LAPORAN PRAKTIK KERJA LAPANGAN

PT BADAK NGL

KATA PENGANTAR

Assalamualaikum Warahmatullahi Wabarakatuh,

Alhamdulillah, Segala puji dan syukur hanya milik Allah Subhanahu wa
taala, karena hanya dengan izin-Nya lah, penulis dapat menyelesaikan laporan ini
sebagai pertanggung jawaban dari Praktek Kerja Lapangan yang dilaksanakan di PT
Badak NGL Bontang. Praktek Kerja Lapangan dilaksanakan mulai tanggal 13
Februari 2007 sampai dengan 12 April 2007.
Sholawat serta salam semoga tetap tercurahkan kepada suritauladan kita
Nabi Muhammad Sholalohu alaihi wa salam, kepada keluarga, shohabat, serta
kepada mereka yang mengikuti beliau dengan baik sampai akhir jaman nanti.
Praktek Kerja Lapangan ini dilaksanakan sebagai kegiatan akademik yang
harus dilakukan oleh setiap mahasiswa di jurusan Teknik Mesin Universitas Gadjah
Mada Yogyakarta, sebagai salah satu syarat untuk menyelesaikan jenjang studi
strata satu.
Tidak lupa penulis menyampaikan penghargaan dan rasa terima kasih pada
semua pihak yang telah membantu dalam melaksanakan Praktek Kerja Lapangan
dan penyusunan laporan ini hingga dapat terselesaikan dengan baik, khususnya
kepada :
1. Kedua orang tua dan saudara-saudara yang ada di Ciamis atas semua
dukungannya sebelum dan selama kegiatan PKL ini
2. Bapak Ir. Sutrisno, MSME, Ph.D, Ketua Jurusan Teknik Mesin Fakultas
Teknik Universitas Gadjah Mada.
3. Bapak Ir. Noer Ilman, Phd. Koordinator Kerja Paktek Jurusan Teknik Mesin
Fakultas Teknik Universitas Gadjah Mada.

LAPORAN PRAKTIK KERJA LAPANGAN

PT BADAK NGL

vi
4. Bapak Ir. Deded Hendra N.S. Selaku Section Head di Facilities
Enggineering Section untuk segala kesempatan yang diberikan kepada
penulis.
5. Bapak Nasrul Syahruddin, selaku pembimbing utama yang banyak
membantu penulis dengan segala bimbingan dan ilmunya dalam
melakanakan Kerja Praktek.
6. Bapak FX Kusumo AP. atas bantuan dan perhatianya selama Praktek kerja
Lapangan.
7. Bapak Roni H. Zulkarnain dan Ibu Grace Intan M. atas segala
bimbingannya selama Praktek Kerja Lapangan.
8. Bapak Fauzan yang telah sudi meminjamkan buku-buku dan meluangkan
waktunya dalam mencari data ke lapangan.
9. Bapak Ibnu Milan Prayoga, Inspection Section, atas segala bantuan dan
data-data yang diberikan.
10. Semua pembimbing serta pekerja di DEPARTEMENT TECHNICAL
Khususnya FASILITIES ENGINEERING SECTION yang telah sudi
direpotkan.
11. Karyawan di TRAINING SECTION, Bu Yanti, mbak Tini terima kasih atas
perhatian dan bantuannya
12. Karyawan di APARTEMEN NAM-NAM, Bpk Ketut, Bpk Noto, Bpk Ali,
Bpk Djibral, terima kasih atas pelayanannya
13. Bapak Syamsudin, yang telah setia mengantarkan kami dengan bis nya.
14. Teman-teman seperjuangan PKL, Prima, Topik, Rizal, Fikki, Rudi, Akbar,
Eko, Aden, Kukuh, Farouk, Bazz, Jaidi dan Indri semoga sukses selalu dan
cita cita kalian tercapai.
15. Mas Dur, Mas Sapto, Jeng Lian, atas segala bantuan, dukungan serta
peminjaman Laptopnya
16. Teman-teman di teknik mesin angkatan 2003 yang telah banyak membantu
selama ini.
17. Semua pihak yang telah membantu dan tidak dapat kami sebutkan satu per
satu

vi

LAPORAN PRAKTIK KERJA LAPANGAN

PT BADAK NGL

vii

Kami sadar laporan ini jauh dari kesempurnaan dan ada pepatah bahwa
manusia merupakan letaknya dosa dan kesalahan. Oleh sebab itu kami hanya
mampu berharap apa yang telah kami susun ini dapat bermanfaat bagi semua pihak
serta penulis sangat mengharapkan kritik dan saran yang membangun dari semua
pihak.
Akhir kata semoga Laporan Kerja Praktek ini bermanfaat bagi kita semua.
Wassalamualaikum Warahmatullahi Wabarakatuh.

Bontang, 9 April 2007

Penulis

vii

LAPORAN PRAKTIK KERJA LAPANGAN

PT BADAK NGL

viii
DAFTAR ISI

Lembar Pengesahan...............................................................................................i
Kata Pengantar .....................................................................................................v
Daftar Isi ....................................................................................................... .....viii
Tugas Umum
BAB I Pendahuluan .................................................................................... ........1
1.1.

Latar

belakang ..............................................................................................1
1.2.

Tujuan Kerja

Praktek....................................................................................2
1.3.

Ruang

Lingkup

Kerja

Praktek.......................................................................2
1.4.

Sistematika

Laporan............... ......................................................................3
1.5.

Praktikan..............................................................................

..........3
1.6.

Tempat

dan

Waktu

Kegiatan.........................................................................4
BAB II Tinjauan Umum Perusahaan................................................................5
2.1.

Visi

dan

Misi..............................................................................................5
2.2.

Tinjauan

Umum

................................................................................5

viii

LAPORAN PRAKTIK KERJA LAPANGAN

PT BADAK NGL

ix
2.3.

Gas

Alam

dan

Pemanfaatannya

...................... .................................5
2.4.

Sejarah

Berdirinya

PT

BADAK

NGL.......................................................7
2.5.

Lokasi

PT

BADAK

NGL..........................................................................9
2.6.

Tata

Letak

Pabrik......................................................................................12
2.7.

Struktur

Organisasi

PT

BADAK

NGL.....................................................15
2.8.

Manufacturing

Division............................................................................17
2.9.

Administration

Division............................................................................31
2.10.

Development

Division..............................................................................33
2.11.

Finance

and

Accounting

Departement......................................................34
BAB III Poses Pembuatan Gas Alam ..............................................................35
1. Proses Train...................................................................................................35
Plant 1..................................................................................................................36
Plant 2..................................................................................................................36
Plant 3..................................................................................................................37
Plant 4..................................................................................................................37
Plant 5..................................................................................................................38
2. Utilities............................................................................................................38
Plant 29................................................................................................................39
Plant 31................................................................................................................39

ix

LAPORAN PRAKTIK KERJA LAPANGAN

PT BADAK NGL

x
Plant 35................................................................................................................39
Plant 32................................................................................................................40
Plant 33................................................................................................................40
Plant 36................................................................................................................40
Plant 34................................................................................................................40
Plant 48/49...........................................................................................................40
3. Storage and Loading.....................................................................................41
Plant 15................................................................................................................41
Plant 16................................................................................................................41
Plant 17................................................................................................................41
Plant 19................................................................................................................42
Plant 20................................................................................................................42
Plant 21................................................................................................................42
Plant 24................................................................................................................43
Plant 38................................................................................................................43
Plant 39................................................................................................................43
BAB VI Penutup................................................................................................45
4.1. Kesimpulan...................................................................................................45
4.2. Saran.............................................................................................................45
Lampiran...........................................................................................................48
Tugas Khusus
BAB I Pendahuluan .................................................................................... .....60
1.7.

Latar

belakang ...........................................................................................60

LAPORAN PRAKTIK KERJA LAPANGAN

PT BADAK NGL

xi
1.8.

Rumusan

Masalah...................................................................................61
1.9.

Pembatasan

masalah...................................................................................62
1.10.

Tujuan..................... ............................................................

.......62
1.11.

Metodologi

Penulisan.................................................................62
BAB II Sump Tank 24D-7.................................................................................63
2.12.

Proses

Pada

Sump

Tank

24D-7

Dock

#1.................................................63
2.13.

Kondisi

Operasi

Sump

Tank

24D-7

Sump

Tank

24D-7

................................................64
2.14.

Kondisi

terakhir

................................................64
BAB III Tinjauan Pustaka................................................................................66
3.1.

Nomenclature.......................................................................................

....66
3.2.

Thermal

Stress .........................................................................................70
3.2.1 Metode perhitungan Thermal Stress dan Internal Pressure..........70
3.2.2 Menghitung

thermal

stress............................................................71
3.2.3 Menghitung Diskontinuitas thermal
Stress...................................73
3.3.

Menghitung

beban

Fatigue

total...............................................................77

xi

LAPORAN PRAKTIK KERJA LAPANGAN

PT BADAK NGL

xii

BAB IV Analisis dan Perhitungan......................................................................80

4.1.

Thermal Stress dan Internal Pressure.........................................................80

4.2.

Informasi yang dibutuhkan .......................................................................80

4.3.

Metode Perhitungan...................................................................................84

4.4.

Perhitungan................................................................................................84

4.5.

Tabel hasil perhitungan............................................................................112

BAB V Pembahasan...........................................................................................114
5.1.

Analisis Fatigue dari Beban Thermal dan internal pressure....................114

BAB VI Penutup................................................................................................117
6.1 Kesimpulan....................................................................................................117
6.2 Saran..............................................................................................................117
Daftar Pustaka...................................................................................................118
Lampiran............................................................................................................119

xii