Professional Documents
Culture Documents
com
Prof. Dr. Sina AKN TEOR DERGS - Mart 2006 A Siyasal Bilgiler Fakltesi E. retim yesi
http://genclikcephesi.blogspot.com
ideolojisinin bir taban artk olumutu. Taban, Padiaha zorla bunu kabul ettirmiti. Onun iin burada sz konusu olan Islahat deil, devrimdi diyebiliriz.
(Mslmanlarn) aalk-eyhlik dzeninde (feodal bir dzende) yayor olmalaryd. Saray, padiahlk olarak "sper aa", halifelik olarak sper eyh konumundayd ve bu dzenin doal nderliini yapyordu. Trklerin %95'inin okuryazar olmamas dzenin gerei ve sonucuydu. Zaten T'nin amac da toplumu dntrmek, Trkleri, Mslmanlar acl, kapitalist bir dzene tamakt. Demek ki aalk ve eyhlik T'nin hasmyd. 31 Mart olayndan sonra tahta Sultan Reat gibi yumuak ve edilgin bir padiahn gelmesi, T iin olaanst bir talihti. Ama br Saray mensuplar kart tavrlarn srdrmlerdir. Merutiyet, yani seilmi Meclisli-hkmdarlk dncesine hibir Osmanl padiahnn akl ve gnl yatmamtr. Sultan Reat'n uyumluluu bir kabulden ok, kiilii gerei, bir tahamml gsteriyordu. Tabii aalk ve eyhlik dzeninin her kademesi de, her frsatta T'nin karsna dikilmitir. Aalk ve eyhliin byk mttefiki emperyalizm idi. Onun iin de emperyalizm T'nin amansz dman oldu. nk "hasta adam" ilan edilmi olan Osmanl Devleti'ni canlandrmak isliyordu T. Ve bunu istemekle kalmyor, bunu gerekletirecek yollar biliyor, gerekli beceri ve gc gsteriyordu. Ama yle olacak olursa emperyalizmin Osmanl'da smrsn srdrme arzusu, sras gelince Osmanl'y paralama ve yok etme arzusu gme giderdi.
dzenleyen Prens Sabahattin her zaman ngilizlerin yakn desteinden yararlanyordu. ngilizler Hareket Ordusunun stanbul'a gitmesini nlemek iin uramlar, tutuklanan Sabahattin ngiliz Bykelisi'nin mdahalesi ile serbest braklmt. Mahmut evket Paa'nn ldrlmesiyle balayan darbe giriimi de, anlalan, Sabahattin'in iiydi. Paa'nn katilleri suikasttan sonra bir ngiliz evine sndlar. te yandan, Balkan Sava'n rgtleyen, Bulgaristan, Yunanistan, Srbistan ve Karada' Osmanl'ya kar bir araya getiren Ruslarla ngilizler olmutu. talya Trablusgarp'a saldrmadan hemen nce verdii ltimatom notasnda aka T'yi hedef almt. Oysa devletleraras ilikilerde bu lkenin i siyasetine kabul edilemez bir mdahaleydi. Balkan Sava srasnda T Babli Basknyla yeniden ktidar olduunda, Londra'daki byk devletler temsilcileri brakmay bozmak iin gereke yapmlard. Fransz basn ve kamuoyu da genellikle T'ye ynelik nefret kampanyasna katlmaktan geri kalmad.
dersleri aldn, Selanik'te Hukuk mektebine yazldn (bitiremedi) gryoruz. Fakat bunlardan nce Edirne de Yahudilerin Franszca eitim yapan Alyans sraelite niverselle okulunda Trke retmenlii grevine getirilmi olmas, bir miktar "mrekkep yalamln" gstergesi saylabilir. Ne de olsa mstantik (sorgu yargc) olu idi. Yine artc olan Talat'n az konumas, konutuu zamanda dikkati eken bir belagatinden sz edilmemesiydi. Oysa genellikle bir nderin iyi konumas, insanlar konumasyla etkileme gcne sahip olmas beklenir. Talat'n bu eksiklerine karn nder olarak sivrilmesi kimi zelliklerinin nemini vurgulamaktadr. Bunlar, zeks, idealizmi, devrimcilii, alkanl, rgtldr. Aubrey Herbert bir ngiliz yarbayyd. Trke biliyordu ve Trkiye'ye birok vesilelerle gelmi, Talat ve Damat Ferit gibi Osmanl siyaset adamlar ile ilikiler kurmutu. Demek ki, bir Trkiye uzmanyd. Daha sonra muhafazakr partiden Avam Kamaras yesi seildi. Mtarekede orada Osmanly gzeten, hkmeti eletiren kimi klar oldu. Damat Ferit ile mektuplayordu. Anlarn Ben Kendim adyla yaymlad. Onun anlattna gre mtarekenin banda Talat kendisine bir mektup yazarak tehcir srasndaki Ermeni lmlerinden sorumlu olmadn kantlayacak durumda olduunu, Herbert'in seecei yansz bir lkede kendisine aklamalarda bulunmaya hazr olduunu bildirmi. Herbert bu konuda birisine danm, fakat bunun dmanla haberleme saylabilecei ynnde yaplan yorum karsnda bulumaya yan izmi. 1921 ylnn ubat aynda Herbert, Scotland Yard'n, yani Londra Emniyet Mdrl'nn ba olan Sir Basil Thomson tarafndan arlm. Buras nemli sularla uraan, ngiliz polisinin beyni olan bir merkezdir. Thomson Talat'la grmek zere "derhal" Almanya'ya gitmesini istemi. Herbert, L. George ve hkmetinin iyi niyetine gvenmedii iin (kendisi muhalif partiye mensuptu) yazl talep istemi. Bu istei yerine getirilmi. Bunun zerine Herbert 26 ve 27 ubat gnlerini Talat'la Almanya'da geirmi, uzun uzadya grmler. Bu srada Trkiye ile ilgili neler oluyordu? 10 Ocakta I. nn zaferi kazanlm, bunun zerine 25 Ocakla tilaf devletleri Trk ve Yunan temsilcilerini Londra'da bir konferansa arm. 21 ubat'ta Konferans almalarna balanmt. 15 Mart'ta ise Talat Berlin'de bir Ermeni militan olan Tehlerian tarafndan ldrlecekti. Birok iddialara gre cinayet bir Ermeni tarafndan ilenmi olmakla birlikte. ngilizlerce dzenlenmiti. Bilindii gibi, az sonra ksa aralklarla Sait Halim Paa, Bahattin akir ve Azmi Beyler, Cemal Paa ve yaverleri de Ermenilerce ldrleceklerdi. Bu cinayetlerin Ermeni olmayanlarca tahrik ve / ya da dzenlendii varsaymn destekleyen en nemli kant, 1927'den 1975'e dein rgtl bir Ermeni suikastnn olmamasdr. Ermenilerin Tehcir acs hep vard, ama nedense yalnzca yirmili yllar ve 1975 83 arasnda bunun iin suikastlara bavurdular (1973'deki Los Angeles suikast, grne gre kiisel bir eylemdi). kinci kampanyada Trkiye, anlalan, Kbrs Bar Harektn yapt diye cezalandrlyordu. 1983te Asala Orly Hava Limannda. Ertesi yl, PKK'nn silahl eylemleri balad. Yirmili yllarda ise galiba Milli Mcadeleyi yapyoruz http://genclikcephesi.blogspot.com 5
diye cezalandrlyorduk. Talat'n I. nn zaferinin ardndan ldrlmesi anlaml olabilir. Bu varsayma gre. Trk ordusu nn'de yenilgiye urasayd Talat belki de ldrlmeyecekti. Bu ereve ierisinde dnmeyi srdrrsek, Herbert alelacele Talat'n dncelerini renmek iin neden grevlendirildi? Yine varsaym olarak u akla geliyor: ldrlmeden nce Talat'n Misak- Milli'den, Dou Trakya ve zmir'den vazgemek gibi ciddi dnler vermeye hazr olup olmad renilmek istenmitir. Byle bir tutum gsterseydi Talat, yine belki can balanr ve Mustafa Kemal'e almak bir nder olarak yedekte tutulmak istenebilirdi. Oysa o, Trakya konusu aldnda. Herbert'in sunduu bir uzlama olasln kesinlikle reddetmiti. Herbert ona zmir konusunda bir uzlamadan sz ettiinde, yine kesin bir biimde reddetmi ve Trkiye'nin bamszlnn tannmasn istemiti. Ve "Ankara'daki Mustafa Kemal'in benimle anlamazl yoktur" demiti (s. 5556). Talat'n idam hkmn onun bu tmcesi kesinletirmi olabilir. O zaman Talat'n grmeler boyunca Trk-ngiliz dostluunun kurulmas iin sk sk yineledii dilek, Ermeni tehciriyle ilgili savunmas beyhudeydi, havada kalyordu. Yine 'ngiliz parma' varsaymn srdrrsek, bu cinayetlerle daha geni dzlemde ne elde edilmek istenmi olabilir? Cinayetler Britanya egemenliinden honutsuz olan smrge insanlarna, ngiltere'ye kar kmann ne kt sonular verdiini gstermeye yarayabilirdi. Yani, bir eit 'psikolojik sava' taktii olabilir. Bir de, ezilmek ya da smrgeletirilmek istenen bir toplumu nderlerinden yoksun brakmak taktii belki sz konusu olabilir (Irak'ta aydnlarn ldrlmesinin bu amaca ynelik olduu iddias var). Acaba Herbert, Talat'n ldrleceini biliyor muydu bu son grmede? Bilinmez. Ancak grme talebinin rnein Dileri Bakanl'ndan deil de Scotland Yard'dan gelmi olmas, Herbert'in Talat'n "uursuz grnnden", gzlerinin "'vahi bir hayvann" gzleri gibi ldadndan sz etmesi (s. 47), ldrlmekten korkup korkmadn sormas (1912'de sormu ona bunu, s. 52), onu "Onun kuandan ok az insana kar bu kadar kin ve nefret duyulmutur" diye deerlendirmesi (s. 57) ilgin saylabilecek noktalardr. Bu arada Tevfik avdar'n Talat'n ldrlmesiyle ilgili olarak, "Yoksa emperyalizm kendi karlar asndan ondan daha uyumlusunu mu bulmutu?" diye sormas, kinci Cumhuriyetilerin "babas" Kemal Tahir'den esinlenmi gibi grnen bir ima mdr? Byle bir ima vars hakszdr, nk bu sralarda ngilizler Mustafa Kemal'in de ldrlmesi plann yrrle sokmulard. ngiliz dman ve Hindistan Hilafet Komitesi temsilcisi roln oynayan Mustafa Sagir, 28 Kasm 1920 gn nebolu'ya geldi, parlak bir trenle karland. Ankara'ya 8 Aralkta geldi. ngiliz casusu olduu ortaya kt ve yarglanarak idam edildi (24 Mays 1921). Anlalan Sagir, Mustafa Kemal'e suikast olanaklarn da aratrmt. avdar'a gre Talat suikastnn ngiltere ya da baka bir emperyalist devlete yaptrld akt. Mustafa Kemal'e ynelik yarm dzineyi aan suikast giriimlerinin arkasnda ngiltere ya da baka bir emperyalist devletin bulunmad kesin olarak sylenebilir mi? Atatrk bouna m, onca yabancnn ziyaretlerine karn, lke dna bir tek adm atmad?
http://genclikcephesi.blogspot.com
Sonu olarak, ttihat Terakki ile Talat Paa, sonunda yenik dm olsalar da ilk Osmanl devrimini gerekletirerek Osmanl tarihinin bakesine yerlemilerdir. Ayrca, Atatrk Devriminin de dnsel ve toplumsal alt yapsn oluturmulardr. Bu da genel Trk Tarihinde ok nemle bir rol oynam olduklarn gsterir. T resmen kapandktan sonra birka eski ttihatnn "Atatrk'e suikast dzenlemek" gibi bir devrim ve yurt ihaneti izgisine girmi olmalar T"yi lekeleyemez. Bilindii zere. Mtareke salonlarnn birinde ngiliz stihbaratnn ajanlarndan Rahip Fru (Frew) Atatrk'e T'nin lanetlenmesi gerektiini syledikte, o, bunu reddetmi, onlarn yurtsever insanlar olduklarn belirtmitir.
http://genclikcephesi.blogspot.com