You are on page 1of 162

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

TAMAZIT TURA

IMEBBER N TESUNT Youcef MERAHI AGRAW N TIRA Hamid BILEK Abdenour HADJ-SAID Said CHEMAKH Samir ARKAM Ramdane ABDENBI URAN DEG WUUN-AGI :

Cherifa BILEK-BENLAMARA, Islam BESSACI, Ramdane ABDENBI, Med Zakaria BENRAMDANE, Djamel HAMRI, Habib-Allah MANSOURI, Inelmaden n tmazit (TO), Ahmed HAMOUM, Linda MAHI, Malek HOUD, Ouiza TIKOBAINI, Zira, Arezki ZERROUKI, Ahcene MARICHE, Boudjema AZIRI, Igli n Tlelli, Koussila ALIK, Mohamed MEDJDOUB, Nadia BENAMAR, Youcef MERAHI, Mohamed GHOBRINI, Anissa MOHAMMEDI

19, avenue Mustapha El-Ouali (ex Debussy) Alger Tl : 021-64-29-10/11 - Fax : 021-63-59-06 B.P. 400, 16070, El Mouradia - Alger

TAGDUDA TAZZAYRIT TAMAGDAYT TAERFANT TASELWIT N TEGDUDA ASQAMU UNNIG N TIMMUZA

TAMAZIT

TURA

tamazi$t tura

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza


Tamazit tura Un 7 / yennayer 2011

ISSN : 1112-9417 Dpt lgal : 4832-2008

Tamazit, imira, tewa kan ad tt-naru ad tt-ner.

aseggas ameggaz

Nessaram-awen

AGBUR
Abane Ramdane, bab n tirrugza akked wawal Amennu n tmeut taqbaylit
Islam BESSACI Cherifa BILEK-BENLAMARA

TAJMILT

11 17

Tarui

ARIS
Mohamed Zakaria BENRAMDANE Ramdane ABDENBI 21 28

La tezzin tennen ef yisekkilen

Au n tirga - 5

TUKKIST
33 45 54

Lezib n yiersiwen - 5 Arranku - 5

Djamel HAMRI

Georges ORWELL - Tasuqelt : Habib-Allah MANSOURI Paulo COELHO - Tasuqelt : Inelmaden n tmazit (TO)

Taxellalt

TULLIST
67 74 78 88

Tayri taeddart Ddayxa - 1

Guy DE MAUPASSANT - Tasuqelt : Ahmed HAMOUM Linda MAHI Malek HOUD Ouiza TIKOBAINI

Taylagt n lwiz - 2

Ali Amrane : Ccna n teqbaylit, mazal lxir er zdat - 1


Zira

TADIWENNIT

99

Amennu azzayri Lid

TAMEDYAZT
111 115 119 122 125 128 131 133 137

Jean AMROUCHE - Tasuqelt : Arezki ZERROUKI Ahcene MARICHE Nizar QABBANI - Tasuqelt : Boudjema AZIRI Igli n Tlelli

Massa yerfan

I Dda Ali Zamoum

Tafsut n ddaw yifer

Ad ili kan di tmurt-iw Dayen ssne

Koussila ALIK

Mohamed MEDJDOUB Nadia BENAMAR Youcef MERAHI - Tasuqelt : Abdenour ABDESSELAM Mohamed GHOBRINI

Abrid n ubrid-iw

Menna amkan-ik lukan ssaa

Miu akked Bau

TAMACAHUT
149

Anissa MOHAMMEDI

TIGEJDIT
ekfa duember yebda yennayer, am yal taggara n useggas, Asqamu Unnig n Timmuza ad iegger ti er deffir i wakken ad ieen ayen yefran, ayen ixuen akked wayen i dmazal ur ad yebdi. Ad d-banen lecal i la t-yettraun, ad tefrez tmuli s ayen ilaqen ad yettwaxdem akked wayen i tyeggunin deg useggas-agi amaynut 2011 : - Aselmed n tmazit simmal er deffir, si 16 lwilayat ideg tt-sselmaden ggrant-d ala 9 lwilayat. 90% n uselmedagi yella di Tizi-Wezzu, Bgayet akked Tubiret... - Ar ass-a mazal la ttcawaren yinemhalen n yierbazen imawlan n yinelmaden ma ban ad lemden warraw-nsen tutlayt tamazit ne ala. Win yeban ad yelmed mmi-s ne yelli-s tutlayt-agi taelnawt, ad as-dceyyen ttesri i wakken ad t-id-yestenyi si tiwant... - Idlisen n tutlayt tmazit ttwarun s tlata lenaf n yisekkilen : talatinit, tifina akked tarabt... - as tserre-d tiliri s tmazit maca tigemmi, idles akked tutlayt mazal-iten kan di cce akked wurar : ur ad d-ffien si lfolklor-nni ideg ten-gren... - Rradyu n Tizi-Wezzu teggugem. Taqbaylit ur ad nesli i teri-s as akken ugar n useggas i ilaq ad d-teneq...

- Amenzu n yennayer ur ad yual d unib am wussan nnien ielnawen. Wigi d kra kan seg wayen i la yettraun Asqamu Unnig n Timmuza deg useggas-agi amaynut ad t-idyesmekti i yimebbren n tsuda i tena temsalt. S lehd akked tebest ara iqabel lexa-agi merra i wakken ad yekkes aebbar iummen tamazit seg wasmi tual d tutlayt taelnawt di tmurt-is. ef waya i yessefk ad d-tezzi tmuli n yimebbren n tmurt lada inelafen terza temsalt, ama n teywalt ama n tterbegga, er lexa-agi i wakken ad d-tban tifrat iwulmen i tutlayt-agi ief eddan acal d lqrun nettat mazal ur tengir ara.

TAJMILT

Abane Ramdane bab n tirrugza akked wawal


Cherifa BILEK-BENLAMARA
Widen yufraren, isekkaren n tegrawliwin ttruun, d widen ur nesi azal i ten-ittelliten zgan llan. Chteaubriand, Mmoires doutre tombe, Un 3.
al aseggas yettual-d wass n umezwaru n wember, ass n usmekti n tazwara n usereq n rad n amnekcam afransi yesrewten di tmurt tugget n lqern. Di temnain n tmurt merra, tettili-d tririt n tejmilt i wid i dyewwin tilleli, Ccuhada i isebblen tirwiin-nsen ef tmurt. Deg uris-a, lwelha terra er yiwen seg yirgazen inuen s tmusnis, win iruen d asfel ef Lezzayer. Yea-d later-is deg umezruy n tegrawla, as akka aas n tkerkas i yezzin fell-as, aas n tecrurin i scudden. Argaz-agi, d Ameras Abane Ramdane i wumi tual tejmilt deg waggur n wember 2010, ilmend n usmekti wis 56 n umulli n rad n Lezzayer imi yekfa uxxam-is s-uqaed, yual d asalay aelnaw n umezruy, yettwaennef di tgemmi taelnawt. Tulya tunibt n uxxam-is tella-d s yiwet tmera i d-tessuddes terkeft n taddart-is, Iezzuzen. eren deg-s yimenaben n Lwilaya n Tizi-Wezu. Argaz yecban Abane Ramdane, yuklal ugar n tejmilin, yuklal tajmilt n yizzayriyen merra imi d leqdic-is s tmuliwin-is timaynutin i

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 11 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

tedda tegrawla tazzayrit yeawen er tlelli n tmurt. Fell-as i dnawec kra n yisallen n umezruy fell-as i d-nawec kra n yisallen ama seg yidlisen akked yinadiyen deg umezruy, ne deg wayen yettwarun fell-as di tesunin akked imisen atg. Deg yiseggasen n 30 akked 40 yella-d umgired gar yikabaren ielnawen izzayriyen ef temsalt n timunent n Lezzayer akked ubrid ara efren mgal amnekcam. Llan wid yettwellihen s amennu aserti, llan wid yumnen ala s ubrid n rad, d win kan ara yessuffen tamurt si ddaw uzaglu afransi. Lan yiseggasen, temlal yiwet terbat i wumi qqaren Tarbat n 22 anida i d-yufrar rray n wid yumnen s rad. Wid yesselan tamsalt-a d wid i wumi qqaren Setta imazrayen : Ben Boulaid, Krim, Bitat, Didouche, Boudiaf akked Ben Mhidi. Astereq n terast tamezwarut yella-d ass n umezwaru n wember ef ttnafa n yi. S txazabiyin akked tmeniwin timezwura, iundiyen n FLN/ALN, sbeggnen i uref azzayri lawan n umennu ef tlelli, wicqa ma iru d asfel wayen akk layen, d lerwa akked wayen nnien, as adaw mai d menwala. D acu kan, tamuli lqayen di temsalt-a tettbeggin-d lexa meqqren di ttawilat s ways ara qablen adaw : war lesla, war tadrimt, war asile di lecal n ra akked useqdec n lesla atg. Abrid yettban am win ur nessufu. Yerna aseggas seld mi yeereq ubar amezwaru, tagrawla teqqim mebla aqerru i tt-yesseluyen. Yal yiwen, ne yal tarbat tetterkil i yiman-is. Tettwargem temlilit n setta yimazrayen-nni tlata wagguren seld asereq n rad, lamena ur d-yelli kra. Fransa tessekter-d iserdasen er Lezzayer, terna-asen-d ttawilat ilaqen. Laun lukan tkemmel akken, talli anida tufeg Lezzayer mgal i ters. Lgirra tesa leqwanen, mai kan d ibeckien akked tmeyanin, ilaq-as uqerru ara tt-yesselun. Di tallit-nni iban-d urgaz ifehmen timsal, win yesan tikta akked tmuli er sdat d winna kan i tewa tegrawla. Tugniwin-agi d tid nettaf ur urgaz yecban Abane Remdane.

- 12 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Anwa-t urgaz-agi ? Abane Ramdane ilul ass n 10 yunyu 1920 di taddart Iazzuzen, lerc n At Yiraten. Yewwi-d agerdas n leqraya deg uswir amezwaru (CEP), ssyin yera di tesnawit Duvernier di Blida, anida d-yewwi BAC di tusnakt. Di tesnawit i yebda yessekcam iman-is di tsertit akked wayen ierrun di tmurt. Yextar ur yettkemmil ara leqraya-s di tesdawit, da yebda lxedma di tiwant tamcarekt (CM) n Chelghoum El-Aid. Ssyin d afella yettaxxer-d, yekcem deg ukabar n MTLD deg useggas n 1947. Abane yettekka daen di tuddsa tabanit n lOS. Yettwakem fellas 5 yiseggasen n lebs di 1950 deg yiwen lebs di Fransa. Qqarend wid i t-yessnen yeqqar aas n yidlisen n tsertit. I wakken ad yesu aayer (le statut ) n umebus aserti, yessawe armi yeqqim i la (grve de la faim), iunza lqut. Yeffe-d si lebs deg useggas n 1955, din din, yura yiwet tsayrut (la proclamation ) yecban tinna n umezwaru n wember. Yettekki daen deg usnulfu n Qassamen, lada d netta i iwellhen er wakken ur ttilin ara deg-s yismawen n yiellaten (les chefs ). D abrid er ugraw Abane yeceb-it wayen ierrun di tallit-nni, ama d amgired yellan gar yikabaren isfezzqen iallen ielnawen ne anebus n kra n yiellaten, tamettant n wiya atg. Annect-a yessawe-it ad ixemmem ad yessali yiwen ugraw deg walba idurar. Abane yeba ad d-ibeggen iswiyen n rad, ad yessebded amennu ef llsas iean, ad yesdukel merra iallen ielnawen, ad yerr tilisa i kra n tumiwin yettwaxedmen mebla asiwes (planification ) di kra n temnain n tmurt, ayen i d-yettawin lemerra i tegrawla. Yeba daen ad yesbedd irgazen izemren i temsalt meqqren yecban tagrawla. ef waya yemsefham netta akked Krim Belkacem i wakken ad yemlil kra n yiellaten, ad yebdu tira n terert ara yesqerdec akked wid ara yilin deg ugraw-nni yualen muca deg umezruy n umaal s umata.

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 13 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Agraw-a d agraw n Soummam, i d-yellan ass n 20 uct 1956 di taddart n Ifri Uzellagen. Aas n tmuliwin timaynutin i d-yeffen seg-s. Ulamma llan wid i d-yewwten deg ugraw-agi, ulac win ara inekren azal n leqdic n Abane, lada ayen yerzan asdukel n tmuliwin yemgaraden i wakken ad zdint ef FLN/ALN. Seld timlilit n Soummam, yezzi er uref s umata, tulawin, ifellaen, isnawiyen, isdawiyen, imsenza... Yeba ad fehmen i wacu d abrid n rad i ilaqen, ad bedden er yidis n FLN/ALN. Agraw n Soummam Ieggalen i d-yusan si tama n umalu, n tlemmast akked usammer n tmurt cqarrwen yiserdasen n umnekcam imi qqimen deg Ifri azal n 20 wussan sqerdicen tierert i d-yettwaheggan i lmendad. D rra, d tifextin, d imenan tarbat er terbat, xas akken tere teswat, Amirouche Ait Hamouda ibedd netta akked wid yellan s idis-is ad iareb ef umkan n ugraw. Ayen i d-yufraren seg ugraw n Soummam Snat tesquma timeqqranin ffent-d seg ugraw-agi : - CNRA, Tirkeft taelnawt n tegrawla tazzayrit. - CCE, Tirkeft n tesmidegt akked tselkemt. Sin yiwellihen daen ufraren-d : annar aserti yezwar annar aserdasi. ef waya imenan n daxel n tmurt zwaren wid yellan berra n tmurt. Yerna-d er waya, asemsiwi aserdasi akked usuddes-ines am ssellum, d tiseddarin akke san azal yiellaten isardasiyen akked uman n trebbuya isseluyen : mesub, asnulfu n trebbuya si tmecuin alamma d timeqqranin, d isellunen (les grades ) seg uundi arlamma d Colonel, er wannect-a, rnu aennef n wid yettekkan di ALN : amjahed, imsebbel akked ufidayi. Deg uric yenan taywalt, amcawar akked yimqeddmen n Fransa, ittueyyen ssyin er zdat ala FLN i yesan azref deg-s. Rrabul n Soummam yesnefsusi ieblan n yimenan yessebgenasen-d iberdan ara awin. Mass Mebrouk Belhocine di yiwet tdiwennit i s-yexdem umis n El khabar ass n 07 tuber 2000, Un 19,

- 14 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

yenna s umata : Tella yiwet tfelsafit tagrawliwt yessufuen seg umumbes akked warwayen. ur-s, icuba Abane am win yettruun asalu, d netta i s-yefkan i tegrawla lmul akked wudem n urkad akked nniam. Rrabul-nni, yefka-d nnefs ajdid i tegrawla yellan niqqal tru ad tefruri, ad tebes, lada segmi ttwaebsen kra n yiellaten sur Fransa mi akken i s-bedlen i tmesrifegt abrid anida yerkeb Ait Ahmed, Khider, Boudiaf, Ben Bella akked Bitat. Abane yella yettnadin ef wayen merra yenan tasertit, tikta-s d tid lqayen, yerna d win ur nestehzay di lecal-is, ur yezmir ad yeqbel ad ilin yimeddukal-is n tegrawla, lada wid i tt-yesseluyen, ad stehzin di kra, segmi qqaren fell-as yewer, yesa lhiba. D ayen ara s-dyawin lemerra s ixf-is. Llan wid i s-yeqqaren iemmel ad yesselu timsal wed-s. Mass Mebrouk Belhocine yenna-d d awezi imi Abane, ma ihedder yeqqar Nekni mai Nekk, yerna d netta i d-yeskecmen aselu n temsal s tejmat, iull aselu n zzuama. Ma d ayen yenan taluft n umyezwer gar tsertit tadaxlit ef tberranit akked umyizwer n yimenan idaxliyen ef yimenan yellan di lberrani, Abane yettwali s tin n leqel, tagrawla ier d-ezzmen yirgazen akked tlawin am tinna yekkren di tmurt-nne, d awezi yiwen ad tt-id-yesselu si berra, ala wid i tt-yettidiren, yettidiren tereg-is akked ccedda-s i izemren i temsalt i tt-yecban. Ulac win izemren ad yidir annect-a ma ur yelli daxel n tmess-is. Abane di lehur-is yettasab imeddukal-is iellaten akken yettasab iman-is :

Aas n tedrimt i nessexer mi nella di berra n tmurt, (CCE imir-nni yella di Tunis ). Ula d yiwen deg-ne ur yettxemmim ad icu, tudert-nne di les Palaces, tikli-nne deg yiaksiyen, ula d tunagtnne tezga, yerna as s ssebba tamecut. Yal ass d imelyan i yettruun, ma d aref yea-t lif am yimezda, amedya n yimezda n Tnes itetten lecic.

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 15 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Nettwali Abane ur yetik iman-is wala wiya, yerna yera amek ttidiren laci di tmurt anda ma llan, yettxemim er wid yenafen akked wid ixuen anida bun ilin. Aas imusnawen n umezruy i yeqqaren Abane yesa tamuli lqayen er temsal, yettwali er zdat mai d win yeceb wass-ines, d win yeceb uzekka-ines d win n uref ideg yettidir. Abane yettwader, yettwana s wufus n yigrawliwen i wumi qqaren atmaten n tegrawla, mebla ccra ass n 21 duember 1957. D win i wumi uran lecyax-is deg uerbaz di timawin-nsen d akken Abane d win yesan tugna iehden, yefan, yennekmalen. Yenna-as Ccix Muend : Nnig wawal d awal.

- 16 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Amennu n tmeut taqbaylit


Islam BESSACI

ameut taqbaylit teef amiq d agejdan di tmetti tazzayrit. Fell-as i yebna uxxam, mebla nettat ur yezmir ara umdan ad yidir, ur yezmir ara ad yawe er lebi-s ne er yiswi-s. Telha-d s leqdic n uxxam akked win n lexla. Tameut taqbaylit d nettat i d llsas, d nettat i d ajgu alemmas n uxxam, mebla nettat axxam ad yeli, ad yedrem akken i s-yenna umedyaz ameqqran n ccna n teqbaylit Slimane Azem :

A taqbaylit A tigejdit A tin ief yebna uxxam.


Ihi ma nmuqel er deffir, ad d-nger tamawt ef wussan ieddan, tameut taqbaylit ur tesi ara azref akken i t-yesa urgaz . Di tmurtnne, izerfan n tmeut ttwareken, ban ad rbun amkan-is di tmurt, ban ad mun ula d later-is. as akken tettwaqer teber, tessusem, as akken yeur wul-is, aas i iebba n uilif, tezwar leqel er zdat akken yeqqar yinzi : Kra n win ietben yettellit taggara. Lbael yeran akked tmeut taqbaylit d ayen ur iqebbel leqel, ula d lmal agugam mi ara d-yas wassen ad yeru wayen akk yeran i tmeut ad d-yehder, ad d-yeneq seg wurrif. Tameut taqbaylit asmi i twala yemme umur-is, rran fell-as ddel, sselin-d fell-as
Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 17 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

lbael ur iqebbel leqel, yeereq-d wul-is seg wurfan, tekker-d mgal lbael, tugi ddel, tugi tuqqna s leqyud, tugi asrusu uqerru, teba ad tezdi lqedd-is, teba ad yekkes wagu i iumm yiij ef wallen-is, teba ad ifak fell-as yi, teba ad tifsus fell-as tekemt akked tudert, teba ad d-banen yizerfan-is am wid n urgaz teba ad yali fell-as wass, teba ad yekkes fell-as la akked fad, teba ad ugen wussan-is ad tecbu tulawin n umaal. Ma yella zik tetteddu eryan, tura yewwe-d wass anda ara teer iman-is, anda ara tels taqendurt, ma yella zik tedda afi, tura yewwe-d lawan anda ara tels tarkasin. Yewwe-d wass anda tameut taqbaylit tecba tulawin iteddun deg ubrid n tneflit, asnerni akked tuin er zdat. Ayagi iban-a-d di tnekkra-nsent er uslali n tdukliwin yettnaen ef yizerfan n tmeut, amedya tiddukla Yessi-s n Fama n Summer, tiddukla n Rachda akked waas nnien. Ihi tameut am tefsut, ma ulac-itt, ur cennun yifrax, ad ggugmen yimedyazen, ur tettili tjeigt ief ara yers ufereu ne tizizwit, ur d-yettecmumu yiij ef tmurt anda tettwaqer. eqqa, mebla tameut, ansi i d-yekka urgaz ? Mena llan wid ara d-yerren, mebla argaz ansi i d-tekka tmeut ?

- 18 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

AVRIS

Tarui
Mohamed zakaria BENRAMDANE

Aekkur aberrani yerren : Mallole externe fracture. Aekkur adaxli yerren : Mallole interne fracture. Aekkur yerren : Apophyse fracture; Mallole fracture. Aekkur yerren n udrar ufud : Mallole tibiale fracture. Aberi yerren : Cte fracture. Abran : Torsion. Abran ucekkab : Torsion du fmur. Acekkab yerren : Fmur fractur. Adrar ufud yerren : Tibia fractur. Aad yerren : Doigt cass. Aar yerren : Pied cass. Afus yerren : Main casse. Agargis aquran : Cartilage dur. Agargis unegmu yerren : Cartilage de croissance cass. Aelluy : Chute. Aelluy ef tayet : Chute sur lpaule. Aelluy ef tdikelt : Chute sur la paume de la main. Aelluy ef ufus : Chute sur la main. Aenjur yerren : Nez cass. Aesmar n wadda yerren : Mandibule fracture. Aesmar ufella yerren : Maxillaire suprieur fractur. Aesmar yerren : Mchoire fracture.

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 21 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Ajebbar : Rebouteur. Ajerri n trui : Ligne de fracture. Ajerri n trui ef yies : Trait de fracture sur los. Ajerri yeffren n trui : Ligne de fracture invisible. Akebur aerfi yerren : Condyle latral fractur (coude). Akebur meiyen yerren : Trochiter fractur. Akebur yerren : Condyle fractur. Altaf : Massage. Altaf n ccama : Massage cicatriciel (doigt). Altaf n trui : Massage de la fracture. Altaf s waman d lemle : Massage avec de leau sale. Altaf s waman yeman : Massage avec de leau chaude. Amder n wail yerren : Clavicule fracture. Amesma : Clou. Amesma aerfi : Clou simple. Amesma n tanimt n tgeltemt : Clou humral. Amesma n udrar ufud : Clou tibial. Amesma s tferrawin : Clou ailettes. Amesma ucekkab : Clou fmoral. Aqejjar yerren : Jambe casse. Aqra : Douleur. Aqra aqehri : Douleur aigu. Aqra irekden : Douleur exquise : douleur vive et localise en un point prcis, telle quon lobserve au cours des fractures. Aqsam : Fracture. Arkad n tlemmast n trui : Stabilit du foyer de fracture. Arkad n trui : Stabilit de la fracture. Asekcem umesma : Introduction du clou. Aselsul yerren : Colonne vertbrale fracture. Aserked n trui : Stabilisation de la fracture. Aweggir yerren : piphyse fracture. Azagur yerren : Dos cass. Azigzaw : Ecchymose. Azzug : Enflure; dme.

- 22 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Ccama n trui : Cal. Ccama n yies : Cal. Ccama taleqqaqt : Cal mou. Ccama tamenzut : Cal primaire. Ccama taqurant : Cal dur. Idis yettwaen : Ct douloureux. Ies ezzifen yerren : Os long fractur. Ies n tewjayt yerren : Zygoma fractur. Ies ugerz yerren : Calcanum fractur. Ies yerren : Os fractur. Iil yerren : Avant-bras cass. Ijelkaen : Tiges de frule (Uffal) quavec lesquelles on fait des attelles (Tufflin) pour un membre cass ou lux. Ilan yerren : Pdicules fracture (vertbre cervicale). Jber : Rebouter. Leqda n ccahed yerren : Phalange de lindex fracture. Leem yerren : Membre cass. Lejbar : Mlange vendu par les colporteurs compos de plusieurs rsines quon emploie pour les fractures. Lemellem : Rebouteur; Expert dans les soins des fractures. Lekka n texlift yerren : Articulation du coude fracture. Lekka yerren : Articulation fracture (coude). Lemmam : Bain thrapeutique. Llesqa : Empltre : Dans le cas de fractures des membres les Kabyles emploient un empltre compos de farine et blanc de luf (Imelli n tmellalt). Lqus n deffir yerren : Arc postrieur fractur (vertbre). Rre : se Casser; tre cass (os, membre). Sslesla yerren : Rachis fractur. Taekkurt tadaxlit yerren : Tubercule interne fractur. Taenqiqt ucekkab yerren : Col du fmur fractur. Taenqiqt yerren n tanimt taberranit : Col radial fractur. Tabaqit uzagur yerren : Sacrum fractur. Taanimt n yies yerren : Diaphyse fracture.

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 23 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Taanimt taberranit yerren : Radius fractur. Taanimt tadaxlit yerren : Cubitus fractur. Taanimt tameqqrant yerren : Tibia fractur. Taanimt tameyant yerren : Pron fractur. Tajbirt : Pltrage (autrefois avec uf, farine.); Pltre (appareil chirurgical). Tajbirt izemen : Pltre serr. Tajbirt n tikli : Pltre de marche (cheville). Tajbirt taerfit : Pltre simple. Tajebbart : Rebouteuse. Takebubt meiyen yerren : Petite tubrosit fracture Talemmast n trui : Foyer de la fracture. Talemrict yerren : Rotule fracture. Taqerit imalen : Bassin oblique. Taqerit yerren : Bassin fractur. Tarui : Fracture. Tarui iezlen n udrar ufud : Fracture isole du tibia. Tarui irekden : Fracture stable. Tarui iekkren : Fracture ferme. Tarui iekkren uqejjar : Fracture ferme de la jambe. Tarui n eggu : Fracture de la fatigue. Tarui n eggu n tbaqit uzagur : Fracture de fatigue du sacrum. Tarui n eggu n tqerit : Fracture de fatigue du bassin. Tarui n eggu n udrar ufud: Fracture de fatigue du tibia. Tarui n eggu ucekkab : Fracture de fatigue du fmur. Tarui n ddaw-yidden : Fracture sous ligamentaire Tarui n gar-yidden : Fracture interligamentaire (mallole externe). Tarui n leqda n ccahed : Fracture de la phalange de lindex. Tarui n lekka : Fracture articulaire (coude). Tarui n lekka n texlift : Fracture de larticulation du coude. Tarui n lqus n deffir : Fracture de larc postrieur (vertbre). Tarui n nnig-yidden : Fracture sus-ligamentaire (mallole externe). Tarui n sslesla : Fracture du rachis. Tarui n tekkurt tadaxlit : Fracture du tubercule interne.

- 24 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Tarui n tenqiqt n tanimt taberranit : Fracture du col radial. Tarui n tenqiqt ucekkab : Fracture du col du fmur. Tarui n tbaqit uzagur : Fracture du sacrum. Tarui n tecfirt n telalt : Fracture de la lame vertbrale. Tarui n texlift : Fracture du coude. Tarui n texlift war aleam : Fracture du coude sans luxation. Tarui n tanimt n yies : Fracture de la diaphyse. Tarui n tanimt taberranit : Fracture du radius. Tarui n tanimt tadaxlit : Fracture du cubitus. Tarui n tanimt tameqqrant : Fracture du tibia. Tarui n tanimt tameyant : Fracture du pron. Tarui n tikli : Fracture de la marche. Tarui n tkebubt meiyen : Fracture de la petite tubrosit (calcanum). Tarui n tlemrict : Fracture de la rotule. Tarui n tqerit : Fracture du bassin. Tarui n tudmet n lekka : Fracture de la facette articulaire (vertbre cervicale). Tarui n tumest : Fracture de la dent. Tarui n twezit : Fracture de la cheville. Tarui n wammas : Fracture lombaire. Tarui n ubran : Fracture spirode; varit de fracture engendre par un mouvement de torsion (Abran), et dont le trait (Ajerri) dcrit une spirale. Tarui n ubran uekkur aberrani : Fracture spirode de la mallole externe. Tarui n udrar ufud : Fracture du tibia. Tarui n umder n wail : Fracture de la clavicule. Tarui n yies : Fracture de los. Tarui n yies ezzifen : Fracture de los long. Tarui n yies n tewjayt : Fracture du zygoma. Tarui n yies ugerz : Fracture du calcanum. Tarui n yiil : Fracture de lavant-bras. Tarui n yilan : Fracture des pdicules (vertbre cervicale)

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 25 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Tarui n yixef n texlift : Fracture de la tte radiale. Tarui n yixef ucekkab : Fracture de la tte fmorale. Tarui s uleam n yixef ucekkab : Fracture avec luxation de la tte fmorale (cotyle). Tarui taerfit : Fracture simple. Tarui uekkur : Fracture de lapophyse; Fracture de la mallole. Tarui uekkur aberrani : Fracture de la mallole externe. Tarui uekkur adaxli : Fracture de la mallole interne. Tarui uekkur n udrar ufud : Fracture de la mallole tibiale. Tarui uberi : Fracture de la cte. Tarui ucekkab : Fracture du fmur. Tarui uad : Fracture du doigt. Tarui uar : Fracture du pied. Tarui ufus : Fracture de la main. Tarui ugargis unegmu : Fracture du cartilage de croissance (coude). Tarui uenjur : Fracture du nez. Tarui uesmar : Fracture de la machoire. Tarui uesmar n wadda : Fracture de la mandibule. Tarui uesmar ufella : Fracture du maxillaire suprieur. Tarui ukebur : Fracture du condyle. Tarui ukebur aerfi : Fracture du condyle latral (coude). Tarui ukebur meiyen : Fracture du trochiter. Tarui uqejjar : Fracture de la jambe. Tarui ur nemmid : Fracture incomplte. Tarui ur nerkid : Fracture instable. Tarui uselsul : Fracture de la colonne vertbrale. Tarui uweggir : Fracture piphysaire. Tarui uzagur : Fracture dorsale. Tarui uzagur d wammas : Fracture dorsolombaire. Tarui yelan: Fracture gurie. Tarui yeldin : Fracture ouverte. Tarui yeldin si berra er daxel : Fracture ouverte de dehors en dedans.

- 26 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Tarui yeldin si daxel er berra : Fracture ouverte de dedans en dehors. Tarui yeldin uqejjar : Fracture ouverte de la jambe. Tarui yemmden : Fracture complte. Tarui yettdawin : Ostoclasie. Tabibt : Rebouteuse spcialise et habile; appele dans le cas les plus graves pour rduire les fractures et mettre les attelles. Tawaract n wudi : Motte de beurre (fracture denfant). Taxlift yerren : Coude fractur. Tewre : Pleur. Ticeqfatin yerren n tenqiqt ucekkab : Fragments fracturs du col fmoral. Ticeqfatin n yies : Fragments osseux. Ticeqfatin n yies yerren : Fragments osseux fracturs. Ticeqfet n yies n tlemrict : Fragment osseux de la rotule. Tiffest : Lin; de cette plante on fait des empltres contre les maux de la tte et les douleurs intercostales. Tiersi n lelaf n yies : Rupture du prioste. Tikli : Marche. Timeriwt : Fracture. Tiri : Fracture. Tismert iqerren : Hanche douloureuse. Tifiin unegmu : Plaques de croissance. Tiwezit yerren : Cheville fracture. Tudmet n lekka yerren : Facette articulaire fracture Tufflin : Attelles. Tufflin n tdikelt : Attelles palmaires. Tufflin tierfiyin : Attelles simples. Tumest yerren : Dent casse. Tullfa : Massage. bib n yisan : Orthopdiste. Uffal : Frule; Ombelle : Avec les tiges de cette plante on fait des attelles (Tufflin) des appareils pour les fractures.

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 27 -

La tezzin tennen... ef yisekkilen !


Ramdane ABDENBI

ees armi d azal, yekker yettazzal. uzan lejdud-nne imazien i d-yean anzi-agi. Ihi, akken i -t-id-nnan ara t-id-nini ula d nekni, ad t-naru daen i wakken ad ier ueug, ad isel uderal, s tmazit ne s tutlayin nnien, ad ren medden merra tidet akked tilawt n tmazit di tmurt-is.

Di tazwara : Uran tutlayt tamazit s yisekkilen n tfina, s widen n tarabt akked widen n tlatinit ahat yal tallit s tira-s ! D acu i d anamek n waya ? Yiwet tririt i usteqsi-agi : nezmer ad tt-naru s yisekkilen n yal agemmay n yal tutlayt di ddunit merra, d aya kan i d anamek-is, ulac ayen nnien. Am nettat am tutlayin nnien, akken nezmer ad naru tarabt s yisekkilen n tlatinit i nezmer ad naru taerkit s yisekkilen n tarabt Maca ayen ilaqen i tutlayt tamazit, ala widen tena temsalt-is ara t-id-yinin imi ala nitni i t-yeran. ettben, nudan, zerwen, ufan, ugar n lqern aya, ala isekkilen n tlatinit i iwulmen i tutlayt tamazit. Wigi i terza temsalt d widen i la tt-yettmeslayen, widen i la tt-yettarun, widen i la tt-ilemmden akked yimusnawen i s-igan llsas. Di taggara, ssawen tmazit er Internet akked wayen yellan
- 28 Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

d amaynut di tault n taywalt ! Akken uzan lejdud-nne i uzan yimusnawen-nne yal yiwen di tallit-is ! Ulayer nual s agemmay akked yisekkilen-is, maca ad d-nini kan belli ur kra mazal tamsalt ur tefri ara. Ar ass-a mazal la sseqdacen kra n yisekkilen ur nelli ara deg ugemmay, amedya n gh, th dh ne z, s c. Wissen ahat ur ssinen ara, ur rin ara ne ur slin ara s Unicode yekksen abel n yisekkilen s tacciwin ne s usenqe (diacritiques ) acal d aseggas aya. I wakken ur d-neqqar daen uzan lejdud-nne imazien (ulamma ttazen dima deg wawal-nsen) mi d-nnan ulac lebb ur nesi akerfa, ad d-nini kan di Internet kullec yella yella kullec i widen ur nebi ara ad urren tamazit. Ssyin akin : Ass-a, awal ara yilin ef tmazit mai ef yisekkilen iss ara tettwaru mai d ayen yefran ief ara yili uskasi ! Yessefk ad yili wawal ef wayen ixuen tamazit, ef wayen ur tesi ara tutlayt-agi taelnawt. Ihi askasi ilaq ad yili ef yizerfan i s-tefka trusi-ines di tmendawt : ula d nettat d tutlayt taelnawt ! Win yeban ad d-yemmeslay ef tmazit ilaq ad yesteqsi ef kra n tawsiwin yettabaen tutlayt taelnawt : Amek armi ulac tamazit, tutlayt tayemmat, deg useggas amezwaru n ulmud amezwaru n yinelmaden lada di tmurt n leqbayel ? Acuer ur tettuettem ara tutlayt-agi taelnawt deg uerbaz n tmurt-is, Lezzayer ? Acuer ur tettaf ara tamazit di tault n taywalt tunibt ? Acuer i tt-mazal kan di cce akked ccna ? Di lfolklor-nni n zik ? Anwa ara inadin ef terigin s tmazit ? Anwa ara yesteqsin ef lacadmie ne ef le haut conseil ideg ara tennerni tutlayt-agi taelnawt ? I lemmer ulac Asqamu Unnig n Timmuza ?! Anwa... ara yemmeslayen ef wayen ur nefri ? Ma d tira... dayen tefra acal aya !

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 29 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Di taggara : Awal yettaba-it leqdic. Awal ur nesi azal tif-it tsusmi. Imira nera belli diddi di tira i yella. D isekkilen ier icudd kullec : am win umi yedda usennan gar yiudan. Mi kksen ugur n tira, ayen nnien yeshel-asen mai i wigi yettmeslayen kan... i wigi yessuturen i yimazien ad asen-d-ssuqlen er tutlayin nnien i wakken ad fehmen tamazit bla ma lemden-tt ! Win yesan takti nnien ilaq ad d-yekcem s annar s tmusni-s akked leqdic-is. Ilaq ad d-yernu ayen yesa ef wayen yellan yakan. Ur yelli wamek ara tebes tikli i wakken ad d-leqen widen yeggran. Mai s wawal aerfi akked rray uzlig iss ttaen yimdanen er zdat. Widen tena temsalt s tidet, nudan ef wayen i ten-ixuen, ufan-t, sqedcen-t... imira ttemsawalen di Internet akked ttawilat imaynuten n NTIC. Ayen yugaren lmut, d asirem ma yella nettu-t. D tagi i d tallit n tmazit, d tagi i d tallit n tlatinit. as ixu wayen i d-iaen tamazit, maca asirem ilaq ad yili akken yella leqdic-nni i -dyessawen s anda nella tura.

- 30 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

TUKKIST

Au n tirga
Djamel HAMRI
Tukkist seg ungal : Au n tirga Aric wis 5

mi-s n Dehbiyya i umi semman Lyas, yebda yettimur, seg ucrured er tikli. Yeli-d deg yifassen n yiwet twacult zeddigen, ikesben lenana seg wakken ur ksiben ara agrud deg twacult-nsen, ef waya i s-fkan ayen akk yewa yettaf-it yeqreb, as akken ur iri aar-is. Maca segmi yebda yettimur, ifehhem tilufa n ddunit, armi d ass amcum ideg innu akked yiwen umeddakel-is deg uerbaz. Seg wakken izad wawal iuyer-it s mmi-s n leram, Lyas yuli-t-id wurrif akked wuru, izegged-as tiyita, issexer-as udem-is. Mi yeel aqcic-nni, yerra-d er uxxam, ur iri d acu ara d-yini seg wayen i slan yimeuen-is, yemma-s i t-id-ittrebbin, testeqsay deg-s deg tmental i t-yesnunan, iban deg wudem-is ibeddel, Lyas ur d-yenni awal amzun iuggen. Yekcem taxxamt-is yerra-d tawwurt deffir-s, yesteqsay deg tidet n yiman-is. Ansi-t ? Wi t-ilan ? Anwa i d baba-s akked yemma-s n tidet ? Tbeddel fell-as ddunit. Yemma-s zdat tewwurt tettawat deg-s i wakken ad s-d-yeldi tawwurt, tettnadi ssebba n zzaf, as nettat tefhem, tera tiyita i t-yuen. Kra n wakud yeldi-d tawwurt, yejme-d akk tabest akken ad yemmager tidet yecban izem bu tuccar, yekcem tamesrit anida i

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 33 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

yufa yemma-s tezen. Imeawen la d-ellin seg wallen-is, yua urs ienne-itt ur-s yenna : - S Rebbi ma ur iyi-d-tenni anwa i d-nekk ? - A mmi anida i d-tesli i lehur-agi ? - Ass-a bi ad re tidet anwa i d nekk ? - Qqim ad k-d-ku tadyant amek tella. Maca, ad yili d sser garane. - Ur d-qqar ara ula d kemm nekk d mmi-s n leram, akken i t-sli ! Tua-d yemma-s ur-s, tebda la s-d-tekku taluft-is seg wasmi i tebda armi d ass-nni. - Ihi a mmi, lhu-d akked turi-k, tanfe i wid yestufan ad heren. Lemmer ad nesmuzgut i yimdanen d acu i la ttmeslayen, atan terwi. Llan wid i wumi ezzif yiles, d tagi i d tafellat-nsen. Maca, mi akka mazal lli, ala lif i ur qebble ara ad d-ya ur-k. Lyas mazal-it yetteririt ad ier tidet-is, isem n baba-s akked yemma-s : - Yella ur-m wayen ara d-itebten d acu-yi ? - Atan lkae-agi ! Deg-s ismawen n yimawlan-ik. Lyas yeddem lkae-nni, yebda yetteqqiq deg-s, yenna i yemma-s, as llan ddren ur nuda fell-asen. Lemmer kesben tasa, amek ara yien ! D kemm i d yemma ulac taye. Mi yeffe, iteddu armi i d-yemlal kra n ugraw deg yiwet tezniqt, zzin yimdanen sserfiqen. Mi yua er din, yufa yiwen umedda i sen-d-yettawin isefra yeqqar s tin usuu : Huccet iman-nwen a wid yesen huccet ! Wissen ma tecfam i wayen ieddan ef lqum yugin ad yecfu Krez sserwet ebban Deg leqq n wid yurez uzaglu Segmi i d-necfa d imenan Taalt tesmendag asafu

- 34 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Huccet iman-nwen a wid yesen huccet ! Ifeiwej yufeg-d seg tmess Ied yezgel-it wuru Wis ma tsuma-tt ad k-teqqes Degmi tarast yera-tt beu er anda i k-tzad i tenqes Deg naddam-ik i k-heggan ussu Huccet iman-nwen a wid yesen huccet ! A bab n wakal ini-d Amek i k-tezgel ccetwa Adfel n ccerq yefsi-d Yergel-a akk tiregwa Ma i ke umi hedre ess-d Berka tuga deg tmeqwa Yerceq-as-d yiwen isu-d : - Kemmel, kemmel ad yerem Rebbi lwaldin-ik. Slet a laci slet ! Huccet iman-nwen a wid yesen huccet ! Amdan ibeddel ssira Yerra tagmat d ibuxen Lebba yerna ccira Deg tmurt i gezzren Rru yeffe i ura Yennejla gar yiqeffafen Huccet iman-nwen a wid yesen huccet ! Buferda yesser-a tigecrar Deg lua nesferkil deg tikli

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 35 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Anda-tt tirrugza i d-yefka udrar Asmi tecel tmess d amqenni Ne deg iq nezga nufrar Mi yekfa ujaji nettefruri Huccet iman-nwen a wid yesen huccet ! Tekker-d taelt s asquccem Afis seg taeyt yeya Tiqeccet ad a-d-treggem Asmi i netthudu lawliyya Ayen nekrez, nesserwet, nexdem an-t at ssyadi lalya Huccet iman-nwen a wid yesen huccet ! Slilwec deg yijufar-ik A bu tderra deg yifassen Tisyar feent leqq-ik Teamae warir gar yisaffen Xemmel tettekle ef yiallen-ik Ad tawe wid i k-yifen Amedda yebes asefru, yeggumma ad t-id-yali lmeneq, yual am tmacint i wumi yekfa lgaz, yesreru wed-s, nera ma ulac adrim ulac ayen ara yeddun, aman gersen deg lebur, ef waya yettrau win ara t-id-irecqen ulac, isu : - Abbuh dayen tekfam ! Ur sbebie ara dagi bael, ahaw zi gret ifassen-nwen er lewub. Yal wa d acu i s-d-yefka. Amedda ikemmel : Huccet iman-nwen a wid yesen huccet ! ri tfehme i rreda

- 36 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Asmi yesseqseq yigenni Idim yeur tamda Yemmzel lgerz a yini Titbirt tettnus i nnda Agerfiw deg waruz ittenni Huccet iman-nwen a wid yesen huccet ! Iewew e a yizem Xas sqermec deg tumas Ameksa seg-k ad yezdem Seg lhiba-k ad yegzem tissas Kra i d-tebni ad yedrem Ad as-d-iiwed lebni seg llsas Huccet iman-nwen a wid yesen huccet ! Tinifift mi ara tettezzi Ad d-teglu yid-s ala aebbar Ur s-qqar tebed tizi S yiwen wass ad yerbe uear Ma d wid i wumi texreb tuzi Di tewzel ad yerr aar Huccet iman-nwen a wid yesen huccet ! Kker fell-ak tekfi Lfuci-k iedded yerka Tuale am yinze n lxi Deg tissegnit n tuccerka Xemmel tebnu li Ad tesuremte yis-s taferka Huccet iman-nwen a wid yesen huccet !

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 37 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Lyas yeffe-it akk wurrif-nni, yettu ayen ideg yella, yual-d s axxam issuter ssma seg yemma-s. Racid mi yufa tin ideg ara yesdukel tudert-is, yerta aas walla-is seg win d wa, yeffe-d axxam, iteddu armi i d-iuni usawal-is d nettat melba ccek, yuki-d wul-is izad deg tyita, mi yerra awal, msefhamen ad mlilen er yiri n leber ad kksen ef wulawen-nsen ikkecbubren am uyeddid-nni ief yewwet ugris. Deg umiq mi mlalen, Racid iennec-d Wahiba ur-s amzun aseggas ur mmeren. Wahiba tella tesseta imi mai wed-sen i llan. Udem-is ibeddel er tezwe, ma d Racid yettu akk anida yella, qqimen ef rrmel, iarren-nsen deg waman ekkun s tesa akked unecra. Yeneq Racid ur-s : - Ad kem-steqsi ef twacult-im, ayen ur iyi-d-teki ara ef yemma-m ne ma tesi atmaten ? - Ih a Racid mai d ayen ara d-ku deg yiwen wass, maca ulac ailif ad k-d-awi taluft-iw qessien. Dehbiyya tekku tettru imi tesa reba watmaten-is akked yemma-s i nan yirebraben deg yiwen yi. Racid yenna : - Tzemre ad iyi-d-teku amek tera taluft-agi, as ri d ler-im ara snedfe, maca bi ad issine ayan yellan deg-m. - D acu ara k-d-ku ef yi aberkan ! Yiwet tmeddit n wass deg tegrest, tallest tebda tzeddel ef yixxamen, degmi aggur yeeb deffir tagut berriken, tajmet la txellu, imdanen la ttensaren yiwen yiwen er txejatin-nsen medlen-d tiwura s wayen yellan deg lehdnsen. tugdi tesberber ef taswin. Tasusmi teneq-d seg yilmawen. Yemma teef-iyi deg yirebbi-s tezzuzun deg-i tectedduy, as meqqre cwi, maca imi d nekk i d tamaut zize, uqbel ad iyitettel deg yiwen uceid n tau i tezen aemmi terra-yi er umere tetthuzzu-yi, maca ies iunza-yi. Tasusmi tcudd imi-w, kecme deg tirga i d-tessawe yemma s ut-is ninen akked ucewwiq i nnume deg yal ass tcennu-yi-t-id. Dduqse-d, sli i uslemec yetta-d. Ian yeqqnen er tewwurt ssusmen ne bitta mmuten ne d nekk i yettargun. Ala ! Sli i yemma terra-d nnehta, ulfa aksum-iw iccarrew, imiren fehme d acu ara irun.

- 38 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Asuu yebrare s yiwen ut, Llah akbar ! Llah akbar ! er yidis n uxxam-nne, feze i winna i irefden ut-nni, isu s wayen yellan deg ugerjum-is yenna : nna a yemma ! Yennegzam ut-is. Yemma tekker-d tejleq-iyi-d seg umere, tenne-iyi deg yiwen uceid, tger-iyi daxel n uiu n lkanun issuffuen abbu maca iiden deg-s nsan. Mazal i d-tekkis ifassen-is seg-i, tawwurt terred deffir-s. Yekcem-d urebrab yesreru s tesa n ustehzi, ajenwi deg ufus-is ineggi d idammen. Yemma tewhem amek ara texdem as mazal tabest deg-s. Maca akud yea-tt, temme ef gma akked ultma i ierqen deg yies yelen am yisulas deg tesga, maca arebrab yemme fell-as am ufalku, ajenwi yesercew deg yisan n temgert-is. Uqbel ad d-yeffe wawal seg yimmi-s, tenna : - Wekkle-awen Rebbi ! Wekkle-awen Rebbi ! Wekkle Qemmen ut-is, tennegzam tasa. Racid yegzem-as-d awal : - D ayen d ayen ! Ur d-ttkemmil ara ! Tasa-w leqqaqet. - D ke i yeban ad tere akk ayen yellan deg-i. Tkemmel awal-is, am wakken d asufe i d-tessufu ayen i ttiqeren. - ri d acu i yeran, atmaten-iw lmeneq ur ten-id-yuli, arebrabnni izellu ittsuu : uat ! uat ! Kra n wakud yekcem-d waye ssekren igedrez deg uxxam, ayen yellan rran-t-id er terert. Ffen tasusmi tebda tettrusu-d, maca imeuen-iw zzenzunen s lewat n yimezliyen, taddart amzun ur tt-yezdi yiwen, lefjer issalay deg lexyu n tafat. Seg ut-nni i tsu yemma acuddu yefsi seg lehd n lerara akked yiraggen i yi-d-yulin li-d er yiiden. Seg-s mi ffen bdi ttenunufe ttsuu : A yemma ! A yemma ! A yemma ! Jebde-tt-id seg yiil-is. Maca nettat teffe i ddunit. Uli ef yidmaren-is yeuren d idammen bdi tee deg uyefki i as-dyeqqimen, armi i yi-yewwi yies ef yidmaren n yemma yelen i lebda. ulfa deg yifassen la yi-d-jebbden, dduqqse-d ttsuu a yemma a yemma, maca ufi-d iman-iw gar yifassen n yiallen n laman. Wwin-iyi er sbiar, ur ri ayen yeran, qqime-d er baba yellan ass-nni d axeddam wamma atan ula d netta tegla yis-s tbuciant akked gma yellan deg uerbaz anida yettnusu.

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 39 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Igzem-as Racid awal : - I gma-m anida-t ? Bi ad t-issine. Wahiba tecmume tdewwer aqerru-s tenna : - Ula d netta tegla yis-s taluft. Tkemmel awal-is ef gma-s, i iil Racid mazal-it idder tenna : Yiwen wass sli ihedder i baba, ala ttar ara d-yerr i yebun yili. Baba yettna yid-s yeqqar-as : Amek ara true ula d ke, berka deg wid yemmezlen d isefla ef lela n wid i iekmen, neya a mmi seg yidammen. Ulac kra n lfayda ma teni win i -yenan. D lehd i trennu wid i d-yessekren ccwal deg tmurt-ne. Suref-asen yella Rebbi ad ten-iaseb, gma ur yesmuzgut i wawal n baba, iru am win i wumi qqnent wallen. Yekker amek ara yexdem ! Yea tamart, taqendurt, yebda taallit, yerra iman-is am nutni. Baba yeba ad ine iman-is seg wakken i t-id-ttwalin medden, as iallen n laman yal ass d aceyye ur-s. Ihi, yerra er tegi din i yufa wid i t-icuban. Maca netta lewhi-s iru er ttar mai d ayen nnien i tyewwin. Din yiwen ur yeri amek tera yid-s, armi d asmi i -t-id wwin lesker d lmeyyet akken ad t-neqel ma d netta. Ufan-t deg lexla yemmut. Aksum-is yebda la ifessi. Baba ia-it, d tasa-s. S tama nnien, iru am win yertaen seg yimeslayen n medden i qqaren : mmi-s n leflani d arebrab. Taye ur ismuzget ara i wawal n baba-s. - S tidet win ur nesmuzgut i wawal n win i t-yifen deg tamment ieffen. - Akka i tella taluft-iw, maca deg tegrayt-agi, mlale yiwen seg wid i t-yessnen deg umada seg wid umi tsemme ddula, yeka-yi-d fellas yenna-k : Mi n-yeffe er umada s wudem yesan, maca netta yella wayen yeffren deffir-s. Yeqqim yid-ne sin wagguren, d win yeran ddin akken iwulem. Maca nekk beddle idis er tama nnien. Mi yi-d-yewwe lexbar leflani yena azal n tlatin lexwan, ayen akk yellan din uqbel ad t-tur terat i isxedmen er daxel, yual yemmut. S tidet yewwe lebi-s, yerra-d ttar ief yeggul. as iegger tarwit-is, attan taluft-iw a Racid ur iyi-d-yeqqim yiwen er

- 40 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

yidis-iw ala baba, deg sin i nettna akked ddunit armi i d-yewwe wass-a, tura aql-i gar yifassen-ik. - Isaffen-nne mlalen er leber n tudert, ass-a ad nemmuqel er zdat, ayen ifuten ifut, ulac kra n wayen ara d-nawi seg-s. Yemsefham Racid akked wahiba ef rrwa er uxxam-nsen akken ad yessuter afus-is seg baba-s. Wahiba tabugaut, iecqen deg Racid asmi iru netta d temart-a tettcetki ef temsalt-is, maca allen yuen ef wul n Racid, yerra-tt tneeq s ih fiel lebi. Tered tea, Racid ihegga-d akk ayen ilaqen akked wayen ara yerren tamart-nni ad tefre yid-s. Tamera tekka seba wussan akked seba wuan, yal lxir yesmar-it-id ideg llan wid akk i s-yettilin akked wid yettilin i temart. Bdan wussan teddun, Racid akked Wahiba zdin am yiudan n wufus, Racid yufa ass-a s tidet tella tayri ur-s, iwala-tt, iulfa-as, tkemmel-asen ayen yeuren ilem n temart yettwalin Racid am mmi-s yefkan tafat am waggur deg lber-is. Lfer n temart ur idum ara aas, as akken terta aas s umwanes n Racid i s-yeuren amkan yexlan. D ayen ur tumin ara, amzun deg targit i tella, maca tamart tewwi abrid ur nesi tualin, tea-d deffir-s sin yitbiren akked yilem ur ufin anwa ara t-iemren. as ur teri mmi-s ne yelli-s n Racid, maca tumen s wayen i s-yuran, Racid ahat iumm-as leru akked ccwami n ddunit, tbeddel-as tmuli er tudert yualen zdat-s d lam, deg yimi-s d ilili, maca lxir yexdem ur yendim deg-s, yual-as-d d ayen ur yeri. eddan sin wagguren ef lmut n temart. Terna teqcict er Racid akked Wahiba umi semman anan, terna-d tafat i lber-nni. Racid tbeddel tmuli-s er ddunit, imi yella seg wid yuysen seg-s, mi stessewa tisemmamin. Tura d win iferen aas, yal tallit tekseb taggara, d ayen yelhan ne d ayen n diri. Dehbiyya tual d taeggalt deg twacult n urgaz-nni i s-yefkan akk ayen yellan zdat-s, ula si tama-s terra akk lmil-is er lehna n twacult yebnan ef tegmat. Argaz-nni seg wakken yera Dehbiyya d tin i dyesan deg wudem-is, d tin yefkan aas seg lehd-is i tarwa-s i dyemin am yiwzan, yerra ur-s s wudem yecmumen yessuter afusis i zzwa akken ad ikemmel i lfer i d-tebna Dehbiyya.

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 41 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Mlalen deg sin akken ad kemmlen lehna i ten-yesduklen nutni akked ilas akked Farida ur nufi amek ara d-beggnen lfer-nsen ef temlilit-nni, tin i ten-yernan d arrazen i sen-d yu baba-tsen ass n tmera. Dehbiyya tedder akked sin yifrax akked baba-tsen deg talwit, armi d asmi yennu ilas akked mmi-s n tidet i n-tea deg sbiar, wagi d Lyas, anida i ten-yessawe wakud ad myewwaten s leqse. ilas iuza-t Lyas s tyita i t-yerran ad yekcem sbiar. Dehbiyya yuli-tt-id wurrif aberkan, tru d tazzla er umkan anda i temmeslay ayen akk ur tessin zdat Lyas. Maca nettat ur teri-ara adaw n mmi-s d mmi-s n tidet, terna teggul ad ixelle ayen yexdem anda i tessawe taluft er tedemt, zdat uqerru n tedemt bedden akken ad asen-isel, wa ad yefru gar-asen. Bdan ssawalen-d i yismawen. Mi d-wwen er yisem n Lyas, Dehbiyya teskaddeb imeuen-is ef wayen i tesla, d isem n mmi-s n tidet i d-bedren, teli tebbena deg terert n tedemt. Wid yellan wehmen deg wayen yeran. D acu yuen tamexluqt-agi ! Ddmen-tt er sbiar. Mi d-tuki nettat s usuu ef mmi-s umi cudden ifassen, amek ara tqabel tidet. anan simmal tettimur simmal tettzad deg uswir, armi i d-tufa iman-is deg tesdawit, anda i tufa yal tamsalt tbeddel fell-as. Tebda-tt tannumi segmi i d-temlal aas n wudmawen n yimeddukal i tga am watmaten-is. Deg wussan teddun, anan terra lmil i wul-is er yiwen i tettaf yal tikkelt. Seg wakken yu usafu n tayri, ula i tferqe deg yiudan n ufus. Yal ass nutni akken deg turi akked unadi n tussna. Ameddakel-is d win yettewten s tyita ur nezmir yiwen ad ten-yefreq. Yufa lenana i s-yettwakksen s yemma-s irewlen tea-t netta d aleqqaq. anan, d tin ikesben tismin aas ef uqrib n wul-is, tettasem ula seg wau ma iedda-d, armi d ass ideg yennu akked urfiq-is anida yekcem er sbiar, nettat ur tettixir seg yidisan-is, akken ad iulfu s yidisan-is uren, wama s tin iemmel, maca ur teffir kra ef baba-s Racid, deg yilemi-nni i teer ddunit ur nufi amwanes er yidisan-is. Baba-s n anan yerna-as afud ef tikci n tezmert-is i umeddakel-is, seg wakken netta ijerreb lif akked tlufa n ddunit ieddan fell-as. Tademt tkemmel deg lekem n tedyant n Lyas, maca Dehbiyya

- 42 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

tbedd tewhem, terra s tazzla er Lyas anda t-id-tennec ur-s tettru, imeawen ellin-d am wasif, nettat tessutur seg-s ssma, teqqar-as d nekk i d yemma-k, d nekk i k-yean deg yir tagnit, ur yelli deg lebi-w, ma bi ad ddre tudert n tuzzma akked ulummu deg yiman-iw. Ayen yellan deg tedemt yettru, ula i tebre deg tegnit am tinna. Lyas yewhem d acu akka i d-yelin fell-as. Tezzi yis-s ddunit seg wayen slan yimeuen-is akked wayen rant wallen-is yeneq : - Anida telli akk akud-agi ur d-testeqsa fell-i, ne amzun d arejjaq ineen deg ucei-im tezwi-t true. Netta yemmerme d imeawen. Dehbiyya teli deg yirebbi-s tettru, tettawat deg-s akken ad as-isemme, tenna : - Ur yelli deg lebi-w a mmi, maca yewwe-d wakud akken ad tettu ayen ifuten. D lawan ad nezzi s wudem amaynut i ddunit n uzekka. Tademt terfed tiimit ef wudem n Lyas, tsemme yemma-s deg wayen yeran, zzin d abrid er uxxam, yal wa d acu iekku i waye. Wa yettak leqq i yiman-is. Maca, temlal tasa akked wayen turew. Yefrari wass, yuli-d yiij. anan teef abrid er umeddakel-is Lyas i til mazal-it deg lebs, mi tufa isalen fell-as tefer lerra-s s axxam n Dehbiyya. Mi tekcem tufa Lyas akked yemma-s er yidis, tsellem fell-asen. Mi s-yenna Lyas i yemma-s anan d ul-is d yifer-is, tella er yidis-is di yal ma ara yewi kra. Asirem-is d asdukel-nsen deg yiwen uxxam, ad ddren wa er yidis n wa. Dehbiyya tesdukel-itenid ur-s, tessaram-asen tudert zeddigen akked tafat ur nxetti i lebda. Imeawen ellin-as-d seg lfer. Tettezzem deg yiman-is ef wussan ideg i d-yekker Lyas nettat tebed fell-as, ur s-tefki lenana n tyemmat. ilas yekcem-d er uxxam, yewhem deg wayen i errent wallen-is, amek i d-yusa win ukud yennu yufa-t er yidis n Dehbiyya, d yiwet teqcict izaden deg ccbaa, tezwar Dehbiyya teneq : - ilas, wagi d Lyas d mmi ief i k-d-ki mi t-in-i, yusa-d ad yessuter ssma seg-k.

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 43 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

ilas yewhem d acu ara yexdem. Yerra-d ur-s Lyas ienne-it-id ur-s yessuter-as ssma. Msemmaen degmi wa yerna i waye, wa yewa tagmat i waye. Tlul-d tegmat gar-asen amzun d atmaten, ilas ikemmel tauri-s, yual d axeddam. Ultma-s, tettkemmil tauri. Ma d Lyas yeef amiq deg lxedma n ttjara. Seg wakken d amdan ayen ixeddmen s tezdeg, medden akk emmlen-t, heddren fell-as ayen yelhan. ef waya, tilemiyin merra ttazzalent deffir-s akken ad t-kesbent. Maca netta, yekseb yiwen wul yefka-t i anan umi yessuter afus-is seg baba-s Racid, i iqeblen fiel tunna deg wawal. as Racid akked Dehbiyya ur rin ad d-yas wass ad mlilen deg lfer n tarwa-nsen, deg tmera ideg i d-eren seg yal amkan. Dehbiyya teef-itt tawla, teli s lqedd mi tera Racid mazal-it yedder, d netta i d baba-s n tmeut n mmi-s.

- 44 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Lezib n yiersiwen
Georges ORWELL
La ferme des animaux Tasuqelt : Habib-Allah MANSOURI Tukkist seg ungal : Lezib n yiersiwen Aric wis 5

agrest teel, yernu Lubie simmal tteddayen wussan, simmal trennu deg ttnefcic-ines. Yal taebit tettawe-d d taneggarut er uxeddim, tettafd dima tisebbiwin belli ur tekkir ara zik, tecektay seg lewje s sser, maca as akken ulac win i itetten am nettat. ef ssebba tamecut ad te axeddim-is, ad tru srid er usarij akken ad twali iman-is deg ticci n waman am tungift. Maca yuzzel fell-as wawal yesefqaen. Yiwen wass mi tella tleu deg umra, taea-ines deg yigenni, tettarra ife, tejbed-itt Douce wed-s : - Lubie, ilaq ad mmeslaye yid-m yerna mai d aqeer. Taebitagi wala-kem-id zdat zzerb i iferqen Foxwood akked Lezib n Yiersiwen. Yiwen seg yifellaen n Mass Pilkington ibedd deg tama nnien. Yernu lli kan din ur lli ara bid... yezmer lal maca ur ri ara wala la m-ihedder yernu la m-yeslufuy taxenfuct-im. Acu i d anamek n waya Lubie ? Lubie tebda tekkat lqaa s lewafer-ines, tettezzi ef yiman-is, da tenna-as : - Xai ! Ur mmeslaye ara yid-s ! Ur iyi-yeslufuy ara ! D tikerkas !
Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 45 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- Lubie muqqel-iyi-d mli er wallen-iw. ahed-iyi belli ur amyeslufuy ara taxenfuct-im. - D tikerkas ! I tawed Lubie, maca ur teawe ara ad tqabel tamuli n Douce, ssyin tuzzel d aqlaqal, terwel. Imiren kan tru-as-d i Douce yiwet tekti. Mebla ma temmeslay i walba, tru er umkan anda tettili Lubie, tebda la tettaqlab alim s lewafer-is : Ddaw n wussu teffer lula tamecut n tejurin n ssker akked waas n tawacin i wumi mxallafen initen. Kra wussan umbad, ulac win iwalan Lubie, ulac win yeran sani tru. Kra ledwar eddan, ulac win yeslan s lexbar-is. Sakin itbiren wwin-d lexbar amaynut, nnan-d belli walan-tt deg tama nnien n Willingdon la tjebbed deg yiwet tcari yettwaseben s uzegga akked uberkan yellan zdat tberna. Yiwen umdan d azuran, d azegga, yettbin-d amzun d netta i d bab n lkabari, la s-yeslufuy taxenfuct-is, yettak-as daen tijurin n ssker. Lubie, ass-nni teqqen taawact. Tban-d tennecra, am wakken i d-nnan yitbiren. Seg wass-nni iersiwen irkelli ttun Lubie. Deg waggur n yennayer, tekcem yiwet tsemhuyt i iweren. Asemmi yessegras idammen, lqaa teqqur am wuzzal, axeddim deg tferkiwin akked tebirin yual d awezi. Aas n temliliyin rant-d daxel umesbel, ilfan lhan-d kan s uheggi n uawas n tsemhuyt i d-iteddun. Mtafaqen irkelli belli ulac win i yifen ilfan deg tierci, ef waya d nitni ara ixemmemen ef temsalin icudden er tsertit n lezib, maca yal tatast ad teddi ef udar, yernu ilaq ad tawi tegti n tuac. Tarrayt-agi d rray yelhan amer ulac amjadel gar Tkuret n Udfel akked Napolon, maca yal asentel ifreq-iten. Ma yella yiwen deg-sen yessumer ad zeren timin, waye ad yessumer ad zeren taekkunt. Ne ma iwala yiwen deg-sen belli yiwet tferka telha i lekremb, waye ad d-yini telha i lleft. Yal yiwen yesa imual-ines, d tagi i d ssebba i yean ad yekker leya akked ccwal deg umjadel. Deg yinejmuen, Takuret n Udfel irebbe dima s lfel n yinawen-is igerrzen, maca as akken d Napolon i izemren ad yejme asilel n yiersiwen seg snat tamiwin. Deg tama n yikraren

- 46 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

i d-yesmures mli. Deg taggara-agi, bdan la sbebien tawinest tagrawliwt : At ukku n yiarren, ih ! At sin n yiarren, ala ! ama tella ssebba ne ulac, yernu acal n tikwal ebsen ameslay deg unejmu akka. Walan daen belli emmlen ad cnun tasetna (refrain)-nsen mi ara yemu Takuret n Udfel deg umeslay. Wagi yera mli kra n wuunen n yiwet tesunt yenan lumur n usefrek n lezib akked tkessawt i yufa deg yiwen seg yixxamen n lezib, yernu yual yeur s yisenfaren imaynuten i useqed n lezib. Mi ara d-yemeslay ef terrayin i ilaq ad sxedmen i wakken ad jemen ui ne amek ara ssekwen iftisen, ihedder-d am umusnaw. Iheggad yiwen uzenzi yemcebbak irkelli : ssya er zdat, iersiwen ad sersen tuffa-nsen deg tferkiwin yal ass deg yiwen n umkan yemxallafen i wakken ad reben amesni. Napolon ur d-yefki ula d yiwen usenfar, yeqqar-d kan belli isenfaren n Tkuret n Udfel ad ffungen. Yettbin-d am wakken yettrau ad d-tas nnuba-s. Maca imennuen akked umjadel eddan akken i ledd-nsen asmi dmmeslayen ef tsirt n wau. Takuret n Udfel yessefqed yiwet tiilt i iqublen lezib, d amkan-agi i iwala ilaq i lebni n tsirt n wau. Tisirt-agi ma nerna-as ameslal n tsafut, lezib ad yesu tasafut. S wakka nezmer ad newwer addaynin, amesbel akked umkan anda ttidiren yilfan, am wakken nezmer ad ten-nessizel deg tegrest. Tisirt-agi tezmer daen ad tesselu acaqur-alim, tamacint ara igezmen lleft, tamencart, am wakken yis-s ad nizmir ad neeg s ubrid n tmacinin. Iersiwen werin slan s yismawen n tmacinin-agi (acku lezib-agi aqbur yesa kan allalen iqdimen). Iersiwen wehmen mi slan i Tkuret n Udfel ibedder-d timacinin timakanin ara ixedmen ccel deg umkan-nsen, nitni deg lweqt-nni ad ksen alamma wan ne ad tt-rren kan i leqraya akked lehdur gar-asen. Deg kra n ledwar, Takuret n Udfel yekfa iuwas-ines. Aric ameqqran n tenqiin titwiliyin yewwi-tent-id seg kra n yidlisen i yekseb zik Mass Jones : yiwen n udlisufus n win yesnunnucen, waye n ubennay akked yiwet temsirt ef tsafat i wid yebdan leqraya-nsen. Yerra tanarit-ines deg yiwen umkan anacca. Agens

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 47 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

n tnarit-agi yelha i win yeban ad yefser iawasen ef tmurt. Yettamay acal n sswaye deg umkan-agi, aru iress ef yidlisen akken ad qqimen ldin, abruy n unegmirs deg uqejjar-is, yettawi yettara, yettderrir ijerrien yernu seg lweqt er waye ad yesgermed deg tumert. Iuwas ttemyecbaken armi d-ualen d aemmur n yisegra akked tecrafin i iummen azgen n wagens. Iersiwen nnien ur fhimen tigert, qqimen kan ttwalin deg Tkuret n Udfel, wehmen deg-s. Ma ulac irkelli, ttasen-d yiwet tikkelt deg wass akken ad t-walin mi yessunu, ula d tiyuza akked yibrak, i itezzin ef yijerrien n unegmirs, ttilin. ala Napolon i iezlen iman-is. Asmi d-wwin awal ef tsirt n wau, ibedd mgal n usenfar-agi. as akken, iru-d yiwen wass akken ad d-imuqel iuwas. S tikli-ines taayant, yebda ileu deg texxamt, imuqel yal tenqi icudden er yiuwas s leqel, sakin yesra-iten yiwet tikkelt ne snat. Kra n lweqt umbed yebda la yettmuqqul axeddim-nni s yir tamuli, imiren kan atan yerfed taqejjirt-is, mebla ma yeea, ibecc kullci. Sakin yeffe mebla ma yerna-d awal. Tamsalt n tsirt n wau teba lezib ef sin. Takuret n Udfel ur yenkir ara belli lebni-ines mai d tigawt isehlen. Ilaq-asen ira akken ad bnun iraben, ilaq ad xedmen afriwen n tsirt, sakin ilaq ad debbren ameslal n tsafut akked yiguta. (Amek ? Ulac win i izemren ad d-yaf tiririt.) as akken yeqqar-asen dima belli axeddim ad yekfu deg yiwen useggas. Sakin yenna-asen belli asenqes n yixeddamen ad ye iersiwen ad xedmen ala kra wussan deg ddurt. Napolon seg tama-s yettmuqul tamsalt akken nnien, yeqqar-asen belli lweqt-agi d win n tmerna n ufares n wui. egret lweqtnwen, i d-yenna, deg lebni n tsirt n wau, ad temmtem irkelli seg la. Iersiwen ban iman-nsen ef sin lefuf imenzaen, yal yiwen yetteggi s ttewaya-ines, ef amezwaru : Fernet Takuret n Udfel d ddurt n kra wussan ! wis sin : Fernet Napolon akked d lmedwed yeuren ! ala Benjamin ur yettekkan ula er yiwen seg sin n lefuf. Yugi ad yamen s tmerni n wui, am wakken yugi ad yamen s zzyada n lweqt n ustefu. Tisirt n wau ne mai d tisirt n wau, tudert ad tkemmel am zik, ala uguren.

- 48 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Ugar n umjadel akked yimenan ef tsirt n wau, yella-d ugur nnien i icudden er temsalt n uuddu akked uqare n lezib. Bdan ttfiqin belli as akken rnan imdanen deg yimeni n Umebel, wigini zemren ad d-ualen tikkelt nnien, yernu ewlen mli akken ad rren Mass Jones ef uqerru n lezib. Wagini irkelli acku asali n teri-nsen yu akk lexlawi, dayen yean iersiwen n lezayeb ad ualen d imanunen. Am wakken uen tannumi, Takuret n Udfel d Napolon myikasen. ef wawal n Napolon, iersiwen n lezib ilaq ad debbren imrigen, yernu ilaq ad lemden amek ara ten-sxedmen. ef tutlayt n Tkuret n Udfel, ilaq ad aznen er tmura iqerben itbiren akken ad ssutren deg yiersiwen n lezayeb nnien ad ssekren tagrawla. Amezwaru yeqqar-asen dima ma yella iersiwen n lezib ur awen ara ad arben ef yiman-nsen d aqarur i ten-yettraun. Wis sin yeqqar-asen tinekriwin ara yerun deg yal tama ad ssettunt acengu deg yiswi-ines : taslekt n lezib. Iersiwen slan i Napolon, sakin i Tkuret n Udfel, maca ur rin ara i wumi ara d-fken leqq. Deg tilawt teddun dima akked win ara yemmeslayen d aneggaru. Yewwe-d wass anda iuwas n Tkuret n Udfel weden. Deg tejmat yeran ass n acer amefir, seddan tamsalt i udar : ad nebdu lebni n tsirt n wau ne ala ? Akken kan i d-nnejmaen yiersiwen, yekker-d Takuret n Udfel ad yemmeslay, as akken ikraren gezmen-as inaw-ines s usbebe-nsen, yefka-d ifukal yettuddun ef lebni n tsirt n wau. Sakin yekker-d Napolon. Tisirt n wau, i d-yenna s leqel, d nngaf d timmuhbelt. Yessuter-d deg-sen ad bedden mgal usenfar-agi. Mi yekfa awal-is, yual s amkan-is, yeqqim. Yemmeslay-d kan azal n uzgen n ddqiqa, mebla ma yenerwa ma yella slan-as-d ne xai. Imiren kan ibedd Takuret n Udfel akken ad yemmeslay. Akken kan yesgugem akraren yebdan asbebe, iserre-as i yiwen usarag yeuren d ifukal yettuddun ef tekti n lebni n tsirt n wau. Ar tura mazal-iten ban ef sin. Maca iersiwen teeb-asen mli tikuysa n Tkuret n Udfel i yessexdamen awalen ilaqen akken ad yessune unu n Lezib n Yiersiwen n uzekka. Dayen tekfa lxedma n lbexs, dayen yekfa

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 49 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

ukennu ddaw n uzaglu ! Takuret n Udfel yeldi tiwwura i usugenines, tura ur yettmeslay ara kan ef ucaqur-alim akked tmacinin i igezzmen lleft, tura la yettcekkir deg tsafut. Timacinin ara sxedmen deg lezib, am tin ara ikerzen, tin ara imegren, ad ualent ad leunt s tsafut. Nnig waya, ad skecmen er umebel tafat, amsezel, aman yeman akked yisemmaen. Mi d-yual s amkan-is, iban-d amek ara yekfu unejmu. Imiren kan ibedd Napolon, imuqel Takuret n Udfel s yir tamuli, sakin iserre-as-d i yiwen unaze uziq werin slan-as. Imiren kan slan i useglef yessewacen deg berra, sinakin kecmen-d er umkan unejmu ta yiqjan imeqqranen qqnen izurar ittwaxedmen s uir. Mmen-d ef Tkuret n Udfel, cwi kan ad teen. Ddqiqa umbad, atan yezger tawwurt, iqjan deffir-is. Iersiwen qquren, wehmen, xelen, ula yiwen deg-sen ur yezmir ad d-yerr awal, uzzlen irkelli er tewwurt akken ad walin aqaqer. Takuret n Udfel yerwel, yeef abrid n tkessawt. Yuzzel am yilef, iqjan la t-afaren. Kan akka armi t-walan yecce, ilen irkelli dayen an-t yiqjan. Imiren kan yekker-d, yeqed iman-is, ikemmel tazzla. Iqjan qrib ad t-qeen, yiwen deg-sen, uglan-is ttbinen-d, qrib ad yeiwe ad ikerrec taea, maca yerwel-as. Sakin Takuret n Udfel yederdeb deg yiwet tiuct yellan deg erb, seg wass-nni ulac win i t-iwalan. I tsusmi, qquren seg tugdi, iersiwen ualen er yimukan-nsen. Sakin ualen-d yiqjan s tazzla. Deg tazwara ulac win yeran ansi i d-usan, maca kra n lweqt kan mmektan-d kullci, acku d wigini i d iberhucen, deg ta yid-sen, i d-yuker Napolon i yemma-tsen, i direbba s tuffra. as akken mazal-iten d imeyanen deg lemer, maca ualen yakan d iersiwen annect ila-ten, yernu banen werit am wuccanen. Iersiwen-agi imeqqranen qqimen tama n Napolon. Walan irkelli amek ixeddmen i tewin-nsen, am wakken uen tannumi xeddmen yiqjan zik mi ara d-ilin zdat n Jones. Napolon, deffir-is iqjan-is, yuli er umkan alayan din i d-yenna, aas aya, Amar Azemni inaw-ines. Yenna-asen-d belli ssya er zdat ur ttilen ara inejmuen n wass n acer be. Ur sin ara lfayda, i

- 50 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

sen-d-yenna, d aegger n lweqt, d aya kan. Ssya er zdat, akk timsal icudden er usefrek n lezib, d aseqqamu n yilfan ddaw n tselwitines ara tent-iwali. Aseqqamu-agi ad yennejma wed-s, mebla ma eren yiersiwen nnien, sakin titasin ad awent akk iersiwen. Qqimen la ttemlilin ass n acer akken ad refden asenaq, ad cnun A zzaylat n tmurt n Lengliz, deg taggara yal aersiw ad iwali d acu ilaqen ad yexdem ddurt i d-iteddun. Maca iskusa iguzaz ttwagedlen. Iersiwen mazal-iten ur d-ukin ara seg lxela n uqaqer n Tkuret n Udfel, imi slan i tetasin-agi qqimen qquren deg yimukan-nsen. Aas deg-sen ban ad bedden mgal ayen ierrun amer ufan ifukal iwatan. Ula d Malabar erqent-as. Yebra i yimeuen-is, taceuytis tumm-as anyir, yere ad yesdukel akk tiktiwin-is, maca ulac acu i s-d-yusan s alla-is. Maca yebda uerkuk ula deg teffit n yilfan, lada er wid yumnen s tlelli. Deg udarru amezwaru, ukku n yilfan imeyanen sbeggnen tanmegla-nsen, bedden ef yiarren-nsen n deffir, ban ad mmeslayen. Deqzella, iqjan yezzin i Napolon sbegnen uglan-nsen, bdan asgermed, ilfan imeyanen ssusmen, ualen er yimukan-nsen, qqimen. Sakin akraren seren-as-d i usbebe ef yiwen n ubrid : At ukku iarren, ih ! At sin iarren, ala ! Asbebe i yefen mraw akked semmus n ddqayeq, s wakka gezmen abrid i yisuksa. Yettukellef umbad Brille-Babil s usegzi i yiersiwen ilugan imaynuten. - Ay imeddukal, i sen-d-yenna, ri belli yal aersiw deg-wen yera acu i yexdem umeddakel Napolon i lfayda-nne, tudert-is yefka-tt d asfel, maca as akken irennu lecal nnien. adret ad tilem, ay imeddukal, anba d ayen isehlen, ne d asgunfu! D tamasit iayen, d taekkemt. Win yenan tagada gar yiersiwen, ulac win yumnen yis-s am umeddakel Napolon. Ulac acu ad t-yesferen am tualin ur-wen iwakken ad ken-icawer. Maca yezmer lal ad tefem titasin mebla lmena, sani ad a-yeawe waya ? Ad nurdu umbad mi teslam i timmuhbelt d wawalen mebla lmena n tsirt n wau, teddam deg ubrid n Tkuret n Udfel ! Tura nera irkellli, d akken d abrid n wana i yu. - Deg unmeni n Umesbel yennu am waa i d-yenna yiwen.

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 51 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- Taa wed-s ur tettqad ara, i d-yenna Brille-Babil. fawa d tiin n wawal zwaren kulci. Ayen yenan anmeni n Umeabel, ad d-yas wass anda ad nwali belli nesemer mli tamlilt n Tkuret n Udfel. Tugrint, ay imeddukal, tugrint n wuzzal ! Hata acu i ilaq ad nefer. Amer ad necce yiwen n ubrid, yiwen kan, icenga-nne ad mmen fell-ane. Ay imeddukal, ur cukke ara belli tessaramem tualin n Jones ? I tikkelt nnien afukel i yessexdem ulac win i izemren ad as-dyafen tiririt. Ula d-yiwen seg yiersiwen ur ibudd ara tualin n Jones. Tura ma yella iskusa n wass n acer zemren ad t-id-rren, ihi ad ten-nebes kan. Malabar, i izemren tura ad ixemmem s leqel, yenna-d acu ttxemmimen iersiwen irkelli : Ma yella d ameddakel Napolon i t-id-yennan, d tidet ihi. Seg yimiren, nnig n twinest-ines yettwassnen : Ad xedme kter ! yerna-d taye : Napolon mai d win ielen. Lal yual ieggem, bdan takerza n tefsut. Amkan anda yexdem Takuret n Udfel iuwas-ines n tsirt yettwaleq, reglen-t. Ayen yenan iuwas s timmad-nsen, ulac win yeran anda i d-ggran. Yernu yal acer be, ef lecra, ttemlilen-d yiersiwen akken ad awin tenbain n ddurt. Skeflen-d seg tejnant aqerru n Umar Azemni i yualen d iessan kan i wakken ad t-sersen zdat n ubecki. Umbad n usali n usenaq, uqbel anekcum er umebel, yessefk ef yal aersiw ad yelu zdat n uqerru-agi akken ad issebgen leqder i Umar Azemni. Daxel n umebel, ur ttimin ara jmi am zik. Napolon iteef amkan deg tazwara n tdekkant akked d Brille akked Minimus (Ilef nnien, yewer mli deg tira n tuac akked yisefra.) Iqjan deg ta yid-sen zzin-asen-d, wid yeggran seg yilfan, ttimin deffir-sen, iersiwen nnien ttqabalen-ten. Napolon yeqqar-asen tinbain n ddurt ad as-tini d aserdas. Ad cnun yiwen ubrid A zzaylat n tmurt n Lengliz, sakin ad msefraqen. Acer wis kra umbad n useseq n Tkuret n Udfel, iersiwen irkelli wehmen mi slan seg yimi n Napolon belli ad bnun tisirt. Napolon ur d-yefki ula yiwet ssebba i t-yean ad yual deg wawal-is, ieggen-asen kan belli axeddim i ten-yettraun mai d

- 52 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

ayen isehlen. Am wakken yezmer lal ad sen-sneqsen seg wui. Aawas heggan-t-id akken ilaq. D aseqqamu n yilfan i sbedden ef ddemma-s i ixedmen fell-as kraet n ledwar mefarent. Lebni n tsirt ad yeef sin n yiseggasen. Tameddit-nni Brille-Babil yejme-d iersiwen wed-sen akken ad asen-yessefhem belli Napolon werin ibedd mgal n lebni n tsirt. Deg tilawt d netta i ixemmemen ef waya d amezwaru. Ayen yenan iuwas i yessune Takuret n Udfel d takura i ten-yuker seg warraten n Napolon. Mi ara nual er tidet, tisirt n wau d taekka n Napolon. Ayer, i d-yesteqsa walba, i ibedd Napolon mgal n lebni n tsirt-agi ? Yerra-as-d Brille-Babil belli ma ibedd Napolon mgal n tsirt d tirumit i yessexdem d tierci akken ad yessufe Takuret n Udfel seg lezib, acku d yiwen uersiw d dduni yeuren timenas. Imi tura quqren-t, asenfar-agi yezmer ad d-yual d tilawt mebla uguren, acku tura ur yessekcam ara iman-is deg lumur-agi. D wagi i wumi nessawal taktik i sen-d-yenna Brille-Babil. Acal d abrid, yettjellib, taea-ines deg yigenni, yernu qrib ad yeereq seg taa, yenna-asen : Taktik ay imeddukal, taktik ! Awal-agi yessewhem mli iersiwen, maca qeblen irkelli isegziyen mebla ma rnan awal, skud Brille-Babil yessen ad yemmeslay, skud kra yiqjan ileun dima yid-s mazal sgurmuden.

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 53 -

Arranku
Paulo COELHO
LAlchimiste Tasuqelt : Inelmaden n tmazit - Tizi Wezzu Tukkist seg ungal : Arranku Aric wis 5

mdanen, ttalin-d tazniqt-nni iskesren, eggun mi ara dawen d asawen. Ihi di tiilt, tella tanut n ubellar akked latay i yettraen d nnana i d-yettarran tarwit i yimsebriden. Kemen akken ad swen latay di lkisan n ubellar i yettemcalan. Yenna yiwen urgaz : - Deg lemer ur txemmem tmeut-iw er rray-agi. Da yu kra n lkisan, acku yesa inebgawen tameddit-nni, s wakka, ad wehmen di ccbaa n lkisan-nni. Amsa waye, yenna-asen belli, latay tettnerni tiet-is mi ara t-id-teffke di lkisan n ubellar, s wakka rria-s akked lbenna-s ttimin ur ttruun ara. Wis tlata, yenna-d daen, ayagi d ladda di tmura n usammar, ssexdamen lkisan n ubellar i latay, acku, yella deg-s kra n ssur. Deg yiwet teswit, yewwe akk lexbar i yimezda, da imdanen merra ttalin-d tasawent-nni akken ad walin taanut taqdimt i dyesnulfan rray-agi amaynut. Kra n tuna nnien, ndint-d, akken ad ssenzent latay di lkisan, mena ur d-usint ara di tsawent, da zgant xlant. S lemawla, ttaer, yerna-d sin yixeddamen, yerna ilaq-as ad
- 54 Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

d-ya aas n latay si lenas am wakken i d-yetta abellar, akken ad swen yirgazen akked tlawin yeffuden abeddel akked umaynut. S wakka eddan setta wagguren. Ilemi yekker-d uqbel alluy n yiij. dac wagguren akked tesa wussan seg wasmi i d-yefes akal n Tefriqt i tikkelt tamezwarut. Yelsa-d s umellal am wakken i ttlusun waraben, yelsa amam yerna icifa ijdiden, da iubb-d mebla dderz er tanut. Imdanen mazal-iten merra gnen, yeddem-d tabult n urum i yesan ssanu yerna-d lkas n latay yeman. Yeqqim wed-s ef umnar n tewwurt ijebbed asebsi. Ijebbed s tsusmi, mebla ma ixemmem er wanda n kra, ur isel anagar i ut n uberi i d-yettawin rria n uneruf. Mi akken i yekfa, iger afus-is di lib, ayen akken i d-yeddem si daxel yeqqim la t-yessikid. Si daxel n lib-is, yeddem-d ddeqs n yidrimen. S wacu i yezmer ad d-ya miyya u ecrin wulli, tabyi n tualin er wakal n tmurt-is akked ttesri n ttjara gar tmurt-is akked tmurt-agi anda i yella tura. Yettrau s tujjma melmi ara d-yekker ttaer akken ad yeldi taanut, yerna ad swen latay di sin. Yenna-as yilemi : - Ass-agi ara rue, tura si idrimen s wacu ara d-rre ulli-w, ula d keini tesi s wacu ara true er Mekka. - Du-yi s lxir di lenaya-k. Yak tsellke-iyi. Ttaer, ikemmel tissit n latay s tsusmi, armi, yual yezzi-d ur-s : - Fere yis-k aas, terri-d rru i tanut-iw, mena ur ttruu ara er Mekka, ayagi d ayen i teri, am wakken i teri daen ur tttawade ara ad d-tae ulli. - Anwa i k-d-yennan akka ? - D lmektub, i s-d-yerra ttaer n ubellar. Da yefka-as ddewa n lxir. Ilemi iru er texxamt-is, yejme-d merra ayen yellan d ayla-s, yerra-ten daxel n tlata yiqraben. Di temert n texxamt, iwala asegres-nni-ines aqdim mazal ur t-idyeddim ara, itti meskin, qrib i t-yettu. Daxel-is mazal ungal-is akked uclu-is. Mi akken i t-id-yejbed si daxel, di tdemmi-s ad tiseddeq i uqcic amezwaru ara d-yemlil, yeli-d Urim akked Tumim seg-s. Yemmekti-d agellid n Salem, ayagi d ayen i t-yeswehmen, imi

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 55 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

ddeqs ayagi ur ixemmem i wass-nni anda i d-mlalen. Ugar n useggas, netta ixeddem mebla tilas, yelha-d kan akked ujma n udrim s wacu ara yual er tmurt-is s zzux. - ader ad tee asirem-inek. ader ad tettu limarat. Yejme-d si lqaa sin yera-nni, da iulfa yakan yual-d umar-nni er yidisan-is. Yefka letab i yiallen-is ul n useggas, tura limarat qqarent-as yewwe-d lawan n rrwa-is. Yenna deg wul-is : Ad uale, am wakken lli di tazwara, ulli ur iyislemdent ara tutlayt n tarabt. Mena, slemdent-as yiwet tawsa i yesan azal s wakken nnien, tagi d tutlayt-nni i fehmen medden merra ula d netta issexdem-itt akken ad issefti taanut-nni n ubellar. D tameslayt n unafag n wayen i nxeddem s uemmel akked lxaer, akken ad nawe er ugemmu i nessaram, ne s wacu i nnumen. Tura ana, ur ttittwali ara d tamdint taberranit, iufla belli, am wakken i yezmer yewwe-d er temdint-agi i yezmer ad yawe er ddunit merra. Yenna-d umar : - Mi ara tebu taawsa, amerad merra ad k-iiwen akken ad tawe er lebi-k. Mena, ur d-yemmeslay ara ef yimakaren, ef uneruf wessien, akked yirgazen i yurgan mena, ur bin ara ad tent-ssefrun. Agellid, ur d-yenni ara daen tizumag, d aemmur n uda, yerna imdanen merra zemren ad ssalin tazamugt s uru di tebirin-nsen. Yettu daen ur d-yenni ara belli, mi ara nesu ssuma n tqeit i yugaren tin akken i nesa di tazwara, ittuettem fell-ane ad d-na taqeitagi. Yerfed-d merra tiawsiwin-is. Iubb-d di tseddarin n uxxam. Ttaer, i yellan iqeddec-d i yiwet twacult taberranit, imsaen wiya, ttessen latay, tagi, d limara i d-yeqqaren belli ass-nni ad yili d amerbu. Seg umkan-nni anda yebded, iwala i tikkelt tamezwarut, belli acebbub n ttaer-nni icuba er win n ugellid n Salem, yemmekta-d ula d azmumeg n ttaer-nni n tidanin i d-yemlal tikkelt tamenzut mi d-yuki di ana, mi akken ur yesi ara sanda ara iru wala d acu ara ye ula d netta icuba azmumeg-is er win n ugellid-nni amar.

- 56 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- Ad tile iedda-d ssyagi, yerna yea-d later-is. Ad as tini belli, sin yirgazen-agi, yella wasmi i d-mlalen akked ugellid-nni. Ni yenna-as-d belli, yettban-d i yal win ara inadin ad yidir tamacahut n wul-is. Iru mebla ma isellem ef ttaer n ubellar. Ur yebi ara ad yettru, mulac ad t-id-walin wid yellan dinna. Mena, ad yual ad icedhi lewqat-agi, akked merra tiawsiwin i yelmed. Tura, yettkel aas ef yiman-is, yerna yeba ad yawe s imeqan n ddunit merra. - Tura, ad uale er lexlawi-nni i ssne, yerna ad awi ulli-inu am zik. Ur iqenne ara s tikti-agi i yextar. Yexdem aseggas akken ad issufe targit, targit-agi, yettanqas wazal-is si ddqiqa er taye. Acku, tezmer di taggara ad tili mai ines. - Ani yella win iran. Ma mai axir ad nexdem am ttaer n ubellar? Ur ittruu ara er Mekka, maca yettidir kan s usirem n rrwa er-s. Mena, Urim akked Tumim, i yellan gar yifassen-is, rran-as-d tazmert akked lebi-nni n ugellid amar. D amerkel, ne ahat d limara, yewwe er lqahwa-nni anda i yekcem tikkelt tamezwarut. Ur nyufi ara amakar-nni. Akerwa n lqahwa yewwi-as-d yiwet latay. Deg wul-is yenna : Zemre ad uale d ameksa am zik. Lemde amek ara d-awi ulli, yerna d lmual ad ttu amek i gant. Mena yezmer ur d-telli ara tegnit nnien am tagi akken ad rue er tzumag. Amar-nni yesa tasedmert n wure, yerna ira merra amezruy-iw. S tidet, d agellid, d agellid amusnaw. Anagar snat tsatin s uerrabu i t-iferqen ef walmaten n tmurt n Andalus, ma yella gar-as akked tzumag, yella uneruf. Mena, di tidet, snat tsatin i d-issenqes seg umecwar i yellan gar-as akked ugerruj, as akken aseggas i yewwet akken ad d-yessiwe snat n tsatin-agi. - ri acimi i bi ad uale er texsiwin-iw. Acku ssne-asent. Ur waent ara ccel s waas, yerna nezmer ad tent-nemmel. Ur ri ara ma yezmer uneruf ad ittwaemmel, mena, d netta i yeffren agerruj-iw. Ma yella ur t-ufi ara, zemre ad uale er uxxam-nne.

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 57 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Ddunit tefka-yi-d ef yiwet tikkelt, ddeqs n yidrimen, yerna si lweqt. S wakka, d acu i d ssebba ur ttruu ara ? Imiren kan, yuki akked yiman-is icax si lfer. Yezmer ad yual d ameksa, yezmer daen ad yual d ttaer n ubellar. Ahat ddunit teffer ddeqs n yigerwaj, netta, tefka-as-d yiwet targit snat tikkal, yerna immuger-d amar. Ayagi ur d-ierru ara i medden merra. Mi akken i d-yeffe si lqahwa, yeur wul-is d lfer. Yemmekta-d yakan win i s-d-yettawin abellar i ukarwa-s, iteddu akked yimezgaren n uneruf. Gar yifassen-is yeef Urim akked Tumim. D sin-agi yera i d ssebba n tualin-is er ubrid i yettawin er ugerruj. - Ttili dima d tama n wid i yettnadin tamacahut n wul-nsen. I d-yenna umar. Ulac fell-as kra ma iru ad d-yesteqsi, ma s tidet bedent aas tzumag. Aglizi yeqqim daxel n yiwet texxamt tettra d lmal, yerna tidi akked uebbar. Ur icuba ara akk s amkan anda i ttraun yiminigen, ad as-tini d rreba n lmal. Yenna mi akken itetti tiwriqin n umis n takrura i yellan gar yifassen-is : - Ur umine ara belli s kra i etbe di tudert-iw, akken ad d-ggri deg umkan yecban wagi. ecra yiseggasen n tulemda, wwin-iyi-d er rreba n lmal ! Mena, ilaq ad ikemmel. Ilaq ad yamen s limarat. Tudert-is merra, tulemda-s merra, tebna ef unadi n tutlayt n umerad. Di tazwara yerra tamuli-s er lisbiranu, yual er ddiyanat, di taggara d tarrunka. Yessen ad yemmeslay s lisbiranu, yessen merra ddiyanat, mena, ur ad yewwi d arranku. Issawe mebla ccek ad yefhem ddeqs n temsal i yesan azal ameqqran, mena anadi-s yewwe er wanda ur ittnerni ara. Ulac akken ur yexdim ara, akken ad d-yemlil akked warranku, mena ur yezmir ara. Acku, arrunka d imdanen issewhamen s waas, nitni, ttxemmimen kan i terwiin-nsen, ur ttawanen ula d yiwen. Anwa i yeran ma d tifin i d-yufa sser n tmusni tameqqrant (ne aru yettarran yal uzzal d ure) ahat, d tagi i d ssebba imi yezel iman-is deg umkan wed-s. Yewwet azgen n trika i s-d-yea baba-s deg unadi ef uru-agi. Yekcem merra timkariwin timeqqranin n ddunit, yu-d aas n

- 58 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

yidlisen, wid i d-yettmeslayen ef tarrunka. Deg yiwen deg-sen, yufa belli, yiwen warranku d arab yerza er wakal n Uruba. Nnand ugar n sin leqrun seg wasmi i d-yufa aru yettarran yal uzzal d ure akked yiem n tezi n lemer. Taqsit-agi tessewhem aas aglizi. Lemmer mai d yiwen umeddakel-is i s-d-yennan belli yella yiwen warab deg uneruf yesa lberhanat, talli, ayagi ad yeqqim kan d tamacahut gar tmucuha. - Yettidir deg yiwen umda di Fayyum. Qqaren-d yesa sin leqrun di lemer-is yerna yezmer ad yerr uzzal i s-yehwan d ure. Aglizi, yewwi-t me, yekcem-it yiwen lir d ameqqran. S wakka issebel merra isiharen-ines, yejme-d akk idlisen-is. Tura, atan dagi, deg unnar-agi i icuba er rreba n lmal. Ma di berra, yiwet telamt tessewjad iman-is ad tcerreg aneruf. Yerna talamt-agi ad teddi si Fayyum. Deg uqerru-s yenna uglizi : - Ilaq-iyi ad d-mlile arranku-agi. S wakka, yual rria-nni n lmal iqbel-itt walla-is. Yekcem-d yiwen yilemi d arab er unnar-nni anda i yella uglizi, ula d netta yeur d ikemmusen, da izul-asen. Isteqsa-t warab-nni - Sani ara true ? - Ad rue er uneruf, i s-d-yerra uglizi-nni, da yual er leqraya n udlis-is. Di tallit-nni, ur yebi ara ad yemmeslay ula d yiwen. Acku, yeba ad d-yemmekti merra ayen yelmed di ecra yiseggasen ieddan, acku ikukra ad yeseddi kra n ukayad ur warranku. Yual ula d arab-nni yeddem-d adlis ad ier. Adlis-nni yura s tesbenyulit. Yenna deg wul-is uglizi-nni : - D zzher, yettmeslay tasbenyulit ugar n tarabt, d ayen igerrzen ma yella yilemi-agi iteddu er Fayyum, s wakka ad yesu netta ukud ara iqeer mi ara yili ur yesi ara ccel. - D lewhayem, i d-yenna yilemi deg wul-is, mi akken i yeba ad ier i tikkelt tis snat asayes-nni n temelt. - Sin yiseggasen i ieddan ef wasmi i bdi leqraya n udlis-agi, ur ri ara deg-s anagar kra n tewriqin.

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 59 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

as akken ulac agellid ara s-d-yemmeslayen, mena ur yezmir ara ad irei alla-is er leqraya n udlis-nni. Mazal-it yewaq ma ad yeqqim ne ad iru. Mena yera belli tufa n rray, d llsas n yal ccel ara yexdem umdan. Mi ara yeef umdan rray ef kra, s lemawla ad d-yaf iman-is yekcem di leber lqayen, win ara tizzuren er kra n yimukan, werin i ten-yessin ula di targit. - Mi xtare ad rue ad nadi ef ugerruj-iw, ur ri ara belli ad xedme di tanut n ubellar, i s-yenna deg wul-is, akken ad diwekked belli ttexmam-is iea. - Ahat, ula d talamt-agi tettekka di rray-nni i fe, mena abrid ara awi ad yeqqim d adrugi. Zdat-s, yella yiwen si tmurt n Uruba, year adlis. Mena, Cwiyya-t kan acku, iwala-t-id s temeqranit di tazwara mi akken i d-yekcem. Zemren ad ualen d imeddukal n lali, mena Aglizi-nni ur diqeer ara yid-s. Yemdel adlis-is yilemi. Ur yebi ara ad yexdem ula d acemma s wacu ara d-iban ittanad aglizi-nni. Si lib-is yeddem-d Urim akked Tumim, yebda la yetturar yis-sen gar yifassen-is. S ut alayan, aberrani-nni yenna-d : - Urim akked Tumim ! S tuffa n leqel, ilemi-nni yerra-ten er lib-is, yenna-as : - Ur ten-snuzu ara. - Ur layit ara aas, d ira d ayagi, d imelyan n yira am nitni i yellan di ddunit, mena i win i yessnen, wigi d Urim akked Tumim. Ur ri ara llan deg umkan yecban wagi. - D yiwen ugellid i yi-ten-yefkan. Aberrani-nni, yeggugem. Da yual yemme er lib-is s tirgigit yeddem-d sin yira i ten-yecban da yenna-as : - Tenni-d d agellid ? - Ur tettamne ara belli agellid yettmeslay akked umeksa. Di tdemmi-s ad yegzem awal yid-s. - Ala. D imeksawen i d imezwura rran tajmilt i ugellid, mi akken wiya ur uminen ara s yis-s. Yerna ulac kra yessewhamen ma yemmeslay ugellid akked umeksa.

- 60 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Yerna-as-d, acku yuggad ur t-id-ifehhem ara yilemi-nni akken ilaq - Yella ula di lInil. Seg-s i d-lemde amek ara xedme Urim akked Tumim. Anagar yis-sen, i -iemmed Yillu ad nadi ef yimmalnne. Ttilin di tsedmarin n ure i ttelliqen ef yidmaren-nsen lecyax n tmezgida. S wakka, yefre aas yilemi-nni imi i d-iru er umkan-nni. Yettmeslay uglizi-nni akked yiman-is, maca ut-is iteffe-d yeqqaras : Akken ara ini, waqila tagi d yiwet limara. - Anwa i k-d-yemmeslayen ef limarat ? Lebi n tmesliwt i lehdur n uglizi-nni simmal yettnerni si ddqiqa er taye er yilemi-nni. - Di ddunit, kullci d limarat, i s-yenna uglizi, mi akken yemdel amis-nni i yella yeqqar-it. Tella yiwet tutlayt deg umerad, imdanen merra zmren ad tt-fehmen. Mena, tettwattu. Nettat d yiwet si gar tawsiwin i ttnadi. Segmi i d-wwe er dagi. Acku, ilaq ad d-mlile akked yiwen urgaz yessen tameslayt-agi. D yiwen warranku. Da yegzem-asen-d ukerwa n unnar-nni awal, yenna-asen : - Tesam zzher kenwi di sin, atan tewjed-d yiwet telamt i tmedditagi er Fayyum. - Nekkini, er Maer ara rue. - Di Maer i tella Fayyum. Tettbane-iyi-d d abujad. Yenna-as yilemi belli d asbenyuli i yella. Aglizi yefre, as yelsa llebsa n waraben, mena lael-is d arumi. Mi yeffe ukerwa-nni, yeneq uglizi er yilemi yenna-as : - Limarat, isemma-asent Zzher. Lemmer bi zemre ad d-aru amawal d ameqqran ef sin yimeslayen-agi Zzher akked Umdarkal. S yimeslayen yecban wigi i tettwaru tutlayt n ddunit. S wakka, kemmlen aqeer, wa yeqqar-d waye yettarra-as-d, da yenna-as i yilemi belli mai d amdarkal, imi i t-id-yufa s Urim akked Tumim gar yifassen-is. Yesteqsa-t ma d arranku i d-iru ad tinadi. Ilemi yerra-as : - Rue-d ad nadi ef ugerruj.

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 61 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Dindin yendem ef wayen i d-yenna. Mena, aglizi ur yefki ara azal i wayagi. - Ula d nekkini zemre ad d-ini d ayagi i yi-d-yewwin. - Mi akken i sen-d-yessawel ukerwa-nni i tikkelt nnien si berra : Ur ssine ara ula d acu i d tarrunka. Yeneq-d yiwen n bu tamart akked wallen tiberkanin yenna-asen : - D nekkini i d amebber n telamt. Si azref ef tudert akked tmettant n yal yiwen ara yeddun yid-i. Axaer aneruf yecba tameut timerrit, tikwal yesderwic irgazen. Azal n mitin yimdanen i yellan dinna, ma d iersiwen eddan-asen s snat tikkal. Llan yileman, iudiwen, iserdyan akked yifrax. Llant tulawin, arrac akked ddeqs n yirgazen s yisekkiyen deg wagusennsen, ne s lfuci ef tuyat-nsen. Aglizi yewwi-d yid-s aas n yidlisen. Deg unnar-nni, yekker zzhir, ma d lqayed i ttawad-d i wawal-is akken ad as-d-slen merra, yerna-asen-d daen : - Aas n yimdanen i yemgaraden, i yellan dagi, yal yiwen yewwi-d arebbit-is deg wul-is. Mena, arebbit-inu, d Allah, uhde-ken s Allah, ad xdeme merra ayen yellan di tezmert-iw i wakken ad elbe i tikkelt nnien aneruf. Mena, bi yakan, yal yiwen degwen ad yeggal s urebbit s wacu yumen, belli ad tettaem awal-iw akken yebu yili lal. Deg uneruf, xeu i ubrid, d gma-s n lmut. Astewtew yekker di terbat. Yal yiwen yettgalla s ut lqayen yerna iga arebbit-is d anagi. Ilemi yeggul s Sidna isa. Aglizi yessusem. Imsiklen, ssutren lenaya n at igenwan ad tader fell-asen. ut n ujewwaq yendeh, da, yal yiwen yeef tarekt-is. Ilemi akked uglizi, uen-d ileman, armi s letab i ten-rekben. Ilemi, ia-it ulem n umeddakel-is mi akken i t-iwala iebba-as aas n yiqraben i yeuren d idlisen. Aglizi yeba ad kemmlen awal-nni i d-bdan be da yenna-as : - Ulac amdarkal. D yiwen umeddakel i yi-d-issawen armi d dagi, acku yessen yiwen warab i... Mena, talamt tebda tikli-s, s wakka yewer-as akken ad isel d acu i s-d-iekku uglizi. Ma d ilemi, yefhem d acu i d-yeqsed : D sneslanni tadrugit i yettcuddun yal taawsa er taye, tin akken i t-

- 62 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

yessawen ad yual d ameksa, ad yargu aas n tikkal yiwet targit, ad d-yaf iman-is deg yiwet temdint iqerben er Tefriqt, ad d-yemlil akked ugellid di tejmat, yerna ad ittwaker akken ad yissin ttaer n ubellar, akked atg. - Simmal netta er target-nne simmal tamacahut n wul tettual d netta i d ssebba n tudert-nne, i s-yenna yilemi deg wul-is. Talamt, tebda tikli-s er liha n usammer. Teddun si tebit, ebsen deg uzal mi ara yeddeqdeq yiij, ttkemmilen tikli-nsen tameddit mi ara yerre daen. Ilemi ur yettmeslay ara aas akked uglizi i yeseddayen lewqat-nni iezfanen di leqraya n yidlisen-is. S wakka, yerra tamuli-s er tikli n lmal akked yimdanen deg uneruf. Tura kullci yemgarad ef wass amezwaru n tikli-nsen. Assnni d ssiqa, isuan, imeawen n warrac, ijuan akked umaa n lmal rnu ur-s rray yeqwan sur yimniren akked ttear. Mena, deg uneruf, anagar au, tasusmi akked yifejqar n lmal, ula d imniren yual yemmut wawal gar-asen. Yiwet tmeddit, yenna-d unehhar n ulem n yilemi-nni : - Mai anagar yiwet tikkelt i cerrge idurar-agi n rrmel. Aneruf ezzif aas, iglan beden armi i nettulfu i yiman-nne annect n yixeclawen, da nettarra-tt kan i tsusmi. Ilemi yefhem ayen i s-d-yenna unehhar-nni, as akken di lemer-is ur yeli deg uneruf anagar tikkelt-agi. Imi ula di yal tikkelt anda ara yessiked leber ne timess, yezmer ad yeqqim ddeqs n tsatin mebla ma yenna-d awal, ad yereq di temsal n yiferdisen. Deg walla-is yenna : - Lemde ur texsiwin, lemde ur tawsiwin n ubellar, tura zemre ad lemde ula ur uneruf. Imi i d-yettban yakan d ameqqran di lemer yerna d amusnaw. Au ur iebbes ara. Yemmekta-d asmi i s-iulfa i tikkelt tamezwarut di Tarifa, mi akken i yeqqim ef ur. Ahat au-agi yeslufu ula i tadu n wulli-nni ukud ittnadi ef lecic akked waman di tmizar n Andalus. - Tura qqlent mai inu, i s-yenna mebla ma yendem.

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 63 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- Ahat uent tannumi akked umeksa-nsent ajdid, ma d nekkini ad iyi-ttunt mai. Ttif akka. Win yuen yennumen assikel, am wulli, yera belli ad d-yas wass anda i yelzem fell-as ad iru. Yemmekta-d ula d yelli-s n ttaer, yumen belli tezwe. Ahat tezwe akked ttaer n ukbal ne akked umeksa i yessnen ad ier, s wakka ula d netta ad as-d-yeku timucuha yessewhamen. Acku mai anagar netta i yessnen ad ier. Tikti-agi tessagged-it. Waqila d tameslayt-nni n ddunit i la ilemmed, tameslayt-nni i yessnen izri akked yimmal n yimdanen ? - Iulfan, i s-d-teqqar yemma-s. S wakka yebda la ifehhem belli, iulfan d anekcum n rru s lemawla di leber n ddunit, anda amezruy n yimdanen merra yemcudd akken ad yual d yiwen, akken ad ner kullci, acku, kullci yura. - Lmektub, i s-yeqqar ttaer n ubellar. Aneruf yebna tikwal s rrmel, tikwal nnien s uda. Ma temlal-d telamt akked tenkert ne aemmur n uru yewwi-as-d lal ad asen-tezzi si liha nnien. Mi ara yili rrmel d arqiqan, reun deg-s yifejqar n yileman ttbeddilen tama anda zur cwi. Tikwal ttemlilind tmedwin yeqquren, urent d tisent, s wakka, lmal ur yezmir ara ad yelu, da d inehharen i yettbibin tiekmin n lmal-nsen alamma ffen i umkan-nni, ssyin ad asen-rren ttaebga. Mi ara yaen, ne yemmut yiwen deg yinehharen n lmal, imeddukal-is ad jebden tasart, s wakka ad d-yeffe win ara yefen amkan-is. Mena, ayagi akk, anagar yiwet ssebba i yesa, akken i s-yehwa i telamt ad tdewwer ne ad tbeddel tama, iswi-ines ur ittbeddil ara. Mi fuken wuguren n ubrid, itri-nni s wacu i ttaqalen abrid ad diban, akken ad asen-d-imel tama anda i yella umda. Mi ara walin imsiklen itri-agi yettemcala deg yigenni taebit, fehmen belli llant tlawin, aman, tizdayin akked ttmer. Anagar aglizi-nni ur nwala ara ayagi, imi yal ass yecel s leqraya n yidlisen-is.

- 64 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

TULLIST

Taxellalt
Guy DE MAUPASSANT
Lpingle Tasuqelt : Ahmed HAMOUM

r d-qqare isem n tmurt, wala isem n urgaz. Tebed, tebed aas ef da, deg yiwen ce amayan iluin ielbubin. Seg be, nleu rrif-rrif gar lqaa iblulsen d lxir akked yill azegzaw icu yiij. Ijeigen segmen, qerben nezzeh er lemwaji, lemwaji timeca, lemwaji irsen tilawanin. D ass n uzal, azal areban ittraan tarit n wakal ibrebren tehba tizzegzewt innumen lella ittaben, amzun nesnuffus iseman. Nnan-iyi-d ass-nni dakken ad ttunebgte er uxxam n Ufransi izeden rrif n yixef1 n wakal, deg yiwet tegi n ina. Anwa-t ? Mazal ur i ara. Iwwe-d yiwet tsebit, ecra yiseggasen akkin, yu akal, ia tijunan, ikrez izre, ixeddem s nnefa d lebi meqqren akked wurrif. Sakkin, seg waggur er waggur, seg useggas er waye, ittzeggid, itta tamurt irennu, izebber akal iburen iqquren bla abas s tezmert-is d letab-is ur nessin eggu. S wakka, ismed abaur ameqqran. Qqaren-d, d axeddam yal ass, d win itekkren deg tafrara, d win ittnadin ittsigin i tferkiwin-is alamma d i, iggar tamawt, izga ittassa ur ittak uslu. Ittban-d zun tere-it kra n tekti, ne tmerret1

Ixef n wakal : lqaa irefden ikecmen deg leber (= un cap, promontoire).

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 67 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

it lemala n ssaya ur nesi tawant ; takti akked lemala ur nessin taguni wala talwit. Tura, ittban-d d amerkanti. Mi wwe er tnezdut-is, iij tu yuder. Tezga-d d tidet er erf n yixef, deg wammas n tintin. D axxam awessan amkuan2, d amagnu, istewa er leber. Mi ua, iban-d yiwen urgaz er tewwurt s uamar ameqqran. Zule-t, da ssutre-as tanusi. Iel-d er-i afus-is icmume, yennayi-d : - Kcem-d akka a mass ! Axxam d axxam-ik. D argaz ambeddi ; iwwi-yi er yiwet texxamt, ia-d aqeddac deg ddra-w s lemzegga d leqder, sakkin iffe yenna : - Mi tri ader-d ad nemminsi. Nemqabal er abla ef sse yellan d lmendad i leber. Mmeslaye-as deg tazwara ef tmurt-a tamerkantit yellan tebed irna ur tettwassen. Icmume, irra-yi-d s unecre : - Ih, tamurt-a telha. Mena ulac tamurt ara k-ieben ma deg illa tbede ef tin i temmle. - Teccedha Fransa ? - Ccedha Paris. - Ayen ur tettuale ara ihi ? - Uuuh ! Ad uale. Cwi-cwi, nemmeslay ef umaal afransi, ef yiberdan iwessanen d tawsiwin n Paris. Isseqsay-iyi-d am win issnen akk ayagi, ittadder-d ismawen, akk ismawen n wid ittcalin deg unezrab3 n Vaudeville. - Anwa i ittmeran er Tortoni ass-a ? - Yal ass d widak kan, anagar wid immuten. Skade-t s leder, wala ifer-it uktay alqayan. Ur din cekk, wissen anda ri udem-agi ! Mena anda ? Melmi ? Ittban-d iya as ihed,
Amkuan < amku < uku : tala ilan uku (4) yidisan d ukuet temmar timaudin. (= de forme care). 3 Anezrab (i en, < azrab = trot) : adeg ittilin deg erf n ubrid ief teddun yiterrasen (= un trottoir). * d asumer.
2

- 68 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

izen as iferru-tent. Tamart-is tameqqrant tacelalt tettawe-as er yidmaren, tikwal ad tt-ief deg tama n umayeg, ad izeyyer fell-as s ufus-is, ad t-ittubbu, ad as-islaf alamma d ixef. Iffeled4 cwi, er-s tammiwin tizuranin d cclaem myekcamen d wanaden n lenak. Deffir-nne, iij iemmes er leber, iegger ef ce agu n tmes. Tiintin iugen, berrunt i lhawa n tmeddit tarit-nsent ilhan. Netta, ur iwala tigert ala nekk, u, asekkud-is ira, ittban iskad-d deg wallen-iw, iskad-d er telqey n rru-iw tugna ibeden, tugna n tmecuqt-is issen n ubrid-nni awessan iwumi rran yisekla tili yellan gar la Madeleine akked uzniq Drouot. - Tessne Boutrelle ? (iyi-d-yenna) - Anam, ur din ma. - Ibeddel ? - Ih, yual akk d aciban. - I la Ridamie ? - Kif-kif-it, akken illa i illa. - I tlawin ? Hder-iyi-d ef tlawin ! Aha zi ! Tessne Suzanne Verner ? - Ih, tehed, dayen kan ! - Aaah ! I Sophie Astier ? - Temmut. - Meskint ! Wissen ma... ahat tessne Maca issusem din-din. Sakkin, taect-is tbeddel, imir kan werra wudem-is ixcawet, yual ikemmel : - Alaaa ! Yif-it ma ur d-mmeslaye ara ef wayagi, d ayen i yiireggin i yi-issehbalen. Akken ad ibeddel awal, iwwet ikker, yual ikemmel : - Tebi ad nekcem ? - Akken axir. Izwar s axxam-is. Tizewa n wadda d timeqqranin, d tilmawin. Sfiient, ssawalent i lif amzun ttwattunt ; tiebsiyin d lkisan ttmenaren ef abla, an-ten akken yiqeddacen at teclemt tarast ittemdawlaten bla
4

Iffeled < Afelad (i - en) : win iwumi ili ucebbub ; aferas (= un chauve).

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 69 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

abas deg tnezdut-a tawessant am leber. Snat temgelin uglent er tgusa n li. Deg temert, ad twali igelzyam d appat, iunam n yada, usran n tezdayt iqquranen, tiawsiwin seg yal enf bbruzzent deg lqaa zgant-d ef wudem n ufus i tuddma mi ara ttwilient i tuffa ne i uxeddim. Icmume unmaggar5-iw : - Wa d aecciw, d lezib n urib amenfi (i yi-d-yenna), tazeqqa-w ugar n tagi. Yya-d ad nali. ille, mi ara nekcem, ad tt-afe d lmexzen idemmken n umsenzu n tawsiwin tiqburin imgaraden i s ara neulfu d aktayen. ef leyu, sin wunuen n umekla6 mussnawen, lenaf n ccac, iaanen, timeyanin, u deg tlemmast n tfelwit tameqqrant, illa umku n lfina izeyyeb s uqerdun n wure. Dehce, ua akken ad t-ekkre, wala yiwet txellalt tenta deg tlemmast n lfina ittirriqqen. Imir, issers-d unmaggar-iw afus-is ef tayet-iw : - A-tt-ah ! (i d-yenna s uzmumeg) Ala taawsa-yagi i skade, ala taawsa-yagi i erre ecra yiseggasen aya. Mass Prudhomme yenna-yi-d : Aaan-a, d ass yifen akk ussan n tudert-iw. Nekk, zemre ad d-ini : Taxellalt-agi, d tudert-iw s lekmal. Nuda tafyirt menwala, ssawe nni-as-tt : - Ihi techem-ik kra n tmeut ? Ikemmel din-din : - as ini-d ttwachame am umebun mena ru-d er sse ! Yiwen yisem iwwe-d sgellin armi d ixef n yiles-iw mena ru ke suffe-it-id ! Ammer iyi-d-terri temmut, am wakken i d-tenni ef Sophie Astier, tili wwant tfexrurin-iw. Nella neffe er sse awessan iseg neskad sin yibuazen7; yiwen er yeffes, waye er zelme, ttwaejben s yidurar iidanen layen. D imir n temellas anda ittab yiij ur ittfei tafat-is ef tmurt ala s ticci n yigenni.
Anmaggar (i en) : win imuggren inebgi-is. (= un hte) Amekla (i awen) : anaur n teklut (= un peintre). 7* Abuaz (i en) : aric seg leber ikecmen, iazen deg lberr (= un golfe).
5 6

- 70 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Ikemmel yenna : - Mazal tettidir Jeanne de Limours ? Ti-is, tera-d deg tayla-w, teur d ailif issergagayen. Cmume : - A nnger n yimcumen-ik ! tezyen, tesa sser, irna ulac am nettat ! - Tessne-tt ? - Ih. Isguyez acemma : - Tessne-tt mli ? - Ala. Ief-iyi afus : - Hder-iyi-d fell-as ! - Ula ara k-d-ini ; d yiwet seg tlawin, ne ad d tadayt tamelant. D tin ier ttemyezwiren ugar deg Paris. Tettidir tudert igerrzen am tgeldunt, a-t-ah wayen yellan. Istewtew : "emle-tt", amzun yenna-d : "Ad mmte". Sakkin, ikemmel yenna : - Aaah ! S tezi n tlata yiseggasen, nedder tudert isaggaden akked tin ilhan am tanne. Qrib i tt-ni xemsa ne setta tikkal ; tere ad iyi-d-tesfi allen-iw s txellalt-agi i twala. Muqel itri-a amellal amecu yellan deg tama n wadda n ti-iw tazelmat. Nememmal ! Amek ara k-d-ssegzi tujjma icban tagi ? Ur tttfehhme ara. Ilaq ad tili kan lemala taerfit, i d-ikkan seg snat tamiwin n sin wulawen d sin lerwa. Mena, bla cekk tella tayri tamsut ; tayri ittmerriten s tselbi. Tettili s uzday ur nesi beu n sin yimdanen ur d-nemyezg ara ittemyekrahen s leceq. Tadayt-a, texla-yi deg tlata yiseggasen ; er-i reba yimelyan i tea deg ler-is d leqel-is, tesdeqdeq-iten s ucmume alawan amzun d sser-nni yas-d-ittuddumen seg wallen er tcenfirin. Tessne-tt ? Yella deg-s wayen iwumi ur iebber edd ? D acut ? Ur ri ara. D allen-is tizegzawin sut usekkud ifellun am

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 71 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

sserbel8, mi ikcem, ur d-iteffe, ad iqqim din am yixef n uneccab. D azmumeg-agi alawan imezgi ijebbden, iddalen udem-is am unaffar9. rafa-s, tkeccem cwi-cwi, tetteffe-d seg-s am tfenda, tetteffe-d seg lqedd-is layen, tetteffe-d seg ucrured-ines mi tleu, seg taect-is lawen i tezzuur cwi yunzan anya n uzmumeg ines, ula seg usal-is, seg usal-is ilukkzen. Seg wakken izga d amadi, issaay ti, iskar bla tissit. S tezi n tlata yiseggasen, ala nettat i ttwali deg dunnit ! Acal i ttumerrte ! Axaer txan-iyi akk d medden ! Ayer ? Ur illi kra, akken kan ad txan. Asmi i, mi akken i tt-uyre s tmattart d yihwah i txeddem, tenna-yi-d s leqel-is d niyya-s : ni nemzawa ?. Seg wasmi lli dagi, acal d tikkelt i tt-id-mmekta d wamek i ttfehme : Tadayt-a, d Manon LEscaut i d-yualen, D Manon ur nezmir ara ad iemmel bla ma ixan, Manon, d win uur tayri d tedfi akked udrim, d yiwen-nsen. Issusem. Sakkin kra ddqayeq yenna-d : Mi erfe aurdi inu aneggaru fell-as, tenna-yi-d : "Tfehme ay aziz-iw, ur zmire ara ad idire s uzwu d wakud. D tidet emmlek nezzeh, emmle-k ugar n medden irkelli, mena ilaq ad idire. Lif akked nekk, ur ssalayen axxam". Ma nni-ak, irna, a yir tudert i sedda s idis-is ! Mi tt-ssakde, akken bi ad tt-ne, ay bi ad tt-ssudne. Mi tt-ssakde ulfa s lebi-iw issen ad ldi iallen-iw, ad tt-nu s amger akken ad ttnu ad tt-jeggfe. Yella er-s wayen ur nettwafra, kra n tawsa iffren ur nettwafham am ddel, d ayen i yi-irran ad tt-acce ; ahat s sebba n waya i s tt-emmle akk akka. er-s, Unti, Unti amenus islaben izad. Tekkat yis-s am ssem, ur t-tettafe ula er yiwet seg tullas. Nni-ak, mi ara ffe yid-s, tetteggir ti-is akk er yirgazen s yiwet tara ; d taara ittcabin akk tid i s tremmeq yal yiwen. Ayagi izaf-iyi dayen kan ! Maca, ur zmire ara ad tt-farqe. Ad neddi kan deg ubrid, tamexluqt-a, tual n medden irkelli, ttalasen akk
Sserbel (ssreblat) : allal n wuzzal bu lwelyat (rainures) ittuseqdacen i fellu n usar (= une vrille). 9 Anaffar (i en) : ayen i s ittwaffar wudem (= un masque).
8

- 72 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

deg-s cil-iw10 cil-is ilmend n bia-s. Irna, as ad d-tban tedeq, tesseder iman-is ne ur tecli seg yiwen. Tfehme-iyi-d ? A lhejna-w mi ara nili deg umezgun ne deg useu, iwwi-yi-d ebbi kessben-tt nekk ttmuqule. U ma i-tt iman-is, as seb wwin-tt wiyi. A-t-ah tura mmden ecra yiseggasen aya nekk ur tt-ri, u mazal emle-tt ugar n zik ! lam, yu-d akk tamurt. Tiintin, berrunt i tarit-nsent i d-ittawi uberi. Nni-as : - Ad tuale er-s ? Irra-yi-d : - Anam ih ! er-i dagi, ayen si n wakal akked udrim, seba ar temnemyat alef frank. Mi ara immed umelyun, ad ssenze kullec imir ad rue. Ad ili yid-s aseggas, aseggas kamel sakkin bqa laxir ; tekfa tudert-iw. Nni-as : - I sakkin ? - Sakkin, ur ri ara. Dayen ! Ahat ad as-ssutre ma ad i-te d aqeddac-is.

10

Cil : war lebi (= malgr).

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 73 -

Tayri taeddart
Linda MAHI

amacahut-agi ara k-d-ku, d tin n yiwet teqcict d tasusamt lamena d tabelheddart. Amek akka ccelagi ? Ih ! Ur tumine ara, welleh er tidet i ak-dttmeslaye. Teri tezmer ad d-tawi yid-k swaye ezzifen deg umeslay ef wayen akk icudden er tudert s umata, d tasertit, d amezruy, d timetti, imdanen n baye-nsen lada ad tt-twali acal tettaf iman-is mi ara tettmeslay ef yiulfan akked wafrayen s umata, ur terre ara mai ma d wid icudden ur-s ne ur wid i tessen imi aas i tt-iemmlen, terec, tedeq, tezyen acu ara ternu ? D tasusamt imi ayen i tt-yerzan tzemre ad tini d awezi ad tekkse awal seg-s da ammer imdanen akk di lawan-nni n tegrawla 1954 am nettat, atan ifransiyen ualen er tmurt-nsen iseggasen-nni kan imezwura mi d-kecmen. Taqcict-agi tura s kra n win i tt-iwalan simi ara yissin isem-is awal amezwaru ara s-yini : eren-kem s yisem n temarin Zahra. D acu ara texdem d wagi i s-xtaren imi imawlan-is s yidrimen n Zahra da s wayes ddren lamena Zahra tameqqrant. Zahra seg wasmi i d-tekker deg uxxam i tettimi, acku d imraben ur as-yei ara ad tessiwe ula er uerbaz alemmas, lamena tessen ad ter, ad taru d ayen s wayes i tessedhuy iman-is yal ass deg uxxam dien d taebbajt, anda tt-terri d amkan-is, d nnwal, d kessu, d lexyaa... as akken ihi ur teri ara ttasen-d ur-s yinexaben yessawen aswir d alayan di leqraya, imi d awezi yella wass ideg ur d-teffi
- 74 Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

ara er berra ama er tanut mi ara s-ifak lxi, lkettan, ne yiwen wass i useggas mi ara tehlek ad tru ur bib, ur tt-tbien ara sin ne tlata er taddart ad ren anda tettili, xas ulamma ebsen-tt d tameyant ef leqraya lamena baba-s iuhed-itt, ur tt-yettettim ara er zzwa alamma teqbel nettat. Ihi tizyiwin-ines di taddart kan er tizya-s kan i er tettru din i dteffe aas n lecal n ufus. Tkeem Zahra er yiwen uxxam imi san taqcict d tameddakelt-ines isem-is Saida, ualent zgant akken, ta tettruu ur taye, ttqeirent akken imi baba-s n Saida yella di Fransa ulac acu ur as-d-yettawi i yelli-s ur s-tefki amur i tmeddakelt-is Zahra. Saida tesa yiwen gma-s ixeddem di ssera yetteil akken ad d-yas imi axeddim-ines yettili akked tkebbaniyin tiberraniyin ur nemmel ara astehzi akked uskulkul deg uxeddim, d acu imi ara d-yawi ttri yesmaday-d cwiyya. Yewwi-d yiwen ubrid ttri, mi d-yewwe s axxam yufa-d yemma-s di lexla d nnuba-s ad tessew tibirt, ultma-s thedder akked baba-s di tilifun ihi d Zahra i as-d-yeldin tawwurt n useqqif, taqcict mi ttwala ualen lenak-is am tumaict si leya, teef-itt yiwet tergagit ad as-tini d imzizzel i twala, aqcic si tama-s yea allen-is deg-s ad as-tini lemer i iwala taqcict gar wallen-is armi d ayen iwala ass-a da yekna isellem fell-as tinna tbedd teqqur din, am win i ttisemren ur tezmire ad tt-id-tekkse. Teffe-d Saida tuzzel-d ur gma-s tsellem fell-as Zahra mazal-itt rrif n tewwurt teqqur, armi i tt-id-tejbed Saida i d-tedduqqes, tenna-as-d i gma-s belli d yelli-s n ccix Lanafi. Imiren kan attan Zahra yuli-tt-id wawal tekker ad tru imi d tameddit, rnu zik tettimi ugar n lawan-agi ass-a i tikkelt tamezwarut i tulfa Zahra i wayen ief i as-d-ttmeslayent teqcicin ayen umi neqqar tayri ass-a. Zahra tean talibu-is deg uxxam n Buxalfa n At Ujud, tura ad tekcem tameddurt nnien imi zik ayen i tt-iceben ad tefe ajdid ama di lexyaa, kessu, ne asewwi, ass-a tufa zien yella wayen yifen annect-a irkulli ad tessefe ul-is ad yesrifeg alamma yeleq s igenni wis seba, amek ara tewu s yiwet tmuli ara d-yasen seg wallen-nni-ines tiberkanin timeqqranin umi yezzi ccfer annect ilat

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 75 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

amek ara tsell i lmusiqa iceben d ayen izaden mi ara tsell i yiwen wawal ad d-yeffe si tcenfirin-nni timelanin akked tqemmuct-nni icuban taxatemt. Assen di sin yid-sen ccfer yugi ad yemlil akked gma-s yeggumma ad d-yerzu yies urs-sen teflali-d tafat d ass amaynut, wissen kan acu ara d-yawi, Zahra tekker texdem lecal-is am lewayed-is, tusa-d ur-s Saida ad ruent er Micli ad d-aent ssuri, tufa-d Zahra ur thegga ara zien myefkant ttiad, i tikkelt tamezwarut Zahra tettu. S lemawla tessewed iman-is ruent, da deg ubrid n tualin mmugrent-d Raba gma-s n Saida, leya n Zahra tebda-d tettiwri yual uksum-is am lwerd tettizwi ad astini idammen akk yellan di ura-s ulin-d s udem-is, Raba yegguma ad d-yekkes allen-is fell-as Saida tefem iman-is tekker tea-ten, iwedde afus-is yeef-itt-id seg ufus tiudac-is d timellalin, d timecuin d timelanin qqurent din, ugint ad mbiwlent, yesselfasent s ttawil taqcict tebda tettdubu ikemmel-as ayen i s-yeqqimen s yimeslayen-nni izaden di ccbaa d lenana ayen yeqqimen awal ur tt-id-yuli, ala mi tmuqel deg wallen n uqcic iselben fell-as di ddqiqa tamezwarut ideg tt-yera. Am win tt-id yewwten s ibeqqis tekker-d s tuffa n leqel am win yuggaden kra, tuggad imawlan-is akked yilsawen n libad, yettnadin kan ayen ief ara hedren, ruen-d deg ufurgu awal ur ten-id-ssulin di tudi, iawet-itt ad mlilen tikkelt nnien ur as-d-terri ara awal. Tru seba wussan ur d-iban yisem-is aqcic amebun yual am umeslib yuggad ahat yella win tt-yeran yessawe lexbar i yimawlan-is, yettedi ugar n ecra tikkal d tama n uxxam-nsen akken kan ad-ier nettat tettwali-t-id si lecqaq n tkuzint, tferre mi yennatab fell-as. Tameddit n wass wiss tmanya ideg ur tt-yeri tru-d Saida tewwi-tt imi yeba Raba ad tt-iciwer ma ad iru s axxam-nsen, tea-ten Saida di texxamt wed-nsen ad hedren, tebda tkeem-itt tergagit win ad as-itekkes lxuf, da ad yettqerrib ur-s... La s-yeslufu deg ucebbub-is igan am ukbal, tudemt-is leggaen am lerir, ccfer-ines, ad as-yettkay i tuyat-ines netta la syettmeslay amek i tbeddel tudert-is seg wasmi i tt-iwala, warben lecal-is ma yella ur t-id-ta ara... Ime-itt er yidmaren-is ad as-

- 76 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

tini yeba ad yere tiberiyin-ines, simi iru ad yeknu er tcenfirin-ines tegger-it-id as ulamma yugar-itt tazmert, aqcic d win ur nebi ara ayen n dir d aurru i t-iurr ccian ur yebi ara ad tt-ibessef, teffe-d s lemawla tru seg wassen ayen akk i temmel, yual-as d lkerh akked uqar imi tenwa d akellex i as-yenwa ad ttikellex. Aqcic iru acal n tikkal ad tt-id-yexeb tugi-it yea axeddim-ines yettarra-tt ala i lwed n tissit, yeffe axxam yual yetthummu deg yizenqan am umeslub. Nettat yessuter-itt-id umeddakel n Rabaagi teqbel-it d tinna i d tiyita ara yeglun s Raba imi assen ideg ara tezwe, xedmen akk at uxxam-nsen amek ur ierr ara zi win iemmlen seg wul yettusu iru icucef-d, yelsa-d akustim aberkan, yusa-d yea imensi akked umeddakel-is isli, mi bdan iebbalen kkaten yema taqaet s cce, yefka idrimen awten-t ad isew ccrab yugi, mi d-yewwe yisli ad yekcem er Zahra, wissen amek i ten-yessefel yea rreba, imuqel taxxamt n yisli i wumi tecel teftilt ibedd-d ef yiwet tiilt i d-iqublen taxxamt-nni yera armi texsi teftilt iubb ielleq iman-is er yiwet tbellut degmi yenjer isem n Zahra fell-as.

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 77 -

Ddayxa
Malek HOUD
Aric 1

ukan ad tili temsizzelt n tlawin tucmitin akken i dttilint temsizzlin n tlawin iceben d Ddayxa melba akukru ara yawin arraz amezwaru deg wakken tecmet. Akken qqaren : Ad tessusfe deg-s wala deg lqaa. as akken medden akk ef tikkelt gezmen-tt deg rray, ttwalin Ddayxa d tameut icemten yella yiwen qqaren-as Akli, netta rray-is ahat yeffe i ubrid, yettwali Ddayxa s ti n win iemmlen. Qqarend : Ayen idergen ef ti idreg ef wul, maca Ddayxa d tin i yettwali yal ass s wallen-is, d ul-is i t-yettseggiren ad iemmel Ddayxa yal ass ugar n wass yezrin. Tayri taderalt asmi ara tezzi ef waba dayen tefra fell-as, ur yezmir ad ixemmem s leqel n leqel-is, yettxemmim s leqel n wulis yean tiyita n tayri ur njebber. Daymi i deun yimezwura qqaren : Awer neceq deg uda. Ada ifa ulac ma d taayt ala nettat, win t-iemmlen ad t-ittbibbi kra ara tekk tudert-is war ma yenna-d : A ! Ddayxa urad teqfil tlatin n yiseggasen deg tudert-is. Tizziwin-is ha-tent-id ttrebbint dderya-nsent deg yixxamen-nsent, taneggarut ur-s sin ne tlata gar warrac d teqcicin. Nettat mazal-itt deg uxxam n baba-s tettidir d yemma-s Mennun yelen ur tuklal kanakken d tilemit deg ttrad n tsellullit taelnawt n tmurt n Lezzayer. Argaz-is Yidir, baba-s n Ddayxa, yemmut d ameras deg udrar n erer.
- 78 Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Ayen yellan deg ufus-is, ixdem-it, yewwi-d timunent i yelli-s d tmeut-is akken ad idirent d tilelliyin deg tmurt-nsent. D aya i yezmer ad t-yexdem, d aan-is. Ayen i d-yernan ef waya d tilufa n Rebbi. Rebbi yerna-d Ddayxa er twacult-is. Akka i s-yefka baba-s isem, s yis-s yeba ad d-yerr isem n yemma-s yewwen lefu n Rebbi mai aas aya. Yemma-s imi d tahuskayt isemma-as ur-s akken ad d-tecbu deg-s, maca nnan-d yimezwura : Imi n aba mequl. Ihi tlul-d teqcict tewwi-d yid-s ayen i ttagadent teqcicin ad t-sunt : ccmata. Ilufanen akk ttemyaken anzi mi ara d-lalen, ursen yiwet n ifa. Maca skudmal yeggam lufan, iferre-d wudem-is, yettual d win ara yettawi yid-s kra ara tekk tudert-is. Akka i tera ef Ddayxa. Tura, temmed, tewwe d tameut, ur-s yiwet n tfekka mennu edd-itt. Tiddi-s d talemmast, iarren grurzen, taglult taurant, idmaren cceken amzun ttawen, amzur awra am ukbal yewwe-as-d er wammas, aglim-is amellal tewwi-t-id er yemma-s. Udem-is ur-s sin yiricen mgarraden am yi d wass ne am tqejjirin n bururu. Qqaren-d agdi-a n yi ur-s snat tqejjirin ur dilent ara. Yiwet temmed, telha d tamagnut, ma iall ur-s ad dies, ma d taye ur tewwi ara tejjex, ef waya mi ara tt-iill amzun yettru yeqqar : Bururuu ! Bururuu ! Ihi, Ddayxa tera yid-s am bururu, yefka-as Rebbi kra n wallen d timeqqranin, d tizegzawin am yigenni n tefsut. Maca sser n wallen-is d teqmumes n tqemmuct-is terna-ten ccmata n wanzaren-is. Rsen deg tlemmast n wudem n Ddayxa am win yessentan din tabaaat tameqqrant nnig ucenfir ufella. Anzaren n lbaaa, akka i tt-ttayaren, fen aric ameqqran deg tlemmast n wudem-is, amzun an-d deg tlisa n yiricen-nnien. Tectaq ad d-terfed aqerruy-is am nettat am tlawinnnien, yezga dima yuder akken ad teffer lib-is. Allen-is tettent lqaa war tawant, amzun tettanad ilef yefkan lehd ur yeall s igenni ma ulac ad tenger ddunit. Ddayxa teqqar deg wul-is : Anefas ad tenger ad teglu yis-i, wissen d acu i ixedmen yimawlan-iw n wayen ur nelhi imi d-gli s ifa am ta assen akken i d-lule. Tekreh iman-is s tidet, nettat d lemri ur d-mmezgen ara acku tea d acu n wudem ara s d-yessken ma yella teall deg-s. Tera lbaaa-nni

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 79 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

yean mesub akk aqadum-is yezga din alma d lmut anda ara dyequer seg-s ad yefruri d aebbar. D aya i tessaram i wanzaren-is. Yemma-s n Ddayxa, Mennun akka i d isem-is, teqmumes, tahuski i s-yefka Rebbi tedda. Akken i tecmet Ddayxa i tezzyen yemma-s. Ala allen-is tizegzawin i d-tewret ur-s, wanag igejduren-nni n wanzaren-is tewwi-ten-id sur baba-s. as akken meqqrit wanzaren-is, baba-s s ifa n urgaz ur yecmit ara yis-sen, yerna cclaem-is izuranen ummen cwi deg-sen. Ddayxa, ala nettat kan i tesa yemma-s, temmel-itt nezzeh. Acal n lhemm i d-tewwi fell-asmi ara tt-id-ttayarent tizziwin-is. Sqaqarent-tt-id teqcicin alma d amnar n tewwurt s yiwen uia yeqqaren : Anzaren n lbaaa ! Anzaren n lbaaa ! Ad s-d-tsel kan yemma-s tettwejriri ad d-teffe deffir n uea ad tazzel deffir n tteryulat ad tent-tesqaqer. Akka i sent-tsemma i tidak icenfen tawenza i yelli-s. Mi ara d-tual er yelli-s ad tt-tell, ad s-d-tfek s wacu ara tedhu nettat ad as-teqqar : Tife-tent a yelli, ma yella d tanzarin-inem i d-ttayarent ur-i fazent, yerna ad timure kan ad yimur wudem-im nutenti ad d-banent meiyit. Kra n wayen d-tcar Mennun i yelli-is ur yeffi, d tanmegla i dyeran, mai d temi i meiyit wanzaren n Ddayxa, rnan deg temer. Nna Mennun teskker-d yelli-s akken i ilaq, deg lezza, acemma ur tt-ixu. Tefka-tt tera yerna tewwi-d iman-is. Lxersum ur tufi deg wacu i tt-tull. S yiurdiyen i tetta ef urgaz-is yemmuten d ameras ef tmurt-is, tefka i yelli-s yiwet n ttrebga igerrzen. Kra n wayen d-tessuter yelli-s yewwe-itt. Ala yiwet n temsalt iwimi ur tezmir ara, ur d-as-tufi ara tifrat : Tala tameqqrant n wanzaren n Ddayxa. Wa d lamer n Rebbi, mreba s wayen i -d-yefka. S wawalen-a i tettebbir yelli-s d yiman-is. Nna Mennun tbedd er yelli-s akken i iwata. Txemmem ula ef uzekka-s, teldi-as amian deg tneraf anda i s-tesrusu yal ayyur cwi seg yidrimen-is. Teqqar deg wul-is : Ad ten-taf er sdat mi ara nawe anda ur d-nettual.

- 80 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Ddayxa mi d-tewwi akayad n Bak s tezmilt igerrzen tga tizrawin tunnigin deg tesdawit. er taggara tessawe ad d-tawi agerdas n turagt n tutlayin. D ayen i tt-yean ad tual d taselmadt n tutlayt tafransist deg uerbaz alemmas. Kra kkan yiseggasen deg tesdawit ur d-temmuger ugur amectu deg leqraya-s acku Ddayxa d taqcict timegzit, yefka-as Rebbi yiwen uqerruy fessus nezzeh. Tigzi-ines d timezgit, urin fell-as iedda uzaylal, ur-s tiririt yelhan thegga i yal asteqsi. Ugur ameqqran i dtemmuger d tamuli n tmetti s umata d tin n yinelmaden n tesdawit wukud teqqar. Iri-nsen amzun yettwali kan yiwen n ugman n tfekka n Ddayxa: anzaren-is. Iricen-nnien ur sen-uren ara ti, ad s-tini dergen ef wallen-nsen. D annect-a akk i tt-yerran terra-d erb ef yiman-is. Tallit n ukku n yiseggasen i tesedda deg tesdawit ur tt-tebi d yiwen, teqqim tedder d yiman-is. Ulac ur-s ameddakel am teqcicin-nnien i d-yefka Rebbi ifa-nsent tseggem, da ula d tagnit yefka-asent ad ttbeddilent imeddukal akken i ttbeddilent iselsa. Ddayxa meskint, ur tt-id-ia ara ad te assaen n tdukli d tedayin i yettsein ad tent-id-afen medden qqiment yids, da ula d nettat trewwel fell-asent. Aseklu-nni ines n wafrayen tefres-it akk, i d-tea ala afurek-nni n lebi n leqraya. Afrayennnien yecban tayri, tagmat, aezzeb, aqader, tadukli, aii atg twala-ten amzun sennan-ten medden d twayt tameqqrant, ssaen deg-sen times yekkren d aau, yis-s anen ula d itran imi ilizeq-ines yewwe s igenni. Yal i mi ara teddi ad tgen, send ad tt-yawi yies, tafat tensa am lewayed akken ur tettwali ara iman-is, da ad d-terr asaru n wass-is yezrin er deffir, tettales-d i tmuli n yir tugniwin yerzan timetti merra d nettat. D ayen n diri i yezgan kan. Tikwal tettargu allen-is ldint teqqar : Lufan imdanen s umata ttaken azal mai i ifa maca i lxedma, i tmussni, i kra n wayen yezdin imdanen ur ten-ibeu, talfi tuklal tudert ad tt-nidir. Mi ara tfakk target-is ur netteffe tettual-d er tidet-nni taragant s yiwet n nnehta taezzfant i dyessefhamen akken i ilaq iq ideg tella Ddayxa. Tettezzem deg zzman d wayen akk yuran fell-as, maca urin teqi layas, da

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 81 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

teqqar : Mazal lxir er sdat, yiwen wass ad d-rre ttar deg wayen akk yexdem deg-i wakud. Ddayxa tezde d yemma-s deg taddart Tawrirt anda i d-teldi allenis i tikkelt tamezwarut a-t-ah krad tmerwin n yiseggasen aya. Txeddem deg uerbaz alemmas ameras miruc deg temdint Tazerrajt iggugen ef Tewrirt azal n temrawt n yikilumiren. Akken ad tawe er wadeg n umahil tettaaf tal tanezzayt aaksi. Trekkeb deg tkerrust n Muend Akli, yiwen n yilemi n taddart-is. Imeddukal n lxedma ama d iselmaden ne d tiselmadin ttbanen-d akka edqen, ttqadaren-tt. Maca tea rwan tasa deffir-s, srusun-d anzaren-is d asentel n uqesser n kra n teswit. Nettat telha-d d ccel-is i txeddem seg wul-is. Inelmaden as gan am yimdanennnien, ssnen ad gen amgirred gar uselmad ixeddmen akken ad yali uswir-nsen, aselmad i ten-ifehmen d win yekkaten kan ad ieddi wakud. Massa Ddayxa ssersen-tt yinelmaden-is deg terbat tamezwarut, tin yettnadin ad issinen. Da azal ameqqran n yiwellihen-is n yal tamsirt issettu-asen tala n wanzaren n tccixtnsen. Ualen nnumen-ten. Dehhun-d kan deg wayen i ten iceben : leqraya-nsen. Yal ass mi ara tekker ad tru er Tzerrajt ad texdem, tettubbu er tlemmast n taddart-is Tawrirt anida i tettaf aas n yiaksiyen derren din, ttrajun wid ara awin. Ddayxa seg wasmi tebda amahil tetteddu kan deg yiwen uaksi, win n Muend Akli. Ma, tal tikkelt d netta i tferren gar amayendin n yinehharen, tella ssebba. Temmel ad terkeb aaksi n Wakli ne Bakli akken i s-ssawalen yimeddukal-is. Mi ara tali er daxel n tkerrust ad teqqim deffir ad teallay er lemri yessexdam unehhar ad yettwali d acu i ierrun deffir-s. Ddayxa tettwali udem n Wakli er lemri-nni yettasa-as-d, nettat di, mai am lewayed-is tesrusu aqerruy-is, tettarra-as-d tasa. Yal yiwen itett waye s yiwet n tmuli talqayant almi ur ttakin ara akk i ubrid, amzun mraw n yikilumiren d amecwar wezzilen. Wissen d acu akka yeran d Ddayxa ? Mai am yimdanen-nnien i tettwali Muend Akli, amzun yella kra n wafud i tt-ijebbden ur-s; tal tikkelt ara t-id-tmmager yekkat wul-is abedayer, amzun ibeqqu

- 82 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

ad d-yeffe seg yidmaren-is. Meskint teder iman-is, ur tenwi ara yiwen wass ad s-teru akka : yedla-d ur-s waan n tayri.Aan-a teba-t, urin yerza-d aulfu am wa ur-s, ur t-tessin ara, tera yids am tin yeffuden teswa. D yiwet n tnufli tamaynut, tusa-d am temhersant ad teef tafekka-s. Tasa-nni i tectaq kra n wussan uqbel tual tezde imi-s. Ad s-tini min-as-d wafriwen, tettafeg deg yigenni n tumert. Ula d yemma-s Mennun tfaq-as tbeddel, tugad ma yella d acu i tt-yuen imi texdem kanakka yelli-s tezwi fell-as aebbar n lezen-nni i yezgan yal ass. Tual teldi-d tawwurt n wul-is akken ad s-tanef ad t-yekcem lfer ur tennum. Teneq urs yemma-s ur nesbir tenna-as : - Yak ur tehlike ara a yelli ? - Xai a yemma, kkes ailif, tazmert-iw tgerrez. - Ttwali-kem mai am umayna, anyir-nni inem yezgan yekres yual yekkes-as ukras, d tasa i d-yerzan s udem-im. - Ih a yemma, bi ad tbeddel fell-i, yi seg lezen. - Ih a yelli, ula d nekk fere nezzeh mi kem-ttwali tettasa. Ttu lhemm ad kem-yettu akken yeqqar win. Nna Mennun ur telli d taeggunt, ula d nettat tedda-d syin. Tfaq yella win i ibeddlen akka tudert n yelli-s maca terra iman-is am tin ur neri, tea-tt ad d-tekkes seg ddunit-is ur tt-nqal cwi n lfer i tuklal. Lfer-nni i d-yerzan er Ddayxa ur yessawe ara ad issufe ef tikkelt lezen-nni i d-yufa izde deg-s, yeggra-d cwi yerna d win yestufan, yeqqim-d ad s-d-yesmektay amek i iga wudem-is, d acu-tt tawsa-nni yefen talemmast. Imiren-nni kan ad tual er yir axemmem, win i s-yettrran ddunit-is akk d taberkant am tgerfa yersen ef tirect n tuant deg tlemmast n yi n dujenber.Asirem-is ifeel, tugad azekka am teqcict yugaden tteryel n tmucuha Teqqar deg wul-is : Wissen amek i iyi-d-yettwali Wakli, i tamuli-ines ninet, temgarrad aas d tin n yimedal maca yiwen deg ddunit-a ur yezmir ad yidir tudert-is akk d tmeut yesan inzer am wayla-w, d awezi. Nnhati ta deffir taye gezzment axemmem-is aezzfan.Yettfakka warmuy-is s wawal-a : Ulac abel ur nesi tifrat.

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 83 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Abel n Ddayxa iban am lemri d anzaren-is d wamek igan. Tifrat ief tettnadi d amek ara tual am teqcicin-nnien, tid rran wanzaren-nsent qmumsent, cebbent, ttiqint seg sser, mai am nekk rran-iyi d tucmit, d tin ief rewwlent wallen, d tin yemunfan. D yir ddunit. Maca yella ttawil, ttawil yella i teqqar i yiman-is. Muend Akli d yiwen n yilemi urad yessawe tlatin n yiseggasen deg tudert-is, netta d Ddayxa i ihemmel s tuffra d tizziwin. Ula d netta iga tizrawin tisdawanin, ur-s agerdas n turegt n tutlayt tarabt.ur-s tazmert ad imahel deg yierbazen maca yefren tanhart, seg wasmi yella d amecu iemmel-itt almi i tt-yerra d lirfa-s, yis-s yettawi-d arum-is. Yeqqar deg wul-is : Lufan mai d tanhart ur ttissine ara Ddayxa. Yiwen n wass n yebrir, Akli yessawe-d Ddayxa almi d tawwurt n uerbaz tenna-s : Raju-iyi, tura kan ad d-uale. Tekcem er uxxam n tedbelt n uerbaz, tura isem-is deg umu n yiselmaden i igan asunded teffe-d. Sdat n tewwurt tufa-d Akli yettkeyyif agaru n Rim yettraju-tt. - Ass-a d ass-inek, nekk d timessindedt, ulac ixeddim, ke aas aya i d-ri deg wallen-ik tettnadi ad d-teli tegnit am ta. I d-as-tenna. - Aeqq Rebbi ar d tidet, ur ufi ara amek ara m-in-ini ur-i tesi azal annect-ilat, a-t-an tife-iyi, d kemm i d-igan asurif amezwaru. - Ula d ke ur txusse ara, s taucin-ik i iyi-d-theddre imi k-inttwali er lemri n tkerrust. - D tidet d ayen yellan, ihi ini-iyi-d d acu i m-in-qqare. - Ass-a ad nenu takwat idergen ef wallen n widak akk nessen, din ad iyi-d-tini akk s yimi ayen i iyi-d-teqqare s wallen-ik turicin. Kkan s yiwet n tanut uen kra n wui d tissit d tidanin, fen abrid n Tala n Wudi i d-izgan deg yiwet n tegi send ad tawe er tizi n Tirurda. Mi wwen er din, ddan ddaw n yisekla n ukerruc n tegi-nni almi i d-lin deg yiwet n talmat. D yiwen wadeg iwimi dzzin yisekla, d tamrijt yeuren d rrbi d yijeigen. Aman ggten, igda seg yal zzin ewwen-d seg tal tama. Kra dagi akk yeqqara-d deg tsemhuyt n tefsut ideg nella. Tafsut d tallit n tayri n kra i d-yexleq Rebbi. Da Ddayxa d Wakli d ayen yellan gar-asen i ten-

- 84 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

yewwin er din ad mlilen akken ad myussanen ugar. Tawrirt d taddart meiyen, myussanen akk yimezdaen-is. Akli d Dayxa d arraw n yimerasen i sin. Dda Yidir baba-s n Ddayxa d Dda acur baba-s n Wakli d imeddukal n ttrad n tsellullit taelnawt, akken i mmuten deg udrar n erer send ad tefru s kra n wayyuren kan. Nna Mennun yemma-s n Ddayxa tessen Nna awes yemma-s n Wakli yerna ttemyekcament. Zwaren-d deg wawal s usmekti n yimawlan-nsen send ad d-ualen ur-sen : - Teri ttare ad yali wass akken ad d-kkre ad kem-awi deg tkerrust-iw s ixeddim-im. I d-as-yenna Wakli. - Ula d nekk, kra n wuan ttawi-d tafat s wallen-iw, ulac ddqiqa n wakud-iw ur d-tedda tugna-inek s yimi-k yettasan, amer ttafe ur teixir ara akk deg lexyal-iw. I s-d-terra Ddayxa. - Ihi temmle-iyi ? - Ah ay Akli ma emmle-k ? Awal-a emmle drus n wazal i yesa deg wakken i k-emmle aas aas, ilaq i d-yennulfa wawal ijehden ugar wa. - Ula d nekk, lufan ad twali acal i kem-ri. I sin yid-sen qqimen s tula n yiarren wa ef yiri nwa ef rrbi n temrijt. Uqbel ad ifakk awal i s-yenna ijbed-itt-id ur-s netta yeefitt-id ddaw n terdin, nettat tefka-as lebi, tessenda ticenfirin-is tizeggain am usisnu i tid n Wakli. Qqimen akken ddaqqes yal imi amzun yelseq deg waye. Akli mi iulfa anzaren-is rsen ef wanzaren n Ddayxa iru lemer-is, yesraffeg s igenni wis seba, amzun d ayen-nnien yugaren aya i d-yeran yid-s. Ticenfirin ssudunent taqemmuct n Ddayxa iwimi yessuhel leqel, ifassen n Wakli slafayen i tebbucin yettnadin ad ent llal-nsent seg wakken i d-beddent. Rnan ddaqqes akken, ualen msebran-d yal yiwen seg waye amzun amrar-nni n tayri i ten-yurzen d ssnasel n wuzzal. Yerna ilaq ur tteddayen ara i kra n tlisa akken yenna umedyaz deg usefru anda i d-teneq yiwet n teqcict tenna i win temmel :

Ax tibbucin slef-asent Ticenfirin ssuden-itent Nnig waya ad d-yeli yi

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 85 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Ma yella tebder-d awal i deg tseddart n usefru-a, ur d-teqsid ara i i d-iteddun maca i-nni amezwaru mi ara d-teddu d tislit s axxam n win ara yualen d argaz-is. Ssaa uqbel i d-tetteffe Ddayxa seg uerbaz fen-d abrid n tualin s tasa n tidet yeuren d tayri. Msewaden ad d-bernen er temrijt-nsen deg wussan i d-iteddun. Akli mi yual s axxam d yemma-s i t-yemmugren teldi-as-d tawwurt. Twala-t ibeddel, mai d win tessen yettarran kullec er daxel ama d lfer ama d lqer. Tikkelt-a ur yezmir ara ad yeffer addad ideg yella. Lfer n tayri yerna atut. Tiyita n tayri i s-d-tefka Ddayxa tessenguga-t akk amzun teshucc-it akk almi t-terra d waye, yereq i yiman-is. Nna awes ur tesbir ara, teba ad teu d acu akka yeran d mmi-s as ma tekkes ailif mai d ayen n diri, maca d ayen yessefraen nezzeh. Annect-a d udem n Wakli yettasan i t-id-isbegnen, yerna urin t-twala deg waddad am wa anagar ass-nni i d-yewwi ikayaden-is n bak akk d turegt. Lfer n tikkelt-a d win izaden, mazal tiet n yicenfirin n tqemmuct n Ddayxa ur tekkis ara deg ddehn Wakli.Yemma-s truja-t ad d-yual d mmi-s tessen winna yeallay s igenni, issenhaz aqerruy-is, yettecmumu irennu. Mi d-yekcem ur tesfu ara tarit n tesmem maca tettwali-t amzun yesker. Teneq ur-s tenna-s : - ni teswi-d ay argaz imi ur temlike ara iman-ik ? - Ih a yemma swi-d maca mai d aman n turin ixemren yettarran amdan ur yettayal ara deg yiman-is, swi-d aman n Tala n Wudi yeuren d tayri Tegzem-as awal tenna-as : - Buuh ! D acu-tt tala n yetri i -terni akka ? - Mai itri a yemma, tayri, tayri Iedda ad s-d-ifek tabadut n wawal-a yual yera i yiman-is kan i yettmeslay, yekker isseshel fellas tamslt yenna-as : - D ayen a yemma ufi-d tin ara yidiren yid-i ayen i iyi-d-yeqqimen deg tudert-iw. as ma segmi yebda awal i yettfelsif yid-s tefhem-it. Terfed yiwen uslilew issezaben aglim. - Anta akka a mmi, ini iyi-d wi tt-ilan ad lse tiebbain tura ah ad rue ad k-tt-id-xebe. Nnig n temrawt n yiseggasen i ttraju

- 86 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

yiwen n wass am wa. Ikukra abrid amezwaru yual amzun yeffi-d ef tikkelt. - Ddayxa a yemma, yelli-s n Dda Yidir At Wulmu ameddakel n baba, yelli-s n Nna Mennun. Mazal ur ifukk ara awal teyye s elq n ugerjum-is. - D acu-t ? Fukkent akk teqcicin almi d-teli deg m wanzaren n lbaaa ? - Imiren yeqqim yeddhec, awal ur t-id-yuli ma d nettat tugi ad tebes deg lehdur d lemayrat deg Ddayxa. - Yu lal, akka i s-yenna wuccen : I mecue a ddunit i meqqre ay aqerruy-iw, ulac tin ad d-yelin d tislit-iw ala Ddayxa n At Wulmu. Anzi-a yu-d aar seg yiwet n temayt i d-qqaren yimaren. Yiwet n tikkelt deg uerqub-nsen yella yiwen n umeksa yeksa kra n wulli d yizamaren. Yeqqim isenned er ledra n yiwet n tzemmurt yetturar, ireem yiwet n tmadat yellan sdat-s s yira yemmden. Lexber kan ielleb-d yiwen wuccen seg tmadat-nni irewwel yeskiwiw. D yiwen uda i t-imeknen deg tlemmast n uqerruy-is. Uccen n twait d agaber i d-igubber ad s-ye yiwen n yizimer. Mi yewwe er tiilt, yebes yenna-as : - I mecue a ddunit i meqqre ay aqerruy-iw. Yuqa anda ara dteli teblat i d-idegger umeksa almi d tres ef uqerruy-iw. - Anna a mmi amzun d lxir-ik, wehhi-d kan ad d-teddme, tin i iyi-d-twellhe ur d-teqqar ara ala. Ur ifut ara lal, tzemre ad tbeddle rray. Ru tura sgunfu, azekka ad yexdem Rebbi ttawil - Tesli a yemma, nekk ad m-d-ini yiwen wawal : d Ddayxa ne tissulya-w ad tebel, yerna ur d-terru ara akk ma mai d nettat. Iee tawwurt deffir-s yeffe s zzaf. Tikkelt-a, yemma-s tekkes ailif, tceyye-it srid er tberna tamezwarut ad d-yual ur ieqqel ara abrid-is.

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 87 -

Taylagt n lwiz - 2
Ouiza TIKOBAINI

aluft mazal ur tefri ara, tamera edru-tt-id. Attna Nna Mala iger-itt-id ubrid, ad tessefqed yelli-s. Akken kan d-tudef di tewwurt, yeqleb wudem-is imi i s-d-tban deg yir tegnit. Teneq ur-s : - Acu akka i kem- yuen a yelli, la d-tettbane tekres twenza-m. Terra-as-d Tasedit : - I yellan, i yellan a yemma. Bi ad rue er tmera, d acu kan ayen yellan, teri-t, ur iyi-d-smektay ara meqqar. Nna Mala terfa fell-as. - Ur tettseti ara, i terse takessiwt-nni n lerir testew-as lfua, ternu-as amendil-nni awra. Rran fell-am, tetteffe-d yis-s d tasekkurt. - Ah a yemma zi mazal-ikem d nneyya. Ad rue er Lezzayer u caylellah, ad lse takessiwt, ad d-bane d tamsedrart ad iyi-awin-t tezzayriyin d awal. - Ad tewte agejdur a yelli, ad as-tini i tegrudt i wumi heddre, qqare-am kul ass : lu la sab tazmert-im, tzuxe s wayen tesi. - Aha tura yernu lukan am ubel n tqendurt yekkes. Yu-iyi-d Meyan. Ru ad rue ad am-tt-id-awi ad tt-twali. Akken kan i tt-twala, innefsax wul-is : - Ad kem-id-tas tenhayt imi d ajermuq-agi n tceain ara lse. Ad tezen tqenddurt n leqbayel, ad teer akk arur-im. Allen akk ur-

- 88 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

m ara d-zzin-t. Ula d ifrax ad bedden deg yigenni akken ad kem-idmuqlen, anef tura i tezzayrizin-nni i tkukra. Yemma-s n Meyan tetthuzzu kan aqqerru-s : - Tura a Mala a ultma win yeeb yizli ienni-t, tile ni am nekkenti zik. Ur -d-iwata ufran. Ma nufa ayen iss ara neer imannte nerbe. - I kemm ur tetteddu ara ni. - Nekk a Mala tura, ur zmire ara i tikli, a Lezzayer anda telli. Ad ruen kan nutni i meiyen. Tual daen Mala tezzi er yelli-s : - Meqqar tessewwe ayen ara s-tawi, ne d ierwaqen kan i kemyeran. - Xezzer daen anier i yi-tual. Nekk la s-heddre ef nnger nettat la yi-d-teqqar acal i d-yea. Cele nekkini i usebbi. Tikli ef uar armi d Tizi Wezzu, ad rnu ttebga, ad ge kan snat tesfentin ad tent-awi d aya. - Twala tura anda ara tessese tizzayriyin. Yak kunwi d iwexxamen, amek ara tawi kan snat tesfentin ? Kker fell-am ssyin ad a-d-tefke awren ad nesselxes lemsemmen ad teare aqecwal ef yiman-im. Tekker Tasedit tewwi-d awren. Slexsent-d uggu n lemsemmen. Mi la t-ttraunt ad yers, Tasedit mazal tettsuu. Teneq yemma-s : - A yelli ad as-tini d kemm i iqeren idurar-agi n Texlit ammer ad d-lin fell-ane. Serre ciu i unyir-im, acu i la tkerrse dinna tawenza-m. - Nni-am siwa win yettewten i yeran d acu i t-yuen. - aql-a tewwet-a akk ddunit yernu amzun ur rint. Aha tura iniyi-d acu i kem-yuen. Yak taqendurt tekkse abel-is, acu nnien i kem-ixuen ? - Taqeddurt-nni, ur tleu ara wed-s. Ilaq ad as-tellqe kra. - Ih da elleq-as tazibba-nni-inem. - A yemma ur trennu ara fell-as tzibba. Ilaq d tin n wure. - Ansi ara m-d-nekk s tezlagt n wure a yelli ? Ad nessenz akk tiferkiwin-nne ad neglu s yiqerra-nne, ur tt-id-nettelli.

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 89 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Nna Mala, tesket am acemma, tual am win i tt-id-yewten s ubeqqa : - Imi d taluft n yiwen wass, lemmer i s-tenni i yelli-s n lla Lwiza, yak tedle yid-s seg wasmi meiye. - Daymi qqaren ma yekkes-ak baba-k ur k-yewwi ara, ma yekkes-ak yemma-k ur k-yei ara. Da tuqqna n ti, ad awe ur-s. - eddi qbel, ad nqerres lemsemmen-agi, mulac ad yefsi, true. Da ad teglu s snat, tecfi tettmettat fell-as. - Di lenaya-m a yemma ur iyi-d-smektay. Seg yimir i yi-d-teqqim tesfi. Acu yelli-tsen di lemer i s-d-sukkse. Ula d asendeh, urin tessendeh-iyi. Ur s-teqqare ara n uxxam-nni. Yu lal asmi meiyit, d timeddukal. Tinna mi baba-s d bab n cci, tezwe akked yiwen d amarkanti, ma d Tasedit tesni-d lif er win n zik. Akken kan i t-kfant s usewwi, terfed Tasedit kra n temsemmnin terra-tent di tfunart, teef abrid-is er Mekyusa. Tenna-as i yemma-s : - Qed-it. Tuqqna n i ad d-uale. Akken kan i tekcem di tewwurt, tufa Mekyusa tessewway lqahwa. Teneq Tasedit : - Ihi leqe-d di lawan, wwi-am-d ayen iss ara tsekfe yernu d ayen i temmle. - Da qqim ad nsew akken imi kem-id-iger lal, lemsemmen-agi iban d tarzeft, ne ni yerna ur-m uqcic, ur nesli. Tecmume-d Tasedit tenna-as : - Lemmer d lebi ebe. i-n yemma deg uxxam, mena ad qqime ad swe ciu yid-m. Acu kan, ur tteile ara. Usi-d kan ur-m ad yi-tselke ma yella wamek. Atan teli-a-d tmera di Lezzayer. Ad yezwe mmi-s n emmi-s n Meyan. Nni-as ma ad afe ur-m acu ara ellqe deg umger-iw. - Ad am-d-fke taylagt n lwiz. Ttxil-m ader-iyi-tt d nettat i d mummu n wallen-iw. - Ur ttaggad, lxir-im d ameqqran. Teffe-d ur teri ansi i d-tekka. Tewwe-d s axxam, mai d tinna yeffen i d-yualen. Tenna-as i yemma-s :

- 90 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- Lamena tura ader-itt, teri ayla n medden yewer, ammmer ad nerem ayul s tesa. eddant qedent akk tarzeft-nni ssyin terra i yimensi simi ara dyeleq Meyan ad en lwaid. Akkenni tallit, yeleq-d Meyan. an akk imensi. Tedda yemma-s tewwet er usenduq tekkes-d taqendurt n lerir, tenna-asen : - Nekk a tarwa ur zmire ara ad ddu, axet rnut taqendurt-agi er terzeft-nni, tekkrem tura ad tesem azekka yegguni-ken ubrid er Lezzayer u caylellah. Mi kecmen er texxamt, tesken-as-d taylagt-nni i d-tewwi ur Mekyusa. Yewhem Meyan deg-s, yenna-as : - I tkesbemt zi a lxalat. Aha tura, am wass-a. Ma ezzif lemer, taxrit ad temer, tarwit ad tt-id-yaf lexrif, ad am-d-awi am tagi ne xir. Acu urem ader-itt mai ad a-tbai. Tudde sehlen uxxam n si Lxewni, am netta am ueggal-is, myufan. - Qqim a emmi d amuin ar tarew tyazit-iw. es kan azekka zik ara nekker, ne ad nernu ur nettaf ara rrekba. Tafrara, kkren fen abrid, d lam ur rin ara anda i la srusun iarren-nsen. Tiilt tettak-iten i taye armi reqen di Tizi. Qqimen sgunfan simi ara d-tawe lkar, imuqel Meyan Tasedit yenna-yas : - Zi iselsa rennun di zzin. Waqil ula d tislit-agi ur d-treffed ara allen-is zdat-m. Aelluy n yiij, wwen er Lezzayer. Iban eyyu ef wudmawennsen, lada ef Tasedit. Urin teffi si taddart. Tamera tebda, Tasedit yeffe-itt leqel, lemer i twala annect-nni n laci, urin twala tamera yecban tinna. Ur tefhim ula d tameslayt-nsen. Acu medden ur-s akk i dttwalin. Wehmen di zzin-nni ifazen, tufrar-d ef tid akk yellan dinna, mai d yiwen i la yesteqsayen wi tt-ilan. Ma irgazen wehmen di zzin-is, tulawin ur d-kkisent ara allen-nsent ef tezlagt-nni urin walant. Nettat tefre akken lemer tefri di ddunit-is. Tufa iman-is d ayen tewwe er lebi n wul-is, dayen kan i tettmenni. Tasedit ur tezmir ara i leir, tamera tugi ad tebes. Tufa-d kra n temkant ulac win yellan din, tezdew tenna-as :

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 91 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- Ad stefu kan ciu ad kkre. Tru ti-is, yekfel-as-d akk eyyu-nni n ubrid, armi d-tekcem tafat si aq i d-tendekwal. Tedla ef tezlagt-nni, tufa ala amkan-is. Yeffe-itt leqel, teweq amek ara texdem. Ad d-teneq, ad tesfugger tamera, ad tessusem mai d izli n ciu i s-iruen. Tru tsawel i Meyan wed-s, tenna-as ayen iss yeran. Argaz amcum, ur t-tewwi ara lqaa. Qrib yeli s yibeddi, isenned er li : - Wali ran nanna ini-as ad testeqsi mulac win i tt-yufan. - Cfi mi se, tella ur-i. ala ma yella win i yi-tt-yesnesren mi tru ti-iw. Nudan-d akk, ur in tamiqt, ulac. Axxam yekker ad yelu. Tasedit ggummant ad kkawent wallen-is seg yimei, argaz-is yugi ad yayes. Iedda akk ansi tekka tmeut-is ammer ad t-yaf, ulac. Amek ara ualen er taddart mebla taylagt ? Amek ara neqen ? Amek ara xedmen ? Iru ur emmi-s, yenna-as : - Acu ara k-ini a mmi, nekk teri tamera, ulac d acu i yi-d-tea, zemre ad k-ceyye ur yiwen ueddad d ameddakel-iw. Wali ma yesa am tinna nekk ad k-emne. Meyan iru ur ueddad akked emmi-s. Ufan taylagt ban ur-s. Yeneq emmi-s er ueddad : - Atan neqsed-ik-id a emmi Meqqran ur neri ara ma yella tzemre ad a-tsellke. - Tura ma nezmer mai d ugur. kan-as tadyant yeran yid-sen, da yenna-asen : - Lukan d waye, wellah ma zemre, imi d ke i yi-d-iqesden, ulamek ara k-ini ala. Ad k-surge ddurt, ilaq ad iyi-ten-id-tawi. - Ur tettu ara lxir-ik a emmi Meqqran. Ddurt nnien ad k-idawen yidrimen-ik. Yeef-d Meyan taylagt-nni, yerra-tt-id er lib, ualen-d s axxam. Mi i d-wwen, yenna-as i Tasedit : - Heggi iman-im ur netteil ara ad nru. Tekker Tasedit thegga-d akk lqecc-is, tedda tsawel-as i Meyan i wakken ad ruen. Uqbel ad fen abrid, yenna Meyan i emmi-s : - Ttxil-k ma ur -tessurfe, netteb-ik aas.

- 92 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- Surfet-a kunwi. Tusam-d si tmurt er da nuker-iken. - Nea-ken di lehna a emmi, ddurt nnien ma nedder ad d-uale ad ak-d-awi lamana-nni. - Ruet di taye, ur tettut ara siwet-as sslam i temart-nni. - Ad tt-yawe. fen-d abrid am yiqermen, mi d-wwen er taddart, tru Tasedit terra-as taylagt i Mekyusa awal ur tt-id-yuli ara, testeqsa-tt-id Mekyusa ef tmera terra-as-d s wawal d awezzlan : - Aha tura mazal la yettezzi leqel-iw, mi d-uale ad nqeer. Tual-d Tasedit s axxam anda tea Meyan i t-id-tufa, mazal ur yefri ara taluft i s-d-yefka Rebbi. Tasedit tar acu ara d-tini, akken texdem tessexer, da tea Meyan di lebi-s. Yiwen yi yekfa ur d-jmien ula duru, ur d-yeqqim wara, Meyan ilaq ad d-yaf tifrat, yenna-as deg uqqeru-s : Ssuma-agi ulac win i tt-yesan akk di taddart-agi, siwa si Lxewni, amek ara s-ini d taylagt n yelli-k ara erme, ad d-yesnulfu ayen ur nelli, yernu ur iyi-ten-id-yettak ara, ad as-ini d emmi i yettwalasen, yexer di ttjara ma ur ten-idisekkes ara ad t-awin er lebs. Imir kan iru Meyan ur si Lxewni yeka-as ayen yewa, si Lxewni yecmume-d yewwi-as-d Rebbi yada, yeqbel ad as-dyerel ayen yewa, lamena yesa ccer, ilaq ayen ara yi-iemnen Meyan : - Ayen i si ad k-temne yis-s. - Yella uxxam-ik rhen-iyi-t, mi teswede ayla-w ad awen-t-id-rre. - Anida ara zede, anida ara rre aqerru-w, nekk sehle i temart n yemma. - Ala ad teqqimem deg-s alamma terri-d idrimen-iw ma tele teri amek, ebber aqerru-k. - ik aa a si Lxewni, kemmel lemziyya-k, efk-iyi meqqar tlata iseggasen, ad ere ad k-ten-id-rre. - Ru mi wwen tlata yiseggasen, teri anda ara yi-d-tafe. Liala tbeddel deg yiwen was, tru tesa, tru tumert-nni, yeggra-d uebber akked nndama. Meyan yefka-as-d Rebbi yiwen umeddakel, ibedd s idis-is, yufa-as-d axeddim d aessas deg yiwen

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 93 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

uxxam bab-is ulac-it da, yerna yefte-as yiwet texxamt deg-s asewwi, deg-s ies, deg-s kullec, ur tezmire ara ad tembiwle, ulac trisiti, ulac aman ur yezmir ara ad ixelle. Tasedit ula d nettat ur tttezgil ara imi i s-d-yufa amkan di sbiar, tcerrew tettseyyiq, tameddit tin yesan kra n ucei ad as-t-id-tawi ad ad t-tessired i wakken ad as-d-tefk duru ne sin. Zi lif-nni n zik ur iru ara d asgunfu kan i yesgunfa, yual-d am zik ne ugar. Tasedit ad tagem i yiman-is ad ternu i wiya, win yesan tamera ad isiwel, ur tessin ara d acu i d iimi. Areal-nni yettanqas seg waggur er waye, seg useggas er waye. eddan wussan rnan wagguren, rnan yiseggasen, kfan tlata yiseggasen-nni i s-yefka si Lxewni i wakken ad yekfu areal-ines Meyan yexdem kter n tezmert-is, ur issawe ara ad t-yekfu. Uday yugi ad s-yernu akud, yual yenna-as ad as-dyernu lfayda n kra ara yernu alamma isellek ayen i s-yettalas ne ma yugi dayen ad yawi axxam, Meyan ur yesi ara tifrat nnien issuter-as aseggas i wakken ad as-d-ikemmel ayen yeqqimen s lfayda, dayen msefhamen. Yual-d er Tizi Wezzu ikemmel netta akked tmeut-is lehbir, atan yiwen urgaz si taddart, yerza-d ur Meyan di tiwant, isellem fell-as yesteqsa-t ef wacu akka i t-idyecqan. Dda Said yeggumma ad t-id-yali wawal, aqqeru yuder, yual yeneq-d : - Teri a gma Meyan, ddunit-agi ulac win ara yeqqimen deg-s, mkull yiwen s wass-is. Meyan yual d awra am tlimet : - Ih d acu i yeran, d acu i yellan. - Tamart n yemma-k i yewwen lefu n Rebbi, dinna i nella leca kra yekka yi nekni d agani deg-s armi d tafejrit i tessuffe tarwit. Meyan iar sani ara yerr aqerru-s, xelen wurfan, lezen akked leya imi yea yemma-s ggunin-tt medden netta ulac-it, urfan ef ddunit i s-igan akka, yectaq yemma-s di ddunit armi tab ur yual ad tt-iwali. Iru er taddart akked tmeut-is yexdem lanaza i yemma-s, medden akk bedden yid-s, win i s-d-yewwin imensi i lberrani, yewwi-d, waye d lqahwa akked urum aquran, mi dyeneq ad as-inin ulac win inelen yemma-s wed-s, aiwen ur in

- 94 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

ara, awal ur in ara, win i s-yeqqaren iegger yemma-s yetbe tameut-is, win i s-yeqqaren yetbe zzhu n ddunit, laul mai d yiwet, nnan-as d rrbe i t-isawen s anda yella. Kkan din tlata wussan ualen-d er temdint, er lehbir. Rnan kra n wagguren, sellken areal-nsen. Ualen-d er taddart Meyan iru er tejmat, yufa dinna si Lxewni isawel-as-d wed-s, yefka-as idrimen-is, iger-d nnehta imi yekfa duru taneggarut seg wayen i s-ittalas, yual er tudert-is n zik, yethenna si lxedma n yi, si ddiq n texxamt i s-dyean aan n lxiqa. Tasedit yekkes-as lif-nni ameqqran, tethenna si lxedma ef medden, tual-d er taddart-is, gar yimawlan-is. Yiwen wass tru ad d-ter yemma-s, imi acal mi teli deg waan attan tenner Tasedit aebbu armi d imi, ur tetteil ara ad terbu, tleu testefay, tmuger-d Mekyusa tsellem-d fell-as tenna-as : - Aya Tas, acal ayagi ur kem-ri, acu-t akka i kem-yuen, iban-d wudem-im yeya, tuale d tamart. Mekyusa mazal-itt d tilemit, ad as-tini d yelli-s n Tasedit. - Lhemm yesukuc, rrbe yesluluc, acu tura imi sellke areal-nni n tezlagt, thenna ttrau kan ad d-rbu ad qqime deg uxxam-iw ad rebbi mmi ne yelli. - Taylagt, ayen tue-d ni taylagt. - Ta-iyi-d, d taylagt-nni i yi-d-tefki tikkelt-nni i srue, ue-amd taye armi d yumayen-agi i tt-sellke s lexla. Mekyusa teqqur deg umkan-is : - Amek, amek tue-iyi-d taye. - Ayer txele akk ur s-tfaqe ara, ad as-tini d tinna inem. Yexle lfer akked lxela ur Mekyusa tenna-as i Tasedit s wudem yeuren d lfer : - Umena tinna i m-d-fki nekkini mai d taylagt n lwiz n e.

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 95 -

TADIWENNIT

Ali Amrane, ccna n teqbaylit, mazal lxir er zdat


Zira
Timlilit akked Ali Amrane Aric 1

Zira : Di tazwara, mreba yis-k a Ali.


Ali Amrane : Tanemmirt a Zira.

Zira : Amek i yettilli Ali ? Ali Amrane : a va bien. Zira : Rria n tmurt !

Ali Amrane : Ah yelha lal ussan-agi.

Zira : Ali Amrane auteur, compositeur, interprte, yettaru, ixeddem lmusiqa yerna iccennu. Yeldi-d allen-is deg useggas n 1969 di taddart n Igariden, yecbe yisem-agi. Nessawa-asen sslam da ma yella win i -d-isellen lawan-agi. Ali bi uqbel kullci ad nual er temi-k, er temi n Ali Amrane, da deg Yigariden, di taddart-ik, ccfawat n temi, tidak n Ali Amrane ne tidak n tmurt, smekti-a-tent-id, smekti-a-d ussan-nni.
Ali Amrane : Ansi ara tent-id-nebdu ?

Zira : Ansi i k-yehwa !

Ali Amrane : Acu ara m-ini ! Tura mi ara wali ad as-ini melmi kan ! Mbed mi ara d-ttmagare wiya un peu plus jeunes, da asini zi aas ayagi, les annes 70. Acu ara m-ini cwi n rgime akka ibanen, ci n lakul, si setta snin d asawen, ci n tkessawt, mi ara dteffe si lakul, ciu n lleb akked warrac, abalon ne tiqqar ne nnafu, akka lleb yellan dinna, akka en gros acu ara m-ini ?
Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 99 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Zira : Takessawt ! Imi i d-tbedre takessawt a Ali, win i d-ibedren ameksa, ad d-yebder tajewwaqt, tajewwaqt n umeksa ijerreb-itt Ali ne ala ? Ali Amrane : Ah, tajewwaqt jerrbe akka, mais d tinna, ur tt-idnire ara nekk s ufus-iw am wakken xeddmen yimeksawen-nni n zik. Nekni, di lweqt-nni-nne, yewwe-d ugiar, a fait nxeddem-d igiaren, ad nebrikuli akka tabidunt, kra n lexyu, tesdendne.

Zira : D tidet d ayen i nea a Ali, imi ula d ke tebdi s tgiart n ubidun, akken i neqqar nekni s teqbaylit am ke am waas n yicennayen n teqbaylit, amena ta-ik-id yiwet tgiart tellte-tt.
Ali Amrane : Ih, imir-nni d ayen yellan, yettsemma mi ara tebdu akken cest pas srieux, ccel lmusiqa-agi d lleb kan, donc ad tdebbre ke aqerru-k, ad d-txedme ke agiar-ik ad tqere, ur d-trennu ara ameruf i yimawlan.

Zira : Yeder-d wass tellte tagiart n gma-k !

Ali Amrane : Yella gma yesa tagiart, yettqeir yis-s, yual iru er Fransa, yea-tt-id asmi i d-wwi iman-iw ci deg ugiar, uale ddeqs-iw, fkan-iyi-d tagiart-nni, da a va ttqeire cwi yis-s, qede-as cwiyya les notes, a va.

Zira : Tessne ad tqede les notes, tessne ad tecnu, yerna ddeqs i wumi tesmesise imir-nni yakan, i yecban Slimane Azem, Cheikh El-Hasnaoui, Cherif Kheddam d waas n yicennayen nnien. Ali imal aas er ccnawi n zik, d acu i as-d-ihewwun i Ali di ccnawi yecban wigi ? Tenni-d deg wawal-ik axaer cennun akken ilaq, ils chantent juste.
Ali Amrane : Ih, winna d e, axaer di lweqt-nni waqila akken i dekkun san win i sen-yettqeiden lmusiqa, amek ara cnun, a fait, xas ad yili yiwen imir kan i yebda, ma yesa ut yelhan ne kra dyewwi akka yelha, ama deg yimeslayen, ama di lmusiqa, yella win ara s-imlen, ad as-d-awin lorchestre ad t-iqeden bac ad yecnu akken ilaq, le genre-nni n zik, ccebi ne le folklore. Ih, mesub yewwe-d yiwen lweqt, selle mesub, mi lli d ameyan mai, selle i yicennayen n yimir-nni wid yellan la mode akka ara d-nini di lweqt-nni zemre ad d-smekti Hmidouche, zemre ad smekti

- 100 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Fahem Mohand Said. Llan akk akka ttmeslayen, bon aprs llan widak umi nsell, widak yezgan akka am Lounis Ait Menguellet, Louns Matoub daen, akked wiyya merra. Mbed ileq-d yiwen lweqt uale daen ur ri ara amek, selle i rradyu, ttnadi akka cwiyya tteabent-iyi-d tuac-nni n widak-nni n zik, tura daen selle-asen i widak-nni n zik : Slimane Azem, Cheikh El-Hasnaoui, Cherif Kheddam ur ditteddi ara di rradyu, nsell-as kan di rradyunni n Tanger, ad d-nerr akka s tuffra ne ma ulac ad d-slen. Awah, cest des moments mi ara ten-id-mmekti akka ad wehme.

Zira : Tebdi tikli a Ali s tezlatin-agi i d-nebder tura, s tezlatin n at zik, mena ula d ke tettaru. Ahat ur ak-tettunefk ara tegnit ad tent-tecnu ke s yiman-ik, mena yecna-tent Lani Rabah, Hamel Slimane, smekti-a-d citu ussan-nni. Ali akked tira n tezlatin...

Ali Amrane : Nekk tura mesub er enf-agi n ccna taqdimt i male akka, les anciens, traditionnels, akka ara d-nini, umbed uale akka ttaru kra n tuac, mena imir ur d-lhi ara mesub ad tent-enni, daen kra kan akka n yiseggasen uale ddikuvri-d le moderne-agi ne amek ara s-tsemmi, igiaren les accords et tous a, da am wakken d win i yi-d-ieben mesub s waas i nekkini comme expression, mesub dinna i ufi aas iman-iw, ayen akken bi ad t-xedme nekk i yiman-iw, mesub d aennay d winna i dufi yeffe fell-i, a fait tuac-nni i xedme, xedme akka kra n ccebi traditionnel ttenni-tent-id di tazwara i lebab, mbed, Slimane Hamel di lweqt-nni teeb-as taect, yeba ad iru er rradyu, mudde-as-tt, iru er rradyu, ddi yid-s, Rabah daenni, Rabah Lani kifkif, llant kra n tuac ebent-as yecna-tent, ru kan akken almi uale beddle cwiyya, ttaru, ttkumpuzi di enf-agi n le moderne, mesub ttwali iman-iw ma yella d nekk ara icnun d winna ara yeffen fell-i, daen ur cni ara tuac-nni timezwura, ne ahat ur aqe ara, wissen !

Zira : Imir-nni ahat ur iban ara ubrid, mazal ur as-d-frint ara i Ali ? Si ccna er umezgun, deg useggas-nni n 88 a Ali, Ali yekcem er yiwet terbat n umezgun i wumi qqaren Meres, compagnie

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 101 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

thatrale, di lweqt-nni telli musicien di terbat n ccna, la chorale n yimir-nni a Ali.

Ali Amrane : Ih, di tallit-nni irkel nettenni di berra akked yimeddukal, mi i wwe er luniversit, ufi da ussan-nni i tettwaxdem terbat n Meres. Tarbt n Meres imir-nni tettwassen, ussan-nni kan i yebda umezgun s teqbaylit, da tarbat-agi tettwaxdem-d i wakken ad turar amezgun s teqbaylit, ad t-tessuffe akka axaer imir-nni di tesedawit, mesub d wid yettikkin deg umussu MCB, mesub ccel ran ma yella kra n le thtre atan din. Meres di tesdawit i d-tekker, di Oued Aissi, neba ad nexdem akken i wakken ad tt-nessuffe er tudrin ad tt-ren laci daen. Ihi aas i nexdem.

Zira : Anwa i yettikkin akk di terbat-nni ?

Ali Amrane : Awah aas i yettikkin, d tarbat meqqren. Deg waas yid-ne, les tudiants imir-nni yella Omar Zouaoui, Rabah Allam, nutni kfan leqraya daen xedmen cwiyya uqbel, mesub ahat d nutni i tt-id-yebdan akked yimeddukal nnien i d-yeddan mbed xedmen akken irkelli, xedmen tarbat n Meres, d nutni i yellan ma tebi responsables, metteurs en scene, tira, lcriture de la pice d nutni i d-illehun akked lecal-agi, nekni d tarbat meqqren n les tudiants mai d yiwen ad t-id-bedre, axaer deg waas yid-ne ahat di 20, ahat 15 ar 20 medden, nekni nxeddem amezgun daen nxeddem ccna. Tarbat n ccna, La chorale : nekkini xeddme agiar, xeddme-d lmusiqa i umezgun-nni mi ara xeddmen sur scne, atan ad asen-xedme laccompagnement musical, daen ncennu, am akka d-nni lmusiqa i terbat-agi.

Zira : Imir i tered ad tecnu kra si tezlatin-ik ? Ali Amrane : Imir-nni i bdi ttali sur scne, officiellement, ad nali sur scne ad nexdem laa. Zira : Di tesdawit ?
Ali Amrane : Di tesdawit ih, s ttawil s ttawil mbed tikkelt tamezwarut da mi nuli nekk akked terbat n Meres di tesdawit di Oued Aissi, mbed s ttawil s ttawil, daen, uale tterae-d tuac-

- 102 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

nni-inu ssya er da mi ara d-teli tegnit, tikkelt, snat tikkal tlata, ad d-rnu kra n wayen nnien.

Zira : Imir-nni tebdi yakan le moderne ?

Ali Amrane : Imiren yakan lemde cwiyya gar les styles-nni mena imir-nni yakan bdi cwiyya le moderne.

Zira : Tarbat n ccna, d tarbat n Meres, leqraya di tesdawit a Ali, mai ala ccna !
Ali Amrane : Awwah, imir-nni nefka-tt i jji, nelha-d akked lecalagi, nelha-d akked umezgun. Nekk d aseggas amezwaru da mi ubbe er tesdawit, mi nexdem alukan mai akken ur tezmire ara ad txedme deg yiwen useggas eddant 40 les reprsentations i nexdem, 40 imukan ideg nexdem amezgun : Di tudrin, di tiwanin, rnu-as aheggi-nni i nettheggi, les rpetitions, ur as-d-nei ara i leqraya-nni.

Zira : as ulamma Ali yual yera anglais yual daen ikemmel Magister ines n tmazit di tesdawit n Tizi Wezzu. Ali Amrane : Imir-nni daen ur ttwaqenne ara, kecme er Gnie Civil, kecme axaer rue-d ad inskri mesub seg yineggura, mi

qrib ad elqen, da d winna kan i d-yeggran, da nni-as aseggasagi tura nekcem er luniversit ad nwali cwiyya mbed ad ner. Ihi aseggas nnien bdi taglizit, xedme licence danglais, mbed sellke-tt reba snin kfi.

Zira : Lewaye-agi dien, tikwal ttawanent, xas ulamma tefki-tt i jji a Ali, mena dayen yettaan amdan ad yaf iman-is. Ali Amrane : Akka citu mi ara d-tase akken si lyce er luniversit, ad tafe citu n tlelli, citu n le mouvement irkelli, ad
tafe imeddukal. Di lweqt-nni yella aas wamek ara as-tsemmi ? Aas n le mouvement di luniversit, tamazit, les assembles gnrales, a sidi, les galas, enfin ctait anim, voila ! tu dcompresse cwiyya si lyce-nni, d lweqt ad tesqede yakk imanik daen di tesdawit. Mena d lewaye i yettawanen amdan. Di tesdawit mai kan d leqraya n lakul, n ukayi i d leqraya, tinna d leqraya kan akka i wakken ad d-tawi diplme, mbed axale-agi

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 103 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

irkelli, aqeer, ama di lfen, ama d aqeer imir-nni ef temsal-nni n tmazit, d ayenni daen i d-irennun i umdan ad yimur cwiyya.

Zira : A Ali le public inek amezwaru yella di tesdawit, ahat d ayen i ak-yernan afud i wakken ad telu aas er zdat ?

Ali Amrane : Di tesdawit, axaer di tesdawit i bdi mbed yuer cwiyya ad d-teffe si tesdawit, yuer seg yiwet tama, ulac anda tzemre ad tenni, atan yakan tizewin ne les salles ulac partout, le style daen xedme di lweqt-nni, tura ur ri ara amek i teddun lecal, di lweqt-nni, ma yehwa-am di tesdawit i s-sellen aas wala di bera. Atan wakken i tebda, mbed, dayen ibanen, ad teffe akk cwiyya, neffe ama dagi di Tizi Wezzu, ama anda nnien, mena kra n lweqt akken, tagi tusa-d umbed ma yehwa-am armi d taggara les annes 90 pratiquement, xedme-d tarbat, skelse takait-nni Amsebrid, xedme-d tarbat Tura. Bac ad neffe ad nqeer ciu yewer mli mli, ctait trs difficile, ur tettafe ara anda ara theggi, anda ara txedme les repetitions, les salles anda ara teprogrami ad tqere ur yeshil ara, ad txedme la promotion yuer lal-is, yernu daen lweqt-nni ma yehwa-am amek akken tella cwiyya n tugdi, rrebrab akken kan mazal-it, yewer cwiyya, surtout le modern-agi, axaer ad tewie ula mi ara tettheggi, ad true ad txedme les rpetitions ilaq kamim ci n ttawil, ilaq ad tili cwiyya n trisiti ad tebranci agiar kamim akka cwiyya n umdan imenen, imir-nni, ur yeshil ara mai !

Zira : Ad d-yu kan awal-ik a Ali mi d-tbedre tarbat Tura axaer ahat d yiwet terga inejren mai ala ke, mena ddeqs i yellan d timital-ik, nejren abrid-agi n trebbuya ma yehwa-ak di ccna n teqbaylit xas ulamma ur idum ara aas. Ad d-nual er terbat-nwen kunwi Tura, talalit-ines, isem-agi i s-tefkam, ayer Tura ? Iswi-nwen imir-nni mi d-teslalem tarbat, ayer tefem tarbat-agi imir-nni ? Ali Amrane : Tura, tusa-d kan akka ur ri ara amek ara d-ini, akka
nedda akken teddun waman kan, lli akked yiwen umeddakel-iw di tazwara nexdem akken nettripiti akken, nettenni tuac-agi s teglizit, umbad kra n lweqt, asmi da nebes akked terbat n Meres, ggrant-d tuac-nni i nexddem di la chorale, nenna-as

- 104 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

waqila ad neddi ad tent-id-nesseqed cwiyya, ad tent-id-nessekles, ad nwali amek ara d-ffent, da nexdem-itent akked umeddakel-iw di sin yid-ne i nettakompanyi, imi i nexdem tarbat-agi Tura nsemma-as Tura axaer imir-nni ara nexdem laa, daen ef tmeslayt-agi-nne, axaer imir-nni kan i nebda nettaru, di lweqt-nni neqsed nenna-as ad neddi ad d-nejme isefra-agi n tuac-agi irkelli ad ten-id-nesseddu asmi ara d-nessuffe takai, yual ibeddel le projet akken nnien, nual nejme kra n tuac, tid-nni n la chorale, nerna-d kra nnien, nexdem kan yiwet tkai, di lweqt-nni, mena ur d-teffi ara, da tru kan akken kra useggas umbed, yual dayen upruji-nni yea-t lal, nekk uale er ustudyu, xedme i yiman-iw wed-i lalbum-nni Amsebrid. Asmi i t-kfi uale nni-as tura ad rue ad d-ssuffe kra, ad enni sur scne, xedme-t 98 waqila, fin 98-99, wwi-d les musiciens i wakken ad xedme tarbat, ad nexdem sur scne, yeeb akk lal, les musiciens-nni daen, cest un engagement, usan-d, yal yiwen ansi i d-yusa, mai n dagi, yella Hakim le batteur si Bgayet, Chaouki si Rouiba, Djamal, er le clavier, si Buzgan, yella Kader ixeddem la basse ixeddem di Annaba, a fait ils se sont engags, a fait mai kan d les accompagnateurs, da tru akken nexdem tarbat Tura, nqeer akken ahat aseggas akked uzgen.

Zira : Ddeqs n warazen i tewwim di terbat Tura !

Ali Amrane : Ih, ddesqs, nettekka waed tlata ar reba tikkal di tfaskiwin, kul tikkelt newwi-d le prix, newwi-d le premier du festival de la chanson amazigh, yiwet tikkelt da wed-i i xedme da wwi-d le premier prix, 2me du festival de la musique di la Soummam, kamim nufa-d akk ciu anda ara nqeer, imir-nni da iban akka les festivals-agi, bdan akka ciu s ttawil s ttawil kan.

Zira : Ma neqqim di terbat a Ali, d acu ittaan ne d acu i yezmer ucennay ad t-yaf di terbat ulac-it mi ara yili wed-s ? Ne ad t-yaf iman-is ulac-it di terbat ?
Ali Amrane : Tura ma d tarbat yewwi-tt-id Rebbi ilaq kul yiwen ad ye si leqq-is bac ad msefhamem ef laa, dinna atan yiwen ur yezmir ad yexdem akken i s-d-yenna uqerru-s, ilaq kul yiwen ad

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 105 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

yettikki daxel. Ma yella txeddme wed-k, ad txedme akken i kyehwa. Ma yehwa-am ur nesi ara aas n lewayed-agi n terbat di ccna n teqbaylit, nnulfant-d cwiyya deg yiseggasen n 90, seb wwent-d les annes 80 yual dayen tedda la mode-nsent. D ayen yelhan, tirebba itteilen d anda ara d-nnejmaen les musiciens, yal yiwen yesa laa ur yesi ara waye, ad ttmeykmalen, ad ttmeywaen, yezmer ad elen, ma yella msefhamen ef wanda ara ruen yelha, ma yella ur iban ara, d yiwen kan ara ixeddmen kter n wiya ne timti ur dilen-t ara tiktiwin, ur yedil ara yiswi anda teddun, dinna as ad fen cwiyya mena cwi cwi kan, kul yiwen ad yefer abrid-is. Ali Amrane : Ih, tura nekk umbed, di 2000, rue er Fransa, kemmle wed-i, xas ulamma nekk ayen akk xedme, lada asmi xedme lalbum Amsebrid, tuac d nekk i tent-ixedmen, ccna d nekk i t-yecnan, da seg yimir-nni i bdi akka cennu iman-iw, en solo.

Zira : Tefe abrid-ik ula d ke a Ali si terbat n Meres er Tura, er Ali Amrane, amecwar ezzif, tikli mai yiwet.

Zira : Ali iemmel tamurt, mena teqqare deg wawal-ik ur iyi-dterri ara tis ecra n wayen i s-fki da tefe tabalizt, true er tmurt n Fransa, lerba ur teshil ara a Ali !

Ali Amrane : Ur teshil ara ulamma mai d lerba-nni n zik, mena ur teshil ara, tura nekk win i yi-yecban, tlatin sna deg yiwen umkan, tlatin iseggasen mai d ayen ara teseddi am waman, dayen yefra ssuq-nsen, dayen ur tezmire ara ad tettu kan akka s sshala, yerna llant akk biat, llan yimeddukal, axxam, imawlan, llan akk lecalagi ma yella true tele, yettuettem fella-k, kan akkagi, ad kxaen, ad tent-tecihwi tikwal, yewwe-d lweqt, iban-d kan akka belli la sab taswit-nni ma teqqime ur tenfie ara iman-ik ur tenfie wiya.

Zira : True a Ali, aseggas kan segmi true, 2001 yeffe-d le CD inek amezwaru Amesbrid, teqqare deg wawal-ik anda nsi ad yali wass akka i d amesbrid, xas telli d amesbrid imir-nni mena

- 106 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

tessawe ad d-tessise amur-ik di tmurt ibeden, di tmurt n medden.

Ali Amrane : Ih, atan winna xedme-t uqbel ad rue, umbed mi lli dinna yual yeffe-d, tagi iberdan ma yehwa-am ur ri ara amek mena si akka ciu, emmle iberdan, yerna s teqbaylit mi ara d-tini iemmel iberdan cwiyya kan, mena emmle ad wali cwiyya, ffe, uale-d, awde ffe, asmi ffe mai d tikkelt tamezwarut i ffe si tmurt-agi, da d amsebrid isem-is lalbum, mai kan akka !

Zira : I wacu ihi ?

Ali Amrane : I wacu ? Axaer abrid, tura acu ara am-ini ? Qqaren widak-nni n zik, ffe ad timure, tura mi ara teqqime kan akkagi kullec iban, kullec yefra ray-is, am wakken din kan i tebes. Mi ara teffe ad tewu timura nnien, ad tewu laci yetticin akken nnien, ad ualent lewaye ad d-banent belli mai akken kan i tent-tettwali kan i llant, tzemre ad tent-twali seg yidis-a, ad tili akka, tzemre ad d-tmuqle seg yidis nnien ad tafe akken nnien. Ddunit-agi akka mkull yiwen amek ittici, tout est relatif. Si tama nnien, mi ara s-qqaren ad timure, ad ternu akka ciu di leqel, ad timure, ad tesu tamuli temxallaf ef wayen ierrun di ddunit.

Zira : Dinna, di tmurt n Fransa a Ali tebdi ccna wed-k, uqbel ad tessali tarbat les musiciens.
Ali Amrane : Ih, bessif fell-ak ad tebdu wed-k, ilaq ad dtesbeggne belli yella kra yelhan akken ad d-asen wiya, ad k-idefren, asmi wwe kumai wed-i, xedme akka cwiyya mi yitettunefk tegnit, tikwal di leqhawi, tikwal di les petites salles municipales, akka s ttawil s ttawil, uale jeme-d kra n les musiciens, da nebda aripiti cwiyya, nual nexdem les concerts.

Zira : Justement, imi d awal ef tmeriwin, di 2004 tecni anda akken i cnan widak irefden ccna n teqbaylit, di Znith de Paris. Ali Amrane : Ih, di Znith de Paris, imir da i xedme Xali Sliman, juste aprs le Znith Brbre, lli d inebgi, fere ayendin, edren yicennayen meqqren, d tikkelt tamezwarut i cni dinna di Znith,

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 107 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

tedda akken ilaq, ssyin amecwar ikemmel yerna-a-d daen cwiyya n lehd.

Zira : Ali, seg Umesbrid tnejre tiregwa nnien i ccna n teqbaylit, textare yiwen le style ixulfen acemma, ulamma tella terbat n les Abranis ixedmen le style-agi n Rock, mena ke tesdukle le Folk akked le Rock, textare tawwurt nnien n ccna n teqbaylit.
Ali Amrane : Ih, tura nekk seg yimi bdi tikti-agi ilaq ad d-awi laa n yiman-iw, tettezzi di lmux-iw si tazwara, mi ara twali yezmer lal ahat d tagi i d tiririt ef usteqsi-nni ayer ur cni ara tuac-nni timezwura traditionnelles, axaer ttnadi ad d-awi laa nnien, laa ara issemlilen gar sin wulawen-nni, axaer, nekk selle i ccna n teqbaylit n zik, ccna n teqbaylit s umata, selle daen i ccna occidental mesub n teglizit, n tefransit, nekk tura acu ere ad txedme, ere ad semlile snat lewaye-agi ad d-ssuffe laa ideg ara dduklent les influences-nni yellan seg-sent, atan yeffe-d wayen akka ara xedme tura.

- 108 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

TAMEDYAZT

Amennu azzayri
Jean El Mouhoub AMROUCHE
Le combat algrien Tasuqelt : Arezki ZERROUKI

I urgaz amebun i win yeddan eryan deg yiij, deg wau, di lehwa ne deg udfel i win yelluen seg wasmi d-ilul Yiwen ur yezmir ad s-yekkes isem-is ne inzan yecna s tutlayt-is ne ccfawat-is akked tirga-s yiwen ur yezmir ad t-yekkes i wakal-is yiwen ur yezmir ad s-yekkes akal-is D amebun yedda eryan maca d amarkanti s yisem-is, s tfarfant-is11 s ugerruj n tmucuha i d-yettawi s tutlayt-is tin i s-d-an yimawlan-is am wasif ittcerrigen si lil er waya

11

Patrie

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 111 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Izzayriyen yal cci yettwakkes-asen taferfant akked yisem-is tutlayt akked yizlan-is issa akk tamusni iberrden tikli n yirgazen si ddu armi d tanelt akal akked yirden-is ibula yesswen tibirin-is arum uebbu d urum n lerma ise s wayes tettidir tarwa n Yillu d gma-s n yirgazen deg yiij, deg wau, di lehwa ne deg udfel Izzayriyen ssufen-ten-id si talsa rran-ten d igujilen rran-ten d imebas n teswit bla ccfawat, bla azekka d iriben gar tnelin-nsen deg wakal n yimawlan-nsen deg umezruy-nsen, tutlayt-nsen akked tlelli-nsen Ualen ddaw lenaya n Fransa knan gar tirgin ujaji ddaw udabu n yimersanen ilen azzayri yettu immal-is yettu isem-is akked tutlayt-is maca iman akked yiuran n uzzayri la ttzegziwen d ilelliyen deg yiij deg wau, di lehwa ne deg udfel Ad tzemre ad teslae tafekka ad tere tazmert ad tmeqe ise s udebbuz akked temeqranit

- 112 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

maca ur tezmire ara ad tessere iuran lqayen i d-ineggin d ayefki n tlelli i -issuen ef waya neggul s yisem layen akked tegmat meqqren d wakal i -yesduklen ar rad ur yesmawi alamma yual wakal akked tferfant s imawlan-nsen I yizzayriyen nnan-asen imi taferfant-nwen tru-awen ad awen-nehdu tin n Fransa tucbit s tzegwa timeqqranin, s lluzinat timalayin s temdinin-is sut leqwas i d-yeggran yetthuzzu wau n umezruy alqayan am yillel Daen i yizzayriyen nnan-asen qeblet tutlayt-nne tageldant, tumlit zeddigen am waman, tudimt am rru deg yiij, deg wau, di lehwa ne deg udfel Maca : kksen-asen taferfant n yimawlan-nsen yerna ur ten-simen ara er abla yifransiyen Lekdeb-nsen d alqayan lahed-nsen yettwarked s usirem ur newwi yualen d aragan s tidi n rau deg ujajih n wawal yettuurren deg yidammen n tnekriwin i yettumeqen am tmegra n yirgazen

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 113 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Yual tewwe Tafsut n umezruy akked warrac issawalen s tutlayt n tyemmat-nsen yeereq rrud n zzaf uris Qqaren : ur -tturrun ara ur -skiddiben ara ur -ttarran ara ssbia n bleu-blanc-rouge d tinna i d tilelli Neba ad nili s yisem-nne ad nidir ne ad nemmet ef tmurt n yimawlan-nne ur nebi ara takna i tferfant-nne ur nebi ara ssaya-nsen Neba taferfant n yimawlan-nne tutlayt n yibabaten-nne inzan n tirga-nne akked ccnawi n ddu-nne ur nebi ara ad nerku deg lerba n wass-a bla leqel bla azekka ASS-A, TURA Neba ad negmu di tlelli n yal ass deg yiij, deg wau, di lehwa na deg udfel n tmurt-nne : LEZZAYER

- 114 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Lid
Ahcene MARICHE

Attan teer-d lid lamma yis-s tefre lfer ef wudem yettzid taddart tamdint tecbe d ass la yettemzizid nefre yis-s d e Ikerri n tmezla, nhegga-d lwacul merra cebben amar si lame yeleq-d laci ttemafaren acmume iban-d d lid i -d-yesduklen Arrac tidayin feren deg yifassen ilellac san akk idrimen yal agrud yetfecec s wayen lsan ceben yal wa er-i yetennec D rradyu ne d tiliri lmusiqa la tzehher
Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 115 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

s ccnawi-nni lali yefre yezha lxaer lewayed ansayen-nni fell-asen nessebaber Baba-s d warraw-is yal wa i d-yettheggi netta yessemsad ajenwi-s nutni wwin-d ikerri tezzi-d twacult-is timezla ad tili Irgazen sellxen ikerri tayemmat asewwi tena igerdan dihin dagi zhan wan tasa yewjed-d umeslux-nni i yimekli kullci iheyya Tennejma-d twacult jmi zzin-d i abla yettfur ukanaf d tebult qqaren d asedi wass-a kfan Rebbi emden-t s lxir dan merra D lawan n lemafra yal wa anwa i yeqsed d lid d tamera yal wa ad tt-yesed win ibeden ur t-nettu ara tilifun ad t-nerfed

- 116 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Mi d-teder tmeddit nnejmaen-d yieggalen zzin-d i tbaqit tetten ttlexlixen ssehra ad tt-nwalit mai am tid nnien Attan tewwe-d tebit fessus-it mi d-nekker ameslux neqsed-it ad t-negzem ad t-nqedder yal amur nbeggen-it s lbed ad ncewwer Tilifun ur iebbes ara i ccnawi mbaid nsell Internet terna-d tura lamer ad -t-tessishel iriben-nne merra ad ten-nmuqel Lemum lexwal iulan lebab tiwelliyin atmaten akken llan anda bun ilin ad ten-id-nzur iban ad nettu tusifin Ur ntettu igujilen amur ntegg-asen ne wid yenxeen tunict nettak-asen imuan nrezzu ur-sen nettreim ef wid yemmuten

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 117 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

D way turew temlal tasa ass-a yif akk ussan lfer zzhu tasa ssibninen lawan lid d tamerbut ass-a i kunwi la -d-isellen

- 118 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Massa yerfan
Nizar QABBANI
Risala min sayyida aaiba Tasuqelt : Boudjema AZIRI

bes din ur d-keccem ! tesqae-iyi-d s yiil-ik la teskerkise fell-i usan-d er-k yimeddukal-ik d taye i yellan ur-k tessemalleq i yidmaren-ik Fell-i tsue-d s wurfan bes ! au yettfe deg uqefan ddel isserkeb-iyi aan ah a win ur neswi ! ula i k-d-yexdem usfesti berka ur sissif ur ttendemmay fell-i ia-iyi wul k-iemmlen azal-is ur t-tessine tura zerrbe i wallen ad k-esbe ur d-tlule !

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 119 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Ayer ur iyi-d-tenni ay afni ad k-wexxre ef zik lal kra n wayen i yi-d-teki akk ayen i yi-d-tesbecbce zzman-nni ideg yi-temmle d izumal i yi-teqqne tafsut s yijeigen-is raya s lebru-is kra din akk tnekre-t akken i yi-tnekre Ur d-ttaf tisebbiwin ddnub yesserwet ammiwen-ik ef wudem-ik isu-d mimuc abbuh i tekrabat-ik sdehcen-tt lekdubat-ik tefe-d tin yellan yid-k terna-d ayen yellan deg-k A win ief yebek wul-iw ief sebken yidammen-iw ass-a ur iyi-tgi azal tezwi-iyi s ufus-ik am yizi ef tayet-ik terri taye di lmilal aql-iyi deg-s la ttwali teqqim rrif n lkanun ef ukersi ideg ttimi yefen tasga n lkanun Afus-ik deg ufus-ines d asemma am uebluc awal ad yazzel ef yiles

- 120 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

tiqsiin akked lefcuc lkas ad as-t-id-teare d ssem iss iyi-teni asmi ara d-tual ur-k lwelf ad as-d-yeg afriwen ad as tini usan-d yirfiqen tudert ad as-tt-tessirge ad d-talse i wayen i yi-txedme

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 121 -

I Dda Ali Zamoum


Igli n Tlelli

-1ri isali yesseqraen xcawte deg tegnit yenafen rarte, lin-d yimeawen le allen-iw deg tmuli -2D Dda li i yemmuten Zamum, amjahed ameqqran yuran : "Tamurt n yimazien" s yidammen-is teqqed tsusmi -3A gma-s Si ale yezzwaren mmager-it-in s wudem yennecraen a Kateb Yasin i t-yessnen bedd er tama-s ay ilelli -4A Memmed Isyaxem yettwamelen sune-as tafelwit yettwaejben
- 122 Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

deg lennet sselen wafrayen cebbe udem-is s tayri -5Hat-aya wul-iw yezen mrare deg tirga yefan ur ri amek akken ara qazme immal-iw s usmekti -6Tiddukla Tagmat iemen tettarra-d iman i yiawaliyen d widak irkelli yenxeen ass-a tettwajre deg Buni -7Cfi ielli kan mlale d Racid Berkan d Dda li i -yean yefka-yi-d adlis-is s lebi -8Nqeer, nekcem deg yisteqsiyen awal s waye d imeslayen teqqed turi ifazen nella d atmaten, d imazien

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 123 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

-9Ttxilek a Rebbi zizen req-it er lennet yeugen s thuski n lwerd d yijeigen tcebbe-t s lenana d tayri -10Nekk, Igli yettwaen ad cfu ef lxir-ik yeman ad ssusi talaba i wuan ad mmagre tafrara s tmusni -11Knune deg lqaleb yessebken n tfelsafit ttle deg lezen steqsa tiemmar n yigenwan ahat lqer-iw d imeni...

- 124 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tafsut n ddaw yifer


Koussila ALIK

I tefsut n ddaw yifer ma mmugren-tt wulawen ? di lebi-s ayen i nezzer terna-d deg-ne asawen rewle fell-am yis-s xas ma a yi-teqqes ssem yezzegzew ies kra da yif imeawen -1Bedde-ak-in ef yiciqer tesbade ayen ttwali iles-iw yeba ad d-yehder xas ma tugi ad ak-n-ini ma tesi anda-t ber tgi-d awin ttmenni xas ma ad a-yessefer ma ur rrag merri Di tmucuha-k erqe tewwi-yi lemla n lebi-k gar tizya mi ara muqle
Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 125 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

ttafe-d urrif d iman-ik si tama-k bi ad snesre ssurfe ma wwi-d ddnub-ik d tudert n waye ara ssarme a lukan fell-i ad tibrik Ggumma ad k-fehme tikli d acu n jji tufi deg-s ttwali-tt deg-k d tisselbi tura-d fell-ak afriwes tmeyyze-d ayen ur nettili i yellan ur-k yuyes di rrif tezgi-d i kullci tettnadi iiden si tmess Amiq-ik edd ur t-yessin wissen ma yessawel-ak-d tura er tama-k nekk ara yilin uksane ur k-terri tmara am yiiqel-nni gar taltin ur as-tei ara nnda deg-k win imuqlen : Meskin fell-as d nettat i d ssebba -2Sell kan i ccna n telwe deg-s ifeddix ad t-twali mai d ara tessilwe si naddam ihujer yi d ut-is anin mi ara s-sle nehte seg wakken yi-tecqi kemm turga ddunit d ure nekk wala-tt-in d did

- 126 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Tuki-d mazal targit tefka-am lebi di ddu-is ur tfaqe tezzi-d tmeddit ies-im ur yei amiq-is asirem di ttar immuger-it yeqe aurru di tikli-s ar nndama yeeb yezwar-it tmenna deg ul-iw agris Deg-s xas mazal tzede i tamrirt d amwanes-im wwi abrid ur tessine ccarwe ad wali udem-im i d ixef-iw ma yesse alla ur t-qeunt wallen-im tudert n zzhu ma tesfe deg yigenni tu aemim Di lebs sedda temi ttargu tafrara di lemwansa-m leu afare tilelli rni-tt ul deg-s yessaram ssurfe-as ma tegla yis-i acal i tt-yura lemnam ezzi-d awi-n ajeig ur-i ccbaa-s ad tebreq di laya-m

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 127 -

Ad ili kan di tmurt-iw


Mohamed MEDJDOUB

Tefsed talsawit Tefsed talsawit dayen Yal lib la d-yettnulfu Lbael, lif, idammen Yal timert la d-tettsuu Newa akessar d usawen Yal tama acu ad d-ekku Wa yettru i wa ifadden Leya-nni dayen tkeffu Tifextin, icangalen Wa ireffed wa yesrusu Timura d lenas cebblen uq d tagi i d dewessu

- 128 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

allen i xemsin Am wawal yecban lekdeb Am waman iberkanen Aman-nni iberkanen I d-yeffen seg wulawen Sswen tibirt ilili Lella ur tt-id-ssekren Wi d-yeggran seg wid-nni Wi d-yeggran yelha a Rebbi Wid zeddigen yiwen er sin Imefan allen i xemsin As ili kan Ad ili kan di tmurt-iw Imi deg-s i teli tmi-iw Ad ili kan di tmurt-iw Ur ttruu anda nnien Deg-s i d-ldint wallen-iw Dagi i sedda temi-w Ur nekre imawlan-iw Ur tettu imeddukal-iw Ad ili kan di tmurt-iw Ad ili s timmad-iw

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 129 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Lemala Lemala teur d lfer Ur teur dayen nnien Da ma tebna ef e Deg-s lehna deg-s asirem ur-s ur d-itezzi ler Llsas ur telen medden as ad as-d-gemren lqer Ur yezmir anwa ara tt-ihudden Bab-is ul-is yennecra Yemmuger lif s yidmaren Taguni alamma d be Ulac i d-yesferfucen Asmi ara masaben lerwa Tayri-nni amek i tt-qeden Wid i tt-isersen ef cce Mi d-isu wau ruen

- 130 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Dayen ssne
Nadia BENAMAR

Meiye mei leqel-iw Ddewwie s tmucuha Tturare s tpupiyin Sennde ef tema n yemma Nekkini udde ssne Turarin n ddunit merra Semmde asurif meqqre Teffe wedi ar berra Dayen ssne ad hedre ef uqerru lif yekfa Qqare dayen ssne Ddunit amek I tga Ttnerni yettnerni lebi Kecme di lber n tirga I tayri lli iallen-iw Ti tesa, ul-iw yezha Qqare d ayen ssne Lemala yakk amek I tga Akken tedda tudert-iw Tedda tmussni-w di lxedma
Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 131 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Ttemebbire d rray-iw Awal I nekk I d-yegra Qqare dayen ssne Lemde tilufa merra Tira-nni yura ufus-iw emme-d seg-sen azekka ef yirrig yeknef wul-iw Iru uar di tucca Qqare dayen ssne Jerrbe tifextin merra Di temsal reffde leqqe Ssne i yeswa waya Ui di lemer leqqme Taluft ur tefri ara Ziemma ttwakellxe Ur ssine acemma Ass-agi dayen ssne Aas ur ssine ara

- 132 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Abrid n ubrid-iw
Youcef MERAHI
Le chemin de ma route Tasuqelt : Abdenour ABDESSELAM

D isefra n tayri

Wissen ahat tira i d-iteddun ur laqent ara Julien Green

Ur iyi-d-teqqim ssaya Ama d anexzur-im yecban tigi yuen Wala afus-im acrurad

Urga-kem ef twenza n tukksa, di tefsut m yijeigen yettuddumen i nnda, gi-am-in irebbi n wuraw akken ttasa sdukle ti-im deg-i deg-m, kessu imezran-im i tafat menna ad am-ldi amteddu ittawaden talalit, zien s afus-im ur yewwi usemmi, bi-kem d tirnit ad ttre yis-sen lweqt ef ugni ur nuda, ef tissulya wala ef tezwart.

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 133 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Urga timlilit n temi-m gar yi akked wass yemadan, kki-n s leder tama n ufus-im d aceen i ncene ies-im. Lli ttargu...

Teur licara / d tili ! Nnker / D nnger ! A tayri-w, Akuffir deg unnar / D lmut !

Ddi-as di nneqma i lweqt Yerna ad awe di lweqt er wanda teqqen temi Ad t-id-cefe Iqzer d iqezran Ayen ssarme ttu-t Si magu alamma d yennayer

(Lesab n yigenwan Deg yixf gar duember akked yennayer)


Ad uale D uffir ddaw tili-w Ma ef tmuli Imi ur umine ijiqdan D-yettualen er temi Ssextare lmut-iw Di lecc n txellal-im

- 134 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Dayen Lewhi yezwar afus Di jji-is

(Yezde deg-i tikti D lmut yeckenen ef tlaba-w)


Zik ayenni Ass n wass-a Tceggeb tafrara Yezwi ccfaya-w Sakin Ur tewi asesu-w D tafessast am lexyal M zzin di nndama Tcuba lebraq Ass-a ne azekka Ad rre er wayen yuran are-n er temlilit

S wallen-im yesseblaen derme di tatut Aragon

Allen-im deg wallen-iw ef yiwen yinziz D acu kan ccbaa d tiden-im Ur llint d lmumen Cukkent deg-i kra wer nefiz Tawalin n wau Tirrugza yugin temer D ajegge, d aya i d lada-m

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 135 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Tamuli-m la kem-tkeef er wallen-im deg wallen-iw sut lerir yiwen

(Yedda d asefru n tayri)

D afus icenen aslufu Yessemara i yir awal Ad mbezzae Di tsusmi takufrant

(Cukke di tmuli-m yeqqden am akal)

- 136 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Menna amkan-ik lukan ssaa


Mohamed GHOBRINI

Tecniv $ef medden irkelli ulac win yecnan fell-ak tecniv $ef libad n lali tgiv-asen amkan d tama-k tefkiv-as nnuba i tayri s wawal zeddigen d ayla-k $er ume$bun terriv ti$ri yufa amur-is di tutla-k ma d winna i$aben am yitri tuddrev-t-id yecbe fell-ak itran zzin-d i yigenni ma d ke d aggur gar watma-k tferev i medden irkelli ass-a fre d nnuba-k Tezzi-d nnuba-k ad tt-nebdu akka nefre imi aql-a$ yid-k nhegga-ak-d yiwet t$awsa nevme ahat ad tliq yis-k qil-a$ ma yella nxu kra yelha ssma nerza-d $ur-k tudder-ik-id yal tafaska Taqqar-ak-d anuf yis-k
Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 137 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

taqsivt gar-i d usefru ass-agi ad awen-tt-id-ini$ ur lli$ d amezwaru $ef waydeg yeskaddeb i$ yettceyyi-iyi $ef uqerru yessereq-iyi abrid i ttawi$ $as udre$-t am usaru si leqq-iw aas i ooi$ yesser$-iyi s igirru ccama deg ufus i tt-wwi$ gar-i d wul-iw tugi ad tefru nnu$e$ yid-s ur b$i$ yedda umenzu d uneggaru di lif n tayri i d-ggri$ $as teccerk-a$ lemibba Anda-t usefru anda Zzman fell-i iebba iedda ke $ur-k kullci iteddu deg yidis-ik nezga nedda kull ass fell-ak d auddu fell-ak ke tekfa ccedda nekk fell-i yezga ucuddu Ass amenzu mi tt-icudd fell-i sqerbeb$-ak-d $ef tewwurt ooan-iyi medden irkelli ttwaellqe$ gar yigenni d tmurt ddunit tu$al d ilili tugi-yi ula d lmut ass-iw yeggumma ad yali am winna yesseble lut

- 138 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

yeggra-d di seba llyali d ilemi zzher i yemmut mi roi$ tafat ad d-teflali i$umm-itt yi$ed n tagut ihubb-d wavu d achayli deg yimawen rag lqut $as tekksem-a$ tamu$li ur tekkisem iij i tefsut nekni s wul i nettwali d iri ur tegzim tefrut tekkrem-d i ccwal ajehli nessen-iken newwi-d ttbut $ef ubuneqqar teksam ulli ad d-nerr ttar ur ifut tasraft te$zem ivelli $ur-s ara te$lim cfut d wid tuhdem ivelli i ken-yezwaren $er terbut mi teooam annar d lxali la teqqarem zzher ur ifut talwit deffir ccedda anda-t usefru anda Zzman fell-i iebba iedda ke $ur-k kullci iteddu deg yidis-ik nezga nedda kull ass fell-ak d auddu fell-ak ke tekfa ccedda nekk fell-i yezga ucuddu Mi s-nni$ i usefru mell-iyi-d yenna-d d ke kan umi d-yemmal ay$er mayaf ini-yi-d mi yi-terriv ifadden n wuffal

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 139 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

d rru ula d nekk ku-yi-d acu$ef akka ul-ik d uzzal d acu lmena oaweb-iyi-d mi yi-terriv aqbab deg wuffal am wakken i s-tsawlev siwel-iyi-d leqq-iw $ur-k anda yu$al d amdan la ttussu$ sell-iyi-d ebba$ i iebba ucacfal Anwa-k ke di lenaya-k mi teggummav ad iyi-terrev azal acal d anadi fell-ak ayen uroi$ tenniv mazal mi k-ni$ nekk si dderya-k tenniv-iyi-d gzem wawal ma teb$iv ad tecbuv tizya-k ru kkes i zznad cckal menna$-ak d leb$i adde$-ak kkse$ afud i ubuqal wekkle$-ak Rebbi yezmer-ak terriv ticunan d ayla-k lehna yid-k d lmual ul-ik yettwaqqen i lebda anida-t usefru anda Zzman fell-i iebba iedda ke $ur-k kullci iteddu deg yidis-ik nezga nedda kull ass fell-ak d auddu fell-ak ke tekfa ccedda nekk fell-i yezga ucuddu ay amedyaz nedhe$-d yis-k i$ tasa-k mai d aru

- 140 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

cedha$ ad qqime$ yid-k anezgum yeggumma ad iyi-yebru mi ara bedde$ zdat-k ttmektaye$-d tufa n yimru yewwi-yi-d lewj $ur-k iceyye-iyi-d usefru amek ara xedme$ amek dayen yi$ deg u$urru ul-iw yeggumma ad yebek yekkufer $er daxel d ahriru alla$ yedduqqsen yesbek ur t-yemni yeooa-t yettru ur lli$ d amezwaru i$ef i tt-yesedda anda-t usefru anda Zzman fell-i iebba iedda ke $ur-k kullci iteddu deg yidis-ik nezga nedda kull ass fell-ak d auddu fell-ak ke tekfa ccedda nekk fell-i yezga ucuddu Ru ini-as ihi i usefru fiel ma tettarguv deg uzal seg zik d ke i d aqerru xas $ur-k refde$-d awal xas tettru Lwiza nettru $er wayen nekreh nettu$al ccbaa n yilili d a$urru xas di ccna nefka-as azal tameut ma tecna $ef berru tilelli umi tessawal tayri ma yefreq-itt duru

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 141 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Kul yiwen loiha i$er imal lqef yemer bururu ur yezmir lbaz ur t-yu$al Muend yetta$ yesnuzu yewwi-d leqq-is si lelal li d Wali deg usefru celen timess am yiv am uzal s rra ddunit tettfurru Ur yemni ula d lmal tam$art tetteddu kan tettru tettraou mmi-s ma ad d-ival di lemqamat tettzuru tdeu i Rebbi acal mazal tuqqda n tasa tettru tessefsay ula d uzzal deg uekka ur nesi nnumru yemvel zzher qbel ad d-ilal di tlata wussan ifuk zzhu si tnafa i d-nendekwal mi ara yebdu macahu amedda wissen ad d-yu$al Ini-as i usefru ihi ayagi d lekdeb nera-t d ameslay kan i nejre$ $as ma nettnadi tafat d tagmat i b$i$ ad leqqme$ wi nnan ayen neb$a nufa-t ma yessaoew lehna ad tt-na$ yeef-a$ yiv anda $urwat lukan d abrid ad t-leqe$ tru tirga d ccfawat tezde$ ul-iw te$zalt emmle$

- 142 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Ma rri$-d nnehta ahat mmekti$-d widak ssne$ mi sli$ i llufan yesnexfat tamlukt-is i$ef ttasme$ wi ooan ta$awsa teooa-t seg zik akka i d-qqare$ awal n yihwah kerhe$-t ur zmire$ $ur-s ad muqle$ ma d ameslay yelhan emmle$ la ttiri$ $ur-s ad t-ketbe$ teu$-t am lwerd sswaye$-t s ucewwiq i t-id-neqe$ mi $ile$ zzman yura-t $ur later-iw i d-u$ale$ huzze$ tamurt s lexyuv tedda anda-t usefru anda Zzman fell-i iebba iedda ke $ur-k kullci iteddu deg yidis-ik nezga nedda kull ass fell-ak d auddu fell-ak ke tekfa ccedda nekk fell-i yezga ucuddu Ini-as Tikwal yettarra-yi-d rru beqqu$ yid-k ad qqime$ am ugrud i$unzan ddu gar yifassen-ik emmle$ ad gne$ seg wasmi i lli$ d amecu mi yi-d-tsawlev ad d-azzle$ mi t$abev fell-i ciu

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 143 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

ttnadi$ anda ara k-afe$ imir naddam ad iru wed-i d yitran i ttezzire$ sawle$ a Mu yugi ad d-iru d wid iqerben i ctaqe$ mi teoouooeg tefsut d lfuru $ile$ ula d nekk ad zedme$ asmi ara yi-d-tniwlev acedlu ass-nni ad k-aggade$ Tikwal ttaru$ $ef ttejra isem-im a tamurt-iw a tin emmle$ skaddbe$ lemnam ur iyi-yelzim d a$rib mi d-ndekwale$ ma zegre$ leber $ef udrim a Tariq ad ak-n-siwle$ lbabur-nni ideg ara neqqim sre$-it uqbel ad rekbe$ wulfe$ rria n yidmim ur zmire$ ad s-ttixre$ ttcedhi$ rria n lyasmin n taddart-nni ideg lule$ cfi$-d i u$erbal aqdim yettwarez lesnin nekk hevre$ asmi la yeeqqir aclim teohed yis-s tegmat-nne$ ncemmer i yi$allen nebda axeddim yenn$el-d lxir fell-ane$ mbaid adaw i d-yettberrim yuggad ad d-iqerreb $ur-ne$ nnejmaen waman deg ugelmim yis-s nessway tissas-nne$ nessenz lehna s le$na ur neddim azekka ahat ad yeglu yis-ne$

- 144 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Ad nqabel lmena s u$anim ad nheggi annar ad nenna$ nebna ajdar s walim ikeccem-d uzayev $ur-ne$ yexlev lebb d uclim tu$al tekker gar-ane$ neooa tufti nuroa anerim twalam i yevran yid-ne$ ayen ur iuza ugelzim nkemmel-as s yifassen-nne$ mi teqqers tyersi $ef ufzim la neqqar i lxuoa aru-a$ tessnem irkel Dabda anda-t usefru anda Zzman fell-i iebba iedda ke $ur-k kullci iteddu deg yidis-ik nezga nedda kull ass fell-ak d auddu fell-ak ke tekfa ccedda nekk fell-i yezga ucuddu Ini-as Ini-as acal ten$iv deg yimezwura mmuten ur fuken yid-k awal acal tessegnev berra asmi akken yema wuzzal ayen i k-sqazzben merra dayen yellan d lmual d widak tenfiv $ef tmura asmi erven ad kksen cckal ttewwten ur ten-tuddev ara

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 145 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

T$ummev-asen iij s u$erbal zzher yid-k ur sin ara u$en-d ccwal s cacwal tessbabbev-asen ur xdimen ara yeddez ukerfa deg ubuqal isewweq lbaz ur d-yu$ ara terre tevwist zzit tmal ur numin akka i yura a Dda U Yidir d lmual i yemmuten ur klalen ara ddnub-nsen hedren-d awal d Tamazi$t i ur b$in ara tameslayt iss nessawal ihi ini-as i usefru aya

- 146 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

TAMACAHUT

Miu akked Bau


Anissa MOHAMMEDI
Amacahu

i tegi n Yiekkuren, di tmurt n Leqbayel, yezde yiwen yizem umi qqaren Bau, ssawalen-as agellid n tegi. Lewuc merra ttaggaden-t, ur yettaa yiwen ad yekcem yekcem er tegi, tual d ayla-s. Yiwen wass yettewwis rrif n tala, cwi akka yesla i uskerwec deffir n ttejra. Yezzi er deffir, tban-as-s tsea n Mia : - Emm ! Sfue rria n umcic, ffe-d kan akka ssyin fiel ma teffre, dayen, wala-k-in ! Miu yuggad, yea-t s wallen, yera amek ara s-yerwel gar ttjur. Mena Bau ielleb, yegzem-as abrid, yesmahrez, yenna-yas : - Tile ad trewle ! D acu i d-true ad t-txedme dagi ? Teri akka belli dagi d axxam-iw, yerna ur emmle ara aberrani deg wayla-w ! Miu yettergigi, yenna-yas : - Ma ma mai s lemada ay agellid, as amen-iyi, d abedrid kan i yi-ierqen, ufi-d iman-iw da da gi. Tu ra kan ad uale. Bau yecel allen-is yenna-yas : - Meskin ! Muqel kan iman-ik, ur tesi kra n lehd. D acu i d ccel-ik keini aca yada n yierdayen ? Widak-nni tzemreasen, ah ! Ur iyi-d-tei ula yiwen i nekkini, mena d nekkini i ken-ielben yakk, ttggide merra lewuc n tegi, iwtal, tizalin,
Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 149 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

ibkan, ula d ilfan ! Yerna ma yeeb-iyi-d, tura kan ara k-ne ula d keini. Miu yemmut si tugdi, yettellil-it i wakken ad t-ye ad iru : - Semme-iyi ay agellid, ur ttawade ara, di lenaya-k e-iyi ad uale s axxam-iw. Ur tettawade ara ad iyi-twali dagi. Taswit, yeereq d imeawen. Bau, taggara ia-it : - Ru kcem s axxam-ik, maac ad d-tulad er dagi ! Tfehme ? Maac Miu yual s axxam-is medlul, imi abrid iul, ixemmem yenna : - Ad s-mle i wagi yerran iman-is d agellid n tegi, iil yeleb-a akk, akka kra n wussan, ad t-elbe yerna ad t-ne ! Acal n wussan, Miu yebes iman-is deg uxxam, yerra-tt ala i tuccit. Ula deg yi, yettnekkar-d i wakken ad ye akk ayen yufa zdat-s : - D ayen isehlen ! Ilaq ad imure, ilaq ad rnu tuit ! Ussan tteddin, aebbu-is yettuzur, mena lqedd-is ur yennerna ara, yeqqim am wasmi akken yemlal akked Bau. Ur iteffe ara akk seg uxxam. Alil ! Miu meskin yebra i taluft ! Yiwen wass, tameddit n tefsut, yelha lal, Bau yeel i tili ddaw ttejra armi yiwen uerda d amecu yezger ef tfekka-s da yecce er daxel n umeu-is ! Bau yedduqqes-d, yere amek ara dyeef aerda-nni, mena netta dayen yekcem er lqa n umeu-is. Bau yeweq amek ara yexdem, ass kamel netta yettna i wakken ad t-id-yessufe, mena ur yezmir ara, taswit yemmekti-d Miu : - ala netta i izemren ad iyi-d-yessufe si twait-agi. Yuzzel s axxam-is yesebub-as ef tewwurt. - Anwa wa ? I s-d-yerra ut alawan n Miu. - D nekk a Miu, d Bau ldi-yi-n tawwurt ! - D acu i tebi ur-i ay agellid ? Seg wasmi akken ur n-nuale ara er tegi cafe ! - Ala ! Ur ttaggad ara, ur d-rue ara i wakken ad k-cewwle ! iwel di lenaya-k ldi-yi-n tawwurt ! Miu mazal ikukra, yenna-ays :

- 150 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- Ur wala ara deg wacu i zemre ad k-iwne, keini telbe-a yakk, tzemre i kullec wed-k ! Bau yettellil s yimeawen : - Ldi-yi-n tawwurt di lenaya-k a Miu, uhde-k ma urre, la tettwali deg-i nerre, yerna ad ak-xedme akk ayen tebi ma tawne-iyi. Miu yewhem, taggara, yeldi-as-d tawwurt, yea-t ad d-yekcem. - Miu ! Miu ! iwel kan ! Yekcem-iyi uerda s ameu be-agi, yettemiid aas daxel yerna yeqre-iyi mli. ala keini i izemren ad iyi-tawne, d ke i iqefzen, tife akk imcac nnien ! iwel ! Sufe-it-id di lenaya-k ! Miu ur yumin ara ayen umi yesla. Ixemmem, yenna-yas : - Tenni-iyi-d ad txedme akk ayen i bi ? - Ih ! Ih ! Merra ayen tebi ! Mena iwel sufe-it-id ! Aql-i nerre ! - Bi ad k-iwne mena mai dagi, di tegi ! - Anda i k-yehwa mena lun-n a Miu, iwel ! Deg ubrid, Miu yezha, si teswit er taye ad yezzi er deffir i wakken ad imuqel Bau i t-id-yettabaen yettwaqelleq. Mi wwen er tegi anda yettwadellel, Miu yenna-yas : - Tura ad k-cekkle er ttejra, ad d-ssuffe aerda-nni, taggara d nekk ara yualen d agellid n tegi ! - D acu i la d-teqqare ? Keini d agellid n tegi ? Tettkellixe mena ! - D wagi i d ccer-iw, ma ulac ad k-e di twait-ik ! Bau izad s wurfan : - Tara ara k-ne a Miu ! Ad twali amek ara k-ne ! Lemmer acal aya i k-ni. - En-iyi ma tebi, mena aerda-nni ad k-yesseftutes netta daen ! Bau yufa-d iman-is i tikkelt tamezwarut teleb-it taluft, yea Miu yexdem lebi-s. Miu yessekcem iudan-is imeca deg umeu ameqqran n Bau, yessuffe-d aerda-nni yesseble-it ef tikkelt. - Hum ! D taidant yerna d tamayant !

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 151 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Miu yual d agellid n tegi, mena yea leqwanen iqdimen akken llan, yerra-ten akken ara s-d-zgen. Ur ibeddel kra ajdid. Mena lweqt n rrbe ur idum ara. Yeli-d fell-as lehlak, ea-s tenes, yere kra n ddwa n yigelliden mena kra ur t-yenfi. Lqer yettzid fell-as, yual ur yezmir ad yembiwel. Asmi dayen liala-s tuyes, yiwen wass yesla i kra n taect rqiqen thedder-as-d deg uqerru-s : - Zemre ad k-sselu ma tebi ! Miu iil la yeshetrif, yehmel, yerna lal izad fell-as. Mena ut-nni yual-d : - Alil ! Tae-iyi ! Zemre ad k-sselu i k-nni ! Miu yeldi-d s tmara allen-is, yettqellib later n ut-nni. - Cukke yewwe-d lwed-iw ! i yenna i yiman-is. Imi izad fell-as lal, taswit yees. Mi d-yekker, ut-nni yual-d mena tikkelt-a imeyyez yerna yeqreb : - Lemmer i tmeyyze tili mai akka ara k-teru ! I s-d-yenna ut. Miu yere ad yenunef i wakken ad iqelleb lxelq-agi i t-iurren ugar n uqra. - Ma d ke a Bau i d-yualen i wakken ad d-terre ttar-ik, di lenaya-k ma ur tawle en-iyi ! - Zien ur tefhime ara ay aeggun ! Bau ur d-yettual ara, yemmut ! Ula d ke qrib ad d-tawe nnuba-k ! I s-d-yenna ut. - D acu-k ? Anda i teffre ? I t-yettellil Miu. - Ur tezmire ara ad iyi-d-twali imi aql-i daxel-ik. Seg wasmi i yitesbele, ufi aas iman-iw, lqut d aidan dagi ! Miu yefhem taggara n taluft, yenna-yas : - Ffe-d ssyin di lenaya-k, ur bi ara ad mmte ! - Ad d-ffe mena s ccer ! - uhde-k ayen tebi ad k-txedme ! Mena aggad Rebbi ffe-d akka ssyinna ! - Cudd qbel iman-ik er ttejra, teldi mli imi-k i wakken ad zemre ad n-ffe ! Mbed letab d imeqqran, Miu icudd iman-is er ttejra, yeldi imi-s. - Ldi mli imi-k.

- 152 -

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- Akka ? - Rnu mli. - Akka ? - Dayen wala-n iij ! Aerda-nni ielleb-d er berra, yea tigi s ucewwiq-agi :

Igelliden n tegi an-ten lenuc n yigenni Yiwen ur ten-id-yemmekti Ma d nekk bi ala tilelli

Tamazit tura Un 7 H.C.A / yennayer 2011

- 153 -

Tirigin n Usqamu Unnig n Timmuza Editions du Haut Commissariat l'Amazighit -o-O-oCollection Idlisen-nne 01- Khalfa MAMRI, Abane Ramdane, ar taggara d netta i d bab n timmunent, 2003 (Tasuqelt Abdenour HADJ-SAID d Youcef MERAHI ) 02- Slimane ZAMOUCHE, Uan n tegrest, 2003. 03- Omar DAHMOUNE, Bu tqulhatin, 2003. 04- Mohand Akli HADDADOU, Lexique du corps humain, 2003. 05- Hocine ARBAOUI, Idurar ireqmanen (Sophonisbe), 2004. 06- Slimane ZAMOUCHE, Inigan, 2004. 07- S. HACID & K. FERHOUH, Lael ittaba lael akk d : Tafunast igujilen, 2004. 08- Y. AHMED ZAYED & R. KAHLOUCHE, Lexique des sciences de la terre et lexique animal, 2004. 09- Lhadi BELLA, Luna, 2004. 10- Antoine de St EXUPERY, Le Petit Prince, 2004 (Tasuqelt Habib Allah MANSOURI, Ageldun amecu ) 11- Djamel HAMRI, Agerruj n teqbaylit, 2004. 12- Ramdane OUSLIMANI, Akli ungif, 2004. 13- Habib Allah MANSOURI, Amawal n tmazit tatrart, dition revue et augmente, 2004. 14- Ali KHALFA, Angal n webrid, 2004. 15- Halima AIT ALI TOUDERT, Ayen i -d-nnan gar yetran, 2004. 16- Moussa OULD TALEB, Mmi-s n igellil, 2004 (Tazwart : Youcef MERAHI) 17- Mohand Akli HADDADOU, Recueil des prnoms amazighs, 2004. 18- Nadia BENMOUHOUB, Tamacahut n Basar, 2004. 19- Youcef MERAHI, Taqbaylit ass s wass, 2004. 20- Abdelhafidh KERROUCHE, Tezi n yiles, 2004. 21- Ahmed HAMADOUCHE, Tiri n umsedrar, 2004. 22- Slimane BELHARET, Awal ef wawal, 2005. 23- Madjid SI MOHAMEDI, Afus seg-m, 2005. 24- Abdellah HAMANE, Merwas di lberj n yiij - aric I, 2005. 25- Collectif, Tibirt n yimedyazen, 2005. 26- Mourad ZIMU, Tikli, tullisin nnien, 2005. 27- Tayeb DJELLAL, Si tinfusin n umaal, 2005. 28- Yahia AIT YAHIATENE, Fama n Summer, 2006. 29- Abdellah HAMANE, Merwas di lberj n yiij - aric II, 2006. 30- Lounes BENREJDAL, Tamacahut n bu yedmim, 2006. 31- Mezyan OU MOH, Tamacahut n umeksa, 2006. 32- Abdellah ARKOUB, Nnig wurfan, 2006. 33- Ali MAKOUR, med n ugellid, 2006. 34- Y. BOULMA & S. ABDENBI, Am tmeqqunt n tjeigin, 2006. 35- Mohand Akli SALHI, Amawal n tsekla, 2006. 36- O. KERDJA & A. MEGHNEM, Amawal amecu n ugama, 2006. 37- Ali EL-HADJEN, Tudert d usirem, 2006. 38- Hadjira OUBACHIR, Uzzu n tayri, 2007. 39- Djamel BENAOUF, Di tmurt uekki, 2007. 40- Said IAMRACHE, Timenna n Said Iemrac, 2007.

41- Mohamed MEDJDOUB, Baba Carlu, 2007. 42- Nadia BENMOUHOUB, Tafunast igujilen, 2007. 43- Ali MOKRANI, Agama s tugniwin, 2007. 44- Fatma ELKOUCHA, Tamedyazt n Yasmin, 2007. 45- Naima HADJOU, Amennu n tudert-iw, 2007. 46- Hocine LAOUES, Gar umqadmu d umnelti, 2007. 47- Omar KHAYAM, Rubaiyyat, 2007 (Tasuqelt Abdellah HAMANE) 48- Ferdinand DUCHENE, Tamilla, 2007(Tasuqelt Habib Allah MANSOURI) 49- Slimane ZAMOUCHE, Agellil akk d ineffuten yelhan, 2007. 50- Djamel HAMRI, Anadi di tmedyazt, 2007. 51- Khaled FERHOUH, ku-ya-d tamacahut, 2007. 52- Lhadi BELLA, Awal d usefru, 2007. 53- Omar DAHMOUNE, Agu, 2007. 54- SOPHOCLE, Untigun, 2007 (Tasuqelt Yahia AIT YAHIATENE). 55- Ahmed HAMADOUCHE, Inzan tiqsiin, 2007. 56- Ouiza GRAINE, Isefra n tmazit, 2007. 57- Louns BENREJDAL, Inzan n teqbaylit, 2007. 58- Akli OUTAMAZIRT, Targit, 2008. 59- Mohamed Salah OUNISSI, Tametna n umenzu, 2008. 60- Ramdane ABDENBI, Anagi, 2008. 61- Ramdane LASHEB, Ccna n tlawin ef rad 54/62, 2008. 62- Said CHEMAKH, Ger zik d tura, 2008. 63- Tiddukla Yusef U Qasi - Si Muend U Mend, Tafaska n tmedyazt_1, 2008. 64- Sadi DOURMANE, Abrid n tudert-iw, 2008. 65- Dahbia AMOUR, Tudert s tmedyazt, 2009. 66- TANASLIT, Akli n tayri, 2009. 67- Djaffar CHIBANI, Ddeqs-nne, 2009. 68- Belkacem IHIDJATEN, Iij asemma, 2009. 69- Abdellah HAMANE, Tisri n tayri, 2009. 70- Said ABDELLI, Tidwirin, 2009. 71- Said ZANOUN, Bururu yeya-d, 2009. 72- U LAMARA, Tullianum, taggara n Yugurten, 2009. 73- Tiddukla Yusef U Qasi - Si Muend U Mend, Tafaska n tmedyazt_2, 2009. 74- Chabane OULAMARA, Azamul n tmusni, 2010. 75- Mehenna SEHRANE, Awal ef yiersiwen, 2010. 76- Mohand Ouali KEZZAR, Tibratin, 2010. 77- R. OULHA, M. BOURIDANE, K. HOCINE, Tamellat n Beleggal, 2010. 78- Mohamed Zakaria BENRAMDANE, Isan s teqbaylit, 2010. 79- M. DJEGHALI, S. SELLAH, Amawal n yiersiwen n yilel, 2010. Actes de colloques 01- Actes des journes d'tude sur La connaissance de l'histoire de l'Algrie, mars 1998. - Actes des journes d'tude sur L'enseignement de Tamazight, mai 1998. - Actes des journes d'tude sur Tamazight dans le systme de la communication, juin 1998. 02- Actes des journes dtude sur La rhabilitation de lenvironnement culturel amazigh et sur tamazight dans lenvironnement juridique, 2000.

03- Actes des journes d'tude sur Approche et tude sur l'amazighit, 2000/2001. 04- Actes du colloque sur Le mouvement national et la revendication amazighe, 2002. 05- Actes du colloque international sur Tamazight face aux dfis de la modernit, 2002. 06- Actes des sminaires sur la formation des enseignants de Tamazight et l'enseignement de la langue et de l'histoire amazighe, 2003. 07- Actes des colloques : Identit, langue et Etat -/- La permanence de l'architecture amazighe et l'volution des cits en Algrie, 2003. 08- Actes des stages de perfectionnement pour les enseignants de tamazight, mars 2004. 09- Actes du stage de perfectionnement des enseignants de la langue amazighe, 30/31 mars 2004. 10- Actes du Colloque : Le passage l'crit des langues et cultures de tradition orale, le cas de Tamazight, 2004. (Voir Timmuzgha N13) 11- Actes du Colloque : La littrature amazighe : de l'oralit l'crit, 2005 (Voir Timmuzgha N14) 12- Actes du Colloque : Tamazight dans les mdias et l'cole : hypofonctionnalit et usages du lexique, 2006 (Voir Timmuzgha N15) 13- Actes du colloque sur Le patrimoine culturel immatriel amazigh, 2006. 14- Actes du colloque sur Le libyco-berbre ou le Tifinagh ; de l'authenticit l'usage pratique, 2007. 15- Actes du colloque : Lapport des amazighs la civilisation universelle, 2009. 16- Actes des Journes d'tude sur lenseignement de Tamazight, Rgion Est, 2009. - Actes de la Gense de lenseignement de Tamazight depuis le XIXme sicle, 2009. - Actes du Stage de perfectionnement pour les enseignants du primaire, 2009. Revue Timmuzgha Revue d'tudes amazighes du Haut Commissariat l'Amazighit : N 1, avril 1999, ----- N 21, janvier 2010. - N10, octobre 2004, Spcial Mohya, Entretien. - N12, dcembre 2006, Tajmilt i Si Muend U Mend. - N spcial en Tamazight : . N16, janvier 2008. . N17, avril 2008. . N19, aot 2008. Revue Tamazight tura Revue en Tamazight du Haut Commissariat l'Amazighit : N 1, janvier 2009----- N6, uct 2010. Autres publications 01- Chafik MOHAMED, Aperu sur trente trois sicles de l'histoire des imazighnes, 1997.

02- Annuaire des associations culturelles amazighes, 2000. 03- Idir El-Watani, L'Algrie libre vivra, 2001. 04- Mohand Oulhadj LACEB, La phonologie gnrative du kabyle : l'emphase et son harmonie. Tome1, Histoire et fondements d'un dbat argumentaire, 2007. 05- Mohand Oulhadj LACEB, La phonologie gnrative du kabyle : l'emphase et son harmonie. Tome2, Analyse et reprsentation phonologique, 2007. 06- Collectif, Mouloud FERAOUN, Evocation, Actes du Colloque, 2008. 07- Catalogue des publications du HCA, 2008. 08- Catalogue des publications du HCA, 2009. 09- Boudjema AZIRI, Nologismes et calques dans les mdias amazighs, 2009. 10- Mohand Idir AIT AMRANE, Kker a mmi-s umazi, 2010. Consultings 01- Kamel BOUAMARA, Nekni d wiyi, 1998. 02- Mouloud FERAOUN, Ussan di tmurt, 1999 (Tasuqelt Kamel BOUAMARA) 03- Nora TIGZIRI - Amar NABTI, Etude sur L'enseignement de la langue amazighe: bilan et perspectives , 2004. 04- Iddir AMARA, Les inscriptions alphabtiques amazighes d'Algrie, 2006. 05- Kemal STITI, Fascicule des inscriptions libyques graves et peintes de la grande Kabylie, 2006. 06- Mohand Akli HADDADOU, Dictionnaire des racines berbres communes, 2006/2007. 07- Abdellah NOUH, Glossaire du vocabulaire commun au Kabyle et au Mozabite, 2006/2007. 08- Sadaq BENDALI, Awfus amaynut n tutlayt tamazit, 2007. 09- M'hammed DJELLAOUI, Tiwsatin timensayin n tesrit taqbaylit, 2007. 10- Kamel BOUAMARA, Amawal n tunuin n tesnukyest, 2007. 11- Moussa IMARAZENE, Manuel de syntaxe berbre, 2007. 12- M'hammed DJELLAOUI, Tiwsatin timensayin n tmedyazt taqbaylit, 2007. 13- Moussa IMARAZENE, Timayin n leqbayel, 2007. 14- Nora BELGASMIA, L'expression crite en tamazight, 2007. 15- Mouloud LOUNAOUCI, Projet de cration dun Centre de terminologie amazighe, TERAMA, 2007. 16- Zahir MEKSEM, Isuraz n usezdi d tenmela tarisant n tmazit : Asnekwu d teslet, 2008. 17- Mohammed Brahim SALHI, La tariqa Rahmaniya : De lavnement linsurrection de 1871, 2008. 18- Fakihani TIBERMACINE, Tanast u kajjuf, 2009. 19- Mohand Akli HADDADOU, Introduction la littrature berbre, 2009. 20- M'hammed DJELLAOUI, , Tome1, 2009. 21- M'hammed DJELLAOUI, , Tome2, 2010. 22- Zahir MEKSEM, Tisekkiwin n yirisen, tagmert d teslet, 2010.

Conception et PAO Ramdane Abdenbi Tous droits rservs

Widen yeban ad -d-arun TAMAZIT TURA, Tasunt s Tmazit

adlisamazigh@yahoo.fr tamazight_tura@yahoo.fr www.tamazight-tura.com www.hcamazighite.org

Achev d'imprimer sur les presses de

Imprimerie Brise-marine
Villa N18, Brise-marine, Bordj El-Bahri,Alger Tel : 0771-11-10-18 Fax : 021-86-50-05

You might also like