CHNG XI: IU KHIN T NG TRONG IU HO KHNG KH

11.1 H THNG IU KHIN T NG TRONG IU HO KHNG KH

11.1.1. Nhim v v chc nng ca h thng iu khin
Chc nng quan trng nht ca h thng iu ha khng kh l duy tr cc thng s kh hu trong mt phm vi no khng ph thuc vo iu kin mi trng xung quanh v s thay i ca ph ti. Tuy nhin chng ta vn cha xem xt lm th no m h thng iu ho khng kh c th thc hin c iu khi ph ti v mi trng lun lun thay i. H thng iu khin c chc nng nhn cc tn hiu thay i ca mi trng v ph ti tc ng ln h thng thit b nhm duy tr v gi n nh cc thng s kh hu trong khng gian iu ha khng ph thuc vo iu kin kh hu bn ngoi v ph ti bn trong. Cc thng s c bn cn duy tr l : - Nhit ; - m; - p sut; - Lu lng. Trong cc thng s trn nhit l thng s quan trng nht. -Ngoi chc nng m bo cc thng s vi kh hu trong phng, h thng iu khin cn c tc dng bo v an ton cho h thng, ngn nga cc s c c th xy ra; m bo h thng hot ng hiu qu v kinh t nht; gim ch ph vn hnh ca cng nhn.

11.1.2 S iu khin v cc thit b chnh ca h thng iu khin

11.1.2.1 S iu khin t ng

Hnh 11.1: S h thng iu khin Cc h thng iu khin t ng trong iu ha khng kh hot ng da trn nhiu nguyn tc khc nhau. Tuy nhin mt h thng iu khin u c cc thit b tng t nhau.
243

Ta nghin cu s iu chnh nhit u ra ca khng kh nu trn hnh 11.1. y thng s cn duy tr l nhit khng kh u ra dn trao i nhit, c th gi n l thng s iu khin. H thng hot ng nh sau: Khi nhit khng kh u ra dn trao i nhit thay i (chng hn qu cao so vi yu cu , gi tr ny c ci t sn b iu khin), s thay i c b cm bin (sensor) ghi nhn c v truyn tn hiu phn hi ln thit b iu khin. Thit b iu khin tin hnh so snh gi tr o c vi gi tr t trc (set point). Tu thuc vo mi quan h gia cc i lng ny m tnh tn hiu u ra nhm tc ng ln thit b b iu khin (controlled device) khc nhau. Tu thuc vo tn hiu t thit b iu khin m thit b iu khin s c hnh ng mt cch ph hp nhm tc ng ln nguyn nhn gy thay i thng s iu khin. y nguyn nhn lm thay i thng s iu khin l mi cht trao i nhit. 1. Thng s iu khin: Thng s iu khin l thng s nhit vt l cn phi duy tr ca h thng iu khin. Trong cc h thng iu ho khng kh cc thng s thng gp l nhit , m, lu lng, cng sut vv . .. 2. B cm bin (sensor) L thit b cm nhn s thay i ca thng s iu khin v truyn cc ghi nhn ln thit b iu khin. Nguyn tc hot ca b cm bin da trn s gin n nhit ca cc cht, da vo lc dng chy .. 3. Thit b iu khin Thit b iu khin s so snh gi tr ghi nhn c ca b cm bin vi gi tr t trc ca n. Tu theo mi quan h ca 2 gi tr ny m tn hiu iu khin u ra khc nhau. 4. Phn t iu khin (C cu chp hnh) Sau khi nhn tn hiu t thit b iu khin c cu chp hnh s tc ng, tc ng c tc dng lm thay i thng s iu khin. Tc ng thng gp nht c dng ON-OFF

11.1.2.2. Cc ngun nng lng cho h thng iu khin

Ngi ta s dng nhiu ngun nng lng khc nhau cho cc h thng iu khin : - in nng : i b phn cc h thng iu khin s dng in nng iu khin do tnh gn nh v d dng s dng. Ngun in c in p thng nm trong khong 24 - 220 V. Mt s h thng s dng h thng c in p v dng thp : U < 10V, I=4-50mA. - H thng kh nn : Ngi ta c th s dng h thng kh nn iu khin. H thng c p sut P= 0 - 20 lb/m2 - H thng thy lc : H thng ny thng c p sut ln P = 80 - 100 lb/m2

11.1.2.3 Cc thit b iu khin 1. B phn cm bin (sensor)

Trong iu ho khng kh c cc b cm bin nhit , m, p sut v lu lng a) B cm bin nhit Tt c cc b cm bin nhit u hot ng da trn nguyn tc l cc tnh cht nhit vt l ca cc cht thay i theo nhit . C th l s gin b v nhit, s thay i in tr theo nhit . Ta thng gp cc b cm bin nh sau:

244

Nhi m t gia
Thanh kim loa i Nhi m t gia

Nhi t tng kim loa ng i

Nhi t tng

a1)

a2)

b)

c)

Hnh 11.2. Cc kiu b cm bin Thanh lng kim (bimetal strip) Trn hnh 11.2a1 l c cu thanh lng kim, c ghp t 2 thanh kim loi mng c h s gin n nhit khc nhau. Mt u ca thanh c gi c nh v u kia t do. Thanh 1 lm t vt liu c h s gin n nhit km hn thanh 2. Khi nhit tng thanh 2 gin n nhiu hn thanh 1 v un cong ton b thanh sang tri. Khi nhit gim xung di gi tr nh mc, thanh b un cong sang phi. Mt dng khc ca b cm bin dng ny l thanh lng kim c un cong dng xoc trn c, u ngoi c nh u trong di chuyn. Loi ny thng c s dng lm ng h o nhit (hnh 11.2a2. B cm bin ng v thanh Cu to gm 01 thanh kim loi c h s gin n nhit ln t bn trong 01 ng tr kim loi gin n nhit t hn. Mt u thanh kim loi hn cht vo y ca ng u kia t do. Khi nhit tng hoc gim so vi nhit nh mc u t do chuyn ng sang phi hoc sang tri.

B cm bin kiu hp xp Cu to gm mt hp xp c cc np nhn hoc mt mng mng c kh nng co gin ln, bn trong cha y mt cht lng hoc cht kh. Khi nhit thay i mi cht co gin l hp xp hoc mng mng cng phng lm di chuyn 1 thanh gn trn

Hnh 11.3. B cm bin kiu hp xp c ng mao v bu cm bin Cm bin in tr Cm bin in tr c cc loi sau y: - Cun dy in tr - in tr bn dn - Cp nhit

245

 ra u i tr n Ca bi m n

va u o Hnh 11.4. B cm bin kiu in tr

b) B cm bin p sut B cm bin p sut thng l b cm bin kiu hp xp. Khc vi b cm bin nhit kiu hp xp lun lun i km vi bu cm bin, bn trong c mi cht, th y hp xp c ni trc tip vi tn hiu p sut ghi nhn s thay i p sut ca mi cht v tc ng ln mng xp.

Hnh 11.5. B cm bin p sut c) B cm bin m B cm bin cng hot ng da trn nguyn l v s thay i cc tnh cht nhit vt l ca mi cht khi m thay i. C 02 loi cm bin m: - Loi dng cht hu c (organic element) - Loi in tr (Resistance element)

Hnh 11.6. B cm bin m Trn hnh 11.6 l b cm bin m, n c cha mt si hp th m. S thay i m lm thay i chiu di si hp th. Si hp th c th l tc ngi hoc vt liu cht do axtat. d) B cm bin lu lng Phong k dy nng (hot wire anemometer)

246

Trn hnh 11.7 trnh by cu to ca phong k dy nng. Thit b gm mt dy in tr v mt cm bin nhit . Mi cht i qua dy in tr v lm lnh n, tc gi t l vi cng sut in cn thit duy tr nhit chun dng i chiu.

Hnh 11.7. Phong k dy nng ng pit

a)

b)

Pd

Pt

c)

Hnh 11.8. ng pit o p sut v lu lng Trn hnh 11.8 trnh by ng pit o p sut: p sut tnh (11.8a), p sut tng (11.b) v p sut ng (11.8c). C s o lu lng l s ph thuc gia lu lng vo s thay i p sut khi i qua thit b. = C. P v lu lng:
Q= .d 2 .d 2 . = C . P = C1 . P 4 4
Pt
Vo g u l n c Mi ch t

Tm c l

247

Hnh 11.9. Lu lng k c vng c l Trn hnh 11.9 trnh by lu lng k s dng vng c c l nh gia. Ngi ta nhn thy s thay i p sut tnh pha trc v pha sau ca vng ph thuc vo lu lng theo quan h sau y:
Q = C.F. Pt

trong : C- Hng s; F- Din tch tit din ca ng, m2. ng Venturi

P

Mi ch t

Venturi ng

Hnh 11.10. Lu lng k Venturi Lu lng k kiu Venturi gm mt ng c c tht gia (hnh 11.10). chnh p sut gia u vo ca ng v v tr c tht t l vi lu lng mi cht chuyn ng ngang qua ng. Q = C. P Lu lng k kiu chn vt xoay Vng chn vt chuyn ng xoay di tc dng ca dng chy, vng quay cng nhanh nu tc dng chy ln. Thit b c ni vi c cu o ch ch lu lng.

Hnh 11.11. Lu lng k chn vt

2. Cc thit b c iu khin
a) Van in t C 2 loi van in t * Loi ng m on-off: Van ch c 2 trng thi ng v m. Van thng c 2 loi van 2 ng v van 3 ng. * Loi ng m bng m t (Motorize): Van ng m bng m t cho php ng m nhiu v tr v thng c dng iu chnh lu lng. - Cn c vo s hng ca dng, van in t c th chia lm loi 2 ng v 3 ng.

248

* Van 2 ng: Hai ng gm mt ng mi cht vo v 01 ng mi cht ra. Loi van ny c 2 kiu : Loi thng m (NO- Normally Open) v loi thng ng (NC- Normally Close)

Hnh 11.12. Van in t 2 ng a) Loi thng m; bc) Loi thng ng * Van in t 3 ng: Gm c 3 ng mi cht vo ra. Loi 3 ng cng c chia ra lm 2 loi khc nhau: - Van 3 ng hn hp: C 02 ca vo v 01 ca ra - Van 3 ng kiu bypass: C 01 ca vo v 02 ca ra.

Hnh 11.13. Van in t 3 ng a) Van 3 ng hn hp; b) Van in t 3 ng by-pass b) Ca gi Cc ca gi iu khin phi l ca gi m vic ng m thc hin bng m t. Trn hnh 11.14 l ca gi iu chnh, bn hng cc ca gi c gn m t. M t c trc gn vo trc qut ca cc cnh van iu chnh. Khi nhn tn hiu iu khin, m t hot ng v thc hin vic ng hay m van theo yu cu.

Hnh 11.14. Lu lng k Venturi

11.2 CC PHNG PHP IU KHIN

11.2.1 iu khin nhit

249

N C NO G N

N C LAH N

T
NC

NC V2

NO V1

V3

T DA

H RA

KHNG KH H H N P B C LO DA LAH N N DA NO G N N QUA C GIO T P

PHUN M

Hnh 11.15. S iu khin nhit Trn hnh 11.15 l s iu khin nhit ca mt AHU. AHU c 02 dn trao i nhit: mt dn nng v mt dn lnh cc dn hot ng c lp v khng ng thi. Ma h dn lnh lm vic, ma ng dn nng lm vic. u ra ca khng kh c b tr h thng phun nc b sung b sung m cho khng kh. Nc nng, nc lnh v nc phun c cp vo nh cc van in t thng ng (NC-Normal Close) v thng m (NO- Normal Open).

11.2.2 iu khin cng sut

11.2.2.1. Phng php iu khin ON-OFF
Phng php ny thng dc s dng trong cc h thng nh. Khng ch trng thi ca mt phn t no 2 trng thi : ng v m V d : iu chnh nhit khng kh trong phng, my iu ha ca s thc hin nh sau : + Nhit t trong phng l 22 oC + Khi nhit trong phng xung 21oC my s dng chy. + Khi nhit ln 23 oC th my bt u chy li. Nh vy my s lm vic trong khong nhit t 21 - 23oC . chnh nhit gia 2 v tr ON v OFF gi l vi sai iu khin. By gi ta hy biu th trn th s thay i nhit phng v cng sut theo thi gian. Trong iu kin l tng khi nhit ln 23oC th my bt u chy v ngc li khi nhit t 21oC th my dng nhng do qu tnh nhit nn n 23oC v 21oC nhng nhit phng vn thay i mt khong no .

250

t,C
Vi sai

22C

, gi
N, kW N1

, gi
Hnh 11.16. iu khin cng sut theo kiu ON-OFF Trong mt chu k, thi gian khng kh c lm lnh (nhit gim) v t nng (nhit tng) ph thuc vo mi quan h gia cng sut lm lnh Qlnh v tng nhit tha ca phng QT. * c im ca phng php iu khin kiu ON-OFF - n gin , gi thnh thp nn thng s dng cho h thng nh. - Cng sut gia cc k dao ng ln. Nn khng thch hp cho h thng ln v iu khin chnh xc.

11.2.2.2 Phng php iu khin bc.

Thng c s dng cho h thng ln c nhiu my. Phng php ny c u im hn ch c s sai lch ln cng sut gia cc k. Phng php iu khin bc l thay i cng sut theo tng bc, trnh cng sut thay i qu t ngt. H iu ha c iu khin bc phi c nhiu t my. Trong h thng ny b iu khin cn c vo tn hiu ca bin iu khin s tc ng ln cc r le hay cng tc v lm thay i cng sut thit b ra theo tng bc hay giai on. Ta nghin cu mt v d: Thit b iu khin cng s mt h thng iu ha gm 3 cm my chiller. - Bin iu khin l nhit ca nc lnh vo my tnv. - Gi tr nh trc l tnv = 8oC * Khi nhit tng : Khi nc v tnv = 8,5oC ch c t my I lm vic. Nu nhit tip tc tng n 9oC th t my II khi ng v lm vic cng t I. Nu nhit tng n 9,5oC th t my th III khi ng lm vic. * Khi nhit gim : Khi nhit gim xung 7,5 oC th t my th III ngng hot ng. Nu tip tc gim xung 7oC th t my II dng tip. Nu xung 6,5oC th dng thm t I.

251

t,C 9,5C 8C 6,5C N, kW 3N (III) 2N (II) 1N (I) (I) (II) (III)

Vi sai

, gi

, gi

Hnh 11.17. iu khin cng sut theo bc Ta nghin cu th thay i nhit v ph ti: - Ta c nhn xt l th cng sut thay i tng bc, trnh hin tng xung (thay i t ngt). - Cc my lm vic nh sau : + My I : Lm vic trong khong khi nhit tng ln 8,5oC v dng khi nhit gim xung 6,5oC. Nh vy my I lm vic trong khong thi gian di nht. + My II: lm vic trong khong khi nhit tng ln ti 9oC v dng khi nhit gim xung 7oC. + My II: Lm vic khi nhit tng ln 9,5oC v dng khi nhit gim xung o 7,5 C Nh vy my I lm vic nhiu nht v my II lm vic t nht. trnh tnh trng trong mch in ngii ta c thit k cng tc chuyn mch i vai tr cc my cho nhau, trnh cho mt my nn bt k lm vic qu nhiu trong khi my khc hu nh khng hot ng. u, nhc im ca phng php iu khin theo bc : - Trnh c s thay i cng sut qu t ngt. Thch hp cho h thng ln. - Cc my lm vic khng u nhau nn phi thng xuyn chuyn i vai tr ca cc my. - Bin dao ng (vi sai) ca bin iu khin tng i ln do phi qua tng cp. * ***

252

253