ktisata Giri 1-GR 18. yy daki Sanayi devrimi soncu 1950lerde dnya, G. ve AGler diye 2 gruba ayrld.

dnya nfusunun yardan fazlas AGde yaamaktadr. Osmanl sanayi devrimine ayak uyduramad iin ykld. Cumhuriyet kurulurken zmir iktisat kongresinde ekonominin nemi vurguland. lk 10 yl liberal politika uyguland. 1933ten sonra zellikle KTlerle karma ekonomik dzen uyguland. 1950de tekrar liberal politikaya geildi. 1958de istikrar tedbirleri alnd. 1960ta darbe oldu ve planl ekonomi iin DPT kuruldu. 1963ten gnmze 5er yllk plan uyguland. Ama enflasyon engellenemedi. 24 Ocak 1980de, 5 Nisan 1994te istikrar tedbirleri alnd. 1980den sonra MF Trkiye ekonomisini ynetti. 1958den bu yana 18 stand-by anlamas yapld. Trkiyenin en nemli sorunlar; yksek enflasyon, isizlik, d borlar, bte aklar, dk MG, adaletsiz gelir dalm, enerji yetersizlii, salksz kentleme ve evre kirliliidir. 2-KITLIK KANUNU VE EKONOM LM htiyalar sonsuzdur fakat kaynaklar snrldr. Buna ktlk kanunu denir. Bedeli denerek sahip olunan mal kttr ve bu mallara ekonomik mallar denir. Bunlarn deeri fiyat ile llr. Mbadeleye konu olmayan, fiyat bulunmayan mallara serbest mal denir. Ekonomi snrl kaynaklarla snrsz ihtiyalar karlamak zere tatmin seviyesini en yksee karmann yollarn arar. 3-ALTERNATF MALYET Kt kaynaklarn kullanlmasnda alnan her kararda seilen alternatifin maliyeti, seiminden vazgeilen alternatiftir, buna frsat maliyeti denir. Tketici iin frsat maliyeti sz konusudur nk belli bir bteye sahiptir. -retim olanaklar erisi: retimine karar verilen bir maln frsat maliyeti o maln retimine katlan retim faktrleriyle retilmesi mmkn olduu halde retilmemi mal ve hizmetlerdir. Frsat maliyeti retim alternatifleri tank Otomobil retim olanaklar erisiyle daha kolay anlalr. A alternatifinde 0 tank retilmesi durumunda 50 otomobil retilmektedir. Dierleri A 0 50 ayn ekilde. Bu noktalar diyagram zerinde gsterip B 1 47 birletirirsek toplumdaki mevcut retim faktrleriyle retilmesi C 2 42 olas mal ve hizmet bileimlerinin st snrn gsteren retim D 3 31 olanaklar erisi(transformasyon erisi,retim snrn) elde E 4 20 ederiz. 1 tankn frsat maliyeti o tankn retilmesi iin F 5 0 retiminden vazgeilen otomobil miktardr. Devletin ald kararlarda sosyal frsat maliyeti vardr.

4-ANA KAVRAMLAR 1-htiya: Karland zaman haz ve 20 zevk veren, karlanmad zaman ac ve 0 znt duyulan hatta yaam tehlikeye sokan duygulara ihtiya denir. 10 Ekonomik ihtiya: Belirli bir mal ya da 0 hizmet ile giderilmesi mmkn olan F ihtiyalardr. Ekonomi d ihtiya: Belirli bir mal ya da Tan 1 2 3 4 5 hizmet ile giderilmesi mmkn olmayan k ihtiyalardr. -Zorunlu ihtiya: nsann yaamn srdrebilmesi iin gerekli olan ihtiyalardr. -Zorunlu olmayan ihtiyalar: Yaam tehlikeye sokmayan giderildike haz giderilmedike znt veren ihtiyalardr.

Ot o 50 0 47 0 42 0 31 0

A B C D E

htiyalarn zellikleri: -ihtiyalar sonsuzdur -giderildike iddeti azalr -ihtiyalar birbirlerine ikame edilebilir 2-Kaynaklar(retim Faktrleri): Emek, toprak, sermaye ve giriim bunlarn nicelik ve nitelikleri ekonominin gelimilik derecesini gsterir. Emek(gc): Bir lkedeki mevcut emek miktar o lkedeki tm nfustan, alamayacak ihtiyarlar ve ocuklarn saysnn karlmasyla elde edilir. Toplam emek miktar ksa dnemde sabittir. Doa(Toprak): nsann retim esnasnda doada hazr bulduu yada doann retim iin kendisine kazandrd tm yararl unsurlardr. Miktar sabittir. Sermaye(Kapital): retimde emein verimini artran, fabrika, yol, baraj, tesis, gere, donanm gibi daha nce retilmi olan retim aralardr. Giriim(Mteebbis): Emek, toprak ve sermaye faktrlerinin bir araya getirilerek retime koulmasna denir. 3-retim: Bireylerin snrsz ihtiyalarn gidermeye ynelik kt mal ve hizmetlerin miktar yada faydalarn artrmay amalayan abalardr. -Mekan Faydas: Mallar retildii yerden, ondan faydalanacak kimselerin ayana gtrmek. -Zaman Faydas: Bir maln ona ihtiya duyuluncaya kadar bekletilmesidir. -ekil Faydas:Mallarn eklini deitirerek ihtiyalar daha iyi karlayacak hale getirmektir. -Mlkiyet Faydas: Mallarn ona ihtiya duyanlarn mlkiyetine gemesini salayan satclarn faaliyetidir. *Hizmette bir retimdir *htiyalar hibir zaman bitmedii iin retimde srekli tekrarlanr. 4-Mal, Hizmet ve Fayda Mal: nsan ihtiyalarn gidermeye ynelik hereye denir. Bir eyin mal olabilmesi iin ona ihtiya duyulmas ve kullanlabilir olmas gerekir. Fayda: Mallarn ihtiyalar karlama zelliine denir. zel Mal:Bir kii tarafndan alndnda onun izni olmakszn kullanlamayan mallardr. Kamusal Mal :Ortak tketime tabi fiyat olmayan mallardr. Tketim Mallar(dolaysz,nihai): Tketici ihtiyalarn dorudan karlayan mallardr. retim Mallar(teknik kapital,aramal): Baka mallarn retimine olanak salayan mallardr. Dayanksz Mallar :Sadece bir kez kullanlabilen mallardr. Dayankl Mallar: Bir defadan fazla kullanlabilen mallardr. kame mallar: htiyacn karlanmasnda birbirinin yerine geebilen mallardr. Tamamlayc Mallar: Bir ihtiyacn karlanmasnda birlikte kullanlan mallardr. 5-blm, Uzmanlama ve Mbadele -Mesleki blm: Her fert farkl bir meslekte uzmanlar. -Teknik blm :Her iletme bir mal retiminin eitli teknik evrelerinde uzmanlar. *blm, uzmanlama ve mbadele ekonominin zdr. 6-Blm Fonksiyonel blm: retim faktrlerinin retimden ald pay gsterir. Emek(cret), sermaye(faiz), toprak(rant), giriimci(kr) alr. Kiisel blm: lkede toplam haslann kiiler arasnda nasl daldn gsterir. 7-Tketim: Ekonomik mal ve hizmetlerin faydalarndan ihtiyalarn dorudan tatmini iin yararlanmaya tketim denir. Yeni bir mal retmek iin yaplan kullanmlar tketim deil ara kullanmdr. 5-KTSAT BLMNDE TEOR VE KANUNLARIN ZELLKLER 1-Bir Sosyal Bilim olan ktisatta Kanunlarn zellikleri: Doal bilimlerde kanunlar deney yaparak test edilerek bulunur. Fakat iktisatta laboratuar toplumdur. Kanunlarn dorulu belirli bir zaman kesiti iinde toplum gzlenerek ispatlanr. statistik almalarnda Byk Saylar Kanunu kullanlr. -Pozitif iktisat deer yarglarna izin vermez -Normatif iktisatta deer yarglar vardr Teorilerin Kurulu Aamalar -Gzlem

-Hipotez:Gzlemden hipoteze gemede tmevarm kullanlr -Hipotez Testi:Tmdengelim kullanlr -Teori:Hipotez tm ekonomik olaylarda dorulanyorsa teori olur *Ekonomik teoriler deiebilir karakterdedir. Oysa doal bilimlerde teoriler deimez. 6-HER EKONOMNN ANA SORUNLARI Ktlkla Sava: ihtiyalarla kaynaklar arasndaki dengesizlii azaltarak refah artrmak. 1-Tam Kullanm Sorunu Tam stihdam: Mevcut tm retim faktrlerinin retime koulmasdr. 2-Etkin kullanm Sorunu: Mevcut kaynaklarn toplum ihtiyalarn en iyi karlayacak ekilde retime koulmasdr. Bunun iin 3 soruya yant aranmaldr. -Hangi mal, ne kadar retilecek? -retim hangi yntemle gerekleecek? -retim kimler iin yaplacak? A mal *retimde etkinlik kt kaynaklarn kullanm alanlarn deitirerek retimin mmkn olmad durumda gerekleir. *Blmde etkinlik, yeni bir dzenleme ile kimsenin daha zengin olmad durumdur. *retimde ve blmde etkinlik salanrsa ekonomik etkinlik salanm olur. 3retimi Artrmak: retim olanaklar erisi teknoloji artarsa, retim faktrleri artrlrsa saa kayar ve retim artar. 7-ANA EKONOMK SORUNLAR VE EKONOMK B mal DZEN Temel sorunlarn zmnn kimler tarafndan ve nasl gerekletirildiini incelemek gerekir. 1-Kapitalist Dzen ve Piyasa Mekanizmas: Snrsz mlkiyet hakk ve serbest mukavele hakk vardr. Kendi yararn maksimize etmeye alan birey ve firma toplum refahn da maksimize eder. retici ve tketici piyasada buluur, fiyat aracl ile anlar.( Fiyat Mekanizmas ) Piyasa mekanizmas dzgn iledii srece ekonomide sorun olmaz. Devlet mdahalesine gerek yoktur. -Piyasa Baarszl: Grnmez el sayesinde her birey faydasn maksimize ederken toplumun sosyal refahn da maksimum yapacaktr. Ekonomi etkin alacaktr. u durumlarda etkinlik bozulur: Dsallklar, aksak rekabet, eksik bilgilenme, gelir dalmndaki adaletsizlik. 2-Sosyalist Dzen ve Merkezi Planlama: Liberal kapitalist dzen ve uygulamalarna bir tepki olarak Marx tarafndan teori oluturulmutur. zel mlkiyet yoktur. retim kararlar merkezi otorite tarafndan alnr. Merkezi planlama ile tm ekonomik sorunlar zlecektir. 3-Karma Ekonomik Dzen ve Trkiye: Bu dzende kalknmay hzlandrmak iin zel sektr de gz nne alnarak kamu sektr ekonomiye yn verir. Fiyat mekanizmas yine iler fakat gerektiinde devlet mdahale eder. Trkiye 1933-39 aras devletilik uygulad. 1950-60 aras liberal politika uygulad. 1960-80 aras planl karma dzen uyguland. 1933-39 aras planlamada sadece sanayileme hedeflenmiti. 1963ten bu yana ise tm lkenin kamu ve zel olarak gelimesi hedeflendi. Be yllk kalknma planlar kamu sektr iin emredici, zel sektr iin yol gsterici oldu. 4-Serbest Piyasa Ekonomisi ve Trkiye: 1929 kriziyle piyasa mekanizmasn almad grld. Keynes, devletin ekonomiye mdahale etmesi gerektiini savundu.. tm dnyada ve Trkiyede 1970e kadar bu uyguland. 1970te isizlik ve enflasyon ayn anda yaand.(stagflasyon) Bunun zerine yeni liberal grler ortaya atld. Trkiyede de 1980den itibaren yeni liberal politikalar uyguland. Buna gre devlet piyasaya mdahale etmeyecek, monopollerle mcadele edecek, klecek, sk para politikas izleyecektir. Daha az devlet daha ok zel giriim olacaktr. 5-Ekonominin Teorik erevesi: Mikroekonomi, ekonomik birimlerin kararlarn inceler. Makroekonomi, ulusal retim ve gelir gibi konular inceler. Fiyat Teorisi: Hangi mal, ne kadar retilecek retici Teorisi: Hangi yntemle retilecek Blm Teorisi: retim kimler iin yaplacak Refah Teorisi: Kaynaklarn etkin kullanm

EKONOM Makro Ulusal gelir ve istihdam teorisi Eko.byme ve kalknma teorisi Fiyat teorisi Deer teorisi retici teorisi Blm teorisi Mikro Refah teorisi

FYAT TEORSNE GR Fiyat, herhangi bir mal ya da hizmetin baka bir mal yada hizmetle deiim orandr. Mal cinsinden ifade edilirse nisbi fiyat, para cinsinden ifade edilirse mutlak fiyat denir. Bir maln fiyat arz ve talebe baldr. 8-TALEP 1-Talep Tanmlar Talep(izelge anlamnda): teki faktrler deimemek kaydyla eitli fiyatlardan tketicilerin almak istedikleri miktarlardr. Belirli bir fiyattan talep: Belirli bir fiyattan satn alnmak istenen mal miktardr. *Ekonomik anlamda, bir satn alma istediinin talep saylmas iin satnalma gc ile desteklenmi olmas gerekir. 2-Talep Fonksiyonu MXt=f(FX, FR, FT , G, T) F X: maln fiyat F R: rakip mallarn fiyat F T:tamamlayc mallarn fiyat G: gelir T:zevk ve tercihler Bir maln fiyat, rakip ve tamamlayc mallarn fiyatlar, tketici geliri, zevk ve tercihler talebi etkiler. F X dndakileri sabit kabul edersek MXt=f(FX) ceteris paribus 3-Talep izelgesi ve Talep Erisi Talep edl Talep fonksiyonunun M=10-2F F MXt fiyat olduunu varsayalm. Fye eitli 5 0 deerler verilir.ve Mler bulunur. 5 Bu saylar eksene konup 4 2 iaretlenirse talep erisi bulunur. 4 3 4 Talep erisi zerindeki her nokta hangi fiyattan ne kadar mal ve 3 2 6 hizmet satn alnmak istendiini 2 1 8 gsterir. 0 4-Bireysel Talep, Piyasa Talebi ve Talep Kanunu 2 4 6 8 10 Bir tek tketici yada ailenin belirli bir mala olan talebine bireysel(ferdi) talep denir. Bir piyasadaki tm bireylerin belirli bir mala olan taleplerinin toplamna piyasa talebi denir. Piyasa talebi tketicilerin bireysel taleplerinin yatay toplamndan oluur. F A B Piyasa Talebi P P P 50 0 0 0 0 400 2 0 2 300 4 0 4 250 6 2, 8,5 5 4 200 8 5 13 100 9 10 19 Q Q Q 0 10 15 25 10

talep

Talep erisinin ekli talep kanunundan kaynaklanr. Bir maln fiyat dtke talep artar. Bu yzden talep erisi negatif eimlidir. 5-Ferdi ve Piyasa Talep Fonksiyonu MXt=f(FX, FR, FT , G, T) ferdi talep fonksiyonu MXt=f(FX, FR, FT , G, T,N,Gd, K) piyasa talep fonksiyonu N: nfus G d: gelir dalm K: kendi kullanm olanaklar *Gerek hayatta talep erisi dorusal deildir. Baz durumlarda talep kanununa ters der: Giffen mallar ve snop gsteri tketiminde fiyat arttka talep artar, fiyat dtke talep der. 6-Talep Deimesi ve Talep zerinde Hareket A-Talep erisi zerinde hareket Talebi etkileyen fiyat dndaki faktrler sabitken fiyat deitiinde P satn alnan miktardaki deimedir. Statik bir deimedir

A B
B-Talep deimesi Talep erisinin tmyle yer deitirmesidir. Bu dinamik deimedir. teki mallarn fiyat, tketici geliri, zevk ve tercihlerin deimesi sonucu talep deiir.

bir

P
7-Talebin karlnda esneklii (talep Fiyat talepteki esneklii) Esneklii: Fiyat deimesi deimenin iddetine talebin fiyat denir.

Talepteki % deime ef= Fiyattaki % deime

Q ef=

Q P

P Q

Esneklik talep kanunu gerei daima negatif(-) iaret alr. Ama bu gz nne alnmaz. A-Yay(Ark) Esneklii: Fiyattaki deime olduka bykse hareket edilen 2 nokta arasnda birden fazla esneklik katsays olacaktr. Bunun iin yayn 2 ucundan geen dorunun orta noktasnn esnekliini veren say hesaplanr.

B-

ep=

Q1 + Q2

P1 + P2

Nokta Talep Esneklii: Talep erisi zerindeki bir noktann esnekliidir.

B A C ef= AC AB

e= e>1 A

e=1 e<1 e=

C- Eim ve Esneklik: Talep erisi dorusal olsa bile zerindeki her noktada esneklik farkldr. Fakat talep erisi doru eklindeyse eim her noktada ayndr. D- zerindeki Her Noktada Esnekliin Ayn Olduu zel Talep Erileri *Dorusal 2 talep erisine bakarak eimi kk olan daha esnektir denir. E-Talebin Fiyat Esnekliini Etkileyen Faktrler -Zorunlu mallarn talebi esnek deildir.

P T e=1 T e= T Q Birim esnek Sonsuz esnek Sfr esnek

-kamesi mmkn olmayan mallarn talebi esnek deildir. -Mala denen para aile btesinde nemli bir yere sahip deilse talebi esnek deildir. *Talep erisi zamanla daha esnek hale gelir. nk tketici davranlarnn eyleme yansmas zaman alr ayrca piyasada haberleme koullar mkemmel deildir. Fiyat den bir mala olan talep zamanla daha da artar. F-Talebin Fiyat Esneklii ve Tketici Harcamalar Talebin fiyat esneklii, fiyatn drlmesi yada ykseltilmesi halinde satclarn toplam sat gelirlerinin ne olaca konusunda bilgi verir. Birim esnek talepte, toplam harcama(gelir) deimez Esnek talepte(e>1), fiyat derse haslat artar; fiyat artarsa haslat azalr Esnek olmayan talepte(e<1) fiyat derse haslat azalr; fiyat artarsa haslat artar. 9-ARZ Belirli bir fiyattan arz, belirli bir fiyattan arz edilen mal miktardr. izelge anlamnda arz, teki faktrler deimemek kaydyla eitli fiyatlardan satclarn satmaya raz olduklar miktarlardr. Bir maln arz o maln fiyat, teki mallarn fiyat, retim faktrlerinin fiyat ve teknolojiye baldr. Arz Fonksiyonu----- MAX= f(FX, F, F, T) MAX= f(FX) ceteris paribus 1-Arz izelgesi ve Arz Erisi: Arz fonksiyonu M=F-2 olsun. Fye eitli deerler vererek Mler bulunur. Bunlar eksene yerletirilirse arz erisi bulunur. F 2 3 4 M F AX 0 1 2 3 4

T T e=0

6 5 5 4 6 3 2 0

Arz erisi
2-Firma Arz ve Endstri (Piyasa) Arz: Ayn retim alannda faaliyette bulunan firmalar topluluuna endstri, bu firmalarn arzlar toplamna da endstri arz(piyasa arz) denir. Gerekte arz erisi dorusal deildir. Arz Kanunu: Fiyat arttka arz artar bu yzden arz erisi pozitif

eimlidir.

3-Arz erisi zerinde Hareket ve Arz Deimesi: Arz erisi zerinde hareket ve arz deimesi farkl eylerdir. Arz erisi zerinde harekette belirli bir fiyat miktar ilikisinden baka bir fiyat miktar ilikisine geildiini gsterir. Arz deimesinde ise o maln fiyat dndaki faktrlerden birinin deimesi sonucu Arz erisi tmyle kayar.

4-Arz Esneklii: Fiyat deiiklikleri karsnda arz edilen miktarda ortaya kan deiikliin iddetini ler.

Arzdaki % deime

ea= F
e a= 1 birim

Fiyattaki % deime

ea= F

Qa P

P Qa

F2 F1 K

M M1 M2 M1 M2 M3
esnek ; e a >1 esnek ; e a <1 esnek deil Arz kanunu gerei esneklik katsays pozitiftir. *Dorusal bir arz erisi orijinden geiyorsa zerindeki her noktada esneklik 1e eittir. *Dorusal arz erisi fiyat eksenini kesiyorsa zerindeki her noktada esneklik farkl ama 1den byktr. Eer miktar eksenini kesiyorsa 1den kktr. A-zerindeki Her Noktada Esnekliin Ayn Olduu Arz erileri

e=1 e=1 e=1 e=

BArz

e=0

Esnekliini Etkileyen Faktrler: Talep koullarna gre retim artrlabiliyorsa o mallarn arz esnektir. Stoklanma imkan yksek, stoklanma maliyeti dkse o maln arz esnektir. ok ksa dnemde (Pazar-piyasa dnemi) arz esneklii sfrdr. Ksa dnemde arz biraz esnektir. Uzun dnemde arz esnektir. 10-TAM REKABET PYASASINDA DENGE FYATININ OLUUMU(KISM DENGE) 1-Piyasa Kavram: Piyasa alc ve satclarn oluturduu mbadele adr. 2-Tam Rekabet Piyasas: Alc ve satclarn belli koullar altnda hibir engel olmadan mbadele yaptklar bir ortam ifade eder. 4 koulu vardr: Alc ve satclar piyasa fiyatna etki

edemeyecek kadar ok saydadr(atomisite), al-verie konu olan mallar birbirinin ayndr(homojenlik), haberleme tamdr(aklk), alc, satc ve retim faktrleri tam hareket serbestisine sahiptir(mobilite). 3-Denge Fiyat (Piyasa Fiyat): Arz edilen miktarla, talep edilen miktar birbirine eit klan fiyat piyasa(denge) fiyatdr. Arz ve talep P erisinin kesitii yerde oluur. Bu denge kararl dengedir. Herhangi bir sapmada arz Arz fazlas yada talep fazlas nedeniyle fiyat eski haline dner. A

4-Ksmi Denge Analizi: Ksmi denge analizinde baz ekonomik olaylarn deimedii varsaylarak amaliz d braklr. Denge fiyatnn olumasnda da talebin ve arzn sadece fiyata bal olduunu varsaydk ve arz ve talep erilerinin kesitii yerde denge fiyat olutu. 5-Tketici Rant(Art): Tketicilerin yksek fiyattan satn almaya raz olacaklar mal, daha dk olan piyasa fiyatndan alrken saladklar kazanca tketici rant denir. 6-Arz ve Talep Deimelerinin Piyasa Fiyatna Etkisi: Bir maln arz sabitken talebi arttnda piyasa fiyat ykselir, talebi azaldnda piyasa fiyat der. Talep sabitken arz arttnda piyasa fiyat der arz azalrsa fiyat ykselir. Arz ve talep ayn anda deiirse fiyat deiebilir ya da ayn kalabilir. 7-Piyasa Fiyatnn Olumamas Hali: Baz durumlarda arz ve talep erisi kesimeyebilir. Bunlar serbest mallar ve retimi mmkn olmayan ar lks mallardr. 8-Analizde Zaman Faktr Statik Analiz: Belirli bir andaki ilikileri inceler Mukayeseli Statik Analiz: Farkl zaman kesiti iinde yaplm olan eitli denge durumlarnn sonular karlatrlr. Dinamik Analiz: Olaylar zaman iinde incelenmekte ve bir dengeden dierine geiteki deiiklikler gz nne alnr. 9-Piyasa Dengesi ve Zaman A-ok Ksa Dnem ve Muhafaza Fiyat: Piyasa dneminde retim yoktur, mal pazara gelmitir. Piyasa fiyat talebe baldr. Satc bu fiyat dk bulursa kendi bir fiyat belirler buna muhafaza fiyat denir. Bu fiyattan satabileceini satar, kalann imha eder. B-Ksa Dnem: Bu dnemde retim snrl olarak artabilir. Piyasa fiyatnn olumasnda arz ve talep etkilidir. C-Uzun Dnem: retim istenildii gibi artar. Arz esneklii ok fazladr. Yeni fiyatn olumasnda arzn rol daha fazladr. 11-ARZI VE TALEB ETKLEYEN O MALIN FYATI DIINDAK FAKTRLER 1-Talep Kaydrc Faktrler: A-Tketici Geliri: Tketici geliri artarsa talep artar. -Engel Erisi Mtx=f(G) Bunu grafikle gsterirsek engel erisini elde ederiz (Gelir-Tketim erisi) -Gelir arttka toplam harcama iinde besin mallarnn pay azalr(e<1) -Giyim ve lojman harcamalar gelirle ayn oranda artar(e=1) -Gelir arttka kltr, elence, salk, ulam harcamalar artar(e>1) -Talebin Gelir Esneklii

Talep fazlas

eq=

Talepteki % deime Gelirdeki % deime

G M

B-kame ve Tamamlayc Mallar: kame olan maln fiyat artarsa asl maln talebi artar. Tamamlayc maln fiyat artarsa asl maln talebi der. -Talebin apraz esneklii:

Xmal talebindeki % deime

Mx

Fy MX

e=

Ymal fiyatndaki % deime

Fy

C-Zevk ve Alkanlklar: Bir mala olan ilgi artarsa talep artar(maln moda olmas) 2-Arz Kaydrc Faktrler A-retim Faktrlerinin Fiyat: retim faktrleri fiyat artarsa maliyetler artar, arz azalr. B-teki Mal ve Hizmetlerin Fiyat: Fiyat artan mal retmek cazip hale gelir fiyat sabit olan maln arz azalr. C-retim Teknolojisi: Teknolojik art verimlilii artrp maliyetleri drr bu da arz artrr. 12-ARZ, TALEP ve ESNEKLK ANALZLER LE LGL RNEKLER 1-Bolluk Paradoksu(King Kanunu): Tarmda rnn bol olduu yllarda tarmclarn geliri, normal rn alnan yldan dk olur. Tarmsal rnlerin talebi esnek deildir. rn bol olursa fiyatlar der fakat tketiciler fazla tketemezler. rn az olursa fiyat ykselir talep kslamaz retim artrlamaz. 1.ylda denge fiyat F0 dr. 2. ylda hava koullar iyi gidip arz artarsa arz erisi saa kayar. Fiyat F1 e der, talep M1 e A0 F T ykselir. 2. ylda gelir 1. yla gre daha dk olur.

A1

F0 F1 M M0 M1
2-rmcek A Teoremi: Tarmsal rnlerde talep deiikliine arzn uyabilmesi iin bir retim dneminin gemesi gerekir. Tarmc her yl ne kadar retim yapacana geen yln fiyatlarna bakarak karar verir. Bu da dalgalanmalara neden olur. Bunu aklayan ekiller rmcek 1.yl retim M0 kadardr. Fiyat F0 olmutur. 2.yl retim M0 kadardr fakat talep fazla olduundan fiyat F1 olur. 3. yl F1 fiyatna bakarak M1 kadar retim yaplr fakat talep M0 dzeyindedir. Fiyat tekrar F0 a der. Arz ve talep erilerinin eimleri eitse bu byle devam eder. B-Dengeye Ynelik Dalgalanma: Tarmsal rnn talep erisi arz erisine oranla daha yatksa yani eimi daha azsa cari fiyat denge fiyatndan ayrlrsa maln fiyat giderek dengeye ynelir. C-Dengeden Uzaklaan Dalgalanma: Tarmsal rnn talep erisinin eimi arz erisinden daha bykse herhangi bir talep artnda fiyat giderek denge fiyatndan uzaklar.

ana benzer(Cobweb) A-Srekli Dalgalanma:

F F1 T0

T1

A0

F0

M M0 M1

3-Tarmsal rn Fiyatlarna Devlet Mdahalesi A-reticiyi Koruma Amal: -Taban Fiyat Politikas; reticiyi korumak iin piyasa fiyatnn belirli bir dzeyin altna dmemesini garanti eder. Bunu iin devlet alc olarak piyasaya girer. retici ilan edilen fiyata gre retim yapar. Arz fazlasn alp fiyat ykseltir. -Mali Yardm(Prim); hem reticiyi hem tketiciyi korur. Devlet yine belli bir fiyat garanti eder fakat piyasay serbest brakr. Aradaki fark rn bana reticiye der. B-Tketiciyi Koruma Amal: Arzn kt olduu durumlarda devlet fiyatlara mdahale eder ve piyasa fiyatnn altnda, maliyetin biraz stnde bir fiyat belirler. Buna Tavan Fiyat denir. Karaborsaya neden olur. 4-Kira Kontrolleri: Konut kiralarnn ar ykselmesi halinde devlet tavan fiyat belirleyebilir fakat bu da byk ounluun evsiz kalmasna neden olur. 5-Esneklik ve Verginin Yansmas -Talep esnek deil, arz esnekse, mala vergi konduunda satc vergiyi fiyata yanstr. Verginin tmn alc der. -Talep tam esnekse, herhangi bir fiyat artnda talep sfra deceinden satc vergiyi fiyata yanstmaz kendi der. -Arz ve Talep erileri bir miktar esnekse verginin bir ksmn alc bir ksmn satc der. TKETC TEORS 13-FAYDANIN LLEBLRL VE TERCH SIRASI Fayda mal ve hizmetlerin ihtiyalar karlama zelliidir. 1-Kardinal Faydaclar(llebilir Fayda): Her maln faydas saysal olarak ifade edilir. Her maldan elde edilen fayda ile tketicinin sahip olduu teki mal miktar arasnda iliki vardr. Marjinal fayda tketilen son birimin toplam faydaya yapt ilave faydadr. Mal miktar arttka fayda azalr. lave her birimin MF TF salad fayda bir ncekinden azdr. lk birim maldan itibaren Marjinal toplam fayda azalan hzda fayda artar. Marjinal fayda sfr Toplam olduunda toplam fayda maksimumdur. O noktadan fayda itibaren toplam fayda azalmaya balar. Marjinal faydann azalmasna azalan M M marjinal fayda kanunu denir. -Deer Paradoksu: Herhangi bir maln deerini o maln faydas deil marjinal faydas belirler. Bu yzden miktar ok olan mallarn marjinal faydalar dktr.(su) Miktar ok az olan maln marjinal faydas ok yksek olacaktr. *Ordinal faydaclara gre mallarn faydas llemez sadece karlatrlabilir. 14-E MARJNAL FAYDA ve TKETC DENGES Kardinal Yaklam: Mallarn faydasn bilen tketici eitli mallardan en yksek fayday salayan bileimi satn aldnda dengeye gelir. 1-Tketici Dengesi: Tketici karar verirken her mala yapt harcamann son lirasnn kendisine salad faydalar eit olacak ekilde hareket eder. Bir mala harcanan son lirann tketiciye salad fayda MU/F dir. nnde eitli mallar olan tketici MU/F oran en yksek olan mala ncelik verecektir. 2-Tketici Dengesi ve Ferdi Talep Erisi: Tketici dengesi mallarn marjinal faydalarnn fiyatlarna oran birbirine eit Ferdi Talep MUa MUb olduu zaman gerekleir.

Erisi A

Fa B

Fb

P1 P2 M1 M2

Herhangi bir nedenle a malnn fiyat derse eitlik bozulur. A

10

malna yaplan demenin marjinal faydas(MU/Fa) artar ve A malndan daha fazla satn alnr. A malnn fiyatnn dmesi sonucu satn alnan A mal miktar 2 nedenle artar. Tketicinin reel geliri artar(Gelir etkisi) A mal dier mallara gre ucuz olmutur. 15-FARKSIZLIK ANALZ VE TKETC DENGES -Ordinal Yaklam: Varsaymlar: *Tketici geliri veridir *Tketici mallarn faydasn lemez fakat mal bileimleri arasnda tercih yapabilir yada kaytsz kalabilir. *Tketici rasyoneldir. 1-Farkszlk Erileri: Tketiciye ayn fayday salayan farkl mal bileimlerinin geometrik yeridir. ki mal satn almada tketici sonsuz sayda farkszlk erisine sahiptir. Her biri saa doru bir st tatmin dzeyini gsterir. Bunlara farkszlk paftas denir. zellikleri: *Farkszlk erileri birbirini kesmez A mal *Sol yukardan sa aa inerler *Orijine gre d bkeydir. (Farkszlk erisinin eimi marjinal ikame orann verir. MO azalan seyir izler) -Marjinal kame Oran: Tketicinin ayn tatmin dzeyinde kalabilmek iin, mallarn birinden bir birim fazla almas halinde teki G maldan vazgemesi gereken miktar MO= gsterir. B mal q Ayn fayda dzeyinde kalarak bir maldan aldmz miktar devaml artrrsak MO azalr.(Azalan MO prensibi) 2-Bte Dorusu: Bte kst tketicinin alabilecei mal miktarnn piyasadaki mallarn fiyatlar ve tketicinin harcamalar btesi ile snrl olmasn ifade eder. Veri harcamalar btesi ve veri piyasa fiyatlar ile tketicinin eitli mallardan alabilecei B mal miktarlar gsterir. 3-Tketici dengesi: D noktasnda tm bte olanaklaryla en yksek faydaya eriilmektedir.

G/Fb

D A mal G/Fa
4Fiyatlarn Deimesi

B mal

ve

Denge A malnn fiyat derse yeni denge D de oluur. -Fiyat Tketim Erisi:

A mal G/Fa G/Fa

B mal

Mallardan birinin fiyatnn srekli deimesi halinde tketiciye en yksek tatmini salayan farkl mal bileimlerinin geometrik yeridir.

A mal
RETC TEORS 16-RETM FONKSYONU ve VERM ANALZ retim, kt mal yada hizmetlerin miktar yada faydalarn artrmaya ynelik her trl abadr.

11

1-retim Fonksiyonu : Bir maln retimine katlan retim faktrleriyle elde edilen kt arasndaki ilikidir. Q=f(C, L, N) C:kapital L:emek N:toprak A-Faktrleraras Bileim Oran ve retim Teknolojisi: Bir maln retiminde kullanlan retim faktrleri bileim oranlarna faktrleraras bileim oran yada retim teknik katsays denir. Bu oran retim teknolojisini gsterir. B-Teknolojik Etkinlik : retimde en iyi girdi bileiminin kullanlmas ve girdi israfnn olmamasdr. *Analizde her firma tek bir mal retir varsayarz. C-retim Fonksiyonu ve Zaman: Ksa dnemde retim faktrlerinin bir ksm deitirilebilir, bunlara deiken faktrle, deitirilemeyeceklere sabit faktrler denir. Deiken faktrn artrlmas bir sre sonra azalan verimlere sebep olur. Uzun dnemde tm retim faktrleri artrlabilir. Burda ise retim artar yani lek deiir. lee gre getiriden sz edilir. 2-Ksa Dnem ve Azalan Verimler Kanunu: Bu dnemde deiken faktr artrarak retim miktarn artrmak olasdr. q=f(x, y ) y sabitken x devaml artrlrsa toplam rn ilk nce artan hzla artar sonra azalan hzla artar. Bir sre sonra toplam rn azalr buna azalan verimler kanunu denir. Marjinal rnn sfr olduu yerde toplam hasla maksimumdur. -Azalan Verimlerin Ortaya k Nedeni: Her retim tekniinde retime katlan tm faktrlerin en yksek verimlilie eritii bir optimal faktr bileim oran vardr. Bu noktaya kadar deiken faktrn artrlmas aylak olan sabit faktrleri verimli klar, iblm ve uzmanlama verimi artrr. Bu noktadan sonra verim azalr. Daha da devam ederse toplam rn azalr. Marjinal rn negatif olur. -retimde 3 evre ve Optimal Faktr Bileimi

T B

Toplam rn Deiken faktr

1.Evre:retim balar, ortalama rn max olur 2.Evre:Ortalama rn max olur,marjinal rn sfr olur 3.Evre:marjinal rn sfr olur, toplam rn sfr olur Eer deiken faktr pahalysa retim 2. evrenin bana kadar yaplmal. Sabit faktr pahalysa 2. evrenin sonuna kadar yaplmaldr. Fiyatlar birbirine yaknsa 2. evrenin iinde bir yere kadar retim yaplmaldr. 3-Uzun Dnem ve lee gre Getiri: Bu dnemin uzunluu tesis leini deitirecek sre kadardr. Tm faktrler artrlabilir. lee gre sabit getiride, faktr art oran ile retim art oran ayndr. Artan getiride retim art oran, faktr art oranndan daha byktr. Azalan getiride, retim art oran faktr art oranndan daha azdr. 17-EN DK MALYETLE RETM Optimal Faktr Bileimi Seimi 1-E-rn Erileri: Farkl faktr bileimleriyle ayn retim dzeyine ulaabileceimiz bileimleri gsteren eriye e rn erisi denir. E rn erileri saa doru bir

O,M

Ortalama rn

Marjinal rn
st retim dzeyini gsterir. Bunlarn toplu gsterimine e rn paftas denir. zellikleri:-sol yukardan sa aa inerler -E rn erileri birbirini kesmez -orijine gre dbkeydirler(ern erilerinin marjinal teknik ikame oranna eittir.

Y faktr A B C X faktr 12
eimi

-Marjinal Teknik kame oran ve kame Snr: E rn erisi zerindeki herhangi bir bileimden dierine geildiinde ayn rn dzeyini koruyabilmek iin bir faktr daha az kullanlrken br faktr daha fazla kullanlr. te faktrler arasndaki bu ikame oranna MT denir. MT=-Y/X Faktrlerden biri artrldka miktar artrlan faktrn Y kame snr ikamesi glemekte ve bir yerden sonra ikame mmkn olmaz. retim faktrlerinin ikamesinin olanaksz olduu noktalar eksenlere paralel olan noktalardr. Bu noktalar birletirildiinde ikame snr bulunur. kame snrnn iinde kame snr e rn erileri negatif eimli, dnda pozitif eimlidir. 2-E-Maliyet Dorusu: reticinin e rn erileri zerindeki faktr Y bileimlerinden hangisi ile retim C/Fy yapaca hem X btesine hem faktr fiyatlarna baldr. reticinin belirli bte ve veri faktr fiyatlaryla satn X alabilecei faktr bileimlerini gsteren doruya e-maliyet dorusu denir. C:bte F:faktr fiyatlar

C/FX

3-En Dk Maliyetle retim: Firmann i dengesi yani retimi en dk maliyetle salayan optimal faktr bileimi, e rn erisinin e maliyet dorusuna teet olduu noktada gerekleir. -Genileme Yolu: Faktr fiyatlar sabitken bir firmann eitli retim miktarlarn minimum maliyetle gerekletirmesini salayan optimal faktr bileimlerinin geometrik yeridir. Genileme yolu doru eklindeyse optimal faktr bileim oran ayndr. Tesis lei Y Y bydke ayn teknoloji ile retim yapmaktadr. C/Fy 18-MALYET ANALZ Firmann amac kar maksimizasyonudur. Bunu yaparken toplam retim maliyetine ve toplam sat haslatna bakar. 1-Maliyet Fonksiyonu: Bir maln X X retim maliyeti(C), o maldan retilen C/FX miktar(q), retim faktrleri fiyatna(F) retim teknolojisine ve sabit faktrlere baldr. C=f(q) ceteris paribus Sabit kabul edilen faktrlere maliyet erisini kaydrc faktrler denir. 2-retim Maliyeti ve Zaman: Ksa dnem: retim hacmi, retim kapasitesi deimeden artrlr. Uzun Dnem: retim hacmi retim kapasitesi deitirilerek artrlr. 3-Ksa Dnem Maliyet Erileri: Deitirilebilen faktrlere yaplan harcamalar toplam deiir maliyetleri, sabit faktrlere yaplan harcamalar ise toplam sabit maliyetleri oluturur. Toplam retim maliyeti toplam sabit maliyetler ile toplam deiir maliyetlerin toplamna eittir. A-Toplam Sabit Maliyetler: Ksa dnemde firmann retim miktarndan bamsz olan maliyetlere denir. Ortalama sabit TFC AFC maliyet rn bana TVC den sabit maliyettir. retim arttka azalr. TFC AFC=TVC/q

AFC q q

AVC 13

B-Toplam Deiken Maliyetler: Firmann retimini srdrebilmesi iin gerekli retim faktrlerine yaplan demelerdir. retimler birlikte artmaya balar. AVC= TVC/q C-Toplam retim Maliyeti: TC=TVC+TFC MC

TC

AC=TC/q

TVC AVC TFC q q

AC

(MC) Marjinal maliyet retimdeki bir birimlik deimeye karn toplam maliyetteki deimedir. MC=TC/q

Marjinal maliyet toplam maliyet erisinin eimine eittir. Marjinal maliyet retim arttka nce azalan sonra artan bir seyir izler. Marjinal maliyet ortalama maliyete yn verir. MC=AC olduu noktada para ba maliyet en dktr. Ksa dnemde toplam maliyet erisinin seyri toplam deiir maliyete baldr. Dolaysyla MC de toplam deiir maliyete baldr. Marjinal maliyet AVC yi minimumda keser. retim belirli bir dzeye eriinceye kadar her ilave deiir faktr bir ncekine gre daha yksek verim saladndan MC azalr. retime devam edilirse azalan verimler yznden AC ve MC artar. Bu yzden U eklindedirler. -Kapasite Sorunu: Atl kapasitede birim maliyet fazladr. Ar kapasitede yine birim maliyet fazladr. Tam kapasitede minimum birim maliyet vardr.

AC Tam Atl Ar

4-Uzun Dnem Maliyet Erisi: Firma sabit maliyetleri deitirecek retim kapasitesini artrabilir. nemli olan planlanan retim dzeyini hangi tesis lei ile yapacadr. Firma tesis leini her deitirdiinde ksa dnem koullar ile kar karyadr. Uzun dnem ortalama q maliyet erisi ksa dnem ortalama maliyet erilerini alttan saran bir eridir. Ve firmann eitli retim miktarlarn retebilecei minimum maliyetleri verir(Zarf Erisi). Uzun dnem marjinal maliyet erisi uzun dnem ortalama maliyet erisini minimum noktasnda keser. 5-Uzun Dnem Ortalama Maliyet Erisi ve lee gre Getiri: Uzun dnem ortalama maliyet erisi nce azalan sonra artan bir seyir izler. nk balangta lee gre artan getiri sz konusu iken retim lei bydke verimlilik azalmakta ve lee gre azalan getiri sz konusu olmaktadr. Bazen de retim lei deitiinde lek verimlilii deimez buna lee gre sabit getiri denir. A-sel Ekonomiler(lek Ekonomisi): AC Firmann retim leinin deimesi sonucu isel ekonomiler salanr. -Pozitif sel ekonomiler: lek art AC ortalama maliyeti azaltr, avantaj salar.(lek ekonomisi)Nedenleri:Emekte iblm ve uzmanlama, Teknolojik avantajlar, Ynetim avantaj, Parasal avantajlar -Negatif sel Ekonomiler: Tesis q leindeki artlar belirli bir noktay aarsa avantaj salayan faktrler tersine iler.

14

B-Optimal retim Tesis lei :Uzun dnem ortalama maliyet erisinin minimum olduu noktada ona teet olan ksa dnem ortalama maliyet erisinin retim tesis leidir. C-Esnek retim Sistemi :H.Fordun gelitirdii hareketli band sisteminde her ii bir makine yapyor uzmanlama artyor, lek byyordu.(Fordist retim tarz) Post-Fordist retim tarznda bilgisayar sayesinde bir makine birden fazla ii yapyor lek klyor. D-Endstri lei ve Dsal Ekonomiler: Firmann maliyetlerinin iinde bulunduu endstri etkiler. Dsal ekonomiler maliyet kaydrc etkiye sahiptir. -Pozitif Dsal Ekonomiler , endstri bydke firmalara avantaj salar:Satn almada yar ilenmi mamlller, Uzmanlam igc temini, Satn alnan hizmetler, Altyap tesis ve hizmetlerin varl. -Negatif Dsal Ekonomiler , endstri ar derece kalabalklarsa maliyetleri ykseltir. FYAT TEORS 19-FRMA DENGES YADA KR MAKSMZASYONU 1-Firma Dengesinde Ama:* Maksimum kr * maksimum sat miktar *ortaklara yeterli gelir miktar *piyasada isim yapma *firmay bytme. Asl ama kar maksimizasyonudur. 2-Kr Maksimizasyonu(Firma Dengesi) Koulu: Toplam kr =Toplam sat haslat toplam maliyet TK =TR - TC Sat haslat piyasadaki talep erisine baldr. Bu eri ise piyasaya gre deiir. TR=P*Q AR=TR/Q MR=TR/Q Firma krn max. Olduu retim hacminde dengeye gelir. MR=MC olduunda firma daha az yada daha ok retim yaparsa kr azalr. 3-Firma ve Endstri Dengesi: Endstri dengesi, piyasaya hibir firmann girmek istememesi, piyasadan hibir firmann kmak ya da retim leini artrmak istememesidir. Endstri dengesinin oluabilmesi iin endstrideki tm firmalarn retim birimi bana ayn kr elde etmeleri gerekir. Buna normal kr denir. Normal kr maliyete dahil edilir. Denge iin; TR=TC olmaldr. MC=MR Firma dengesi = AC=AR Endstri dengesi

20-TAM REKABET PYASASINDA FRMA DENGES Tam rekabette denge, firmann krn maksimum yapan retim miktarnn saptanmasdr. Kr maksimizasyonuna ynelen firmann denge koulu: TK=TR TC ve MC=MR dir. 1-Piyasa Talebi ve Firmann Talebi: Piyasadaki talep erisi ile tek bir firmann kar karya olduu talep erisi farkldr. Tek firma oluan piyasa fiyatndan tm maln satabilecektir. nk piyasadaki pay zaten ok kktr. Tam rekabet piyasasndaki tek firmann kar karya olduu yatay eksene paralel doru eklindeki talep erisi zerindeki her noktada talebin fiyat esneklii ayn ve sonsuzdur. 2-Firmann Haslat -Toplam Haslat:Tam rekabette toplam haslat TR=P*q Fiyat sabit P P olduu iin TR toplam T A TR haslat erisi orjinden balar(M=0 F=AR=MR q iin F=0) FP t t -Ortalama Haslat: Ortalama q haslat sat fiyatna q eittir.

15

AR=TR/q=(F*q)/q=F Bu durumda firmann kar karya olduu talep erisi ortalama haslat erisiyle ayndr. -Marjinal Haslat: Firma tm maln ayn fiyattan satt iin bir birim daha fazla sat halinde toplam haslattaki art ayndr ve fiyata eittir. *Firmann karlat talep erisi hem AR yi hem MR yi gsterir. 3-Tam Rekabette Tek Firmann Ksa Dnem Dengesi -Toplam Haslat ve Toplam Maliyete gre Denge: TK=TR TC Firma toplam krn en yksek olduu yerde dengeye gelir. A noktasna kadar firma TR zarar eder. A noktasnda ne kr ne zarar vardr. TC TR retime devam etmesi halinde kra geer. Buna TC Kra baaba noktas denir. B noktasna kadar firma kr B gei etmeye devam eder. K noktasnda kr maksimumdur. K noktas KL aras en uzun mesafedir. Bu noktada TR ve TC nin eimi ayndr.

L Q A D

MC AC P=MR=AR

-Marjinal Maliyet ve Marjinal Haslata gre Denge: Piyasa fiyat talep erisine MRye ve ARye eittir. Firma MR=MC olduu D noktasnda maksimum kr elde eder. Tam rekabette firma ksa dnemde MCnin ykselmesi safhasnda MC=MR olduu retim dzeyinde dengeye gelir.

Q M1 M2 M3

Ksa Dnemde Kr Koulu -Anormal Kr: Piyasa fiyat firmann ortalama maliyetinin minimum dzeyinden daha yksek dzeyde olumusa firma anormal kr elde eder. -Normal Kr: Piyasa fiyat firmann ortalama maliyetinin minimum olduu dzeyde olumusa firmann anormal kr sfrdr. Bu durumda elde edilen kra normal kr denir. Normal kr maliyete dahil edilir. Normal kr retim faktrlerinin alternatif maliyetleri toplamna eittir. -Zarar Minimizasyonu: Piyasa fiyat AC nin minimum olduu dzeyin altnda ise firma zarar eder. Bu firma retime devam etmesi halinde tm deiir masraflar ve sabit masraflarn bir ksmn kurtarabiliyorsa retime devam eder, buna MC AC zarar minimizasyonu denir. Fiyat beklentisi yksekse firma bir sre daha retime devam eder. MC=MR olduu D noktasnda dengeye gelir. Piyasa fiyat ortalama deiir masraflarn AVC minimum olduu dzeye derse retim durur. L Firma kapanr. F1 fiyat firmann retime devam etmesi iin gereken en dk fiyattr.

D F0 F1 K S

P=MR=AR

16

Ksa Dnemde Firmann Arz Erisi: -Fiyat F1 iken MR=MC olduu D1 de anormal kar elde edilir. -F2 de normal kar -F3 de zarar minimizasyonu MC -F4 de retim durur AC F1 Tam rekabette denge, fiyatn MC ye eit olduu D1 yerde gerekleir(P=MC) Dolaysyla firmann ksa F2 dnem arz erisi ile marjinal maliyet erisi AVC ayndr. Ksa dnem arz erisi ortalama deiir masrafn stnde kalan ksmdr. F
3

Ksa Dnem Endstri Arz Erisi: Bir endstrinin arz erisi tm firmalarn arz erileri Q toplamna eittir. 4-Tam Rekabette Uzun Dnem Firma ve Endstri Dengesi: Ksa dnemdeki anormal kar yada zarar durumu uzun dnemde piyasaya yeni firmalarn giri klar yada mevcut firmalarn retim leklerini artrp azaltmas sonucu ortadan kalkar. Uzun dnemde her firma normal karla yetinir.

F4

P = MC = MR = AC = AR Firma Dengesi Endstri Dengesi

5-Tam Rekabet Piyasas: Ekonomik etkinlik maksimumdur. reticiler minimum maliyetle kar elde eder. Tketici bu maliyete eit fiyattan satn alr. Gelir dalmnda adalet salanr. Reklam yoktur. 21-AKSAK REKABETN ORTAYA IKII VE TRLER Gerek hayatta tam rekabete rastlanmaz. Tam rekabet koullarnn aksamas sonucu oluan piyasaya aksak rekabet denir. -Koullarn Aksamas A.Mobilite ve Atomisite Koullar: Alc ve satclarn piyasa istedikleri gibi girip ktklar mobilite koulu olmazsa, piyasada n taneden daha az firma olacanda atomisite kouluda geerli olmaz. Nedenleri: Sermaye Yetersizlii, birim maliyetlerin azalan seyri, teknik bilgi, yasal engeller ve mekan engelidir. B.Homojenlik Koulu: Alc, satc ve mallarn tam olarak ayn nitelikte olmas gerek hayatta olmaz. Mal farkllatrmas ve reklamlar bunu bozar. C.Aklk Koulu: Tam bilgilenme gerek hayatta mmkn deildir.

17

REKABET PYASASI TRLER

Tam Rekabet

Aksak Rekabet

Satc Ynnden -ki yanl Monopol (Tek satc ve tek alc) -ift Monopol-Zincirleme (tek firma alta monopson, satta monopol)

Alc Ynnden

1)Monopol (tek satc, n alc) 2)Oligopol (az sayda satc, n alc) -Dopol -Triopol 3)Monopoll Rekabet (ok satc, n alc)

1)Monopson (tek alc, n satc) 2)Oligopson (az sayda alc, n satc) 3)Monopsonlu Rekabet (ok alc, n satc)

22-MONOPOL Monopol, ikame olanaklar snrl olan bir maln arznn tek firmann kontrol altnda olmasdr. Salt monopol gerek hayatta yoktur. 1-Monopoln Ortaya k Nedenleri Akdi Nedenler: Ayn mal reten firmalar anlaarak tek bir firma gibi hareket ederler -Kartel:Bir piyasadaki firmalarn rekabeti ortadan kaldrmak iin yaptklar anlamalardr. Firma tzel kiiliini korur. Sadece anlama yaplan konularda ortak hareket eder(Fiyat,miktar,blge karteli) -Trst: Firmalar birleip tek firma gibi hareket ederler. Fiili Nedenler: retim tesis leini ar byterek hem para bana maliyetini dren hem de piyasa gereksiniminin byk blmn reten firma monopolleir. Doal Nedenler: Bir Firma bir hammaddenin tm rezervlerine sahipse monopolleebilir. Yasal Nedenler: Yasalar ikamesi g bir maln tek retici ve satcs olma hakkn bir tek firmaya verebilir. -Mali Amal Yasal Monopoller:Devlete gelir salama amacyla -Sosyal Amal Yasal Monopoller:Baz sosyal hizmetlerin en iyi ekilde yaplmas iin -Hukuki Amal Monopoller:Patent verme ilemiyle haksz rekabet nlenir. 2-Monopolde Denge: Monopolcnn maksimum kar salayan retim miktarn ve sat fiyatn saptayabilmesi iin, Haslat erilerini (TH,OH,MH) ve Maliyetleri (TM,OM, MM) bilmesi gerekir. Monopolcnn maliyet erileri, tam rekabetteki bir firma ile benzerdir. Monopolcnn haslat erisi ise tam rekabetten farkldr nk tek satcdr ve piyasa talebi ile kar karyadr. A.Monopolcnn Talebi: Monopolcnn arz endstri arzn oluturur. Satlan maln ikamesi ne kadar gse karlat talep erisi o kadar az TH esnek olacaktr. Monopolc tek bana ya fiyat ya da retim miktarn belirler. Bunu yaparken talep erisini yani haslat erisini bilmelidir. B.Monopolcnn Haslat: Monopolcnn F4.M4 hangi fiyattan ne kadar mal satabileceini gsterir. Buradan haslat erisi elde edilir. a)Toplam Haslat:

Miktar 18 M4

Fiyat ve OH e>1

F4

e=1

TH = F x M TH = Fiyat x Miktar Eri zerinde talebin fiyat esnekliinin 1e eit olduu F4 fiyatnda TH maksimumdur. TH fiyat azaldka nce artan sonra azalan bir seyir takip eder ve toplam haslat erisi kubbe biimini alr. b)Ortalama Haslat: Monopolcnn OH erisi

TH e<1 Miktar OH = M =

F.M M = F

talep erisine zdetir.

c)Marjinal Haslat: Son satlan birimin toplam haslata yapt katky ifade eder. Negatif eimli bir talep erisi ile kar karya olan monopolcnn marjinal haslat daima ortalama haslattan Fiyat yada (fiyattan) dktr.

haslat

e>1 TH e=1 MH=0 F1 e<1 MH = M

Talep erisi doru eklinde olursa: -Talebin fiyat esnekliinin 1 olduu noktada MH OH sfr, TH maksimumdur. -Talebin fiyat esnekliinin 1den kk olduu Sat yerde MH negatiftir. MH Miktar -Talebin fiyat esnekliinin 1den byk olduu yerde monopolc dengeye gelebilir. C.Monopolcnn Ksa dnem Dengesi: Monopolc karn en yksek yapacak ekilde talebe ve miktara bakar. a)Toplam haslat ve Toplam Maliyete gre Denge Karar: Monopolc TH erisi ile TM erisi arasndaki mesafenin (kr) en fazla olduu retim TH yada TM TM hacminde dengeye gelecektir. Ada TH = TM dir, baaba noktas yani kara gei noktasdr. M1 M3 aras monopolc kr elde eder. M3ten sonra zarar B eder. Monopolcnn kar TH ile TM erilerinin A eimlerinin eit olduu M2 de maksimumdur.

TH

S Miktar M1 M2 M3 19

P,M,H MM A S F L K MH M1 M2 M3 T=OH Miktar OM

b) Marjinal Maliyet ve Marjinal Haslata gre Denge Karar: Firmann MMnin MHa eit olduu D noktasnda karn maksimum klar. FSLK kadar kr elde eder. Normal karn zerinde olan bu kara monopolc kar denir. Uzun dnemde yeni firmalar endstriye giremediinden ksa dnemdeki ar kr uzun dnemde devam eder. 3-Monopolde Fiyat Farkllatrmas: Monopolc toplam krn daha da artrmak iin ayn mal farkllatrarak ya da farkl fiyatlardan sat yapabilir. A.Fiyat Farkllatrmasnn Koullar: -Farkl fiyat uygulanacak olan piyasalar arasnda kesin ve devaml bir ayrm olmaldr. -Ayrm yaplan piyasalarn talep yapsnn ve talebin fiyat esnekliinin farkl olmas gereklidir. -Ayrm maliyeti nemsiz olmaldr.

B.Fiyat Farkllatrmas Trleri: a) 1.derece (Tam) Fiyat Farkllatrmas: Monopolc piyasadaki talep yapsna bakarak farkl fiyat uygulayp tketici rantnn hepsini almay hedefler. b) 2.derece Fiyat Farkllatrmas: Monopolc ayn mal farkl fiyatlardan piyasaya srer ve tketici rantnn bir ksmn alr. NOT: Tepe Noktas Fiyatlamas: Bir kamu monopolnn rnne olan talebin en youn olduu dnemdeki kapasiteyi karlamak iin yaplan retimin yksek marjinal maliyetinin satn alanlara yanstlmasdr. c) 3.derece Fiyat Farkllatrmas: Monopolc farkl talep esnekliine sahip farkl gelir gruplarna maln farkl fiyatlardan satar. Maln kk ksm talep esnek olmayan yerde byk ksmn talep esnekliinin byk olduu yerde satar. 4-Monopoln Eletirisi: Tam rekabetten monopole geilirse retim kslr daha yksek fiyattan sat yaplr. Bu kaynak dalmn bozar buna monopoln etkinsizlii denir. retimin kslmas tketici rant kaybna yol aar bu da monopoln sosyal maliyetidir. -Optimal kaynak dalmn bozar -Gelir dalmn bozar -Reklamlar kaynak israfna yol aar 23-MONOPSON ve FT MONOPOL ok sayda firma tarafndan retilen bir mal tek firma tarafndan satn alnp yeniden ok sayda tketiciye satlabilir. Firma alta

P,M,H

MH FT

MSAM OSAM

Fiyat, maliyet

MSAM OSAM

B FR,FM F C MM MR OH Miktar A A

Miktar

monopsoncu satta monopolc olduundan bu piyasaya ift monopol yada zincirleme monopol denir. ift monopolcnn maliyet erileri yerine

20

satn alma maliyeti erileri kullanlr. AA monopson piyasada ok sayda firmann arz erisidir. Ayn zamanda monopsoncunun maliyet erisidir. Monopsoncunun daha fazla mal almas iin daha yksek fiyat demesi gerektiinden MM daima fiyatn (OM) zerindedir. AA monopsoncunun satn ald maln piyasa arz erisi yani OM erisidir. TT piyasa talep erisi yani OH erisidir. Firma MH = MM da dengeye gelir. Mm kadar mal Fden alr, FTden satar. FTBCF kadar kr elde eder. ift monopolc firma krn bir ksmn reticinin bir ksmn tketicinin srtndan kazanr. 24-MONOPOLL REKABET PYASASI 1-Tanm: Tekelci rekabet piyasas da denir. ok sayda firma tarafndan retilen benzer mallarn farklym gibi gsterilip firmalarn monopolletii piyasadr. Mal Farkllatrmas: Mallarn, farkl renk, koku, grn, desen, ambalaj ve isim altnda piyasaya srlmesidir. Reklam ok nemlidir. Piyasaya Giri- k-Satc Says: Giri k serbesttir. Mal retimi byk sermaye gerektirmez. Mallar arasndaki ikame ilikisi: mallar yakn ikame mallardr. 2-Ksa Dnem Firma Dengesi: Firmann karlat talep erisi sol yukardan sa aaya seyreder. Esneklii monopolnkinden fazladr. MM=MH eit olduu retim miktarnda dengeye gelir. Mal tantma masraflar maliyete eklenir. Ksa dnemde ar kar elde eder. 3-Uzun Dnem Firma Dengesi, Kapasite ve lek sorunu: Uzun dnemde ar kar yeni firmalar endstriye eker ve talep erisi sola kayar kar azalr. 4-Eletirisi: *Kaynak dalmn bozar. *Gelir dalmn bozar. *Reklamlardan kaynaklanan israf 25-OLGOPOL Oligopol: Birbirlerine etki edebilecek kadar az sayda satcnn sonsuz sayda alc ile kar karya geldii bir piyasadr. Ka tane firma olursa olsun, bir firmann ald karar dierlerini etkiliyorsa piyasa oligopoldr. Oligopolde firma kararlarnda bamsz deildir. Tam Oligopol:Mal homojense Noksan Oligopol: Mal farkllatrlmas varsa yani mal heterojense 1-Piyasa Talebi ve Oligopolcnn Talebi: Oligopolc fiyat deiiklii karsnda rakiplerinin tepkilerini bilemediinden kendi talep erisini de tahmin edemez. 2-Oligopolc Dengesi: Oligopolcnn retim ya da fiyat zerindeki kararna kar rakiplerinin tepkisi farkl olacandan, her muhtemel tepkiye gre farkl bir oligopol denge teorisi oluturulabilir. 1.grup Teoriler:Firmalar rekabeti ve savadr. Fiyat reklam ve modelde rekabete girerler. 2.grup Teoriler:Rekabetten zarar grmek istemeyen oligopolcler bir monopolc gibi hareket ederek kar paylaacak anlamalar yaparlar. A.Cournot Dopol Modeli: *iki firma *mal homojen *retim maliyeti yok Firma kendine en yksek kar salayacak retim miktarn belirler bunu gren dier firma tepki verir ve zincirleme etki oluur, piyasa dengeye gelinceye kadar byle srer. B.Sweezy Modeli(Dirsekli Talep Erisi ): Oligopol piyasasnda iki talep erisi vardr. Firmann talep erisi ve endstri talep erisi. Firmann talep erisi daha esnek yani yatktr. Firma fiyat drrse rakipleri onu izler, ykseltirse izlemez. Firma P,C M! Kadar reterek kar maksimizasyonu salar ve dengeye gelir. C.Ortak Karn Maksimizasyonuna Ynelik Kartel: Firmalar rekabetten korunmak iin kartel anlamalar yaparak darya kar monopol gibi hareket ederler. Oluturulan rgt, toplam retimi her firmann marjinal maliyeti eit olacak tarzda datr ve endstrinin toplam retim maliyeti minimum klnr.

Q M1
3-A.Oligopoln Eletirisi: retimin kslmas kaynak dalmn bozar, normal karn zerinde kar elde edilmesi gelir dalmn bozar ve ayrca

reklamlar israfa yol aar. B.Tekellemeye Kar Anti-Trst Politika: Oligopolc firmalarn aralarnda anlaarak ya da birleerek tekel gc elde etmelerini yasaklamaya ynelik yasal dzenlemelerdir. a)Tekel Gc(Monopol Gc): Firmalarn fiyat retim ve karlarn rekabet piyasasndaki dzeyden ne oranda uzaklatn gsterir.

21

i.Karllk Dzeyi ve Lerner Endeksi: Firmalar normal karn zerinde bir kar elde ediyorsa tekel gcne sahiptir.
LERNER ENDEKS

= Fiyat - MM Fiyat

Tekel Gc

ii.Piyasa Younlama Oran: Bu piyasada bulunan en byk satc ya da satclarn piyasann yzde kan kontrol edebildiini gsterir. Bu firmalar rekabeti ortadan kaldrmak iin yatay ve dikey olarak anlama ya da birleme yapabilirler. b)Anti- Trst Politikalar 1890 Sherman Kanunu(ABD) 1914 Clayton Kanunu 1950 Celler Kefauver Kanunu 1957 AB(Roma Anlamas) c)lkemizde Rekabetin Korunmas :Sanayide tekelleme fazladr. 1994 Rekabetin Korunmas Hakkndaki Kanun 26 FYAT TEORSNE ELETR VE KAR MAKSMZASYONU DIINDA HEDEFLER Neo-Klasik teoride her firmann nihai amac, kar maksimizasyonudur. Bunun iin firmalar retimlerini MM = MH eit oluncaya kadar artrr ve sat fiyatn da bu retim miktarna gre belirler. 1-Neo-Klasik Teorinin Eletirisi: Gerek hayatta firmalar kar maksimizasyonuna ok fazla ynelmemektedir. Ayrca talep ve maliyet fonksiyonlarndan habersiz olduklarndan MM = MH eitliine ynelemezler. 2-Sat Maksimizasyonu teorisi (Baumal): letmenin sahibi olmayan ancak g ve hret peinde koan yneticilerin irket ortaklarn tatmin eden asgari bir kar elde ettikten sonra iletmeyi bytmeyi tercih eder. 3-Pazar pay ve Tatmin Edici Kar Teorisi (H.Simon): Firmalar tatmin edici bir kar elde edebilecekleri belirli bir retim dzeyini hedefler. Bu retim miktarn srdrmeyi ve piyasadaki Pazar payn korumay ama edinirler. 4-Tam Maliyet Fiyatlamas: Tam maliyet modelinde firmalar sat fiyatn saptarken ortalama deiken maliyeti (ODM) temel alp buna sabit masraflarn payn (OSM) ve kar marjn ilave ederler. 27 RETM FAKTRLERNN FYATLANMASI 1-Faktr Talebi: retim faktr talebi belirli bir piyasada belirli bir dnemde o faktrn fiyat dndaki etkenler sabitken eitli fiyatlardan satn alnmak istenen faktr miktarlardr. A.Faktr Talebinin zellikleri: retim faktrleri gereksinmelere yant veren mallarn retimi iin gerekli olduundan retim faktrleri talebi dolayl taleptir. Faktr talebinin kayna tketici tercihleridir. B.Firmann Faktr Talebi: Firma faktrlerden marjinal rn haslat = marjinal faktr maliyeti eitliine karlk gelen miktarda satn alacaktr. Faktr piyasasnda tam rekabet varsa, firma ayn fiyatta diledii kadar satn alr. Faktr arz erisi ayn zamanda faktrn firmaya marjinal satn alma maliyetini (MSM) ve ortalama satn alma maliyetini (OSM) de verir.

F F1 F2 F3 F4 F5 x Mar.rn haslat Deiken faktr maliyeti MSM=OSM Ortalama rn haslat MSM=OSM

Marjinal rn haslat = Marjinal Fizik rn x Fiyat

Faktr Fiyat A1 A2 A3 22 Faktr Miktar

F3 F2 F1

F1de firma x kadar faktr talep eder. Bylece marjinal faktr maliyeti = Marjinal rn haslat eitlii salanr. Faktr talep erisi ortalama rn haslat erisi altnda kalan marjinal rn haslat erisi ile zdetir. Piyasa faktr talep erisi, piyasadaki firmalarn faktr talepleri toplamna eittir. 2-Faktr Arz: Belirli bir dnemde eitli fiyatlardan satlmak istenen faktr miktarlarn ifade eder. Tm faktrler ksa dnemde tm ekonomi asndan esneklikleri ok kktr hatta sfrdr. 3-Faktr Fiyatnn Oluumu

M Tm ekonomi faktr arz Endstri faktr arz F F L

M Tek firma iin faktr arz S K OH d Ff

A.Faktr Piyasasnda denge koulu: Firmalar kr maksimizasyonu iin faktr almn, marjinal haslat(MH) marjinal faktr maliyetine (MFM) eit oluncaya kadar srdrecektir. B.Hem Faktr Hem de Mal Piyasasnda Tam Rekabet Koullar Varsaymnda Faktr Fiyat Faktr arz ve talebinin kesitii nokta denge noktasn verir. Baka bir deyile marjinal faktr satn alma maliyeti (MFM) ile marjinal rn haslat (MH) erisinin kesitii d noktasnda dengeye gelir.

F=OFM=MFM

MH=MD

M 28 EMEK ve CRET cret emein retimden ald paydr. Yani emek faktrnn fiyatdr. 1-Emek: Faydal bir mal ya da hizmet retmek amacyla sarf edilen her trl insan abas emek faktrdr. Emek iiye baldr. Bu yzden biriktirilemez ve hareketlilii azdr. 2-cret: cret retime emeiyle katlanlarn retimden aldklar pay ya da ksaca emein fiyatdr. -Nominal cret: inin emei karl ald para miktardr. -Reel cret: inin nominal cretiyle satn alabilecei mal ve hizmet miktarn ifade eder. Reel cret = Nom. cret _____________ Fiyat Endeksi

3-cret Teorileri A.Asgari Geim Dzeyi Teorisi (Tun Kanunu): D.Ricardoya gre cret dzeyi emein maliyetine baldr. Emein maliyeti iinin yaamn ve soyunu devam ettirmesi iin gerekli asgari geim dzeyidir. Ricardo bunu Malthusun nfus kanununa dayanarak aklamtr. Malthusa gre dnya nfusu geometrik dizi eklinde artarken, gda maddeleri aritmetik dizi eklinde bir art gsterir. Ricardo buna dayanarak uzun dnemde cretler asgari geim dzeyinde dengelenir. nk iiler arasnda rekabet oluur der. Buna Tun Kanunu denir.

23

B.cret Fonu Teorisi: A.Smith ne srm, J.S. Mill geniletmitir. Ortalama cret ekonomideki toplam cret fonunun ii saysna blmyle bulunur. C.Marjinal Verimlilik Teorisi: Serbest rekabet koullar altnda ii cretleri emein marjinal verimliliine eittir. -Teori ancak emek piyasasnda tam rekabet koullarnn varl halinde geerlidir. -Tam istihdam gereklidir. 4-Emek Arz: Emek arz belirli bir piyasada belirli cret bir dnemde cret dndaki faktrler sabitken eitli C cretler dzeyinde iilerin almaya raz olduklar sreleri W3 ifade eder. Emek arzn, iinin zevk ve tercihleri, iinin satn alaca mal ve hizmetlerin fiyat belirler. cretler ykseldike arz edilen emek miktar nce artarken belirli W2 bir cret dzeyinden sonra azalmaya balayabilir. Buna B tersine dnen (tersine esnek) emek arz erisi denir. Piyasa arz erisi de buna benzerdir. 5-Emek Talebi: Emek talebi belirli bir piyasada eitli cretlerde istihdam edilmek istenilen emek miktarn Emek W1 ifade eder. Emek talebi emein marjinal verimliliine miktar baldr. Emek talep erisi, marjinal rn haslat erisine zdetir. 6-cretin Oluumu: -Tam Rekabette *iler rgtlenmiyor *ok sayda firma var Bu koullar altnda; 1.Durum: Emek arz pozitif eimliyse yani cretle doru orantl ise cret arzla talebin kesitii yerde oluacaktr. Bu durumda geici isizlik olmaz. Devlet asgari cret uygularsa isizlik doar. 2.Durum: Emek talebi tersine esnekse emek arz ve talebinin kesitii 2 denge noktas oluur. D 1 kararl, D2 kararsz dengedir. cret D1in altna derse, dmeye devam eder; stne karsa kmaya devam eder. W -Aksak Rekabette, iiler sendika kurar, iverenler rgtlenir. cret pazarlk gcne baldr. Yalnz cret asgari yaam D1 W2 dzeyinin altna ve marjinal verimliliin stne karlamaz. cret bu aralkta pazarlkla belirlenir. ilerin silah grev, iverenin silah lokavttr. 7-cret Farkllklar: cret farkllklarnn ana sebebi her i kolunda talep edilen igc miktarnn arz edilen igc W1 D2 miktarndan farkl olmasdr. Eitim ve yetenek farkndan kaynaklanan igcnn homojen olmamas, meslek seerken emek sadece paraya deil zevklere ve yoruculua baklmas ve emein mobilitesinin az olmas cret farklarna sebep olur. 29 TOPRAK VE RANT 1-Toprak (Doal Kaynaklar): Toprak insann retim esnasnda doada hazr bulduu ya da doann retim iin kendisine kazandrd tm elerdir. Topran arz esneklii sfrdr. 2-Rant: Topran retimden ald pay, topran fiyatdr. 3-Rant eitleri A.Diferansiyel Rant (D.Ricardo) Topran farkl verimlilikte olmasndan kaynaklanan ranttr. Daha verimli topraa sahip olanlarn ayn aba sonucunda daha az verimli topraa sahip olanlara gre elde ettikleri gelir ranttr. -Tarmda azalan verimler geerlidir. -Nfus art sonucu daha verimsiz topraklarn retime almas -Piyasada tek fiyatn olmas Topraklarn tketim merkezine uzaklk farkndan doan rant: Tama giderlerinin farkl olmas rant yaratr. Tketim merkezine yakn olan iletmeler uzak olanlara gre daha fazla gelir elde eder aradaki fark diferansiyel ranttr.

24

B.Mutlak Rant ya da Ktlk Rant: Nfus art sonucu topraklar yetersiz hale gelir. Bu kt faktre sahip olanlar sadece topraa sahip olduklar iin bir gelir elde ederler buna mutlak rant denir. 4-Dier Rant Kavramlar Kent Rant: Kentteki binalarn yada arsalar konumundan doan rant Kalite Rant Kabiliyet Rant: Ayn verimdeki topraktan daha kabiliyetli insanlar daha fazla rn alr, bundan doan ranttr. Rant Benzeri: Ksa dnem toprak dndaki retim faktrlerin yada mallarn arzlarnn esnek olmamasndan ortaya kar. Tketici ve retici Rantlar 30 SERMAYE VE FAZ 1-Sermaye: retim esnasnda insana yardmc olan ve onun verimini artran doal kaynak dndaki her trl maldr. 2-Faiz: Tasarruf sahiplerine tasarruflarn dn vermeleri karl denen bedeldir. Faiz para halindeki sermayenin kirasdr. 3-Faiz Teorileri A.Reel Faiz Teorileri (Klasik-Neoklasik): Klasik ve Neoklasiklere gre faiz oran sermaye arz ve talebinin karlat sermaye piyasasnda oluur. Sermaye Arz: Faiz Tketimi ertelemenin bedelidir. Sermaye arz tasarruf arzdr. Faiz oran arttka tasarruf artar. Sermaye Talebi: Giriimcinin yatrm talebidir. Giriimci sermaye talep S ederken sermayenin maliyetine ve sermayenin marjinal verimliliine bakar. Sermayenin marjinal etkinlii faiz oranndan bykse yatrm yapar. Faiz Haddinin Olumas: Denge sermaye arz ve talebinin kesitii D yerde oluur. Kararl dengedir. B.Parasal Faiz Teorileri (Keynes): Faiz para piyasasnda para arz ve i I talebi tarafnda belirlenir. Tasarruf likiditeden vazgemenin bedelidir. C.Genel Faiz Teorisi(dn verilebilir Fonlar Teorisi): Faiz haddi dn verilebilir fonlarn arz ve talebine baldr. dn verilebilir M fonlarn arz ve talebinin kesitii yerde oluur. 31 GRM ve KR 1-Giriim: retimin riskini, retilen maln sat olanaklarndan kaynaklanan belirsizlii stlenerek her 3 faktr bir araya getirip retime koan kiilere giriimci denir. 2-Kr: retimden giriimcinin ald paydr. Ekonomik Kar:Giriimcinin haslat-faktr demeleri ald paydr. Muhasebe Kr: Toplam sat haslatndan retim masraflar ktktan sonra kalan ksmdr. *Rant cret ve faiz nceden belirlidir kar belli deildir. *Rant cret ve faiz maliyet unsurudur kar deil *Giriimcinin karl alanda retim yapmas kaynaklar rasyonel datr. Ekonomide hangi mallar retilecek sorusuna zm bulunur. 3-Kr Teorileri -Yeniliklere Bal kar(J.Schumpeter): Kar bir takm yeniliklerin dinamik giriimciler tarafndan ekonomik faaliyetlere uygulanmas sonucu ortaya kar. -Risk ve Belirsizlie bal kar(F.H.Knight): Kar gelecein belirsizliinden doan riskin karldr. -Smr Teorisi(K.Marx): Kapitalistin iiyi smrerek kendine mal ettii artk deer iilerin retimdeki katklar ile kapitalistin onlara cret olarak dedii miktar arasndaki farktr. -Piyasa Rekabetinden Doan Kar: Tam rekabetin aksamas sonucu kar oluur. -Konjonkturel dalgalanmalardan Doan Kar: Piyasa durgunluktan canlanmaya getiinde firmalarn yksek fiyattan mal satarak elde ettikleri kar. 32 GELR DAILIMI POLTKASI levsel Gelir Dalm (Fonksiyonel): retim faktrlerinin retim haslasndan aldklar pay gsterir.

25

Kiisel Gelir Dalm: Bir lkede belirli bir dnemde yaratlan milli gelirin o lkedeki kiiler arasndaki dalmdr. 1-Gelir Eitsizliinin llmesi A.Lorenz Erisi: OAda gelir adil dalmtr. Gbek bydke eitsizlik artar. B.Gini Katsays: 0 ile 1 arasndadr. 1e K yaklatka adaletsizlik artar. %100 2-Gelir Dalm Adaletsizliinin Nedenleri: -cret farkllklar -Piyasann rekabet yaps Mutlak eitlik dorusu -Toprak mlkiyetinin adaletsiz dalm -Blgeler aras gelimilik farklar 3-Gelir dalmnda Eitsizlii azaltc Politikalar -Devletin Gelir Oluum Srecinde Mdahalesi *cret farklarn azaltmaya ynelik mdahale *Asgari cret uygulamas 0 Nfus *Faiz oranlarna mdahale *retici ve tketiciyi korumak amacyla tarmsal rn fiyatlarna mdahale *Rekabeti engelleyici uygulamalar yasaklayan dzenlemeler *Toprak reformu *Blgeler arasndaki gelimilik dzeyi farklarn azaltc tedbirler *Sermaye piyasasnn gelimesini salamak *Enflasyonla mcadele -Devletin Gelirin Elde Edilmesinden Sonraki Mdahalesi Zenginlerden ok vergi alnr fakirlerden az, buna gelirin yeniden dalm denir.

Gelir

L %100

33 DISALLIKLAR ve PYASA BAARISIZLII Herhangi bir fiyatlandrma ve dolaysyla satn alma olmakszn bir karar biriminin baka bir karar birimine salad fayda yada zarar dsallk denir. retimde Negatif Dsallk:Firmann evreye verdii zarar retimde Pozitif Dsallk: Firmann bedelsiz olarak baka reticiye salad fayda Tketimde Negatif Dsallk: Tketim esnasnda dier insanlara verilen zarar. Tketimde Pozitif Dsallk: tketim esnasnda dier insanlara salanan yarar. Piyasa Baarszl: Piyasa mekanizmasnn temel ekonomik sorunlarn zmnde etkinlikten uzaklamasna denir.

26