You are on page 1of 187

TAGDUDA TAZZAYRIT TAMAGDAYT TAERFANT TASELWIT N TEGDUDA ASQAMU UNNIG N TIMMUZA

TAMAZIT
TURA

tamazi$t tura

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza


Tamazit tura Un 1 / yennayer 2009

ISSN : 1112-9417 Dpt lgal : 4832-2008

TAMAZIT TURA
Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

IMEBBER N TESUNT Youcef MERAHI AGRAW N TIRA Hamid BILEK Abdenour HADJ-SAID Said CHEMAKH Samir ARKAM Ramdane ABDENBI URAN DEG WUUN-AGI :

Boudjema AZIRI, Djamel HAMRI, Said ZANOUN, Ramdane ABDENBI, Youcef MERAHI, Abdelhafid CHENANE, Ahcene MARICHE, Djamel BENAOUF, Youcef ACHOURI, Mourad ZIMU, Nora MAHI, Djaafar MESSAOUDI, Malek HOUD, Meziane BOULARIAH, Abdenour HADJ-SAID, Cherifa BILEK, Fatima AIT HAMLAT, Hacene HALOUANE, Hamid BILEK, Hocine AMAZIGH, Ramdane LASHEB, Salah SAIDI, Djamila MIMECHE, Tanalit, Hafida DERMECHE, Lynda KOUDACHE, Mohamed Zakaria BENRAMDANE, Said CHEMAKH, Nacera KEDDACHE, Lydia GUERCHOUH.

19, avenue Mustapha El Ouali (ex Debussy) Alger Tl : 021-64-29-10/11 - Fax : 021-63-59-16 B.P. 400, 16070, El Mouradia - Alger

Tamazit, imira, tewa kan ad tt-naru ad tt-ner.

AGBUR
TAJMILT

Xdia... yecnan ef yir zzwa d lerba


Boudjema AZIRI 11 15 17 20

Acennay, agrawliw, anemas, Salah Sadaoui


Djamel HAMRI

Dda Lmulud amusnaw


Said ZANOUN

Tajmilt i warrac
Ramdane ABDENBI

TAMEDYAZT

Abrin n ubrid-iw
Youcef MERAHI 25 27 31 36 40 42

Innan n Cennan
Abdelhafid CHENANE

Tawenna
Ahcene MARICHE

Innan n yal ass si kra tudrin n At ebbas


Djamel BENAOUF

Taqsi n Sidna Musa


Youcef ACHOURI

Tewwe tfidi s ies


Med Zakaria BENRAMDANE

TAMACAHUT

Azal n tmacahut di tmetti


Hamid BILEK 47 51 53 56

Agrud bu snat tyemmatin


Anne DE GRAFF Tasuqelt : Djaafar MESSAOUDI

Agi azegga
Malek HOUD

li U Larwa
Meziane BOULARIAH

IRISEN

Tadiwennit n Lynda Koudache


Abdenour HADJ-SAID 67 72 76 81 87 89 94

21 di furar, ass agralan n tmeslayt tayemmat


Cherifa BILEK

Aar aneggaru
Fatima AIT HAMLAT

Asegmi n tament
Hacene HALOUANE

Ameral d umeril
Hocine AMAZIGH

Taddart yexla wau


Ramdane LASHEB

Azref n ucafe
Salah SAIDI

TULLIST

Gar tudert d lmut


Djamila MIMECHE 99 108 117 122 134 138 144 157 172

Tudert
Hafida DERMECHE

Anagi n tudert
Lynda KOUDACHE

Zwina
Mourad ZIMU

Tettezzi ddunit
Nora MAHI

Tualin
TANALIT

Tewer dewessu
Said CHEMAKH

Tiri n wul
Nacera KEDDACHE

S yisem n tdukli
Lynda GUERCHOUH

TIGEJDIT
Amecwar $ezzif, amecwar ad ivul, afud d teb$est ilaq ad illin ad uqten i wakken ad neddu $er zdat, ad nessiwev. Ad nessiwev s ucemmer n yi$allen, s trusi $er rreba ; rreba n leqdic, rreba n tikta, rreba n tira. Tamazi$t tewao akk arraw-is, tewao ad tidir yis-sen, tewao ad idiren i wakken ad tidir, tewao ad d-lhun yid-s, ad ssallin di ccan-is, ad sfen afus ad tim$ur ad tif tizyiwin-is ad tif timital-is. Aya d asirem, d asirem nne$ nekni s iqeddacen, s ugraw n tira n tes$unt Tamazi$t tura. Neb$a s ubridagi n tira s tmazi$t $ef tmazi$t ad nesseddu, ulamma $ef tfednin akken i s-yeqqar Matub Lwennas, tamazi$t $er zdat. Tas$unt Tamazi$t tura, tettezzi s umata deg unnar n tsekla tamazi$t, s tewsatin-is yemxallafen, yeuqqten. Ttilint deg-s tezrawin, tijmilin, tullisin, ivrissen, tamedyazt, timucuha, timayin, tasuqelt atg. Ur nesmenyaf tawsit $ef tayev, yal yiwet tesa amviq-is, azal-is di tmetti, deg usnerni n tmusni, deg uareb $ef tgemmi d yidles, yal tawsit tessedduy tikta, tetteldi allen i wid yeb$an ad walin $er zdat, wid yettnadin tafat, tkeccem s alla$en n wid irewwlen i tinnuz$a, yettnadin tamusni.

Tas$unt Tamazi$t tura, teldi tiwwura-s i yal yiwet, i yal yiwen yeb$an ad yeddu deg ubrid-agi n leqdic d tira s tmazi$t, imi anzi yeqqar :

Tamazi$t, tewao kan ad tt-naru ad tt-n$er.


Ti$ri i yime$riyen, i wid yessenqaden i wakken ad $-d-fken rray nsen, ad $-d-ssiwven ise$tas nsen, ad $-d-wellhen ma yella wayen ur nelhi ma yella wayen ixuen i wakken ssya $er zdat ad nerev at neggem.

Tamazi$t tura attan gar yifassen nwen, ilit yid-s,


ad tdum gar-awen.
Asqamu Unnig n Timmuz$a

TAJMILT

Xdia... yecnan ef yir zzwa d lerba


Boudjema AZIRI

dioa, d isem i tsers $ef yivebsiyen-is di Fransa, Xedduoa, d isem-is di rradyu n Lezzayer, Xlioa : akka i s-ssawalen wid i tt-iqerben di snat l$erbat i yuran di twenza-s ne$ i textar s leb$i-s. Isem-is aeqqani Kriss Yamina, tlul-d di 2 dujember 1920 deg Bushel yellan di lerc n Yimceddalen n Tizi-Rached. Inig-is amezwaru si taddart-is $er Lezzayer yevra-d aseggas 1935, di lemer-is 15 yiseggasen kan, tella d yiwet tnubit yesan tab$est meqqren aas. Ur neri ma d imawlan-is i tt-yesfeqen ne$ d tudert n taddart ur asyehwin ara ne$ d ayen nniven, tekker tcudd lqecc-is teef abrid n Lezzayer weed-s. Ur nei d acu i$ef terkeb ma d umubil ne$ d lkar ne$ d ayen nniven, imi lawan-nni pawil n wesni ixu nezzeh. nifa ixedmen tauri n ccna s wul-is, tudert-is tunza tin n Xdioa, teqqar $ef ttawil usiwev di tallit nni

a amubil n tmergest mi tedda tu$was d ta$ect lbaz ne$ akter hevre$ mi yedfe lekra-s yezga-d s ufella-s yendeh a Sidi Oafer...
Tewwev teqcict $er Lezzayer, tufa-d iman-is wed-s, ur tessin ula d yiwen ad terr $ur-s yewwi-tt lwed $er Salumbi,

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 11 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

tufa zed$ent dinna tcennayin Crifa d nifa, teqqim $ur-sent almi d asmi tezweo. Nettat d nifa llant akken ula di Lparis. Inig wis sin di tudert n Xdioa, yewwi-tt $er Fransa, di lawan unebdu aseggas 1955. D$a di tecret-nni n yiseggasen n xemsin i yessawev ccna n teqbaylit di Fransa $er yiwen uswir meqqren, yu$ lal Lesnawi d Sliman azem d wiyav nejren abrid, ran asalu. Di rradyu n Lezzayer tella tcennu s lurkistr n Ccix Nurdin, mi tewwev $er Lparis tcennu s lurkistr n amrawi Misum ideg llan yiawanen mechuren di lawan-nni am Muris El Medyuni, Teppaz, El Xalwi Tunsi akk d wiyav -lweqt-nni (1957) i yella Farid li d imvebber auri n rradyu AKA di Lparis. Xdioa da$en tesa yiwet n tesgilt ideg d-tesedday tu$ac, tepmeslay-d $ef uniwel d usewwi. Tella musnawet deg unnar n ccna acku aas n tme$riwin i texdem akk d Sliman zem, d ellawa Zerruqi ad ten-yerem Rebbi. Tecennu da$en di lfuru, aas i s-d-yessawalen i wakken ad tecnu. as akken tettadday-d di rradyu, tesseklas ivebsiyen n ccna, tettili di tme$riwin maca mazal-ip tessedrag iman-is akken ur eun ara watmaten-is d warraw n tmurt-is akken Xdioa d nettat i d Xriss Yamina; tettagi ad tsers pewifa-s (ne$ tugna-s) $ef te$laft n yivebsiyen-is. Maca axxam n usekles Dunia iseyyef-ip ad terr ttewifa-s $ef te$laft n uvebsi. Tar amek ara texdem tekker teddem-d tugna n yemma-s tessedda-p-id $ef uvebsi i d-tessufe$ $ur Dunia. Di tazwara tefre, t$il tekkes ugur n ttewifa-s yerna terra tajmilt i yemma-s i temmel aas aas ! Mai yekker uhetwir tu$al d pelbib ! Iminigen ellqen ta$laft n uvebsinni $ef liv n lqahwa ideg p$imin warraw n tmurt-is ! tame$bunt, ur tufi anda ara terr iman-is Aas n lmena i tesedda Xdioa, ama di tmurt ama di l$erba, am nettat am terfiqt-is nifa, isentalen i$ef cennunt mesub kifkif : yir zzwao d l$erba fen taqacuct deg yisefra nsent. Xdioa tesassef aas $ef tmeut ara ya$en yir argaz. Teqqar-d di tezlit Aql-i ttxemmime$ amek ara xedme$

- 12 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

A yemma yemma a nekk ijaen u$e$ yir argaz wi$ lemayen A yemma yemma mxelle$ selle$ u$e$ yir argaz a Rebbi a k-$ive$ A yemma yemma mxelle$ teddu$ u$e$ yir argaz ggumma$ ad zhu$ A yemma yemma i yevran yid-i errcen-t loiran yusa-d yewwet-iyi Ggulle$ ad rue$ ass-agi leca sli$ ixeeb ad yernu takna
Di tezlit Cfu kan acu txedmev, tepwei tiqcicin ad xtirent argaz yelhan.

aera eddant fell-i swi$ qevran d ilili a tzewoemt a tiqcicin a$emt argaz n lali yessetma i yir argaz yif-it ma qqime$ wed-i Aera eddant fell-i swi$ qevran am tamment yessetma a tiqcicin a kent-wei$ ad tfehmemt yessetma i yir argaz ad t-ta$emt ad tendemmemt Aera eddant fell-i swi$ qevran di lqahwa ad tzewoemt a tiqcicin xtiremt i taggara yessetma i yir argaz i d-irennu d l$emma
as ma yella yevra-d yir zzwao, yessefk i tmeut ur tep$imi ara $ur yir argaz. Ahat teb$a ad taned tirumyin n lawan-nni, mi d-tenna :

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 13 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

a yelli ammer ur sseta$ ad $enni$ le$na n trumit ad a$e$ aqcic d amelan am ccrur tegni tcacit wammag a$eddu n ucnaf a s-bru$ wi b$an ya$-it Tecna da$en $ef liala n teqcict iaben aas di tallit-nni n yiseggasen n tlatin, tettidir am tmebust, ur tesi ara tilelli ad texdem ayen teb$a, lad$a deg wayen icudden $er tayri. Teqqar Xdioa deg yiwwet di tezlatin-is :

tettru terqaqt ivudan $ef lbael yevran yid-s deg uxxam tezga tessast $er lexla teddun yid-s a Llah ya Sidi Rebbi ferse$ iberdan $ur-s
Asental wis sin yeran Xdioa d l$erba, tessefra da$en $ef usentel n lejnan, yefen aas lbal n si Muend U Mend d asental umi nezmer ad nsemi loennet ivaen, ssefran fell-as aas n yimedyazen mucaen Sin isentalen-agi ad nu$al $ersen deg wuun nniven. Ass-agi Xdioa tesa 24 n tezlatin i tessekles di rradyu, kra deg-sent llant d ivebsiyen di Fransa $ur Uxxam Barkley, Path Marconi, d Dunia kra nniven llant di rradyu, ur dffi$ent ara $er ssuq, yerna d tizlatin yesan sser aas, urent d iulfan i d-itekken seg wul zeddigen. Tanemmirt i Xdioa, nessaram-as te$zi n lemer.

- 14 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Acennay, agrawliw, anemas Salah Sadaoui


Djamel HAMRI

cennay, agrawliw, ane$mas, yefkan temi-s d tudert-is i wakken awal n tidet ad yawev leb$i-s, d trui n lbael d urfad n uqerru n tmurt-is deg umaval, yecna tayri, tagrawla, tamurt, l$erba i t-yerran ad icedhi axxam anida i d-ldint wallen-is. Iberdan yettawin di tudert, yal yiwen d acu n tama i$er yerra, netta yewwi-t ubrid n l$erba, tessebed-it i wallen d wudmawen n tannumi, maca aberi n ucedhi n tmurt-is, yeldias tiwwura n tekta deg walla$-is i usefru, d wawal yebnan wayev, l$erba d aulfu d usmekti n tudert n yal iminig ara tyerren ad d-yessugen azal n tudert di ddu n lasel. Di taddart n Tiqesray di temnavt n Yimceddalen, deg useggas n 1936 ilul yiwen unaur agrawliw di twacult n At Sadawi, i wumi semman Sala, seg umured $er tikli tu$ daxelis tmess n unekkcam arumi, i d-yesberbren am buberrak $ef tmurt n Lezzayer. Akken tebda temi-s yerra lewhi-s $er Lezzayer tamana$t di (La Casbah), dinna yufa-n annar yewoed imi yella seg wid iemmlen ccna d umezgun, anida yemlal anaur ameqqran emrawi Missum yellan d aqerru $ef yiwet n Tiddukla i wumi semman Lesprance sportive netta yella d aeggal n talilt (Chorale), ssyin iru leb$i-s $er ccna. Deg useggas n 1954 Sala Sadawi yeooa tamurt, yunag $er Fransa, anida i n-yufa aas n tezyiwin-is d wid teef tawla n lif i ized$en tamurt, seg uaruq n umnekkcam d lemala n tmurt-is, d l$erba i t-yesbeden $ef twacult-is yerfed imru i wakken ad yaru imse$riten $ef tegrawla gar-asen : izb
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 15 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

n tewwar, Awwel nufamber, Ma nensac cci lli fat, Zzuama lxemsa), Sala ikemmel abrid-is di ccna imi aas i dyemmuger n yicennayen d$a kan wid i t-ihuzzen am Ccix Lesnawi, Sliman azem, ellawa Zerruqi.., yebda ccna-s deg leqhawi anida i d-yettmagar aas n yiminigen, akken yebda tizlatin s tutlayt tarabt, ikemmel $er tin n lejdud-is s tezlatin am : Icreq-d yiij yuli wass, Tt$enni$ Si Muend U Mend, d tajmilt i s-yerra netta d Sliman azem anida i s-yeqqar : A emmi Sliman, imiren yeef yiwet n tanut n usekles di Paris deg ubrid n Stalingrad, anida i d-ttemlilin aas n yicennayen n teqbaylit, yella seg wid i d-yessewoaden aas n tme$riwin anida i d-ierrev icennayen imeqqranen am Akli Yayaten, aleb Raba.., akken yella yetturar amezgun akked Qasi n TiziWezzu d med ammu.. Yella seg Wudmawen meqqren di ccna d umezgun, yella d agrawliw $ef tmurt-is, yella d argaz n yal tallit, tewwi-t tmettant ass n 09/05/2005 deg sbiar di Paris yettwamvel deg tmeqbert n in Benyan di Lezzayer tamana$t, yeooa-d deffir-s ilem meqqren deg ccna azzayri deg wazal n 450 n tezlatin $ef tmurt, tayri, tutlayt, mgal lbael d temeqranit i d-ye$lin $ef tmurt-is...

- 16 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Dda Lmulud amusnaw


Said ZANOUN

da Lmulud ilul ass n 28 duoember 1917. Sli$ la d-qqaren yemmut ass n 26 di furar 1989. Yeni iac kan 71 iseggasen d sin wagguren. Nekk u rumine$ ara yemmut. Nekk umne$ s lemtel n at zik yettwassnen i d-yelqev netta yakan: Yella yiwen yella ulac-it, yella yiwen ulac-it yella!. Dda Lmulud yella! yella! yella! mazal irennu yettili, yettim$ur, yettnerni deg ifurkawen i d-yettaken tisevwa i dyessefruruyen aba n tmazi$t. Tussna n Dda Lmulud meqqret! Leber lqayen, d igenni ur nesi ssqef. Dda Lmulud yezre imusnawen, inauren d tnaurin di yal amviq n tmurt n lejdud. Tamazi$t tarurt i$ef Dda Lmulud yecrek deg umseew fell-as, di lemer tettwattu. Di lweqt anda tira ines tella tettwarem-as, tameslayt teggra-d ur tettaxxer ara seg yixxamen imazi$en. Tajmilt tmeqqrant, uklalen-tt yimazi$en imenza, abada tilawin i s-d-yefen iles s tmeslayt, surfen-d yis-s acal d wacal n lqern, acal d wacal n tutlayin n lberrani i dibegsen ad awin amkan-is. Tutlayt n tmazi$t tettwassen : d tanaurt, d tafennant, d tamusnawt, ssefrayen yis-s, cennun yis-s, ferrun yis-s, ttrebbin yis-s. Tutlayt n tmazi$t lfen-is muca, d taftilt n ddehn, yes$ar, yessefham, yessakay, yessduqqus. Lfen yeooa-as-d sidi Rebbi lezza-s meqqren, yettwaemmel, ziz di ddunit merra, imusnawen wwin-d ttbut n wazal-is meqqren.
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 17 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Amaval akken yella yea belli ala lfen i ikesben tisura yetteldin tiwwura unekkcum n wulawen. ala lfen i yessnen tameslayt fehmen akk medden. ala lfen i izemren ad imerre s ttexmam n txelqit di yal lberr n ddunit ! Izegger lebur, yesuruf idurar, yetcerrig igenwan, ur yettaooa amviq, yal lbedan yewwev-it. Lfen yettnadi-d s lequl am ccix yesselmaden i umecu yeffuden ad yissin ayen ilaqen d wayen ur nlaq ara i wakken ad isewweq yis-sen gar yimusnawen n tussna. Annect yessen umdan di turi, dima yetteggray-d yellu, alla$-is ur irebbu ara. Llan kra n yimeduren n walla$ yusmen ne$ yennuddmen, i d-yesfentiwen belli lfen yella d lic uqemmuc ur nesi tidi i$allen. Lamena ilaq ad fehmen, ad un llant tidiwin timsetiyin, llant tidiwin n walla$ i irennun di tem$er n tussna, anda di lemer bab nsent yettwakcef. Anaur ikesben adif n turi, n lfen, yettmuddu letab i terwit, ixeddem ussan, yettawaz uvan i wakken s tira ad d-yeoo l$ella i d-yessefra d wayen akk imenen i iuss deg wul-is, i d-irebba deg ddhen-is. Anaur yessnen d acu i d tauri, yea d acu i ilaqen ad t-yernu deg ukeddus anda ara $ellten yimusnawen. Anaur i dyettunefken d anaur, yesa tuqqsiwin n wul yessmendagen alla$ i s-d-yettnawalen isefra s wayes yessaram ad d-yeccekti s ta$ect yesan telwe$ n lfen, n ccna $ef timmu$bent-is i wakken ad d-yaf wid ara d-yininen fell-as $as s yiles uiwet, ne$ ahat i wakken ad ten-id-yeccrek di lfer-is, d ayen yettwassnen, ula di lfer ilaq-as tiddukla imi di lemer yiwen yefre u yecve wed-s. Srid deg wawal n tejmilt, ad d-nesmekti s walluy n uqerru d uhuzzu n tuyat d lfer deg wul belli tameut tamezwarut yettwaqeblen $er Takadimit n tujjya n tmurt n Fransa deg useggas 1982 d taqbaylit, d tamazi$t, isem-is Aldjia Benalleg Norddine1, n taddart n Ugemmun, Lareba n At

La premire femme admise lAcadmie de Mdecine de France en 1982 est une Algrienne Kabyle Amazigh, il sagit du Professeure Aldjia BENALLEG ne NORDEDDINE du village Aguemmoun de Larbaa Nath Yirathen (wilaya n Tizi-Ouzou), une cousine au clbre artiste Cheikh Noreddine.
1

- 18 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Yiraten, tettili-as i unaur ameqqran Cheikh Norddine. Tameut tamezwarut n Tefriqt i d-yewwin agerdas n tussna n nuclaire n tseddart tis tlata (Diplme en Sciences nuclaires du 3me cycle) d tamazi$t di$en n Larbaa n At Yiraten, isem-is Malika Hallab-Yaker. Rrnu $er-s Massa Fatima-Zohra Imalayene umi qqaren Assia Djebbar, ula d nettat tewwi-d amkan-is di takadimit n Fransa (LAcadmie Franaise), d tamazi$t n Cercal. Tajmilt nniven uklalent-tt tlawin umi ur tettunefk ara teswit ad $rent, lamena kkrent-d fehment, ssnent, rebbant-d inauren d yimusnawen imeqqranen n yal aric. Akka, s tinna n zzer u ffer, ad d-nesmekti kra deg-sen : Si Mu U Mend, Muend Said Bulifa, Yusef U Qasi, ebban Remvan, Diduc Murad, Favma At Menur, Favma n Summer, Faima Zekkal Ben usman, Mulud Ferun, Sliman azem, Mulud Memmri akked waas nniven, samet-iyi, ur ikeffu ara la lweqt, la lka$ev, la ccfawat i wakken ad d-bedre$ akk ismawen yiwen yiwen, aba nsen meqqret $ezzifet. Ad d-nernu tajmilt mefquden i yimawlan ur nesgujel ara tarwa nsen i tutlayt n lejdud. Dderya-agi n lelal tuklal tiyita ufus n Bravo i yefkan leqder n yimawlan, ssme$ren tameslayt n tmazi$t ara ten-id-yesneten meqqrit layit gar leonas. Ma yella zik, terra tmara, tutlayt n tmazi$t tela-d s wawal, s Dda Lmulud d wid akk yettekkin di tudert-is (n tutlayt), si zzman n zzman, tura yewwev-d lweqt n tu$alin n tira ines. Nevme s usirem ameqqran, ssya $er zdat, imvebbren n tmurt tena temsalt, ad ten-yerr lir ad sferen akk inaliyen, ad d-rren tutlayt n tmazi$t d tunibt di Lezzayer. Tikkelt nniven, tagrayt n wawal d alef n tnemmirin d uqenar n ccekkran d ufagu n les bravo, i yimeca d tmeca i d-icerken di tejmilt-agi n Dda Lmulud s tikci n laman tameqqrant di lequba n tmazi$t i ten-yettraoun ad d-im$uren di tnezdu$t n lamu n wul-is.

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 19 -

Tajmilt i warrac
Ramdane ABDENBI

Medden rran-d nnhati... run... san... wwten afus s ibeddi... Slalwent tlawin... feren yimeshanayen s wayen umi slan d wayen walan... Amina, Silya, Mulud d Lyas, reba yixulaf ef usayes... an asirem deg wulawen... Ssaen asafu... tall-d tafat... iban-asen-d ubrid. ettarra tajmilt i wakken ad d-nemmekti. Nettarra tajmilt i wakken ad netlef tatut itezzin ef wayen ur nuri. Nettarra tajmilt i wakken ad yidir wayen yerez yimi. Nettarra tajmilt imi ccfaya temmel taguni. Nekni, nennum nettarra tajmilt i widen i -d-yezwaren er tudert : i lejdud nne ef yidles d tgemmi i -d-an di timawit, i yimenza nne ef ubrid nejren ielli i wakken ad nelu deg-s nekkni ass-agi. Tajmilt d takemt. Akken i tt-refden imezwura ara ttrefden yineggura, tasuta i tt-isersen ad tt-terfed taye : akka i tt-id-nufa, akka ara tt-nkemmel. as ad taay tejmilt, maca alamma tual-d tmagit-nne s abrid iseg tettwakkes ara tennefsusi seg uric yerzan tilin nne. Imiren, ad tezger tejmilt tilisa n taddart n temnat n tmurt ad d-teggri kan d ayen yefka umdan i talsa. Maca, ass-agi iban-a-d belli llan widen yeklalen tajmilt as akka ur d-wwin kra la i talsa, la i tmurt, la i temnat, la i taddart seg wakken meiyit, tudert nsen akken
- 20 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

kan tebda ur ad ssawen ad sun kra usenfar ne kra ufares. MACA klalen tajmilt ef wayen i xedmen ef usayes n Umezgun n Wehran di yennayer n useggas-agi. Klalen tajmilt ef tebest iss qublen annect-n laci, ef ccfaya iss d-nnan ayen i sen-yesselmed unaur, ef letab i fkan i tfekkiwin nsen timecuin i wakken ad zzin ugar n ssaa ef usayes yecban winna. Tabest iss qublen imeshanayen meqqret mai ma nera belli imeqqranen tikwal sqewqiwen ne iteffe-iten leqel, ur d-keffun ara awal alamma nnan-d meyya. as akken ierreq-asen umeslay maca tuqqna n ti ad t-id-afen, tikwal war ma nerra lwelha nne. eggmen ccel nsen, nulfa-as, nwala-t iwenne, iban-d belli ur bin ara ad snunin laci-nni igerrzen deg umkan-nni ifazen. Akken qublen di temi ara qablen di temer. Ccfaya iss d-nnan aris-nni s wazal-is imi ugar n ssaa ur sen-iru wacemma. Ccfan daen ef wayen yeddan akked yimeslayen : tikli d umbiwel ef usayes. D tidet meiyit, alla nsen xfif, zemren i ccfaya, maca imeslayen-nni d-nnan ayit. Tatut ur tufi ara abrid er ccfaya nsen, s allaen nsen d tefrit nsen. Fkan letab i terwit i wakken ad ilin d izeffanen n tidet yetturaren amezgun ef usayes n tzeqqa yecban tinna (TRO). Nwala lebi n temi yufrar-d ef wudmawen nsen i wakken ad a-d-zziknen ayen lemden ef usayes. Nulfa s lfer nsen s wayen xedmem. Feren imi nefre yis-sen. Feren s usafu i refden as ulamma imenza nsen ur ad s-liqen D tidet imenza nsen ur ad serren... i wayen d-fen sur widen i ten-yezwaren. Ixulaf-agi, d imawlan i ten-idyesmeren, d iselmaden d yimeddukal n Tiddukla Numidya i sen-yezzin, i yessebabren fell-asen, i sen-yemlan abrid ief teddun imira d win ief ara ddun azekka. D imeqqranenagi daen i yeklalen tajmilt, si Kamal Burab alamma d ebella aman, imi zwaren nitni s annar : s yiman nsen, s yidrimen nsen, s warraw nsen... d tmusni nsen. Tiyemmatin d yibabaten... imeddukal d tmeddukal ur cuen ara i terwit i wakken ad ten-heggin i uzekka. Ma ualen-d lecalat s abrid, a rrbe a tafat, ma qqimen ddaw
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 21 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

ubrid atan llan widen ara yezziknen abrid i widen ur t-nwala ara. Tereq nufa-tt. I wakken ad yelhu uzekka am akken yelha yennayer n useggas-a, yessefk ad nareb ef at ccfaya d tebest Amina, Silya, Lmulud d Lyas, ixulaf i nessaram ad ilin wiya i ten-yecban, widen ara d-yekkren deg yirebbi n Numidya d yieggalen-is imi d nettat i d tagest ier cudden merra lexyu. Akin i uhanay, mai ala zzhu akked cce i d-ibanen maca nwala tafrit tuki-d s ayen yellan d tidet, nulfa i lebi yettnerni i wakken ad yawe s iswi, ad yawe s anda wwen ixulaf-nni taggara n uhanay, ulin-d seg yier er lua, wwin-d asirem ara ten-yeen berra n yimennuen ur nesi tifrat, berra n tmeckukal d tkerkas i ttafen ur kra n yimeqqranen, berra n wayen akk yettruun tadukli. Imir-nni, taggara n uhanay, mi bedden merra medden, mi sliliwent tlawin, mi la d-ellin yimeawen n lfer, tuqqna n ti, nessers takemt ur ad d lawan i wakken ad tt-refden imeyanen-nni yellan ef usayes... d nitni i d-yennan serset-tt ur ttaggadet ara... ma ur tt-rfiden ara s lekmal-is ahat ad refden cwi seg-s i wakken ad tennefsusi fell-a nekkni Wissen ahat d tidet ayet fell-a nar ad tt-nsers !? Di teswiin am tigi i d-nettadder wid nne. Di teswiin yecban tigi i d-nettaf iman nne deg umkan n yimenza-nne. Ad d-nadder Lwennas mi d-yudder netta Dda Lmulud yenna : ayen i -d-yea Dda Lmulud, di Wehran iban-d am rrud Ma d timeqwa ur sent-nulfa ara imi yufa-d lal nebzeg seg yimei n lfer as ma nenbec acemma tamedyazt n Lwennas i wakken ad d-nini belli asirem i an deg-ne, nekkni s widen iedren ur yesi ara tilas ur s-nufi ara azal. Nessaram-awen tudert igerrzen i yiman nwen, i yimawlan nwen... i Tiddukla nwen (nne).

- 22 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

TAMEDYAZT

Abrid n ubrid-iw
Youcef MERAHI
Le chemin de ma route Tasuqelt : Abdenour ABDESSELEM

Aql-akem-id D taqribt $er tama-w Am win yeslufuyen i yiman-is Gar-i yid-m tezga tnafa D ilem itezzin $ef ulac D tayemmat ne$ d leber $ef tizi n rrwa Ccetla-m d iceqqiqen * * * Zzu$ure$ ti$ri Yewwin ut deg unnar imekrazen Anda akken tamu$li tesfexsay asedhu Mi akken lefhama Yu$al deg-s wawal eggne$-as i ccfaya Di magu (bu isurgan d yem$an) Wwi$-d leb$i deg werway

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 25 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

ettme$ tuffra n rray Rekve$ lijara-w Zzu$ure$ asirem Ssimiye$ amteddu Deg wuraw yezzin Akin i lam imzeggi * ** Mti Iv Iberrek-d Terriv-p i tavsa eh ! Isem teb$uv tesuv-t D tameut Ay t$abev Ay t$abev Ay t$abev Ar wanida ?

- 26 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Innan n Cennan
Abdelhafid CHENANE

01- Ur ttrau be, Anda akken ur yelli e. 02- Leqraya tenna-d kullci, Lefhama teleb-iten irkelli. 03- Win i wumi tefka ddunit ass-a cwi, Azekka ad yaf aas. 04- Mazal ur tessine ara, Wid ur nessin ara. 05- Mai kan deg uxxam, Ay newa Qessam. 06- Yiwen yessen ad icudd aggus, Yezga di lehna ius, Ma d waye zzher-is ixu, Yezga yetbe-it wammus. 07- Medden akk sen, ala amedda bu yimeawen. 08- Xas akken nesa leqel, Zzher yugi ad a-d-yemmuqel. 09- Zwaren medden er milal, D lib er win ur nuklal.
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 27 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

15- Win ur nesi e ass-a, Ulac lettkal fell-as azekka. 16- Ass-a, aql-iyi da, Azekka, ur ri anda. 17- Ma fell-ak kullec ara d-yeli, Ad ak-tual ddunit d ilili. 18- Ma s tila i d-ualen, D zzit yeran kan ara -d-snelen. 19- Mi ara yeqreb uglim s ies, Ad as-tereq lhedra i yiles. 20- Zgan nelen waman, Anda akken ulac laman. 21- A win yesmegizen i tnekkkra, Xas ebber-as i taggara. 22- Ttaru ef zzman, Zzman, ad yaru fell-i. 23- Anda akken yezga lexa, Ur cukte ad yali wass. 24- Terni tafat i tafat, er taggara ulac tifrat. 25- Ma ifut-ik lal, Ad ak-yereq ula d awal. 26- Win i iheddren ef yir timsal, Ad d-yeggri di temseal. 27- Kullec, esben-t d lamana, Lamena, ulac akk lmena.
- 28 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

28- D awal-iw I d amiwen-iw. 29- S kra n wayen zizen, Ixleq-it Rebbi yewzen. 30- Win yeqqaren kan dir-it wa akked wa, Ad yual d izem, ad d-iru ad iezzem. 31- Yir tafenazit, d tikli n bael, er taggara, tessuffu leqel. 32- Zzhu n tmunqas, Ur yeli yal ass. 33- Win yeggullen yerna yenet, Di lbael ad yesserwet. 34- ader awal-ik lemmer ad yeffe, Ma ur t-id-idegger walla. 35- S kra n wayen nettmenni, Yual fell-a d ilili. 36- Lhedra-k ma yella tewzen, Ur d-ittemme fell-ak wazen. 37- Ur nezmir ad neqqer aqeddim, Ma yella ur nei alqim. 38- Ur cukte yelha zzher-im, Ma yella ur tesi mmi-m. 39- Ma icewwel walla, Yettual d aballa. 40- Yir zzhir, Yekka-d si tismin.
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 29 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

41- Mai d tisselbi i selbe, Mai d lmual i d-elbe, D leqq-iw kan ief kkate. 42- Letab yettual d tikellax, Anda akken ulac e. 43- Tufi-d akk amek i tt-tefri, Lamena, yiwet ur tt-tewwi. 44- Rrema n lali, Tella di lqaa n Sidi Rebbi. 45- Lemmer mai kullci d awal, Yili axxam n ccre ur a-d-yessawal. 46- Ma s lebi i yettaru ufus-iw, Ula d ies ad d-yerzu er walla-iw. 47- Ma nea-as i Ware tament, Lesab-is Tizizwa umment. 48- Armi i ten-id-yeef uzal, I ak-rran azal. 49- Armi i k-an, I ak-rran ccan. 50- Ayen ur d-nban am lmut, Mebla inigan, Yal lmut, Tewa inigan.

- 30 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tawenna
Ahcene MARICHE

Tawenna deg nettidir Qlil win i tt-yettqadaren Stehzan deg-s la ir Deg-s ur d clien Yal wa d acu yeeggir Zdat nsen i t-zerren Ur yelli wacu iselken Seg yifassen nsen ay atma La tiegwa, la isaffen La idurar la ti$ezza La ssari-nni wessien La leber-nni nesa Yal ti$mert d agudu Di yal tama dduxan Ccbaa ur d-tegri ad tt-newu Dayen iccmet-itt umdan Am kul mi d-yeder unebdu Yer$a umada$ yellan Isaffen lu$en merra S umejriw d izuli$en Ur d yeqqim deg sen kra Ula d iselman hujren Ma d id$a$en nsen ass-a Swakkren-asen wwin-ten

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 31 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

yada zik nemmel Yis-s nedha, nac Ass-a ur neama fiel Di tsennart iteddu-d wulac Ne$ ma telliv d l$afel Vma kra di tqerrac Tjur anda nettqeggil emmden fkan-tent i tmess Tizzegzewt i$ef nettvil Ass-a ur d-yeqqim seg-s err ur t-nettektil Alamma yis-s nebges Nessizdig daxel n uxxam Neeggir zdat tewwurt Mi d-edrent tiram Nessen$al acal d tarbut A tawenna nerna i le$bina-m Aqcic argaz tameut Ggten $ur-ne$ wafrasen Ilefvan ufan-d amkan Neres tezdeg dayen I tt-id-iuen ala axxam Tejeb $ef yimdanen Wid yesluxuxen zgan emmle$ ma d-ihubb wavu Yemmal-d kra yellan Tabucivant mi ara terfu S igenni tessawav-iten Ad jma kra ad ternu Zdat-k tezzerwa-iten Wama leber mi ara yehwel Yettxebbil kra yellan Kullci ad t-icebbel Ad t$ilev d llab i s-d-yehwan
- 32 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Mi yers ara k-d-imel A d lefayel-ik yerkan Tizit akked yizan Zgan yid-ne$ d irfiqen Tazza$riwin dayen kan Alil wi yettemuouten Lfua di yal amkan Loifat akked yiwekkiwen Win yestehzan di twenna Deg-ne$ akk i yestehza Ay amdan ma tundev-t D tasraft i yiman ne$ ne$za Yyaw ad nefress yal tama U ad nilit d imenza Ad nefres zdat tewwurt D wanda akk nettidir Ad neglu akk s tmurt Asif d yal lbir A $-tiid tmeddurt Gar tmura ad nifrir Tawa$it n weqbayli Yefre s mmi-s La ihedder tarumit Yefre s yelli-s La thedder taglizit Ula d tameut-is Tarumit, tamarit Netta yennev yiles-is Tereq-as teqbaylit Ur yelli i ten-yesduklen Ferqen am yirden f llu D tawa$it mi ara heddren D tavsa xas ur tcu
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 33 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

D aewew i ewiwen D ameqqran ne$ d amecu A ten-id-ijemen ur yelli Yal wa di texxamt wed-s Yal wa i$ef yettvilli D awas i t-id-yewes Tea-ten akk tiliri Yal wa anda i$ewes Yal wa d acu i d-yuoew Si tmetti ideg ye$req Yal wa lib i d-yessew Netta yeqqar kan ilaq Yemma-tsen tefev-d aslilew I dderya yereq lmeneq Idles n leonas merra er twacult yella Ma testeqsav f kra Tiririt tezga tella Mi s d-tuddrev tamaz$a A k-yini d acu-t waya ur-sen san lavance Tzad-asen lefhama Nekni di retard ne$ves Ur nessin acemma Ay am$ar kker bges Ay k-iruen ass-a I yal idles gan azal Ayla nsen eqren-t Yiwen ur d-yendekwal emmden akk nekkren-t Akud la yettazzal Yal later veyen-t
- 34 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Ma twalav $er llebsa Yal wa s irabuben-is Wahin eryan yedda Wayev s ujellab-is D acu i ten-yesduklen da Ala isem n twacult-is Wa iteel wa ikerref Wa iebbed wa yekfer Wa yezga d imcennef Wayev yezga iekker Yal wa ddin deg yeef Deg ubrid-is icewwer Anda i d-neggra ass-a S tkemmict yettawi nnif Mkul mi neqdec $ef kra Qqaren-a$ yewwi-ken wasif Nekni i nxeddem nera Asiffi nezga netsif Lxir $ur-ne$ i d-yeggra Idles izde$-a$ adif

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 35 -

Innan n yal ass si kra tudrin n At ebbas


Djamel BENAOUF

I yiman n Dda Lmulud At Memmer


Tiniri, Beleggal d Lqela. Si timawit er tira. Inzan (lemtul) wal i d-yewwin awal ef wawal. Agdud war idles, am urgaz war iles, d anzi (lemtel) amazi yesan lmena aas. Yal ales ne amdan yesa isem, yesa imawlan. Akken daen aref (agdud). Yal aref yesa idles, yesa awal, tutlayt, taerma, yesa amezruy artigra. Ula d aref amazi am netta am wiya. D acu kan ur yesi ara zzher ur as-t-yefki ara wakud akken ad yesken i umaal d acu-t, d acu i yesa deg yidles ines. Acku yal tikkelt ad yebu ad yekker ad yezwi aebbar ef yiman-is, ad yekker ad yer azaglu n ddel, n lbael i t-yeggunin, ad d-yekker yiwen s yisem n tegmat, s yisem n tdukli, s yisem n ddin, am wakken aref amazi ur yessin talsa ne asan (ddin) ne tadukli, ne ur iemmel ara tamurt Ihi tura dayen yekfa yies, yekfa ukellex, tekfa tsusmi. Yal yiwen ad yeqel iman-is. Amazi assa yeqel iman-is, yesa awal, di tmurt-a i d-ilul, deg-s i dyekker, deg-s ad yemmet, i wakken azekka ur yettual d aekka.

- 36 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- At uxxam ebren, imezzan kefren. - Ansi i s-tekki i Lqela d tasawent. - Argaz d llsas, tameut d ajgu alemmas. - Am tmess seddaw walim. - Ass d yir ddunit, i d yir targit. - Alil a wi yeran, alil a wi ur neri. - Ay argaz ay amebun, yeksan di lexla am userdun. - Awal ma wezzil yefra, ma kemmil a d-yini kra. - Awal ur nettwaqbal, am win yetseqqin deg uerbal. - Lemmer yettual lxir, yili yual i wezger. - Asif ad iru a d-yual er ledd-is. - Argaz yettwaqqan seg yiles. - Akken qerrent i neffent. - Ansi i d-yezdem i d-squcce. - Anta ttejra ur ihuzz wau. - Anta ttejra ur nesi aar. - Ad nerre wala ad nekknu. - Ay acek uqemir, lemmer i yemir. - Am tyerza n welem. - Alamma ijueg lemle. - Am win yettargun lexrif di llyali. - A s-neber i Rebbi, ad nernu i lebd. - A bu snat yiwet a k-tru. - Bu yiles medden akk ines. - Ccre igenni lemer yelli. - Cwi i terwit, cwi i telwit. - S yiil aberkan i ntett arum azedgan. - D luj i -yerran er umezdu n Tniri. - Ddwa n lxir d ccer. - D lali-yi kan aqbab i wassen n walu. - D axxam i d aekka n ddunit. - Gma-k a k-yeffe ur k-yessebla ara. - anun zanun la tfareq lkanun. - I yeran ala win yewwten d win yettewten. - Iles udiq, ul uriq. - I d-icebbun si baba-s siwa ikkuk di lexla. - Ifut-ik lefjer ay amar. - Ibeddel adrum s werum.
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 37 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- Iteddu ef uebbu-is am wezrem. - Iles yessawal-itent, aqerruy yetta-itent. - Iarren-is deg ubella netta yettmami-d ddella. - I inekkren lael-is d ayul. - Meyya keccment, meyya teffent. - Ma rri-am-d awal tezhi, ma i-kemm teri. - Qeran ur idehhen rrfis, adaw ur itettu axim-is. - Rebbi yettayal-a lmut, nekkkni nettayal-as lqut. - Rebbi am uebbax, e txelle. - Ru ay arab ar tafsut. - Rue a s-ize i baba-s, yerwel-iyi mmi-s s ugelzim. - Ssbu yettban deg wuftiyen. - Ssuq n lxalat ur iferru. - Timmuhbelt n lewacer, iemmlen seksu n yirden. - Tfuk lid ay arrac, ualet er tara akk d uiac. - Ttif tameut ierrzen, wala tayuga ikerrzen. - Tisusaf s igenni ttualent-d er wudem. - Tenna-as ledra i tgelzimt turre-iyi, tenna-as afus-iw seg-m i d-yekka. - Tuzzma gar lebab d ddwa. - Ttif tiyita s ugelzim, wala ecra s tqabact. - Tirga mxalfa. - Timayin uzal. - Tikli n yizem. - Temi txeddem ef temer, temer txeddem ef lmut. - Tiniri yezgel usaku. - es ar azal, a d-tafe ssed-ik mazal. - Ur ttiid a k-ssbelen, ur ttirig a k-id-ssusfen. - Uccen i d-trebba a Welqai i yiri-k. - Ur d-in imezwura ara d-inin ineggura. - Urwe-t, ur d iyi-yuriw. - Ur jeggej di tmera, ur tta ayul di rrbi (tafsut) - Wa yufa, wa yestufa (yessekfa), waye yesmendag isufa. - Wi yeban ad yidir yemmet. - Win yeban ad yessgem yilqiq, win yeban ad yuzur yirqiq. - Wi yeban aber yesu-t, wi yeban lhemm yerwu-t. - Win iwehhan yewwet, win yewwten yena.
- 38 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- Win yewwet la s aebbu itettu, win yewwet la s aqerruy iceffu. - Win izeren au ad yemger aebbar. - Wi ur nesi yemma-s ifuk rrbe fell-as. - Wi ur nesi tagmat mequr. - Win yean yea, ma d waye tarbuyt tekkes. - Weqbel a kemm-issine jae, Ma d tura rtae. - Win ideg ur si nnfe, a t-fke g ddfe. - Yere ad yecrured am tsekkurt, tereq-as tikli n tyazit. - Yewwet-d igenni, irad wayenni. - Yiwen ur itettu alaw aqdim, ala yir llqim. - Yea lmal, yefre bab-is. - Yenna-as a baba wwten-a, yenna-as a baba eqlen-a. - Yeddem taadt yer-d, yenna-as rnu-d yelli-s. - Yuker ere, yeggull umne. - Yekkat ifessi. - Yiwen ur yeqqar ibawen-iw ur ttewwan ara. - Yera Rebbi i yellan deg weyul, yekkes-as acciwen. - Yir lhica deqqem ne qqim, yir asar ner ne qqim, yir lebd hder ne qqim. - Llum yellan ef wuccen, rran-t-id ef uyazi. - Lemmer i tent-iesseb ufella, ur tent-izerre. - Lemer n at zik, lqedd n at tura. - Leru qqazen ellun, yir lehdur qqazen rennun. - Lelam icudden, wi yeqqimen yernu-d. - urwat wi iberrun i bel deg waman. - ni ad tewwte igenni s rrkel. - eddi ef wedaw telsi, ur k-yeri f wacu tensi.

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 39 -

Taqsi s Sidna Musa


Youcef ACHOURI

Wagi d asefru n yemma


Taqsi n Sidna Musa mi d-yu abrid s uelli Yufa-ten-id qqazen aekka d acu txeddmem a wigi ? Yenna-as ad ize xarum d lewjur aen-i Mi iedda Musa yeqqaz mi s-gren lebla yuli Nnan-as ah ya Musa nettu lqis wer t-id-newwi Wagi yemmuten amzun akk d keini Mi iedda Musa ad iqis yedel tezi tehri Taxedda ay atma diri-tt ad nru ad nwade lwali Mi d-yettqebbel er yemma-s d acu k-iceben a memmi Ma d ay d laba lfani d-rebba mumi Yenna-as d laba n Rebbi i d-yerzan ur-i Tenna-as ah ya Musa ili-k d argaz n lali Yak aaba mmuten ar ke d nekkkini Mi d-yettqebbel er zzwa-is d acu k-iceben a xeri Ma d ay d laba sdaq-iw zenz-it mumi Yenna-as mai d laba d Rebbi d-yuznen ur-i Tenna-as gedha Musa ili-k d argaz n lal Tenna-as akk aaba mmuten ar ke d nekkkini Ah ya memmi d agujil mebla lwali Yenna-as ah ya yemma baba tahh d ur-i Ah ya memmi d lexyal i d-ibedden akkenni Lmelk mi t-id-isuma s aar n lid a t-yencer

- 40 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Yenna-as baed ssyinna ma dinna i d-tbedde tixxer Musa d argaz n lali d lkaba i wumi d-idewwer Lmelk mi t-id-isuma s aebbu n lid a t-yencer Yenna-as baed ssyinna ma dinna i d-tbedde tixxer Musa d argaz n lali kul yum yezag d asebbar Lmelk mi t-id-isuma s afus n lid a t-yencer Yenna-as baed ssyinna ma dinna i d-tbedde tixxer Musa d argaz n lali d leqlam ideg ineer Lmelk mi t-id-isuma aqemmuc n lid a t-yencer Yenna-as baed ssyinna ma dinna i d-tbedde tixxer Musa d argaz n lali d lela i ihedder Lmelk mi t-id-isuma er ti n lid a tt-yencer Yenna-as baed ssyinna ma dinna i d-tbedde tixxer Musa d argaz n lali i yera di leyub yeer Yenna-as gedha Musa ass i s-d-nebda yewer Ma d ay yereb ad as-nernu cwi di lemer Yenna-as ala Ru-n er lennet wwin-as-d tassefat D tazegga bal lemer Fkan-as-tt i Musa yesra-itt Mi yees yedda lemer.

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 41 -

Tewwe tfidi s ies


Mohamed Zakaria BENRAMDANE

Tewwev tfidi s i$es Tewwev tfidi s i$es tazmert nne$ akk ten$es d ddnub i da$-p-id-yewwin Nwala lbael issuqqes d medden i la iteqqes d lhemm i d-yeooa d awin A Llah $as ef-as lemqes s lfevl-ik ara yeqqers d ddin-ik ara t-yezwin * ** Simmal nepidir nsell Simmal nepidir nsell ddunit tmepel kul wa tefka-as leb$i-s Leqq yedda d imsensel lekdeb yu$al itepel i lebd mu yekref yise$-is

- 42 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

A nell Llah bu ssnasel yarez ccer ur t-irepel i lxir a d-yekker yim$i-s * ** Rebbi lamer yep$eggir Amdan yezgan yepdeggir yepawev ar yepveggir di cc$el-is ur t-ipfukku Rebbi lamer yep$eggir di lexara ur yepseggir i lmumen ur nrekku Pre$-k a win wer nemgir s idawen ur $-pjeggir iles fell-a$ iekku

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 43 -

TAMACAHUT

Azal n tmacahut di tmetti


Hamid BILEK

uget n tenfaliyin di tudert n umdan d tgensas tizamulin n tmetti s umata ttbanent-d di tewsatin yemxallafen n tsekla. Skanayent-d iulfan d wayen i$er yessaram ugdud. Gar tewsatin yellan di tsekla ad naf tamedyazt, tullist, tamezgunt, tadyant, ungal, taneqqist, tamacahut Deg uvris-agi neb$a ad d-nezzi kra n wawal $ef yiwet si tewsatin-agi n tsekla, ahat d tin yefen amviq meqqren di tsekla tamazi$t imi amkan-is icudd nezzeh $er timawit, imi nera d akken idles d tsekla tamazi$t usan-d si zzman aqbur s wallel-agi n timawit. Tawsit nextar ad d-nawi awal fell-as d tamacahut, imi tamacahut d tajaddit, d tutlayt, d idles, tamacahut d tamsirt yeuren d lmena, d lewaya, d iulfan d wayen nniven. Ad nezzi awal $ef umkan teef tmacahut di tmetti s umata d lfayda tesa deg unnar n usnerni d tulya n walla$ n umdan, lad$a ameyan, ama deg uareb $ef yidles ne$ $ef tutlayt d wawalen n tmeslayt tayemmat. Tamacahut d yiwet n tewsit yemxallafen $ef tiyiv. D takayt tawezlant ur nezmir ad ncidd $er kra n tallit ne$ $er kra n umkan; ur d-tettawi ara $ef tedyanin yellan ne$ yevran. Deg-s ad naf : yella deg yiwet tallit, ne$ di zzman n zik, ne$ $ef wasmi yella yiwen Ula d udmawen tessidir tmacahut ttilin s aqa d i$ersiwen, kra d i$ersiwen ur nelli, yettilin kan di lexyal, d i$ersiwen yettafgen yettaooan win yeqqaren ne$ win

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 47 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

isellen i tmucuha ad yeldi alla$-is, ad yessexdem tugna ines i wakken ad d-ixeyyel akk ayen ittezin di tedyant n tmacahut. Aya d$a yettawan amdan i wakken tamu$li ines, tussna ines, ttexmam ines ad ihriwen, ad im$uren, ad nnernin. S tewzel kan akka ad nini d akken tamacahut d yiwet teqsi tawezlant yellan s umata deg yidles imawi, wa iekku-p i wa, wa irennu-as kra, wa yesen$as-as, ne$ yettbeddil-as kra la sab wid i wumi i d-iekku ne$ deg umkan ideg d-iekku d uswir n tmusni i$er yessawev. Akken nera belli mai yakk medden ssnen ad d-alsen timucuha, tauri-agi am lefhama mai i medden akk i wumi i tt-yefka, llan kra tugget nsen d tim$arin mi ara d-ttalsent timucuha ad tmenniv ur ebbsent ara seg wakken zzuzunent, ssedhuyent, ttawint alla$ ad yinig anida akken di lemer-is ur yezmir ad yessiwev. ef waya i qqaren tamacahut teshel ad ttnelmed ad ttnessekcem s alla$ di tikkelt tamezwarut ara snsel ma yella tettwales-d s$ur win yesan tauri-agi n wawal d wamek i tt-yessawal, i tt-yessawav. Tamacahut d yiwet si tewsatin yellan si zzman n zzman, yiwen ur yezmir ad d-yini si melmi, imi qqaren d akken seg wasmi i d-yexleq umdan texleq-d yid-s tmacahut, imi d$a ula d tadyant n tlalit n umdan tella d tamacahut. I waya nezmer ad d-nini d akken tamacahut tella uqbel ad d-ilint akk tewsatin yemxallafen yettwassnen ar ass-a di tsekla. Anfal i tettenfal si tsuta $er tayev yella-d s loehd n timawit yessawaven ayen i irennun di tmusni, ayen ibennun, ayen yettrebin d wayen yemmalen iberdan yessufu$en. Zik-nni, di tudrin llant tejmuya ttaarent d im$aren d yilemiyen, im$aren ekkun, ilmeiyen ceffun, im$aren qqaren-d ayen yevran yid-sen ama dagi di tmurt ama di tmura nniven. Akken ttembaddalen tiktiwin, timusniwin armi teff$en medden ssnen $as akken ulac i$erbazen. Di$enni zik di tudrin n leqbayel, tt$imin medden $er yiri n lkanun, ilemiyen sellen i tem$arin d yim$aren mi ara dekkun timucuha, tidak-nni iss ara leun di ddunit nsen. Tura tu$al tiliri d nettat i yefen amkan n um$ar d tem$art, amkan n tussna, amkan n wawal i nessebla melba ma nessexdem alla$ nne$ ne$ tugniwin nne$.
- 48 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Ma nezzi-d $er wazal n tmacahut deg usnerni d ttrebga n ugrud ad naf d akken yal wid iqeddcen deg unnar n usegmi d ttrebga mjamalen di rray i d-yeqqaren d akken timucuha d yiwen wallal u d yiwen ubrid yessedduyen u yesnernayen alla$ n ugrud deg yiricen yemxallafen n tudert-is ; ama deg yimurnan ne$ lenana, ama di tierci, ama di tikli ines di tmetti d wayen i s-d-yezzin. Nnan-d d akken agrud yeslan ne$ ye$ran timucuha yettifsus walla$ ines, tettiwsi ccfawat ines, ayen i s-yessishilen abrid n t$uri d tira si temi ines. Timucuha d yiwet si tewsatin n turi yettawven s agrud s ccuq mebla ma iuss s tekemt. Sant aas n lemun d lemtul, d wayen merra ibennun tanefsit d tmagit n ugrud i wakken ad iqabel tem$er-is s tullya n wallen-is d useqdec n walla$-is. Tamacahut tettrebbi, temmal abrid yessufu$en, tessegmuy tawnafit, tesselmad azal n ssma, azal n trugza, azal n leqder, n lem$ivat d uulfu ; tesselmad idelsan d t$ermiwin yemxallafen ; tettserri i walla$ ad yejbu ad inave, ad iewwes, tettak-as tagnit i usugen i wakken ad d-yessis tugna yeb$a akken i tt-yeb$a. Zzman ideg nettidir ass-a, d win ideg tasnafukest tewwev $er ledd-is. Yal ta$awsa tettawev-as-d i ugrud s imi, ur yettak kra n letab i walla$ ne$ i terwit-is. Allalen n taywalt d tussna ur ooin aric i usigen ne$ i trui n uqerru, anida agrud ad yessexdem alla$-is i wakken ad d-yaf tifrat i wuguren ara d-yemmager. Ayagi yettarra-t yessebla mebla ma iuss i lbenna. Iseggasenagi ineggura yegget wawal $ef yimihiten yettidir ugrud ma yella teqqim teswit akka. Imusnawen n tnefsit d wid n usegmi sbarayen-d i wakken ad nbedd mgal annect-a. Gar tsura i iteldin tiwwura, yessenqasen si ccedda ad naf ales d t$uri n tmucuha. Yenna yiwen umejjay n yigerdan d akken imawlan iekkun timucuha i dderya nsen ttekkan u qeddcen di tujjya n leder d uezzeb. Ihi a yimawlan alset timucuha i dderya nwen i wakken ad sent-tessishilem azekka nsen. Yelha ma nedduqes-d, ma nulfa d akken timucuha sant aas n llfayda ma yella nessawev-itent gar yiffasen n yimawlan d yigerdan i wakken agerruj i $-d-ooan lejdud d
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 49 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

lamana ad yawev $er tsuta i d-iteddun. Aya d$a ad yernu di ccan nne$ imi agerruj-agi neb$a ad t-nessiwev di tmeslayt tayemat s tutlayt d tira n tmazi$t. S wakka ad nareb $ef tgemmi d yidles rnu-as tira d tutlayt. Tasekkurt timellalin. Imi nera d akken tamacahut tela s tugget s timawit, tella si zzman aqbur, u nekni si zik ar ass-a mazal neef di timawit-agi, nezmer ihi ad d-nini $ur-ne$ agerruj meqqren deg uric-agi n tsekla i ilaq ad nareb fell-as. Ass-a nezmer ad nareb fell-as ula s wallalen imaynuten am yidlisen, les BD, issura Aas n tezrawin i d-yelhan s tmucuha, aas n yismawen n tsekla i d-ibanen, i d-yufraren s leqdic nsen di enf-agi. Ihi akken yeb$u ibeddel zzman, imi tamacahut tedda-d si zzman n zzman, ad d-nini kan ad tt-id-yaf yal zzman. Di tagara, nessaram d akken mazal d imdanen i nella, nettulfu nettussu s wayen i $-iverrun d wayen iverrun i wiyav, d wayen akk i $-d-yezzin, nettwali, nettmeyyiz, netta, nettwexxir, nferreq gar wayen yelhan d wayen n dir. Akka i nezmer ad nidir d imdanen mai d timacinin ne$ d i$ersiwen.

- 50 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Agrud bu snat tyemmatin


Anne DE GRAAF
The Baby with two Mothers
Tasuqelt : Djaafar MESSAOUDI

nig n tneflit i as-d-ittunefken sur Axellaq, Sidna Sliman ittwabudd-d daen s twassna tameqqrant. S twassna-ya, yessawa ad yefru kra n tlufa umi wer yezmir umdan ad yaf tifrat. Yiwen wass, usant-d er teremt n Sidna Sliman snat tlawin, yiwet d timizwit taye d timibrikt. Yal yiwet deg-sent teddem-d agerrud deg ufus-is. Igerruden-nni ttemcabin aas, maca yiwen deg-sen d amuddir waye d amettin. Sersent snat tlawin-nni igerruden-nsent sdat n uric n ugellid, qqumcent, bdant la d-ekkunt ayen tent-id-yewwin er dinna. Agellid yesmuzgut-asent s uhannay ameqqran : - Ay Unnig-nsen, d-tebda tmeut timizwit, nekkk ttidire di yiwen uxxam akked tmeut-a, nettat d takna-inu. Azal n wagur aya, s kra n wussan kan gar-ante, i snat yid-nte nurew-d sin yigerruden yellan s tezmert igerrzen. Armi d ielli tameddit, agerrud n tmeut-a yebda yettiif. Netta ad yili yemmut kra n tsatin deffir mi nessexsi tafat akken ad nees. Ur ifaq yiwen s wayen yeran i ugerrud-a siwa yemma-s. Da imi nekkk tu-iyi ebbse deg yies alqayan, tfures tagnit tekker-d di talest, teddem-d agerrud-iw terr waynes deg umkan-is. Mi d-uki taebit-a, faqe agerrud yellan er yidisiw ur yesnuffus ara. Mi ekkre nezzeh deg-s, ukze netta

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 51 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

mai d-waynu. Imir-n kan, teneq-d tmeut timibrikt tini i Sidna Sliman s yimeawen deg wallen : - Uhu, ay Unnig-nsen ! Tameut-a la teskiddib. Agerrud amuddir d ayla-w. Din-din, tegzem-as awal tmeut timizwit twekked-as i Sidna Sliman belli d amuddir i d agerrud-is. Sakin la itteddu ad yekker umeri imawi gar snat tlawin-nni. Imiren da, yeneq-d ugellid ur-sent : - Dayen ! Dayen ! Imi akka yal ta la teqqar d nekkk i d yemmas n ugerrud amuddir, tura ihi ad nessedel gar-akent d wad tellzemt i snat yid-kent. Akk wid yellan dinna baten u bdan la ttemseqsayen acu ara yeg ugellid amassan. Irfed Sidna Sliman afus-is yini i yiwen seg yiessasen-is : - Ay aessas, ddem-d agerrud-ihin amuddir, bu-t ef sin s tkuba-inekk tefke seg-s i yal yiwet amur-is. Din-din tebda tmeut timibrikt la tettiwis u la tessutur deg ugellid akken ad isemmet andah-is : - Anna ay Unnig-nsen ! Ttxil-k ur t-neqq ara ! Wicqa, efk-ast i nettat, awi-d kan ad yedder. Wamma tameut-nni nnien, s yiwet tara tameckukt i tessentag Sidna Sliman i wakken ad irei andah-is : - D awal uwib ay Unnig-nsen ! Bu-t ef sin i wakken yal yiwet seg-nte ad tual s tumert er uxxam-is s tunt-is. Mi yerfed uessas takuba-ines i wakken ad igzem agerrud-nni, isel-as Sidna Sliman i wakken ad yebes. - Efk agerrud-nni i tmeut-a timibrikt, i s-yenna, nettat i d yemma-s, acku siwa tayemmat taeqqanit ara yessirmen i mmi-s tudert di tegnit am ta. Akka ihi, s tumert tameqqrant, tual-d tmeut timibrikt s ugerrud-is er uxxam. Ma d takeddabt-nni timizwit, nettat tettwazen er usaqqal, sakin asmi d-teffe yebra-yas urgaz-is.

- 52 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Agi azegga
Malek HOUD

Amacahu, ad telhu, ad tebe am usaru ad tual annect n ujga.


ik-nni tella yiwet n tyazit deg yiwet n taddart tettidir nettat d warraw-is deg telwit. ur-s mraw n yigda, ta deg-sen kif-kif-iten deg timi, d imellalen akk, ma d wis mraw yemgarrad ef yimezwura, ur yelli d amellal am nutni : netta d azegga am tfelfelt . ef waya i t-unzan watmaten-is deg uxxam d tizziwin-is deg berra. Ur t-ttaan ara ad yurar yid-sen, yerna ttasan fell-as. Akka i sxeddmen seg mi ara d-yali wass alamma yeli yiij ttayaren-t : Tifelfelt tazeggat tifelfelt taqerant Agdi azeggaz meskin yettarra kan er wul-is, seg mi ara d-yekker yekres unyir-is, yezga d uzin kra yekka wass, ur yessin la tasa la anecra. Yiwen wass, tekker-d yemma-s tanezzayt am wakken tu tannumi teseb tarwa-s, tufa ta n yifrax imellalen, wis mraw, azegga-nni ulac-it. Tessawel, tessawel, tuzzel yeffes, tuzzel zelme , amzun yeffe-itt laqel, maca yiwen ur as-dyerri awal. Teqqim ef umnar n tewwurt tettru, tkemmel aluli i tasa-s. Afrux azegga mi iwala yiwen ur t-iemmel da yehmel yerra ef uqerruy-is.Yerwel ef uxxam-nsen, yea er deffir atmaten-is i s-yerran ddunit-is d taberkant. Iteddu, iteddu, ur yeri anda ara t-awin yisurifen-is armi d-yeli yi.

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 53 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Da yufa-d iman-is deg tlemmast n yiwet n tegi yebrebren. Isekla-ines, seg wakken ezzifit, ma teale taqacuct-nsen ad k-teli tcacict, yal afurek ef gma-s yea, tafat n wass ur tettaf s wansi ara d-teddi, ad s-tini d i ama d tanezzayt ama d tameddit. Yual ufrux azegga amecu meskin yugad. Yugad ad d-yemmager uccen ad t-iseble am yiwet n tleqqimt. Deffir n yiwet n tebbujt ibedd netta ittergigi am usaflaw, mai seg usemmi acku deg unebdu i yella maca seg tugdi. Yeqmec kra allen-is yual yeldi-tent-id. Mi yeal s igenni iwala yewwet-d tikkelt yiwen uzenar n lberq. Tafat-is terra tigi-nni merra amzun d ass. Sdat-s tbedd-d yiwet n tmeut yettiqin deg sser, telsa-d talaba tamellalt, imi-s i d-yesskanayen asesu amellal yugi ad yebes seg ucmume. Teneq er ufrux azegga tennaas : - D acu i txeddme iman-ik deg tlemmast n tegi ef lenac n yi ? Afrux amecu ur nugid, yeffe-d seg udhac-nni amezwaru mi i tt-iwala maca yeqqim yeggugem, awal ur t-id-yuli. - Ur ttagad, ur tufi d acu ara k-xedme, ala ayen yelhan, ri d acu i k-yuen, ri acimi i d-trewle ef twacult-ik, ri d acu i k-xeddmen watmaten-ik. Tameut-a tea merra s wannect-a acku, zien d tawkilt n tegi, issken-akk Rebbi Tenna-as : - Kkes ailif kra n wayen san fell-ak wayetma-k d wiya ad k-tekkse tura kan, da ma tebi ad k-rre tife akk igda yellan deg ddunit merra. Afrux amebun yeldi kan deg warquqen-is, issenhezz kan aqerruy-is tikkelt d agessar taye d asawen akken ad s-yerr s : - Ih ! Tezem abrid, afrux-nni azegga yual d amellal am udfel yerna yettdeggir-d yiwet n tafat tamellalt d taqessant yetturrun allen n win tt-iwalan. Tenna-as : - Qmec tura allen-ik ad k-ssiwe alma d imawlan-ik. Tezem dien abrid wis sin yufa-d iman-is gar yemma-s d wayetma-s. Tazwara ur t-qilen ara, tual yemma-s tulfa i tasa-s n tyazit tefrawes-d, tegge seg lfer : - Leslama-k ay afrux-iw amecu !
- 54 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Temlel-nni n wafriwen-is seg wakken d taqessant tesdderel merra atmaten-is yusmen seg-s, ma d yemma-s teqqim terr acku temmel mmi-s nezzeh, maca seg wass-nni tual tezen am wakken yezen netta ussan yezrin. Ula d igda-nni nnien d arraw-is, aen-tt imi ualen ur ttwalin ara. Agdi amebun yeggra-d deg liqliq, yeweq d acu ara yexdem. Ixemmem, ixemmem, yual yebren er tegi-nni, yessawel i tewkilt-nni n tegi. Teffe-d deffir n yiwet n tmadat tameqqrant tenna-as : - D acu i k-id-yewwin dien ? Yenna-as : - Bi ad iyi-d-terre timi-inu tazeggat, terre-d dien timeriwt i watmaten-iw i tesdderel temlel-nni i iyi-d-tefki akken ad d-yezzi lfer s ul n yemma. D ayen i s-yenna i texdem melba ma txemmem acku tea s kullec. Da netta yual-d akken yella umayna, d afrux azegga, ma d atmaten-is ualen ttwalin am zik. Seg wass-nni ifrax-nni merra an tamsalt akken i ilaq, gzan tamsirt i senyefka ugdi azegga, fehmen d akken mai d timi i yettakken azal, mai d timi i d tidet. Akken tebu tili, d amellal, d azegga, d awra ne d aberkan ne gar-asen, ala azal n lecal-ik i itekkin. Yelha ma ur-k ul yeur d tayri, tayri ara tbeu ef medden merra.

Tamacahut lwad lwad mli-tt-id i warraw n lejwad.

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 55 -

li U Larwa
Meziane BOULARIAH

Amacahu,
ss en deg wussan n Rebbi, yella urgaz d tmeut-is leun. Tamurt tettak-iten i tayev. Argaz d afella, tameut d taebbajt, texdem axxam terna lexla. Ihi, teddun $ef tmura, ttnadin win ara ten-yesxedmen. Leun steqsayen, wi icfan nitni d tikli. Yeef-iten yiv wala azal, iuza-ten ama d iij ama d ageffur, asemmiv wala aqecqac. Nsan nebla imensi u kkren-d ur in imekli. Laul ulac tin ur ten-neif ara. Almi ruen bdan qeven layas, d$a mlalen-d d yiwet taddart. Kecmen deg yixxamen imezwura. Ur ad akk wwiven $er tlemmast n taddart, twehhmen ! Taddart la ne$ma, ulac la less la dderz ! Ur d-mmugren la amdan la abhim ! Amzun di ttelt n lxali i ten-yu$ lal. Ttkemmilen leun, u yal axxam d-mlalen ad s-wwten $ef tewwurt. Ulac edd i sen-d-yerran awal ne$ i d-yeff$en $er-sen. Akken almi taddart si rrif, kkes-d tawwurt i$ef ur sebben ara, yiwen mai ivall-d $er-sen. Armi ruen ad ff$en i taddart, yeggra-d kan uxxam aneggaru d wamek slan i unaze $er daxel mi wwten di tewwurt. Mi awden sqerbben di tewwurt, slan da$en i ut n umdan $er daxel yettnaza-asen-d. Ineq urgaz yessawel : - Ay at uxxam ! ut n umdan yerra-asen-d si daxel :

- 56 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- A kecmet-d ! Teldi tewwurt. Deggren tawwurt n yi$il kecmen. Mi wwven $er tlemmast n lara, bell$ent wallen nsen, ufan-tt annect n leoeb, xas ad dters deg-s rruplan ! Axxam da$en akken nniven, aggens-is d abeeva, xas ru deg-s rreba ad tecve taddart kamel. Bedden di tlemmast n uggens ssikiden akk akin akka, ur walan edd. Yeneq da$en urgaz : - Yella walbav deg uxxam-agi ne$ bdeh? Yerra-as-d um$ar si terict : - Aql-i dagi di terict ! Ur zmire$ ara ad n-ubbe$ ! Qerrbet-d, ur tsetit ara ! Argaz yuli $er-s $er terict, tameut tbedd deg uggens tettraou. Akken idegger tawwurt n terict urgaz, ivher-as um$ar yeel deg wusu, taduli tu$al-as seg yidmaren d akessar. Mi t-id-iwala um$ar-nni, yessewed-as-d s ufus-is i wakken ad ya $er-s $er wusu. Tameut terfed dduzan nsen si tlemmast n uggens u terra-ten $er tesga. Ma d nettat tru $er t$imit tessers levamis fell-as. Argaz yes$im iman-is $er tama n um$ar, ssyin yeneq $er-s yenna-as : - I yieggalen n uxxam, anda llan? Yenna-as um$ar : - Mmuten akk ! At taddart da$en akken nniven, yiwen ur dyeqqim ! Tekfa-ten akk tterka ! Siwa nekk i iselken, aql-i ggra$d wed-i ! Aql-i seg wasmi ruen ur i$ ur swi$ ! Ur zmire$ ad mbiwle$ seg wusu wala ad kkre$ ad ssebbe$ ! La yeqqediyi, tazmert teooa-yi ! Argaz ibedd-as wawal gar yiles d tyersi! Yettewtew kan ur yeri d acu ara d-yini. Udem-is ibeddel, yu$al d awra$ am tektunya! Allen-is bell$ent! Seg i t-iwala um$ar ibedd kan akken di taeyyat yessusem, yeggugem am yes$i, yenna-as : - I kunwi, d acu ken-id-yecqan akka? Yenna-as urgaz : - Acal ayagi tura, nekni aql-a$ d tikli $ef tmura ! Nettnadi ma nufa win ara $-yesxedmen. Yenna-as um$ar : - Ihi, atan kullec $ur-wen, ma yella teb$am. Atan uxxam yetta zed$et, attan tyuga kerzet ! Xedmet et ! Nekk mai d ara
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 57 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

zed$e$ axxam-agi akk wed-i ne$ d ay zemre$ ad ff$e$ ad nu$ takerza ne$ lec$al akk n berra ! Tura ma teb$am ad teqqimem qimet u xedmet $ef yiman nwen. Nekk ur waoe$ acemma, mai d ara t-awi$ yid-i s aekka ! Si loiha nwen, yella kan yiwen n lamer ad wen-t-id-velbe$ ! Yenna-as urgaz: - D acu t ? Yenna-as um$ar : - Ad iyi-tessewwayem ci n lqut ! Yenna-as urgaz: - Ad rue$ ad ciwre$ tameut ssyin ad k-d-rre$ s lexbar. Mi d-iubb urgaz si terict, yeka-as akk i tmeut-is ayen i s-dyenna um$ar-nni. Tenna-as tmeut: - Ay argaz, ur tt$imi$ da ! Amexluq-agi, ur yesi ara laman ! Nekk uggade$! Yenna-as urgaz: - A tameut, xzu ccian ! Meyyez cwi! Nella ur nesi ula d tissegnit ! Nella d icriken, nettnadi anwa i$ef ara necrek ! Ass-a aql-a$ nemlal-d d ssed nne$ ! Tettwaliv yettunefk-a$ kullec, axxam, tayuga d tferkiwin. Ayagi akk d ayla nne$! Ur $yettalas edd deg-s! Tenna-as : - La k-qqare$ ur yesi ara laman umexluq-agi ! Win ara yefken akk ayen yekseb i umdan ur yessin ara, almi yella kra yellan ! Argaz ara ikemnen iman-is di terict, ara yeffren udem-is $ef medden, almi mai d lebd i yella ! A ttwulem d lwec ne$ d Wa$zen mavi s timmad-is! Yenna-as urgaz : - Su ci n leqel a tameut! Argaz qqime$ $er tama-s, mmeslaye$ yid-s u kemm la teqqarev d lwec ! Uma yugi ad diubb, yeggumma ad d-ibeggen iman-is, aya $ef loal-im! Tenna-as : - Amek $ef loal-iw ? Yenna-as urgaz : - Ih ! Imi d tameut kemmini, ur yeb$i ara ad temlilem ! Tenna-as :
- 58 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- Yuggad ne$ yesseta-yi ? Yenna-as urgaz : - Yesseta ! Yenna-k belli ayen akk ara neqqim dagi ur dyetubbu ara si terict akken ur $-yettmerrit ara ! Ivleb-a$-d kan ad s-nettak ci n lqut u yecrev-d nekk kan ara s-tyessalayen ! Tenna-as : - Ur iyi-int ara tenzar-iw fell-as ay argaz ! Tura, ma d awaliw ara ta$ev, kker ad nerfed iman nne$ ad nru ad nbeddel taddart ! Nekk ur zmire$ ara ad qqime$ da ! Uggade$ amexluq-agi ad yezzi fell-a$ yiwass! Yenna-as urgaz : - Kemm tu$ev tannumi d ccaruka ! Tekkrev-d d taxemmast u teb$iv ad teqqimev d taxemmast. Mai d ay tu$ev tannumi d liala yelhan akken ad tt-tqeblev ass-a ! Ihi, siwa rrwa ur nettruu ara ssya ! Mai d ara veggre$ ne$ d ara aggi$ ssaya yecban ta ! D Rebbi i yeb$an ad yekfu lif fell-a$ a yelli-s n medden ! Tenna-as : - urek kan acu ideg d-nettu$al ! Tameut tedda-as di leb$i i urgaz xas ur teb$i ! Teqqim lamena nnig wul-is ! Tugdi tekcem-as $er yi$san ! Meduret tmeut ma yella tugad, axaer, am$ar-nni, d Wa$zen ! Yufa-tt wul-is ! Taddart-nni yexlan, mai d tterka i tt-yekfan, d netta i yean akk imezda$en-is si rrif ! Wa$zen, am teryel, yettbeddil dayem ! Ad d-yu$al d ayen i s-yehwan : d lwec ne$ d amdan udiq ! U leqel-is ne$ lefhama-s, yiwen ur ten-yeksib ! D ayag i s wayes ur t-yeqil ara urgaz, s wayes da$en ur yumin ara tameut-is, xas akken nettat tcumm-itt ! Ihi, seg argaz yeef deg wawal-is, igmen ad yeqqim, tameut terre ! Teqqim xas ur s-yehwi ! acen imaren di tlata deg yiwen uxxam, nitni di sin deg uggens, Wa$zen di terict. Mi ara tili tmeut deg uxxam d urgaz-is, Wa$zen weroin d-iubb si terict. Imensi dayem d argaz i s-t-yessalayen $er terict, ma d imekli, ad s-teooen deg uggens, mi ff$en kan netta ad d-iubb ad t-ye. Asmi ara tekker tmeut ad teddem iceiven ad tentawi $er yi$er ad ten-id-tessired, ad as-tessiwel ad as-divegger wid-is ad teglu yis-sen, ma d netta yettaggi ! Weroin i
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 59 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

s-ten-id-yefki ! Am wakken yesseta-tt ! Zama ur yeb$i ara tameut n wayev ad as-tessired iceiven-is ! Mena netta, i wakken kan ad ten-yessimen ! Axaer, isel-asen-d mi ara ttmeslayen deg yiv. Isel-as-d i tmeut mi ara tettellil argaz-is akken ad kkren ad rewlen uqbel ad iar yid-sen kra ! Ihi, be zik, mazal itran deg yigenni mi ara kkren, tameut afus deg usewwi, afus di tarda wayev deg yivumman. Ihi, mi yewjed kullec, heggan awin ara awin yid-sen, xebblen-as-d i Wa$zen, ad brun i tyuga ad ruen $er lexla. Argaz ad yettmeggil, tameut ad t-teafa deffir ad tzerre ne$ a tetteu. Ru a zzman ru, yerna uqcic $ur-sen! Anda ara k-rren a lfer! Ula d Wa$zen yefre am wakken d mmi-s ! Ihi ussan-nni ideg tella tmeut d timennifrit, argaz ur iteffe$ ara seg uxxam, d netta i d-iqeddcen kullec i tmeut-is wala i Wa$zen ! Asmi tessared, mi d-tekker be, ad teddem mmi-s ad t-tettel deg ubenuq ad t-tawi yid-s $er lexla ! Kra n wussan umbad, mi d-u$alen si lexla skecmen tayuga $er waddaynin, Wa$zen yessawel-d i urgaz; win yuli $er-s $er terict mmeslayen. Mi d-iubb yenna-as i tmeut-is belli Wa$zen yeb$a ad s-d-ttaooan aqcic-nni deg uxxam mi ara ff$en a$e lexla. Yeb$a ad sen-t-yettassa akken ur tenyettmerrit ara di cc$el nsen u netta da$en ad yesu amwanes deg uxxam. Mmeslayen gar-asen, ad s-t-id-ooen ne$ ad t-awin yid-sen $er lexla. Yella tkukra tmeut ad temfaraq d mmi-s ! Yu$al, mi stt-id-yewwi akk ssya u ssya urgaz-is, teqqbel ! Yesmareq-as belli d nettat i t-i$aven imi segmi ara tawev $er lexla aqcic ur yettrusu ara seg urur-is. Mena tidet, d cc$el i t-ice$ben netta ! Axaer, mi ara awin yid-sen mmi-tsen, mi ara yettru, tameut tebbes cc$el ! Seg wassen d asawen, ttaooan-d aqcic i Wa$zen ! Uqbel ad ff$en, tameut ad s-tefk ad yeev, ad t-tettel, ad t-terr $er ddu ad yees. Ssyin argaz ad as-yessali llxiv $er terict i Wa$zen akken mi d-yuki uqcic ne$ yettru, netta ad t-ihuzz bla ma iubb-d si terict ! Menan akken kan ara kken di tewwurt n yi$il, netta ad yers $er uggens ! Ad iekker tawwurt si daxel ssyin ad d-iru $er
- 60 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

ddu ad d-yeddem ebyan-nni ! Ad s-yefsi tattalt, ad tyesserqes deg yirebbi-s ! Ad t-imecce akk seg uqerru almi d ivarren, taggara ad t-iger $er uebbuv-is ad t-id-yerr ! Ad tyesseble ad t-id-yerr ! Ad t-yesseble ad t-id-yerr ! Akken acal d abrid, alamma d tameddit, qrib ad d-awven si lexla, tameut d urgaz d wamek ara t-yettel ad t-yerr $er ddu u netta ad yali $er terict, llxiv deg ufus-is amzun kra ur yelli ! Tameut akken kan ara d-tawev si lexla, ad terr qbala $er ddu ad d-teddem mmi-s. Dayem tettaf tattalt-is tefsi u taksumt-is teullex! Mena nettat, ur yelli wayen i$er iru lbal-is! Tenwa kan d tidi i t-id-yeccfen imi tellexs ura-s! Tattalt da$en akken nniven, ebyanat akk fessin weed-sen mi ara ttmiiden ne$ tettin rennun di ddu mi ara d-akkin seg yives. Ru a zzman ru, ussan tteddin, agguren akken nniven, ma d liala n uqcic ur tbeddel ara! Akken d-ilul i yeqqim! Yeggumma ad yennerni! Iqve-as Wa$zen ad yawi iri ad yim$urseg wakken imecce deg-s seg wass $er wass ! Tameut mai tewwi-d s lexbar, argaz tura anef! Almi iedda useggas d wamek tebda tetcukku belli yella kra yellan ! Mena ur teri ara d acu! Ayen s wayes tebda tetcukku, d tilexsi-nni n ura n mmi-s! Axaer, ayen akken d-tettaf $ef teksumt-is, mai d tidi! Tettaf-d fell-as cc$el n waldayen! ura-s akk tettmenav! Tekker tmeut temmeslay-as i urgaz-is $ef liala n mmi-tsen, mena netta yugi ad tt-yamen. Yeseb-itt kan tettwazde$ am wakken i$il ttwazed$ent akk tlawin! Kra n wussan da$en tawed tenna-as u netta da$en yeggumma ad tt-yamen. Nettat, tettruu aqerru-s s tmenna, netta yettruu aqerru-s s isu$an! Yiwwass, kkren be zik, tameut mi tekfa cc$el akk n uxxam, thegga awin $er uqecwal, argaz yebra-d i tyuga ff$en $er lexla ruen. Mi wwven $er din, netta iteqqen izgaren, nettat tesse$fel-it kan terreqaq-d $er uxxam! Mi d tewwev, tuli $ef tzeqqa. Tessenser-d sin iqqermyad akken ad tmuqel $er daxel d acu iverrun! Akken kan tger ti-is, twala Wa$zen yetsummu di mmi-s! Mi t-iger $er ebbuv-is ad t-id-yerr! Mi
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 61 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

t-yesseble ad t-id-yerr! Akken acal d abrid! Nettat bell$ent kan wallen-is deg wayen tettwali! Qrib yedda lemer-is! Ccwi kan tqegged iman-is, ur tembawel ur tsu$! Tubb-d s ttawil si ssqef, teffe$ $er ubrid. Tvegger tawwurt n yi$il s wayen akk yellan di loehd-is! Teserveq-itt akken ad s-disel Wa$zen! Tefka-as lweqt ad yerr aqcic $er ddu u ad yali $er terict. Tekcem $er uxxam u tebda tqeddec amzun akken kra ur yelli ! Wa$zen yesteqsa-tt-id ay$er d-tu$al zik si lexla ass-nni! Ma yella kra yevran! Tenna-as belli tu$al-d kan i wakken ad tawi iceiven $er yi$er ad ten-id-tessired imi ddeqs ayagi ur tessared ara iceiven akk umsen, uren d ilefvan d ddexxan. Teb$a ad tfares assen imi d iij akken ur tteilen ara ad kkawen. Tenna-as ad s-d-ivegger iceiven-is, netta yugi. Mi dtejme iceiven, tger-d mmi-s daxel n trealit t$umm-it s ibenaq. Teddem-d imaren azduz tennev-it di tattalt terra-t $er ddu teffe$ ! Teef-itt-id d tazzla $er lexla! Tewwev kan teka-as i urgaz-is ayen akk walant wallen-is! Tenna-as ma ur t-yewwit ara Rebbi ad yeddu yid-s ad rewlen! Ad ruen anda ara selken iqqerray nsen d wanda ara d ssekkren mmi-tsen, yugi! Yenna-as: - Ru a wer d-tezziv! A wer d-tu$alev am kemm am ccetla-m! Kemm tu$ev tannumi d tuttra, d tuera! Awi mmi-m yid-m a taqjunt ben taqjunt! Ruet ad teccerkem! Ruet ad txemmsem $ef wiyav! Liala n dagi ur ken-id-ta ara! Mai n wudem nwen ! Tameut terra tarealit-nni ideg yella mmi-s $ef urur is tru! Ula d tuzzya ur d-tezzi ara $er deffir! Wa$zen, deg uxxam, akken d-teffe$ kan tmeut, yers-d si terict. Yerra qqbala $er ddu yeddem-d ebyan. Akken i t-iger $er yimi-s, yufa-t d azduz-nni s-terra! Yessusef-it-id! Yea-t zzaf! I$ea tirget! Yea belli tameut teva fell-as! Yefhem belli tfaq imi d-tu$al si lexla! D aggay i tewwi mmi-s tru! Yenwa da$en ula d argaz-is yedda yid-s!
- 62 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Ass kamel netta lu teluv deg uggens! Wwan ierman-is seg wurrif! Yettayzag imi s-ruen i tlata, ur yei yiwendeg-sen ! Almi d tameddit mavi, iij nad ye$li, yesla imaren i ut n urgaz ineddeh $ef lmal! Yeqel ta$ect-nni! D tin n urgaz-nni. Zi$ ur yeddi ara d tmeut-is! Akken da$en yesla i tewwurt tennejqaq mi tt-id-yeldi winna, netta ineggez $er terict, yuzzel s usu yeel! Yerra iman-is amzun kra ur iar! Argaz yessekcem tayuga $er uddaynin yeqqen-itt, yeur lemdawed d asa$ur i yizgaren ssyin yeddem-d is$aren yettruu-ten $er lkanun ad yessi$ timess! Yeneq-d $er-s Wa$zen yenna-as-d: - Sellab d ankum! Ass-agi aql-aken telem ur d-tekcimem ara zik! Vunne$ yeuqqet fell-awen cc$el imi teqqimem almi d tura! Ass-agi, ula d mmi-twen segmi teff$em yuki-d ne$ isu$-d ula d yiwet n tikkelt! Yenna-as urgaz: - A tameut tru u tewwi mmi-s yid-s! Tenna-k belli ke d Wa$zen u tufa-k-id la t-tetsummuv! Naqal, teb$a mavi ad teglu yis-i! Teart ben taeart, $er liala n zik i teb$a ad tu$al! Tcedha-tt! Tufa-d ssebba s Wa$zen axaer mai d ay tu$ tannumi d wayen yelhan! Mai d ay d-tekker di lxir ne$ di ssaya akken ad teqbel ass-a kullec! A timital-is, mai d ay ttarrant lxir! Di tbaqit ideg tettent i teff$ent! Yenna-as Wa$zen: - Yecqa-k! Ihi, imi ass-agi ulac-itt, zemre$ ad n-ubbe$ $er uggens, ad nqerrbe$ $er lkanun ad ssemu$ ci! Ad nqeer, ad nemmeslay gar-ane$ kan s yirgazen! Ssker-a$-d aendadir n tmess! Ger aas igermyam $er lkanun! ekker da$en tawwurt nezzeh, err-as aas iqqjemyar akken ur tetteffe$ ara lamu! Argaz iekker tawwurt, yesser$-d aendadir n tmess, yeggar-as agermum deffir wayev! Wa$zen yers-d si terict, yerured-d $er tewwurt n lkanun yesbercew! Mqabalen imaren!

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 63 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Ttmeslayen. Yenna wagu yenna wavu! Iv ileu! Timess tettenfufud trennu! Simmal leun deg wawal, irrij i$elli! Ssya $er da Wa$zen ad yessendeh argaz ad yeddem igermumen ad ten-iger $er tmess! Iv ineef, iqejmuren kfan ma d irrij yewwev uemmur annect ilat, almi yettfav lkanun! Wa$zen iger ti-is $er yirij, yessakedit nezzeh ssyin yerfed-d allen-is irea-tent deg urgaz yenna : - Ansi ara k-bdu$? Argaz yenna-as: - Bdu-yi seg uvar i$er-k d-yelan! Wa$zen yenna-as: - La k-qqare$ ansi ara k-bdu$? Argaz yenna-as: - Bdu-yi seg ufus i k-yesseen! Wa$zen yenna-as: - Ansi ara k-bdu$ i la k-n-qqare$? Argaz yenna-as: - Bdu-yi seg wallen ur nettwali! Wa$zen yenna yas: - La k-qqare$ ansi ara k-bdu$? Argaz yenna-as: - Bdu-yi seg umeu$ ur nsel i less! Wa$zen yenna-as: - Ansi ara k-bdu$? Argaz yenna-as: - Bdu-yi seg wul yettaken laman d win ur nettamen! Wa$zen yenna-as: - La k-qqare$ ansi ara k-bdu$? Argaz yenna-as: - Bdu-yi seg uqerru ur netta$ awal n lall n uxxam! Wa$zen yemme$ fell-as yedel-it-id $ef lkanun! Argaz yettwecwic uksum-is $ef tergin, Wa$zen ilette deg-s!

- 64 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

IVRISEN

Tadiwennit n Lynda Koudache


Abdenour HADJ-SAID

Aecciw n tmess
n Lynda Koudache

yeff$en $ur Terigin Tasekla. Lynda Koudache tura tullisin maca tettwassen d tamedyazt imi dtessuffe$ 3 wammuden n yisefra : sin s tefransist (Comme une fort de mots dits, 2001 d LAube vierge, 2003) d yiwen s tmazi$t (Lli$ uqbel ad ili$, 2005). Tikkelt-agi Lynda tu$al-d s tewsit nniven n tira ur nelli d tamedyazt ur nelli d tullisin, i tikkelt tamezwarut teb$a ad terev tira n wungal imi wagi d ungal-ines amezwaru, u nessaram mai d aneggaru : si tmedyazt $er tullist $er wungal. Win ur nessin tameskart, mi ara i$er ungal, ad ier belli tin t-yuran d tamedyazt, imi tettban-d tira n wungal tecbe, tewzen, tezzuzun am tmedyazt. D tagi i d tamawt tamezwarut i d-gre$ mi $ri$ isebtar imezwura n Aecciw n tmess. Aecciw n tmess d taqsivt n Favma yettidiren di tlemmast n tmetti taqbaylit anda tameut ur tesi ara amkanis, anda tameut tettwaqer, anda qqwant tkerkas d lexde, timetti yettqadaren win yesan, ieqren win ur nesi, timetti anda tameut d tadawt n tmeut Annect-agi n leyub merra temla-a$-ten-id Lynda di te$zi n wungal d-iekkun $ef tudert n Favma tagujilt d-yufan iman-is tettmengar deg yiberdan almi d asmi i tt-yejme Dda Said $er uxxam-is.
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

ecciw n tmess d ungal n Lynda Koudache i d-

- 67 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Favma d xalti-s Caba llant leunt $ef tuddar ttmetrant lqut. Abrid yessawev-itent $er uxxam n Dda Said i tent-ijemen, yefka-asent yiwen uecciw ttidirent deg-s. Deg uecciw-agi tecel tmess, tessemuy $er-s Favma segmi dteggra wed-s. Tbennu tirga $ef tmess, tirga n tmess d usirem, sin wawalen ur nezmir ad dduklen : ma tella tmess, yella wur$u d uaruq, maca ulac asirem ! Akka i tella tudert n Favma : tikwal tezen, tereq, tikwal nniven tettavsa-as-d ddunit, maca ugar ayen tezen ayen tevsa. Akka di$en ara tili tudert n Wezna, yelli-s n Favma i yefen amkan n yemma-s deg wungal n Lynda. Favma d Lerbi, mmi-s n Dda Said, mseoaben, myezwaoen nnig leb$i n Louher d weltma-s Yamina. I wakken ad tessiwev ad teqce Favma seg uxxam, tetbe rray n weltmas, tessuter di Lla Lkaysa, yiwet n tmeut ixeddmen ieckulen ad as-d-texdem kra n usafar ara yebvun gar Favma d Lerbi. Dagi tameskart tessawev ad d-mmeslay $ef kra n t$awsiwin n tmetti taqbaylit ala tameut i izemren ad d-temmeslay fellasent. Tismin n tem$arin ne$ n tnuvin, tadduyin, ieckulen annect-a merra i wakken ad sseddunt tudert n yirgazen. Win ara ye$ren ungal-agi, ad ifiq d akken bab n rray di tmetti taqbaylit mai d argaz akken s-neqqar, maca d tameut ; d nettat i yessedduyen timetti d tudert akken i s-yehwa, d nettat i yettrayen, $as akken, s ufella, yettbin-d urgaz d netta i d aqerru. Maca, akken qqaren, ixxamen daxel isel$en ! Louher ur tessawev ara ad teqce Favma seg uxxam maca tessawev ad tne$ mmi-s n Favma. Deg tmettant n Said, bdant twu$a la d-rezzunt $er tudert n Favma ta deffir ta : Lerbi yettwan$a, Dda Said ur ieel ara ivfer-it, Wezna tluld, Qasi yerra tameut n gma-s, Favma, nnig leb$i-s ; yesserwaas lemrar, yessawev almi yetedda $ef nnif n Wezna, yelli-s n gma-s, akken ad tt-yessenz i yiwen umarkanti, winna d$a i yen$an argaz n Favma, baba-s n Wezna ! Aecciw n tmess d ungal amezwaru s tmazi$t i tura tmeut i d-yettwaergen. Anya n wungal yesmektay-a$-d ungalen n Tahar Benjelloun, anda amsawal yessekcam-d iman-

- 68 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

is ssya $er da akken ad yesseder ime$ri am inigi $ef wayen iverrun akked uwadam agejdan. Tutlayt n wungal d taqbaylit timserret, yerna zeddiget. Tameskart tessexdem kra n wawalen d tenfaliyin tiqburin :

tafeggact, tadfert, a$rum ageswa, yuyes yexmet, taxxamt n rray, teef-itt tekeckect, mav$abu, taabakt,
Tessexdem tmeskart kra n tugniwin iceben i wakken ad dtemmeslay $ef yir liala ideg llant Favma d xalti-s Caba :

ttemzu$arent amzun akken ife-itent lif, yessusef-itent-id d yiwet n t$animt tewej, tea-tt tfiri, tuli-tt ta$ert (Sb 29). Ne$ anda i d-teglem ccbaa n Favma : Favma segmi tessawev d tameut, ad as-tiniv d lmalayek i isuven deg-s tu$al d tilemit tecbe aas. Lqedd-is d alemmas, ura-s d taurant, acebbub-is d lerir, d aberkan almi d ammas, lerma d iberkanen, timiwin edlent, ccfer $ezzif, allen d timeqqranin d tiberkanin am ueqqa n uzemmur, imi-s d axuxi, asevsu ines yedel d amellal, aksum-is d amellal am udfel, ireqq wudem-is amzun d asisnu. Win i tt-iwalan ad yewhem di zzin-is d leqelis ayen d lehdur-is iweznen (Sb. 47).
Akken yeb$u yili, Lynda Koudache, deg ungal-agi, tessawev ad tekcem $er unnar anda ala irgazen i yellan sserwaten deg-s. Tessawev ad teglem timetti taqbaylit s texnanasin iverrun deg-s ddaw u$ummu, imi timetti nne$ s ufella tecbe terqem, $er daxel ula i d-nini. Sisyphe yessegririb aru, nekkni s leqbayel nettebbi-t !

Lynda Koudache, Aecciw n tmess, ungal. Tazwart sur Sad Chemakh. Tirigin Tasekla, Tizi-Wezzu, 2009. 163 sb.
TADIWENNIT T.T. :Amek i d-yella ueddi inem si tmedyazt $er wungal ? L. K. : Bdi$ tira s tmedyazt s tefransist d teqbaylit, imiren u$ale$ $er tullist tamezwarut i uri$ s teqbaylit Anagi n tudert yis-s wwi$-d arraz di temzizzelt n FFM, ayen i yi-yefkan tab$est i wakken ad aru$ ungal Acciw n Tmess Di enf-agi n tira ufi$ iman-iw, ufi$ abrid ajdid i u$e$ nekk d yiwadamen akken
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 69 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

ad neku timetti s ccbaa ines s ccmata ines, timetti tella ivelli, ass-a, ad tilli azekka. Yal enf si tira-agi yeroa nnuba-s, yusa-d deffir wayev. Deg umeslay inem $ef wasmi i d-turew Favma ne$ asmi tru Louher d weltma-s $ur Lkaysa, tessawvev ad d-twefev akken ilaq tiswiin-nni. Amek armi i d-tekiv annect-a ? Ayadra yella wass ideg tedrev ne$ tella tin i m-d-yekan ? Awaf i d-wefe$ rebbu n Favma, d yemma i steqsa$, teka-iyi-d akk amek i d-rebbunt tlawin n leqbayel zik, yerna ulac tawil. Ma d awaf i d-wefe$ rrwa n Nna Louher d waltma-s $er tderwict, d nekk i ruen $ur-s, wala$ amek i tzurunt temzurin, amek i ttwekkilent taderwict ttamnent yis-s, wala$ amek taderwict tezga teqqar zemre$ i yal a$bel, i yal aan, tqeqar yella ddwa, d acu ddwa tura $lay ! Dinna steqsa$ iman-iw d$a d taderwict-agi yesan i$eblan tezmer ad d-tawi ddwa i tmetti s lekmal-is ? Nadit s leqel gar lexyuv n uea ad tafem ticrav..., Rrqemagi, d avref mebla initen, Di rrqem-agi ad tafem..., Mai akken toelev fen lexyuv n uea n tudert ara qqimen Di rrqem-agi ad tafem tayailt tefa... , Di rrqemagi adret ad tettum... nadit lexyuv n uea... . Aceiv ara dyefk uea d win n tudert ne$ d win i d tudert ? Aceiv ara d-yefk uea d tudert s yiman-is akken i syehwa tella, d tudert terqem s rrqem yecbe ne$ yecmet, s rrqem yessefra ne$ yesseqra, s rrqem yuyes ne$ yessaram, d tudert n yivelli tella teda, d tudert n wass-a tettili nettidir deg-s, ne$ d tudert ad tili azekka i tsuta i d-itedun. D tudert ireqmen s lmena deg uea n ddunit. Ne$ra deg Uecciw n tmess tudert n tmeut i tura tmeut. D acu ara d-yawi uglam-agi n tmetti taqbaylit taqburt i tilawt-agi ideg nettidir imir-a ? Aglam-agi aqbur n tmetti ad d-yawi i tilawt n yimir-a tamusni, asirem, lemala n medden gar-asen, izerfan, leqder, ad d-yawi tab$est n tmenna n tidet telha ne$ dir-itt, mebla
- 70 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

tugdi, melba leya, mebla lib, imi lib ameqqran mi ara neffer tidet, mi ara nesrusuy allen nne$ $er lqaa s tkellax d userdal akken ur nreffed ara allen nne$ $er tidet d tmusni. Dda Said iqeblen snat tberraniyin deg uxxam-is, mmi-s izewoen akked tmecut deg-sent, Meqqran aekran, Dda Qasi yeteddan $ef yelli-s n gma-s... D tamsalt n tmetti taqbaylit ne$ tena merra talsa ? Tamsalt n Dda Said iqeblen Favma. Qasi yeteddan $ef yelli-s n gma-s, d timsal yenan akk talsa, imi llant di tmurt n Leqbayel, di Lezzayer, di ddunit merra. Wissen ma nezmer ad nsers timetti taqbaylit deg unnar agra$lan, deg talsa i wakken ad d-nini uguren n tudert yellan lad$a widen n tmeut. Nezmar ad nsers timetti taqbaylit deg unnar agra$lan, deg talsa, imi timetti taqbaylit d timetti icuban $er tmettiyin nniven deg wuguren i d-ttemlilint tlawin. D acu tikwal ttemxallafen wuguren si tmetti $er tayev $ef wayen iccuden $er lewayed d yidles, ttemxallafen gar win i ten-id-yeqqaren d win i ten- iteffren. Acu$er d timetti taqbaylit i d asentel n wungal-im ma d timetti tazzayrit ? Ulac lemxalfa yellan gar wuguren n tmeut taqbaylit d tezzayrit, imi uguren mcuban akken llan. Mcuban amek i m$uren deg userdel, di leya, di tugdi deg ukukru, da$en mcuban di teb$est, di loehd i nesa akken ad ten-nekkes, ur dttu$alen ara. Mazal abrid n yizerfan n tlawin yennev ivul, $as yella d acu i d-ellant si zik $er tura. Yella wayen i tettheggiv ssya $er zdat ? La d-ttheggi$ ammud n yisefra d tullisin.

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 71 -

21 si furar, ass agralan n tmeslayt tayemmat


Cherifa BILEK

acu i d-yesmektay wass n 21 si furar deg walla$ n yal yiwen deg-ne$ ? 21 si furar n yal asseggas d ass agra$lan n tmeslayt tayemmat i d-tessebded Tesqamut n l'Unesco seg useggas n 2000 i wakken ad terr lwelha $er wazal n tmeslayin tiyemmatin d tifrat i zemrent ad d-fkent i tuzi n wuguren i dttmagaren yimdanen deg umaval anda tugget deg-sen kkan-d si war amqader gar-asen, d usem$er n kra $ef wiyav, d usem$er n tmeslayt $ef tayev lad$a, tameslayt n umnekcam $er tmurt ur nelli d ayla-s Amsefhem gar yimdanen, gar yi$erfan n umaval s umata ur yezmir ad d-yili ma yella wa ur yeqil wa, wa ur iquder wa di tmeslayt-is, deg wansayen-is, deg yidles-is, deg umezruy-isatg. Talwit ur d-tettili di tegnatin yecban tigi. Tella da$en yiwet temsalt ilaq ad tt-id-nini, tameslayt tayemmat ur nesi azal tettawi bab-is ad tt-yenker ne$ ad yesseti yis-s. D$a ma nru akin di tmu$li, ad naf amdan yesmenyaf ad yelmed timeslayin nniven "yessawaven", yessem$aren di ccan, tid yessishilen abrid $er tedrimt. Dagi d a$bel n tmu$li n umdan ilmend n wayen "ara d-yawi" deg yinurar n lxedma, n tmettiatg. I wacu ? imi aemi n tmeslayt yessawav ad teqqim kan deg uxxam, seg umnar n tewwurt $er daxel, di lweqt ideg tiyav yefen amkan ines, sseqdacen-tent deg yiricen yemxallafen n uselu n lec$al n tmurt, deg tedbelt, di tedrimt, di tsertit, deg usegmi d uselmed, di ttawilat n

- 72 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

taywaltatg. Maca, ilaq ad ner d akken d luluf n tmeslayin i yettmepaten imi ur ttwaseqdacent ara, imi ur sint azal, ur sint amkan, kra kan seg-sent i d-yufraren, imi inurar ideg ttwasqdacent d wid yettawin $er zdat, ama di tmusni, di tdamsa, ne$ deg unnar atrar n tesnafukest. Ma yella nu$al-d $er tmeslayt tayemmat d wayen i d-tepawi i umdan s timmadis, ad naf d akken tizrawin yepwaxedmen ilmend n waya, sseknent-d belli lfayda tettili-d ama $ef tnefsit, ama deg wayen yenan tudert gar wiyav, di tmetti, ne$ deg unnar n usnedwel. Amedya, ma nehver $ef ugrud, qqaren almud n tmeslayt tayemmat di lakul seg yiseggasen imezwura n t$uri yeparab $ef tnefsit-is, imi ur d-yepili ara yi$isi gar-as d lwacul ines, d tmepi ideg d-yekker, yerna yessishil-as tamusni n tmeslayin nniven tijenavin. Tamsalt-agi, tewao tazrewt lqayen s$ur yimusnawen lad$a di tmurt nne$, imi, ma nwala $er tmazi$t kan, yellan d tameslayt n yiwen uric n yizzayriyen irean iuran-is deg umezruy, d taqdimt gar tmital ines yemmuten ass-a, waroin ur tepwas$er deg u$erbaz azzayri si timunent n Lezzayer armi d 1995, armi d-yella aas unave fella-s. Amedya n tmazi$t, tameslayt tayemmat di tmurt n Lezzayer : sani i tewwev segmi i tekcem s a$erbaz ? D acu n yimukan nniven i tudef ? Ass n wass-a, nesa ugar n 159.0002. yinelmaden i ye$$aren tamazi$t di 3 yiswiren n leqraya; $$aren di 11 n lwilayat n tmurt nne$, nesa da$en imiyyaten n wid dyeff$en s turagt seg usuddu n tmazi$t n tesdawit, ur d-nufi lxedma, nessaram da$en ad tepwas$er tmazi$t di yal tamna n tmurt anda pidiren yimazi$en. Nessaram ad tili tmazi$t deg yi$erbazen merra, xerum di lwilayat anda tella tepwaselmed yerna, lemmer d leb$i, ilaq tameslayt tayemmat ad tepwas$er seg useggas amezwaru n unekcum n uqcic ne$ n teqcict $er u$erbaz ama deg uswir qbel amezwaru, ne$ deg uswir amezwaru. Asummer l'Unesco deg wannect-a d win yeqqaren ; ilaq d akken timeslayin pmeslayen medden segmi ara d-lalen, ad ilint ttwase$rent di lakul xerum uku (4) yiseggasen

Lesabat n Te$lift n Ttrebga d Usegmi.

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 73 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

imezwura n t$uri. Mi yebna, yerna isemmed ugrud timanitines, ur yelli wayen n diri ad as d-yevun di tnefsit-ines, ne$ $ef timmad-is ma yelmed timeslayin nniven. Ma nmuqel s inurar nniven ad naf tamazi$t tepwaru, ulamma tura tebda tetteldi kra n tewwura. Asqamu Unnig n Timmuz$a yessufu$-d aas n yidlisen, llant kra n terigin nniven, da$en iqeddcen deg uric-agi. Tamazi$t tekcem pawilat n taywalt, imi iseggasen-agi ineggura llan-d yisalen di tliri n Lezzayer, terna-d ussan-agi kan ieddan, tepwaxleq-d tliri n tmazi$t i wumi semman tiliri tis 4. Awi-d kan yella unnar amaynut, a$bel tura d ahilen i d-yepwaheggan ma ad maban d wayen neb$a d wayen nessaram. Ad d-nesmekti kan, si timunent n Lezzayer $er me$res 2009, tiyemmatin d yibabaten nne$, d warrac nne$ imeca yettmeslayen ala tamazi$t, pwaverrfen, yiwen ur asen-yerri azal, yiwen ur ten-yesib ddren di tmurt nsen, ama deg wayen yenan tiliri, ne$ deg udawi, ne$ di ccra, waoen dima, amsuqel ma yella ufan-t. D$a arrac nne$, ur ten-id-ia ad uraren timezgunin deg yixxamen n umezgun s tmazi$t, ur ttwalin tisgilin n warrac imeca s tmazi$t. Ayen yexdem "Pucci" di temnavt n leqbayel !... Feren warrac d tullas mai d kra, ufan iman nsen di tmeslayt nsen, n lejdud nsen, ay$er i sen-yepwakkes uulfu yecban wagi ! D tawa$it. Zik aas n zzrubat i iurben $ef tmazi$t, mai dayen i nezmer ad nebder deg uvris-agi, imi yal tamnavt si temnavin n Timmuz$a (Qesde$-d tid n Lezzayer kan) tesa amezruy i$ef dtedda. Ihi, yettunefk ad afent tmeslayin tiyemmatin amkan nsent di tmetti, imi tiririt n wazal i tutlayt tayemmat d ayen yettarran azal i umdan imi timeslayin tiyemmatin d agerruj n talsa. Tura aql-a$ di lqern wis 21, zzrubat-nni yakk $lin imi i $-d-kecmen ttawilat nniven i $-d-yewwin timeslayin tijenavin, kecment-a$-d $er lara neb$a ne$ ur neb$i. Degmi i d-neqqar d akken yewer i tmeslayt ur nesi $er tama-s adabu d tdamsa d wallalen imaynuten i wakken ad tidir di ssuq-agi ur nesi rrema. D acu i d abrid ilaqen ad t-nevfer ihi, i wakken Tamazi$t ur tnegger ara ?
- 74 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Tamezwarut, n tmezwura, tamazi$t ilaq ad tedder deg yiles, lmena-s ilaq ad p-nhedder, aya ur yewao awal fell-as. Akken teb$u tili teswit, tamazi$t tewao leqdic asertan i lmendad ines ama d leqwanen ara d-yesbeggnen amkan-is d wid ara iwellhen $ef useddu ines s lmendad n tsuda ara ttirefden, d useqdec ines di yal inurar yellan : di tmetti, deg u$erbaz, di tseddawit, deg yiricen atraren n taywalt, di tujjya, di te$demt, di leqdicat idelsanen, deg yidlissen deg uea n lInternetatg. Tamazi$t, tameslayt-agi tayemmat $layen, yettraou-tt waas n leqdic, s ucemmer n yi$allen n tarwa-s, win ur nexdim ayla-s ulac win ara s-t-ixedmen, win ur nekmiz i yiman-is ulac win ara s-ikemzen.

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 75 -

Aar aneggaru
Fatima AIT HAMLAT

amurt s wagu tesulles, mazal cwi n nniya deg oardan, mazal tayri n tmurt deg wulawen. Akken kan kfan seg wansay-nni umi qqaren anar, akken kan d-bernen i taddart ur ad yeftil seksu ye$li-d igenni $er tmurt, bdant-d tmeqwa la d-$ellint. Yebda-d ugeffur tiyita atan yuzzel-n emmic mmi-s n Bussad loar nne$ $er waftis anda lli$ : - Rebbi ad k-yelli a Dda Yidir ! - Ad k-iei Rebbi, acu akka ? Aqcic la ilehhet, tekfa seg-s tezmert, tidiwin, ileddayen. Kullci la d-i$elli ala axlul i t-ixuen. D acu-t umexluq -gi ? D acu i t-yugen ? Muqle$ d asawen d akessar, yeffus zelmev, $ile$ yella win i t-id-iteben ulac - D acu k-yu$en a emmic; ni$ d lxir i k-id-yecqan ? - D lxir kan, ncallah ala lxir ara yilin; uzzle$-d wwi$-ak-d isalan, ur ri$ ma ad k-sferen ne$ ad k-sqeren ! - Acu yevran ni ? Aha $iwel tcerrgev taebbuvt-iw, t$evlev ifadden-iw. emmic ikukra, yeggumma ad d-yini, zi$en d ilemi ! Meqqer, yefhem, ikukra ad yessali awal acku yessen-iyi, yera tagnit ideg lli$, yessen tadyant n warraw-iw iruen wa deffir wa. Meskin ! yuggad fell-i. - Aha $iwel; ad k-d-yefk Rebbi tu$mest, tgezmev tasa-w. emmic yessumea, yeggumma ad d-ye$li wawal seg yimi-s, $ave$-t eggve$ kan fell-as ivegger-it-id.

- 76 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- D aqcic ! D aqcic i d-yernan $ur-k, ad t-yeg Rebbi d asedi. - Amek ! Amek ! Amek ! Bdi$ asqewqew ula d nekkini, $lin-iyid ula d ileddayen.mai ala emmic umi d-$lin. - Aqcic ! Tenniv-d aqcic ni$ ? - Ih a Dda Yidir d aqcic, ni tugev ? - A Rebbi ad ak-ibarek, tesouoogev-d ul-iw. Veggre$ kra yellan deg ufus-iw jbi$ d tazzla, ass-nni cfi$ tem$i-yi-d yiwet tezmert amzun d anaddal i lli$ mai d Yidir aayan akken i yi-qqaren l$aci, ad aukki i ukki$, nedhe$ $er emmic nni$-as : - urek , $urek dduzan-nni err-iten s aecciw. D affug i ufge$ s axxam, yeffe$-iyi leqel, ur ri$ acu xedme$. Mi wwve$ ssekre$ yiwet tiift n tavsa d ayen ur d-nelli, valle$ $er wansi snu$re$ i Sekkura tamuut-iw. - Wa tam$art ! Wa tam$art ! Iemmel-iyi Rebbi, tebra ar iyiiemmel Rebbi, ur umine$ ara ad awve$ ad d-rre$ isem-iw wellah ma umne$, refde$ ifassen-iw s igenni nni$ : A Rebbi ad ak-ibarek, a Rebbi ad ak-ibarek yu$al-d Yidir akken ad yidir asmi ara mmte$. Yekker uhetwir di lara tewhem taddart. - Acu yevran ? I la ttmesteqsayen. - Ani drewcen yim$aren inna ni$ d acu ? Yeffe$-d miduc, yiwen seg udrum nne$ yessawel-iyi-d : - Wa Yidir ! Wa Yidir, acu yevran ni$ d lxir ? - D lxir, ulac lxir yugaren wa. Veggre$-d avar-iw deg yimi n tewwurt cmume$-as-d : - A d isem-iw i d-yu$alen ma teb$iv ad tferev. Jeooiga, tameut n miduc, akken kan tesla i lehdur tegzem-a$ awal s t$i$it n te$ratin. - D asedi ! D asedi uqcic ad tyeg Rebbi d asedi la fell-awen la fell-a$. miduc d Jeooiga emmlen ilufanen, emmlen arrac, tullas ssarmen lemmer san xerum yiwen, maca d dderya d tunict n Rebbi nitni ur sen-yefki ara ayla. D iiqren ! Ameim deg yigenni, timegzert di tuggi d lfal s wayes d-yegla Yidir asmi dilul, yegla-d ala s lehwawi d yideflawen deffir u$urar yerzan tamurt acal d aggur, ilul di taggara n lexrif ur d-nefki ula t duddimt n waman.
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 77 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Asmi d-yeldi ti-is, yeldi-tt-id $er lkanun icebben s uqejmur n tasaft d titgin tizegga$in yefkan an$i s iij yettferzegwin, ye$li-d $er t$er$ert deg waddaynin tebra ar deg waddaynin akken ad s-ifsusen yimzikmaren akken ad s-yifsus warraw akken yettifsus $ef testan d yi$ersiwen akken ma llan. Teddem axican tessa-t, teqquddec fell-as tebda asnu$er : - A sidna Nu ! Sufe$-d rru si rru ! Tesnu$er akken berdayen tlata almi d-ye$li uqcic amzun d azazu, d assekur ! Yidir amecu ilul-d deg yiwen uxxam gar yixxamen imensayen n tmurt n leqbayel iceben s wallalen n tale$t am txubay d yecbula, yeldi-d ti-is deg uxxam n turi yecban tafelwit n taklut ireqqem unaur s rrica-s, anaur-agi d yemma-s Sekkura. Sekkura ! Am yal tameut taqbaylit, tewer, $as tarwa n lif, $as tarwa n lmerta $er yimawlan-iw maca ur tefti ara s ufus, teber $as yeqber wul-is, tekna i tuyat-is i wakken ad teqqim $ur warraw-is, meskint tuggad ad tt-veggren. Tiyita akked tlufa ur kkint ara seg-i, ula d nekk am nettat ur zmire$ ad d-neqe$ gar yimawlan-iw, ur zmire$ ad d-hedre$ leqq wala lbael, uggade$-ten, akka i $-ttrebbin zik. as axxam nne$ yewa, $as baba ur ixu ara maca Sekkura tezga txu meskint, d tisigert nne$ i tettett, tikwal ttnekkare$ mebla ma wi$ akken ad yesker wayen ara d-yeggrin i Sekkura, tett$av-iyi, maca tamcumt d yemma tezga tella taluft-nni n tem$arin ad kkatent ttrunt, yal ass d acetki fell-as, ula asmi tesa aas n warrac, tezga meskint d tislit $as d tam$art deg uxxam-is. Tesedda ayen ur yesedda yiwen, tura teggra-as-d telwit ggran-as-d wussan yemmut um$ar, temmut tem$art. - Uk (Tesse$zef-it di lmeneq) testefa akken i wen-d-bdi$ awal, Sekkura am yal tammeut taqbaylit tewer, uqbel ad d-terbu ne$ ad teg adis ad tili thegga akk ayen ilaqen, aqeclaw ur dyett$imi seg wasmi tella deg waggur wis sdis tella tettheggi tekkes akk abbu, a$ebbar, tissisin tebda-d i uxxam d tirni wa deffir wa. Tesseqcer i$urab yiwen wwet-asen deffir wayev, akur amezwaru t$err-it s wakal yufafen, trucc-it s tumlilt. Trucc akk irab, tezzi $er ssqef d tesga ufella, tebges-asen i yi$urab azgen ufella s tumlilt, azgen n wadda s loir d amellal.
- 78 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Yexlev uzegzaw d umellal, D ayen izaden si ccbaa, d ayen ijebbden ti. Twenne akk axxam-is s tallelt n kra tlawin temziyin d-tervel, mzint i$urab almi qqlen d lerir, zemre$ ad d-ini$ d lemri acku yettban-d wudem-iw deg-sen. Mi tekfa seg uxxam tezzi $er t$er$ert, tdel-itt akk s ssima terna-yas amzay, ula d nettat teqqel am leyuv d lemri. Sers li rfed Faima ulac astefu yal ass d acu n cc$el, tekfa seg uxxam tneggez $er berra d uzniq yellan zdat n tewwurt nne$, trucc-iten s waman, tedde-iten tessa-asen le$bar n testan yelulin deg waman, mi yekkaw yeqqur iban-d amzun d ssima, ulac ula d acemma u$ebbar tzemrev ad tt-tmecev ula s yiles-ik. laun am berra tmadeft ula i d-ini$ d tafelwit unaur yerna s tidet. Yidir ! as ilul di twacult n yirgazen, maca yufa-d axxam d ilem, atman akk d yirgazen, wa yezweo wa deg ubrid, wa d anemhel wa d anelmad, yufa-ten-id merra srafgen, ooan axxam nsen. Axxam-nni ideg d-lulen ooan-iyi, ooan yemmatsen yal yiwen deg-sen tamdint yekcem. S telqay n wawal, Yidir yufad axxam d aefrur, ulac win ara t-id-yessevsen wala win ara yuraren yid-s, yufa-t-id am loama zun akken d amenzu $er uxxam-agi daymi qqurenula d iessasen n lara yefre, tefre tesga tecmume, feren ula d imnaren. D tidet, feren ula d imnaren, ula d asedi icebba-yi Rebbi seden-iyi-d. Tenhewwal taddart $ef mimmi Yidir, yekker udriz tende tme$ra, sked anwa ur d-neriv am yirgazen am tlawin am warrac am teqcicin, ruen-d merra meccuc qeccuc ula d imuvan usan-d. Mai d zzux ara d-zuxe$ s yiman-iw d tidet ruen-d l$aci, emmlen-iyi akk akken ten-emmle$, seden-iyi-d akken senttaide$ ula d nekkini. Yebda udriz, ti$ratin r$ent bdant s agemmav, timezliwt n wadraren, azger, urar yendeh di lara ccve akked tbu$arin d ayen ur tettamenem. Lemer ri$ tame$ra yecban tame$ra n Yidir, lemer sli$ i wurar yecban urar-nni, $as eddant fell-i a n tme$riwin maca ala tagi i la itezzin deg yimeu$en-iw d walla$-iw, ur iban ma d ccuq i ctaqe$ ilufanen ne$ d urrif n warraw-iw i yiyeooan fere$ annect-a.
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 79 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Lukan d lfer kan malic ula d leqel yeffe$-iyi ur ri$ acu i xedme$, yewwi-yi ucewwiq n wendiz (lfer) almi d-rse$ gar lxalat $er ccna akked ccve lsi$ aserwal bu tcullivt, lqemja tamellalt akked ubernus n luber, velqe$ i ugerjum-iw s lqed : A lxir-iw, a lxir-iw Ilul Muend U Yidir A lxir-iw, a lxir-iw Axalaf aneggaru A lxir-iw, a lxiri-iw as ooan-i imezwura A lxir-iw, a lxir-iw Tasa-w ur yi-tcu ara Yevem umendayer-nni, acu n te$ratin-nni lemer tent-ri$, ceve$ almi fesre$ dayen yi$, qqime$ ad stefu$ almi sli$ : - Awwah ! Awwah argaz inna waqila yesleb, ur s-d-yeggri ula d abruy n leqel. I s-nnan yinebgawen-iw. - In d tidet, ma yella yeffe$-it leqel, alil ! Ur t-ixu wara s kra d-tefka tasa-s tennejla. I d-yenna wayev si te$mert. Ikemmel-as wayev si tama nniven : - Wellah ar wehme$ amek yeef iman-is s kra yevran yid-s ur yefki s ufus.

- 80 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Asegmi n tament
Hacene HALOUANE

eg wasmi i tezde$ di temdint xai mexa mi ara dterzu $er taddart. Da$enni ur teooi ara i$ef ara dterzu. Asmi i tru, tejme tagertilt-is, tuggi, taseksut, tije$lin, ticeivin tamu$li $er deffir ulac. Wi$ef ara dtezzi. Ur s teooi yemma-s gma-s, ur tesi weltma-s, llant tebibin $ef Rebbi, tidak-nni mi yeur wul nsent ad ruent $ur-s ad runt cwi yid-s, $ef yi$eblan-is, i qqarent. D tid-nni i tt-yeooan, mi tekka tekka, mi ara tsel yiwet deg-sent tuven, ad as-d-tawi timellalin, ad d-terzu fell-as. Seg yidis ad telu cwi, yenna-as bib yelha-am, seg yidis nniven ad d-temmekti... xai mai d amekti i$ef tettnadi, tettqissi ayen yekkan gar wass-nni d wass-agi. Anwa ad as-yinin ad tewu. Tbeddel teswit. Assagi aas i tt-id-yettmagaren s abrid, ad as-inint leslama, mreba d wayen akk d-qqaren medden i win emmlen mi ara d-yerzu $ur-sen. Ass-agi d iij, $as akken d ccetwa. Asemmiv iteqqes kra d$a d ayenni i yefkan azal i amu deg yiij. Di tuddar, tim$arin am yiberriqen akken ad yemu lal berra, ur ttnejmaen ara. Tfures tagnit, acal aya akken tesla s weltma-s tuven, terra tewser deg yidis, tettu aqra n tgecrar-is tenna-as i mmi-s ulay$er ad tedduv yid-i, anef-iyi ad rue$ wed-i, ru ad telhuv d cc$el ik. Netta yu$ lal ur teb$i ara ad tt-yawi di tkerrust, ur tettwali wid teb$a ad tent-wali, ur tebbes anda syehwa, ma iemmed-as ad tt-yeserer. Ilemiyen n tura aren. Teef-d afurgu, tuli-d. Akken i d-ters di ti$ilt yewwet-

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 81 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

itt-id uberi s ubeqqa. Seg yimir-nni ur tessusem, tawwurt tawwurt, llan imeca ur tessin ara $as akken nitni win i tt-idyemmuggren ad as-yini leslama a lla Tasadit tetterra-asen s wawal iden, la testeqsay $ef yimawlan nsen $as ur teri anwaten. Ad teddi. Mi ara qqimen medden aas ur mmeren ara, asmi ara myagaren, ala i$eblan i d lqut nsen Ur teriv ara d acu yevran yid-i. D$a ta $er ta, ta deffir ta, ad myaafent afus, tilufa ad snint am teqqacin n uzrar, d$a ula i tent-iebsen. Segmi i d-tekcem lla Tasadit ar tura atan qrib ad ye$li yiij ur d-yelli gar-asent wawal yessefraen. Wahi yerre, wayev yemmut, wihi nnu$en tilufa n medden ur keffunt ara. Awal irennu $ef wayev, armi tekker ad teffe$, tenna-as-d tayev Wis ma tesliv s Muqqran n At Ureqi, la qqaren yener, ur yufi anwa ara t-irefden lumana d ayen i$ef inuda i yufa. Muqqran n At Ureqi d argaz n lla Tasadit uqbel ara tt-idivegger. Imi $ur-ne$ si zik yella berru yella uvegger, berru amzun d tameut tella teqqen ur tettvebbir ala ma yella s rray n urgaz, asmi ara s-yebru, ad tru, ur mazal ad as-yettalas. Ma d avegger, yewer, d acifuv aqdim, d ayen ideg yeya umdan i yettveggir. U lla Tasadit d avegger i tt-id-ivegger Muqqran n At Ureqi. Tulfa amek i s-t-id-tenna, tulfa-as ma tenna-t-id amek ma ur t-id-tenni amek. Amzun d acu iyenquqlen deg-s $as akken tenna-as asif i s-yehwan ye-it. Seg yimir-nni igenni ur tt-yewwi, tamurt ur tt-tewwi. Ur tulfa ara i ubrid am akken i s-tulfa mi tuli, iwerra-as-d Rebbi teffe$-d seg uxxam n weltma-s, tekcem s axxam-is. Ur tevsi, ur sent-temmeslay $ef wayen i s-d-nnan di taddart i warraw n mmi-s am akken tu$ tannumi. Teef tasga, tessusem. Deg walla$-is d amennu$. Am ass-agi asmi i yunagen s araben, aman di liv trisiti di lxiv. Ass-nni san yiwet teqcict reba yiseggasen ur tleu. Ulac lemqam ur tur, ulac aleb ur s-d-nuri. Di temdint llan ebba yettdawin ala win yemmuten ur d-ttarran $er ddunit. Tewwev $er temdint aqqerru yeur d asirem, rrbe d te$zi n lemer qqaren si zik, tikkelt-agi d nnuba-s nettat. Argaz-is $ur-s, yelli-s ara t-idawin, ur mazal lxir $er zdat.
- 82 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Tlul-d teqcict, ilul-d umennu$. Yal mi ara d-isew, d tame$ra deg uxxam. D rregmat, d tisusaf, d llqub : d nettat i d-yesan taqcict ur nleu, d lluzin n tullas, d tin i$ef ur d-irezzu yiwen seg wayla-s Tarewla ula sani, ssu$at d zzahwan n loiran nebla idrimen. as ma yella i wudem nsen, ad tessusmev, ad ieddi, d tissit kan i d-yeswa, ne$ akken i d-teqqar nettat :D ayen i d-yeswa i d-ineqen seg-s. Sin iseggasen ilul-d Latamen. Argaz iberren ccla$em-is, yesserwa-as akanaf. Izux zdat medden. Nettat, yekfa Rebbi fellas lif tufa taekkazt n tmeddit. Akken aggur, sin, taraiwt n ugdi, qqaren seba yiseggasen i tt-cudden akken ad teggem, asmi i s-serren tu$al akken tella. Argaz yu$al $er tissit, d wayen akk yeddan yid-s. Mi tezzefen berra, a tame$bunt a lla Tasadit. Ur terbi, ur t-ufint yessi-s, wala mmi-s. Yal yiwen yewwi aric-is, ula d llufan di ddu berrik, yecmet, ad yecbu yemma-s. Qqaren si zik l$erba tewer. Mi teqqim wed-s deg uxxam, mi ara yeffe$ Wa$zen, tettru, tettnadi wa irun yid-s. Yelli-s tameqqrant, yesnen tura $as akka d anunef i tettenunuf seg umviq $er wayev, ad ta $er yemma-s, ad tsers taqeruct-is deg yirebbi-s ad tettru. D$a yemma-s ad as-tini : Ur ttaggad ara a yelli ad yim$ur gma-m ad a$-yefev imeawen. Akken armi d asmi i d-yekcem ttnafa n wass. Yu$ tannumi, si be $er lmeba. Ass-nni akken i t-id-tefka tewwurt, tetti tasa-s. Tera ayen i d-iteddun yugar ayen i dieddan. Yenna-as Jme lqecc-im, tura ad ule$ tawwurt tefk-it. Tejme arraw-is, ticeivin nsen. Teqqim, yelli-s s idis-is, mmi-s deg yirebbi-s tettraou. Tamecwart yu$al-d :Kker ! D aya i das-yenna. Tewwi mmi-s gar yifasen-is, tessers-it deg ukamyu i iebsen zdat n tewwurt, tu$al terfed yelli-s. Argaz yerkeb $er zdat netta d win i inehren. Iqelle ukamyu. Ur s-yenni sani, ur teri acu$er wala amek. Ttnafa n yiv, alami i yebes, argaz yers-d, yeldi-d tawwurt n deffir, yenna-as : Ers, ad yessers Rebbi dwaher-im, ters-d nettat d warraw-is, d tceivin-is, netta yerkeb deg ukamyu iru. D iv, taddart-is teqel-itt. Iqjan sseglafen. Dinna d tama n tnelin, tessers arraw-is yesen, t$umm-iten, teqqim $ur-sen,
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 83 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

terra-tt i yimei : I tura sani, amek, ar melmi. La tettezzi akken deg uqerruy-is armi tesla yeneq-d $ur-s urgaz : Acu i txeddmev dagi a tameut lawan-agi kemm d warrac-agiv?. Yuli was, ruen-d at larav awnen-tt armi d axxam n urgazis. Ldin tawwurt, tekcem, ruen, kul wa yelha-d d cc$el-is. Mi ara ttlaaben yimecta aciri n ddubil qqaren s wayen tedda temme !. Ula d nna Tasadit, s wayen tedda temme ! Tessared tavu i medden, teda iceiven, telqev azemmur, tejrev asa$ur, teftel ula d seksu. Mi tekka tekka ad terr uraw deg yidis d imensi, Rebbi ad isemme, yera ! Tezzenz timellalin, trebba iwetlan. Medden ur ten-id-tecbi ara, arraw-is ur mmuten ara si la. Llan wussan mai am wiyav. Aqcic iwala tizya-s s tarbet n u$rum s wudi i la ihemmej bab-is, tamart-is tettuddum. Netta yesludduy. Yessuter cwi. Arrac d iqersaniyen, am yimeqqranen, Ru $er yemma-k ad ak-d-tefk ad teev, i s-dyenna gar tuffit d tayev. Yekcem-d s axxam ifassen-is d izegzawen seg usemmiv, udem-is ye$$urres : imeawen, illeddayen, axlul. Yemma-s tenna-as ulac. Aqcic yettrara. Weltma-s di tesga tezzuzun iman-is. Tera yemma-s terfa. Tulfa i tucivant attaya. Tellu ula d nettat. Texmet. Tettraou. Aqcic yesnenu. Yemma-s tettezi armi ur tufi sani ara terr, temmerme$ : Ru $er baba-k ad ak-d-yawi udi, nekk ula i zzenze$, ur si$ tistan, ur ssine$ imeksawen, ur yeri ansi i d-yekka ubeqqa, iulfa i umayeg-is yer$a. Ye$li yessusem. Tewwat-id $ur-s yemma-s, tessers aqerruy-is deg yirebbi-s, tru, tettru temmal-as : Ad tim$urev, ad txevmev fell-a$, am nekk am weltma-k, ad a$-dtettawiv, tament, a$rum n ubulunji. Ad tesuv arraw-ik ad en ad wun, ass-nni a mmi, mi d-tenniv b$i$ a$rum s wudi ad ak-t-id-awi$... Ne$ mai d nekk ara k-t-id-yawin, d tameut-ik ara $-d-yefken i sin yid-ne$ a$rum s wuvi Teffe$-as targit $er lxir. Yeggra-d liser. Tezweo-as-d i mmi-s, textar-as-d yelli-s n umarkanti. Ad ren medden azal n mmi-s, ad afen sani ara tekkin warraw-is. D$a d arraw-nni n mmi-s i tu$ tannumi tettmeslay-asen $ef ayen i d-tera di taddart, $ef wayen i s-d-nnan medden, wid i tt-iemmlen d wid yettasmen seg-s.
- 84 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

D acu ass-agi segmi i d-tu$al ur tt-id-yuli wawal attan di tesga, di tenact-is, tuam awal. erven imeca ad tt-nebcen, tugi ad terr awal. Yusa-d mmi-s $ur-s ad ier ma yella mai d aan i tuven. Tenna-yas Qim ad ak-mle$ yeqqim-d mmi-s $ur-s $ef umere-is, tenna-as : Muqqran n At Ureqi, baba-k. ri$ ula i yi-d-tenniv, yeooa-a$, yessers-a$-d deg ubrid, lemer d-yesteqsa fell-a$... Sne$ tamacahut-agi, mai n wassagi !. ri$ tesnev-tt, mai d annect-n Yur-k tamacahut, nekk d tafuffut. Yal mi ara ken-wali$ ad d-mmekti$ ansi i d-tekkam, amek i ken-id-ssawve$ akka. D tirgit-nni i d-sersen di tdikelt n ufus-iw, mazal-itt la tre$$. Alamma d asmi ara yi-d-rren takurt tasemmavt ad tt-ttu$, ne$ wissen Ahat yis-s ad neqe$ mi ara d-aki$ deg uekka. Mai d ayen i d-lha$ ass-a. Telliv meiyev : vsan fell-i medden, nekk i d-ivegger urgaz, yeooa-yi-d wed-i deg ubrid, vsan medden fell-as, netta yeooan arraw-is am yir ir. Vsan fell-as mi yeswa $as akken vessen yid-s. Ass-agi uggadeg ad vsen fell-ak keini ef wacu ara vsen fell-i nekkini, ad as-anze$ i Rebbi mai d zzux, lamena at taddart $ur-i i d-ttarran mi ara yili wayen waoen Mai $ef wannect-n, ekk-iyi deg wawal... yener Muqqran n At Ureqi, baba-k, sli$ si taddart yuven, yener, tameut-nni i$ef i yi-yeooa, teooa-t. Ass-agi atan wed-s di tmurt n medden. ess a mmi, ma ur teb$iv ara ad nkemmel akka nella, ad nekkkes dewessu, baba-k ur t-mazal d argaziw, ma d ke mazal-it d baba-k. I uzekka ma yemmut d a$rib, amender ma ad truev ad t-id-tawiv ne$ ala. Ma tu$ev awaliw, ru awi-t-id, ad yemmet deg uxxam n mmi-s, ad nenel dewessu. Yemmuqel-itt, yeerveq d imei. Azekka-nni yekker iru yewwi-d baba-s. Yerra-t $er texxamt-is netta, yessufe$ iceiven-is netta $er texxamt n yinebgawen, yeffe$ lexbar di taddart Muqqran n At Ureqi yejme-it mmi-s. Muqqran n At Ureqi, ula d netta, ur yufi ad yini, ur yezre ara yemger, yettmuqul di medden i d-irezzun fell-as ur
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 85 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

ten-yessin, qqaren i mmi-s ur ttaggad, yettmekti-d ayen i iga, mai d ayen ara d-yerr. Lemmer yettaf ad yemmet, imi yal ass mi ara iwali tislit-is la s-d-tqeddec, ad yekkat fell-as ddel. Lla Tasadit $ef tewwurt n uxxam, a win i s-yennan yelha wayen i txedmem tini-as ani$ yezmer ad yeoo baba-s ad yemmet wed-s ? tera mazal-itt ad tzux yis-s, yettban $ef wudem-is. Muqqran d udiq, ayet fell-as t$imit $ur mmi-s, yal tiremt d rregmat, yal tarzeft d tisusaf. Ddurt kan, yiwet ddurt, seba wussan akken i d-yusa medlent wallen-is. Wwin-t $er taddart, ssarden-t, cebben-t am yisli, sseen ivulan n mmi-s gaggin-d mecuc qeccuc. Ayen yesa d ameddakel n mmi-s yusa-d $ur-s. Mai aas n medden i d-ta tme$ra am tinna. Tulfa nna Tasadit tarra-d ttar-is.

- 86 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Ameral d umeril
Hocine AMAZIGH

ik zik, asmi qqaren akken : teksa ta$avt d wuccen, imdanen n yimir-nni uren d tibukkect, nniya-nni neqqar akken. Taneggarut-a tebva $ef krav yiricen : Amezwaru yerwes $er zzit usizdeg, tinna akken ur kcimen ara waman. Wis sin, ad yerr iman-is d abekkuc netta yessextan i irin (ccian). Wis krav yeur d tisselbi ur izellem gar wayen yelhan d wayen xicen ne$ win akken d-yettawin inebgawen s axxam ur ten-yessin. Imdanen n wakud-nni, ur yelli d tiyita ne$ d asefre$ fell-asen awer nawev, maca ur $ur-sen ara tierci rnu d ima$uten di$, win i sen-d yecnan kra deg umeu$ ad t-vefren am wakraren n mezgu, di tallit-nni, yella yiwen um$ar $ur-s tamekkuyt ireel i wid iran ad gen tanezzut (as$a d uzenzi), iurdiyen-nni yeggar-iten deg yiwet tenayt akken i yeldi deg yidis n u$rab n uxxam-is. Surfet-i ad ldi$ ticcewt ad d-jebbde$ tamu$li n ume$ri belli $ur-ne$ awalen (iwalen) iqburen n umawal n tutlayt nne$ ggran-d di tama, tatut, ur ten-nessemras ara acku nella ur ttneqqar, ur tt-nettaru, tura yewwev-d yimi ilaq ad asen-d-nerr tudert ad ten-issinen medden. Am$ar-a ihi, ila (yesa) taggazt (taxrivt) yettallel widen iran, yesran ad sferken timekkuyin nsen.

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 87 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Assen yusa-d $ur-s yiwen unubi, ilemi, yesa iurdiyen, yessuter-it ad as-yervel yiwet tmernit s wayes ara yettgadaz, ara yetsewiq akken neqqar. Di tallit-nni ur llin ara wallalen atraren i la nessemras ass-a, am yisendyaq d yigrizen d tinayin d tixjivin i fellun di tamiwin anda ttaooan, teffren ti$awsin nsen i yellan azal d tixxutert am yis$unen d tizzaf. Assen yu$al-d $ur um$ar-nni ad yawi ihri s wayes ara yesseddu amahil-is, yenna-as : ru $er tenayt ihin, ddem ayen i k-ilaqen, yeqqim kra n wussan, yezzi-d $er umarval-is ad asyernu kra ur t-qadden ara wid yewwi ass amezwaru. Yenna-yas bab n cci : - Aql-ak tessnev adeg rnu ddem ayen i tewaoev. Yewwi di$ timernit nniven, sakin yu$al-d di$en ad as-yernu i tikkelt tis krav, am$ar iwelleh-it s adeg ad yeddem akken yu$ tannumi, akken iger afus-is am ussan-nni imezwura ad yawi kra ur tyufi, fuken ur d-yeggri wara. Am$ar-nni yerra-as-d : - Ammer i d-terriv ad tafev ayen ara tawiv, imi ur-d terriv aqlak twalav. Yeggra-d yinzi yeqqar : Win yettawin yettarra D ameddakel deg wayla.

- 88 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Taddart yexla wau


Ramdane LASHEB

eg zik-is, Tala-Xlil d yiwet taddart ioehden nezzeh deg larc n At Dwala. Taddart deg-s aas n yiderma d yirgazen n At Yi$il d at ufud : rebin yirgazen s tmira, rebin nniven war timira. Qqaren-d ekmen s ur $ef tudrin i ten-id-iqerben, tekksen-asen ula d timecrav. Mi ara ruen ad d-kksen timecrevt i walbav n tudrin tceyyien kan rebin n yirgazen. Ma ruen rebin n yirgazen s tmira, rebin-nni war timira ad qqimen, ad qablen ma yella-d kra n cekk fell-asen, ad inin nekni ur nesi ara di taddart annect-a n yirgarzen yesan timira. Ma d rebin-nni war timira i iruen, wid-nni nniven, at tmira-nni ad qablen, ad inin akken am yimezwura. Yiwet tikkelt mmsawalen imeqqranen n tudrin-nni i$ef iedda ur ad nnejmaen, ad mcawaren acu d wamek ara xedmen akken ad erzen $ef yiman nsen d nnif nsen. Yal taddart tuzen-d tlata n yirgazen, lamin d sin n emman ad mlilen di Tala n At Dwala. Wwven s amkan, qqimen, zzin d agraw ttmeslayen yiwen yiwen, mi yekfa yiwen ad yu$al wayev. Iella-d yiwen $ef sin yiberdan yenna : llah melli alik ya rasul llah ! llah melli alik ya rasul llah ! Agraw rran-as-d : ellilih wa sellem ! Winna yebda awal-is yenna : Ay atmaten, ayen yevran yid-ne$ teram-t, yevra ula yid-wen. Kksen lmal i yimeksawen nne$, kksen-a$ timecrevt, yettwakkes sser fell-a$. Tura ma nennejme ass-agi dagi di Tala n At Dwala alarmi tewwev tyerza s adid, alarmi tewwev tfidi s i$es, ur a$-ooin

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 89 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

tawwurt iseg ara neffe$, ifuk ber. Yessefk akken nella, akken i d-nennejme ass-agi, ad nedukkel ur nett$imi ara nemferwaze am yibawen $ef llu, yak teram awal nnan-t imezwra : bvu-ten terniv-ten. Ihi ass-agi yewwi-d fell-a$ ad nedukkel, ad nemtawat $ef yiwen rray, ad nbedd $ef yiwen wawal akken ad nekfut ccedda i d-ye$lin fell-a$, nekk deg wawal kfi$, ma sxere$ fut-iyi, ma uqme$ emdullah. Wid i sd-yezzin nnan-d akk d awal n lali. Rnan-d di loerra-s wiyav, mtawan $ef yiwen n rray ad d-suddsen yiwet n tmecrevt ara yesduklen akk tudrin-nni akken ara d-sbedden da$en yiwet taggayt n yirgazen n At Yi$il ara iqamren wid ara d-iruen ad asen-kksen timecrevt. Loema i d-ivefren anejmu sewwqen imeqqranen n tudrin-nni, u$en-d izgaren ara yemmezlen. Yal taddart txelle ayen i s-d-tewwi n yidrimen alasab n wazal n yimdanen i tesa. Lexbar n tmecrevt yeffe$ yewwev tudrin d leruc, slan yis-s di yal tama n tmurt. Mmlalen yirgazen n tudrin-nni di Tala n At Dwala, gan timecrevt am tid yezrin, qedcen akken u$en tannumi qeddcen. Mmezlen yizgaren, yegzem uksum, yebva d idura d tuna. Ssyin sbeddent yiwet taggayt n yirgazen n at ufud wa yewwi abeckiv, wa d acaqur, wa d ajenwi, yal wa d acu n lesla i yeef gar yifassen-is. Ddurin isekla ttraoun wid ara d-yasen ad asenkksen timecrevt akken ad d-edmen fell-asen, ad d-rren ttar, ad tekfu cedda fell-asen. Wwven-d wid itekksen timecrav, isegras $ef tuyat aren-d amzun d imnayen. Yeneq-d yiwen seg-sen yenna i wid d-yufa $er tmecrevt-nni : salamulikum ! Rranas-d kra : salam urematellah leslama ! Yeneq-d wayev seg wid itekksen timecrav yenna : ah ! Timecrevt n tikkelt-a tzad tgerrez aksum-is llah ibarek igerrez d ayen kan ! Yerna-d wayev di loerra-s yenna : d tidet ! Aksum n tmecrevt-a d aleqqaq ala i nekni i wumi ilaq ! Refden awal imeddukal-is qqaren s utihi : aksum n tmecrevt-a d aleqqaq ala i nekni i wumi ilaq ! Aksum n tmecrevt-a d aleqqaq ala i nekni i wumi ilaq ! Neqen $er-sen wid d-yesuddsen timecrevt nnan-asen : Ad ken-yehdu Rebbi ! Ruet $er cc$el nwen ! Timecrevt ur ken-terza ara !
- 90 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Sugen, eddan nan tuna, knan, bdan jemmen deg uksum, ttacaren isegras. Wid yeddurin isekla qersen-d fell-asen s yibeckav d yijenwiyen d tqubac, zzin-asen-d si yal tama erren-ten di tlemmast. Wid-nni itekksen timecrav aren deg yiman nsen, mai d ayen ara qablen, yeffe$-iten leqel, bran i yisegras yeuren d aksum, tarewla temne bab-is. Qqaren-d, wid yemmuten mmuten, wid ijeren kemmlen-asen n$an-ten ma d wid yeawven rewlen vefren-ten alarmi d taddart nsen. Kra n wakud mbad, deg yiwet seg tudrin-nni akked san tadawt wat Tala-Xlil, yiwen uxxam yesuddes-d yiwet tme$ra n rcel : Yiwen yewwi-d tislit i mmi-s seg Yibevrunen. Imiren, ttaren medden urar deg umra n taddart, ttasen-d yimeddaen yettwasnen, znuzun lenni. Mi ara tili tme$ra deg umra, d tame$ra n taddart merra, ttasen-d ula d ilemiyen ad nezzhen si tudrin nniven i d-iqerben. Qqaren medden tame$ra n taddart am loanaza tessemlili imdanen n larc. Iij ival i tizi, lam yecrured-d yesberber $ef t$altin d lewviyat d yizu$ar, ass yefka nnuba i yiv. Amra i d-yuzgan di ttnafa n taddart yebda la yettacar. Izrugen d-ittawin $er umra uren d l$aci. Ttawven-d d tirebba, irgazen tilawin arrac, emqen akk deg usurif, yal wa yeb$a ad yeef amkan yelhan win iseg ara d-iwali akk ayen ara yevrun di tqaet. Ad iwali amedda, acea ad iwali isli. Usan-d ilemiyen ad nezzhen ula seg tudrin tioiratin. Iv yela mi bdan imeddaen ttmeddien, znuzun lenni. Tteddin sin sin, mi kfan ad u$alen wiyav, akken ad ttemoadalen s yisefra, anwa ara i$elben wayev? Imeddaen ttemsevfaren, ttemoadalen s yisefra alarmi d-tewwev nnuba n yiwen yettwassen aas s yisefra uqrien. Yebda icekker bab n tme$ra d taddart-is, icemmet At Tala-Xlil, yesmekta-d tadyant n tmecrevt. L$aci n taddart-nni wwten-as akk afus. Yu$ lal, llan din ilemiyen n Tala-Xlil, ruen ad nezzhen. I$av-iten lal aas, nnecamen, u$en-tent kan mkemmed. Mmyexaren gar-asen, msefhamen $ef wayen dyewwi ad t-xedmen. Qqimen alarmi tema tme$ra, l$aci zhan akk, bdan ttensaren-d yiwen yiwen, ukren-d avar $er deffir ff$en-d, wexxren-d seg umra.

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 91 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Msefhamen kra ad ruen ad d-kksen tislit, kra ad essen. Ruen kksen-d tislit-nni, wwin-tt $er taddart nsen. Wwven $er taddart, sbedden taessast. Ugaden ma vefren-ten-id wat teslit ad ten-id-afen ur ukin ara. Assen, sayqa seg yigenni tayev si lqaa, igenni ye$li-d $ef tmurt seg wavu i d-yetsuvun, i d-yettzuffun s loehd. Ayen d-yufa sdat-s yeqle-it ne$ yerfed-it ne$ ivumm-it. Avu ajeffal yera-d ifurkawen n yisekla, ivumm iberdan d lexlawi, yeqle ifergan, yeserveq tiwwura d waqi. Tize$win n taddart yerratent akk d tieryanin. Iqremyad i tent-yedlen yesnefvas-iten-id akk $er tmurt, u$alen d iceqfan. Iferrawen n yisekla bernen deg yigenni am yefrax. Ddunit akk teshurru, tessawal. Yiwen seg yiessasen-nni yesla i uskerwec n uqecquc n tme$rust mi t-id-ivum wavu, i$il d imawlen n teslit i dyewwven. Yuggad, yesuffe$ aberra : rwalut, at teslit aten-in da ! Rwalut, at teslit aten-in da ! Imezda$ aren deg yiman nsen, yeffe$-iten leqel. Tarewla temne bab-is, d akessar s akal n yimrabven n At Lao akken ad smenen iman nsen. At Lao sennden $er larc n At Memud maca $ur-sen tiferkiwin deg wakal n At Dwala. Imezda$ ttqadaren-ten aas ula d akal nsen yesa lerma : ulac win ara ixedmen kra n diri $ef wakal nsen, ma yerwel walbav $er wakal nsen ulac win izemren ad tyevfer $er din ad d-yerr ttar. Ttaggaden akk dewessu nsen. Yeffe$ lexbar, yewwev akk tudrin. Slan yimrabven n At Lao, ruen-d wwin yid-sen ssif d senoaq. Wwin-d s tedyant amek tella, slan i yal yiwen, semsawin gar-asen. Nnan-asen : Kunwi ma tu$alem $er lexara, ur treffdem ara aqerru nwen, ma d wigi ( At Tala-Xlil ) nezmer-asen. S wakka, At Tala-Xlil, guooan d akessar $er wakal n At Lao, ssyin sbedden taddart tamaynut. Znuzun tiferkiwin nsen yellan di taddart taqburt i Wat Yidir d Wat Buli, tta$en ukessar $ef Wat Lao d Wat Buli. Seg yimiren llan seddaw lenaya n At Memud alarmi d asmi tt-id-rran Wat Dwala. Amrabev, Henri Genevois deg udlis-is $ef Tgemmunt ezzuz yura : At Memud, larc deg tella Tgemmunt ezzuz d sselan, ff$ent $ef ufus-is tudrin yellan akin am Tgemmunt Lejdid, Ti$ilt Memud d Tala-Xlil. Tagemmunt Lejdid, ooan-tt i Yiwaviyen, Ti$ilt Memud i wat Zmenzer, Tala-Xlil i wat
- 92 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Dwala imi ur zmiren ara ad tent-udden. Yeggra-d wawal, qqaren : At Tala-Xlil s frank u nnefs i nzan : Alarmi fkan Wat Dwala frank d nnefs i Wat Memud i d-tu$al $er-sen. Qqaren-d s yiurdiyen-nni, At Memud u$en-d yis-sen timecrevt, bvan-tt $ef tudrin nsen. Ilmend n lxir i asen-gan Wat Lao, yeggra-d yiwen unsay : $er taggara n l$ella, jemmen-asen cwi si l$ella, yettusemma d lecur, ttawin-t d lweda $er Sidi Mend Lao. U$alen d ieccaren nsen. Si lgirra $er da, yekkes unsay-a maca rezzun $er Sidi Mend Lao deg wass n tacurt, ttzurun-t u ttakken lweda.

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 93 -

Azref n ucafe
Salah SAIDI

cafe d azref i yettwafkan i yal win yesan azref i wakken ad yerr ayen yenzan i waye, ne ad yessebes azenzi n kra n uermil. Azref-a, yennulfa-d imi iwala umsengal amdan s umata ur yemil ara ad yekcem uberrani er tlemmast n tqaet (Di tferka, axxam atg), lada ma ur yettemsefham ara yid-s, imi yezmer ad tiur. Ihi amsengal iwala belli yella win yezwaren wiya di temsalt n tiin n uermil ma iger-it-id bab-is er uzenzi (Yezmer ad yili d arib, d anaragatg). Imi taluft-a tesa azal d ameqqran di tmetti, yemmeslay-d fell-as umsengal deg usnagal aarim, aric wis semmus. Yefka-d umagrad wis 794 n usnagal aarim Azzayri tabadut i ucafe, yenna-d deg-s : Acafe d turagt, tettak tagnit i wakken ad yual umcafe deg umiq n umsa deg uzenzi n uermil. D ayen i yeban ad yini belli : Acafe, yetti-d kan deg uzenzi n uermil. Am wakken i d-yemmal daen umagrad wis 795 n usnagal aarim, anwa i d imdanen i yesan azref n ucafe, yebder-iten-id s yismawen-nsen : - Bab n uermil, ma yezzenz azref n usenyafa s lekmal-is ne d azgen kan n uzref n usenyafa i wulmen ayla. - Amdukel, deg twerunt ma yenza umur seg wayla. - Aberrani, (Ayen i yeban ad yini belli ma yella d yiwen seg yimeddukal i yuen, ur yelli din ucafe).

- 94 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- Bab n usenyafa, ma yenza wayla s lekmal-is ne kra kan. Ma d amagrad wis 798 n usnagal aarim, yemmeslay-d ef waddaden i yeffen i yilugan n ucafe, atan wamek i ten-idyebder : - Azenzi s ubrid n westaden izuyaz. - Azenzi gar yimarawen d wayawen : Ababat, Amemmit, ne mmi-s n umemmit...atg. Ne gar urgaz d tmeut-is, gar yiqriben er tseddart tis ku, gar iewlan er tseddart tis snat. - Ma yella uermel yenza i wakken ad yili d amiq n urumsu d usan ne ad yili d tusmat i umiq n usan. Am wakken i d-yesseshel umsengal tisekkirin n ucafe deg umagrad wis 799 s wudem-agi : Ilaq i wemcafe ad ibeggen lebi-s i umzenzi d wemsa di tezi n (30) wussan. Ad yebdu lesab seg wass ideg ara iceyye alu i umzenzi d umsa. Arnu, as tawala umecwar, ma yelzem lal, ur qudren ara tisekkirin-agi, ini belli dayen azref n ucafe ad yettwaqemme. Am wakken i yessullef ad yili usebgen n lebi i ucafe s wudem unib. Dimi i ilaq ad ieddi ef ufus n llusi. Ma ulac, ad t-iaz usemmet, ad yettwasnes gar umzenzi d umsa. Maca, ur yettwasmas ara ef uwaye slid ma yella yettwazemmem. Yemmeslay-d daen umsengal ef uzzucel n userassu n watug n uzenzi d tgasirin nnien gar yifassen n uzemmam di tallit n 30 wussan ara d-iefren azenz n usebgen n lebi n ucafe. Am akken i yessulef ad yili ad yili userrasu n watug azer n wesru. Di taggara yenna-d umsengal deg umagrad wis 803, azaraf ara d-yefen yettebbit acafe ur yettwasab ara d ayla n wemcafe, dimi i yessullef ad t-yesezyez. Amawal azerfan Acafe : Premption Azref : Droit Azenzi : Vente Aermil : Proprit foncire Amsengal : Lgislateur Tiin : Achat
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 95 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Anarag : Voisin Tametti : Socit Asnagal : Code Aarim : Civil Tabadut : Dfinition Turagt : Autorisation Amsa : Acheteur Amagrad : Article Asenyafa : Usufruit (Droit d...) Ayla : Propriete Amdukel : Associe Addad (Addaden) : Etat (Situation) Alug (Ilugan) : Regle Istagen (Izuyaz) : Encheres publiques Amaraw (Imarawen) : Parent Ku : Quatre Asan : Religion Tusmat : Annexe Tasekkirt (Tisekkirin) : Procedure Amzenzi : Vendeur Alu : Pravis Tawala : Priode Unib : Officiel Llusi : Huissier de justice Asemmet : Nullit Asnas : Application Awaye : Autrui Aremmem : Enregistrement Azzucel : Obligation Atug : Prix / Valeur Azemmam : Notaire Asru : Citation en justice Azaraf : Jugement Asezyez : Publicit Semmus : Cinq Tawerunt : Lindivise

- 96 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

TULLIST

Gar tudert d lmut


Djamila MIMECHE

ezde$ deg yiwet n txebbut di tnac d aeggal: yemma, baba d ecra yid-ne$ : nlul-d wa deffir wa, setta tedayin d timezwura d reba warrac d ineggura, nettembibbi am iqermuden D lif n uqcic i $-iawven ar da ! akka i teqqar yemma. Deg wass-mi yebda Rebbi leyav weroin yensi deg uxxam nne$, ccwi kan wed nne$ i nettili di Lezib am uccanen! Tili yal ass ad a$-id-ttawven loiran Tidet kan mi ara netteggiv d lxiq i nxaq, ur nesi edd ara $-iwansen, leqrib nne$ akk beden ne$ sbeden iman nsen Rnu, baba yettagi ad neffe$. as aas yidne$, iemmel ad $-d-yaf deg uxxam, yugad ad nezre lbavna-s di taddart! Ma yella win ixuen ad t-id-issekfel imir ad ye$li fell-as Ulac win ara t-imenen acku win d-yegren iman-is kra din ad yu$al $ef urur-is ur s-yettserri alamma yerra-t d idim, rnu imei ulac! Tafekka nne$ akk yesdegdeg-itt, yal yiwen deg ne$ yeooa-yas-d ccwami d cfawi Iunn Rebbi yella u$erbaz! Akken it-d-teooa yemma fket lweda, yella anda trewwelem tili tevra yid-wen am iderwicen. Nera, $ef waya nemmel a$erbaz ula d wid yeqqaren yid-ne$ ttwehhimen kan deg-ne$... deg yimurs ulawen nne$ ebbsen Iyi-cban, wellah ma ggane$ uvan d nekk i d tameqqrant, $ef waya bedde$ d tiqenert gar-asen Ayen yellan d Tilelli i d xella. Umne$ d ayen i $-yuran maca tikkwal tettawev tfidi s i$es, yettawi layas amkan n usirem, ber icuba lmut s ttawil
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 99 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

acukan nnif yettager-iten akk! Yak nettidir s nnif, akka i d Leqbayel Nettum$ur s rrehba d lxuf, baba yezde$ daxel n yal yiwen deg-ne$ am Wa$zen. Nettagad ula d tili-s, anda nru ibded d aessas fell-a$ $as ulac-it, lad$a tidayin, yesreg-a$ ddunit nte$, ad as-tiniv ala netta i yesan tullas!! Lasun skud nella ddaw lenaya-s rray d rray-is, awal d awal-is. Ala a$erbaz i $-issefraen, newer di t$uri, ula d baba yettzuxxu yis-ne$ maca ar medden kan! Yettcuffu aqendur -is, yettara tajmilt i iman-is am akken d$a d e yes$er-aye$!! S udmawen nne$, ur i $-ittaooa acemma s lqub d uqejjem ieqer-a$, iseb-a$ amzun d izan $as yerka deg yidrimen, yessels-a$ talaba n lif, yura fell-a$ tigellelt d lexa Lfer n wass-nni yexlev d yimei d uneggez: wwi$-d lbak ! Tame$ra yevran deg ul-iw tuger urar n taddart! (akka i sneqqer deg uxxam nne$ acku weroin nekka din ala zhir-is i $d-ittawven!) Ukt! Ad ifakk fell-i udrar-agi n twa$it! Maca tin tent-yifen akk, ur ttwali$ bururu n baba $ef acal!! Tikelt-agi iferreo fell-i s tehri!! Wwi$-d lbak rnu ad $re$ anda b$i$, d acu i b$i$!! D ayen icuban targit! Ad $re$ tadamsa rnu di Bgayet D e weroin tt-yefis uvar-iw maca efve$ akk imukan-is Ayen jeme$ di tkerviwin-is ar din!! Ttebbire$ iman-iw yes-sent ar d-yas wass n tu$alin ar tseddawit, imir ad d-ewde$ talalit eddan imuras, tesqerbeb-d tu$alin ar tseddawit. Heggan-iyi-d ayen uwaoe$ acku ad qqare$, ad ttnusu$ din d baba i yewwin, isken-iyi abrid. Am lewayed-is d awei kan!! Ma d nekk la ttwali$ akka n wakka ad as-tiniv di lebs i d-ff$e$... Mi d-nekkfa cc$el nne$, yenna-k : - Ddurt ad teddi am wavu, ass n lexmis ad d-ase$ ad kemmawi$... ma yella kra i tuwaoev ssiwel-n, akka? - Anam a baba! Ur ttagad ara fell-i... emde$ Rebbi cekre$-t imi d-$li$ d tedayin lali di texxamt , d ayen akk i d e $ur-i edle$ akk yid-sent maca Wiza izad akken i neqqar, akken i neddukul am ivudan n ufus rnu ula d nettat d aekkaz i yiiwweten i tt-yewweten! Yemmut baba-s, yeooa-tt-id gar sin watmaten-is d lewuc, ur tt-id yettali ara wawal zdat nsen
- 100 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Baba am lewayed-is, ur ttutame$ ara alamma ibded-d nnig uqerru-w ula ar da yettawev-iyi-d akken ad ier d acu i sserwate$ ahat i yeef d welbev! Ru kan a baba ru! Tesbedev aas!! ni yella kra n iulfan i $-d-teooiv? Nekreh irgazen deg-k!! Argaz icuba tili-w, yera anda qqare$, yera anda ggane$, d wumi yessen timeddukkal-iw n texxamt ula d netta icekker-d Wiza i tikelt tamezwarut i seoben lebab nne$! S amek?! Taggara-ya, u$ale$ ur ttwali$ ara aas Wiza am zik, kcem ffe$, ula ar t$uri ur d-tettas ara. A Wiza! D acu i d-snulfav akka? Anda i tettarrav ? ni teb$iv ad nven ivarren-im si tseddawit? Tevsa-tt-id seg ul, tenna-k: - mazal ur tfaqev ara! D acu ara d-tfek t$uri? Te$riv ne$ teqqime$ ur iban anda nteddu! Rnu temi d afres, yak qqaren mi ara d-iru lxir ilaq ad s- nefk afus, ne$ ala a Tilelli ?! Wehme$ d acu akka i d-innulfan maca vsi$-tt-id !! as Wiza annect n tsebbalt atan tufa-d argaz! Maca, wellah ar tuklal acku d tafecuct, yelha wul-is Wiza te$req di leber n tayri ! tegguma ad terr avar ar deffir! Telha-d kan di tlufa timeqqranin akken i s-neqqar! Maca terbe tesserbe-a$ ! Ad teqqim kan ad $-d-tbibb awin! abla-nni nte$ i $ef tezzin ikafaren zik, ttnadin $ef tleqqimt n u$rum ma tella! Tu$al tsettef d iyuav, d tteffa atg. Newhem anwa-t ugellid-agi i tessen, nesteqsa-tt: Waqila d albev n yim$aren-agi i yesan leur i dtseggedev? ni tusmemt? aca a Wiz! Neb$a kan ma yesa gma-s ad $-id-tawiv!! Neerveq d tavsa akken ma nella, i deg tella ula d Wiza! Mai tikkelt, mai snat i tt-nell ad neddu yid-s akken ad tid-nar, maca yal tikkelt tettaf-a$ tasebba ur yektib ara. Yiwen wass, wissen anwa i s-d-issawlen i Wiza, yu$-itt lal tessirid iban anwa, i wacu asteqsi?! Teel-n d$a ddme$-d tilifun-is ad as-ini$ akken ur yettqelliq ara
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 101 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Mi wala$ d anwa, qqure$ deg umkan-iw ttwali$ uun-nni qqare$-as: ala d awez$i d lekteb!! Ttwali$-t, rue$ degsent. Am win iyi-d-ifkan abeqqa, b$i$ ad sle$ s umeu$-iw: -eslama a tarwit Din din ssexsi$-t! ff$e$-d ar berra am uekran ttnadi$ leqeliw ur t-ufi$ ara - D baba winna?!! Ih, d netta ! D ut-is! D uun-is d acu-t ugejdur-agi?! Neber fell-as, $ef lif-is i yura $ef twenziwin nne$... nennayas d ddunit i yuren, rnu aas yid-ne$ $as yezga yerfa medur yuer ad tiliv d aqerru! Maca deg wacu i nessexer! Am yemma, am nekkni weroin d-nenna a ! nella s idisan-is $as yessusuf-a$-id - Xzu ccian a Tilelli! Ahat mzullagent wallen-im! Ula da twalav-t?! I yexdem deg-m a tawa$it-im!! Akken ad kkse$ ccek, u$ale$ ar texxam, ufi$ lalla Wiza la tettheggi ad teffe$! - Sani akka a Wiz?! - Ad ff$e$ s argaz-iw! i d-terra s ucmume -as ur tessine$ ara, ssiwev-as azul d ameqqran! i s-rri$ s lemun Teffe$ am tilift, svefra$-as yiwen uxezzur alukan tneqq tmu$li tili tebva cwi cwi! Drus i rni$, vefre$-tt tameut la tetteddu s acercur n Kefrida d acu i kemm ixuen a yelli?! d acu ara ternud nnig uberi, tili, tayri!! Deg ubrid, menne$ alukan kra da d lekteb, ne$ ahat d yir targit! Deu$ Rebbi s wul ierqen ma ilaq ad d-zzi$ i ssadatt d alin n Bgayet ad t-xedme$, ur ttafe$ ara kan baba $ur-s Mi wala$ baba issers lenak-is $ef widak-is am unubi, $unfe$ ula d iman-iw! Muqqe$-d! wamma imei d uxlul ttazzalen am tregwa Ttweide$ Rebbi deg wayen ttwali$... ma neqqar-as jaen iseddawiyen d acu ara d-ini$ $ef baba? eqqre$-ten di sin maca eqqre$ iman-iw ugar, sseve$ imi lli$ d yelli-s...
- 102 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

U$ale$-d, ifadden kkawen, s amek i d-eqle$ abrid?! Iqer-iyi uqerru-w deg uxemmem amek ara xedme$? Tameddakkelt-iw d baba mcawaren $ef uqerru-w!! Amer am Wiza ad snetve$ jeddi-s ar liv, ad as-ten-id-fake$ imir awer timlilit! Tameddakkelt am tihin yif-itt ulac! Tuqi d baba Amek tifrat ay ul? Ad asen-ini$ i wat uxxam ? Amek ara tevru yid-sen? Yemma ad tevru yid-s am Zahwa At Wadda assmi tesla ivegger-itt urgaz-is, yu$-d tamecut, ad tleu $ef lexlawi Atmaten-iw ur u$alen ad refden aqerru nsen Wellah ma zemre$ i tigi Ad susme$? Yak win isusmen $ef tidet am win yen$an tamger, akka i$-issefev baba, zama, zama!! Rnu ma akka ara tkemmel, Wellah ad $-awin wat taddart d lemtel, ad rwun tavsa ma mazal Gezme$-tt dir rray-iw, gulle$ ad ibeddel kullec! Acal-aya ttraju$ s wacu ara k-fe$ a yir ababat!! Atan yusa-d wass-ik! Ma ur d-suffe$e$ ara deg-k iseggasen berriken i turiv fell-i mai d Tilelli! Ma ulac ini-as kra yeddan $ef uqerru amzun ur iedda ara Sawle$-as ad d-yas i yi-yawi, yenna-k: - Aqli deg uxxam! Azekka ad kemm-id-awi$! Terniv lekteb $ef ccib-ik! S amek ur s-t-nni$ ara s udem-is! Azekka-nni mi-d-yusa, isellem-d fell-i, yeqleb kan, sefve$ udem-iw! Tidet kan qrib d-rri$!! Deg ubrid n tu$alin, ttwali$-d kan di aq, udem-is iwerra-yi-tid Rebbi d udem n uqettal - D acu kemm-yu$en? Udem-im icuba lmerum! - Iv kamel ur gine$ ara - Tuvnev? - Maca aan-iw ur s-ufi$ ara ddwa, ur cukke$ ad as-t- afe$ acku ur iyi-iif ara wedi Isusem, yewhem! Weroin s-d-rri$ akka D acu ara tiniv di Wiza a bab? D acu tt-yu$en? Ivelli wala$-tt akk d yiwen d tizya n jeddi-s Yessebes takerrust s tuf$a n leqel, yettmuqul-iyi-d imir yenna-k:
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 103 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- D acu i d-tqesdev? - D ayen i d-nni$! Eeeh wala$-tt yid-k. Iffe$-d icel igirru. Yu$al-d ar tkerrust: - Alukan ad kemm-id-yali wawal ad kemm-id-svixre$ si tseddawit - Ur tesiv ara azref iyi-terrev takmamt Ief-iyi deg yi$allen, ihucc-iyi, yeggul deg-i: - Wellah, wellah, wellah, alukan ad kemm-id-yali wawal ma yawed ad yali wass fell-am - Ihi, ala tinint ara sen-ini$... zi$ ticki i k-yehwa ninev, di$... Mazal d-fuke$ awal icegge-iyi-d yiwen n ubeqqa, bernent wallen-iw qebre$ ar daxel, suseme$. Deg uxxam feren mi d-usi$... baba kra yekka wass arquqen-is celen-d $ur-i, yugad i d-qqare$... Ul-iw yekwa b$i$ ad d-meoode$, ad d-fak$ awal-iw b$i$ ad $li$ fell-as ad t-xebce$, ad as-ini$ acal t-kerhe$... kerhe$-t amer ufi$ ad t-n$a$, ad ifak fell-a$ ccwal-is Sesbe$, qase$, ufi$-d yif-it ad susme$... ma nni$-d, ur dyett$imi wara deg twacult nne$ ala isem-is d tmacahut-is aas ara yessefrun fell-a$ Deg yiv, ttwali$ kan atmaten-iw mazal-iten d ileqqaqen ayen ara sen-srege$ ddunit nsen si tura? Neqqim akken, nevsa, newwi-d kra n teqdimin lad$a tid yexdem deg-ne$ baba akken qqaren nettavsa di twa$yin sen merra ala nekk, allen-iw ugint ad medlent Imei inu yettmiri d amayan Iv kamel Tilelli d aeddet d yiman-is armi tu$al di ccek waqila d ayen rue$ deg-sent ! Acal qerri mi ara twaliv lbael yerna ur tezmirev ara ad tid-tiniv Acal qerriet tsusmi neddin n ddunt am tagi ! Imawlan n wass-a qqaren-as tarwa n tura d taferfert, ur tfehhem timsal, tea terwa a taaruqt!! Dagi t$elvem aas! Walit i iverrun yid-ne$... Seg ass-mi d-nekker d amebber d wurfan d yini$... Weroin nesedda lid ne$ lfe am nekkni am medden, baba yu$al-a$ d erayen ! Yal tame$ra ad is-irucc aeqqa n sser! Nekkenti s tedayin , tikkwal neqqar-as i Rebbi acimi $-dtefkiv d tullas!?
- 104 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Baba yesselmed-a$ akken tameut d lar! Izga nnig nte$: balak akka! $ur-memt! Alukan ad sle$ laoa fell-akent ad temmezlemt deffir umgerv wamma zdat zlan akk medden Teramt: nnif, lerma, allen nkent ar lqaa Neseb-it d amrabev ne$ d axuni. Ur i$ellev ur issexer as nettagad-it, yesa lhiba Wehme$ aas mai ciu! Deg wacal yid-ne$ deg uxxam lemer s-d-nessenser asevsu! Lalla Wiza gar yiv d wass teserit, terra-t-id d ilemi! Rnu, zi$en yessen ad ives, ad iqeer, ad yefk arazen atg. Melmi i tlemdev tilufa-aya? Ar tura ur umine$ $as wala$-k s wallen-iw sli$-ak s umeu$-iw D acu-t zzman-agi i deg d-neggra? Tereq teqbaylit Yenza nnif s ulac! Ma yeccev baba (mai d leqq i s-fki$) i Wiza yak d tameddakkelt-iw?! Amek tefka afus? Ttu$ akken aqla$ deg yiwet n tallit ma tumnev s tedukkli, d widak ara d-izwiren $urk, ad k-d-kken s deffir Ad as-yefu Rebbi i wuccen i syennan: a win yufan tadukkli ad tinziz ula gar watmaten. Yuer ad tsemev deg umeddakkul-ik maca tzemrev ad tefsev $ef wul-ik init-iyi amek ara txedmev d yidammen-ik? Kullec ala lexde Acal qerri-it tyitwin-is Ahat ad tsebrev $ef tdukkli, $ef tayriatg acku yella usirem ad d-tafev wid ttyuklalen $er zdat I baba-k amek? Ur tezmirev ad t-tasbev, ur tezmirev ad t-tbeddelev Di tseddawit, taxennaqt i yi-yettaafen wed-s! Ulac amkan iyi-isrekden, anda rue$ mai d amkan Atan uli$... Atan ubbe$... ur ri$ anda teddu$... tthummu$ wed-i wed-i Anda ddi$ iyi-id iban baba d Wiza ttussu$ i terwit-iw teb$a ad d-teffe$ seg-i Kuffere$, amek ara kemle$ ussan i d-iteddun? Yiwet n tikelt, qqime$ deg yiwet n tesga deg ubra n tseddawit, allen-iw $lint $ef yiwen n useddawi yettkeyyif Ttwali$-t amek yesselab igirru gar ivudan-is, amek t-yettawi s aqemmuc-is Ttulfu$ yal tikelt akken issifsus $ef ul-is initas tedderwec maca wellah ar yusa-yi-d yiwen leb$i d ameqqran akken ad keyfe$! ri$ d lib ad tkeyyef teqcict di tmetti nne$ $as akken uowa$d cwi n teb$est! Kkre$ ad t-id-a$e$.
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 105 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Bu tanut-nni ur yexli ara akken s-nwi$, yenna-k kan: - ader ad kemm-intev, ala lexsara ara m-d-issegri Awi-d kan!! Tella lexsara ne$ ndama i yugaren tag i ttidire$ (deg ul-iw kan). awle$-d ar texxamt, kkese$-t-id, ttmuqule$-t. Ur umine$ ara d nekk i tt-ixedmen, ttru$ ur ri$ ayen ! Rue$ ad tveggre$ maca asmekti n baba icel deg-i timest d$a ddme$-d yiwen cele$-t Mi tessawve$ s aqemmuc-iw, qrib iru deg-i nnefs Ttusu$ ur ri$ acu ara xedme$?! Uzzele$, lli$ aq, swi$ aman, le$ $ef umera. Maca ur uyise$ ara, cele$-d wayev, tikkelt-a akken yeb$a wuliw!! Tu$al tem$i-d tmacahut n tayri gar-i d dduxan! Amer tebist dagi ccah ay ul! Kra ierrem baba fell-i, rri$-t d lelal!! D acu-tt llebsa-nni D acu-t umcav-nni lasun beddele$, win iyi-d-imaggren ur i-yetteqal ara Nekk ur nezmir ad d-terfed allen-is zik, u$ale$ cel ad cele$! Tavsa, iyi-d-teslev mbaid Ula d isemiw yu$al Lili! lin-d fell-i yirgazen d tirebbua! Yehwa-yasen kan! Ttwali$ten akk am baba Maca lhan i tukksa n lxiq Yelha uwanes, yessettutuy i$eblan Uvan-iw qqlen d icebanen Yal iv ad d-snulfu$ ajdid U$ale$ mai ala dduxan, rni$-d tissit, serveq lkisan, tesgergrev! Tserev-as i ddunit ad telu Bdi$-tt s dduxan, u$ale$ ar awaz. D acu i ixuen? Ala ur xelet ara! D baba iyi-islemden! Ayen wala$ deg ass-nni amcum ur yemi ar ass-a Mazal-it la yeqqaz deg-i, irennu Yekkes tiet i tudert-iw alamma yusa-d wass-iw Tikkelt tamezwarut mi d-ufi$ iman-iw akk d urgaz di texxamt wed nne$, ur faqe$ amek d-wweve$ ar din I$av-iyi lal d ayen kan Qqime$ acal ur kkire$ deg wusu. Maca eddan wussan yu$al waya am dduxan Yal iv d wumi, ttbeddile$ irgazen akken ttbeddile$ llebsa-w, yal tikkelt qqare$as di lxaer-ik a baba!!

- 106 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Yal mi ara yali$ taeddert, ad d-yas baba gar wallen-iw, ad issum$er karuh-iw ad yendef udeddic-iw imir ad sme$re$ tilufa-w uger Zi$ ahuddu yeshel mavi Amek tettbeddil ddunit ne$ d nekk i ibeddlen!! Rnu, u$ale$ ur iyi-d-uqi deg yiwen, am win yeddubzen A$bel-iw, amek ara ieddi wass-a, iv-a, d wumi? Tettbini-yi-d ddunit-iw $ezzifet am usaru, raget am ilili, tugi ad tfak s amek ur n$i$ ara iman-iw ar ass-a?! Anda-t baba dagi?! Mazal-it d netta!! Maca kra sserwate$ akk deffir urur-is Mi ara d-iru i yi- yawi ttere$ iman-iw, srusuye$ allen-iw Mazal-iyi d Tilelli, tameqqrant n uxxam!! Taggara-ya, ur ufi$ ara iman-iw, zgan kkawen ifaddeniw, werre$e$ rnu vefe$ aas Mi d-yusa baba i yi-yawi - d imuras n unebdu, d acu ad tenid-iseddin! -, yettwali-yi-d kan, icuba-yi s as$er, ih mazal-it yettqejjim ayen yeb$u yevru!! Mi wweve$ s axxam, tettali-yi-d lamu efse$ taeddart tamezwrut n usqif, mlelli$, i$-tt-id di lqaa Mi d-uki$ ufi$-d iman-iw di sbier, at uxxam akk zzin-d $ef uqerru-w Yusa-d umejjay, yessufe$-iten akk ala baba - deg akken temmele$! - D lxir kan, ulac d acu tt-yu$en? Yessers umejjay allen-is, ur d-ifukk ara awal-is armi i isu$ baba fell-as, yenna-as: - Suref-iyi, maca yelli-k ur cukke$ ad tidir aas yelli-k teef aan n sida

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 107 -

Tudert
Hafida DERMECHE

ezde deg yiwen unezdu (immeuble) nettat yid-s. Ttemwalin tikwal nettat ma tru ad tequ tiawsiwin i uxxam ma d netta ma yubb ad iru er lxedma ef lewayeh n mraw. Ma tt-id-yemlil di ddru yessikid s udem-is, tikwal ma tmuqel anwi i d-yettubbun nettat tuli s axxam s tawsiwin i d-teqa i uxxam, ad taf d netta ad yezmumeg as-yini : ba lxir , as-dterr : alxir u lafya . D liran ayen i llan, ttemlilin kan di ddru deg wakud-nni kan ma tur ad tequ yak netta ma d-iubb. Nettat tezga kan deg uxxam tettawan yemma-s, d tameyant gar snat yessetma-s, weltma-s tameqrant deg uxxam-is tesa tadfert3 sin warrac yiwet n teqcict, ma d weltma-s tis snat tettwaxeb. Nettat isem-is Tiziri , imezran iwraen amzun d ifuladen n yiij, allen d tizegzawin am igenni, ma tleu tettecrurud am tsekkurt, tahuski-ines tzad tif akk tilmeyin, d tiziri d e ma d-til s wudem-is win yemmuebnen ad yennecra ad yezmumeg ur yeri iman-is imi d taneglust4, deg usemmud-is snat n tmerwin d kra. Tesdukel ccbaa n tfekka5 d yiman6. Netta d Karim lqedd usalas, d urif d udiq d wis kra di

3 4

Tadfert : dderga Taneglust : lmalayek 5 Tfekka : le physique 6 Yiman : rru

- 108 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

twacult-ines. Mkul ma tt-iwali tejeb-it, ma d-yeffe si lxedma yettimi d liran ar tama n tkerrust-ines tutlayen7 ef ayen ierrun, tilufa yellan di ddunit-agi. Ma d-teffe tameddit ad tru ad tequ taawsa, yessikid er-s si mebid, ibeqqu acal n tikkal ad yili s idis-is lamena ur yezmir ara acku yella gar liran-is. Yiwen wass mi tt-yemlal di ddru netta yuli s axxam, nettat tub-d yeneq er-s yenna-yas : Mselxir Terra-yas-d : mselxir tezmumeg tedda. Yeleq-itt uqbel ad teffe seg unezdu yenna-yas: Ma ulac uilif zemre am-hede? Di lenaya-k baba tura a d-iru, ugade a-d-yaf. Ur sugute ara awal fell-am, tebe-iyi, wala akk tilmeyin am kem ur ufi. Terra-yas-d: ihi imi k-ebe tessne tawwurt n uxxam. Melmi testufa mreba yes-wen, ma tura ilaq ad rue surefiyi. Imiren i terna, tzad lemala deg wul n Karim, yenna-yas gar-as d yiman-is d akken d tagi d yelli-s n lael i ef la yettnadi d e, aar iean d nnif. Ma d Tiziri mi la s-thedder teef iman-is, ul-is la yesserbak, mi tfuk tutla yid-s ur tumin ara imeuen-is tutla-nni i wumi i tesla, segmi tebda tikli a d-tettmekti ayen i s-yenna Karim, yefre wul-is si tama, si tama nnien tugad ad tili lhedra-nni i s-terra ur t-yeib ara lal. La tetutla8 d yiman-is: ahat ad iyiyeseb ttxemmime am temarin, acku tullas n wakud-agi alama tela d win i tt-yeban a d-iqerreb i wakken a tt-yessuter sur imarrawen-is, drus widak ireclen9 am at zik, ad ru kan lmektub. Lamena Tiziri ur teri ara d akken Karim yefre aas s lehurnni is-d-tenna, acku d yelli-s n lael i ef la yettnadi. Karim segmi i yesla i tiririt-nni, yefre yennecra wudem-is ur yeri amek yuli ddru s axxam, seg akken yefre yufeg d affug.

7 8

Tutlayen : heddren Tetutla: thedder 9 Ireclen: zewen


Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 109 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Yekcem s axxam la icee, inuda ef yemma-s anida tella yeebeb er texxamt-is, yenna-yas: A yemma dayen ufi-tt. Tenna-yas yemma-s: tasarut i k-iruen be-agi? Karim: ala tin wukud ad sali ddunit-iw Yemma-s: anta ta yelli-s n xali-k Karim: ala, yelli-s n xali ad teqqim i lezz d lerma. Attan zdat n wallen-im ur teri Yemma-s: gre-ak Yakuc-nni azizen ma tettlabe ef uqerruy-iw ini-yi-d anta Karim: yelli-s n liran-nne Yemma-s: iiih, ziemma zdat n wallen-iw ur tt-wala d e a mmi ak-iuz Yakuc tessne ad textire Karim: ilaq a tt-id-xebe mer ad iyi-tenser si gar ifassen, ass n lexmis ad nru. Tiziri mi d-tual s axxam temmuceh i yemma-s ayen akk isyeran d tiririt i tefka i Karim, tenna-yas yemma-s: -A yelli a d-iqerreb Rebbi ayen yelhan ma d ayen i m-yuran ula anwi i m-t-yeksen. Ma d tiririt-nni is-tenni d ayen i wulmen, dagi a d-iban ma yella la yettnadi ef yelli-s n lael. Yewwe-d lexmis, heggan iman-nsen Karim, yemma-s d baba-s ruen s axxam n Tiziri yerfed gar ifassen-is tageruft10 ijeigen d wayen ien. ebben s axxam baba-s n Tiziri yeldi-d tawwurt tessenef yes-sen. Kecmen, tutlan, msefhamen, feren, tulawin serqent s ttliliw. Ieggalen n twaculin i snat feren s wemyuqen11 n Tiziri d Karim mai d kra. Kra n wagguren mbad tedda-d Tiziri d tislit s axxam n urgaz-is, tezde d yemaren, snat n tlewsatin emmlent-tt akk akken ma llan. Karim iemmel Tiziri, ma yili di lxedma yettiri melmi ara dyual s axxam. Ula d nettat tettiri melmi ara d-yekcem s axxam ad tqabel s wudem yezmumgen, ad yennecra wul-is ma tt-iwali ad yettu letab n lxedma. Mkul tameddit ma yestefu, teffen. Yettawi-tt ad tewes, a ttid-yewwet uberi imi tezga deg uxxam.

10 11

Tageruft: bouquet Wemyuqen: lexubegga


Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 110 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Iemmel-itt, d nettat kan i yettwali gar wallen-is. Ula di lxedma, yettxemmim fell-as amek ara tt-yessefre. Nettat daen, ala netta i tettwali gar wallen-is, ma txeddem cel yezga wekti-s ur-s. Zrin sin iseggasen seg wass-mi d-tedda d tislit. Tayri i ten-yesgarwen12, ulaedd tin itt-icuban deg wakud-agi. Tamart-is na Tasadit tebda tetutla yakan ef tedfert ur tesi teslit i yelli-s. -Na Tasadit: ana a yelli, atan tura eddan sin iseggasen ur ife mmi-s n mmi deg irebbi-w, ani yeeb-itt lal akahi, ma temmel mmi d e as ad tru s amejay ad twali tamsalt n tedfert. U yerna ur mecuet ara, nekkini mi lli annect-is lli ttrebbi kra n dderga -Yelli-s: a yemma di lenaya-m ur d-beddu ara tikayin-nni n temart d teslit, anef-as, ayagi yena-tt nettat d urgaz-iz -Na Tasadit: bi ad yemer uxxam n mmi s warraw-is -Yelli-s: xzu akehrir13 a yemma, ayagi deg wufus n Yakuc14 mai d nettat, u Tiziri akken i tt-wala ad temmet ef urgaz-is, ula d netta myemalen dayen kan. Tesa zzher yessemlal-itt Yakuc d gma -Na Tasadit: iiiih, tesa zzher as ini-d awal-agi awed-it-id, lemmer mai d nettat i yessugten tikli er berra ur tt-yettwali ur ttemlilin -Yelli-s: ur tutla ara akken aqli-kemm tesi tullas ula d kemm -Na Tasadit: anef-iyi tura, anef-iyi mi d-yekcem ad as-mle -Yelli-s: di lenaya-m s leqel kan, mebla leya, mer Tiziri a d-tsel -Na Tasadit: anef-as a d-tsel Tiziri tesla-d akk i tutla-nni yeran gar yelli-s d yemma-s imi llant tutlant s leya. Mi d-tekcem er tkuzint, anida llant temart d telwest, Tiziri tenna-yasent alxir am akken ur yeri wacema, talwest-is terra-yas alxir d lafya ma d tamart na Tasadit terra-yas alxir s ucennef, tekker tezel er texxamt-is.

12 13

Yesgarwen: I ten-ijemen Akehrir: ccian 14 Yakuc: Rebbi


Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 111 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Mi d-yekcem wemar la Awmer yekcem er texxamt akken ad yestefu. Tebda tmeut-is la tetutla ef Tiziri yak d tedfert ilaq ad yilin seg wacal aya ur-s. la Awmer yenna-yas: -Mai d ayen i -yenan nekkkni, tamsalt-agi tena-ten nutni di sin -Na Tasadit: d acu mai d ayen i -yenan, ani ur tebi ara ad twali arraw n mmi-k uren axxam, ttemruruden di lqaa? -La Awmer: ala, bi mmi ad yesu tadfert, lamana ur ilaq ara ad ngerr iman-nne -Na Tasadit: ubdir ar s wahi d wahi, ma yella ur tezmir ara ad tesu tadfert ar d as-d-awi lala-s, ara yemren axxam n mmi, ma d nettat ma teba a t-texlu ad teqqim ur lehl-is. - La Awmer: a kemm-yehdu Yakuc, ixer i teqcict, e-itt di telwit ad tic nettat d urgaz-is, uh d acu I kemm-yuen, ani bdant-kemm-id tissmin? -Na Tasadit: a d-ini leqq, seg wass-mi d-tekcem ur qqime d mmi, akken wulfe, yettimi yid-i yettqeir yid-i - La Awmer: d acu am-ini a kemm-yehdu Yakuc. D akud n leftur, tennejma-d twacult akken ad en, Karim ifeer di lxedma. Tiziri, tilewsatin-is d yemaren-is, zin-d akk er abla la feren, tamart tenna-yas i yelli-s as-tefk lemle. -Tamart: awi-d, awi-d lemle-nni ass-a lmakla d tamessast D Tiziri is-d-imuden taqeret n lemle, akken i tewwe s afus n temart-is, taneggarut-agi tejbed-as-tt, tekkes-as-tt d tuksa. Tiziri tewhem, tkemmel lmakla-s. Uraden lewal, nnejmaen, mi tru Tiziri ad tekcem er texxamt-is, tesla i temart la thedder la teqqar: ala taguni i ixuen deg uxxam-agi. Tiziri yemqental wul-is mi tesla i tutla-agi. Tiziri d taneglust n tmala, temmel akk medden, win t-twala yezen as-tekkes lxiq ur teixir alama yual-it-id wezmumeg. Temmel tudert. Tar tneglust n tmala ad tawe tameddit akken ad temlil nettat d urgaz-is ad teli deg irebbi-s yeman, as-teku ayen yeran yid-s d temart-is. Ata Kariml, yekcem-d er texxamt-is, yufa-tt-id la t-tettrau, akken t-twala tesfe imeawen-is, netta yemreq-itt.
- 112 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Yeneq, yenna-yas: -D acu i kemm-yuen, ani tusse? -Tiziri: ala ur d iyi-yu wara, lamena., tessusem -Karim : kemmel awal-im, ma tune a kemm-awi tura ur umejay -Tiziri : xai ur d iyi-yu wara, txue-iyi kan ereq d imei, tella teba as-teku ayen is-yeran, imi temmel talwit d tamala, taneglust ur s-teki acemma terra er wul-is. Tezmumeg er-s, tesfe imeawen tenna-yas : - Aya-n tura ad nsew lqahwa . Karim yeslef-as i Tziri yenna-yas: awah imei-yagi mai kan akka, tella sseba -Tiziri: d lxaer-iw kan i iaqen d aya, aha kker tura Acku, Karim yeqel Tiziri ur telli ara bxir, allen-is kan ffkantas-d lexbar. Temlal twacult er abla la tessen lqahwa. Ters-d tsusmi la tessewac, yewhem Karim. Acal-aya wulfen ad tutlan garasen. Mi fuken tissit n lqahwa, na Tasadit tenna-yas i Karim. -Uqbel ad true ad temmenare, bi ad tutla yid-k yiwen wawal. Karim yekcem er taxxamt n yemma-s, tebda la s-tutla i mmi-s ef wercal-ines d tedfert werad yesi. Yerra-yas Karim: - tadfert gar ifassen n Yakuc i tella, ma d Tiziri akk ur d-yeffi ara lib seg yimi-s ar ass-a n wussan, tettureba d tudiqt d turift, lukan i tt-wala d yir tameut ur kemm-ttaoa ara ad iyi-tenhu, d nekk s timmad-iw a tt-yerren ur imarrawen-ines, imi ur tesi lib e-itt di talwit -Yemma-s: ih, ayen i iyi-d-tenni d e, lamena nekk, tutla ef tarrawt i ef teel sin iseggasen aya. Nekkini, bi ad wali axxam yeur d tedfert-inekk, ad fere yes-k, uqbel ad medlent wallen-nne nekk d baba-k, ma tebi attan tella yellis n xali-k ar ass-a ur tercil ara -Karim: ala takna ur d-n-keem axxam-agi -Yemma-s: anwi k-yennan d takna, bru i Tiziri awi-d yelli-s n xali-k

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 113 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

-Karim: am-qqare Tiziri ur tt-sikniwe ara, ad teqqim yid-i as ma ur tesi ara tadfert, anwi yeran ahat d nekkini ur nseu ara -Yemma-s: ihi, ru ur umejay kkes-d ccek -Karim: aa a yemma, di lenaya-m effk-as talwit i Tiziri -Yemma-s: mi d-tekse ccek, ad nwali d acu ad nexdem Akken nnumen Karim d Tiziri mkul tameddit, ttruun ttewisen i wakken ad tekkes lxiq ef wul-is yak a tt-id-yewwet uberi. Mi la leun, Tiziri tenna-yas i urgaz-is: -Sli-as i yemma be-agi la thedder fell-i i weltma-k ef tedfert yak teri ayagi mai deg ufus-iw, lemmer d lebi-w atan la ileu ne la tleu mmi-tne ne yelli-tne gar-ane tura -Karim: ri ayagi azekka ad nru ur umejay a d-nekkkes ccek -Tiziri: ma yella amejay yenna-yi ur zmire ara ad su tadfert, bru-yi di lenaya-k, ur zmire ara ad wali taye deg irebbi-k Bedden, yeef-as ifassen-is, yeme-itt ar ur-s, yefe-as imeawen d-iubben ef lenak-is, yenna-yas: - A tazizt-inu, a tafukt n ddunit-iw, zri$ d acu i kemyuen, d kem i xtare yid-m ara kemmle tudert-iw, akken yebu lhal tesi tadfert ni ala . Azekka nni ruen ur umejay, seddan, yenna-yasen ur ten-yu wara. Yura-yas i Tiziri ddwa a t-tetbe. Feren, tecmume er urgaz-is, tenna-yas ur tteilen ara ad sun tadfert. Ualen-d s axxam, sferen tiwaculin-nsen s isali. Iedda useggas, attan Tiziri tettrau lufan. Gran-as-d kra n mraw n wussan. Teqqim deg wusu te titeqcirin tiwerdiyin. Nutni, werad, rin d acu ara d-ilalen, ma d taqcict ni d aqcic. Yekcem-d Karim si lxedma, yufa-tt-id la te yesteqsa-tt: - Dacu la tee? - D titeqcirin! - Ayer d tiwerdiyin ? - ulfa d taqcict ara d-ilalen , terra-yas Tiziri s wecmume.

- 114 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- D taqcict ni d aqcic anuf-yes, ncalleh kan ad tekre bxir, ma d taqcict as-ge isem Tudert . Da din tezen, tru deg-sent, tettxemmim. Yewhem Karim tura kan i tella tecmume, taswit kan yembeddal wudem-is. - Ani ur tebi ara ? Ma yella ur kem-yeib ara egg-as isem kemmini ! - Ala yelha isem, ma yella d aqcic as-ge isem Asirem , terra-yas Tziri s wezmumeg. - Awi-d kan ad tekre bxir, a tazizt-inu, ma yeba Yakuc ad nesu mraw n dderga, akka ad year waxxam, ad selben yemma imi teba-tt , yenna-yas Karim s usqecme. Tesa Tiziri tenna-yas : - Aqel-i ttxayale yemma la tettazal si temert er taye, tettadar ef tawsiwin n texxamt uimi teqqar : ur ttami ara, ha ur-m a tt-terze . Igenni ass-ni yenneqlab, lwelha, lehwa tekkat s uayav, asigna ium igenni. As-tini d ass i deg ara tenger ddunit. Yewwe-d wass-nni i deg ad terbu Tiziri. Teel deg wusu, tettrau a d-ruen a tt-skecmen er texxamt n les oprations. Tezzi-yas-d twacult-ines d tin n urgaz-is. Deg wakud-nni, la tettfara tagnit, thedder, tessukud tamuli er Karim i s-yefen afus-is, yugi as-iserre, yedda akken yid-s alarmi tekcem er le bloc opratoire. Yakk ieggalen n twaculin-ines ttraun s lfer lufan a d-ilalen. Iedda wakud, telli-d tewwurt n le bloc, tezwar-d tefremlit tenna-yasen : -D tamerbut, tlul-d teqcict am waggur. Yerna-d deffir-s umejay, yenna-yasen: -Ad wen-yaem Yakuc laer, taa-yawen-d lbaraka. Yeli Karim di lqaa, iarren-is ttergigin, la yettru. Yenna-yas i wmejay ur yefhim ara ayer i temmut di tezmert-ines ur tt-yu wara, teder iman-is. Yerra-yas umejay : - Nexdem akk ayen i wumi nezmer i wakken a tt-nsellek, lmektub a mmi, ad ak-d-yazen Yakuc ber. Tecfi ass amezwaru mi d-truem d isin, nettat tual-d wed-s i tikkelt tis snat, imi fki-as Rendez-Vous. Ass-nni nni-as ma terfed
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 115 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

yezmer lal ad temmet. Tsebbel tudert-ines i wakken ad tfere s lufan ik-d-tea, zri d akken temmel-ik, lemala am tagi ur tt-wala di tudert-iw, ala ur-wen. eddan wussan, agguren, iseggasen -ba lxir a baba -ba lxir a yelli, teri d acu-t wass-agi? -Ass-agi d ass i deg d-lule, d ass i deg temmut yemma ur ssine. Terra-yas-d Tudert s unezgum. -Tamella n Yakuc fell-as, ni heddre-am fell-as, as temmut, twense yes-m, ma yi-d-tecmume berka-yi, wissen amek ara xedme ass-mi ara d-yas lmektub-im. -Ekkes anezgum i wul-ik ma d-yas lmektub-iw ad cere fellas d akken ad yezde yid-ne, ni ak-awi ad tice yid-ne, ur k-ttaa wed-k, ani tebi ad thenni seg-i. ala ma tebi ad trecle, akken ur d-tgerri ara wed-k, terra-yas Tudert i baba-as s usqecme. -Uh! A yelli, di lanaya-m ur yi-ttader ara arcal, ace d yemma-m ussan ur ttawade a ten-ice d taye, axxam-agi emmle-t, mkul amiq deg-s yesmekta-yi-d yes-s, yenna-yas Karim i yelli-s. Tudert d tilemit n snat n tmerwin iseggasen deg usemmudines, teqqar di tesdawit n Tizi Wezzu. Karim, baba-s yeggul ur yettawad arcal alama yessemlal-it Yakuc d tin i iemmel di tudert-ines.

- 116 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Anagi n tudert
Lynda KOUDACHE

Akud d anagi n lebda Akken i ak-ihwa teseddav Ad as-tecfud diri-t ne$ yelha Ad k-iwanes ula s ddaw teblavt... Akud d anagi n tudert nne$. Yal tikelt akken i yettili. Yettili d asirem, d targit u uzeka, dayen i nettidir tura, mi ara yetteddi yettu$al d ccfawa, d$a din tatut ad tejme ijufar-is akken asmekti ad iserre am umezyab mi ara ttedin waman-is bezgen ne$ kkawen. Tazizt n yemma tjerreb aas di tudert-is. Tekker-d d tagujilt, tenger twacult-is, terna d tamnefeqt. Tedder ussan ragit, tettferri deg yiman-is, teggef rru-is iwakken ad nidir. Tesaya$-d di sin, nekk d tamenzut, tsemma-yi Kahina d gma li. Babat-ne$ yessufe$-a$ seg uxxam asmi iawed zwao. Azal n ddurt, nekkni nettmenvar deg yixxamen n medden armi d asmi tesla yis-ne$ Nna Werdiya, tabibt n yemma, tjem-a$ deg uxxam-is i a$-d-ibanen wessi akken wessi wul-is $as akken d amecu. Nna Werdiya d tader$alt, d tigellilt, tettidir wed-s seg wasmi i tt-id-suffyen warraw-is. Yemma, s leya, teqqar-as : a nna werdiya, di lenayam ma ur a$-tessurfed nerna-yam-d lif nne$. Terar-yas-d : anna$ a yelli yexseram-id wawal, melba lemziya, yak cerken-a$ idammen d tgella d lmelh.

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 117 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Baba, uqbel as-yebru i yemma, yezga ieqqer-itt melba sseba, yettlaqab-itt yeqqar-as : kerhe$-kem, tixe gar wallen-iw a tuzligt, kellfe$-as ebbi i yemma i kem-yeqqnen $er yiri-w, ala berru ara am-bru$. Ma d yemma tettsusum, ur as-d- tetterra ara imi tezra ma terryas d amcum, ma teqqim d aqcay. Mi ara iwali akken ad tt-idyejbed seg ucebbub-is, ad dibelle fell-as tawwurt. Nekk d gma nettru si tugdi, nettmihnac di tesga lad$a mi ara tt-yekkat s t$egga alamma tugi-tt lmut. Nettat ad tebdu leyav : abbuh a lmumnin sukkest-iyi, ur as-zmire$ ara! Yiwen si loiran ur tt-yesukkus imi tawwurt tbelle, yerna wulfen mai d lib mi ara iebbi urgaz tamettut-is s tyita. Mi d-yesuffe$ deg-s ajenniw-is, ad yelli tawwurt am urgaz ad dyeffe$ $er berra. Nekk d gma ad nazzel $ur-s, ad tt-namev, ad tt-nebbi si lefqe ur nezmir acu ara d-nini, nessenaq-d deg-ne$ imei d nhati, nettaf-itt di tesga te$li am ufrux i d-yesse$vel ueggad s lfuci, yejreh wul-is, yerre yifer-is, neggren izerfan-is, cfi$ yiwet n tikkelt, yekkat-itt alarmi i as-id-yesse$vel aeddis, tettuhi d idammen, yeooa-tt-ur tt-idiwa ara. Lemmer mai d ebbi i tt-ijebren temmut, ggujlen warraw-is. Akken i as-yehwa i tefsut tecbe mi ara fsun ijeooigen-is, tettruu-tt-id ccetwa mi ara yiqsi usemmiv-is, mi ara yeddu umdan i la d lefa. Akken yeb$u yili, akud yettazzal ur yattraou yiwen. ecra n yiseggasen n ddel d tmuqranit i tesedda yemma tame$bunt s ddaw leneya n baba, yiwen ur tt-yessukes ama d amdan ama d izerfan. Deg-ne$ ur d-yesteqsay nemmut ne$ nedder. Yemmut wul-is fell-ane$. Asmi i as-yebra i yemma, tufa-d iman-is wehd-s, tawacult-is tenger, ifassen d ilmawen, axxam d asemmav, la d lif zeggren amna n twwurt, seksu ihujer aseksut, anagar takkemmict n yini$man d rritla n zzit i yersen $ef teffit, ttaken-tt-id medden i Nna Werdiya $ef wudem n ebbi. Yemma d Nna Werdiya ggujlent, ettbent, di tagara ttwaezlent ad as-tiniv akud iemmed, yefka afus fell-asent. Yemma tettwali tugna-s di Nna Werdiya amzun d lemri n tudert-is. Di snat yid-sent, ura nsent tezzegzew si cwami,
- 118 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

tcuba tacriht tamer$ant n lid mi ara tattuelleq. Widak yestufan ttassan-tt, zgan $ur-s d awehhi ! Wissen kan yiwen seg-sen ma yenwa ad tent-yesdari ? S tsusmi tekkes-d allen-is si Nna Werdiya, s leqel tufa-d tiririt i nnhati-s, tufa ala nettat i terra tmara ad tesfev la d fad i yu$en axxam-is. S teb$est n teqbaylit, telles tebgges, tezwar nnif-is d yi$il-is iwakken ad tebdded i tegnit yecban ta. Tera ula i as-yexdem yimei d ucetki. Ooan-t-id yimezwura : yugar ccah tawa$it. Seg wass-nni tuhed ebbi d yiman-is ad tessisen $as s leteb d tereg a$rum-is. Akud d tilelli n tudert-nne$, yis-s i nettebir tikli-nne$ d yiman-nne$ akken mi ara d-te$li teswat $ef ur nebni ad tttnektil s lxiv ara yellem ufus-nne$. Mi ara tekres tkurt ad yeqqers uvref. Ula d lweqt mi ara ieddi ur d-itezzi ara. Tazizt-iw yemma ad d-tekker tafejrit akken ad tfaes cc$el, ad d-tagem, ad tefrev, ad tniwel imekli, ad a$-d-tesker ad nsew lqahwa. Nna Werdiya temmel ad teqqim di lhara ad tefsu tadu $as ur tettwali-ara. Yal-ass uqbel ad ff$e$ s a$erbaz, yemma tezga tettwei-iyi : rec a yelli, $err, ala leqraya-m ara tafev $er zdat, ader ammenu$, erz nnif-im, ur ttamen edd, ad kem-yesse ebbi. Mi ara s-sle$ ttciriwe$, ttuqaeniyi imeawen di tyersi, tett$id-iyi imi tehen temi-s fell-ane$. Tamddakkelt-iw Ferruoa heddre$-as kan $ef leqraya. Yemma, leb$i-s ad $re$ iwakken lif ad t-zegre$ ilaq ad $re$ ! gma li yezga $ef werur n yemma, tetthuzz-t s ucewwiq d yisefra i dtettawi $ef lif-is. Mi tekfa cc$el n uxxam, ad tubb $er tebirt, ad tefres, ad-tekkes ayen yewwan, ad t-id-tettel di tmeremt-is, aric ad t-id-tawi s axxam, wayev ad tezenz. Rnu $er waya teggar izdan, tfettel seksu s leq, tleqqev azemmur d amnaef. Nna Dehbiya, d tajaret-nne$. Iles-is $ezzif, tettasem aas. Ulac win i tt-iemlen. Tezga $ef aq, tettassa medden. Yal ass tekkat yemma s lemani akken ad tt-id tesseneq, nettat ur tttesib ara. Yiwen wass yellis tessame akken ad tawwev gma li. Akken bdan amennu$, tefra-ten yemma s leqel. Nna Dehbyia ur tt-yewwi yigenni, ur tt-tewwi lqaa. Tusa-d $er yemma ad as-teccetki : mmi-m ur yettuebba ara, ur qebble$ ara ad yewwet yelli. Yelli tesa imawlan. Yemma teb$a ad tessens times, terra-as : anna$ a weltma Dehbiya, ur ilaq ara
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 119 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

ad ten-aned meiyit. Nna Dehbiya tetteyyiv alarmi i dtessenzeh loiran : hah buh d yiwet n temnafeqt i kem yecben ad iyi-ebbin. Lukan d nekk ad elqe$ iman-iw, ru ad twaliv acu heddren medden fell-am. Yemma tessusem, lemer-is yenze$, allen-is llexsent seg yimeawen, b$ant ad d-inint : d tidet, lemmer s leb$i-k ay ul aqel-i deg uxxam-iw. Tessekcem-a$ s axxam, ma d Nna Dehbiya tufa-d imanis wed-s, terwel. Deg uxxam, yemma tettru te$li deg yirebbi n Nna Wardiya i as-isefven imeawenis, tenna-yas : ur as-ttessis ara d tismin i tt-id-yesneqen, lhu d cc$el-im d la-im, anef-as i win yestufan ad yehder, ulac lib mi ara d-yawi yiwen a$rum s yi$il-s. Yemma tu$ aqerru Nna Wardiya, tezmev-a$ $ur-s, terra-d nnehta, tkemmel cc$el-is. Awal imenen issen$as i$eblan. Yemma d Nna Wardiya mi ara ttmeslayent ne$ mi ara sellent i tedwilt d-yetteddin deg umaf wis sin i iheddren $ef wuguren i d-ttemlilint tlawin d yizerfannsent tekksent cwi $ef wul nsent. Mi ara d-kecme$ seg u$erbaz akken i ooi$ yemma te$req di cc$el i tt-id-ttafe$. Mi ara s-ini$: ader iman-in, awi-d acu ara m-xedme$, teqqar-iyi : err kan ; ma d nekk cc$el-iw ma ur t-fuse$-ara ad iyi-ifaes. Yal imensi txeddem seksu ad a$-id xebbel $er yiwen uvebsi iwumi ara nezzi, akken yettas-d bnin. Mi nekfa ad a$-d-tessu $ef tikelt, nettat ad tkemmel aea, nekk d gma ad as-nezzi i Nna Wardiya ad a$-d-teku tamacahut : Macahu ! tellem cahu ! Uccanen ad ten-yexde ebbi ma d nekkni ad a$-yerem ebbi. Yiwen wass yiwen umdan yeb$a ad yegg akud, d$a Nna Werdiya ad teku, yemma deffir uea, allen-iw ussenttt. Lemer-is da$en yenze$, sani i yenze$ ? Ahat tettxemim $ef lif i tesedda amek akken ara tevru lemmar mai d Nna Werdiya i tt-ijemen ? Ahat tettxemim $ef lehdur i as-d-tenna Nna Dehbiya ne$ $ef zzher-is uwij i tt-yessawven alarmi tennebra ne$ tettxemim fell-ane$ acu a$-yettraoun azekka, ne$ $ef tmeqqunt n lebeq i tewwi yiwet n tmeut ur tt-id-xelle ara
- 120 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Iruh-iyi lxiv n tmacahut n Nna Werdiya lamena fe$ tamacahut n tudert n lif n yemma, $lin-iyi-d imeawen $ef wayen i tesedda, rri$ taduli $ef wallen-iw. Anwi yeran ahat ad yelhu uzekka, imi lweqt akken i a$-yehwa nesedda-t ne$ akken i as yehwa iedda ad yeqqim d anagi n tudert-nne$.

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 121 -

Zwina
Mourad ZIMU

elli-d Zwina tawwurt s ukukru. Temmuqel ma ulac wi d-ittubbun skalyi. Teffe$-d deg uxxam, terra-d tawwurt, tuli $er tjarett-is. Akken tewwev ar tewwurt n tjarett-is Sadiya tesebeb-as. Axir a Zwina, kcem, kcem a yelli Tekcem Zwina. Tedda d Sadiya. Kecment ar tkuzint. Tennayas Sadiya : Tenniv-as i yemma-m dagi i telliv ne$ ala ? Zwina tella tettmuqul $er abla am waken ur tesli ara i wsteqsi, tenna-yas : D tagi i d tabaqit-nni i d-tu$ev ar ukamyun-nni ass-en a nanna tecfiv asmi tt-id-nu$ nekk yid-m ? D tinna ih, twalav, ur teif ara mavi fell-as bi$a i tenna Sadiya weqbel ad d-teffe$ si tkuzint. Tekcem ar texxamt, teddem-d tilifun : Axir a nna Crifa ddeqs-nne$ a nanna i kemmi cwi-kemm kra ? B$i$ kan am d-ini$, ur ttayes ara Zwina ha-tt-an $ur-i tura i d-kcem Xai ulac fell-as Akka ihi ... Ur ste$bil ara qim di lehna . Tu$al-d Sadiya ar tkuzint, tetteddu-d, thedder i Zwina: Zwina!! ad m-d-ffke$ ad teswev ayefki tura!? Ad s-ge$ cakulayak? A nanna Sadiya i tebda ameslay Zwina. Acu a yelli ? i tenna Sadiya.

- 122 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Asmi ara truev ar taddart-im ad ddu$. Akka i yi-d-nniv? Ad ddu$ ah? i testeqsa Zwina. Ad tedduv Ncallah a yelli i tenna Sadiya. are$ ad d-yas wass-en. Melmi? azekka? Azekka ara nru? i testeqsa Zwina. Tettmuqul ar Sadiya. Deg wallen-is ad d-te$rev lir n teqcict-nni tamecut yessaramen kra. Temmuqel-itt-id Sadiya tenna-yas: Qrib a yelli, qrib. Ula d kemmi ri$ txaqev. Txaqev akka am nekkki. Amer zmire$ tura kan ad rue$ a yelli . Akken am yal tikelt, Sadiya fessus fell-as imei. Ad s-id-$ellin ur tutam. Ul-is yeur d lxiq. Tekker-d di taddart, tufa-d iman-is di Lezzayer, d ta$ribt. Qrib ad awven tura xemsa iseggasen-ayagi deg-i tezweo. D iseggasen n l$erba d lxiq. Ulac i wumi ara teku. Tebba anezgum wed-s. Imawlan-is teer-iten si lid ar lid. Deg unebdu da$en tikwal, ayagi ma yehda-d Rebbi argaz-is, amid. Ma Yewwi kra wussan ar taddart. Ma tersel-it-id, am useggas-agi ieddan, ula d anebdu seddayent di Lezzayer. Zwina, ula d nettat am wakken d ta$ribt, rbeac iseggasen di lemer-is, deg walla$-is am wakken mazal-itt d taqcict n setta iseggasen. Akka i d-tlul. Yegumma leqel-is ad yum$ur ne$ ahat yugi. Zik i d-teooa tgeswat lakul. Niqal tekcem ad t$er am nettat am tizyiwin-is, akken s-faqen iselmaden-is d imawlan-is mai am tiyav ad tt-id-yefka Rebbi, smenyafen-as ad teqqim kan deg uxxam, akken ur as-ttkemmilen ara i lehlak-is wid ukud teqqar. Amer d wanag ad as-yili wemkan deg i$erbazen iqqeblen tiqcicin am nettat, mana, ulac zher, ulac da$en wid ara yelun fell-as. Di Lezzayer-agi da$en tlaq tmusni i tlufa am tiggini. Tamusni, ulac, baba-s d abulis kan $ef yiman-is; awi-d ukan ad d-issis ayen ara en tmanya warraw-is. Ha-tt-an kan ihi deg uxxam, Zwina. Ajgu n wass. Ala tajarett-is Sadiya i tufa d amwanes. Tidett kan, ad d-nini myufant axir.

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 123 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Ayen ani i tettruv a Nanna? Mazal ur nettru ara ar taddart? $ef waya? i testeqsa Zwina. Mazal a yelli. Yugi-ya$ wemcennef. Kelfe$-as Rebbi. Yugi-ya$ ad nru Imcennef. Ur ttunesabent ara tikal deg-i d-yettu$al wawalagi deg wemkan n yisem n urgaz n Sadiya. Akka i s-tessawal deg wul-is. amid-nni, sarament akk tedayin n taddart, amid-nni yettgallan akken ur yetta$ ara taqcict n taddart-is weqbel ad iwali Sadiya. amid-nni yeqqimen tlata waguren di taddart-is akken ad ittwali yal ass Sadiya mara d-teddi zdat uxxamnsen. amid yessrun akk tidayin asmi d-ia i Sadiya, yu$al ass-a d imcennef deg yimi-s. Mazal tettunebdar-d tame$ra n zwao-nsen di taddart. Ifareo win ixaqen. amid d Sadiya. Wi ara s-yinin akka ara d-ggrin. Tidayin akk n taddart ttmennint amkan n Sadiya, qqarent-as: tesa zher, ad teddu $er Lezzayer. Tiyav qqarent-as: Ad tezde$ wed-s, amid yu$-as axxam di idra. Llant tid i qqaren: Taxatemt-is d am$ar-is i tt-id-yu$en deg uxxam Rebbi, d taxatemt n xemsac imelyan i sara teddu. Akken i tevra. Ur hdiren ara medden di rraye. Tedda Sadiya s txatemt n xemsac imelyan, tezde$ deg uxxam di idra. D acu, ulamma nenna-d akka, ixxamen daxel i ssel$en. Netta dagi melmi s-yehwa ad ier yemma-s. Nekki akka i diyi-yura a yelli aqli-yi di Lezzayer tamerkutt. Ger reba n leyuvdi lbaima i tenna Sadiya weqbel ad tkemmel. Amer mai d lehdur n medden ad nejli$ argaz am wagi ur ilaq ara ad yeg axxam . D asif imeslayen. Sadiya tageswat. A tettmeslay d Zwina am wakken wed-s i tella. ef wayagi i temmel mara tt-twali. Zwina d anzav-nni ifarqen akken gar umeslub yettmeslayen wed-s d laqel i ekkun i wayev. Sadiya mara tettmeslay i Zwina, ur tetteffer acemmek, ur tetteg ara erb i tikti-s; tetterra-d akk afewad-is akken ad tessifsses $ef wul-is. Amer
- 124 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

ayen akk teqqar Sadiya i Zwina i tjarett nniven i wumi ttenna, ha-t-an slan akk medden ayen i vran, ulac wi yettaafen imi-s. Imi d zwina ukud tekku, ayen akk teqqar Sadiya, in$es di tazayt n wul-is mebla ma ye$li di tmezzu$t n wid yettarran ife i wawal, wid ur nettaaf ara lbavna. Qqim kan a yelli, teriv amek ara nexdem!? Ad nru nekk yid-m ar taddart, ulac wara yeren i tenna Sadiya. Amek ad nerkeb aaksi, ad nru i s-tegzem awal Zwina. Ad d-nekkker be. Mi yeffe$ imcennef-nni seg uxxam. Kemm, ad d-asev ar $ur-i. Ad neffe$ seg uxxam i snat yidente$ Ad nessew lqahwa i s-tegzem da$en awal Zwina. Ah! Ad nessew lqahwa ih. Imir-en ad neffe$ seg uxxam. Ad nru alamma d lagar. Dinna ad neef lkar, ad nru ar Tiziwezzu. Di Tizi-Wezzu da$en ad nru ar iaksiyen, ad neef yiwen deg-sen, ad $-yawi abrid abrid alarmi d taddart. Imir-en mara d-yu$al yemcennef-nni ar uxxam. Mara d-yekcem s axxam, ad yi-d-yaf ulac-iyi d$a ad iffe$ i leqel-is D$a ad yettru ad s-ini$ ccah Nekkni ad nili nebed, ur izmir ara ad n-yas ad $-iwwet ana$ akka a nanna!? I tenna Zwina yettwalin iman-is yakan di taddart. Akka a yelli tixer-as kan ad d-yas wass-is i tenna Sadiya di nnehta. Wara s-yinin ad yessiwev akk $er tigi amid. Iffassen-nni-ines yettarun tibratin i Sadiya u$alen ass-a qrib ad tewten. Ddurtagi ieddan yerfed afu-is i tikelt tamenzut, wissen kan d acu tyefen ar tagara, qrib yessers abeqqa $ef wudem n Sadiya. Tilufa ad tent-iffer yiwen aseggas ne$ sin, maca, ayen akka yessefrurin tayri gar amid d Sadiya u$alen faqen-yes akk medden. Tura mi qrib ad awven xemsa iseggasen deg-i zewoen. A Nanna i tebda awal Zwina weqbel ad tkemmel. Asmi ara mmte$ ad tettruv fell-i ne$ ala?...
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 125 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Xic xic a yelli ur d-qqar ara akken i tenna Sadiya weqbel ad temme$ ar Zwina ad tt-id mev ar $ur-s. Yella wi m-yennanani akka? Aniwa? wi kemm-yessagaden akka? Ad mmten kan yemcumen ncallah, kemminni d tabaant a lemer-iw i tenna Sadiya. Zwina meskint, mai d yiwet i yce$ben taxecxuct-is. Tesa kra n imeslayen d-itekksen imeawen deg wallen. Tikwal tberru-d i kra yesteqsiyen d-issenaten tigdi-nni yeffren deg wul-is. Acal d tikelt i s-tsel Sadiya tettru ar Rebbi tt-id-ixelqen, ur iban ma d alebav i tt-yekkaten ne$ d lxiq tesseva ad testeqsi ula d yemma-s Crifa $ef temsal-agi. Ad yemmet kan wemcum nekkkni nebba a nanna i tenna Zwina. Akka a yelli, ad mmten yemcumen i tenna Sadiya. Ad tili d leowahi n lecra n be. Tesla Sadiya i wsu$u n winna yesnuzun ssardin di luma, d$a tessawel i tjarett-is Crifa, yemma-s n Zwina. Tenna-yas ma teb$a, ula d nettat, ad d-ta$ ssardin meqqar ad as-d-teglu kan s leq-is mebla ma tub reba n lesdur. ubbent ihi sadiya nettat d zwina ad d-a$ent ssardin. emmelent akka ad merent tikwal. Ur ssibident ara. Lqevyan i uxxam d tagnitt i Zwina d Sadiya akken ad ff$ent ad tent-id-iwali yiij. Mi ara d-kecment am wakken lant-d acemma, itekkes-asent lxiq. Zi$en yekker uhetwir di luma, mai ala nunti di skalyi. Assagi ad s-tiniv, loiran akk ad fevren s ssardin. Bu-tcari-nni yesnuzun, iru ifre, ikuja-ines d ilmawen. Ssardin d nnafaqa igellilen i qqaren zikenni, di lweqt-agi deg-i d-negra, ula d wagi s lezza i t-id-ttawin medden. Tu$al-d Sadiya s axxam, tefka-yas i Zwina tessawev ssardinnni i d-tu$ i yemma-s Crifa. Akken tessers ssardin deg uxxamnsen, tuli-d Zwina ar Sadiya. Qqiment di tkuzint. A xeddment ssardin-nni. Tikwal ttavsant am tura mi d-teef akka Sadiya yiwen usardin, tessawev-it ar tqemmuct n Zwina tenna-yas:
- 126 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Mac nana-s Zwina. Tettavsa Zwina. Ay acal yemle wudem-is mara tattavsa. Sadiya tettavsa ula d nettat, tettmuqul di Zwina, d$a teqqar deg wul-is: ay acal tecbe $as akka zher-is yefka-tt-id akka.Menna$ deg-k a Rebbi a wi yesan yiwen weqcic d amelan akka am kemmi a yelli i tenna Sadiya weqbel ad tessers tasudent $ef tanyirt n Zwina. Ulamma yea-tt lxiq tgeswat n Sadiya u tessaram da$en ad tru ad twali imawlan-is di taddart-is, mana, mara d-mmekti kan amek ara tt-id-steqsayent tlawin ma tella s tadist. Ne$ mara d-mmekti, amek ara d-ttmuqulent ar uebbuv-is tid yessevan ad steqsint, tettmenyif i$imi di Lezzayer. Qrib xemsa iseggasen-ayagi tura a ttrajun a ttwalin s tadist imawlan-is d imawlan n amid. Qrib xemsa iseggasen-ayagi a Ssaramen. Yal agur, ar tagara-s, ad yim$ur usirem alamma gezment idammen Ass-nni deg ara d-$lin, Sadiya ad tt-terr i yimei, amid ad iffe$ ar ttberna ad d-yu$al ttnafa n yiv. Ittaf-d Sadiya tees ne$ terra iman-is tees, ad igen ar tama-s, tikwal tte$layen-as-d imeawen ur yutam. Ad temme$ ad teef afus-is Sadiya, ne$ ad ta ar $ur-s d$a ad tt-id-idegger. Tikwal nniven, mara d-ikcem ad yerr ar texxamt tis snat ad dissers crab, ad isa$ay igirwan wa deffir wayev, ad issens taftilt, di lam ad s-iserre i tezlitt n Matub. S kra n win ihelken

yela, aan-iw yugi ad yelu, lhem $ur-i i yestefa, ihemmej deg-i irennu. Ttfelliqen-t imeslayen-agi. Sadiya mara t-twali
akken ur s-teqqar kra, ad t-teoo akken, tikwal yettnus din wed-s alamma d tafrara. Ha-tt-an temsalt yerran amid d imcennef ar Sadiya. Agguren imezwura imi zewoen mazal meqqer deg-sen usirem. Ttebbiren iman-nsen; qqaren-as: mazal, ula d nekkkni yella umur-nne$ ad a$-d-yefk Rebbi. Iedda useggas, mazald ci usirem; qqaren-as u qqaren-asen-d da$en medden: llan wid yetteilen akka, $ur Rebbi frant akk. Mana, akken mden sin iseggasen, ikcem-d layas s axxam yewwi-d yid-s lhem d cwal.
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 127 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Mferfaen akk at uxxam, nnu$en akk gar-asen. Tteddayen wussan wa ur ittak awal i wayev $as ulamma d alxir. Yemma-s n amid teb$a ad ibeddel mmi-s tameut, tenna-yast acal n tikal u zdat n Sadiya mavi. Baba-s n amid, ulamma mussan izeggir leqel, yu$al yesmenyaf i$imi deg uxxam n yelli-s anda s-ssawalen warraw n yelli-s a jeddi $ef i$imi deg uxxam n amid. Dinna ulac wi yi-isawalen a jeddi i senyeqqar i medden. Axxam n amid d asemmav imi ur ittavsa ara deg-s llufan. ran akk yeqriben d imawlan tamevrurt n amid d Sadiya. Yal wa d acu sen-yeqqar. Kra qqaren-asen: Tagi d ti ne$ d ieckulen, ruet ar ccix leflani, yettdawi yerna yettekkes-d sur, yettarra ti. Kra qqaren-asen: d lmektub, dut kan ar Rebbi, effket lwada ar tememmart, ne$ edqet azger di tacurt. Kra nniven ad sen-qqaren: lec$al-agi tura ttdawin, ruet ar bib. Yal yiwen amek yeqqar. Sadiya d amid, u$en awal i kra n wi ten-iwean. Ur ooin tawwurt ur wwiten ara fell-as. Kkan-d akk timura, ran-d lecyax, nsan di tqubtin, edqen izgaren. Akken wwven reba iseggasen ur terfid ara Sadiya, ruen, ad ren ebbat. Amejjay, xarsum yewwi-d ayen ara s-izemmen immi i yemma-s n amid imi lexa mai ar Sadiya i t-id-ufan, maca ar amid. Lexbar-agi yewwi-d da$en yid-s kra usirem imi d-ittunefk ddwa i amid. Yennayas-d bib, d akken s ddwa-yagi, ssawaven ellun ecrin $ef meyya yergazen si lehlak-agi-ines. D acu, asirem n ellu simmal yettimi, imi eddan tura acal waguren deg-i d-zran amejjay-agi, werad terfid Sadiya. D tnac, ikecm-d amid. Yufa-d Sadiya d Zwina di tkuzint. Sadiya, yufa-tt-id akken kan tekfa aheggi n lfavur. Teur-as abla zdat n tilibizyu. amid ur d-ini awal segmi d-ikcem, $as akken yesla imi s-d-tenna leslama-k Sadiya. Issared ifassen-is. Yeqqim ad ye. Yewwi kra n tleqmin s imi-s d$a tru $ur-s Sadiya tewwi-yas ddwa tenna-yas: Ur tettu ara ddwa-inekk tessers-itt zdat-s.
- 128 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Imuqel-itt-id amid issu$-d fell-as: Tura ara tt-id awiv Tette$-tt acal-ayagi ulac d acu i ybeddelen! Ivegger amid ddwa-nni $er tama. Imme$ yezwi akk ayen yellan $ef abla. Ikker-d, izeffev ar tewwurt, deg webrid idegger Sadiya, te$li, tua d imeawen. Iffe$-d amid seg uxxam. Iserveq tawwurt deffir-s. Zwina tuzzel-d $er Sadiya. Di snat s imeawen bdant a jement akk lqut-nni ye$lin ar lqaa. Zwina tettru am wakken d nettat i wumi d-tevra. Temme$ ar Sadiya tsuk fell-as ifassenis. Qqiment akken acal a ttrunt. Yya$ a yelli, ur ttru ara, ur ttagad ara dayen tura, cccet dayen tura. Nwekkel-as Rebbi i wemcennef. Ad t-id-issers Rebbi ncallah i teqqar Sadiya d-issekren yid-s Zwina. U$alent-d ar tkuzint. Akken kra, tu$al-itent-id tarwit, ant kra n lqut. Syen akkin qqiment ad nezhent kra tilibizyu. Tameddit, teffe$ Zwina, tub ar uxxam-nsen. Tessawel Sadiya i Crifa, yemma-s n Zwina, akken ad ter ma tessawev yelli-s s axxam. Akkagi yal ass. Mi d-ye$li yiv, Zwina d Sadiya ad mfaraqent. Zwina ad tekcem s axxam ar imawlan-is d watmaten-is. Ad teqqim di arf, yiwen ur s-id-ittak ameslay. Sadiya ad teqqim deg uxxam alamma yekcem-d amid. Ad cerken tasusmi. Yal wa di tama-s. Sadiya tikwal ad tessaram kan ad d-ikcem ur iskir ara akken ur d-sellen ara loiran mara yessu$u fell-as. Tteddayen wussan ttemcabin. Sadiya taebit-agi tuki-d s ut n tilifu mi d-iuni. Anwa? axir a yemma ay acal fere$ imi d-ssawlev. Amek tella-m nekkkni ngerrez, ih wah ikunwi? i baba? Said ixeddem ne$ mazal? ad as d-yefk Rebbi ncallah nekkkni ngerrez a yemma amid akken kan teriv ur tqelliq ara, ussan-agi teriv amek ulac-it iffe$ be zik ar tanutt xai ur nettna$ ara aas kkes kan a$bel yessen$es tissit ncallah a yemma ddwa-ines yeswa-tt agur-agi mazal aqli-yi deg wis seba uecrin mazal
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 129 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

ncallah ad $-d-yefk Rebbi amur-nne$ ayemma laun ssal akk fell-asen qim di lehna Tekfa ameslay d yemma-s di tilifun, tebda aheggi n lqahwa. Simmal ad d-tekcem Zwina. D tagara n wagur. D ussan usirem. Yemma-s n Sadiya tessawal-d ad ter ma yella kra yellan d ajdid. Iwamer ad dyini ebbi: Ih!. Agur-agi d$a amid yeswa ddwa-ines akken ilaq, yernu ula d tissit mai am wayen i ieddan. Akka i tettmeslay Sadiya deg wul-is. Ass-agi da$en tuki-d Sadiya tufa-d iman-is d tazedgant. Tmanya wussan-ayagi deg-i tettraou tarda-s, ulac. Meqqer usirem. Ass-agi mai am wussan ieddan, ur iqwi ara umeslay gar-as netta-t d Zwina. Akken qrib ad tawev d tnac ad d-yu$al amid si Tanutt, tewwi Zwina ar uxxam n imawlan-is. Akken d-yusa amid. Ikcem-d yufa-d abla thegga. Tmmuger-it Sadiya s wezmumeg. Iqqim ad ye. Tusa-d ar $ur-s, teqqim tama-s, tenna-yas: Waqila dayen d$a tserre i imei. Ittmuqul deg-s amid, sakin te$li-yas $ef tayett-is d$a yennayas-d amid: Dayen? Teb$iv ad d-iniv Tegzem-as awal Sadiya: Dayen tmanya wussan-ayagi ulac Iserre i yimei-s amid. Qimen akken a ttrun, wa gar ifassen n wayev. Issuk amid imi-s $ef wudem n Sadiya issudun-itt yeqqar: lemdullah a Rebbi . Ddurt-nni kan ruen ar umejjay yekkes-asen-d ccek. Sadiya ha-tt s tadist. Tteddayen wussan, tu$al-d tudert ar uxxam. Imawlan n amid ufan-d abrid ar uxxam n mmit-nsen. Yettaar uxxam. Yemma-s n amid, yal ass tettas-d ad teg imensi ne$ imekli. amid iru akeyya ar Taddart yewwi-d imawlan n Sadiya seddan di Lezzayer ma drus smana. Said, gma-s n Sadiya yewwi-t-id da$en amid ar Lezzayer yufa-yasd axeddim.

- 130 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

amid d Sadiya tu$al-d tayri gar-asen. amid, yeef axeddam di tanutt akken ad d-ikeem zik s axxam-is. Kul mara dikcem s axxam deg ufus-is ta$ewsa. Wara d-yaddren tissit tura zdat-s. Ussan iberkanen, tura ala ayen ieddan. I Zwina deg wayen-agi iverrun? Zwina, xea xea wanida dtettas s axxam n Sadiya tura. Mara d-taf yeur uxxam ad tu$al. Tteddayen-d akka kra n lewqat, tettmektay-itt-id Sadiya. Mana ha kan ad tt-tettu. D tameddit. Sadiya nettat d tem$art-is di tkuzint a qedcent. Akken kra slant i amid yeggard- tisura di tewwurt n berra, ikcem-d: Mselxir fell-awen! i d-yenna. Mselxir a mmi i s-terra Yemma-s. Mselxir i s-terra Sadiya weqbel ad teffe$ di tkuzint ad tekcem ar texxamt. Ivferr-itt amid ikcem deffir-s yeef-itt-id di tammast idewwer-itt-id $ur-s isuden-itt $ef yimi: arou ad $-d-wali nanna i s-tenna s leqel Sadiya. Netta, imdel tawwurt s uvaris iqqim $ef yiri umera ijbed-d Sadiya ar $ur-s is$am-itt $ef irebbi-s msudanen s yimmi: Amek ass-a? Ulac d acu kemm-iqeren? i s-yenna amid. Ulac ass-agi rwi$ rkulat, yekka-t-iyi-d, ef kan i s-tenna Sadiya. Issers afus-is amid $ef uebbuv n Sadiya, syen akin, issers tameu$t-is ma yella wacu ara issel ihedder : Amek, minuc!? tekkatev ani mama-s? Ne$ d lbalu i tetturarev? Arou, ur tqelliq ara mazal-k smana ne$ snat ad d-teff$ev syen ad nurar nekk yid-k Akken slan i wunni n tilifun, kkeren-d. amid yeddem-d tilifun, Sadiya teffe$-d si texxamt. Di tilifun, amid immeslay d wemdakel-is i d-issawlen, ikker ad yeffe$ seg uxxam. Sadiya tekcem ar tkuzint, tu$al ar wacu txeddem nettat d tem$art-is. Ur faqent almi slant i usu$u. D$a susment, ulac ambiwel.
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 131 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Akken kra slant i leyav n loiran i d-iteff$en seg yexxamen. Uzlent ad ldint tawwurt, ufant loiran n zdat wid ufella, wid n wadda ff$en-d akken ma llan, a steqsayen d acu yevran. Wa yeqqar yesla am wakken d ra i yeff$en, wa yeqqar d lbumba. Di lewari n wadda di lbaima nejmaen loiran. Cwi acemma iban-d amid, zzin-as loiran yettali-d skalyi yid-sen. Ifassen-is umsen d idammen. Akken kan t-twala Sadiya tua tsu$: amid, yemma-s da$en tebda aubbu n skalyi tettsu$u: A mmi. amid yettali-d skalyi zzin-as medden a t-id-steqsayen acu yevran d$a yenna-yasen:D yelli-s n emi Rabeh, Zwina, ufi$-tt swadda tvegger-d iman-is si aq meskint, ssiwlet ar sbitar, ssiwlet i labulis. Sadiya, ula d nettat terev ad tebdu aubbu n skalyi d$a texsef din, te$li. Uzlen-d akk loiran $ur-s. amid iwala-d ayen yevran iss$awel di tikli, medden akk a dttazalen yid-s. Di sbiter. amid, baba-s d yemma-s d loiran-nsen ; ayetma-s d imawlan n Zwina, qqimen a ttraoun d kra n loiran. Yeffe$-d yiwen n bib iru-d ar amid yenna-yas : emdullah, salamat, cwi kan ur telem ara. Rnan $ur-k wakniwen taqcict d weqcic! Tameut-ik ad telu, ad qqimen kan kra wussan ad neff$en ncallah, arout akka cuya ad truem ad nterem ad wen-d-ssiwlen da$en ad temrem kra n lekwa$ev emdullah i nnan amid d imawlan-is d loiran-nsen. Akken kra, ssawlen-asen-d ifremliyen ad ruen ad ren Sadiya i kra n dqayeq kan. Kecmen $ur-s amid d imawlan-is, ufan-tt, tevleq, sellawet. Ma d arraw-is deg yiwen n ddu tama-s. D acu yevran anii Zwina? i d-steqsa Sadiya s ta$ect yeren. Ur ttqelliq ara iman-im i s-yerra amid. Mazal-n amid d imawlan-is $er Sadiya imi d-slan i ysu$an n twacult n Zwina. Iffe$-d amid yufa-d bib yekfa ameslay yidsen. Zwina ur teslik ara.
- 132 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Ye$li-d yiv, ussan-d ifremliyen ssuf$en-d akk wid d-iruen ad ren imuvan-nsen. Irev amid ad sen-yini ad iqqim mazal ad iemmer kra n lekwa$ev mana ur s-slin ara nnan-as kan ad dyu$al azekka-nni. amid, yessawev imawlan-is s axxam, yu$al-d, yesedda iv kamel tama n sbiter di tkerrust. Akken yuli wass, yewwi-d leqhawi i iessasen akken ad as-seren ad iru ad ikcem ar sbiter ad iwali Sadiya. Ihda-d Rebbi yiwen deg-sen, yunef-as ad iru ad tt-iwali lewhi n be. Akken ikcem amid yufa-n Sadiya wwin-as lqahwa n be yakan. Iqqim tama-s, isellem fell-as, yerra-d afus-is gar ifassenis islufuy-as yeqqar-as: Cwi-kem kra?. Sadiya nettat tettru tettmuqul deg wakniwen-nni tama-s. Cwi am acemma, tkecm-d tefremlit, tewwi-d lekwa$ev tenna-yasen-d: Amek cwi-kemm kra a massa? Ahat ticki ad teff$ev. Tura weqbel ad d-ieddi bib, ilaq kan ad nemmer lekwa$ev-agi. Effk-iyi-d lekwa$ev-ik a Mass. Amek i d ismawennsenwakniwen-agi ihi? i testeqsa tefremlit i bedden. amid imuqel Sadiya. Taqcict ad s-nsemmi Zwina! i tenna Sadiya. Temmuqel amid testeqsa-t: I weqcic amek i d isem-is?

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 133 -

Tettezzi ddunit
Nora MAHI

tayri amek iga wudem-im ? Ssmekti-yi-d amek iyi-tewwiv deg webrid-im, tefev-iyi afus ad nezger lebur. Teooiv-iyi wwve$ ar ttnafa tserev-iyi, rnu ur ssine$ ad umme$ . Acal tecebev mi ara d-flaliv si mebid, asevsu ynewwer udem-im, allen-inem ttmeculuent di lfer imi yi-dmmuggrev, amzun akken d nekk i tettraoiv, tezlev-d ifassen-im ad-iyi-d-grev irebbi zi$en d snasel n lebus s wayes ad iyiteqnev alma yessa uqarru-m di ccib am wedfel ahat ad iyitvelqev am wefrux daxel n lebs, ad yeffe$ as-yareq igenni mi yru ad ielli ad ye$li, ifarrawen-is ad ebken ur yettali akken i tevra yid-i ne$ ara tevru d wigad am nekkkini, wamma ayen ak-yexvan a yul xvu-yas, e talqimt ara d-ssisev, naadi $ef lisser, truev tjubav-d lhem i wqarru-yik Muend ame$bunn acu ara t-yawin $er temsal imi ur yezmir ara, yekker-d d azawali, ttnusun deg uxxam $ef farez mellal, lamena ur llin ara netta d watmaten-is d wid yewwet la s aebbuv imi ran ulac deg wacu i deg i ten-i$ul babatsen, lxedma umaut ulac acu id izaden deg-s, letab tesa lfayda d lxir d rba, ile-iten Rebbi $ran irkulli, dacu ala Muend i d ameqran yekcem $er tesdawit sin iseggasen-ines imenza yewwi-ten-id akken ilaq, s yin akin yeooa-d isem-is yettwat d lmelum. Ttqerrib ad ifak aseggas-is wis sin yessen yiwet n teqcict $ef akken id-qqaren Nat Dwala, temlal yid-s daxel n lkar n

- 134 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

inelmaden, yesteqsa-tt acal ssaa, am wakken xeddmen akk warrac mi ara ten-teoeb teqcict. Awal yettawi-d gma-s, seddan akken abrid n Buxalfa, ar tagara mi mfaraqen yewwi-d yid-s ttiad ad mlilen i wzekka nni. Taqcict i wumi qqaren Naia d tawezlant di lqedd, taksumt d tamellalt, allen d tiwanna$in, ta$enjurt $as kkes-d yis asennan, taqemmuct d taxatemt, laun ssifa ulac acu i tt-i xuen. Ma d ayen nniven ur t-yezri. Ihi akka mlalen azekka nni mmeslayen mseoaben, atan bdan tikli lamena aqcic ur yeri ara acu i t-yettraoun. Aqcic deg wass $er wass yettzad tisselbi fell-as ur yezmir ara ad yeqqim yiwen wass mebla ma ywala-tt, yu$al ugar i yett$imi yid-s i yett$imi d imawlan-is, ala di ttri i yessenqas, rnu aya mi d nettat i as yettagin ad iru $er Tizi ad mmezren. Ma tenna-yas "mmet" ad yemmet. Deg uxxam asurdi akk ad yawi baba-s d netta ara t-id-yawin ne$muli ad iffe$ deg uxxam ma d wiyavnin asen-d ifek Rebbi. Akken kan ad yessefvar yis-sen Naia ne$ as-ten-ya$ d ti$awsiwin ad ttyessefre yissent, mi ara yesebeb cwi ad ten-id-ya$ d dheb ne$ d llebsa i Naia, laun ayen yellan i Naia. Taqcict ccix ur yeqqar ala tu$al d nettat i as-yessuturen idrimen ma ur asd-yefki ara ad tessexe : "Acal d win iyi-b$an rnu san idrimen, acu d ke i xtare$ imi d ke i emmle$ d acu ur iyitesacayev ara di lif..." Amek ara yexdem, yeooa leqraya-s iru $er era ad ixdem akken ad ixveb Naia, ad d-yas ulac acu ur as-d-yetta$ ara as yeoo idrimen, ad yu$al, yezza werur-is deg iij $ef Naia, yu$-as-d ula d tilifun as-d-yessawal $ur-s lamena di tefsut mi-d yusa tebda tettaf-as-d sseba, imawlan-iw b$an adiyi-ersen, ru acal d tikelt mi ara iru $ur-s $er tsedawit ad tt-yaf d yiwen urgaz tettban fell-as saya, dacu mi tt-yesteqsa as-tini yid-s i yeqqar. ileq-d unebdu, netta di tisin-is taneggarut di magu ur d-yu$al almi d cetember, anebdu akk isedda-t-id di era ad yejme asurdi ad yexveb Naia . Ihi, yusa-d yessefqed acal n tikal $er tsedawit anda teqqar imi ur as-teessawel seg wasmi iru netta di$enna,

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 135 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

axaer tbeddel uun n tilifun, ur tt-yufi am wakken lqaa tesseble-itt, igenni irfea-itt, taqcict ur iban later-is. Yesteqsa fell-as nnan-as tebes leqraya. ef wacu ? ur rin ara. Yekker inuda-d $ef yiwen isnen baba-s yewwi imawlan-is as ttid-xevben, yewwev $er uxxam n teqcict yesebeb d acu n taddart d acu n uxxam d acu nn libad. Taddart d axerdus kan di Bni Dwala, iberdan d tizarbatin, libad as-tiniv mazal tefri $ur-sen lgirra, ad tedduv ak-id tetten s tmu$li am lewuc, axxam n Naia s wakal i yebna, zzin-as-d s u$anim, atan telliyasen-d tmeut tawwurt, tbedd-d $ur-sen $er daxel, tugi ad tent-ssekcem, imi is-nnan ruen-d ad xevben terra-yassen "ur si$ ara taqcict ara awen fke$, tid iyi-d-iqqimen meiyit, mazal qqarent. Nnan-as-d $ef Naia asen-teqqar tinna deg nebdu-agi i tedda d tislit, yu$-itt mmi-s n xalt-is seg wassmi idlul tura ruen $er Fransa. Aqcic inuda $ef leqel-is ur t-yufi ara. Yeef-d tameutnni ivegger-itt-id s abrid, At taddart akk edmen-d fell-asen kkaten-ten almi i ten-id-rran d izegzawen. U$alen-d $er uxxam deg wassen ur-it-d yuli wawal, iuhed zwao alma d assmi ara d-yerr ttar. Deg unebdu ar anebdu ad yeeyyi win as-d-yesteqsin ma tusa-d di Fransa ne$ xai, yeggul ur ihenna ara ma ur as-yen$i ara argaz-is ad tennetab nnuba-s, yu$al ttbarna tettak-it i tayev, ulac la drogue ur yeriv ara ula d amesli, ad tmeslayev yid-s as tiniv s anda yesmuqul imi xerbent wallen-is seg wayen akk itess. Anekcum s axxam ierra-t deg wayen id-tnadin fellas yessufe$-it baba-s seg uxxam. Tennedam ifa-s, tiqcicin, ulac tin ur yewwiv ara, ne$ tin i $ef ur ikellex ara. Ad yexdem yissent leb$i-s ad tent yeoo gar iberdan, atmaten-nsent ad ttnadin fell-as ad tafen ad tawin $er la police. Yiwen unebdu akken di $uct, imigriyen emlen a dasen deg wagur-agi imi aas n tme$riwin id-yettilin, imiren i yelha leber. Yewwev-d lexbar Muand, llan wid i walan Naia di Tizi. Yebda anadi, yeteqqen belli d nettat, inuda-d uun n tilifun n urgaz-is, d$a yefka-yas ttiad am win imi ad yawi takerrust di Fransa d acu s lfayda. Myagaren, ruen akken heddren, zi$en imdukal-is s$ersen-as lexyuv n tkerrust, deg webrid-is n tu$alin imugar-d
- 136 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

akamyun deg yiwen webrid yezzi, rnu yeilli $ef yiwen usegrarab, win ara yegrirben ifettit ur iteddu d gma-s ; iru ad yu$al di erf amer ad myelaqen d$a teffe$-as afus teccev-as uda, iru s netta s tkerrust-is d iqecman. eddan wussan $ef lmut-ines, isawel-as i Naia ad tt-id yesmektay : Ddunit tettezzi, yella lexla di ddunit meqbel laxert, akken tetteb ara tettunetab ula d nettat, tru teccekta fell-as tufa la police acal tettnadi fell-as. ef wakken id-qqaren ufan-t deg wegni ye$ran s anwa i yewwten s ra ! Hatan d acu i txeddem tayri, tayri di tmurt nne$ tcudd tura $er wedrim, xas sin ad myemalen ma ulac idrimen wu$ef $ef tayri-nni ur tettidir ara aas di loiha n teqcict ur tt-ooaooan ara imawlan-is, ad yessider tayri-nni, zi$en ur yexvi ara winna as-yeqqarzn : "Ru ru, a tayri di tmurt nne$ ar tafet, ru, ru ma akk-agi di lmual ad bin tafat.".

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 137 -

Tualin
Tanalit

Seg wansi i tekfa ddunit Nefren a s-neg tazwara Imi si tebbu n twait I d-tettlal lehna I ijeigen i temger tefsut I yetbiren i tegged lmut I wid yettnadin tafat I imekrafen n tmurt I kra n win ief temdel tewwurt I tidet i yeddren as deffir tagut! I wid i yea Kayan I wid i yeseddan ussan Di lam i iulen I widen i yesbelen aragan Ur mmuten, kecmen iekwan Akken wiya ad ddren I tafat d wid i tt-yeban I tlelli d wid i tt-inudan I akk IMAZIEN Akken ur ntettu, iseflan n tefsut n 80. Akken ur ntettu tarwa n tefsut berriken. Akken ur ntettu akk wid i iruen D iseflan n temsalt

- 138 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

zul ; a tawacult-iw tamezuzt, ssarame a kenid-yaf yizen-agi di tegnit yelhan i yifen tin ideg ttili. D tagrest a yemma zizen, yezzi fell-i lam si yal tama, anda ma eggre tamuli-w yettarra-tt-id li! Ulac acqiq ansi ara d-tekcem tafat, maca, skud tezde deg wul-iw, ur clie ara di tallest n texxamt-agi taemma. Yemma; fiel ul-im ad yettduqus fell-i yal i, fiel ad tettawaze s uilif d uebber. Yemma tazizt, ur ssendaf ara iri-m s imei, ur d-yegri ara annect n wayen i yezrin! Sin iseggasen i yezrin, amzun d yir targit, a ten-id-efren sin-nnien, sikin a d-uale, a d-uale a yemma zizen, er irebbi-m ninen, er akk wid i yi-iemmlen; a d-uale er taddart-iw, er idurar-nni anda i yezde yiman-iw. Jjmekemm a yemma tanint yal ass mi ara d-lli allen-iw, ttmektaye-d ussan-nni mi d-ttaki taebit ef taect-im iden, mi yi-d-tesselfe ef wudem-iw cedha a yemma tauri-m, tamuli-m, acal ttmami ammer a d-ualen wuan-nni ideg yi-tettraju melmi ara d-qirre s axxam, ula d tuzzma-m mi akken ur d-keccme ara deg yi, cfi ef lehdurim ay yemma zizen, cfi mi yi-tenni: A mmi, anef-as akin i tsertit-agi ara yeglun yes-k er wasif, mai d ke ara iqeden tamurt, ala lmertat ara k-id-isaen D tidet a yemma, mai d nekkk ara yesselhun tamurt-a i izedren di temda iluen, mai d nekkk ara sen-d-yerren izerfan-nsen i imeban, mai d nekkk ara yerren yal taawsa s amkan-is,d tidet a yemma, d lmertat i yi-d-isaen, d akraf i yi-yeggunin, maca, u kan akken d nekkk i ifernen aya, imi, smenyafe ad ddre gar ku (4)leyu s uqerruy irefden d asawen, wala, ad ddre ddaw iarren n wid-nni i yi-igan azaglu ef yiri! Ih, a yemma, smenyafe asekraf ef tudert n ddelRzan-iyi a yemma, maca, mmi-m ur ikennu tei, ban-iyi ad selxe aglim-iw, ad ffe seg yiman-iw, ad nekkre tanekkkit-iw, ad uale d waye! D AWEZI, d awezi, d aweziass amenzu mi d-rzi er ddunit-a, ayen i walant wallen-iw d idurar layen, d axelxal n lfea, acmux n waman, tacbaylit n zzit,
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 139 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

tizemrin , ifitwan, akal-nni anda i mmaren idammen n jeddi, akk d tebirt-nni i yesseknan arur n baba! Imeslayen imenza i wumi sli, d acewwiq-nni anin s wacu i yi-d-tesrusu ies mi ara ili deg irebbi-m, ban-iyi a yemma ad beddle akk aya s wulac, s yilem, s tsusmi d tugdi! D AWEZI a yemma, d awezi, imi ma yella i akk aya, ihi, i-kemm ula d kemm a tin iyi-yessuen tanalit! Mi d-nni Ala, gren-iyi-d er da, ilen iseggasen-a ara zri deg usekraf a yi-settun imenzayen-nni n tjaddit, yecce lesab-nsen a yemma, ur tettu ara tafenda n ijeigen di tefsut, ne tesme n wegrist di ccetwa, ne ulamma d azal-nni n unebdu! Ur tettu ara a yemma d awezi! ur-m ad tile d tasertit i d tamentilt n wekraf-iw, imi werin kcime imemuen i yecban wigi, teri akken ur ddi d ukabar-a ne wihin, imi akabariw nekkkini d tanalit, daya, ur clie ara deg wigi i iekmen, ur yelli daen d tasertit i yi-yecqan a yemma, mmi-m i ticeben d lael, d tidet, d azref-nne di tilin, atan ihi d acu i yid-yessawen er da! Zdi lqedd-im, rfed aqerru-m s tnefxa gar medden a yemma tazizt, ini-asen: Mmi d ilelli, d ilelli as a s-zzin 100 leyu, as a t-keblen s 100 ssnasel, mmi d ilelli, d ilelli ur yettwakraf ! Ur yegri ara waas akken a d-uale a yemma tazizt, a d-UALE! Ma d kemm a Kenza, gma-m ur kemm-yettu ara, jjmekemm aas, akken i jjme agama n taddart, ammer ufi a dssemi afriwen, a d-cuqqe igenni, akken ad rwu udem-im, maca, lebi n wul yurez-it wayen yuran deg wenyir, ayen yuran ad yezri, ulac seg-s tarewla! Ur ttu ara udem-im yettfeien am tziri n waggur, yal mi ara kemm-wali, tettu merra ieblan, ttmektaye-d kan asirem-nni i izeden tarwit-im zeddigen, wer, wer, a tasekkurt i d-rebban idurar, ur ttagad tudert, ur kennu zdat lam, imi d tafat i t-yugaren. Mi ara d-ihubb ef wul-im wau n lxiq, rfed allen-im er ttewira-w di li, ad iyi-twali, ad tesle i yiman-iw mi m-d-yettmeslay! Kenza, ur-m ad teddu d wau n wurfan, a m-tereq tikli, a kemm-tunzu tudert! ur-m ad tedhu d ccbaa n tfekka, ad tettu tin n yiman, s tezdeg n terwit-im d ledaqa n
- 140 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

walla-im i tzemre ad tafe adeg-im gar yetran, s tmussni kan i tzemre a d-tekkse izerfan-im ulamma seg yimi n uwaezniw! Dhu d welqa n tmussni, ri a kemm-id-afe d tamejjayt, mi ara d-UALE! Kenza, ri a m-d-ssiwle Tanalit, imi d kemm i d asirem n tjaddit, d kemm i d udem n teqbaylit, wer a weltma, wer! Mazi, yessers imru-ines, elbent-id-imeawen, neggin am tmiqwa n lehwa ef tebrat-nni i yura s waas n lezen d tujjma, yekker-d ar ur-s umeddakel-is Yazid, yeqqim-d er yidis-is, s taect yebbeben yenna-yas: - Tettru a Mazi?! Maca, Mazi, ur s-d-yerri ara ameslay, iger tabrat-nni er telaft, izemm-itt, iedda a s-yaru tansa, yual yessers-itt, yezga yettmuqul deg wulac, am win izedren di targit; yeqqim akken taswit, yual yeneq er Yazid yenna-yas: - Ur tt-tceyyie ara! - D acu-tt?! - D tabrat i yemma. - Ihi, ceyye-itt, ammer ahat, a s-tekkse tujjma, ad tessneqse fella-s lir, degmi d-nemlal d tikkelt-a i d tamenzut i k-ttwali turi-asen tabrat i twacult-ik! Yeqe-as-d ameslay Mazi s wurfan: - D acu ara sen-ini?! A sen-ini ur ttiret ara fell-i, aqli-n di lehna, d laman, ulac wi yi-yifen? D lekdeb, ran ayen ideg lli, ma yella a sen-rnu deg ieblanulayer. Yazid, yekkes-as tabrat-nni akk d yemru, yenna-yas: - Aha, mel-iyi-d tansa, tikkelt-a a tt-nceyye, ulac tualin ar deffir! Mazi, yessusem, yual yemla-yas-d tansa i Yazid i syennan akken azekka a s-tt-yawi i umassay ef imekrafen akken a tt-iceyye. Mazi, yesteqsa Yazid s wewham: - I ke a Yazid, ttwali-k deg waas-aya tettaru tibratin, maca, kra tettceyyie-tent, tiya ala! Yazid, yerra nnehta ragen, yenna-yas: - Tebi tidet?! Ammer ufi yili a tent-in-wwent s afus i ri a tent-yeef, maca - D acu i k-yefen, ur tessine ara tansa?!
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 141 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- Ssne-tt tansa am wakken i ssne tidikelt ufus-iw, mena, ur zmire ara a tent-ceyye imi ur ilaq ara. - Ihi, d tibratin n tayri?! - Nekk semma-asent tibratin uwezi! - Acuer awezi? - Acku tagi i wumi tent-ttaru yekkes-itt lbext i wul-iw, tual megdulet fell-i tayri-s. - I nettat, temmel-ik? Tera akken temmle-tt?! - Nedder lwaid tadyant n tayri ur necbi tiya, tezdi-ya yiwet tayri i ijehden ugar kra yellan, maca, akken tettwali, anwa wagi ara yefken yelli-s i win yellan deg usekraf, anta akka tagi ara irajun win i wumi yettwakem ad yessezri 07 iseggasen gar (04) ku leyu?! - Ma temmel-ik a k-traju! - as nettat ad teqbel akken a yi-traju, baba-s d awezi ad iqbel aya, ef wakka i tt-yefka i umenzu i tt-id-ixeben, mbed mi tella d taxibt-iw nekkk! Mazi, yenna-yas-d s wurfan: - Ke ur d-tekcime ara amkan-a imi tukre, ne teni, ne tgi ayen megdulen! Ke aqli-k-id da imi d argaz n nnif, imi d argaz n lael d tissas, acuer ara k-yekkes taxibt-ik, ne ara yesseti yes-k akken ur k-yettnasab ara!? Timesbaniyin i nga, mai i ubaur-nne nekkkni kan, neffe-d, nsu, nqubel alalas s yedmaren yeran akken kan ad nedder d ilelliyen, akken a d-nessukes ayen i d-yegran seg izerfan yettwareken, as gar waccaren n tteryel! Nekkni imi d-nusa er da, d lael i -d-yezzuren, mai d la ne d lera, mai d imeni ne d tukera nekkkni mai d imekrafen a Yazid d ILELLIYEN, D ILELLIYEN Yazid, i t-yettmuqulen s layas, yezder di tsusmi, ur yufi lehdur i ilaqen akken a s-d-yerr awal, as ma yera tamsalt i tid-yessawen er da d tin yerzan nnif d lael, maca, yea akken mai merra medden gzan aya! Mazi, yezzer di ccfawat, bdan waktayen ttebdaden-d zdat wallen-is, am wakken ur yezri wakud, yemmekta-d amek i d-yemel fell-asen wasif n lbael i imegren tirwiin n ilelliyen, as ma yella ass-nni d tafsut, tin akken ideg ceben wussan, tafenda i d-yettraen n lmut, mai d tin n ijeigen,
- 142 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

kra i iceben di tmuli, tuli-t tebrek, ibeddel udem, deg wallen yezga imei, idim yemmar di yal timert, ass-nni n tefsut, imi akken d-yessawel yiman n Massnsen, iegger timedlin, isu-d si Sirta, tiri-s tewwe Tizi, tewwe Bgayet, tewwe Tubiret, tewwe Lequr, kkren tarwa-s s yiwen usuu, rran-as tiri, nnan-as: D ass n tlelli, wass-agi! Deg wass-nni, yera wayen yeran, ilmeyen n tefsut, er irebbi n tlelli uzzlen, war tugdi, war aezzeb, ulac akukru, as d alalas i ten-id-yettmagaren, uzzlen, len ifassen-nsen er ufus n tlelli i ten-id-yettmuqulen si deffir wagu, s iarren yefan, s yedmaren yeran, qublen alalas, qublen ur n war tilas, D tilelli i ban, d lehna i nudan, d tameqranit i nnuen, xellen azal n tidet s yidim, s terwiin, s kra zizen ef wulawen-nsen! Mi d-yemmekta akk aya, s kra yellan deg-s d tazmert, yekker yeef deg igemen n wuzzal i icebken tawwurt, isu: A d-uale a yemma zizen, a d-uale a Tafsut! Tasusmi, tessa ef terwiin n akk wid yellan deg usekraf-nni, taect n Mazi tecba rrud n tegrest i yettcerrigen igenni, tewwe armi d imeuen n tyemmatin, tid akken i yeggunin berra lewar usekraf, gar ifassen-nsent ttawer n warraw-nsent ief ur d-iban isali ur rint ma yella ahat yiwen deg-sen d wa i d-isuen akka, ne ahat, yedda d yimanen-nni i yunagen er umaal n war Tualin?!!

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 143 -

Tewer dewessu
Said CHEMAKH

al yiwen di ddunit, yella s wacu i yettamen ! Akken yeb$a wemdan ad yini, yella kra n t$awsa i swayes yumen. Tella kra n tezmert d-yekkan nnig-s, yefhem-itt ne$ xai, winna mai d a$bel, d acu kan tazmert-a tella. Ula d winna ara ad ak-yinin ur umine$ ara yella ebbi seb-it yumen s wayen d yenna. Llan di$en wid yettamnen s yalci : s ssadat, lawleyya, lecyax, iessasen, lemqamet, tiwkilin, Tteryel, iwa$zniwen, mzizzel, aqelwac n at-laxert... lasun akka i d agama n wemdan: ilaq kra i deg ara yeef. Llan di$en kra s wayen n diri: ieckulen, ikaruren, leruz, ddemyai... Kra yella kra yerna imi kra seg ieqqaren i znuzun at-teart yecban lentit, ellj$er, eho, zzaweq zemren ad n$en amdan di ddegs-zzalla. Akken llan wid yumnen s snat temsal : inttu akd dewessu. Imeslayen agi kkan-d si tarabt : amezwaru anamek-yis ti n diri, wis sin ddewa n dir. Dawessu d awal d yekkan si sin imeslayen n tarabt : si ddewa + ssu. Azal n waya s teqbaylit awal n diri. Lad$a dawessu tettussemma d awal n dir, d yir awal i wayes a yedu walbav i wayev, i swayes ara yessuter $er ebbi ad as-d-yefk ayen n diri, ama d lexsara, lmut, letab, tidder$elt, nnger, la, aan.... Mai wed-s kan i yella wawal-agi n tarabt imi yesa gma-s yefkan anzi $er-s d inettu i d-yekkan si in + ssu, azal-is s teqbaylit ti n diri.

- 144 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Qqaren kra mi ara yili yiwen ne$ yiwet yeggaren s ti, $as serwel si zdat-sen arrac iceben ne$ ye$ran acku ma te$li ti n dir deg-s aqcic ne$ taqcict nni ad ttrun kan, tikwal ula d ebba ye$ran tussna s iumyen ur ttizmiren ara ad ten-lawin. Ulac di tmurt n Leqbayel win ur d-yecfin ara i wawal d-ttawin $ef dawessu :

Dawessu n lwaldin tewer Tetteddi am terasin...


Awal d tazwart n yiwen n usefru ssnen, qqaren medden $ef dewessu. Maca yalwa amek i yas-yettkemmil i usefru yella win yecfan akk $ef yefyar, yella win i ten-yettun akken llan wid i ten-ibeddlen s wiyyav. Akka i tevra d tmedyazt timawint taqbaylit ! Kra yella, kra yeddem-it wavu n zzman, kra nniven ibeddel ne$ yettubeddel ! D acu yewwin at-zik ad ssefrun $ef dawessu ? D acu i d ssebba n waya ? Yerna d acu-tt dawessu ? Ad neddu cwit s ttawil, ahat ad d-naf kra d abrid ne$ d takti i izemren ad dglun s tifrat. Qqaren Leqbayel belli mxallafent dawussuwat ama deg wayen i d-yeddan deg-sent d awal ne$ d aenni $er ebbi ama d win ne$ tin ara tent-yinin. Di lemtel ma yeda-yak walbav akken ad te$liv deg webrid acku ur as-teifev ara afus, yezmer ddawat-is ur ttef$ent ara, rnu d$a yella netta weroin yettif afus i walbav, yezmer ad ideu arma d qabel ne$ d wabel ma yeb$a ! Mana ma txedmev lbael deg walbav netta weroin yevlim i lukan d abauc, ma yeda-yak, te$liv ne$ tegrarbev, qqaren d dawessu-yis i tewwiv, d ddawessu-is i yeff$en ! Dawessu di$en, qqaren, tettewrat am yalci. Di lemtel: yiwen dan-as imawlan-is ur yettaf rrbe, $as ad yawev $er tliwa yettfeggiven, ad tent-yaf qqurent ! Ma yegger-ik-id webrid temlalev-d yid-s, xvu-yas tiniv-as deg wul-ik : lxir-ik i wumi s-sri$, ccer-ik bied-it fell-i..., tedduv d webrid-is acku ma yella netta ad tessexdam deg-s dawessu, ulay i k-yewwin ke ad tt-tbibbev, ad tessifssev fell-as taayt ad tt-id-terrev i yiman-ik ! Tamacahut n wass-a d tin ara d-yawin $ef dawessu ma tettamnem yiss. A-t-ih, amek i d-nnan wid i d-yecfan $ef amek i tebda, amek i tedda d wamek i tfukk.
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 145 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Akken d-teffe$ Nna Tamazuzt si lbusa, yemme$ fell-as mmi-s Mud ad as-yekkes idrimen. Yegger-d iman-is gma-s, d$a yewwet-it X s lmus. Yemmat-sen tettmeooid, yemme$ fell-as Mud yessexnunes-itt di tegnit amzun mai d nettat i d yemma-s, d albav n yexsimen-is i yerna, i$vel-it. Akken i yas-yekkes idrimen nni, yuli $er tkeust, yeddimai. Ula d tamu$li $er deffir ulac. Ur yeclig deg wayen i yas-yexdem i gma-s : ma yemmut ne$ yedder. Ur as-d-tewqi di yemma-s ; ina$ d netta i yas-yennan yiwen wass : ur am-nni$ ara su-yi-d. Iu Akken ma llan nnan : yemma-s tesedda afus-is yeuren d idim $ef udem-is tebda ddawat n cce d er, tenna : u a mmi ad igg ebbi ala ass-a mi teff$ev taddart teddrev, ad yegg ebbi deg usenduq ara ad d-tu$al Di lenaya n lmalayek tibibin, s Sidna Jebrayen d nnbi Sidna Muemmed Teef-d aqerru n mmi-s tettru fell-as, imei yexlev d idammen nnsen di sin, teqqar : ur ttaggad a Meddur, wekkle$-as Sidi ebbi, ala tura ma iawed ad ife a$rum Ur ttaggad a Meddur , Yal amcum ad d-yas wass-is Llan wid i yas-yennan : latiq a yemma, ina$ d mmi-m ! D$a tezwi afus-is d yeur d idim $er tegnit, tenna : zik d mmi ma tura, rri$-ak-t-in ay akal Nnan di$en : yessen yiwet n teqcict tettezzi di libba nni yellan deg wasif n Bu$ni, qbel ad tawvev $er laga n Lmatqa. Ihi, tameut-agi d tilemit, ad tesu azal n 23 iseggasen di lemer-is mebla iseggasen yellan di lar-is ! Tessuffe$-it i leqel-is. Di tazwara, teseb-it am ikelyanen nniven, awi-d tadrimt ad iyi-trekbev ! Netta, seg mi itezzi $er-s simi ireqq. Yeb$a-tt i yiman-is kan. Yessuter-as, yenna-yas ma teb$iv ad teooev lmiti-yagi yinem, ad kem-a$e$. Di tazwara, t$il d amalek a yesmalik fell-as. Tu$al tebda ad tettamen cwi cwi acku simmal tett$imi yid-s yeoeb-as ula d nettat. Yiwen wass, yesseres $ef teqcict nni, d$a tenna-yas : - Nekk, amek teb$iv ad teff$ev yid-i, ke ur yi-tessinev - Ay-agi ikemm-ssne$ yuget ! - Tamacahut-iw meqqert ! Yenna-yas Mud :
- 146 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- Ihi, ales-d ad as-nsel !... Tenna-yas : - Baba yemmut aas aya, ma yemma d tam$art ur tesa ara win ara ad as-ibedden. Zik, mi mazal gma ur yuvin ara yelha-d yidnte$. Asmi i d-ye$li fell-as waan, ur yezmir ara ad yekker di tegrest si rrumatizm, ur ixeddem ara aas. D$a, qrib nerwa la. Bessif fell-i ad xedme$, ad d-sewwe$ ayen ad ne. D aya i yiyewwin ad zznuze$ tafekka-w i yergazen kra n ddqayeq. Wicqa, ma wi$ lif. Mi jeme$ ayen iwulmen n wedrim ad a$e$ axxam di Tizi-Wezzu, ad d-awin yemma d gma ad zed$en yid-i. Gma ad t-dawi$ si sbiarat n lali arma yela. Ma tura d lawan uxeddim. Yewwi-yas idrimen nni. Tefe aas. Tameddit n wass, iu Maryus yiwen ukelyan n taddart n Mud $er lba nni n wasif. Yeqqim a itess kra n tebyirin, yettqessir d tehwariyin nni yellan din armi iwala Keswa yessawel-as yenna-yas : - Leslama a tasekkurt ! Amek telliv ? Bxi ? Qim-d yid-ne$ ad teswev kra Tenna-yas : - Saa ! swi$ Tekker tu ad tu, yenna-yas : - Qim ! B$i$ ad mmeslaye$ yid-m $ef kra n taluft Tessen Maryus, $as iemmel tilawin akd teqrat maca d aeqqi, d bab n e mai am kra n lehu yeoenounen di lba am yizan $ef iriran ! Tua-d $er-s tenna-yas : - Yerbe ! aql-ih $er-k ! Yenna-yas : - Kmandi tura kra ad teswev teqqimev ! Yezzi $er tehwariyin yenna-yasent s tarabt : -Smeu-li endi heda ma lmadama. Tid nni kkrent s u$anzu d ucennef. Tenna-yas yiwet i tayev :

- Cefti, dek wella iebb leqbayliyat


Maryus yesla-yas, yenna-yas :

- La-la, nebb ga nnsa !

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 147 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Tidak uent, ur iban acu a smermudent s ddemyai nni nnsen, ma d Keswa tenna-yas : - Tessnev amek ad teddibaasiv tilawin mi ara ad ak-yehwu ! Yenna-yas : - Anam ! Ih ! a yelli-s n tmurt ! yid-sent i nettidir, ntett ! Tedda teqqim, tessawel-as i ugasun nni ad as-d-yawi tabeyyirt tasemma. Tenna-yas i Meryus. - Ina$ d lxir kan ! Yenna-yas : - D lxir kan ! Tenna-yas : - Ihi, acu teb$iv ad iyi-t-id-tinid ? Yenna-yas : - Ur tessufu$ev ara awal, ur txeddmev kra dagi daxel n lba ? Tenna-yas : - Cest promis! Tessnev-iyi amek gi$ Yenna-yas : - Teriv Y ass-a ? Tenna-yas : - Ih ! yid-s i fete$ ! acu$er ? Yenna-yas : - Ur yelli kra i yam-d-yenna ? Tenna-yas : - Xai ! Ayen ? Yella kra i d-yevran ? Yenna-yas : - Yella, maca ini-yi-d qbel amek i d-yusa $ur-m ? Tenna-yas : - Ina$ teriv amek yega Mud ! D amenneca ! Yewwev-d yerev-iyi ad swa$ un coup. Yewwi-d yid-s idrimen, yenna-k txelles-d yemma-s, tefka-yas-d amur-is. Nea imekli, syen nedda $er texxamt neel cwi. Mazal kan ad iyi-d-ihedde $ef zzwao Ssy-n, yekker yenna-k ad awve$ $er Tizi-Wezzu, si$ cc$el, yeffef Yerra-d nnehta Meryus, yenna-yas :
- 148 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- Tefka-yas yemma-s amur-is ! D nni uqerru-yis i yas d-tefka ! D tukksa i yas-yekkes kra i d-tessufe$ si lbusa be-a ! Jjami tmudda-s adrim azal n useggas tura. D tukksa i yas-t-iditekkes, yerna ad te iqwi am nettat am mmi-s amecu Tenna-yas Keswa : - Ur iyi-d-qqar ara Mud ixeddem tigi ? Ur k-ttamne$ ara Yenna-yas : - Ha ! Amen ne$ qim ! Di celge$ ! Yya-n ad tedduv $er sbiar n Bu$ni ad am-t-id-tini yemma-s s imi-yis ! Keswa tu$al tebda ad tettcikkit. Acu wergaz-agi ara ad d-yasen ad d-yegger lbael $ef walbav ? Yezmer lal d tidet. Wi yeran ? Irgazen d wid ur tezmirev ad tamnev di lec$al-agi n tlawin, tessen-iten acu n walbav nniven, tessen-iten akte n wakken ssnen iman nnsen ! Tunef-as i tbeyyirt nni i tekmanda, tessawel-as i ugesun nni, tessuter-as lwiski. Tenna-yas i Meryus : - ku-yi-d si tazwara amek i d-tebda tmacahut Tej$em tiqit n lwiski, yekkersmumi wudem-is, terna taj$imt nniven. meryus yettmuqul-itt kan, yenna-yas : - Ihi ! A-t-ih amek i tebda : Baba-s n Mud yemmut deg iseggasen n 70. Mud akd gma-s Meddur. Yemmat-sen tewa lif akken ad ten-id-tessim$er. Mai d lexsas i txuss idrimen, tesa : argaz-is yeooa-yas lantrit n Biljik anda i yexdem zik, yerna nettat tetta$ atansyun n temjuhad imi tjuhed di lgirra nni. D acu kan, ilewsan-is b$an ad en ayla n warrac nni imeca ! as akken san ayen ara ten-yeen ! Mana tawant teffe$ alla$en nnsen, zgan ttgabaen kan acu ara ad ewen ! Nna Tamazuzt, yemma-s n Mud, tewa tazzla $er ubugau d tribinal n Dra-Lmizan d win n Tizi-Wezzu akken ad d-texdem lekwa$ev i tferkiwin n wergaz-is acku kkren-d yiwen wass ilewsan-is b$an ad tt-ssuf$en ula seg wexxam nni i yas-d-yeooa gmat-sen. Iun ebbi temlal-d yiwen wemjahed d amicliw. Amjahed-agi yeblisi, yerwel-d i leske seg Umecas. Yufa-tt-id deg Udurru ad tleqqev azemmur, tawen-it, teffer-it deg wexxam-is, tdiwa-t armi yela. Yiwen ur yeri armi yasyenna : cegge s imjuhad dayen tura li$ ad u$ale$ s adrar.
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 149 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Tcegge $er yemjuhad, yusa-d usaksyun si Tizi Usufiv, yedda yid-sen. Asmi tefra n lgirra, yella yettas-d $er taddart imi aas n yemjuhad yeddren mazal-iten d imeddukal-is, yettedday-d $er Nna Tamazuzt. Yu$al yekcem-itt akd lekem n Bumedyen, yettu kullec. Nna Tamazuzt terec, mi twala ilewsan-is b$an ad en ddunit am Tteryel nni n tmacahut, tu armi d Micli, tnuda fell-as, teka-yas tadyant yevran. Yenna-yas : u u$al $er taddart-im, yexva-kem cc$el ! Tu$al $er taddart. Sin wussan, a-t-an usan-d ioadamiyen, refden ilewsan-is $er lebs n Bu$ni. Yiwen ur yeri acu$er Tenna-yas Keswa : - ou, nettxil-k ! Ad as-ini$ ad a$-d-yawi tissit ! Yenna-yas Meryus : - Yerbe ! Akken qqaren Iumyen : ce que femme veut, Dieu veut ! Yezzi $er ugesun nni yenna-yas : - Deux doubles whisky ! Yezzi $er Keswa : - Ihi ! Ad nkemmel ? Anda akken i d-wwve$ ? ur-kem kan ad iyi-tevru am winna d-yen$an ilef, yekkes-as-d snat tmesvatin yewwi-tent-id yiwet $ef tayet, tayev $ef tayet yu$al ume$bun yettu tamacahut-is ! Keswa teskef di lkas-is, tenna-yas : Ala ! ur ak-tverru ara am winna ! Aql-i dagi ad k-id-smekti$ ! Meryus yeswa tikelt, ikemmel awal-is : - Mi eddan yeslifen n Nna Tamazuzt di ccre, yekem fellasen jujdebbi ad xellsen geddac imi eqren tamjahdet yerna d taooalt. Di$en, yekem-dfell-asen ar ilukan yella kra i yetta$en Nna Tamazuzt d warraw-is ar d nitni di tlata ara ad yebbain $as ur xdimen ne$ ur rin ! Nna tamazut tebba-d arraw-is, tess$er-iten armi d asmi i d-ebsen, yalwa tebna-yas axxam, yal tu$-as-d takaust. D lehna armi d asmi d ye$li Mud ger ifassen n yiwet n tqebit si Wehan i yessen di lba deg Iwaviyen. Tu$, akken i tt-wala, icav, ihav, ur yeri anda i iteddu Anef $ad mi t-terr ger i$allen-is d ivarren-is, yenza
- 150 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Seg imir nni, lehna tenfa seg wexxam, ur yeri yiwen sani terwel, ccwal yu$-d amkan-is, ia tasga yesqundi-d $er kra ad d-yilin d awal akken ad yegger iman-is ad yettekki ! Adrim yellan yeddem-it X, lqut ixu. Nna Tamazuzt tu$al d ttiha i l$aci. Ilewsan-is u$alen d ibiben n X : ala netta i yastt-yeqqden S tissit rran-t d izem d$a yu$al ala fell-asen i yettkel. Nitni ufan-tt tgerrez akk : tetten, tessen, eggen, yerna ttaoun melmi ad asen-tettunefk tegnit ad d-rren ttar si Nna Tamazuzt ! Yelli-s n Wehan tewwet-it deg wazal n 60 ne$ 70 imelyunen, terra akin, ur yeri yiwet acu n ubudil tekcem. Yella deg wawal : u ad tamnev tid i wumi uran di llibridfamil SNT !. Argaz fukken-as yedrim, yerna yettwalas aas. Wid i yasyettalasen ssawven armi mm$en ad as-kksen takaust. Yekkesd ayen tessers yemma-s i gma-s di lkun Cnep akken ur yezznuz ara tifarkiwin. Ye$rem laba. Akka i tella teswit asmi d-tusiv : terziv-d di tallit ideg tezza tasa-s, tekksev-as i$eblan n tin i t-yeooan. Ddemma, nndama, lqella n tayri, afvam dduklent-d akk fell-as. Kemm, tvallev-d yewwiv-d yid-m tavsa, ccbaa, tukksa n lxiq, tuqqda n wul d tfekka Acu ad yernu weqcic amcum : d$a ye$lin deg urebbi-m akken Ma ass-a tin yexdem wed-s : yiwen weroin tt-yexdim di taddart. L$aci yakk i$av-iten lal, akken i ten-t$av Nna Tamazuzt, wamma tura Z, ulay d-nerna ! Yekker-d tfawt yeffe$ axxam, yemma-s t$il iu $er Bu$ni, tessaki-d Z yedda yid-s $er lbusa ad d-tejbed idrimen n yemjuhad. Akken dteffe$ si lbusa ur iban ansi i d-ijelleb Mud ad as-yekkes idrimen nni. Meddur yekka-d ger-as d yemmat-sen yenna-yas :

ala, abrid-a ur ten-tettawiv ara wed-k, ula d nekni nelao ayen swayes ad nidir Akken yesla Mud i wawal-a, yennayas : ar t$ilev tesiv amur, eh bien !, ass-a ad t-kkse$ si ddunit si zik i b$i$ ad qei$ deg-k a-t-an yusa-d wass-ik
Akken d-ifukk awal, lmus yenta deg yedmaren n Meddur. Nna tamazuzt tmeooed : abbuh ! ay at larav ! abbuh ! Zzazlend yergazen si lbusa, si lamari, si lqehwa Ayen deg i dwwven ufan-d Mud a ixenneq yemma-s, icerreg-as taqendurt
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 151 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

yekkes-as-d idrimen seg uebbun-is, Meddur ye$li idmaren-is a ttfeggiven d idammen. Akken i d-zzu$ren Mud, tevfer-it yemma-s s umeooed d ddawat, idemmer-itt, te$li. Akken yewwev uqerru-yis aruwar, newen-d idammen Mud yuli $er tkeust yeddimai, ula d amuqel ur d-imuqel ara $er deffir Ma d Nna Tamazuzt n Meddur, imir kan i ten-refden watlarav $er lambilans. Yewwi-ten wefremli $er sbiar n Bu$ni s t$awla. Mazal-iten din. Yenna-yas bib ad teqqimem en observation arma d azekka, ad nwali ma yella tzemrem ad teff$em Tenna-yas Keswa : - Ma ulac u$ilif, tzemrev ad tedduv yid-i ad ten-id-wali$ ? Yenna-yas : - Ma teb$iv ! Mana acu ara ad iyi-tefkev ? - Aha, tura ! siwev-iyi kan ad ten-id-re$ ssy-n akin yexva-k cc$el : ad ak-fke$ ayen teb$iv ! - D tteqsir kan a tqessire$ a tuzyint ! ad kem-ssiwve$ tout de suite ! Rnu sew kra ! Tenna-yas : - Sew ke ! s$ur-i, bien sr ! Tezzi $er ugesun tenna-yas : - Cest bon ! toutes les consos, cest tour moi ! Yenna-yas weqcic nni : - Pas de problme, madame ! Yessers-d idrimen yenna-yas i ugesun nni : - Xelle ! Agesun nni yenna-yas : - Dayen kullec yettuxelles ! - Amek akka kulci yettuxelles ? Ur wala$ ara idrimen ? - Mi ad dini Madame Keswa kullec yettuxelle lmana-s ulawumi teriv aqerru-yik acku tout est pay! Rnu tura un coup s$ur-i. Yekker ad d-yeneq, tezwar-as-d Keswa s wawal, tenna-yas : Sew-as lku di lxaer-is pour le plaisir ! Tu sais bien quil est

gentil avec toi


- 152 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Maryus yenna-yas : - Eh ben ! Tu$ev akk ddunit, kemmini ! Blaebbi ard ad ternuv yiwen n lwiski s$uri ! Yezzi $er s akunwar isu$ : deux

whisky !
Ff$en-d si lba, rran $er tkeust ulin, ddimain, ddan d webrid yettawin $er Bu$ni. Mi wwven $er sbiar, kecmen steqsan $ef Nna Tamazuzt d mmi-s, mmlan-asen-d iessasen anda i llan : Meddur di lebluk n yergazen ma Nna Tamazuzt di lebluk n tlawin. uen ran-d Nna Tamazuzt d tamezwarut ssyen akkin rran walan-d Ameyan... Mi d-ff$en si sbiar, taqcict nni d-yeddan d Maryus mazal ad tettru amzun d yemma-s zizen d gma-s i d-tera din Tuli $er umubil, ur d-tenni awal Mi qelen teneq Keswa, tenna : - Tanemirt, a Maryus, yaak aa ! - Ur yelli $ef wacu ! - Xai ! yella ! Limer ur d-tuev ara tenniv-iyi-d tadyant amek tevra a-t-ih mazal-iyi tewwi targit ideg i kecme$ Umne$ Muemmed, ddi$ yid-s am izimer yeddan d Wa$zen. Zi$ kra i yi-yeqqar d tikellax : iemmel yemma-s d gma-s akte n wakken emmle$ yemma d gma ! Abbuh a leoeb ! Tcax deg wawal, Maryus yessusem kan, yeooa-tt ad dtvum kra yeuren ul-is. Di teswiin am tigi, telha tsusmi. Eoo win yeqre usennan ad t-id-yekkes, ad d-iseffi adeddi, ad din$el arsev t-yeuren ala s tujjya ara ad d-yeglu waya. Anef ad d-yeggelfe kra i t-yeran, axir efk-as tameu$t ke yellan d amussnaw wala ad yerr s ul-is arma ifelleq. Win (ne$ tin) ara ad ak-d-yebdun awal akka armi i k-yumen ne$ i ktumen. D imdanen yett$aven acku ur ufin i wumi ara ad kun i$eblan nnsen. Sel, semes, smuzget Ayen ur zmiren ara ad t-arun di lka$ev, qqaren-t d ameslay. * * * - Ala a Mu, ax idrimen-ik, u d webrid-ik ad k-iin a ebbi di cc$el-ik, a wer timlilit ula di laxert !
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 153 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- Acu-t uyennat-agi, d acu-t ? - Teriv d acu-t ! Dayen, ass-a i d ass aneggaru ideg ara ad iyitwaliv, ur ttu$al ara ad d-tnadiv fell-i Nekk, si tama-w ! Cest fini ! siwa ayen ieddan ifat ! - Amek akka, ayen akk i ettbe$ fell-am ass-a ad iyi-teqqarev ssifini ! Acu$er ? - Ur tufiv i tetbev fell-i, etbe$ $ef yiman-iw, nekk wed-i s yiman-iw, ayen nniven wib$un yini, yini ! Awi idrimen-ik ma yella twalav yella kra ixuen ad ak-t-id-rnu$ ! ala aya i zemre$ ad ak-t-id-ini$ d zzyada, tanfev-iyi ! Yeffe$ si lba n Gezge, yerra $er win n Beqbuq. Nnan wid i t-yeran din, yewwet-itt s lwiski armi ad d-yettarra ula seg wanzaren. Yessared, ssy-en yu$al $er tissit armi qrib yuli wass. Iqle-d si lba, iu-d wed-s ; yenna-yasen i wid akud yeswa ad ue$ s axxam-iw ad stefu$ ! Ufan-t-id imsewwqen i yusan si Lmatqa d Tirmitin $er Bu$ni, ivall si tqenart $er s asif. Mi rsen $er-s afen-t yemmut. Kksent-id la protection civile, eden ibulisen d yemsewwqen. Wwin $er sbiar n Tizi i luupsi. Yemma-s d gma-s slan mi d-ff$en si sbiar, tameddit n wass. D$a yemma-s seg imir i terfed ameooid. Kra yekka wass, kra i yekka yiv ur tessusem... - Awi-yi ad d re$ yemma-s ! ... - Tessuriv teb$iv ad tt-terev ? d tidet ? - Iih ! ... Awal ur t-id-yerni Meryus, yuli $er tkerrust, terna tuli Keswa, yeqle. Mi iwven $er taddart ufan-n tajmit temer : wa yettmeslay, wa ibedd, wa yeqqim a ites lqehwa, wa iteddu $er s axxam n loanaza, wa yekka-d ssy-n. Kemmlen s axxam. Kecmen am nitni am medden ad dren win yemmeuten. eddan $er texxamt anda yers lmegget. Ruoan nnuba nnsen am nitni am medden... Imetti yettazal $ef lenak n Keswa. Meryus yezga tama-s yuggad anda i t$elli. Mbed mi ssakden tikkelt taneggarut deg udem n Mu, tennayas Keswa :
- 154 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- Awi-yi ad d-re$ yemma-s, tura. B$i$ ad as-hede$... Maryus yessawel i yiwet n teqcict yessen-itt yenna-yas: - Rruh ddu akd tmettut $er Tenteq-d Keswa $er-s terra-yas-d: - Lu ad tedduv ula d ke, b$i$ ad tevrev... Awal ur d-yuli di tyersi n Meryus. Rran $er yiwet n texxamt, ruoan cit d$a tekcem-d Nna Tamazuzt acku tuh teqcict nni tessawel-as u tenna-yas yeb$a ad akem-ier Meryus d yiwet n tmeut. Akken d tewwev Nna Tamazuzt, isellem fell-as Meryus, terna Keswa. Keswa twala anect yewwev ufeddix nni deg wenyir n Nna Tamazuzt, tserre di$en d imetti... Tenna-yas Nna Tamazuzt: - Ihi a yelli acu i kem i d-yecqan?... Keswa mazal-itt tesnexfat. Meryus yessusem kan. Tawed Nna Tamazuzt tenna-yas: - Ini-yi-d, a yelli, acu i kem icee$ben? Ur ttru ara... Tena-yas Keswa : - Nekk, tamddakelt n Mud. iv nni qbel ad yemmet nnu$e$ yid-s, ur ri$ anda yesker armi i yas-d-tevra twa$it-agi... Tenna-yas Nna Tamazuzt: -Mai d kem i d ssebba, a yelli, ri$ tennu$em, tameddit n wasmi id-tusiv teriv-iyi di sbitar, t$ilev ur sli$ ara s tisin-im ne$ d anta-kem...ri$ kullec... Keswa tewhem, tezzi $er Meryus tufa-t ibat. Amek i tessawev Nna Tamazuzt tera ruhen $er sbitar? Xuvi ulac win i tenyeran? Tenna-yas Nna Tamazuzt: -ri$ twehmem amek ri$ kullec... nekk d tamjehdet, ur tettu$ ar... Tenna-yas Keswa: - B$i$ ad velbe$ deg-m ssmah, i lukan mai d ammennu$ i nnu$ a-tih ur uettmettat ara... Tenna-yas Nna Tamazuzt: - Xati, a yelli, ur kem-id yewwi ara u meddah di teqsit, mmi d nekk i t-id-yesan d nekk i t-yen$an: d dewessu-yiw i yewwi asmi d-yekker ad iyi-ne$ nekk i t-id yefkan $er ddunit, yekker
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 155 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

ad ine$ yemma-s bubbe$ tesa wagguren di tebbut-iw...Ihi, ur t-ten$iv ur yelli $as theden... Mi $li$ $er tegnit ifeddex uqerruyiw, wala$ lmut, nni$-as (awi-t!), ddeqs akk-a, wala$-t di nac... d lmut nni i ya$-yeb$a i t-yu$en ... Keswa ad tettru, Nna Tamazuzt tettkemmil awal: - as ruh kkes a$bel i wul-im, ur tevlimev deg wacemma d tabbuct tayeffust yettev $er-i i t-yewwten. urem ad tettuv: dawessu n lwaldin tewer, dawessu n tyemmat akter... Keswa mazal tettru, tedda tu$ aqerru n Nna Tamazuzt, terrad ad d-teffe$, tenna-yas Nna Tamazuzt : - Ruh a yelli ad am-yegg Rebbi am yitri deg genni, dayem tu$ev. Ad ig Rebbi seg wass-a d asawen hala liser ara dtemlilev... Isellem fell-as Meryus, tenna-yas: - A zizen ad ig Rebbi hala rrbeh d lehna i deg ara tidirev. Nnan i sin Ncallah!, tawwurt tefkaten. Ulin $er tkerrust, yenna-yas Meryus: - Ad nruh $er tizi, s axxam i si$ din... Tenna-yas Keswa: - Ala, err-iyi ansi i yi-d-tewwiv... Yenna-yas: - Xati! Ad tedduv yid-i, ass-aad tiliv d tinebit-inu, mi testefav seg wayen akk i teseddav ussan-agi, truhev... ma tura, anef-iyi ad debbre$ fell-am ur tneddmev ara... Tezzi, ad tettmuqul teg-s, teqqim achal nettat tessussem, tu$al tenna-yas: - Akken i yak-yehwa, ad nexdem... Yenna-yas: - Yerbeh! Ihi d abrid $er tizi... maca $er tizi n tayri! Tecmumeh d tavsa i tikelt tamezwarut... Takerrust ad tlehhu ula d zzhir-is ur as-tsellev ara. Ferhat ad icennu ta$ect U$ale$-d. Ma Keswa tesemsis kan, tu$al tebda ad tettnudum... mi d yezzi $er-s Meryus yuf-att yewwi-tt yives.

- 156 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tiri n wul
Nacera KEDDACHE

aeugt d taddart gar tudrin n tmurt n leqbayel iqublen adrar n Oeroer, semman-s Taeugt ahat tuqten deg-s yimdanen ur nessel ara. Di taddart-agi n Teugt i tezde$ twacult n Yidir d temeut-is awes, san ukkuz n ddaerya, zed$en di ukkuz n txamin, snat si tama tayefust, snat niven si tama tazelmavt yebva-tent ugnir di tlemmast, mazal ur fukkent ara s uxxedim. Yiwet gganen deg-s nutri, tayev yeggan deg-s Ferat d netta i d amenu, dgma-s mer, iwven $er tizi n uxxam maca taswit ur sen-tunef ara ad zewoen, ma d tayev teggan deg-s Samya d tamaut n uxxam akked ultma-s tameqqrant Dihya i d-yernan $ef mer, d nettat i$ef ibedd uxxam, i$ef tettkel yemma-as di yal ta$awsa, tesa azal n snath tmerwin d krav (23) n yiseggasen di tuddert ines, d talemmast kan di te$zi, takessumtis d taxemrit, acebbub-is da$ezzfan temmel ad as-tebru ad asteqqen tafunart d tamecut ad d-tessuffe$ ci n ccuca $ef unyir-is, allen-is d tiberkanin yal ass tettarra asent tault, ayen i as-yernan di thuski, m ad tibeddi-is ibedd am usalas lad$a mi ara ters taqendurt n leqbayel. Ma d taxxamt i d-yegran ooant-tt yinebgawen ma yella anwa i d-yerzan $ur-sen, deg ufrag tella tamwant, tama-s kan tella teccet d tamecut deg-s lkanun, bnan-tt kan i usemu n u$rum. D ussan n tsemhuyt n tegrest, asemmiv iteqqes, ikeem $er ye$san, tawacult n Yidir mazal ur tuki ara, bdan yiyuav

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 157 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

asqu, d lawan n lefjer, tekker. awes $er taallit, mi tfuk taallit tru srid $er texxamt n Dihya, telli tawwurt tenna-as: Mazal-ikem tesev? Yuli was, kker ad-iskker Rebbi idisan-im! Ay$er akka a yemma ? Mazal lal, di lemer teooiv-iyi ad e$ ciu ssbe! Nni$-am kker, heyyi-d leqehwa, tcelev times, err aman ad mun ad d-kkren watmatenb-im. Tenna-as imeslayen-agi tu$al s ussu, teooa-d Dilya tettmeslay waed-s : Ah ya Rebbi ! Asemmiv am wagi ad kkre$ ? Yak dayen fessusen ? Acu d yemma-agi i si$ ? Ur tesi ara ula d citu n lenana deg wul-is ! Meqqar ad iyi-teoo ad kemmle$ targit-iw, ad re$ ma ad iyi-d-yer awal ne$ ad iru ur d-isellara. D$a tes$im-d iman-is, tesfev allen-is, terra ifassen-is $ef lenek-is, tu$al $er wasmi temmesley i tikkelt tazwara d Dilam, seg wass mi tella mraw sdis (16) n yisegassen di tudert-is mi terfed asegem $er tala, asigna i$umm tizegzewt n yigenni, ageffur yekkat d icercuren, ye$li-d yiv deg uzal, imdanen kecmen akk s ixxamen zzin I lkanun, ma d nettat tesbur acemmil teef abrid-s $er tala tlau teqqar : Mai lukan si$ ameddakkel tili ad t-mlale$ tura ? Imdanen nejmaen akk s ixxamen d asmmiv, yiwen ur a$enyettwali. D$a tenaq-d at$ect n yiwen, tedduqes, terfed aqerru-is tufa d mmi-s n taddart-is, yekka-d seg uxxeddim, yesa azal n mraw a (17) n yiseggasen di tudert-is, ur yetteil ara ad iru $er larmi, d a$ezzfan, d imirqiq, allen-is d tiqehwiyin, v axemri ulad d netta. Yenteq $ur-s yenna-as : Acu akka a yelli-s n taddart-iw ? Ulac acu ara teswem mi i dtqublev akka icercuren-agi n ugeffur ? Aqli-kem-id tu$alev d tacicewt, lukan meqqer id-tiwiv tasiwant yid-m akken ur tettlexav ara. Terra-as : Ah d ke a Dilan ? Tesdduqsev-iyi, anecta mai d amaynut fell-i, nume$ nekk d lif, tezriv amek ? Tamenzut n uxxam d
- 158 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

netta i$ef iebba kulec, ayen ixuen d nettat, u$ale$ ur ttlfu$ ara ma d ageffur ne$ d iig, ussan ttezzin fell-i ttemcabin. Deg yimeslayen-agi tkemmel abrid-is, netta isevfer-itt s wallenis alami tedduri. D$a seg wassen yal mi ara ad mlalen ad yebes $ur-s, ci ci tebda tettlal-d tayri gar-asen. Tettu iman-is te$req deg waktayen yelhan i tidir d Dilan. D$a tesla i ut n yemma-as : Mazal werad tekkirev ? Dihya terra-d nehta tenna : Arou tura ad d-kkre$? Ma ulac ad d-tebdu-d di$en uafen d ddawat-nni n ccer i, ittilin akken yal ass deg yiles-is. Tekker tesew-d laqahwa, thegga-tt $ef lmida, tecel times, tessers taqdirt n wamen rrif n lkanun akken ad d-amun, teqqim tettraou melmi ad d-kkren. A Dihi awwi-d aman-nni ma man ad sirde$ ne$ ama slan-d loiran ? Teqli-t v Ferat i d-yekkren damezwaru, tewwi aman-nni s lem$awla, tera limer ad testehzi ad ta$ tivrit. sers-iten dagi, ru kubb-iyi-d lqahwa, iwel ! Ih ! tura ad rue$, s ttawil-ik ! Ulac ttawil dagi nni$-am $iwel. Mi i iswa lqehwa iru, teban-d tafat, terfev asagem $er tala akken ad d-tu$al ad terr imekli. Mi truh, deg ubrid-is tettmektay-d Dilan i yellan di larmi ur as-d-grin ara aas n wayyuren akken ad d-yeffe$, tiwev $er umkan-nni anda temeslay yid-s i tikelt tazwara tbed, terfed allen-is $er igenni tenna : emddulleh, qrib ad tefuk ccetwa-agi, mbad d tafsut atan yiwwev-d unebdu ad d-yu$al weziz cedant wallen-iw, d$a tiwwi-d asefru. A l$erba yiwwin aziz n tassa-w D lawan ad yekkes usigna $ef wul-iw Ttxil-k a Rebbi d netta i d-amwanes-iw Err-it-d ad yili d arfiq n wussan-iw Yid-s ara kemmle$ tudert-iw Ur tulfa-ara amek tiwwev $er tala, ne$ amek i d-tu$al, tekcem $er temwant ad terr imekli.
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 159 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Kfan wussan n tegrest, tedda tefsut, yiwev-d unebdu icreq-d yittij. D ussan tettraou Dihya, ur teri ara melmi ad d-yas ? yal ass d araou, mi d-ye$li yiv ad teqve layas. Ass n Aram tekker-d, tulfa i yiman-is tefre maca ur tesi ara i wacu ? Ahat turga targit telha, tesla i te$ect ad d-yessawalen a nna awes : Anam aqli-iyi usi$-d ad d-lli$ tawwurt. D kemm a nna Louher Azul fell-awen, anda-tt yemma-m Kcem, attan teel, ivurri-itt u$l-agi, ad teswev lqahwa? Ma teb$iv a yell-i, awi-d ad tt-swe$ d yemma-m. Tseww-d lqahwa-nni tewwi-tt, teleq $er tewwurt tesla-as i nna Louhar ad as-teqqar i yemma-as : Atan Dilan mmi-s n Caban Uqasi yekfa-d lwaoeb-ines, yu$ald, yerna yela-d acekki-t. Tekcem Dihya tenna-as : Acu ad teqqarev akka ? (ur tumin ara, teb$a ad tawed ad tsel). Nni$-am d Dilan i d-yeff$en si larmi Twalav-t s wallen-im? (Qrib i d-tefve iman-is zdat n yemmas). Teneq-d yemma-as : Twala-t ne$ ur t-twala ara ? Acu i kem-yecqan? Deg wawal-agi teffe$-d, tekker tessired, telsa taqendurt tacebant, ur tesi ara ifassen, terna-as lfuva, tea sbe mi ara ad tru $er tala ad t-wali-t deg umkan anda numen ttemwalin. Udem-is yenecra, allen-is ttecruruqent, b$ant ad neqen-t si lfer. Azekka-nni be tagael akken ilaq tkemmel texdem ci kan n uzegga$ n yicenfiren, terfed asagem teffe$, tiwwev $er umkan anda ttemlilin tufa-t ad ittraou, qqimen, qessren, kksen taaruqt n tijmin, yal wa yulles-d amek eddan wussan, mi fuken tu$al-d saxxam. Tmlilit tettawi-d ultma-s, yal yiwet tesnarnay tayri i tenyezdin. Yiwen wass temlal yid-s qqimen, ttmeslayen tenna-as, tura larmi tekfiv, lxedma txeddmev ! Ilaq ad d-truev s axxam, ad iyi-txevbev ?
- 160 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Yerra-as : Fiel ma teqelqev iman-im, ass ideg ad swejde$, d nekk ara am-d-yinin, teriv emmle$-kem d awez$i ad kem xede$. Tegzem-as awal tenna-as : Arou ! Icuba-iyi Rebbi yella win i wala$ deffir n tzemmurt-ina. Yenna-as : Waqil tebdiv ashetref, ulac akk anwa ad d-setwilhen $er wadeg-agi ! Terra-as : -Waqil tebdiv ashetref, ulac akk anwa ad d-isewilen $er wadeg-agi ! Terra-as : Ahat yella win iyi-d-iwalan mi d-edda$ $er da ! Yanna-as : Ur ttaggad i am-nni$ ! Ulac win i kem-id-iwalan. Terra-as : Ad ini$ tessnev atmaten-iw, ulac rema $ur-sen ! Ad iyi-ksen si ddunit. Yenna-as : Nni$-am ur ttagad-ara. Msefraqen, nettat tkemmel $er tala, netta iru $er lqahwa n taddart. Mmi-s emm-is n uffela n Dihya yu$al ixeddem-iten d cc$el, ittasa-ten, yettwali-ten akk acu xeddmen, d netta i ten-idiwalan makken llan d-isin, ur yeif ara iles-is, iru $er Fatat yanna-as : Tussev kan axeddim, ur d telhiv ara deg uletma-k acu ara txeddem ? Ma tkemmel deg ubrid-nni d nettat ara d-yawin laar i twacult-nne$? Yerra-as: Acu$er? Acu i t-exdem? Acu i texdem? ass-itt mi ara teffe$ be zik $er tala, ad twaliv acu texddem? Dihya tekker be tseww leqahwa akken tennum txeddem, yekker-d Farat yeswa yeffe$, maca tikelt-a maci $er uxeddim, tikelt-a ad ias uletma-s, yeooa axeddim $ef loal-is. Nettat tenwa iru $er uxeddim, terfed asgem, nettat tleu,
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 161 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

netta yeafer deffir mebla ma tulfa-as, terra srid $er umkan anda tettemlil d, Dilan. Nutni qqimen netta ius-iten mbaid, ur yeif ara iman-is ad yeer acu xeddmen, iru $er Dilan yeef-it yesfunzer-it akk s lbunyat, yese$li-t $er tmurt yeooa-t-id, ma d nettat yeu$er-itt-id seg ucebbub, ilehu yekkat deg-s am yir actal, mi d-yewwev $er uxxam yufa-d mazal urad kkren, yessekcem-itt $er texxamt-nni n yenebgawen i$eleq-d tawwurt yekkes-d agus yebda deqqat, at uxxam, kren-d akk uzlen-d ulac acu fehmen, maca sellen i yimeslayen i as-yaqqar mi yekkat deg-s, erven ad tt-udden ur yelli wamek yewta almi yeya yenna-as : Se wass-a d asawen, d kemm ara xedmae$ dec$el, teb$iv ad-tesmexev tawacult nne$ ? Ad tmesxiren yirgazen $ef ccla$em n baba-m d watmaten-im ? Yerra-tt akk d tazegzawt yeffe$ yeooa-tt tettemiid maca amdan mi ara yeb$u ad yizmir, Dilya ized$-itt Dilan, d awez$i ad tesber fell-as, $as wama qessiet tegnitt fella-as, $as wama zgant tyiwin n gma-s Ferat ur tt-yesiben ara d amdan, $ar yezga yettgala deg-s ad ttine$ ! Maca tayri i ikecmen i$sanis tettak-as tab$est, i waken ad temmel tudert, yettak-as tab$est i waken ad tnadi amek ara ttettwal-it, tettaf-d akud akken b$un ussen, ad t-twalit xas ma i snat n dqayeq kan, malic ma tettwaef umbed timlilit. Dilan yea s loihennama ideg tettidir Dihya, maca ur yekkir ara ad yexdem asurrif $er zdat, ur d-yebgen ara dakken yettagad fell-as, ur yinuda ara ad yehder d watmaten-is, yeooer-tt treqq, yettwali ajaji n tmest netta yettfario deg-s. Ur yeqqid ara Farat di tyitwin, ikemmel-d ula-d mer, nnan-as, xtar ad as-texvuv ne$ ad temtev ? Dihya taya di tuf$a n tufra tekker bah uqbel ad d-f$en watmaten-is seg uxxam terfed asagem telli-d tawwur ad dteffe$ yeneq Farat $ur-s: Aniwer akka ? Waqil tejmev aekkaz ? Ne$ tuysev di ddunitagi ad tnadiv ad-kem-kse$ seg-s ? Tzenzev lerv n baba-m d leerv-nne$ ? Yued $ur-s yekkes-as asagem-nni seg ufus yewet-tt i yyes yenna-as :
- 162 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

U$al $er uxxam ad am-id-yefk Rebbi taemalt ad kem teddem a lar n tullas. Nettat acal d ass ur slin i ut-is, tekkes leqyud i yiles-is, taya di tsusmi, taya di ber, tu mbaid, s wuzafen tebada teqqar-as : Wagi i yi-teqqarem akka xvu-as ? D rru n tudert-iw mebla netta ulac-iyi, d agerruj ur nekffu, d tafat s wayes ttwali$ cbaa n ddunit-agi ? Deg ul-iw i$ tayri-s sesse$-tt s yidammen-iw seg wass mi lli$ seac n yiseggasen di tudert-iw, $er daxel n ura-iw tettnerni, ass-a aqli reba u ecrin, d netta iyi-d yettarran $er ddunit yal mi ara d-uqtent tlufa $ef uqerru-iw ? D netta i yi-ooan ttulfu$ s yiman-iw d amdan mai d a$ersiw akken iyi-tettwalim kunwi ! Amek teb$am ad tooe$ ? Ihi tura ad awen-ini$, em-iyi swem idammen-iw, ala Dilan ur as-xvi$, emmle$-t ktar n yiman-iw, d netta u$er uffi$ lanana i ilaq ayi-tmudem kunwi, d netta u$er uffi$ lenana ilaq ad affe$ $er baba. Deg imeslayen-agi, Ferat isusef-tt, mer irgem-itt kan tawwurt f$en, u$alen ebsen-tt ger reba n leyuv ulac tuf$a ula $er tewwurt n barra nettat tettarra-tt ala ilweed n yimei si tikelt $er tayev ad tsefru $ef zzher-is : Ayemma ur d-iyi tediv s lxir Makka ur cbi$ tid yellan xir Deg wussan n lam ettbe$ Deg temda n lezen $emqa$ Gar reba n leyuv eobe$ Win emmle$ ur tzerre$ ur-k a Rebbi ad enni$ Ddem rru-iw ad henni$ Sin wagguren eddan nettat ur tetteffe$ ara, dayen teleq tyita $er yi$es, kkawen yimeawen dag yiri-is, yekfa ber, uvan tteddin d imelalen, d awaz d waktayen tesadda d Dilan, iv-a teggul ur tenet ara ! ilaq azekka ad t-twali-t xas i tikkelt taneggarut. Txemmem almi d be tsiki-d uletma-as Sameyya. A Sami ! Azul ad t$illev temmutev ! kker waoe$-kem. D lxir kan urad i d-yiban yiti$ ? Yak nekk d uletma-m ? D acu-kem ihi ?
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 163 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Ad inni$ ur kem teoib ara liala-agi ideg lli$ ?! Ih, ur iyi-teoib ara. Maca acu yellan deg ufus-iw ad t-xedme$ ? Arnu d kemm i inudan $ef lhemm, d kemm i tid-yiwwin s axxam, xvu-kem ad tethenniv. Aha tura iwen-iyi, mazal-ikem mecuev, ad tim$urev ad tjerbev uzzu n tayri, ne$ ti$ri n wul mi ara yessawal ur yettaf yiwen. Ini-d acu ad xedmae$ ? Nekk akka tettwaliv ebse-n iyi deg uxxam, nume$ ttemlili$ d Dilan be, ad kem cie$, ad am-d ini$ anda ara t-tafev, ini-as ad d-ru tameddit, mi ooi$ Farat d mer ruen $er lqawa, ad rue$ ad-tid-wali$, ma d baba ur yettara-ara tamawt. Lukan ad tettwafev amek ad tevru ? Ad kem n$en ? Aha tura awen-iyi, malic ma mmute$ $ef umdan i iyimudden lanana d wazal, d netta u$er lemde$ ayen akken waroin wale$-t ne$ ulfa$-t, malic ma mmute$ $ef win iyifkan tamu$li yelhan $ef ddunit, ne$ amek ad rewle$ seg yi$eblan-nni n uxxam i iyi-suffu$en si leqel-iw. Lad$a ddewat-nni n ccer i selle$ yal ass seg yemma, ne$ tisleqbin n zzwao ur siwve$ ara xemsa u ecrin di tudert-iw, ttxil-m a ultema, limer ad tsiwvev izen-agi ur tettu$ ara lxir-im ama mmute$. Dayen ! Dayen fehme$-kem-id, tura ad rue$ $er tala ad asini$. Terfed asagem tru $er umkan i as-tenna, tufa-t yettraou tenna-as ayen i as-d-tenna uletma-s tu$al-d. Tameddit mi teooa atmaten-is ruen $er lqahwa, teffe$ seg uxxam, maca tikkelt-a ur tewwi ara asagem tiwi ul-is yeur d iulfan n tijmin, alla$-is ihegga-d imeslayen d yisteqsiyen ad as-tini. Tleu texlev tugdi d lfer, tiwev tufa-t yettraou, tuzzel $ur-s tezzem-it-id $ur-s tettsellim fell-as teqqar-as : D awez$i tella tudert anda ur telliv, mebla ke tudert-iw ur tesi ara anamek ! Mebla ke trutizevt i ddunit-iw. Amek i d-teff$ev ? Farat d mer anda llan ? Eoo-iyi tura seg-sen-ini-iyi-d ! Melmi ad d-tawiv yemma-k ad tahder d yemma ? At taddart an akk s wayen i a$-yezdin, imawlan-ik ssnen-iyi mai d taberanit ?
- 164 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

ber kan kra n ussan, ad ieddi usigna, ad yenqer yiij , ad dawve$ s axxam ad meslaye$ d yemma ad wali$ amek ? Ttmeslayen ifassen-nsen dduklen, bedden udem $er wudem mazal ur fukken ara ameslay, Farat ineq-d : A ddin yemma-m, ass-agi ad temtev S lefeqa, Dilan yezzi-d iwala-t amek calent wallen-is yeef abrid-is yerwel, yeooa-d Dihya gar yifassen n umdan icuban a$arsiw ne$ ahat d leeqq-is qqaren wa madur wa d leqqis netta yugad $ef nnif-is, ma d netta ur tuksan-ara. Yeef-ittid seg ucebbub yeqqar-as : A ddin qessam-im ! Mazal-ikem di tcemmatin-im ur yerri ara deg-m uekkaz, as-a xas cchev, d nekk ara kem-yeksen si ddunit ? Ileu yezzu$ur deg-s, at taddart ttferioen deg-s qqaren-as i$ezza-as, taqcict ur itturebban ara ilaq ad temzzel deffir temgravt, mseb$an ad myezwaoen mai ad temlilit ad temlalen anda ddurint wallen ? D ayen azal n Dihya yuder gar wallen n yimdanen, akken iubb wazal-nni icuvven ul-is. Dihya tenzef, tejre tassa-s, ur tulfa ara i tyitwin n Ferat di tfekka-ines, akken tulfa s ujenwi yewten deg wul-is makken yerwel Dilan yeooa-tt id. Farat ur yeyi ara ! Yekkat deg-s ami yeleq $er uxxam iebe-tt te$li deg ufrag yenna-as : A lemsexra n tedayin, tumnev cmata icuban win-a, lukan d tidet yeb$a-kem i lalal tili ur yettragal ara am yir tameut wama tameut lali ur tkennu ara i ddel, ur tesiv ara argaz ieqqar tameut ara yexdmen laman deg-s ? A cmata, ur ei$ ara tlulev-d akken ad tarrev aqerru n twacult nne$ ddaw ivaren n win yeswan, d win ur neswi ? Yuzel-d bab-s d yemma-s ksen-as-tt gar yifassen is, isusef-itt, yeffe$ ileu yettragam. Dilan iru srid $er yemma-as : Azel ? Dihya ass-agi ad tt-inne$ Farat, ilaq ad truev s axxam-nsen tura ? Di lenaya-m a yemma, d dnub ad terfed ayen nexdem di sin waed-s ? Kker ? $iwel ? ma ulac ad yifat lal !
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 165 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Amek ? Ad rue$ $er teqcict ur nettsedi ara ? Ur nezib ara i ccla$em n baba-s d watmaten-is ! Ala xati a mmi, ma temmut tukklal, limer d yelli-s n tfamilt ur tettemlal ara yid-k deffir uzagur n yimawlan-is. Aha a yemma ! Limer ur yi teb$i ara ur tetteddi ara rray nsen i waken ad tili yid-i ? Acal talef n uekkaz ? Acal tejeb gar reba n leyuv ? Ttxil-m a yemma ? Yak d lemala iyitemmel ! Baed akin felli-I ! Temmel-it ! D taemmalt ad tt-yawin ncallah, $ur-k ad awde$ ad d-sle$ imeslayen-agi ? Ru $er cc$el-ik, taqcict ieddan rray n yimawlan-is nekk ad iyi-tsuffe$ seg uxxam-iw ! Ussan tteddin Dihya skerhen-as-tt imawlan-is i Dilan yal ass d yir imeslayen, d acemmet deg-s, yenfa seg tadart ur dyettas ara seg wayyur $er wayyev, ma d nettat tibrik ddunit gar wallen-is, kfant temliliyin, iru umwanes n wussan-is, tekfa tevsa, yeqqim usirem ielleq gar yigenni d tmurt, ahat yiwen wass ad ad yissin abrid $ur-s, dayen tettwazel deg uxxam, yiwen ur inneeq $ur-s, selmen-tt watmaten-is, ur d-clien deg-s ma teffe$ ne$ teqqim, ma tea ne$ teqqim i lla, axemmem icubel alla$-is, ttna$en yisteqsiyen deg-s tezga tett$enni tuzlit-nni n Zuhra : Ayen, ayen ur cbi$ tizyiwin-w Ayen, ayen di lam i sedde$ temzi-w Ayen, ayen menne$ lmut ad iyi-tawi Aken ad ithenni wul-iw. Tezga tessutur $er Rebbi ad d-yawi rru-is, acku Dilan yeooa-tt, ulac isali fell-as yeqde less-is, amzun ur yelli ara di taddart. Ussan i win-d ayyuren, ayyren iwin-d aseggas, aseggas yezzen, yeffe$-d wawal di taddart, imdanen la ttmeslayen Dilan yexveb-d yiwet n teqcict si taddart id iqublen taddart nsen, awal ur yeffir ara, yawev $er Dihya di tala mi tettraou nuba-s, di tazwara kukrant ad d-bedrent awal, yu$al teneq-dyiwet gar sent, tekreh-itt amzun ten$a-as yemma-as tenna-as : ef lasab n waken ad d-tettbanev ur tesliv ara ?

- 166 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Dihya di tazwara tugi ad tt-id-tmuqel. Ula d tamu$li taa s uulfu n lekrahya $ur-s, tu$al am tin icukken dayen yenan Dilan tenna-as s ta$ect tezen: Acu ad sle$ ? Yani yella wayen issefraen ? Terra-as : Dayen ibanen ulac, acku Dilan yexveb ! Ur tumin ara acu tesla, tulfa i rru-is yeffe$ tafekka-is ieddad u$em$um d aberken gar wallen-is mebla ma tesbin-d d akken tettwaqre s isali-agi isekwen ifedden-is. Terra-as : Mebruk fell-as ! Wameg ur izewweo ara ? Tena-as : Ala ! Nenwa d kemm ara yu$alen d tameut-is uzekka embad akk ayen yevran, n$il immel-ikem. Trefed-d asagem d ilem, tu$al-d $er uxxam, tulfa i yiman-is ayet, s tmara i txeddem isurrifen, maca deg wul-is mazal tigert n usirem, tugi ad tamen s tidet i qaren, teroa almi d ass ideg i d yusa seg uxeddim, tmuger-it $er ubrid tebes-it-d tenna-as : D tidet ayen ara heddren di taddart ? Yerra-as : Ru ad truev ? Ad kem-id-affen watmaten-im ad ta$ev di$en tivrit ! Tenna-as : Eneq ! B$i$ tidet seg yimi-ik ? Yerra-as : Dtidet, ru tura ad tru. urent-d wallen-is d imeawen tenna-as : Akka kan s shala ru ? eddan acal n yeseggasen nekk ttraou$ deg-k, teqqarev-iyi mi swejde$ ad kem-xevbe$ ! Ass-a tbeddlev abrid ? Ini-yi-d acu$er, iyi-txedmev akka ? Xesre$ akk imawlan-iw $ef loal-ik tura tbedlev abrid ? sefhem-iyi-d ma yella ur yi-temmlev ara acu$er tettkellixev fell-i ? Acu$er iyitxedmev ayen yelhan i waken ad ak-emmle$ ? Acu$er iyitmudev ayen akken ur ufi$ ara ni $er baba, ni $er watmateniw ? Tekkat-it $er yidmaren-is, imeawen d icercuren i cuban ageffur-nni yekkaten ass amezwara ideg yeneq $ur-s.
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 167 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Acu$er i iyi-tmuddev lenana ? Mel-iyi tura amek adkemmle$ ussan-iw ? Teriv tezed$v ul-iw, idamen-iw tezd$ev ula d ura-w, ayen akk iyi-zdin yid-k tu$alev d nnef-iw ? Ini-iyi-d ma yezmer ad-yidir umdan d nef? Ussan-agi akk ieddan ddre$ s usirem, qqare$-as yiwen was as d-isel ti$ri n wul-iw ? Meslay ? Ini-d awal ? Acu d iswi-inek mi ten$iv uliw, mi tesberkev ussan-iw ? Acu$er iyi-textarev nekk mai d tayev ? Ttxilek arr ul-iw ad ithenni ! Mel-iyi-d amek ad mu$ tugna-k gar wallen-iw ? Ayen i as-tenna mazal ! Kra ff$en-d seg yiles-is, kra addan-d deg yimeawen, kra sebken deg wallen-is, ma d netta iggugem yettwali deg-s, t$av-it maca ifut lal, iru yiij yeooa amkan-is i usigena, $aben yitran teqqim tziri d taw-hidt. eddan wussan Dilan yebda aerkeli tme$ra, seksu yeftel ihegga, madden ttwanecden sya $er xmesac n wussan, tame$ra ad tettwaxdem s yevebbalen, Dihya tettxemim ad asd-theyyi arraz yelhan, ara as-ieoben i Dilan. Drus kan n wussan i d-yegran, nettat mazal ur d tufi ara acu ara as-tmud ad yeqqim d asmekti n wass n tme$ra. Tame$ra tettqarrib-d, tiyitwin n wul-is ttzadent, imei-s am tegnewt di tefsut mara ad d-ye$li, mara ad sebken daxel n ura-s. Tiwwev-d lareba d ass n bzelluf madden ttawven-d, bdant te$ratin si tikkelt $er tayev ad awvent $er Dihya ad ebsent rru-is yettawven $er bab-is yetu$al-d, amek ara taxdem ? Di texxamt teqqim wades thedder d yiman-is mi tesla i te$ratin ad ter ifassen-is $ef yimeu$en-is i waken ur tsel ara d awez$i ad edre$ i twa$it icuban tagi ? D awez$i ad terr timedlin i wul-iw ? Tbedd twala akk taxamt-nni ideg teggan, tekka tawwurt teffe$ ifassen d ilmawen, edd ur yeri sani terra ! Mi d ye$li yiv roan ad d-kcem maca ulac, ur suff$en ara awal, ur b$in ara ad cubelen taddart ad texer tme$ra i Dilan, kkren ad tnadin deg tezgi id-yiqerben taddart $as lam ye$li-d, an d timnem$iwt ara ten$ iman-is, an yiwen ur yesli i te$ri n wulis makken yessawal, an llan akk mgal-is, ezlen-tt deg uxxam amzun akken ten$a ne$ tesru nnif-is, yiwen ur yiulfa iy-s !
- 168 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Iedda yivelli yu$al-d wassa yendeh wurar, iwven-d yivebbalen, Dihya ulac lamara-ines, yemma-s tebda ttendemi imi teooa yelli-s than gar wid i d-tesa tellivt-is, ne$ ddawatnni n ccer i tezga teddau-as ! Tesisif kan teqqim. Tekfa tuqna n lenni, Dilan yefre, bdan yivbbalen, ye$li-d $er ccve d twacult-is d labab-is anda mallan, yettu Dihya, yettu acal d aseggas isedda yid-s, yettraou kan melmi ad yali wass ad teleq tin ara yu$alen d yemma-s n warraw-is, d tin kan ara iemmel. Kfan reba n wussan n tme$ra, yefra wurar yal yiwen yu$al $er uxxam-is, u$alent t$asiwin n tme$ra $er yimawlan nsen, yeffe$-d wawal $ef Dihya teooa axxam, teooa taddart, bdan lahdur yal yiwen acu ihedder, tu$al deg ahat akka, ahat tru akka, tid i tt-iemmlen bdant imeooiden, ant s waan-is ala $er lmut i yessuffu$ aas i terfed $ef loal n Dilan ass-a atan yezweo. Ttnadin, ttraoun melmi ne$ anwa ara d-yawin lexber n lmut-is. Yiwev-d sebeyyam n teme$ra u$alent tlawin $er umcav n tesli, $er tuffra-ines di$en $er tala maca tikkelt-a ulac ti$ratin, ulac tavsa, Dihya $ef yiles n kra n tin yellan din, $as ma tevlem ur tuklal ara lmut, d wa i d ameslay yettruun yettu$al-d gar tlawin. Ussan tteddin Dihya ur d-tban ara, nudan akk wid i sen-yettilin ur tt-ufin ara ad t$illev d tamda i tt-yean. Nettat tru taaruqt teooa-tt-id i yemma-s d baba-s lad$a ultma-as Sameyya i yezgan d imei teneq $er yemma-as tenna-as : Wellah a yemma nevlem-itt akk ! Acu yellan deg-s ma teb$a ad tidir d Dilan, yak Rebbi ixleq-ane$-d d argaz d tmeut, limer yea ur d ttilin ara yiulfa tili ad a$-d-yexleq kan d irgazen akk, ne$ d tilawin akk, acu$er di tmurt n leqbayel tameut ur tesi ara azref akken ad temmel, ma tedda timetti atan ula d win akken i wumi tefka ul-is ad ttyerkev ? D tidet a yelli Dihya tettwavlem ama s$ur-i, ne$ s$ur watmaten-iw wama baba-m ur yesi ara awal deg uxxam-agi $elbent watmaten-im.
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 169 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Teriv a yemma imer tufi lanana $ur-wen tili ur tetterra ara tilas i tudert-is? Limer atmaten-iw fkan-as citu n lenana deg umkan n uekkaz-nni i terwa tili attan tura garane$ ur tenneq-ara iman-is $ef urgaz acku mai d yiwen i yella. Tegzem-as awal tenna-as : Ru wali anwa ad yekaten di tewwurt ? Iban anta i d yussan ad testeqsi ma yella wayen id yebanen $ef Dihya ? Ru ? Sameyya tetteddu s leqel $er tewwurt n berra, telli-tt tuzaf : Dihya-nne$ ! Ur temmut ara ? Teneq-itt teqqar-as emdullah mi id-tu$alev ! Yemma-as tuzzel-d almi temkarfaf deg wufrag qrib te$li teem-itt-id $ur-s, tenna-as: A yelli n tasa tazizt, tu$alev-d, kcem atin baba-m deg texxamt-is seg wasmi i t$abev netta yezen yeqqim. Mi tekcem teqqim, tules-asen-d amek tru, anda tru, anta u$er teqqim. Yenna-as baba-s : Ih ! Amek ur settwalhe$ ara $ur-s, nuda$-d akk widen sne$ ala emti ttu$-tt. Tenna-as Dihya : ur-k ad terfuv fella-s d nekk i as-yenna ma ran dagi i lli$ ad rue$, $ef waya ur wen-d-tenni ara. Teneq-d yemma-s : Ur ttagad ara, ur ttnu$nu ara, Rebbi ixeddem lec$al-is ahat si lela-im mi ur am-t-yekteb ara, seg wass-a d asawen aqli $er yidis-im akken teb$u tiqsi teswit ad tifsus kra n wakud yiwev-d Farat d mer bdan uafen, yu $ur-s Farat yenna-as : Tu$alev-d ? Tmektav-d dakken tesiv axxam ? T$abev azgen n wayyur tnejmaev-d a lemsexra : bes ! I as- yerra baba-s teram ? Aas i susme$, aas sebre$ i lbael, tura dayen yyi$, Dihya taswit-agi tersa $ef yisem-iw ! Makken tru d nekk kan i wumi tru, ad ini$ d nekk i d babatwen, d nekk iken-d-irebban mai d kunwi ! Tagi d yelli ur hwaoe$ ara yiwen ad yekem deg-s, ass ideg ara tesum yessitwen ekmet deg-sent akken teb$am.
- 170 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Mi kfan awal yeffe$ Ferat d emer $er lqahwa, tessuter Dihya seg baba-s ad tehder i tikkelt taneggarut d Dilan, acku akken yeb$u yella lal d mm-is n taddart-is teroa akud ideg i dyettawev terfed asagem $er tala mi tiwev $er umkan anda i ineq $ur-s i tikkilet tamezwarut tbedd tettraou, mi id-iedda teneq $ur-s : Leslama-inek, Mebruk tam$ra-inek ! Tanmirt, sli$ ivelli tameddit mi i d-tleqev, fere$ tu$alin-im. Tecfiv $ef umkan-agi ? Deg-s i d-tneqev $ur-i ass amenzu, mi iyi-tenniv acu$er ad-teff$ev ad yekkat ugeffur ? Assa-a ibeddel lal d nekk id-yineqen $ur-k acku ke tura ul-ik yettwazde$ s tin niven, ma d nekk irab isax-d umkan-nni i tzed$ev, ur si$ ara dakken ayen akk ieddan d akkellax ara tettkellixev fell-i ? Ur hi$ ara ur yi temmelev ara ! Ur tettulfuv ara s yis-i ? Nekk degre$-d iman-iw gar yifasen-ik, mudde$-ak ul-iw, uraw, rru-iw zzi$en nekk ttaze$ $er zdat, ke tettu$alev tikli n sin wussan $er deffir ! Ur i$ ara s tesraft iyi-teqqaev i tu$zi n seba n yiseggasen, tesegrad-iyi-d di teswit iru-iyi yimaniw ? Ur zri$ anda ad tafe$, ttnadi$ fella-s deg lewam yid-k maca ur t-ufi$ ara, tsegrav-iyi-d aan ad yettettib deg-i alama d lmut-iw, tebviv-iyi d yimawlan-iw, d watmaten-iw, tebviv-iyi ula d rru-iw. Acu ad am-ini$ ? Ad sutre$ deg-m ad iyi-tsurfev, ti$ri n wul-im sli$-as-d maca lmuktub ye$leb leb$iw. Ssarame$-ak tudert yelhan, tefkiv-iyi tayri n kra n yiseggasen, teksev-iyi lfer n lebda, ru d Rebbi ara d-yerren ttar-iw. Iedda useggas, Dilan terna $ur-s teqcict, ma d Dihya mazal-itt aken, loer i as-d-yeooa Dilan mazal ur yeli ara, si tikelt $er tayev as-d-u$alent cfawat d wayen tesedda d Dilan, tettaf ddwa deg yimetti.

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 171 -

S yisem n tdukli
Lydia GUERCHOUH

a-tt-a Salana terkeb-d lbus si Lezzayer, ul-is yettafeg si lfer. Assa i s-d-iban d ayen ad trup ar Fransa ad tkemmel leqraya-s di Paris 8. ur tumin ara, amzun d target. Seg wasmi i d-tekfa leqraya, tlata iseggasen-aya, yal tikkelt tettawad-asen i lekwa$ev-is ar tesdawiyin n fransa, tikkelt-a tea-yas, d ayen fkan-as-d lbiza. Tar melmi ara ieddi unebdu ad teffe$ seg lbir-nni ideg tettidir. Yernu, amer tufiv kan d lbir, tesedday ussan-is akked lewuc d yizerman. $as akken ala nettat i tesa yemma-s d taqcict maca teffe$-d deg-s, wis ma d tismin ne$ d ayen nniven. Ulac ta$awsa ne$ tikti i$ef msefhament : ayen temmel nettat, tekreh-it yemma-s. yerna, ma yella qqaren irumyen lbenna d yini mai d ayen i$ef ara temsefhamev, Salana ur tt-id-yettali ara wawal sdat yemma-s. as tetterav ad as-tessefhem maca tewwi-tt amzun d zzkaa. Ula d tizlatin d nettat i sent-idyettextirin, iselsa ur ten-id-tetta$ ara Salana alma d ass mi ara s-yehwu i yemma-s ad teddu yid-s ar tanut, yerna, segmi mxallafent aas, lemer d-tu$ ayen i s-ieoben, lasun tessalay-as lgaz s aqerru almi i s-tu$al i Salana d tanumi, tettarra kan ar daxel, ahat $ef waya ur tezmir ad d-tini ala i medden, i b$un ssutren-as-t-id. Imeawen, tettawi-ten $ef lecfur-is, cwi kan, alma tulfa-yasen leun $ef lenak-is yerna ur sen-tettfaq ur tezmir ad ten-teef, ma d ayen yenan tuff$iwin, fiel awal, baba-s ur as-yettemmid ara ad tru ula ar xwali-s. Yekkat $ef yizerfan n tmeut maca izde$-it ccek ula deg urgaz n xalti-s yewwven 50 iseggasen. Ma d

- 172 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

yemma-s, di tuget ur d-tettak ara ay-is deg wayen i$ef tea ad d-yeneq wergaz-is, maca tetcukku-tt ula deg wayen ur nezmir ad d-yevru, tezga tessefqed di lewayeo-is... Twehha Salana aqerru-s ar tama n aq, ayen akk i tettwali deg ugama yettedday gar wallen-is, deg walla$-is nettat tettawad-asen i wussan-nni ragen i tesedda deg uxxam. I tikkelt taneggarut, teya-d akk imeslayen-nni i syentan deg wul am isennan ur tezmirev ad d-tekksev, tiyitwinnni yersen $ef tfekka-s melba ma tuklal-itent d yir ddewat-nni yersen $ef uqerru-s melba ssebba Lkar tleu, nettat tesmiriy-d akk yir aktayen, maca tikkelt-a melba imei. Teb$a ad ten-tezzuzer deg yimukan ur tessin akken d awez$i yiwen n wass ad ten-telqev. Dqiqa kan, yejba-d $ur-s wakti nniven. Temmekta-d win akken i tt-yesrun acal d tikkelt, win umi tefka ul-is netta yeur-as-t-id d imei. as eddan sin iseggasen d uzgen $ef teqi-is, mazal ul-is yettergigi fell-as. as ma ula d netta yebbi-d talqimt seg wul-is maca tesmekta-t-id kan deg wayen yelhan, deg wakud-nni ideg i ten-tezzuzen tayri d lenana-s. as yeooa-tt tettru, ur t-tekrih ara imi asirem i ized$en ul-is ahat ass-a yennerna s wezgen : gar-as d sin wagguren ad tevfer later-is ar Fransa, wi iran ahat ad d-yun yiuran!! Mi qrib ad telq ar Tizi Wezzu, temmekta-d tamdakkelt-is Lynda, ula d nettat di Paris 8 i tettili azal n sin yiseggasen-aya, d$a tedda ar usiber tura-yas tabrat, tenwa ad tt-tessefre imi assa$ n tdukkli i tent-yezdin ye$leb win i zdin yidammen. Akken ib$u yili wugur ur t-ttaooant ara ad yekk nnig tegmatnsent yernu mahadent s tdukkli i lebda. D nettat d$a i s-dyettawin isallen $ef uziz-is Yuba Tkemmel abrid s axxam tettxemmim ma yella ad asentini i yieggalen-is ne$ ad asen-tt-teoo kan d la surprise. Ur tttefri ara deg uqerru-s, tu$al teooa-tt, akken i as-d-tusa mi ara tekcem s axxam ad texdem. Tewwev sdat n tewwurt, tbedd ciu, terra-d nnehta, teffe$-d toaret-is Silia tettecmumu, teneq ar Salana : - Ass n Lexmis ali-d, aql-akem tettuervev a Salana. Sellaekka ad d-yass Masi ad d-yawi imawlan-is. Wi i s-yennan ad ttu$ Nasim ne$ ad yeef amkan-is wayev ? Tecfiv asmi i tteme$
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 173 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

allen-iw fell-as, d kem i yellan ar yidisan-iw, ur tettu$ ara lxirim. Terra-yas Salana : - Kulci mebruk, nni$-am ur tengir ara ddunit ! yella Rebbi, d awez$i ad yeoo win iteddun s nniya. Welleh ar m-fere$ aas. Nni$-am ad iyi-tezwirev $as akka 20 iseggasen kan di lemerim ! Qqaren win ara teafarev ad ireggel fell-ak, ma d win i$ef ara tregglev ad k-yeafar. Axir win ara kem-iemmlen wala win ara temmlev yerna, win i kem-iemmlen d ulaqrar ad t-temmlev. Ihi imi d-tebviv s isalliyin n lfer, ad am-ini$ ula d nek akka sin wagguren ad rue$ ar Fransa, rran-iyi-d ad kemmle$ din leqraya-w Tneggez fell-as Silya, tessuden-itt, tenna-yas : - Ulac i yessefraen nnig waya. Ha-t-an meqqar ad yennefsusi wul-im, ad tettuv lhemm ad kem-yettu.Mena dinna balaaaaak ! irumyen i zzhu kan umi tt-ttarran yerna kem temmlev irumyen ! iqa !!!!!!! ahya tuccent ! tewwtev almi i tvefrev Yuba ar Fransa. Kem d tidet temmlev. Yeuni ttilifun n Silya, te$mez-as i Salana, tejbed iman-is ad tehder d wexvib-is. Salana tesebeb $ef tewwurt, yeldi-yas-tt-id gma-s. Ur tesbir ara, amzun yella wacu i tt-id-iteqqsen, tebrayas-d i usalli i d-tewwi si Lezzayer. Uzzlen-d akk $ur-s, zzin-asd. Yemma-s teqqim di erf amzun ur yelli wacu yellan. Ma d baba-s yefre ur yefri. Yera di Fransa ad as-teffe$ afus yerna lemer yexdim deg-s laman amzun yella wacu i s-d-yessukkes yakkan. Yettwali-tt am teqcict tamecut ur nferreq gar wayen yelhan d wayen n dir. Amer yufi ad teqqim kan ar yijufar-is, ad tidir akken yeb$a netta d tmeut-is Kra yekka unebdu unebdu, Salana tettheggay akk lekwa$ev-is d tbalizin ara tawi. Iv-nni aneggaru ara teseddi deg uxxam nnsen, ur teqqin ara allen-is. Mai d lfiraq i siweren imi ulac d acu i tesa di tmurt ad tt-i$av ad t-teoo ne$ ad t-tesru. Awi-d ukkan ma terwel $ef twacult-is lad$a imawlan-is i$ef i tt-id-ibeddu lkerh. Akk iv-nni tettxemmim amek i tezmer ad d-te$rem ayen i tt-ifuten si tudert d tumert. Acal-aya i tettraju ass-a. Si tama-nniven tuggad amer tilelli ad tt-tawi deg ubrid nniven
- 174 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Azekka-nni terkeb timesrifegt. Mi tewwev ar unaffag n Fransa iqubel-itt-id xali-s i$er ara teqqim ussan imezwura si levil ar tesserked iman-is. Temlal d Linda acal d tikkelt. Mi ara mlilent ad as-tiniv weroin msefraqent, amzun akken i ttidirent seg wasmi i tent-tecrek tdukkli. eddan tlata wagguren, tufa-yas-d Linda axxam ideg i tezmer ad tidir Salana akked snat n telmeyin tirumyin. Tu$al Salana tufa-d axeddim deg yiwet n tanut n yiceiven. Ha-tt-an Salana di Paris. Yal tikkelt ideg ara testeqsi Linda $ef Yuba, ad as-tbeddel awal. Teb$a ad as-tini ayen yellan maca amzun yella win i tt-ixenqen. Ur teb$i ara ad ter tadukkli-nni i$ef i mahadent. Tu$al teqqar-as kan ur t-wala$ ara, waqila ibeddel tamdint Si tama nniven, Salana amzun lemer tesi imawlan, amzun seg yigenni i d-te$li. Lemer testeqsa s axxam nnsen. Ula mi ara s-d-ssiwlen tgezzem-asen awal, tettarra iman-is tec$el akken ur as-suqquten ara isteqsiyen. Ur teb$i ara ad ren amek i tettidir. Nettat amer tufi ad tegzem akk lexyuv i tticudden $ur-sen, imi ur s-d-ooin ara ayen isi ara tuss d yellitsen. Lemer tessin amek tga lenana n tyemmat, lemer stesfiv imeawen, d idammen kan i tt-icerken yid-sen. Ula d widak lemmer yelli wamek tili ad ten-tiwed. Ayen akk i testehza di twacult-is tefka-t i Yuba i$ef weroin tt-yeffi$ usirem. Yiwen wass, teffe$-d Salana seg uxeddim-is, tetteddu s axxam. Maca tikkelt-a tbeddel abrid, teb$a ad tmerre cwi imi tessuffe$-itt-id zik temellemt-is. Tetteddu tettxayal-d udem n Yuba amek i yu$al segmi i d-yusa ar Fransa. Tebda tettewaf-itid yiwet yiwet almi yeddukkel lexyal d tilawt. Tedduqqes-d ur tefhim ara ma yella d axayel i t-id-tettxayal kan ne$ d netta aya ar sdat ! teqmec allen-is, tukk-itent, mazal udem n Yuba sdat-s. D netta melba ccek ! tedda-d yid-s yiwet n tlemit maca Salana ur teqil edd, yesder$el-itt Yuba. Terfed-d teqcict-nni allen-is, mi twala Salana ff$en-tt yidammen, tessenser-d afus-is seg ufus n Yuba s tuff$a n leqel. Tru ad terr avar ar deffir maca ifut-itt lal. Mi tt-id-teqel Salana yeffe$-itt leqel ula d nettat, ur teb$i ara ad tamen ayen walant wallen-is. Lemmer

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 175 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

meqqar ur twala ara ifassen-nsen ddukklen tili ahat ad tqenne ul-is ulamma kullect iban am yiij ebsen $ur-s, ula d amsalen ur msalamen ara. Salana teqqur, allen-is leunt am terga di ccetwa, tenna-yas : - Ttru$ $ef tayri terna-d ula d tadukkli. Amek a Linda i amyefka wul-im ad iyi-txedev? yis-m i fe$ ar tudert asmi i tt$ille$ tekfa, asmi i yi-yeooa Yuba ! Tessusem ciu tu$al tkemmel : - Almi d tura i fehme$ ayen i yi-tesseraqev awal mi ara m-dadre$ Yuba. Ur kem-t$av ara tdukkli-nni i$ef i yi-tuhdev ? d awez$i ad am-semme$ tiyita yecban tagi. Negren akk yergazen almi i truev ar Yuba ? yerna teriv annect i temmle$ ! teriv amkan i s-gi$ deg wul-iw yeef-it i lebda. D ayen ur nettwaman a Linda ! I nek acu i yi-yewwin ad beddle$ abrid assa ? ulac win yesan azal $ur-i akken i t-tesiv kem d Yuba. Tura iru kullec. Rni$-kem ar yemma d baba i mevle$ $as ur mmuten ara. Umne$ s tayri $as akken tera-yi afriwen, umne$ yis-s imi emmle$ s nniya d fa. Umne$ s tdukkli $ille$-tt tettdumu imi weroin s-rri$ tilas. Ass-a xellse$ tadukkli s tayri. Ttif xir ad kemmle$ abrid-iw, ma isemme-awen Rebbi, semme$-awen ula d nek. Ur tjerrbev ara tayri a Linda Teef-itt-id Linda deg ufus tenna-yas : - Di lenaya-m suref-iyi. Ur b$i$ ara ad d-yevru wayen i dyevran. Wagi d lmektub! Yernu welleh ma b$i$ ad t-terev akka. Acal d tikkelt i nwi$ ad am-d-ini$, xersum ad ili$ franche et honnte yid-m maca ri$ akken i tettquddur tasa-m $ef Yuba, si$ d netta i terriv d lsas n tudert-im yernu ha-tan sdat-m, acal d tikkelt i s-hedre$ fell-am. Terra-yas-d Salana s usissef : - Lemmer i tmeyyzev ne$ tezzbev xersum $ef tdukkli i $yezdin, tin akken i iqublen s lqedd acal d ugur ma yella tecfiv, tili ur d-yettawev ara wass-a. Laun, tura mi ssne$ azal n tudert, mi jerrbe$ ssem n tayri d tdukkli uhde$ Rebbi a lukan ad d-ye$li fell-i udrar, ad ckuneve$ di tudert imi i$ ulac d acu i yettdumun. Ma nni$-am yeshel $as ur iyi-ttamen ara, ad ru$, ad ru$, alma sefven-d imeawen ula d later-nwen si tfekka-w akken ma tella d yiman-iw akken ad d-iwde$ talalit. D ayen tura yekfa laman. Lemmer mile$ Rebbi annect i k- 176 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

emmle$ a Yuba ne$ a Linda tili xersum netta ur iyi-ixedde ara. Serre-iyi a Linda ad rue$ ne$ ma ulac ad s$ezfe$ awal, ad d-ini$ ayen i$ef ara nedme$ yiwen n wass. Ssarame$-awen afud igerrzen, tazmert d tumert ma d nek rret-iyi ar deffir. Ma d ke a Yuba, d nek i ilaq ad d-rre$ ttar $ef wasmi i yiteooiv mebla ssebba, d nek i ivelmen vefre$ ul-iw yella Rebbi. eddan sin n wagguren $ef taluft-nni, loer n Salana yugi ad yeqqar, kkes-d akken ur teriv ad tessedhu iman-is, ur tezmir ara ad tettu. Ul-is yecba llufan tetthuzzu-t kan akken ad yebes imei. Temmerka iman-is ar temsirin n lkarati tessarem xerum ad yennefsusi ci wul-is, ad d-telhi di tudert-is. Txemmem ad tu$al ar Lezzayer maca mi d-temmekta yemma-s ad d-terr nnehta Yiwen wass, iedda $ur-s Yuba ar tanut yessuter ad tt-ier wed-s. di tazwara tugi Salana, tenna-yas : - Ttxil-k eoo-iyi xerum ur d-ssendaf ara wul-iw, na$ henna$ken ihi Igzem-as-d awal Yuba yenna-yas : - Eoo urfan-im di tama, Linda tekcem di lkuma. Tewwet-itt ivelli umubil sdat wallen-iw, tessufeg-itt deg yigenni. Salana texle, tefrawes, tettu kra yellan. Teddem-d ak-is tenna-yas i Yuba ad tt-yessiwev ar sbiar ideg tella. Deg ubrid ur tt-id yuli wawal. Thedder kan d yiman-is: di$ ar Rebbi ad ten-ijre akken i yi-jeren maca mai akka. as gezzren ul-iw, lemer sen-di$ s ccer. B$i$ kan ad iyi-baden, ad kemmle$ tudert-iw di talwit, b$i$ kan ad ttu$... wwven ar sbiar, tekcem nettat d Yuba ar texxamt ideg teel Linda amzun temmut. Akken tt-twala kecmen akk deg-s ijebuben-nni teerveq d imei. Teqqim $ef erf n umere, teef afus-is, tessuden-it teqqar-as : - Semme$-am a Linda, welleh ar m-semme$ kullec, u$al-d ar tudert, ttxil-m lli-d allen-im, wali-yi-d, sell-iyi-d, aql-i usi$-d $ur-m, ad nu$al am zik. Ulac d acu ara $-iferqen. Ma d Yuba fki$-am-t seg wul, awi-d kan ad tidirev. Yua $ur-s Yuba yeef-itt-id gar ifasen-is, yettebbir deg-s $as ma ula d netta yu$-itent imi iemmel Linda seg wul, msefhamen ula $ef uzemz n zzwao. Ttrun di sin almi d-yekcem
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 177 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

kan umejjay yessuter deg-sen ad d-u$alen azekka imi ilaq ad as-gen rradyuwat. Yenna-yasen da$en : - Seg uzekka tzemrem ad d-tettasem yal ass $ef lweda d asawen. Tzemrem ad as-theddrem ahat ad tt-iiwen ad d-tu$al $er tudert imi lkuma ideg tekcem mai d win lqayen. Tezmer ad d-taki, ilaq kan ad tsebrem imi ulac acu i tezmer tussna n tujjya di tegnit am ta. Yal ass Salana tettemlili-d d Yuba ar texxamt n Linda di sbiar. Yal wa yettales-as-d ayen i yedder yid-s. mebla ma faqen, yu$al Yuba ur yezmir ara ad ifareq Salana. Ula mi ara ff$en si sbiar tt$iman akken, ttmerrien akken, ttmeslayen $ef Linda almi i ulfan i tayri tekcem gar-asen. Mi d-terra s lexbar, Salana ur tuksan ara, mazal-itt temmel-it, tkukra ciu $ef wayen ara d-tini Linda maca ur tezmir ara ad dtejbed iman-is. Ula d Yuba kif kif, ur yesseseb ara amek ara steffe$. Yu$al iemmel-itt imi ala nettat i yezgan $er tama-s di teswit-nni ideg yewao afus n tallalt, ulac acu ur as-texdim ara akken ur yettulfu ara s yilem i as-d-teooa Linda. U$alen ttemyeren, simmal iteddu wakud simmal ttemyemalen ugar. Ur zmiren ara ad msefraqen, ulac acu ur xeddmen ara akken ulac anda ur ruen ara akken. Ad twehmev, tayri-yagi ur tesi ara akk nnif, anda twala amalay d wunti ad tessekcem iman-is, ur d-tecli la di leqder la di tdukkl, amer tufi ad tessemlil akk imdanen n umaval. eddan setta wagguren, $er taggara n yiwen wass, yessawel umejjay i Yuba yessuter deg-s ad yawev s lem$awla ar sbiar. Melba ma yenna-yas $ef wacu igzem-as awal. Yuba si tama-s iedda $ef Salana yewwi-tt yid-s, yessefhem-as akk ayen i yera. $illen d ayen temmut Linda. Mi wwven ar sbiar, kecmen ar texxamt n Linda, ur awven ara ad walin acu i syevran acku zzint-as aas n tfermliyin. Kukran ad aen $ur-s. Mi d-yesla umejjay-nni i tewwurt te$leq-itt Salana, ivewwer-d $ur-sen yecmume-asen-d, iwehha-yasen-d s ufus ad qerrben. Mi uan $ur-s, ufan Linda teldi allen-is. Tmuqel-iten-id, teqeliten-id, terfed-d afus-is $ur-sen, imeawen leun $ef lenakis. Uzzlen di sin $ur-s, fen-tt-id $ur-sen. Maca yessufe$-itenid akk umejjay imi tewao ad testefu.

- 178 -

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Yuba d Salana seddan akken iv-nni, ur qqinent ara wallennnsen. Feren imi d-tuki Linda maca an ad d-yekker di$en wugur mi ara ten-id-taf akken. Yiwen deg-sen ur yeawev ad d-yemmeslay $ef waya, kukran di sin, ur rin ara amek ara sen-gen wussan. Terna Linda sin wagguren di sbiar, teffe$-d. D Yuba d Salana i tt-yettqabalen yal ass. Llan-as di lmendad amzun d imawlan-is ne$ ifen kra deg-sen yecban wid n Salana. Weroin i tt-ooan wed-s. Ar Linda, mazal Yuba d amdakkel-is, tecfa i kullec, tecfa heggan-d tixutam i zzwao-nsen maca segmi tezga Salana yid-sen ur d-tufi ara amek ara d-tawi awal $ef waya nettat d Yuba, rnu ur teb$i ara ad d-tesmekti tamdakkelt-is. Yiwen wass yeqqim-d Yuba wed-s akked Linda. Tfure tagnit akken ad mmeslayen $ef wassa$ i yellan gar-asen, tessuter-as : - Ma yella iea wayen umi d-cfi$, nek yid-k tecrek-a$ tayri. Tura b$i$ kan ad iyi-d-tiniv ma yella tesiv tayev ne$ turoaviyi ? ur k-ttlummu$ ara a Yuba ma tufiv tayev acku Weqbel ad d-tekfu awal, yerra-yas : - ulac tayev ! teriv emmle$-kem, yerna fki$-am awal ad kem-a$e$.ulac d acu i ibeddlen, d kem kan i ttraju$, mi teliv mli ad nezweo. Ur yeawev ara yuba ad as-yini tidet acku u$alen-t-id akk wafrayen-nni i yesa $ur-s amzun d ives kan i sen akked Linda, ttrajun-tt melmi ara d-taki. Si tama nniven iemmel da$en Salana, ur yezmir ara ad tt-yeoo i tikkelt tis snat yerna ala ayen yelhan i s-texdem. Acal yeswa win ara yilin ar tamak di teswit ideg ala di Rebbi i tefev !! Teleq-d Salana, tufa-d Yuba ienneq Linda, ire-itt $ur-s. as ar daxel teqber maca terra iman-is ur d-tecli ara. Netta akken ib$u yili, d awez$i ad yeffer umdan afrayen n tayri. Tesseta Linda, tejbed iman-is $ef Yuba, u$alen ttmeslayen $ef wayen nniven. Mi d-teffe$ Salana itbe-itt-id Yuba, qqimen $ef ukersi ddaw useklu deg ubrid, te$li-d fell-asen tsusmi, yu$al yeneq-d Yuba : - Ur s-ssesab ara akken nniven a Salana. Ur s-qqar ara ixdeiyi. D tidet, mazal-iyi emmle$-tt am wussan imezwura maca ula d kem .. Tebes-it-id Salana s ufus-is i terra $ef yimi n Yuba, tenna-yas :
Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 179 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- Ulac win deg-ne$ i ivelmen di teqsi-a. Ayen i d-yevran yevra-d, ur nebni ara fell-as, d tagi i d tayri a Yuba. Aas i ssufri$ fell-ak maca ur b$i$ ara ad tidir temdakkelt-iw ayen i ddre$ nek $as akken texde-iyi. Rebbi sebanu yettsemmi i dyeqqimen a libad-is. emmle$-ken di sin, ala kunwi i si$, b$i$ ad tidirem di talwit d tezmert, ad kfun fell-awen wuguren, ma d nek ad iyi-d-yefk Rebbi $as akken i$ win ara a$e$ ad yawi kan tafekka-w, ul-iw ad yeqqim lebda i ke. Ur ak-d-nni$ ara akk annect-a akken ad k-svelme$ ne$ ad k-ooe$ di ttexmam maca tayri tettili kan gar sin, ma yella-d wis tlata ad tt-yerwi. ef waya i b$i$ ad jebde$ iman-iw send ad texlev ne$ ma ulac yiwen ur tent-irebbe. Maca ad ak-cerve$ snat n t$awsiwin : tamezwarut, b$i$ ad d-nemlil nek yid-k d Linda akken ad as-nini ayen akk yellan mebla tuffra imi ur b$i$ ara ad tuss s wayen akken i usse$ asmi i ken-id-mlale$ afus deg ufus. Tis snat, b$i$ ad iyi-tahdev ur tettettuv ara belli tella yiwet n teqcict temmel-ik nnig wayen i tzemrev ad tamnev, ad tidirev i lebda deg wul-is, d awez$i ad k-tettu. Yekker-d Yuba yegla-d s Salana, yessuden-itt i tikkelt taneggarut. Azekka-nni mlalen-d i tlata deg uxxam n Linda, kanas-d akk ayen i$ef mmeslayen ivelli-nni. Ikukra Yuba $ef tmu$li n Linda $ur-s maca d nettat i iruen $ur-s, teneq-it, tessuden-it. Tefhem-iten yerna tea terhen iman-is Salana fellasen akken ad tidir tayri-nni i tessarem d ayla-s. Te$li-d tsusmi yu$al teneq-d Salana : - Mazal yiwen n usalli aneggaru ur awen-t-id-nni$ ara di sin : ur tteile$ ara ad ff$e$ si Paris. Uqbel ad tinim awal, fehmetiyi. Ilit deg umkan-iw, yewer-iyi aas ad ili$ gar-awen. Ur ellu$ ara ma yella ttwali$-k a Yuba yerna si$ d awez$i ad iyi-d-taev. Mai d a$ullu ne$ d tismin maca gar-i d yimaniw kan. Ilaq ad bede$ ciu fell-awen. Mi wala$ iedda xerum ageffur d wedfel ad d-u$ale$ alma d da ma yella ur iyitettum ara. Maca b$i$ ad nettemyazan tibratin, ad nettemsawal amzun gar-awen i lli$ acku akken i yewer mi ara k-ttwali$ a Yuba i yewer ma yella ur si$ ara isallen-ik. Ur zmire$ ara ad as-rewle$ i tilawt ne$ ma ulac ad iyi-teafar alma quble$-tt-id. Neqen-d di sin:
- 180 Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- Mebla ccek a Salana. Wagi d ayen ibanen. Tkemmel-d Linda : - Nekkni neb$a ad tiliv yid-ne$ maca d kem kan i yean acu n tyita i yersen fell-am, ayen yeff$en fell-am ad yeffe$ ula fellane$. Maca ula d nekkni neb$a ad tedrev tame$ra-nne$. Ttxil-m ur d-qqar ara ala. Terra-yasen Salana : - Anwa i wen-yennan ur as-eddre$ ara ? ur xdime$ ara akk annect-a akken ur tette$ ara lgau d seksu n tme$ra-nwen. Asmi i d-teder tme$ra n Yuba d Linda, teef Salana amkan di tzeqqa-nni n tme$ra. Terev s tezmert-is akken ur dittban ara fell-as lezen. Mi $eflen yeslan, teffe$-d tewwi-d tibalizin-is tessawel i uaksi, terkeb, tenna-yas anda ara tt-yawi. Lenak-is nejren seg yimeawen, yewhem bab uaksi maca ur yeb$i ara ad tt-inoe. Ayen akk yekka ubrid nettat d imei, tea d awez$i ad tettu Yuba yerna tura d ayen yezweo. Terev ad tezzuzer aktayen-is akken i tga deg ubrid n Lezzayer asmi i s-d-fkan lbiza maca tikkelt-a mai d ayen i izemren ad yelu, tarat tuza-tt deg wul $ef sin wudmawen : tayri d tdukkli!

Tamazit tura Un 2 H.C.A / yebrir 2009

- 181 -

Tirigin n Usqamu Unnig n Timmuza Editions du Haut Commissariat l'Amazighit -o-O-oCollection Idlisen-nne 01- Khalfa MAMRI, Abane Ramdane, ar taggara d netta i d bab n timmunent, 2003 (Tasuqelt Abdenour HADJ-SAID d Youcef MERAHI ) 02- Slimane ZAMOUCHE, Uan n tegrest, 2003. 03- Omar DAHMOUNE, Bu tqulhatin, 2003. 04- Mohand Akli HADDADOU, Lexique du corps humain, 2003. 05- Hocine ARBAOUI, Idurar ireqmanen (Sophonisbe), 2004. 06- Slimane ZAMOUCHE, Inigan, 2004. 07- S. HACID et K. FERHOUH, Lael ittaba lael akk d : Tafunast igujilen, 2004. 08- Y. AHMED ZAYED et R. KAHLOUCHE, Lexique des sciences de la terre et lexique animal, 2004. 09- Lhadi BELLA, Luna, 2004. 10- Antoine de St EXUPERY, Le Petit Prince, 2004 (Tasuqelt Habib Allah MANSOURI, Ageldun amecu ) 11- Djamel HAMRI, Agerruj n teqbaylit, 2004. 12- Ramdane OUSLIMANI, Akli ungif, 2004. 13- Habib Allah MANSOURI, Amawal n tmazit tatrart, dition revue et augmente, 2004. 14- Ali KHALFA, Angal n webrid, 2004. 15- Halima AIT ALI TOUDERT, Ayen i -d-nnan gar yetran, 2004. 16- Moussa OULD TALEB, Mmi-s n igellil, 2004 (Tazwart : Youcef MERAHI) 17- Mohand Akli HADDADOU, Recueil des prnoms amazighs, 2004. 18- Nadia BENMOUHOUB, Tamacahut n Basar, 2004. 19- Youcef MERAHI, Taqbaylit ass s wass, 2004. 20- Abdelhafidh KERROUCHE, Tezi n yiles, 2004. 21- Ahmed HAMADOUCHE, Tiri n umsedrar, 2004. 22- Slimane BELHARET, Awal ef wawal, 2005. 23- Madjid SI MOHAMEDI, Afus seg-m, 2005. 24- Abdellah HAMANE, Merwas di lberj n yiij - aric I, 2005. 25- Collectif, Tibirt n yimedyazen, 2005. 26- Mourad ZIMU, Tikli, tullisin nnien, 2005. 27- Tayeb DJELLAL, Si tinfusin n umaal, 2005. 28- Yahia AIT YAHIATENE, Fama n Summer, 2006. 29- Abdellah HAMANE, Merwas di lberj n yiij - aric II, 2006. 30- Lounes BENREJDAL, Tamacahut n bu yedmim, 2006. 31- Mezyan OU MOH, Tamacahut n umeksa, 2006. 32- Abdellah ARKOUB, Nnig wurfan, 2006. 33- Ali MAKOUR, med n ugellid, 2006. 34- Y. BOULMA S. ABDENBI, Am tmeqqunt n tjeigin, 2006. 35- Mohand Akli SALHI, Amawal n tsekla, 2006. 36- O. KERDJA A. MEGHNEM, Amawal amecu n ugama, 2006. 37- Ali EL-HADJEN, Tudert d usirem, 2006. 38- Hadjira OUBACHIR, Uzzu n tayri, 2007. 39- Djamel BENAOUF, Di tmurt uekki, 2007. 40- Akli OUTAMAZIRT, Targit, 2007. 41- Mohamed Salah OUNISSI, Tametna n umenzu, 2007.

42- Ramdane ABDENBI, Anagi, 2007. 43- Ramdane LASHEB, Ccna n tlawin ef rad 54/62, 2007. 44- Said CHEMAKH, Ger zik d tura, 2007. 45- Said IAMRACHE, Timenna n Said Iemrac, 2007. 46- Mohamed MEDJDOUB, Baba Carlu, 2007. 47- Nadia BENMOUHOUB, Tafunast igujilen, 2007. 48- Ali MOKRANI, Agama s tugniwin, 2007. 49- Fatma ELKOUCHA, Tamedyazt n Yasmin, 2007. 50- Naima HADJOU, Amennu n tudert-iw, 2007. 51- Hocine LAOUES, Gar umqadmu d umnelti, 2007. 52- Omar KHAYAM, Rubaiyyat, 2007 (Tasuqelt Abdellah HAMANE) 53- Ferdinand DUCHENE, Tamilla, 2007(Tasuqelt Habib Allah MANSOURI) 54- Slimane ZAMOUCHE, Agellil akk d ineffuten yelhan, 2007. 55- Djamel HAMRI, Anadi di tmedyazt, 2007. 56- Khaled FERHOUH, ku-ya-d tamacahut, 2007. 57- Lhadi BELLA, Awal d usefru, 2007. 58- Omar DAHMOUNE, Agu, 2007. 59- Yahia AIT YAHIATENE, Untigun, 2007. 60- Tiddukla Yusef U Qasi - Si Muend U Mend, Tafaska n tmedyazt, 2008. 61- Sadi DOURMANE, Abrid n tudert-iw, 2008. 62- Dahbia AMOUR, Tudert s tmedyazt, 2009. 63- TANASLIT, Akli n tayri, 2009. Actes de colloques 01- Actes des journes d'tude sur La connaissance de l'histoire de l'Algrie, mars 1998. 02- Actes des journes d'tude sur L'enseignement de Tamazight, mai 1998. 03- Actes des journes d'tude sur Tamazight dans le systme de la communication, juin 1998. 04- Actes des journes d'tude sur Approche et tude sur l'amazighit, 2001. 05- Actes du colloque sur Le mouvement national et la revendication amazighe, 2002. 06- Actes du colloque international sur Tamazight face aux dfis de la modernit, 2002. 07- Actes des sminaires sur la formation des enseignants de Tamazight et l'enseignement de la langue et de l'histoire amazighe, 2003. 08- Actes des colloques : Identit, langue et Etat -/- La permanence de l'architecture amazighe et l'volution des cits en Algrie, 2003. 09- Actes des stages de perfectionnement pour les enseignants de tamazight, mars 2004. 10- Actes du Colloque : Le passage l'crit des langues et cultures de tradition orale, le cas de Tamazight, 2004. (Voir Timmuzgha N13) 11- Actes du Colloque : La littrature amazighe : de l'oralit l'crit, 2005 (Voir Timmuzgha N14) 12- Actes du Colloque : Tamazight dans les mdias et l'cole : hypofonctionnalit et usages du lexique, 2006 (Voir Timmuzgha N15) 13- Actes du colloque sur Le patrimoine culturel immatriel amazigh, 2006. 14- Actes du colloque sur Le libyco-berbre ou le Tifinagh ; de l'authenticit l'usage pratique, 2007.

Revue Timmuzgha Revue d'tudes amazighes du Haut Commissariat l'Amazighit : N 1, avril 1999, ----- N 19, aot 2008. - N10, octobre 2004, Spcial Mohya, Entretien. - N12, dcembre 2006, Tajmilt i Si Muend U Mend. - N spcial en Tamazight : . N16, janvier 2008. . N17, avril 2008. . N19, aot 2008. Revue Tamazight tura Revue en Tamazight du Haut Commissariat l'Amazighit : N 1, janvier 2009. Autres publications 01- Chafik MOHAMED, Aperu sur trente trois sicles de l'histoire des imazighnes, 1997. 02- Annuaire des associations culturelles amazighes, 2000. 03- Idir El-Watani, L'Algrie libre vivra, 2001. 04- Mohand Oulhadj LACEB, La phonologie gnrative du kabyle : l'emphase et son harmonie. Tome1, Histoire et fondements d'un dbat argumentaire, 2007. 05- Mohand Oulhadj LACEB, La phonologie gnrative du kabyle : l'emphase et son harmonie. Tome2, Analyse et reprsentation phonologique, 2007. 06- Collectif, Mouloud FERAOUN, Evocation, Actes du Colloque, 2008. 07- Catalogue des publications du HCA, 2008. Consultings 01- Kamel BOUAMARA, Nekni d wiyi, 1998. 02- Mouloud FERAOUN, Ussan di tmurt, 1999 (Tasuqelt Kamel BOUAMARA) 03- Nora TIGZIRI - Amar NABTI, Etude sur L'enseignement de la langue amazighe: bilan et perspectives , 2004. 04- Iddir AMARA, Les inscriptions alphabtiques amazighes d'Algrie, 2006. 05- Kemal STITI, Fascicule des inscriptions libyques graves et peintes de la grande Kabylie, 2006. 06- Mohand Akli HADDADOU, Dictionnaire des racines berbres communes, 2006/2007. 07- Abdellah NOUH, Glossaire du vocabulaire commun au Kabyle et au Mozabite, 2006/2007. 08- Sadaq BENDALI, Awfus amaynut n tutlayt tamazit, 2007. 09- M'hammed DJELLAOUI, Tiwsatin timensayin n tesrit taqbaylit, 2007. 10- Kamel BOUAMARA, Amawal n tunuin n tesnukyest, 2007. 11- Moussa IMARAZENE, Manuel de syntaxe berbre, 2007. 12- M'hammed DJELLAOUI, Tiwsatin timensayin n tmedyazt taqbaylit, 2007. 13- Moussa IMARAZENE, Timayin n leqbayel, 2007. 14- Nora BELGASMIA, L'expression crite en tamazight, 2007. 15- Mouloud LOUNAOUCI, Projet de cration dun Centre de terminologie amazighe, TERAMA, 2007.

16- Zahir MEKSEM, Isuraz n usezdi tenmela tarisant n tmazit : Asnekwu d teslet, 2008. 17- Mohammed Brahim SALHI, La tariqa Rahmaniya : De lavnement linsurrection de 1871, 2008. 18- Fakihani TIBERMACINE, Tanast u kajjuf, 2009.

Conception et PAO Ramdane Abdenbi Tous droits rservs

Widen yeban ad -d-arun TAMAZIT TURA, Tasunt s Tmazit

adlisamazigh@yahoo.fr tamazight_tura@yahoo.fr

Achev dimprimer sur les presses de

Imprimerie Brise-marine
Villa N18, Brise-marine, Bordj El-Bahri, Alger Tel : 0771-11-10-18 Fax : 021-86-50-05

You might also like