Metoda sila- ukratko

Stepen statike neodreenosti definiemo kao

( ) 2
o u s k
n z z z z k = + + + ,
gdje su
o u s k
z z z z m + + + + - broj nepoznatih reakcija oslonaca, reakcija ukljetenja, aksijalnih
sila u tapovima i momenata na krajevima tapova,
2k m + - broj uslova ravnotee vorova sistema.
Osnovni sistem dobijamo kada iz SON-a uklonimo n elemenata ije smo reakcije veza
(promiljeno) usvojili za statiki neodreene veliine. Osnovni sistem mora biti statiki odreen, a
poeljno je da bude lagan za rjeavanje.
Stepen spoljanje statike neodreenosti ( 2 ) 3
s o u z p
n z z z z = + + i stepen unutranje statike
neodreenosti ( ) (2 3)
u s k
n z z k = + definiu koliko je mogue ukloniti spoljanjih ili unutranjih
elemenata, ali nam ne daju taan podatak ta da usvojimo za statiki neodreene veliine (neophodno
razmisliti, poto unutranju statiku preodreenost moemo nadoknaditi spoljanjim vezama, a spoljanju
neodreenost smanjiti uklanjanjem unutranjih veza). Generalno, pogodnije je usvojiti to je mogue vie
spoljanjih statiki neodreenih veliina, jer je reakcija veze spoljanjeg elementa jedna sila (reakcija
oslonca ili ukljtenja) a unutranjeg su dvije (presjene sile).

Stepen statike neodreenosti n predstavlja i stepen kinematike stabilnosti posmatranog nosaa,
tj. 'viak' uslova kompatibilnosti u odnosu na broj nepoznatih komponentalnih pomjeranja vorova
sistema
* *
,
i i
u v . Taj 'viak' jednaina emo iskoristiti za odreivanje n neodreenih statikih veliina.

Princip linearne superpozicije glasi
0 1 1 2 2 0
1
...
n
n n i i
i
Z Z Z X Z X Z X Z Z X
=
= + + + + = +

i kae da je bilo koji uticaj u statiki neodreenom nosau jednak zbiru (n+1)-og uticaja u osnovnom
sistemu:
-usljed spoljanjeg optereenja (
0
Z ) i
-usljed djelovanja statiki neodreenih 1
i
X = (
i
Z ) pomnoenim sa stvarnim vrijednostima
i
X .

Generalisano pomjeranje statiki neodreenog nosaa je
T T j j
j
S S
MM NN TT t
k ds M N t ds C c
EI EF GF h


| | | |
= + + + +
| |
\
\



gdje nadvuene veliine predstavljaju uticaje u osnovnom sistemu usljed generalisane sile, a
nenadvuene su uticaji u osnovnom sistemu usljed spoljanjeg optereenja.
Generalisana pomjeranja koja traimo odgovaraju usvojenim statiki neodreenim veliinama, a
njihova vrijednost je (jer smo ukinuli krutu vezu) jednaka nuli.
Tako dobijamo uslovne jednaine metode sila
11 12 1 1 10
11 11 2 2 20
0
1 2 0
0
n
n
n n mn n n
X
X
DX
X

( ( (
( ( (
( ( (
+ = + =
( ( (
( ( (

gdje je D matrica pomjeranja (fleksibilnosti), X vektor statiki neodreenih veliina a vektor slobodnih
lanova. Opti lan matrice fleksibilnosti
ik
predstavlja pomjeranje na mjestu i usljed dejstva jedinine
sile na mjestu k i raunamo ga kao
i k i k i k
ik
S
M M N N TT
k ds
EI EF GF

| |
= + +
|
\

gdje su ,
i i i
M N i T uticaji u osnovnom sistemu usljed dejstva statiki neodreene 1
i
X = a ,
k k k
M N i T
uticaji u osnovnom sistemu usljed dejstva statiki neodreene 1
k
X = . Oigledno, matrica fleksibilnosti je
simetrina, tj. opti lan matrice fleksibilnosti
ik
(pored opisanog) predstavlja i pomjeranje na mjestu k
usljed dejstva jedinine sile na mjestu i.

Vektor slobodnih lanova u optem sluaju se sastoji od etiri lana
0 opt t c
t

= + + +
koje raunamo kao
0 0 0 i i i
i opt
S
M M N N TT
k ds
EI EF GF

| |
= + +
|
\

i T
i t
S
N t ds

=


i t i T
S
t
M ds
h

=


i c ji j
j
C c =

gdje su ,
i i i
M N i T (kao i kod matrice fleksibilnosti) uticaji u osnovnom sistemu usljed dejstva statiki
neodreene 1
i
X = a
0 0 0
, M N i T uticaji u osnovnom sistemu usljed dejstva spoljanjih sila;
ji
C je reakcija
oslonca j usljed dejstva statiki neodreene 1
i
X = , a ,
j
t t i c

su zadani temperaturni uticaji i

pomjeranja oslonaca.
Rjeavanjem uslovnih jednaina dobijamo stvarne vrijednosti statiki neodreenih veliina, a
principom linearne superpozicije dobijamo stvarne uticaje u nosau.

Poto su lanovi matrice fleksibilnosti i vektora slobodnih lanova veoma male veliine (jer su to
pomjeranja i obrtanja), obino ih u zadacima mnoimo sa nekom referentnom (usvojenom) krutou na
savijanje
c
EI , te dobijamo redukovane veliine
*
' '' '''
ik c ik i k i k i k
S S S
EI M M ds N N ds TT ds = = + +


*
0 0
' '' '''
c i k i k i k c i T c i T c ji j
j
S S S S S
t
EI M M ds N N ds TT ds EI N t ds EI M ds EI C c
h

= = + + + +



gdje smo
c
I
ds
I
zamijenili sa ' ds ,
c
I
ds
F
sa '' ds i
c
EI
k
GF
sa ''' ds .
Uvrtavajui ih u uslovne jednaine dobijamo
0
0
0 /
0
c c c
EI D X EI EI
D X

+ =
+ =

Dakle vrijednosti statiki neodreenih koje dobijamo na ovaj nain su jednake onim dobijenim bez
redukovanja. Olakica koju dobijamo redukovanjem je u tome to imamo relativno velike brojeve te je
manja ansa da nastane greka usljed zaokruivanja. Dakle, na poetku zadatka odmah odredimo
redukovane duine
' c
ik ik
ik
I
l l
I
= i
'' c
ik ik
ik
I
l l
F
= (uticaj transverzalnih sila emo uvijek zanemarivati), te u
postupku numerike integracije koristimo ovako definisane duine tapova. Obratiti panju da prilikom
redukovanja slobodni lanovi usljed temperaturnih uticaja zadravaju stvarnu duinu.
Prednost metode sila (u odnosu na priblinu metodu deformacije) je jednostavan algoritam a
nedostatak je sloboda koju imamo pri izboru osnovnog sistema.