcy bdne pogldy, krocz szorstkimi, opieszaymi drogami trzech czasw! Nauka Pana akjamuni, drogocenna, ukochana Dharma, zblia si do swego kresu. 79. Niektrzy w tej zdegenerowanej epoce porzucaj Nauk akjamuniego i ulegaj podaniom. Przywizani do rozwizego ycia, nieuczciwoci, nie myl o przyszoci, depczc i plami cenn chorgiew Dharmy. 80. Niestety, Sangha obecnie porzucia Dharm. Jej czonkowie siej niezgod, praktykuj hipokryzj i ozdabiaj siebie. Odcinaj i obalaj bdce rdem pokoju cenne drzewo ycze Dharmy akjamuniego. 81. Ludzie tego nieszczliwego okresu przywizuj si do pragnie, a owoce popenianych przez nich negatywnoci: hazardu, sprzeczek, arogancji, itp., niszcz d, ktr pyn poprzez krg [wciele]. 82. Wskutek rozmylnie popenianych negatywnoci i bezwstydnej hipokryzji, szorstcy i uparci ludzie tej zdegenerowanej epoki, zniszczyli i porzucili przerzucony nad samsar most Dharmy Buddy, Sugaty. 83. Dharma, Nauka Wszechwiedzcego; niestety, niewiele teraz z niej pozostao. Wielki ocean Cennych Nauk; niestety, wkrtce cakiem wyparuje. 84. Wymienit Nauk Lwa akjw tnie si na opatkach koa czasu. W najbliszej przyszoci ulegnie cakowitemu zniszczeniu. Jeeli posiadacie ufno, pieszcie si, aby dooy stara w [praktyce] Dharmy.

85. Jeeli teraz, w tej zdegenerowanej epoce, pragnie si zawrci [z bdnej drogi] i poszuka szczcia, to jeli nie zostao si jeszcze schwytanym przez straszn karm czasw, musi si poszuka Staroytnej Drogi i pj ni. 86. Zniknli szanowani, mdrzy i inteligentni. Szczerzy, uczciwi ludzie s obecnie gnbieni. Rozkwita to co ze i przebiege. Wzrastaj obsceniczno i deprawacja. 87. W tym okresie przewodz ci, ktrzy postpuj niewit drog. Budzcy groz niszczyciele stosuj przemoc. Kiedy przestrzega si zych praw, a Prawo Buddy zostaje zniszczone - to jest koniec. 88. Epoka pomylnoci i spokoju dobiega koca. Nasta czas niechci i wrogoci. Niewielu jest takich, ktrzy postpuj czyst ciek. wici i schronienie s doprawdy czym rzadkim. 89. Suchaj! W tych zych i okropnych czasach pomyl o przyszoci i odetnij zmartwienia. Zamieszkaj w samotnym miejscu, gdzie nie ma zgieku. Przebywaj w spokoju i ucz si Dharmy. 90. Oby dziki zasudze jaka powstaa z napisania tej astry, ktra istotom nie bdcym w stanie praktykowa Dharmy, opowiada co jest prawd i co nie jest bardzo trudne - wszystkie istoty powstrzymay si od wykonywania negatywnoci i teraz jak rwnie w przyszoci osigny poytek. [Z sanskrytu na tybetaski przeoy indyjski pandita Silendrabodhi oraz tybetaski tumacz Jeszie-de. Z tybetaskiego na mongolski tumaczy Chakhar Geshi Lozang Tsultrim. Z mongolskiego na angielski przekadu dokona Stanley Frye.] PREZENTACJA BODHICZITTY (Bodhicittavivarana) Zostao powiedziane: "Z powodu braku tosamoci [czyli] bezjaniowoci zjawisk, nasz umys - oprniony z wszelkich bytw, wolny od skandh, elementw, pl zmysowych, przedmiotu i podmiotu - jest pierwotnie niezrodzony i w swej istocie pusty". Tak jak Buddowie, nasi Panowie oraz wielcy Bodhisattwowie wytworzyli myl Wielkiego Owiecenia (mahabodhicitta), tak te rwnie i ja, poczwszy od teraz a chwili, w ktrej [nie zamieszkam] w sercu owiecenia, wytworz myl Wielkiego Owiecenia, aby zbawi nie zbawione czujce istoty, wyzwoli nie wyzwolone, pocieszy nie pocieszone i doprowadzi do Nirwany te, ktre nie osigny Nirwany. Kiedy Bodhisattwa, dziki praktykowaniu cieki mantr wytworzy Bodhiczitt, ktra w swym wzgldnym aspekcie ma natur aspiracji, musi teraz za spraw medytacyjnego rozwoju wytworzy Bodhiczitt Ostateczn. Dlatego wanie wyjawi jej natur.

1. Skaniajc si przed sawnym Wadrasattw, ucielenieniem umysu owiecenia, bd wyjania rozwj Bodhiczitty, ktra znosi [trzy rodzaje samsarycznej] egzystencji. 2. Buddowie utrzymuj, e Bodhiczitty nie spowijaj pojcia wiadomego ego, skandh, itd., [ale] zawsze znaczy j pustka [jakichkolwiek podobnych poj]. 3. [Ci, ktrych] umysy s [zaledwie] zabarwione wspczuciem, musz rozwin [Bodhiczitt] z okrelonym skutkiem. Wspczujcy Buddowie nieustannie rozwijaj t Bodhiczitt. 4. Kiedy ego jakie wyobraaj sobie tirthikowie zanalizujemy logicznie, nie znajdziemy go wewntrz [piciu] skandh. 5. Jeli ego byoby [tosame] ze skandhami, nie byoby trwae, ale ego nie ma takiej natury. A pomidzy rzeczami trwaymi i nietrwaymi nie jest [moliwy] zwizek typu zbiornik-zawarto. 6. Kiedy nie ma tak zwanego ego, to jak tak zwany stwrca moe by czym trwaym? [Jedynie wwczas] jeli istniaby jaki podmiot, mona by zacz bada jego cechy w wiecie. 7. Poniewa stay [stwrca] nie moe stwarza rzeczy ani stopniowo, ani na raz, nie ma adnych trwaych rzeczy, czy to zewntrznych, czy wewntrznych. 8. Dlaczego skuteczny [stwrca miaby] by zaleny [od czego]? Taki kto oczywicie stworzyby wszystkie rzeczy na raz. [Stwrca], ktry zaley od czego innego, nie jest ani wieczny, ani skuteczny. 9. Jeeli byby bytem, nie [powienien] by trway, poniewa rzeczy zmieniaj si z chwili na chwil, (skoro nie przeczysz temu, e nietrwae rzeczy maj stwrc). 10. Ten [empiryczny] wiat, wolny od ego i reszty, zosta zwyciony dziki zrozumieniu skandh, elementw, pl zmysowych oraz podmiotu i przedmiotu [jakie posiadaj rawakowie]. 11. Dlatego askawi [Buddowie] mwili do rawakw o piciu skandhach: formie, odczuwaniu, percepcji, siach ksztatujcych i wiadomoci. 12 - 13. Ale [Budda] - najwikszy spord tych, ktrzy chodzili na dwch nogach - zawsze przekazywa Bodhisattwom t nauk dotyczc skandh: "Forma przypomina kbowisko piany, odczuwanie jest jak baka mydlana, percepcja przypomina mira, siy ksztatujce s jak bananowiec, a wiadomo - jak zudzenie". 14. Stwierdzono, e natura formy skandhy posiada cztery wielkie elementy. [Cztery] pozostae [skandhy] s cznie uznane za niematerialne.

15. Wrd nich oko, forma, itd., s sklasyfikowane jako [osiemnacie] elementw. I znowu, bdc podmiotem-przedmiotem s znane jako [dwanacie] pl zmysowych. 16. Forma nie jest atomem, ani [organem] zmysu. W adnym wypadku nie jest aktywnym zmysem [wiadomoci]. [Dlatego] aden sprawca ani stwrca nie s odpowiedni do wytworzenia [formy]. 17. Forma atomu nie wytwarza wiadomoci zmysu, [poniewa] wychodzi poza zmysy. Jeli [zakada si, e formy empiryczne] s stworzone przez zoenie [atomw], wwczas to nagromadzenie jest nie do zakceptowania. 18. Jeeli dokona si analizy w ramach przestrzeni, zobaczy si, e nawet atom posiada czci. W jaki sposb co, co po analizie okazao si, e posiada czci, moe zosta w logiczny sposb nazwane atomem? 19. Przy badaniu jednego jedynego, zewntrznego obiektu mog przeway rozbiene osdy. Mwic cile: to co jest mie [dla jednej osoby], moe si innym jawi cakiem odmiennie. 20. Jeeli chodzi o to samo kobiece ciao, to asceta, kochanek i dziki pies utrzymuj trzy zgoa odrbne pogldy na jego temat; dla pierwszego s to zwoki, dla drugiego ukochana osoba, a dla trzeciego smakowity ksek. 21. Rzeczy s skuteczne, poniewa przypominaj obiekty. Czy nie s podobne do nocnej zmazy podczas snu [czyli polucji]? Jeeli raz przebudzimy si ze snu, ostateczny rezultat bdzie ten sam. 22. Co do pojawiania si wiadomoci pod postaci podmiotu i przedmiotu, [naley zrozumie,] e poza wiadomoci nie istnieje aden zewntrzny przedmiot. 23. Jest wykluczone, aby jaki zewntrzny obiekt istnia w postaci bytu. To szczeglne zjawienie si wiadomoci jawi si pod postaci aspektu formy. 24. Omamieni widz zudzenia, mirae, miasta gandharww itd. W ten sam sposb przejawia si forma. 25. Nauka [Buddy] dotyczca skandh, elementw, itd., ma na celu [wycznie] rozproszenie wiary w ego. Poprzez ugruntowanie [si] w czystej wiadomoci, wielce bogosawieni [Bodhisattwowie] porzucaj rwnie i j. 26. Wedug widnianawady [czyli cittamatry], ten wieloraki [wiat] jest uznawany za sam wiadomo. Przedmiotem naszej analizy bdzie obecnie natura tej wiadomoci. 27. Nauka [akja] Muniego, e "cay [wiat] jest tylko umysem", ma na celu usuniciu strachu naiwnych. [Nauka] ta nie dotyczy rzeczywistoci. 28. [Trzy natury] - wyobraona, zalena i ostateczna - maj tylko jedn wasn natur: unjat. [Te trzy natury] s tylko wyobraeniami umysu.

29. [Bodhisattwom], ktrzy raduj si mahajan, Buddowie przedstawiaj w skrcie bezjaniowo i rwno [wszystkich] zjawisk, [oraz nauk mwic], e umys jest niezrodzony. 30. Jogaczarinowie daj pierwszestwo umysowi w sobie. Twierdz, e umys oczyszczony przez przeksztacenie [staje si] obiektem wasnej, specyficznej [wiedzy]. 31. [Jednak umys], ktry jest przeszoci, nie istnieje, [podczas gdy] tego, ktry jest przyszoci, nie sposb nigdzie odkry. [A] w jaki sposb obecny [umys] przenosi si z miejsca [na] miejsce? 32. [Alajawidniana] nie pojawia si w sposb, w jaki istnieje. Jeeli si jawi, to inaczej. wiadomoci w sposb istotny brak substancji; nie ma innej podstawy [oprcz niesubstancjalnoci]. 33 - 34. Kiedy magnetyt znajdzie si w pobliu elaza, zacznie si ono delikatnie obraca wokoo; [chocia] nie posiada umysu, wydaje si jakby byo wiadome. W dokadnie ten sam sposb alajawidniana wydaje si by rzeczywista, chocia tak nie jest. Kiedy porusza si tam i z powrotem, [wydaje si, e] utrzymuje [trzy] egzystencje. 35. Tak jak ocean i drzewa poruszaj si, chocia nie posiadaj umysu, tak te alajawidniana jest aktywna [tylko] w zalenoci od ciaa. 36. Zwaywszy na to, e bez ciaa nie ma wiadomoci, musisz rwnie zaznaczy jaki rodzaj okrelonej wiedzy o sobie posiada ta [wiadomo]! 37. Mwic o [istnieniu] okrelonej wiedzy o sobie, kto mgby powiedzie, e jest to byt. Jednak mwi si rwnie, e niemoliwe jest powiedzenie: "To jest to!" 38. Przekonanie siebie jak i innych - tych, ktrzy s inteligentni [powinno] zawsze zachodzi bez bdu! 39. To co mona pozna, zostaje poznane przez poznajcego. Jeli brak tego co mona pozna, poznanie jest [niemoliwe]. Dlaczego wic nie przyj, e podmiot i przedmiot nie istniej [jako takie]? 40. Umys to tylko nazwa. Nie jest on niczym odrbnym od [swojej] nazwy. Rwnie wiadomo musi si uwaa za nazw. Nazwa te nie posiada wasnej natury. 41. Dinowie nigdy nie odkryli umysu, ktry istniaby wewntrz, na zewntrz lub gdzie pomidzy. Dlatego natura umysu jest iluzoryczna. 42. Umys nie posiada ustalonych form, takich jak rozmaite kolory i ksztaty, podmiot i przedmiot; nie jest mski, eski ani nijaki. 43. Krtko mwic: Buddowie nie widz [tego czego] nie da si zobaczy. W jaki sposb mogliby zobaczy e to, co nie ma wasnej natury, posiada j?

44. "Rzecz" jest tworem. unjata to nieobecno tworw. Jak moe by unjata tam, gdzie pojawiaj si twory? 45. Tathagatowie nie rozpatruj umysu pod postaci poznawalnego i poznajcego. Gdzie dominuje poznajce i poznawane - tam nie ma owiecenia. 46. Przestrze, Bodhiczitta i owiecenie nie posiadaj znamion, ani nie zostay stworzone. Nie maj struktury i znajduj si poza ciek sw. Ich "znakiem" jest niedualizm. 47. Wspaniaomylni Buddowie, ktrzy przebywaj w sercu owiecenia jak i wszyscy wspczujcy [Bodhisattwowie] zawsze wiedz, e unjata jest podobna do przestrzeni. 48. Dlatego [Bodhisattwowie] stale rozwijaj unjat, ktra jest podoem wszystkich zjawisk. Spokojna, iluzoryczna, nie majca podstawy unjata jest niszczycielk egzystencji. 49. unjata wyraa nie powstawanie, pustk i brak ego. Ci, ktrzy praktykuj j, nie powinni praktykowa tego co doskonal poledniejsi. 50. Pojcia na temat tego co pozytywne i negatywne, posiadaj znak rozpadu. Buddowie mwili [o nich w kategoriach] unjaty, [ale] inni nie akceptuj unjaty. 51. Siedziba umysu, ktry nie ma adnego oparcia, posiada znak [pustej] przestrzeni. Ci [Bodhisattwowie] utrzymuj, e rozwj unjaty oznacza rozwj przestrzeni. 52. Wszystkich dogmatykw przeraa lwi ryk unjaty. Gdziekolwiek by nie przebywali, unjata zawsze bdzie na nich czyha. 53. Kady kto uwaa wiadomo za chwilow, nie moe uwaa jej za co trwaego. W jaki sposb nietrway umys moe si to sprzeciwia unjacie? 54. Krtko mwic jeeli Buddowie uznaj umys za nietrway, dlaczego nie mieli by uzna, e jest pusty? 55. Od samego pocztku umys nie posiada wasnej [substancjalnej] natury. Gdyby mona byo udowodni, e rzeczy posiadaj wasn natur, nie twierdzilibymy, e s niesubstancjalne. 56. Wobec tego stwierdzenia rezygnujemy z nadawania umysowi substancjalnej podstawy. Przekraczanie wasnej natury nie ley w istocie rzeczy. 57. Tak jak sodko jest natur cukru, a gorco natur ognia, rwnie i [my] utrzymujemy, e natur wszystkich rzeczy jest unjata. 58. Gdy owiadcza si, e unjata jest natur [wszystkich zjawisk], bezsensownie dowodzi si, e co jednego jest zniszczalne, a co innego

wieczne. 59. Uwaamy, e aktywno wspzalenego powstawania ze swymi dwunastoma ogniwami, zaczynajca si od niewiedzy, a koczca rozpadem - przypomina sen lub zudzenie. 60. To koo z dwunastoma ogniwami toczy si po drodze ycia. Poza nim nie sposb znale adnej czujcej istoty, ktra spoywa owoce swych uczynkw. 61. Zarys twarzy pojawia si w zalenoci od lustra; nie przenis si do jego wntrza, ale te nie istnieje bez niego. 62. W ten wic sposb mdrzy musz by zawsze przekonani, e skandhy pojawiaj si w nowym istnieniu [z powodu] ponownego zoenia, ale nie przemieszczaj si [jako identyczne czy rne]. 63. Podsumowujc: puste rzeczy powstaj z pustych rzeczy. Dina naucza, e sprawca i czyn, rezultat i ten kto dowiadcza rezultatu, istniej [wycznie] w sposb konwencjonalny. 64. Podobnie jak [przyczyny i warunki w swej] caoci tworz dwik bbna lub kieek, [tak te i my] utrzymujemy, e zewntrzne, wspzalene powstawanie przypomina sen i zudzenie. 65. Nie jest bynajmniej sprzecznoci, e zjawiska powstaj z przyczyn. Poniewa dana przyczyna jest pozbawiona przyczyny, dlatego rozumiemy, e nie powstaa. 66. [Mwienie], e te zjawiska nie powstaj wskazuje, e s one puste. Krtko mwic, stwierdzenie "wszystkie zjawiska" wskazuje na pi skandh. 67. Kiedy prawd [akceptuje si] tak jak zostaa ona wyjaniona, konwencja nie zostaa zniszczona. Prawda nie jest obiektem oddzielnym od tego co konwencjonalne. 68. Wyjania si, e konwencja jest unjat; konwencja to po prostu unjata. [Obie] nie istniej jednak oddzielnie od siebie, tak jak to co stworzone i nietrwae [niezmiennie z sob wspzawodnicz]. 69. Konwencja powstaje z karmy [z powodu rozmaitych] splamie (klea), natomiast karm tworzy umys. Umys powstaje wskutek nagromadzenia ladw karmicznych (vasana). Szczcie to uwolnienie si od ladw karmicznych. 70. Szczliwy umys jest spokojny. Spokojny umys nie jest pomieszany. Bycie niezmieszanym to zrozumienie prawdy. Dziki zrozumieniu prawdy osiga si wyzwolenie. 71. Wyzwolenie definiuje si rwnie jako rzeczywisto, prawdziwy kres, [stan] bez znamion, ostateczne znaczenie, Najwysza Bodhiczitta i unjata. 72. Ci, ktrzy nie znaj unjaty, nie osign wyzwolenia. Takie zudzone

istoty wdruj [w] szeciu rodzajach odrodzenia, uwizione w ramach egzystencji. 73 - 75. Kiedy asceci [jogaczarinowie] rozwijali w ten sposb unjat, ich umysy bez wtpienia powicay si dla dobra innych, [mylc]: Powinienem by wdziczny tym istotom, z dobroci ktrych korzystaem w przeszoci jako ich dziecko czy przyjaciel. Poniewa sprowadzaem cierpienie na yjce w wizieniu egzystencji istoty, ktre s przypiekane ogniem splamie, odpowiednie bdzie, jeli [teraz] bd im dostarcza szczcia. 76. Sodki i gorzki owoc, [jaki istoty yjce w] wiecie [osigaj] w postaci pozytywnego i negatywnego odrodzenia, to rezultat ich czynw, ktre przynosz poytek bd rani yjce istoty. 77 - 78. Jeeli Buddowie osignli niezrwnany stan dziki [dawaniu] yjcym istotom oparcia, c bdzie w tym dziwnego, jeli [ci], ktrzy w najdrobniejszy nawet sposb nie interesowali si innymi, nie otrzymaj adnych przyjemnoci bogw i ludzi, jakie wspieraj stranikw wiata, Brahm, Indr i Rudr? 79. Rne rodzaje cierpienia, dowiadczanego przez istoty w wiatach piekielnych, zwierzcych i godnych duchw, maj swoje rdo w zadawaniu istotom blu. 80. Nieuniknione i niegasnce cierpienie godu, pragnienia, wzajemnego zabijania si i innych katuszy, ma swoje rdo w zadawaniu blu. 81. Wiedz, e istoty s przedmiotem dwch rodzajw dojrzewania: dojrzewania jako Buddowie i Bodhisattwowie oraz dojrzewania pozytywnych i negatywnych odrodze. 82. Wspieraj [yjce istoty] ca swoj natur i ochraniaj je jak wasne ciao. Obojtnoci wobec istot musi si unika jak trucizny! 83. Chocia dziki obojtnoci rawakowie osigaj nisze owiecenie, to bodhi Doskonaych Buddw osiga si wskutek nie porzucania yjcych istot. 84. W jaki sposb ci, ktrzy bior pod uwag sposb dojrzewania owocu pomocnych i szkodliwych czynw, mog choby przez jedn chwil upiera si przy swym egoizmie? 85. Synowie Buddy s aktywni w rozwijaniu owiecenia, ktrego korzeniem jest niezawodne wspczucie. Owiecenie wyrasta z kieku Bodhiczitty, a jego jedynym owocem jest przynoszenie poytku innym. 86. Dla tych, ktrych wzmocni rozwj medytacyjny, cierpienie innych jest czym przeraajcym. [Aby nie oparcie innym], wyrzekaj si nie tylko przyjemnoci dhjany, ale nawet wstpuj do pieka avici! 87. Oni s wspaniali; s godni podziwu, s w najbardziej niezwyky sposb doskonali! Nic bardziej nie zdumiewa, ni ci, ktrzy powicaj swoj

osob i swoje bogactwa! 88. Ci, ktrzy rozumiej unjat zjawisk, [ale rwnie] wierz w [prawo] karmy i jej rezultaty, s bardziej wspaniali od wspaniaych i bardziej zadziwiajcy od zadziwiajcych! 89. Pragnc ochrania yjce istoty, odradzaj si w bocie egzystencji. Niesplamieni jego wydarzeniami, s jak lotos [zakorzeniony] w bagnie. 90. Mimo i synowie Buddy - tacy jak Samantabhadra - strawili paliwo splamie z pomoc percepcyjnego ognia unjaty, wody wspczucia cigle w nich przepywaj! 91 - 92. Po znalezieniu si pod kierujc moc wspczucia, manifestuj zstpienie [z Tuszity], narodziny, radoci ycia, wyrzeczenie, praktyki ascetyczne, wielkie owiecenie, zwycistwo nad zastpami Mary, obrt Dharmaczakr, prob wszystkich bogw oraz [wejcie do] Nirwany. 93. Po wyemanowaniu takich form jak Brahma, Indra, Wisznu i Rudra, z pomoc ich wspczujcych natur wystawiaj przedstawienie odpowiednie dla istot potrzebujcych przewodnictwa. 94. Z mahajany powstaj dwa [rodzaje] wiedzy, ktre daj wygod i spokj umysu tym, ktrzy w smutku podruj po ciece ycia; zostao to wic powiedziane. Nie jest [to] jednak ostateczne znaczenie. 95. Dopki rawakowie, [ktrzy znajduj si] w cielesnym stanie poznawania, nie zostan upomnieni przez Buddw, pozostan w omdleniu, odurzeni przez samadhi. 96. Jeli jednak zostan raz napomniani, w rozmaity sposb powic si dla dobra czujcych istot. Gromadzc zasug i mdro, osign owiecenie Buddw. 97. Mwi si, e lady karmiczne bdce potencjalnoci obu [nagromadze], s ziarnem [owiecenia]. To ziarno, [ktre jest] nagromadzeniem rzeczy, tworzy odrol ycia. 98. Nauki obrocw wiata pozostaj w zgodzie z [odrbnymi] postanowieniami czujcych istot. Buddowie stosuj bogactwo skutecznych rodkw, ktre przybieraj rozmaite wiatowe formy. 99. [Nauki mog si od siebie rni:] mog by gbokie lub rozlege; czasami mog by zarazem gbokie jak i rozlege. Chocia niekiedy rni si od siebie, to jednak niezmiennie charakteryzuje je unjata i niedualno. 100. Bez wzgldu na dharani, stany i paramity Buddw, wszechwiedzcy [Tathagatowie] owiadczaj, e s one czci Bodhiczitty. 101. Ci, ktrzy w taki sposb, z pomoc ciaa, sw i umysu, zawsze przynosz poytek czujcym istotom, s rzecznikami praw unjaty, a nie

obrocami argumentw mwicych o unicestwieniu. 102. Wspaniaomylni [Bodhisattwowie] nie przebywaj w Nirwanie ani w samsarze. Dlatego Buddowie mwi o "nie posiadajcej miejsca Nirwanie". 103. Wyjtkowy eliksir wspczucia funkcjonuje jako zasuga, [ale] eliksir unjaty funkcjonuje jako co najwyszego. Ci, ktrzy pij go dla poytku swojego i innych - s synami Buddy. 104. Pozdrawiaj tych Bodhisattww ca swoj istot! Zawsze warci czci w trzech wiatach, przewodnicy wiata staraj si reprezentowa lini Buddw. 105. [W] mahajanie mwi si, e ta Bodhiczitta jest czym najlepszym. Pobud wic Bodhiczitt z pomoc energicznych i zrwnowaonych wysikw. 106. [W tej] egzystencji nie ma innych rodkw urzeczywistnienia poytku wasnego i innych. A do teraz Buddowie nie widz innych rodkw poza Bodhiczitt. 107. Dziki samemu pobudzeniu Bodhiczitty gromadzi si mnstwo zasugi. Gdyby moga ona przyj okrelon form, byaby czym wicej, anieli wypenieniem ogromu przestrzeni. 108. Jeli jaka osoba tylko na chwil rozwinaby Bodhiczitt, to nawet Dinowie nie byliby w stanie obliczy ogromu jej zasugi! 109. Naszym najwspanialszym klejnotem jest cenny klejnot wolny od splamie. Nie mog go ukra i zniszczy ani rozbjnicy, ani splamienia i Mara. 110. Tak jak najwysze denia Buddw i Bodhisattww w samsarze s niezachwiane, tak te ci, ktrzy opieraj swoj drog na Bodhiczitcie, musz sprawi, aby [ich] postanowienie byo [zdecydowane]. 111. Bez wzgldu na to jak [to wszystko wydaje si by] zdumiewajce, musi si poczyni pewne wysiki, tak jako to zostao wyjanione. Pniej sam zrozumiesz sposb postpowania Samantabhadry! 112. Oby dziki niezrwnanej zasudze jak nagromadziem wychwalajc sawion przez wspaniaych Dinw wymienit Bodhiczitt, wszystkie czujce istoty zatopione w falach oceanu ycia, zdobyy oparcie na ciece, ktr poda przywdca istot chodzcych na dwch nogach. MAHAYANA-VIMIKA 1. Nie ma unjaty rnej od poznania, przynajmniej dopty dopki sd rozrniajcy nie wyklucza rozrnianego pojcia. 2. W przeciwnym razie poznanie nie zostanie uznane za pozbawione dualizmu; bowiem ten kto odchodzi od nieistnienia dualizmu, naraa si na ryzyko

popadnicia w dualizm [poniewa nieistnienie dualizmu rozumie jako co negatywnego]. 3. Dlatego mwi si, e Tathagata jest czym ostatecznym i pozostajcym w zgodzie ze sowami, ktre to wyraaj. Tathagata przekracza wszelkie typy przedstawie, itp., ktre [bdnie] zakadaj istnienie dowiadczanych rzeczy i posiadanie przez dowiadczajcego ich wasnej natury. 4. Umys, smy, dziewity i dziesity stopie Bodhisattwy oraz Stan Buddy - tego nauczali, nauczaj i bd naucza Buddowie. 5. Siedem [pierwszych] stopni [Bodhisattwy] to tylko umys; na smym stopniu [Bodhisattwa] nie posiada adnych myli, a dziewity i dziesity stopie to stany zatrzymania i przebywania; Stan Buddy powsta ze mnie. 6. Buddowie nauczali, e siedem stopni jest przedmiotem umysu; na sidmym stopniu ciao, mowa i umys nie podlegaj negatywnociom [poniewa wszelkie pojcia dotyczce charakteru rzeczy zostay usunite]. 7. Na smym stopniu nawet sen i jego podpora nie s przyczyn przyjemnych odczu. 8. Pokon dla Buddy, ktrego majestat przekracza zasig myli i ktrego umys nie posiada adnych przywiza. Kierujc si wspczuciem, Budda naucza Dharmy, ktrej nie sposb wyrazi sowami. 9. Buddowie i czujce istoty posiadaj t sam natur - s jak przestrze; nie powstaj ani nie gin jako istoty posiadajce wasn natur. 10. Tutaj i w innym wiecie ksztatujce siy (samskara) nie powstay z wasnej natury, ale ze wspzalenoci przyczyn. Dlatego rwnie i one s puste i dostpne [wycznie] poznaniu Wszechwiedzcego. 11. Wszystkie rzeczy s ze swej natury wycznie odbiciem, s czyste, przebywaj w uspokojeniu, poza dualizmem i s nieoddzielne od unjaty. 12 - 13. Ignarant wyobraa sobie, e istnieje ego, podczas gdy tak naprawd nie ma adnego "ja". Przyjemno, bl, percepcja pozazmysowa, sze wiatw samsary, transmigracja, wielkie cierpienie piekie, staro i choroba - wszystko to jest dla niego rzeczywiste. 14. [Istoty] omotane sieci zudze s palone w piekach i podobnych formach istnienia. Ich wasne czyny pal ich tak jak trzcin spala ogie. 15. Istoty dowiadczaj obiektw tak jak dzieje si to podczas magicznego popisu: nie spotykaj niczego oprcz uwarunkowanych form egzystencji. 16. Tak jak malarz odczuwa przeraenie na widok budzcego groz obrazu demona, ktrego sam namalowa, tak i gupiec obawia si samsary [ktr sam stworzy swoj niewiedz]. 17. Podobnie jak gupiec wpada w boto, ktre sam przygotowa, tak te

istoty ton w bocie trudnych do przejcia wytworw niewiedzy umysu. 18. Patrzc na to co jest nieistniejce jak na co istniejcego, dowiadczaj bolesnych wrae; wszystkie obiekty dowiadczenia, ktre s faszywe, w jednakowym stopniu okrywaj [ich] trucizn wtpliwoci. 19 - 20. Widzc istoty [tak] bezradne, Buddowie, ktrych umys jest silny wspczuciem i nakierowany na przynoszenie [innym] poytku, sprzyjaj ich deniom do owiecenia, [poniewa pragn, aby] rwnie i one, po skompletowaniu nagromadze i osigniciu najwyszego poznania, uwolniy si z sieci zudze i pewnego dnia stay si Buddami, przyjacimi wiata. 21 - 22. Ci, ktrzy we waciwy sposb postrzegaj znaczenie istot i dostrzegaj niezrodzon i nie wytworzon, a przez to pust natur wiata, bez pocztku, rodka i koca, widz, e dla nich nie ma samsary ani Nirwany; ich natura jest niesplamiona i niezmienna, wyzbyta pocztku, rodka i koca. 23. Po obudzeniu si nie widzimy obiektw, ktre widzielimy we nie; [w ten sam sposb] ci, ktrzy budz si ze snu pomieszania, nie postrzegaj ju adnej samsary. 24. Kiedy po wykonaniu swego magicznego przedstawienia, mag rozpuszcza go, wwczas nic nie pozostaje - oto istota rzeczy. 25. Wszystko to jest tylko umysem powstaym jak magiczny popis. Std si wywodz pozytywne i negatywne dziaania, a z nich dobre i ze odrodzenia. 26. Tak jak istoty wyobraaj sobie [powstanie] wiata, [chocia ten nie powsta, tak te] same w sobie s niezrodzone. To pojcie narodzin czy pocztku jest tworem umysu, bowiem adne zewntrzne rzeczy [naprawd] nie istniej. 27. Gupcy, spowici ciemnoci pomieszania, wyobraaj sobie istnienie czego zewntrznego, [jakiego] ego, [poszukuj] przyjemnoci w rzeczach, ktre w istocie s niesubstancjalne, wskutek czego bdz w tym oceanie egzystencji. 28. Kt spord tych, ktrzy nie wsiedli do tego Wielkiego Pojazdu, jest w stanie przekroczy bezgraniczny ocean samsary, wypeniony wodami tworw umysu i dosta si na jego drugi brzeg? HYMN DO [BUDDY] PRZEKRACZAJCEGO WIAT (Lokatitastava) 1. O Ty, ktry jeste poza wiatem! Skaniam si przed Tob, ktry posiadasz wiedz na temat unjaty [pustki]. Od tak dawna, wycznie dla poytku wiata ujawniasz niestrudzone wspczucie! 2. Utrzymujesz, e poza skandhami nie istniej adne czujce istoty, a jednak, o wielki mdrcze, powicasz si dla poytku czujcych istot!

3. O Ty, ktry jeste mdrcem! Owiadczye mdrcom, e skandhy przypominaj zudzenie, mira, miasta gandharww i sny! 4. [Skandhy] powstaj z przyczyn i nie istniej gdy ich brak: czy nie z tego powodu wyranie utrzymywae, e przypominaj one odbicia? 5. Oko nie jest w stanie spostrzec [czterech wielkich] elementw; jak wic to co "widzialne" moe si z nich skada? Mwic w ten sposb o formie, odrzucie wiar w form. 6. Poniewa odczuwanie nie istnieje bez przedmiotu odczuwania, dlatego nie posiada ono ego. A Ty utrzymujesz, e rwnie przedmiot odczuwania nie istnieje rwnie w sposb samoistny. 7. Jeeli jaka koncepcja i jej obiekt nie byyby rne, [sowo] "ogie" powinno spali usta. Jeeli [natomiast] rniyby si, nie mona by [niczego] zrozumie. Dlatego wystpowae jako gosiciel prawdy. 8. [Wycznie] na poziomie konwencjonalnym mwie, e sprawca [dziaania] i [jego] dziaanie s od siebie niezalene. W rzeczywistoci utrzymujesz, e [sprawca i jego dziaanie] s wzajemnie [od siebie] uzalenieni. 9. [W ostatecznym znaczeniu] nie istnieje aden sprawca [dziaania], ani ten kto [go] dowiadcza. Zasuga i jej brak powstaj w sposb wspzaleny. Owiadczye, o Mistrzu sw, e to co powstaje w sposb wspzaleny, nie ma pocztku! 10. Przedmiot wiedzy nie istnieje, jeli nie mona go pozna. Ale poznajca wiadomo nie istnieje bez [swego przedmiotu]! Dlatego stwierdzie, e wiedza i przedmiot wiedzy nie istniej niezalenie od siebie. 11. Jeli znak rniby si od tego co oznaczone, oznaczone istniaoby [jako takie] bez znaku! A Ty przejrzycie wykazae, e jeli [znak i to co on oznacza] pojmuje si jako nie rnice si od siebie - oba nie istniej. 12. Z Twoim okiem wiedzy dostrzegasz spokj tego wiata, wyzbytego znaku i tego co oznaczone, uwolnionego od sownych owiadcze. 13. adna istniejca rzecz, adna nieistniejca rzecz, ani zarazem istniejca i nieistniejca - nie powstaje: ani z siebie, ani [z czego] innego, ani z obu [przyczyn]. W jaki sposb [wic] moe [w ogle] powsta? 14. Nie sposb przyj, aby co istniejcego, [co musi by] zwizane z trwaniem, mogo zosta zniszczone. [A] w jaki sposb co nieistniejcego na przykad rogi konia - moe zosta zniszczone? 15. Zniszczenie nie jest czym rnym od bytu; nie mona te myle o nim jako o czym nie-rnym. Gdyby [zniszczenie] byo czym rnym [od majcego ulec zniszczeniu bytu], nie mogoby by trwae. Gdyby nie byo

rne, nie mogoby do niego doj. 16. Zniszczenie z pewnoci jest nie do przyjcia, jeli rzecz jest bytem; zniszczenie z pewnoci jest nie do przyjcia, jeli rzecz jest wieloci. 17. Przede wszystkim nielogiczne jest, eby skutek powstawa z przyczyny, ktra zostaa zniszczona lub z [przyczyny], ktra nie zostaa [jeszcze] zniszczona. [Dlatego] Ty utrzymujesz, e powstawanie przypomina sen. 18. Kieek prawdopodobnie nie moe powsta ze zniszczonego, ani z nie zniszczonego ziarna. Stwierdzie, e wszelkie powstawanie przypomina zudzenie. 19. Dlatego cakowicie zrozumiae, e przyczyn powstania tego wiata jest wyobrania. Jest nierzeczywisty, [a] poniewa nie powsta - nie moe zosta zniszczony. 20. Nie ma staego wdrowania w samsarze; nie ma nietrwaego wdrowania w samsarze. Ty, najwikszy wrd znawcw prawdy stwierdzie, e samsara przypomina sen. 21. Dialektycy utrzymuj, e cierpienie powstaje: samo z siebie; za spraw czego innego; z obu przyczyn; [lub e nie ma] adnej przyczyny. Ty jednak owiadczye, e powstaje ono w sposb wspzaleny. 22. To co powstaje w sposb wspzaleny, jest dokadnie tym, co uznae za unjat. Och, Twj niezrwnany lwi ryk gosi, e nie istnieje adna niezalena rzecz! 23. Nauki o unjacie, ktre s jak ambrozja, maj na celu obalenie wszystkich koncepcji. Jeli jednak kto wierzy w unjat, Ty [owiadczasz], e kto taki jest stracony! 24. O Obroco! [Poniewa wszystkie zjawiska] s nieaktywne, niesamoistne i puste, jak zudzenie powstajce w sposb wspzaleny, [dlatego] przejrzycie wyjanie, e adne zjawiska nie s samoistne. 25. Nie przedstawie adnej teorii, niczemu te nie przeczye. Teraz jak i wwaczas jeste w peni wiadomy Takoci. 26. O ile nie znajdzie si ratunku w rozwoju praktykowanym przez szlachetnych, to [w tym wiecie uwarunkowana] wiadomo z pewnoci nigdy nie zostanie pozbawiona swych znamion. 27. Ogosie, e nie osignie si wyzwolenia, jeli nie znajdzie si ratunku w tym co nie ma znamion. Dlatego przedstawie to w wyczerpujcy sposb w mahajanie. 28. Oby dziki zasudze jak nagromadziem piszc t pochwa Ciebie odpowiedniego naczynia pochwa - cay wiat uwolni si od niewoli znakw. HYMN DO NIEZRWNANEGO [BUDDY]

Acintyastava 1. Skaniam si przed niemoliwym do pojcia, niezrwnanym [Budd], ktrego wiedza nie ma sobie rwnej i ktry ogosi, e [wszystkim] wspzalenie powstajcym rzeczom brak samoistnej [substancjalnej] natury. 2. Tak jak Ty osobicie zrozumiae brak tosamoci zjawisk w mahajanie, tak te - poruszony wspczuciem - zademonstrowae je mdrym [Bodhisattwom]. 3. Stwierdzie, e [wszystko co] powstaje z warunkw, nie ma pocztku. Przejrzycie wykazae, e nie powstao to w sposb samoistny i dlatego jest puste. 4. Podobnie jak tutaj, w wiecie, echo powstaje w zalenoci od dwiku, tak te [caa] egzystencja jawi si jak zudzenie lub mira. 5. Jeeli zudzenia, mirae, miasta gandharww i odbicia, s - na rwni ze snami - niezrodzone, [to jeli chodzi] o nie, nie ma adnego [prawdziwego] widzenia, ani adnych innych [form wiedzy zmysowej]. 6. Tak jak [rzeczy] powstajce z przyczyn i warunkw uwaa si za zoone, o Obroco, powiedziae, e cay, powstay w uwarunkowany sposb [wiat istnieje wycznie] w ramach konwencji. 7. Bezsensowne [stwierdzenie], ktre wabi naiwnych mwi, [e] co co zostao stworzone, istnieje jako [pewna] cao! Jest to faszywe stwierdzenie, [mamice] jak pusta pi. 8. Jeeli jaka zoona rzecz nie powstaa, to jak moe by obecna? Jeeli jaka rzecz [czyli przyczyna] zostaa zniszczona, dokonao si to [za jej spraw]; jaki wic ma to zwizek z z tym, co dopiero powstaje? 9. Rzecz nie powstaje z samej siebie, [z czego] innego, ani z obu [tych przyczyn], bez wzgldu na to, czy jest istniejca, nieistniejca, czy te zarazem istniejca i nieistniejca. Jak wic w ogle cokolwiek moe powsta? 10. To co niezrodzone nie posiada wasnej [natury, jak wic] moe powsta samo z siebie? Nie moe te powsta z [czego] innego, poniewa definitywnie dowiedziono, e nie ma adnej wasnej natury. 11. Jeeli istniaby wasna natura, istniaaby rwnie inna natura; jeeli istniaaby inna natura, [mona by] mwi o wasnej naturze. [Stwierdzie], e obie istniej w sposb wspzaleny i przypominaj tamten i ten brzeg. 12. Jeli co nie jest zwizane z niczym, to jak taka rzecz moe w ogle istnie? Jak, na przykad, moe istnie "krtkie", jeli nie jest zwizane z "dugim"? 13. Jeeli jest istnienie, jest rwnie nieistnienie, tak samo jak jest

krtkie i dugie. Poniewa istnienie jest tam, gdzie jest te nieistnienie - dlatego adne z nich nie istnieje. 14. Jedno i wielo, przeszo i przyszo, itd., splamienie i oczyszczenie, prawda i fasz - w jaki sposb [mog one istnie] same przez si? 15. Jei dany byt w peni nie istnieje sam z siebie, z pewnoci nie moe istnie jako [niezalena] cao. To co nosi nazw "innego", nie moe istnie bez wasnej natury. 16. Jeli nie ma "innych" rzeczy, nie ma te rzeczy posiadajcych wasn natur. Wobec tego jakiego [typu] materialistyczna chwytliwo posiada wspzalen [natur]? 17. [Poniewa wszystkie rzeczy] od samego pocztku pozostaj takie same i odchodz do Nirwany dziki swojej naturze, Ty powiedziae, e zjawiska s w rzeczywistoci niezrodzone. 18. Ukazae nam, O Mdrcze, e forma i [pozostae skandhy] nie posiadaj wasnej natury, s jak piana, baki mydlane, zudzenia, oboki, mirae i rajskie figi. 19. Gdyby to co postrzegamy zmysami byo rzeczywiste, to naiwni ju posiedliby wiedz o rzeczywistoci. Jak warto posiadaaby wwczas ta wiedza? 20. Stwierdzie, e wszystkie zmysy s przytpione, niepewne, nieprecyzyjne i s [rdem] bdnego rozumienia. 21. Po gbokim zrozumieniu, e nikt nie ma dostpu do prawdy, owiadczye, e wanie dlatego wiat skrywa caun niewiedzy. 22. "Istnieje" - to dogmat eternalizmu. "Nie istnieje" - to dogmat nihilizmu. [Ale] Ty ujawnie Dharm [wspzalenego powstawania], woln od dwch skrajnoci. 23. Dlatego powiedziae, e zjawiska znajduj si poza czterema kategoriami. Nie mona ich pozna poprzez wiadomo, a tym bardziej za pomoc sw. 24. Jak sen, zudzenie, [lub] widzenie dwch ksiycw: W ten sposb widziae wiat - twr nie stworzony jako co rzeczywistego. 25. Podobnie jak syn, ktry rodzi si, zostaje uznany i umiera we nie, tak i wiat - jak powiedziae - nie powsta w sposb rzeczywisty, nie trwa i nie ulega zniszczeniu. 26. Cokolwiek powstaje we nie, jest dowiadczane jako powstae za spraw przyczynowoci. Ty utrzymujesz, e wszystkie rzeczy s wanie takie, zarwno w swym powstawaniu, jak i rozpadzie.

27. Ogosie, e cierpienie powstae z pragnienia i innych [trucizn], jak rwnie splamienia (klea), cierpienie samsary, skompletowanie [dwch] nagromadze, a nawet wyzwolenie - s jak sen. 28. Jeli uwaa si, e [co] jest zrodzone bd niezrodzone, obecne lub nieobecne, zwizane lub wyzwolone, wwczas utrzymuje dualizm i [w konsekwencji] nie zna prawdy. 29. W jaki sposb to co nie powstao, moe odej do Nirwany? Skoro przypomina to iluzorycznego sonia, dlatego od samego pocztku w istocie przebywa w uspokojeniu. 30. Tak jak [my] utrzymujemy, e iluzoryczny so, chocia [pozornie] narodzi si, jest niezrodzony, tak te wszystko co [pozornie] narodzio si, jest w rzeczywistoci niezrodzone. 31. Niezliczeni stranicy wiata [pozornie] prowadz niezliczone istoty, jedna za drug, do Nirwany, ale [w rzeczywistoci] ani jedna [istota] nie zostaa przez nich wyzwolona! 32. Czy nie owiadczye wyranie, o wielki Mdrcze, e skoro te istoty, ktre osigny Nirwan s [w istocie] niezrodzone, czy [wwczas] nikt nie jest wyzwalany przez nikogo? 33. Powiedziae, e tak jak praca maga nie posiada substancji, tak te caa reszta wiata - w tym i sam stwrca - nie posiadaj substancji. 34. Stwrca stworzony przez innego [stwrc] nie moe unikn stworzenia [przez kogo innego i dlatego jest nietrway]. Lecz [z powiedzenia, e stwarza on siebie] wynika, e stwrca jest czynnikiem aktywnoci, ktra ma na niego wpyw! 35. Owiadczye, e wszystko jest tylko nazw. Nic z tego, co mona wyrazi, nie uda si znale poza wyrazem tego. 36. Dlatego te owiadczye, e wszystkie zjawiska to tylko abstrakcje. Nawet abstrakcj, dziki ktrej pojmuje si unjat, okrelie jako nieistniejc. 37-39. [To co] przekroczyo dualizm bytu i niebytu, niczego jednak w ogle nie przekraczajc; to co nie jest wiedz, ani czego nie da si pozna; to co nie jest istniejce ani nieistniejce; co nie jest jednoci ani wieloci, obiema [tymi rzeczami] na raz, ani adn z nich; [to co] nie ma podstawy, co jest nieprzejawione, niemoliwe do pojcia, niezrwnane; to co nie powstaje, nie zanika, czego nie da si unicestwi i co nie jest trwae - oto [rzeczywisto], ktra jak przestrze nie daje si zawrze w ramach sw [czy zwykej] wiedzy. 40. To co nazwae wspzalenym powstawaniem, jest w istocie unjat. Prawdziwa zasada (saddharma), jak i Tathagata s wanie tego rodzaju.

41. Zostao to rwnie uznane za prawd, ostateczne znaczenie, tako i to co rzeczywiste. Jest to bezsporne. Kady kto budzi si do tego - jest zwany Budd. 42. Dlatego nie ma faktycznych rnic pomidzy wiatem czujcych istot, a Buddami wskutek czego mwisz o tosamoci siebie i innych. 43. unjata nie jest czym rnym od rzeczy, nie ma te adnej rzeczy bez unjaty. Dlatego owiadczye, e wspzalenie powstajce rzeczy s puste. 44. To co konwencjonalne, powstaje z przyczyn i warunkw i jest relatywne. W ten sposb mwie o relatywnym. Ostateczne znaczenie nie zostao jednak zmylone. 45. Nosi ono rwnie nazw wasnej istoty, natury, prawdy, substancji, tego co rzeczywiste [i] prawdziwe. [Mwic konwencjonalnie,] wyobraona rzecz nie istnieje, ale uwaa si, e to co relatywne [istnieje]. 46. Stwierdzie, e [afirmatywna] cecha polega na przypisywaniu istnienia wyobraonemu bytowi. Owiadczye rwnie, e odcicie [czyli negacja] polega na powiedzeniu, e zoony [byt] nie istnieje, poniewa zosta unicestwiony. 47. [Jednak] zgodnie z percepcj prawdy utrzymujesz, e nie ma unicestwienia ani trwaoci. Zapewniasz, e cay wiat - podobnie jak mira - jest niesubstancjalny. 48. Tak jak mira nie jest unicestwiony ani trway, tak te mwi si, e caa egzystencja nie jest ani trwaa ani unicestwiona. 49. Ten, ktremu rzeczy same si przedstawiaj, posiada narzucone mu [dogmaty] unicestwienia i [trwaoci] i z natury rzeczy przyjmuje, e wiat jest skoczony bd nieskonczony. 50. Podobnie jak wwczas gdy jest poznajcy, jest te poznawane, tak te wtedy gdy jest co do poznania, jest te poznajcy. Jeli oboje nie powstali, to co naley zrozumie? 51. Dziki takiemu, wyranemu nauczaniu, ktre korzysta z analogii takich jak zudzenie itd. - Najwyszy Lekarz naucza witej Dharmy, ktra leczy wszystkie dogmaty. 52. Ostateczna prawda naucza o tym, e istoty nie posiadaj wasnej natury. Jest to najwyszy lek dla trawionych pozytywistyczn gorczk. 53. Dlatego, mwic cile, o Ofiarny Kapanie Dharmy, wielokrotnie skadae Ofiary Dharmy w trzech wiatach, ktre s niezrwnane i nie znajce przeszkd. 54. Wydawae ten niezrwnany lwi ryk nie-ego, ktry odcina strach [spowodowany przez] wiar w rzeczy [i] przeraa [bojaliwego] jelenia -

tirthikw! 55. Uderzae w Bben Dharmy, [ktry wydaje dwik] gbokiej prawdy unjaty. De w Konch Dharmy z jej przejrzyst nut braku wasnej natury. 56. Ogosie dar Dharmy: nektar nauk Buddy. Wskazane zostao ostateczne znaczenie, ktre naturalnie mwi, e zjawiska s puste. 57. Ale nauki dotyczce powstawania, zaniku itd.; odnonie ycia czujcych istot itp., posiadaj znaczenie wymagajce interpretacji. O Obroco, nazwae je te konwencj. 58. Ten kto w kocu dotar na odlegy brzeg oceanu doskonaej mdroci, zamieszkuje w porodku klejnotw zasugi, w peni obeznany z oceanem twojej szlachetnoci. 59. Oby dziki zasudze jak zdobyem piszc t pochwa [Ciebie], niezrwnany [i] niemoliwy do pojcia Przywdco istot, wszystkie istoty stay si takie jak Ty! SZEDZIESIT WERSW ARGUMENTW (Yuktisastika) Pokon Buddzie, Munindrze, ktry obwieci wspzalene powstawanie, zasad, dziki ktrej powstawanie i zniszczenie zostaj wyeliminowane! 1. Ci, ktrych inteligencja przekracza byt i niebyt oraz nie opaiera si na niczym, odkryli gbokie i nieprzedmiotowe znaczenie "warunku". 2. Po pierwsze, musisz odrzuci niebyt, rdo wszystkich bdw. Teraz jednak posuchaj argumentu, dziki ktremu rwnie byt zostanie odrzucony! 3. Jeli rzeczy byyby "prawdziwe", jak wyobraaj to sobie gupcy, dlaczego nie zaakceptowa wyzwolenia jako rwnoznacznego niebytowi? 4. Nie osiga si wyzwolenia przez byt; nie [przekracza si] obecnej egzystencji poprzez niebyt. Wspaniaomylni wyzwalaj si [jednak] dziki gruntownej wiedzy o bycie i niebycie. 5. Ci, ktrzy nie widz rzeczywistoci, wierz w samsar i Nirwan, [ale] ci, ktrzy widz rzeczywisto - nie wierz ani w samsar, ani w Nirwan. 6. Egzystencja i Nirwana: tych dwch [naprawd] nie sposb znale. [Zamiast tego], Nirwana [moe zosta] zdefiniowana jako dogbna wiedza na temat egzystencji. 7. Podczas gdy [ignoranci] wyobraaj sobie, e unicestwienie stanowi waciwo rzeczy, ktra si rozpuszcza, mdrzy s przekonani, e unicestwienie [czego] stworzonego jest zudzeniem.

8. Chocia [co na pozr] zostaje unicestwione wskutek zniszczenia, nie jest to [jednak zniszczone], jeeli dogbnie si rozumie, e to co jest zoone. Dla kogo bdzie to oczywiste? Jak mona mwi, e to si rozpuszcza? 9. [Oponent si sprzeciwia:] Jeeli skandhy nie zostay unicestwione, [Arhat] nie wchodzi do Nirwany, chocia jego splamienia zostay oczyszczone. [Arhat] wyzwala [si dopiero] po unicestwieniu skandh. 10. [Odpowied Nagarduny:] Kiedy z waciw wiedz widzi si to co powstaje uwarunkowane przez niewiedz, nie zauwaa si w ogle adnego powstawania ani zniszczenia. 11 - 12. Oto Nirwana w tym yciu - zadanie zostao wykonane. [Ale] jeli przed uzyskaniem wiedzy o Dharmie, dokonuje si tutaj rozrnienia, to pojawia si ignorancki czowiek, ktry wyobraa sobie, e powstaje najsubtelniejsza rzecz. Kto taki nie rozumie znaczenia wspzalenego zaistnienia! 13. [Oponent si sprzeciwia:] Jeeli samsara zatrzymaa si dla mnicha, ktrego splamienia zostay oczyszczone, dlaczego wobec tego Doskonali Buddowie przecz temu, e miaa ona swj pocztek? 14. [Odpowied Nagarduny:] [Mwi], e by jaki pocztek, to w wyrany sposb trzyma si dogmatu. W jaki sposb w tym, co powstaje w sposb wspzaleny, moe by "pierwsze" i "ostatnie"? 15. W jaki sposb to, co powstao poprzednio, pniej zostao ponownie zanegowane? [Nie], wiat nie posiadajcy pocztkowego i ostatecznego kresu, pojawia si [w istocie] jako zudzenie. 16. Kiedy myli si, e [co] iluzorycznego powstaje lub zostaje zniszczone, to ten kto rozpoznaje zudzenie, nie jest przez nie zdezorientowany, ale aknie go ten kto tego nie rozpoznaje. 17. Ten kto dziki swemu zrozumieniu dochodzi do zrozumienia, e egzystencja jest jak mira [i] zudzenie, nie jest zdeprawowany przez dogmaty [oparte na] pocztkowym i ostatecznym kresie. 18. Ci, ktrzy wyobraaj sobie, e co zoonego powstao lub zostanie zniszczone, nie rozumiej ruchu koa wspzalenego powstawania. 19. Cokolwiek powstaje w zalenoci od tego i tamtego, nie powstao w sposb substancjalny. Jak to co nie powstao w sposb substancjalny, mona dosownie nazwa "powstaym"? 20. [Zoon rzecz], ktra znalaza uspokojenie z powodu ustania przyczyny, uwaa si za skoczon. Jak [jednak] o tym, co z natury nie jest skoczone, mona mwi jako o skoczonym? 21 - 22. Podsumowujc, mona powiedzie, e nie ma powstawania, ani zniszczenia. [Buddowie] wyjaniali [jednak] ciek powstawania i

zniszczenia, [majc na wzgldzie] praktyczny cel: Dziki poznaniu powstawania, poznaje si zniszczenie; wskutek poznania zniszczenia, poznaje si nietrwao; dziki poznaniu nietrwaoci, rozumie si wit Dharm. 23. Ci, ktrzy doszli do zrozumienia, e wspzalene powstawanie jest pozbawione powstawania i zniszczenia, przekroczyli skadajcy si z dogmatw ocean egzystencji. 24. Zwykli ludzie, ktrzy utrzymuj pozytywistyczn postaw, s - z powodu bdnego rozumienia bytu i niebytu - zdominowani przez splamienia. Zostali oszukani przez wasne umysy! 25. Ci, ktrzy rozumiej rzcezy, widz, e s one nietrwae, oszukacze, prne, puste i nie posiadajce tosamoci. 26 - 27. Bezdomny, nieprzedmiotowy, niezakorzeniony, nieustalony, cakowicie powstajcy za spraw niewiedzy, bez pocztku, rodka czy koca; wydrony (jak bananowiec), przypominajcy miasto gandharww. [W ten sposb] przeraajcy wiat - miasto chaosu - pojawia si jak zudzenie! 28. Mwi si, e Brahma i inni, ktrzy pojawiaj si temu wiatu jako najprawdziwsi, s - w oczach szlachetnych - faszywi. A co z ca pozosta reszt? 29. Olepiony niewiedz wiat, postpujcy szlakiem podania oraz wolni od dzy mdrcy; w jaki sposb ich pogldy na temat dobra mog by podobne? 30. [Nauczyciel] powinien przede wszystkim powiedzie swemu poszukujcemu prawdy [uczniowi], e wszystko istnieje. Pniej, [uczniowi], ktry rozumie znaczenie i jest wolny od przywizania, [winien rzec:] "wszystkie rzeczy s puste". 31. Ci, ktrzy nie rozumiej znaczenia oddzielenia, ale tylko kontynuuj nauk bez gromadzenia zasugi; tacy niegodziwi ludzie s straceni! 32. Karma [w caej swojej rnorodnoci], wraz z jej rezultatami i miejscami odrodzenia, zostaa rwnie w peni wyjaniona [przez Buddw], ktrzy nauczali te penej wiedzy o jej naturze i jej nie powstawaniu. 33. Tak jak Buddowie z pragmatycznych powodw mwili o "ja" i "moje", z tych samych powodw mwili o skandhach, polach zmysw i elementach. 34. Omawiane rzeczy, takie jak wielkie elementy, powstaj, aby zgadza si z sob w wiadomoci; rozpuszczaj si, kiedy si je zrozumie. Z pewnoci wyobraone s w faszywy sposb. 35. Kiedy Dinowie owiadczaj, e tylko Nirwana jest prawdziwa, to czy uczona osoba nie wyobrazi sobie wwczas, e caa reszta nie jest faszywa? 36. Dopki umys jest niestabilny, znajduje si [we] wadzy Mary. Jeeli

jest taki jak [zostao to wyjanione], wwczas [utrzumujc ide nie-powstawania] oczywicie nie popenia si bdu. 37. Poniewa Buddowie owiadczaj, e wiat jest uwarunkowany przez niewiedz, czy nie jest rzecz zrozumia, e ten wiat stanowi [rezultat] rozrniania? 38. Kiedy niewiedza zanika, jak mona nie zrozumie, e to co zaniko, byo tworem niewiedzy? 39. To co powstaje z powodu przyczyny i nie istnieje bez [okrelonych] warunkw, ale zanika wraz z zanikiem warunkw - jak to co mona uwaa za istniejce? 40 - 41. Jeeli jest si zwolennikiem istnienia i nadal lgnie si do niego, naley zachowa konsekwencj, bo nie ma w tym nic dziwnego, ale naprawd dziwne jest to, e rzecznicy nietrwaoci wszystkiego, [ktrzy] polegaj na metodzie Buddy, ktliwie lgn do rzeczy. 42. Kiedy mwi si, e co jest "tym" lub "tamtym", ale nie doszo si do tego na drodze analizy, to czy mdry czowiek bdzie ktliwie upiera si przy stwierdzeniu, e "to" lub "tamto" jest prawd? 43. Ci, ktrzy lgn do ego lub do wiata, uwaajc je za nieuwarunkowane, zostali niestety zniewoleni przez dogmaty mwice o "trwaym", nietrwaym, itd. 44. Ci, ktrzy postuluj, by uwarunkowane rzeczy zostay uznane, w rzeczywistoci zostali dogonieni przez bdy zwizane z trwaym istnieniem i ca reszt. 45. Ale ci, ktrzy s przekonani, e uwarunkowane rzeczy przypominaj ksiyc w wodzie i nie s prawdziwe ani faszywe, nie daj si porwa przez dogmaty. 46. Jeeli afirmuje si "istnienie", pojawia si chwytanie straszliwych i zdeprawowanych dogmatw, jakie powstaj z podania i nienawici. Takie jest rdo sporw. 47. Taka jest przyczyna wszystkich dogmatw. Bez nich nie powstan adne splamienia. Jeli zrozumie si to w sposb dogbny, dogmaty i splamienia znikn. 48. Jak jednak mona to dogbnie zrozumie? Dziki ujrzeniu wspzalenego powstawania! Rwnie [Budda], najwikszy pord znawcw rzeczywistoci powiedzia, e to co powstao w sposb wspzaleny, jest niezrodzone. 49. U tych, ktrzy - znajdujc si pod silnym wpywem faszywego poznawania - bior nieprawd za prawd, pojawi si chwytliwo, spory, itd.

50. Wspaniaomylni nie posiadaj tez ani twierdze. Jaka teza moe si sprzeciwi tym, ktrzy nie maj adnych tez? 51. Po przyjciu dowolnego stanowiska jest si atakowanym przez skrcajce si we splamie. Ale ci, ktrych umysy nie zajmuj adnego stanowiska, nie zostaj schwytani. 52. W jaki sposb ci, ktrych umysy przyjmuj jaki punkt widzenia, unikaj silnej trucizny splamie? Nawet jeli yj zwykym [yciem], trawi ich we splamie. 53. Podobnie jak gupca przyciga odbicie, ktre uwaa za prawdziwe, tak i wiat wskutek gupoty zostaje schwytany w klatk obiektw. 54. Kiedy wspaniaomylni widz swymi oczami wiedzy, e rzeczy s jak odbicie, nie zostaj schwytani przez bagno tak zwanych "przedmiotw". 55. Naiwni przywizuj si do materialnej formy, ci na rodkowym poziomie osigaj [stan] braku splamie, lecz ci o najwyszym zrozumieniu wyzwalaj si dziki poznaniu natury formy. 56. Pragnienie budzi si wskutek mylenia o przyjemnej [rzeczy]; odwrcenie si od tych myli pozwala uwolni si od pragnie, ale Nirwan osiga si wskutek zobaczenia, e pragnienie jest puste jak fantom. 57. Bdy splamie, ktre s udrk wynikajc z faszywego poznawania, nie powstaj u tych, ktrzy rozumiej znaczenie osdw na temat istnienia i nieistnienia. 58. Jeeli istniaby jaki punkt widzenia, istniaaby te namitno i jej brak. Ale wielkie istoty, ktre nie utrzymuj adnego punktu widzenia, nie znaj namitnoci ani jej braku. 59. Ci, dla ktrych falujcy umys nie faluje, nawet jeli pojawia si [w nim] myl o pustce, przekroczyli straszliwy ocean egzystencji, wstrzsany potworami splamie. 60. Oby dziki [powstaej w wyniku napisania tego tekstu] zasudze, wszyscy ludzie nagromadzili zasug i mdro i osignli dwa dobra, jakie powstaj z zasugi i mdroci. SIEDEMDZIESIT WERSW NA TEMAT UNJATY (unyatasaptati) 1. Chocia Buddowie si wiatowej konwencji mwili o trwaniu, powstawaniu, zniszczeniu, istnieniu, nieistnieniu, niskim, rednim i doskonaym, nie czynili [tego] w ostatecznym znaczeniu. 2. Nazwy nie maj adnego znaczenia, poniewa ego, nie ego, oraz zarwno ego jak i nie ego - nie istniej. Podobnie jak Nirwana, wszystkie dajce si wyrazi rzeczy s puste (unya), nie posiadaj wasnej natury.

3. Poniewa wszystkim rzeczom na rwni brak substancji - nie maj jej przyczyny ani warunki [rzeczy], [nie posiadaj jej rzeczy w swej] caoci ani pojedynczo - dlatego s one puste. 4. Byt nie istnieje, poniewa istnieje. Niebyt nie powstaje, poniewa nie istnieje. Z powodu [swej] rnorodnoci byt i niebyt nie powstaj [razem]. W konsekwencji, nie s one trwae, ani zanikajce. 5. To co si narodzio, nie moe si narodzi; w podobny sposb to co si nie narodzio, nie moe si narodzi. To co powstao teraz, bdc [po czci] zrodzone, a po czci niezrodzone - rwnie nie moe si narodzi. 6. Dana przyczyna posiada jaki skutek, ale kiedy nie ma [skutku, przyczyna] oznacza brak przyczyny. [W stwierdzeniu mwicym], e [skutek] albo istnieje albo nie istnieje, zawiera si sprzeczno. Nielogiczne jest to, e [przyczyna jest aktywna] w trzech czasach. 7. Bez jednego, nie byoby wielu. Bez wielu, jedno nie byoby moliwe. Wszystko co powstaje w sposb wspzaleny, jest niemoliwe do okrelenia. 8. Dwanacie wspzalenie powstaych ogniw, ktrych rezultatem jest cierpienie, jest niezrodzonych. Nie s one moliwe ani w jednym, ani w wielu umysach. 9. Nie ma trwaego, nie ma nietrwaego, nie ma nie ego, nie ma ego, nie ma nieczystego, nie ma czystego, nie ma przyjemnoci, nie ma cierpienia. Dlatego wypaczone pogldy nie istniej. 10. Bez nich, niewiedza oparta na wypaczonych pogldach, nie jest moliwa. Bez tej [ignorancji] nie powstan ksztatujce siy (samskara). To samo [jest prawd] dla [dziesiciu] pozostaych [wspzalenie powstajcych ogniw]. 11. Niewiedza nie powstaje bez ksztatujcych si, [a] bez niej nie powstaj ksztatujce siy. Poniewa obie powstaj w zalenoci od siebie, nie posiadaj wasnej [substancjalnej] natury. 12. W jaki sposb to co nie posiada wasnej natury, moe stwarza innych? Warunki ustanowione przez innych nie mog stwarza innych. 13. Ojciec nie jest synem, syn nie jest ojcem. aden z nich nie istnieje oddzielnie od drugiego, za wyjtkiem wzajemnej wspzalenoci. Nie powstaj te rwnoczenie. Podobnie ma si rzecz z dwunastoma ogniwami. 14. Tak jak przyjemno i bl, uzalenione od obiektu we nie, nie posiadaj [realnego] obiektu, tak te ani to co powstaje w sposb uwarunkowany, ani to w zalenoci od czego to co powstaje - nie istniej. 15. [Oponent si sprzeciwia:] Jeeli rzeczy nie istniej z wasnej natury, wwczas niskie, rednie i doskonae oraz wieloraki wiat - nie s i nie bd ustanowione, nawet z pomoc przyczyny.

16. [Nagarduna odpowiada:] Jeeli przyjto by istnienie wasnej natury, to wspzalene powstawanie rzeczy nie mogoby mie miejsca. Jeeli [rzeczy byyby] nieuwarunkowane, to jak mogyby by pozbawione wasnej natury? Prawdziwe istnienie rwnie nie zanika. 17. Jak nie istniejce moe posiada wasn natur, inn natur lub nie posiada adnej natury? Wskutek tego wasna natura, inna natura i brak natury [stanowi konsekwencj] wypaczonych pogldw. 18. [Oponent si sprzeciwia:] Jeeli rzeczy byyby puste, to powstawanie i zanik nie miaoby miejsca. W jaki sposb to co nie posiada wasnej natury, powstaje i zanika? 19. [Odpowied Nagarduny:] Byt i niebyt nie s rwnoczesne. Bez niebytu, nie ma bytu. Byt i niebyt bd zawsze [istnie]. Nie ma bytu niezalenego od niebytu. 20. Bez bytu nie ma niebytu. [Byt] nie powstaje z siebie, ani z [czego] innego. Poniewa jest wanie tak, ten [byt] nie istnieje. Wskutek tego nie ma bytu i [dlatego] nie ma rwnie niebytu. 21. Jeeli jest byt, jest rwnie trwao; jeli jest niebyt, jest te z koniecznoci unicestwienie. Tam gdzie jest byt, pojawiaj si te dwa [dogmaty]. Dlatego te nie [naley] akceptowa bytu. 22. [Oponent si sprzeciwia:] Te [dogmaty] nie pojawiaj si wskutek cigoci: rzeczy zanikaj po spowodowaniu [skutku]. [Odpowied Nagarduny:] POdobnie jak przedtem (zob. w. 19), nie zakada si istnienia tej [cigoci]. Wynika z tego rwnie, e cigo powinna by przerwana. 23. [Oponent si sprzeciwia:] [Nie!] Nauki Buddy dotyczce cieki maj na celu ukazanie powstawania i zaniku, a nie unjaty! [Odpowied Nagarduny:] Ch dowiadczenia obu jako wzajemnie si wykluczajcych, jest bdem. 24. [Oponent si sprzeciwia:] Jeeli nie byoby powstawania ani zaniku, to zanik czego powodowaby wwczas Nirwan? [Nagarduna odpowiada:] Czy to, e z natury nic nie powstaje, ani nie zanika, nie jest ju wyzwoleniem? 25. Jeeli Nirwana [stanowi rezultat] zaniku, [wwczas istniaoby] zniszczenie. A jeeli jest przeciwnie, [istniaaby] trwao. Dlatego nielogiczne jest, eby Nirwana bya bytem albo niebytem. 26. Jeeli istniaby ostateczny zanik, powinien by niezaleny od bytu. Ostateczny zanik nie istnieje bez bytu, ani nie istnieje bez niebytu. 27. To co oznaczone, wyrnia si od oznaczonej [rzeczy] dziki znakowi odmiennemu od niej; nie wyrnia si natomiast samo z siebie. [Oba] nie odrniaj si od siebie, [poniewa to co] nie zostao wyrnione, nie moe wyrnia nie wyrnionego. 28. W ten [sposb] przyczyna, skutek, odczuwanie, ten kto odczuwa, itd.,

widzcy, widziane, itd. - bez wzgldu na to co to moe by - wszystkie bez wyjtku zostay wyjanione. 29. Trzy czasy nie istniej [substancjalnie], poniewa nie zostay ustalone; istniej w zalenoci od siebie, poniewa zmieniaj si [i] nie powstaj same z siebie [jak te] dlatego, e nie ma bytu. S zaledwie rozrnieniami. 30. Poniewa trzy znamiona uwarunkowanego - powstawanie, trwanie i zanik nie istniej, dlatego nie ma [choby] najdrobniejszego, uwarunkowanego bd nieuwarunkowanego [zjawiska]. 31. Nie zniszczone [zjawisko] nie zanika, podobnie jak zniszczone. Trwajce [zjawisko] nie trwa, podobnie jak nie trwajce. Zrodzone nie powstao, podobnie jak niezrodzone. 32. Zoonych i nie zoonych [zjawisk] nie jest wiele; nie s one te jednym. Nie s bytem [i] nie s niebytem, ani zarazem bytem i niebytem. W ramach tych ogranicze s zawarte wszystkie [moliwoci]. 33. [Oponent si sprzeciwia:] Bhagawat, Nauczyciel, mwi o trwaniu karmy, o naturze karmy, o rezultacie karmy, jak rwnie o osobowej karmie czujcych istot i nie zniszczeniu karmy. 34. [Odpowied Nagarduny:] Mwi si, e karma nie posiada wasnej natury. [Karma], ktra nie powstaa, nie zostanie zniszczona. Z tego ponownie powstaje stwrcze "ja". Ale stwrcze wierzenie pojawia si wskutek zrnicowania. 35. Gdyby karma posiadaa wasn natur, stworzone przez ni ciao byoby trwae. Rezultatem karmy nie powinno wic by cierpienie i dlatego powinna by substancjalna. 36. Karma nie powstaje z warunkw i w aden sposb z nie-warunkw, poniewa ksztatujce siy przypominaj zudzenie, miasto gandharww i mira. 37. Przyczyn karmy s splamienia. [Bdc] splamieniami, ksztatujce siy posiadaj natur namitnoci (kleatmaka). Przyczyn ciaa jest karma. [Wszystkie] trzy s zatem puste, nie posiadaj wasnej natury. 38. Bez karmy, nie ma sprawcy [czynw]. Bez tych dwch, nie ma rezultatu. Bez niego, nie ma tego kto dowiadcza [rezultatw]. Dlatego rzeczy s puste. 39. Kiedy po ujrzeniu prawdy dokadnie zrozumie si, e karma jest pusta, wOwczas ona nie powstanie. Jeli nie ma ju [karmy], nie pojawia si ju wicej to co z niej powstaje. 40 - 41. Tak jak wtedy gdy Pan Tathagata w magiczny sposb emanuje zjawisko, a to zjawisko z kolei emanuje kolejne zjawisko, wwczas zjawisko Tathagaty jest puste [nie wspominajc ju o zjawisku {stworzonym} przez

zjawisko!]. Oba nie s niczym innym jak tylko nazwami, zwykymi, nic nie znaczcymi rozrnieniami. 42. W podobny sposb sprawca przypomina zjawisko, a karma zjawisko [stworzone] przez zjawisko. [Oba] ze swej natury nie posiadaj znaczenia; s zaledwie rozrnieniami. 43. Gdyby karma posiadaa wasn natur, nie byoby Nirwany, ani czynw sprawcy. Gdyby [karma] nie istniaa, wtedy nie istniayby rwnie przyjemne bd nieprzyjemne rezultaty stworzone przez karm. 44. "Jest" i "nie jest", jak rwnie "zarwno 'jest', jak i 'nie jest'" Budda mwi w ten sposb majc na wzgldzie pewien cel. Zrozumienie tego nie jest atwe! 45. Gdyby forma bya materialna w sobie, nie powstaaby z elementw. Nie powstaje z siebie - poniewa nie istnieje, prawda? - ani z czego innego. Dlatego nie istnieje [w ogle]. 46. Czterech [wielkich elementw] nie sposb [znale] w jednym [elemencie], jak rwnie jednego z nich nie mona [znale] w [adnym z] czterech [pozostaych]. Jak wic mona przyj, e forma jest przyczyn czterech wielkich elementw? 47. Poniewaa nie da si tego poj w sposb bezporedni, [wydaje si, e forma] nie istnieje. Jeeli jednak [utrzymujesz, e mona to poj] z pomoc znaku, to ten powstay z przyczyn i warunkw znak, nie istnieje. A nielogiczne jest, [eby forma moga istnie] bez oznaczenia. 48. Jeeli umys moe chwyta form, powinien te chwyta wasn natur. W jaki sposb [umys], ktry nie istnieje [poniewa powsta z warunkw], moe naprawd poj brak formy? 49. Skoro jedna chwila umysu nie moe schwyta formy powstaej w obrbie [tej samej] chwili [tak jak zostao to wyjanione], to jak moe on zrozumie przesz i przysz form? 50. Poniewa kolor i ksztat nigdy nie istniay oddzielnie od siebie, nie da si ich poj oddzielnie. Czy formy nie uznaje si za co jednego? 51. Zmys wzroku nie znajduje si w oku, wewntrz formy, ani te pomidzy nimi. [Dlatego] obraz uzaleniony od formy i oka jest faszywy. 52. Jeeli oko nie widzi samego siebie, to jak moe dostrzec form? Dlatego oko i forma nie posiadaj tosamoci. To samo [jest prawd w] przypadku pozostaych pl zmysw. 53. Oko nie posiada wasnej [ani] cudzej tosamoci. Forma jest rwnie pusta. Podobnie rzecz ma si [z] pozostaymi polami zmysowymi. 54. Kiedy jedno [pole zmysowe] pojawia si rwnoczenie z kontaktem, inne s puste. Pusty nie zaley od nie-pustego, tak jak nie-pusty nie zaley od

pustego. 55. Nie posiadajc [niezalenej], ustalonej natury, te trzy [przykadowo: wadza zmysowa, obiekt i wiadomo], nie mog wej z sob w kontakt. Skoro aden kontakt nie posiada tej natury, dlatego odczuwanie nie istnieje. 56. wiadomo pojawia si w zalenoci od wewntrznych i zewntrznch pl zmysw. Dlatego wiadomo jest pusta, podobnie jak mirae i zudzenia. 57. Poniewa wiadomo powstaje w zalenoci od postrzeganego przedmiotu, dlatego postrzegany przedmiot nie istnieje [sam w sobie]. Skoro [wiadomy podmiot] nie istnieje bez postrzeganego [przedmiotu] i wiadomoci, dlatego wiadomy podmiot nie istnieje [sam z siebie]. 58. [W relatywnym sensie] wszystko jest nietrwae, ale w [sensie ostatecznym] nic nie jest trwae ani nietrwae. [Jeeli] rzeczy istniayby, byyby trwae albo nietrwae. Jak jednak jest to [moliwe]? 59. Poniewa jakoci "pragnienia", "nienawici" i "zudzenia" powstaj wskutek wypaczonych pogldw na temat tego co przyjemne i nieprzyjemne, dlatego pragnienie, nienawi i zudzenie, nie posiadaj wasnej natury. 60. Skoro pragnienie, nienawi i zudzenie [mog] si pojawi jako reakcja na t sam [rzecz], [namitnoci] s stwarzane przez rozrnianie. A to rozrnianie nie jest niczym rzeczywistym. 61. To co wyobraone, nie istnieje. Jak mogaby istnie wyobrania bez wyobraonego obiektu? Poniewa to co wyobraone i sama wyobrania powstaj z warunkw - [s] unjat. 62. Dziki zrozumieniu prawdy, niewiedza, ktra powstaje z czterech wypaczonych pogldw - nie istnieje. Jeli nie ma ju niewiedzy, nie powstaj ksztatujce siy. W podobny sposb [zanika dziesi] pozostaych [ogniw wspzalenego powstawania]. 63. Rzecz, ktra powstaje w zalenoci od tego lub tamtego, nie powstaje jeli tego czego brak. Byt i niebyt, zoone i nie zoone - pozostaj w spokoju. To jest Nirwana. 64. Wyobraanie sobie, e rzeczy powstae z przyczyn i warunkw s rzeczywiste, Nauczyciel nazywa niewiedz. Z niej powstaje dwanacie ogniw. 65. Jeli jednak szczegowo zobaczy si i zrozumie, e rzeczy s puste, nie bdzie si ju duej pozostawao we wadzy zudzenia. Niewiedza zaniknie, a dwanacie ogniw [koa] zatrzyma si. 66. Ksztatujce siy przypominaj miasto gandharww, zudzenia, sieci z wosw, pian, fantomy, sny i koa [ogniste uczynione przez obracajc si] pochodni. 67. Nic nie istnieje za spraw wasnej natury, nie ma te adnego niebytu.

Powstae z przyczyn i warunkw byt i niebyt, s puste. 68. Poniewa wszystkie rzeczy nie posiadaj wasnej natury, to jeli chodzi o nie, niezrwnany Tathagata naucza wspzalenego powstawania. 69. Na tym polega ostateczne znaczenie! Doskonali Buddowie, Bhagawaci, pojmuj ca rnorodno w oparciu o wiatow konwencj. 70. wiatowe normy nie zostay pogwacone. W rzeczywistoci [Tathagata] nie naucza Dharmy. Nie rozumiejc sw Tathagaty, [gupcy] obawiaj si tej nieskazitelnej rozprawy. 71. Zasada jak kieuje si wiat: "To powstaje w zalenoci od tamtego", nie jest pogwacona. Poniewa jednak to co jest uzalenione, nie posiada wasnej natury, w jaki sposb moe to istnie? To pewne! 72. Posiadajca ufno istota, ktra prbuje szuka prawdy, kto kto rozwaa t zasad logicznie [i] polega [na] Dharmie, ktrej brak wszelkiego oparcia, zostawia za sob istnienie i nieistnienie [i przebywa w] uspokojeniu. 73. Jeeli rozumie si, e "to jest rezultatem tamtego", zanikaj wszystkie sieci bdnych pogldw. Niesplamiona istota porzuca wwczas pragnienie, zudzenie i nienawi i osiga Nirwan. TRAKTAT O PODSTAWACH RODKOWEJ CIEKI (Mulamadhyamika-karika) [Ten niezwykle trudny tekst, jakim jest "Traktat o podstawach rodkowej Drogi" wymaga osobnego wprowadzenia. Tak na temat filozofii Nagarduny pisze S. Radhakrishnan: "Wszelka nasze wiedza jest wzgldna i opiera si na rozrnieniach. Ko nie istnieje, wiat nie istnieje. Nie wiemy, czym one s. Dylemat formuuje si w sposb nastpujcy: Nie moemy pozna istoty rzeczy, poza tym, co j odrnia od innych. Nie moemy pozna tego, co rni dan rzecz od innych rzeczy, poza poznaniem jej wasnej istoty. Kada rzecz nawizuje do innej i proces ten nie ma koca. Nie moemy osign ostatecznego wyjanienia rzeczy. Wszystko jest wzgldne. Nic nie istnieje samo przez si, skoro wszystko opiera si na nieskoczonym uszeregowaniu przyczyn i skutkw. Wszelkie wasnoci rzeczy s wzgldne, a nie absolutne. Postpujemy na podstawie schematu stosunkw, ktre si rwnie nie kojarz. Rzeczy, ktre ogldamy na jawie, nie widzimy w gbokim upieniu. Tego, co znajduje si w snach, nie znajdujemy na jawie. Gdyby cokolwiek istniao rzeczywicie, to znajdowaoby si we wszystkich trzech stanach {jawie, marzeniu sennym i nie bez marze - przyp. JS}. Myl nie moe zna tego, co ni nie jest. Naley postawi znak rwnania pomidzy prawd a milczeniem. Poznanie jest niemoliwe. Taka jest konkluzja elaznej logiki Nagarduny. (...) miay w swej logice, wykazuje, e wiat skadajcy si z narodzin, ycia i mierci, jest nierzeczywisty. Cierpienie, samskary czyli skonnoci psychiczne, niewola, wyzwolenie i wszelkie uczynki s nierzeczywiste. Zawdziczaj swe istnienie stosunkom, ktrych istoty nigdy nie bdziemy w

stanie zrozumie. Nagarduna ma odwag stan oko w oko z wnioskami wynikajcymi z jego logiki, bez wzgldu na to, jak przykre mog one by dla religijnych zainteresowa ludzkoci. Zamyka swj system stwierdzeniem, i w rzeczywistoci nie ma adnego Buddy czyli Tathagaty, i e z absolutnego punktu widzenia nie istnieje nawet adne rozrnienie pomidzy prawd a bdem. Gdy nie istnieje nic rzeczywistego, nie ma moliwoci bdnego zrozumienia czegokolwiek. Cztery szlachetne prawdy o cierpieniu oraz koncepcja nirwany s nierealne. Ju w pierwszej strofie swej Madhjamikaastry' mwi: 'Nie ma mierci, nie ma narodzin, ani rnicy, ani trwania, ani jednoci, ani mnogoci. ani wchodzenia, ani wychodzenia'. Nie ma nic rzeczywistego. Negatywna ta prawda jest ju dana.... wiat ma istnienie jedynie zjawiskowe... i jest jedynie idealnym systemem waciwoci i stosunkw. Przyjmujemy na wiar stosunki nie dajce si wyjani w sposb zrozumiay dla intelektu. Nagarduna obala ten wyszego rzdu przesd nauki, i kategorie poyteczne w wiecie dowiadczalnym s realne w sensie ostatecznym". ("Filozofia indyjska", s. 597-8)] Rozdzia I ANALIZA PRZYCZYN WARUNKUJCYCH 1. Niepodobna znale wrd bytw adnego takiego, ktry powstaby z samego siebie, z czegokolwiek bd innego, z obu tych przyczyn na raz, lub zgoa bez przyczyny. 2. Istniej cztery przyczyny warunkujce: przyczyna, przedmioty wrae, bezporednio poprzedzajcy warunek, oraz - oczywicie - czynnik dominujcy. Przyczyna jest to czynnik aktualizujcy skutek. Z kolei bezporednio poprzedzajcy warunek jest czym, czego zanik stanowi warunek zaistnienia skutku. Na przykad warunkiem powstania kieku jest bezporednio poprzedzajcy go zanik ziarna. Natomiast czynnik dominujcy umoliwia zaistnienie czego innego. (Czandrakirti, Prasannapada, p. 77). Nie ma pitej przyczyny. 3. W tych przyczynach warunkujcych byty z pewnoci nie posiadaj wasnej natury (svabhava), itd. A jeeli nie istnieje wasna natura, nie istnieje te inna natura (parabhava). Jeeli w jakikolwiek bd sposb rzeczy, ktre powstaj jako skutki i ktre rni si od ich warunkw, naprawd istniayby uprzednio w swych warunkach, we wszystkich na raz, pojedynczo w kadym z nich, w obu na raz, lub gdziekolwiek indziej, wwczas powinien z nich powsta skutek. Ale w tym znaczeniu nic nie moe istnie przed swoim powstaniem. Gdyby mogo, wwczas mona by to co zaobserwowa, a jego powstanie byoby bezcelowe. Std, jeli powstawanie posiada warunki, to rzeczy nie istniej w sposb samoistny, czyli nie posiadaj wasnej natury. A jeeli nie ma wasnej natury, nie ma te innej natury. Powstanie z czego innego oznacza istnienie w zalenoci od tego czego. Dlatego mwienie, e rzeczy powstaj z czego innego od siebie - jest bezsensowne. (Prasannapada, p. 78). 4. Przyczyna dziaajca nie zawiera w sobie przyczyny warunkujcej; adna te przyczyna dziaajca nie istnieje bez posiadania przyczyny warunkujcej. Przyczyny warunkujce nie istniej bez przyczyn dziaajcych; nie ma te [przyczyn warunkujcych], ktre by posiaday

przyczyny dziaajce. 5. Byty te s naturalnie zwane przyczynami warunkujcymi, poniewa co powstaje wskutek zetknicia si z nimi. Dlaczego jednak, dopki to co nie powstao, nie s one "nie-warunkujcymi przyczynami"? 6. Ani byt, ani niebyt nie mog posiada przyczyny warunkujcej. Z jakiego niebytu wywodzi si przyczyna warunkujca? A jeli [przyczyna warunkujca ju] jest rzeczywista, jaki jest z niej poytek? 7. Jeeli pojawia si czynnik egzystencji (dharma), ktry nie jest bytem ani niebytem, ani zarazem bytem i niebytem, jaka moe by w tej sytuacji skuteczna przyczyna? 8. Za czynnik egzystencji przyjmuje si po prostu to, co nie posiada przedmiotu wrae. Jeli wic istnieje element nie posiadajcy przedmiotu wrae, to jak w ogle mona mie przedmiot wrae? 9. Kiedy adne elementy nie powstaj, [ich] zanik nie jest moliwy. Std nie jest waciwe mwienie o bezporednio poprzedzajcym warunku, poniewa jaki byby powd zaniku czegokolwiek? 10. Poniewa byty, ktre nie posiadaj wasnej natury, nie s rzeczywiste, jest w ogle wykluczone, eby: "Ta rzecz 'staa si' dziki istnieniu tamtej rzeczy". 11. [Jeeli] rezultat nie tkwi w przyczynach warunkujcych, indywidualnych ani zbiorowych, to w jaki sposb z przyczyny warunkujcej moe wynikn to co w niej nie tkwi? 12. [Jeeli] niebyt mgby powsta z tych przyczyn warunkujcych, to dlaczego skutek nie miaby si pojawi bez przyczyny? 13. Z jednej strony, skutek (czyli powstajcy byt) [zawiera w sobie] przyczyny warunkujce, a z drugiej strony przyczyny warunkujce nie posiadaj wasnej natury. Jak wic skutek, [ktry wynika] z nie posiadajcych wasnej natury [przyczyn warunkujcych], moe zawiera przyczyny warunkujce? 14. W konsekwencji skutek (czyli powstajcy byt) nie posiada przyczyny warunkujcej, ani jej braku, Poniewa skutek nie posiada statusu istnienia, gdzie znajduj si przyczyny warunkujce lub ich brak? Rozdzia II ANALIZA RUCHU 1. Przeszy ruch nie jest obecnym ruchem; tym bardziej przyszy ruch z pewnoci nie jest obecnym ruchem. Rwnie obecny ruch jest poza przeszym ruchem, a przyszy ruch nie jest obecnym ruchem. Analogiczny przekad: Nie przechodzimy przez drog, przez ktr ju przeszlimy. Ani te nie przechodzimy drogi, ktr dopiero mamy przej. Istnienie drogi, ktra nie zostaa przebyta, ale ma dopiero by

przebyta, ley poza granicami zrozumienia. (Radhakrishnan, s. 592). 2. [Oponent sprzeciwia si:] Tam gdzie jest aktywno, wystpuje zarazem proces ruchu i ta aktywno zawiera si w obecnym ruchu. Proces ruchu jest wic wewntrznie zawarty w obecnym ruchu, [jako e] aktywnoci nie jest ani przeszy, ani przyszy ruch. 3. [Nagarduna odpowiada:] W jaki sposb powstaje dziaanie obecnego ruchu, skoro oba rodzaje aktu ruchu [zastosowane do procesu dziaania i aktywnoci ruchu w przestrzeni] po prostu nie powstaj w obecnym ruchu? 4. Dziaanie obecnego ruchu spowoduje nieunikniony brak obecnego ruchu w procesie ruchu, poniewa obecny ruch jest poruszaniem si. Jeeli wysuwa si pogld mwicy, e to co przechodzi posiada ruch, to naley wiedzie, e to co przechodzi jest tylko nazw pozbawion aktywnoci ruchu; ta aktywno jest czym przypadkowym wobec tego co przechodzi. Z tego pogldu wynika, e to co przechodzi nie posiada ruchu; czyli e ruch powinien by bez ruchu! (Prasannapada, p. 95) 5. [Uznajemy], e dziaanie obecnego ruchu przynosi w rezultacie dwa [rodzaje] dziaania: pierwszy, ktry umoliwia obecny ruch i drugi, ktry jest samym aktem ruchu. 6. Mogoby si wic okaza, e w konsekwencji dwch rodzajw dziaania pojawiaj si dwaj idcy, poniewa, rzecz jasna, ruch nie powstaje bez tego, ktry si porusza. 7. Jeeli ruch nie istnieje bez tego, ktry si porusza, jak zatem ten kto si porusza moe zaistnie, jeli nie ma ruchu? 8. Idcy nie porusza si; konsekwentnie nie-idcy rwnie si nie porusza. Jaka jest trzecia [moliwo] poza idcym i nie-idcym? 9. Mwi si: "idcy idzie". Jak jest to moliwe, jeli bez aktu ruchu nie powstaje ten kto si porusza? 10. Ci, ktrzy trzymaj si pogldu mwicego, e idcy idzie, musz [bdnie] wnioskowa, e istnieje idcy bez aktu ruchu, poniewa akt ruchu zosta nabyty przez poruszajcego si. 11, Jeeli idcy idzie, to wynikaj z tego [bdnie] dwa akty ruchu: [pierwszy], ktry wskazuje idcego i [drugi], rzeczywisty idcy, ktry idzie. 12. Stan ruchu nie zacz si ani w ruchu przeszym, ani nie zacznie si w ruchu przyszym; nie zacz si te w obecnym ruchu. Gdzie si wic rozpocz? Alternatywny przekad: "Skoro nie zaczynacie przechodzi drogi, ktra ju zostaa przebyta, ani te nie zaczynacie przechodzi tego, co jeszcze nie zostao przebyte, ani te tego, co jest przebywane, co zatem zaczynacie przebywa?" (Radhakrishnan, s. 592) 13. Obecny ruch nie istnieje uprzednio w stosunku do pocztku aktu ruchu,

ani te uprzedni ruch nie istnieje tam, gdzie akt ruchu powinien si rozpocz. Jak zatem akt ruchu moe si [zacz] w przyszym ruchu? 14. Przeszy, obecny i przyszy ruch s tworami umysu. Wskutek tego w aden sposb niepodobna ujrze pocztku aktu ruchu. 15. Idcy nie pozostaje w bezruchu, przez co rzeczywicie nie-idcy nie pozostaje w bezruchu. Jaka trzecia [moliwo], odmienna od idcego i nie-idcego, moe w ten sposb pozosta w bezruchu? 16. Mwi si, e idcy trwa w stanie [chodzenia]. Jak jednak jest to moliwe, skoro pozbawiony aktu ruchu idcy po prostu nie powsta? 17. [Idcy] nie pozostanie [idcym] w rezultacie obecnego, przeszego ani przyszego ruchu, zatem akt ruchu [mgby by] powstawaniem, podczas gdy proces ruchu mgby by tym samym co ustanie. 18. Zarwno mwienie, e idcy jest po prostu ruchem, jak i twierdzenie, e idcy jest czym innym od tego, co znajduje si w procesie ruchu, nie ma sensu. 19. A jeli akt ruchu i idcy s tosami, to w sposb logiczny prowadzi to do bdu, e osoba dziaajca i samo dziaanie s identyczni. 20. Alternatywnie: jeeli idcy jest czym odmiennym od procesu ruchu, to akt ruchu mgby zaistnie bez idcego, a idcy mgby zaistnie bez aktu ruchu. 21. Jeeli nie dowiedziono tosamoci, ani istotnej odmiennoci obu [koncepcji: idcego i aktu ruchu], to jak mona zrozumie ten problem, jeli te dwie [alternatywy] nie zostay uznane? 22. Idcego okrela to co znajduje si w procesie ruchu; nie zmierza on do tego [celu], ktry zosta okrelony przez proces ruchu, poniewa nie ma uprzedniego procesu ruchu. I faktycznie - kto gdzie idzie. 23. Idcy nie idzie do tego [celu] inny od tego procesu ruchu, ktry okrela go jako idcego, gdy bowiem idzie [dokd], nie mog powsta dwa procesy ruchu. 24. Rzeczywisty idcy nie inicjuje trzech rodzajw aktu ruchu: [rzeczywistego, nierzeczywistego oraz zarwno rzeczywistego jak i nierzeczywistego]; nie inicjuje ich rwnie nierzeczywisty idcy. 25. Take rzeczywisty-nierzeczywisty [idcy] nie inicjuje trzech rodzajw ruchu. Std, proces ruchu, idcy i cel ruchu nie istniej. Rozdzia III ANALIZA WIDZENIA I INNYCH WADZ ZMYSOWYCH 1. [Tradycyjne rozumowanie jest nastpujce:] Widzenie, syszenie,

wchanie, smakowanie, dotykanie i mylenie - to sze wadz zmysowych. Rejonem ich zainteresowania jest to co widziane, [syszane, wchane,] itd. 2. [Nagarduna utrzymuje:] Widzenie z pewnoci w aden sposb nie jest widzeniem wasnego "ja". Jeeli nie jest ono w stanie ujrze wasnego ja, to w jaki sposb moe zobaczy cokolwiek innego? 3. Zrozumienia widzenia nie mona osign z pomoc przykadu ognia, [ktry spala si sam w sobie]. Przeciwnie, ten [przykad ognia] wraz z widzeniem zosta odrzucony w [analizie] obecnego, przeszego i przyszego ruchu. 4. Jeeli nie pojawia si adne widzenie, niczego w ogle nie wida. Jak wic w ogle mona powiedzie: widzenie widzi? "Nie widzicie tego, co ju byo widziane, ani te nie widzicie tego, co jeszcze nie byo widziane. Przedmiot widzenia, ktry ani nie by ju widziany, ani te nie ma dopiero by widziany, nie istnieje". (Radhakrishnan, s. 596) 5. Dlatego wic widzenie nie widzi i nie-widzenie nie widzi. Tym niemniej zostao wyjanione, e rwnie widzcego poznaje si wycznie przez jego widzenie. Alternatywny przekad: "Zmys widzenia nie widzi tego, ani te nie widzi go to, co nie jest zmysem widzenia. Co jest wic tym trzecim, ktre je widzi?" (Radhakrishnan, s. 596) 6. Nie ma widzcego z widzeniem ani bez widzenia. Wskutek tego, jeli nie ma widzcego, jakie moe by widzenie i przedmiot widzenia? 7. Mwi si, e tak jak narodziny syna zakadaj z gry istnienia ojca i matki, tak te poznanie zaley od oka i widzialnych form. 8. Poniewa przedmiot widziany i widzenie nie istniej, powstaje czworaki [rezultat]: poznanie, itd. [poznajce wraenie, emocjonalne wraenie i pragnienie]. Jak wic moe gromadzi si karma i jej konsekwencje [czyli istnienie, narodziny, staro i mier]? 9. [W podobny sposb] jak widzenie, wyjania si te syszenie, wchanie, smakowanie, dotykanie i mylenie. Nie powinno si w istocie uwaa, e ten kto sucha, "to czego si sucha", itd. [s samoistnymi bytami]. Rozdzia IV ANALIZA ZOE (skandha) 1. Nie mona sobie wyobrazi materialnej formy (rupa) istniejcej oddzielnie od zasadniczej przyczyny. Co wicej, nie mona sobie wyobrazi zasadniczej przyczyny oddzielonej od materialnej formy. 2. Jeeli materialna forma istniaaby oddzielnie od swej zasadniczej przyczyny, wynikaoby std logicznie, e forma materialna nie posiada przyczyny. Ale nic nigdzie nie [powstaje] bez przyczyny. 3. Z drugiej strony, jeeli zasadnicza przyczyna istniaaby oddzielnie od

materialnej formy, to nie powinna wytworzy adnego skutku. Ale te nie ma adnej zasadniczej przyczyny bez skutku. 4. Tak jak z materialnej formy nie uzyskuje si adnej zasadniczej przyczyny, tak te z braku materialnej formy nie uzyskuje si adnej zasadniczej przyczyny. 5. Ponadto, nie osiga si rwnie tego, e adna materialna forma nie istnieje bez zasadniczej przyczyny. adna materialna forma , o ktrej si pomylao [czyli taka, ktra staa si koncepcj] nie powinna [sta si przyczyn] dalszej konceptualizacji. 6. Tak jak nie do utrzymania jest [twierdzenie], e skutek jest tym samym co przyczyna, to samo dotyczy [te twierdzenia], e skutek nie jest tym samym co przyczyna. 7. Rwnie wraenia, myli, koncepcje mentalne, elementy warunkujce (samskara) i wszystkie byty (bhava), mona potraktowa w ten sam sposb, co materialne formy. 8. Kiedy oponent wysuwa kontrargumenty, nie jest w stanie odeprze niczego, poniewa wszystko co powie, z gry zakada to co ma zosta udowodnione. Kontrargument posiada bowiem t sam pust natur co przedmiot sporu. Jeeli oponent odrzuca to, mwic: "skoro uczucia, idee, itd., s rzeczywiste, to rwnie obiekty musz by realne", wszystko co powie, nie bdzie posiadao siy zdolnej do odparcia argumentw, poniewa faktyczne istnienie uczu, idei, itd., musi by poznane w ten sam sposb, co faktyczne istnienie przedmiotw, ktrych istnienie ma si dopiero udowodni. (Prasannapada, p. 127) 9. Jeeli prezentacja czego wspiera si na unjacie, a oponent wystpuje z krytyk, to nic z tego co powie, nie bdzie krytyk, poniewa bdzie tylko tym co ma zosta udowodnione. Jeeli podczas udzielanych [przez mistrza] wyjanie jaki pseudo-ucze wystpuje z krytycznym sprzeciwem, to sam ten sprzeciw naley uwaa za to co ma zosta udowodnione, tak jak byo to w przypadku kontrargumentu. (Prasannapada, p. 127) Rozdzia V ANALIZA ELEMENTW NIEREDUKOWALNYCH (dhatu) [Dhatu to pi elementw plus wiadomo. aden z szeciu dhatu nie moe istnie jako: 1) byt, 2) niebyt, 3) co co charakteryzuje (laksana), ani 4) co co jest charakteryzowane (laksya).] 1. Zanim przestrze nie zostanie scharakteryzowana, w ogle nie istnieje. Jeeli istniaaby przed scharakteryzowaniem, musiaby std wynika faszywy wniosek, e moe istnie co, co nie zostao scharakteryzowane [czyli substancja bez przymiotw]. 2. W adnym wypadku nic nie moe istnie bez scharakteryzowania. Jeeli

byt niescharakteryzowany nie istnieje, to do czego stosuje si charakteryzowanie? "Wers ten mona odczyta jako atak na moliwo istnienia wiecznych dharm, lub na zdroworozsdkow koncepcj o naturze rzeczy' w czasie i przestrzeni". (M. Sprung, s. 104, przyp.) 3. Charakterystyka nie powstaje w przypadkach, gdy co jest, bd nie jest scharakteryzowane. I znowu, nie moe ona powsta w miejscach innych ni te dwa [czyli w scharakteryzowanym i niescharakteryzowanym]. 4. Tam gdzie nie ma charakteryzujcego, nie powinno rwnie istnie charakteryzowane. A jeli scharakteryzowanie nie jest moliwe, charakteryzujce rwnie nie zaistnieje. 5. Dlatego zarwno charakteryzowane jak i charakteryzujce, nie istniej. I znowu: byt pozbawiony charakteryzujcego i charakteryzowanego - nie istnieje. 6. Jak moe istnie niebyt tam, gdzie nie istnieje byt? A ponadto, kto kiedykolwiek pozna cokolwiek, co byoby pozbawione bytu albo niebytu? 7. Dlatego przestrze nie jest ani bytem, ani niebytem, nie jest czym charakteryzujcym, ani charakteryzowanym. Do piciu pozostaych nieredukowalnych elementw naley podej w ten sam sposb, co do przestrzeni. 8. Ale ci o maej inteligencji [czyli ludzie nieowieceni] , ktrzy dostrzegaj wycznie istnienie bd nieistnienie rzeczy, nie s w stanie dostrzec wspaniaego wyganicia [czyli uspokojenia przejawionego wiata] rzeczy. Rodzia VI ANALIZA PRAGNIENIA I TEGO, KTRY PRAGNIE 1. Jeeli ten, ktry pragnie mgby istnie przed zaistnieniem pragnienia, to wtedy pragnienie mona by pomin. Pragnienie zaczyna istnie wtedy gdy wie si z tym, ktry pragnie. 2. Jak moe zaistnie pragnienie, jeli nie ma tego, ktry pragnie? [A pytanie], czy pragnienie istnieje czy te nie, jest rwnie aktualne dla tego kto pragnie. 3. Ponadto, wspistnienie pragnienia i tego kto pragnie nie jest moliwe, poniewa pragnienie i ten kto pragnie w istocie istniej niezalenie od siebie. 4. Wspistnienie nie zachodzi w tym, ktry jest tylko jedn rzecz, [poniewa] co co jest wycznie pojedyncz rzecz, nie moe by rzecz jasna wspistniejce. Jak jednak moe doj do wspistnienia, jeli istniej oddzielne rzeczy? 5. Jeeli [przyjmuje si, e] wspistnienie istnieje w tosamoci,

wwczas moe ono rwnie mie miejsce bez drugiego skadnika. Jeeli [przyjmuje si, e] wspistnienie istnieje w odrbnoci, wwczas moe ono rwnie mie miejsce bez drugiego skadnika. 6. A jeli wspistnienie ma zastosowanie do oddzielnych rzeczy, jaki jest dowd na oddzielne [istnienie] pragnienia i tego kto pragnie, [skoro] to co nie-oddzielne, jest wspistniejce? 7. Albo: jeeli rozczno pragnienia i tego kto pragnie zostaa rzeczywicie udowodniona, to dlaczego wyobraasz sobie wspistnienie obu? 8. Zakadasz wspistnienie, mimo i nie mona uzna istnienia oddzielnoci. Z drugiej jednak strony, chcc ustanowi wspistnienie, lgniesz do oddzielnoci. 9. Poniewa oddzielno nie zostaa udowodniona, nie udowodniono te wspistnienia. Jaki rodzaj oddzielnoci musiaby zaistnie dla ciebie, aby udowodni oddzielno? 10. Dlatego te nie ma dowodu na to, e pragnienie wspistnieje lub nie wspistnieje z tym, ktry pragnie. Z [tej analizy] pragnienia, dla kadego czynnika egzystencji (dharma) [wynika] brak dowodu na wspistnienie i nie-wspistnienie. Rozdzia VII ANALIZA ZOONYCH WYTWORW (samskrta) 1. Jeeli powstawanie posiada stworzon natur, to wtedy przewa trzy charakterystyki [istnienia: powstanie, trwanie i rozpad]. Jeli jednak powstawanie jest nie-stworzone, to jakie [mog by] charakterystyki stworznego rezultatu? 2. Jeeli te trzy charakterystyki istniej oddzielnie, to powstawanie ktrejkolwiek z dwch pozostaych charakterystyk nie wystarcza do funkcjonowania jako charakterystyki. Jeeli s poczone w stworzonej naturze, to jak mog si wszystkie zej w jednym miejscu i czasie? 3. Jeeli powstawanie, trwanie i rozpad s innymi, [wtrnymi] charakterystykami stworzonej natury, jest to nie majcy koca ruch wstecz. Jeli za tak nie jest, nie maj one natury stworzonej. 4. Powstawanie powstawania nie jest niczym innym oprcz powstawania pierwotnego powstawania; rwnie powstawanie pierwotnego powstawania daje pocztek powstawaniu powstawania. 5. Jeli jednak jest tak jak mwisz, e powstawanie powstawania wytwarza pierwotne powstawanie, to jak [powstawanie powstawanie] moe wwczas zapocztkowa pierwotne powstawanie, jeli samo nie zostao wytworzone przez powstawanie powstawania? 6. Jeeli - wedug ciebie - to co zaley od pierwotnego powstawania

zapocztkowao pierwotne powstawanie, to jak mogo da pocztek pierwotnemu powstawaniu, ktre z kolei zaley od jeszcze nie zaistniaego powstawania powstawania? 7. To tak zwane "obecne powstawanie" spowoduje powstawanie, jeli - wedug ciebie - to co nie powstao, jest w stanie spowodowa takie powstawanie. 8. [Oponent stwierdza:] Podobnie jak wiato owietla zarwno siebie i inne byty, tak te powstawanie powoduje zaistnienie zarwno siebie jak i czego ode rnego. 9. [Nagarduna odpowiada:] Ciemnoci nie ma ani w wietle, ani tam, gdzie mieci si wiato. Co takiego owietla wiato, gdy niszczy ono ciemnoci? 10. W jaki sposb ciemno moe zosta zniszczona przez lnice obecnie wiato, jeli wiato w istocie nie czy si z ciemnoci? 11. Jeli jednak ciemno zostaje zniszczona przez wiato nie posiadajce zwizku z [ciemnoci], to umiejscowione tutaj [wiato] zniszczy ciemno caego wiata. 12. Jeeli wiato owietla zarwno siebie, jak i co ode rnego, to ciemno bez wtpienia moe okry zarwno siebie, jak i co ode rnego. 13. W jaki sposb powstawanie, ktre jeszcze nie zaistniao, moe spowodowa powstanie siebie? A jeli to co powstao, spowodowao zaistnienie siebie, to jak teraz moe powsta na nowo? 14. W aden sposb nie jest moliwe, aby powstawanie zaistniao z tego co powstaje teraz, z tego co ju powstao, ani z tego co jeszcze nie powstao, tak jak ukazano to w [analizie] obecnego, przeszego i przyszego ruchu. "Jeli tych troje: powstanie, trwanie i ustanie, nie charakteryzuj samskrta oddzielnie, jak mog one cznie i jednoczenie by w jednym i tym samym przedmiocie? Jeli przedmiot w chwili swego powstania pozbawiony jest ustania i cigu trwania, to zwie si samskrita. Jest on jednym z pozostaymi dwiema waciwociami. Wszystkie trzy jednak nie mog zachodzi w tym samym momencie. wiato i ciemno nie mog istnie jednoczenie, tote samskrity nie s rzeczywiste". (Radhakrishnan, s. 592-3) 15. Jeeli w tym co ju powstao nie ma niczego co aktywizuje to co powstaje, jak wic mona powiedzie, e poprzednie zaley od nastpnego? 16. Kady byt, ktry zaistnieje, zakadajc z gry istnienie czego innego, nie posiada wasnej natury. [Wraz z] ustaniem powstawania, ustaje [rwnie] to co powstaje. 17. Jeeli wie si, e jaki okrelony byt, ktry jeszcze nie powsta, faktycznie zaistnieje, to ten byt powstanie. Jak jednak ten byt moe powsta, skoro nie istnieje?

18. A jeeli powstawanie powoduje zaistnienie tego co powstaje, to jaki rodzaj powstawania mgby z kolei spowodowa to powstawanie? 19. Jeeli jakie inne powstawanie jest powodem tego powstawania, to powinien istnie nie koczcy si ruch powstawania wstecz, lecz jeli nie-powstawanie jest tym co powstawanie, wtedy wszystko mogoby powstawa [bezwarunkowo]. 20. Nie jest moliwe, eby to co powstao, istniao albo nie istniao, ani te, eby to co nie powstao, istniao albo nie istniao. Zostao to ju ukazane wczeniej. 21. Powstanie jakiego obecnie wygaszonego bytu nie jest moliwe. Co wicej, jest to rwnie niemoliwe w przypadku obecnie niewygaszonego bytu. 22. Ani byt, ktry powsta, ani byt, ktry nie powsta, ani nawet obecnie trwajcy byt - nie trwaj. Jak wic moe trwa co, co nie zaistniao? 23. Trwanie jest niemoliwe w przypadku bytu, ktry jest obecnie wygaszony. Jednak rwnie niemoliwe jest trwanie obecnie niewygaszonego bytu. 24. Poniewa wszystkie byty [pozostaj] zawsze w zasigu dziaania staroci i mierci, czy istniej jakie byty, ktre przetrwaj bez starzenia si i mierci? 25. Niezmienna jako odmiennego trwania jest rwnie niemoliwa jak niezmienna jako tego samego trwania. Powstawanie powstawania nie jest wic sob, ani czym rnym od siebie. 26. Nie zanika ani to co zaniko, ani to co nie zaniko, ani nawet to co jest zanikajce. W jaki sposb byt, ktry nie powsta, moe zanikn sam z siebie? 27. Dlatego te ustanie trwajcego bytu jest niemoliwe. Co wicej, ustanie nie-trwajcego bytu jest rwnie niemoliwe. 28. I rzeczywicie, stan [istnienia] nie zanika z powodu tego stanu, a odmienny stan [istnienia] nie zanika z powodu odmiennego stanu. 29. Jeli wic wytworzenie wszystkich czynnikw egzystencji (dharma) nie jest moliwe, to i ustanie wszystkich dharm jest niemoliwe. 30. Zanik realnie istniejcego bytu jest niemoliwy, poniewa, naturalnie, niemoliwe jest rwnoczesne posiadanie natury istnienia i nieistnienia. 31. Mona nawet powiedzie wicej: zanik nie-rzeczywicie istniejcego bytu jest niemoliwy, tak jak nie da si dwukrotnie ci gowy [tego samego czowieka]! 32. Nie istnieje zanik spowodowany przez siebie, ani przez co rnego od siebie, tak jak nie ma powstawania powstawania z siebie ani z czego

innego. 33. Poniewa istnienie powstawania, trwania i rozpadu nie zostao dowiedzione, zoone wytwory (samskrta) nie istniej, a jeeli nie dowiedziono istnienia zoonego wytworu, to jak mona udowodni istnienie nie-zoonego wytworu? 34. Powinnimy uzna, e powstawanie, trwanie i rozpad przypominaj magiczn sztuczk, sen i bajkowy zamek. Rozdzia VIII ANALIZA SPRAWCY I CZYNU 1. Rzeczywisty sprawca nie wytwarza rzeczywistego czynu. Co wicej, nierzeczywisty sprawca nie szuka nierzeczywistego czynu. 2. Nie ma dziaania, ktre wytwarzaoby rzeczywisty byt; [jeli tak], to czyn pojawiaby si bez sprawcy. Nie ma rwnie rzeczywistego bytu, ktry wytwarzaaby czyn; [jeli tak], to powinien istnie sprawca bez czynu. 3. Jeeli nieistniejcy sprawca mgby wytwarza nierzeczywisty czyn, to czyn i jego sprawca nie powinni posiada przyczynowego rda. 4. Jeeli nie ma przyczyny, nie istnieje nic co mogoby powsta, nie ma te przyczyny dziaajcej. A zatem, ani czyn, ani sprawca, ani instrument sprawczy - nie istniej. 5. Jeeli czyn, itd., nie istniej, nie istnieje wic ani prawdziwa rzeczywisto (dharma), ani faszywa rzeczywisto (adharma). Jeli ani prawdziwa, ani faszywa rzeczywisto nie istniej, to nie istnieje te powstay z nich skutek. 6. Jeeli nie ma rzeczywistego skutku, nie istnieje wic rwnie adna droga do nieba, czy do ostatecznej rzeczywistoci. Z tego logicznie wynika, e wszelkie wytworzone rezultaty (karma) s bezczelowe. 7. Rzeczywisty-nierzeczywisty sprawca nie wytwarza w zarazem rzeczywisty i nierzeczywisty sposb, bo jak "rzeczywisty" i "nierzeczywisty", ktre s wzajemnie sprzeczne, mog zaistnie w tym samym miejscu? 8. Rzeczywisty sprawca nie wytwarza tego co jest nierzeczywiste, a nierzeczywisty sprawca nie wytwarza tego co rzeczywiste. Wanie [z tego] w logiczny sposb wynikaj wszystkie bdy. 9. Z podanych wczeniej powodw sprawca, ktry nie jest rzeczywisty ani nierzeczywisty, nie wytwarza karmy, ktra jest rzeczywista albo nierzeczywista. 10. Z podanych wczeniej powodw nierzeczywisty sprawca nie wytwarza czynu, ktry jest nierzeczywisty, ani zarazem rzeczywisty i nierzeczywisty.

11. Z podanych wczeniej powodw jest oczywiste, e rzeczywisty-nierzeczywisty sprawca nie wytwarza czynu, ktry nie jest ani rzeczywisty, ani nierzeczywisty. 12. Sprawca jest nadal uzaleniony od czynu, a czyn od sprawcy. W niczym innym nie sposb odnale przyczyny realizacji. 13. W ten sam sposb, dziki odrzuceniu [statycznych koncepcji] sprawcy i czynu, naley rozumie pojcie chwytania bd lgnicia. A za spraw [tej analizy] czynu i sprawcy, wszystkie pozostae byty [czyli wszystkie zjawiska] powinny ulec rozpuszczeniu [czyli powinny zosta zrozumiane]. Rozdzia IX ANALIZA RZECZYWISTOCI ISTNIEJCEJ UPRZEDNIO 1. Niektrzy ludzie powiadaj, e przed zaistnieniem bytu, ktry widzi, syszy itd. [czyli posiada pi wadz zmysowych], i ktry odczuwa, itd. [czyli posiada pi skandh], istnieje byt, do ktrego one przynale. 2. [Rozumuj w ten sposb:] Jak moliwe byoby widzenie, itd., kogo kto nie istnieje? A zatem, przed tymi funkcjami [widzenia, itd.], musi istnie pewien trway byt. 3. Jeeli jednak ten trway byt jest uprzedni w stosunku do widzenia, syszenia, itd., oraz odczuwania, itd., to jak moe zosta poznany? 4. A jeli ten [byt] zosta okrelony bez widzenia [i innych wadz zmysowych], zatem, bez wtpienia, te [wadze zmysowe] zaistniej bez tego [bytu]. 5. Kto manifestuje si poprzez co; co manifestuje si poprzez kogo. Jak wic kto moe istnie bez czego? Jak co moe istnie bez kogo? Dusza [czyli indywidualne ego] nie moe by poznana, dopki nie nastpi akty widzenia, itd., A zatem nie istniaa przed tymi aktami, ani te nie zaczyna ona istnie po nich. Gdyby bowiem akty widzenia, itd., mogy mie miejsce niezalenie od niego, to po co w ogle go wprowadza? Dusza i akty widzenia s ze sob w stosunku jednoczesnoci. Nie mog istnie jednoczenie, o ile s od siebie niezalene. (Radhakrishnan, s. 595-6) 6. [Oponent przyjmuje, e:] Kto nie istnieje uprzednio w stosunku do widzenia i wszystkich pozostaych [wadz zmysowych, ale raczej] w jakim czasie manifestuje si poprzez ktr z [nich:] widzenie, itd. 7. [Nagarduna odpowiada:] Jeli jednak aden byt nie istnieje uprzednio w stosunku do widzenia i wszystkich pozostaych [wadz zmysowych], to w jaki sposb taki [byt] moe istnie przed aktem widzenia, itd.? To co nie moe by podmiotem uprzednim wobec wszelkiego postrzegania, nie moe by rwnie podmiotem uprzednim wobec kadego rodzaju postrzegania. Na przykad, nie ma lasu przed zaistnieniem wszystkich drzew, ani przed zaistnieniem kadego poszczeglnego drzewa. (Prasannapada, p. 195)

8. [Co wicej], jeeli [byt], ktry widzi, wspistnieje z bytem, ktry syszy bd odczuwa, wwczas mgby on istnie uprzednio wobec kadego. Dlatego ta [hipoteza] nie jest logicznie uzasadniona. 9. Z drugiej strony, jeeli [byty], ktre, odpowiednio, widz, sysz i odczuwaj, byyby odrbne, mgby wic zaistnie ten kto syszy, tam gdzie jest ju ten kto widzi, co oznaczaoby mnogo jani (atman). 10. [Byt] ten nie istnieje nawet w tych elementach, z ktrych powstao widzenie, syszenie, itd., oraz odczucia, itd. 11. Jeeli nie istnieje ten, do kogo nale widzenie, syszenie, itd., oraz odczucia, itd., - to one z pewnoci rwnie nie istniej. 12. Dla tego kto nie istnieje przed aktem widzenia, rwnoczenie z nim, lub po akcie widzenia, itd., pojcia istnienia i nieistnienia nie maj znaczenia. Rozdzia X ANALIZA OGNIA I PALIWA 1. Jeeli ogie jest tosamy z paliwem, to ma miejsce tosamo sprawcy i dziaania, a jeli jest rny od paliwa, to moe istnie nawet bez niego. 2. Nieustannie poncy [ogie] powinien istnie bez przyczyny, ktr jest rozpalanie. Nie byoby wwczas powodu, dla ktrego ogie miaby zacz [pon] na nowo; ogie przestaby peni swoj funkcj. 3. Poniewa [ogie] nie jest zwizany z niczym innym, to jego przyczyn nie jest rozpalanie, Poniewa ogie ponie nieustannie, nie ma powodu, aby zacz [pon] na nowo. 4. Jeeli utrzymuje si, e paliwo jest tym samym co si rozpala i e tylko paliwo si rozpala, to z pomoc jakich rodkw ono ponie? 5. Jeeli [ogie] byby czym cakiem rnym i nie powstawa [jako wynik rozpalania], nie mgby zapon ani teraz, ani potem. Z kolei, nie ponce paliwo nigdy nie wygasoby samo z siebie, podczas gdy nie wygasajce paliwo, posiadajc wasn charakterystyk, trwao by nadal. 6. [Oponent utrzymuje:] Jeeli ogie jest rny od paliwa, to moe zjednoczy si z paliwem, tak jak kobieta czy si z mczyzn, a mczyzna z kobiet. 7. [Nagarduna odpowiada:] Chocia ogie jest rny od paliwa, to faktycznie mgby si z nim zjednoczy, ale wtedy i tylko wtedy gdy oba posiadayby wzajemnie wykluczajce si istnienia, [co jest niemoliwe]. 8. Jeeli ogie zaley od paliwa, a paliwo zaley od ognia, co ma miejsce najpierw; od czego zale ogie i paliwo?

9. Jeeli ogie zaley od paliwa, wwczas ju istniejcy ogie paliby si sam z siebie. Zatem, zapalajc si, [paliwo] istniaoby bez ognia. 10. Jeeli jaki byt zaley od innego bytu w celu zamanifestowania si, to wwczas ten drugi byt rwnie zaley od pierwszego bytu. Jeeli to, od czego zaley zamanifestowanie si czego [istniejcego], ju istnieje, to co wwczas zaley od czego? 11. W jaki sposb chccy si zamanifestowa byt, moe zalee od innego bytu, ktry jeszcze nie zaistnia? Z drugiej strony, bezsensowne jest, eby jaki istniejcy byt by uzaleniony od innego, zalenego bytu. 12. Ogie nie jest niezaleny od paliwa. Paliwo nie jest zalene, ani nie jest niezalene od ognia. 13. Ogie nie istnieje w paliwie, ani nie pochodzi z czego ode rnego. Pozostaa [cz analizy] w odniesieniu do paliwa, jest analogiczna do [analizy] obecnego, przeszego i przyszego ruchu. 14. Ogie nie jest tosamy z paliwem, nie powstaje te z czego innego, ni paliwo. Ogie nie jest natur paliwa. Paliwo nie istnieje w ogniu, ani ogie nie istnieje w paliwie. 15. Wszystko, co zostao wyjanione w terminach ognia i paliwa, bez wyjtku stosuje si te do ego (atman) i czynnikw osobistej egzystencji, jak rwnie do "dzbana", "ubrania", itd. 16. Na tyle na ile mnie to dotyczy, ci, ktrzy mwi o rzeczywistoci bytw i wyznaczaj im odrbne istnienie, nie mog by uwaani za dogbnie znajcych nauk [Buddy]. Rozdzia XII ANALIZA PRZESZYCH I PRZYSZYCH GRANIC ISTNIENIA 1. Wielki Asceta [Budda] powiedzia: "Skrajnej granicy przeszoci niepodobna odnale". Samsara nie posiada granic; jej [egzystencja] nie ma w istocie pocztku, ani koca. 2. Jaki wic moe by rodek tego, co nie ma "przedtem", ani "potem"? Wynika std, e przesze, przysze i rwnoczesne wydarzenia [samsary] s niemoliwe. 3. Jeeli narodziny [uwaa si] za poprzednie, a starzenie si i umieranie za nadchodzce pniej, zatem narodziny istniej bez starzenia si i mierci, a [co] mogoby urodzi si i nie umrze. 4. Jeeli narodziny miayby miejsce pniej, a starzenie si i umieranie wczeniej, to jak w takim razie co niezrodzonego mogoby bez przyczyny rodzi si i umiera? 5. Niemoliwe s rwnie narodziny, ktre zachodz rwnoczenie ze

starzeniem si i mierci, poniewa to co si narodzio winno umrze, a obie [ycie i mier] nie powinny mie przyczyny. 6. Skoro przesze, obecne i przysze dziaania nie powstaj, to w jakim celu szczegowo objaniasz [istnienie] narodzin, starzenia si i mierci? 7 - 8. Nie sposb odnale nie tylko poprzedniej granicy samsary, ale rwnie granic: przyczyny i skutku, czego co charakteryzuje i tego co jest charakteryzowane, odczuwania i tego kto odczuwa, oraz wszystkich pozostaych bytw. Rozdzia XII ANALIZA CIERPIENIA 1. Niektrzy utrzymuj, e cierpienie powstaje z siebie, z czego innego, z obu tych przyczyn na raz, lub zgoa bez przyczyny. Jednak twierdzenia, ktre traktuje cierpienie jako skutku, nie da si uzasadni. 2. Jeeli cierpienie powstawaoby z siebie, nie powinno istnie w zalenoci od czego innego, poniewa, naturalnie, te [istniejce obecnie] skandhy s pokrewnie zwizane z powstawaniem [przyszych] skandh. 3. Jeeli te [obecne] skandhy rniyby si od tamtych [przyszych], lub jeli pniejsze byyby rne od wczeniejszych, wwczas cierpienie, jak rwnie tamte [przysze] skandhy, byoby spowodowane przez co innego. 4. Jeeli przyczyn cierpienia jest sama jednostka, wwczas powinna by ona czym odrbnym od cierpienia. Kim jest to indywidualne ego, ktre powoduje cierpienie ego? 5. Jeeli przyczyn cierpienia jest inna jednostka, to gdzie jest ego, ktre - bdc oddzielone od cierpienia - [na pozr] dowiadcza cierpienia spowodowanego przez inn jednostk? 6. Jeeli przyczyn cierpienia jest inna jednostka, jaka jest [natura] tej jednostki, ktra - cho sama nie cierpi - to jednak powoduje cierpienie innych? 7. Jeeli nie da si dowie, e przyczyna cierpienia ley w sobie, to gdzie szuka cierpienia, ktrego przyczyn jest co innego, skoro przyczyn cierpienia innej jednostki jest z pewnoci wanie ta jednostka? 8. A zatem, przyczyn cierpienie nie jest ego, poniewa nie moe ono powsta samo z siebie. Jeeli inna jednostka nie moe spowodowa wasnego cierpienia, to dlaczego cierpienie miaoby powsta z czego innego? 9. Jeeli cierpienie mogoby powsta z siebie, albo z czego innego, wwczas mogoby take powsta z obu tych przyczyn na raz. Gdzie jest to nie majce przyczyny cierpienie, ktre nie powstao ani z siebie, ani z czego innego?

10. Ten czworaki przyczynowy pogld jest niemoliwy do zastosowania nie tylko w odniesieniu do cierpienia, ale take jeli chodzi o zewntrzne byty. Rozdzia XIII ANALIZA ELEMENTW UWARUNKOWANYCH (samskara) 1. Bogosawiony powiedzia, e elementy posiadajce natur zudzenia, s nieprawdziwe. Wszystkie uwarunkowane elementy mentalne posiadaj natur zudzenia; std - s nieprawdziwe. 2. Jeeli elementy posiadajce natur zudzenia s nieprawdziwe, to czym jest to co udzi? Jedynie z tego powodu Bogosawiony wyjania znaczenie unjaty. 3. [Oponent stwierdza:] Byty nie posiadaj wasnej natury, poniewa wskutek obserwacji staj si czym innym. Byt nie posiadajcy wasnej natury nie istnieje, poniewa natur wszystkich bytw jest unjata. 4. Jeeli wasna natura nie istnieje, czym jest to co posiada inn natur? [Nagarduna odpowiada:] Jeeli wasna natura nie istnieje, czym miaaby by inna natura? 5. Nie jest moliwe, aby ten lub tamten byt posiada inn natur. Wynika to z faktu, e modo [a take staro] si nie starzeje. 6. Jeeli jaki byt mgby posiada inn natur, wwczas moliwe by byo, aby mleko stao si masem. Ale natura masa zaistnieje w czym innym, ni mleko. 7. Jeeli istnieje co, co nie posiada natury unjaty, to powinno te istnie co, co moe mie natur unjaty. Jeli jednak istnieje co co jest pozbawione natury unjaty, jak wtedy mogaby istnie natura unjaty? 8. Mdrcy [czyli owieceni] powiadaj, e unjata czyli natura takoci rezygnuje z wszystkich faszywych pogldw. Mwi si jednak, e ci, ktrzy obstaj przy idei czy koncepcji unjaty, s niepoprawni. Rozdzia XIV ANALIZA POCZENIA (samsarga) 1. Widzcy, widziany obiekt i akt widzenia - te trzy nie cz si z sob parami, ani wszystkie na raz. 2. W ten sam sposb naley rozpatrywa tego kto pragnie, obiekt pragnienia i akt pragnienia. Dotyczy to rwnie nieczystoci, ktre pozostaj oraz trzech rodzajw podstaw zmysw (ayatana). 3. [Niektrzy twierdz:] Moliwe jest poczenie si jednego bytu z innym,

rnym ode bytem; poniewa jednak odmienno tego co jest widziane, itd. [widzcego i aktu widzenia] nie istnieje, czynniki te nie podlegaj poczeniu. 4. Nie istnieje nie tylko inna natura postrzeganego obiektu, ale nieosigalna jest rwnie odmienno tego, co pochodzi od czego innego. 5. Jaki byt jest rny o tyle, o ile z gry zakada jaki drugi odmienny byt. Jeden byt nie jest rny od drugiego bytu bez innego bytu. 6. Jeeli jeden byt jest rny od drugiego bytu, to istnieje on bez drugiego rnego bytu, ale bez drugiego rnego bytu jeden rny byt nie istnieje jako rny byt. 7. Nie jest moliwe, aby zrnicowanie istniao w odmiennym lub nieodmiennym bycie. Gdy odmienno nie istnieje, wtedy nie istniej rwnie zrnicowanie ani tosamo. 8. Poczenie nie jest moliwe przez [zczenie] jednej rzeczy z t jedn rzecz, ani przez [zczenie] jednej rzeczy z drug rzecz. Wskutek tego proces czenia, stan poczenia oraz ten kto czy - nie istniej. Rozdzia XV ANALIZA WASNEJ NATURY (svabhava) 1. Wytworzenie wasnej [czyli samoistnej] natury z uwarunkowanej przyczyny nie jest moliwe, [poniewa] - powstawszy w zalenoci od przyczyny wasna natura bdzie czym, co zostao wytworzone. "Rozdzia XV traktuje o swabhawie, czyli waciwoci tkwicej w czym nieodcznie i wykazuje, e nie da si dowie, i istnienie czy te nieistnienie jest istotn waciwoci substancji. Waciwoci takie jak barwa, twardo, mikko, zapach, smak, itp., s subiektywne. Istniej one dlatego, e istniej zmysy. Nie byoby barwy bez oka, a dwiku bez ucha. Waciwoci zatem zale od warunkw nie bdcych nimi samymi i rnych od nich samych. Nie s one niezalenie rzeczywiste, poniewa zale od naszych narzdw zmysowych. Nie mog istnie same przez si. Skoro waciwoci istniej w nawizaniu do zmysw, wszystkie one s uzalenione od zmysw, tote Nagarduna nie rozrnia waciwoci pierwotnych i wtrnych. Skoro wszelkie waciwoci s jedynie pozorami, to rzeczy, w ktrych one przebywaj, nie mog by rzeczywiste. Jeli rzecz jest zwizana z waciwociami, to pozorny charakter waciwoci powinien wywiera wpyw rwnie na sam rzecz. Nigdy nie mamy wiadomoci rzeczy, ktre posiadaj te waciwoci. Tak zwana rzecz jest poza dowiadczeniem, a zatem wiara w ni jest dogmatycznym zaoeniem. Nie moemy twierdzi, i takie, a nie inne waciwoci nale do danej rzeczy. Jeli substancja jest tylko cementem, wicym czy te utrzymujcym czno waciwoci, nie pozwalajcym im ze sob kolidowa, to w takim razie staje si ona tylko stosunkiem. Substancja jest zatem abstrakcyjnym stosunkiem waciwoci i nie moe istnie odrbnie od tworzcej ja wiadomoci. Substancja i waciwo s korelatami i adna z nich nie odnosi si do rzeczywistoci w jej cakosztacie. To co istnieje absolutnie, nie jest ani substancj, ani

waciwoci, ktre nawzajem od siebie zale. Moemy przyj prowizorycznie w naszym dowiadczeniu, i substancja jest tym, w czym tkwi waciwoci, skoro nie moemy sobie wyobrazi waciwoci takich jak ciar, ksztat, itp., bez podwaliny jakiego substratu. Pogldem Nagarduny na ten temat jest, i rzeczy zdaj si by prawdziwe na mocy zwizkw przyczynowoci, zalenoci, bliskoci i uwarunkowania". (Radhakrishnan, s. 593-4) 2. W jaki sposb, doprawdy, wasna natura miaaby sta si czym, co zostao wytworzone? Jest oczywiste, e wasna natura [z definicji] jest nie-wytworzona i niezalena od czegokolwiek innego. 3. Jeeli wasna natura (svabhava) nie istnieje, jak moe zaistnie inna natura (parabhava)? Rzecz jasna, wasna natura innej natury jest zwana innym bytem. "Parabhava w sensie rozcignitej natury oznacza, e jaki byt posiada egzystencjalny charakter sigania poza i docierania do natury innych bytw. Oznacza to rwnie inn natur, przeciwn wasnej naturze". (K. Inada, "Nagarjuna", s. 98) 4. Ponadto, w jaki sposb rzecz moe [istnie] bez wasnej lub innej natury? Jeeli istnieje wasna lub inna natura, wwczas moliwe jest udowodnienie istnienia jakiego bytu. "Jeeli myli si o jakiej istniejcej rzeczy, musi by ona czym, co posiada wasn natur lub inn natur. Jak jednak wyjanilimy poprzednio, adna z nich dwch nie istnieje, a skoro tak jest, musi si zaakceptowa, e nie ma rwnie istniejcej rzeczy". (Prasannapada, p. 266) 5 - 6. Jeeli nie ma dowodu na istnienie jakiego bytu, wwczas nieistniejcego bytu te nie mona udowodni. Poniewa inn natur istniejcego bytu ludzie nazywaj nieistniejcym bytem, to ci, ktrzy dopatruj si istnienia wasnej natury i innej natury, oraz zarwno wasnej jak i innej natury - nie dostrzegaj prawdziwej istoty nauk Buddy. 7. Wedug "[Sutry] Katjajany" Budda, ktry rozumie istnienie i nie istnienie, odrzuci obie myli: e co jest i e co nie jest. 8. Jeeli natur czego jest istnienie, niemoliwe jest, aby to co przestao istnie. Prawdziwa zmiana natury czego jest logicznie niemoliwa. 9. [Oponent pyta:] Jeeli pierwotna wasna natura (prakrti) nie istnieje, to co ulega zmianie? [Nagarduna odpowiada:] Jeeli pierwotna wasna natura istnieje, to co ulega zmianie? 10. Istnienie to pogld eternalisty; nie istnienie - to pogld nihilisty. Std, mdrzec nie potrzebuje si ucieka do koncepcji "bytu" czy niebytu. 11. To co istnieje za spraw wrodzonej natury (svabhavena) jest wieczne, poniewa "to nie jest nieistniejce". Logiczn konsekwencj stwierdzenia, ktre mwi, e "to co istniao przedtem, teraz nie istnieje", jest unicestwienie. Mona to rwnie przetumaczy

nastpujco: "Trwanie oznacza, e istnienie oparte na wasnej naturze nie stanie si niebytem, a zniszczenie oznacza, e to co poprzednio istniao, obecnie nie istnieje". (K. Inada, s. 100) Rozdzia XVI ANALIZA ZWIZANIA (bandhana) I UWOLNIENIA (moksa) 1. Jeeli uwarunkowane elementy (samskara) stale si zmieniaj [w samsarze], to nie zmieniaj si jako trwae [wieczne] byty. W podobny sposb nie ulegaj zmianie jako nietrwae byty. Ten sam argument jest rwnie prawdziwy w odniesieniu do czujcych istot. 2. Jeeli osobowo czowieka ulega zmianie przy poszukiwaniu jej w piciu skandhach, podstawach percepcji zmysowej (ayatana) i elementach nieredukowalnych (dhatu), wwczas ona nie istnieje. Kt zatem si zmienia? 3. Cokolwiek porusza si od jednej zmysowej chwytliwoci (upadana) Termin upadana oznacza rwnie pi skandh. do innej, nie powinno posiada ciaa, ani formy. W jaki sposb co, co nie posiada ciaa, ani chwytliwej natury, moe si zmienia? 4. Kracowe ustanie (nirvana) samskar, podobnie jak kracowe ustanie choby jednej czujcej istoty, nie jest, naturalnie, w ogle moliwe. 5. Samskary, ktrych natur jest powstanie i rozpad, nie s ani zwizane, ani uwolnione. Rwnie czujca istota nie jest ani zwizana, ani uwolniona. 6. Jeeli zmysowa chwytliwo byaby zwizywaniem, to chwytajcy byt nie byby zwizany. Rwnie niechwytajcy byt byby wolny od zwiza. C wic stanowi warunek zwizania? 7. Jeeli wizy istniayby uprzednio w stosunku do zwizania, to mogyby wwczas zwizywa stosownie do woli. Tak jednak nie jest. Pozostaa [cz analizy] jest analogiczna do rozpatrywania obecnego, przeszego i przyszego ruchu. 8. DLatego te, ani zwizany ani niezwizany byt nie mog zosta uwolnione. Jeeli przypadkowo zwizany byt znajdzie si w procesie uwalniania, wwczas zwizanie i uwolnienie zaistniej rwnoczenie. 9. "Urzeczywistni Nirwan bez chwytliwoci; Nirwana jest we mnie" - ci, ktrzy rozumuj w ten sposb, wykazuj najwiksz chwytliwo. 10. W jaki sposb tam gdzie Nirwana nie jest [przedmiotem] ugruntowania, a samsara [przedmiotem] uwolnienia, mog si pojawia jakiekolwiek pojcia Nirwany czy samsary? Rozdzia XVII ANALIZA CZYNU (karma) I JEGO REZULTATU (phala)

[Oponent prezentuje tradycyjn, przyczynow teori czynu:] 1. Stan umysu, ktry jest zdyscyplinowany, yczliwie i przyjanie nastawiony do innych - oto Dharma [czyli prawda o naturze rzeczy]. To ziarno zaowocuje rezultatem, teraz i po mierci. 2. Wielki Mdrzec [Budda] powiedzia, e karma posiada [natur] myli oraz [natur] dziaania. Rozmaito przejawiania si karmy zostaa wyjaniona w wieloraki sposb. 3. Karma opisana jako myl (cetana) wskazuje na aspekty umysu i woli, a karma, ktra zostaa opisana jako myl w dziaaniu (cetayitva) odnosi si do aspektw ciaa i mowy. 4 - 5. Sowa, czyny; to co nie spoczywa, a co uwaa si za nieznane; co innego, nieznanego, o czym sdzi si, e spoczywa; pozytywne i nie-pozytywne elementy kojarzone z cieszeniem si bytem, oraz sama myl oto siedem dharm, ktre powoduj powstanie karmy. [Inny oponent wysuwa argumenty, ktre obrazuj cay proces:] 6. Jeeli karma [trwa] przez dowolny czas a do spenienia, to taka karma powinna mie trwa natur. Jeli jednak okae si, e nie ma trwaej natury, to jak co co ustao moe spowodowa skutek? 7. Jeeli proces rozwoju kieka zaczyna si od ziarna, pojawia si owoc, jednak bez ziarna ten proces nie zaistnieje. 8. Wobec tego, e cay proces zaley od ziarna, a owoc powstaje w wyniku procesu, to zakadajcy istnienie ziarna owoc, nie zanika, ani nie jest wieczny [czyli: nie ma przerwy, ani trwaoci]. 9. Owoc powstaje wwczas, jeeli proces mentalny zaczyna si od myli. Jednak bez myli ten [proces] nie mgby zaistnie. 10. Wobec tego, e proces ten zaley od myli, a rezultat jest skutkiem procesu, to karma [umysu] poprzedza rezultat. Zatem poprzedzajcy myl skutek nie zanika, ani nie jest wieczny. 11. Dziesi cieek czystego dziaania to rodki realizacji Dharmy, a pi waciwoci upragnionych przedmiotw [czyli pragnienie poznania form, dwikw, smakw, zapachw i dotykw] to owoce dharm, teraz i po mierci. [Trzeci oponent wysuwa argument na rzecz niezniszczalnego elementu:] 12. Mogoby powsta wiele grubych bdw, jeli [przyjto by] to wyjanienie. Dlatego te nie mona przyj takiego wyjanienia. 13. Odpierajc t tez, zaprezentuj argumentacj, ktra pozostanie w zgodzie z naukami prezentowanymi przez Budd, pratjekabuddw i rawakw. 14. Jeeli to [co niezniszczalne] przypomina [zacignity] kredyt, to karma jest jak dug. [Niezniszczalne], ktre posiada cztery rodzaje elementw (dhatu) [pragnienie, form, nie-form i nieprzywizanie do

zmysw], w swej istotnej naturze nie moe zosta zanalizowane. 15. Ta [niezniszczalna sia] nie zostaa porzucona wskutek pojedynczego aktu, ale za spraw szlachetnych, praktycznych dziaa. Dlatego owoce karmy wywodz si z trwaego, niezniszczalnego dziaania. 16. Jeeli [niezniszczalna sia] zostaaby zniszczona przez [zwyke] zniszczenie lub przeniesienie dziaania, w sposb logiczny prowadzi to do faszywego rozumowania, odrzucajcego [na przykad] karm. 17. W momencie przejcia powstaje ta [niezniszczalna sia] caej karmy, tosamej i rnej, jaka naley do tego samego elementu (dhatu). 18. Ta [niezniszczalna sia] powstaje odpowiednio w zwizku z dwojak [czyli podobn i niepodobn] natur karmy. Bdzie rwnie trwaa w swym dojrzaym stanie. 19. Ta [niezniszczalna sia] zostaje zniszczona przez mier i wyjcie poza skutek. W tym miejscu naley odrni wiatowe przywizania od pozawiatowych nie-przywiza. [Nagarduna odpiera powysze argumenty:] 20. unjata i "brak uniecestwienia", samsara i "brak trwaoci" oraz niezniszczalna sia dziaania - oto nauki jakich udziela Budda. 21. Powodem, dla ktrego karma nie powstaje jest to, e nie posiada ona wasnej natury. A poniewa nie powstaje, nie moe te zanikn. 22. Jeeli karma posiadaaby wasn natur, to bez wtpienia powinna by wieczna. Karma powinna by niewytworzona, bo nie ma takiej wiecznej rzeczy, ktra zostaaby kiedy wytworzona. 23. Jeeli istniaaby niewytworzona karma, wwczas musiayby te istnie akty percepcji bez ich stwarzania. Prowadzioby to do logicznego bdu, wedug ktrego bezsensowne jest utrzymywanie dyscypliny. 24. Bez wtpienia naleaoby te zaprzesta codziennej praktyki, poniewa wynikaoby z tego, e nie sposb odnale rnicy pomidzy pozytywnymi i negatywnymi czynami. 25. Jeeli wic wskutek wasnej natury karma jest czym ustalonym [czyli trwaym], wwczas dojrzao, ktra ju dojrzaa, bdzie ponownie poszukiwa dojrzaoci. 26. Ta karma bdzie posiadaa splamion (klea) natur, a z kolei splamienia nie bd posiaday natury prawdy (tattva); jeli za one nie posiadaj natury prawdy, to jak moe j posiada karma? 27. Mwi si, e karma i splamienia wspegzystuj ze sob i warunkuj si wzajemnie w rnych ciaach. Jeli jednak karma i splamienia maj natur unjaty, to co mona powiedzie o tych ciaach?

28. [Oponent prbuje ustanowi moliwy do odrnienia byt, mwic:] Spowita niewiedz czujca istota jest kbkiem dz. Jest kim, kto dowiadcza skutkw karmy. Nie jest tym samym, ani czym rnym od jej sprawcy. 29. [Nagarduna odpowiada:] Poniewa karma nie powstaje wskutek pokrewnego lub nie-pokrewnego uwarunkowania, dlatego jej sprawca nie istnieje. 30. Jeeli nie ma karmy, ani jej sprawcy, to gdzie jest powstajcy z karmy skutek? Jeeli nie ma skutku, to gdzie jest ten kto go dowiadcza? 31 - 32. Tak jak nauczyciel, za spraw swej magicznej mocy stwarza magiczny ksztat, a ten magiczny ksztat formuje na nowo inny magiczny ksztat, dokadnie w ten sam sposb sprawca przypomina magiczny ksztat, a jego dziaanie [karma] przypomina inn form, stworzon przez pierwsz. 33. Splamienia, karma, byty cielesne, wytwrcy i skutki - sw natur przypominaj zamek z bajki, mira i sen. Rozdzia XVIII ANALIZA INDYWIDUALNEGO EGO (atman) 1. Jeeli indywidualne ego byoby [tosame ze] skandhami, wwczas samo z siebie powstawaoby i gino. Jeeli indywidualne ego byoby czym rnym od skandh, wwczas nie posiadaoby ich cech charakterystycznych. 2. Jeeli indywidualne ego nie istnieje, to jak moe istnie co "mojego"? Z faktu, e zarwno "ja" jak i "moje" s w swej naturze ustaniem wynika, e nie ma tosamoci siebie (mama), ani indywidualnoci. 3. Byt, ktry nie posiada indywidualnoci i tosamoci siebie, nie istnieje, Ktokolwiek myli, e dostrzega [w nim] brak tosamoci i brak indywidualnoci - nie jest w stanie ujrze, ani uchwyci [prawdy]. 4. Tam gdzie idee "ja" i "moje" obumary - nie ma ani zewntrznego, ani wewntrznego ego. Wraz z zanikiem chwytliwoci wygasaj te narodziny. 5. Wraz z rozpuszczeniem karmicznych splamie, ktre nie s niczym innym jak tylko koncepcjami umysu, pojawia si wyzwolenie. Ta zjawiskowa gra znajduje kres w unjacie. 6. Buddowie tymczasowo posugiwali si terminem atman ("indywidualne ego") i udzielali wyjanie odnonie prawdziwej idei anatmana (braku indywidualnego ego), ale nauczali te, e adne [abstrakcyjne] byty takie jak atman czy anatman - nie istniej. 7. Kiedy zanika sfera funkcjonowania umysu, zanika rwnie sfera sw, poniewa w esencji istnienia (dharmata) - tak jak w Nirwanie - nie ma powstawania, ani zniszczenia. Alternatywny przekad: "Prawdziwy stan dharm jest jak Nirwana, nie do opisania, nie do zrozumienia, bez narodzin i bez mierci, poza zasigiem myli i mowy". (Radhakrishnan, s. 605)

8. W tym wiecie wszystko moe by uwaane za rzeczywiste lub nierzeczywiste; zarazem rzeczywiste jak i nierzeczywiste; oraz ani rzeczywiste ani nierzeczywiste. Taka jest nauka Buddw. 9. Nieuwarunkowanie przez nic oprcz siebie, "Oznacza to, e sposb, w jaki rzeczy naprawd istniej, nie jest uzaleniony od czegokolwiek bd innego... Prawdziwa natura rzeczy (svarupa) to sposb w jaki rzeczy istniej naprawd (tattvam)". pozostawanie w spokoju, Oznacza to by cakowicie bez wasnej natury jak iluzoryczne wosy nie widziane przez tych, ktrzy dysponuj waciw percepcj. nie przejawienie si w postaci nazwanych rzeczy, Oznacza to "niemono wyraenia z pomoc sownych wypowiedzi". [istnienie] poza mylowymi tworami (nirvikalpa), oraz niezrnicowanie form "Oznacza to, e to co nie posiada zrnicowanej formy, jest niezmienne, nie posiada wielorakich, rnicych si postaci" (Wszystkie powysze cytaty pochodz z Prasannapada, p. 373-4) - w taki sposb naley faktycznie mwi o rzeczach. 10. To co powstaje w zalenoci od czego innego, nie moe by t sam ani cakiem rn od niej rzecz; dlatego rzeczy ani cakiem nie gin, ani nie trwaj wiecznie. 11. Nie ma tosamoci ani zrnicowania, nie ma cigoci ani przerwania [istnienia] - oto niemiertelna istota nauk Buddw, Wadcw wiata. 12. Tam gdzie nie pojawiaj si urzeczywistnieni Buddowie, a rawakowie [uczniowie Buddy] wymieraj, tam w niezaleny sposb pojawiaj si zrealizowani pratjekabuddowie [samotni urzeczywistnieni]. Rozdzia XIX ANALIZA CZASU 1. Istnienie czasu teraniejszego i czasu przyszego z gry zakada istnienie czasu przeszego. Czas teraniejszy i czas przyszy istniej przeto w czasie przeszym. 2. Jeeli czas teraniejszy i czas przyszy nie istniayby w czasie przeszym, to jak mogyby by uzalenione od przeszoci? 3. Jeeli nie zaoy si z gry istnienia czasu przeszego, nie da si udowodni istnienia tych dwch [czasu teraniejszego i przyszego]. Dlatego te, ani czas teraniejszy, ani czas przyszy - nie istniej. 4. W ten sam sposb mona te zanalizowa dwa pozostae [czasy]. Tak samo mona te potraktowa "najwyszy", "najniszy", "poredni", itd., tosamo i zrnicowanie. 5. "Czas", ktry pynie, nie moe zosta "schwytany", a niezmienny "czas", ktry monaby "schwyta" - nie istnieje. Jak wic w sensowny sposb mona mwi o czasie, ktry jest niemoliwy do pojcia?

6. Jeeli czas jest uzaleniony od bytu, jak wic moe by oddzielony od niego? Nie ma takiego bytu, ktry by istnia [w sposb rzeczywisty], jak wic czas moe sta si [czym takim]? Rozdzia XX ANALIZA ZOENIA (samagri) PRZYCZYN I WARUNKW 1. Jeeli skutek powstaje w wyniku zoenia przyczyn oraz warunkw i istnieje w zoeniu, to w jaki sposb powstaje w zoeniu? 2. Jeeli skutek powstaje w zoeniu przyczyn i warunkw, ale nie istnieje w zoeniu, to w jaki sposb powstaje w zoeniu? 3. Jeeli skutek jest obecny w zoeniu przyczyn i warunkw, czy nie moe zosta uchwycony [czyli zlokalizowany] w zoeniu? Faktem jest jednak, e nie da si go uchwyci w zoeniu. 4. Jeeli skutek nie znajduje si w zoeniu przyczyn i warunkw, wwczas przyczyny i warunki byyby tym samym, co nie-przyczyny i nie-warunki. 5. Jeeli przyczyna nadaje skutkowi przyczynow natur przed swym zanikiem, wwczas istniaaby podwjna, przyczynowa forma: tego co zostao dane i tego co zaniko. 6. Jeli jednak przyczyna nie nadaje skutkowi przyczynowej natury przed swym zanikiem, wwczas powstajcy po zaniku przyczyny skutek, nie miaby przyczyny. 7. Jeeli natomiast skutek i zoenie pojawiayby si jednoczenie, wynikaoby z tego logicznie, e sprawca i jego czyn istniej w tej samej chwili. 8. Co wicej, jeeli skutek pojawiaby si przed zoeniami, wwczas - nie posiadajc przyczyn i warunkw - byby czym pochodzcym z nie-przyczyny. 9. Jeeli przyczyna skutku zostaje powstrzymana, powinna istnie kontynuacja przyczyny. Wynikaoby z tego, e przyczyna stanowiaby ponowne powstanie ju istniejcej przyczyny. 10. W jaki sposb to co ju zostao powstrzymane, czyli to co zaniko, moe wytworzy skutek? W jaki sposb przyczyna, ktra wspistnieje ze skutkiem, moe - mimo i nie ustaje - spowodowa powstanie [tego skutku]? 11. Z drugiej strony, jakiego rodzaju skutek moe wynikn z przyczyny, bez wspistnienia [przyczyny i skutku], skoro jaka przyczyna nie moe spowodowa powstania jakiego skutku, bez wzgldu na to, czy skutek zosta wyprojektowany, czy te nie? 12. Dlatego niemoliwe jest wspistnienie uprzedniego skutku z uprzedni,

przysz lub obecn przyczyn. 13. Z pewnoci niemoliwe jest te wspistnienie obecnego skutku z przysz, przesz bd obecn przyczyn. 14. Niemoliwe jest rwnie wspistnienie przyszego skutku z obecn, przysz czy przesz przyczyn. 15. Jeeli nie ma adnego wspistnienia, to w jaki sposb przyczyna moe da skutek? A jeli wspistnienie ma miejsce, to jak przyczyna powoduje skutek? "W sensie absolutnym nie ma przyczyny ani skutku, wytwarzania, ani ustawania. Niekiedy przyczyna uwaana jest za cakowit samagri, czyli totalno, ktr si rwnie ukazuje jako dowoln i trudn do zrozumienia. Z tego omwienia wynika, e intelekt nie jest w stanie zrozumie pojcia przemiany. A zmienia si w B. Nagarduna dowodzi, e gdyby A mogo si przmieni w B, to by musiao zawsze by B, gdy inaczej nie mogoby si sta B. Lecz nie mogo ono by B, gdy w takim wypadku nie miaoby znaczenia twierdzenie, i stao si ono B. Proces przemiany jest niezrozumiay. Przyczynowo nie daje wyjanienia przemiany, gdy sama jest koncepcj niemoliw". (Radhakrishnan, s. 594-5) 16. Jeeli przyczyna jest pusta w odniesieniu do skutku, to w jaki sposb moe wytworzy skutek? Jeeli przyczyna jest nie-pusta w odniesieniu do skutku, to jak moe wytworzy skutek? 17. Skutek, ktry jest nie-pusty ani nie powstanie, ani nie zaniknie sam z siebie, dlatego to co jest nie-puste, bdzie ani nie-powstae, ani nie-zanikajce. 18. W jaki sposb moe powsta to co jest puste? Jak to co jest puste, moe zosta zniszczone? Wynika z tego logicznie, e to co jest puste, nie powstaje, ani nie zanika. 19. Niemoliwe jest z pewnoci to, eby przyczyna i skutek byy tosame. Niemoliwe jest take i to, aby byy one czym rnym. 20. Jeeli przyczyna i skutek byyby tosame, wwczas sprawca i jego czyn byliby identyczni. Jeeli przyczyna i skutek rniyby si, wwczas przyczyna byaby tym samym co nie-przyczyna. 21. W jaki sposb przyczyna moe spowodowa powstanie skutku, ktry w swojej naturze jest kompletnym bytem? I znowu, w jaki sposb przyczyna moe spowodowa powstanie skutku, ktry w swojej naturze jest niekompletnym bytem? 22. Co wicej, adna przyczyna , ktra nie posiada twrczej natury, nie moe by przyczyn. Jak zaistnieje skutek, jeli [przyczynie] brak takiej twrczej natury? 23. W jaki sposb to zoenie przyczyn i warunkw spowoduje skutek, jeeli to co jest zoeniem przyczyn i warunkw nie powstaje samo z siebie?

24. Nie ma skutku, ktry powstaby ze zoenia lub nie-zoenia przyczyn i warunkw. W jaki sposb zoenie przyczyn i warunkw mogoby powsta oddzielnie od skutku? Rozdzia XXI ANALIZA POWSTAWANIA I ZANIKU BYTU 1. Nie ma zaniku, ktry istniaby wraz z powstawaniem lub oddzielnie od niego. Nie ma powstawania, ktre istniaoby wraz z zanikiem lub oddzielnie od niego. 2. W jaki to sposb zanik mgby w ogle zaistnie bez powstawania? [Jak] mier [moe zaistnie] bez narodzin? Nie ma zaniku bez [uprzedniego] powstawania. 3. W jaki sposb zanik mgby wspistnie z powstawaniem, skoro zapewne jest niemoliwe, aby mier i narodziny istniay w tej samej chwili? 4. W jaki doprawdy sposb powstawanie mogoby w ogle zaistnie bez zaniku, skoro w rozmaitych sposobach [prawdziwego] istnienia nie sposb nie odnale przemijajcej natury? Nagarduna odrnia oglny stan lub natur istnienia dowolnego bytu (bhava) od prawdziwego istnienia (bhava), ktre odnosi si do fundamentalnej dla buddyzmu koncepcji trwaoci stawania si zwykego ycia. Bhava to co, czego nie da si w peni zanalizowa, a co zanika dopiero w Nirwanie. (K. Inada, s. 125) 5. W jaki sposb powstawanie moe wspistnie z zanikiem, skoro, oczywicie, mier nie istnieje w tej samej chwili co narodziny? 6. Jeeli nie sposb udowodni, e dwa byty istniej oddzielnie lub cznie, to jak kiedykolwiek mona dowie kompletnego stanu obu bytw? 7. Byt, ktry zanikn, jak i ten, ktry nie zanikn - nie powstaje. Byt, ktry zanikn, jak i ten, ktry nie zanikn - nie rozpuszcza si. 8. Powstawanie i zanik nie mog zaistnie bez [prawdziwego] istnienia. Z drugiej strony, [prawdziwe] istnienie jest niemoliwe poza powstawaniem i zanikiem. 9. Powstawanie i zanik nie mog istnie w naturze unjaty, ani w naturze tego co nie jest unjat. 10. Niemoliwe jest, eby powstawanie i zanik byy tosame, niemoliwe jest te, aby byy rne. 11. Moesz sobie myle, e zarwno powstawanie, jak i zanik mog zosta ujrzane, ale taka percepcja powstaje jedynie w zudzonym umyle. 12. [Prawdziwe] istnienie nie powstaje z siebie, ani z nie-istnienia. W podobny sposb, nieistnienie nie powstaje z siebie,

ani z istnienia. 13. [Prawdziwe] istnienie nie powstaje z siebie, ani z czego ode rnego, ani zarazem z siebie i czego innego. Jak wic ono powstaje? 14. Jeeli zakada si istnienie czego, musi z tego logicznie wynika pogld eternalistyczny bd nihilistyczny, poniewa taki istniejcy byt musi by trway albo nietrway. 15. [Oponent sprzeciwia si:] Jeeli zakada si [prawdziwe] istnienie czego, nie powinno by trwaoci [pogld eternalistyczny], ani zaniku [pogld nihilistyczny], poniewa takie istnienie wyraa kontynuacj powstawania i zatrzymania bytu w zwizku przyczynowo-skutkowym. 16. [Nagarduna odpowiada:] Jeeli takie istnienie wyraa trwao powstawania i zaniku bytu w zwizku przyczynowo-skutkowym, to poniewa zanik nie ma natury powstawania, musi by zniszczeniem przyczyny. 17. Jeeli istnieje co co posiada wasn, wrodzon natur, wwczas nie moe osign nieistnienia. W Nirwanie dochodzi do zniszczenia cyklu istnienia, bdcego rezultatem zaniku. 18. Nie da si uzasadni ani tego, e dany byt powstaje jedynie w czasie gdy zanik poprzedni byt, ani te tego, e byt powstaje wwczas gdy poprzedni byt nie zanik. 19. Jeeli dany byt powstaje w procesie zaniku poprzedniego bytu, wtedy by moe proces zaniku ma zwizek z jednym, a proces powstawania z drugim rodzajem bytu. 20. Jeeli nie sposb dowie, e istnienie mona wyrazi w zbienym procesie powstawania i zaniku, wwczas powinno ono powsta i zanikn w tej samej sferze skandh. 21. W konsekwencji, trwao istnienia [bytu] nie jest moliwa w adnym z trzech czasw. A jeeli [byt] nie istnieje w trzech czasach, to w jak sposb istnieje? Rozdzia XXII ANALIZA TATHAGATY [BUDDY] 1. Tathagata [czyli "ten, ktry osign stan prawdy"] nie jest tosamy ze skandhami, ani nie jest ode rny. Tathagata nie jest w skandhach, ani skandhy nie s w nim. Czym jest wie w istocie, jeli nie posiada skandh? 2. Jeeli Budda istnieje w zalenoci od skandh, wwczas nie istnieje w sposb samoistny (svabhava). W jaki sposb co, co nie istnieje w sposb samoistny, moe istnie jako co zalenego od innej natury (parabhava)? 3. Ten kto jest uzaleniony od innej natury, nie posiada - jak z tego

wynika - indywidualnego ego. W jaki sposb to co nie jest indywidualnym ego, moe sta si Tathagat? 4. Jeeli nie ma wasnej natury (svabhava), w jaki sposb moe by inna natura (parabhava)? Co poza wasn natur i inn natur, moe stanowi [natur] Tathagaty? 5. Jeeli jaki Tathagata istnieje niezalenie od skandh, to w pewnej chwili bdzie je sobie musia przywaszczy, wskutek czego uzaleni si [od nich]. 6. Nie ma adnego Tathagaty, ktry istnieje niezalenie od skandh. W jaki sposb kto, kto nie jest uzaleniony od skandh, a wic kto nie istnieje [jako byt], moe wzi skandhy w swe posiadanie? 7. Nie ma niczego, co byoby uzalenione od skandh, ani adnego takiego bytu, od ktrego co by nie zaleao. Tathagata, ktry nie zaleaby od skandh, nie mgby zaistnie. 8. W jaki sposb Tathagata, ktry nie jest identyczny ani rny od piciu skandh, moe zosta poznany przez inn, uwarunkowan przez skandhy istot? 9. Tam zatem gdzie jest uzalenienie, nie istnieje wasna natura, jak wic tam, gdzie nie ma wasnej natury, moliwa jest inna natura? 10. W ten sposb zaleno i to co jest zalene, s cakowicie puste. W jaki sposb ten pusty Tathagata moe zosta poznany w kategoriach unjaty? 11. Nie uda si dowie, e co jest puste, nie-puste, zarwno puste jak i nie-puste, oraz ani puste ani nie-puste. Jeeli uywa si sowa "unyata", czyni si to wycznie w sposb konwencjonalny. 12. W jaki wic sposb cztery stwierdzenia itd., dotyczce tego co wieczne, co nie-wieczne, itd., odnosz si do tego, co przebywa w uspokojeniu? "Skt. anta to co, czego nie da si okreli w kategoriach czasu i przestrzeni". (M. Sprung, s. 202) Ponadto, jak cztery stwierdzenia dotyczce tego co skoczone, co nieskoczone, itd., odnosz si do tego, co przebywa w uspokojeniu? Wie si to z czternastoma pytaniami, na ktre nie sposb znale odpowiedzi. Por. "List do przyjaciela", wers 108, przypis. 13. W umyle tego, kto wyobraa sobie, e [przed swym owieceniem] Budda istnieje, musi si pojawi myl, e w Nirwanie Budda "nie istnieje". 14. W odniesieniu do Tathagaty, ktrego wasn natur jest unjata, nie pojawiaj si myli, e po zaniku (nirodha) Budda "istnieje" albo nie istnieje. 15. Ci, ktrzy szczegowo prbuj opisa Budd, znajdujcego si poza zmian i wszelkim moliwym opisem, s ofiarami wasnego nazewnictwa i nie dostrzegaj Doskonale Zrealizowanego. "Ten wers wyranie wskazuje na brak tosamoci pomidzy myleniem, a rzeczywistoci". (K. Inada, s.

135). Cay tekst Nagarduny ma na celu ukazanie rnic pomidzy dowiadczeniem, percepcj czyli prawd relatywn (samvriti), a tym co jest czyli prawd ostateczn (paramartha) - przyp. tum. 16. Wasna natura Tathagaty jest wasn natur wszechwiata. [cile rzecz biorc], Tathagata nie posiada wasnej natury, podobnie jak nie posiada jej wszechwiat. "Tathagata jest nieobecnoci zrnicowanego bytu, a wiat jest rwnie nieobecnoci okrelonego bytu". (Radhakrishnan, s. 607) Rozdzia XXIII ANALIZA BDW 1. Mwi si, e pragnienie, nienawi i zudzenie powstaj z konceptualizacji, "Konceptualizacja (samkalpa) to aktywno umysu (vitarka). poniewa pojawiaj si wskutek przewrotnej, wzajemnej gry tego co czyste i nieczyste. 2. To co pojawia si wskutek przewrotnej, wzajemnej gry tego co czyste i nieczyste, nie moe posiada wlasnej natury; dlatego te splamienia (klea) nie maj natury takoci [czyli prawdy]. 3. Niemoliwe jest uznanie istnienia bd nieistnienia indywidualnego ego. Jak bez ego mona wic uzna istnienie czy nieistnienie splamie? 4. Mwi si, e splamienia istniej wraz z kim, a jednak istnienia takiej osoby nie podobna dowie. Czy nie jest tak, e splamienia wydaj si wie niezaleny od danej osoby ywot? 5. Podobnie jak jest to w przypadku trwaego ego, splamienia nie mog istnie w tym co jest splamione, w aden z piciu moliwych sposobw. Splamienia nie mog by identyczne z tym co splamione, nie mog by rne od splamionego, nie mog by w splamionym, ani te splamione nie moe by w splamieniach; splamienia nie mog te posiada tego co splamione. Rwnie to co splamione nie moe istnie w splamieniach w aden z piciu moliwych sposobw. 6. Pojcia "dobra" i "za" oraz bdne pogldy nie posiadaj wasnej natury. Od jakiego "dobra", "za" i od jakich bdnych pogldw s uzalenione splamienia? 7. Widoki, dwiki, smaki, dotyki, zapachy i obiekty umysu - w ten szecioraki sposb pojmuje si szeciorak, zewntrzn natur splamie: pragnienia, nienawici i zudzenia. 8. Formy, dwiki, smaki, dotyki, zapachy i obiekty umysu s tylko abstrakcjami: manifestuj si jako bajkowy zamek, mira lub sen. 9. W jaki sposb to co "dobre" i "ze", moe znale oparcie w czym, co jest analogiczne do czowieka stworzonego si magicznej mocy lub tego co przypomina odbicie?

10. Bez odwoania si do "dobra", nie ma "za", w zalenoci od ktrego tworzymy ide "dobra". Dlatego pojcie "dobra" jest niezrozumiae. Lub: Dlatego dobro" nie posiada wasnej natury. 11. Nie ma "dobra", ktre nie byoby zwizane ze "zem"; jednak w zalenoci od niego tworzymy nasz ide "za". Dlatego te nie ma "za". Czyli "zo" nie posiada wasnej natury. 12. Jak moe powsta podanie, skoro "dobro" jest nieistniejce? Jak moe powsta awersja, skoro "zo" jest nieistniejce. 13. W jaki sposb bdny moe by pogld mwicy, e to co trwae znajduje si w czym nietrwaym, skoro to co nietrwae nie istnieje w unjacie? Wers ten ma zwizek z czterema bdnymi pogldami: wiar w istnienie czego nieprzemijajcego, wiar w znalezienie szczcia w skandhach, przewiadczeniem, e ciao jest z natury czyste, oraz wiar w istnienie trwaego ego. (Prasannapada, p. 461) 14. Jeeli bdny jest pogld mwicy, e to co trwae znajduje si w czym nietrwaym, to czy bdny nie jest rwnie pogld mwicy, e to co nietrwae istnieje w unjacie? 15. Podstawa rozumowania, wysuwany pogld, ten kto go prezentuje oraz zewntrzna rzeczywisto - wszystkie s na rwni nierzeczywiste. Dlatego pogld sam w sobie nie istnieje. 16. Jeeli nie ma pogldu, waciwego czy niewaciwego, to kto popenia bd, a kto jest bez bdu? 17. Bdy nie pojawiaj si za spraw kogo kto bdzi, ani za spraw kogo kto nie bdzi. 18. Nie pojawiaj si nawet bdy kogo, kto obecnie bdzi. Zanalizuj teraz dokadnie, u kogo naprawd powstaj bdy? 19. W jaki sposb mog w ogle powsta bdy, ktre nie zaistniay? A jeli bdy nie zaistniay, w jaki sposb mona w ogle popeni bd? 20. Poniewa aden byt nie powsta z siebie, z czegokolwiek bd innego, ani zarazem z siebie i z czego innego, to w jaki sposb mona w ogle popeni bd? 21. Jeeli atman [indywidualne ego], czysto, trwao i szczcie naprawd istniej, wwczas atman, czysto, trwao i szczcie nie s bdami. 22. Jeli jednak atman, czysto, trwao i szczcie nie istniej, wwczas anatman [nieindywidualne ego], nieczysto, nietrwao i cierpienie rwnie nie istniej. 23. Zanik bdu prowadzi w konsekwencji do zaniku niewiedzy. Wraz z zanikiem niewiedzy zanikaj elementy uwarunkowane (samskara) i wszystko pozostae. 24. Jeeli w kim naprawd istniayby samoistne splamienia jakiegokolwiek typu, to w jaki sposb mogyby zosta kiedykolwiek wyeliminowane? Kt mgby wyeliminowa to co posiada wasn natur? 25. Jeeli samoistne splamienia jakiegokolwiek typu nie nale do nikogo, to w jaki sposb mogyby zosta kiedykolwiek wyeliminowane? Kt mgby wyeliminowa to co nie jest

samoistne? Rozdzia XXIV ANALIZA CZTERECH SZLACHETNYCH PRAWD [Oponent owiadcza:] 1. Jeeli wszystko jest puste, nie ma powstawania ani zniszczenia; musiaoby si wic z tego wycign niewaciwy wniosek, e Cztery Szlachetne Prawdy nie istniej. 2. Jeeli Cztery Szlachetne Prawdy nie istniej, wwczas niemoliwe s rwnie: prawdziwe poznanie, zniweczenie [zudzenia], stawanie si [owieconym] oraz urzeczywistnienie [celu]. 3. Jeeli one nie istniej, to rwnie czworaki owoc urzeczywistnienia [Chodzi tutaj o cztery poziomy realizacji na ciece hinajany: 1) ten, ktry wszed w strumie; 2) raz powracajcy; 3) nie powracajcy; 4) urzeczywistniony czyli Arhat] nie istnieje. Z nieistnienia owocu wynika nieistnienie tego kto dowiadcza tego owocu. 4. Jeeli osiem rodzajw de Cztery poziomy realizacji oraz cztery stany istnienia w drodze do nich. nie istnieje, wwczas wsplnota buddyjska (Sangha) rwnie nie istnieje. Wskutek nieistnienia Czterech Szlachetnych Prawd, rwnie prawdziwa Dharma nie istnieje. 5. Jak moe istnie Budda, jeeli Dharma i Sangha nie istniej? Mwic w ten sposb, [czyli e wszystko jest puste], odrzucasz Trzy Klejnoty. 6. Stwierdzajc, e s one puste, niszczysz rzeczywisto owocu czyli realizacji, waciwych i niewaciwych dziaa, jak rwnie codzienne ycie empirycznego wiata. [Nagarduna odpowiada:] 7. Odpowiadamy, e nie poznae prawdziwego celu unjaty, jej natury i znaczenia. Skutkiem tego s zawiedzione nadzieje i niemono [zrozumienia]. 8. Udzielane przez Buddw nauki Dharmy opieraj si na dwch prawdach: relatywnej [wiatowej] prawdzie oraz ostatecznej [najwyszej] prawdzie. 9. Ci, ktrzy nie znaj rnicy pomidzy tymi dwoma prawdami, nie s w stanie zrozumie gbokiej natury nauk Buddy. 10. Bez wsparcia si na zwykym, codziennym yciu [czyli prawdzie relatywnej], nie uda si wyrazi prawdy ostatecznej, a bez zrozumienia prawdy ostatecznej, nie uda si zrealizowa Nirwany. 11. Niewaciwie zrozumiana unjata moe doprowadzi do zguby tp osob. Przypomina le schwytanego wa albo bdnie zastosowan wiedz magiczn. 12. Dlatego Mdrzec postanowi, e nie bdzie naucza Dharmy, poniewa tpi mogliby j niewaciwie zrozumie. 13. Raz za razem odrzucasz i potpiasz unjat, ale ta negacja nie ma zastosowania do unjaty. "Nie twierdzimy, e znaczenie nieistnienia i unjata s tym samym, ale raczej, e unjata ma to samo znaczenie, co wspzalene powstawanie; dlatego ten bd jaki tkwi w [odrzuceniu przez ciebie] idei pustki, nie ma sensu". (Prasannapada, p. 499)

14. Jeeli co koresponduje z unjat, wwczas wszystko jest moliwe, a jeeli co nie koresponduje z unjat, wwczas nic nie jest moliwe. unjata jest podstaw wszelkiego istnienia, a zatem bez niej nic nie jest moliwe. (K. Inada, s. 147) 15. Ty, ktry zrzucasz na nas wasne bdy, jeste jak kto, kto dosiadajc konia, zapomina o sobie! "...i faszywie oskara innych o jego kradzie. W podobny sposb ty, ktry dosiade konia negacji unjaty - rozumianej jako wspzalene powstawanie wszystkich rzeczy - nie dostrzegasz tego i wskutek swego porywczego odrzucenia pomstujesz na nas". (Prasannapada, p. 502) 16. Jeeli wasn natur rzeczy uwaasz za prawdziwe istnienie (sadbhava), wwczas musisz uzna, e rzeczy nie maj przyczyn i s nieuwarunkowane. 17. Musisz odrzuci te [wszelkie pojcia] przyczyny, skutku, sprawcy, aktu dziaania, powstawania, zniszczenia i owocu [duchowego osignicia]. "Nasze twierdzenie, e przedmioty nie s samoistne, narusza rzeczywisto wszechwiata dla was, ktrzy przyjmujecie doktryn samoistnoci przedmiotw. Pogld, e przedmioty nie s samoistne, nie narusza naszej teorii uwarunkowanej egzystencji przedmiotw". (Prasannapada, p. 503, w: Radhakrishnan, s. 634) 18. Uwaamy, e wspzalene powstawanie jest unjat. unjata jest prowizoryczn nazw [czyli tworem mylowym] dla wspzalenoci [bytw], a nie pojciem, ktre umoliwia poznanie. Jest to w istocie rodkowa cieka. 19. adna dharma, ktra nie bierze udziau we wspzalenym powstawaniu, nie moe istnie. Wynika std, e nie moe istnie adna dharma, ktra nie jest pusta. 20. Gdyby wszystko co istnieje nie byoby puste, nie byoby powstawania, ani zniszczenia. Wynikaoby z tego rwnie nieistnienie Czterech Szlachetnych Prawd. "Nagarduna wykorzystuje argument oponenta i skierowuje go przeciw niemu (por. XXIV, 1)."(M. Sprung, s. 240, przyp.) 21. Jak mogoby powsta cierpienie, jeeli nie wynikaoby z natury wspzalenego powstawania? Mwi si bowiem, e to co jest nietrwae, ma natur cierpienia i nie moe istnie jako co posiadajcego wasn natur. 22. W jaki sposb to, co posiada wasn natur, moe ponownie powsta? Wraz z odrzuceniem istnienia wasnej natury, odrzucono moliwo powstania cierpienia. 23. Jeeli cierpienie posiadaoby wasn natur, jego ustanie (nirodha) byoby niemoliwe. Prbujc uzna istnienie wasnej natury, odrzucasz moliwo ustania cierpienia. 24. Jeeli droga do owiecenia posiadaaby wasn natur, wwczas jej praktykowanie nie byoby moliwe. Jeli jednak praktykuje si ciek, wwczas wasna natura, ktrej istnienia dowodzisz - nie istnieje.

25. Jeeli cierpienie, powstawanie i zniszczenie nie istniej, to na jakiego typu ciece mona osign zniszczenie cierpienia? 26. Jeeli brak przejrzystej wiedzy posiada wasn natur, to w jaki sposb kiedykolwiek mona osign poznanie? To co posiada wasn natur, z pewnoci jest niezmienne. 27. Przezwycienie [cierpienia] i ostateczne urzeczywistnienie cieki [ustania cierpienia] maj dla ciebie rwnie niewielkie znaczenie jak doskonae zrozumienie i cztery poziomy realizacji. Poniewa oponent zakada istnienie wasnej natury cierpienia, dlatego Nagarduna wykazuje, e uniemoliwia to ustanie cierpienia i osignicie wyzwolenia. (przyp. tum.) 28. Jeeli przyjmujesz istnienie wasnej natury, jak chcesz osign [cztery] owoce, ktrych nie sposb zrealizowa rodkami wasnej natury? 29. Bez [czterech] owocw nie moe by czterech pozimw realizacji, ani czterech stanw istoty, ktra zda do nich. Jeeli tych [osiem] nie istnieje, wwczas niemoliwa jest te realizacja Sanghi. 30. Poniewa Cztery Szlachetne Prawdy nie istniej, rwnie prawdziwa Dharma nie istnieje. A jeeli nie ma Dharmy i Sanghi, jak moe istnie Budda? 31. Wedug ciebie, albo Owiecony [Budda] istnieje niezalenie od owiecenia, albo owiecenie istnieje niezalenie od owieconego. 32. Twierdzisz te, e kto kto z powodu wasnej natury nie jest Budd, Czyli kto komu natura uniemoliwia osignicie owiecenia. (przyp. tum.) nie moe mie nadziei na osignicie owiecenia, nawet za spraw powanych wysikw czy praktyki cieki Bodhisattwy. 33. Nikt nigdy nie osignie tego co pozytywne, ani tego co negatywne; co w ogle mona osign, jeli rzeczy nie posiadaj wasnej natury? Wasna natura z pewnoci nie powstaje za spraw dziaania. 34. Stosownie do tego co twierdzisz, skutek nie moe istnie oddzielnie od dharm i nie-dharm dowiadczenia. I znowu, zgodnie z twoim stwierdzeniem, skutek nie moe powsta za spraw dharm i nie-dharm dowiadczenia. 35. Jeeli przyjmujesz, e skutek opiera si na dharmach i nie-dharmach, to w jaki sposb powstay z nich skutek moe nie posiada pustej natury? 36. W ten sposb niszczysz wszystkie codzienne dziaania relatywnego wiata, poniewa odrzucie unjat jako wspzalene powstawanie. 37. Jeeli odrzuca si unjat, przypomina to sprawc bez dziaania; dziaanie, ktre si nie zaczo; lub dziaanie, w ktrym nie ma nic do zrobienia. "Jeeli rzeczy nie byyby puste, powinny posiada wasn natur. W takim wypadku nikt i w aden nie mgby niczego osign za

spraw wasnej natury, poniewa to ju istniaoby". (Prasannapada, p. 513) 38. Z punktu widzenia wasnej natury wiat zostanie uwolniony od rozmaitych stanw; wwczas zaistnieje jako niepowstay, niezniszczony i niezmienny. Alternatywny przekad: "Jeli negujecie doktyn o unji, to negujecie przyczynowo. Gdyby istniao co w rodzaju wasnej istoty, to wielorako rzeczy musiaaby by uwaana za niestworzon i niezniszczaln, co jest rwnoznaczne z wiekuist nicoci". (Radhakrishnan, s. 590) 39. Jeeli wszystko nie jest puste, wwczas niemoliwe byyby: realizacja [kogo kto znajduje si na ciece], dziaania prowadzce do ustania cierpienia oraz zniszczenie wszystkich splamie. Alternatywny przekad: Gdyby nie byo pustki, to by nie byo osigania tego, co jeszcze nie zostao osignite, ani te nie byoby unicestwienia cierpienia, ani wyganicia wszelkich namitnoci. (Radhakrishnan, s. 590) 40. Ten kto we waciwy sposb postrzega wspzalene powstawanie, rozumie te cierpienie, powstawanie i zniszczenie, jak rwnie ciek [do wyzwolenia]. Rozdzia XXV ANALIZA NIRWANY 1. [Oponent stwierdza:] Jeeli wszystko jest puste, to nie ma powstawania ani zniszczenia. Z czyjego zaniechania [splamie] lub z czyjego ustania [cierpienia] mona wic postulowa Nirwan? 2. [Nagarduna stwierdza:] Jeeli wszystko nie jest puste, wwczas nie ma powstawania ani zniszczenia. Z czyjego zaniechania [splamie] lub z czyjego ustania [cierpienia] mona wic postulowa Nirwan? "Nagarduna wykazuje, [e oponent] w faszywy sposb rozumie unjat w kategoriach wasnej natury, i, analogicznie, demonstruje absurd, ktry zakada istnienie aunji (nie-pustki), czyli tego, e co moe istnie nie bdc pustk". (K. Inada, s. 154) 3. Mwi si, e to co nie zostao wyeliminowane ani osignite, nie jest przerwane ani stae, co nie powstaje ani nie zanika - jest Nirwan. Alternatywny przekad: "Nirwan zwane jest to, co nie odczuwa braku, nie jest nabyte, nie jest przerywane, nie jest nieprzerwane, nie daje si opisa i nie jest stworzone". (Radhakrishnan, s. 607) 4. Nirwana z pewnoci nie jest bytem, poniewa wwczas podlegaaby staroci i mierci. Takie rozumowanie powinno prowadzi do bdnego stwierdzenia, e jaki byt moe nie starze si i nie umiera. 5. A jeeli Nirwana istnieje jako byt, powinna by zoonym wytworem (samskrta), poniewa aden istniejcy byt nigdy nie istnia jako niezoony wytwr. 6. Jeli jednak Nirwana istnieje jako byt, to jak moe istnie bez

zalenoci [od czego innego]? Nirwana z pewnoci nie istnieje jako co niezalenego. 7. Jeeli Nirwana nie istnieje jako byt, czy moe sta si nieistniejcym bytem? Tam gdzie nie ma adnego bytu, nie ma te adnego niebytu. 8. Jeli jednak Nirwana jest nieistniejcym bytem, to jak moe istnie bez zalenoci [od czego innego]? Nirwana z pewnoci nie jest istniejcym w sposb niezaleny niebytem. 9. Ten stan, ktry bdc zalenym i uwarunkowanym, zaczyna i przestaje [istnie], uwaa si za Nirwan, jeli jest niezaleny i nieuwarunkowany. Alternatywny przekad: "Przez wzgld na nasze przyczyny i warunki, nazywamy ten wiat zjawiskowym. Ten sam wiat nazywany jest absolutem, gdy pomija si przyczyny i warunki". (Radhakrishnan, s. 636) 10. Nauczyciel [Budda] naucza o porzuceniu koncepcji istnienia i nieistnienia, z czego wynika, e Nirwana nie jest ani bytem, ani niebytem. 11. Jeeli Nirwana byaby zarwno bytem jak i niebytem, to wyzwolenie byoby zarwno bytem jak i niebytem. To jednak jest niemoliwe. 12. Jeeli Nirwana byaby zarwno bytem jak i niebytem, to nie istniaaby Nirwana bez warunkw, poniewa oba [byt i niebyt dziaayby] w ramach warunkw. 13. Jak Nirwana moe istnie jako zarazem byt i niebyt, skoro Nirwana jest niezoonym wytworem (asamskrta), podczas gdy zarwno byt jak i niebyt s zoonymi wytworami (samskrta)? 14. Jak Nirwana moe istnie jako zarazem byt i niebyt? Byt i niebyt, podobnie jak wiato i ciemno nie mog istnie w tym samym miejscu. 15. Stwierdzenie, e Nirwana nie jest ani bytem ani niebytem, moe zosta udowodnione wtedy i tylko wtedy, gdy udowodni si istnienie bytu i niebytu. 16. Jeeli Nirwana nie jest bytem ani niebytem, to kto moe naprawd twierdzi, e nie ma bytu ani niebytu? 17. Nie mona powiedzie, e Bogosawiony [Budda] po swym wyganiciu (nirodha) istnieje, nie istnieje, zarazem istnieje i nie istnieje, a take ani istnieje ani nie istnieje. 18. Nie mona rwnie powiedzie, e w swym obecnym procesie yciowym Bogosawiony istnieje, nie istnieje, zarazem istnieje i nie istnieje, jak rwnie ani istnieje ani nie istnieje. 19. Samsara nie rni si pod wzgldem istoty od Nirwany. Nirwana nie rni si pod wzgldem istoty od samsary.

20. Granice Nirwany s rwnie granicami samsary. Pomidzy nimi dwoma nie ma najmniejszej rnicy. 21. Rozmaite pogldy dotyczce: statusu ycia poza ustaniem (nirodha), granic wiata, koncepcji trwaoci, itd., s oparte na [koncepcji] Nirwany, ograniczonej przez pocztek i koniec. 22. Poniewa wszystkie dharmy s puste, co jest skoczone? Co jest nieskoczone? Co jest zarazem skoczone i nieskoczone? Co nie jest ani skoczone, ani nieskoczone? 23. Czy jest co, co jest tym lub tamtym, co jest trwae lub nietrwae, co jest zarazem trwae i nietrwae, lub co nie jest ani trwae ani nietrwae? 24. Wszelka chwytliwo jak rwnie gra poj, istniej zasadniczo w naturze ustania i uspokojenia. Nigdzie i nikomu Budda nigdy nie przekazywa nauk Dharmy. Rozdzia XXVI ANALIZA WSPZALENEGO POWSTAWANIA 1. Ci, ktrzy s pogreni w niewiedzy, powoduj zaistnienie trzech samskar [ciaa, mowy i umysu], ktrych dziaanie stanowi przyczyn odrodzenia si w [szeciu] rozmaitych formach ycia. 2. Uwarunkowana przez samskary wiadomo (vijnana) ugruntowuje si w odniesieniu do rozmaitych form ycia. Wraz z zaistnieniem wiadomoci pojawiaj si nazwa i forma (namarupa). 3. Wraz z zaistnieniem nazwy i formy, pojawia si sze organw postrzegania zmysowego (ayatana), co daje pocztek kontaktowi (spara). 4. Tak jak w zoonej, uwarunkowanej naturze oka i form widzialnych, tak i w podobnie uwarunkowanej naturze nazwy i formy powstaje wiadomo. 5. To co jest zgodnoci formy widzialnej, wiadomoci i oka, jest percepcj zmysow. Z percepcji powstaje wraenie (vedana). 6. Wraenie jest przyczyn powstania pragnienia (trsna) [obiektw odczuwania]. W toku powstawania pragnienia mona wyrni cztery rodzaje lgnicia (upadana. Lgnicie do namitnoci (kama), do dogmatycznych pogldw (drsti), do rygorystycznych regu postpowania (ila) oraz do ego (atman). 7. Percepcja lgnicia rodzi stawanie si (bhava). Jeeli nie ma lgnicia, osiga si wyzwolenie od stawania si. 8 - 9. Stawanie si istnieje [zawsze w zwizku z] picioma skandhami. Ze stawania si powstaj narodziny (jati). Z narodzin wynikaj staro i mier (jaramarana), cierpienie, smutek, al i rozpacz. W ten

sposb powstaje to proste cierpienie przywizania do skandh. 10. Tak wanie ignorant stwarza samskary, bdce rdem samsarycznego ycia. Ignorant jest wic sprawc, podczas gdy mdrzec, ktry postrzega prawd, nie stwarza [samskar]. 11. Wraz z zanikiem niewiedzy, zanikaj rwnie samskary. Jednak ustanie niewiedzy zaley od mdroci praktykowania [zaniku dwunastu ogniw wspzalenego powstawania]. 12. Jeeli zaniknie ktrekolwiek z rozmaitych ogniw przyczynowoci, wwczas adne z nich nie powstanie. W ten sposb caa ta masa cierpienia zwizana ze skandhami zostanie cakowicie zniszczona. Rozdzia XXVII ANALIZA [DOGMATYCZNYCH] POGLDW 1. Bez wzgldu na to czy istniaem w przeszoci czy te nie, czy ten wiat jest trway [czy nie], itp., wszystkie te [pytania] s oparte na pogldach dotyczcych uprzedniego stanu rzeczy. 2. Bez wzgldu na to czy bd istnia w przyszoci czy te nie, lub czy [wiat ma] granice [czy nie], itp., wszystkie te [pytania] s oparte na pogldach dotyczcych majcego nastpi stanu rzeczy. 3. Niemoliwe jest, by [w kategoryczny sposb] dowie, e istniaem w przeszoci, poniewa przypadek poprzedniej egzystencji nie jest przypadkiem obecnego istnienia. 4. Jakiego wic rodzaju indywidualne ego jest oddzielne od lgnicia, [zakadajc e] to samo indywidualne ego, [ktre istniao w poprzednim], istnieje [te w obecnym stanie], mimo i jego lgnicie posiada odmienny charakter? 5. Jeeli indywidualne ego nie moe istnie oddzielnie od lgnicia, wwczas samo w sobie lgnicie byoby indywidualnym ego. Jednak zgodnie z tym co twierdzisz, nie powinno by adnego indywidualnego ego. 6. I znowu, indywidualne ego nie jest tosame z lgniciem, poniewa [oba] powstaj i gin. Jak wic lgnicie moe zosta utosamione z tym kto lgnie? [Czyli: jak ego moe by posiadaczem posiadanego?] 7. Niemoliwe jest z kolei [istnienie] indywidualnego ego rnego od lgnicia. Gdyby byy one odmienne, to wwczas z pewnoci moliwe byoby te indywidualne ego bez lgnicia do percepcji. Tak jednak nie jest. 8. W konsekwencji, indywidualne ego nie moe by tosame, ani rne od percepcyjnego lgnicia. Nie mona te potwierdzi istnienia niepercepcyjnego lgnicia lub nieistnienia indywidualnego ego. 9. Niemoliwe jest, by [w kategoryczny sposb] dowie, e nie istniaem w

przeszoci, poniewa obecna egzystencja nie jest rna od tego co stanowio przypadek poprzedniej egzystencji. 10. Gdyby obecna egzystencja bya rna [od poprzedniej egzystencji], wtedy, oczywicie, istniaaby niezalenie, nie bdc z ni zwizana. [Poprzednia egzystencja] istniaaby wic nadal, albo [obecna egzystencja] powstaaby i trwaa bez koca. 11. Gdyby to byo moliwe, wwczas wynikayby z tego takie bdne pojcia jak: przerwanie cigoci, zniszczenie dziaa, dziaania wykonywane przez jedn osob, ale dowiadczane przez inn, itd. 12. Nie jest rwnie i tak, e obecna egzystencja powstaa bez uprzedniej egzystencji, poniewa skutkiem takiego rozumowania musi by bd. Oznaczaoby to, e indywidualne ego nie posiadaoby twrczej natury albo przyczyny. 13. W konsekwencji niemoliwe s wszystkie [faszywe] pogldy: e istniaem [w poprzednim stanie], e nie istniaem, e zarwno istniaem jak i nie istniaem, oraz e ani istniaem ani nie istniaem. 14. Pogldy, ktre mwi, e bd lub nie bd istnia w przyszym stanie istnienia, s analogiczne jak te, ktre byy rozpatrywane w zwizku z poprzednim stanem istnienia. 15. Jeeli istota niebiaska [bg] jest czowiekiem, wwczas istnieje zmienno. Wwczas niebiaska istota nie narodzi si, a, co wicej, niezmienna [wieczna] istota nie powstanie. 16. Jeeli czowiek jest rny od niebiaskiej istoty, wwczas nie ma zmiennoci, a jeli tak jest, wtedy cigo [istot] jest niemoliwa. 17. Jeeli jedna cz [istoty] jest niebiaska, a druga ludzka, wwczas istniaaby zarazem zmienno jak i jej brak. To jednak jest niemoliwe. 18. Jeeli istnieje zarwno zmienno jak i jej brak, wwczas bez wtpienia mona udowodni istnienie czego, co nie jest ani zmienne ani niezmienne. 19. Jeeli kada istota pochodzi skd i ponownie odchodzi [lub powraca] dokd, wwczas samsara w istocie nie posiada pocztku. Tak jednak nie jest. 20. Jeeli nie ma niczego niezmiennego, to jak moe istnie co zmiennego, co zarwno zmiennego jak i niezmiennego, oraz co ani zmiennego ani niezmiennego? 21. Jeeli wiat moe znale kres, to w jaki sposb moe zaistnie inny wiat? Z drugiej strony, jeeli wiat nie posiada kresu, to w jaki sposb moe zaistnie inny wiat? 22. Skoro cigo skandh [z jednej chwili do nastpnej] funkcjonuje jak

pomyk lampy, to niemoliwe jest utrzymywanie pogldu, e posiadaj one kres bd nie posiadaj kresu. 23. Jeeli jaka skandha zostaa zniszczona w poprzednim stanie, a obecna skandha nie powstaa w sposb wspzaleny wobec poprzedniej, wwczas wiat mgby znale kres. 24. Jeeli jaka skandha nie zostaa zniszczona w poprzednim stanie, a obecna skandha nie powstaa w sposb wspzaleny wobec poprzedniej, wwczas wiat powinien by wieczny. 25. Jeeli jedna cz [wiata] byaby skoczona, a druga nieskoczona, wwczas wiat byby zarwno skoczony jak i nieskoczony. To jednak jest niemoliwe. 26. W jaki sposb jedna cz [jedna skandha] kogo kto postrzega, mogaby zosta zniszczona, a druga pozosta niezniszczona? Taka sytuacja jest jednak niemoliwa. 27. A jak jedna cz percepcji mogaby zosta zniszczona, a druga pozosta niezniszczona? Taka sytuacja jest jednak rwnie niemoliwa. 28. Jeeli mona by udowodni rwnoczesne istnienie skoczonego i nieskoczonego, wwczas bez wtpienia monaby te udowodni istnienie czego co nie jest ani skoczone ani nieskoczone. 29. Poniewa wszystko co istnieje, posiada natur unjaty, to gdzie, w czyim umyle i jak tego rodzaju [faszywe] pogldy dotyczce niezmiennoci, mog w ogle powsta? 30. Z szacunkiem skaniam si przed przed Gautam [Budd], ktry posiadajc wspczucie, naucza prawdziwej Dharmy w celu zniszczenia wszystkich [faszywych] pogldw. ODPARCIE ARGUMENTW (Vigrahavyavartani) ["Gwny spr w tej {zawartej w poniszym tekcie} debacie, stanowi podstaw dla znalezienia przekonywujcego argumentu na rzecz prawdy ostatecznej. Oponenci Nagarduny utrzymuj, e aby odrzucenie przez Nagardun koncepcji wasnej natury posiadao jakkolwiek si, musi przyj, e twierdzenie o jej nieistnieniu posiada wasn rzeczywisto, ktra wspiera co rnego od niej. Wydaje si, e argumenty oponentw koncentruj si wok dwch zagadnie: 1) Nagarduna nie moe ograniczy si do wykazania unjaty wszystkiego, nie zakadajc istnienia wasnej natury (wersy 1-4 i 17-20), oraz 2) obrony wasnej natury poprzez odwoanie si do akceptowanych rodkw poznania: bezporedniej percepcji, religijnego autorytetu, wnioskowania i analogii (5-16). Odpowiadajc, Nagarduna wykazuje, e w celu odparcia argumentw innych, ktre nie posiadaj wasnej natury, nie potrzebuje zakada wasnej natury swych stwierdze (21-28). Jego wasne argumenty s rwnie puste jak

wszystkie pozostae; musi si jednak zaangaowa w to wiczenie, poniewa zmusza go do tego konieczno. Poddajc krytyce bronion przez oponentw wasn natur, Nagarduna kadzie nacisk na to, e sowa czy stwierdzenia nie posiadaj odrbnego, realnego istnienia (57-58, 64-69). Utrzymuje, e z punktu widzenia unjaty prawda nie opiera si na susznoci sowa, ktre - jak si zakada - wyraa rzeczywisto, ale, cile rzecz biorc, chodzi o to, e nie sposb znale oparcia w niczym, poniewa unjata rozprasza wszelkie sowa czy stwierdzenia, ktre domagaj si takiej susznoci". (F. Streng, s. 221)] Cz Pierwsza ARGUMENTY OPONENTW 1. Jeeli wasna natura nie istnieje nigdzie w adnym bycie, to twoje stwierdzenie, ktre [samo] nie posiada wasnej natury, nie jest w stanie odrzuci wasnej natury. 2. Jeeli jednak to stwierdzenie posiada wasn natur, wwczas twoja wstpna teza [mwica, e wszystkie rzeczy s unjat], zostaje odparta. Zawiera si w tym pewna logiczna niespjno i dlatego powiniene wyjani przyczyny rnicy [pomidzy zasad susznoci w twoim twierdzeniu, a twierdzeniami innych]. 3. Gdyby twoja opinia bya taka, e [twoje stwierdzenie] jest jak "nie wydawaj dwiku", byoby to niemoliwe, poniewa w tym wypadku [obecny] dwik stanowiby przeszkod dla zaistnienia tego [dwiku w przyszoci]. Czyli, e "Nagarduna nie moe poprze wasnej tezy przykadem dwiku, poniewa oznaczaoby to akceptacj czego realnego". (Wszystkie cytaty s autorstwa Chr. Lindtnera i pochodz z jego ksiki Master of Wisdom, s. 270-2.) 4. Jeeli [twoje stwierdzenie] brzmiaoby: "to przeczy zaprzeczeniu", nie bdzie to prawd. W ten sposb twoja teza, jeli chodzi o wyrniajc j - nie moj - cech charakterystyczn, jest bdna. "Nagarduna nie moe odrzuci odrzucenia przez oponenta jego tezy, poniewa wedug samego Nagarduny wszystko - a wic i teza Nagarduny - moe zosta zanegowane". 5. Jeeli odrzucasz istniejce byty, widziane w bezporedniej percepcji, wwczas ta bezporednia percepcja, z pomoc ktrej si je dostrzega, rwnie nie istnieje. 6. Wskutek [odrzucenia] bezporedniej percepcji, neguje si te konkluzj, [autorytet] Pism i analogi, jak rwnie argumenty, poparte konkluzj, Pismami oraz przykadem. "Zanim Nagarduna zacznie odrzuca rzeczy, musi zaakceptowa (jakie) autorytety (pramana), dziki ktrym nabywa sw wiedz, przez co popada w sprzeczno". 7. Ci, ktrzy znaj sposoby istnienia dharm wiedz, [e istnieje] dobra wasna natura dobrych dharm. Zastosowanie innych jest takie samo. 8. W tych [dharmach] wymienionych jako wyzwalajce sposoby istnienia dharm, znajduje si wasna natura wyzwolenia. W podobny sposb istnieje to

co jest niewyzwalajce, itd. "Punkt widzenia Nagarduny sprzeciwia si rwnie autorytatywnym nauczycielom Abhidharmy. Dlatego Nagarduna znajduje si w konflikcie z autorytetem Pism (agama". 9. A jeeli nie byoby wasnej natury dharm, wwczas byaby to "nie wasna natura". W takim wypadku nie istniaaby nazwa, poniewa z pewnoci nie ma niczego, co nie posiadaoby substancji, [do ktrej si ona odnosi]. 10. Jeeli [dowodzi si, e] to co posiada wasn natur istnieje, lecz wasna natura dharm nie istnieje, to naley wyjani, co to jest wasna natura bez dharm. "Brak wasnej natury musi si odnosi do czego przejawionego. W przeciwym razie, wasna natura musiaaby by cakowicie transcendentalna!" 11. Poniewa neguje si co co istnieje, jak [w stwierdzeniu:] "w domu nie ma dzbana", wwczas twoje zaprzeczenie musi by negacj wasnej natury, ktra istnieje. 12. Albo te: jeli ta wasna natura nie istnieje, to czemu jej przeczysz tym stwierdzeniem? Odrzucenia czego, co nie istnieje, mona z pewnoci dokona bez sw! "Kada negacja zakada uznanie rzeczywistoci tego, czemu si przeczy. W przeciwnym razie (czyli gdyby mona byo zanegowa co nierzeczywistego), negacja ugruntowywaaby si sama, w nieskoczonym nastpstwie". 13. Tak jak dzieci z powodu niewaciwej percepcji nie dostrzegaj w mirau wody, tak i ty w bdny sposb chwytasz si nieistniejcego bytu i odrzucasz jego istnienie. 14. Jeeli tak jest, wwczas istnieje postrzegajcy, akt percepcji i obiekt percepcji, jak rwnie zaprzeczenie, ten kto zaprzecza, oraz to czemu si zaprzecza; caa szstka na raz. 15. Jeli jednak postrzegajcy, akt percepcji i obiekt percepcji nie istniej, to czy wwczas nie jest prawd, e nie istniej te: zaprzeczenie, ten kto zaprzecza, oraz to czemu si zaprzecza? 16. Jeeli zaprzeczenie, ten kto zaprzecza, oraz to czemu si zaprzecza, nie istniej, wwczas stanowi to dowd na istnienie wszystkich bytw, jak rwnie ich wasnej natury, [poniewa wyeliminowae zaprzeczenie ich istnienia]. 17. Brak wasnej natury implikuje brak dowodu na istnienie jakiejkolwiek podstawy [wiedzy]; w czym moesz wic szuka oparcia? Nie uda ci si udowodni istnienia adnej tezy, jeeli nie znajdziesz dla niej uzasadnienia. 18. Jeeli dowd odrzucenia przez ciebie wasnej natury nie stanowi rezultatu poznania, wwczas moja afirmacja istnienia wasnej natury zostaje udowodniona bez uzasadnienia. "I znowu: tezy Nagarduny mwicej, e wszystkie rzeczy s puste, nie mona rozumowo udowodni, kontynuuje, a dzieje si tak za spraw braku wasnej natury; sam

Nagarduna twierdzi, e nie ma wasnej natury, ktr naleaoby zanegowa. Jest to oczywicie powd, dla ktrego wasne twierdzenia musz by popierane, w przeciwnym bowiem razie rwnie dobrze mona by utrzymywa przeciwny punkt widzenia. 19. Jeeli utrzymujesz, e "prawdziwe istnienie podstawy polega na tym, e jest ono bytem nie posiadajcym wasnej natury", jest to nieuzasadnione, poniewa aden istniejcy w wiecie byt nie jest pozbawiony wasnej natury. 20. Kiedy mwi si, e odrzucenie poprzedza to co zostaje odrzucone, jest to nieuzasadnione. [Odrzucenie] jest nieusprawiedliwione ani w tej chwili, ani pniej. Dlatego wasna natura jest rzeczywista. Cz Druga ODPOWIED NAGARDUNY NA ARGUMNETY OPONENTW 21. Jeeli moja teza nie odnosi si do caoci przyczyn i warunkw lub oddzielnie do nich, czy z faktu, e istniejce byty nie posiadaj wasnej natury, nie wynika [istnienie] unjaty? 22. unjata to fakt posiadania przez byty uwarunkowanej natury. To co posiada uwarunkowan natur, nie posiada wasnej, samoistnej natury. 23. Tak jak stworzony z pomoc magii fantom nie moe zaprzecza istnieniu fantoma stworzonego przez wasn magi, tak samo rzecz ma si z t negacj. 24. To [dotyczce unjaty] owiadczenie nie posiada wasnej natury; std, nie sposb odrzuci mojego twierdzenia. Nie ma tu niekonsekwencji, [przez co] nie trzeba wyjania przyczyny rnic. 25. [Odnonie] podanego przez ciebie przykadu: "nie wydawaj dwiku", [stwierdzam], e jest on niestosowny, poniewa dwik moe zanegowa dwik. Nie przypomina to [odrzucenia przeze mnie wasnej natury]. 26. [Jest tak dlatego] poniewa jeeli to co nie posiada wasnej natury zapobiegaoby temu co nie posiada wasnej natury, wwczas to co nie posiada wasnej natury zanikoby, a istnienie wasnej natury zostaoby udowodnione. 27 - 28. Albo: tak jak fantom moe zniszczy bdn percepcj fantomu kobiety, wedug ktrej "to jest kobieta", tak samo jest to prawd w naszym przypadku. Lub te podstawy [dowodu] s tym, co ma zosta udowodnione; dwik z pewnoci nie istnieje jako co rzeczywistego. [Jest tak dlatego] poniewa mwic, zarazem akceptujemy w praktycznych celach codzienny wiat. 29. Jeeli chciabym wystpi z jakimkolwiek twierdzeniem, wwczas popenibym logiczny bd. Ale nie wystpuj z adnym twierdzeniem; dlatego nie popeniam bdu.

30. Jeeli jest co, co mona ujrze z pomoc rodkw percepcji bezporedniej, itd., mona to potwierdzi lub temu zaprzeczy. Moje [zaprzeczenie] jest nie-percepcj nie-rzeczy. 31. A jeeli dla was kady badany obiekt posiada wasne rdo [poznania], powiedzcie, jaki jest z kolei dowd na istnienie tych rde. 32. Jeeli inne rda [poznania] dostarczyyby dowodu [na istnienie] jakiego rda, wwczas istniaby nieskoczony regres. W takim wypadku nie mona by udowodni pocztku, rodka, ani koca [czegokolwiek]. 33. Jeeli natomiast istniaby dowd [na istnienie] tych [obiektw] bez rde, wwczas twj argument zostaje odparty. Zawiera si w tym [logiczna] niekonsekwencja i powinnicie wyjani przyczyny rnicy [pomidzy zasad susznoci w waszym twierdzeniu, a twierdzeniami innych]. 34. Do pogodzenia trudnoci nie [dochodzi w zdaniu:] "Ogie owietla sam siebie". Z tym z pewnoci nie jest tak jak z nie przejawionym zjawiskiem wazonu w ciemnoci. 35. A jeeli - zgodnie z waszym stwierdzeniem - ogie owietla sam siebie, czy wwczas nie byby to ogie, ktry owietla sam siebie i co innego? 36. Jeeli - tak jak twierdzicie - ogie mgby owietli zarwno siebie jak i co ode rnego, czy wwczas ciemno - tak jak ogie - nie mogaby zaciemni siebie i czego innego? 37. Ciemno nie istnieje w powiacie ognia, a jeli powiata pozostaje winnym, indywidualnym ego, jak moe wytworzy wiato? wiato jest zaprawd mierci ciemnoci. 38. [Jeeli mwicie:] "Ogie owietla, jeeli zosta wytworzony", to owiadczenie to nie jest prawdziwe, poniewa ogie po powstaniu nie dotyka ciemnoci. 39. I teraz, jeli ta powiata mogaby raz za razem niszczy ciemno bez dotykania jej, wwczas ulokowana tutaj [powiata] mogaby zniszczy ciemno "w kadym zaktku" wiata. 40. Jeeli [istnienie] waszych rde [poznania] mona udowodni za spraw wasnej mocy, wwczas wedug was mona to rwnie uczyni bez zwizku z tym, co ma zosta udowodnione. 41. Jeeli - wedug was - [istnienie] rde [poznania] moe by udowodnione bez zwizku z tym, co ma zosta udowodnione, wwczas te rda nie udowadniaj niczego. 42. Albo te, jeeli [mwicie:] jaki bd znajduje si w myleniu: Zwizek tych [rde poznania z ich obiektami ju] zosta udowodniony? [Odpowied brzmi:] Byoby to udowodnienie tego, co udowodnione. To co nie

jest udowodnione, zaprawd nie jest zwizane z czym innym. 43. Albo te: jeeli [istnienie] rde [poznania] w kadym wypadku zostao udowodnione w relacji do tego, co ma by udowodnione, wwczas to co ma by udowodnione, zostaje udowodnione bez odwoania si do rde. 44. A jeeli to co ma by udowodnione, zostaje udowodnione bez zwizku ze rdami [poznania], wwczas waszym [celem] jest udowodnienie [istnienia] rde, skoro cel, dla ktrego te [rda] istniay, ju zosta udowodniony! 45. Albo te: jeeli [istnienie] rde [poznania] zostao udowodnione dla was w relacji do tego co ma by udowodnione, wwczas dla was istnieje wymiana pomidzy rdami, a tym co ma by udowodnione. 46. Albo te: jeeli dla was istniej udowodnione rda [poznania], gdy istnieje dowd na to co ma by udowodnione, i jeli to co ma by udowodnione, istnieje wtedy gdy [istnienia] rda jest udowodnione, wwczas dla was nie ma dowodu na istnienie adnego z nich. 47. Jeeli te byty, ktre maj zosta udowodnione, zostay udowodnione dziki tym rdom [poznania], to jak te rzeczy, ktre zostay udowodnione przez to co ma by udowodnione, w ogle mog [cokolwiek] udowodni? 48. A jeli [istnienie] tych rde [poznania] zostaje udowodnione przez to co ma by udowodnione i przez byty, ktrych [istnienie] udowodniaj te rda, to w jaki sposb mog one udowodni [cokolwiek]? 49 - 50. Jeeli syn zosta spodzony przez ojca i jeeli ten sam [ojciec] zosta spodzony przez tego samego syna, to powiedzcie mi, kto w takim razie kogo spodzi? Powiedzcie mi! Ktry z tych dwch jest ojcem, a ktry synem, skoro obaj posiadaj charakterystyki "ojca" i "syna"? W takim wypadku pojawia si wtpliwo. 51. Dowd [na istnienie] rde [poznania] nie zostaje [uznany] sam przez siebie, przez co innego, ani te przez wzajemne [istnienie dowodu i rde poznania]. Nie istnieje za spraw tego co ma by udowodnione, ani te z niczego w ogle. 52. Jeeli ci, ktrzy znaj sposoby przejawiania si dharm mwi, e istnieje dobra wasna natura dobrych dharm, to ta [wasna natura] musi by wyraona w uderzajcym przeciwiestwie do czego innego. 53. Jeeli jaka dobra wasna natura powstaaby w relacji do [czego innego], to ta wasna natura dobrych dharm jest "inn natur". Jak wic wwczas moe istnie [ta wasna natura]? 54 - 55. Albo: jeeli istnieje wasna natura dobrych dharm, ktra nie jest zwizana z niczym innym, to wwczas nie byoby stanu duchowej drogi ycia. Nie byoby wad ani zalet, a codzienne dziaania w wiecie nie byyby moliwe. Posiadajce wasn natur byty byyby wieczne, poniewa to co nie ma przyczyny, jest wieczne.

56. [W waszych pogldach na] ze, "wyzwalane" i nieokrelone [dharmy] tkwi bd. Dlatego wszystkie zoone wytwory (samskrta) istniej jako elementy niezoone (asamskrta). 57. Moglibycie odrzuci kogo kto chciaby prawdziwie istniejcemu bytowi narzuci prawdziwie istniejc nazw; my jednak nie nadajemy nazw. "Dla Nagarduny nie tylko obiekt, do ktrego odnosi si dana nazwa, ale i sama nazwa, nie posiadaj wasnej natury". 58. A to [stwierdzenie]: "Nazwa jest nierzeczywista" - czy odnosi si ono do rzeczywistego czy nierzeczywistego bytu? W obu przypadkach - gdyby [nazwa] bya rzeczywistym lub nierzeczywistym bytem - wasze twierdzenie zostaoby odparte. 59. Poprzednio wykazano unjat wszystkich istniejcych bytw, std ten atak kieruje si przeciw temu, co nie jest moj tez. 60. [Mwi si] te: "Wasna natura istnieje, ale nie istnieje [wasna natura] dharm". Jest to wtpliwe; "Nagarduna oczywicie nie uznaje transcendentalnej formy wasnej natury". jednak tego co [sam] powiedziaem, nie da si zakwestionowa. 61. Czy jeli negujecie [istnienie] czego rzeczywistego, nie stanowi to dowodu na istnienie unjaty? Wtedy powinnicie zanegowa brak wasnej natury rzeczy. "Jeeli oponent sdzi, e negacja musi zawsze negowa co realnego, to w oczywisty sposb akceptuje unjat lub [wers 62] musi porzuci t tez". 62. Jeli natomiast odrzucacie unjat, a nie ma unjaty, to czy sami nie twierdzilicie, e "zaprzeczenie dotyczce [istnienia] czego rzeczywistego", zostaje odrzucone? 63. Skoro nic czego istnieniu si przeczy nie istnieje, ja sam nie odrzucam niczego. Dlatego gdy stwierdzacie, e zaprzeczam, jest to faszywe oskarenie. "Jeeli chodzi o Nagardun, nie prbuje on zanegowa niczego... ale po prostu prbuje wykaza nieobecno wasnej natury". 64. Jeeli chodzi o to co powiedziano odnonie tego co nie istnieje: Odrzucenia czego co nie istnieje, mona z pewnoci dokona bez sw, w takim wypadku twierdzenie to oznacza: "[Ten obiekt] nie istnieje"; [sowa] nie zniszcz tego [obiektu]. 65. Odnonie wielkiego zarzutu sformuowanego przez was na przykadzie mirau, usyszycie teraz stwierdzenie, dziki ktremu ten przykad staby si logicznie moliwy. 66. Jeeli zjawisko [mirau] jest "czym co ma wasn natur", nie moe zaistnie implikujc [inne rzeczy], lecz jeli to zjawisko istnieje implikujc [inne rzeczy], czy wwczas nie jest to unjata?

67. Jeeli to zjawisko jest czym co ma wasn natur, to co moe zanegowa to zjawisko? To zrozumienie [stosuje si] w pozostaych [piciu czynnikach: postrzegane, postrzegajcy, odrzucenie, to co zostaje odrzucone, i ten kto odrzuca]; dlatego taka krytyka jest nieprawomocna. 68. Dziki temu [argumentowi] nieobecno przyczyny [istnienia wasnej natury] zostaje odrzucona na podstawie podobiestwa [z poprzednim]; chodzi przykadowo o to, co ju powiedziano odnonie wykluczenia przykadu z miraem. 69. To co stanowi przyczyn trzech czasw zostaje odrzucone z powodu podobiestwa do tego [co podano] poprzednio. Negacja przyczyny trzech czasw potwierdza unjat. "W podobny sposb, to nie brak wasnej natury jest logiczn przyczyn, ktr naleaoby zanegowa na poparcie tezy Nagarduny. Przeciwnie! Poniewa nie ma adnej wasnej natury, negacje Nagarduny s zawsze suszne". 70. U kogo zwycia unjata, u tego zwyciaj wszystkie byty. U kogo zwycia unjata, u tego nic w ogle nie zwycia. "Wykazano zatem, e unjata pozostaje w zgodzie nie tylko z wymaganiami logiki, ale rwnie z buddyjsk praktyk". USTANOWIENIE KONWENCJI (Sze wersw z zaginionego tekstu) (Vyavaharasiddhi) (1.) Jedna sylaba nie jest mantr; wiele sylab to rwnie nie jest mantra. W zalenoci od sylab, ktre [przez to] s niesubstancjalne, ta [mantra nie jest istniejca] ani nieistniejca. (2.) W podobny sposb aden lek nie pojawia si poza swymi specyficznymi skadnikami. Pojawia si [tak jak] iluzoryczny so: nie jest [z nimi identyczny], ani nie jest [cakowicie] odrbny od nich. (3.) Pojawia si w [zgodzie] ze wspzalenym powstawaniem! Kto mgby twierdzi, e [mantra czy lek] istniej lub nie istniej? [W podobny sposb] wiadomo wzroku powstaje w oparciu o [oko i form]. (4.) Wyemanowany przez si karmy i namitnoci "przywaszczyciel" powstaje z egzystencji. W podobny sposb powstaje forma. Kto mgby twierdzi, e istnieje albo nie istnieje? (5.) W podobny sposb wszystkich [dwanacie] ogniw egzystencji to po prostu konwencjonalne nazwy. Wszystkie dharmy, jak na przykad zanik, [Buddowie] omawiali [wycznie] w okrelonym celu. (6.) Tak jak mantra nie jest mantr, a lek nie jest lekiem, tak te [wszystkie zjawiska] okrela si jako wspzalene. Nie mona uzna, e ktrykolwiek z tych dwch [czyli przyczyna i skutek, istnieje w sposb niezaleny]. Sarva Mangalam Copyright - Jacek Sieradzan
2010 - opublikowano w formacie PDF za zgod tumacza na Blogu Tseringa (www.tsering.wroclaw.pl)