Professional Documents
Culture Documents
GENELLEME (Generalization)
Varlk kmeleri arasnda zel ilikiler bulunabilir, bunlarn en nemlisi ait olma ilikisidir. Alt dzey varlk kmeleri genellenerek bir st dzey varlk kmesi oluturulabilir.
Genelleme rnei
VSZ-HES (vadesiz hesap) ile VL-HES (vadeli hesap) kmeleri genellenerek BANKA-HES (banka hesap) varlk kmesi oluturulabilir.
Genelleme rnei
VSZ-HES ile BANKA-HES varlk kmeleri arasndaki iliki zel ilikidir (ait olma ilikisi). Her VSZ-HES bir BANKA-HESdir biiminde ifade edilebilecek bu ilikiye ISA (is-a) ilikisi ad verilir.
Genelleme rnei
ISA ilikisi st dzey bir varlk tr ile bunun alt trleri arasnda kurulan zel bir ilikidir. ISA ilikisinde st dzey varln nitelikleri kaltm yoluyla alt dzey varlk trlerine geer.
KMELEME (Aggregation)
Varlk-iliki modelinde veri modellemeyi kolaylatran kavramlardan biri de kmeleme kavramdr. Bilindii gibi iliki kmeleri iki ya da daha ok saydaki varlk kmesi arasnda kurulur. kiden ok sayda varlk kmesi arasnda kurulan ilikiler, ounlukla, hem semantik adan hem de iletimsel adan uygun zmler oluturmazlar.
Kmeleme rnei
ALIAN, PROJE ve MAKNE varlk kmeleri arasndaki l PM ilikisini dnelim.
_No
Ad
Soyad
K_Sre
P_No
P_Ad
P_Bte
ALIAN
PM
PROJE
MAKNE
M_No
M_Ad
M_Tr
Yeri
Kmeleme rnei
PM iliki kmesindeki *,p,m+ ls alan 'nin p projesinde altn ve bu proje iin m makinesini kullandn gsterecektir. Bu iliki hangi alann hangi projelerde altn ve hangi alann hangi proje iin hangi retim makinesini ne kadar sre kullandn gsterecektir.
_No Ad Soyad K_Sre P_No P_Ad P_Bte
ALIAN
PM
PROJE
MAKNE
M_No
M_Ad
M_Tr
Yeri
Kmeleme rnei
Bu ilikinin uygun bir dzenleme olmad grlmektedir. Nedenleri:
alanlar ile projeler arasndaki grevlendirme bilgisi makine kullanmndan bamsz yaplamamaktadr. Bir alann bir projedeki grevlendirme bilgisi, kullanlan makine says kadar tekrarlanmaktadr.
_No Ad Soyad K_Sre P_No P_Ad P_Bte
ALIAN
PM
PROJE
MAKNE
M_No
M_Ad
M_Tr
Yeri
Kmeleme rnei
Bu l iliki hem gereksiz tekrarlar ierir, hem de istenmeyen durumlara yol aabilir. Bu nedenle bu l iliki yerine iki tane ikili iliki kullanmak daha uygun bir zmdr.
_No Ad Soyad K_Sre P_No P_Ad P_Bte
ALIAN
PM
PROJE
MAKNE
M_No
M_Ad
M_Tr
Yeri
Kmeleme rnei
n _No Ad Soyad
ALITII K_Sre n
ALIAN
PM KULLANDII MAKNE
PROJE
M_No
M_Ad
M_Tr m
Yeri
Kmeleme rnei
Daha nce yaplan tanma gre ikili iliki iki varlk kmesi arasnda kurulur. Kmeleme kavram varlk kmeleri ve aralarndaki ilikinin kmelenmesini ve bu kmenin bir varlk kmesi gibi dnlmesini salar.
_No Ad Soyad P_No P_Ad P_Bte
ALIAN
ALITII n
PROJE
M_No
M_Ad
M_Tr
Yeri
Kmeleme rnei
Bylece ALIAN ve PROJE varlk kmeleri ile aralarndaki ALITII ilikisi kmelenir; KULLANDII ilikisi ise bu kme ile MAKNE varlk kmesi arasnda kurulur.
_No Ad Soyad P_No P_Ad P_Bte
ALIAN
ALITII n
PROJE
M_No
M_Ad
M_Tr m
Yeri
Kmeleme rnei
Kmeleme kavram, ikili bir ilikinin iki varlk kmesi arasnda olduu gibi bir varlk kmesi ile bir iliki kmesi, ya da iki iliki kmesi arasnda kurulmasn olanakl klar. Not: Varlk-iliki izeneklerinde, izimin karmaklamamas iin, genellikle kmelemeyi gsteren kesikli dikdrtgenlere yer verilmez.
zm 1
Veri tabannda her bileenin kodu, ad, tantc aklamas, stok miktar ile hangi satcdan satn alnd verilerinin bulunmas isteniyor.
Satc_Kodu
Satc varlndan elde edilecei iin yazlmayabilirdi.
Kodu
BLEEN
Ad
Miktar
Aklama
zm 2
Her satcnn numaras, ad, adresi ve telefon numarasnn veri tabannda yer almas isteniyor.
Ad Kodu
SATICI
Adresi
Telefon_No
zm 3
Her bileen tek bir satcdan satn alnyor; ancak ayn satcdan birden ok bileen alnabiliyor.
Kodu Ad BLEEN Miktar Aklama Adresi Telefon_No
n
Satn Alma
Ad
Kodu
SATICI
zm 4
Her rnn kodu, ad, birim fiyat ve stok miktar gerekiyor.
Ad
Kodu
RN
Stok_Miktar
Birim_Fiyat
zm 5
Bu rnn retilmesi iin hangi bileenlerden kaar adet gerekli olduu nem tayor.
Adet
n
m
BLEEN
retim
RN
Bil_Kod
rn_Kod
zm 6
Her rn bileenlere varolma bamldr.
Bu durumda BLEEN stn (dominant) varlk, RN ise baml (subordinate) varlktr.
Adet Kodu Ad
Kodu Ad
BLEEN Miktar Aklama
n
retim
RN
Birim_Fiyat
Stok_Miktar
zmn Tamam
Ad Kodu
Telefon_No Tarih
SATICI
1
Adresi Adet
Satn Alma
Adet
Kodu
Ad
Ad
BLEEN
retim
RN
Miktar
Aklama
Kodu
Birim_Fiyat
Stok_Miktar
Alternatif Gsterimler
liki Kavram
liki (relation) kavram bu modelde matematiksel bir kavramdr. Daha nce grdmz Varlk-liki modelindeki iliki ile kartrlmamaldr. Aslnda bu modeldeki iliki, Varlk-liki modelindeki hem varlklarn hem de ilikilerin yerini tutar.
rnek
D1 = {a, b, c} D2 ={1, 2, 3} D3 = {x, y} olsun. Bu alann kartezyen arpm 3x3x2 = 18 adet 3-okludan oluan bir kmedir.
D1 x D2 x D3 = { [a,1,x], [a,2,x], [a,3,x], [a,1,y], [a,2,y], [a,3,y], [b,1,x], [b,2,x], [b,3,x], [b,1,y], [b,2,y], [b,3,y], [c,1,x], [c,2,x], [c,3,x], [c,1,y], [c,2,y], [c,3,y] }
rnek
Eer A, B, C niteliklerinin deer alan srasyla D1, D2 ve D3 ise, bu deer alan zerinde tanml, emas R(A, B, C) olan bir r ilikisi rnein aadaki gibi olabilir.
r = {[a,2,x], [a,2,y], [a,3,y], [b,1,x], [c,1,y], [c,3,x]}
rnek
rnek olan r ilikisi 3 kolon, 6 satrl bir tablo olarak grlebilir. likinin nitelikleri tablonun kolonlarna kar gelir ve kolon balklarna niteliklerin adlar yazlr. likinin oklular (kaytlar) ise tablonun satrlarna kar gelir.
Nitelik simleri A a a Deer Alanlar (Kaytlar) a b c c B 2 2 3 1 1 3 C x y y x y x
liki Anahtarlar
liki kuramna gre her ilikinin mutlaka bir anahtarnn bulunmas gerekir. Bir ilikinin niteliklerinin bir ya da birka altkmesinin deerleri tm kaytlarda birbirinden farkldr. Bu zellie sahip nitelik altkmelerine ilikinin sper anahtar denir. Sper anahtarlar ilikideki kaytlar (satrlar) tekil belirleme zelliine sahiptir.
liki Anahtarlar
Eer bir sper anahtarda artk nitelik yoksa (sper anahtar oluturan nitelik grubunun hibir z altkmesi ilikinin bir sper anahtar deilse) bu sper anahtara aday anahtar veya iliki anahtar, ya da ksaca anahtar denir. Uygulama asndan nemli olan sper anahtar deil iliki anahtardr.
liki Anahtarlar
liki anahtar hem ilikideki kaytlar tekil belirleme zelliine sahip olan hem de iinde artk nitelik bulunmayan bir nitelik grubudur. En kt koullarda iliki anahtar tm niteliklerden oluur. Her ilikinin anahtarnn ya da anahtarlarnn bilinmesi son derece nemlidir.
Birincil Anahtar
likisel veri tabannda bir tablonun benzer deerler iermeyen (tekil : unique) bir stunu ya da birka stunu birlikte birincil anahtar (primary key - PK) olarak tanmlanabilir. Birincil anahtar bir aday anahtardr ve sz konusu varln kaytlarn en iyi biimde karakterize eden anahtardr. Birincil anahtar tanmlandnda u ekilde bir snrlama konulmu olacaktr:
Birincil anahtar NULL (bo) deerleri veya birbirinin ayn deerleri ieremez.
D Anahtar
Bir d anahtar (foreign key - FK) bir stun veya ok saydaki stunlarn birleiminden oluur. D anahtar ayn tablo ya da baka bir tablodaki bir birincil anahtar ile eletirilir.
PK FK PK
No
25 13 28
Ad
Burak Dilay
BlmNo
10 20
BlmNo BlmAd
10 20 30 Personel Muhasebe Sat
Begm 10
liki emas
likinin ad ile iliki niteliklerinin adlarndan oluan tanm deyimine iliki emas denir. liki emasnn zet gsterimi R(N1, N2, .... , Nk) biimindeki tanmdr (ayrntl iliki emasnda ise niteliklerin deer alanlar, veri trleri, btnlk kstlamalar gibi ileride grlecek tanmlar da yer alr). liki emasnda genellikle, ilgili niteliklerin alt izilerek, iliki anahtar gsterilir.
Veri Taban An
Veri tabanlarnda srekli olarak veri ekleme, silme, gncelleme ilemleri yaplmaktadr. Bu ilemler neticesinde veri taban srekli deiime urar. Veri tabannn herhangi bir andaki durumu ok nemlidir ve buna veri taban an (database instance) ad verilir. VTYSler bu tip ilemler iin her defasnda disk eriimi yapmak yerine, sk kullanlan tablolar RAM zerinde tutarak eriim hzn arttrrlar. Belirli zaman aralklar ile RAMdeki deiimler disk dosyalarna aktarlr.