2.

1 Pengertian
Dongng mangrupa salah sahiji golongan carita dina wangun prosa (lancaran). Nilik wandana jeung eusina dongng th kaasup rkaan baheula. Ilaharna dongng th pikeun barudak. Patempatan anu jadi latarna mindeng ttla gambaran kaayan baheula, tokoh-tokohna henteu manusa wungkul, tapi og sasatoan, buta, atawa mahluk sjnna. Corak rkaan heubeul anu mindeng ngolah siloka atawa alegori pikeun mungkus tma

2.2 Wangenan
Dongng nya ta carita anu teu asup akal jeung teu kajadian, biasana osok nyaritakeun kajadian-kajadian jaman baheula. Numutkeun kamus dongng th babad meunang ngarka, babad karangan anu henteu kajadian saenyana anu mohal jadina. Budi Rahayu Tamsah ntlakeun yn dongng mangrupa carita rkaan anu mr kesan pamohalan tur ukuranana parondok. Dongng mimiti gelar dina wangun lisan, sumebar ti hiji jalma ka jalma liana, tur teu kapanggih saha nu ngarangna. Lantaran sumebar dina wangun lisan, tks dongng babari robah atawa leungit. Robahna tks th alatan aya anu dihaja jeung teu di haja.

2.3 Sajarah Kamekaran jeung Sumebarna Dongng

Gelarna satra lisan di tatar Sunda kira-kira dina jaman buhun anu dicirian ku ayana pangaruh Hindu.v Dina ieu jaman, sastra anu aya teu kapanggih ngaran pangarangna (anonim) kayaning carita-carita pantun, carita-carita mithologia, pabl-pabl, jangjawokan, asihan,jamp-jamp, kawih, jst. Ttla pisan satra lisan leuwih ti heula ayana tibatan sastra tulis. Sastra tulis aya sabada urang Sunda wawuh kana tradisi tulis. Ku sabab tknologi ayeuna beuki maju, nya ta ku ayana pecitakan, loba dongng anu dimuat dinamajalah jeung surat kabar. Lian ti ta og, aya anu dikumpulkeun jadi buku, di antarana: Dongng disalin kana tulisan, sanggeus tknologi ngambah kana kasustraan sunda, loba dongng anu dibukukeun di antarana :

Carita Rayat Sunan Gunung Jati ku Yuliadi Soekardi jeung U.Syahbudin. Carita Rayat Asal Mula Kasultanan Cirebon ku A.Setiawan jeung
U.Syahbudin.

Babad Tanah Sunda Babad Cirebon ku P.S. Sulendraningrat.

Dongng-dongng Sunda, karangan D.K.Ardiwinata, terbit taun 1910. Salaw dongng-dongng Sunda jeung pariboga, karangan C.N. Pleyte, duanana terbit taun 1991. Warnasari Sunda I, karangan J.Kats, terbit taun 1991.

Dongng-dongng Sunda II, karangan R.H. Muhammad Musa (saduran), terbit taun 1912. [Dongng-dongng Sunda II]], karangan Mas Saleh jeung Ardiwinata, terbit taun 1920. Sakadang Peucang, karangan Sakadadibrata, terbit taun 1931. Dongng-dongng Sasakala II, karangan Sakadibrata, terbit taun 1959. Abu Nawas, karangan Mawarun (sadarun), terbit taun 1980. Ganjaran Kanu Sabar, karangan M.O.Kusman, terbit taun 1980. Beregejed (dongng pikaseurieun), karangan Taufik Faturrahman, terbit taun 1982.

Dongng dirobah jadi wawacan, salain ditulis dongng anu mimitina ngagunakeun basa lancaran bisa dirobah jadi wangun pupuh, nya ta jadi wawacan.

2.4 Papasing Dongeng

Dumasar kana eusina dongng dibagi jadi tujuh nya ta : a. Dongng sasatoan (Fabl) Dongng Fabl nya ta dongng atawa carita rkaan anu eusina ngajarkeun moral atawa atikan budi, ku kituna carita th ngagambarkeun pasipatan, watk, jeung budi manusa. Ilaharna dongng sato (Fabl) nyaritakeun sasatoan anu paripolahna dicaritakeun kawas manusa, upama ba bisaeun nyarita og ngagunakeun akal jeung pikiran. Dongng sato biasana watek palakuna geus dipola. Dina kasusastraan Sunda, dongng sato th pohara lobana. b. Dongng babad (Sag) Dongng Sag nya ta carita ngeunaan kapahlawanan, nu nyaritakeun kahirupan manusa di masarakat jeung dina sajarahna. Sag mangrupa carita peperangan di jaman baheula, umumna nyaritakeun tokoh nu lgendaris sarta panjang tur eusina kapahlawanan, jalma sohor, atawa lalampahan nu pikaseurieun. Contona Prabu Siliwangi, Dipati Ukur, Sh Abdul Muhyi,jrrd. c. Dongng kahirupan Jalma Biasa (Parabl) Dongng Parabl nya ta dongng anu eusina nyaritakeun lalampahan hiji jalma anu dianggap mahiwal ti batur. Caritana loba pikaseurieun tapi ngandung hiji atikan. Conto anu pangsohorna dina sastra Sunda nya ta dongng-dongng Si Kabayan. Lian ti ta, aya og dongng saduran tina sastra deungeun, upamana dongng Abu Nawas, Nasarudin, Si Congcorang,jjrd.

d. Dongng mit Dongng Mit nya ta dongng anu nyaritakeun lalampahan hiji jalma anu dianggap aramat ku masarakat. Umumna dongng mite th raket patalina jeung kepercayaan masarakat kana alam gaib. Carita dina mite umumna ngalalakonkeun kajadian alam dunya, manusa, jeung ayana maot. Aya og mite anu nyaritakeun ciri khas sasatoan, wangun topografi, tanda-tanda alam, jst. Mite di Indonsia dibagi jadi dua golongan dumasar kana tempat asalna nya ta, mite asli Indonsia jeung mite nu asalna ti luar Indonsia, utamana ti nagara India, Arab jeung nagara-nagara sabudeureun Laut Tengah. Nu asalna ti luar Indonsia, umumna geus robah nepi ka siga asli carita ti Indonsia, ku lantaran kitu mite ta ngalaman pross adaptasi. Mite nu asalna ti Indonsia umumna nyaritakeun asal-muasal jagat raya, ayana tingkat dwa, jeung mimiti manusa manggihan kadaharan saperti sangu, jagong,jst. ContonaDongng Dwi Sri, Dongng Nyi Roro Kidul, Dongng Munjung, Dongng Maung Kajajadn, jeung Dongng Ngipri.[9] e. Dongng Pieunteungeun Dongng Pieunteungeunnya ta dongng anu eusina mangrupa tauladan pikeun kahirupan manusa. Contona Cikaracak Ninggang Batu Laun-laun jadi Legok.[15] f. Dongng Pamuk Dongng Pamuk nya ta dongng anu nyaritakeun kagagahan atawa kasaktn hiji jalma tur bisa aya patalina jeung tokoh atawa kajadian sajarah. Conto carita pamuk di wewengkon Sunda bisa ditingali dina carita ''Prabu Siliwangi'', Prabu Siliwangi nya ta tokoh anu kaitung sakral di darah Jawa Barat. Sakumaha nu dipikawanoh, Prabu Siliwangi th nya ta hiji raja nu pernah marntah wewengkon Pasundan. Contona Weasan Aki Sayang Hawu. g. Dongng sasakala (Lgnda) Dongng lgnda nya ta carita rayat anu dianggap (ku nu boga caritana) minangka hji kajadian nu bener-bener kungsi aya. Lumangsungna ta kajadian dina waktu nu can pati lila, sarta tempatna di lingkungan nu geus dipikawanoh ku urang ayeuna. Dongng sasakala mngrupa golongan carita anu geus turun tumurun, sumebar sarta ku balara dianggap mibanda dasar kasajarahan atawa sakumna carita wandal kitu anu geus jadi milik sagolongan masarakat. Palaku utama dina legenda jalma biasa. Dongng legenda biasana nyaritakeun asal-muasalna kajadian. Kajadian hiji tempat, tutuwuhan,sato, atawa barang. Papasingan Legenda : 1. Legenda Agama nya ta legenda jalma-jalam suci saperti para wali agama islam. Legenda nu geus dikumpulkeun diantarana:Syh Siti

Jenar di Muka Pengdilan Agama, Sunan Geseng, Syh Abdul Muhyi, Ki Pandan Arang dari Tembayat, jste. 2. Legenda Alam gaib nya ta carita-carita pangalaman pribadi hiji jalma ngeunan mhluk-mahluk nu gaib. 3. Legenda tokah jalma nya ta carita ngeunaan tokoh-tokoh jalma nu dianggap kungsi aya kajadianana. 4. Legenda tempat atawa legenda wewengkon nya ta carita anu aya patalina jeung hiji tempat, ngaran wewengkon sarta wangun topografi, upamana ayana gunung, pasir-pasir, jurang, jsb. Contona saperti Sasakala Situ Bagendit, Sasakala Situ Patenggang, Sasakala Maribaya. Sedengkeun dumasar kana palakuna dongng th kabagi jadi lima nya ta dongng fabl , dongng legnda , dongng sag , dongng parabl , Dongng mit 2.5 Unsur-unsur carita dongng 1. Tma, tema nya ta ide, maksud atawa tujuan anu hayang dihontal ku pangarang dina hiji carita dongng, anu baris kapanggih ku pamaca atawa pangreungeu sabada maca atawa ngadngkeun dongng. 2. Galur (plot) osok disebut og jalan carita atawa runtuyan carita, kajadian anu sambung-sinambung pikeun ngawangun jadi hiji lanjeureun carita. Galur dihartikeun runtuyan jeung patalina kajadian anu dicaritakeun ku pangarang ti mimti nepi ka pungkasan jalan carita. Galur bisa dibagi jadi tilu rupa nya ta galur merl, galur mabok tengah, jeung galur campuran. 3. Tokoh carita atawa palaku nya ta jalma atawa pihak anu ngalalakon dina hiji carita. 4. Latar (setting), nya ta waktu jeung tempat kajadian hiji carita dongng. 5. Amanat, nya ta pesen pangarang nu hayang ditepikeun ka pamaca. Umumna amanat dina dongng mah tara nembrak, tapi karasa sanggeus rngs maca atawa ngadngkeun hiji carita nu sagemblengna. 2.6 Ciri-ciri Dongng 1. Caritana pondok, lanjeuran carita dina dongng biasana basajan jeung pondok. Ari nu jadi alesanana nya ta carita dongng osok didongngkeun ka barudak, nu tangtuna wa kamampuh nangkep basa jeung caritana kawatesanan. 2. Aya bagian anu pamohalan.

3. Asup kana wangun lancaran jeung ugeran. 4. Anonim atawa teu kapaluruh saha nu ngarangna. 5. Mibanda fungsi jeung kagungan salaku alat pikeun atikan, hiburan, prots sosial, atawa kahayang nu di sidem. Sanajan dongng ditepkeuna sacara malibir tapi miboga atikan anu utama ngeunaan kaluhungan budi jeung pieunteungeun. 6. Sipatna pralogis, nya ta mibanda logika anu bda jeung logika umum. 7. Sipatna tradisional, nya ta sumebarna turun-tumurun. 8. Pola ngadongng sok angger. 2.7 Dongeng Radio

Carita dina dongeng Sunda oge aya nu ngamangpaatkeun mitos. Tradisi jeung adat tali-paranti masarakat Sunda jaman beh ditu, diungkab deui dina racikan lalakon. Ka dituna, aya nu memper kana kapercayaan sabagean masarakat kana hal-hal supranatural. Anu ceuk sawareh mah sok disebut tahayul tea; upamana bae carita ngeunaan jurig, nagara siluman, nagara jin, atawa tempat-tempat anu dianggap sanget. Dina sastra tulisan oge, aya pangarang anu sok nyaritakeun alam gaib teh. Kawas Moh. Ambri dina "Munjung", atawa puriding-puringkakna Ki Umbara, sastrawan senior anu mindeng pisan nulis carita "jurig". Di Sumedang, aya pangarang dongeng, Ki Leuksa sandi asmana. Spesialis carita jurig. Meh sakabeh dongengna nyaritakeun kahirupan manusa anu dipatalikeun jeung alam lelembutan. Geus aya puluhna, boa ngaratus, naskah dongeng anu ditulisna teh. Minangka carita panglipur mah, dongeng-dongeng beunang Ki Leuksa beunang disebutkeun onjoy. Lolobana nyaritakeun kahirupan masarakat pilemburan. Ti taun 2000 nepi ka kiwari, dongeng Ki Leuksa sok kadenge dibacakeun di radio Daya Swara Sumedang. Kabehdieunakeun mah dongeng Sunda teh geus mimiti melempem. Ukur sababaraha radio bae, anu masih keneh leukeun nyiarkeunana. Mimiti taun 1980 nepi ka awal 1990-an mah, beunang disebutkeun haneuteun. Meh saban radio di tatar Jawa Barat, sok aya bae acara dongeng Sunda. Malah apan tina dongeng Sunda, Wa Kepoh nepi ka dikontrak ku PT. Supra Perbindo Parma, nu jadi sponsor tunggal dina acara dongeng.

Dongeng Sunda apan ukur ngamangpaatkeun media radio, sangkan nepi ka masarakat teh. Ku naskah anu kacida panjangna tea, nepi ka rebuan lambar, asa pamohalan dimuat dina media massa citak mah. Pikeun para sponsor, dongeng Sunda teh beunang disebutkeun "jurus ampuh" pikeun promosi produkna. Harita mah apan tacan aya televisi swasta, atuh masarakat anu ngadengekeun dongeng oge loba keneh. Bisa jadi, hirup-huripna dongeng Sunda dina radio mah henteu beda jeung sinetron dina televisi. Upama aya sponsor, nya meureun bisa sukses. Sacara materi aya buruhna keur nu ngadongeng jeung nyieun naskahna. Tapi apan henteu sakabeh pausahaan "ngareret" kana acara dongeng. Komo nilik situasi ayeuna, masarakat geus mimiti pindah pangaresep kana televisi. Hartina, dongeng Sunda tanpa sponsor, ukur ngabeberah bari euweuh buruh. Nasib dongeng Sunda kiwari geus matak salempang. Padahal radio teh minangka media pikeun nepikeun karya sastra lisan. Kaasup anu kungsi dilalanyah ku RRI Bandung taun 1990-an, basa aya acara maca carita pondok dina radio. Pasualanana balik deui kana sponsor tea. Lantaran euweuh sponsor, jadi terus melempem, malah ampir-ampiran pareum. Kaayaan sarupa kieu teh, bisa mangaruhan kana kreatifitas pangarang dongeng. Keur naon cape ngetik nepi ka ratusan atawa rebuan lambar, ari euweuh buruhna mah. Biheung kagantian jinis urut meuli keretas oge. Padahal dina urusan kreatifitas mah, pangarang dongeng teh beunang disebutkeun aya unggulna. Ceuk Maman Ma'ruf (almarhum) pangarang carpon anu sok rajeun ngarang dongeng ongkoh, nyieun naskah sajudul teh, lamun dikeureuyeuh saban peuting, sok nepi ka sabulan lilana. Jumlahna paling saeutik 300 lambar, dina keretas polio, diketik 1 spasi. Sanggeus ngajanggelek jadi naskah, ku pihak radio ukur dihargaan Rp. 30.000,- (taun 1992). Eta oge bisa cenah dijual "gelempeng", hargana nepi ka saratus rebu. Tapi ironisna, hak cipta nu ngarang leungit, bisa diganti ku nu meuli naskah. Dina kamekaranana, dongeng Sunda kungsi jadi kacapangan masarakat pilemburan. Malah bangun anu hanjelu, lamun henteu ngabandungan teh. Teu beda jeung ngahanca sinetron atawa telenovela. Pangarangna,

meujeuhna dibageakeun. Sumangetna, kreatifitasna, meujeuhna diajenan. Sabab karah kumaha oge, naskah dongeng Sunda (najan henteu dibukukeun) milu ngabeungharan hasanah sastra Sunda. Najan salila ieu mah, kaayaanana arang pisan diadu-renyomkeun. Tapi ketang, boa ayeuna mah geus euweuh nu daekeun, pangarang anu nulis naskah nepi ka 1000 lambar kawas naskah dongeng Sunda. Boa ukur jadi panineungan anu hamo kasampeur deui!

2.8

Kagunaan Dongng

Kalungguhan dongng kacida pentingna pikeun masarakat anu masih knh nyekel pageuh tradisi. Dongng henteu bisa di pisahkeun tina upacara ritual manusa nurutkeun kapercayaan. Pungsi dongng ti jaman ka jaman robah. Dina jaman masarakat buhun, dongng th henteu bisa dipisahkeun tina asal-usul upacara-upacara ritual manusa nurutkeun kapercayaan. Dongng sok dihartikeun alat pikeun ngabobodo budak cngng. Tapi mun seug dipaluruh leuwih jero, kalungguhan dongng th lain wates keur ngabobodo budak cngng hungkul, tapi ngabogaan tujuan sjn lamun dittlakeun di handap: 1. 2. 3. 4. Ngarah anak incu urang nyaho kana turunan. Ngarah anak incu urang nyaho kana pancakaki. Ngarah anak incu urang nyaho kana asal muasalna tempat. Ngarah anak incu urang nyaho kaayaan lemburna boh kaayaan alamna boh kaayaan tali parantina. 5. Ngarah anak incu urang manggih luang tina pangawan karuhun pikeun bekel hirupna. 6. Ngarah pagawan beurat karasa leuwih hampang. Dumasar kana hasil panalungtikan anu dilakukeun ku Bambang Sudarmoyo dina taun 1975 ttla yn dongng mampuh ngaronjatkeunItelegence Question (I.Q) budak. Budak kakeunaan ku Virus n Ach (need for Achievement) nya ta virus nu ngamotipasin budak sangkan miboga cara mikir jeung paripolah anu leuwih pisin pikeun ngahontal hasil nu leuwih alus ti sammhna tur salawasna bisa ngahontal prstasi kalayan optimal. Panalungtikan sjn nu ngbrhkeun yn dongng bisa mr kani'matan, kasugemaan batin jeung ngaronjatkeun kacerdasan pikeun nu macana. ta hal dibuktikeun ku panalungtikan di Amrika, anu ntlakeun yn barudak turunan Asia di Amrika leuwih cerdas tibatan barudak turunan urang Amrika, sabab warga Asia nu cicing di Amrika teu ninggalkeun tradisi karuhunna, utamana macakeun dongng-dongng ngeunaan karuhun ka budakna.

DAFTAR PUSTAKA
http://daluang.com/baca/isi/dongeng-sunda-dina-radio-2 http://su.wikipedia.org/wiki/Dong%C3%A9ng