Professional Documents
Culture Documents
Trng Thi Du
Trng Thi Du
Nh th Th Nh K Nedim Gursel cho rng: Vn hc th k XX phn ln l mt nn vn hc lu vong, bao nhiu cm tnh t din t qua mt s phn chung: ra i v tri git [1]. Hnh trnh ra i v tri git lun thp thong bng dng mt bin c chnh tr, khi m khi t. Trong ngha ngn t y, c th ni con ngi vn chng lu vong u tin ca nhn loi chnh l Khut Nguyn vi kit tc Ly Tao. Tuy vy Ly Tao trong bi cnh S T khng th b t tng trong bt c nh ngha chng cht dy tri no, n l ting khc thu tri xanh ca c mt nn vn minh. 1. Khut Nguyn Khut Nguyn sinh nm 343 TCN v mt nm 278 TCN. ng bt u lm quan khi mi 21 tui, di ngai vng ca S Hoi Vng. V ch trng chnh tr ca Khut Nguyn khng c tn trng, cng thm dm pha, Hoi Vng cch chc ng. Nghe li bn xim nnh, Hoi Vng bi vong di ao kim nc Tn. Con c Hoi Vng l Khonh Tng Vng ln ngi li tip tc tin l nnh thn ri bt Khut Nguyn lu y xung Giang Nam (khu vc ng nh H). ng gii thch chui s kin ny nh sau: Tt c i u nh c, ch mt mnh ta trong, tt c mi ngi u say, ring mt mnh ta tnh, cho nn ta b ui.
Trng Thi Du
S K T M Thin vit (thc ra on ny ca Hoi Nam Vng Lu An, T M Thin dn li): Ly Tao l ni bun trong chia ly Th Quc Phong m sc m khng dm, th Tiu Nh on trch m khng lon. Ly Tao thc l gm c c hai Vn ng (Khut Nguyn) ngn gn, kn o, ch ng trong sch, nt ng thanh cao; tuy ni nhng iu vn vt, nhng ngha rt rng; vic nhc n tuy gn nhng ngha th xa Tht l bn m trong trng chng ly en. Khi d thn chi n ng h Khng hong d chi bi tch [2] Ly Tao l nh cao, l cm hng v xut pht im ca S T. Xt trn quan nim mi v tnh a ngun gc ca vn minh Trung Hoa th nh hng ca Kinh Thi n S T chnh l giao lu vn ha. Kinh Thi khi i t th hai ch khc trn gip ct vn i Thng, n thi Chin Quc n ha cng S T v chy qua ng ngn Kin An (Hu Hn) ri xui thi gian lm thnh dng ng thi trc vit. Nhng bi S T c th ht ln dn chuyn ha thnh Nhc Ph (u Hn), cn nhiu tc phm vn iu trc trc l trc t ca li vn Ph Tng i sau. Trn tng th, S T mang bn sc rt ring ca nc S (a con sinh ra bi vn minh Hoa H v Thn Nng). t S T vo ci r vn minh Thn Nng (m ca Lc Vit) mi thy ht s v i v bt h ca Ly Tao v tc gi Khut Nguyn. c Khut Nguyn Lit Truyn trong S K ti thy T M Thin c s ng cm thn phn cao vi Khut Nguyn. Song, vt ln giao cm c nhn, s nghip ca Khut Nguyn l ting ni ca c mt nn vn minh c lp, au n nhn chnh mnh ang vt v trong ln sng ng ha th bo bng can qua. L tinh hoa ca vn minh S, S T c nhng ng gp cc k ln lao cho vn minh Trung Hoa. Nghin cu tht k S T, gn lc pha tp v nh hng, ti tin rng ngi Vit Nam hin i s bng hong nhn ra nh sng huy hong bt dit ca vn minh Vn Lang hm no. T ngc c d tha h. Khp ai phong d thng chinh. Tm dch: ci con nga ngc dng mnh nh loi rng khng sng, ngi xe c trang tr lng chim Tr, che gi bi bay bng (thot khi trn tc). Bn c c nhn ra chic xe cm lng chim Tr, v nhng hnh khc trn trng ng c mt tng quan tt yu hay khng? Nu cha tin tng, xin nh li Kinh Th ca Khng T tng vit: i Thnh Vng (1063 n 1026 TCN) Vit Thng quc pha nam Giao Ch em bch tr hin cng, giao ho vi nh Chu . [3] Ngi S cn c gi l ngi Kinh, ngi Vit. Sch Thuyt Uyn c dch bi Vit nhn ca (ca ngi S, vit bng ngn ng S) nh sau: Kim tch h To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net
Trng Thi Du
tch h, khin trung chu lu. Kim nht h nht h, c d vng t ng chu. Ngi Lc Vit th tri v rt hay hi tri. V nh cu ca Bc thang ln hi ng tri. Tc phm ca Khut Nguyn mang rt nhiu nt vn ha Lc Vit, l l do ng c hn mt tc phm Hi tri Thin vn gm n 189 cu hi dnh cho ng tri! on kt ng vit: Ta bo cho cc bc tin nhn nc S bit rng nc nh ang lc khuynh nguy, s kh c trng tn. Tc phm ca Khut Nguyn vit bng ngn ng nc S, mun thng thc trn vn ci hay ci p th phi c bng ging H Nam . c im ny cng chng t Kinh Thi v S T khng cng ci r. Tht vy, c Kinh Thi vi m Hn Vit vn thy n du dng khng km th ng, nhng nhc tnh ca S T th khng th bo tn ni Hn Vit. Theo Nguyn Ti Cn, [4] m Hn Vit ch yu l m Hn thi ng, cho nn tip cn S T rt cn lao lc v nhng con ng hon ton mi. Nhc k ca Khng T ni: Phm m thn u xut pht t tm lng ca con ngi. S rung ng ca tnh cm s to nn m thanh, t m thanh s to ra li ca ting ht. Cn c vo m nhc bit thi th. Nu thi th bnh yn th m nhc m du, cn thi th lon lc th m nhc ai on, nu chnh tr i bi th c li ca ai on v mt nc, s c s bun nh au thng ni ln ni thng kh ca ngi dn. Theo i Vit S Lc (1388): Ma ng nm Nhm tut 1202 L Cao Tng i chi hnh cung Hi Thanh. y m no cng sai nhc cng khy n B L, xng iu ht phng theo nhc khc Chim Thnh, m thanh ai on thm thit bun b on hn. Nhng k t hu nghe n u nghn ngo ri l. C v tng ph l Nguyn Thng tha: Ti thy li t trong kinh Thi rng, m thanh lc nc lon th ai on, t cm gin ci chnh tr bo ngc; m thanh hi mt nc th au thng, t lo cho dn trong cnh khn cng c cc. Nay cha thng i tun du khng chng mc, ch chnh tr v vic gio ha th tri ngc, dn chng di th su kh. S nguy khn n th th tht l tt mc, m ngy nay nghe ci m thanh ai on th khng phi l ci im lon ly vong quc hay sao. Ti mun xa gi t y tr v, ng i chi ni ci cung y na vy. Hn 20 nm sau, im g thnh s tht, nh L b nh Trn thay th. Chiu theo l lun m nhc c in ng dn, tham kho thm ging c H Nam (khng tht chun) khi din t Ly Tao, ti nhn thy rng nhc iu ca Ly Tao tht th lng. Hn na th k sau ngy Khut Nguyn mt, nc S b Tn tiu dit. Ting khc ca Khut Nguyn chnh l im bo ca vn minh S, hoc ni rng ra l im bo thoi tro ca vn minh Thn Nng. Khi Tn Thy Hong a 500 ngn dn binh vt Ng Lnh tn cng Bch Vit, nhng nhnh nh trong To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net
Trng Thi Du
Thn Nng nh Mn Vit (Phc Kin), u Vit (Chit Giang), Lc Vit (Qung ng, Qung Ty v Bc B Vit Nam) ln hi b sp nhp vo Trung Quc. Bi ca Ngu C ca Hng V di ln iu S l kt cuc bi hng ca dn tc S. Lu Bang cng ht iu y, nhng bi i phong ca bin th. Vn minh Thn Nng vnh vin ha trn cng Hoa H to nn vn minh Hn. Nhng con ngi ca Thn Nng t tr i thnh con dn Hn tc, ch tr mnh t Bc B Vit Nam kiu dng, c c thng tin n tng lai trn con ng y gian nan v bt trc. c Khut Nguyn, khng hiu sao ti c ngh cc th vn ring ca ngi Vit (truyn, ngm, ht ni) v S T c chung mt ngun ci. Nhng cu 6 ch, 7 ch ri 8 ch trong Ly Tao ti nhc iu rt gn gi vi Song Tht Lc Bt, Lc Bt v c bit l li Ht Ni ca ngi Vit Nam. Ch m h tng c mt trong ca dao ng bng sng Hng: Cng anh p nm, trng chanh Chng n c qu, vin cnh cho cam Xin ng ra d bc nam Nht nht bt kin nh tam thu h Hung tam thu nh bt kin h ng kia, ni n nh chia mi su [5] iu ti nhn nh c th hin r nht ti bi Ht Ni Vnh Tin Xch Bch ca Nguyn Cng Tr (trch on phn li ca): Qu tro h lan tng Kch khng minh h t lu quang Diu diu h d hoi Vng m nhn h thin nht phng. Phi chng nhng tuyt tc th Nm s ca nn vn hc Vit Nam nh Truyn Kiu, Cung On Ngm Khc vn cn nhng mch ngm mang du n vn minh Thn Nng? Trng thin Ly Tao v on Trng Tn Thanh ch l mt hnh hi song i qua tm gng thi gian hai ngn nm c l, qua hai b nam bc ca ng nh H? C th Khut Nguyn chn tit Hn Thc ca vn minh Thn Nng ra i nhm li ko s ch , cnh tnh th gian u mui. Dn d ngha c s ca oan Ng b thay th bi m tang thi ho v To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net
Trng Thi Du
lng thng cm ngi i dnh cho ng [6]. Hn hai ngn nm sau, T M, mt nh th Vit Nam ( gc no cng l mt nh vn ha), b nh la nn tng vit: Ci c Khut bn Tu Cht t hi tam t C quan h g ta M sao phi n gi Mng 5 khe n cn Mng 6 m nhn nh C l cht b i Th li cho ti s Gn y hn ngi Vit Nam c Trnh Cng Sn ti hoa. Gn na th k, lp lp ngi Vit Nam thng qun ht mu thun, chia cch v d bit khi th hn trong nhng ca khc mang h Trnh. Theo ti ci tinh ty trong nhng tc phm ca Trnh Cng Sn khng phi cc nt nhc gin d hoc gia v p ngn ng, n n su ni nhc iu ca ca t rt gn vi Ht Ni. Truyn thuyt cn nhc n bn Dim Tnh u hoi, khc khoi trin min t nc S, nay tht truyn. C l nhc iu ca t ca Trnh Cng Sn cng hng vi cung bc hin i, nh thc nhng git mu xa xa nht trong tri tim mi con ngi Vit Nam , v li ru t nc t thu Vn Lang ng nh H. u th k 21, tc gi Nguyn Hu Lim t thc thao thc v chim nghim c nhn bng on vn Ci m iu ti thn bi t, [7] v tnh nh thc xoy vo tnh cm ca cng ng Vit Nam lu vong khp th gii. Phn ng tri dy n o, tng nh khng n ni th, cng ch v mch ngm ai on tha phng b ng chm, v li nhn xt thun l ca mt trit gia ch khng phi mt hn thi s: T Kiu qua nhc Chm, qua nhc Hu, qua vng c, qua nhc bolero lm cho min Nam ngi xung va h, che mt v lau nuc mt. Ci qun chng lau nc mt ny b lu y qua t mi v tip tc ung nc da tang thng bng m nhc. 2. Vn nhn H Nguyn Trng Hn 17 th k, sau khi Khut Nguyn m gieo mnh xung sng Mch La, nc Vit Nam mi c nh vn lu vong u tin c ghi nhn. ng tn H Nguyn Trng. Ngi ta khng r nm sinh, To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net
Trng Thi Du
ch bit H Nguyn Trng mt nm 1446. ng l con c H Qu Ly, b bt sang Trung Quc nm 1407. Nh Minh bit ti ng nn hu i trng dng, b ng lm n chc tng ng Th trng b cng nghip ngy nay. Vi bt hiu Nam ng (ng gi nc Nam ) H Nguyn Trng lm th, vit vn kh nhiu nhng tc phm xut sc nht ca ng l trng thin Nam ng mng lc. Trc tc gm 31 phn, do H Hunh, Thng th b L Minh triu t nm 1440, c c hu t nm 1442 ca Tng Chng. li ni u, H Nguyn Trng bo: Trong xm mi nh th no cng c ngi tn ngha nh Khng T, hung h nhn vt nc Nam khng k ht. Thi gian v chin tranh lm sch v tiu tn ht, nn ng phi vit lu li cho i. Bng ni nim thng nh c quc, hi tng nm thng qua, H Nguyn Trng ng cuc i l mt gic mng di. Qua Nam ng mng lc th gii s bit n Vit Nam, nhng con ngi Vit Nam tht cao c v p hin ra bng bc trong i sng, tn ngng, phong tc, l thi H Hunh nhn nh: "Vn h H ngn gn m nghim trang, cn mt, cao nh m uyn bc, theo tnh k li, theo ngha t li... Ca ngi s tit ngha th bng bng cm khi, c th un nn phong tc, biu dng trc thut th siu thot, thanh tn, c th nui dng tnh tnh...". 3. Cn i lu vong vn nhn u th k 20, trong khi c nc Vit Nam chm m trong m di n l, lp lp k s ln ng dn thn cch mng. Phan Bi Chu, Phan Chu Trinh l nh cao nht ca hai tro lu phc quc tiu biu. Hai ngi ny vit khng nhiu, thin v chnh tr, nhng nhng ng vn ca h i i bt h v n khai sng cho c mt dn tc. Phan Bi Chu sinh nm inh Mo 1867, mt nm Canh Thn 1940. Nm 1905 Phan Bi Chu lu vong v pha ng, n Nht v bt u qung thi gian 20 nm bn gan vi s nghip ci b xing xch cho ging ni. Nm 1925 ng b Php bt, ra ta lnh n kh sai chung thn nhng v s phn ng mnh m ca nhn dn, ng c n x v giam lng ti Hu n cht. Tc phm ca Phan So Nam tin sinh kh s: Vit Nam vong quc s, K nim lc, Lu cu huyt l tn th, Hi ngoi huyt th, Vit Nam s kho, Ngc trung th, H thnh lit s, Truyn L Thi T, Tung Trng N Vng, Gic qun th, .v..v Khi gi bit non nc ln ng lu vong, c Phan lm mt bi th ni ln ch kh ca mnh: Giang san t h sinh nhu To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net
Trng Thi Du
Phan Chu Trinh sinh nm Nhm Thn 1872, mt nm Bnh Dn 1926. Nhng hot ng chnh tr theo cng lnh bt bo ng ca Phan Ty H tin sinh khin ng b y ra Cn o ri li b a sang Ba L. Ti y ng tip tc con ng cu nc mnh chn, v cng phi nm mi nh ngc quc s phm Sant. Tc phm quan trng nht ca Phan Chu Trinh l Th gi chnh ph Php 1908, Th gi Khi nh 1922 v nhiu bi din thuyt v dn ch, o c, lun l Bi th khi nghip cch mng ca Phan Chu Trinh l Ch thnh thng thnh: Th s hi u d nht khng Giang san ha l khp anh hng Vn dn n l cng quyn h Bt c thi vn ty mng trung Trng th bch nin cung tha m Bt tri h nht xut lao lung Ch qun v tt v tm huyt Thnh b t vn khn nht thng. ng c Mai ng than khc hai vn nhn lu vong cng h Phan nh sau: Nht Phan t kh, nht Phan hon, ta tai t quc Thin c vn chng, thin c tm s, thy vi tin sinh [9] 4. Lu vong thi hin i Th k hai mi, nhng bin c chnh tr thng trc tri rng khp th gii sinh ra bit bao nh vn lu vong. Ring vi Vit Nam , s kin 1975 cng to nn mt lp cm bt ng o sng nc ngoi. C th ni bi: Sng v vit nh nhng ngi lu vong [10] l mt tng kt ni ln gn trn vn vn . Tht vy, nh vn lu vong Vit Nam chia cuc i thnh hai mnh ring r sng v vit. C khi mnh sng cn c bi kch ha thm bng t lu y [11]. iu ny l gii ti sao vn chng lu vong hin i Vit Nam cha c nhng tc phm i, hay t ra l nhng tc phm khai sng nh th h trc . Vi Khut Nguyn, H Nguyn Trng, vit chnh To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net
Trng Thi Du
l sng. C l Khut Nguyn quyt nh cht sau khi vit tt c nhng g cn vit. Cn h H th cht khng lu sau khi Nam ng mng lc hon thnh. Khi du b thnh hnh v n nh, sng lu vong gi y ch n gin l chn mt ni c tr ngoi qu hng. in hnh nh Hunh Phan Anh: Ti khng bao gi l mt nh vn lu vong. Ti l mt nh vn Vit Nam sinh sng ti M do hon cnh ring ca gia nh. Ti bit rng c mt vi ngi ti M t b tin ra in tc phm ca mnh ri t xng l nh vn lu vong... Nhng ti v vn s l mt ngi Vit Nam [12]. Cng ngh thng tin mi nm cui th k 20 gip cc nh vn, t nay l c lu vong th xc, vn khng hon ton lu vong tinh thn, lu vong vn ha. H c th sng bt c u v vit trn nn tng lu vong. Khi , lu vong n gn thi hn l trng hung. iu ny va c Elfriede Jelinek, ch nhn gii Nobel 2004 khng nh: Ti di tn vo ni tm mnh, bi vi mt ngi thin hng x hi nh ti, cuc sng o l khng th no chu ng ni. [13] Lu vong hm nay mi mi khng cn l mt khi nim gi lng thng cm. Lu vong s l trch nhim lng tri, trch nhim cnh tnh, trch nhim a ra nhng ci nhn a gc trn cng mt thc th hin hu, trch nhim ca nh vn vi t nc vi nn vn ha hoi thai ra tc gi. Nh vy t lu vong c rch kia khng cn ph hp na. Nn chng hy m ra mt nn vn hc khng bin gii, nn vn hc s ha, nn vn chng vit l sng. V ch khi no nc Vit Nam sn sinh ra nhng tc gi vit l sng, mi dm mong chng ta c mt ngi nh vn chng ra tr, c ting ni gia i ng nhn loi, khng thn thi vi Khut Nguyn, H Nguyn Trng, Nguyn Du v nhiu bc tin nhn oanh lit khc. 5. Kt lun Gii Nobel 2000 dnh cho mt nh vn lu vong, khp li th k 20 y bin ng, v cng tng tin mt khi nim xa c. Nobel lm xong nhim v trong ni b nn vn minh phng Ty, hin nay n thnh thong li dng gi tr phng Ty nh gi nhng th phi Ty phng. Mong sao gii thng kia, vi mc ch nhn vn ti thng (nhng khng c th) ca ngi xng, ng t bin mnh thnh ch quan, t cho mnh quyn phn xt, qua c chng thc tnh u vit ca vn minh phng Ty ni chung, v xc th v tr ca ngi Thy in ni ring trong tng th vn minh nhn loi. Vi mt th gii m cng s tng tc v giao lu vn ha din ra hng ngy, cc gii Nobel vn chng, ha bnh, thm ch c kinh t, rt d bin thnh nhng con bi chnh tr.
Trng Thi Du
Gii Nobel vn chng ca Cao Hnh Kin l ci kt ng bun cho cho mt th k lu vong. Cao rt ging Khut Nguyn, ng lu vong trn chnh qu hng mnh vit nn Linh Sn. Khut Nguyn mang trong lng ni au ca c mt nn vn minh ng l b ha ln, b nhn nhn nh man di mi r hng thin nin k, b tc i v th c bit ca n trong lch s Trung Hoa. L bin dch, thng thua ca thi gian vi Khut Nguyn tht l tng i. Tm vc ca ng vt ln tt c, ngho ngh v phi thng, lm gi tr cho ton b nhn qun i i vn cn ln cn nhng c mt, thnh bi. Ngoi hng s lu vong, tht kh so snh Cao Hnh Kin vi Khut Nguyn. Vn ti Cao Hnh Kin vi vi, nhng tc phm ca ng thiu s cm thng, vng bng tha th v hn gn, nhng yu t lm nn s bt h. Do tuyn b ca hip hi vn nhn Trung Quc cui nm 2000 khng hn hon ton ty tin: Dng nh Hi ng Nobel mang tiu ch chnh tr thay cho quan im vn hc, trao gii vn chng nm nay.
Lt 12.2004
------------Th tch v ch thch S k T M Thin, Nh Thnh dch, NXB VH 1998. Trung Quc Vn hc s, Dch Qun T, Hynh Minh c dch, NXB Tr 1992. [1] Nedim Gursel, "Ch ngha ca lu y, lu y ca ch ngha", talawas.org, 2003 [2] Tm dch: Khng phi lo thn mnh b tai ng. Ch lo nc non khuynh o, tiu tn cng lao tin nhn. [3] Xin tham kho thm bi vit Vit Nam thi bn s v nhng thng ip nhn vn, phin bn thng 11.2004. y ti nh li v tr Giao Ch u triu Chu l vng b bc trung lu Trng Giang. Vit Thng Th nu khng i din cho nh nc Vn Lang s khai th cng l mt b tc trong lin minh th tc mu h Vn Lang. [4] Ngun gc v qu trnh hnh thnh cch c Hn Vit, Nguyn Ti Cn, NXB KHXH 1979. [5] Th lc bt bin thc, trch trong Vit Nam vn hc s yu, Dng Qung Hm, Trung tm hc liu B gio dc 1968, trang 9. [6] Trng hp ny rt ging vic Ki T gio chn ngy ng Ch lm Ging Sinh. ng Ch vn l mt l nghi c i rt quan trng ca tt c cc nn vn minh bc bn cu. Ngi ta hay khn cu mt tri (ang nm di bn cu nam) tr li, em nng m cho nhn sinh v ma mng. Theo L K, bui t Nam Giao ln nht ca vn minh Trung Hoa phi c c hnh hng nm vo ngy ng Ch. Vi lch Julian, ng Ch l 25 thng 12. Khi lch Gregorio thay th lch Julian thiu To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net
Trng Thi Du
chnh xc, ng Ch tr v ngy 21 thng 12, Ging Sinh vn c gi nguyn l 25 thng 12 nh thi quen c. [7] Nguyn Hu Lim, Ci m iu ti thn bi t, talawas.org, 2003. [8] Theo quyn: Phan Bi Chu, NXB Tn Vit 1956. o Trinh Nht dch l: Non sng mt mnh khn sng Hin thnh cn u hc cng hoi ng Hi xng pha nng cnh gi Nghn ln sng bc ma ngoi khi [9] Theo sch: Phan Chu Trinh, NXB Tn Vit 1956. Dch ngha: Mt ng Phan mt i, mt ng Phan (b bt) v, than i t quc. Vn chng thin c, tm s thin c, ai l tin sinh. [10] Nguyn Hng Quc, Sng v vit nh nhng ngi lu vong, tienve.org. [11] ng Phng Qun, Vn chng v lu y, nhanvan.com. [12] Xem Tin vn, Tp ch VH-NT s 561, 19.2.2004. [13] Elfriede Jelinek, Nobel 2004, theo bo Tui tr 16.10.2004 . V bn quyn bi ny : Ni dung y c sa cha t bn xut hin trn tp ch talawas 12.2004. V bn quyn chung : Tt c cc bi tp vn k tn Trng Thi Du di 30 ngn ch u c tc gi ch bn quyn m. Mi c nhn hoc t chc c th ti v min ph t vnthuquan.net. Cc hnh thc s dng uc chp nhn rng ri: trch dn, in trn bo, in thnh sch, ti lu tr cc loi din n hoc kho sch in t khc.v.v.. Xin min sa i hoc bin tp thm. Tc gi ch chu trch nhim bn tho ti kho sch vnthuquan.net vi cc phin bn tu chnh sau ngy 01.01.2006.
Li cui: Cm n bn theo di ht cun truyn. Ngun: http://vnthuquan.net Pht hnh: Nguyn Kim V. Ngun: Tc gi c bn: a ln vo ngy: 23 thng 12 nm 2004