Abdullah CALAN Krdistanda kadn ve aile

Weann Serxwebn

Abdullah CALAN

Krdistanda kadn ve aile

Abdullah CALAN Krdistanda kadn ve aile

Weann Serxwebn 62

indekiler

Yaynevi notu ....................................................................................................... 7 Kadn haklar ve zgrl sorunu, mevcut yaklamlarn zmszl ve sorunun zmne devrimci yaklam .................. 9 Aile oca zerine .............................................................................................. 66 Devrimimiz eski aileye kar yeni aile, yeni kadn ve erkein yaratlmasdr ....................................... 94 Geleneklerin ar etkisinden kurtulmadan zgrlk ve eitlik salanamaz ..................................................................... 114 PKK ortamnda zgrlk ilkesi esastr ...................................................... 125 Btn abamz zgr bir vatan ve o vatanda zgr insan yaratmak iindir ........................................................................ 138 zgrleen Krdistan kadn, zgrleen Krdistan olacaktr ..................................................................... 178 Kadn sorununda da zgrlk zm kendimizden balatarak topluma yayalm ve hakim klalm! ...................................... 183 Kurmak istediimiz byk dnyann bilinciyle savaacak ve mutlaka sonu alacaz! ............................................................................ 219 Krdistan devrimi kadn ve erkein ortak egemenliine dayal geliecektir .............................................................................................. 239 Parti, zgrlk ilikisine aryor .............................................................. 257 Mlkiyet dnyasn ister egemen ister kleci tarzda yaayanlar, kadnn kurtuluu konusunda yaratc dnce ve zgr davranlara yol aamazlar ................................................................ 272 Kadn, aile ve sevgi ........................................................................................... 306 Kadn gereini tm ynleriyle deerlendirelim ve partinin doru zm tarzna ulaalm! ..................................................... 335 Kle kadnla devrim yaplmaz ...................................................................... 361

Yaynevi notu

zgrlk, kle iin deil, kleliine isyan eden kle iin bir ama, bir kavgadr. Burada kleliin tanmn yapmak da yetmez. nk, kleliin tanmn yapmak sadece bir ilk admdr. En nemlisi zgrln tanmn yapmaktr. zgrln tanm ise, zgrlk iin savata yaplr. Bu tanm baka hibir yerde yapmak mmkn deildir. nsann kendi tanmna ulamas mcadelesi, yzlerce yllk ulusal ve snfsal mcadeleler tarihidir. nsanln ve insann henz kendi tanmna ulat da sylenemez. Savam hala bu yndedir. O halde kadnn tanm nasl yaplacaktr, kadn kendisini nasl tanmlayacaktr? Bu sorularn cevab, bizi kesinlikle zgrlk savana gtrr. Bu savasa zgrle, yani tanma... Elinizdeki kitap bir savan pratik dersleri zerinde ortaya kmtr. Krdistan devrimi gibi ok ynl bir savan iinde yeni insann yaratln mjdelemektedir. Gzn Krdistana eviren ve kulak veren herkes, orada sadece kleliine isyan eden deil, ayn zamanda zgrl tanmlamaya alan bir ulusu ve bu ulusun kurtulu sava iinde her ulustan kadnn kendini tanmlama mcadelesini grebilir, duyabilir. Bugn iin Krdistandaki sava genel anlamyla bir zgrlk manifestosu olduu gibi, zglde kadn iin de bir zgrlk manifestosudur. Bu manifesto savala yazlyor. Savaan ve ehit den kadn gerillalarn, Cizre, Nusaybin vd yerlerdeki kadnn eylemleriyle yaptklar budur. Krdistan, Krt halknn ahsnda insanln katledildii yitik bir lkeydi. Kendini savala tand, buldu. Halen kendi tanmn ve kendi ahsnda insanln tanmn yapma savamn veriyor. Krdistanda btn deerler sava iinde yeniden douyor. Bu savata nefret lyor, sevgi yaratlyor. Ve bu, en ok da kadnda somutlayor. Krdistanda savaan kadn, sayg duyulmaya ve sevilmeye deer bir lkenin yaratl demektir. Savaan Krdistan kadn, bu anlamda yaratc sfatna ykselmi insandr. Varolu ve varedi eylemini i ie ren bir ko-

numdadr. Kendisinde yarataca deerler insanln yzlerce yldr uruna savat deerlerdir. Krdistanda savaan kadn bu deerlerin bilekesidir. Bu anlamda da, o, en etin savatr. PKKnin kadn gerei zerinde bu kadar srarla durmas, gncel bir konuya verilen nem olarak asla deerlendirilemez. Bugn dnyann her tarafnda kadn gerei zerinde oka duruluyor. ok ey yazlp, iziliyor. phesiz bunlar da kmsenemez. stelik bunlar, bizim savammz asndan da birer katkdr. Ancak u fark unutulmamaldr. Krdistanda savan atei iinde snavdan geen dorulara ulalmaktadr. te elinizdeki bu kitap, bu snav ve tarihi zellii grlmesi gereken gncel sonular insanla sunuyor. Bu snavda Krdistan kadnnn kan, emei, inanc, umudu ve sevgisi var. Bu, gerek bir zgrlk manifestosudur ve ars yakcdr. Bu kitapta Krt Halk nderi CALANn nc mcadelesi ve kiiliinde, kadnn zgrlne byk katknnn ve yoldaln rnei grlecektir. radesine ve gcne gvenilmeyen ve daima himayeye muhta kabul edilen kadn, PKK ortamnda btn bu sfatlar kendisinde yerle bir etme yeteneine kavuuyorsa, zgrlk savann as eleman haline geliyorsa, bu kesinlikle PKKde gerekleen nderlikle ilgili bir olaydr. Bu gerei phesiz ki, en ok kadnlar anlayacaktr. Anladklarn da PKK saflarna koarak gelilerinde gstermektedirler. PKKye koan kadn, sadece klelii belirleyen d koullarla deil, bundan daha da nemlisi kendisiyle savaa, yani kleliin i koullaryla savaa komaktadr. Kendisinde tarihi yarglayan ve yitik kadn bulma sava veren kadn, kadnn insanla kazanlmasdr. zgrlk savanda minnet ve teekkr duygularna yer yoktur. Ancak kleler minnet duyabilir. zgrlk savas, ad zerinde zgrlk iin savaandr. zgrlk savas, yolda olmay bilendir. Dostluu grendir. PKKde savaan kadn; militan, yolda ve dost olduunu savan iinde ok daha grkemli rnekle kantlayacaktr. Abdullah CALANn nc kiilii ve mcadelesinde grd yoldala cevap vermesini bilecektir.

Kadn haklar ve zgrl sorunu mevcut yaklamlarn zmszl ve sorunun zmne devrimci yaklam

Dnya kadnlarnn gn olarak benimsenen 8 Martta, kadn sorunlar ve zm yollar tartlp belli bir ilerleme salanmak istenirken, halkn topyekn kurtulu mcadelesi srecini yaayan bizlerin soruna yaklam ok daha kkl olmak durumundadr. Sorun bizim iin iki adan nem tamaktadr. Birincisi, ulusal kurtulu srecinin baarya gitmesinde ve tabii ki bununla balantl ikinci bir nokta olarak da zglnde kadnn, ama esas olarak da toplumun ok geri bir durumu ifade eden konumundan kurtulmasnda en nemli faktrlerden birisi olmasdr. Bu nedenden tr, bu gn vesilesiyle de olsa soruna deneme-tasar dzeyinde bir yaklam yararl grmekteyiz. Elbetteki nedenler salt belirtilenlerle snrl da deildir. Sorunun derinliine ele alnmas gerei grndnden ok daha fazla nedenlere dayanmaktadr. Ve bu nedenler bizim iin fazlasyla geerlidir. Gerek dnya apnda ve gerekse bizde soruna teorik ve pratik yaklamlar gelitirilirken yzeysellikten kurtulmaya, yaklamlarn kkl olmasna kesinlikle ihtiya var. Bu sorun, hemen tm nemli tarihsel dnm noktalarnda toplumun dnm srelerinde kendisini u veya bu biimde duyurmu, insan toplumunun geliiminde ak veya kapal, gerici veya ilerletici birok ynden etkisini gstermi, dayatm ve halen de insanln iinde bulunduu her trl eitlik mcadelesinde en nemli yerlerden birisini igal ederek var-ln srdrmektedir. Snflar, uluslar, eski ve yeni toplum m9

cadelesi, ordularn savam, siyasal, diplomatik savamlar biiminde genel olarak mcadeleler tarihi bir anlatm bulmu, resmi ve gayri resmi tarih anlatmna gemi, ayn biimde kltrde de yansmasn bulmu, ama zgn bir olay olarak bu sorun, zellikle gnmzde daha sk ele alnmasna ramen, kkl bir zme kavuturulamamtr. Veya bu alanda kkl bir devrimin gerekletirildiini savunmak zordur. Partimizin soruna yaklam, allagelmi biimlere kesinlikle itibar etmeyen, sorunun zm iin bunlarn almasn esas alan bir yaklamdr. unu hemen syleyebiliriz ki, partimiz, ulusumuzun kurtulu ve zgrlk mcadelesinde tad nemden tr soruna daha ilk gnden en byk nemi vererek yaklam, toplumun devrimde zmlenmesinde bu alanda da iddetli bir mcadele iinde olmutur. Krdistanda smrgeciliin ulam olduu boyutlarla zelde kadnn iinde bulunduu boyutlar arasnda sk bir iliki kurulabilir. Krdistanda vcut bulan smrgeciliin, kadn gereinin yalnz gnmzde deil, yzyllardan beri iinde bulunduu srele yakn benzerlikleri vardr. Bugn ister kapitalist, ister sosyalist, isterse geri braktrlm lkeler denilen alanlardan da sorun birok ynyle kendini duyurmaktadr. Mevcut devrimler sorunun zerini ksmen am, ama zne tam inmi olmaktan uzaktr. Gelimi kapitalist emperyalist toplumlarda aile denilen kurum, byk bir zmszlk iindedir. Kapitalist toplumun en ok gelitii kurum olan ekirdek ailenin bile dalma ve anlamszlama tehlikesiyle yz yze olduu aka grlmektedir. Ayn sorun sosyalist lkelerde de varln duyurmakta, zellikle aile ilikilerinde sorunlar ok youn yaanmaktadr. rnein yaplan evliliklerde baarszlk oran yzde ellilerin zerine bile kabilmektedir. Yani salkl ilikilerin sosyalist lkelerde bile tam kurulduunu sylemek olas deildir. Tabii ki geri braktrlm lkelerde sorun daha da iinden klmaz haldedir. zgrlkler a denilen amzda bile, grlmektedir ki, sorunun ancak n alarak tartlmaya balanlm, buna cesaret edilmi, ama bu alanda tam anlamyla bir devrim dnm gerekleememitir. zm iin getirilen areler, aralar, denemeler ve mcadeleler reformist niteliini am deildir. Bat toplumunda gelitirilmek
10

istenen feminist hareketin ise geliimi, bugnk durumu ve ne getirdii tartmaldr. Feminist hareket sorunu bir lks sorun biiminde ele almaktan kurtulamamtr. Kadn cinsinin kurtuluu iin ciddi bir mcadele bir yana, suya sabuna dokunmayan ok yzeysel bir akm, burjuva evrelerinin bo zamanlarn deerlendirdikleri bir megale olmaktan teye gitmi deildir. Bunu, feminist hareket Bat toplumunda en gelimi zm olay olduundan belirtiyoruz. Bugn, sosyalist lkelerde karmza kan kadnn zgrleme durumu, ekonomik faaliyete daha fazla katlmak, toplumda daha fazla sz sahibi olmak, fziksel salk ynnden daha gelimi olmaktan ibarettir. Yani devrimin genelde btn topluma verdiklerinin bu alanda da snrl bir katksnn salanmas durumu vardr. rnein kadnn siyasal alandaki pay halen de ok snrldr. Adeta biraz da genel eitlik anlayna ters dmeme mant iler gibidir. Genel eitliin bir tamamlaycs olarak parti rgtlerine, devlet rgtlerine ve dier toplumsal faaliyetlere resmi kararlarla belirli oranlarda katlm salanmaktadr. Ama yine de bu katlm ok azdr. Ksaca sosyalist lkelerde, sanyoruz ki sorun, bizzat bir mcadele esprisi iinde ele alnp, neyin hedeflenmesi, bu konuda zgl rgtlenme ve mcadelenin ne olmas gerektii sorularna cevap bulmak yerine, devrimin genel geliimi iinde kalm ve elde edilen haklar kendi zgll iindeki bir mcadele srecinde kazanlan haklar deil, genelde devrimin bahsettii haklar olmutur. phesiz ki bu da kt bir ey deildir. Kazanmlar ilerleme ynndedir. Ama yine de kadnn siyasal otoritenin belirlenmesinde nemli uluslararas sorunlarn zmlenmesinde ve hatta toplumun bnyesindeki derin eitsizliklerin zmlenmesindeki katks ok snrldr. Dolaysyla kadnn belirlenen stats byk oranda erkein oluturduu staty am deildir. Kadn iin belirlenen stat feodal toplumda belirgin bir biimde erkek egemenliinin damgasn tarken, kapitalist toplumda da bu kesinlikle yine byle olmu, sosyalist toplumda kadnn snrl bir katlm gereklemi, ama erkek egemenliinin eitlie doru dntrld statnn olumlu ynde belirlenmesinde yine erkek damgasn vurmutur. Bu olumlu yndeki gelimeler yzyllardan beri biriken erkek egemenlik anlaynn iddetli etkisi altndadr. Erkein devrim mcadelesinde bu konudaki olumluluu ne kadar
11

eitlik dorultusunda geliebilir? Mutlak adaleti ne lde salar? Soruna, erkek egemenliini yzyllardan beri sregelen etkileri fazla almaz bir engel deildir, ona gvenmek ve onaylamak gerekir, sorunu apayr bir biimde koymann fazla bir anlam yoktur biiminde yaklamak, en azndan kaygyla ve hatta phe ile karlanmas gereken bir yaklam ifade etmelidir. Her devrimci srecin doruklarnda insanlar en ilerici dnceleri ve davranlar yasalara temel tekil ettirir, genel eitlik snrlarna ok ok yaklarlar, ama her alanda olduu gibi zellikle de bu alanda kalntlar iddetle etkisini srdrmekten geri kalmaz. O halde soruna daha zgn bir devrimsel boyut iinde bakmak, en azndan soru iaretlerinin yaygn olduunu kabul etmek, zmlenemeyenin sk bir aratrmasn yapmak, mevcut s kapall keskin bir devrimci eletiriyle aa kartmak, yerlemi ve ne olduu belirsiz davran kalplarn krmak ve burada alternatif zgn davran tartma, rgt ve eylemle ortaya koymak nemlidir. Bu, yzyllardan beri yapld gibi erkeklerin egemenlik statleri iinde onlarn insaf ve anlaylarna ballk temelinde deil, ama buna soyut bir sava aarak da deil, eer dnm isteniyorsa bunun nesnesi durumundaki enin kendisini sk bir gzden geirmesi ile sorunun kendi iindeki zgnlklerinin derin bir analizi yaplarak olabilir. Ve bu gereklidir, istenilen, kazanlmas gereken nedir, nasl kazanlabilir, buna uygun rgtlenme nasl salanabilir; bu konuda hala yzeysel grntlerden daha ileriye varlm deildir. phesiz ki bu alanda bizim de byk sorunlarmz var. Bir halk en kaba biimde tehdit eden, snr tanmayan bir smrgeciliin yaand, muazzam bir toplumsallama srecinde kltrel gelime ve siyasallamadan uzak braklm bir halk gerekliinde, gelimi kapitalist lkelerde ve hatta sosyalist toplumlarda bile zmlenemeyen bir sorunu bugn ne almak veya kurtuluun ayrlmaz bir parasdr deyip uramak, vaktin boa harcanmas deil midir diye dnlebilir. Bu dncenin grnte belki hakl yanlar da olabilir. Ama eer bizdeki vahi smrgeciliin eine az rastlanan bir zgnlkte ve neden bu kadar gl olduu doru tahlil edilirse burada sk sk anmsatacamz sorun bir kadn sorunu olarak kabilir; nk bizim smrgeleme srecimiz, kadnn yzyllardan beri ka12

dnlatrlma srecine ok yakndan baldr. Dikkat edilirse kadnn toplumdaki boyun emecilii ok gldr. Ekonomi, kltr, ahlak, felsefe vb birok alana damgasn vuran egemenlik nasl ki kadn statsn byk bir hakimiyetle tesis etmise, bizdeki smrgeciliin de ylesine tesis edilme durumu vardr. Krdistanda siyasetin z, ekonomik, sosyal ve kltrel dzeyi ne kadar sk bir mengene iinde tutulduu ok iyi bilinmektedir. Gelimi bir eitsizlik ve basknn benzerlii bu yzdendir. Daha da tesine gidilirse Krdistanda kiiliin zmlenmesi meselesi kadn-erkek ilikilerinin olumsuzlamasyla da sk bir iliki iindedir. Bu ilikilerin iinde bulunduu dzey, muazzam gerginliklerin, rgtlenmeme, mcadele etmeme, sorunlarn saptrlmas, her trl tutuculuk ve geriye ekme hareketinin kayna durumundadr. Bu ilikilerden kaynaklanan kiilik durumundan iddetle etkilenmektedir. Dolaysyla sorunu hibir biimde grmemezlikten gelemeyiz. Ama sorunu allagelmi biimlerle ele almak da doyurucu olmuyor. Elbetteki filozofa bir yaklamdan bahsetmiyoruz. Yine gnlk ekonomik, sosyal, siyasal ilikilere katlmda hemen bir eitliin salanmas gerektiini de sylemiyoruz. Bu konuda hayalperest olmamak gerektiini bilerek hareket ediyoruz. Fakat mademki nemli bir devrim srecine giriliyor ve bu konuda gerekten sorunlarn kkl zmyle kar karya bulunuluyor, o halde en azndan soruna teorik bir yaklamn gelitirilmesi ve eer kiiler kendilerine gveniyorsa bunun gnlk pratik ilikilere de yanstlmas kesinlikle gerekli olan bir yaklamdr. Eer tutucu, bireyci biimler esas alnp, devrimcilik bu biimde srdrlmeye cret edilirse, bu yaklamn sahipleri kendilerini nemli oranda yaralam, kendi gerilemeleri ve kiilik sorunlarnn kaynan bizzat kendi elleriyle hazrlam olurlar. Bu ise ilerisi iin nemli trmann nndeki en ciddi engellerden birisi olur. Dolaysyla bu konuda nerimiz, ulusal toplumsal sorunun kkl zmlerinde bu konuda silahsz olmamak, en azndan teorik bir donanm ve snrl bir pratii esas almaktr. Tersi durumda ilikilerdeki mevcut tkanklk, zmszlk, yozlama ve bunun en kt biimde rgtlenme, ideoloji ve siyasete yanstlmas farknda olmadan ok ey kaybettirir. Bugn mcadelemize kar uygulanan zel harp yntemlerinden de grmekteyiz ki,
13

polisiye faaliyetlerde dman en ok bu meseleye el atmakta, bu kanalda devrimci gelimemize uzanarak zehrini aktmaya almaktadr. Bu alandaki bir zayflk ve yetmezlii bir kar devrim olay olarak bize dayatmaktadr. Denilebilir ki, bugn nmzdeki en byk handikaplardan birisi, ailelere, kadna ve onun dier kutbu olarak erkeklie erkee deil dayanarak bir provokasyonla birlikte datma, saptrma ve tasfiye etme abasndadr. Bu aa kmtr. Genelde de byle olmasna ramen bu sorun bizde biraz daha ilgin biimlere brnyor ve daha ok dmann bel balad bir olay durumuna geliyor. Bu konuda sorunu, geleneksel biimde ele almaktan teye daha zgn temelleriyle ele almaya ihtiyacmz var. phesiz ki bu konuda en dokunulmaz doru yollar gstereceimiz iddiasnda deiliz. Yapmak istediimiz sorunun varlna iaret etmek, bu konuda dnmek ve pratikte belli admlar atmak isteyenlere bir yaklam sunmak, ilerlemek istiyorsa nasl ilerlenebileceini gstermek ve en azndan ilerleten bir tartma platformunu sunabilmektir. a- Sorunun genel konulusu: Mevcut klasik yaklamlar almakszn kadn haklar ve zgrl zerine tartmalar bir fantazi olmaktan teye gitmeyecektir nsan toplumuna zg sorunlar ortaya ktnda zm yollar balangta geri bir dncenin ve bununla birlikte geri bir toplumsal yaklamn ar etkisini tar. Yani insanlar, balangta her eyi ok akllca yapamazlar. nk akllar o lde gelimemitir. Bu dnemde henz doayla mcadelelerinde ve birbirleriyle ilikilerinde ok zayftrlar. Hayvanlk aleminden yeni kan insan tr gelimesinin ilk aamasndadr. Dolaysyla bu dnemde insanln, din kitaplarnda yazld gibi mkemmel ilkeler ve dokunulmaz zm yollar ile donanm olduunu sylemek bilimsellii reddetmektir. Ama bilinir ki insanlar en zayf olduklar anda byk dogmalarla, kutsal ilahi ilkelere sarlmlardr. Bizde bugn vazgeilmez birer tabu gibi gelen birok eyin temeli gerekten ok bilinsizce atlmtr. nsanlk tasar glerini gelitirme yeteneine kavutuklarnda ilk kefettikleri ey, doa gleri karsnda ne kadar donanmsz olduklarn derinden denemek olmutur. O zaman ne gelimi bir teknik, ne imdatlarna gelecek felsefe ve hatta ne de gelimi dinsel
14

retiler vardr. Gnein muhteemliini, akarsularn tehlikelerini, deprem ve gk grlemelerinin yaratt gnlk etkiyi, doann kendilerine sunduu yaam imkanlarn grdklerinde buradan tanrlara ularlar. Gk tanrlar, bereket tanrlar ve tanralar buradan doarlar. Bunlar genellikle ateten yaratlr. Grlmektedir ki, insanlar yaamlarn en ok etkileyen olgular tanrlatrmlardr. Bu nedenle de ilk dinler doa dinleridir. nsanlar, bu kuvvetlerin ok veya az olmasndan rkyor, kendilerine imkan sunmasndan veya yokluklar halinde yaam tehlikeye drmelerinden tr bunlara kutsallk dereceleri atfediyorlar; sayg gsteriyor ve hemen en dokunulmaz mabutlar olarak karlarna dikiyorlar. nk insan kendi zayfln rtbas etmek iin kendisini kandrmak zorundadr. Bugn de sk sk kendimizi kandrmamak gereinden bahsediyoruz. Ama yle grlyor ki insann ilk geliim evrelerinde en byk snaklarndan birisi kendisini kandrmasdr. Bu evreye ilikin olarak din ve sanatn eitli biimlerinde tamamen gerein tersyz edilmi biimi grlr. nsan, mthi bir kudreti bir puta sdrabilmiti. Kendisince her eye kadir olan bu puta her gn tapnabilmekte, onun kendisini kurtaracana inanabilmektedir. Zor durumlara dldnde insanmzn bugn bile nelere sarld hatrlanrsa, gelimenin ilk basamaklarndaki insann bu yollara sapacan tahlil etmek zor deildir. Bilimsel aratrmalarla kantlanmaya allan bu olguyu mevcut yaammz dorulamaktadr. Balangta zayf, bilinsiz ve byk boluk iinde olan insann ilikilerine bu nedenle fazla gvenmemek gerekir. Kkleri bu kadar gemie dayanan atadan kalma geleneklerdir deyip ok byk deer bimek gerektii dncesinin gelien, glenen insan pratii asndan fazla ciddiye alnr bir yan yoktur. nsan tr bylesine yanlglara sarlmak zorunda myd diye sorulabilir. Yine insann manevi kuvvetlere snmadan yaayp yaayamayaca dnlebilir. Bilimsel gelimenin zirvesinin yaand amzda nkleer dehet dengesi gz nne getirilir ve hatta Sovyetler Birliinin bile bu nkleer dehet politikasna kar kiliseyi yardma armas hatrlanrsa, insann manevi kuvvetlere snma olayn tam at sylenemez. Yani sadece bilimsel gelime de, insann kkl sorunlarn amasnda yeterli olmamaktadr. Bilimsel gelimenin gelecekte buna
15

tam yeterli geleceini bugnden syleyebilecek durumda da deiliz. Bilime gveniyoruz ve biz tercihimizi bilimden yana yapmz, ama insan tr mutlak her eye hakim olur, kendini tanrlatrabilir demeye kendimizi yetkin bulmuyoruz. Demek ki, bilim, bir yandan zayflmzn giderilmesinde temel ara iken, dier yandan ise zayflmz kantlayan bir aratr. nsanln oluumundaki byk ilkeler, bugn istesek de istemesek de yakamz brakmamaktadr. ABD emperyalizminin nkleer silahlar bir tanr gibi insanln karsna karp, zellikle de Sovyetler Birliini tam bir antajla etki altna almas ve onlarn da bar uruna yaplan tartmalarla birok tavize zorlanmalar dndrcdr. Bunun doru bir politika olup olmad Sovyetlerde de tartlan bir husustur. Reagenn arkasnda yzyllarn btn tanrlar ve dogmalar var. Reagen sadece bir ABD emperyalizminin gcn temsil etmiyor, gemi toplumlarn btn hayali gleri ve dogmalarn da arkasna alm olarak hareket ediyor ve kiliseden camiye kadar btn mabetlere girip onlardan medet umuyor, onlar yeniden canlandrmaya alyor. Bu nedenle ki, sosyalizmin temsilci gc kendisini skm hissederek uzlamalar aryor. Buradan ortaya kan ey udur: Bilimsel sosyalizm mcadelesinde bu kuvvetleri hesaba katmadan, sadece bilimin gereklerine gre bir mcadele ile arzulanan sonuca ulaamayacaktr. Veya dier bir deyile, bilimsel sosyalizm, bunun daha detayl ve zgn ele alnmasn gerektirmektedir. Ksaca insanlarn balangtaki zayfl ve bu zayfl gidermek iin snd dogmay ciddiye almak, ama bu yaplrken onlarn boyunduruu altna girmemek, tersine anlaml bir mcadele ile ilerlemeyi salamak imdi insann kar karya bulunduu en ciddi problemdir. Biz de bu temelde yaklamaya alyoruz. Btn bunlar esas konuya giri mahiyetinde belirttik. Aile kurumu ortaya karken, balangta taraflar birbirlerine yle dokunulmaz kutsal ilkelerle yaklamamlardr. Rastgele, kendiliinden ve doann zorlamas altnda adeta gdleriyle byle bir kurumun iine girmilerdir. Balangta bir aile kurumundan bile bahsetmek mmkn deildir. nsanlarn remesi, hayvanlardakine ok yakn benzerlik iinde gdlerle ynetilir bir durumdadr. Bu kurumun baz zelliklerinin daha sonra ortaya ktn biliyoruz.
16

nsan trnn bu ilk geliim evresinde kadn gldr. Nedeni, retim faaliyetlerinde kadnn pozisyonunun gl olmasdr. zellikle ot vb bitkisel rnlerin toplanmasnda, soyun retimi ve ocuklarn beslenmesinde, ilk barnaklarn yapmnda kadn etkindir. Burada u sylenebilir; erkein becerisinin fazla gelimedii, zellikle fiziksel gcnden yararlanmann fazla gerekmedii aamada ocuklarn, toplanan rnlerin ve dolaysyla yetkinin sahibi kadn, srece damgasn basmaktadr. Bu nemli bir safhadr. Dinsel dogmalarda sylendii gibi erkein snrsz egemenliinin daha balangtan itibaren var olduu ve gelimenin erkein hakimiyetine bal olarak ekil bulduu iddias tabii ki hemen reddedilebilir. Gelimi dinlerde kadnn erkee bamll snfl topluma bal olarak ok nettir. Gelimi dinler kadn statsn erkein lehine iddetle onaylarlar. Ama daha ilk dinlerdeki tanralarn durumundan anlalyor ki, kadn gl olduu bir sreci yaamtr. lk doa dinlerinde kadna biilen deer daha fazladr. Snfl toplum duranda insanlarn bir kesimi zerinde ok dar bir kesimin egemenlik olay gerekletiinde, kadnn bununla i ie egemenlik altna alnd grlmektedir. Bunda rol oynayan temel etmen rnleri elde etmek iin evin evresi dna alma, avlanma ve btn bunlarn da g isteyen faaliyetler olmasdr. Ama erkek, kadn zerinde egemenlik kurarken sadece fiziksel konumundan ileri gelen baz yetkilerini kullanmam, bir de bunun yannda esas olarak kadn emei zerinde elde edilen artk rne gz koymu ve bu deerler zerinde hakimiyet kurmutur. Fiziksel gc erkee baz avantajlar salasa da, o bu avantajn balangta hi kullanmamtr. Bu fiziksel stnln bir kuvvete dntrmesi kadnn egemen olduu bir toplumda yaratt deerler zerinde bir smry gerekletirmek iindir. Demek ki erkek egemenlii smryle yakndan balantl bir olaydr. Erkek, fiziksel gcn kendisine sunduu imkanlar batan beri kullanm olsayd, o durumda ilk bata da egemen olmal, mevcut toplumsal deerlerin retimine damgasn vurabilmeliydi. Ama byle yapmyor; tam tersine kadnn egemen olduu ilkel komnal toplumsal dzeyde varlan birikimler gz kamatryor. Topluluun ihtiyalarnn fazlasnn retildii bu srete, nasl ki topluluk iinde saygnlk kazanm olanlarla, baz agzller, uyanklar genelde bu artk rne gz ko17

yup, bakalarnn emekleri zerinde geinmeyi ve buradan topluluk zerinde bir otorite olmay baarmlarsa, zglnde de erkek, kadn emei zerinde fiziksel gcne de dayanarak egemen olmutur. Anlalan erkek toplumsal gelimenin balangcnda gizli olan, giderek belirli avantajlar salayan, ama esas olmayan fiziksel konumunu harekete geiriyor, mahiyetine baz adamlar topluyor ve bir egemenlik savamna giriiyor. Bir yandan kleler ortaya karken bununla i ie kadnlar zerinde de byk bir hakimiyetin tesis edildiine tank olunuyor. O halde, kleliin douuyla kadn zerindeki hakimiyetin i ie geliimini kabul etmek gerekiyor. Erkein kadn zerinde kurduu bu hakimiyet daha sonra arpc biimlere brnr. Erkein yapt, bu konuda tmyle byk bir otorite gc haline gelmektir. Elde ettii siyasal gc, dokunulmaz tanrsal ilke dzeyine getirir. Tanr kralieler artk ok azdr, olanlar doa dinlerinin kalntlar biimindedir. Tanr krallar otoritenin tartlmaz temsilcisidir. nsanlar nemli oranda kleletirilir, kadnn eski otoritesi ve saygnl nemli oranda azaltlr. Kadn iin, insanln geliiminin henz balang aamasnda kendi kiiliini bulamadan hakimiyet altna giri olay vardr. Nasl ki geri halklar zgr geliimi yaamadan ok kat bir klelik altna alndklarnda ok yetersiz ve kiiliksiz bir duruma geliyorlarsa, bu daha da fazlasyla kadn iin geerlidir. Kiilik geliiminin henz balangcndayken byk bir hakimiyetle yz yze gelen kadn kendisini yitirmitir. Bu, zgrln yitiri anlamndadr. Kadn elbette daha sonra da gelimi, her nemli tarihsel aamada kiilii, mcadelesi, rol ve statsyle deiik biimlere brnm, ama byk bir gerek vardr ki, kadn burada yitirilmitir. Yitirilen kadn, bundan byle nasl tanmlanacaktr? Bu sreten sonraki kadnn tanm dinlerde, sanatta, iirlerde, trklerde, siyasi faaliyetlerde grlr, ama hepsinde ortak bir zellik vardr: Kadn hibirisinde biimlenmi istikrarl bir kiilik deildir. Daha ok iin ss tarafn ihtiva etmekte veya biraz daha eitlendirilirse kadn karmza entrika, kurnazlk vb toplumun dknlemesinde ne kadar husus varsa onlarn geliiminde ok sahte bir grnmle kmaktadr. Olumlu eylerin ortaya kmasnda kadn artk ok zayftr, katlm snrldr. Bunun nedenini erkein kurduu egemenlikte ara-

mak gerekir. Erkek egemenliini kurup bunu bir snfsal statye kavuturduunda, kadn zerindeki snr tanmayan egemenlii onun smr gcn daha da artran bir olgu olmutur. Yani daha fazla smr ve daha fazla bask iin kadn muazzam bir nesnedir. Kadn ve erkek doa iinde bir btn olutururlar, bunlar doa gleri karsnda ve toplumsal geliim srelerinde her eyi ortaklaa ina etmek isteyen iki insandr, birbirleri zerinde bylesine bask ve smr oluturamazlar demek, sanrz en yavan gr olacaktr. lkel toplumdan yeni km genel olarak insan bireyi, zel olarak da erkein vahi oluu vicdan olayn arama gereini ortadan kaldrmaktadr. gdlerin nemli oranda i grd o aamada belirleyici kanunun zor kanunu olduunu rahatlkla syleyebiliriz. Pazusu ve rgtlenmesi gl olann ister snf ve isterse cinsler zerindeki egemenlii snrszdr. Karlkl eitliki ilikilerin alm biraz gnmzde sz konusudur, ancak bu ilkel aamadaki bask snrsz olmak zorundadr. Kleler zerindeki bask ve smrye bakldnda kadn zerindekinin daha fazla olmas gerekiyor. Yalnz hemen ilave etmek gerekir ki, snf farkllamas iinde ele almakszn kadn genel olarak ezilen bir cinstir demek de doru olmayacaktr. Egemen snf ortaya ktnda efendilerin kadnlar ve ocuklarnn daha da ileri bir statye kavutuklar bir gerektir. Altta her trl haktan uzak drlm kadnlara karlk, stte birok eyi ucuzca karlanan kadnlar vardr. Fakat byle de olsa, egemenlik statsnn erkekte olmasndan tr kadn ister saraylarda, isterse ahrlarda olsun esas olarak srekli den bir cinsiyettir. Sorunu zaten sadece bir snfsal olay olarak almamamzn en nemli nedeni budur. Bir cins zerinde kurulan bir egemenlii bir snf zerinde kurulan egemenlikle i ie ele almak ne kadar doruysa, ayn biimde bunlar mekanik bir mantkla kartrmamak da dorudur. Bir cinsin muazzam yitirilii ile bir snfn smr altna alnnn i ielii kadar ayrlklar da koymak gerekir. Feodal topluma doru gelindiinde bu ayrlklar daha net grlr. Dinsel, siyasal, kltrel ve de her dzeyde kadnn geldii nokta burada daha ilgintir. Baz kaba grntler yine olsa da kadnn egemenlik altna alnnn sonular daha belirgindir. slamiyet tarihine bakldnda bu olduka net grlr. Kz ocuklarn diri diri gmecek kadar alalan l kabilelerinin bu
19

eylemine slamiyet kar karak insanln geliimi asndan ileri bir adm atmtr. Hz. Muhammedin devrimi kz ocuklarnn diri diri gmlmesini lanetlemek, ok sayda kadnla evlenebilme hakkn snrlamak ama cariyelerin says belli deildir olmutur. Bu belki bugn iin ok yanl grlen bir statdr, ama o gn iin nemli bir ilerlemeyi ifade eder. Tabii ki bu dier devrimlerde de byledir. Aslnda bask altna aln o dzeye vardrlmtr ki, bir kiinin erkein kendi bana bu kadar sonsuz bir otoritesi olabilmekte, hatta egemenlii altndakini kadn deersiz bir nesne olarak canl canl gmecek bir ahlak tayabilmektedir. Bu noktaya nasl gelindi? Herhalde snrsz bir smr ve basknn vcut bulmasndan trdr. Demek ki, kadnn yitirilii bo bir sz olmad gibi boyutludur. Daha sonra saraylarda kurulan haremler biliniyor. Daha dne kadar Osmanl saraylarndaki haremlere binlerce kadnn dolduru-luu sz konusudur. Ortaada kadn yoktur. O ancak karlan, saraylara doldurulan bir nesnedir. Saraylarda kadnlarn da evirdikleri dolaplar hatrlatlarak bunun bir nemi yok mudur diye sorulabilir. Bunun iin en belirgin rnek, Bizans saraylarnda imparatorielerin evirdikleri dolaplardr. stelik bunlar bu konudaki maharetleriyle ellerine nemli bir g de geirebilmilerdir. Yine slam haremleri de buna rnektir. Osmanl saraylanndaki sultanlar da iyi entrikalar evirmilerdir. Fakat btn bunlar iin ss olmaktan teye gitme durumunda deildir. O, bunlar sadece erkeklerin ar etkisi altndaki kurumlarda dolaplar evirmek iin kullanmtr; yoksa kendi kiilii ve gcn gstermek, bunu bir kurum olarak gelitirmek iin deildir. Saraylarda edindii bu becerisini kadn daha ok erkek ocuklar iin kullanmtr. Seluklu ve Osmanl saraylarndaki olaylar kadnn daha kk yataki ocuunun sultan olmas iin birok sahte evlilikler yaptn gstermektedir. Bu evlilikler ounlukla ocuk byynceye kadardr. Ve burada kadn bir analk roln oynamaktadr. Yani analk roln siyasal alana yanstm olmaktadr. Ortaan belirgin bir zelliinin de olmadk entrikalarn evrildii byle evlilik olaylar olduunu belirtmek gerekiyor. Ortaada evlilikler, erkein kesinlikle siyasal hakimiyetini pekitirmek iin kullanlmtr. Erkek evlilik olayna snfsal bask ve
20

smrsn glendirme arac olarak bakmtr. Ailelerin oluumunda bunu grmek gerekiyor. Aile, iddetli bask ve smrnn i ieliinde olumutur. Anaerkil aileden ataerkil aileye geilirken gzetilen husus, daha bol retim ve erkein daha geni yetkiye ulamasdr. Yani aile kutsal, dini veya ak ilkeleriyle kurulmam, kesinlikle belirlenen snrlar ierisinde biimlenmitir. Ne tanr byle buyurduu ve ne de yce ak ilkesi bunu gerektirdii iin deil, aile belirtildii zere, tamamen erkein ok kaba ve hoyrat bir biimde salad egemenliin karlar erevesinde gelimitir. Balangta kadn ok sayda erkekle birlikte yaayabilirdi, imdi ise erkek ok sayda kadnla yaayan durumundadr. Ak ki bu toplumsal geliim sreleriyle ilikili bir olaydr. Grlecei gibi, aile balangtan itibaren dokunulmamas gereken kutsal ilkelerle vcut bulmu bir iliki deil, snfsal gelimenin iinde bulunduu duruma gre belirlenen bir durum olarak deerlendirilebilir. Bunun belirleyicisi ise balangta kadn iken, daha sonralar erkektir. Ortaadaki en nemli ilginlik, hanedan veya imparatorluk kavgalarnda bu kurumdan alabildiine yararlanlmasdr. Hanedanlar birletirilir, krallklar bytlrken ittifaklar kadn al verii zerinde kurulur. Birbirinden kz alp verme temelinde kurulan ittifaklar smr ve glenmeyi saladndan bunun gittike gelitirilmesi durumu vardr. Bunun, Krdistandaki kabile ve airetlerin bugn bile en ok bavurduklar bir iliki tarz olduu bilinmektedir. Gerek klelik, gerekse feodal alar iinde kadn iin fazla bir etkinlikten bahsetmek urda kalsn, tam tersine yitiriliin, biimsizliin derinlemesi, balangta varolan baz erdemlerin bile tketilii durumu vardr. Hakim snflar tarafndan hareme alnan kadn her iki toplum ilikisi iinde de derin bir tutsaklk iinde tutularak kiiliinden daha da uzaklatrlm, en basit ilere terk edilmi, snfl toplumlarda nasl ki ezilenler srekli mlkiyetten uzaklatrlmsa kadn da ayn biimde mlkiyetten, siyasal otorite ve yetkinlikten uzaklatrlmtr. Elbetteki bu uzaklatrlma her trl toplumsal kurum faaliyetlerini kapsamaktadr. Saraya ve eve giderek daha fazla kapanan kadn fazla etkin olmasn salamayacak ilere balanr, kymeti dourduu ve bytt ocuklarla llr. Ev iinde daha iyi ss olduu, daha iyi yemek vd ilerle urat oranda bir
21

varlndan bahsedilebilir. Kocaman bir siyasal dnya, mlkiyet dnyas, deerler zerindeki hakimiyet tamamen erkein damgasnda ekillenir. Kadn ise, erkein bilinli mdahalesiyle kendiliinden gelimelerin i ielii iinde btn bunlardan daha da uzaklatrlr. Toplumun alt snrlarna doru itildike itilir. Bilimden, siyasetten, retim ve hatta dinsel faaliyetlerden, snrlar belli olmayan bir srlme ile alabildiine uzaklatrlr. Kadnn yitirilii ya da toplumsal gelimede zayflatl, haklardan uzaklatnl byle vcut bulmutur. Tabii ki bunun bir yasas yoktur. Yasas erkein ya da smr kanunlarnn insafdr. Ayn biimde daha sonraki snfl toplumun yasalarnda da snr yoktur. Snr, azami smr, azami otorite, bunun iin gerektiinde insanlarn bir neden ileri srlmeden yaamlarna kastedilmesi, en ar ilere altrlmasdr. nsanlar e, akraba demeden bu genel amaca ballk temelinde bir stat iine alnr. Bunun tarihi gerekten de ok iyi incelenmelidir. Bugn Krdistanda kadnn sz gcn kullanmas, siyasal otorite gibi yce bir otoritenin belirlenmesinde abasnn bilinli bir biimde gelimesi bir yana, bunlara cesaret etmesi bile mmkn deildir. Ayn arlkta olmasa bile, gerekte bu smr ilikilerinin yaad btn alanlarda da geerlidir. Gnmzde her ne kadar kadnlar siyasal faaliyette yer alyor, hatta babakan oluyorlarsa da, gerekte tamamen biilmi bir elbiseyi giymekten teye gitmemektedirler. rnein ngiliz babakan Margaret Thatcher Demir Leydi yaftasyla en soysuz erkeklerden daha erkeke bir politikay uygulamaktan teye ne yapmaktadr? O, yzyllardan beri oturmu ve bugn emperyalizmin tehlikeli bir biimde kullanmak istedii bir devlet aracn stelik kadnn zelliklerine aykr bir biimde kullanmaktan baka bir ey yapmamaktadr. ngiltere Kralielii her ne kadar kadnn hamisi gibi grnse de, kadnn ekilsizlemesinde oynad rol ok aktr. Olduundan fazla kadns kokan ngiliz incelii, bugn kadna fazla bir ey bahetmiyor. ngiliz yaklam altndaki bilinlenme zirveye ite bir Thatcherla varmtr. Buradan ulalan saray entrikaclnn en gelimi biimi ve ortaya karlan kadn da en yapay burjuva kadn olmaktan te bir ey deildir. Amman saraynda da ngiliz asll bir kralie var. Kral Hseyine ngiliz centilmenlii biraz da olsa retilmi olsa gerek. Kral-kralie kltrnn Arap
22

saraylarna kadar byle yanstlmas, ngiliz kadnnn ne kadar ilerlediini (!) gsteriyor. Burada kadnn olumsuzluunun rtbas edilmesinde nasl sahte bir gmlek vazifesi grd ok aktr. O halde, burjuva devrimlerinin afana gelindiinde kadn kt bir entrikac olmaktan teye varm deildir. Altta tamamen alnpsatlan bir mlk durumuna getirilmi, stte ise tam bir kralie! Otorite diye rnek gsterilen kadnlar, komedilere konu olacak ite bu saray kadnlardr. Bu konuda Avrupann rnek verilmesine de gerek yoktur. Osmanl saraylarndaki entrikalar en yakn ve canl rneklerdir. amza girerken bunun gerei bilmekte yarar var. Grler derinletirilirken bu tarihi gelimeyle birlikte ele alnmas gerekiyor. Burjuva devrimleri bu alanda ne getirmitir? Her toplumsal devrim genelde insan soyunu bir adm ileriye gtrd iin, kapitalizm feodalizme gre, burjuva aile ise feodal aileye gre stndr. Dolaysyla burjuva kadn feodal toplumdaki kadna gre stn olacaktr. Bu genel ilkeye bal olarak kapitalizmin afak vaktinde ilenen bir tema da kadndr. Burjuvazi istedii kadn teoride ve pratikte biimlendirmeye alr. Kadn resimlere, dier sanat eserlerine, gnlk yaama konu olur. Feodalizmin o kokumu iliki tarzndan bkm olan burjuva erkein elinde, bakndan oturuuna, giyimine, salarna, konuma tarzna kadar yeni bir kadn tipi biimlendirilir. Elbette bunda rol oynayan sadece bir bkknlk deildir; feodal aile ve hanedan ilikileri burjuva geliim nnde bir engel oluturmaktadr. Burjuvazi, yeni toplumun geliimi nnde engel oluturan feodal ilikilere kar sava amak zorundadr. Bu sava balangta edebiyat ve sanat alannda gerekten de ok gl verilir. Genelde insan haklar bireyler aras eitlik teorileri gelitirilirken, bunun bir maddesi de kadn haklan ve eitliine dnverir. Burjuvazinin kadn eitlii dedii olay, feodal aile karsnda burjuva ailenin eitliidir. stedii genel bir kadn eitlii deil, yaamasna fazla frsat verilmeyen burjuva aileye zgrlktr. Bu noktada yaplan arptmalan gzden karmamak gerekiyor. Edebiyat ve sanatta gl almlarn yaand burjuva toplumunafanda romanlarn en belirgin bir konusu kadndr. Bu romanlarda izilen tip, iradesine biraz da olsa hakim olan ve sanki istediini gerekletirme durumunda olan bir tiptir. Grnme gre kadn, basit
23

bir nesneden iradesi olan bir varlk haline gelmi, isteine gre aile kurabilir ve davranabilir durumdadr. Bat toplumu ite biraz da bunlar zerinde kurulmutur. Yalnz dikkat edilmelidir ki, kadnn bu srece katlm airane bir katlm olmaktan teye gitmemitir. Kesinlikle erkein hakimiyetini tayan, onun damgas ile belirlenen bir stat altnda ve erkein de romantizmine uygun bir katlmdr. Burjuva devrimlerinde rgtl geni bir kadn faaliyetine fazla rastla-nlamaz. Bu srete baz kadn tipleri ortaya kmsa da bunlar sembolik olmaktan teye gitmi deillerdir. Burjuva devrimlerine kadnn katlm, erkein yeni toplumda kadn iin izdii snrlar dahilindedir. Kadn haklar dnya apnda hala da en ok tartlan konulardan biridir. Bu konu Trkiyede de ok youn tartlmaktadr. Oysa gerekte ortada tek tarafl iradeye dayanan ilikiler vardr. Burjuva toplumda kadn adna mcadele bayran kaldran erkekler olmutur. Nedeni, yaklamak istedii ekirdek ailenin nnde feodal iliki ve geleneklerin bir ayak ba olmasdr. Nitekim Trkiyede de kemalizm btn kadnlar adna bayra kaldrm ve hepsine hak bahsetmitir. Elbetteki kapitalizmde kadn biraz ilerlemi ve saygnlk kazanmtr. Fakat toplumsal ve siyasal faaliyetlerde henz yok denecek kadar azdr. O kendi bana varolan deil, ancak erkei ile birlikte varolandr. Ancak erkei ile birlikte varolan kadnn ne kadar irade sahibi olabilecei elbetteki tartmaldr. En gelimi toplumlarda bile kadn hala bir kuruma veya erkek hakimiyetine dayanarak, yani ancak himaye altnda yryorsa, bunun nedeni kendisi iin yaama gc olmaydr. Bu bizim toplumumuzda daha da ar biimiyle yaanr. Bizim toplumda kadnn evinden dar kmas bile izinledir, onun erkek hakimiyeti olmadan herhangi bir faaliyete katlmas, plan ve tasarlar gelitirmesi ok sama gibi gelir. Burjuva toplumunda bugn kadn, ciddi retim ve siyaset ilikileri dnda bol bol reklam arac olarak i grmektedir. Modada, oyun ilikilerinde ve dier fantazi ilikilerinde alann mutlak hakimi kadndr. Burjuvazi baya bir kadn dnyas yaratm ve herkes de buna artlandrlmtr. Bu dnyann ne kadar kadna ait olduu ise gerekte belli bile deildir. Aka kadn ilgin bir biimde kullanlmaktadr. Adeta kadna yeni bir stat verilmitir. Amerikan Holywood kltrnde bu en u noktaya vardrlmtr. Amerika ve genelde
24

Batda kadn en soytarca biimlere brndrlmekte ve en tehlikeli tarzda kullanlmaktadr. phesiz ki, feodal toplumdan burjuva topluma dnmn kendiliinden salad bir ilerleme vardr. Fakat bu, erkek hegemonyasnn burjuva toplumda varaca biimlere bal bir gelimedir. Feodal aileye kar burjuva ailenin artlar erevesinde belirlenen bu gelimelerde kadn nesne konumunu ok az dzeyde amtr. Proletarya 19. yzyl sonlarnda kendiliinden bir snf yerine kendisi iin bir snf haline gelebilmi, ama kadn iin bu gelime de yaanmamtr. Kapitalist emperyalist aamaya gelindiinde ise kadnn urad deiim ok ilgintir. Ar bir smrgeciliin altnda ok ekilsizletirilmi, paralanm, feodal ve hatta daha tesi toplumsal kalntlarn varln srdrd bir toplumsal yapda ar bask ve smrnn altnda arpk bir kapitalistlemeyi yaadmz iin, belki bu meseleleri fazla nemli grmeyebilir veya anlamayabiliriz. Ama unu ok iyi bilmek gerekiyor ki, gelimi kapitalist toplumlarda kadnn bugn oynad rol ok tehlikelidir. Emperyalist evreler bu konu etrafnda kltrde, politikada bir olay gelitiriyorlar. Kadn, yzyllardan beri karanla, kapalla mahkum edilmi, yalnzca saraylara kapatlma ve btn toplumsal etkinliklerden uzaklatrma da deil, ama ayn zamanda ruhsal adan da karanla gmlm, yitirilmi bir varlktr. Kapitalizmin gnmzdeki ideologlar, sanatkar evreleri ve politikaclar bunu ok iyi bilmektedirler. Bunlar, yzyllardan beri erkein hakimiyeti altnda toplumdan uzaklatrlan kadn bu sefer tersyz ederek alabildiine ne karp tam bir yapaylk iinde, ama ondan da teye emperyalizmin smr arkna hizmet edecek biimde, zellikle de snfsal mcadeleyi gizlemek iin kadndan yararlanmaktadrlar. Burjuva zgrlkler anda kadna biilen o birazck deeri krk kat fazlasyla dettirerek, iradesini biraz belirlemek isteyen kadn sosyalizme kar byk bir oyunun iine almak istemektedirler. Bugn Avrupada kadn mzikte, resimde, kltrde, politika oyunundan basbaya oyunlara kadar her eyde en ince bir tarzda kullanlmaktadr. Yzyllardan beri gizlenen kadn, orada artk en ak sak kadna dntrlmtr. Ve bu sadece fiziksel alm da deildir. nceleri ka25

patlm gdleri ve ruhu alabildiine alarak meydanlara srlmektedir. Feminist hareket btn bu durumlar nasl deerlendiriyor fazla bilemiyoruz, ama Bat Avrupa evreleri de sanrz bunun farkndadrlar. Bu yaklam ekirdek aileyi paralam, ailenin anlamszln ortaya koymutur. phe ve tereddtte boulan bu aile tamamen dalma ile yzyzedir. Bu durumu deerlendirirken, onu emperyalizmin genel bunalm iindeki olaan bir olay olarak ele almak doru bir yaklam olmayacaktr. nk bu alanda yaanan bunalm ok daha fazladr. Kapitalist emperyalist sistemin ortaya kard rn yalnz kendi toplumlarn deil, bizim gibi lkelerin bireylerini de ok kt bir biimde arpmaktadr. stelik ortala salnan bu tipi ne benimsemek ne de tepki duymak bir zm olmaktadr. Kadn adeta yzyllardan intikam alrcasna mthi bir biimde hem oynamakta hem de oynatlmaktadr. Bu durumu ile kadn, gerekten biraz da kendi intikamn alr gibidir. Kadnn piyasadaki durumunu erkeklerin ne kadar paylat ise belli deildir. Gnmz dnyasnda byk bir kadn sektr ortaya kmtr. Eskiden mal mlk konusu olan kadn bugn byk bir reklam arac, bir ss bitkisi durumundadr. Kendisine ait bir iradesi yoktur. Toplumun temel meselelerine damgasn vurmas, sz sahibi olmas hususu sz konusu deildir. rnein kadnn bar ya da sava konularnda oyunun ne kadar bir deeri vardr? Uluslararas ya da ulusal planda kadn hangi nemli sorunun zmnde varlk gsterebilir? Denilebilir ki, kadn da ailesiyle birlikte katlm salar. Peki ama kadn, ekirdek aileye indiimizde bile ne kadar belirleyicidir? Batan beri byle gelmi, bugn de byle olmasnn yadrganmamas gerekir denilebilir mi? Hayr, bu ok yanl bir yaklam olur. Kadn cinsi zerindeki bask ve smr olayn dnyamzn dier gelimelerinden ayr dnemeyiz. Kapitalist emperyalist sistem iinde kadnn durumu ve hakim yaklam, acaba birok savan kayna olabilir mi veya en azndan bask ve smrnn dizginsiz geliimine bir sebep deil midir? Bilinir ki, bask ve smr savalar tahrik eder. Dolaysyla bu durum savalarn geliiminde ok belirleyici bir rol oynayabilir. O halde burada toplumu tehdit eden bir durum vardr. Bugn varlndan bahsedilen sorunlarn temel bir
26

kayna budur. Yani yzyllardan beri allan geleneklerle dokunulmaz gibi gelen bu stat, bugn toplumun her bakmdan esenlie kavuturulmasnda ciddi bir engel olabilir. Eskiden feodal kalntlarn, her trl gericiliin, bask ve smrnn, dolaysyla savalarn kayna olduu sylenirdi; imdi ne malumdur ki kadnlarn bugnk stats temel bunalmlarn, ahlaki, siyasi, kltrel alanlardaki batan kmln bir kayna olmasn. Biraz daha ileri gidilmek istenirse, bizce kadnlarn iinde bulunduu durum, birok olumsuzluun temel kaynaklarndan birisidir. Elbetteki, bir yan alabildiine zayf olarak kurulan bir uygarlk sakat olacaktr. Byle bir uygarln savunulmas mmkn deildir. Sorun bu yanyla fazla konulmamaktadr. Her erkek, halinden memnun olan taraf durumundadr. Otorite onun olduuna, aileyi biraz kendine gre ekillendirdiine gre, bunun temellerine dokunup kendi kendisinin altn oymas beklenemez. O, kendi g kaynaklaryla oynamaya elbette yaklamayacaktr. stelik kadn da yzyllardan beri bunu kanksam ve yasalar mevcut durumu gvence altna almtr. Siyaset bu ynl yrtlmektedir. O halde, erkein bana yeni meseleler karmasna hi gerek yoktur! Kadn da bu staty doal grdne gre, ona den bunun zerinde yrmektir. Oysa ki dier tarafla son derece nemli bir olay var: Smrgeciemperyalist yama I. ve II. Dnya Savalarna yol amt. imdi de ortada bir kadn yamalanmas var. Belki bu yeni bir dnya savana yol amayabilir, ama gnmzde birok cephede yrtlen savalarn kayna olduu rahatlkla sylenebilir. Bu, ailedeki buhranlardr, sokaktaki rezalettir, ahlakszln derinlemesidir, smrnn katmerlemesidir, her trl gnlk kiisel kavgalardr... Btn bu durumlarn insan dnya savalarndan daha az etkiledii sylenemez. Gerginliklerin, sertliin veya uysalln, ama her biimde de yaanan bunalmn kayna biraz da burada aranmaldr. Biz sorunu mevcut ereveler ierisinde ele almayacaz. nk bunda bir zm grmyoruz. rnein Trkiyede de kadn haklar ile ilgilenilmekte, burjuva toplumlarndaki biime ulalmaya allmaktadr. Biz de ayn yntemi izleyebilir, zm orada arayabilir miyiz? Bizce bu en tercih edilmeyecek yoldur. nk onlar en byk bunalm bizzat bu durumlar iinde yaamaktadrlar. Ayn
27

biimde tm Bat Avrupa da bu alanda derin bir bunalmn iinde bulunmaktadr. Aile kurumu adeta balarna bela olmu gibidir. Byk ekonomik imkanlara sahip olduklar ve kadn da baya ilerlemi olduu halde kendilerini zmszlkten kurtaramamaktadrlar. ntiharlarn en yaygn olduu yerler, sve bata olmak zere bu lkelerdir. Ayn nedenlerden dolay sosyalist toplumlarda da byk bir gerginlik yaanmaktadr. Demek ki problem varln srdryor. Sosyalist toplum soruna ne lde zm getirmitir? Biliniyor ki, sosyalist toplum ve sosyalist devrimler burjuva devrimlerinin bir devam ettiricisi olarak ortaya kmtr. Proletarya devrimleri, smrlen snflarn adna ve onlarn gl katlmlaryla gerekleen devrimler olduuna gre, en ok ezilen bir kesim olan kadnlar da en ileri seviyede kapsamna almak durumundadr. nk bu devrimden en ok yararlanan kesim kadnlardr. ster kendiliinden isterse bilinli olsun bu byledir. Burjuva toplumundan umduunu bulamam kadn gerei, derin baskdan kma isteini karlamas asndan bu faaliyete etkin olarak katlr. Sovyet Bolevik Devrimine kadnn katlm ok belirgindir. Gnmzn birok devrim hareketinde de, kadnn daha bilinli ve rgtl katlm grlmektedir. Fakat hemen belirtelim ki, bu katlm yine genel bir stratejinin paras olarak gelimektedir. Yani, kadnn zgn sorunlar incelenerek ve zgn bir programa kavuturularak salanan bir katlm deildir. Elbette bu katlm genelin karnadr, ancak yeterli deildir. Sosyalizmin ustalarndan Marx, toplumun zgrlk derecesinin belirlenmesini genelde kadnn zgrlk derecesine balamtr. Lenin de kadnn katlmad bir devrimci faaliyetin baarya gidemeyeceinden bahsetmitir. Kadnn yitirilii tahlili ise Engelse aittir. Ancak ilke dzeyindeki bu belirlemelere ramen, kadnn eitlii ve zgrl sorununun bir programa ulatrlp, kendi zgnl iinde bir rgtllk ve mcadeleye kavuturulmasnn tam yapld sylenememektedir. Kadn hareketinde grlen daha ok kendiliindenciliktir. Baz kadn hareketleri organize ediliyor, baz kadn nderler de kyor, ama btn bunlar sorunun ok kkl zmn hedefleyen stratejik bir yaklamn paralar olarak deil, genel bir stratejinin yedekleri olarak gelitiriliyor. Dolaysyla sosyalist toplumda gnmz kadn her ne kadar ileri bir mesafe katetmise de
28

her kendiliinden hareketle kazanlanlarda olduu gibi burada da bunalmn kknn kazlmas tamamyla gerekleememitir. phesiz, Sovyetler Birlii bata olmak zere sosyalist toplumlarda kadn, fiziksel ynden yzyllardan beri iine dt dumurluu amaya yz tutarak, daha gelimi bir fizie doru trmanmaktadr. retime, siyasete, sosyal ve kltrel faaliyetlere katlmaktadr. Sosyalist toplum ona i bulmada sonuna kadar zgr olduu bir ereve oluturmutur. Ama bir cins olarak kadn o kadar geri ve toplumun erkek tarafndan damgalanmas o kadar gldr ki, salanan haklarn kullanm bile ok az olmakta ve katlmn tam devrimsel sonuca gtrld sylenememektedir. ddia edilir ki, devrim toplumsal dnm salattd oranda kadnn da dnm salanacaktr. Bu hep byle yazlm, byle deerlendirilmitir. Oysa bu bir kendiliindenlik damgas tad iin istenilen sonucu vermemektedir. rnein, Sovyetlerde ve dier sosyalist lkelerde ka devlet bakan, ka babakan, ka bakann kadn olduu sorusuna alnan yant ne olacaktr? ve d politikann nemli kilit noktalarndaki kadnlarn oran sanrz yzde bei gemeyecektir. Bu bariz bir eitsizliin yan etkisinin yaandn gsterir. Sosyalizmde grev stlenmenin gnll olduu, yetenekli olanlarn ister kadn isterse erkek olsun bu grevleri stlenebilecekleri ve eer bu grevlerde erkekler daha fazla ise daha yetkin olduklarndan tr olduu sylenebilir. Bu dorudur da. Ancak burada yeteneklerinden tr kilit nokalar elde tutan erkein, yzyllardan beri erkek hakimiyetinin yetenekli kld erkek olduu unutulmamaldr. O halde, sosyalizmde ok alan ok kazanr, ok dnen ok i yapar deyip iin iinden kmak mmkn deildir. Bu yaygn bir eitsizliin kalntlarnn bir sonucudur. Kendiliinden de olsa kadna verilen rol yine daha ok baz alanlarda younlamtr. Edebiyat ve sanat faaliyetlerinde biraz daha ilerletilmitir, ama ciddi siyaset ve planlama ilerinde henz zayf olduu da bir gerektir. Ve bu kendini aile olaynda aa vurmaktadr. O halde sorunun mevcut sosyalist toplumda kknden halledildiini sylemek veya zm sosyalist toplumun genel geliim srecine balamak, mevcut toplumlarda var olan ktln kaynaklarndan birisine gz yummak olacak, dolaysyla da toplumsal sorunlarn genel zmnde tkanklklarla
29

kar karya gelinecektir. Bugn kadn haklar sosyalist lkeler bata olmak zere dnyann birok lkesinde tartlacak. Fakat bunlar allagelmi klasik tartma biimlerini ne lde ap, iin zne ne kadar yaklaacak? Kadn haklar bugne kadar fantazi bir tartma olmaktan teye geememitir. Toptan inkarc olmamakla birlikte, yaklamlardaki geleneksellii grmemek mmkn deildir. Yln 365 gnnden ayr bir gn olarak bu ad altnda bir gnn belirlenmesi bile bunun bir fantazinin rn olduunu ortaya koymaktadr. Bunun yerine kadn haklar veya geliimi uruna srekli bir mcadelenin esas alnmasnn gerekliliine inanyoruz. Birlemi Milletlerin son zamanlarda ilan ettii birok gn var. Yine baz yllara isimler verildi. Ama bar yl diye ilan edilen yl, en ok savalarn gelitii; genlik yl diye ilan edilen yl ise, yine genliin problemlerinin rtbas edildii yllar olmaktan teye gemedi. Veya en azndan bu yllarn dier yllardan hibir fark olmad. Fakat mademki byle bir gn belirlenmitir, gncelliini dikkate almak da gerekmektedir. Emperyalizme kar gelitirilen devrimler, gnmzde birok alanda birden yrtlen savalarla gelitiriliyor. Siyasetin younlam ifadesi olan askeri savalar, bar politikalan, kltrel savalar gibi aile ortamnda yrtlen savalar da bu genel savamn nemli bir parasn oluturuyor. Sava sadece ordularn karlkl vurumas olarak anlamayacaksak insan toplumundaki savan en byklerinden birisinin zihinsel savam olduu, yine aile bnyesindeki savamn da gzard edilmemesi gerektii ok aktr. Kadnn her trl toplumsal kurumun, siyasetin dna atlmas, en nemli sorunlarda sz hakknn yok denecek kadar az olmas ilahi iradenin gsterisi sonucu deilse, mthi bir toplumsal savamn sonucu olduu aktr. O halde hi rtbas etmeden, saa sola yalpalanmadan itiraf edilmelidir ki burada da bir savam vardr. Fakat bu savamda gl olan erkek taraf olduu iin, savamn llerini, kurallarn ve verili biimini de kendisi belirlemitir. Dikkat edilirse geerli kadn anlaynda oynayan taraf hep erkek, oynatlan ise kadndr. Savan bir tarafndaki kadn, kontrol altnda tutulmas gereken beceriksiz, iradeden yoksun bir cins olarak tutulurken, dier tarafnda yer alan erkek, yzyllarn hakimiyetine ve bunu gvenceleyen geleneklere,
30

kanun ve yasalara dayanmakta, dolaysyla bu alanda insanlk tarihinin tank olduu en eitsiz sava srp gitmektedir. Burada hemen mthi bir devrim gereklemelidir denilmemekle birlikte, olayn yzeysel ele alnnn benimsenemeyecei de belirtilmek zorundadr. Ak ki erkek mevcut zelliklerini douunda edinmemitir. Kadn da ayn biimde zelliklerini doarken getirmemitir. Bu duruma, snflarn brakt bir gelenein rn olarak bakmak gerekiyor. Kuaklann birbirine miras brakt zellikler, kadna da erkee de toplum tarafndan alanmakta, byk otoriteler, dinler ve kltrler bu biimlenmeyi dayatmaktadr. O halde bu konuda tarihsel geliimi daha iyi gren bir yaklamla, emperyalist sistem iinde tam bir kte ve ailede tam bir dalmada ifadesini bulan kadn-erkek ilikisini doru ele almak gerekir. Yukarda, erkein ar erkeklemesinin, kadnn da ar kadnlamasnn sava ve bar olaylarnda, gncel ilikilerin geliimindeki yeri nedir diye sorulmutu. Bunu kendi insan gereimiz asndan bile ele aldmzda, grlen o ki, bireyler birbirleriyle salkl ilikiler iinde deildirler. ou kii zellikle bu alanda byk bir bunalm yaamaktadr. Kiiliklerdeki biimsizleme alabildiine fazladr. Erkeklerin snrsz bir egemenlie doru trman ile kadnlann ok snrsz bir d iinde oluumundan ok arpk ilikiler domutur. Yaanan bunalm bundan trdr. Baz ilikiler arzulanyor, ama gerekletirilemiyor. nk kiiler yzlerce yllk ilikilerle baldrlar. Burada karlarna binlerce yln ahlak anlay, gelenekler, asrlann biimlendirdii erkeklik ve kadnlk kmaktadr. Ve burada tannmaz hale gelen kii rkmekte, bunalmakta, hrnlamakta ve hatta katil olmaktadr. Bu durum zellikle bizim lkemizde ok nettir. rnein Avrupada ok doal grlen bir iliki bizde kesinlikle lme yol aar. Doru nerededir? Tarihte erkek hep koruyan, efkat datan, kadn ise hep dilenen, beye bal ama bu ballkla birlikte srekli kallelik iinde bulunan bir kiilie brnmtr. Bu alanda srekli ballkla kalleliin geliimi i iedir. Yaklamlar kukulu ve tereddtldr. Karlkl yaklam da her iki tarafda aldatlma korkusu iindedir. Oysa ki, namus denilen, uruna her eyimi koyarm denilen bir olay vardr ortada. Buna ramen herkes bir oyun, bir hile peindedir. Kadn da erkek de ilikilerinde
31

rahat deildir. Demek ki salkl olmayan bir durumla kar karya bulunulmaktadr. ster evli isterse bekar olunsun bu konuda yaanan rahatszlk bal bana bir bunalmn kantdr. Bu bunalmn tarih iinde dendii biliniyor. Bizlerden nceki kuaklar bu bunalm daha derinden yaadlar ve devrettiler. Devrimciler olarak zgr iradeyi daha ok ortaya kardmz iin doal olarak bizde yaanan daha snrl oluyor. Ama buna ramen, bu kltrn rn olarak entrika, hile, drst olmama, karlkl tartmama, konumama nemli oranda sryn G kaynaklar nerededir, fazla bulunamyor. Biz bu sorular ana ve babalarmza sorarsak, ak ki aval aval bakmaktan teye geemezler. nk onlar ok gelimi kat yaplar iindedirler. inde bulunduklar karlkl kandrmaca oyununun acsn yaamakla birlikte, onun anlamna varmak onlar iin ok uzak bir olaydr. Cinslerin ballk ad altnda birbirlerini kandran konumdaki yaamlarna Engels byk nem vererek incelemitir. Biz sadece buna atfta bulunmakla yetineceiz. Ailede, toplumda, siyasette bu alanda ince bir kavgann varln grmek gerekiyor. Btn ballk ve ak gsterilerinde, evliliklerde, ayrlklarda bu mcadelenin izini grmemek mmkn deildir. Bu alan ve ilikileri bir tabu, dokunulmamas gereken ilikiler olarak grmek yerine, iki cinsin birbirinden ne gaspettikleri, bu konuda nasl bir sava yrttkleri doru deerlendirilmelidir. Dinler ve hakim siyasetler bunu ok deiik gstermilerdir. Onlara gre kadn himaye edilmitir, burjuvazi kendisine gre kadna byk haklar bahetmitir. Burada kadnn tavr da bellidir. rnein Trkiyede bir kkburjuva kadn, bir eve, biraz bir eyaya, bir ee kavutu mu bunu en byk nimet grr, btn istekleri karlanm kabul eder. Fakat birka yl sonra her eyi altst eden bir bunalm da kanlmaz olur. Btn bunlar gsteriyor ki, tarihsel geliim ballk ve namus dknln ifade eden szcklerde dile getirildii gibi deildir. Bu alanda her an bir atma, kavga yaanmaktadr. Sanyoruz ki bu konuda her eyin mkemmel olduunu syleyecek fazla kimse yoktur. unu grmek gerekiyor: Yzyllardan beri iine itildii durum kadnn ilgin bir savam tarzna yol amtr. Ve bu savam en kadns biimde gelitirilmitir. Ksaca, byle baa byle klah mi32

sali, tarih iinde oluan erkee tam da denk den bir kadn ekillenmitir. Srekli bask altna alnan, cinsel yetenekleri ve iradesi zerine ynca atasz icat edilen kadn, erkein snrsz eitsizlii dayatmasna tam bir batan karmayla karlk vermitir. Kadnn fendi erkei yendi! Erkein egemenlik alannda gerekten de olan bu olmutur. Yani kadnn fendi erkek egemenliini iinden klmaz bir hale getirmitir. Demek ki erkein efendilii o kadar rahat ve onurla ilan edilecek bir egemenlik deildir. Kadn ne kadar drlmse, erkek de o kadar dmtr. O halde, bu anlamda kadn sorunu bir erkek sorunudur. Kadnn dknlk derecesi erkein de olumsuzluunun temel kaynaklanndan birisi olduuna gre, erkeklik erkein bana bela olmu gibi bir durum vardr. Bu bazen ok ileri noktalara kadar kmaktadr. Erkeklerin bu konuda yaadklar bunalm az deildir. Hatta eytan denilen kadndan hzla uzaklama, yalnz yaamn tercih edilmesi durumlar da az grlmyor. Dinlerdeki papazlk ve dervilik kurumu da byle gelimi olsa gerek. Elbetteki burada sorunun olumsuzundan, pasif bir zm vardr. Gnahkar kadn edebiyatnn baz erkeklerde yaratt sonu gnahkardan ka mant olmutur. ran gerekliinde bu younca grlyor. Kadna elini bile uzatmama, araya maddi ve manevi alanda kaln bir perde ekme bu yaklamn rndr. Oysa ki bunlar yaplrken problem btn arl ile yaanmaktadr. Problemin varln yapay yollarla gidermek, kerte kerte zm aramak, yani reformiste yaklamak ise Avrupann ve hatta sosyalist lkelerin de problemin zmnde sarldklar temel yntemdir. Burada gsterilen programa ve kkl mcadele yntemlerine balanmam kurtulu yoludur. Tabii ki, bunun kart olarak hemen bir aksiyon hareketi gelitirilmelidir denilmemektedir. Sorunun zmnde reformlar ksmen rol oynayabilir, ancak her zaman sonuna kadar bir dnm salayamaz. Bunun iin devrimler gereklidir? Tek bana devrimi salamaya yeterli olmasa da bizi genel devrim srecine gtrecek olan reformlar yararldr. Burada devrimin gerekte gerekli olup olmad sorulabilir. Mademki toplumun en temel ve kkl sorunlarndan birisi bu alandadr, o halde bir devrim gereklidir. Ak ki bu alandaki devrim, iki snf arasndaki mcadelede olduu gibi gelimeyecektir. Bu devrim, zih33

niyette, kurumlarda, geleneklerde ve zellikle aile olaynda olacaktr. Kalemle, gncel ilikiler uruna savamla, baya gnlk pratik akmlarla yrtlen bir mcadele olacaktr. Yani kadnlar bir program etrafnda ordulap btn glerini birletirerek, yine var saylan bir erkekler ordusuna kar savamayacaklardr. Ne byle ordular vardr, ne de eitlik ve zgrlk uruna savamn yolu bu olabilir. Bylesine kaba devrim anlayndan ne kadar uzak olunursa, ayn biimde rgtlenmenin btn kurumlar banda erkek hakimiyetinin srp gitmesine, bu konuda zgn bir program, rgtlenme ve mcadelenin yadsnmasna da kar olmak gerekir. Hibir ey kendiliinden yrmez. Bu alann ilikilerindeki zayflk ve sorunlar geleneksel zmlere bavurarak zmlenemeyecek kadar derindir. nkarclk veya reformist yntemler de zm olmamaktadr. Ama ayn zamanda bu yollar kadn ve erkeklerin en ok tercih ettikleri yollar olmaktadr. Karlkl ballk szlerinin belirtilmesi, biraz ekonomik gvence ve geleneksel yaklamlar her iki cins asndan da zmszl derinletiren, ama kolayca saplan, daha dorusu zaten zerinde srarla yrnen yoldur. Oysa ki bu alanda kkl bir anlay savam mutlaka gereklidir. Kadn kadnlyla erkek de erkekliiyle savamadan ve denge bulunmadan zme ulalamayacaktr. Devrim denilen olay buradadr. Devrim, erkein ar etkisi altnda ve kadnn ar kadns yaam altnda olumu toplumdan uzaklama, daha dengeli retim faaliyetleridir. Kltrel, sosyal, siyasal yaamda daha kolektif, dengeli faaliyetlere ulamaktr. Bylesine bir yaklam gerekletirilmedike, zglnde kadnn, genelde ise toplumun problemlerine zm getirmek mmkn deildir. Bu sorunun zmnde reformist yntemleri temel almak smrge lkelerde zor teorisinin c gsterilmesine benzer. Nasl ki reformistler bu lkelerde smrgecilie kar dayatlan zorun, ancak felaket getireceini sylyorlarsa, burada da ii bol sz, tartma ve hatta dedikodu ile geitirmeyi esas alrlar. Sorunun zmn propagandayla halletmeyi salk verirler. Ama bu da sonsuz lm ve rmeyi onaylamak demektir. Burada soruna genel yaklam noktalarken, sorunun zmnde reformist yntemler deil, kkl bir devrimin gelitirilmesi iin mcadele esas alnmaldr diyoruz.
34

b) Krdistanda kadn sorunu ve partimize yansy Esas konumuza gemeden nce, Trkiyedeki mevcut kadn sorununa ksaca deinmekte yarar vardr. Gnmzde emperyalist kapitalist toplumlarda yaanan kadn sorununun ar etkilerini Trkiyede de grmek mmkndr. Her ynyle bir bunalmlar toplumu olan Trkiye, geneldeki bunalm daha ok yaamaktadr. 12 Eyllle beraber balayan srete kadn sorununun hzla gndemletii, arln daha da hissettirdii grlmektedir. Trk devletinin yaad bunalmla bugn, toplumun ekirdei olan aile kurumu derinden bir huzursuzluu, ekimeyi ve giderek paralanmay yayor. Sorun, zmn bulmaktan uzak bir durumdadr. Kltrel, ahlaki, ekonomik ve siyasal alanda adeta mengeneye sktrlan kadn gerei mevcuttur. Fakat buna ramen smrgecilik her gn birok sahte zm piyasaya srerek, gerek zmlerin yolunu tkamaya almaktadr. Emperyalizmin bunalmdan kurtulmann bir arac olarak sarld kadn olay, gnmzde Trk devletinin de sarld can simidi roln grmektedir. Faist cunta kadn kullanmay adeta bir yan sanayi kurumu olarak ele almakta ve bunu da eitli yol ve yntemlerle, rgt ve mcadele aralaryla gerekletirmektedir. zellikle bask ve smry maskelemede, onu katlanr klmada kadn mthi bir meta, bir deer gibi kullanmaktadr. Gnlk yaamn bir paras haline getirilen bu durum iin en ok da insanlarn zayf yanlarndan yararlanlmaktadr. nsanlar batan karyor, iradelerini kryor, normal, salkl dnce ve uygulama faaliyetlerini engelliyor. Ve dayatt ey, ortaadaki saray kltrnden, harem kltrnden daha kt ve olumsuz bir gelimedir. Faist cunta, Trkiyede yaanan kadn gerekliine el atarak, daha da sistemli bir politika yrtmeye balamtr. Bu politikann temelini bir yandan muazzam yoksullatrma, daha sonra ise kadn piyasaya srme oluturmaktadr. Her eyden nce kadnn satn alnr bir duruma getirilmesi iin yoksullatryor. En ok da ii emeki kesimi yoksullatrdka kadn satn alma srecine girmitir demektir. Satn alma srecinden sonra da pazara sunma faaliyeti balar. Bu aamal durum, zincirleme olarak gelitirilir. Bu aamal faaliyetle kadn, Trkiye tarihinde bile grlmemi, iyi alnp satlan bir metaya
35

dntrlyor. Yzyllardan beri Trkiyedeki o kat, kapal toplum grlmemi llerde paralanyor. Bugn gemiin byk bask ve kapatma hareketi yerini byk batan karma ve soysuzlatrma hareketine brakmtr. Hem de bu o denli gelitirilmektedir ki, toplumla, yzyllarn gelenek grenekleriyle alay edilmektedir adeta. 12 Eyll faizmi, toplumun doru grmedii bir yn durumu bugn bir politika olarak toplum iinde gelitiriyor. zellikle bu politika, kadnn daha fazla pazara sunulmasn salyor. Gerekten de son yllardaki gelimeye bakldnda, dknlk, soysuzluk egemendir. Kadnn gittike bir meta gibi pazarlanmas ve pazar alanlarnn gelitirilmesi younluk kazanyor. Amerikann Holywoodu Trkiyede bir Yeilam olarak yansr. Film, video, sinema vb alanlar birer pazarlama merkezi olarak karmza kmaktadr. Trk devleti, toplumda, bu pazara ynelik bir ilgiyi de olduka gelitirmektedir. Liberalleme maskesi altnda bugn topluma dayatlan budur. Elbette ki TC, bunu mevcut devrimci bilinci saptrmak, soysuzlatrmak, toplumun kendi karn dnmekten alkoymak iin yapmaktadr. Bu politikay tepeden trnaa kadar yaymaktadr. Toplumu paralama hareketi olarak ifadesini bulan faist cuntann bavurduu en byk oyunlardan biri budur. Trkiyede kadn da bu politikaya kar herhangi bir k gc gstermedii gibi, bunun en dknce bir aleti olmaktan da teye gitmemektedir. Kadna dncede egemen olan, nasl kendimi pazarlarm, nasl daha iyi fiyatlanrmdr. Her alandaki zmszln dmlendii noktalardan biri olmasna ramen zmleyici rol oynamamaktadr. Kadn zgrl ve kadn kiilii denilen olay, bugn en olumsuz bir biimde Trkiyede zmleniyor. Emperyalizmin kopyas ve tepeden inmeci toplumu zvanadan karan bu zmlemenin tehlikesi aktr. Bugn Trkiyedeki aile yapsnn ve kadn gereinin yaad durum, snr tanmayan smr mantnn son buluu ve bir maketidir. Bu bulu bugn aileyi datmakla tehdit eder durumdadr. Dolaysyla tm toplum da bylesi bir tehdit altndadr. Bugn her ne kadar toplumu bundan kurtaracak bir g yok ise de, tek zm yolunun devrim olduu aktr. Toplumsal gelime iin zorunlu olan devrim; zorunluluunu en ok da aile ve kadn-erkek ilikilerinde hissettirmektedir. Trkiyede yaanan durumu ksaca byle zetledikten sonra, asl konumuz olan
36

Krdistandaki durumu ele almak gerekir. Kadn sorununa genel yaklam, Krdistan gereine, onun toplumsal yapsna, aile, kadn-erkek ilikilerine uygulamaya altmzda kendisine zg bir gereklikle kar karya olduumuzu greceiz. Toplumumuzun kblegah, btn drt ve dnceyi kendisine balayan, ana merkezi olan aile yapsn, karmaklndan dolay oluumunu gemi ve gncelliiyle ele almak gerekir. Tek irade, tek otorite; irade ve dnce dzeyinde btn toplumsal derinliklere damgasn vuran erkek hakimiyetine deinmek, konuyu daha da glendirecektir. Uzun bir aratrmamz olmamasna ramen, bunun toplumsal gelime zerindeki muhtemel etkilerinin ne olabileceine dikkat ekmeye alacaz. Erkek egemenliinin savabar sorunlarndan tutalm, gnlk aile ii ve insanlar arasndaki ilikilerin geliimine birok olumsuz etkisinin olaca aktr. Bilim de halen bu iradenin bu kadar hakim olmasnn mutlak zorunluluunun olup olmadn, eer varsa bunun hangi tarihsel aama iin geerli olduunu ispatlam deildir. Hangi aamadan sonra tek tarafl iradeyi karlkl iradeler birliine dntrmek gerektii konulan bal bana bir inceleme alandr. Bu tek tarafl iradenin nemli oranda bask ve smry gelitirdiini biliyoruz. Her ne kadar bir yn kar cinsin iradesinin de bir uydu gibi bunu destekledii veya bir snfsal ekillenme iinde bunu desteklediini sylesek de, bask ve smr tek tarafl iradeyle yakndan balantldr. Snfl toplumun veya sava aygtnn bu denli gelimesinin, mevcut insan etkinliinin, yaratclnn snrl gelimesinin kaynan bu tek yanl stn irade geliiminde aramak gerekir. Hatta dinlerin, felsefelerin, ahlak retilerinin de bununla balantlar vardr. Tanrlarn daha ok erkeklere benzedii, ahlakn btn geliim aamalarnda kadnn kmsendii, horland grlr. Birok felsefi retinin merkezinde erkein damgas vardr. Btn bunlarn da yalnz cinsler arasnda deil, snfsal ve giderek uluslararas eitsizlii krklediini belirtmek zor deildir. Ve daha ok da bu eitsizliin kendisi bilinlilikten ziyade kendiliinden bir sonu olarak ortaya kar. Bu bizi, tarih iinde glenen erkek egemenlik sisteminin gnmzdeki sorunlarnn nemli bir kayna olduuna gtrr. Kadnn uydu bir irade biiminde bu sreci tamamlamas, teslim
37

olmu bir karakterde gelimesi, buna kar kma gerei duyduunda ise bunu en soysuz biimlerde yrtmesi, mevcut olumsuzluu daha da derinletirir. Yani olumsuz katlm, teslimiyeti bir biimde iradesini gsterir. Tepki gerektiinde ise bunu dknce ve soysuzca yapmas, marmaya kadar giden, ondan da teye ahlak, din, felsefe gibi toplumun styap kurumlarnda arlklara dmesi adeta krkleyici bir kaynaktr. Kadnn kkrtclnn mehurluu ve kadn kkrttka bizde erkeklerin ne kadar kan dktkleri bilinmektedir. Ve bu sadece ktlkte bir yartr. Bunu grmek ve mevcut hakimiyetin izahn yapmak gerekiyor. Dikkat edilirse bu ciddi soruna yaklamda kadnn setii mcadele yntemi olumsuzdur; kkrtma, ekememe, dedikodu vb hafif yntemlerdir. Toplumda dedikodu, kkrtclk denilince akla kim gelir? Kadnn da tarihsel srete gelitirdii yntemler bunlardr ounlukla. Bu, kabul edilmemesi gereken bir durumdur. Gnmzde kapitalist emperyalist toplumlarda kadn bunu sahne, reklam olayndaki kkrtcla dntrmtr. Kadnn reklamdaki rol tahriktir. Sahnedeki grntleri son derece eitsiz bir yarl ve de smrye, dknle giden bir yarl krklemektir. Ulalamayacak hedefler dorultusunda insan kkrtmaktr. Bu da emperyalist ideologlarn veya politikaclarn kltr dzeyindeki yansmalardr. Peki iradelerin bylesine hakim ve tabi olma konumundan ayrlp, eitlik, kolektif veya herkesin zgr iradesine kavumas temelinde yapabileceklerini, toplumsal zemine, eylemsel, ekonomik, siyasal, kltrel ve ahlaki alanda bir faaliyet olarak her aile ve kuruma dayattklarnda ortaya ne kabilir? ok az ele alndndan bu konuda baz bulgulardan bahsedemeyiz. Fakat imdiye kadarki etkinliin yukarda zelliklerini sralamaya altmz etkinlik olduu aktr. rnein hibir kadn ocuklar ve kocas iin ok tehlikeli iler yapsalar da kolay kolay ktdr demez. Yani aile reisi ne derse hemen uyma ve bunu btn toplumsal alanlara kaydrma kural geerlidir. imdi lm, boulmu bir iradeyi dzeltmek, dzeltmekten de teye bunu bir devrimci dnme uratmak gerekli midir? Bu soruya cevap verilmelidir. Grnte herkes sorunun devrimci dnmn savunuyor. Ama buna ramen, bata kadnlar olmak zere, kt eylemin sahipleri de kendiler oluyorlar. Bu konuya cesaretli yaklam da gremiyoruz.
38

Reformizmin s yaklamlar ok nettir. Kendi aile evrenizde, geldiiniz toplumsal kesimde sorunlar cesurca koyabilen, ayn zamanda sayg duyulacak bir biimde zm yollarn da koyan bir yaklam grdnz m? Yanl yaklam gsteren saysz erkek ve kadn vardr. Bu konudaki byk problemin kayna bizce belirtilen yanl yaklamlardr. Sizler bazen zgr ilikiler gelitirmek istersiniz. Fakat bu zgr ilikileri yzyllk, hatta binyllk egemenlik statleri o denli koullandrmtr ki daha ilk el attmzda, zgr iradenin para para olmas iten bile deildir. O halde burada hemen ciddi sorunla kar karya olduumuzu kabul etmek gerekir. Niye hemen zgr iradeye gre iler gelimiyor? Ben yle gzelim, bunu istedim de karma bu kt diye kendimizi yanltmamak gerekir. Muazzam snfsal smr ve bask ortamnda bin bir hile, entrika ve dedikodularla rlm ilikilerin gencecik, toy irade tarafndan ne kadar nlenebilecei ok aktr. Ham, ufack bir iradenin yzyllarn birikimi karsnda ne kadar direnecei aktr. O halde eer bu konuda kendine gven duyan, devrimle kendini bu srece katmak isteyen varsa, o zaman her konuda olduu gibi bu konuda da gericilik karsnda direnmesi gerekir. Erkek yle eder, u kadar bastrr, ne ettirir; kadn u kadar batan karr, ite kurnazdr, oyun oynar, byle yener diye szler vardr. Ne o baskya kar boyun emek, ne de buna kanmak; devrimci dnmn gereklerine gre eit ve zgr ilikiyi dayatmak gerekir. Bu konuda bulgular ve aamalarmz snrldr. Ancak varolan da kavramak gerekir. Bu kk balanglar ilerleyebilecekse ilerletmek gerekir. Bunun devrim gerektirdiini syledik. Yani bu konuda yerlemi salam, eit ve zgr iradelerden bahsetmek yerine, mcadeleyle kazanlmas gereken, eitletirilmesi gereken irade ve kiiliklerin karlmas gerektiini sylemek gerekir. Mevcut rnekleri esas alp ona dayanarak kendini tatmin etmek yerine veya gelimeler iyi, ileri boyutlardadr demek yerine byk bir mcadeleyle kazanlmas gereken ilikilerden bahsetmek gerekiyor. Eer bunlar salanrsa ne olur? Eit zgr iradeler geliirse ne kar? Nasl ki snfsal bask ortadan kalktnda savalar da ortadan kalkarsa ve bolluk olur, insanlk cenneti doar diyorsak; buna bal olarak snfsal kurtulu ve uluslararas eitsizlikler ve smrgecilik ortadan kalkarsa,
39

bunlarla son derece i ie ve onlarla birlikte geliecek olan kadnn zgrlk hareketinde de geliim salandka genelde toplumda da, uluslararasnda da eitlik salanr. Ve yine genelde bu eitlik snrlysa, kadnda da eitlii grmek mmkn deildir. Snfsal, toplumsal kurtulu ile kadnn kurtuluu arasnda sk bir ba vardr. Toplumsal eitlik ne kadar gerekleirse, halk topluluklar arasndaki eitlik ne kadar gerekleirse cinsler arasndaki eitlik de o kadar gerekleir. Fakat bunlar yle kendiliinden birbirlerini koullandracak akmlar, eylemler deildir. Bir zamanlar bize, snfsal gereklik gerekleirse, uluslararasndaki eitlik de gerekleir; niin ayn bir Krdistan mcadelesi gelitiriyorsunuz diyorlard ve bunu dayatyorlard. imdi de biz devrimi gerekletirirsek bu konudaki toplumsal veya ulusal eitlik de kendiliinden gelebilir denilmektadir. Hayr, bir civcivin bile kendiliinden yumurtadan kamayacan belirttik. Tarihin bu kadar koullandrd bir klelik, byk dnce ve davran gcyle mcadeleyle krlarak eitlik gerekletirilebilir. Snflarn mcadelesi snflarn ortadan kalkmasyla sonulandka, yine uluslararas mcadeleler uluslar ortadan kaldrdka ki bu ok uzun bir tarihi srete gerekleir kadn-erkek arasndaki eitsizlik de nemli oranda ortadan kalkabilir. Elbette kadn-erkek cinsiyeti ortadan kalkmaz. Bu iki cinsin srekli varolmas doal bir zelliktir. Yalnz bunun nasl bir gerekleme olacann uzun mcadele srecinde epey ileneceini sanyoruz. Artk nasl bir kadn tipi ortaya kabilir? stenilen kadn tipi ortaya kmadka belirttiimiz gibi smr, bask ve savalarn kayna her zaman mevcut olabilir. O halde kadnn zgr iradesi, kadnn zgrlk hareketi gerekletike, onun basknn her trl biimine kar gelimesi gerektii ortaya kyor. Smrnn her trl biimine ve dier bir egemenlik olan erkee; erkekten kaynaklanan ve daha ok da smrye hizmet eden bask kurumlarna kar gelimesi gerekiyor. Bu arada daha fazla da yzyllardan beri kendisinin edindii, gnmzde birok gelenek, grenek, ahlak ve hatta dinsel retilerde ifadesini bulan, kendi kendisini klten, iradesini hiletiren, bunu adeta kendisine layk gren, doal ve yaratltan kaynaklandn sand zellikleriyle savamas gerekir. Her eyden nce gncel basitlikleriyle savamas zorunludur. Her ne kadar erkein olumsuz,
40

saldrgan, otoriter zelliklerinden bahsediyorsak da, kadnn da ondan aa olmayan ve gerekten daha kt, daha snrsz, yapsal gibi gzken ama yle olmayan, edinilmi zellikler olan, snfl toplumun damgasn tayan zelliklerden syrlmas gerekir. Nereden bakarsak bakalm, kadnn kkl, horlanml ister emperyalist-kapitalist toplumlarda olsun, isterse sosyalist lkelerdeki kalntlarda olsun gldr. Krdistanda durum nedir? Ak ki, bu olumsuz durum bizde daha gldr. Bizde kadn hemen ben yle eksiim, byle noksanm diye kendi basitliklerine snmaya almtr. Ve tabii ki bu byledir deyip, biz de hemen yle grmeye, gstermeye balyoruz. Bunlar doru deildir ve bir devrimcinin kabul edemeyecei yaklam ve ilikilerdir. Taraflarn karlkl mcadelesi gerekiyor. Bugn bir devrimci olarak bu ilkeyi nemli oranda uygulamaya alyoruz. Biz buna mecbur olduumuz, gsz olduumuz veya baz zaaflarn kurban olduumuz iin deil, uluslar ve snflar arasndaki smrnn ortadan kalkmas iin tandmz dnceye bal olarak, onun doal bir uzants biiminde ele alyoruz. Burada otoriteyi haksz bir biimde uygulamak doru deildir. Otoriteyi zgrletirici ve bu asrlk hastalklarn saflarmza akmasn nleyici biimde kullanma gerei vardr. Dolaysyla saflarmzdaki zgrletirme hareketini byk bir zenle ele alyoruz. O halde geneldeki zgr iradenin ortaya karlmas nemli bir grevdir. Bu konuda ok snrl bir balang yaplmtr. nsanlk tarihinin bu aamasnda kadn henz bir aray ve kendini bulma aamasndadr. Neyi ne kadar kaybettiini, neyi ne kadar kazanabileceini deneme, snama, alglama aamasndadr. Veya devrimci kadn faaliyetinin uras bu biimde gelimek durumundadr. Onun iin, eer kadn haklar konusunda bir eyler yapmak istiyorsak gelimenin bu aamasnn zelliklerini iyi zmsemek durumundayz. Yani mcadelemizin ilk aamalarnda olduu gibi, bu konuda da henz inceleme, aratrma, baz deneme, snama rgt ve mcadeleleri sz konusudur. Onun iin hassas olmak, dikkat etmek gerekiyor bu konuda. yle hazr kazanlm ilikilerle meydan doldurulamaz. Yani inceleme, aratrma ve deneyimle yrtlmesi gereken bir srete, ite yzyllardan beri bulmak istediiniz tip benim, bir ilahe gibi ortadaym diyerek
41

yaklalamaz. Her kim ki bunu sylyorsa en karabasan veya en karanlk tiplerden birisi olduunu ortaya koyuyor. Belki istisnai anlamda byle bir kadn kabilir. Fakat bir cinsin genel geliim aamas asndan bunu sylemek mmkn deildir. Byle bir k tpk kaybedilmi bir meydan savandan sonra bir askerin kalkp da meydanda sivrilip yenilmeyen komutan benim demesi gibidir. Hayr, ordusu yerle bir olmu bir asker her trl tedbiri alnm bir alay karsnda sorunu bu biimde koyamaz. Eer arayacanz tip benim, gelitirmek istediiniz salam ilikiler bende var denilirse o zaman devrimi gelitirmenin, zgrlk hareketini bu alanda derinletirmenin anlam kalmaz. Bu konuda baz uluslarn syledii bizde zgr kadn u denli gelimitir, gemiimizde yle eyler vard gibi ifadeler propaganda ieriklidir. Bu tipi ister kadn, ister erkek olsun fazla ciddiye almamak gerekir. likilerin devrimciletirilmesi gerei ve bunun da balang sahasnda olduu unutulmamaldr. Sorunun zgnlnden sk sk bahsettik. Kendiliinden gelir, doal devrim sreci herkese olduu yeri verir demek doru deildir. Hayr, devrimin kendisi bile eer her zaman, her an, her zellii bilinli gelitiremezse kendiliindenlik her zaman eski dzenin geliim ansn yeniden artrmtr. Devrimci kadn hareketinin geliim sreci ne ortaya karabilir? zgr kadn ve tabii ki ayn zamanda zgr erkei ne oranda yaratabilir? Bunu, biraz da mcadele belirleyecektir. Bugn hibirimizin bu denli gl bir mcadele ilikisi var m? rnein bir erkek veya bayan arkada bu konuda bir deneme veya zgrlk anlamnda neler yapabilir? Tartmada, dncede bile bir mesafe katedilmi midir? Bir neriler sistemi var m? Bir ilikiler sistemi var m? Yok denilecek kadar azdr. Hep dedikodu, ekememezlik, yanl anlamalarla rl bir yaklam tarz, birbirlerini kullanma, idare etme gibi bir ilikidir. Bu ilikilerin devrimci faaliyete yaramayaca aktr. Bunlar gerekirse alabilir de. Mademki geneldeki mlkiyet sistemi kadn gittike daha fazla bir mlkiyet konusu haline getirmise ki bu byledir ve hatta gnmzde daha gldr kadnn sunulmasnn altnda mlkiyetin izini grmemek mmkn deildir. Hayatn hemen hemen her alannda sunulan kadn faaliyeti, bir tanr mlkiyet faaliyetidir. Bir tarla gibi deildir, ama elle tanr bir mlkiyetin devri gibidir.
42

Kadnn buna kar ne yapt aktr. Kendini daha iyi fiyatlandrmak iin gcne g katm, yeteneklerine yetenek, kurnazlklarna kurnazlk katm ve en iyi pazarlanma koullarn aramtr. Mademki mlkiyet bu denli gelimi ben de bunun nemli bir konusu oldum, bana da fiyatm en iyi bir biimde belirlemek der denilmitir. te piyasaya bakldnda her gn benim fiyatm budur, sahneye km 1 milyonla balar vb birok durumla karlalr. Evlilik olayna bakldnda her ne kadar bugn baln kalkt syleniyorsa da, ilk aranan iliki, ne kadar zenginliin olduudur, gidilen evde temel ve belirleyici etken mlkiyet durumudur. Bu da kolektif mlkiyetin devir teslimidir, bunun yansmasdr. Ve gerekten ilikilere bunlar egemendir. O halde, mlkiyet ilikisi de salkl bir iliki olmadna gre ki ustalar bunun hrszlk ilikisi olduunu belirtirler bunlar hrszlk ilikileridir. Hrszlk ilikisinde de hibir zaman sayg deer, zgn bir iliki ortaya kmaz. Ad zerinde olan bu ilikinin anlam, yani kendisinde olmayana bedavadan el konulmas ve ondan baz eylerin alnmasdr. O anda erkek baka, kadn baka ynden yararlanmaya alr. ki hrszn birbirine girmesinin adna da iliki deniliyor. Gerekten ilikilerin bnyesindeki hrszln ok derin olduu kansndayz. oumuz ailemize parapul getirmeyince ne durumlara dtmz iyi biliyoruz. Para kazanmadnzda bir deerinizin de olmadn bilirsiniz. Yani ailenin bnyesinde de nemli oranda mlkiyet dzeninin yansmasnn egemen olduunu kabul etmek gerekir. Eer insan soyu glenmek istiyorsa bu alana da nemli katklar sunmak zorundadr. Gl kadn, gl erkek bu alana olan zgnlk dayatld oranda geliecektir. Devrimci erkek ve kadnn yaratlma sreci ayn zamanda en nemli eitlik srelerinden birisinin yaratlmasdr. Emperyalist kapitalist toplumun bunu belli bir noktaya kadar getirdiini grmek gerekir. Burjuva mantnda kadn zgrl, eitlii varlabilecek snra kadar gelmitir. Sosyalist lkelerde nemli bir gelimeyi yakalam ve gelitirmeye alyorlar. Bizde ise sorunun kendisi amlanmam ve daha aratrmas bile tam yaplmamtr. O halde, bu alandaki problemin gerek varln grmek gerekiyor. Batnn vard sonucun ekirdek ailenin datlmas olduunu belirtmitik. Aratryorlar, ama ailenin yerine bir ey koyamyorlar.
43

Bunun ok eitli biimleri var. ocuklarn saysnn drlmesinden tutalm, ayr odalarda yaamaya kadar hzla bozulan birlikler, evlilik d birlikler hep are oluyor. Aile kurumunun tehlikelerini, tarihe karabilir mi diye tartyorlar. Sallantl bir ekirdek aile durumu ortaya kmtr. Kapitalizmin ortadan kalkmasyla birlikte bu anlayn kendisi de ortadan kalkacaktr. Sosyalist lkelerdeki birtakm gelimeleri yadsmamak gerekiyor. Ama orada da youn bir biimde bozulan birlikler var. Bu belki de yar yarya daha fazladr. Demek ki eski toplumun nemli kalntlarn tayor. Zaten bugn gerekleen sosyalizmde halen eski toplumun kalntlarnn, brokrasinin etkilerinin nemli oranda olduunu sylyoruz. Elbetteki bu belirttiimiz alana da yansyacaktr. Daha nce btn siyasal ve ekonomik faaliyetlerde hakimiyetin ezici bir biimde erkekte olduunu belirtmitik. Bu, mutlaka smr ve eitsizliin de bir kayna olmaya devam edecektir. Tabii ki sorunun daha da ar ynleri vardr. Yani btn sistemin gelimesine bal yanlar kadar, kendi zgnl iinde olan yanlar da vardr. Bunlar bizim ok geri konumda olduumuzu; zellikle parti saflarmzda ne denli nemle ele almaya ve bunu zenle ilemek durumunda olduumuzu gsteriyor. Bu konuda yaplacak en byk hatalardan, yanl yaklamlardan birisi, mevcut ilikileri esas alp, yeni ilikilerin yaratlmasna inanmayan eski geleneksel anlaytr. Yani bu konuda kafasnda klasik, geleneksel, ekillenmi bir ilikiler sistematii, kadn aile anlay vardr. Buna dokunursanz, namusumla oynadnz der ve size tepki duyar. Birisi bu anlaytr. Dieri ise, szmona kapitalist modernizm adna baz yeni anlaylara ulalmasdr. Bu, zellikle kapitalizmin gelitii yrelerde mevcuttur. Trkiyede daha yaygn gelimitir. Bu da eitlii en s, en bayat anlamyla ele alan, onu hemen uygulama durumunda olan, fakat eski klasik anlaytan daha tehlikeli sonular yaratmaktan teye gitmeyen bir yaklamdr. Bunlarn dnda bir de devrimci yaklam vardr. Devrimci yaklamn sonulan zerinde fazla bir ey sylememekle beraber, gelitirilmesi gerektiine inanyoruz. Aratrma incelemeyle, sonularn tartlmasyla, deneme snamayla rgtsel mcadelelerle, ilikilerle ne toplumun kaldramayaca biimleri dayatmak, ne de toplumun
44

kuyruuna decek biimleri gelitirmek; mevcut devrimci faaliyetimizin genel dzeyini gznne getirerek, sorunun zgnln bununla kaynatrarak devrimcinin maharetine, yeteneine bal olarak yaratcl bu alanda da uygulayarak sonu almaya almak gerekir. Baz hatalar ortaya ksa da, drst olunduka, zvanadan kmadka, konuyu sulandrmadka bunun altndan klamayacak bir hata olmadn belirtebiliriz. Yeter ki, bunun z daha gl olan, daha salkl olan yakalamaya ynelik olduunu ve bundan hibir zaman kanmamak gerektiini kavram olsun. Kendisini basitliklerin, hafifliklerin kurban yapmasn. Bu konuda partiyi de, toplumu da kabul edilemeyecek durumlar iinde brakmasn. O halde devrimletirilmesi gereken bir alan devrimcilere layk bir yaratclk ve ycelikle gelitirmesini bileceiz. Geliecek zgr iradelerin devrimci faaliyeti epey zenginletirip eitlendireceine inanyoruz. Eylem, rgtlenme ve ilikilerin her biimdeki zenginliini, doyuruculuunu salayabilir. Yine zellikle genel toplum iinde ok salkl bir gelimeyi balatabilir. zellikle toplumun iinde yaad ortaa kalntlarndan kurtulmas, karanlklardan syrlmas, daha mmkn hale gelebilir. Kadn zgrlnn genelde toplumsal zgrln lt olmas itibariyle; kadn zgrl gelitike toplumsal zgrln de geliebilecei, dolaysyla bunun toplumu zenginletirecei, daha yaanlr hale getirecei ve bunun da esasl amalarmzdan birisi olduunu tekrar belirtiyoruz. Bunun zerine yle gl kadn veya erkein kacan syleyemeyiz. Bu ancak romanlara, hayal gcnden kaynaklanan tasarmlara konu olabilir. Biz bunu sylemekle yetinelim. Krdistandaki gerekliin nemli oranda kendine has zellikler tadn belirttik. Bizde smrgeciliin yabanc olgusunun toplumumuza zg her trl kurumlamay, zellikle onun zgnln, onun kendisini savunmasn salayacak ne kadar kurum varsa hepsini datt saptamasn yapabiliriz. u gerek ok aktr; smrgecilik toplumun siyasallamasn yzyllardan beri tahrip etmitir. zgr ekonomik faaliyeti veya kendi kar iin toplumun eitli snflarnn kendi topraklarndaki ekonomik faaliyetlerini dumura uratmtr. Ona fazla gelime imkan tanmamtr. Siyasal dernekleme faaliyetlerinde yine snrlama vardr. Brakt kurumlar nedir? Ortaadan kalma ve daha ok tu45

tuculuu canl tutan, toplumsallamay, ileriye ynelik siyasallamay, bilinlenmeyi en geriye eken tutucu kurumlar biliniyor. Bunlar uluslamaya hizmet etmeyen, kendi zn yakalamaya gtrmeyen, yabancy hep imdada aran veya hep merulatran, ycelten, ona snmay vazgeilmez bir anlay olarak uygulayan kurumlardr. Kendisinden habersiz, topraa, emee, toplumsal ulusal btnle her zaman yabanc bir yaklam dayatlmtr. Ve bu merulatrlarak kabul grmtr. Ksaca toplumun kendi z karlarn savunacak alt ve st yapdaki mekanizmalar, kurum ve kurallar tahrip edilmitir. Smrgecilik, yaayabilmek iin, toplumun bireylerinin var olmas gerektiini iyi bilir. Bu var olmay, smrgecilik kendisi iin en yararl olan snrda tutar. te ailecilie tapnma, belirlenen bir snrdr. Bunda toplumsal, ulusal ve hatta airetsel kar bile yok denilecek kadar daraltlmtr. Hatta aile iin de en ibirlikinin karlar etrafnda ekillenmi bir kurum denirse; bu hem isizler ordusu retir, hem de asker almak, ii almak iin mevcut gszlklerin en u snrndadr. Dolaysyla direnmenin en zayf tutulabilecei bir kurumdur. Hem smrgeciliin her trl bask ve smrsn rahatlkla yutabilecek savunmasz bir birimdir, hem de kkenini yzyllardan beri airet kabile ilikilerinde bulduu ve bunu hep uluslamaya, toplumsallamaya kar savunduu, smrgeciliin dayanabilecei en gl odaklardan birisidir. Byle olduu iin de canl tutulmaya, buna izin gsterilmeye allan bir kurum olarak karmza kyor. O halde Krdistandaki aile, smrgeciliin mevcut statsne gre ayarlanm ve yzyllardan beri ibirliki bir yaam ailesi iin, kabilesi iin esas alan tipin karlar dorultusunda varlm bir dzeyin kendisidir. Hepimizin benim ailem, senin ailen diye baktmz olayda, smrgeciliin ve onun koullandrd ibirlikiliin, airet reisliinin, aile reisliinin snrlar ierisinde bir uydu kurumudur. Gerekten bu uydu kurum, en tehlikeli gelimelerin kayna durumundadr. Bunun almas bir zorunluluktur. Bu kurumu ameliyat masasna yatrp, iyi bir tehis yaparak, onun smrgecilie ve ibirlikilie ne kadar hizmet ettiini ve olumsuzluklarn koymak gerekiyor. Bugn d-mann aileleri peimize takmas, bu kuruma byk umut balamas sebepsiz deildir.
46

Aile reisimiz bu kadar isizlik ortamnda ocuklar iin ne okul ne de i ve eitim veya salkl hibir gelecek olmadan ama srekli de sorumsuzluu derinletirir ve piyasaya bir yn insan salar. Her trl olumsuzluu kabul ederek bunu da babalk veya ailecilik kltr olarak btn yelere verir ve en ucube tipleri karmza karr. Dikkat edilirse en tehlikeli kurumlardan birisi olan ekirdek aileyi, Avrupa tehlikeli buluyor. Bu ekirdek ailedeki ilikiler nemli oranda zgrdr. Ne erkek kadna fazla yktr ne de kadn erkee. O da eitimli, kltrldr, i sahibidir, dieri de. Fakat buna ramen tehlikeli buluyorlar. zgrl tehdit eder diye tartp yeni biimler gelitirmeye alyorlar. Bizde ise hibir ulusal deeri savunmuyor, toplumsallama ynnde hibir kurumlamaya gidilmiyor. Aile reisi bulmu birka tane kadn ve baz ocuklar, szmona her gn alyor. alma ad altnda yaplan nedir? Szmona aileyi beslemek iin kyde bir iki i yapar, kente koar, biraz da oralarda urar. Gerekten aile beslemenin ne demek olduunu ok dnyorum. Be on ocuun szde beslenmesi ne kadar soylu bir pratik olabilir? Hep biraz karnn doyurdu mu vazifesini yaptn, her trl grevin altndan yz akyla ktn sanyor. ocuklarm bir ekmee muhta etmedim, ben namuslu adamm der. Dierleri de babacmz bizi doyurdu, var ol baba derler. Bunu da ada llere vurarak deerlendirmek gerekir. oumuzun yaad bu ilikilerin kabul edilmesi dnlemez. Ulusal, sosyal, bireysel anlamda da kabul edilemez. Mthi kleletirici, insan kendi bana yok olua gtrecek bir ilikidir. Birounuzun bu ailelerden koparak, koarak geldiinizi iyi bilirim. Kendimiz de yleydik. Birka haftalna kutsal aile denilen o yuvaya dndmzde kafamzda adeta anlar uulduyordu. Kabul edemediimiz bir iliki tarzyd bu. Bu ailemizi kk grme veya beenmemekten kaynaklanmamaktayd. Daha ok, mevcut ilikiler ve yaam lleri isyan ettirici niteliktedir. Aile sorunlar bizi devrime gtren en nemli etkenlerden birisidir. Bugn Krdistann her kynde ve kentindeki kokumu aile ilikilerini kabul etmiyor ve bunlardan rkyoruz. Her tarafa doluan bir sr ocuu hangi gelecek bekliyor? Ne i, ne eitim, ne salk, ne de vatan ve zgrlk, hibir ey yok. Szmona bunun sorumlusu ana babalara sormak gerekir. Bu nedir? nsann yannda bir
47

hayvan bile a susuz kalrsa sknt duyar. Ama bizimkilerin umurunda bile deil. Hatta bir ekmei bulunca vatan kurtaranlar gibi ailemizi yle yaptk, byle yaptk diyor. Bize zgr bir gelecek yaratacak gte olmamalarna ramen sorumsuzca hareket etmelerinden dolay daha kk yata iken ailemizi eletiriyorduk. zgr bir gelecek yaratacak gte deilsen ne diye bu kadar sorumsuzluklar iine giriyorsun? Bugn sosyalist lkeler ocuklarn iyi yetitirirler, iyi eitirler. Gerekten Avrupa lkelerinde de olan bu durum olumludur. Fakat bizde bu konuda snr yok, byk bir sorumsuzluk vardr. Szde ocuklann ok severler ama aslnda ocua en byk ktl aile yapar. Ana babalarn kastl olarak ocuklarna dmanlk yaptklarn da sylemiyoruz, hayr bu kendiliinden oluyor. Bugn bu ucubeyi TC bile kabul etmek istemiyor. TC, doum kontrol vb tedbirler ile daha ekonomik bir aileyi yaratmay nemli bir mesele olarak zmeye alyor. Fakat kendisinin yaratt ve smrgecilikle yakndan bal olan bir sorunu elbetteki TC ortadan kaldramaz. Smrgecilik bir toplumu en geri biimlerde tutmaya altka, ekonomik olarak bunlar yoksullatrdka ve onun ulusal toplumsal kurumlarn ortadan kaldrdka aile veya ailecilik kurumu da o denli yapay bir byme gsterir. Bunun da nfus patlamasna yol at bilimsel bir gerektir. Smrgecilik statsndeki lkelerde gelien nfus patlamasnn emperyalist smrgeci sistemle yakndan bal olduu bilinmektedir. Bizim zerimizde ok ileri boyutlarda bir smrgecilik olduundan, ailenin yapay bytlmesi, adeta smrgeciliin ciddi bir mezar kazycs olarak da geliiyor. Bu elbetteki devrim iin de byk problemler ortaya karyor. Zaten bunun iin ailenin devrimciletirilmesi zerinde nemle duruyoruz. Aile bnyesindeki karmakl, sorunlarn had safhadaki durumunu objektif olarak grmekte yarar var. Yzyllardan beri kendiliinden gelien bir olgu olmayan aile kurumuna siyasal bir yaklam gstermek zorunludur. Baz gler tarafndan sana soluna koltuk denekleri yerletirilerek glendirilmeye allan, ok tehlikeli ide-olojik politik, ahlaki, kltrel ve ekonomik gericilii yaatan tehlikeli bir kurumdur aile. Aile iindeki egemenlik erkekte dmlenir. Aile iinde sz geen erkek, geneldeki dknl, yani egemen smrgeci otoritenin btn olumsuzluklarn kendi kiiliinde aileye yanstr. Yani siyasal
48

otoriteden, her trl toplumsal kurumlamaktan, sz sylemekten, hatta dilini bile konuturmaktan alkonulmu, ekonomik olarak daraltlm erkek; mevcut sorunlarn dourduu fkeyi aile iinde kadnlarda ve ocuklarda giderir. Bizde aile ii kavgalarn iddetli olmasnn nedeni budur. Yani bir kovana tayamayaca kadar ar doldurursan yaatamazsn. Aile zerindeki bask iddetlendike, bunu btn aileye yayar ve burada kavga, grlt ile yaanlmaz bir durum ortaya kar. Bu da iki biimde zme gider. Birisi, ya aileyi terk eder, brakp kaar, bktm der. Dieri ise, biraz nfuzlu bir aile veya smrgecilik biraz imkan ayorsa, son sratle smrgecilie koar, ibirlikilii derinletirir. Bu iki zmde de olumsuz bir gidiat vardr. Smrgecilikle balarn gelitirilmesi, sorunu arlatryor, aileden kama ise, aileyi zlmeye doru gtryor ve bu da bunalm derinletirdike derinletiriyor. Ailede eitliin, zgrln devrimcilemenin olmay, erkee sakncal, sahte bir otorite veriyor. Erkek toplumda grd, kendisine dayatlan otoriteleri ailede uygular. Adeta o, ailenin kral, despotu ve otoriter gc olarak tatmin oluyor. Bu durumda her ne kadar bazlar beni gdyorsa da, ben de 5-10 ocuk, birka kadn idare ediyorum, ben de kk bir kralm diye ortaya kar. Hatta ben yle bir adamm diyerek kadn, ocuklar sk sk dver. Bu onda sahte bir yiitlik gelitirir. Kadn ve ocuklar dvmekle yiitlik duygusuna kaplr. Bu erkek tipi, dknln en tehlikeli bir biimidir. Ailenin efendisi duygusu erkeklere biraz rahatlk, byklk veriyor, tatmin ediyor. Avrupada, sosyalist lkelerde byle eyler yoktur. Birok sosyal kurum, bunu gidermitir. Tabii ki bu sorun bizde ok derindir. ok muhta olunca erkein nereye kotuunu belirttik. Ky koruculuu yasasnda grld gibi silaha, paraya kouyor. Daha sonra da bilinen trajediler ortaya kyor. Btn ailesini imhaya gtryor. Bugn bu sorun tm dehetiyle ortaya kmtr. Smrgeciliin ektii, zehirledii ve sonra da kendine kar kulland tohumlar byle rn veriyor. Gnmzde dmann en ok gvendii ve sonu almaya alt aile kurumunun dier baz ynlerine de deinmek gerekmektedir. Bizde oluturulan namus anlaynn ne olduu biliniyor. Kadnla oynarsan, erkek lr. Kadn-erkek, ulusal toplumsal amalar dnda birbirlerine o kadar balanmlar ki, eer erkek bu amalara biraz ilgi du49

yarsa, bunlardan kopartmak iin ne yaplr? Kz varsa kzna, ei veya nianlsna polis el atnca erkei hemen teslim alabiliyor. sizdir, gszdr, atr, biraz i veriyor, karnn doyuruyor. Bunun sonucu yzlerce insan yitirdik. Yani kendisinin koullandrd bir iliki bugn mthi bir kar devrimci ilikiye dnmtr. Adeta bir avlama tuza gibi zarar stne zarar veriyor. Aileye el attka korucu karyor, devrimciyi dadan indiriyor, aileyi yoksullatr-dka satn alyor. Hem gsz drerek, savunmasz brakyor hem de gn geldiinde en tehlikeli bir ara gibi kullanyor. Aile bizi en ok zorlayan bir kurumdur. zellikle eski nesli temsil ettikleri iin devrimci srece giremeyen babalar, tm gleriyle geleneksel aileyi korumak istiyorlar. Bundan dolay da bata boyun emecilik olmak zere her trl olumsuzluu aile iinde yaatyorlar. Bu da byk bir kavgaya yol ayor. Onu korumazsa, erkeklik elden gider. nk namus, yaam, felsefe, her eyi odur. Mao da inde aile kurumunun, toplumu balayan tehlikeli, en belli bal zincirlerinden birisi olduunu syler, biz de ise hemen hemen birinci zincirdir. Smrgeciliin, aalarn basks vb birer zincir olmalarna ramen, bunlar bizi fazla engellemiyor. Bugn bizi en ok tehdit eden ve gcmzn muazzam kaybna sebep olan bu ilikidir. Birok kadroyu aile sorunlarndan dolay kaybettik. Hatta birok kadro bu sorun yznden gcn tmden devrime sunamyor. Sorun bizde byledir. Aileyi dokunulmaz, hep sayg gsterilmesi gereken bir kurum olarak grmek yerine smrgecilikle yakn balar iinde ve onun ideolojipolitikasnn lke iindeki salam dayana ve yine insanmz aresiz klan, geleceinden yoksun brakan, sorumsuzluu en ok yaayan ve mutlaka devrimci bir eletiriyle birlikte, devrimci srece tabii tutulmas gereken bir kurumdur. Bu konuda ne ana babann, ne de ein dostun gznn yana bakmamak gerekiyor. Onlar zavall uydu kiiliklerdir. Ne ailedeki kadnn gc vardr, ne de smrgeci veya aaya ait olan reisin sayg duyulacak bir gc vardr. Devrimciler ancak bu zavalllar uyararak ve mevcut ilikilerini paralayarak gerekirse devrimci otoriteyi dayatarak, durulmas gereken yerde durdurmasn bilirler. Ulusal kurtulu srecimizde aile engelini her ynyle grmek gerekir. Bunun nnde sivriltilen, Ar Da gibi ykseltilmek istenen bir engeldir. Bugn en deerli direniilerimizin karsna aileleri dikilmitir. Aileler araclyla dayatlan dman politikasnn yaratt sonu ne oldu?
50

Yzlerce arkadaa idam verdiler, bazlar hainlik yaparak ihanetin iine girdiler ve bazlar da halen sorun yaratyorlar. Karlnda ise, en kt lm Osmanl szdr de ifadesini bulan sz veriyor smrgecilik bunlara. Ardndan ocuk ya ihanete, ya da idama gidiyor. Ve smrgecilik, iti ite krdrttn sylemeye balyor. ad bir dncenin esiri olan ana baba ne yapabilir? Uyankln gereklilii aktr. Bazlar bunun zerine sahte siyasal grevler de koyarak, aile kabile kimliklerini ibirliki siyasetlerin arac haline getiriyorlar. Gney Krdistandaki yaplanmalar, ulusal kurtulu iinde derinletirilen aile kabile nderlikleri ve bizdeki yansmalar baz etkinliklerini ancak bu temelde salamaktadrlar. Bunlar da szm ona ulusal kurtuluuluk, Krtlk ad altnda yapyorlar. Aslnda aka sergiledikleri en tehlikeli ibirliki fosillemi aile, airet reislii kurumlarn bir kapitalist smr arac olarak tabii ki ulusal maskeli gelitirmekten teye abalar deildir. Bugn bu abalar, ancak ulusal kurtuluulukla oynayarak smrgecilikten karlk buluyor; maskeli, sinsi ve daha kurnazca bir biimde tehlikeli bir ailecilik kurumu olarak geliiyor, kyor. Bunlar siyaset deil, birer ailecilik kurumlardrlar. Kapitalist yntemlerle salayamadklar smry, ulusal kurtulu maskesi altnda insan kann satarak, kar, deer szdryorlar. Bu yaklamlar daha ok eletiriye tabi tutacaz. Aile kurumunu ibirliki siyasetlerin malzemesi haline getiren anlaylarn tehlikelerini de sk sk ortaya koyacaz. nk sinsi maskeye brndrlm ailecilik, kabilecilik, dmann ak saldrlarndan daha da tehlikelidir. Ve dikkat edilirse ulusal kurtulu gereimizde bunlarn yeri, rol ok fazladr. O halde, eletiri silahmz daha kapsaml ve zengin klmalyz. Belirtilen iki boyutun yannda daha almas gereken dier yanlarn varlndan da bahsettik. Bu koullarda yetien aile bireyi, bata kadn olmak zere ok olumsuz durumdadr. Bylesine uurumun kenarnda yaayan bir aile iinde kadn en tehlikeli konumu yayor. Genelde kadnn toplum iindeki konumu bizde katbekat daha da olumsuzdur. Kadn, aile iinde brakalm bir sz, zgr dnce sahibi olmay, dilini ama zgrlnn ok uzandadr. Yine karar gc olmas urada kalsn, doru drst uyduluk grevini bile yapamyor. Yani geneldeki dknlk derecesinin alasn kadnn d51

knlk derecesi tayin ediyor. Denilebilir ki, her trl bask ve smrnn en u noktasn kadn yayor. nk darda dvlen, azarlanan, bask gren erkek bunun acsn kadndan karyor. Dolaysyla bizde kadnn iine dt en derin kiiliksizletirme, sorunlarn en acsn yaama sadece kadnlndan doan bir durum deil; ayn zamanda smrgecilikten, ibirlikilikten doan btn olumsuz sonularn gelip dayand son noktadr. Kadnn dilsizlii, gszl, kendiliinden doan bir olay deildir. Var olan ilikiler sistematii ierisinde gelitirilerek varlan bir aamadr. Buna bir de kaldramayaca sayda ocuklar, ekonomik yoksulluk ve sosyal siyasal bask eklenirse, kadndan insanlk adna geriye ne kalabilir? imdi bizde kadn haklarndan bahsetmekten ziyade, kadnn kurtuluu veya yeniden insanlk saflarna nasl katlaca biiminde koymak gerekir sorunu. Ortada kiilik denilen bir ey yok ki, zgrlkten bahsedilsin. Muazzam bir bask altnda dnce retme, iradi olma, sz syleme, sradan bir karara katlma ok zayftr. Bu, kadnn bizde brnd deiiklii ortaya karyor. Trkiye koullarnda kadn haklar veya zgrl burjuva anlamda da olsa belli bir snra gelip dayanmtr. Konuur, yrr, gezer, okur, bakar, renir. Bu bile bizde yok. Fakat bu, beraberinde yerel, mahalli zelliklerin en ok kadnda somutlamas sonucunu da douruyor. Smrgeciliin en olumsuz yansd bu zemin, ayn zamanda mahalli zelliklerin doal bir deer olarak en ok yaand, dolaysyla ulusal kurtulu mcadelesinin dayanabilecei bir zemindir de. O halde kadndaki devrimci potansiyelin herhangi bir kesimden daha gl olmasnn gerei de burada yatyor. Mademki mevcut statden en olumsuz ynden etkilenen cins durumundadr, yleyse ulusal kurtulu mcadelesinin ileride en ok dayanabilecei veya ilenirse, rgtlendirilirse potansiyelinin ok gelikin olabilecei bir zemindir. Aile iin daha ayrntl gzlemler yapabiliriz. Bizde aile ok ynyle eletiriye tabi tutulabilir. Aileden ok, bir dramdr Krdistanda yaanan. Bizde bir kargaa olan aile, dncenin gmld, iradenin yaz boz tahtasna evrildii, insanmz parampara edildii, datld bir eytan genidir. Onun iin devrimciletirilmesi gereken kurumlarn banda aileyi ele alyoruz. Bir devrimci bu konuda grevini zenle ele almak durumundadr. Elle tutulur yan olmayan bu gerici aile ili52

kisini basit bir gurur sorunu olarak ele alamayz. Bu ilikinin sorumlusu deiliz, ama bunu devrimcilerme sorumluluumuz vardr. Aileciliin daha birok uzantsndan bahsedilebilir. Ailesini kuran adam dnyam kurtardm diyor ve svyor. Bunun iin biz tehlikeli, ulusal toplumsal kurumlamay engelleyen bir iliki diyoruz. Kk aileye snarak ne kurtarlabilir? Gen delikanl ve kzlarn be on yl aile kuracaz hayaliyle yaayp altktalar bilinmektedir. Kurduk, kuracaz derken kurulur ve daha sonra nasl idare edilecei gndeme gelir. Avrupa vb gurbet kaplar alr. Be on yl da ev yapmak, i bulmakla geer. Ardndan ihtiyarlk ve lmle biten bir yaam. Yani doutan lme kadar etrafnda dnlen gne, bir karanlk nokta biiminde sonulanyor. Tabii ki, bu yanl bir felsefe ve yaklam tarzdr. Her eyi kendiliindenlie brakan, hibir eyi gvencede olmayan kadn ve erkek bizde ok hatal bir tutum ierisindedir. likileri tehdit eden bu kadar durum ortada iken bu erkein kurtaraca hibir ey yoktur. Kendi pratiinizi gzden geirirseniz byle olduunu siz de tespit edersiniz. retim iin retim aralar yok. Nerede eitimi, kltr bulacak? Bunlarn hepsi gaspedilmi. Geriye gurbet kalyor. Zaten bizde gurbetiliin geliiminin temelini de bu oluturuyor. Aileyi kurtarma ad altnda her trl fedakarl yapyoruz. Eer aile iin yaplan fedakarlklar devrim iin yaplsayd, hem aile yzlerce kat ykselir, hem de lkemiz oktan kurtulmu olurdu. Yanlg o kadar iddetli ve abalar o kadar boa gidiyor ki, szde namus ve aileyi kurtarmak iin bir mr tketiliyor. Bazan yalnz aileyi de deil, slaleyi kurtarmak iin her eyi gze alyor, lme bile gidiyor. Bugn Krdistandaki en basit ekime ve kavgadan tutalm gurbet sorununa ve bir yn psikolojik bunalma kadar hemen hemen her ey aile sorununun uzants olarak karmza kar. Birok arkada, bu kadar karmaklatrlan, zmszlk iinde tutulan bir soruna yaklamamak isteyebilir veya bundan rkebilir. Fakat, bizi en ok zor durumda brakan, toplumsal ve ulusal gelimeye ciddi zararlar veren bu sorunu zme gtrmek, devrimci grevlerimizden biridir. Bu kadar insann mrn tketen, bo yere harcayan bir abaya biz dur diyeceiz. Smrgecilik 12 Eyll sonrasnda ocuklarnza sahip kn temasn bol bol iledi. Her aileye ara gere, tezgah, kurs vb sunarak restore etmeye alt. Smrgeciliin bununla yap53

mak istedii, devrimi engellemektir. Ynla gencimizin yarn ne olacam diye beklentisi vardr. Bu yarnn temelinde nasl bir evlilik veya bir aile kurumunun yaratlaca konusu vardr. Kahvehanelere doluan gencinden, evdeki gen kzna kadar hepsinin beklentisi vardr. Bu beklentilerin gerekletiini kabul etsek bile, ailenin maddi temeli yoktur. Batda ve Sovyetlerdeki durum yasalarla gvenceye kavuturulmutur. Bizdeki yasalarn ise, hayvanlar alemine uygulanabilecek dzeyde olduu aktr. O halde genliin en verimli 20 yln kuatan bu beklentiler tehlikelidir. Enerji ve aba boa gidiyor. Bir yl kurtarmak iin 6 ay Adana, daha sonra stanbul ve imdi de Almanya yollarna dlyor. Bylece insanlarn posas kyor. Daha sonra birden ailenin ne kadar geri olduunu gryor ve reddediyorlar. Ortaya kan sonu ise, her trl toplumsal sorunlarn had safhaya ulamas oluyor. Anlalaca gibi, ulusal toplumsal sorunlarn nemli bir kayna ailenin gericiliidir. Bu sadece objektif bir durum da deildir. Bugn dman rgtlyor, her arkadan ailesini u veya bu oranda rgtlemeye alyor. Ailenin bir yesi bizim yanmzdaysa, bir yesini de dman kapmaya alyor. Aile gnmzde tehlikeli bir devrim ve kar devrim yatana dnmtr. Mcadelenin bu zemindeki tm sosyal siyasal boyutlarn grmemiz gerekiyor. zellikle de ok tehlikeli kar devrimci ilikilerin olduu aile ortamna fazla gvenilmemelidir. Eletirici, mcadele edici bir yaklam zorunludur. z olarak sorunun konuluu budur. Bizim burada ulamak istediimiz sonu, bunun kadn zgrl ile balantlarn koymakt. Fakat kadn denince bizde akla gelen aile olur. Evinin tesinde, aileden ayr bir kadn dnmek mmkn mdr? Bizde evin tesindeki kadn su ilemitir, anlamna gelir. Bylelerine sakncal kadn gzyle baklr. Bir bayan evden parti saflarna almamzn hemen hemen her e iin byk bir olay olduu aktr. O halde kadnn hareket zgrl, Krdistanda hemen hemen hi yoktur. Ana-baba evindeki bu durum koca evinde daha da ktdr. Toplumsal saflardaki kadn hareketlilii bizde yok denilecek kadar azdr. yleyse bunun zm ne olacak? Devrimin en ok dayanmas gereken, ama olumsuzluk aktan bu sorunun arl ve nemi ortadadr. Burada sorunun parti saflarndaki durumunu ele almak gerekir.
54

Her toplumsal ulusal sorunun zmne dayattmz gibi, aile kadn sorununun zmne dayatacamz en gl silah parti silahdr. Ayn zamanda kiilii tehdit eden, en tehlikeli sonular yaratan kabul edilmez ilikilerin dzeltilmesine de parti silahn dayatmaktayz. Sorunlarn arl sizlerin bu silah her ynyle yetkince, doru ele almanz zorunlu klmaktadr. Bu kadar zorluu ortadan kaldrabilecek, kabul edilmez ilikileri yenebilecek byk bir zgrlk silahdr parti. Bu sorunlara koarken de ilk aklmza gelen parti silah olmaktayd. Nereye kouyorduk? Burjuva bir kuruluun byle bir kiilie ynelmenin bizi savunamayacak durumda olduunu grr grmez, hzla bir rgtlenmeye yneliyorduk. Buradan karlmas gereken sonu udur: Mevcut rgtszlk ortamnda kaldrlamayacak aile yk ancak gl parti hareketiyle karlk bulabilir. O halde bizi parti rgtlenmesine gtren en nemli nedenlerden biri de, yapay, birok gerici grevi yklenen aile kurumuna kar sekin parti ailesini kurma dncesi olmutur. Parti ailesi deyip gememek gerekiyor. Parti bizi btn toplumsal ve ulusal yeniden kurulua gtren en sekin bir ailedir. Objektif olarak parti sorunlu aileyi yenme, ailenin yeniden kuruluunu kendinde cisimletirecek, yani devrimci zgr aileye bizi gtrecek kurumlarn banda gelen en byk silahmza snma, bilenme karargahmz ve saldr ssmzdr. Burada durumu nemiyle kavramak iin sorunlarn derinliini duymak gerekir. Bu konuda baz arkadalarn yetersiz abalarna anlam veremiyoruz. Byk sorunlarn altndan gelen biri olarak, byk abann da adam olacaksn. Sorunlar bu kadar duyan birisinin, sorunlara yzeysel, yetersiz yaklamasnn da anlam yoktur. nemi bu denli ortaya konulan partiyi, o halde ok iyi tanmlamalyz. Buradaki ilikileri, yeniden kuruluu ok iyi tanmalyz. zgrlk olaynn nemi konusunda imdiye kadar ok ey sylendi. Bize den bunun kymetini bilmektir. Dknlk, sokaa dklmek ve onuru toptan yitirmek ok kt bir eydir. Bu duruma dtkten sonra ktln ne demek olduunu anlamak da iyi bir durum deildir. Zaten partinin amac da budur, bu duruma denleri kurtarmaktr. Bazlar her ne kadar akllanmak iin yeniden dmeyi zm olarak dayatyorlarsa da, bu dknlkten baka bir ey deildir.
55

Bizim iin sorun bu ilikileri parti iinde salkl ele almak ve zellikle parti bnyesine alnan arkadalarn sorun karsndaki grevlerini daha iyi ortaya koymaktr. ounuz sorunlarla yklsnz. Bizim de sorunlarmz var, ama bunlarn kayna biz deiliz. Sorunlarn kayna olmamamza ramen, bunlar zme, devrimci gelimeyi salama sorumluluumuz vardr. Bylesi bir yksek sorumlulukla sorunlara yneliyoruz. Bu, elbetteki nemli bir olaydr. Sizin de yetitirilmeniz, bir nesli yetitirmeniz, eitmeniz, rgtlemeniz gerekir. Tabii ki bunlar en zgr bir biimde yapmak zorunludur. Aksi halde yaam hakk gremezsiniz. PKK hareketi, toplumun iine drld sorumsuzluk derecesini bilerek ortaya kan bir hareket olduuna gre, sorumsuzluun derinletirilmesini asla kabul etmeyecektir. te ocuklara sayg, kadnlara sayg ve eitlik, mevcut ilikiler sistemini alaa etmekten geer. Yapay bir biimde aileye bakma, maa, para kazanma bizi hibir zaman tatmin etmedi. Ailelerin sizlerin zerindeki umutlar da budur. Bu duruma karn, biraz da biz ailelerden eten dosttan alarcasna genleri PKK saflarnda birletirmeye altk. Tabii ki bu insanlar gericiliin, ar sorumsuzluun batandan kurtarma anlamnda bir almadr. Genlerin saflarmza gelmesini engellemek iin sadece dman almad; grlmemi yntemlerle genlerin saflndan yararlanan ibirliki gler de olduka aba harcad. Halen de birok g, bizde unlar, bunlar vardr, PKKde hibir ey yoktur diye bizi itham ediyor. Kk burjuva ynetimlerin ilk iinin kitlelerin azna bir parmak bal almak olduu bilinmektedir. Bu kk tavizler politikasn uygulamaktr. Parti yelerine al sana bir ev kur, bu kadar da para, biraz da rahat yaa diyor. Kadro da zaten byle bir ynteme hazrdr. Fakat burada kaybolan kkl devrim davasdr. Kk burjuva aile olutuunda ne kurtarlr? Belki biraz kendilerini tatmin ederler, ama zgrlk kurtarlamaz. Bununla parti kurtarlmaz, ulusal kurtulu salanamaz. Bizler srarla partiyi bu duruma drmekten alkoyduk. Partinin bu duruma gelmemesi iin zenle aba harcadk. Bunu bir tedbir olarak ele aldk. Yoksa bir cezalandrma, haklardan yoksun brakma deildir. Baz dknler bize aile kurma hakkmz engelleniyor iddialaryla dayatmada bulundular. Nasl bir aile anlayna sahip olduklar bile belli deildir.
56

Tabii ki biz aile kurumunun nasl tehlikeli bir kuruma dntrldn bildiimizden dolay, bu iddialarn ne anlama geldiini ortaya koymakta gecikmedik. Mevcut aile kurumuna en salkl eletiriyi ynelten bir hareket olduumuzdan dolay dman halen bizim ynelimimizi aratrmakla megul. Biz onun kurduu, gelitirdii bu aileciklerin, kk burjuva ailesinin nasl yetmez ve bizi engelleyemez konumda olduunu ona kantlyoruz. Dmann drd, aile cenderesinde sktrd insanmz gl bir ihtilalciye dntrmenin hesabyla urayoruz. Bugn hepiniz aile saflarnda olsaydnz, ktrm bir erkek veya kadn olmaktan kurtulamazdnz. imdi bunu rahatlkla syleyebiliriz ki, hibir eyiniz yoksa da salam bir kafanz ve bnyeniz vardr. Bu olmasayd ounuz sorunlar altnda ezilmi ve kamburlamtnz. ounuzun ne hale gelecei tasvir bile edilmez. Her eyden nce kamburu kan, sorunlar altnda ezilen, dnce gcnden yoksun, zgrln ok uzanda olan bir tip olurdunuz. Bugn gelinen aama yksek bir kazanmdr. imdi ok eyi daha yeni ve zgr temellerde kurabilirsiniz. Fakat bu devrimci iliki olmasayd bunun ansn mr boyu yitirmi olacaktnz. Basit bir hayalin yaanmas gncel olarak adam rahatlatsa da, yce hedeflerin salayaca rahatl, bykl hibir zaman salayamaz. Zaten biz ayn zamanda ycelii, soyluluu, hep derinlii dayattmz iin geliiyoruz, byyoruz. ok iyi biliniyor ki, eskiden kimse sizi dinlemezken bugn gittiiniz yerde binlerce kii ayaa kalkyor. Konumasn bilmeyenler bizde bugn bir propagandac, bir ideolog oluyor. Yrmesini bile bilmeyenler, bugn hareket ynetiyor. Salanan bu gelimeler parti sayesindedir. Bu bir ykselme ve ycelmedir. Ama bunlar ne pahasna salanmtr? Biraz da inadnza, kk burjuva tutkularn inadna ramen bu salanmtr. Bundan sonra ounuz geriye dn deil, ileriye ynelii daha fazla yapabilirsiniz. Bu da yksek bir gelimedir. Bu zmzn pratiimizle balantl gelitiini gsteriyor. Bugn sizler ibirliki siyasetilerden zayf olmaktan ziyade, maddi manevi, ahlaki, siyasi, ideolojik ve her ynden onlarn nderlerinden bile fersah fersah ilerdesiniz. Her biriniz bazen dnyay yeniden kuracak kadar kendinizi gl gryorsunuz. Bunlar, yksek iddialardr ve bunlar olmadka da ciddi, baarl hibir aba ortaya kmaz. te
57

bizim kurtulu iin getirdiimiz anlay ve ara budur. Bunun dnda bir yntemle sizi tutmak, gerici ailenin etkisinden ve gerici ilikilerden ekmek byk bir sorundur. imdi bu salanmtr. Krdistanda bir nc birliin, nc ilikinin kuruluunu salamak byk bir olaydr. Bu gelimenin ne kadar engellemelerle karlatn gz nne getirirsek, deerinin bykl de o denli artar. Krdistan halknn kaderine hkmeden bir otorite olmak ve her trl ilikiyi yeniden kuracak bir kurmay olmak, insanmz her trl sakatlktan, dknlkten kurtarabilecek iradeyi sergilemek byk bir kazanmdr. Bugn dmann kyamet koparmas da bundandr. zellikle gnmzde gittike yetkinleen PKK ncl dman ldrtyor. Yoksa dmann lgnlnn nedeni birka hainin evinin tarumar edilmesi deildir. Dman, eylemimizin arkasndaki byk kalk, byk irade gcn gryor ve dehete dyor. Sahte bir pehlivan gibi saa sola saldryor. Halbuki biz daha ok snrl ve zayf gelime iindeyiz. Ama o, kurulan ilikinin zn ve olan sonularn dndke rahat uyuyamyor. O halde kendi gerekliimizi bu ynden de derinden kavrayalm. Dikkat edilirse imdiye kadar parti saflarnda, ayrca bir kadn-erkek ilikisinin, kadnn zgrlk faaliyetimizin de nasl gelimesi gerektii konusunda ayr bir alma gelitirmedik. Ama bu, kadn sorununa ilikin yaman bir mcadele vermediimiz anlamna gelmez. Partimizin verdii en yaman mcadelelerden birisi de genelde aile, zelde ise kadnn parti saflarnda yaatlp yaatlamayaca sorunudur. Kk bir rnein parti saflarna alnmas, yaatlmasyla toplum iinde geni kadn zgrlk hareketinin gelitirilmesi arasnda sk bir ilikinin olduu aktr. Kk bir rnekte gzlemlenen, yarn topluma yansyacak olan tarif eder. Bunu retimize tutarl, bal olmamzn bir gerei olarak yapmalydk. Birinci blmde kapsamlca zerinde durduumuz gibi, genel eitlik hareketinin bir paras olarak, kadn eitlik zgrlk hareketini bu kadar derinliine ortaya koyuyorsak bu ideolojimizle, tutarllmzn bir gereidir. Ve bugn saflarmz bu biimde ele alp eitmemizin bununla da yakn ilikisi vardr. Bu da konuyu ihmal etmediimizin, zenle hazrladmzn gstergesidir. Birounuz, acaba parti benim sorunumu gryor mu? Benim durumumu anlamyor mu? diye dnebilir. Buna karlk ok iyi grp de58

rinliine kavradmz belirtelim. Ama bunu en kkl bir zme kavuturmak durumunda olduumuz iin, bireysel basit zmleri muteber almadk, almyoruz. zellikle provokatif abalar bu konudaki sahte zmlerden olduka medet umdular. Gnlk tekdze, rahat, allm ilikileri dayatarak, insanlar bylelikle rahatlatarak zm aradlar. Hayr, biz bunun hibir eyi kurtaramayacan zaten biliyoruz. lkesel koyu, partiyi bu tarzda ele al, ardndan denemesnamayla parti iinde bu konuda grevleri yapma ve eer belli bir birikim salanmsa; tutarl kadrolarmz, ilikilerimiz olmusa onu ikinci bir admn temeli haline getiririz. Kadn kesiminin rgtlendirilmesi sorunu nmzde bir grev olarak duruyor. Kadnlarn mcadelemize katlmnn derecesi, zellikle elverili koullar olduka erkek kesiminden daha yksektir. Fakat bunun bal bana bir rgt ve mcadele ii olduu ortadadr. Bu sorunun birinci yndr. kincisi ise parti iindeki iliki sorunudur. zgrlk saflar olan parti saflar iinde gerek erkek ve gerekse kadn admn dengeli atmay beceremiyor. rnein daha dne kadar muazzam bir tutsakl yaam bir bayan, daha yeni gelmi bir emiz, bu kadar geni bir zgrlk karsnda aknla uruyor, neyi nasl kullanacan bilemiyor. Bu konuda eitimsizdir, grgszdr. Tabii ki bu byk bir zenle zerinde durulmas gereken bir durumdur. Yani byleleri daha fazla olabilir. Erkeklerimiz de bu konuda eski birtakm ilikilerin ykl kalntlar haline geliyorlar. Genelde partinin eitimi bu konudaki eitimin de temeli olmaktadr. Ama yine de olduka feodal yarglarla ykl bir durum sz konusudur. Dolaysyla parti iinde kadn-erkek ilikilerinin dzeyinde zgrlk kurallar daha fazla gelimi deil. Sizlerin birbirinize kar belli bir yabancl yaadnzn belirtileri vardr. Yaklamlardaki sakatlk belirginlik kazanyor. Yaklamlar nemli oranda duygusal snrlar, feodal kalntlar ve kk-burjuva ilikilerin snrlarn fazla amyor. Eer bu durum srekli yaatlrsa rtr insan. Biz devrimciler kendimize gvenen insanlarz. Ve ilikilerimizin tmnn devrimciletirici amac ve zellii vardr. Yani parti saflardr, frsatlar, imkanlar var, deerlendirelim demekten ziyade, bu zgr ilikiyi bytme grevimiz vardr. Neyiniz olursa olsun, yaknnz, e dost meselesi yapmadan, eer parti saflarnda
59

ciddi bir kadn-erkek ilikisi yaratlmak isteniyorsa her eyden nce buradaki zgrle giden yollar, kiiliklerin karlkl iradesini ortaya karacaz. Erkek kesimi, kadn iradesi zaten zayf, rahatlkla parti saflarnda dtalanabilir, zayf braklabilir eklindeki bir yaklam gelitirebilir. Ve kadn kesimi de, parti saflarnda geni zgrlk, saflk var, tarihsel kurnazlmz da kullanrsak altn stne getiririz diyebilir. Bunlar tehlikeli yaklamlardr. Partinin zgrlk saflar kanla, byk deneyimlerle salanmtr. Bu saflarda ne feodal, kk burjuva nyarglar konuturmak, ne kurnazlklar ve ne de kendine has incelikleri dayatarak sonu almak olur. Herkes ancak buraya deerleri biraz daha byterek, yoldan gelitirerek yaklaabilir. Kadn iyi bir ey sunmak istiyorsa, kendi kadnlnn topluma kataca muazzam ilericilii grmelidir. Bu ne olur? Ycelticilik, hogr, sevgi, sayg olur. Yzyllarn basksndan kurtulmu bir rgt saflarnda zgrlk mcadelesi daha iyi yrtlr. Orada iradeni konuturacaksn. Toplumda bulamadn frsatlar burada deerlendir. Parti saflar bunun iindir. Yoksa burada kendini beendirtme, ne de olsa az sayda kadn var, biraz daha iyi yar yapabilirsek kendimizi en iyisi gibi gsterebiliriz demek doru deildir. Kadn unu diyebilir: Burada byk bir frsat var, toplumda beni ezen, mahkum eden, hiletiren bir statye kar son derece eit zgr bir stat vardr. Ve bunun kymetini bilmeliyim, dolaysyla ehitlerin kanyla, direniilerin abasyla salanan bu ortama zenginlik katmada katkm olabilmeli. Evet, parti saflarndaki kadn kesiminin yapmas gereken budur. Yakn gemiimiz bu konuda bize fazla bir rnek sunmamtr. Grdmz ok sayda rnekte ise, gemi kadn kalntlarndan, kadns yaklamn kalntlarndan kurtulamama sz konusudur. Bu konuda provokasyona malzeme sunan birok davrann kt bilinmektedir. Yine dman bu zayflklar grerek saldrya ynelmitir. zellikle de PKKnin kadrolarn bu gerici ilikilerden, duygusal, basit, yine cinsler aras, gericievliliklerden uzak tutmak iin zel tedbirler gelitirdiini bilen dman, bu temelde kadn bir silah olarak kullanarak kadrolarmz arptmaya almtr. Tabii ki bu sonu gelmeyen bir abayd. Biz batan beri ihtiyatla bu soruna yaklatk. ster ana e olsun, isterse saflarmza gelen kadnlar olsun hepsine gereken sayg ve sev60

giyi hi eksik etmeden; burann zgr saflar olduunu, zgr yaanabileceini bir teminat olarak koyduk. Ama ayn zamanda bizim beklediimizde zgr bir kadn, bunun giderek en derinliine zgr bir kadn hareketi olabilecei ve bu konuda sergilenecek abann sonuna kadar desteklenecei biimindeydi. Bu konuda her ne kadar byk baarlar kaydedilmise de, bizde egemen olan anlay budur. Bugn zgr kadn hareketine giden yolu ok iyi semiiz. Partilememiz bu konuda en salam gvencedir. Baz olumsuz istisnalar partimizin teminat olma zelliini asla bozamaz ve sarsamaz. Bundan sonra salanacak gelimeler bunun doru kullanmna baldr. Sizler bugn bu konularda daha salkl dnebilir, daha salkl neriler, ilikiler sistematiine kavuabilirsiniz. Bunun olanaklar mevcuttur. ster bay, ister bayan olarak yaklalsn, kadn sorununun nasl devrimciletirilebilecei sorusuna doru cevap verebilirsiniz. Yanl iliki nedir? Doru iliki nedir? Bunlara cevap verebilirsiniz. Bu konularda baz engellerden, tutkulardan nemli oranda kurtulmusunuz, bunun kullanlmas gerekiyor. Bunlar grevdir. Kullanmamak grevleri yerine getirmemektir. Grevini yerine getirmeyenin de iyi bir nc olabileceini sanmyoruz. Bir nc komple ncdr. nc her alandaki grevlerine sarlan, belli gelimeleri salayan kii demektir. Buna ramen biz bu konuda ok zayfz, ne de olsa duygularn ykl olduu bir alandr, ben bu konuda ok dayankszm, biraz da geveim demek olmaz. rgtn zne yarar bir ciddilii, dayankll, zgnl sunmalyz. Toplumumuz ar feodal kalntlar, yaygn kk burjuva ilikileri ve smrgeciliin grlmemi dayatmalarn en son snrna kadar yayor. Ve bunlar istemeyerek de olsa nemli oranda parti saflarna akyor. Bunlar kadrolarmzn dnce ve ruhlarna da szyor. Onun iin bunlardan kaynaklanan birok hastalk bu zemini de bulandryor. Entrika, dedikodu, kurnazlk bazen bir yntem olarak parti iinde vcut buluyor. Bunlar sahiplerini zor duruma drecek tehlikeli hastalklardr. Biz herkese emeine, mcadelesine gre parti iinde yer verme veya partide bir mcadeleci klma durumundayz. Genelde olduu gibi zelde de omuzlara basarak ykselme olmamaldr. Emek en yce, belirleyici l olmaldr. Sz konusu olan, entrika peinde koan emek deil, devrimci emektir. Grevlerin yceliini gz nne
61

alarak zamanmz en iyi bir biimde kullanmalyz. Israrla talihsizliktir, gemiimiz yledir, tarihi olmak istemiyoruzdiyerek hilie, yoksullua sevdalanmayalm. Yaratclktan uzaklamaya deer vermeyelim. Gerisi gelimeyi yaratacak olan yetenekleri konuturmaktr. Bu konuda da arkadalarn zayflklar insan endielendiriyor. Hayr. Byk adam her konuda byk olmaldr. Her biriniz yzlerce kle kadn zgrle kavuturabilirsiniz. Yani birok erkek arkada onlara bilin vererek, eiterek, rgtleyerek ve mcadele ettirerek bunu yapabilir. Kadna yaklamak cinsel erekli olmak zorunda mdr? Veya aile kurmaya m ynelik olmaldr? Hayr. Tam tersine onlarn byk zgrlk hareketinin en sonu alc yntemlerini biz bulmalyz ve dayatarak onlar mcadeleye ekmeliyiz. Bunun nemli bir g kaynamz olduunu bileceiz. Yok bu konuda bizim bildiimiz erkekkadn ilikisi toplumda, okulda, fakbrikada byle olur denilmemelidir. Bizde byle olmamal ve bu gelenei krmalyz. 70 yandaki nineden, 15 yandaki gen kza kadar bu yntemlerimizi gelitirerek bunlar devrimciletirme grevlerimizi baarmalyz. Burada cinselliin, duygusalln, zel aile vb ilikilerin ok az bir sahay kuatmas gerektiini; bir kadroya bu tip yaklamlarn egemen olmamas gerektiini zenle belirtiyoruz. Yani biz, ne ok ar duygusal, yalnz doal zellikleri konuturan bir yaklam gsterebiliriz ki bu batan kmadr ne de aman gnahtr, inandmza gre yledir byledir, uzak dur gibi bir yaklam gsterebiliriz. Hayr, insan devrimci eylemle ele alnmas, ilenmesi, bytlmesi, yceltilmesi gereken bir eylem alandr. Byle ncler olunabilir mi? Zaten bymemizin yegane yolu da budur. Bunu yapan erkek veya kadn bykln kantlamtr. Dier erkek veya kadnlar dzenin snrlarm krmayan, amayan ve dolaysyla nclemeyi salayamayan kiilerdir. Namuslu olmak, byk rol sahibi olmak da nclemekle mmkndr. Bu role cesaret etmeliyiz. Her ne kadar Batl toplumlarn bu sorunlar yoksa da, bizim de bu denli ykl sorunlarmz var. Snrlarn olduka geni ele almaya altmz gibi bizimki burjuva temelde bir zgrlk hareketi deildir. Kendi iinde belirtilen zgnl tayan bir harekettir. Eer bir erkek kadro gittii herhangi bir alanda, var olan yzlerce bayana salkl bir rgtlenme gtremiyorsa, bu kadn zgrlk hareketi
62

konusundaki grevini hi anlamam ve yerine getirmemitir. Yine saflarmzdaki bir bayan kadro, eer kadnn muazzam rgtszln grp, bu konuda bilinci, rgtlenmeyi tevik etmiyorsa ve yakn evresini bile rgtlemiyorsa byk bir eksiklik iindedir. Kadn sorunundaki karlkl grevlerin nemini grmek ve almak gerekir. Fakat bizde brakalm toplum iinde bylesi devrimciletirme grevini yerine getirmeyi, bir birimin iinde birka bayan oldu mu oras bir cad kazanna dnyor, bazen bir dedikodu merkezi oluyor. Birbirlerini ekemiyorlar, kavgaya balyorlar, kavgadan sonra da bamza bela oluyorlar. imdi gerekten de bu ok dnp zerinde durduumuz bir sorundur. Bir gerilla birliine bayan kadro vermeli miyiz, vermemeli miyiz? Acaba karlkl ilikileri salkl gtrebilirler mi? Acaba ok eitli olumsuzluklarn zemini haline gelmez mi? Erkekler ayr, bayanlar ayr m savamal? Neden bu sorular soruyoruz? nk nedeni ne olursa olsun iyi rnekler sunulmuyor da ondan. Bazen hemen eski, gemi ilikiler hortlatlyor. Genellikle kyl yapmz zayftr. Kyl kkenli erkek arkadalar bu konuda hemen duygusal tutumlar iine girebiliyorlar. Bayanlar bu konuda eitici, rgtleyici grevlerini fazla yerine getirmiyorlar. Onlar da ne de olsa zgrlk ortamdr diyerek bunu ok yanl anlayp uygulamaya alyorlar. Ve tabii ki bundan zarar gryorlar. Bugn bu ilikiyi devrimciletirmek, en yararl ilikilerden birisi haline getirmek ve Krdistanda ok gl olan kadn potansiyelini bu srece aktmak ok nemli bir grevdir. Hem snfsal ve hem de cinsleraras eitlie giderken en ciddi grevlerden birisidir. Kadn buradaki kurtuluunu byle bir srece gl, rgtl katlmakla elde edecektir. zellikle gnmzde bu srece ne kadar rgtl, bilinli ve kendi zgnl iinde kendi hedeflerini ortaya koyan bir birlik programna sahip olarak ve nclerini oluturarak girerse; daha imdiden uluslar, snflar ve cinsler arasndaki eitlie gitmede en salam garantileri oluturmu demektir. Parti hareketimiz bu konudaki abalarn bununla da talandrabilir. Bu kadar fedakarln, cesaretin sergilendii bir hareket olduumuza gre yaratcl bu alanda da sergileyebiliriz. Cephe kurulularna doru giderken, gerekletireceimiz bir kurulu da kadn birlik hareketidir. Bu ele alnacak soruna ynelirken dayanacamz
63

teorik perspektif byle gelitirilebilir. Teorik perspektife dayal program ve rgtlenme zor deildir. Bu konuda biraz siyasal, toplumsal hedeflerini younca ileyenler, program ve ardndan da rgtlenme, almalarnn olduu btn alanlara lke ii lke d, silahl silahsz yayabilirler. Bu konudaki mevcut imkanlar iyi kullanmak gerekir. Her konuda olduu gibi bunda da youn aba harcamak, ciddiyetle ele almak, katk sunmak gerekiyor. Geliebilecek bir birlik hareketinin zgnlne de gerekli pay verilmelidir. Bunu ileyenler iin ciddiyetini kavrayarak gtrebilmelidirler. Yani her devrimci bulunduu alanda, doru yaklamlar esas alarak birka kadn kadroyu devrim iin eitebilmelidir. Kadn yola karken allagelmi kurallar gerei bir yere balanmay temel almaktan ziyade, zgr ilikileri hedeflemelidir. Her eyden nce burada zgr ilikiler, rgt ilikileri vardr. zgr iradelerin ortaya karlmas gerekir. Buna dayanmayan iliki, evlilik vb dahil devrimci iliki olamaz. Bizim kadn hareketine sunabileceimiz en nemli destek bu yaklam olabilir. Yaklammzn arkadalarn bilincini dorultabilecei, zenginletirebilecei kansndayz. Hi olmazsa bundan sonraki tartmalara, uygulamalara bu temelde yaklalrsa, baz acayiplikler ortaya kmayaca gibi snrl baz gelimeler de salanabilecektir. nk baz arkadalar derinden endielendiren ve iliklerimize kadar ilenen bir konudur. Aileye, ee kar grevlere ve kadna nasl yaklaacaz? Bunlarn ciddi sorunlar olduu dorudur. Ama buna yaklam en doru ve en ileri dzeyde byle koyabiliriz. Gerisi bir yaratl, bir zgrl gelitirme olaydr. Biz bu soruna ne hilekarca yaklarz, ne de kk burjuvalar gibi gzmz grmesin, her ey olsun deriz. Bunu salksz ilikilerin, piyasadaki her trl sahtekarln sergilenebilecei bir alan olarak gremeyiz. Byle yaklamak byk bir saygszlk demektir. Baz arkadalar kiisel sorunlarn zaman zaman bize sundular. Tartlabileceini syledik. Sunduumuz yaklam temelinde, bunu zengince ele alabilir, konumlarn gzden geirebilir ve daha kaldrabilecek sonulara ulaabilirler. unu zenle belirtebiliriz ki, bu konuda hibir sknt bizi yce yaklamlardan, devrimci grevlerimizden alkoyamaz. ok iyi biliyoruz ki, provokasyon kendisini gelitirirken ve bu alan kullanmaya alrken genliimiz boa gidiyor, bilmem
64

sonu ne olacak gibi kokumu eylerle krklyordu. Tabii ki byle bir ey yok. Birlik, zgrlk faaliyetimizde bu kadar khnemi ki bu utanlas yaklamlar ayn zamanda dmann da krkledii yaklamlardr dncelerin yeri olamaz. Bizim ve tm direnii deerlerimizin harcad abalar basit karlar uruna, ite genliimiz yle oldu, evimiz barkmz bamza ykld diyerek sergilenmedi. Bunlar direnii deerlerimizin akllarna bile gelmedi. O halde onlarn ardllar olarak, onlara yarar bir tarzda yaamasn bileceiz. Bunun iin, baz bireysel sorunlar olan arkadalarn partiye ve partinin bu konudaki yaklamlarna gvenerek kendilerini arndrabileceklerini, devrimin getirdii zm kendilerinin de zm olarak grebileceklerini belirtelim. Kendi ilerinde da gibi ykselttikleri sknt atolarn ykmaktan ekinmemeleri gerekir. Biz ihtilalciler olarak dne, eskiye bal her eyi altst edebilen ve yeniden kurmaya cesaret edebilen ncleriz. Dolaysyla anlaymz karartacak ok tehlikeli bir gemie ilikin endiemiz olamaz. Gelecekle o kadar doluyuz ki, burada her ey yeniden yaratlabilir. Ve o kadar yklmas gereken bir gemi var ki, burada yklacak her ey gelecein kuruluunun en salam zemini haline dntrlebilir. O halde parti saflarmzda kadn zgrlk hareketinin, genel zgrlk hareketimizin zenginlemesine getirecei katky, eitlilii engelleyen bir e olarak kullanlmasna yetkince kar duralm. Bu ilikinin genelde yaratt zayfl, ar sorunlar tersine dntrelim. Bu konuda partisel gelimemizi arlatran, bizi btn enerjimizi, irade ve bilincimizi parti faaliyetine vermekten alkoyan; bu alana ynelik, bundan kaynaklanan sknt, eletiri, gdsel yaklamlar ve her trl arptmay bertaraf edelim. Bunun yerine partiye muazzam g katan, mcadelemize zenginlik katan bir yaklam ve uygulamann sahipleri olarak, onun zgrletirici roln sonuna kadar oynatalm. Bundan sonra ynelinecek daha salkl tartma ve nerilerden de alaca gle partimiz, bu konudaki uygulamalarn daha gl gelitirebilecektir.
* Bu deerlendirme 1987de 8 Mart Dnya Emeki Kadnlar Gn vesilesiyle Mahsum Korkmaz Akademisi rencilerine hitaben yaplan konumadan alnmtr.

65

Aile oca zerine

Krdistanda aile, toplumsal dncenin ve pratiin en fazla younlaaca bir saha; toplumsal varlmzn kabesi ve hatta birok kurumun paralanp datlmas srecinden sonra dayand en son nokta, onun atomu denilebilecek bir kurumdur. lkemizde ailecilik, siyasetiliktir, particiliktir. Hatta bir inan haline getirilmitir. Ailecilik, yaamn hemen hemen ana merkezi haline gelmitir. Szde sosyal bir kurum olmakla birlikte aile, bugn her trl gerici sosyal kltrel deer yarglarnn younlat bir saha olmaktadr. Bu durumuyla da toplumun ulusal kurtulu konusundaki geliimini dumura uratan, adeta onu dizginleyen, balayan temel bir gerici mihrak roln oynamaktadr. Ailecilik, dmann zerinde en ok oyun oynad bir kurum durumundadr. indeki bireylere kadn, erkek ve ocuklar kaostan baka hibir ey yaatmad halde aile, yine de bireylerin beyinlerini en ok megul eden kurum olmaktadr. yle ki bu, sadece toplum asndan deil, partimiz saflarndaki birey asndan da bir gerektir. Birok arkada, dncelerinin ana merkezini ailecilik igal ettii iin iflah olmamaktadr. Btn bunlar dikkate alndnda ailecilikle mcadele ve onun zmlenmesi, bizde, smrgeciliin zmlenmesine e deer bir nem gstermektedir. En az smrgeciliin elikilerini bulup ortaya karmak ve onunla mcadele etmek kadar, bu kurumu da ortaya koymak, zerinde dnce gelitirmek ve onunla mcadele etmek gerekir.

66

Aile, dinin etkilerinin de en fazla younlat bir sahadr. Dinin ayr bir kurum olarak almamamzn nedeni de budur. Bunlarn hepsi temel tutucu deer yarglardr ve bizde olduka gldr. Aalk, airetilik, kabilecilik gibi kurumlar da bugn ailecilik biiminde younlamtr. Airet, kabile denildiinde akla gl bir aile gelir; bu dier kk aileleri de temsil eder. Ancak hepsi de en ok kendi ailesini dnr. Airet reislerinin de, aile reislerinin de tmnn en byk derdi aile kurumunu gelitirmek, bu kurum iinde daha fazla ocuk, kadn, para ve servet sahibi olabilmek, ksacas daha fazla mlk bir araya getirmektir. Onun fabrikas, holdingi, her eyi budur. Bizdeki biim, ailecilik kltrnn ulat en gerici kurumu ifade ediyor. Btn bunlar sralamamzn nedeni, bu kuruma ynelik eletirileri daha nce fazla yapamadmzdandr. Eletiri ile birlikte bu kurumu devrime nasl yararl hale getireceimizi hesaplayarak onu kendi tarihi ile ele alyoruz. Mesele burada, ana babalarmza ne svg yadrmak ve ne de vg dizmektir; objektif bir gereklik olan bu kurumu devrimin eletiri szgecinden geirmektir. Ailenin vazgeilmezlii vb trnden bir deerlendirme yapmaktan ziyade, onun toplumsal ve ulusal gelime iindeki roln aa kartmak gerekir. Genelde sosyalizm de bu kurumu eletirmitir. Feodal ve burjuva aileyi eletiriye tabi tutmutur. Engelsin ailenin kkeni ve yaps ile ilgili eletirisi ve deerlendirmesi nldr. Bu. bizim iin de zenle ele alnmas gereken bir tanm ve teorik erevedir. Bizde sorunun arlat kkl hastalklarn kayna olduu bir gerektir. Ancak yine de mesele, aileye svg ya da vg meselesi deil, olduu gibi grerek gelimelerimiz, deerlerimiz iindeki konumunu belirtmektir. Devrimciliin en nemli zelliklerinden biri bu alana ynelik yaklamn da devrimci olmasdr. Ancak sanyorum ki, hepimiz bu kurumdan etkilenmiiz. Hepimiz bu kurum iinde bymz, birok etkisini yaamaktayz. Bu nedenle de bu kurumu ok ynl olarak ele almamz gereklidir. Yani onun tarihsel geliimi, smrgecilikle balants, aireti feodal yaplarla balants, halen geerli bir kurum olarak lke ve ulusal yap iindeki yeri, toplumsal gelimedeki fonksiyonu incelenmelidir. Ayrca bu kurumun kendi i yaps, bunun iinde ana, baba ve ocuklarn kendi aralarndaki
67

ilikileri, kurum iinde hakim olan anlaylar, bunlarn feodal ya da burjuva m olduu, demokrasinin olup olmad vb birok kavramn incelenmesi gerekir. Kadn-erkek arasndaki ilikilerin durumu nedir; eitlik mi, klelik mi hakimdir? ocuklar zerindeki anlay nedir, ilikileri nasldr? Bunlarn deerlendirilmesi nemlidir. Ayn ekilde bu kurumun ilericilikle tutuculuk dorultusundaki nemli rol zenle vurgulanmaldr. Soruna, bu kurumla balant iinde, byle bir kurumu amalayan ya da sonuta bu kurumu douran kadn-erkek ilikisi olarak da yaklamak gerekiyor. Ayrca, bu kuruma doru bir yaklam getirebilmemiz iin partimizle bu kurum arasndaki ilikiyi, onu nasl bir eletiriye tabi tutmamz gerektiini, bu kurumun etkilerini iimize nasl yansttn ve bizim devrimci grevlerimizin ne olmas gerektiini kapsaml olarak ele almamz gereklidir. Bizim geldiimiz kuak asndan ana babalanmzm temsil ettii bu kurum, gerekten dzenin en ok dayand hakimiyet noktasdr. Halen ounuzu smrgecilikten deil, bu kurumun etkisinden kurtarmaya alyoruz. Ayn ekilde tm bir halk gerek anlamda smrgeciliin bask ve smr kayna olan kurumlardan deil, ncelikle bask ve smrye en tehlikeli dayana tekil eden bu kurumun etkilerinden kurtarmaya alyoruz. Bu kurumun en kt yn, ana, baba ve yetien ocuklar tarafndan bal kalnmas, korunmas, retilmesi ve devrimde de srdrlmesi gereken bir olgu olarak ele alnmasdr. Bu kurum srdrlemezse insanmzn adeta ufku kararyor, kendisini dnyann en baarsz bireyi sayyor. Oturmu bir ailesi yoksa, ailesinin sorunlarn halletmemise bizim birey kendisini namussuz, alak ve baarsz yerine koyuyor. Toplum da zaten bylesinin hibir ie yaramad, bir baltaya sap olamad konusunda artlandrlmtr. Aile karsnda baarl olmayan kiiyi adam yerine koymuyor, en kt yaklamlarla deerlendiriyor. Dolaysyla burada yle bir sonu ortaya kyor: Geri, yaramaz ve son derece tehlikeli sonular da olsa, herkes aileye taparcasna hizmet etmek zorundadr! Hizmeti ise, para getir, aileyi koru, aile uruna ldr! Aslnda aile iin neden lecei sorusunun cevab belli deildir. Bunun anlamszln kendi yaammdan bir rnekle dile getireyim. Yedi on yalar arasndayken ailenin kat geleneklerine gre lmek gerekiyordu. Aile, uruna savalacak ve lnecek bir kurum mu68

dur; onun iin neden srekli kavga yapalm sorularn biz o zaman da sorduk. Sizlerin bu konudaki durumu benden daha ardr. Ailecilik meseleleri yznden bol kan dkenler olduu gibi, hayatn adayanlar da az deildir. Anasnn, babasnn iyi olu kz olmak, ailenin sadk bendesi olmak iin her eyini ortaya koyanlarnz az deildir. Sanyorum bizi devrimci olmaya iten en nemli nedenlerden birisi de, daha batan itibaren aile kurumuna bu kadar nem atfedilmesinin anlamszln grmemizdir. Ailenin kt ocuu olduumuz iin deil, bu kurumun incir ekirdeini doldurmayan meseleleri iin genleri bouturmay son derece sama ve tehlikeli bildiimiz iin, srekli aramza mesafe koyduk ve eletirisel yaadk. Bu gerici kurumu byle eletirmemizin bizi devrime yaklatrdn aka belirtelim. Eer birounuzun devrimciliinde ciddi eksiklik varsa, ocukluunuzdan beri bu kuruma tapnm ve hala da bundan sogumam olmanzdandr. Bu tapnma ve benimseme sizi gz kara bir aileci yapmtr. Daha nce dediimiz gibi ailecilik bizde particiliktir. Kabe gibi grp tapnmadr ve gelikin olan nokta budur. Aramzdan birok arkadan grp tand Avrupada aile son derece zlm bir durumdadr. Sosyalist lkelerde de durum daha deiiktir. Bunlar ifade ederken aile fertlerimizi beenmemek gibi bir yaklammz yok. Biz, kurumu eletiriyoruz; bu kuruma hakim olan zihniyeti, karakteri, zellikleri aa vurmaya alyoruz. Bu insanlar gerekten zavalldrlar. Belki dnyann en zavall insanlar bizdeki ana babalardr; kurtarlmaya ve desteklenmeye muhtalar. Ama bu, bizim onlarn oluturduu kurumu eletirmemizi engellemedii gibi, onlara en ok yararl olmamz iin de onlarn ahslarn deil iliki, gelenek ve ahlaklarn eletirmemiz zorunludur. Bu konuda daha yapc rnekler verebiliriz. Birok aile evladna sahip kma adna bizim mensuplarmz dmana teslim etti ve bunlarn ou idam cezas ald. Bunlar hep aile sevgisi yznden, lgnca bir ballktan ileri geliyor. Bizde ok yaygn olarak girilen aile uruna savalar, ailenin kurulmas amacna ynelik olmasna ramen, aileleri en fazla paralayan, kana ve gzyana boan bir zellie sahiptir. Aileyi korumak iin girdiimiz kan davalar da gerekte ailenin yklmasna yol ayor. Toplumda aileyi kurtarmak iin ailenin temelleriyle nasl oynan69

dn Trkiye rneinde gryoruz. Aile kendisini ak pazara koy-mu satyor; para iin oullarn, kzlarn ve hatta eler birbirlerini satyorlar. Oysa ailenin tanmnda en belirgin yan, onun drst, saygl, paraya dayanmayan ilikilerin younlat saha olmasdr. Ama burada birbirinden para szdrma ve birbirinin srtndan para kazanma ii geerli olmutur. Burjuvazi aileyi kullanmtr, alm satmn bir kurumu durumuna getirmitir. lk oluumunda aile, gerek doal glerin karsnda, gerekse toplumsal gelimenin karmakl altnda tek bana direnme zayflndan tr, direnmeyi ortaklaa gelitirmek zere erkek ve kadnn gelitirdii bir ilikidir. Balangta snf karlaryla da balantl olmayan bu oluum, kaynan ilkel komnal toplumdan alr. Demek ki zgr, eit aile mmkndr. Tanm byle olan bu kurumun bana daha sonra gelen belki de hibir toplumsal kurumun bana gelmemitir. Kapitalizm, bu kurumu yaatmak ad altnda bugn onu yerle bir ediyor. Bizde bu, daha iren biimlere ulamtr. Nitekim, kendini bu etkilerden korumayan birok mensubumuz bunun arl altnda siyasallamyor, sosyallemiyor, parti iinde pratikleemiyor ve pratik uygulamada zayf kalyor. Parti iinde birounuz parti ailemiz diyorsunuz, ama ailecilik ve particilik birlikte olmaz; ailecilik ilikileri siyasal ilikiler olarak ele alnamaz. Eer bir hanedan ailesi olsaydk, bunun ilikilerinde belli bir siyasal deer olabilirdi. Nitekim byle aileler vardr; bunlar aristokrat veya gelimi burjuva aileleridir; bunlardan bakan, bakan vb kar, ama bizim aile byle deildir. Bizim aileler ancak smrgeciliin kurumlarn iyi uygulayan, onlarn maas olan bir konumu yayorlar. Aile karlar temelinde yaamaktan kay, aile ve evre ortamnda en hayrsz, en ie yaramaz grlmek iin yeterlidir. Nitekim ben de daha kk yalarda bu tr deerlendirmelerle karlatm. Okul arkadalarm arasnda babasnn karlar dorultusunda alanlar az deildi ve byleleri en akll diye sunuluyordu. Gerekte ise bunlar, be para etmez dkn adamlard. Bu adamlar toplumsal gelimeye hibir katk sunmadlar. Kendilerini esir ettikleri bir maala neyi kurtardklar belli deildir. Aileyi nasl kurtardklarn da bilmiyoruz ve kurtardklarn da sanmyoruz. nk sorunlar had safhadadr. Onlar, srf aileye yaranmak iin biraz entelektel g kazanm ve
70

szde aileyi kurtarmak iin btn dnce glerini satmlardr. Bunlar, aile kurmak veya aileyi kurtarmak iin yreine kadar bir maa yaarlar; ama, bir maa yaamak da yreine kadar TCyi yaamak demektir. nk maa, TCye hizmetten geer. Bu, muazzam bir gericilik kaynadr. Saflarmzda bile halen bazlar aile diyor, aileyi ne yapacam, nereye koyacam diyor. Biz de bylelerine unu diyoruz: Aileyi korumak ve kurtarmak iin nce partiyi esas alacaksn ve partiye dayanacaksn; bugn aileleri de kurtaracak olan partidir. Ancak baz eler on yldr aileyi dnyorum, kafam altst etti deyip, lgnca hatalara girip ihanet ediyor, kayor, dmana snyor ve kul kle oluyor. Bunun bilanosunu halen karmadk, karrsak zararhanesi gerekten dehetle karlanr. Adam aile ilikisini unutmuyor; sosyal ilikisinin erevesi adeta aile ilikisiyle snrl; benim ailem diyor, baka ey demiyor. Babalarnzn ve ailelerinizin en etkin felsefesi udur: Kyn en iyi ailesi, kentin en iyi ailesi biziz! Komusuna kesinlikle sradan bir deer bile vermek yok. Ne kadar kyl ailesi varsa, o kadar kendini beenen aile vardr. Aile ovenizmi dediimiz olay! Gzkara bir biimde herkes kendi ailecisidir. Byle derinliine yaanan aile ovenizminin ne kadar duygusall ierdii ve bunda ne kadar derin olduunuz ortadadr. Herkes byle dnrse, ortada toplumsal dnce, toplumsal iliki diye bir gelimeden bahsedebilir miyiz? Hayr! Bunlar bamsz atomlardr. Doada atomlar birleerek molekl olur, onlar birleir organizma olur. Bizde aile atomdur, ama birlemiyor; birlemeye yatkn deildir. Ailelerimiz antisosyaldr, antisiyasaldr ve dmann tahrik ettii bir e durumundadr. Dikkat edilirse, dman da bunu eritmiyor, ortadan kaldrmyor, kullanyor; toplumu datmak iin atomize ettii bu kurumu adeta zorla bu durumda tutuyor. Bu sonular nemli. Dikkat edilirse aile, dncemizin ana merkezini igal etmitir, davranlarnzn bir kabesi gibi ekim merkezi durumundadr. Belki biz bundan biraz kopmuuz, fakat toplum yaygn olarak bunu yayor. Ana babalarn ocuklara dknlnden bahsedilir. Onu da aklayalm: ocuklar onlarn elinde bir sermayedir. ocuklar sevmiyorlar ya da saymyorlar, demiyorum, ama bir sermaye olarak deerlendiriyorlar. Adamn sosyal kurumlarda
71

paras ve ilikileri yok, ama o kendisini bir aile reisi olarak bir bakan gibi grmek durumundadr ve ocuk ise bu durumda onun bir etkinlik ve tatmin arac olmaktadr. Kadna ne kadar boyun ediriyor, ocuklar elini ne kadar pyorsa, o, o kadar byklk hrsna kaplr. Halbuki modern burjuva ailede ve sosyalizmde bunlar hi yoktur. Krdistan toplumunda erkek, toplum iinde bir mevki ve yetki sahibi olamadndan, saygnl toplumsal ilikilerdeki temsil yeteneinden elde edemediinden, btn bunlarn hepsini sahte bir biimde ailede yaamaktadr. rnein Krdistanda baba aile iinde kendini rahat ve mutlu hisseder, kendinden geer. nk aile ona boyun eer, bu da manevi haz verir. Erkek olarak toplumda, siyasette, ilikilerde kaybetmitir; ona sadece bu kck kulbesinde bakan olma imkan kalmtr. Bu durum, ocuklar zerinde kleletirici etkide bulunur. Ailede babann ocuklardan bekledii daima itiaat; despotizm ve klelik de olsa, hatta alma satma biiminde de olsa itiaat! Bu itiaat, ocuumu sana teslim ettim, ocuumu sana emanet ettim ne yaparsan yap, eti senin kemii benim vb gibi szlerde de ifadesini bulmaktadr. Tabii ki kadna uygulanan daha dehetlidir. Kz ocuunun tm ii gc daha iyi boyun emektir ve daha iyi alnp satlr bir konumu yaamaktr. Btn bu gerekler karsnda en iyi babann yaad, aslnda bu temel gerekler dnda bir durum deildir. Hibir baba ailesinin bireylerine u nemli sosyal ilikiyi gelitir, u nemli siyasal greve sahip k, senin bir nolu grevin budur, benim ailemde bu terbiye geerlidir dememitir. Tersine daima siyasal-sosyal ilikilerden ka, dorulardan ve zorluklardan ka rgtlemitir. Tabii ki bu da hep devlete snmay getirmitir. Aileler bu anlamyla kt birer devletidir. Faizm deerlendirmelerinde, birok lkede faizmin kk burjuvaziye dayand belirtilir; bizde, faizm aileye dayanr. Kapitalist lkelerde kk ve orta burjuva kesimlerden epey g almasna ramen, 12 Eyll pratii gstermitir ki, bizde faizmin en ok kulland kk ve orta snf kkenli aileler olmutur. Bu kesimlerin ocuumuzun bana bir ey gelmesin, 12 Eyll ncesi gibi lmesinler diye zal destekledikleri bilinir. zaln da bu nedenle, bize oy vermek zorundasnz, nk biz istikran temsil ediyoruz demesi vardr. Gerekten de bunlarn seimlerde temel sosyal dayanaklar bu aileler
72

ve ailede hakim olan ailecilik anlaydr. Bu, sonular az olan bir mesele deildir, nemlidir. 12 Eylln zellikle aile zerindeki uygulamalarn ayn balk altnda incelemekte yarar var. Bu rejimin aileler zerinde oynamas ok ustaca planlanmtr ve halen ok yaygnca srdrlmektedir. Bu, zellikle Krdistanda ailecilik kurumu ok gl olduundan sinsice kullanlyor. Rejim, gl ailelere dayanan burjuva partileri ile rekabeti gelitirirken, devrimcileri ise ailelerle kar karya getirmek iin ky koruculuu sistemi ile arptryor. Eskiden daha ok airetler ve byk aileleri kullanrken, imdi bu ii kk ailelere kadar indirgemitir. Onlar muazzam bir sefalet iinde brakarak, zlmesini hzlandryor. Kendisi iin sosyal dayanaklar srekli gelitiriyor, ailede bozulmay derinletirerek dncede ve ilikilerde altst oluu yaratyor. Tabii ki bu oluum iinde hi kimse salkl bir dnce ve davrana giremiyor; problemli bir yap hakim oluyor. Hatta yapmzn problemlerin de kaynan buradan alan sorunlar tekil etmektedir. Bunlar gerekten ykl sorunlardr. Bu konuda kendimi radikal bir biimde zmledim diyen devrimci ok azdr. Bu yapnn etkileri yaygn bir biimde yaanmaktadr. Belki dorudan etkiler deil, ama bunun kltryle ve endieleriyle yaamak gibi dolayl etkiler ok ileri boyutludur. Nitekim adam bir trl iflah olmuyor. Kafasna sanki arlar dolmu ve ar kovan bana dklm gibi aileden kaynaklanan sorunlar altnda inim inim inliyor. Elbetteki bu adam bu durumuyla ne normal dnebilir, ne de normal bir siyasal faaliyete ynelebilir. Smrgeciliin en byk sularndan birisi de, bu kurumu ite bu duruma getirmesidir. Bir kurum olayndan bahsediyoruz, ama, toplumsal zlme hzlanyor, gten dme son hadde ykselmi. Bir yandan ailenin glenmesi, oalmas ve maddi zenginliinin artmas iin aba harcanrken, dier yandan dzen onun altn oyuyor, paralyor, datyor. Bu durumuyla aile, delikli bir kovaya benziyor. Dipten delikli olduu iin stten kepeyle ne kadar doldurursan doldur hepsi boa gidiyor. Smrgecilik bu kurumu bu zellikleriyle en tehlikeli konuma getirmitir. Ana, babalarnzn ve sizin yaadklarnz siyaset deildir. Aileleriniz szde hep sizi dnrler; halbuki, dncelerini siyasete ver73

seler hem size, hem kendilerine daha yararl olurlar. Hem biz daha rahat nefes alrz, hem onlar muazzam bir g olur. Bu ailelerin her birisi kendi iinde devrimi tartsa ve yaasa bir hcre evi, bir komite, bir parti okulu roln grebilirler. Eer her aile bu altndan klmaz mevcut ilikileri devrimci ilikilere dntrse, TC iki gn bile dayanamayarak yklr. Aileler birleseler ve byle bir eitimi kendi ilerinde hakim klsalar, TC tutunamaz. Bizde aile darya kar kapal olduundan devrimde gizli bir rgt gibi alabilir. Bu gizli rgt biz neden kullanamyoruz bu da ayr bir sorun. Sosyal ve siyasal alandaki zayflk, srekli bunun dnda yaama aileyi alabildiine ykma gtryor. Gelien kapitalizm tarafndan altyaps tahrip edilen aile, var olan eski ilikilerini de koruyamaz duruma geliyor. Eskiden mal mlk vard, eskiden evlatlar aileyi bytmek iin hayvanclk yapar, sr gder ve tarlada alrlard; bunlar gnmze doru paraland, btn byk araziler parsellendi, ev diye barnlan maaralar darald; dolaysyla byk aileyi besleyecek maddi temel kalmad. Kapitalizm paralanyor, ama dncesi gelenei kalyor. Bu ise, muazzam bir tutuculua ve aileyi satn almaya gtryor; ocuklar zerindeki gericiliin kayna oluyor. ocuklar zerinde basky iddetlendiriyor, fakat ayn zamanda onlar besleyemiyor, eitemiyor. nk bugn on ocuklu bir aileyi beslemek byk bir problemdir. Bugn Batda bile iki ocuktan fazlasyla uralamyor, orada rasyonel aile bu noktalara getirilmitir. nk ekonomik zorunluluk bunu gerektiriyor. Bizde ise etkin geleneklerin geni olmaya zorlad, fakat maddi yaps daraltld iin bu ikisi arasnda arpk bir aile ekillenmesi ortaya kyor. Ve bu ailenin olumsuz etkisinden kolay kolay kurtulunamyor. Krdistanda zellikleri byle olan mevcut aileyi bir devrimci hcreye dntrmek mmkn mdr? Biz buna sadece evet cevab vermekle de yetinmiyor, bunun dzene vereceimiz tek karlk olacan belirtiyoruz. Mademki kapitalist smrgecilik bundan bu kadar sorumludur, biz bu silah kendisine kar kullanmalyz. Aileyi kendi i rgtll zerinde bir hcreye dntrmeliyiz. Bir gerektir ki, aileye devrimci konum kazandrdmz oranda ulusal kurtuluun gl bir sosyal temeline ulaacaz. Bu da elbette, bizim devrimcilerin ana babalar veya aileyi eitmesiyle mmkn
74

olur. Birok arkadan halen aileye kulak verdii biliniyor; oysa tam tersine nedenlerini ok aka koyduumuz gibi aile bizi dinlemeli. Bizim aileden akl renecek durumumuz yok, aileden siyaset renilemez. Oyuna getirilmi bir kurumun efi durumundaki babalarmz birer zavalldr; analarn durumu ise daha da vahimdir. Bu durumlaryla onlar kk burjuva rgtlerine benzetilebilirler. Bu reformcu rgtler kendilerini ne sanyorlarsa, bizim ana babalarmz da mthi bir reformcudurlar. Dzen ilikilerini srdrmek iin, ailenin ekonomik geimini salamak iin vermeyecekleri taviz, dmeyecekleri durum yoktur. Bir hastanede tedavi imkan bulmak iin yalvarmayaca kimse yoktur; bir i bulmak iin yalvarmayaca patron yoktur: Bir devlet yetkilisi, jandarma karsnda vermeyecei taviz yoktur; ocuklarn bile alp teslim edebilir. te bu, boyun emedir, uzlamadr. Hem de her trl basky kabul eden bir boyun emedir. Bunlar, ailedeki uzlamacln ve ideolojik dzeydeki boyutlarnn ne olduunu ortaya koyduu gibi, bizde genliin neden bu lde boyun emeci olduunu da gzler nne seriyor. Reisler aileyi kurtarmak iin aaya, patrona, devlete, muhtara, jandarmaya, polise srekli boyun emek zorundadrlar. Bunu ocuklara da alarlar. te, muazzam uzlama yata ortaya kt! Yani ailenin siyasetilii olsa olsa sk bir boyun emeye gtrebilir; bunun dnda bir rol yoktur. Demek ki, kurum olarak siyasal ve sosyal gereklik karsnda durumu byle olan aileden reneceimiz fazla bir ey yoktur. Objektif durumu ailenin dnce ve davranlarn bu hale getirmitir ve bundan baka bir ey dnemez. Tabii ki, bunlar sulamak iin sylemiyoruz. Smrgeciliin zel uygulamalar, bask ve smr mekanizmalar, aileleri, Trkiye iin faizmin tehlikeli bir sosyal dayana haline getirirken, Krdistanda ise her trl boyun emenin ve uzlamann zemini haline getirmitir. Trkiyede faizm olursa, tabii ki Krdistanda da faizmin en tehlikeli sosyal dayana aile olacaktr. Krdistanda aile belli bir kar karsnda da deil, klece bir ballk iindedir. Smrgecilik, evlatlarnz korumak istiyorsanz devlete dayann, devlet baba gldr diyor. Oysa, devlet baba gl tabiri evladn imann gevretiyor. Devletin gl kalmas demek,
75

tekelciliin, holdinglerin tm toplumun altn stne getirmesi demektir. Ama ne yazk ki aileler, kendilerini kerten bu sermayenin geliimi iin boyun edirilmilerdir. deolojik beyin ykama aralaryla bunu yaygnca yaamaktadrlar. Ailenin bu biimde deerlendirilii, ona kar devrimci grevleri ok ak ve ertelenemez biimde ortaya karyor. Aileye ynelik tavrmzn son derece devrimci bir seviyeye getirilmesini art klyor. Ailenin kltrne, geleneklerine, iliki anlayna, dzen iindeki konumuna, evlat anlayna, kendi aralarndaki kadn-erkek ilikilerine iddetli bir eletiri, onlara boyun emek bir yana, onlar kesinlikle bize boyun eme sonucuna gtryor. Gerekte, onlarn da buna ihtiyac vardr. oumuz babamz tanr yerine koyarz, ama anlalyor ki babalarmz bizden daha ccedirler. Onlarn emrindekiler ise ancak zavall ocuklar olabilir. Bunlarn siyasi ve sosyolojik anlamda bize verecei fazla bir ey yok. Onlar manevi bir sayg kurumu olarak byklerimizdir, ama siyasal ve sosyal bir yaklam esi olarak ele almak istiyorsak, byledir. O zaman, ocuklara doru deerleri bizim retmemiz, onlar bizim terbiye etmemiz gerekir. Ailelerin ocuklar terbiye etmekle bir alakas yoktur. Bugn bizim en byk grevlerimizden birisi de, aileyi terbiye etmektir. yle zavalldrlar ki, onlar bizden medet umuyorlar ve medet de ancak devrim olabilir. te bu, aileyi devrimciletirme grevimizin nemini aka ortaya karyor. Kald ki, her devrimcinin ailesini devrimci eitime tabi tutmas bir grevdir. stelik bu bizde hayati bir anlam tayor. Baka lkelerde aileler ocuklarna demokratlk ve yurtseverlik eitimi verirken, bu bizde byle deildir. Krdistanda aileler smrgecilie alet olmutur, feodalizmin geleneklerini en kt tarzda yaamaktadrlar. Yurtseverlik ve demokratlkla ilikileri son derece arpktr, inkarcdr. Milliyetilikleri en ok didimeci ibirlikilie kadar uzanabilir, bundan teye gidemez. te bunlar, aile kurumu konusunda hayli ykl devrimci grevlerle kar karya olduumuzu ortaya karyor. Aileyi devrimciletirmeyi kitle faaliyetlerimize yanstacaz. Kadn hareketinin tekilatlandrlmasnda aile ii devrimciliin gelitirilmesine nemli grev ykleyeceiz. ounuz ailenizi teet bile gemiyorsunuz. Bu, doru olmad gibi, onlara bir yarar da getirmiyor.
76

Ailenin iinde bulunduu durumu dnerek, dikkatli ve duyarl olmalarn tembihlemek ve bunu salamlatrmak nemli bir siyasal grevdir. Bunlar drlm insanlardr ve sizin uyarlarnza ihtiyalar vardr. Bu grevimizi dikkatli ve radikal tarzda yerine getirelim. Aile birliklerimizin nne bunu gl bir grev olarak koyalm, bu konuda kampanyalarmz glendirelim, dmann oynad byk oyunu tersine evirerek her aileyi bir yurtseverlik ocana dntrelim. Her aile partinin kk bir hcresi haline getirilirse, Krdistan kurtulmu demektir. Bu baarlamazsa kurtuluun ok zor olacan veya kurtuluun ailelerin devrimciletirilmesiyle orantl olarak gelieceini de belirtmek gerekir. Bunun bir paras olarak, kadn-erkek ilikilerine ynelirsek, bizde bu ilikilerin ana merkezine aile kurma oturtuluyor. Bizde kurulan her kadn-erkek ilikisi yarm saat sonra akla mutlaka bunu getiriyor. Bu ilikilerde sosyal ve siyasal yan son derece zayftr. ounuzda iki birey olarak bir ilikiden bile bahsedemeyiz. Basit bir yaklamla ya hemen duygusallk balar, ya da gayri meru bir iliki akla gelebilir. Tabii ki, bu da hemen drr. Toplum ise, damga basmaya zaten hazrdr. Biraz el ele gz gze geldin mi, filan oul veya kzn durumu udur, onun ii bitti, derler. Ksacas, ilikilerde korkun bir uurum vardr. Bu yzden iliki yok denilecek kadar azdr. zellikle kylerde, bir kzn evlendiinde bir delikanlyla bulumas, hatta bir ky by ile salkl bir tartmas, ilikisi olamaz. Brakalm ky delikanlsn kzn, kendimize biraz gz gezdirdiimizde greceiz ki bir arpa boyu kadar yol alnmamtr. Taraflar kendilerine fazla gvenemiyorlar. Bu ilikilere hep bir sululuk psikolojisiyle yaklalyor. nk devrimcilik apl deil ve rayna oturmamtr. Bunun partimizin bana neler getirdiini ortaya koyacaz. Buna gemeden deinmemiz gereken noktalar var. Kadn-erkek ilikisi her eyden nce aile iinde tannmaz haldedir. Erkein btn uras, kadn kendine kul kle halinde tutmak iindir. Bu, onun btn aile ii siyasetiliinin merkezidir. Zaten ondaki egemenlik kltr, erkeklik gururu denilen olay byle geliir. Erkek olmann stn biraz kazalm; bu, bir cinsel olaydan teye, bir boyun edirme ilikisidir. Erkeklik, bizde sanld gibi bir cinsel taraf olarak deil, daha ok boyun ediren taraf olarak bir tanma
77

kavuur. Erkek adam boyun ediren adamdr; erkek adam, ailede reisliini srdren adamdr! Fakat bunu basit bir boyun edirme olarak grmeyelim. Biraz nce belirtildii zere, boyun edirme ona dzen tarafndan retilmitir. Dzen boyun edirme grevini yrtrken, bunun etkisi en fazla aile erkei zerindedir. Aile erkei boyun emenin kefaretini ailede kadndan karr. Ailede kk bir despot olma bizim erkein biricik marifetidir. unu da belirtelim ki, bu konuda byk bir mcadele vardr. Boyun edirmek kendiliinden olmaz; cinsleraras nemli savan odadr. ounuz bu savatan geliyorsunuz. Erkek para, i, mal sahibi olduu iin ounlukla ste kar. Bu bir de geleneksel olarak kadna alanmtr. Boyun eme byle geliir ve gerekleir, ama bu kt bir gereklemedir. Erkek toplumda grd her trl basknn, isiz gsszln, adam yerine konmamann acsn evinde beylik efendilik taslayarak giderir. Bu erkekliin ka para ettiini daha yakndan grmek gerekir. Bu tatmin ve hakimiyet duygusu, aslnda devrimci siyasi hakimiyetin nnde bir engeldir. Devrimci siyasi, sosyal ilikilerde nder olmak yerine, ailede nder olmak gdkl politik ve sosyal nderlik kiiliinin geliimini dumura uratyor. Bizde nderlik duygularnn gelimemesinin bu gerekle dorudan ba vardr. Ailede reis olan adam kendini Kenan Evren gibi grrse, bu adam elbette siyasi nder olmaya gelmez. O halde, erkeklik duygusunun yklmas nem tayor. Erkein aile iinde kendisine hakimiyet esi olarak nem atfetmesinin, bir yandan smrc baskc dzenin ideolojik, politik taycs olma, dier yandan her trl kleletirici etkinin sahibi olmas gibi tehlikeli sonular vardr. Aile iinde boyun ediren erkek, her zaman boyun een erkektir. Dolaysyla erkein konumu, yle ounuzun zannettii gibi ileri bir konum deildir. Erkek, kleliin en tehlikeli yataklarndan birisinin oda durumundadr. Tabii ki bu yaklamlar, zellikle devrimcilikle fazla ilikisi olmayan erkekler tarafndan belki de eletiri ile karlanacaktr. Bu deerlendirmeler, onun kiiliine bir saldr olarak anlalacaktr. Oysa burada kiiye deil, bir cins olarak erkek olduu iin de deil, bask ve smr mekanizmasnda kt bir rol icra ettii iin saldrlyor.
78

Onun bu konudaki sahtelii, efeliinin yklmas gerektii, bunda bir yarar olmad, onun bu zelliklerinin parampara edilmesi gerektii ortaya kyor. Evet, bu zellik yklsn ki, ondan sonra toplum ve aile iinde dolasn; o, namusu byle anlamak zorundadr. Buradan, aile iinde efelik, efendilik yerine, siyasi bir mcadelede nderlik ihtiyac ortaya kacaktr. Aileyi bir rgt gibi grp, kendisini de bir rgt bakan grmek yerine; sosyal ve siyasal ilikilerde rgt arayna girecek ve ona nder olmaya alacaktr. Eletiriyle bu anlayn paralanmas, onun zelliklerini sosyalletirir ve siyasallatrr. Bu da bizim iin ok ciddi bir devrimci gelimenin balamas demektir. O nedenle ki, Trkiyede erkek iyi bir aile reisi olsun diye, youn bir ideolojik propaganda yrtlyor. zal bile nasl bir aile reisi olduunu, nasl iyi bir aileden geldiini her gn basna manet biiminde yanstyor. Tabii ki bunu, iyi bir aile reisi nasl olunur anlayn hakim klarak, dzeni ne kadar rahat ilettiklerini ok iyi bildikleri iin yapyorlar. Bunun kart olan kadnn durumuna gelince: O, gerek aile ve gerekse toplum iinde konumunu daha da yitirmi durumdadr. Marifeti byle olan bir toplumsal dzen iinde aile, kadnn her eyidir. Kadn zellikle aile iinde bir roln figrandr. Reis etrafnda nasl dnp dolalr, nasl hizmet edilir; o, tmyle buna yatrlmtr. Bu nedenle de durumu daha siliktir, ikinci eldendir. Dolaysyla rol snktr. Bir objektif nesnedir, arlkl olarak sbjektif nesne deildir. Bir kyl toplumu olan toplumumuzun kanaatleriyle bile doru drst sosyal iliki iinde deildir. Baba karsnda bile salkl zgr ilikiye sahip deildir. Zaten evlendikten veya erkekle iliki iine girdikten sonra hemen tabi olma konumuna giriyor. Ondan sonra da evin ii zaten boucu bir etkiye sahiptir. Biliyorsunuz, kapitalist lkelerde iki ocuun bile yetitirilmesi byk bir meseledir. Bu, sosyalist lkelerde de byledir. Bizde ise tam tersine, en yoksul, en gvencesiz bir aile en az bakm, en az salk ve eitimle bir sr ocuk beslemek zorundadr. Bu, kadnn yerle bir olmas iin tek bana yeterli bir nedendir. Buna dier nedenleri de eklemiyoruz. Yani toplumda hor grme, boyun edirme ve adam yerine koymamay bir tarafa brakrsak, aile ii ilikilerde yalnz ocuklara kar konumu nefes bile aldrmadan onun drl79

mesi ve yaramaz bir konuma getirilmesi iin yeterlidir. Ailenin yaad klelik, ailenin iinde bulunduu maddi koullar dayanlr gibi deildir. Bu noktada, aileden kap kurtulma anlay doar. Bugn yaygn bir biimde, kzmz kat, aile yle paraland, byle boanmalar geliti deniliyor. Bu kalar, bir dehetten ka olaylardr. Aile bireye hibir ey vermiyor, tersine deirmende un tr gibi tyor. Tabii ki, o bireyden hayr kmaz, ama katnda da daha kt duruma der. Bunu daha fazla ama gereini duymuyoruz. nk kadnn iinde bulunduu durum daha nceki deerlendirmelerimizde konulmutur, kadnn kiilii zerinde tahliller gelitirilmitir. Bylesine bir yaam nesnesi olma, kadnda her trl hafiflii gelitirmektedir. Bu nedenle ki, kadn kiiliinde srekli basitlik hafiflik ortaya kyor. Hafiflik, ite bu nedenle kadnlara zg bir deyim olarak kullanlr. Bu da drlmlkten trdr; kiilii yoktur, szn ve eylemin sahibi deildir. Ailede mlkiyetin sahibi de kadn olmadna ve daryla ilikisi kopuk olduuna gre, elbetteki geriye dilsiz, sar ve kle kalr. Burada, ailenin drlmlk derecesi kadnn drlmlk derecesini tayin ediyor. Btn bunlardan u sonu kar: Devrim aile iin her ey olduu gibi, kadn iin ok daha nem tayor. Kadnn eer biraz zgrlk derdi varsa, o durumda devrimcilemekten baka hibir aresi yoktur. Konumak ve biraz sosyallemek iin devrim! Brakalm siyasal zgrl, biraz uygar ilikilerin sahibi olmak iin devrim! Krdistan iin bundan baka bir are yoktur. Dolaysyla kadn devrimciliine ve devrimci kadn hareketinin geliimine kendi koullar iinde bir nem atfetmek ve bu nemle orantl olarak bir almay rgtlemek nemlidir ve geliebilir. Aile ve toplum iindeki kadna doru yaklalr, objektif koullar iyi konulursa, iyi eitim verilirse, devrim iin ok nemli bir zgrlk nesnesi ortaya kar. Fakat bu kolay deildir. Bir kadnn devrimcilemesinin bal bana bir sorun olduunu unutmamak gerekiyor. Toplum iinde doru drst dolamasn bilmeyen, aile iinde bile sz sahibi olmayanlarn, devrimcilik gibi en ok zgrlk isteyen ve zgr militan yaam gerektiren bir sahada kolay kolay yryemeyecekleri anlalrdr. O nedenle, eitim ve rgtlemeyi kendi
80

somut koullar iinde gerekletirmek nem tayor. te bu noktada, sorunun ok nemli bir paras olmasa da, partimiz iinde baz uygulamalara deinmek istiyorum. zgrlk akna bu konuda da eitlik tanyalm derken, saflarmza aldmz baz bayanlarn kard tam da geliim koullarna denk gelen sorunlara, fakat bunu devrimci bir tarzda ama abalarna deil, dknce yaamalarna tank olduk. Partimiz genelde bir eitlik kurumudur, zgrlk kurumudur; btn toplumsal ilikilere el atyor, hepsine bir devrimci yaklam getiriyor. Partimiz kadna da zgrlk iin yaklar ve bunun ne kadar nemli olduunu oktan ortaya karm bulunmaktadr. Kadnlarn katlmad bir devrim gereklemez gibi genel bir doru da var. Biz btn bu dorularn hatrna byle bir almaya yneldik. Fakat hemen unu da syleyelim: Bu durumda sorun sadece kadndan kaynaklanmyor, erkeklerin de durumunu ortaya koyduk. Erkekliin bal bana bir sorun olduunu, parti iinde liderlii ok deiik anladn, bir aile kurumunu yaamasna benzer bir yelii yaadn belirtmitik. Sosyalist bir militan, bu yanl erkeklik anlayndan, sahte bir hakimiyet anlay iinde kendini tatmin eden erkeklikten kendini kurtarmaldr. Yalnz kadnn deil, erkein de sorunu vardr. Erkein sorununu, erkein doru zmesi gerekiyor. Kendisini bu konuda bir reis olmaktan karmas, ilikilerde devrimci eit konuma gelmesi gerekiyor. Bu, parti iinde vazgeilmez bir zelliktir. Parti topluluumuz iine alnan kk de olsa bir grup bayann balangtan itibaren sergiledii pratik, kelimenin tam anlamyla biraz kadnca, biraz dknce olduu gibi, tabii ykc da olmutur. Ben bunlar belirtirken, olumlu yanlarnn olmad anlamnda sylemiyorum, olumlu faaliyetlere katlm yoktur demek istemiyorum. Var, fakat biz daha ok ykc yanlar zerinde durma gereini duyuyoruz. Aslnda bu konu genelde militanlamamann, zelde gerici kltrn, hakim ulus kltrnn hakimiyetinin bir sonucu olarak ortaya kt. Yani militanlamann tam yaanmay en ykc etkilerini bu kesim zerinde ortaya kard. Hakimiyet noktasna ulaalm derken, bunlar kural tanmadlar. zellikle ailenin o gerici, tutucu emberinden
81

kurtulurken, parti iinde zgrl ok sahte biimlerde anladlar. zgrlk ve egemenlie yaklamda, sanki bin yllk kleliin intikamn partiden karrcasna bir ynelim iine girdiler. rgtszlkte rgtlenme ihtiyacn duyup salkl bir rgtlenmeye yneleceklerine, tersine rgt cad kazanna dntrmek iin kullandlar. Gittikleri yerlerde verilen tm imkanlara ramen gelitirdikleri bozgunculuk oluyor, sayg duyulacak ok az ilikinin gelitirildiine tank oluyoruz. Tabii bunda erkeklerin pay da az deilidir. Srekli vurguluyoruz; bir z sorun, bir kadn zgrl sorunu olarak bu sorun zerinde younlama ve partinin genel zgrlk faaliyetine bu biimde katlma yerine, ele geirilen zgrlk frsatn kemirmenin, bunun zerinde kavga edilecek ve dedikodusu yaplacak bir nesneye dntrmenin abasn sergilediler. Parti iinde snr tanmayan ilikiler gelitirildi. Egemen olma sevdasyla birden bire tutum deitirildi, antisiyasal konuma gelitirildi. Bu konuda da baz durumlar zerinde zenle dndk, doru ereveyi atk ve ilikileri bu temelde amaya altk. Ancak bir de baktk ki, bizi bile adam yerine koymadan tepemize binerek bize hakim olmaya alanlar var ve byleleri de az kmad. Biz, iinde bulunduklar zayflklardan tr zgrlk kavgalarna daha bir dikkatle destek verirken, onlar, frsat bu frsattr, yaamak iin gnleri iyi kullanalm, elden ne gelirse yapalm yaklam ierisine girdiler. Parti nderliine yaklam bu iken, militan yapya yaklam daha ykc oldu, kendi aralarnda hibirisi dierini adam yerine bile koymad. Birbirlerini bir yolda olarak deil, mutlaka ya stne klmas ya da altnda kalnmas gereken kii olarak grdler. Onun iin aralarndaki iliki yoldaa-zgr bir iliki deildir. Bu ruhun, mantn sahiplerine gre, ille burnu dierinden iki santim stte olacaktr. lle altnda veya stnde birisi olacak. Baka bir ilikiye imkan vermek istemiyor. Halbuki partinin ilikisi, temelde eit zgr ilikidir. Halen bunu ne kadar kabul ettirdik, anlamaya alyoruz. zellikle baz dnceler biraz sert bir muamele iine alndktan sonra mutlaka ya bazlarna snmak istedik, ya da bazlarnn omuzuna basarak ykselmek istedik diyorlar. Bu ikisi de alakadr. Ne bakalarnn omuzuna bas yksel, ne de sn. Snmann kendisi klecedir. Neyin olursa olsun, kim olursa
82

olsun snma, alaka bir iliki tarzdr. Yoldaa iliki yerine, ne yazk ki bunlar ok yaygn. Biz, PKK ortamna eit ve zgr ilikileri dayatrken, gelsinler omuzumuza binsinler veya bize snsnlar diye deil, yolda olsunlar diye dayatyoruz ve bu konuda ok katyz. Tabii bu da tek boyutlu deil. Bu ilikinin bir kutbunda erkekler yer alr. Ya kadna yaltaklanr, ya boyun edirir. Erkek, bu konuda az sulu deildir. Bir defa zgr ilikilere yaklaamyor, gururuna yediremiyor. PKKye bu konuda yaplabilecek en byk ktlklerden biri de, yaam byle ele almaktr. Bizim temsil ettiimiz bir nderlik var. Kadn kesimiyle girdiimiz ilikilerde de bu nderliin esas alnmas gerekirken, bunlar nderlie dayanarak, nasl otorite olacaklarnn hesabna girdiler. Biz bu kadar mcadele ederek bir zgrlk olay roln oynatyoruz, o, bunu bir gnde gaspetmek istiyor. Tabii siz bunun farknda olamyorsunuz. Bu konuda kadnn kurnazl devreye giriyor, kurnazlkta dahidirler. Sinsi sinsi, iin iin bir aba yrtyorlar ve son aamada bakyorsun ki en tehlikeli oyunlarn iine kadar girilmi. Kendi emek ve glerine bal olarak gelime salamalar iin, rgtte biroklarna frsat tandk. Ancak Osmanl ve Bizans saraylarnda grlen durumlarla karlatk. Bizimkilerin adlklar o kadar fazladr ki, bin yllk o artlmlk ve dknl bir gnde, genelde partiden, zelde Parti nderliinden karmak istiyorlar. Bazlarnn on yldr aramzda bulunmalarna ramen, rgt hneriye nasl bazlarn arkalayp bazlarn karlarna alarak, tm gleriyle gelien rgt gcmz iinde bir fitne fesat oca olarak yaam srdrdklerini gryoruz. Btnyle gelitirdikleri bu olmutur. rgtte sivrilmeyi byle anlyorlar! Tabii ki biz bundan, dinlerin yapt gibi kadn eytandr sonucunu karmak istemeyiz. Biz, hibir harekete nasip olmayacak kadar, kadnn zgr bir kiilik olarak savam byk nem arz eder, dedik. Neye mal olursa olsun ve ne pahasna olursa olsun byle bir zgrlk anlayn mutlaka somutlatracaz. Fakat bu, anlald gibi kolay olmuyor. Bu konuda tanm byle olan grevimiz hi de rahat yerine getirilmiyor. Rahat yerine getirme bir yana, bunda biraz mesafe almak istedike en can alc yerde darbe yemekle karlyoruz. rnek olarak
83

sava alanmzdan biraz bahsedelim: Bir grup iinde kendilerini snayp, glensinler dediklerimiz, orada tam bir cad kazan kaynatmlar. Birbirlerini batan karmay bir anlay durumuna kadar ykseltmiler. Bunlarn hepsi belgelere gemitir. Silah daha grkemlidir, ama orada yaplan, bozgunculuk ve birbirini kullanmak olmutur. Bu bir g kazanmak da deil, biraz stat kazanmak ad altnda yaltaklanmak ve oyun oynamaktr. Kurduklar btn arkadalklar buna hizmet etmi. Sonunda bu i yle batan karld ki, canalc rgtsel grev alanmzda sayn bay ve bayanlar btn ii gc bir tarafa brakp yeni sosyal ilikiyi nasl yaratp, bunu nasl partiye egemen klacaklar tartmasn yapmlar, hem de aylar boyunca. Bu temelde sahte, ikiyzl ve paralayc bir durum yaratlm. Birbirleriyle sahte bir ilikiyi bile kurabilseler, diyecek bir ey yok, ama gidip istihbarat rgtlerine snyorlar. Nitekim byle kaanlar oldu ve sonunda pimanlklarn da dile getirdiler. Gerillayla oynadklar, silahl mcadelenin iinde bozgunculuu gelitirdikleri iin, bunlardan bazlarn arkadalar cezalandrmlar. Uzun uzun tartp, szmona anlaylara ulamlar! Bu, korkun bir emein harcanmasna yol amtr. Bu tartmalar asit gibidir, ilikileri eritir. Eer bir rgt komutan srekli byle sahte bir tartmaya izin verir ve bu tartmalar bu biimde anlay durumuna getirilirse, sonunda rgt hanerleme olay ortaya kar. Nitekim, kt. Brakalm Avrupa veya uzak bir alan, yanbamzda ortaya kt. Halbuki biz, bu konuda da doru devrimci kiilik ve devrimci rgt ilikilerinin olumasn salamak ve ilerletmek iin uzun deerlendirmelerde bulunduk. Biliyorsunuz, mart konumalarmzn bana az ey getirilmek istenmedi. Szde yorumlamlar ve uygulamaya alyorlarm! Aslnda bunlar anlay da deil, devrimcilememeyi ve zgr yaamamay marifet bilen baz dkn erkek ve kadnlarn iine girdii devrimcilie kart bir konumun ifadesinden baka bir ey deildir. Yani kar devrimciliktir, tutuculuktur ve buna yaam denilemez. Mart konumalarnda, doru yaamn ne olmas gerektiini ve bu ilikilere kazandrlmas gereken seviyenin sosyalizmde ne olduunu koyduk. Elbetteki bunlar yoruma ve ilikilere yanstlmaya aktr. Bu, yle anlalmayan bir husus da deildir. Ama, daha sonra bununla
84

inadna oynand. Hemen unu da belirteyim: Ben, kadn-erkek ilikilerinden ekinmiyorum, ama bu konuda dknlk ok kt. Bugn Trkiyede kadn kefedildi iddiasnda bulunuluyor. in asl ise, Trk kapitalizminin kadn pazarlamaya almasdr. yle sosyal iliki, kadn da parlamentoya giriyor, kadnn nemi ortaya kt gibi hikayelerin hepsi kapitalizme kar getirmek iindir. Bu, eski aile ilikileri yerine, kapitalizme daha ok kadn emei ve kadn kiilii sunmak iindir. Bunu Avrupa kapitalizmi yz yl nce yapmtr. Trkiye ise yeni yapyor ve dikkati ekecek biimde sol dergiler de dahil bu konuyu iliyorlar. Kadn sorununa yaklam ad altnda sergilenen, aslnda kadn kiiliidir. Bunun zerine ok nemli bir sonu ortaya kyor. Dikkat edilirse, faizm kadn n plana kararak, zerinde daha ok oyun oynanp kullanlacak bir nesne durumuna getirerek kendisini sahtece kurtarmak istiyor. Kadna ve kadn gcne yneltilen ilgi, faizmi nemli oranda rahatlatyor. Kadnn basna bu kadar yanstlmas bouna deildir ve kapitalizmi nemli bir darboazdan kurtarmak iindir. Dolaysyla bunun, kadn zgrlyle bir alakas yoktur. Trkiyede bu konuda devrim yaanyor deniliyor, ama tam tersine faizmin alaka drmesinden sz edilebilir. te bunun silik bir benzeri de saflarmzda yaatlmak istendi. Bazlar faizmin bu drlmln partimize yanstmak istercesine bir oyun iine girdiler. Biz, bunlarn niyetleri konusunda tartma yapmak istemiyoruz. Hapishanelere ve zellikle de kitle ilikilerimizin olduu sahaya polis kadn sryor. imize de srebilir. Fakat ben bunun byle olduunu sylemekten ziyade, sosyallememi ve siyasallamam bir tipin zgrlemeyi ok kt yorumlayarak uygulamaya almas, diyorum. Meseleyi, sadece basit bir ahlak meselesi olarak ele almyorum. Sorun, bu deildir. Sorun, siyasallamann ok kt ele alnmasdr. Militan olmas gereken birisi, parti iindeki rgtlenmeyi, hiyerariyi ve kariyeri bu kadar sahtece amaya ve kadnln ne srerek kullanmaya alrsa, bu emee dayanmayan bir ykselme olduu iin tehlikelidir. Bir de kadnln kullanmak, yani cinselliinden yararlanarak bunu yapmak istedii iin daha da tehlikelidir. nk, bizde de erkekler bu konuda son derece dkndr. Dolaysyla bu konuya devrimci bir yaklam ve
85

yorumu getirmemiz arttr. Eer sonuna kadar yoldaa kadn-erkek ilikisi deniliyorsa evet, ama bunu rgt iinde bu biimde kullanmaya da hayr! Kald ki, eitlii parti saflarmzda salayamazsak, zgr ve saygdeer kadn-erkek ilikisi parti iinde olumazsa, biz bunu toplumda nasl salayacaz? Parti iinde ve hem de en ileri dzeyde elerimiz, sosyal ilikiler ad altnda en tehlikeli ilikileri gelitirirlerse, o rgtn bana neler gelmez! Dolaysyla, ii sk ve ilkeli tutmak byk nem tayor. Kendimizi her bakmdan olgun ve saygl hale getirebiliriz. Ben sonuna kadar grev blmne evet, kadn-erkek ayrmna hayr, diyorum. Yaplmas gereken ayrm, iin zelliklerine ve yeteneklerine gre olabilir. Kadn, gerekirse silahl mcadelede de komuta edebilir, ki mcadelemiz bu konuda da zaten ak. Partimiz kendine gveniyor ve imkan tanyor. Hibir rgtn yapamad giriimcilii partimiz yapyor. Ama partinin sunduu bu olanaklar zerinde gz dn-mesine oynamak isteyenler, elbette bunu en ar biimde demek durumundadrlar. Biz zgrl kolay kazanmyoruz ki, bir-iki dkne bunu peke ekelim. Biz unu her zaman syledik: Sonuna kadar gelimeye ve zgrlemeye evet ama, bu konuda partiyi kt kullanmaya asla prim yok! Fakat halen nemli oranda yaanann bu olduunu ve ilikilerde salkl bir konuma gelinmediini de belirtmeliyiz. Burada yalnz parti iindeki ilikilerden bahsetmiyorum, kitleyle ilikiler de bu konuda ok bozuktur. Genelde topluma, zelde kadn kesimine yaklam ok yetersizdir. Bu konuda, o sahte erkeklik gds yklmamtr. Yine kendini bir nesne durumunda gren kadn imaj yklmamtr. Bu konuda biriken ar gelenekler, zaptu rapt altna alnamayan gdler vardr. Fakat sen, ad zerinde devrimcisin; devrimci insan, kendi dncesi zerinde nesne hakimiyetine izin vermez. Devrimci insan, bu konuda insana yeni terbiyeyi, eitimi ve ilikiyi salayan kiidir. Ba bozuk maceraclarn partimizde yeri yoktur. Aslnda, partimizin bu zellikleri anlalmayacak zellikler deildir. Partimizin bu konuda harcad abalar az deildir. Baka topluluklarda szmona eitlik ve demokrasiden bahsedilir ama, bir kadn ister askerlikte, ister devletin her trl brosunda ve isterse patronun iletmesinde kendisine saygnln bir ay bile ko86

ruyamaz. Her taraftan saldrya urar ve kiiliini mutlaka bir nesne gibi satmak zorunda braklr. Bizim partide bu yoktur. Partimiz, bu konuda salam bir kurumdur. Dman zerinde bile muazzam bir etki yaratmtr. Partimiz saflarnda yaayan kadnlarn nasl salam kalabildikleri, dmann muazzam hayretine yol amtr. Bu, partimizdeki kendine hakimiyetin gcn gsterir. Bu, bir yceliktir. Bununla oynamak bir kurnazlk ve marifet deildir. Bu ycelie sayg duymak gerekir. Bu ycelik, birka kii iin de deil, kaybedilen saygnl gelecekte elde etmek iindir. Bugn partimizde bu seviyeyi tutturursak, yarn bu bayrak altnda geliecek olan ilikiler zgr ilikilerdir. Dolaysyla, biz buna evet diyor ve bunu birka kiinin hatr iin de yapmyoruz. Hemen syleyeyim; ben, bu kadar abay birka bayann hatr iin sarfetmiyorum. Kesinlikle, baz ucuz ilikilere ortam hazrlamak iin yapmyorum. Partimizin tarihsel bir zelliini diri tutmak, gl tutmak, yce tutmak iin bu kadarna katlanyoruz. Sizler bunu byle anlayacaksnz. Anlamanz gerekir ki, biz burada rnek olaylar gelitiriyoruz. Bunu da yarn hazrlksz yakalanmamak ve deneyim sahibi olmak iin yapyoruz. Tabii, bazlar bunu ok kt anlyorlar. Bu konuda drtleri zincire vurmak iin deil, tam tersine bir ycelii sergilemek iin bu kadar fedakarlk yapyoruz, bir ilkeye ilerlik kazandrmak istiyoruz. Kald ki, binyllk bir grevi baka trl nasl yerine getirebiliriz? Herkes sayg ve zgrlk istiyor; o zaman bunun teorik pratik ve siyasi abasn gstermek gerekiyor. zgrlk, turu kurar gibi kurulamaz. zgrlk, yle kendiliinden veya midenizin z su salglamas gibi elde edilemez. zgrlk, muazzam bir siyasi savamn ve teorik faaliyetin sonucu olarak geliebilir. Hem bu kadar drlmlkten bahsedeceiz, adam yerine konulmuyoruz diyeceiz ve hem de saygl bir ilikiye bile ulama gcn gsteremeyeceiz; ite bu, olmaz. Partiyi byle kemirme zgrl kimseye tannamaz. Dayattmz disiplin, kiileri zor duruma sokmak iin deildir, tersine zenle gelitirilen bir iliki iindir. Parti, bu konuda da her zaman okuldur. rnek ilikiler burada gelitirilerek, topluma yanstlr. Bunun iin elbette nefsinden feragat etmesini bileceksin. Bazlar, PKKde aile yoktur biiminde eletiri yneltiyorlar. Biraz nce ailelerin eletirisini yaptk ve bu ok byk nemi olan bir de87

erlendirmedir. Yaptmz aile eletirisi gl salkl aileyi oluturmak iindir. Aile kurmak, o kadar kolay deildir. Bunun iin nce gerici aileyle savaacaksn, bunun bekiliini yapan faizmi ykacaksn. O halde batan kmayalm. Provokasyon da srekli bu temay iledi, PKKde sosyal yaam yok denildi. Sosyal yaamn durumunu ortaya koyduk. Sosyal yaam, gidip kendini emperyalizme ve smrgecilie satma yaam deildir. Sosyal yaam, bu yaam tehdit eden faizmi, emperyalizmi ve smrgecilii yktktan sonra imkan kazanabilecek olan yaamdr. Demokrasi de, ancak bu temelde mmkndr. Demokrasiye bu kadar saldran g ortadayken, bizim demokrasiyi yaamamz mmkn deildir. rgt iinde saygdeer ilikiler kurulmadan, birbirlerinin hakkna, hukukuna ve kiiliine sayg gsterilmeden hangi sosyal ilikiden bahsedilebilir? Sosyal ilikiler dedikleri, partinin bin bir emekle hazrlad deerleri, partinin parasn, hazrlad ilikileri ve evleri alaka gdleri iin kullanmaktr. Bu, demokrasi olabilir mi? Bu, sosyal iliki olabilir mi? Byle olmad, bunlarn kamalarndan da bellidir. Daha sonra sndklar yerlere bakyoruz: Arzuladklarn svete yayorlarm! svein oynad rol, Krt hareketi zerinde o feodal erkeklik duygularn en kt zmsemeden geirerek, en kt biimde kiilerin tkenilerini hazrlamaktr. Oras emperyalizmin bir grev sahasdr. Ynla Krt erkeini oraya ekmiler ve hepsini damzlk ahrna koyar gibi ymlar, buna da modern yeni ilikiler diyorlar. Bunlardan birisini bile ldrseniz Krdistana getiremezsiniz. O halde, zgrlk dedikleri nedir? zgrlk ilikisi nerede kald? imdi, yaamak istiyorlarm! Tamam, orada istedikleri kadar yaasnlar, ama yaam eer zgr bir vatan iin olacaksa ve bu vazgeilmez bir ilkeyse bu yaamn yolunu, ancak souk, scak, alk ve susuzluuna katlanarak dalarda aabilirsin. zgr vatan baka herhangi bir yolla yaratlamaz. Bu alaklarn gz o kadar kararm ki, bunlarn hepsi de u veya bu partinin sekreteri durumundadr, hibir aba harcamadan, yaantlarna en ufak bir fiske vurdurtmadan zgr Krdistan istiyorlar! zgr vatan byle yaratlr m? Kim salayacak bunlara zgr vatan? Sosyal demorasi mi? Krdistan bir yana, sosyal demokrasi zgrl orada bile anlayamamtr. Sosyal demokrasinin Trkiyeye bitii kaftan Ecevite
88

bakn: Ecevit Trkiyede sosyal demokrasiyi nasl temsil etti? Palmenin szde en yakn arkada ve Brandn da yine szde en yakn dostuydu; onu yirmi yldr sosyal demokrasiye hazrlamlard. Fakat daha sonra, Ecevitin gelien Trkiye devrimci soluna dayatlan bir tasfyeci provokatr olduu ortaya kt. Evren-zal faizminin baa gelmesi karsnda, onun o bir iki sahte kn ciddiye almayalm. Bu k birkez daha kitleleri aldatmak ve olas baz demokrat aydnlan tasfiye etmek iin girdii bir manevradr. Gerekten de ok iyi tank olduumuz gibi bu adam, gelien devrimci muhalefeti tasfiye etmek amacyla 65ten itibaren kollarn svayp 20 yldr grevini yerine getirdikten sonra, Oran Sitesine ekilip imdilik yine o airane hayalleriyle babaa kalmay tercih eden bir devlet dkndr. Szmona antidevletidir, ama en tehlikeli devletidir, devletin kap kuludur ve o kap kulluunu da en tehlikeli bir biimde yerine getiren birisidir. Asla sekinlere ya da devleti dnceye kar olan birisi deildir. Byk bir sahtekar ve demagogdur. Bugn kantlanan budur. Btn bunlar, bunu bizde de yaatmak isteyenlerin setikleri duran tanmn yapmak iin belirtiyoruz. Bu durak, bu ilikilerin ve bu tip kanallarn sahibidir. Bunlar, yalnz o birka bin kiinin oradaki yaamna deil, dahas oradan da lkeye gericilik pompalyorlar. Bunlarn her birisi bir airete mensup, tm kardelerini ve yaknlarn oraya ekiyor ve onlara da bu hastal bulatryorlar. Demokrasi dediin byle olur, biz byle Krdistan istiyoruz diyerek, svei gsteriyorlar. te bu, korkun bir olaydr. nsan gerekten inanamyor. Bunlar Krdistanda m domularbymler, Krdistanda nasl yaamlar! Ama, emperyalizm yapar ve yaptrr. te, bizdeki bazlarnn imdi ulat yer orasdr. Bizi demokrat olmamakla, sosyal yaanty ciddiye almamakla szmona eletiren bunlar kstah bile deil, ok alak adamlardr. Bugn orada midelerini doldurmak iin bile, kartlk temelinde de olsa PKKnin ad etrafnda hareket ediyorlar. Bunlar, PKK hakknda bilgilerini sattlar ve biraz yaadlar diye gazeteler yazd. Gerek de budur. Bunlarn karnlarn doyurmak iin bile, bizi satmaktan baka hibir sermayeleri yoktur. Yani srf oradaki o iren yaantya sahip olmak, bir ihtiyac gidermek iin halen PKK zerinde alyorlar. imdi bilgi kalmamtr, dolaysyla bunlar da ortada kalmlardr.
89

O halde, bir insan kendini glendirmeli, kendisine biraz doru ynelmeyi bilmeli, szmona o zgrlk, demokrasi, sosyal yaam ve aile yaam denilen eyin balangcn, sonularn iyi hesaba katmaldr. Gerekten yleleri var ki, bunlar byk oynadklar iin deil, bize ok zarar verdikleri ve darbe vurduklar iin de deil, ok dm olduklar ve aramzdan byleleri kt iin insan kahro-luyor. Bir insan bu kadar sapk, bu kadar sosyal manyak olabilir mi diye dnyoruz. Szde PKKye yeni ilikiler nermiler de veya nermek istiyorlarm da partiden korkuyorlarm! Yeni sosyal iliki dedikleri, devrimden ve direnmekten vazgeelimdir. Biz byk olanakszlklar iinde bir ev, bir eitim imkan buluyoruz; onlar bunu, liberal yaant bile diyemeyeceimiz alaka bir feodal dkn yaantya uygun bir alana dntrmek istiyorlar. Halbuki, biz burada her dzeyde katliam yayoruz. Bunu durdurmak ve nefes nefese kk bir imkan kazandrmak iin abalarken; o, gzn buraya dikmi ve yanbamzda bunu nasl kullanacan dnyor. Biz burada ikenceyi durdurmak, umuda biraz tazelik katmak ve insanmz kurtarmak iin her trl zorluklara gs geriyoruz; fakat o gz dnmn akl fikri burada yaam var, burada ekmek u kadar dadr. Oysa alakas yok. Ben dokuz yldr bu sahadaym, ama daha doru drst bir uyku bile uyumadm. O halde, burada byle yaanr, yle ay iilir, yemek hazrlanr demek yok. Burada yemek boazdan gemez; gese de sadece fiziksel yaanty idare etmek iindir. Ama adam dkn, adamn yaantdan anlad baka bir ey. zgrln elde ediliini ve ynetimini tm ynleriyle bilmek zorunluluu vardr. Emperyalizme kendini satp PKKyi demokratlatracaz, lmllatracaz demek, ykcl rgtlemek ve kontrgerillayla ibirlii yapmak zgrlk deildir. Bunlar gzkara ihanet faaliyetleridir. Yine burada iki gn dayanamayp Avrupa yaamna komak zgrlk aramak deildir. zgrln ok ciddi bir bedeli vardr. Bu gsterilmedike, hibir ey kazanlamaz. Partimizin zgrle verdii paha biilmez deer, gelitirdii doru devrimci yoldalk ilikileri son derece ak ve baka trl yorumlamalara mahal vermeyecek kadar nettir. Bu llere ulamak iin ncelikle partimizin iyi tannmas gerekir. Ondan sonra
90

birbirimizi anlama temelinde doru balar kurmaya ve yeni rgtler kurmaya sra gelir. Bunlar sylerken, aile kurulmaz demek istemiyorum. Ama dikkat edilirse, dayanlmaz yaam koullan vardr. Hapishane var, dalarda alk susuzluk var, dmann amansz tahribi var. Bu koullarda ka-dn-erkek ilikisini neden kuracaksn? Bunu istediimiz iin deil, koullar bu aamay bize mecbur kld iin belirtiyoruz. Bu sre sadece bizde deil, btn sosyalist lkelerin kurtulu mcadeleleri dneminde de yaanmtr. O halde saygl olmasn bilelim. Yine btn bunlar bizde sayg, sevgi, kadn-erkek ilikisi olamaz diye de deildir, tam tersine aile ve ocuklar iin gereklidir. O halde bunun yerine baka eyleri uygulamak, parti ile oynamak, otorite ile oynamak ve nderlikle oynamaktr. Bu da, genelde rgtle oynamann dier sulan kadar bir su eididir. Elbette her su gibi bu su da cezay gerektirir. Bazlarnn gerici tutkular uruna nasl savam verdiklerini, aile reisi sfatna veya kadn kurnazlna dayanarak siyasal ihtiraslarn nasl konuturmak istediklerini ortaya kardk. Burada ortaya karlan basit bir cinsellik gds de deildir, aksine kesinlikle siyasal anlamldr. PKKde cinsellii yaamak isteyenlerin zorluklarla karlaacaklar aktr ve bu zaten biliniyor. Ama buna ramen bu tr bir yaanty yaamak isteyenler TCye giderler ve onun bu konuda oluturduu yaam tarzna girebilirler. Emperyalizmin yaam sahasnda bunu grebilirler. Fakat bizde u anda gerekli olan ideolojik, siyasal ve sosyal ilikilerle byk deiimi yaratmaktr. Aslnda bu, bizi daha fazla ekici bir biimde bir arada tutan ve son derece glendiren en doru devrimci ilikidir. Bunlar bu kadar vurgulamamzn nedeni gz daha feodalizmin tutkularndan almam, TCnin dayatt o en dkn ve baya ilikilerden kurtulmam olanlarn bize sosyal ilikileri retmeye almalardr. Bunlar svee kamadan nce buraya gelselerdi, sosyal ilikilerin ne demek olduunu hibir ey yapmadan da gsterirdik. Fakat bunlar gerekten sosyal ilikileri tanyan, hatta merhaba demesini bile bilen insanlar deildir. Bunlar insanlara saygl yaklamn ne olduunu bilmeyen, gz kr ve gerekten drlmln en aa aamasnda bulunanlardr. PKK sosyal ve siyasal ili91

kileri en gl zellikleriyle reten bir gtr ve onun bu zellii birok g tarafndan saygyla kabul edilmektedir. Ama bizim ortaag karanlndan gzn kurtaramam olan ve hayvani tutkuyla zgr ilikiyi daha birbirinden ayrdedemeyen adam kalkp bunu eletiri diye getiriyor. Daha ilk soluu gayri meru ilikilerinden tr dmann karargahnda alan, sosyal ilikiyi karn doyurma ilikisi olarak gren ve rahat bir yaam olarak anlayan adam, buna da sosyal ilikiler diyor! Elbetteki, sosyal ilikiden bunu anlayan birisi, PKKnin byk yoldalk ilikilerini bilemez. Bu iliki sahasnda da son derece gl militanlarn ortaya kmasn istiyoruz ve sonuna kadar da yardmc oluyoruz. Hibir bayan arkadamz evli veya bekar en ufack bir eitsiz ve baskl yaklamlarla karlaamayacan bilmelidir. te zgrln en byk anlam budur ve bizde uygulanan da budur. Burada hi kimse tek olan bir kadna en ufack bir kt sz bile syleyemez ve ylebyle yaa diye zorlamada bulunamaz. te bu, zgrlk derecesini gsterir. Bu zgrlk Avrupada, hatta sosyalist lkelerde bile yoktur. zgrl tutkulara klelik biiminde deil, ite byle anlamak gerekir. Partimizin zgr devrimci yoldalk ilikileri ortamna dayatlmak istenen farkl bir iliki biiminin arkasnda polisin olma ihtimali yksektir. Ya da dolayl olarak polisin krkledii bir kltr, bir yaklam ve yaam tarz vardr. Dzen rahatlatlmak isteniyor. Yanstld kadaryla boyun emeci ve keyi dnme felsefesine sahip bir kiilik gelitirilmek isteniliyor. Bunun aile ile ok sk ilikisi vardr. Aile, faizmin geleneksel bir kurumudur. Avrupada byle bir kurum yoktur. Avrupa bu kuruma ancak mercimek kadar deer verir. Trkiyede ve bizde yle deildir. Bu konuda faizm, ortaa ailesini iyi kullanyor. Bu eletiri, ortaa ailesini amamza olanak ayor. Her arkada bu konuda kendini biraz deerlendirerek, zme eletirisel bir yaklamla ulaabilir. Tabii ki, ailelerimizi faizmden kurtarmak gerekiyor. Uzun sre aileler bizi faizmden kurtarmak istiyorlard, imdi bizim onlar kurtarmamz gerekiyor. Bunun nemli ve ciddi bir grev olduuna inanyoruz. Biz mevcut ailecilikle 25-30 yla yakndr mcadele ederek, ap geliyoruz. Bu ok ciddi sorundur. Buna i olsun diye deinmiyoruz.
92

Mesele kavga deildir. Kald ki, aile ile mcadele bir kavga meselesi deil, zihniyet, gelenek ve ahlak olarak hesaplamaktr. Bu kiileri karya alarak, onlara hakim olan anlaylar ve davranlar amaktr. Bizde ailenin devrimciletirilmesi, toplumun devrimciletirilmesinin en nemli aamas veya onun temelden baarlmasdr. Trkiye devrimcilerinin yakalandklar muazzam yalnzlkta, devrimcilik, ailenin yaramaz ocuklarnn ii, isiz gsz veya evden kopmu olanlarn elencesi gibi ele alnmaktadr. Eer ailenin devrimciletirilmesi bireydeki gelimeyle i ie ele alnsayd, Trkiyede devrimcilik bu kadar erkenden sklmezdi. Devrimci gelimeyi aileye yanstmak gerekiyor. Parti tecrbelerimizi iyi biliyorsunuz. Bundan sonraki mcadele yaamnzda bu konuda kl yutmamak, ham davranmamak, ak kap brakmamak nem tayor. Mesele yeterince ortaya konulmutur. Sonu karmak ve bu sonulan pratie doru uygulamak parti militanlarnn grevidir. Bu konuya ilikin olarak nmzde gerici deer yarglar ve ilikilerinden kurtulmak, aileye ve kadna yaklam devrimciletirmek grevimiz vardr. Bu grevimizi zenle yerine getirmeliyiz. Bu deerlendirme, Aralk 1987 zmlemelerinden alnmtr.

93

Devrimimiz eski aileye kar yeni aile yeni kadn ve erkein yaratlmasdr

Biz, aile oca sorununun hangi nemde ele alnmas gerektiini tarihsel geliimi ile balantl olarak deerlendirdik ve gnmzde Krdistan toplumunun gerei iinde ailenin yeri nedir sorusunu cevapladk. Bu konular burada tekrarlama gerei duymuyoruz. zetle, aile gereinin bizde herhangi bir toplumdan daha fazla balayc, kleletirici ve en tutucu zincirlerden biri olduunu belirtmek gerekiyor. Krdistan toplumunda aileye ballk, son derece arpk, gemiin kleliine ballkla zde olan, son tahlilde aileyi mahvolmaya gtren bir ballktr. Bizde temel kurum olmas dolaysyla, namus duygusu ve ahlak aileye ballk erevesinde ele alnr. Btn yaama yn veren ilke, aileme ne getirdim ilkesidir. yi adam olma ls, aileye sunduu hizmet lsndedir. Herkesin etrafnda dnp dolat ve kendini lye vurduu deerler, aile deerleridir. Bizdeki ailenin temel toplumsal gelimeyi bir tarafa brakt, toplumsal gelimenin balangcndaki klan kabile aamasnn kalntlarn halen yaayan bir konumda olduu unutulmazsa, dnyamzda toplumsal rgtleniin ok ileri seviyelere ulat gnmzde bizim hala bu ilkel klan kabile konumuna, dncesine ve duygulanna bal olmamz, tutuculuun en tehlikeli biimi oluyor. Mao da bunu inde drt temel elikiden biri olarak ortaya koyar. Ama bizde durum biraz daha farkldr. Krdistanda toplumsal zl, gelip aile snrnda durmutur. El-

94

betteki bu durma, dman insaf ettii iin deildir. Dman buray ok kkl bir yanlg kayna, tutsaklk oca ve herkesin ancak iinde yaad bir ev durumuna getirdii iindir. Yine, objektif olarak bu oca kurtarmann maddi imkanlar son derece eksik olduu iin, bu ocak temel bir bunalm kaynadr. Bu bunalm amak iin gsterilen sonsuz abalar, temeli olmad iin baarszlkla sonulanr. Dolaysyla yine bunalm doar ve iinden klamaz grevler nedeniyle aile kavgalar eksilmez. Bu konuda ya ben, ya sen! benim olum, benim kzm, benim ailem en iyisidir! vb biimlerde ifadesini bulan muazzam benlik duygusu kendini konuturur. Her eyi aile karlar temelinde ele almak, bir evladn bile aile dna dtnde btn gcn ortaya koyarak, gerekirse devleti imdadna ararak aile iinde tutmaya almak Krdistanda en ok grlen durumdur. Bu noktada, dmann zerimizde yrtt bask faaliyetlerinden daha tehlikeli bir faaliyetin bu kurum eliyle yrtldn syleyebiliriz. Dolaysyla aileyi devrimciletirmek, ulusal kurtuluun temel admlar olmaktadr. Aileye szmayan devrimcilik iflas etmeye mahkumdur. Bu konuda muazzam yabancl, yanlgy ortadan kaldrdmzda greceiz ki, aslnda btn olumlu gelimelerin temeli de atlmtr. Dolaysyla aileye kar devrimci ykmllmzn byk nemi ortaya kyor. Ne pahasna ve hangi yntemle olursa olsun bu aileleri devrimci atmosfer iine ekmek, onlar herhangi bir bala devrime balamak byk nem tayor. Eski aileye kar yeni aile Smrgeci faist rejim, aile kurumunu devrime kar kullanmak iin bugn ok daha zenli alyor. Ky koruculuk yasasndan tutalm iimizdeki unsurlarn ailelerine yaklama, bu ailelerden bazlarn rehin almaya, bazlarn para ile karmza karmaya kadar, zerinde uzmanlat eitli yollarla iimize adam szdrp eleri geri ekmeye kadar ok eitli yntemleri kullanyor. Ama hepsinde de aileyi ve aileci ki bunlar feodal klan zellikleridir zellikleri temel alyor. Bireyin aileye ballndan doan zlemi dman tahrik ediyor ve bu birok emizin yan yolda kalmasna yol ayor.
95

Ben kendi pratiimden bu konuda baz rnekler verdim. Uzun yllar aile ii elikiler yznden bamz kaldramadk. Bu elikilerin etkisinden kurtulabilmenin yolu olarak da aldk ve ancak devrim temelinde kurtulunabilecei sonucuna vardk. Tutuculaan birok ede grdmz ise, aileye hizmet ve aileyi kurtarma ad altnda muazzam bir gerilemenin yaanmasdr. Ailem beni bytt, okuttu, ben de mutlaka ona bir eyler vermeliyim dncesi byk bir yanlgdr. Bu dncede birok e ve arkada evremiz vard. Tersinden bir dn yaptlar. Szde ailenin en iyi evlad olma ad altnda btn yeteneklerini ki uzun yllar iinde ancak kazanlabilir aileye hasrettiler. Yeni bir aile kuralm derken battka battlar. Tabii buna ne yllar yetiyor, ne de maddi koullar elveriyor. Faizm aileyi datyor, onu salkl yaatma imkann yok ediyor. Buna ramen aile kurumunu yaratmak isteyenler ise, hem kendileri gidiyor, hem de aile batyor. Bu durumda zafer, tabii ki, kar devrimin oluyor. Demek ki bizim bu konuda son derece devrimci bir kmz sz konusudur. Biz devrimci genleri bu ocan olumsuz etkilerinden kurtarmak, sahte namus ve ballk duygularn krmak iin ok byk abalar harcadk. Bu abalarn devrimci mcadelemizdeki yeri ok nemlidir. Bu konularda yeterince aba gstermeyen ve mcadele etmeyenlerin, aslnda kendilerini gemie balayan zincirleri halen yaadklarn belirtmek gerekir. Devrime hizmet edecek konuma getirmedike dman etkisine ak olan aile zerinde, dman her trl oyunu oynam, hatta dman aile ibirlii sonucu devrime nemli zararlar verdirilmitir. Krdistanda kabile airet zelliklerini yaayan aile, kk burjuva ailesi bile olmadndan, dall budakl airetsel balara gitmesi nedeniyle tehlikeyi ok artryor. rnein, Hakkaride bir airetin bir esini almak istediimizde, btn airet ya hepimiz, ya hibirimiz diyor. Daha dorusu, ha birini almsn, ha hepsini; dolaysyla bu durum ok muazzam zorluklar karyor. Genelde devrimci hareketimizin kendini rgtlemesinde bu dnce tarznn ve kurumunun zerine gitmek ve onu devrime son derece ustaca balamak, ancak aile gerekliinin iyi kavranmasna bal. Bu konuda maddi yetersizlikleri gerekleri dikkate alarak adm adm, gerekirse tavizler vererek yaklamay bilmek gerekiyor. Zaten yoksul
96

olan ailelerden bir ferdini alnca, o aile ker. Bir de son derece sakat bir namus anlay vardr. Bir kz aile dna knca ailenin dnyas yklr. Bir oullan yanmza geldi mi, derin bir ac iine derler. Bunlar telafi etmek devrimin yceliini kavratmakla mmkndr. Bu konuda kesinlikle fedakarlk duygusunu, doru namus anlayn gelitirmek gerekir. Bu konuda yaplacak ok i vardr. Ucuz yaklamlarn kar devrime hizmet ettiini unutmamalyz. Bu konuda zellikle byk hatalar yaplmtr. Ailelerin iine gidilip, onu ykma gtrecek ilikilere yneliniyor; kaldramadnda ise, bizim gibi militanlara yle davrandlar deniliyor. Oysa, en ok hassas olunmas gereken bir kurumun karsndayz. Dikkatsiz duyarsz yaklamlardan tr birok iliki aleyhimize olmutur. lk yola ktmzda dman, her aileden bir genci ekerek birlie doru gideceimizi sylediimizi yayyordu. Szde o da bu taktikten hareketle, her evreden, her aileden birisini kendine balayarak, onu iirip besleyerek bize kar kullanmak istemitir. Krdistann somut yapsn dman da ok iyi tahlil ediyor ve bizim birlik anlaymz sabote etmek iin, her aile ocana bir kkrtc eleman sokuyor. Bunu da ya dardan bir eyi ihra ederek, ya da ondan bir eyi alarak yapyorlar. Bu eyi kendilerine balamalar sonucunda, aile zerinde birok didime balyor. Zaten kurum bunalm iindedir. Devrimin olanaklar az, kar devrimin olanaklar ise daha fazladr. Yine kadn zaten dm ve bitmitir. Erkek ise, zor bela vaziyetini kurtarmaya alr durumdadr. Sonu; altndan klmaz bir durumdur. Demek ki olay, o kadar kolay deildir. Nice kadromuz eitli bahaneler ileri srerek dayanamadm, gittim grdm; a kalmtm, gittim; aileme sahip ktm vb aile kltr ok gl olduu iin, en canalc bir aamadayken o gerici deer yarglarna teslim olabiliyor. phesiz kurtulmuyor ya da kurtarmyor, tersine ok ey yitiriyor. Ama adamda tutku var, duygu var, ba var, bu konudaki namus anlay biraz byle. Hatta baz blgelerde bu durum ok daha tehlikelidir. e, iliklerine kadar dar ilikilerin iine batmtr. Yine aile de onu koparmak iin her trl tehlikeyi gze alyor ve tabii ki olan partiye oluyor. Genelde bu konular bilincimizdedir. Daha nceki deerlendirmelerde amaya altmz bu konu neminden bir ey yitirmi deildir. oka sylendii gibi, devrimde
97

bir ky bir kaledir, bir fabrika bir kaledir. Bizde de aileler biraz byledir. Bunlar fethetmemiz demek, bir ky ele geirmek demektir. Bir fabrikada s kurmak gibidir. zellii byle olan bu kuruma yaklamda hem sekter ve hem de teslimiyeti tutumlara girmemek nem tayor. Ustaca yaklamasn bilirsek, kazanamayacamz aile yoktur. Aile, kabile ve airet balarn biz devrime hizmet eden balar haline getirebiliriz. Tercih edeceimiz bir rgtlenme biimi deildir, ama bir balang olarak doal rgt niteliindeki bu kurumun nemini dikkate alarak, devrime balamamz halinde, bu kurum artk dmana deil sana alacaktr. Tm Krdistan toplumsal yapsnda bu kurumun etkileri ok net ve kesindir. Dolaysyla ne kadar aileyi balamsak, o kadar rgt gelitirmi oluruz. Eer bir aileyle ufak bir iliki saladnzda pei sra birka aileyi getiriyorsa, o zaman ona deer verin, politik yaklan, gerektiinde taviz verin. nk bir kiinin parti saflarna ekilmesi, belki de bir kyn ekilmesi anlamna gelir. Dolaysyla kazanlan o eyi gelitirmeli, tekrar gnderip btn bir kyn, alann rgtlenmesini salamalyz. Bu yntemler ok kolaylkla gelitirilebilir. Byle etkinlii olan aile, evre ve kabilelerin baz ihtiyalar olabilir. Tabii onlarn da partiye vermek istedikleri vardr. Sizin greviniz, btn bunlar gereki deerlendirerek devrime imkan amaktr. En azndan bin gencin saflara katlmas salanarak, kyler devrime almaldr. Zaten partinin otoritesi yksek ve her an yeni eler vermeye, aile evrelerini partiye amaya hazrlar. Bu durumlar daha imdiden ezici bir biimde gelimitir. Devrime bu kadar atlan bir kitle temeli baka herhangi bir devrimde sz konusu deildir. Bizde son derece olgun, elverili bir durum yaratlmtr. Yani neredeyse hemen her evre ve her belli bal aileden parti saflarnda bir kii veya ehit vardr. Bunlar byk kazanmlardr. Bizde bu konuda balar uzun srelidir, kolay kolay unutmazlar. Bir ehidi olan yllarca davann peinden gelir. Bir tutkusu olan bunu temel bir aile meselesi yapar. Yeter ki biz bunlar rgtl hale getirebilelim. Bu konuda grevlerimizi tam yapamadmzda, son kertede politikasz yaklatmzda, birok hazr ilikiye bile sahip kmadmzdan, dmann bunu kullanarak bamza ne belalar getirdii biliniyor.
98

O halde, devrimci faaliyetlerimizde bu ocaa yaklam yetkin hale getirme, yanllklarndan arndrma, rgtlemede zgnlne dikkat etme, gerekirse taviz politikasn, gerekirse siyasal otoriteyi konuturarak olgun hale gelmi olan bu kurumu artk partiye temelden balama dnemindeyiz. Bu durum, cephe faaliyetlerimizde ihmal edilmemesi gereken bir alandr. Buras, yani kitle rgtlenmesi ihmal edildiinde gerilla dada bir gn bile yaayamaz. Dman bunu ok iyi biliyor. Bugn ayakta olan gruplarmz, kitle ve aile balarnn gelitii yerdedir. Dolaysyla btn faaliyetlerimizde kitle, ncy saklama, gerilla birliini koruma asndan hayatidir. Ama bu byledir diye, bu kez de aileye snt olmamak, aileyi deifre etmemek, bu ie fazla bulatrmamak ok nemlidir. Bu konuda daha fazla hassasiyet gerekiyor. Parti, aile kurumuna bilimsel bir yaklam iindedir. Bu konuda yaplan hatalar gidermek, yetersizlikleri amak istiyoruz. Biz 15 yldr ayn zamanda bu ocan olumsuz etkilerini tasfiye etmek iin de mcadele ettik. PKKnin kadro mcadelesi, ayn zamanda bu kurumun gerici zelliklerine, deer yarglarna ve dayatmalarna kar bir isyandr. Biz, en azndan feodalizm, faizm ve smrgecilik kadar zararl olan bu kuruma ve onun ad deer yarglarna kar, sahte namus anlayna kar bir bakaldryz. Bu bakaldrda byk abalar gsterilmitir ve bu abalar bugn baarya doru gitmektedir. Yani mcadele biraz sonu veriyor. nk aile kltr, aile kutsall, yerini biraz yurtseverlie ve zgrle brakyor. Her aile, artk evlat yetitirmek istiyorsak vatan ve zgrlk iin diyor. En azndan ailemizden bir kii bu faaliyete katlmaldr diyor. Bu yle basit bir gelime deildir. Sizler belki mcadele saflarna kolay geldiinizi sanyorsunuz. Ama ben kendi pratiimde en byk mcadelelerden birisini bu kuruma kar verdim. Hem kendi aileme kar ve hem de arkadalar bu kurumun etkisinden kurtarmak iin ok aba sarfettim. ounuzun durumunu aratrp ortaya koyduumuzda greceksiniz ki parti en byk emeklerden birini bu konuda harcamtr. Fakat halen sizi geriye, saa ekmek isteyen bir yn gerici aile ba var. Onlar dzeltmekle, bazlarn ise krmakla urayoruz. Ltfen, bu konuda da grevlerimize iyi sahip kalm. Bu yalnz Parti nderliinin
99

grevi deildir. Parti nderliinin aileler zerinde bir etkinlii var; aileler gveniyorlar ve gvendikleri iin de sizlerin serbeste faaliyetlere katlmanza izin gsteriyorlar. Gvenilir bir nderlik demek, salam bir parti kurumlamas demektir. PKKye katlanlar yceliyor, kahramanlayor, ehit olsalar da salam deerler urundadr deniliyor. Bu duygu ve fedakarlk anlaynn ailelerimizde gelimesi bal bana bir devrim olaydr. Biz bunu, yllarca ok byk ustalk gstererek, direnerek saladk. O halde, partinin salad bu gelimeyi esas alalm, onu btn faaliyetlerimizin bir kazanm olarak grelim. Aileleri bugn ok rahat kazanabilecek durumda olduumuzu bilerek rn derleyelim. Aileyi devrimin salam bir oca haline getirelim. Yani yllarn bitmez tkenmez emeklerinin rnlerini imdi toplayalm. ou arkadan bildii gibi, bu konudaki gelime kendiliinden salanmamtr. Biz tek bir ilikiyi yaratmak iin byk aba harcadk. Sizler imdi rahatlkla her eve girebiliyor, sofraya oturuyor ve emir veriyorsunuz. Hi kimse bunun kendi bykl ve otoritesiyle salandn sanmasn. Bu, ok ciddi bir politik yanlg olur. Bu konuda deer bilmemek, kesinlikle zgc lp bimemektir. Bu durumda onlarn ise, kolay harcayacaklar, kazanmaya fazla nem vermeyecekleri, birok deeri ineyecekleri aktr. Bunun kabul edilir bir yan yoktur. Fakat bu konuda nemli yanlglar yaanyor. Arkasndan rahatlkla yz iliki getirebilecek bir ilikiye bile ilgi gstermiyorlar. Ufak bir taviz vermemiz, ufak bir ihtiyac gidermemiz ki bunlar gnmzde artk kolaydr birok rgt olanaklarn bize aacak iken ilgi bile gsterilmiyor. Hatta bizden uzaklatrmak iin ne mmknse onu yapyoruz. Bu byk hatal tutumdur ve terk edilmesi gerekir. ok sayda tavizler verebiliriz. rnein, yoksuldur biraz para verirsin; ilgiye muhtatr, ilgi gsterirsin; kaldramayaca bir ykn altndadr, ykn biraz hafifletirsin; merhaba dersen, o bile onun iin byk bir mutluluktur. Btn bunlara onlar ok olumlu karlk verirler. Zaten devrime ak hale gelmilerdir. lerinden bir eyi ustaca ekip, bir baka eyle destekleyerek almalarn salamak, hepsinin tmden kazanlmasn rahatlkla getirecektir. Bu ise, devrim iin hayati bir ilikinin salanmas demektir. Demek ki bu konu da, imdiye kadar pek duyarl olmadmz, ama mutlaka
100

zen gstermemiz gereken bir sahadr. likiyi biz atk. Bu ilikinin faaliyetlerimizde ne kadar nemli olduunu koyduk. Bizde en kolay gerekleen, ama azami sonu alacak olan ailelerle kurulan ilikidir. Bizde bir iliki bir kiiyle deil, aileyle kurulur. Yani aileden birisiyle kuracanz bir iliki, dolayl olarak btn aileyi kapsar. Ailelerin de birbirleriyle balar vardr. Hepsi birbirine bakar. Bir aileden bir e geldiinde, dieri de ona bakarak hareket eder. Bir yartr, balar. Bir de bakarsnz, bu yar bir blgeyi olduu gibi bize katmtr. Bunun ne kadar nemli olduu ortada. O halde tek bir eye bile ihtiyardr, kadndr, gentir, geridir, militan olamaz gibi deerlendirmelerle yaklaamayz, deer vermemezlik edemeyiz. Ailede byk kk veya iyi kt yoktur. Yeter ki bir tanesini kazan, gerisini kolay getirirsin. Maalesef her bakmdan sl, darl, sekterlii yaayan elerimiz bu konuda da emeklerimizin boa gitmesine yol atlar. Tabii ki daha sonra tecrit olduklarnda, kendilerini mahvolmaya gtrdler. Bu, ok zararl olmutur. karmamz gereken biricik sonu: Bugn son derece olgun hale gelen, doru yaklamn gsterilmesi halinde byk g kaynana dnecek olan bu oca artk devrimin temel bir kurumu haline getiriyoruz. Bu konuda her trl fedakarl yapyoruz. Gerektiinde siyasal otoritemizi de konuturuyoruz. Kald ki, bugn parti otoritesi ok byktr. Her ailenin deer bitii bir durumdayz. Dolaysyla herkesin ilgi gstermekte tereddt etmeyecei bir noktaya gelmiiz. Bunu da ok iyi kullanarak bu konudaki byk eksiklii gidermekle, partinin kitlesellemesinin n ardna kadar alm olacaktr. Bu ise, devrimde zaferin en nemli koulunun yerine getirilmesi demektir. Eski tipe kar yeni kadn ve erkek Parti saflarnda bu soruna nasl bir yaklam gstermeliyiz? Yani, kadn-erkek ilikilerindeki zgrlk durumu nasl deerlendirilmeli? Zaman zaman bu konuyu amaya altk. Fakat halen de bu konuda arpa boyu kadar yol alnmadn sylemeliyiz. Parti saflarmzda bu konudaki feodal ller biraz alm da olsa, ilikilerdeki eksiklik, bireycilik, devrim d yaklam yaygndr. Bireycilik, ar duyarszlk, kompleks ve ekememe gibi
101

tutumlar kk burjuva llerdir. st biraz eelendiinde, bunun toplumsallamadaki zayfln olduu gibi bizde hkm srmesi anlamna geldii grlr. Bu konudaki her trl yaknlk ve kartlkta baya bir feodal gurur ve daha ok da yabanclk nemli oranda etkisini srdrmektedir. Sosyalist lkelerde bile bu sorun tam zlememiken, biz nasl zelim diyenler olabilir. Elbette kapitalist lkelerde de, sosyalist lkelerde de zm bekleyen bir yn sorun olduu dorudur. Ama onlardaki dzey ok ilerdedir. Bizdeki toplumsal temeli atk. Ben ocukluumda bile en ok bu ilikiden rknt duydum; mevcut ilikiden srekli kama, onu ok yetersiz grme ve nefret etme giderek kanlmaz bir duygu olarak kendini dayatt. Bu ilikilerde fazla salkl bir toplumsal gelimeyi salayamayacamz biliyorduk. Yine, btn yakn yatlarmzn en ok bu ilikide kaybettiklerini, kolayca geleneklerin etkisi altna girdiklerini ok iyi gryorduk. Onlarn bu durumu karsnda, bu iliki tarzndan alabildiine kanma, sanki iine deceimiz bir kuyuymu gibi ok dikkatli olma, burada dierlerinin dt duruma dmeme, bunun iin de srekli daha ileri olana gitme ihtiyac kendisini aka ortaya vuruyordu. Birok erkein ve bayann kaybediinin temelinde, geleneklerin ar etkisi altnda olular vardr. ok iyi biliyordum ki, bu genler kendi zgr iradeleriyle bu kuruma yaklamyorlard. Kesinlikle herkes yle yapt iin, kendileri de yle yapt. Halen de yle. Burada eksiklik, zgrle aykr olan bu durumu incelememek, tersine akranlarm, komum ne yapyorsa ben de yle yapmak zorundaym anlayndan hareket etmektir. Bizim toplumumuzda bir kz, eer akranlar gibi evlenmezse evde kaldm der; erkek ise, erkekliim elden gitti der. Byle fosillemi duygu ve dnceler iinde bunalr, ezilir, bzlr, tabii ondan sonra gelenekler onun imdadna koar ve bizim adam bitti! Bizim genlerimiz daha genliini bile yaamadan bu geleneklerin emir ve kumandas altna girerler. te gericilik bundan sonra geliir. Maddi planda aileyi kurmak ve gelitirmek bal bana bir mr gerektirir. Zaten duygular altst olmutur. Durumu kurtarmak iin her eyini verir. O zaman dtke der. Dolaysyla da hayatta vermedii taviz kalmaz. Doru dnmenin
102

gereini duymaz. Siyasal kurumlar yaratmaya ynelmesine sra bile gelmez. nk onun btnyle bakt durum aileyi kurtarmaktr. En deme erkek aileye en ok bir eyler verebilendir! Bu genlerimizin yzde doksan dokuzunda grlen bir durumdur. Ben bunu iyi fark ettim; iyi fark ettiim iin de, partiyi gelitirirken bu tip balarn olas zararlarndan elerimizi kurtarmak iin son derece sistemli ve ustaca hareket ettik. Evet birok fedakarlk yapmak zorunda kaldlar, ama baka trl zgrl kurtarmak mmkn olmazd. Dman da bunu bildii iin, ucuz kurtulu yollan dayatyor ve oullarnz-kzlarnz abuk evlendirin diyordu. Bunu son zamanlarda daha fazla dayattlar. nk onlarn enerjilerini byle tketerek, byle gerici bir kurum iinde nefes alamaz duruma getirecekler ve sonuta salam devrimci bir e kalmayacak! Bu konuda alnan mesafe gerekten az deildir. Mardin, Diyarbakr gibi daha geri olan blgelerde bu ok daha aktr. Daha on bir yanda on be yan gemeden tm kz ve erkekler ya nianl ya szldr. Bu adeta doal bir hal almtr. Daha on beine bile gelmeden bylesine balanm ve stelik aile kurmann temellerinin olmad bir ortamda bu genleri nasl devrimciletireceiz? Byk engel! Faaliyet ierisinde olanlarn yarsn biz bu yzden kaybettik. Demek ki konu, parti saflarnda da epey nemlidir. zgr ilikiye ulamada cesur davranamyor, yaratc olamyorsunuz. O zaman da hakim olan, feodal deer yarglar oluyor. Son derece lsz, biimsiz duygu ve davranlar bir devrimci parti ortammda kendisine layk grdnde mutlaka kaybeder ve partiye de kaybettirir. Kadn zgrl meselesi, genelde toplumsal zgrln bir ltdr. Yine parti iinde militanlamann bir ltdr. Bizim bu konuda baz pratiklerimiz var. rnein, bir grup bayann pratii incelendiinde, bizi nasl zor duruma drdkleri iyi biliniyor. Biz, salam ve rnek ilikiyle sahay iyi dolduralm, iyi nclk yapalm derken, adeta kuyumuzu kazan, yani partiyi hep geriye eken, partiyi kendi kaprislerinin tutsa haline getirmek isteyen ve her birisi bal bana birer tutuculuk kayna olan eler durumuna geldiler. Gerekten ok olumsuz durumlar ortaya kt. Nedeni? likiyi devrimciletirememektir. Ve bu yalnz bayanlar asndan deil, erkekler asndan da geerlidir. Erkeklerin de bu
103

konuda bak alarnda ok eksiklik var. Snfsal smr ve baskya dayal olarak gelien egemen erkeklik duygusunu zerinden atamama, onun verdii avantajlarla hareket etme sz konusudur. Kadnn da benzeri zayflklar var. Bu konuda kompleks, yabanclk, her trl lszl yaama, dpedz sosyallememe ve zgrleememe ok yaygn ortaya kyor. Ve sonu: zmszlk, ilikilerde salkl rahat hareket edememek, gerginlik, ekememek, kapris! Bu, rgt iinde bozgunculua ve rgtszle yol aar. Gerekten baz kamalara yol ayor. Dmana snmaya kadar gtryor. Her birisi bal bana byk bir darbe oluyor. Bu konuda bize dayatlan baz arpk anlaylar daha nce amtk. arpk anlaylarn, zgrl, kk burjuva zgrl biiminde ele almaktan kaynaklandn belirttik. Bu konuda zerinde zellikle durulmas gereken, Trkiyede gelitirilen kadn zgrlk anlay vardr. Kemalizm kadn son derece uysal ve evcil bir varlk olarak kleliin iyi bir oda halinde tutarken, 12 Eyll bunu daha da yetkinletirmitir. Kadn zerinde zel olarak duran faizm, bakn ocuklarnz terr yznden gider! istikrarszlk, anari sizi mahveder! diyerek, zaten duygusal olan kadnn duygularna hitap ediyor ve onlar faizmin destekleyicileri haline getirmeye alyor. Genlie ise, dnyanz yaayn! diyorlar. Emperyalizmin yoz kltrn de Trkiye ortamna yayyor, hakim klyorlar. Bu konuda son derece duygusal olan genlik de, salksz ilikilere daldka dalyor. Sonu ok ilgintir: Genliin nemli oranda devrimden kopmas! Kadnlarn ve genlerin bugn ANAP veya 12 Eyll rejiminin birer dayana durumuna getirilmesi ciddidir ve tesadfi deildir. nk, rejimin en ok zerinde alt ve nfusun da yzde yetmi beini igal eden kesimdir. Dolaysyla kadn sorununa yaklamak, ayn zamanda faizme kar bu kitleyi ayaa kaldrmann nemli bir gereidir. Kadn zgrln faizme kar dikmek, devrimin en temel grevlerinden birisi oluyor. Yine genliin bu konuda sahte hayallerle aldatlmasna son vermek byk nem tayor. Biz her ne kadar 12 Eylln ykc zelliklerini partiye fazla bulatrmadysak da, belli ki birok emiz yarn daha yaygn biimde saflara katlacak olanlar ve lkeden gelenler hep bu hastalklarla geleceklerdir. 12 Eyll, kadn daha ocuksu yapmtr.
104

Genlii ise daha fazla duygusallatrm, basitletirmi ve kltmtr. Yiitlik denilen duygu ldrlmtr. Bunun yerine kendini paraya pula satma, basit etkinliklerle tatmin olma gemitir. Genliin bugn peinden kotuu basit sanat etkinlikleridir. Mzik sahasnda yaratlan bir Emrah tipi, sporda ulalan lgnlk bilinli yaplan saptrmalardr. Genliin devrime kayn nlemenin ustaca kar devrimci yntemleridir. Bizim ise, bunlar yeniden kazanmada salam devrimci llerle hareket etmediimiz ortadadr. Toplumda kadn iin onurun ancak faizme kar dikilmesinden getiini grerek, bunu hayati bir ilke bileceiz. Bu ilkeyi btn pratie hakim klmak iin, onlar devrimci mcadeleye ekmek, byk kadn potansiyelini faizmin karsna karmak byk nem tayor. Bugn Filistin ayaklanmasnda devrimi neredeyse kadnlar, ocuklar ve genler talarla yrtyorlar. Bundan alnmas gereken dersler vardr. Kadn taa, sopaya sarldnda zellikle gsterilerde ba ekebilir. Yine genler ve ocuklar ellerine ta sopa aldlar m muazzam bir gcn olumasna yol aarlar ki, bizim de bugn en ok ihtiya duyduumuz bu tip gelimelerdir. nk dadaki gerillay kontrol etmek iin ordu btn gcn seferber ediyor, gizli rgtleri kontrol altna alabiliyor, ama ayaa kalkan ocuk ve genlerin her biri bir ta, bir sopa bulabilir. Toplumun yarsndan da fazlasn oluturan kadnlar sokaa dkldler mi, onlar polisin kontrol etmesi mmkn deildir. Bir de imha etmeleri, hepsini ortadan kaldrmalar mmkn deildir. Hibir g kitleleri toptan tasfiye etme kudretinde deildir. Bu adan bu kitleyi, zellikle kent hareketlerini gelitirmek iin nmzdeki aamada mutlaka harekete geirmeliyiz. Kadro olamaz dememek gerekir. Kesinlikle hepsi fke iindedirler. Hepsi a ve yoksuldur. Bunlar her trl yntemle ayaklanmaya kaldrmak mmkndr. Basit propagandaclar olarak deerlendirmekten tutalm sokak gsterilerine yneltme, ekmek iin eyleme geirme, aevlerine, gda dkkanlarna hcum ettirme ocuklar da byle yapsn halinde, bunlar polisin takibi imkanszdr ve fazla rgtlenme de gerektirmez. O halde, ok nemli gelime potansiyeli olan bu sahaya yklenecek, buray deerlendireceiz ve faizmi bu temelden yoksun brakacaz. Belli ki, iimizde zgrlk olayn daha da zme yaknlatraca105

z. Kadn-erkek ilikilerinde gerekten zgr olmak gerekiyor. Oysa ilikilerinizde haddinden fazla duygusallk, feodalizm, kk burjuvalk ykldr. Bu konuda fazla zgr bir davran ve dnce yoktur. likiler zayftr. Kendine gvenen, zgrl esas alan ve ilkeli olan bir iliki deildir. Tersine ilikilerde hakim olmas gereken ilke, sk sk gzard edilmektedir. likiler ikiyzl ve bazen ortaadan kalma tutkularla doludur, bireyci ve saygdan uzaktr. Duygular, eitilmi duygular deildir. Bu konuda karlkl devrimcileme ihtiyac var ve bu gerekten nemli devrimci bir grevdir. Bu konuda zel hayaller gelitirmek fazla gelimeye hizmet etmiyor. nkarclk da fazla rn vermeyecektir ve bir zm yolu olarak grlemez. likileri devrimciletirme imkan partide yksektir. Biz bu konuda anlamsz, yersiz, son derece kendinden gemi, ar delikanllk kokan ve parti ilkesini, partinin tipi zgrletirmek iin abasn bir tarafa brakan ilikilere elbette kar duracaz. nk bunlar r ac, kiiyi gelitirici deildir. zellikle ilikilerin zgrlk katksn ok iyi gznne getirmek gerekiyor. Saflarmzda bir erkek bir kza veya bir kz bir erkee yaklarken, sanmyorum ki gl devrimci amalarla bu yaklam srdrsn, bu konuda bir ilkeyle hareket etsin. Byle olmad iin de alabildiine bir zayflk yaanyor. Halbuki devrimci, bu konuda da devrimcidir; zgrlk, bu konuda da zgrlkdr. Kadnn zgrle yaklam gl olmaldr. Erkein kendini eit ve zgr ilikiye hazr hale getirmesi gerekir. Bu konuda taraflarn fedakarlk ve cesarette kusur etmemeleri gerekiyor. Ayn zamanda, bir ilkeyi takip etmeleri gerekiyor. Feodal ve kk burjuva ilkesi yerine, devrimci, eit, zgr ilkeyi icra etmeleri gerekiyor. Dar, bireyci, birbirini mlkiyet konusu olarak deerlendiren deil, birbirini devrimde glendiren, kurulan ban esasta devrimci bir ba olduunu bilerek yksek deer bien bir iliki olmaldr. Kadnsz devrimin geliemeyeceini, kadn zgrl salanmadan toplumun ve tabii ki erkein de zgrleemeyeceini bilerek, bu ilikiye yklenmek gerekir. Parti iinde bu konuda yerine getirilmesi gereken grevler vardr. Biz bu grevleri zaman zaman amaya altk. Baz yanl iliki anlaylarn ortaya koyduk, tehir ve tecrit ettik. Belli ki, nmzdeki dnemde bunlar daha da gelitireceiz. Bu konuda eitici
106

yaklamak, baz hatal yaklamlar ortaya ktnda ikiyzlle sapmadan, zayflklara snmadan doru devrimci zme cesaret etmek gerekir. Bu konunun nemli bir eitim ve mcadele konusu olduunu bilmek, utanma sklma yerine doru devrimci zmleri esas alarak yklenmek gerekir. Kadnn yiitlemeye, devrimcilemeye ihtiyac vardr. Erkein de kendini yeni bir kalba dkmeye ve gelitirmeye ihtiyac vardr. Eski nyarglarla yeni ilikiler gelitirilemez ve rahatszlk devam eder. Bu da bir devrimcinin zellii ve yaam tarz olamaz. Saflarmzda hibiriniz kolay iliki gelitirebileceinizi sanmayn. Kolay bir kadn-erkek ilikisi hibir zaman kuramazsnz. Bu, byk aba gerektirir. Toplumda bile feodal ya da burjuva evlilikler yaplrken aileyi glendirme temelinde olur ve bunlar muazzam masraflarla ykl olarak yaplr. Devrimde ilikiler, her eyden nce byk zgrlk mcadelesiyle olur. Militan kendisini zgrletirmek iin, byk abayla kendini donatmak zorundadr. abas olmayann ilikisi de olmaz. Uruna sava verilmeyen ilikiler saygdeer ilikiler deildir. Partinin verdii yetki ve olanaklara dayanarak hazr ilikiler zerinde yaamak, anlayla karlanamaz. Yine, parti d bir iliki gelitirmisen, elbette bunun bir bedeli olacaktr. Dolaysyla, parti bunun hesabn soracaktr. Partinin iliki dzeyi sava ilikisi dzeyidir. Parti btn ilikileri bilinli savamla youruyor. Herkes bunu grecek ve bu ilikiye de bu biimde yaklaacaktr. Ne de olsa etkiliyim, yle yeteneim var deyip, bu ilikileri suistimal etmek sutur. Sonuta kiiyi mahveder. likilerin byk bir mcadele ilikisi olduu, kadnn ve erkein bu konuda yapmalar gereken ok i olduu ortadadr. Bu konuda daha ilk admlar atmadan hangi salkl ilikiden, hangi sayg ve sevgiden bahsedebilirsiniz? Birbirlerini daha tanmadan, ynla nyargy ve yabanclamay atmadan, kim, ben salam, zgr ve eit bir kadn-erkek ilikisi, bir evlilik, bir szllk yaptm diyebilir? Yaplmas gereken birok mcadele var. Bu ahlak temel almak gerekiyor. Zordur, ama yeniyi yaratmann baka yolu da yoktur. Kolay ilikiler 12 Eyll rejiminde vardr, tasfiye rgtlerinde vardr, feodaller kolay iliki gelitirebilir. Kle bir kadn, hem de yzlercesini her an bulmak mmkndr. Ama bir devrimci bir kle
107

kadnn ilikisine girdi mi veya bu konuda kolaya snd m, o muazzam lde deer anmna uramtr. Dolaysyla kolaya snlamaz. Bu konuda her ilikinin batan sona kadar byk bir abayla gelitirilmesi gerekir. Eski nyarglara, biimlere snarak ve inkar ederek sorunu zmlemek mmkn deildir. Sorun, gerekten bir devrim sorunudur. Parti saflarnda kadnerkek ilikilerinin sz konusu edilmesi gsteri olsun diye deil, ok ciddi bir devrim ihtiyacn gidermek iindir. Bir bayan saflarmza geldiinde, ite klelik zincirlerinden koptum, burada istediimi yaparm derse, kendi sonunu hazrlar. Bir erkek, burada rahatlkla istediimi yapabileceim kadnlar ok kyor, toplum da zaten emrimizdedir deyip, kendini buna kaptrd m, o feodalizmi uyguluyor demektir ve bu da sutur. Kadna yksek bir zgrletirme grevi ve saygyla yaklalr. nk zayftr, zgrletirilmesi arttr. Bunu gz nne getirmeyen bir yaklam klelik kokar, elkoymac mlkiyet anlay kokar. Byle bir kii ise, partinin bir esi deil, bambaka bir kii durumuna gelir. Bu da tabii ki partiyi uratrr, sorun karr, atmaya yol aar. Bu konuda rnekler az deildir. Bu konuda zetle belirtmek istediimiz husus, yaklamlar devrimciletirmek gerektiidir. Yoldalk ilikilerinin byk bir mcadeleden getiini, yaklamn parti ilkesi temelinde olmas gerektiini, halen alnmas gereken byk mesafelerin olduunu, parti saflarnda zgr kadnn yaratlmasnn basit olmadn, bu konuda hakim erkek, kudretli gl erkek anlayndan tutalm birok duygusal, ham, olgunlamam ruhsal belirtilerin var olduunu, bunlarn hepsinin devrimciletirilmesi gerektiini gzard edemeyiz. Bu bir mcadele iidir. Bu konuda duygular deil bilin almal, ilikiler zerinde srekli durulmaldr. Genelde kurum olarak aileyi nasl devrimciletirmek istiyorsak, birey olarak da kadnn devrime ekilmesi byk bir olaydr. Bu, genel dorularla halledilecek bir i deildir. fkeyle, glnn zayf ezmesiyle de halledilemez. Kendi deneyimimizde biz bu konuda birok alma ortaya kardk. Bir zgrlk rgt olarak kendi kendimizi deelendirmemiz gerekiyor. Ne kadar zgr bir militan olduumuz, bu ilikide alacamz mesafeyle balantldr. Parti llerinde srar etmemiz gerekiyor. Az
108

olur, ama z olur. Bu da tabii ki, devrimci mcadelemizin saflna baldr. Bu saflk giderek radikal bir zme gtrr ki, bizim de esas olarak tercih edeceimiz budur. Bu konuda mhim olan, temel yaklamlar somut sorunlara baaryla uygulamaktr. zellikle partimizin her militannn bu konuda kendini gzden geirmesi, kendini zmlemeyi ve ilikilere gittike daha fazla devrimci yaklammz egemen klmay bilmesi gerekiyor. Genel ilke dzeyinde zmlemeler yaplmtr. Bunu yaratc biimde uygulamak militana dmektedir. Krdistan devriminde kadnn rol zerinde ok defa konutum. Btn bunlar, kle kadndan devrimci bir kadnn yaratlmas gereine bal olarak yaptm. Kadn deyip gememek gerekir. Kadnn snfl toplumun ve bizde ilavetten smrgeciliin en ok younlat; dolaysyla smrnn ve insanla oynamann zerinde en ok gelitii bir toplumsal kesimdir. Kadn gerei ile ilgilenmek, onu devrimci zme tabi tutmak, bal bana snfl toplumu zme tabi tutmaktr, drlmln her biimini amaktr. Bu konuda da temel ders verilmitir, yeniden amayacam. Ancak benim grebildiim kadaryla, ilikilerde zayflklar, apszlk, derinlikten, saygdan ve hatta sevgiden yoksunluk, deer vermeme, bu konuda eski llerle yaama var. Bunlar bizi rahatsz ediyor, kiileri yceltmiyor. Bu faaliyete cesaret ederken neyle uratmz biliyoruz. Bugn bir grup kadn bir yerde tutmak nemli bir olaydr. Eer sk yceltici bir ortam olmazsa saldrya urar. Kadnn zayfl ve donanmszl onu her an kendini bir egemenin egemenliine terk etmeye gtrr. Mlkiyet anlay nedeniyle erkek ise, hemen hakimiyet peinde koar. Biz, bunlara da bakaldrm bir hareketiz. Ancak birok emiz kendisinde bu tip eilimleri yaatyor ve zor durumlara dyor. Aka syleyeyim ki, ister evli olun, ister nianl, ister ak, ister inkarc, ne olursanz olun, burada nemli bir ilkeyi uyguluyorum; gerekirse btn evlilikleri bozdurur yeniden kurdururum; btn o tutkularnz gerekirse idam ederiz, en yce balar ortaya koyarz. Krdistanda bu byledir. Bunlar gz nne getiren bir hareketiz. Ben, ailemin Krdistann yok olmasndaki roln hem iyi bilen ve hem de buna kar iyi mcadele eden biriydim. Dolaysyla da, bu
109

kurumun partimiz iindeki anlamn, ulusal kurtulutaki yerini zenle belirleyecek ve olumsuzluklardan arndrarak, ona olumlu ilev grdrmek iin gerekeni yapacaz. Biliyorsunuz, bu konuda parti anlayn yrtrken haddinden fazla olumsuzluklarla karlatm. Ancak ylmadm, sahte zmlere ynelmedim ve halen de ynelmiyorum. Demokrasiyi ve sosyalizmi dtalayan bir yaklam dilimin ucuna bile getirmedim. Bu ilke uygulanyor. Olumsuzluklar, bizi bu konuda olumsuz klmamtr. Bilakis daha sk sarlmaya gtrmtr. Sizlerin bu konudaki devrimcilemenizi nemli gryorum. Kadn kle gelir, zayftr, haddinden fazla donanmszdr ve bir de tehlikelidir. Kendisine gre bir savunma mekanizmas gelitirmitir. Yani, toplumu drmede kendi drlmln ustaca kullanr. Bunlar ulusal kurtulu srecine girdiimizde dikkat etmemiz gereken hususlardr. Burada ayp yoktur. htilale girenler btn eski toplumsal ilikileri paralamay da gze alanlardr. Bu yrek bykln gsteremeyenler, byk ihtilalci olamazlar. Yeni bir ortam, yeni bir ilikiler sistematii, yeni bir namus anlay hep gereklidir. Bu iyi bir eydir de. htilal her konuda ilikileri zorlama sanatdr. Yerleik ilikileri zorlama sanatdr. Duygularnza ters de gelebilir. Bana da ok ters gelen olaylar oldu. Siz yerimde olsaydnz, binlerce cinayet ilerdiniz. Sabr gsterdik. z yakalamaya, bu konuda doruyu uygulamaya zen gstererek bu noktaya kadar geldik. ounuzun tam devrimcileememenizin nemli bir nedeni, kadn gerei ile kurduunuz ilikilerdir. Duygular gelitirirken, ilikilerde temel direni lleri veya sosyalizmin temel lleri bir tarafa braklmtr. Klelie gtrecek ilikiler gelitirilmitir. Bilmelisiniz ki, hazrlanp konduunuz bir kadn ilikisi bir tuzaktr. Dman da bunu ok iyi kullanyor. En nemli bir smr ve kullanma kayna burasdr ve delikanllar da bu konuda ok gevektir. te bizim parti faaliyetimizde bu ilikiyi rnek olarak gelitirmek istememizin nedeni budur. En az smrgecilikle uratmz kadar uraacamz bir konudur. Burada mesele bir cinsellik meselesi olmaktan kmtr. Byk bir drlmlkten, klelikten kurtulma meselesi haline gelmitir. Mesele, kesinlikle ayaa kalkabilen, yryebilen insan ortaya ka110

rabilmektir. Bu, her trl abadan nce gelir. Sevginizin kayna da bu olacaktr. Einiz dahi olsa, bu hep byledir. Benimdir, mlkmdr diyemezsin; bunu dediin an bitmisin demektir. Senin iin ne sosyalizm kalmtr, ne de demokrasi. Herkes anasn sever, akrabasna deer verir, ben de veririm, mesele bu deil. Ben gerekten bir ilkeyi uyguladm. likilerin devrime zarar vermemesini esas aldm. Anaya, babaya bunu dayattm. Dayattmda bir ekime iine girdim ve bu ekimeyi devrim lehine sonulandrdm. Ana baba deerli varlklardr, ama ka gz yarmaya kadar birbirimizi incittik. nk devrim esas alnd da ondan. Dier benzeri ilikilere de bunu dayattm. Sizler de bunu byle yapacaksnz. zellikle imdiye kadarki ilikilerde canalc zmlere gidememiseniz, bu konuda yanlgl yaklamlar sz konusudur demektir. Kadna saygl yaklamayan adam sosyalist olamaz. Kadna hrmet etmesini bilmeyen, onun zgrlk kavgasnn iyi bir destekisi olamayan bizde ulusal kurtuluu gelitiremez. Bu, nemli bir ilkemizdir. Ustalar unu syler: Kadnn zgrleme derecesi, toplumun zgrleme derecesidir! Bunu somut parti yaamna indirgersek: Parti iinde kadnn zgrletirilmesinin derecesi, partinin zgrletirilmesinin derecesidir. Daha da somutlatnrsak: Partinin sosyalistleme derecesi, kadn ilikisinde sosyalizmin egemen klnmas derecesidir. Belki de birok erkek arkada gemi yaklamlarnda kadn bir hi, bir paspas, bir elence arac olarak deerlendirmitir. Acaba bugn gznde bir kadn nedir? Eski anlaylar halen tayan bir erkek, bitti demektir. Onda sosyalizm veya demokrasi deil, onur bile kalmamtr. Bu ok nemli; bunu kadro eitiminin nemli bir hususu olarak grdm iin sylyorum. Ruhu bu temelde temizlemek gerekir. Yani bu konuda ok sktnz, zayf olduunuz iin deil, bir ilkenin gerei olarak bunu yapmak gerekir. Kadnl veya kadnsz, evli veya bekar olsanz da, bu byledir. Kendini bu ilkeye gre deitiremeyen adam, dier btn ilkeleri ihlal edebilir. Sorun ne kar tarafn zayfl, ne sizin ok gl olmanzdr; sorun, bir doru ilkenin uygulanmasdr. Burada gnl meselesi de fazla bir ey kurtarmaz. Sosyalizmin ve ulusal kurtuluun bu n ilkesi gereklemeden, bizde toplumun genelde ve onun yarsna salkl
111

yaklam olmaz. Olmaynca da devrim olmaz. Parti iindeki bayan arkadalarmz her eyden nce kendi ilerinde saygdeer bir durum yaratmyorlar. 7-8 yldr bu sahada grup var. Ama ekime, birbirini bastrarak ne kma abas hi eksik olmuyor. Ve balarn kessen de bundan vazgemiyorlar. O zaman bunlara, derdiniz nedir, diye sormak gerekiyor. Oysa zgrlemeye adm atm insanlarn birbirlerine ihtiya ve sayg duymalar gerekir. En son zeletiriye alnanlar oldu, hem de szde bunlar en aklllaryd. Bayanlar grubu burada konutu. Didimenin ve gerginlii yaratmann kaynaklan, mimik hareketlerinden tutalm her trl ynteme kadar ok derin bir zaaf ayaamaktan baka bir ey deildir szn kendileri sylediler. Bu kiiliklere insan gereken deeri veremez. Kendilerine saygnlk yaratmak istiyorlarsa, en sekin parti ortamn yakalamalar gerekirdi. Kendi iinde onurlu, saygl, sonuna kadar hrmet edilmesi gereken bir durumu yaratmadan, dardan bunu bekleyemezler. O halde, kendi ilerindeki o ilikileri iyice devrimciletirmeleri gerekir. Gemi hatalar kesinlikle amalar, zeletirilerde dile getirilen hususlar baaryla atlatmalar gerekir. Erkek arkadalarn da partimizin ilkeli tutumunu yaamalar gerekir. Bu mesele yle bildiiniz gibi, bir delikanl, bir gen kz meselesi deildir. Bu mesele bir ustalk iidir, bir uzmanlk iidir ve ilkeli bir itir. Bu inkar edilemez. Kadnla ilikiye girdiniz mi, nce onunla yolda olmay bileceksiniz. Bir mal, mlkiyet konusu olarak yaklamayacak, ada ilikiyi baaracaksnz. Kadnn ycelmesinde rol sahibi olacaksnz. Bir sosyalist bunu yapt oranda sosyalisttir, yapacaksnz. Bu konuda bir gerginlik var, bir rahatszlk var, bunu amay bilmek gerekir. Doru temellerde kadnn ycelebileceine inanacaz. Yiitleebileceine ve yaamn gerekten vazgeilmez bir esi olduuna inanacaz. Bu konuda samimi, ciddi ve drst olacaz. Kadn bir mal mlk konusu olmaktan karacak, vazgeilmez bir yolda haline getireceiz. Bunda da olgun olacaz. Burada karasevda bir tutum iinde deil, ideolojide, siyasette ve rgt yaamnda kesinlikle yoldaa ilikileri salayan bir noktada olacaz. Bu konuda biz lleri verdik, dikkat edin nemli llerdir. Ayn zamanda bir aile dersidir, ders konusudur. Bu derste snfta kalanlar komutan yapmayz. Bu konuda snfta kalan, parti iinde
112

bile zor tutarz. Byle olunca da imtihana tabi tutulma eitli biimlerde nmze kacaktr. Salam bir kiilie, hepinizin sandnzdan daha fazla ihtiyacmz var. Ben kendi deneyimimi sylyorum. Bu konuda teorik, pratik faaliyetim beni glendirmitir. Beni kadn gereine daha fazla yaklatrmtr. imdi daha cesaretli yaklayorum ve bu daha fazla rgtlenmeye yol ayor. Bu abalar bugne kadar her zaman bir grup kadnn yanbamzda olmasn salamtr. Yarn bir ordu olabilir. Byle olmas ilkede ve pratikte salam olmaya baldr. Bu konuda n yarglarmz ve stlnlk anlaymz krmalyz. Bayanlar da aalk kompleksini krmaldr. Aalk kompleksi de byklk kompleksi kadar tehlikelidir. Bunlar bytc deildir. Bizim erkek drlmln rtbas etmek iin smrgecilik onu karlatrdka karlatrmtr bunun acsn kadndan karr. Ama, smrgecilie duyduumuz tepkiyi kadndan karmak doru deildir. Biraz derin aratrlrsa, durumun bu olduu ortaya kar. Ycelmenin bir yolu da, buraya salkl yaklamaktr. Bu konuda ok eitli feodal nyarglarla hareket edenler, cinayet ilemeye kadar gidiyorlar. Toplum halen bunun derin zdrabn yayor. inizde bile bu konuda gl n yarglar olanlar var. Nitekim, birbirini bulan be on bayan-erkek kat. Bu rezalet, bu durumdan ileri geliyor. Sanyorum, bu konuda da bir yenilenmeyi yaamanz olasdr. Bayanlara sekin deer biilmelidir. Saflarmza gelmilerdir. Bilelim ki, bizim kadar gvenle ortama giremiyorlar. O konuda avantajlar snrldr. Daha fazla destek olmak ve saygy elden brakmamak gerekir. zellikle eskinin o s, nyargl, kompleksli pratiim aalm. Bize bu gereklidir ve bu ycelticidir. Ksaca, bu derse de gereken ilgiyi gstermemiz ve baarl zm btn faaliyet alanlarnda uygulamamz gerektiini belirtiyorum. Feodal ikiyzllkten ve snr tanmayan burjuva liberalizminden kurtularak, son derece eitliki, kendine gvenen, sayg sevgi dolu ilikilerin yaratcs ve topluma tarcs olalm.
Bu deerlendirme, Haziran 1988 zmlemelerinden alnmtr.

113

Geleneklerin ar etkisinden kurtulmadan zgrlk ve eitlik salanamaz

Kadnn kurtuluu bir halkn kurtuluundan daha zor ve hassas bir konudur, ama devrimci zm yollar tkenmi deildir. Pratik yaamda gzlemlediklerim noktada zetlenebilir. Gen arkadalar kzlar ve erkekler daha doru drst kiiliklerini tanmadan, toplumsal konumlarn gzden geirmeden, ne olup bittiini bilmeden, bu ilikiyi geleneklerin izinden yrterek halletmek istiyorlar. Bu durum bizde ok yaygndr. Daha on be yana ulamadan, ok geri ve kleci temellerde kadn-erkek ilikileri, nian-evlilik duygular gelitirilir. Kapitalizmin burjuva toplum llerinde oktan alan bu hususlar, bizde en ilkel biimiyle yaanmaktadr. Tabii ki burada kiilikler yara almakta, bu ilikiler iine ekilen insan ok ey kaybetmektedir. ocukluumdan beri en hassas olduum noktalardan biri, bu iliki idi. Evlilik uslleri garibime gidiyordu ve salkl bir olay olarak grmyordum. Baz arkadalarm kz aldk, kz verdik, ev kurduk diye cokuya kaplrlard. Ama ben yadrgar, glerini boa harcadklarn dnrdm. Daha gen yata bocaladklarn da hissediyordum. Benimki aslnda biraz da gereki bir yaklamd. Kiiler daha kendilerini tanmadan, ocukluklarn bile amadan bu ilikilerin iine ekiliyorlard. Geri bu konuda bizde yetmi yandakileri de ocuk olarak deerlendirmek gerekiyor. yi bir edebiyat olsa, eminim bu yetmi yandaki ocuklar iyi tespit edebilir. Kendisini daha batan beri yle geri toplumsal ilikilerle balam ki,

114

yetmi yandan sonra kalkar on be yandaki kzla evlenmek ister. Byle olaylar, hepsinin ocuk kaldn, ok arpk kiiliklerin mr boyu bunlarda devam ettiini gsterir. Aslnda bu byk bir problemdir. Zaten bu konuda drlmln snr yoktur. Bir Mardin blgesini sk sk eletiriyoruz. Buras, feodal etkinliin halen gl olmas itibariyle nem tayor. Lakin kapitalist zihniyeti ve yaam alkanlklarnn gelitii alanlarda da durum bundan farkl deildir. Buralar, en salksz ilikilerin boyverdii alanlardr. Bireylerin toplumsal ve siyasal faaliyete ekilmesi asndan bu durum olduka engelleyici bir konum oluturuyor. Gericilik etkisini burada, yani kadn-erkek ilikileri ve aile kurumu etrafnda gsteriyor. Kendinizi bu noktada gzden geirmeye cesaret etmelisiniz. Bunu her eyden nce ne yadrgamak ve ne de bir duygusallk meselesi olarak ele almak gerekir. Mesele, kiiliin gelime meselesidir. Parti saflarnda geleneklerin ar etkisi altnda ilikilere yaklamak, erefli, onurlu ve uyanka bir yaklam deildir. Burada cesur olmak demek, doru ilikiler zerine yrme gcn bulmak demektir. Anam beni everdi vb demeye almsnz. Bir insann en zgr halletmesi gereken bir meseleye byle bir yaklam, sosyalist kii kendine yediremez. Geleneklerin ar etkisi altnda halletmeye kalkan sosyalist biri iradeye sahip olmak bir yana, burjuva anlamda bile bir iradeye sahip olamaz, zgrlk anlayna ulaamaz. Mesele yalnz bizim kiisel meselemiz de deildir. Biz devrimciyiz, toplum iinde her an hareket halindeyiz; bu nedenle, toplumdaki en yakn evremizden tutalm gcmzn yettii her zemine kadar doru ilikileri dayatmak zorundayz. Yanbanzda her trl kle ilikilerin boy attnda doru zm yolu bulmak zorundasnz. Mesele yalnz gerilii yaamamak deil, gerilikle mcadele etmektir. Maalesef bu konuda grevler ya kavranmyor, ya da kavrandnda gerekleri yerine getirilemiyor. Tersine, partimizin iindeki eler bile problemlerin etkisi altnda bunaldka bunalyorlar. Bu konular daha nce biraz amtm. Ucuz ilikiye hayr diyorum. ster evli, ister nianl olsun ucuz ilikiye karym. Ucuz iliki nedir? Gerilii davet eden, zgrl engelleyen ilikilerdir. Bu ilikiyle kul-kle olmay esas alanlar, vazgeemeyeceim, anam, babam, kardeim, eim var diyenler, bu dncelerin ar etkisi al115

tnda olanlar hibir zaman zgr bir devrimci olamazlar. Yurtseverleemezler, demokratlaamazlar, sosyalistleemezler. Bu ilikilerin zerine kmasn bilmek, onlar eit, zgr ilikilerin, toplumsal gelimenin ve siyasal faaliyetin nnde engel olmaktan karmak ve devrimin hizmetine uygun ilikilere dntrmek gerekir. Bu konularda kendinizi gzden geirmeli, ilikilerinize bu temelde ekidzen vermeli ve ilikilere bu doru temellerde yaklamalsnz. Demek ki, her eyden nce bu konudaki muazzam ocukluu, bizi geriye iten iliki anlayn, iine drldmz ya da dmek zorunda kaldmz durumlar grerek, bundan kurtulmay baarmamz nem tayor. Geleneklerin ar etkisi altnda kalm olabilir, iradeniz dnda baz dayatmalar sonucu arzu etmediiniz baz durumlar yaam olabilirsiniz. Bunlara kar verilecek cevap, mcadeledir. En kts, kiinin kendini kadercilie tek etmesidir. Oldu artk, kalkamam, bir ey yapamam denilmemelidir. Bu, kleliin kabul edilmesidir. Bunun kabul edildii yerde de devrimcilik gelimez. htilal, geri toplumsal ilikilere, siyasi ve ulusal klelie kar olduu kadar, cinsler arasndaki klelie de kardr. htilalci, aile kurumunun kendisinde ok gl olan klelie kar bakaldrmasn da bilmelidir. Birok arkadamz iliklerine kadar aileciliin etkisi altnda, kendi ailesel konumunu iddetle koruyor, alamakl, duygulu; phesiz, bundan gl bir militan kmaz. Ee, dosta, kardee vb gerici tarzda bal olmak vatann ve zgrln zerinde deer vermek doru deildir. Biz bir kanun ortaya kardk. Buna gre: Btn ballklarmz en bata vatana ballk temelinde olmaldr. Bu kanununa bal olmayan hi kimse, zgr ve bamsz deildir. Bu bir kuraldr. Bir ba m gelitiriyorsunuz, herhangi birisiyle bir ilikiniz mi var; bakn ve gzden geirin. Bu ister bir devlet bakan, ister bir kle, isterse bir kadn olsun, ilikide esas alacanz ey temel amacmza bal gelimesidir. Bugn iin bu, yurtseverliktir. Kutsal bildiimiz dier balarn deer kazanmas, bu temel deere baldr. Vatana balanmayan hibir balln deeri yoktur. zgrle hizmet etmeyen hibir ilikinin deeri yoktur. Yrekiimde yle sevdam, kafamda vazgeemeyeceim yle dncem var, ncelikle onu kabul etmelisiniz dememelisiniz. Bunlarn hepsi birer hikayedir ve
116

gerici hastalk belirtileridir. Bu duygular, balar ve kutsal bildiiniz eyler sizleri gelitirmeyecei gibi, doru da deildir. Tam tersine byk bir yanlg ve klelie giden yoldur. Bunu nemle belirtiyorum. nk, yeni ve vatansever bir neslin gelimesi buna baldr. Bizim btn ailelerimiz ilikilerini vatana ballk temelinde halletmek zorundadrlar. Dnya uluslarnn oktan hallettii, ama bizim yeni yeni tanmaya baladmz ok normal bir yaklamdr bu. Son zamanlarda btn lke boaltlyor. Bunun altnda bile ailecilik ve aileyi szde kurtarma sevdas yatyor. Ama, vatandan kopmakla aile kurtulur mu? Tam tersine bu biti, tkeni srecine girmitir. Bizdeki aile anlay, gn kurtarmaya dayanr. Ama, kurtarma dedii nedir? Dzen kendisini metropollere atmtr, her trl rezilliin iine itmitir, ama ona gre bu yeterdir. Bu, aile reisliinin en byk sorumsuzluudur. On ocuu dnyann en cra kesine atp, sonra da ben reislik grevimi yaptm, aileyi kurtardm diyor. Bu sutur. Neden su? nk vatandan kopmutur, doru mcadele yolundan kopmutur. Bu adam iflah olmaz. Onun yetitirecei ocuktan da fazla hayr gelmez; ocuklar lmpen ve serseri olurlar. Nitekim Avrupada yaayanlarnz bunu ok iyi gryor. Trkiyenin metropollerinde en ok yaptklar i kapclktr, en tortu ilerde almaktr ve herhalde bu da ocuklara iyi bir gelecek salamak deildir. Burada daha batan kaybedilmitir. Elbette biz buna kar kacak, bunun doru bir gidiat olmadn syleyeceiz. Elbette, bizim aileye doru sahip kmz ve ocuklara doru bir gelecek salamamz byle olacaktr. Bu, parti izgimizin doal bir sonucudur. Fazla tartmaya da gerek yoktur. Akll olanlar, kendiliinden bu sonucu karrlar. Bu konuya tekrar deinmemin nedeni, sizin baz geri ilikileri srarla yaamanzdr, geleneklerin ar etkisinde kalmanzdr. Hepinizin zerinde bu etkilerin olmasn yadrgamyorum, ama bunlarla mcadele etmesini bilmek gerekiyor. Mesele, yal veya gen olmak da deil, doru bir gre varmaktr. Doru gr temelinde durumunuzu dzeltmektir. Bu konuda muazzam ocukluu, drlml ve ilikilerdeki salkszl grmek, pratik olarak ne anlama gelir? Genlerimizi bu hastalklardan kurtarmak iin devrimi dayatmak, onlar devrimle beslemek, devrimci ilikilerle kiilik kazanmalarna yol amak,
117

onlar zgr ilikiler ierisinde tantrmak ve zgr ilikilere dayal aile gelitirmek anlamna gelir. Parti iinde bu konuda i eitimi gelitirmeliyiz. Sadece olumsuzluklar amakla yetinmemeli, eitzgr ilikilerdeki olumlu yanlarmz da gelitirmeliyiz. Yoldaa ilikiler egemen klnmaldr. Buna cesaret etmeliyiz. PKK, bu konudaki zelliini yetkinletirmelidir. Kadn gerekliine yaklam, bizde, gl devrimci bir zme kavumutur. Bunu uygulamak, sahte erkeklik anlay ile mcadele etmek gerekir. Erkekliin bizdeki oluumunu, klelikle ilikisini iyi grmek gerekiyor. Kadnsln nasl ki klelikle ilikisi varsa, ben daha nce onu amtm erkekliin de ilikisi vardr. Kadnslk sadece cinsellikten ibaret deildir. Kadnca hareketin, kadnsln gelitirilmesi, kadnn yzyllardan beri her trl ekonomik, sosyal, siyasal faaliyetin dna itilerek, sadece cinsellie dayal alkanlklara, ahlaka veya ahlakszla drlmesi sonucudur. Bunlarn da normal zellikler veya cinse bal zellikler olduunu sylemek fazla gereki deildir. Kadnsln cinsellikten ziyade, snfsal ve toplumsal bir yn vardr. Kadnlar yzyllardan beri egemenlik altnda tutulmalarnn bir sonucu olarak bu duruma drlmlerdir. Biliyorsunuz, kadns erkekler de vardr. Demek ki kadnslk, boyun edirilmiliin, kii yerine konulmamln, srekli drlmln bir sonucudur. Erkeklik olayna da byle yaklamak gerekir. Erkeklik de, yalnz cinsel bir olaydan ibaret deildir. Erkeklik, zellikle bizim toplumsal koullarmzda dier lkelerde biraz almtr ok sahte, yapay bir zellik olarak karmza kyor. Ben bunu da daha erkenden fark etmitim. Bizde, erkekliin en zayf ve en sahte zelliklerinden birisi de udur: Toplumda iflas etmitir. Salkl siyasi ilikilere sahip deildir. Ekonomik temeli ok zayftr. O, buradaki drlml ve bunalm sahte erkeklik gsterilerine girierek gidermek ister. Gerek erkeklik, cinse bal baz olumlu ve gl yanlar varsa ki, bu kadnda da olabilir, onun da kendine gre gl ve olumlu yanlar vardr bunlarn gereklerini yerine getirmektir. Bu da, iyi vatanseverlik yapmaktr, bunun iin kuvvet oluturmaktr, klelie kar iyi bakaldrmaktr. Erkeklik biraz da budur. Kadn da erkek gibidir. Kadn denildiinde aklmza, olumlu ilerde
118

ilerleyen, cesaret sahibi olabilen, kadn zayflna ve kleliin kar duran ve buna sava aan insan gelebilmelidir. Byle kadnlara erkek gibi kadn denir. Mesela, Amazonlar dneminde at stnde savaan kadnlarn imaj halen byle anlatlmak istenir. Bir erkek drldnde ise, ona, kadn gibi erkek denilir. Demek ki, bizde gerek merte-erkeke bir konumu bir erkek yaamadka sahtesine brnr. Sahtesi ise, byna, boyuna-posuna, pazu kuvvetine dayanarak gllk gsterisinde bulunmasdr. Erkeklik byle icra edilmemelidir. Kaba kuvvet zayfln bir belirtisidir. Bununla ancak sahte erkeklik duygular kamlanabilir, gerek erkelik-mertlik gsterilemez. Byle tutumlardan uzak durmak gerekiyor. Kadn kadns olmaktan, erkek de sahte erkeklik zelliklerinden kurtulmaldr. Eer byle olursa, daha dengeli iliki durumu ortaya kar. Buna ise, ancak doru mcadele iinde ulalabilir. Doru mcadele iinde merte savam, kadn-erkek ilikilerinde de salkl bir gelimeyi yaamak demektir. Bu, hepinizde ilkesel bir yaklam olmaldr. Bu ilkenin gereklerini yaamnza uygulamalsnz. Einize, dostunuza yoldaa bal olabildiiniz gibi, btn insanlarmza kar da bu anlayla hareket etmelisiniz. Devrimi temsil etmek ancak byle olmakla mmkndr. Bu konuda kompleksler hayli gl ve haddinden fazla duygusal yaklayoruz. Bunu da amak gerekir. Her zaman unu sylerim: Vatann kurtuluuna balanmayan hibir duygunuzu, e, dost, ocuk sevginizi ciddiye alamayz. Vatana balanmayan hibir iliki bizim iin makbul deildir. Duygularnz, tutkularnz iin de bu byledir. Vatann kurtulu mcadelesine engel olarak gelitirilen evlilikleri, en aalk bir olay olarak deerlendiriyorum. Biliyorsunuz, 12 Eyll bunu mthi gelitirdi. Bu ilikileri topluma daha on be yanda dayatt. Ynca insan Avrupaya karld ve gerici temellerde bu tip ilikilerin iine atld. Bu ilikiler kar devrimin, zel savan yolu oldu. 12 Eylln bu konudaki bir marifeti de, cinsel patlama dedikleri bir kavram gelitirmesidir. Buna, kadnn yeniden kefi dediler. Fakat aslnda bununla salamak istedikleri, bireyi toplumsal dnceden, davrantan ve siyasi faaliyetten alkoymak; bunun iin gdleri krklemek, kural, ahlak tanmaz bir biimde bunu yaygnlatrmaktr. Bu, korkun bir durumdur. Basn bu konuda tam bir yar iine girdi. Toplum batan karld.
119

Tabii ki, byle batan kanlan bir toplum da, faizm karsnda direnemez, kolay bastnlr ve kolay smrlr. Yaplan da budur. Bize de bu dayatld. Bizim bu konuda direndiimiz biliniyor. Bu tip 12 Eyllc yaklamlar parti iine bile yanstlmak istendi. Gya elimizden kurtarmak iin ocuklarn ban balamak dedikleri olay budur. Biz buna biraz direndik, imdi bunu daha da gelitirmek gerekir. Genlerimizi bu tip faist uygulamalarn dolayl etkilerinden kurtarmak, onlar ncelikle salam bir devrimci pratiin iine almak, oullar ve kzlar byle eitmek gerekir. Daha on beine varmam insanlarn ban balamak, onlar klelie terk etmek demektir. O nedenledir ki, genleri siyasi mcadele iinde eitmek zellikle nem tamaktadr. Onlarn gzn siyasetle ve direnile amak gerekir. Gzleri kz ya da erkek aray iinde olanlar iflah olmazlar. Onun gzn siyaset aramal, devrimci mcadele aramal, bu temelde atak olmal ki, onda belli yetenekler geliebilsin. Bu nemli bir uygulamadr ve baarmak gerekir. Mardin pratiine baktmzda, daha on beine varmadan evlendirilen erkek ve kzlarn hayli ok olduu grlr. Nitekim imdi her gn karma byle sorunlar da geliyor. Daha otuz yana varmadan yedi ocuk sahibi olmu bir kadn, elbetteki kyamet kadar sorun karacak, tam bir ayak ba olacaktr. nk, onun dnyas bundan baka bir ey tanmaz. Peki, ama buna kar mcadelemiz ne olmaldr? Elbetteki, ncelikle siyasal mcadele omaldr. Onlar devrimci pratik iinde piirmeli, ortaa gelenekleriyle, dmanyla kar karya getirmeliyiz. Onlarn iliki dedii, ev kurma anlayn lanetlemeliyiz. Bunlar yaptmzda genliin enerjisi muazzam oranda devrime aktarlr ve bunda da phesiz toplumun devrimcilemesi kazanr. Bunlar her blgede, her alanda srarla karmza kar. Partimizin iinde bile birok emiz, bu konuda halen olumlu iliki anlayna ulam deildir. Bu konuda bir retmen gibi yaamasn bileceksiniz. Meseleye benim sonum, benim evim ne olacak tarznda yaklamamak gerekir. Biz bir ulus iin ev ina ediyoruz. Bir halk iin zgr bir aile kurmak istiyoruz. Bireysel olarak aile sahibi olup olmamak sonuncu planda gelir. Mesele, btn ilikilerimizin, ailemiz de dahil savan iine ekilmesi olaydr. ekinmeden ekin onlar. Einizi, dostunuzu, ocuklarnz ve btn ilikilerinizi savaa
120

ekin ve her trl ilikiye vatanseverlik kstasyla yaklan. te yeni ahlak, ite yeni tutum; yeni toplum byle kazanlr. Bunu PKK balatt. Fakat, zorluklarla karlayoruz. Bu konuda fedakarlk ve muazzam gerilii amaya cesaret etmek gerekiyor. Btn ahbap-avu ilikilerinizi, hemehricilik ilikilerinizi, blgecilik ilikilerinizi, dostluk-yarenlik ilikilerinizi kesinlikle devrimciletirin. Kadn-erkek ilikilerinde duygularnz deil, srekli devrimci lleri, siyaseti esas aln ve hepsine siyaseti dayatn. Bu, sizin birbirinize saygl olmanzn da biricik doru yoludur. Bunun dnda iliki biimlerini denemeyin, zgr ilikiler gelitirin. zgr iliki gelitirmek cesaret ve aba ister, ksaca devrimci faaliyet ister. Devrimci faaliyetten kaynaklanmayan bir zel ilikinin bizde fazla bir deeri yoktur. Bylesi, adam her zaman geri ve zor duruma drr. Vatana balanmayan ve devrimin yerine konulan sevda, kara sevda da olsa bir gdnn dayatlmasdr, gericiliktir. Temelde en sevdiiniz insanlara dayatacanz yksek bir vatanseverlik ve zgrlk akdr. zgrlk bilimini sonuna kadar bilen biri olarak sylyorum ki, bunlar gelimeden, sizlerin duygu ve ballk dediiniz olaylarn hibir anlam yoktur. Bize ok gerekli olan bu hususta derinlemeyi becermeli ve baarmalyz. Bunun iin gereken cesaret ve fedakarlk gsterilmelidir. Aile kurumunun ve kadn-erkek ilikilerinin zgrlemesi kesinlikle buna baldr. Sevmeyin demiyor, sevgiyi inkar etmiyor veya bu konuda bir papaz edebiyatn gelitirmek istemiyorum. Fakat, bunun kurtulu mcadelemizle balantlar zerinde duruyorum. Vatana ballk temelinde gelitirilecek her eye saygl olalm ve yardmc olalm diyorum. Btn provokatrler Avrupada ve lkede parti faaliyetleri yerine, gerici temeldeki ilikileri gelitirmek istediler. Evlilik kurumunu kullanarak direniin kzl bayra yerine teslimiyet bayran dayattlar. Biz, bu teslimiyet bayrana kar ktk. Aile kurmakla teslimiyet bayra zdese, o aileye, o ilikiye, o evlilie lanet olsun! PKK maskesi altnda kendini yaamak isteyen tiplere kar durduk. Szde evlilik gerekesiyle saflarmzdan delikanllar ve kzlar kat, Kimbilir imdi ne durumdadrlar! Partiye kar yenik denlerin ilk yaptklar i, evlilik oluyor. Burada ok byk bir tuhaflk var. Aslnda yaptklar, o mehur kle ocana dntr. Siyasette snfta kalan devrimcinin, mcadelede yeteneksizliini kantlayann ilk yapt i, evliliktir. Bu, erkekliini veya kadnln
121

kantlamak ve bununla avunmak olur. Bunu hor grecek, uygun karlamayacaz. nsan kendini siyasal mcadelede, toplumun temel zgrlk meselelerinde kantlayabilmelidir. te, kadn-erkek ilikilerine de yaraan budur. Bu konuda kendini kantlamayann evlilik, nianllk ve dier hibir ilikisine saygl olunamaz. nk gdlerine teslim olmak isteyen birine deer vermemiz, gericilie bulamamz demektir. Kaacaklarna, smrgeci ve emperyalist metropollerde kendilerini byle dreceklerine, lkenin doruklarnda gelitirsinler. Biz, her trl zgr ilikiyi lkeye gidenlere dayattk. Eer bu konularda bir sorununuz varsa ve zmek istiyorsanz, lkede zgrlemek isteyen ve her eyini ortaya koymaya hazr ynlarca kle kadn var; nce onlar ayaa kaldrn. Eer yine de benim dndm bambakadr derseniz; hayr, dnecein tek ey o insanlar zgrletirmektir diyeceiz. O insanlar nce zgrletir, sonra ister evlen, ister ocuk sahibi ol, o senin bilecein i. Ama, nce ayaa kaldr. Klelik ve ka temelindeki ilikiyi parti onaylamaz. Elbetteki biz buna saygl olamayz. Eer l byleyse, bunu uygulama gcn de gstermeli, devrimci olduunuzu kantlamalsnz. Devrimci olduunuzu kantladka, kadn-erkek ilikilerinde de doru zmlere varlacaktr. Doru evlilikler bu temelde gelitirilebilir. Aksi halde ar bunalmlar yaamanz ve mr boyu bunlarn etkisinde kalmanz mmkndr. Bunu bazen siyasi oportnizme dntrr ve bylece parti benim zel istemlerime cevap vermeli diye bakaldrsnz. Bu ise gericilik olur ve son tahlilde parti zarar grr. Ama her eyden nce de kendiniz rezil olursunuz. Son provokasyon olaynda bize, filan kesin yle bir evlilik sorunu vard biiminde mesajlar iletildi. Szde bu konuda gereken kolayl gstermediimiz iin rahatszm. Anlald ki, ounun byle kompleksleri var. Yani adam, devrimci zmde gsterdii baarszl partiye bir komployla dettirmek istiyor. ehirde oturmak, evlenmek, ocuk sahibi olmak, Avrupaya gitmek vb isteyenlerin nnde partiyi engel olarak gren bu tipler, doal ki fkeli oluyor ve grlmemi dmanlklara yneliyorlar. Halen hatrladm bir Davut rnei var. Bu adam merkezi dzeydeydi. lkedeki on bir yandaki bir kz kendisine tapulamak istiyor. Yoldalarn ba diye halktan toplad paralarla altn alyor ve yeterli deilse daha fazlasn gnderebilirim diyor. Kzcaz byle
122

bir olay karsnda akn ve istemiyor. Fakat adam, aileyi doyuruyor, para gnderiyor, rgt yetkilerini kullanyor. Bizzat okuduum mektubunda, kzn adn da kulland yle bir cmle vard: Aslnda kr tavuk gibidir, nne atlan yemi de yemesini bilmiyor! Bu adam Avrupaya da kardk. Oradan bile babasn iki kez yollayarak, git, kz getir demi. Szde bu adam sosyalist ve hem de parti saflarmzda ileri dzeyde grevli. Fakat adam, feodal bir gururun sahibi. Bir emeli yerine gelmedi diye kpryor. Btn parti ilikilerini ineyerek ve partinin yetkilerini kullanarak kza zorla boyun edirmeye alyor. Ve yine bu nedenden tr, bir hizip ba gibi partiye bakaldryor, hem de en kstah, en cretkar biimde. Tabii ki, bundan her trl oportnizm kt. Bunun dnda birok kadna da byle yaklam. Feodal gibi yaklat iin, karna gelmedii, boyun ediremedii yerde vurun, ldrn kahpeyi demi. Tabii, sonunda kendisi de cezasn buldu. Bir kii bu kadar eitimsiz olursa, kendisini bu kadar gericilie terk ederse elbette ondan en tehlikeli bir kar devrimci kar. Baz rnekler daha var. Yllardan beri sallantl, rahatsz. Gerekesi ise, diledii gibi yaamam olmas. Peki, ama dilediiniz gibi yaamak mmkn mdr? Bu kadar klelii yaayacak ve zgr bir evlilik mmknm gibi dneceksin! Sen bir militansan, devrimi, rgt dneceksin. Bu sorunlar hep kafalarnda olunca ve beklentilerine uygun karlk gremeyince, problem kardlar, devrimci grevlerini yapmadlar, kendilerini yerden yere vurdular. Sonuta partiye de zarar verdiler, ama kendileri de iflah olacak deillerdi. Devrimci bir tarzda halledilmesi gereken bir aile, kadn-erkek ilikisine bu kadar oportniste yaklamak, gericilie bu kadar boyun emek, adam son tahlilde hizipilie ve kar devrime gtrr. Buna ok sayda rnek verdik, daha da verebilirim. Lanetle anacamz bir sr iliki vardr. Bunlardan ders karmalyz. Bu konularda devrimci zm cesaretle ne karmal ve gl olmalyz. Bu, bizim toplum iin sanldndan daha fazla gereklidir. Bizim toplumun ilikilerini devrimciletirmek iin, ailenin devrimciletirilmesi sanldndan daha fazla anlam tayor. Bu konuda duygularn esiri olmamak, tersine hassas ve olgun olmak gerekiyor. Byk vatansever olanlar, kendilerinde en yce duygulan gelitir123

mesini bilirler. Kadn, evlilik, aile konusunda da en gl dnce ve duygulara ulaabilir, ycelebilirler. Ksaca, bu konuda tutkularn klesi olmak deil, yceliin sahibi olmak gerekiyor. Bunun iin, elbette kltr ve yksek siyasi mcadele gereklidir. Yksek siyasi mcadeleden gemeyen bu tip ilikilerde, elbette snfta kalacak ve karikatrleeceksiniz. O halde zm bu temelde olmaldr. Sanyorum bu konuda yanlgl baz arkadalar var. e sadece zel bir mesele olarak bakanlar, devrimin dnda ve hatta devrime teet geen bir biimde yaklamak isteyenler var. Bunlarn yanlgl olduunu sylemeyelim. Aileye devrimci yaklamadan, kiinin fazla devrimcileemeyeceini bilmek gerekir. Devrimcilik komple bir olaydr; aile ocandan balatlr, ulusal apta dnce ve duygu sahibi olmaya kadar gider. Komple devrimcilie ulaamazsanz, bu konularda da fazla mesafe alamazsnz. zm bu temelde olabilir. Eski yanlglardan bu temelde uzaklamak gerekir ve bu mmkndr. Dmana kar bu kadar cesaretli adm atan, bu kadar fedakarl yapanlar, bu konularda da salkl zmn sahibi olabilirler. Eer tartmalar olacaksa, ite bu ana belirlemeler temelinde olmaldr. Byle bir tartmann siyasal bir sonucu olabilir ve devrimci mcadelemize hizmet edebilir. Parti ve giderek toplumun eitimini bu temelde gelitirmeliyiz. Bu, sosyalist bir eitimdir; demokratik ve yurtsever bir eitimdir. Ciddiyetle ele almalyz. ocuklarmzdan tutalm yallarmza kadar hepsini bu temelde eitmeliyiz. Belki gecikmitir, ama kurtulu iin baka are de yoktur. Bu konudaki grevlerimizi ge de olsa doru tespit etmeliyiz. Gcmz orannda zmne katlmalyz. ounuzun yaad ok sayda olay var. Bu olaylar bu temelde gzden geirerek hal yoluna koyacaksnz. Evli, nianl ya da bekar olabilirsiniz; onlarla kafanz fazla megul etmeyiniz. zgrle ve yurtseverlie tutkuyla bal olmayanlar, kadn-erkek ilikilerinde de saygdeer bir konuma ulaamazlar. Belirlenenleri uygulamasn bilmeniz ve becermeniz gerekir. Hikayesini uzun uzun anlatacak ve roman yazacak deilim, ama sorunun temellerini ortaya koydum. Hayatn her alannda bu esaslar zerinde uygulamay bileceksiniz. Sorumlu kadro bu demektir. Bu deerlendirme, Eyll 1988 zmlemelerinden alnmtr.
124

PKK ortamnda zgrlk ilkesi esastr

Toplumumuz ve hareketimiz iinde yaadmz nemli bir sorun da, aile ve kadn sorunudur. Elbetteki bu sadece bize zg olmayp, btn sosyal hareketlerin yaad bir durumdur. Bu sorun ok nemli bir darboaz oluturduu gibi, seviyeyi epey tehdit eden gelimelere de kendini kt vuruyor. Biz bu konuda da tamamen devrimi yakalamak, devrimi yaatmak istiyoruz. Biliyorsunuz, son olarak bir unsur zerinde ok durduk, ok eletirdik, zerine gittik. Sonuta bu unsurun bir dman esi olduu ortaya kt. Burada bir arkada da halen kendini zmleme ve tanma srecindedir. Onu, dmann biraz da aile ve kadn etkenini kullanarak drmesi sz konusudur. Aslnda bu durumda olanlarn says hayli kalabalktr. Bunlarn zerini henz yeterince amadk. Fakat u belirtilebilir ki, ailenin gerici konumu kullanlarak el atlmadk bir devrimci kalmam gibidir. Aile, kan, akrabalk ilikileri kullanlarak bu ilikiler temelinde devrimci hareketimize kar byk bir saldr vardr. Bu alan, ailenin bizim toplumsal yapmzda igal ettii konum yznden, bu konumu iyi hesap eden dmann giderek daha da artan bilinli kar devrimci faaliyeti dolaysyla bir gericilik alan durumundadr. Dman bu alana adeta drt elle sarlmtr. Dnya genelinde de yine bu sorun kullanlarak kapitalizm yaatlmak isteniyor. Kadn deiik tarzlarda metalatrlarak, smr dzeninin srp gitmesinde son derece uygun bir ara olarak deerlendiriliyor. Sosyalizm buna belli zmler getirmek istemesine

125

ramen, sosyalist lkelerde de sorun hala kendi arln duyuruyor. Ama, emperyalizmin, smrgeciliin ve faizmin tahakkm altndaki geri kalm halklarda sorun tamamen bir devrim sorunu haline gelmitir. Bu ayn zamanda kar devrimin de en ok bel balad bir olaydr. rnein Trkiyede zal Hanedan diye bir kavram icat edilmitir. Bir de bunun iinde Semra Sultan gibi kavramlar da gelitiriliyor. Szmona Kadn Dayanma Fonu, AileKadn Bakanl vb kurumlar gelitiriyor ve sanki yeni bir keifmi gibi kadnn kefedilmesini gndemde tutuyorlar. 12 Eyllde toplumun ne lde drldnn en iyi llebildii alan, kadnn artan oranda metalatrlmas ve kullanlmasdr. zgrln ok kutsal ulusal boyutu yerine cinsel zgrlk ad altnda toplumu tehdit edecek kadar sahte kadn hareketleri, anlaylar ve pratiklerinin yaanmas ve dayatlmas sz konusudur. Bunlar hep kardevrimin etkili olmasnn bir yntemi olarak gelitiriliyor. Krdistana baktmzda ise yle bir durum grlyor: Toplumun ahlaki yapsn deerlendirerek, bir yandan geleneksel de olsa namus anlayn arptp bozarken, dier yandan onu en sahte temellerde ki bu aileciliin ve aile konumuna sarlmann dayatlmas biimini alyor dayatlmas sz konusudur. Elbette bir de bunlarn partiye ok kt tarzda yansmalar var. Partinin bu konuda kendini fazla silahlandramam olmas kt kullanlmak isteniyor. Partileme srecinde olanlarn henz ok gen olular, aileden yeni kopmalar, kadn-erkek ilikilerindeki ar feodal etkiler, ortaadan kalma ne varsa hepsinin ilikilere damgasn vurmas gibi hususlar almak istenildiinde en soysuz burjuvazinin ikiyzlce llerine daha dorusu lszlklerine yaklalmas, dolaysyla devrimci sosyalist yaklamn uygulama gcne ulalmamas gibi etmenler sorunu dikkatle ele almay gerektirmitir. Biz bu soruna da baz zmler getirdik, tartmaya sunduk ve bildiiniz gibi bunlar biraz etkili oldu. Soruna yaklamak isteyen eitli glerin bu grlerden etkilenmeleri de bizi sorunu daha kkl olarak ele almaya zorlad. Hi phesiz, bu konuda eitim snrldr. Bu konuda anlay oturtma hayli aba, cesaret ve g istiyor. Bu bal bana bir mcadele sorunudur. Saflarmzda kadn-erkek eit126

lii, ilikilerin devrimciletirilmesi nemini koruyor. Kadn sorununun ele alnnda grevler bir trl gereince yerine getirilemiyor. Halbuki, devrimimizin gelimesinde kesin nemli bir rol oynamas gereken bu kitleyi harekete geirmenin byk nemi var. Nasl ki devrim kitlelerin eseridir deniliyorsa, ayn zamanda kadn kitlesinin devrime katlmas meselesidir de diyebiliriz. phesiz bu kendiliinden bir katlm olmayacak. Yaad gerilie kar savam temelinde olacaktr. Katlm, kendi z birliini toplumsal zgrle balad oranda bir anlam ifade edecektir. Halen kadrosal dzeydeki faaliyetlerimizde bile doru bir zgrlk anlaynn varlndan bahsetmek, hele hele bunun tam geliip sekin temsilciliini bulduunu sylemek zordur. Bu yalnz kadn andan deil, en az onun kadar genelde snfl toplumun, zelde feodalizmin nyarg biiminde etkisini srdrmesi ve bunun en olaan zellik gibi kavranmas durumu vardr. Erkek nyargs gl. Bu konuda kiiliini dntrme gereine zor yneliyor. ounlukla da duygusal iliki tesini bir trl kendisine kabul ettiremiyor. Eit zgr kiiliklerin ilikisini gelitirmeye g yetiremiyor. Kolay olan tarafa yneliyor. Btn bunlar ise, devrimcilemeyi epey olumsuz ynden etkiliyor. Bunlar, saflarmzda hala etkili olan ve devrimci eitim faaliyetlerimizle pratik mcadele iinde gidermemiz gereken durumlardr. Ak ki, bu alan gnlk yaantmzla devrimciletirmemiz gerekiyor. Bu konuda yaplan deerlendirmeler, sorunun tarihsel, ekonomik, sosyal, siyasal boyutlarn ortaya koymutur. Gelitirilecek bir tartmann erevesini iziyor, bireysel sorunlara uygulamay da her bireyin kendisine brakyordu. Ama bu, uygulamak ve baz zmlere ulamak iin yaplmt. Bu konuda alnan mesafenin fazla gelikin olmadn sylemek herhalde yanl deildir. ounuzun duygusal, tepkici yaklamnzn altnda bu sorunun zm bulamamasnn da etkisi byktr. Aile ile salkl bir kopuun yaplamamas, aile ile devrimci tarzda birleilememesi belli bir rahatszlk, gerginlik ve ayn zamanda zayflk yaratyor. Bizim byle problemli bir ortamda ucuz zmleri dayatmamz beklenmemelidir. Burjuva zm yollarna kesinlikle bavurmamanz gerekir. Burjuva zgrlk, hele hele cinsel zgrlk yaklam
127

iinde bulunmanz objektif olarak kar devrimciliktir. 12 Eyll faizminin cinsel zgrlk diye tm basn yayn organlarnda krkledii, neredeyse herkesin ok urat bir konu da budur. Baz burjuva yayn organlarna bakyoruz; sanki tam sonuca gitmezlerse herkes en byk eksiklii yaayacakm gibi bu konulara giriyorlar. Adamn karn a, en ufack bir kiisel hakk bile yok, ama cinsel soruna yle bir daldrlm ki, tam bir afyonlama sz konusudur. Nasl ki bir zamanlar egemen snflar dini bir afyon olarak kullanyorlarsa, gnmzde de kadn ayn biimde bir afyon gibi kullanlyor. Eskiden bu rol din grrken, bugn kadn bu rol gryor. Tabii burada, ok ciddi deer verilmesi ve zgr bir toplumun lt olarak ele alnmas gereken kadnn toplumsal zgrl deil, tam tersine kleliin daha da gelitirilmesi sz konusudur. Yaplan, tamamen ok zenle eitilmesi gereken bir kurumun faist smrgeciliin srdrlmesinde kurumsal bir ara olarak kullanlmasdr. Ciddi devrim sorunlarndan zihinleri ve ilgileri uzaklatrmak iin konunun bir gsteri, ok gelimi bir reklam arac olarak kullanlmas, devrime aktlmas gereken aba ve enerjinin ok soysuz bir biimde kadn nesnesine, yani ruhuna, kltrne deil de, fiziine yanstlarak tamamen etkisizletirilmesi sz konusudur. Kapitalist emperyalist sistem iinde ve zellikle de 20. yzylda kadnn gittike younlaan bir tempoyla bu tarzda kullanlmas, reklam ve gsteri aracna dntrlmesi yaanyor. Dinin gemiteki afyonlatnc etkisi yerine, gnmzde kadnn afyonlatnc bir e olarak kullanlmas ok aktr. Bu, gnmze doru en ar biimlere sokulmutur. Sinema, roman, mzik, bu konuda byle bir afyonlamann arac olarak kullanlyor. Tamamen byle yneltilerek ieriinden boaltlp uyuturmann arac haline getiriliyor. Trkiye burjuvazisinin bu konuyu esas itibariyle 1970lerde devrimci gelimenin kendini dayatt dnemde byle ele almas tesadfi deildir. zellikle de 12 Eyll faizminin soruna daha planl, daha sistemli ynelmesi anlalrdr. Kar devrim amaldr: Toplumu drmek mi istiyorsun; kadn-erkek ilikilerini dr, kadn dr! Slogan bu! Televizyonda, basnda, sinemada, edebiyatta, gnlk olarak btn insani ilikilerde bu konuyu tersyz ederek krklemesi, rndan karmas bu nedenledir. Zayf insan zaten kendinde de128

ildir. Onu azn yere alarcasna drr ve istedii rejimi srdrr. Yaplan ve yaplmak istenen budur. Bir toplumun drlmlk derecesi en ok kadn ve ailenin drlmlnde somutlar. Devrim srecine ne kadar yaklalrsa, bu alanlarda yozlama da o oranda gelitirilir. zgrle en ok muhta olunduu, zellikle de siyasal, toplumsal ve ekonomik zgrlkler iin kavgann en ok verilmesi gerektii bir dnemde sahte zgrlk anlaylarnn hortlatldn ok iyi biliyoruz. zgrln sahte konular, sahte biimleri devreye konuluyor. imdi Trkiyede burjuva aile, kadn ilikilerinde bir patlama sz konusuymu! Bu patlamada en sapk ilikilerin zerine felsefenin, edebiyatn, tbbn, psikolojinin tm gc seferber edilmi; sahte sorunlar ve sahte cevap uzmanl iin bunun ok sayda tekilat gelitirilmitir. Hatta sanayi dal haline getirilmitir. Sizlerin de rahatlkla grebileceiniz gibi, karlmas gereken sonu; faist smrgecilie kar savam ele alrken bu konuya da ilkeli yaklamak, onu nemli bir devrimci mcadele sorunu olarak grmek, sahte zm yollarna ve inkarcla sapmamak, kar devrimin bu biimdeki saldrsn gzard etmemek, bu saldrya kar da devrim silahna sarlmaktr. Bu byk nem tayor. Her ne kadar kar devrim tarafndan ok tersyz edilmi sahte bir cinsel zgrlk konumuna drlyor ve herkes buna bulatrlmak isteniyorsa da, sorun, tamamen ulusal kurtulu ve toplumsal zgrlk sorununun bir parasdr. Cinsel zgrlkten de teye, kadn-erkek arasndaki eitsizliin sonucudur. Bu eitsizlik, ekonomik, siyasal, sosyal, kltrel her dzeye sinmitir. Kesinlikle, kardevrimin gstermek istedii gibi, bir cinsel zgrlk sorunu deildir. Hatta bu, tamamen zgrl rtbas etmek iin, ieriinden boaltlmak iin yaplmaktadr. Smrgeci burjuvazi, devrime mutlaka seferber edilmesi gereken ve katldnda devrimin zaferini mmkn klacak olan potansiyeli devrimin elinden almak, devrimi bu silahtan yoksun brakmak iin sinsi bir aba iindedir. Bu sorun zerinde ok altn, bunun iin sorunun ieriinden boaltlm sahte biimlerini dayattn zenle grmek gerekiyor. Hele hele buna bir de toplumsal yapmzda erken yalarda aile kurmann bir anlay olarak etkin olduu eklenirse, sorunun zm daha da arlamaktadr. Kald ki bu anlay yalnzca ekonomik sosyal bir zo129

runluluk olarak deil, toplumda gl ve prestij sahibi olmann tek yolu ve bir ahlaki deer yargs olarak da ilenmektedir. Bu anlaya gre ailesi byk olan, ocuklar ok olan prestij ve kuvvet sahibidir, komularna boyun edirir. Ksacas, eski klan anlaylarnn srp gitmesi, sorunu daha da iinden klmaz hale getiriyor. Neden? nk gnmzde tekelci kapitalizm, ailenin eski biimiyle srmesini olanaksz brakarak, onu byk bir eliki iine sokmutur. Herkesin de bir ailesi olduuna gre, herkesi bu elikiye ortak etmesi, iinden klmaz durumu bir kat daha arlatryor. Sokaktaki en yoz, lmpen kltr aile iinde en ikiyzl bir namus ve aile ball anlay biiminde karmza kyor. Elbette bu en yalanc, en sahte biimi oluyor. nk, bu tip aileyi devrimin emrine vermeden namuslu ve onurlu klmak mmkn deildir. Kar devrim mutlaka zerinde oynar. Son gelimelerden de anlyoruz ki, zerinde ok ok uralarak bu kurumun kar devrime alet edilmesinin salanmas ve neredeyse partinin hemen hemen btn kadrolarn etkileyen bir konuma gelmesi sz konusudur. Bir devrimciyi mi etkisizletirmek istiyorsun, ailesine el at, bu ie oradan bala! Bunun adeta bir siyaset haline getirilmesi durumu yaanyor. Zayf konumda olan bir devrimciyi mi drmek istiyorsun, zerine bir kadn sr! Bunlar da ska bavurulan yntemlerdir. ine zamansz girildiinde kesinlikle altndan klamaz evliliklerin dayatlmas en ok karmza kan ve partilememizin karsna direkt bir engel olarak dikilmek istenen yaklamlardr. Daha d a genelletirirsek, bizde aile-kadn ilikisi siyasal bir olaydr. Siyasallamay ya engelleyen ya da eer devrimciletirilirse siyasallamaya katlmay salayan bir konumdur. Bu bizde, herhangi bir lkede olduundan daha fazla byledir. Hatta una indirgeyebiliriz: Bir devrimcinin aile ve kadnla ilikisinin z, biimlenii ve geliimi onun siyasallamasnn da bir gstergesidir. Bir devrimci tarafndan bu soruna doru devrimci zm getirilmise, o devrimci-militan genelde de gl birisidir. Bir devrimci sorunun arpk bir temsilini yayorsa, o devrimci-militan genelde de arpk bir devrimcidir. Birok blgedeki parti temsilcilikleri gelitirilmek istendiinde, aile-kadn bir ara olarak ok arpc bir biimde devreye sokuluyor ve militanmz adeta uyuturucu alp tamamen baylm bir konuma giriyor. Buna benzer bir durumu yaa130

yan bir arkadamz hala bu olay nasl yaadn izah etmeye alyor. Durumu, polis tarafndan etkisiz hale drlmesinin kurduu aile ilikileriyle nasl balantl olduuna dair hayli reticidir. Ynelimlerin kendisi belki de sbjektif olarak ok iyi planlanm olmasa da, bu zemine iyi baslarak adeta bir kuun tuzaa drlmesi gibi drlmesi sz konusudur. Bir zayflk, bir ihtiyatszlk ve bir de boyun eme militan gtryor. rnekler oaltlabilir. Burada da, ihtiyatll ve siyasi temelde llerimizi esas alan bir yaklama ulaamamas bir arkadamzn bildiiniz talihsiz kaybna yol at. Biz batan beri, bu konuya, ihtiyatllkla birlikte siyasi formasyonumuzun bir gerei olarak, siyasi mcadelemiz iindeki yerini n plana karmak suretiyle ynelmeye altk ve bunda da hayli aba harcadk. Gerek aile iindeki ilikileri ele alma, onu kavrama ve ona egemen tavr gelitirme, gerekse birey olarak kadn olayn ele alma ve iliki gelitirme konusuna tamamen bir siyasal zgrlk olay olarak yaklatk, onun bu ynn n plana aldk. i mmkn olduu lde duygulardan, cinsler aras zorunlu ilikilerden uzaklatrmaya, iin snfsal zn ve ulusal kurtulula ilikisini srekli gz nne getirmeye, bu konuda kendimizi srekli eitmeye ve mcadeleci klmaya altk; bu konuda baz sonulara ulatk. Eer bu yntem yerine klasik Krt aile anlayna bal olsaydk, Krt erkeindeki namus anlayn esas alsaydk, PKKnin ii oktan bitikti. Kendi nefsimizde yaattmz ve zmlediimiz gelimeleri giderek parti ortamna da yanstmaya ve doru zmleri buraya da tarmaya altmz oranda, dmann yaklamlarn ve niyetlerini de ortaya karmaya baladk. Bylece parti gerekten ok nemli bir zm gc haline geldi. Bu yle basit bir gelime, basit bir zm deildir. Aslnda byk bir devrimdir. Parti bu konuda genelde bir zm ne kadar yayor? phesiz bu mcadele ister. imdi bu konuda kesin bir ey sylemedik, ama bu konuda hakim klnmak istenen ilke ve zm, ulalan zm ve mcadeledir. Tabii ki sorunu salt bir aile gururu, erkeklik gururu, kadn gururu gibi ele almak iin ok saf olmak gerekir. Hatrlyoruz; gemi toplumsal yapda hatta halen de geerlidir ailemize birisi kfr etti mi, bu byk bir kan davasna yol aard. Toplumumuzda egemen olmann kendini en ok dile getirdii yer, kadn zerindeki
131

egemenliktir; bu konuda ne kadar g sahibi olunduudur. Egemenlii buna dntrme yoluyla sahte bir egemenlik ve diktatrlk anlayna ulayorlar. Aslnda rejim ve her trl toplumsal bask karsnda yenik erkek, kadn zerindeki egemenlii orannda kendisini sahte bir egemenlik konumunda tutuyor. Bunu da ok yakndan grdk. Ayn zamanda, bu sahte egemenlik yznden nasl arpk aile ilikilerine, iinden klmaz ve nefes almakta bile glk ekilen kadn-erkek ilikilerine yol aldn gzlemledik ve gerekten ok ihtiyatlydk. Bu ilikilerin karmza kmasna nefretimiz vardr. Bir trl kendimize yediremedik. Daha o zamandan beri soruna yeni tarzda yaklamak ve giderek devrimci yaklamak gereini ortaya koyduk. Tabii ki, ounuzun bylesine eletirisel yaklam sz konusu deil. Halen ar feodal etkilerle birlikte hayli duygusal ykmllkler tama sorunu yaanyor. Eer byle devam ederse birok darbenin yenilmesi kanlmaz hale gelir. Kadro adaynn, her eyden nce kendisini bu konuda zaptedilmez sanlan tutkulardan kurtarmas, ya da bunlar devrimci iradeye tabi klmas nem tar. Duygusal yaklam yerine bilimsel yaklama ulaabilmesi, onu nefsine yedirmesi, yani bir yerde kendi iinde eitlii kabul etmesi gerekir. Tabii bunu zor durumda olduu iin deil, parti istedii iin de deil phesiz parti bunu istiyor kendini devrimciletirme sorunu olduu iin kabul etmelidir. Bir de zaafl olmamas gerekir. Biliyoruz ki, devrim yllar insann her trl olanaktan, bu arada aile kurmaktan da yoksun kald, ailelerin bozulmaktan kurtulamad yllardr. Toplumsal ilikilerin ou koptuuna, ok az iliki ayakta kaldna ve yeni ilikilerin kurulmas da kan, ate iinde mmkn olmadna gre, devrimcinin kendisini yllarca bu konularda ilikisizlik ve yoksulluk iinde grmesi kanlmazdr. Bunu bilerek yaamak nemli. Ailem gitti, nianlm gitti, sorunum ne olacak deyip kendini bir sorunun etkisi altnda harap edeceine, devrim yllar byle yllardr; anadan, babadan, ouldan, kzdan, eten, dosttan kopma yllardr. Bu konuda byk fedakarlk gerekir ve bu fedakarl yaamak nemlidir denilmelidir. Bu dnemlerde insan sadece eski ilikilerden deil, normal ilikilerden ve ok sevdiklerinden de kopabilir. Militan, bu nemli deil, bu konuda da fedakarlk yaplr, mmkndr diyen kiidir.
132

Elde birok olanak da olsa, bizim iin gerekli olan yeni toplumsal dzenlenii salamaktr ve bunun temsil gc olmaktr diyeceksiniz. Bu, bal bana bir mcadele sorunudur. G ve aba ister. Bu bykl gstereceksin. Lafta deil, nefsine yedire yedire, bu konuda devrim dnemini yaaya yaaya zm sahibi olacaksn. Bu ok zor bir sretir, fakat yeninin douunu salamak iin bundan baka bir yol da yoktur. Eskiyi olduu gibi yaayalm, yeniye ulamak iin abaya gerek yoktur dersek, bununla devrim geliir mi? Kendi kendimizi aldatmamak gerekir. Kymzden ilk koptuumuzda biz de birka gzya dktk. Birok tutkuyla bal olduumuz eylerden kopmak zor geliyordu. Ama bakyoruz ki, tm bunlar imdi ok gereksizdir. Kopu, devrimci bir konumu yaamak asndan kanlmazd. ok kt birisi olduumuz iin deil, dostlua, aileye, hemehrilik balarna deer vermediimizden de deildi. Bunlarn artk geride braklmas ve almas gerektii, parti, ulusal kurtulu ve a ilikisi kendisini dayatt iin eski ilikilerden eser kalmamaldr dedik. Biliyorsunuz, eski iliki normal iliki de olabilir aldnda, bu yeni ilikilere ulalmtr. nsan hem eskiyi, hem yeniyi ayn anda yaayamaz. Hele hele srekli hi yaayamaz. Yeninin gl temsili, eskinin gl almasna baldr. Yeni ilikilere tamamen ak olmak isteyen birisinin, btn eski iliki ve ballklarn nemli oranda amas gerekir. te, bu konuda da byledir. Aileden, eten dosttan, yaknlarnzdan, hatta mahalli blgenizden ayrlmak ounuza zor gelir. Lakin, ulusal kurtulua ve yeni toplumsal ilikilere baka trl ynelim gc olmaz. Biz bunu iliklerimize kadar yaadk. Bildiiniz gibi, parti ilkesi, ulusal kurtulu ilkesi, yoldalk ilkesi ve bunlar uygulama gcne kendimizi byle fedakarla tabi tutarak ulaabildik. Biz, bu konularda devrimde gelitirilmesi gereken ilikileri gzard etmiyoruz. Bilakis, ailelerimizin devrimciletirilmesini ciddi bir devrimci grev olarak koyuyoruz. Ailesini devrimciletiremeyenin devrimcilii eksiktir diyoruz. Kadn-erkek ilikilerinde devrimcilii tutturamayann da devrimcilii eksiktir diyoruz. Kadnn devrimcilemesine gereken nemi vermeyen militann eksik bir militan olduunu sylyoruz. Kendisini zellikle burada eit, zgr klan militan, toplumu eit, zgr klmada nemli bir l tutturmutur deriz.
133

Yaklamn ana esaslar bunlardr. Uygulama gcn kendinizde grmelisiniz. Sorunu ele alrken, tamamen objektivizm hakim olmaldr. Siyasi ama bata olmaldr. Karmzdakini ncelikle bir kadn deil, bir devrimci aday olarak grmek gerekir. Bu konuda ikiyzl olmamak gerekir. ok nemli. Bu konularda drst olan adam, gl adamdr. kiyzl olan adam da, her an oyun oynayabilir, kendini drebilir. te, sz edilen rnekler uyaryor. Yoldaa iliki dzeni gelitirilebilir. Gereken sayg esaslar yerletirilebilir. Bu konudaki duygusal yaklam yerini devrimci sosyalist bir anlaya terk edebilir. Bu, bal bana bir yaratma alandr. Bir kle kadn ele almak, ayaa kaldrmak, yrtmek yle bildiiniz basit bir sorun deildir. Krdistan koullarnda kle bir kadndan tm itenliiniz ve drstlnzle iyi savaan bir kadn yaratn; size en deme adamsnz diyelim. Yine bir kadn devrimci adaymz kendi kurtulu sorununu btn zgrlk ve kurtulu sorunlarmzla i ie ele alan, buna yeterli abay sergileyen bir konumda olduunu sylesin; biz, onun ok yaman bir devrimci olduunu syleyelim. Syleyin bakalm: Ka kii aranzda byledir? Grlyor ki, bu konuda gl konumda olmak yle basit deildir. Biz hala zgrlk problemini eitli ynleriyle kavramaya alyoruz. ounuzun karlkl anlaynda kadn nedir, erkek nedir, nasl ele alnmaldr konularnda dz kalplardan kurtulduunuzu sanmyoruz. Din kitaplarna bakarsanz, en ok iblisin ilerinin sz konusu olduu bir alan olarak buras ilenir. ok sayda militanmz halk arasnda faaliyette bulunuyor. Ne kadar devrimci iliki yaratt? Ka devrimci kadn ortaya kard? Bu sorunlarn karl bir incir ekirdeini doldurmaz cinstendir. Hatta, ailesini ne kadar devrimin etkisi altna ald diye sorsak, verilecek cevap ok az olacaktr. Sorun, duygusal elbiseler yrtlarak, tarihsel ve toplumsal dzeyi gz nne getirilerek ele alnmaya cesaret edilmelidir. Bundan teye, bir mcadele sorunu olarak esas alnmaldr. Bunda ikiyzllk kesinlikle etkili olmamaldr. Burjuva ya da feodal etkilerle kestirmeden zm yollarna sapmamalyz. Zor olan, ama ii srekli gelitirecek olan tercih etmeliyiz. zellikle pratie ynelirken, kadn zgrlne ve devrimci kadn yaratma almalarna zen gsterilmelidir. En azndan parti ilkesinin
134

doru uygulanmas srekli denetlenmelidir. Dorusu yaplmyorsa, kesinlikle yanl yaplmasna da gz yumulmamaldr. Diyelim ki, ok zor olduu iin dorusunu yapmaktan haydi vazgetik elbette ki vazgemeyiz, ama hi deilse parti itibar kullanlarak ok tehlikeli ynelimler iine girmeye rza gsterilmemelidir. zellikle aileleri kt deerlendirme, kullanma, kadnn gszln kt deerlendirme kesinlikle sosyalist bir yaklam deildir. Mmknse devrimci iliki yaratn. Yaratlan baz ilikiler bugn ortammza tarlm tehlikeli ilikilerdir. Bunlar, herhalde devrimci ilikiler deildir. Vay sen byle gz diktin, vay benim aileme dman ne yapt tarznda bir feodal namus anlayyla da yaklamamalyz. phesiz ki bunlar mesele yaparz, ama biliyoruz ki kar devrimden her ey beklenir. Devrim de kendi silahn konuturur. Burada sz konusu olan siyasal yaklam, devrimin karna olan yaklamdr, en yaknmzdan balayarak btn topluma doru zm hakim klmak iin devrimci yaklamn sahibi olmaktr. Dknce yaklamlardan uzak durmalyz. Bir devrimci ala, aileden kopmulua, erkekse kadndan kadnsa erkekten yoksunlua yllarca dayanabilir. Bu konuda problemlerimiz var, deyip kendimizi yere drmek en olmayacak itir. Bunun bir dknlk olduunu bilmek gerekir. Yeniden vurguluyoruz ki, devrim yllar birok eyden mahrumiyet yllardr. Biz havadan bile mahrum kaldk. Biliyorsunuz, on yldr burada da bandayz, kitleler iine bir adm bile atamadk. Oysa bir balk iin deniz ne ise, bir devrimci iin de kitleler odur. Buna ramen tahamml ediyoruz. Birok ailemizin, yaknlarmzn lmn bile haber alamayacaz. Ka tanesi ne zaman gitti, bilemeyeceiz. En deerli tutkuyla bal olduumuz dostlar lecekler, yine haberini alamayacaz. Devrimde yaam bakadr. Balangta ben de ok eye dayanamyordum. Hele bir yolda ehit verdiimizde dnya bamza yklyordu. lk ehitlerimizin deerlendirilmesinde bu yaklam ok nemlidir anlar gereklerini hangi g ve nefesle yerine getireceimiz sorusu bizi aylarca uratrmtr. Halk savamn bir adm daha ilerletirsek binlerce ehit de vereceiz. nk, yeniyi yaratmann baka yolu yoktur. Bir yere geleceiz ki, btn bir halk savam iinde olacak. Savam iinde lm bile dnemeyiz. Fedakarlk o kadar geliecektir. Bunlar bir gerektir.
135

Her byk devrime kalkan halkn iine girdii sretir. ounuzun arkasnda iki gz iki eme olan analarn varln duymamazlk edemeyiz. Bizi ne kadar, nasl aradklarn biliriz. Fakat devrim de yle bir olay ve ballk kaynadr ki, btn bunlarn etkisini karlar. Seni onlardan kopmaya zorlar ve kendisine mal eder. Kendi kanununu acmaszca iletir ve sonu alr. Devrimlerin de bir doas vardr. te biz, imdi onun etkisi altna girmiiz. Bu, normal dnemden tamamen farkl, olaanst bir dnemdir; dolaysyla, yaam btnyle olaanstdr. Yaama bir de byle olaanst yaklaacaksnz. Size normal dzende makul grnen ve hakkmz olan ok eye burada bir tarafa itilir. Bu byle oldu diye, ortaya kan ok ey anlalmazdr, kabul edilmezdir demeyeceksiniz. Bugn PKK ortamnda yrrlkte olan, devrim kurallardr, devrimci yaamdr. Btnyle eski ile elien ve eskiyi aan bir konumdur. Bu atmosferi, bu ortam kendimize yedireceiz. Partimize; yeni ailemiz, hele hele Krdistan halk sz konusu olduunda Krdistan halknn oluturulmaya allan en yeni ailesi diyeceksiniz. Temeli kanla denen aile! Ona yce bir deer vereceiz. Aile ocamz byle yeniden st bir dzeyde somutlarsa, dertlerimizi de burada gidereceiz. Kimimiz fkemizi de gideririz. Burada her eyi yoldaa paylarz. G kaynamz buras olur. Yeni dnyamz birlikte burada yaratrz. Bu bir genel soyutlama deil, gnlk olarak yaadmz bir gerektir. Hepimiz bylesine bir aileyi klasik aile yerine geirecek, klasik aile ilikileri yerine kendi ailemizin yce yaamn esas alacak, klece ve ok arpk, eitsiz kadn-erkek ilikisi yerine eitlik ve zgrln kk sald, kendini yaamn ayrlmaz bir paras haline getirdii eit-zgr ilikilerin yaklam iinde olacaz. Bu bizim hayat ilkemizdir. Bundan aasn kabul etmeyeceiz. Kleletirmeye, klelie boyun emeye asla istekli olmayacaz. Btnyle krmdan bile gesek, yce ilikilerimizden taviz vermeyeceiz. zgrlk ilkesinin parti yaamnda egemen olmas budur. Bu ilikilerde de zgrlk ilkesine yce deeri vermek, onu kirletmemek, onunla oynamamak aslidir. Devrimcilemek, bu zgrlk ilkesinin gereklerini de yaamak ve yaatmaktr. nanyoruz ki, kleliin en ok yrrlkte olduu bu alemi byle deerlendirmek yerindedir. Bu temelde bilinlenmek, rgtlenmek ve mcadeleyi par136

tinin nne bir grev olarak koymak uygundur. Yine, tm militan yapmzn grevlerini bu temelde kavramalar ve gereklerini yerine getirmeleri vazgeilmezdir. Her alanda salanacak devrimci basanlar, phesiz bu alandaki basanlarmz belirleyecei gibi, bu alandaki grevlerimizde salayacamz baarlar da mcadelemizin genel gelimesini etkileyecektir. Kapsaml olarak ele alnan bu konulann uygulanmasn artk sizlere brakacaz. Uygulamadnzda, parti hesab sizden bu temelde soracaktr. Bu deerlendirme, 1989 zmlemelerinden alnmtr.

137

Btn abamz zgr bir vatan ve o vatanda zgr insan yaratmak iindir

Kadn sorunu sosyal bir konu gibi gzkyor, ama birok siyasi mcadele ve savamn zerinde etkili olmu ve onlardan etkilenmi siyasi bir konudur. zmlemelerde sorunu ksmen ortaya koymaya altk. Din sorunu gibi kadn sorunu da hayli karmak konulardan biridir. Denilebilir ki, kadn ve din konusu sosyalist toplumda bile tam zmn bulamamtr. Dolaysyla, bu sorunlar salt bir deerlendirmeyle tam olarak ortaya koymak sz konusu olamaz. Ama yine de, devrimci bir hareketin her konuya ilikin olduu gibi bu konuda da syleyecei szler vardr. Mutlaka bir aklamas, bir perspektifi olacaktr ve bu onun konuya zg yaklamn da belirleyecektir. Din ve kadn sorununa dmann ve kk burjuva akmlarn da bir yaklam vardr. Biz, dmann yaklamlarn olduu kadar, kk burjuva akmlarn kaynaklk ettii oportnist yaklamlar da akla kavuturup, parti yaklammz nete gelitirmek istiyoruz. Din konusu youn tarihi bir bilinci gerektirir. Ayn zamanda, felsefeye ve bilimsel sosyalizme de biraz gl bir yaklam gerektirir. Serbest bir konu olduundan, herkes her eyi syleyebiliyor. zerinde her trl ahkam kesilebilecek bir konu, ama unutmamak gerekir ki, bu konu daha ok kar devrimin hizmetinde ok tehlikeli kullanlabiliyor. Devrimciler bu konuda ok az doru syleyip yapmlardr. Biz, devrimin karna doru ve yeterli olan azami oranda
138

syleyip, yapmaya alyoruz. Onun iin, bu konuda ok sorumlu davranacaz. Hazr reete zmlerine sarlmak, kesinlikle fazla ilerletici olmayacaktr. ki konuya da devrimimizin baars asndan ok dikkatlice eilmemiz gerektiini sylyoruz. Bunlar, zerimizde halen etkisini duyuran sorunlardr. Bu sorunlar devrimci tarzda ele almaya cesaret edelim. Devrimin hizmetindeyken bu sorunlarn esiri ve etkisinde olmayalm. Tersine, zm gc olalm. Daha ok yaratc, yeniletirici yaklamn sahibi olarak devrimimizin yararna olan sonulara ulaalm. Devrimciler sorunlara cesur yaklarlar. Bilimsel yaklarlar. Biz de byle yaklamaya alyoruz. Krt toplumu ve Ortadou toplumlar zerinde bu iki konunun ok arlkl bir etkisi vardr. Kadn kleliinin ve dinin snf smrs ve toplumsal basknn hizmetinde kullanl olduka gldr. Bu iki konuda da kendi yaantmz zetlemeye altk. Bu iki olguda da karlatmz sorunlar ve getirdiimiz zm yollar devrimcilememizde ve giderek PKKnin geliiminde etkili olmutur. ki sorunun etkisi altnda gerilememe ve devrimci zm dayatmada takndmz tutum olduka ileriye gitmede ve bugne ulamada rol oynamtr. Ortadou halklarnn devriminde bu iki soruna getirilecek salkl zm, devrimin geliimi zerinde ok byk etkide bulunacaktr. Dolaysyla zm, yalnzca bir halkn hayati kar asndan deil; enternasyonalist yan da ok ar basan karakterdedir. Bu konulara yaklarken, ahsi prestij asndan ve ben ne olacam, benim tanrlarm, benim ailem, kadnm, kadnlarm biiminde yaklamamak gerekir. Tersine, neydi bu tanrlar, kimdiler, niin ortaya ktlar, dinimizin bana neler geldi, aile neydi, iliklerimize kadar ilemi olan bu aile neyi temsil ediyor, nereden nereye geldik sorularnn cevaplandrlmas gerekir. Bunlar insanlk tarihi kadar eski ve onunla balam sorunlardr. Partimiz, lkemizde yeni bir kuruluu yaratmaya alrken, insanlk tarihi kadar eski olan bu sorunlara girite de bir balang yaptrmak istiyor. Doru k yaptrarak gl insan, yeni insan yaratmaya alyoruz. Kadn sorunu konusunda daha nce de eitli deerlendirmelerde bulunduk. Burada, o deerlendirmeleri tamamlayc mahiyette baz ynleriyle konuya yeniden deinmeyi yararl gryoruz.
139

Kadn zmlemeleri, emperyalist metropollerde ve sosyalist lkelerde halen nemli siyasal hareketlerin bir k noktas olabilmektedir. Yeni sol, bar ve yeil hareketlerinde bile kadn sorunu nemli bir yer tutuyor. Ayn ekilde u veya bu dzeyde sosyalist lkelerde de arln duyuruyor. Bizim gibi smrge, baml ve geri toplumlarda haliyle daha da etkisini duyuracak, devrimin nemli bir sorunu olacaktr. Bu nedenle Krdistan toplumu asndan mesele daha da fazla krdmldr ve o oranda da siyasal boyutlar vardr. Sorunun karmakl ve kapallndan tr, birok g sosyalizmin bak asyla yola kmasna ramen, sorunu basma kalp ele almaya ya da onu es gemeye almaktadr. Bunlar kesinlikle yanl yaklamlardr. Ne burjuva liberalizminin kof yaklamlarn ve ne de feodal etki altndaki hi dokunmayalm trnden yaklamlar kabul edebiliriz. Tam da bu noktada sizlere zenle bildirmek istediim gerekten ok ciddi yanlglar vardr ve kiilikler nemli oranda bu noktada arplmtr. Kendi pratiimde soruna yaklam gstermeye altmda, devrimcilemem zerinde bunun etkisinin olduka fazla olduuna inanyorum. ounuzun gl bir zmlenmeye ulamamasn da aile ve kadn problemi karsndaki zmszlne balyorum. Aslnda orada yenilgi vardr. Yenildiiniz iin siyasi kiilie ulaamyorsunuz. Siyasi bir militan ve yengiyi mmkn klacak kiilie ulaamamanzn nedeni budur. Trkiyede 12 Eyll faizmi, kadn sorununu en ters ve faizme en ok hizmet eder biimde gndemletirdi. Sorunu sadece kar devrimin hizmetine sunulmasnda deil, kar devrimin etkisinin gelitirilmesi iin ne lazmsa yle yapmada, tahrik etmede ve kullanmada ok etkili oldu. zellikle devrimin, sorunu zmlemede gelitirmesi ve mcadeleye seferber etmesi iin taknmas gereken tutumu boa karmada da 12 Eyll rejimi bunu bilinli olarak kulland. Bylece, devrimin nemli bir potansiyeli devrimin aleyhine kullanlm oldu. 12 Eyll faizminin bu kadar gl bir ekilde ayakta tutulmasnda aile-kadn sorununun tersyz edilmesinin pay ok byktr. Hatta belki de ba sralarda yer alyor. O halde, bizim iin meselenin nemi daha iyi anlalmakta ve henz iin bandayken doru devrimci yaklam zorunlu klmaktadr. Eer ben bu sorunun zmnde devrimi esas almasaydm, cesur davranmasaydm, gelenek140

lerin ar etkisi altnda hareket etmi olsaydm oktan iflas etmi olurdum. Sradan baz llerle yetinilseydi, devrimi ilerletmede yle gvenli bir yol al sz konusu olamazd. Devrimci davranmay bildiimiz oranda glenmeyi mmkn hale getirdik. u andaki konumumuz soruna biraz daha devrimci nfuz etme kabiliyetine ve zm konusunda da gerekten devrime hizmet etme imkanna kavumu olma konumudur. Yaklammzda noksanlklar olabilir, ama yine de esas itibariyle z konulmutur. TC ve provokatrler bu sorunu bir engel olarak nmze dikmede olduka srarl davrandlar. Bununla bizi zayf dreceklerini sandlar. Hemen belirtelim; genelde toplumsal bir kurum olarak, ama daha ok da bizim toplumun yesi, yani birey olarak kadn ve erkein aile kurumu iindeki yeri bu konuda ok tketici, devrimden uzaklatrc, olduka boyun emeye gtrc hal arz eder. ster anababa olsun, ister e olsun ve isterse ocuklar olsun karlkl ilikileri son derece bamllatrc, kleletirici, temel siyasi problemlerden uzaklatrc, son tahlilde devlete boyun edirici, btn enerjinizi yutucu souk bir kuyu gibidir. Bu nedenle ounuz henz aile ve evlilik kurumlarn am durumda olduunuzu syleyemezsiniz. Biz imdi tamamen yeni toplumun oluumunun militanca savalar durumundayz. Dolaysyla belki fazla pratik bir sorun olarak karmza kmayabilir. Ama unutmayalm ki, bylesi bir dnemde de bizi ancak devrimci bir yaam idare edebilir. Yine eer bir toplumu srklemek ve toplumun nemli bir kesimini devrime katmak istiyorsak ki, bunlar olmadan devrimci olmaz yalnz kendimiz iin deil, genelde toplumsal yap iin zm gereki bir tarzda dayatmak byk nemdedir. PKKnin kadro varln korumak asndan, ailelerle bir sava yaama durumumuz vardr. Belki sizler bu sava bizzat vermiyorsunuz, ama bunun sorumluluunu ben btn arlyla duyuyorum. Sorumluluk nedir? Sorumluluk duymak; bo verin bizler bir defa buraya gelmiiz, kim artk aileleri takar dememektir. Eer aileleri karmza alrsak, ou da dmanla ibirliine kadar gidebilir. Onlar tatmin etmek gerekir. PKK nderlii bunu kabul edilir bir ynetim iinde tutmak durumundadr. Unutmayalm ki aileler, PKK nderliine kar, sanki PKK ocuklarn karyormuasna bir
141

yaklam iinde bulundular. Dman ve her trl kk burjuva iflah olmazlar da ocuklarnza sahip kn dediler. te byle bir ortamda sizleri onlardan gerekten karttk; bu biraz byle oldu. Bizim iin yle yapt, byle yapt, kandrd demelerinin altnda bu vardr. Aslnda bunlar biraz da g yetiremediler ve siyasal, ideolojik olarak size hakim olamadlar. Hatta aile kurumunun yaad belli bir tkenmilie karn, biz ilerlemenin yollarn nnze koyduk. Bu temelde yola koyuldunuz ve partiye geldiniz. Ama, bu kesinlikle kolay olmamtr. Bir aile eperini krmak, belki de bir dman odan datmak kadar zordur. Ben de ailenin etkisiyle yllarca boutum. Geldiim aile, hi de feodal veya burjuva bir aile olmayp, en zavall ailelerden biri olmasna ramen, olduka etkiliydi. Kargaa ve problem yata olan aile ortamnda kiilii fazla zedeletmeden kmay baarmamz en byk devrimci eylemlerimizden birisidir. Zedelenmeden, boyun emeden kmak ok nemlidir. Aksi halde, sadece ailem yle iyi deildir, fakirdir veya bana istediim gibi bir gelecek vaat etmiyor deyip, evden kamak doru bir k deildir. Bu konuda soysuzluk yapmak doru deildir. Bahsettiimiz k, devrimci, eletirisel bir ktr. Bu, bal bana bir devrimdir. ounuzun k nasldr? Aileden knz eletirisel miydi? Macerac bir k myd? Veya son derece anlamal bir k myd? Eer son derece anlamal ise, nemli oranda boyun emeci bir kiiliiniz olabilir. Macerac bir k ise, burada lmpen bir kiilik karmza kabilir. Kendiliinden aile sizi terketmise veya siz terketmiseniz, yine fazla devrimci deeri olmayan bir k olabilir. Ailenin size olan hizmetini tamamen inkar ederek kmsanz, bu da bir parazit olmanza yol aabilir. Btn bunlarn salam bir k olmadn belirtmeliyiz. Mcadelede eletirisel, eskiyi aan, ondan daha ileri bir amaca ulama yaklamn esas alan bir knz olmusa, olasdr ki, bu kiiliinizi gelitirecektir. Bu temelde k gerekletirmek, bu temelde gemii gzden geirmek, bu temelde kendini yenilemek nem tar. Bu konuda ciddi bir yanlg ve eksiklik varsa tekrar tekrar gemiinize uzann, yllar yeniden gzden geirin ve doru yaklam kabul edip, onu esas aln. Bu ok nemlidir. nk daha sonra ortaya kan yanlglarnz biraz da kaynan
142

burada bulur. Bu nedenle, kendi tecrbemi de burada zetlemeye altm. Doru olan mcadeleci, zeletirisel ve zm olarak da srekli sosyalizme ulamaya zorlayan bir ktr. Bahsettiimiz dier salkl olmayan yollara itibar etmeyin. Burada bahsedilen, ocuklar olduumuz ana-babalarn egemenlii altndaki aileden ktr. phesiz bu, sorunun bir adm, bir dnemidir. Ondan sonraki dnemin sorunu, kadn-erkek ilikilerine bir adm daha yaklama sorunudur. Uzun yllar bu sorunun kenarndan fazla gemeden, cinsler aras ilikiye kendimizi fazla bulatrmadan eitimimizi tamamlamaya altk. Okullar sresince kendimizi gelitirelim dedik. Bu yaklam bizi, belli llerde ayaklarmz zerinde yryebilecek noktaya getirmitir. Devrimci siyasal faaliyetlere ynelirken, 1970ler Trkiyesinde bu konuda da en salksz yaklamlar sz konusuydu. Trkiyede solun karakterinde erkein macerac ve topluma yabanc yaklamlar vard. Yani maceraclk veya sol, toplumun geleneklerine kar olumay tam bir marifet biliyor. Basit bir tepkisellii devrimcilik biliyor. Aileye tepki, yerlemi eitli geleneklere tepki solculuk olarak anlalyor. Daha sonraki yenilgide kesinlikle bu yaklamn pay byktr. Macerac yaklamla dine kfr ederek devrim yaptn sanmak devrimcilik deildir. En soysuz kadn-erkek ilikilerine yol ayor; ama sanyor ki, bununla zgr ilikileri gelitirdi. Aksine byle bir yaklam, tamamen sorumsuz ve kiiyi bir de devrim adna yola kmsa en tehlikeli bir konuma getirebilir. Nitekim salkl olmayan bir yaklamdan tr dinci ve faist akmlarn devrimin bana bela kesilmelerine yol amtr. Trkiye devriminin faizme kar yenilmesinde bu yaklamn pay azmsanamaz. Kadn sorununa da macerac, toplum d, son derece havai bir yaklam sergilendi. Militanca ve saygdeer ilikiye yol amad iin, adna devrimci hareket ve onun militan dediimiz herhangi bir gelimeden bahsedilemez. Toplumdan kolay izole edilmi devrimcilik ve toplumun temel ekirdei olan aileden kolay izole olmuluk faizmin ok iyi kullanmasna imkan veren olaylar olmutur. Bu konuda faizm, aileyi ve de kadn ele geirmitir; bizim devrimciyi ise rlplak ve yalnz brakmtr. Aileden ve kadnn devrimdeki rolnden soyutlanm bir devrimcilik
143

faizm karsnda yenilgiye olduka ak bir konuma gelmi demektir. Trkiye sol gereinde bu da yaanmtr. Ve bu yaklamn, tutumun devrimciliin yenilgisindeki pay az deildir. Bu anlay bizim zerimizde de etkili olmaya alt. Ancak, biz bu konuda da farklydk. zellikle din sorununun ar etkisinde olduumuz gibi, aile meselesini de basit ele almamaya altk ve soruna hep eletirisel yaklatk. Ne din eittir gericilik diyerek kendimizi basite sorunlardan soyutladk, ne de kadn sorunu deyince bo ver, beni ilgilendirmez veya en havai yaklamla her trl sorumsuzluk iinde yaayalm dedik. Bu her iki konuda da yanlgl yaklama girmedik. Byle davranlmad iin eletirisel yaklamak kanlmaz oldu. Eer eletirisel yaklam sosyalist temelde olursa mutlaka devrimciletirir, yeniletirir. Zorlansak da, biz bu temelde bu tutumu hep esas aldk. Bunu gnmze kadar da srdryoruz. Sizlerin de bu konuda yaadnz baz gerekleri devrimci zmlemeye uratmak asndan yararl olur kansyla yine baz rneklerle aklk getirmeyi uygun gryoruz. Toplumumuzda ilikiler smrgeciliin ve feodal toplumun etkilerini olduka tar ve onun verileridir. Sizin aile ocadr, toplumsal evredir ve devlet dzenidir, orada i-g buluyoruz, dolaysyla o kurumlarda yayoruz; hazr iliki dediiniz bu hususlara sradan bir gnl rahatlyla yneldiinizde ve yaadnzda ar yanlglarn etkisinde kalacaksnz. Gerekten olduka kleletirilmi bir konumda mikrop kaparcasna bata kendinizi hastalkl hale getirmeniz ve bu konuda olduka gerilii yaamanz sz konusu olacaktr. Bu ayn zamanda, dzenin etkilerini sonuna kadar yaamanz demektir. Ailenin etkilerinin yaanmas durumunda dz kiilik ve dzen kiilii ve geleneklerin ar etkisi altndaki kiilik ortaya kar. Son tahlilde smrgeciliin ve feodal ibirlikiliin elindeki kiilik vcut bulur. Bu kiilik, deil devrimcilik yapmak, kendi bana bile byk bir problemdir. Devrimciliin tkayc etkenidir. Devrimci gelimeye kar olduka direnir. Sradan bir devrimcilie adm atmsa bile, devrimci hareket iinde srekli oportnizme temel tekil eder, ileri arlatrr, her trl hantallk ve bozgunculuun kayna olur. Giderek teslimiyete, en olmadk provokatif faaliyetlere alet olur. Bu durum, elbetteki, devrimci hareketin darbe yemesine yol aar. Ksaca
144

etki byle balar ve sonucunu buraya kadar getirir. Mademki hep devrimcilikte karar klyorsunuz, o halde bu konuda da kendinizi devrimciletirmeye cesaret etmelisiniz. Bilinmektedir ki, PKKyi maddi bir kuvvet haline getirmeye altmzda, zellikle somut bir rgt gc oluturmaya abaladmzda, balangta zde varolan, ama kendini da vurmayan birok smrgeci ve feodal etki kendini deliinden karan ylan gibi gelimemize szmaya alt. ster bilinli, isterse bilinsizce olsun sz konusu etkiler kendisini bu ekilde ortaya koyuyor. Halen nderlik zmlemelerinde izah etmeye altmz husus budur. Adeta binyllk drlmlk, atmal durum, aile-kabile elikilerinin tm, bastrlm gdler, karlar sz konusuysa bunlarn hepsi ufack bir frsat doduunda kendini dayatyor. Bunu daha 1983de PKKde Gelime Sorunlar ve Grevlerimiz brornde dile getirdik ve dedik ki: PKK zellikle smrgeciliin etkilerini snrlandrd; feodalizmin kleletirici, insanlktan karc etkisini krd; biraz zgrlk olgusunun geliebilecei topra ve tohumu tekil etmeye balad ve biz bu temelde iyi yetitirmek istiyoruz. Fakat bir de baktk ki, her trl ayrks otlar ufack bir buday taneciimizi drt koldan bomaya alyor. Bir-iki tanesini ortadan kaldryoruz, yeniden ortaya kyor. Ktlk tohumlar iyilik tohumlarndan yz kat daha fazla boy vermi. Evet, bu ayrks otlar ve bunlara kar mcadelemiz, provokasyona ilikin deerlendirmelerde ortaya konulmutur. Bu biimdeki yaklam srdrmeye altk. Bu temelde bandan bugne kadar ktlk tohumlaryla savayoruz. Ne kadar hrpalyorsak, yeniden gveriyor. Daha ok da pratik baz sahalarda ileri dzeyde grev alanlara aklkla unu syledik: Biz zgrlk aacn beslemeye, onu bytmeye alyoruz. Ve siz, bu salamdr diyerek kknden vuruyorsunuz. Yani zgrlk ortammzda ya feodal ya kemalist tutuma biim verip, onu filizlendirmek istiyorsunuz. Hayr! Biz bamszlk aacn beslemek ve onu bytmek istiyoruz. Bunu aklnza koyun ve tutumunuzu terk edin. Evet gemi deerlendirmelerde byle aklamalarda bulunduk. Bunu yeniden somuta indirgemeye alyoruz. nk eski hesaplar yeniden canlandrlmak isteniyor. Ailelerden olum ya da kzm en iyisidir terbiyesi alnm. Ailelerin yetitirme tarzn gz nne ge145

tirirsek, her ailede benim ocuum hepsinden stndr anlay hemen hemen herkese verilmitir. En fukaras bu konuda hi kimseyi beenmez. Gerekten de bizde yoksulluk, aslnda tersinden, yani sapknlk biiminde kendini gsterir. Krt insannn an dknlnn, adam yerine konulmamasnn temelinde yatan budur. Bu konulardaki zmlemelerimiz, bu gerei aa karmtr. te nderlik geliiminin birok ede aa kard, bu vahim hastala yakalanma durumlar olmutur. Bu konuda olduka sabrl olmaya, kendimizi her gn her saat gzden geirmeye, salam olana ulamaya ok byk nem verdik. Bu arkadalarmza ne oldu diyoruz. Bazlar bunu hayatlaryla deyebildiler. Bir gnlk de olsa PKKyi lgnca kullanmaya giriiyorlar. Yani eski ailesinden isteyip de baaramadklar ne varsa, PKK ailesinden elde etmek istiyorlar. Mensubu olduu snfn iinde smrgecilikten ve feodal ibirlikilikten tr bastrlan ne kadar duygusu, tutkusu, dnce bile diyemeyeceimiz gds varsa onlar hortlatyor. Bu konuda nderlik ne kadar olgun olursa olsun yine de olduka zorlanr. te, nderlik zmlemelerinin zn bu tekil eder. Aksi taktirde nder olunmaz. Doru nderlik ise hayatidir. PKKdeki nderlik zmlemeleri esas itibariyle u biimde ortaya konulmutur: nderlik, ortaa kalntlarn youn olarak yaayan smrgeletirilmi bir halkn toplumsal zemini zerinde yklmas gerekeni ykp, yeniyi kurmada bamsz bir devlet erkine ulamaya imkan verecek kadar doru ina edilmelidir. nderlik, teoride ve uygulamada da vcut bulmaldr. Bu konuda kendimizi gzden geirip, ycelik arz eden bu olgu iin btn gcmz sarf edelim. Ancak biz bu konuda ne kadar sk eletirip sonu almak istediysek de, bizde vasat kiilik sorunun zn ihlal etmeye abalad. Biliniyor ki, biz de zmlemelerle nderlik sorununun temeli zerine dayandka dayandk. Doru olan ortaya karmak iin, kendimizi patlatrcasna bu ie amade kldk. Giderek PKKnin nderliksel geliimini imkanlar dahilinde gerekletirebildik. Elbette sizler bu sorunun btn ynleriyle yakcln yaamadnz. Bu nedenledir ki, bizzat kendi yaammzdaki yakc gelimeyi vermeye alyoruz. Biz ilk adm attmzda sene 1976da soyu belli olmayan birisi km siyaset kuracakm, biz yle slale sahipleriyiz, admz a146

nmz belli vb diyorlard. yle bir yaklam tam laubali bir ekilde dmzda srdrld. Nitekim bunlar Barzan slalesi, Bedirhan slalesi, eyh Sait slalesi veya filan tarikat sahibi, filan airet sahibi olan evrelerdir. Bunlar kendilerini, bizim k koullarmza gre son derece iddial buluyorlar. O dnemlerde g, iliki, olanak bu tr egemen ibirliki kalntlarn iinden gelenlerde vard. Nitekim onlardan gelen eleri ok grdk. Ve yollarn farkl olduunu da yine o zamandan grdk. DDKO ve daha sonra da DDKD o zeminlerde younlatlar. ok sahte bir ekilde milliyeti ve sosyalist etiketli gzkmeye altlar. Bunlar, kendi ailesel karlarn halkmzn genel karlarna dayatmakta en ufack bir rahatszlk grmeyenlerdir. Gnmze doru gelindiinde grlmektedir ki, ailesel karlar iin bir ulusu bile imhaya yatrabilecek kadar kar dkndrler. Elebalar da, en ufaklar da byledir. Bu hayli dmzda olan bir etkilenmeydi. stelik bu konularda bizi tehdit ediyorlard ve siz bu snfsal yaklamla Krdistana giremezsiniz, girmeniz en byk beladr. Krdistanda Demoklesin klc gibi sallanrsnz diyorlard. Partimizin kna saygl olmayacaklar da aka grlmekteydi. Antidemokratik bir yaklamla grupsal gelimemize imkan vermeyecekler ve frsat bulurlarsa tasfiye edeceklerdi. Aile ve hanedan karlarn esas alanlarn buna dinsel kurumlar da eklemeleri sz konusudur. Ufak grupsal kmza bile saygl olamadlar ve tahamml edemediler. Tersine bomak iin ellerinden geleni yaptlar. Daha sonra yeni provokatif klarla rgtler kurdular. Sterka Sor bu temeldeki bir ktr. Bunlarla ideolojik grup aamasnda biraz mcadele ettik. Szde erefli, ad, an olan soylu-soplu bu aileler yerine Krdistan halknn ailesinin ve onun ulusal kimliinin daha nemli olduunu, bunu esas almaktan vazgemeyeceimizi, bylesine gerici soy ilikilerini ulusal kurtulua engel grdmz cesaretle syledik. Bilindii gibi, halk ynlarmza snrl da olsa bu grupsal mcadele dneminde bile ulamay becerdik. 1978lerde partiye bu biimde ularken, bu temelde doru yolu bulmutuk. Krdistan halk ynlarna doru temelde yaklamay esas almtk. Dtan etkilenmelerin bu anlamda fazla rol yoktu. Ayn ey sosyal oven, yani kemalist etkili gruplar iin de sz ko147

nusuydu. Onlarn da yaklamlarn iyi bir ideolojik mcadele ile gerilettik. zerimizdeki etkilerini ve basklarn boa karttk. Bylece snrl da olsa bamsz bir yol izme ansna erimitik. Bu temelde, partiyi ilan etmeye ve onu rgtleme abasna cesaretli bir biimde yneldik. Ancak o zaman rgtsel bir kriz dnemi, daha dorusu rgtlenmeye yaklamama sz konusu oldu. rgtlenme grevlerine baar ile zm getirememe yaand. Daha sonra bu gereklik kendini aka ortaya koydu. Bu durum, yurt dnda da devam etti. I. Konferans ve II. Kongre zmlemeleri temelinde mevcut sorunlarmzn bnyesini biraz daha akla kavuturduk. izgi doru bulunuyor, izgi temelinde kararlar alyoruz ve herkes buna evet diyor, ancak pratie geirmeye altmzda kimse sahiplik etmiyor. Niin byle oluyor sorusunun zerine gitmeye altk. Ve o zaman grdk ki, aileden ve toplumdan alnan zellikler parti ierisinde yaatlmaya allyor. Hele kii yurt dnda biraz daha rahat nefes alma imkan bulmusa, bu zellikleri daha da fazla yaatmaya alyor. Bu eilim, ideolojik grup aamasnda kendini aa vuramazd. Bu, o zaman biraz mmkn deildi. zelliklerini ancak resmi rgt ilikisi gelitike dayatyorlar. 1983 provokasyonu, hatta 1982de cezaevinden kan ve daha sonra Avrupada kendini gstermeye balayan bu k etkilerini duyurmaya baladnda biz yapy yeniden devrimciletirme gereini duyduk. Parti iinde yeniden devrimciletirmeyi gelitirdiimizde, bizim yolda dediklerimizin kendilerini iyi hazrlam olduklarn ve zor gnlerde ok iyi grev sahiplii yapacaklarn bekliyorduk. Fakat, kendilerine mesela lke dna kta her trl hizmeti yerine getirmekte ufack tereddt etmediimiz ve byk bir cokuyla hizmet ettiklerimize baktk ki, hizmetlerimiz bunlar tarafndan kt kullanlm. Bunun zerine yle basit hesap kuruyorlar ki, PKKnin dorultusu karsnda ok ufak bir konumda kalyorlar. Bunlarn alttan alta gelitirdikleri oyunlarla tamamen gemii hortlatan, parti ortammz engelleyen ve ii tasfyecilie kadar gtren yaklamlar iinde olduklarn grdk. Diyeceksiniz ki, bu hususlarn aile ile ilikileri nedir? likisi udur: Adam bunun tam bir prototipi ve aileden ne kapmsa bunu karmza karyor. PKKli olmasnn biraz gelime imkan var. Fakat, PKKli
148

nderliksel bir k yapma adna bizden daha iyi nder mi olur deyip karmza kyorlar. Aslnda daha o zamandan beri PKK nderliinin znde byk bir hizmet yatard. PKK nderlii ehitleriyle ve emektarlaryla bir hizmet hareketidir. Ancak bunlarn hizmet yerine, kariyerden, isimden, nden yararlanp baz ke balarn sinsice tutmaya altklarn grdk. Baz ok ince hesaplarla sk ban kurmaktan tutalm, parti egemenliine kadar giden tutumlara dek ve en ok da bu konuda kendilerini bana gre ayarlama durumuna girdiler. nderlie yaklamda ya gze batarak veya aldatarak sonu almaya altklar grlyordu. Elbette ki sahteydi. Bu, yoldaa bir yaklamn sahibi olmadklarn gsteriyordu. ok ayr snfsal zellikler sz konusu, ok ayr yaklamlar da sz konusu. Ama lafta hepsi kendini bizden daha iyi PKKli gryormu! Ancak PKKnin sorumluluu ve resmi bir nderlii geliip, rgt resmi bir dzene doru gittiinde, bunlar bizden bir adm ileri gidemezsiniz diyorlar veya bizden onay alnmadan bir i yaplamaz tutumlarna giriyorlar. Son provokasyon da dahil bunlarn yntemi byledir. Son provokatr; bizden daha iyi sahiplik eden mi olur? Siyaset de, sosyalizm de, ulusal kurtulu da bizden sorulur diyor. Ancak bu alaklar soluu da hemen emperyalizmin kucanda alyorlar. Emperyalizmin szmona emniyet blgelerinde sinsi sinsi gizleniyorlar. Sindikleri yerlerden szde hala bir eylerin peindelermi! Btn bunlarn hayat hikayesini de iyi ortaya koyacaz. Krdistanda g olmak, toplum iinde etkili olmak hep devlet sayesinde olmutur. Ancak hepsinin u gerei ok geni izah etmeleri gerekir: Ne aile sayesinde glenmeyi, ne de devlet sayesinde glenmeyi glenme olarak kabul edeceiz. Eer ailenizin feodal etkileriyle veya devlete dayanarak belirli bir gelimeyi yaamsanz ve onu da beyninize ve yreinize kabul ettirmiseniz sizde kesinlikle proleter devrimci otorite glenmez. Bu gerei hayat pratiimizde ok iyi grdk. Aslnda atma veya intikam dediimiz olay burada ortaya kyor. Kendiliinden PKKlileme fazla akll bir PKKlileme deildir. Glenmenizi devlete ve feodal kalntlara tepki temelinde deil de bunlar kabul temelinde saladnz iin arpyorum. Bu ok nemlidir. Eer gcnz ezilen snfn ve halkn temel karlar dorultusunda harcar, bu temelde aba harcarsanz,
149

o zaman proleter devrimcilikten ve otoriteden bahsedilebilir. Bu temelde yetienlerden asla saknca gelmez. Ama dnceden tutalm sz syleme sanatna ve insan ynetmeye kadar ailenizin size kazandrd baz alkanlklarla hareket ederseniz ya da bu zelliklere devlet kurumlarnda ulamsanz, bu, kiiliinizi ya brokratik memur anlayna ya da feodal kk burjuva anlaya gtrr. Ve erge objektif olarak partiyle kar karya gelinir. Ortaya kan szde PKKlilik tamtamna byledir. PKKnin zmlemeleri bu adan tarihseldir. Yani yaln bir gerei ortaya karr. Bunun iin zenle incelemeyi bileceksiniz. Bunu salt teorik olarak tarif etmedim. Buna, iliklerime kadar yaayarak, insanlk deerleri zerinde olduka durarak, kesinlikle insann zgrlemesi olayna asl tercihi yaptrarak ulalmtr. Kimisi kt, kemalizmin etkilerini tadn syledi. Kemalizmin etkisi dediimiz ey, TC etkisidir. Trk kapitalizminin burjuvalamas, kltr, sosyallemesi, siyasallamas ve ahlaki deerleri ne ise onu bir an kendisi iin glendirme arac olarak kullanyor, ona gre bizim toplumun lleri hep geri oluyor. Krt insan kendini hep hamal yerine koyuyor, o ise kendini sekin elit yerine koyuyor. Tabii byk olunca, parti otoritesine de bir trl gelmiyor. Bu, Trk kkenli baz arkadalarn zeletirilerinde kendini daha net gsterdi. Bir proleter devrimci gibi deil de, bir kk burjuva gibi gelmilerse; bunlar kendilerini hakim ulus ovenizmiyle olduka ykl klmlardr. Kendisini en iyisi olarak bilen ve stn gren, ama karsnda Krt insann ise hep geri gren bir anlaya sahip olmulardr. Bu arkadalara gre Krt insan sekin davranlarn sahibi olamaz. Kendisi ise doarken bir yneticidir, dolaysyla PKK de doal olarak onun yneticiliine, nderliine uymaldr. Gemi zmlemelerde biz bunu ortaya koyduk ve zeletirilerde itiraf ettirdik. phesiz bu Trk ailesinden kemalist aileden bir etkilenmedir. Bunlar partiyi olduka uratrd. Bazlar bu etkiye lmne sarld. Biz bu konuda, siz iteki sosyal ovenizmi temsil ediyorsunuz dedik. Trkln stnlk anlayn bir trl terk etmek istemiyorsunuz, hakim ulus stnln parti iinde eitli klflar altnda daha inceltilmi bir ekilde srdrmek istiyorsunuz dedik ve bu temelde zerlerine gittik. Bu anlay sahipleri, ger150

ekten partiye olduka zarar verdiler. rgtlendirmeme, bunun taktik hattn iletmeme, her eyi kendi kiiliklerine balama durumunda oldular, beni bile bu konuda olduka kullanmaya altlar. Karnlarn bile doyuracak durumda olmadklar halde, bizi kullanma kstahlna kadar ynelebildiler. Biz, yapmayn, bu durumunuz gereki deil, sizin konumunuz buna elvermez. Partimizin yce emeklerini byle arur etmeyin diyerek bilinen eletirileri yaptk. Baz sonularn alnd biliniyor. Yaklammzn doruluu bugn daha iyi ortaya kmtr. Dier yandan da, feodal ibirliki ailelerden gelenler ve zellikle feodal ibirliki slalelerini biraz gelitirenler daha tehlikeli olmaya baladlar. Bizimle bir hesaplama iine girdiler. Biz daha yola ilk karken bazlar filan kim oluyor da Krdistanda yle siyaset ina ediyor dediler. Daha sonra parti iinde nderlik bizden sorulur, bize baml olacaksnz, lrz de biz nderlik sevdasndan vazgemeyiz diyerek lgnca provokatif ortam hazrlamaktan tutalm, her trl yetmezlii ve bozgunculuu krklemeye kadar yneldiler. Bu konuda dehet sayorlard. Parti ii ortam aydnlatma, netletirme ve doru rgt gcn ortaya karmada en ok bunlar yznden zorlandk. Bunlarn engellemesini grdk. Hepsine yoldaa yaklatk. Acaba mmkn mdr bu kadar elikili yaklamlar sz konusu olabilsin, bunlarn eski nleri de var, byle yaparlar m, diye soruyorduk. Meerse adamlar bylesi ilere kendilerini olduka yatrmlar. Salkl bir abann, almann sahibi deiller. Tm ayarlamalarn kk burjuva nderlik hesaplarna gre yapyorlar. Biz daha o yllarda unlar syledik: Bir kimlik bulmak, bir mezar kadar kendimize yer amak iin bamz vurmadmz ta kalmad. Tabii bu yollar biz ayoruz; beyefendiye gelip alm yolda yrmek kalyor, hem de en rahat bir biimde. Kendini biraz da duruma gre ayarlayarak yaama tutumunu seiyor. nc emei, nc devrimcinin emei nedir, nasl baarl olmutur, bununla nasl yoldalk yaplr, btn bunlarn farknda bile deildir. nk her ey hazrdr. Yol nceden izilmitir. Herkese buyurun gelin, ite size her trl desteimiz vardr deniliyor. Bize, uluslararas geree, toplumsal geree byle yaklayorlar. Halbuki her iki alanda da biraz yol amak olaanst bir aba ister. Hibirisi de bunlarn farknda olmam
151

ve hepsi de bizimle szmona yoldalk ad altnda yola kmlar. Bizim talihsizliimiz bu noktada ortaya kyor. Bunlar hem de en eski arkadalarmz geiniyorlar. Biz yolu ayor, onlar rahatlatyor, onlar zorlanmasnlar diye her trl zorlua katlanyoruz. Peki ne iin? ok ak ki, yoldalk gereidir. Hep byle yaratmaya alyoruz. Onlar deiik yorumluyorlar. te, doal devrimcilik ve doal PKKlilik bizim yaklammzdr. Bunda yle fazla zorlanma da yoktur ve hem de en stte de kalnabilir. Biz bu durum iin siz ok yaramaz ocuklarsnz, otuz be yana gelmisiniz, kocaman bebekler cce bebekler gibi kendinizi bir de omuzda tatmak istiyorsunuz dedik. zellikle nderlik olaynda bu daha da yakc bir ekilde byledir. Daha kts hep geriye ekme, hep aaya indirme olay sz konusudur. Biz PKKyi yceltmeye, ykseltmeye alrken, bunlar hayr, ipler bizim elimizde diyorlar. Nedir bu ipler? plerin ou bizleri binyllk gerilere balayan feodal kabile, klan ipleridir. Biz bu ipleri oktan koparmaya alyoruz. Bu ip kemalizmin ipidir ve bizleri idama gtrr. Biz, bu ipi kopararak ilerlemeye almaktayz. Bu onlarn tutkular, tam olduklar etkilerdir. Bu onlarn u veya bu biimdeki gelime tarzdr. Kalplam dogmatik yaklamlardr. Son derecede srarldrlar. Gerekten Krdistan somutundaki ibirlikiler ve biraz TC tarafndan beslenmi ne kadar etki varsa, onlarn ahsnda dile geldi. Bizden hesap sormaya, bu temelde kendilerini arlatrmaya, partinin merkezilemesini engellemeye, dmana saldrlarn nn kesmeye altlar. Merkezilemede bizim ilerimizi arlatrrken, kadrolar zerinde de siz dnn basit kylleri idiniz, zavalllarsnz, kesin bize uyacaksnz, bizden onay grmeyen hibir davrann, ykselmenin, kariyerin sahibi olamayacaksnz, biz adam olmazsak sizi de adam etmeyiz veya bizden bir adm ileri giderseniz iflahnz keseriz diyerek, bunlar dayattlar. ok sonralar baktk ki, bizim birok kadro adaymz zerinde bunlar o kadar tahripkar olmu ki, bu kadrolarmz biraz da TC ve feodal etkilere boyun edikleri, yle altrldktan iin, nderlik ve ynetim anlayn byle belledikleri iin merkez bunlarn hakkdr diyorlard. Bunlardan saknmak bir yana, alet oldular. Biz bu kadrolarmz yaatmak iin akla-hayale gelmez abalan esirgemezken, bunlarn etkisi altnda kalmlardr. Kylnn kle zel152

likleri, ailede kle gibi yaam boyun een kiilik, partinin iinde de bu etkilerin sahiplerinin kulu-klesi oldu. Biz kadrolara hizmet byle veriliyor, proleter devrimcilik, sosyalist nderlik yledir derken, ben atadan byle grdm, bunu yaarm diyor. Tabii bu durumlar bizi olduka zorlad. Bu tip sorunlar karsnda konferans ve kongre bilinci kendini fazla aa vurmamtr. Her ey burada biraz da kapal kalmtr. Bilindii gibi 1983 ylnda ciddi bir rahatszlk duymaya baladk. Gelime Sorunlarmz ve Devrimci Grevlerimiz brornde bu durum iyi konulmutur. Kiilik Problemi ve Devrimci Militann zellikleri kitab temelinde bir zm oluturmaya altk. Her trl bozgunculua kar da mcadeleyi ve parti bayran ykseltelim dedik. Btn bunlara ramen, bunlarn nn kesemedik ve partilemeye kadar bunlarn lgnca abalarn nleyemedik. Bilakis Avrupada biraz emperyalizmden medet bulunca btnyle partinin geliimini hedef alan bir abaya girdiler. PKK tarihinin byk abayla oluan geliimini ve nderliini bunlar ya birlikte ya da birbirlerine kar savam ad altnda krk koldan boa karmaya altlar. ouyla konuarak rica ettik, yapmayn, siz bu kadar emee yabanc olamazsnz, zerimizde bir imha uygulamas var, bu yllar lm kalm yllandr, bir ey yapamyorsanz en azndan saygl olmasn bilin dedik. Bu konularda olduka ikna temelinde yaklamamza ramen, parti dorultusu bir yana onlarn dayatmalar bir yana, oldu. Daha sonra bilindii gibi bazlarn fiziki olarak tasfiye etmek zorunda kaldk. Ak dmana teslim olanlar vard. Gerekten her birisi PKKyi bitirmek iin kendini aday gryor, her aleyhte k yapan ben bitireceim diyordu. Zindanda da, dada da, yurt dnda da durumlar buydu. Her birisi bir ejderha kesildi. Bilindii gibi, bunlara kar biz de parti hattn dayattk ve baz sonular almaya altk. III. Kongre srecine yaklarken bunlar hala kendilerini ardan satmaya alyorlard. Biz zm yollarn gelitirmeye alrken yle bir ifade kullandk: Biz PKKyi tapulu mlknzde ina etmedik. Halkn vatannda halkn katklaryla, onun nclerinin emekleriyle parti binasn ina ediyoruz. Bu nemlidir ve bunu dikkate alan bir yaklam iinde olun. Fakat sonu ncekinden farkl olmad ve mlk de bizimdir, bina da bizimdir, sen istediini syle tarzn153

daki bir yaklam sergilediler. Bilindii gibi biz, bu konuda bazlarn tecrite almaya altk. Fakat tecrite almak, tutuklamak, yarglamak fazla kar etmedi. Adam yine de iddiasnn sahibidir. Etkiler olduka inat. PKK ailesi ile biz bu temelde urarken, bir halk ailesi oluturmay amaladk. Krdistan halknn btn zlemlerini, btn ilerici ve hayati karlarn, vatana ve zgrle kavumada ne lazmsa onu bu ailede temsil ettirelim, kendini dmana kar olduka korumaya alan, gelitiren bir yap oluturalm dedik. Fakat karmza bunun yerine, her trl eski klasik aile, slale, reis karlarn temel alan etkiler kt. Biz, onlar bir tarafa brakan ve kolektif kar esas alan aile bu temelde oluur dedik. Bu konuda sen-ben kavgas, senin PKKen, benim PKKem olamaz. Herkesin kendine gre anlad bir PKK yoktur dedik. Fakat herkes kendine gre bir PKK yorumu yapar ve yaatr dediler. Bu, kolektif emei ldrr. Proleter hareket kolektif bir harekettir. Bu tr anlaylara sradan bir izin verme bile kesinlikle ilikileri yozlatrr ve hzla blnmeye gtrr. Bu da bizde eittir tasfiyedir. te bunlarn bylesine hortlayan yaklamlar sz konusudur. Halen aslnda Krdistan bizim kontrolmz altndayd, bu adam nasl oldu da bizden ald trnden deerlendirmeleri okuyorsunuz. Soruyorlar: Halk nasl aldatt? Gerekten byle midir? Bu konuda inanlmaz abalar sarf edilmektedir. rnler ve destekler ortadadr. Bir iddialan da udur, diyorlar ki, kadrolar, bizim gibi emektarlar, nller nasl etkisiz duruma getirilir? Bilakis bunun tersi geerlidir. Yllardr karmzda put gibi duruyorlar ve her trl ikiyzll de sergiliyorlard. Arkadan her trl fitne fesat yaplyor ve drt gzle de bizim imhamz bekleniyor. imdi denilecek ki, bu konularn aile-kadn konusuyla ilikisi nedir? likisi; ite bylesine bir toplumsal zeminin partiye bu etkileriyle yansmasdr. Biz, bu tr nderlik iddialarn eletirirken unu sk sk syledik: Kendini bir nder gibi ortaya karmaktan ziyade, iin teorik ve pratik zelliklerini militanda temsil etmenin abasn gstermek ve bu konuda sahtelerini tehir etmek, bunlara meydan brakmamak, doru nderliklere alan geniletme imkan vermek gerekir. Halen durum budur. Benim konumum yle tam bir nderliin icra tarz deildir. Daha ok salam bir nderliin knn koulla154

rn hazrlyor. Yaplan iler biliniyor. Teorik zmlemeler bunun nn aar, pratik abalar biraz yol aldrr, sahtelerini ayklar, tehir ve tecrit eder, olas doru geliim gstermek isteyenlere de belli gelime imkanlarn verir. ounuzun durumuna daha yakndan baktmzda gryoruz ki, gemite iki kelimeyi bile bir araya getiremezdiniz, fakat imdi nderlik sanat asndan baz yeteneklerinizi snrl da olsa konuturabilecek durumdasnz. Bunlar yle kendiliinden olmuyor. Bunun iin zenle yolunuz almaya allmtr. Emek ve aba sizindir, ama Krt tipi bilindii zere hamal gibi alr. Hep atr, yoksuldur, nderlik ve siyasallama olaynda bir sfrdr. Genelde PKKyi nderliksel bir konuma getirmek, bu kadar hanedan ve ibirlikiye ramen yle basit deildir. Bal bana byk bir olaydr. Hem sanatsal, hem cesaret ve hem de fedakarlk asndan zerinde nemle durmay gerektirir. ounuzun sizlere ramen gelitirilme durumunda olduunuz biliniyor. Bu noktada bunu kabul etmiyoruz demek olmaz. ounuza aln size silah ve sonuna kadar cesurca savan diyoruz. Ama bunun da karl yeterince verilmiyor. Bu bize yakmaz. Ben sradan bir insanm demekle bu iler yrtlemez. Fakat ou arkadan durumu bu. Ya bir beki ba olunuyor, ya jandarma avuu, ya da aa taslaklar. Bunlarn hibirisi kabul edilemez. Ben de kendime iyi bir komutanm demiyorum, fakat yle sakat iler yapmamaya da zen gsteriyorum. Kendimi uyduruk bir biimde dayatmadm gibi, sahte nderlere de meydan brakmyorum. ounuzun kyl yiitlik anlay ok derbederdir. Bu konuda zorlandmz gryorsunuz. Bu konuda yaplabilecek ne varsa yerine getirildi. nan yaratma, maddi deer yaratma, silah, iliki vb nderliksel klara hizmet eder. Ama her eyi de yapabilir miyiz? Size yiit yrei, dahi beyni takabilir miyiz? Elbetteki hayr! Bu zelliklerin sizin kendi iinizde olmas, iin iin gelimesi gerekir. te burada biz, sizde olmas gereken bu zelliklere hitap etmeye, bunlar gelitirmeye ve zm gc olmaya alyoruz. Dier rgtler bu konuda bir hitirler. PKKnin gcn biraz hesaplayn. Devletle bizim atmamz biraz gz nne getirin, bir de bu rgtlerin durumunu; o zaman greceksiniz ki, bunlarn tm de bir araya gelse yarm saat dayanamazlar. u ak ki, PKK yle
155

kendiliinden dayanmyor. ou arkadan durumunu gzden geirelim ve unu soralm; PKKnin etkisi, otoritesi olmasa, acaba hizmetiniz planl-bilinli rgtllk asndan durumu kurtarmaya yeter mi? Bunun hesab bile yaplamamaktadr. Bu hesabn asgarisini yapamayanlar brakalm komutanl, kendilerini bile kurtaramazlar. Bazlarnz ilerde zmlemeye gtreceiz ve sen nasl ayakta kaldn, bunu izah et diyeceiz. Biliyoruz ki, izah etmekte zorluk ekeceklerdir. nk kendiliinden ayakta kalmlardr. Baz arkadalar dalar sayesinde diyordu. nsan dalar sayesinde ayakta kalmay nasl kabul edebilir? nsan beyni ve yreiyle ayakta kalmay esas almaldr. Halk bizi barna ald, bu olmasayd biz yirmi drt saat ayakta kalamazdk deniliyor. Sen halk ayakta tutacaksn, ayaa kaldracaksn, koruyacaksn ve kendini de bebek gibi kucaa atmayacaksn. nderlere bunun tersi hi yakr m? Fakat bu ortaya kmtr. Bir gcn yanna gidildiinde en ksa zamanda onun etkisi altna giriliyor. Byle olunca nderlik sz konusu olmaz. Bu zellikler hepinizde var. Gidermeye alyoruz. Biz bu adan tam yetkin miyiz? Deil ama bir noktaya da dikkat ediyoruz. Gelime esaslarndan uzak durmaya, esas lleri karmaya, ok mtevazi de olsa kendimizi yitirmeye, dnce, sz, yrek gcn sonuna kadar kullanmamaya hakkmz yok. Fakat sizler bunlara gereksinme bile duymuyorsunuz. Ya ben paaym veya ben eskinin klesiyim, dokunma bana diyorsunuz. Bunlar k yolu ve zm deildir. Daha nce, aileden renilen zelliklerden bahsettik. Toplum ve devletten kaplan etkilerden, namus ve gurur anlayndan, bu temelde olumu zelliklerden sz ettik. Biraz zerine gidildiinde, biz bu kadarz denilerek alamakl hal alnyor. Bu, durumu kurtarmyor. Krdistanda halk nderliinin olumamas, halk nderlerinin yaygn gelimemesi bizzat almadan, nderlik olumadan brakalm ulusal kurtuluu, bireyin nefsi bile mdafaa edilemez. Bir faist kpek hepinizin altndan girer stnden kar. Ne olacak; kime kar kendinizi nasl koruyacaksnz? Biz abartmal yaklamyoruz. Hepiniz en zor, en acl bir dnemde geldiniz. Zorluklar halen de ok. Ama umudu yitirmediimiz gibi, gelime yollar zerine de olduka
156

yklenilmitir. Arkadalar bu konular zerinde youn bir ekilde durmak ve abalarn konuturmak zorundadrlar. ok zt amalarla ve ayn zamanda hamalca alma tarzyla nderlik sanatna kesinlikle yaklalamaz. Tabii bununla devrime nderlikte bir adm ileri gidilemez; her ey yklr. Dierlerinin durumu neden byledir? Onlar ilk admlarn doru atmasn bilmediklerinden tr byledir. imdi bu etkileri krmaya alyoruz. zerinizde bu etkilerin ve geleneklerin ar basks var. Daha iyi anlaabileceimiz bir yap, daha cesur ve daha iyi anlayabilen kadrolar olsayd sorunlar zerinde daha da derinlemesine durabilirdik. Ama ounuz bu gelenein kp gibisiniz. yle ilikiler bezenmisiniz ki, birkan paralasak yere dlecek. te, zmlenmiyorum, tkanklklar yledir, krdm beni yle balam vb denilerek, gece-gndz bunlarla geitiriliyor. Ben unu sylemitim: Yannzda bak var, korkmayn, kesin atn bunlar! Nedir bu kesilip atlacak olan? Sizi yzyllarn gerisine ve hem de dmana balayan zelliklerdir. Ama buna cesaret edilmiyor. Biz bu zellikleri tm yapya ve halka mal etmeye alyoruz. Bunu biraz ustaca ve zerinizde etkili olabilecek ekilde hayata geirdik. Fakat bu noktada dman tarafndan sizlere el atlyor ve ailelerimizin ocuklar denilerek arlar yaplyor. Her aileye kadar ulatrlan arlar var. Aileler etkilenerek, szmona sizleri PKK nderliinden kurtarmaya alyorlar. Tm bu konularda doru zmler getirdiimiz iin PKKdeki ilerlemeyi mmkn klabildik. Kadn etkisi zerinde olduka derin dnlmelidir. ster aile, ister toplum iinde olsun olumlu ynden yararlanp deerlendirmek, olumsuzluklarn da gidermek temelinde bir yaklam sergilenmelidir. Daha nceki deerlendirmelerde koymutuk, bundan dolay tekrar amayacaz. Kadn olayna sadece kar cins olarak yaklamak yerine, meseleyi cinsel bir farkllktan teye tarihsel boyutuyla, zerinde toplumun kirinin, pasnn, smrnn, btn ikiyzlln, gizlinin, an vbnin younlat iliki zemini olarak ele alacaz ve hemen ardndan bize hakim olan yanl anlaylara geeceiz. Devrimci olduumuz iin cesaretle syleme gereini duyuyorum; gerekten ok arpk, ok yanl anlaylar sz konusudur. Birinizin eine ve ailenizin herhangi bir ferdine biri en ufak bir terslikte bulunursa hemen elinize bak alr saldrrsnz deil mi? Yapmayacak
157

olan var m? Kesinlikle yok! Ya anama, bacma, ya eime, ya nianlma ya da dostuma unu sylediler, ben de yklendim silahma denilir. Bizde bu genellikle cinayetle sonulanr. Dikkat edilirse, Avrupada glnerek geilecek bir olgu, bizde kesinlikle silahla halledilir. Bu fark nereden geliyor? Bu, nemli bir fark. Kadn-erkek olaynda ufak bir etkilenmeniz sizi olduka drr ve belki bir daha ayaa kalkamaz duruma getirir. te bizde erkein ve kadnn hali budur. imdi sizlere kendi yaadm pratiin sonularndan bahsedeyim. Benim de bu tr ilikilerim oldu. Kavramada ve baz ilikileri gelitirmede fazla derin olmamakla birlikte olduka siyasi yaklatk ve rgtsel ynden cinselliin kullanlmasnn tehlikelerini biliyorduk. Erkek yle kskvrak balanm ki, bu anlamda bir kle ve aile iinde durumu tamamen byle. Adam ailesine, oluk ocuuna ylesine balanm ki, bunlarn rahatl iin krk tane vatan satar, cinayet iler. imdi bu noktada denilecek ki, hibir ey yapmayalm m? Hayr, bu meseleyi tartmyorum. Mhim olan nokta udur: yle bir olguya balanmz ki, en hayati karlar iin bir laf syleme zahmetine katlanmyoruz, ama ok khne bir iliki ve kurum uruna kendimizi zincir altna alyoruz. Bu namus anlay yle yerletirilmi ki, zerine krk tane smrgecilik hkmn icra edebilir. TCnin en salam devlet dayana ailedir demesi bouna olmayp, Krdistanda bunu krklemesi tesadfi deildir. Ana-babalanmz bizler zerinde yle bir egemenlik iddiasndaydlar ki, bizleri dnyaya getirdikleri iin onlarn mlk durumuna gelmeliydik. Bu kesinlikle feodal bir anlaytr. Evlat, ana-babann mutlak denetimi ve tasarrufu altndadr. lnceye kadar da byledir. Zaten ilk itirazmz bu noktada balad ve sanrm ilk devrimcileme biraz da bu tepkilerde gizlidir. Benim soruna kar km hayli ilgintir. Belki biraz saygszcayd, ama yerindeydi. Onlara dedim ki, bakn u tavuun civcivlerini gryor musunuz? Nasl o doal bir olaysa, size kar benim de durumum odur. Beni dnyaya getirmenizi ben sylemedim. Bylesine bir yaklam, bir tepkiyi dile getirir ve belli bir rahatszl ifade eder. Sanrm biraz da mlkiyet anlayna kar koyuu dile getirir. Evlatlara byle sahip klmaz. Evlatlarn doru bir ekilde yetitirilmesi gerekir. Sorumlu ve bilinli tarzda
158

onlara gelecein izilmesi gerekir. Bu olmadna gre, evlatlar zerinde yle fazla hak iddia etmek de gereki deildir. Bunlar syledim ve bunlar ciddi eletirilerdir. Tabii bu tip evlat klarna hayrsz evlat derler. Feodal ilikilere biraz daha kar ktn m, afaroz edilirsin. Bu noktada insan olduka tkarlar, iflahn keserler, aile evlada egemenliini dayatr. Yoksulluk vardr. Toplumsal evrede ocuk esirgeme kurumlar yoktur ki, orada yaam olanaklar bulabilesin. Devletin tand baka bir imkan da yoktur. Bu durumda mutlak anlamda aileye bal kalnmaktadr ve o da mutlak anlamda feodal ilikileri sana dayatrsa, evlat bitmitir. Evlat, bizde niye devrimcilemez? Niye bizde kiilikler byle arpktr? Beikten byle yetitirildii iin byledir. Daha sonra bir kadnla ilikinizi veya evlilik olayn dnelim. Gelitirilen btn ilikilere bakalm. Hepsinin temelinde yzde yz kul olma vardr. Erkek daha klece, kadn ondan beter! Szmona evleniyorlar, ama znde uaklama sz konusudur. Ac da olsa, bu konuda birounuzun durumu budur. Bu konuda hangi devrimci ilke esas alnmtr? Aslnda devrimci ilke esas alnmamtr. Hanedan ilkesi, aile ilkesi, toplumsal evre ve geleneklerin etkisiyle bunlar gelitirilmektedir. Krdistanda kadn ve erkek dilsizdir. Bizim erkein brakalm zgrl temsil etmesi, zirzop bir feodal e olmaktan te gitmeyen bir hali vardr. Erkek bu konuda ok feodaldir, kadnsa biare. Kadn, herhangi bir zgr iliki belirlemesi bir tarafa, bunun yanndan bile geemez. Gese bile nasl olur? Bu konularda iin romantizmiyle yaklalrsa, bizim yaklammz temel alnarak iyi hikayeler, romanlar yazlabilir. Bu sorunlan halen de en ok zorluk ektiim konular olarak deerlendirmekteyim. Gerekten insanmz batran alan olarak deerlendiririm. Bunun anlalr nedeni vardr. Marks, Ailenin zgrlk derecesi toplumun zgrlk derecesini belirler der. Bu bizde yle formle edilebilir: Bizde her ey zellikle ailede dmlendii iin, btn zgrlk ilikilerinin belirlenmesinde bu kurum esastr, balaycdr. Bunun iin bu kadar deer verdik. Baklar ve silahlarn konuturulmas sadece bunun iin yaplmt toplumda. Her ey burada younlam, varlk-yokluk nedeni buradadr, baka ulusal-toplumsal kurumlar yoktur. Her ey bu noktada tkanmtr, burada krletirilmitir. Bizdeki gelimemenin, ilkelliin
159

en anlaml, en anlalr bir nedeni de budur. Bu ilikiye giren kendini mutlaka sonuna kadar baz haklarn sahibi grr. Mesela ailede egemenlik ilikileri hkm srer ve erkek mutlaka egemen olandr. Erkek dvme, kfr vb her eyde snrsz bir yetki ierisindedir. Peki, bir kiilik olmas gereken kadn nasl yaklar buna? Yaklam olduka ikiyzl ve klemsidir. Bu iliki seviyesine gelmeden nce kiiliini alabildiine geriletmitir, her trl arpk anlayn etkisi altndadr. Biz buna, tamamen kendini yitirme ve somutlaan erkekliin egemenlii karsnda var olan da kaybetme dedik. O zaman nerede kald zgrlk ilikisi? Nerede toplumun zgrln belirleyen aile ilikisi? Nerede kald ulusal kurtuluuluk? Ben, problemi btn ynleriyle ortaya koymaya alyorum. Biraz ileride bu konularda zm gc olmaya abaladnzda sorunun zn yitirmeyesiniz diye yapyorum. Kurulan aileleri phesiz eletireceiz. Kendi ailemizi ve baka aileleri eletireceiz. Eletiri, aileyi inkar etmek deildir. Eletiri, doru olan zgn ilikiyi ortaya karmak iindir. Siz de bu konuda zgr iliki gelitirdik diye kendinizi aldatmayn. Ben dahi bu yama kadar zgr ilikilerin ortaya kmasnn teorik sorunlaryla urayorum. Pratiimiz byledir. Toplumumuz devrimci dnme ok ar uratlyor. Bu konuda hi kimse ben meseleyi hallettim, zmledim diyemez. Baz arkadalar baz alanlarda zgr iliki gelitirdiklerini sylyorlar. Ama bir de bakyoruz ki, bunlar en problemli ilikilerin kayna haline gelmiler ve partiyi mahvetmiler. Biraz yar kapitalist, kk burjuva etkilerin olduu zeminlerde bizi ok zor durumda brakmlardr. 12 Eyll faizminin bu konuyu nasl ele aldna bakar ve bizimkilerin bu durumlarn da eklersek, greceiz ki, dman yaklamlaryla bizim zgrlklerin yaklamlar i ie gemi, neresi dman neresi biz ayrmnn yaplamayaca bir durum ortaya kmtr. Bunu aileler iin de syleyebiliriz. Aile ne kadar devrime hizmet ediyor, ne kadar dmana karm belli deil. Olduka eletirisel, olduka dikkatli ve duyarl yaklaacaz. zellikle o feodal namus anlayn gzden geireceiz. Kadn olayna ve hem de erkek olgusuna yaklarken, mal-mlk yaklam anlalmak durumundadr. Partimizde bu konuda ller gelitirmeye alyoruz. Btn faa160

liyetlerimizde kadn arkadalarmz da bulunmaktadr. Fakat ilikilerde zgrlk halkasn tam yakalamaktan uzaz. Bazlar bunu ucuz deerlendirdiler. Bildiiniz gibi, daha sonra da en alaka tasfiyecilii ve dmana hizmeti de yaptlar. O bilinen klasik usullerde ikiyzl, zde tamamen kof ve rk ilikiler partiye olduka zarar verdi. Erkein geleneksel byklk anlayyla, kadnn himaye edilmeye muhta varlk anlayn phesiz kabul etmiyoruz. Kadn zeminine umutlu yaklamak gerekir. Snfsal ve ulusal baskdan tr zemin her ne kadar gericilie hizmet eder halde ise de, umutlu olmalyz. Daha sonra ise zemini bilinle ilemek gelir ve bunun sonu getireceine inanmak gerekir. Bunun iin de olaya mal-mlk ve namus anlayndan uzak yaklam nem tayor. Kendinizi ailenin ve bir kadnn klesi yaklam iinde tutmamalsnz. Kadn da yle. Kadn da bir aileye ve erkek olgusuna yaklarken hemen kendine korunak aramaya ve tatmaya, kendine baktrmaya ve kurtarmaya ynelik birisi olarak yaklaamaz. Yaklam bu oldu mu, i batan bozulmu, zgrlk yitirilmitir. Maalesef bu yaklamlar halen gldr. imdi bile herhangi birisinden sz edilirken, filan aileden filanla yle evli denilmektedir. Bu rnekte sz edilenler ayr kiilikler deildir. Ki meseleye o kurumun erevesi iinde bir anlam olan iliki gzyle baklyor. Bu kesinlikle sosyalizm d bir yaklamdr. Daha devrimcilememi, sosyalistlememi bir yaklamdr. ounuz hala mal mlk konusu durumundasnz. Hepiniz iin hala filann olu, filalann kz denilmektedir. Bu ne demektir? Bu, filann mlk, filann imenlii demektir. Kendini bu durumdan kurtaran ka kii var? Bu mcadeleyle olur ve her alanda olmaldr. Ben kendimin malym, kendi zerimde mutlak karar sahibiyim deniliyor mu? imdi siz burada PKKnin otoritesi altndasnz. p hesiz hi kimse sizi buradan alp gtremez. PKKnin siyaseti sizi srkler gtrr. Ben daha deiik tarzda sylemek istiyorum. Ma nen, anlay dzeyinde, kurumsal dzeyde sahipleriniz var. Sahiplik vatanseverlik temelinde olsayd, bir ey demezdik. Evlatlarmzdr, yiitler gibi savayorlar, alklyoruz deselerdi, bunu gklere karrdk. Ama byle yaklalmyor. Hep bizimkileri alp gittiler, bizimki ld veya yle oldu diyorlar. Vatan anlay yok. zgrlk yaklam yok. unu biraz daha retici bir ders olarak
161

vermeye alacaz. Bu ilikiler erevesinde geleneksel namus anlayna yaklamda olduu kadar, hazr verileri de amak durumundasnz. Hazr iliki yoktur. Yani siz hazr ilikiler temelinde ne bir otorite sahibi oldum diyebilirsiniz, ne de ailem beni byle yetitirdi, byle bytt, glendim diyebilirsiniz. Bu etki sizleri tamamen yanl bir yaklam tarzna gtrr. Bu anlayla partiye gelindiinde sonu alnamaz. Kadn-erkek verisinden de yola klamaz. Buldum bir kz, buldum bir erkek demekle iliki gelitirilemez. Buldum kelimesi ok tehlikelidir. Yaptmz aklamalar iin zne inmek iindir. Bunun iin aklk getiriyorum. Aile etkilerine devrimci tarzda yaklamn eletirisel olmas ve kn devrimci mcadeleyle yaplmas gerektii gibi, devrimci kadro kadn-erkek ilikilerinde de bu tr yaklamlara ihtiya vardr. Kesinlikle olumlu ve olumsuz bir ilikiyi mcadele vermeden gelitirmek sz konusu olamaz. Bunu yalnz aile kurmak anlamnda sylemiyorum. Sosyal bir iliki gelitirmede de zellikle nemlidir. Yine grnte de olsa, biz, sonsuz ilikiler de geliti-rebiliriz. Ortaya kan devrim ve onun temsil ettii snfsal yaklama gre egemen ilikiler ok rahatlkla gelitirilebilir. Otorite vardr ve olanaklar da sz konusudur. Bilindii gibi, feodalizmde egemenlerin haremlik selamlk ayrmlar vardr. Kapitalistlerin durumunu biliyorsunuz. Bu ileri daha da rndan karmlardr. Sosyalizm buna ksmen bir zm getirmeye almaktadr, ama halen tam sonuca da ulaamamlardr. Bu adan bizim toplumumuz daha da zor bir durumdadr. Toplumumuz kadn yitirmi, adeta st kllenmi; kandracaksnz ve kllerin altnda bir ey var m diye bakacaksnz ki, ortaya bir eyler karabilesiniz. oktan yanm, snm, kl olmu, ama yine biz aratryoruz. Kkeninde bir eyler var m diye bakyoruz. Biraz da byle aratrma-inceleme temelinde olguya yaklayoruz. Bunu mcadele temelinde yapmak gerekir. Hazr iliki u adan tehlikelidir. Toplumumuzda sk sk kendisini duyuran ve kardk ya da istedik, u kadar balk verdik denilen olgu bu kadar aktr ve tabii ki bu bir yozlamadr. Bunda otoritesi ve paras olanlarn nasl etkili olduklar ve sonu aldklar, bunun da kleletirmeyi gelitirdii bilinmektedir. Kiiliklerin alnp verilmesinde kural kleliktir. Peki alma verme nedir? Byle gelitirilecek ilikiler
162

batan batmtr ve vahim olan bu tarzdr. Bu ilikileri zorla u veya bu dzeye getirelim dersek, bu mmkn m? Bu parayla da olmaz, otoriteyle de olmaz. Zaten bu konuda otorite klelii gelitirilmitir. Para metalatrmtr. Zorbalk, ii insan alp vermeye gtrmtr. Yani bu konuda yeni bir k gerekmektedir. k nasl yaplacaktr? yle duygulara yklenmek de olmaz. Ben seni ok sevdim de denilemez. Zaten bunlara herkes baylmaktadr. Kesin bir k yolunun gelitirilmesi gerekmektedir. Ailede ok sevilip, saylmsa size gre ilikiler kolay kurulup gelitirilir. Bana gre asla! Bu, belirtilen llerde olmaz. Biliyorsunuz, imdi toplumun geerli modas 12 Eylln tahrik ettii yaklamdr. Arabesk kltr korkun biimde bu ilikileri yozlatrmtr. Baz blgelerin kadn-erkek ilikilerini zmlemeye alrken, konunun hangi derekeye drldn de gstermeye altk. Peki o zaman zm nerededir? zm; mcadelededir, mcadelenin kesin kabulndedir. Bunda da ben ok teorisyenim, yle etkili yetkiliyim demekle olmaz. yle yakklym, yle gzelim demekle de mesele halledilemez. Bu sorunun zm daha fazla ihtiyata, daha fazla siyasal mcadelenin gelitirilmesine baldr. Geleneksel kurallarla, geleneklerle, namus anlayyla da halledilemez. Yine derseniz ki, geriye ne kald, o zaman biz de, devrimci kiiliimize srarla yklenmemizle bunun stesinden gelebileceimizi syleriz. Bu, bu ynl bir almayla kazanlabilir. Militanca bir faaliyet gereklidir. Kendi pratiimi de aktardm. Baz rnekler verdim. Bu tamamen bir nevi ahsna mnhasr bir almadr. Teorik olarak yaklayorum, pratikte yaklamaya alyorum. Yani kesinlikle kadnn zgrln inkar etmiyorum. Doru geliimi nasl olabilir, haklar, hukuk bu anlamda nasl ele alnabilir, bunlar zerinde duruyorum. Olduka objektif olmaya, karnzdakini u veya bu kii olarak deil de, bir cinsin, hem de ezilen snf derekesine drlm bir cinsin kurtuluu konusu olarak ele almaya ve yaplacak pratikler varsa onu yapmaya alyorum. Bu yaklam zm olarak, en azndan bir grup bayan arkadan burada biraz zgr bir ekilde partiyle yaamasn salamtr. Sorunun her bakmdan zmlendiini elbette sylemiyoruz, ama birok rgtte ve toplumda zor rastlanacak olan zgr bir ekilde kendini gelitirme, kaderini ele alma imkan veriyor,
163

ben neyim, kimim, ne olmak istiyorum dedirtiyor, kendini satmadan, beendirtmeden sadece kendi kaderi zerine teorik-pratik dnmeye zorluyoruz. Bu basit bir imkan deildir. Bunu baka yerde bulmak mmkn mdr? Hayr, byle frsat tanmazlar. eitli rgtlerin pratiini deneyin, aileleri deneyin, greceksiniz ki iki adm teye gitmeye bile zgrlk tanmazlar. Toplumda serbest dolatnz m, hemen damgalanrsnz. Siz erkekler bile hemen laf atarsnz veya mutlaka zorlatrc, kltc, aalayc davran iinde tutarsnz. Yahut mal mlk konusu olarak sahiplenirsiniz. Burada bu yoktur. Belki taraflar aslnda davaya pek uygun deil veya toplumsal verilere denk dmyor diyebilirler. Doru, uygun deil. Biz bu konuda olduka hassas davranyoruz. Varsa devrimcileme zleri ortaya ksn diyoruz. nemli yanlglar mevcuttur. Geleneksel karlkl ilikilere dn verirsek, iki gnde buras neye dner? Yalnz ilikilerdeki bu salkszlk kampmzn altn stne getirir. Aslnda bu konuda faizmin tarihini incelemek gerekir. Birok toplumda snflarn douu ve egemen oluuna dek indirgemek gerekir ki, sorun tam kavranabilsin. Aslnda biz ksmen de olsa koyduk. Dolaysyla bizim ulamak istediimiz sonular basit gelmemelidir. Basit zmlemelere her an ulalabilir. Biraz nce baz zm yollarn belirttik. Bunlar basittir, fakat devrimciletirmez, kadn bytmez. Ben bir devrimci olarak, PKKye bir yaklam hem kavray ve hem de uygulama dzeyinde egemen klmaya alyorum. Mecburen birok geleneksel yaklamlarnz ve dier yandan ucuz ilikilerinizi kesiyorum. zellikle tutkular dzeyindeki alkanlklar snrlamaya alyorum. Basit aile ilikilerini gelitirmeye de fazla ilgi gstermiyorum. imdi btn bunlar nedir? Bunlar unun iindir: Kii kendisini daha zgrletirmeden gelitirilecek her iliki klelie gtrr. Sizlerin egemen olarak dayatacanz ilikiler var. Dier tarafn egemenlie alet olma anlamnda gelitirmek istedii ilikiler var. Tm de klelii gelitirir. Eruhta bir rnek ortaya kt. Adam adice gelitirdii bir iliki yznden ok sayda arkada ba bo brakmaya, ynetimsiz brakmaya ve erkenden aramzdan ayrlmalarna sebep olabiliyor. Yine adama ok ileri dzeyde bir sorumluluk verilmi ve o blgede tutkular uruna onlarca savay gzden karabiliyor, imhaya terk
164

edebiliyor. Tutkular uruna yapmad cinayetler yok. Demek ki devrimcileme olmazsa tehlike bu kadar byk ve hem de can alc zeminlerde partimizi vuracak tarzda ortaya kyor. Bu sadece bir yerde deil, birok yerde gelimitir. Brakalm geleneksel klelik egemenliinin temsil edilmesini, partinin varln tehdit ediyor. Kiilik bir yana, kurulan ilikiler de yle, ama parti ina edilmek isteniyor. Yanl yaklamlar en deme provokatrden ve TC ordularndan daha fazla zarar veriyor. O halde soruna byk bir abayla yaklamak gerekir. rnein saflarmzda hi kadn bulunmasn, diyelim. Bu bir zm olabilir mi? O bir tarafta seyretsin, kadna ihtiyac olan gider yle evlenir, bir veya on kadn alr dersek olur mu? Egemenler bunu byle hallederler. Sosyalistler meseleyi byle halledebilirler mi? Egemenlerin bile meseleyi halletmeye alrken kendilerine gre uyduklar hukuklar, gelenekleri vardr. Ona gre hareket ederler. Sosyalist devrim toplumsal bir devrimdir. Ulusal kurtulu bir toplumsal devrimdir. Hele proletarya nderliindeyse bu tamamen toplumsaldr. Toplumun yarsn bizde hatta yarsndan daha fazlas ve kleliin en arn yaayann brakrsak, bu gzenek bu kadar krse ve biz bunu amazsak devrim de baarlamaz. Bunun bir yolu mutlaka bulunacaktr. Yani tamamn bir tarafa iterek, mal mlk konusu gibi yaklarsak devrimi yapamayz. En bata devrimi biz mahvederiz. Bu zgrlk anlayyla kurulacak olan devlet, TCden daha da kt olur. Kuracan iliki eski aile ilikilerinden daha da beter olur. O zaman ne anladk bu kadar zgrlk savandan? zde bizim grevimiz zgr insan ortaya karmak deil midir? Yeni insan yaratmak deil midir? Fakat bu tr yaklamlarla ktrm insanlar ortaya karlyor. lkel milliyetilerin tarzna ve ailelerine bakalm. Yaattklar klelii yarn btn Krdistan halkna yaatacaklar. Eer egemen olsalar TC uygarlndan daha geri bir uygarl (uygarlk da deil, apulculuu) yanstacaklardr. Demek ki zm olamaz. Yani feodalce yaklamlarla biz kadn bir tarafa brakarak, ihtiya duyuldu mu mal mlk edinme temelinde yaklaarak, zerinde snrsz bir tasarruf kurarak sorunu zemeyiz. Kk burjuvalarn duygusal yaklamlaryla da bu zmlenemez. Amansz bir biimdeki tutkular sorunu nereye gtrr? Dzenin
165

etkileri altnda oluan, her trl klelii bnyesinde barndran ilikiler asla zgr bir mcadeleyle kurulan bir ilikiyi ifade etmez. Tamamen tutkularn etkisi altnda olumutur. Sayg, sevgi yoktur. Aslnda daha ikinci gn o iliki baa bela olur. Bu da bir k deildir. O halde mademki klelik bu zeminde bu kadar yaygndr, bu klelie kar kavrayta ve ahlakta militanca bir tutumun sahibi olmak ve her eyden nce de bunu ciddi bir savam olarak ele almak gerekir. Hem de hibir kar dnmeden, kendimizi egemen klmak iin deil, kiilikleri kurtarmak dorultusunda da deil, ciddi ve en salkl kuruluu ve ilikiyi gerekletirmek iin bunun militanln yapmak gerekir. Bizim yapacamz budur. ok sayda kadnn zgrle kavumasnda etkili bir grev yrteceiz. Ve kadn, ok zgr ilikiler iin amansz bir savam iinde olacaktr. Bunlarda yaratlacak belli bir gelime kiiyi zgrle gtrr. imdi biz hakl olarak byle zgr bir kiilie ar yaparken ok hayati bir noktadan k yaptrmak istiyoruz. Bu ok gereklidir. PKK batan ayaa zgrlk kesilmesi gereken bir harekettir. Bu sorunda da zgrln savamla elde edilebileceini bilerek sonu almaya alyor. Hibir ey kolay kazanlamaz. Genelde buna ulatk. Bunun ne kadar zor kazanldn sizlere aktardm. Bilinen aile klelik ocadr. Bu esas alnd m devrimcileme mmkn olmaz. Kendiliinden yoldalk ilikileriyle bir araya geldik, dost olduk, yolda olduk demekle de olmaz. Bylece ahbap avu olursunuz, ama bunun da siyasi bir ilkesi yoktur. Her an dalr, hele karlar sz konusu oldu mu parampara olmaya ak olur. PKK yoldal amansz ikence koullarnda ve savam iinde geliir. Bu ok nemlidir. Emeimizi, deneyimimizi istiyorsunuz. Bunun iin yoldalk gerekir. Bu ok nemlidir. Yce bir ama dorultusunda genliimizi verdik ve biraz da zaman ve pratik bunu kantlam; ite bunlar yoldalk ilikisidir. elikten bir ilikidir. Bu iliki her trl basky, arl kaldrr. Kadn ilikilerinde de bu iliki esas alnacaktr. ncelikle yolda olmak gerekir. Yoldalk ilikisi kadar zorla, zahmetle, emekle kurulan bir iliki yoktur. Parayla kurulan iliki parayladr. Otoriteyle kurulan iliki zorla olur. Gptayla, kariyerle kurulan iliki daha fazla kariyer sahibi kii tarafndan yklr. Duygularla kurulan iliki duygularla yklr.
166

Ama byk amalar ve o amalarn byk abalar iinde kurulan ilikiler kolay yklabilir mi? te PKK ilikileri, ite zindan ilikileri, ite lmne direnen savalarn ilikileri. En vahi saldrlar karsnda nasl ayaktadrlar. Kiisel karlar tamamen dtalyor. Her ey vatann zgrl iin, yeni bir insan yakalamak iin! Bu temelde tutku, bu temelde umudun yeermesi! te, yeni topluma doru gidiin ncleri en tercih edilecek iliki olarak bunu ele alrlar. Sanyorum bu iyi anlalyor ve fazla amaya da gerek yoktur. Yoldalk ilikileri iyi konulmu, rgtsel ilikilerin balar da iyi ilenmitir. Ama bunlarn mcadeleyle kazanlacan da tekrarlyoruz. yle hazr yoldalk ilikileri yoktur. Yani iki kii bir araya geldik hemen yolda olduk, demek kesinlikle doru deildir. Her birinizin PKK ile ilikilerinizi gelitirmek iin ekilen zorluklar gelin bana sorun. Benden bu konuda rapor isteniyorsa vereyim. Bir tanenizi yoldalk ilikisine almak iin neler yapld, neler yerine getirildi? PKK militan ok zorluklarla ortaya karlm bir militandr. Onunla iliki ok nemli, deerli, ok saygl olunmas ve yce tutulmas gereken bir ilikidir. Ayn olgu kadn ilikisi iin de geerlidir. Biz, zgr kadn yaratmak iin gerekten youn aba harcadk. Kadnn klelii ve kiiliksizlii ortamnda mcadeleyle bir iliki yaratmzdr ve bu ok nemlidir. Burada kutsal olgulara yaklar gibi manevi baz deerler vardr. Dikkatli, duyarl, ince bir hareket tarzyla son derece nemli bir yaklam sz konusudur. Yani u anlayla yaklamayalm: Biz erkek egemenler yle bastrrz, byle asar keseriz, byle davranrz demek doru deil. Bu slup tamamen yanltr. Bununla hibir ey yaplamaz. O henz kurtarlmas gereken kiidir. Unutulmamal ki, kendi kendisine ayaklar zerinde kalacak, abasyla g kazanacak, abasyla siyasal bir kiilie ulaacak ve gerekten bir fonksiyon sahibi olacak. te o kiiyle kurabileceimiz ilikinin bir zgrlk deerinden bahsedilebilir. Bunun dnda kestirme yntemlere yer yoktur. yle etkiliydim, yle tecrbeliydim, yle otoritem vard, kariyerim vard demek doru deildir. Ben bile ok snrl olarak gelimeye imkan salyorum. Halen kendimi belli zeminin olumsuz etkilerinden, kendimden-dmdan, partiden-dndan kaynaklanabilecek etkileri snrlandrmak iin gnlk olarak savam iinde tutuyorum.
167

O halde nerede sizin bir gnde hazr gelitirdiiniz ilikiler? lkeden gelenler bilir. Bir evlilik olayn gerekletirmek iin bile milyonlarca para gerekmektedir. Sizin elinizde bu da yoktur. Nerede byle geleneksel iliki kurmak? Gerisi ne olur? Yoldal kt kullanmak olur. Bu ise haddimize deildir. Burada yoldalk olay zerinde iyi durmamz gerekiyor. Feodal ve egemen otoriter zellikleri hortlatmamamz nem tayor. Kadnn da geleneksel ikiyzl, dedikoducu ve klemsi, kadns yaklamlar dayatmamas gerekir. Bizim eitimimizin btn ynleri ve esas ald nokta bu yaklamlar mahkum etmektedir. zgr ilikilere sonuna kadar evet! Gryorsunuz da bandayz, kendimize de son derece gveniyoruz. Asla herhangi bir lgnla yer yoktur, saygszla ve eitsizlie meydan yoktur. Ne yapyorsak paylayoruz. Silahmz, eitimimizi, ekmeimizi blyoruz. Bunlar nemli eitliki yaklamlardr. Fakat bu sadece biimseldir. Btn bunlar ze daha da ilerlik kazandrmak iindir. imdi birok alanda bizim zmleyicilerimiz ne yapyorlar? Yetkisini ikinci gn kt kullanyorlar. Kadn biraz sz hakk kazanyor, ama biraz hareket etme zgrlne kavuunca ou kadn kiiliine, kadns, klemsi zelliklere tekrar sarlyor ve bunlar hayata geiriyor. Bizim kendi rneimizde de byle. Bize bunun tam tersi dayatld: PKKnin younlamas, PKKnin olanaklarnn gelitirilmesi denilerek yaklald ve benim ahsmda partinin nasl ele geirileceinin hesaplar yapld. Bunun anlam udur: Krdistan m kontrol etmek istiyorsun, PKK nderliini kontrol et; PKKnin zerinde etkili mi olmak istiyorsun, PKKnin nderlii zerinde etkili ol; PKKnin merkezinde mi hakimiyet tesis etmek istiyorsun, yine PKK nderliinin salam bir kontrolcs ol; iki kii arasnda bir zel iliki mi kullanmak istiyorsun; en stte kendini egemen kl! Yaklam budur. Bu, binyllk hesaplarn en alaka yrtlmek istenmesi eklinde ortaya kt. Bu konularda sabrlym. Yntemimiz; bir elikiyi, bir zellii ortaya karmada olduka nevi ahsna mnhasr sabrl davranmay esas alarak hemen cezalandrma ile yaklamayp, klasik yaklamlarn tesinde kiinin sonuna kadar kendisini ifade etmesini izleme olmutur. Bu, parti iinde de takip ettiimiz bir yntemdir. Bunda yarar vardr ve sonuna kadar kendi168

lerini konutururlar derim. Tutkularnz, zlemlerinizi konuturun, buras bir zgrlk alandr ve yle hemen bastrma da yoktur. Fakat unu da hesaplamak gerekir: PKKnin temel dorultusu vardr; ona er ge ularsanz zgrlk vardr derim. Ama PKKyi bastrmaya, PKKyi PKK olmaktan karmaya yneldiniz mi batarsnz, imha olursunuz. Tercih sizin, parti dorultusunda yrnmelidir. PKK dinamitlenmemelidir. Bunun da kurallar vardr. nk rgt yle ina edilmitir, er ge hesabn soracak konumdadr. Bunun iin partiye ocuka yaklamayn ve frsat budur demeyin. Biz burada sadece kadn olayn ele almyoruz. Erkek olgusu da byledir. nderlik gereinde beni amalar zerinde engel olarak grmler. Gya dnya alem Krdistana egemen olacakm da ben engel olmuum! PKKye egemen olacakm ben engellemiim! Merkezi tamamen kontrol ediyormu ben engellemiim! Nasl da az kalm nder olacakm da nnde en son engel ben kalmm! Yaklam bu kadar ak ve net. Karn doyuracak durumda deildirler. Daha sonra durumlar atk ve sular ortaya kt. Bazlar kafasna kurun skt. Bazlar cezamz idamdr diyor. nderlie bu kadar tehlikeli yaklalr m? Fakat byk su iliyorlar ve tabii burada entrika vardr. Kadn entrikacl da kendini ortaya kard ve ikiyzlce zel iliki diye dayatld. Kadnn cinsel konumu kt deerlendirildi ve siyasi amalar uruna Osmanl saraylanndaki gibi kullanlmak istendi. Feodal ailelerdeki kadnn aile zerindeki etkilerini PKK iine de tarmak istiyorlar. Krt erkeinin geleneksel namus anlay kullanlmak isteniyor. Krt erkeinin kadn konusunda bilinen zellikleri vardr, sonuna kadar ona bal kalr. Hesaplarn buna gre yaptlar. Kendim rneini yaadm ve onu zmledim. Aslnda grnte bir kadn-erkek ilikisidir, ama znde korkun farkl anlaylar atmaktadr. Ortaa kalnts egemen ibirliki ve kemalist anlay ile byk emekle kazanlan iliki anlay atyor. Bunlardan biri ibirlikilii temsil ederken, dieri rgt ve nderliksel gelimeyi ifade eder. Her iki ynteme bakalm: Biri hi almadan sadece gzetleyerek, kontrol ederek, zayf yanlar seerek, frsat bulursa komplolara bavurarak kendini egemen klmaktr ki, bu yzyllardan beri Krdistan zerinde etkisi olmu, almadan sadece ibirlikilere dayanarak kendini etkili klm ve bu temelde otorite ve mal-mlk
169

sahibi durumuna gelerek bym bir yaklam, dnya gr ve yaant tarzdr. Dieri ise, her eyi byk bir abayla yaratmak dnda hibir gelime olana bulamaz; tek tek iliki, tek tek konuma, yemek-imekten tutalm dnce gcn oluturmaya kadar byk bir aba sahibidir. Bunun sonular partimiz iinde de kar karya gelmitir. PKKnin nderlik geliiminde, merkezilemesinde, kadrolamasnda, kitlesellemesinde bunlar hep ortaya kmtr. Onun iin bu rneklerden iyi ders karmaya aln. Karmak bir tarzda gelimenin olduunu unutmayn. Alm olduunuz aile terbiyesi, devletten etkilenme ve kadn-erkek ilikilerinden etkilenme sizi kesinlikle parti dorultusunun dna den arpk yaklamlarn, ucuz kurtulularn, egemenlik anlaylarnn iine gtrmemelidir. Siz PKKlileiyorsunuz, siz PKKnin nderliksel gelimesine talipsiniz. Her gn benden daha fazla sz veren sizsiniz. Btn raporlarnza bakyorum: Partiye, Parti nderliine, ehitlere, zindan direniilerine bal kalacama and iiyorum deniliyor. te ehitlerin vasiyeti, ite zindan direniilerinin idama giderken abideleen arlar, ite PKK nderliinin dalar kadar abas! te bu temelde vcut bulmu PKK! Sznzde samimiyseniz, drstseniz bunlara uyacaksnz. Burada yle kaba saygdan bahsetmiyorum. Hepiniz benden daha fazla sayglsnz, ama saygnn bizdeki ifadesi zl yaklamaktr, gelime zne nfuz etmek, lmne o z temsil etmek, iin sahibi olmak iin zerinde durmak, ondan sonuna kadar vazgememektir. Balln z budur. Smrgeci ilikilerden, feodal kalntlardan, yanlgl ilikilerden, PKKnin yoldalk ilikilerinden, kadn-erkek ilikilerinden bahsettik. Kendine gvenen bu meydana gelir. Mesela benim imdiye kadar tm abam genelde PKKyi ve Krdistan halkn olduu kadar ksmen de kendimi zgrletirmektir. Biz bu ii yaparken niye bu kadar aba harcadk? Neden bu kadar baskya, smrye, olumsuzluklara gs gerdik? Neden buraya kadar geldik? Ak ki tm bunlar zgrlk tutkusuna olan ballmzdan dolay yaptk. Baka seenek yoktur. Paray bir yk olarak grrz, itibara dayanmak ise asla tercihimiz deildir. Bizim tercihimiz, ilikilerin zgrletirilmesi, gelitirilmesi, glendirilmesidir. Kendini srekli yenileyerek gl klmay bu temelde salamak, bunun en temel insani gelime oldu170

unu grp kabul etmektir. Anlatlanlardan kendinizi zmlemek iin ders aln. zgrletirme olay biimde deildir; yle kariyer sahibi olaym, yle teorim olur, adm olur anlay zgrlk anlayyla temelden eliir. Eer bu tr olgularda bir deer bulabiliyorsanz hepsini size verelim, ama bununla hibir ey elde edemezsiniz. Bu temelde yaklam batan sonuna kadar feodalcedir, burjuvacadr ve PKKnin ykn kesinlikle bir gn tamaya imkan vermez. PKK yk batan ayaa zgrlk olay olduu iin tanyor. Buna zindan direniilerini rnek gsterebiliriz. En byk direnii gelitirenler unu sylyorlar: Biz insanlk onuruyuz. Dorudur. nsanlk onurunu inetmedik, inetmeyeceiz sz PKKnin rettii iyi bir ders konusudur ve anlamldr. PKK direniinin ahsnda insanln yklmamas demek, daha az nemli deildir, deerlidir. Mevcut direniimiz direni ehitlerinin insanlk onurunu bu temelde temsil etmelerine dayanyor. Baka ne ile ayakta duruyoruz? Yansyan biimleri deil, yksek onurlu bir sfat tamak ne ile mmkndr? Bu, zgrlk abalaryla mmkndr. Byk zgrlk olsaydnz kimse sizinle kesinlikle baedemezdi. zgrlk savalar onuru temsil ederler. Ne baskyla susturulabildiler, ne parayla satn alnabildiler; bilakis arkadalarmz diyorlar ki, yaammz ikence altnda PKKyi temsil etmektir. PKK budur. PKKnin ehitleri incelenir, tahlil edilirse grlecektir ki, onlar tamamen bu temeldeki ehitlerdir ve bu anlamda da onlar iin ldler denilemez. Onlarn en kutsal deerlerin ifadesi olarak deerlendirilmesi hayatidir ve PKK budur. PKK, sen-ben deildir. Bizim ne olacamz belli deil, ama bunlar abidelemi deerlerdir. Dolaysyla onlar esas alacaz. Onlarn stnde sz yok; onlar aacak bir aba olamaz. Son szn veren ehit esas komutandr. kenceli zindan direniinde sonuna kadar ayakta kalm olan, bunda ylmayan esas komutandr. Sonuna kadar silahna bal olan ve onu en iyi kullanan adam ikinci dereceden komutandr. Sizin gibiler sonuncu dereceden komutan olabilir. Siz burada eitimdesiniz. Henz yakc pratik sahaya girmediniz. PKK gereini doru kavrayp yaamann nemi sizin iin ok byktr. Genel zmlemeye bal olarak PKKde kadn sorunu zerine yapacamz konumalar bunlardr. Salam yoldalk ilikilerini ge171

litirmeye devam edelim. Zindanda direni ehitlerinden rnekler vardr. Bizimle yoldalk temelinde mcadele arkadalna kadnlar arasnda da yksek deer biilmelidir. Yanl yaklamlar sakncaldr, itibar edilmemelidir. Doru yaklamlar mcadelemiz var olduka devam edecektir. Alan olduka zgrletirmek asndan mcadele yntemini esas alacaz. Yanlglarla, yanl yaklamlarla mcadelede doru olan ortaya karmaya hep aba sarfedeceiz. Biz buna inanyoruz. Kadn gereine devrimci bir tarzda yaklalrsa umut verebilecek ve devrime hizmet edebilecek bir zemindir. Kesinlikle ikiyzl bir yaklam olmamaldr. Eskinin egemen olan klemsi yaklamlarndan uzak bir yaklam olmaldr. Eskiyi esas alan bir yaklam olmamaldr. Sonuna kadar zgr bilinci, inanc ve kiilik bulmay bizzat kendi abasyla baarabilen, yryebilen, siyasileebilen militanlar haline gelmek esas alnmaldr. Bunun sadece bir gnde oluturulacak bir iliki olmad da iyi bilinmelidir. Balangta durumlar ne olursa olsun, nemli olan, bizim siyasi dorultumuza girdikten sonra ortaya kacak durumdur. Saflara aldmz kadn ve erkek belki batan haraptr; ounlukla arptlmtr ve yanlgldr. Dolaysyla yaklamda ihtiyat sahibi olmak, balangta yanlglarn mevcudiyetini bilerek, niye bir rpda salam adam olmadlar diye umutsuzlua kaplmadan yaklamak gerekir. Bizler yllarn drlmln bir anda telafi edemeyeceimizi bilmeliyiz. Bu konuda ne kendine an gven, ne de gvensizlik iinde olunmaldr. zellikle partimizin siyasi, ideolojik dorultusu esas alnarak, sorunun zgln de reddetmeyerek, ama genel almalarn ikinci plana braklmasna msaade etmeden devrimin gelimesinin karlar erevesinde kitlelemesini, bu kitleyi harekete geirmesindeki roln esas alarak, asl zgrlemenin bizzat kadn kitlesinin yaygn faaliyetinden ortaya kabileceini, bireysel abalarla tam sonuca gidilmeyeceini, her ne kadar bu konuda kadrolar ortaya ksa da byk bir siyasi savam vermedike kadn kesiminin zgrletirilmesinden bahsedilemeyeceini bilmeliyiz. Dolaysyla onu btn siyasi faaliyetlere, hatta silahl savam faaliyetlerine uygun bir biimde seferber etmenin zorunluluu kesindir. Ama bunu kadnn konumuna uygun bir biimde yapmak nem tar. Yani ne sol sekter bir yaklam iinde olunabilir, ne de
172

nazik cinstir, hi zora gelmez gibi bir yaklam iinde olunabilir. Kadn adm adm devrime hazrlayan, devrime eken bir yaklam dorudur. Sorunu bireysel dzeyde ele almamak nem tar. Yani, neden benim bu konuda ok problemim var, halledilmiyor denilmemelidir. Bizim yoldalarn sorunlarn zmnde birbirinden esirgeyecei bir ey yoktur, ama koullarmz vardr. Biz burada zor-bela eitime imkan buluyoruz. Yarn kendi topraklarmzda daha zgr bir mcadele imkan bulursak, phesiz orada byle bir yoldaa yaam tarzn daha da gelitirebiliriz. zellikle u ilkeyi herkesin yaamasna byk nem verdik: Sizin ballklarnz, tutkularnz zde vatan sevgisi ve zgrlkleredir ve bu bir ilkedir. Gerekleri yapldka anlalr. Vatann kurtuluuna ve halkn zgrlne balanmayan hibir tutkunun deeri yoktur. Bunu ok eitli rneklerle gstermek mmkndr. Byk zgrlk ve vatan tutkusu olmazsa, kadn-aile tutkularyla kendinizi kesinlikle geriletirsiniz. Hele bir de sava bir tarafa brakan tutkular esas aldnz m, tehlikeli birisi de olursunuz. yle bir forml dorudur ve yerindedir: Byk zgrle, vatann kurtuluuna ynelimde kadn-erkek ilikilerinde de soylu rnekler ortaya kar. Ama bunu gerileten, ikinci plana brakan, hatta byk zgrlk mcadelesini tutkular uruna harcamak isteyen alaklar da kar. h hayati ilkeyi olduka zenle uygulamaya almalyz. Bizim her eyimiz elimizden alnmtr. yle bir aile kurdum, ailem ocuklarm vard vb demek ve bunlara taklmak birer safsatadr. Ben hala ailelerin ocuklar iin en ufack bir gelecek imkan hazrlayabileceklerine inanmyorum. Kendi kimliini bile azna almaktan ekiniceksin ve erefli aileden bahsedeceksin! Bu kendini kandrmaktr. Bu esas alnmadan namuslu aileden bahsetmek, namussuzluun danikasdr. Byk yurtseverlie balanmayan aile koftur. Gnlk pratik savamla beslenmeyen bir kadn-erkek ilikisinin fazla deeri yoktur. Eer bylesi arpklklar varsa, mutlaka gidermeyi devrimcilemenin bir gerei olarak ele almalsnz. Byk tutkularnz, byk sevgileriniz vatann kurtuluuna adan maldr. Gerek sevgili olarak vatan bilmelisiniz. Biz yurtseverlik olayn ilerken bunu ortaya koyduk. Bunu esas almayan bir sevgi kadn sevgisi de olsa, ok bayattr, ok koftur. Ben bu insann duru
173

muna hem ok zlyorum ve hem de bu insan ok dkn buluyorum. PKK nderliinin anlay budur. Vatan ve vatanda yaa yan halk dnyann en gerisinde, ad bile tarihten silinmi bir durum da iken, siz hangi namustan bahsedebilirsiniz? Namusun ana ilkesi inenirken, onun son derece ayrntlaryla uramakla ne kadar namuslu olunabilir? Buna kargalar bile gler. Bunlar sylerken, sizleri soyut bir dervilie mi aryorum? Asla! armz, zgr vatana ve de halka. Halkmz zgrle muhtatr. Dnyann drt bir tarafna savrul, sonuna kadar inkarc yaa! Bu dnyada en ilkel topluluklar bile bunu kabul ediyor mu? Afrikada en son Namibya da vatana kavuuyor. Vatanm yoktur, vatanszm diyen ka halk vardr bizden baka? Hem kendimizi insandan sayp, hem de vatanszl iliklerimize kadar yaamak kabul edilemez. Halkmzn kimlii tarihten bu kadar silinirken, klelii bu kadar yaam iken namuslu ve onurlu kiiliklerden olduumuzu sylyoruz. Bu elikidir. Bu, insann kendi kendisini dknce ele almaya, iflah olmaz klmaya gtrr. Gensiniz, hepinizin yaam tutkularna sayg duyarm, ama en deerli yaam zgr yaamdr. M.AYATA yolda, Kemal PR yoldan bir deyimini hatrlatyor; Biz yaam o kadar ok seviyoruz ki, ok sevdiimiz iin onun uruna lyoruz. Evet, dorudur. zgr bir yaam iin, PKK budur. Byk bir direniilik, kendini adama gzard edilemez. Bu bizim esas ilkemizdir. Bu, bizi olduka ileri dzeyde bir vatanseverlie gtrr. Yurt dna savrulmay mahkum etmeyi, vatan kavgasn byk bir dava olarak gndemletirmeyi, zgrlk savan btn yaamn nne geirmeyi, yenilecek, iilecek, ocuklar bytlecek, aileler kurulacaksa bunlarn da zgrlk savam iin olmasn gerektirir; bunun dnda hibir eye asla izin yok! Sevgiler, tutkular, her ey vatan iin! Bunlar tarihin bu dneminde zgrlk savamzn emredici koullardr. yle talep de deil, emir derecesinde kavranmas gereken koullarmzdr. Burada bir liberal gibi davranamam. Kendimi bir komutan yerine koyuyorum ve yine de gerei alakgnllce sylemek zorundaym. On yldr buruda bir adm geri gitmemeye, kann vatan iin dkmekte en ufack ekingenlik iinde bulunmayan savalar hazrlamaya alyoruz. Bunun dnda hibir gerekeyle burada yaamaya hakkm yoktur. Ben burada, vatan iin, zgrlk deerleri olutur174

maya ksmen de olsa katkda bulunduum iin yaamalym. Darda yaamaktan bu temelde bahsedilebilir, baka hibir gerekeyle vatan terk edilemez. Terk edilirse ihanettir veya dknlktr. Biz bu kavram iin ve onun uygulanmas konusunda amansz olmalyz. nk en ok ihtiya duyulan budur. Halka bakmayalm; o yzyllardan beri vatanszlatrlmann pratiini Yahudilerden, Ermenilerden dier aznlklardan daha fazla yaamtr. Dolaysyla ilkeyi uygulamak, unutulan, ama vazgeilmemesi gerekeni amansz bir biimde hepsine dayatmak, yeter sahte yaam, yeter ucuz yaam, yeter babozukluk demek ve gznz vatana dikeceksiniz, onun iin savaacak, savam iin gerekirse daa, ala, susuzlua katlanacak, namusu burada arayacaksnz demek bize der. TCye kar kendini veya aileni sat, ka ve her trl pislii yap! Bu, keyi dnme, kendi gemisini kurtarma mantdr ve en byk namussuzluktur. Bu temelde mal-mlk edinme, aile kurma kabul edilmeyecek ilerdendir. Bunlar tek tek ortaya konulacak ve karlklar alnacaktr. Bunlar yoldan km insanlardr. slamiyetin knda bunlara kafir-kefere takm denilir, eer imana gelmezlerse katli vacip bulunur. Olgular bu kadar ak ve nettir. znde tamamen doru, yerinde bir siyasi ardr. hanet yoluna bu kadar sapanlarn tutkular alakadr, haincedir ve tasfiye edilmesi gerekir. ou kez sizler bunlara alet bile olabiliyorsunuz. Brakalm emirkomuta sahibi olmay, sradan namuslu bir adamn kabul etmemesi gereken durumlara dyorsunuz. Komutan; bu duruma dmeyen, parti yaklamn uygulamasn bilen ve emir-komuta zincirini ileten adamdr. Vuru tarznn z buydu. Evet, burada propaganda ile ikna gerekir. amzda ikna elbette islamiyetin kndaki gibi olmaz, yani bir iki tanr kelamyla mmkn deildir. Gnmzde byle eylerle PKKli de olunmaz. Nasl olunacan belirttik. nemli olan vatan yoluna dnmek, onun uruna savamaktr. Bu dine ardan katbekat ileri olan bir ardr. Girmezsen lm hak edersin. Kald ki Trk gereinde de bu byledir. stiklal Mahkemeleri kurulmutur. Zorunlu askerlik yasas karlmtr. Tarih kitaplar buna uymayan be bin kiinin idam edildiini yazar. Kald ki burada sz konusu olan, burjuva anlamda bile fazla radikal olmayan bir ulusal kurtuluuluktur. Kemalist devlet bu temelde kazanmtr.
175

Biz bu kadar radikal olduumuzu syleyeceiz, ama ihanet yolunda olanlara yaklammz bir zavallnn yaklam olacak; bu olmaz! Burada komutann emredici zelliini ve uygulamasn temsil etmek gerekir. Her ey vatana ballktan kaynaklanmaldr. Biz kendiliimizden vatana balanalm, onun uruna bir mcadele gelitirelim demedik. Uzun dnme, tartma, insanlk tarihini inceleme sonucunda baktk ki, baka k yolu yoktur. Bakalar bize, kendini yitirmi, lgn birisi diyebilir. Biz, sadece biraz drst kalalm dedik; biraz namuslu olmaya altk. Vali, memur, para-mlk sahibi olmakla namuslu olunmuyor. ok az kii belki de att adm krk defa lerek atar, ama biz her gn bunu yayoruz. Baka bir k yolu grmediimiz iin vatan kavgasnda karar kldk. Zaten bunun gcyle PKK olutu ve bugne geldi. Bugnlere iyi duygulara, iyi dncelere hitap edilerek gelindi. Bunun srekli propagandas yaplarak g ortaya kt. Sizlerin ne kadar salam yanlarnz ve gcnz varsa, bu PKKde somutlat. En olumlu yanlarnz PKKyi gelitirme dorultusundadr. Bunlar znde, vatanseverlik ve halk zgrl deerleridir, sosyalist amaldr. Bu sonuna kadar eitlii esas alyor. Vatann kurtuluu iin ideolojikmen geldiimiz yer bilimsel sosyalizmdir. Geneldeki toplumsal smry ve basky ortadan kaldrmaya adaydr. Bunlar bugn de yrtyoruz, nk bir ilkemiz de budur. PKKnin ina tarz byledir. Bunu kendi kafalarnza gre deerlendirip de dur demeyin. lk bata ne ise sonuta da hkmn yle icra eder. En azndan bizim sorumluluumuz srdke bu byle olacaktr. Krk yl bizden uzakta yaasanz da, biz var olduka bunun byle olduuna ve gelien, kurumlaan PKKnin bunlar yzyllara kadar gtrmeye gcnn yeteceine inanmalsnz. Onun iin ocuka, amatrce yaklamlarla abalarmz boa gitmemelidir. Byk ilkelerin, byk abalarn sahibi olmalsnz. Bununla vurgulamak istediimiz; her trl bamllklarnz ve ballklarnz (ocuk, aile vb) tamamen vatana ve zgrle tabi klacak bir dnme uratmanzdr. nkar edilmeli demiyoruz, ama bunun temeline vatan ve zgrlk kavramlarn koymalsnz. Daha sonra buna bir hizmet temelinde ve hele bir de nderseniz tamamen kendinizi buna hasretmi olarak yoldalk ilikilerinizi gelitirin. Etkinizin olduu her insan devrimciletirin. Tm ilikilerinizde z176

gr insan ortaya kmaldr. Onuru krlm, zedelenmi, ikiyzl insan kmamaldr. Bu oldu mu, kendinizi sulu hissedin. Sizinle iliki kuran demeli ki, ne yaman zgrletirici insan ve ars ne kadar gl. te, PKK militannn etrafn aydnlatmas byledir. En ok zgrletirilmesi gereken kadn alann da bu temelde ele alyoruz. Yoldal byle dayatyoruz. Bylece kendi mcadeleleriyle toplumdaki yerlerini de buluyorlar. Bu, bir ilkemizin uygulanmasdr. Bu ilkeden sapmamak gerekir. Bu ilkeden sapknlklara meydan vermemek, yaam hakk vermemek gerekir. lkelere byk saygyla deer bimek gerekir. Sonuna kadar olgun, vatana dnte ve oradaki savamda younlaan ve tabii ki vatan zgrleke de daha zgr aile, daha zgr kadn, daha zgr erkek, daha zgr insanmzla oluacak olan ilikiler zafer kazanr. phesiz bizi bu zafere byk mcadeleler gtrecektir. nemli btn devrimsel zaferler byk savamlar verilerek kazanlmtr. Burada biz istediimiz kadar teorik zmlemelerle sonuca gitmek isteyelim, bu bize fazla yol aldrmayacaktr. yle inanyoruz ki, byk savalar verildike bu zmlemelerin de bir o kadar deeri olacaktr. Biz buradaki abalarmz snrl bir zgrletirme abas olarak deerlendiriyoruz. Bu abalarla zgrle bir adm daha atacak olan militanlar ortaya karmaya alyoruz. Tm yoldalk ilikilerimizde olduu gibi, kadnla yoldalk ilikilerinde de bu bir balangtr. Kendini sonuna kadar eit ve zgr ilikilere ak tutmak kaydyla kadn kesinlikle siyasi bir savamda younlatrmay gerekletirebilir, bunun zerinde sava zafere balama temelinde srarl durursak, bu temelde herkes elinden gelen fedakarl gsterirse, davamza gerekten byk katklarn yapabileceklerdir. Biz, btn kadn ve erkek yoldalardan bu temelde katklarn sunmalarn ve kendi devrimci savalarnda en zgr bir yaklam gelitirmelerini bekliyor, hepsini bu arlara cevap vermeye aryoruz.
Bu deerlerindirme, Nisan 1989 ziimlemelerinden alnmtr.

177

zgrleen Krdistan kadn zgrleen Krdistan olacaktr

1990 Newrozu vesilesiyle Akademide sizlerle bulumak anlamldr. ine girdiimiz genel zgrlk atlm Krdistan kadnnn zgrlnde nemli katklarda bulunacaa benziyor. yle inanyorum ki, militanlamada nemli bir aamay da kadn hareketinde yapacaz. Belki ok zorlanacaz, ama sonu glenmeyi yaratacaktr. Kald ki, fedakarlk yapmaya deer bir gelimedir. Kadn devrimci faaliyetlerimizde, partilemede en iddial ve sonu alabilecek aamaya ulamamz sz konusudur. Biz gruplar silahlandrdk ve u anda tane silahl kadn birlii olumu durumdadr. Sanyorum, takm dzeyinde baka alanlarda da kadn faaliyetleri rgtleniyor. Bu adan sizlerin de militanca gelimeye silahl ve rgtsel adan doru bir ekilde katlmanz, ciddi, eit ve zgr koullarda yol almanz mmkndr. 1982de burada bir grup bayan eitime aldk. Fakat bunlar, kendilerine gvensiz ve hayalci yaklamlar. yle anlalyor ki, o zaman bunlar bir krdm gibi olduklarndan sonu alamadk. O dnemde almayan hastalklardan dolay hem kendilerini hem de bizi zorladlar. Fakat imdi, kendine gven kazanmada ve kiilik bulmada iddia daha fazla. Eskisiyle kyaslanmayacak bir gelime imkanna sahibiz. Her yerde katlmlar olduka yksektir. Kadn asndan, bamsz kiiliine gvenen bir sayfa alyor. Bunun ulusal kurtulula btnlemesi daha fazla zgrlemeyi, eitlik temelinde evrimlemeyi

178

beraberinde getirmekte olup, bu da her bakmdan demokratiklemeye ierik ve hz katmaktadr. PKK deneyimi, sorunu tmden zmemekle birlikte zl ele ald iddiasndadr. Bu sahada binyllk sorunlara birden cevap bulmak da zaten mmkn deildir. Sizler gn getike greceksiniz ki, sorunlarnz tarihi boyutlu olup, ar toplumsal koullarla yz yzedir. Bundan dolay zgn yaklamla mesafe almaya ihtiya vardr ve buna ilgi gstermek yerindedir. Krdistan kadnna bu hamlemizde yol amak, daha kararl ve eylemsel k yaptrmak dorudur. Sizler ise, buna nclk edebilecek durumdasnz. Cesaretiniz, fedakarlnz vardr ve bu temelde kiiliinizi toparlayp bymeyi gerekletirmekle kar karyasnz. Bu, olumlu bir gelime demektir. Bamsz kadn birlikleri ilgin kiilikleri ortaya karabilecektir. Eer bu saptrlmaz ve oynanmazsa, kadnn yiitlii geliebilir. Bunda srarl olmal ve imkan vermeliyiz. Srekli erkein egemenlii ve gdm altnda kadn yiitlii anlalamaz, kiilii de geliemez. Dolaysyla, bayan hareketine silahl mcadele de dahil kendi kiiliklerini bulacak, zlerini biimlendirecek inisiyatifi tanmamz yerindedir. Sizler de bu temelde cesaret ve fedakarl gelitirebilir, hatta yaratclkta sonu alc olabilir, bamsz eylemde kendinizi kantlamada srarl olabilirsiniz. Unutulmamaldr ki, kiilik olarak geliemeyiinizin temelinde, erkek egemenlikli toplumda baml dnce ve baml davranlar rol oynamaktadr. Bunu atrmaya alyoruz. Bu konular zerine younlama olursa buna ihtiyacnz olduunu, bu temelde bir kiilik izmeye almanz gerektiini greceksiniz. Geleneksel kadn hastalklarn, yaklamlarn ve bunu ok eitli anormalliklerle dile getirmeyi sizler de aalk bir davran olarak deerlendirecek, bunu kendinize yakmayan bir durum olarak greceksiniz. Daha olgun, nderlik rol de dahil kendine daha fazla gvenen, kendine bylesi bir kiilii yediren ve neye mal olursa olsun bunun en doru hareket olduunu grebilen bir konuma gelmek sizi yaamda iddial klabilir. zgr dnce ve davran, birok elikiyi zmede muhta olduunuz gc salayabilir. Politikamz bu erevede geliiyor. Sizleri ok zayf, ilgiye muhta kiiler olarak grmek istemiyoruz. Ne byle olmak zorundasnz ve ne de gerek kiiliiniz byledir.
179

Bu, toplumun ok ynl etkileimiyle ortaya kan ve biraz da dayatlan bir durumdur. Adeta nefes alamaz bir duruma getirilmisiniz. Tabii ki bunun nedenleri vardr ve biyolojik kaltm olmad aktr. Yakn gnlerde 8 Mart Kadnlar Gn kutland ve imdi de 21 Mart Araplarda Ana Gn, bizde de Newroz olarak kutlanyor. Bu konuda epey yazlp izildi. Bizim szmz ve eylemimiz, bamsz kadn kiiliinin silahl eylem de dahil devrimci faaliyete en etkin katlmnn salanmasna ncelik tanmaktr. yle anlalyor ki, birok devrim deneyiminde yaanan rnekleri biz pek yaayamayacaz. Kadn konusunda Krdistann koullar biraz kat olup, iliki gelitirmeye fazla elvermiyor. Bu koullar cinsleraras en ufak bir yaklam aleyhe dntryor. Tabii ki, biz de dzene ak vermek istemiyoruz. Salkl olmadna inansak ve rahatsz olsak da, gericiliin bu konuda malzeme salamamas iin, belli bir katl srdrmek zorundayz. Bu, gelimekten, esneklikten, iliki younluundan ekindiimiz veya uzak olduumuz iin deildir. Bunu sizler de, toplum da tam kaldramaz. Bizim, kadn olayna olduka bamsz ve cesur bir yaklammz vardr. Eer kendinizi zerseniz, partinin bu konuda mesafe katetmesi sz konusu olabilir. Bu temelde, sizleri son derece ilgiye muhta bir zavall gibi grme hafifliini gsteremeyiz. Ne bylesiniz, ne de byle olmay beklemelisiniz. Tersine, sizler de onurunuzla devrim ve halkmz iin yaama gcn gsterebileceksiniz. Bu konu olduka ilgiye deerdir. nk kadn sorunu, Avrupa ve sosyalist lkeler de dahil, birok lkede halen zmlenmemi can alc bir sorun olarak durmaktadr. Artk zmn kendisini srarla dayatt bir konum yaanmaktadr. Demek ki, eskiden ok kt ve yetersiz yaklamlar ki, sorunlar varln srdryor. Soruna kkl yaklalmad ak. Biz, bunlar gz nne getirerek, yaklam daha da dikkatli klyoruz. Sizlere sunulabilecek en deerli armaan da budur. Nasl ki, Krdistan halkna bu yeni gn vesilesiyle yeni yaama ulama mesajn veriyorsak, sizin nnze de kendi zgrlnze kavumada mesafe katetmeyi koyuyoruz. Sizleri daha ok kendi kaderinizi zme ihtiyacyla kar karya brakmak, gereki, olgun ve gvenilir klmak iin. Kadna en ok yklenilen hatal ilikilerin, kendinizin de en ok alet olduunuz tutumlarn bir rneini
180

bizim sunmamz, yaplabilecek en kt deerlendirmedir. nanyorum ki, sizler iin de ulalan bu mcadele halkasn tutturmanz tercih edilmesi gereken oluyor. Bu, gvenilir, dnebilen, ayn zamanda gncel yaama da kendini katabilen yaklama ulamada bir adm oluyor. Biz de bu erevede sizlerden daha gl bir katlm gerekletirmenizi istiyoruz. Bu, dilin ve dncenin zlmesi, bu temelde olgun davranlara ulamann gelimesi, kendi iinde bymenin salanmas demektir. Unutulmamaldr ki, yeni kiiliin rnekliine ulaacak, kendinizi yceletirme, saygl ve sevgili klma noktasna kavuturacaksnz. Birok davran fke uyandryor ve kald ki bu size de yakmyor. O zaman kadn yceliini ve ekiciliini tutturmay bilecek, bu incelii gstereceksiniz. Kadn toplumda ve devrimde ycelme, ekici klma, adil tutum, cesaret ve fedakarlkta en ileriyi tutturma anlamna gelir. O halde, yapnn muhta olduu cesaret, fedakarlk, sayg, sevgi olayna byk anlam vererek, katkda bulunabilirsiniz. Hrnlk, kendini diken gibi batrma, sorunu tkama yerine, yoldalarn ok muhta olduu enginlii, fedakarl sergileyebilir, bu temelde yaam gerekesi olabilirsiniz. Bunlar hepimiz iin ok gereklidir. Kadnsz yaam gerekten dnlemez, fakat kadnl bir yaam da, hem lanetli bir duruma ve hem de ycelie gtrebilir. Sizler, bu yaamn ayrlmaz bir paras olarak ycelik olaynda srarl olacaksnz. Kendini dayatmak, yk durumuna getirmek kesinlikle doru deildir. Bu konuda sizlerden ycelik beklemek bizim bir hakkmz olduu gibi, size en ok yakandr da. Kendinize yklenmek saygnlna mutlaka ulamalsnz. Genelde kadna duyulacak sayg, topluma veya evreye duyulacak saygnlkla balantldr. Kendinizi hie sayan konumda tutmanz ktdr. Ne sizin byle yapmaya hakknz var, ne de bizim size byle yaklamaya hakkmz var. Feodal anlamda kadn namus meselesidir. Bu konudaki burjuva incelii bilinmektedir. Fakat biz bunlarla yetinmiyoruz ve hatta yanl buluyoruz. Gelitirmek istediimiz ok daha anlamldr. Bu konuda yaplamayan grevler, gerekleemeyen, anlam bulamayan yaklamlar vardr. Tabii ki bunlar iyi deildir ve sizi de kk drmtr. Parti iinde sizlerin kk drlml, bizlere de itibar kazandrmyor. Daha youn iliki, daha anlaml yoldalk ge181

litirelim. Fakat, buna layk olmasn da bilelim. Bylesi bir yaklam ok nemlidir. Bizler bu temelde sizleri yoldalk ilikileri iinde tutmaya ve glendirmeye alyoruz. Gncellie fazla aldanmayalm, ze bakalm. Bu konuda kesinlikle hafiflik yapmayacaz ve sizleri basit grmeyeceiz. Basit bir yaam ierisinde tutmayacaz. Hatr saylan, sayg ve deer gren, sevgi kayna olan kadn tipi mutlaka ekillenecektir. Krdistanda gelien zgrlk mcadelemizde kadnn da byk alm meydana gelecektir. Bu, kadnn kendi yeteneklerini bulduu, gerek kiiliini konuturabildii bir mcadele olacaktr. Bu konuda kesin srarl ve ilkeli olacaz. Basit ilikilere yem ettirmemeye dikkat kadar, sizlerin de basitliklerinize alet olmayacaz. Bu konuda olduka gelien abalara tank olduunuzda armayacaksnz. Bizim yaklammz, basit cinsellik ilikileri anlamna gelmez. Zaten bu konuda burjuvazi en alaltc olan ve de smrye hizmet edeni yaptryor. Buna ne sizlerin ihtiyac var, ne de biz bu konuda dknleelim. Size ait olmas gerekeni kendi ahsnz iin olmasa bile kendi cinsiniz iin yaratabilmelisiniz. Krdistann zglnde ulusal ze en yakn olan kadn kitlesi, zgrlkte kendini yeniden yaratmada en ileri dzeyde katlm salamaldr. Krdistan kadnnn PKK gibi bir nderlie ihtiyac vardr ve imdiden katlm byle yksek derecede yapmas bunu fark ettiinden dolaydr. PKKde baz deerleri yakalad, bizim bu konudaki abalarmzn az da olsa farkna vard iindir. Gelien zgrlk mcadelemiz, zgrleen Krdistan kadn olacaktr. zgrleen Krdistan kadn, zgrleen Krdistan olacaktr. Bu deerlendirme, Mart 1990 zmlemelerinden alnmtr.

182

Kadn sorununda da zgrlk zm kendimizden balatarak topluma yayalm ve hakim klalm!

Ulusal kurtulu srecinde batan beri karmza kan, sosyal grnml olan, ama siyasallama veya eylemlilie ynelmede znde ok engelleyici, en tutucu ve hatta kardevrimci rollerden birini de oynayan; zerinde yaratc ve devrimci dnceyi zorunlu klan; hem toplumsal dzeyde ve hem de sradan ilikiler dzeyinde her ne kadar en ok duygularn konuturulduu bir alan olsa da, aslnda en ok dnceyle karlk verilmesi gereken, kesinlikle duygularn egemenliine deil siyasi dncenin egemenlii altnda verilmesi gereken aile ve kadn-erkek ilikisi konusu, bu tanmyla zm iin azami abann gsterilmesi gereken ciddi bir sorundur. zerinde ok ey sylenen ve uruna ok ey yaplan, belki de bilin altnza, tutkular dnyanzn temeline yerlemi bulunan ve neredeyse davranlarn temel belirleyicisi durumunda olan, olduka tehlikeli sapmalara yol veren ve hatta birok dnr tarafndan temel bir felsefe ve ahlak konusu olarak ilenen, her bakmdan yaam glendirmesi ve btn ynleriyle yaanmaya deer hale getirebilmesi iin zmlenmesi ve dzenlenmesi gereken bu toplumsal sorun, bizdeki somut durumuyla, sadece kleliimizin en temel halkalarndan birisi olmayp, ayn zamanda partileme abalarnda ve hatta eyleme ynelik sava faaliyetlerimizde engelleyici yan ar basan bir duruma yol amas itibariyle, bizi somut yaklamlara zorluyor. Konuyu mutlaka tarihsel ve toplumsal gereklii iinde genel olarak ele almak ve daha da nemlisi Krdistan somutunda ele almay bilmek byk nem tar. Bu konudaki tehlikeli zmszl daha da derinletiren ve olduka bunalml bir yapya hzla yol aan bu olgu, devrimin neteriyle ameliyat masasna yatrlmaz ve operasyona tabi tutulmazsa, geleneklerin ar etkisi ve hatta basks al183

tnda bu dnemin duygularyla yaklarsak, kendi bana en byk kar devrimci rollerden birisini oynar. Bu durumda, hi de scak savam cephesine gerek olmadan bu cephede sava kaybedeceimiz ve farknda olmadan ounlukla da bu durumlarn yaand bilinmektedir. Bu konu ne derviane papazvari dtalamayla salkl bir zme gtrlebilir, ne de duygularn ve geleneklerin yn veriiyle. ounlukla kr, snr tanmaz ve hi eitilmemi duygularla, nne nasl ktysa yle kabul etmekle, ylesine oldu bitti biimde yaklamakla sorun zmlenemez. Toplumsal yaamn hemen her alann olduka etkileyen ve etkilenen, ayn etkiyi siyasal yaama da taran, yrtmekte olduumuz toplumsal zgrlk snfsal ve toplumsal kurtulu mcadelesinde kendini iin iin dayatan bu sorunu, sadece kaba anlamyla siyasal ve sosyal bir sorun olarak grmeyip, onu sanatsal ynne kadar indirgemek ve gzel yaamn temel bir esi olan temel insan problemini bizde zellikle kt ileyen bir konu olmaktan karmak, bunu yaam sorunu olarak grmek, dini ve felsefi boyutu kadar siyasi, sanatsal ve ahlaki boyutunu da hesaba katarak ele almak, bir yaam biimi olarak zmlemek ve yeniden dzenlenmek isteniyorsa byle yaklam gstermek kkl bir k ve zm yolu oluyor. Gnmz dnyasnda olduka gelimi ulusal ve toplumsal koullarda yaayan uluslarda zmlerin deiik dzeylerde yaanmaya alldn bilmekte ve grmekteyiz. Yine, kurum olarak bizim yaammzdan olduka farkl gnlk iliki dzeyinde ok eitli yaklamlarn olduunu biliyoruz. Kendi devrimci topluluumuzda bile, yaamaya cesaret edemeyeceimiz doru veya yanl birok zmn yaandn biliyor ve gryoruz. Ezilen kesim olarak deerlendirilen kadnn maddi manevi ve fiziki ynleriyle biraz daha ilerlediini grmekle birlikte, tam bir zme ulald sylenemez. Bu sorun, halen nemli bir sorun olarak her lkede varln etkili olarak srdrmekte, temel bir toplumsal akmn tartma, rgtlenme ve eylem zemini olmaktadr. Soruna, btn ulusal ve toplumsal geree olduka kkl bir yaklam getiren devrimci bir parti hareketi olmamz esas alarak yaklatmz iin, buraya da ilkeli yaklamn byk nem tadn, bireysel zmleri gerek adna liberal dediimiz toplumsal gereimizin olduka dndaki zmleri ve ge184

rekse sonular hi dnlmeyen tutucu, muhafazakar yaklamlar kabul edemeyeceimizi, bunlar kabul etmemiz halinde partimizin yceliini dreceini, arptacan, zerinde iyi durulmazsa farkedilmeyecei iin zamanla nemli andrmalara giderek parti ii yaam rmeye, ilkesizletirmeye, yozlatrmaya, sonuta kaa ve ihanete gtreceini yakn rnekleriyle iyi bilmekteyiz. Bu sorun, batan beri byk hassasiyetle ele almaya altmz bir konudur. Hatta ska belirtildii gibi, smrgecilik krdm kadar bir krdm olarak, tehlikeli bir iliki konusu, bir kardevrim halkas olmaya her an aday bir olgu olarak grmekteyiz. Genelde Krdistan toplumunun objektif ajanlk durumuna drld ska belirtilir. Fakat objektif ajanln en temel malzemelerinden birisinin, aile kurumu ve bu kurumun nesneleri olduunu ve zne bunu oturtmann doru olduunu da bilmek gerekiyor. Aile kurumu ve bu kurumda biimlenen kadn-erkek ilikileri en tehlikeli objektif ajanlk konumundadr. Birok kardevrimci olgunun ve egemen dnyann eer bu smrgecilikse, onun; bir aile ise, onun; bir kiiyse, onun; bu bir ekonomik ve siyasi kurum da olabilir rahatlkla kullanabilecei bir aratr. Bu st kurumlarn ilk elde gelitirdii ve daha ok da ajanvari yaklat, bu iliki ve olgular olmaktadr. imizde dmann ka tane bilinli ajan olduunu ve faaliyet yrttn bir tarafa brakalm. imizde bunlar belki de ok az etkilidir. Fakat bu iliki etrafnda gelien objektif ajanlk, bal bana birok eyi ele vermeye ve bitirmeye yeterlidir. Tarihte ve gnmzde bu kurum etrafnda siyasal ittifak ve sosyal dayanmalarn ska gelitirilmesi bouna deildir. lk bavurulan bir yaknlama ifadesi olarak bu kurum, sizleri de yakndan etkilemekte ve ou kez gafil avlanmanz nedeniyle bunun bedelini dayanlmaz hale gelen kahrl bir yaamla demek zorunda brakmaktadr. Bir toplumun drlmlk derecesi, aile ve ondaki kadnn drlmlk derecesiyle belirlenir denilir. Bu, ailenin ulusal ve siyasal gelimilik dzeyi itibariyle de byledir. Ulus ve siyasal gereklik asndan kurum olarak drlmlk ne ldeyse, kurum olarak ailenin ve kadnn drlmesi ve kleletirilmesi de o ldedir. Tabii ki, erkein de ayn lde batm ve tkenmi olduunu grebilmekteyiz.
185

O halde, hemen u saptamay yapmak yerindedir: Mevcut siyasal dzeyimizin ve onun gerek askerilemesi, gerekse rgtlenmesi dzeyinin bu kadar geri olmasnn altnda yatan temel bir neden de, bu ilikiden dolay iinde bulunduumuz drlmlk dzeyidir. Bu anlamda yaadnz muazzam yoksunluk, krlk, karanlk, biimsizlik, irkinlik ok eitli yansmalar biiminde siyasal dzeyinizin arpklna, eylem kapasitenizin gelimeyiine ve rgtlenmemenize gtryor. Nereden bakarsak bakalm, sizleri bu ynyle deerlendirmemek mmkn deil. Halkn durumu bir yana, burada parti toplumundan bahsediyoruz. Kendi deneyimimi ska rnek gsterdim. Ulusal toplumsal dzenlerle, mantkla ve uygulamalarla, teorik ve somut ifadeleriyle karlatmzda zorlandmz en temel konulardan birisinin de, bu konu etrafnda kar karya kaldmz durumlar olduunu belirtebilirim. Kar cinsten olanlarn younlat aile kurumunu, onun gelenekleri ve kanunlarn, yaam iinde bunun ifade ettii durumu, zellikle toplumsal hareketi ve onun nc ifadesini gelitirmek durumunda olduumuzda, siyaseti ve rgtlenmeyi nasl yakndan etkilediini grerek daha derinden kavramaya; ne oranda zm gc olunacan dnerek, zellikle kar devrimin etkisini krarken devrimin hizmetine ne denli alnabileceini sk bir irdelemeyle zmeye; hi olmazsa zararn snrlandrp, devrimin lehine kazanlacak eyler varsa onlar kazandrmay esas alan bir tutumu ilke dzeyine vardrarak belli zmler yaratmaya altk. Bu kapsamda yaptmz zmlemeleri tekrarlamaya gerek yok. Mcadelemizin somut ifadesi olduundan dikkatle incelemeyi gerektirir ve tartmaya ak dncelerdir. yle hi yanl yok veya derinletirilmesi gereken formller deildir diyemeyiz. Bu deerlendirmeler, taslak dzeyinde ve daha ok da salkl bir tartmaya yol amak iin gelitirilmitir. Mmknse daha da ayrntl, daha da uygulamaya ynelik yanlarn gelitirmek ve daha ok da uygulama tutumuna yol amak amacndadr. Bu alma, deerlendirme ve zmler, partililerin ve giderek ulusal kurtulu glerinin yeni yaamnn geliimine yol amak iin sunuluyor ve az ok ilkeli yaamn bizde nasl gelitirilmesi gerektii gsterilmeye allyor. Biz de sk sk belli zmlerin sonularn gzden geirdiimizde, sylenmesi gereken ek yanlar varsa sylyoruz. te imdi de yaptm
186

biraz budur; hep ilave, katk olarak grmek gerekir. Belli pratik gelimelerin rnn tekrar gzden geirip analiz etmeye alarak, daha olumlu sonulara yol ama amalanmaktadr. nderliksel k, hi phesiz bu konuda da kendini sorgulamal ve yarglamaldr. Eer tarihi ve gncel rnekleriyle bayat, s ve yzeysel bir yaklama kendini mahkum ederse, o nderlik, ok ciddi bir yara alm demektir. Dolaysyla kmz, bu soruna ynelik tarihi rnekler ne kadar ekici olursa olsun ve gncel bireysel zmler kendini ne kadar dayatrsa dayatsn kendi somutuna her dzeyde olduu gibi yaratc yaklamay bilmezse, kendini tarih taklitilii ve gncel sl yaamaya mahkum ederse devrimin nemli bir amlama sorununu sakatlam olur. O halde nderlik, bunun bir ulusun kaderini ok kt etkileyeceini, yaam zlenen ve uruna savalan amalar dna tarabileceini ve bu ynyle de zararn sadece bir kiiyle snrl kalamayacan, yaanan an kadar gelecei de kt etkileyeceini iyi bilerek k olayn bu ynyle zenle ele alacak, olduka yaratc ve zgrletirici klmak iin tm gcn ortaya koyacaktr. Hi phesiz, sizlerin dzeyinin de aynen benim dzeyim gibi ele alnmasn bekleyemem. Yol gsteririz, ilke belirleriz, belki rnek olmaya alrz, ama ayn dzeyi yaklayabilmeniz bir dayatma, bir politika ve hele hele bir emir olarak ileri srlemez. Fakat, yine de esas alnmas gerektii ok aktr. nderliksel k, nc iin de bir k tarzdr. Ayn tempo ve younlukta yaanmasa da, kesinlikle dikkate alnmas ve uygulamaya g yetirildii oranda aba sarfedilerek katkda bulunulmas gereken bir ldr. Bu alan, zerinde ok ciddi savalan bir alan olarak deerlendiriyoruz. Bunu, bu tanmda anlamalsnz. Krdistan toplumunda uruna neredeyse her eyin yaptrld temel kavga ve geim konusu olan, bu yzden dostu dman bir tarafa ittiiniz, vatan ve zgrl bir rpda inemekten ekinmediiniz veya kendinizi ok yzsz bir biimde ele verdiiniz, kadnlk ve erkeklik ad altnda kendinizi iliklerinize kadar batrdnz bu konuya ok s ve dz keyfimin istedii gibi yaklasaydm veya btn ynleriyle ok irde leyici ve sorgulayc ele almasaydm, herhalde bugnk PKK gelii minin salanacan sylemek ok zor olurdu. Karnza kan btn lumsuzluu, ounuzun halen de benimseyip yaad gibi yaa187

saydm smrgecilik zmlemelerine kesinlikle ulaamazdm. Dolay syla, antismrgeci savam ne balatabilir, ne de gelitirebilirdik. Yine ar din etkilerini, ar burjuva liberal etkilerini bence liberal de deil, nk liberalizm bizde yoktur, burjuva anlaylarn kemalist lehesini- bir yaam ekli olarak benimseseydik, brakalm PKK gerekliine ulamay, bir memur bile olamazdk. Bylece kendini ulusal toplumsal geree kapatm birisi olarak, sonumuzu kendimiz belirlemi olabilirdik. Baz olgular, olumsuzluklar, eletirisiz olduu gibi kabullenmenin sonulan byledir. te bu konuya da, bize sunulduu gibi yaklasaydk, hi phesiz yaayacamz gereklik bu olumsuz rnei amayacakt. Sizlerin kendinizi ok ynl eitmemeniz ve bu temelde gzden geirmemeniz, gelimeyiinizin nemli bir nedeni olmaktadr. Ortaa kalntlaryla, kapitalist ve onun burjuva geliiminin kemalist yntemleriyle hesaplamamanz ve bir de olumlu olarak alglamanz gereken demokratik bamszlk, demokratik sosyalist yaklamla hesaplamay ve onunla btnlemeyi ok ciddi olarak gelitiremeyiiniz sizin bugnk ok eletirilen yapnzla kar karya gelmenize yol amtr. Kesinlikle dzeyinizi etkileyen etmenler bunlardr. Bu etmenler yznden ne kadar taktik dl yaadnz, yaam ne kadar mahvettiinizi, zm gc olmakta ne kadar zorlandnz biliyorsunuz. Kendi somut koullarnzn dayand tarihsel ereve iinde, toplumsal etkilenmemizin sizi ne hallere drdn gryorsunuz. Kendi devrimci abalarnz da kstlamanz ve fazla iddial olmamanz nedeniyle, oka reformist yaklamlarnz sizleri bugn devrimsel gelimeye kar olduka zayf brakmaktadr. Gerekten bizim hayret ettiimiz en basit durumlara dmekten kendinizi kurtaramyorsunuz. Bu halinizle, halkn da bugn ok iyi grd devrimin bir engeli haline geliyorsunuz. Eitimin zamannda yaplmamas ve tecrbeden gerekli derslerin karlmamas, sizi, bugn objektif olarak kardevrime hizmet eden bir tutum iinde brakmtr. Ciddi bir toplumsal kurum olarak bundan olduka etkilenen, hi de iyi bir devrimsel k baarmam, arpk etkileri krce yaayan, hi eletirmeyen, eletirip de doruyu bulmayan bir konumu yayorsunuz. Hatta bazlarnz sorunun kenarna bile yaklama188

dndan, ccelie bir ccelik daha eklemek, tutuculua bir tutucu halka daha eklemek kanlmaz oluyor. Bu anlamda kendi rneimizi deerlendiriyoruz. Sorunun varln kabul edip devrimin bir sorunu olarak grerek, bundan kendimi dtalamamam gerektiini, olduka ok dnp zgn biimler yaratmaya veya byle ilikilere yol amaya grevli olduumu ve bu grevleri belirlemeye almam gerektiini biliyorum, duyuyorum, ykleniyorum. Btn sorunlar ele al tarzmzda olduu gibi, hi phesiz bu sorunda da sanclar, hatalar, ayplar olabilir. Dikkat edilirse, PKK nderlikli mcadele ok zorlu gemektedir, byk aclara yol amaktadr. Zaten Krdistan devriminde zorun ebelik roln gz nne getirdiimizde, salkl doumlara yol amann ok sancl ve ikenceli olaca beklenir. Hatta bizde her ey biraz da kan ter ve yara bere iindedir. Salkl, hele hele evrimsel barl gelime ans hi verilmemitir. Gereklerimizin yakndan tannmasyla, bunun ne kadar doru olduu rahatlkla grlebilir. Dolaysyla, nderliksel kn hayli tartmalar yaratmas, ok soru iaretleri kadar zmleri de devreye sokmas kanlmaz oluyor. Kolay zm s ve yzeysel zm sorunun yadsnmasna gtrr ki, bu devrim iin ciddi bir kayp olacaktr. Ailesi iin gzn krpmadan kaan veya basit bir tutkusu iin en byk deerlere ihanette tereddt etmeden yaayanlar ve bunalmlym diyenlerin belki de %90nn bunalm kayna olarak iin iin bunu yaadklarn gz nne getirirsek, kendimizi hi de hayale kaptrmamamz ve ok ciddi bir durumla kar karya olduumuzu bilmemiz gerekir. Yaptm da bitti denilemeyecek en temel meselelerden biri budur. Bu anlamyla bazen yle dnyorum: Bu sorunda siz, acaba tanmlama safhasna bile gelebilmi misiniz? Devrimci bir tanmlama, devrimci bir tanmay gelitirebiliyor musunuz? PKKnin bu konudaki zm durumunu anlamaya alyorum, diyorsunuz. Buna ne demek gerekir? Kocaman bir parti sorunu ancak tanmlayabiliyor, ancak tartabiliyor. Hi phesiz bunun da anlalr nedenleri vardr. yi bir tanma yoldalk iin nemli bir admdr. nk, tanmadan ne id belirsizlerle hemen yoldalk da yaplabiliyor. Dolaysyla, ok ciddi bir ilikilenmeyi ok basit ele almak ve bu
189

temelde son zme gtrmek bizim iin salkl bir yol olabilir mi? Burada biraz daha somuta indirgersek; drt drtlk dorulara ulalmtr diyemem, ama salkl bir tartmaya zemin sunmak asndan. zgrlksel yaklamn olas biimleniine durumlar ak tutmaya, PKK gerekliini ak tutmaya byk zen gsteriyorum. Daha da somut olarak abamz, zgr bir kurumu ve bu kuruma girite taraflarn zgr, gnll, eit ve temelde bamszlk, toplumsal zgrlk olgusuna bal, bunu olmazsa olmaz kabilinden vazgeilmez bir ilke olarak gz nne getiren, btn uygulamay oraya balayan ve bu anlamyla Krdistandaki kurumlamann tam bir antitezi olan, onu yadsyan ve aan, nemli bir mcadele ile bunu gerekletiren bir tutumun ifadesidir. Biz iliki ve kurumlamann neresindeyiz? zm iin neler yapyoruz? Ak ki, buna yol amann abas iindeyiz. Eiticilik ve tecrbe itibariyle bunu yapyoruz. Bu anlamda bir deneme ve tekrar gibi de gzkse, sk sk gzden geirme byk nem tayor. Nasl ki, bir laboratuarda ok sayda deneme bir kantlamaya ve bir zme gtryorsa, bu alan da biraz yle ele alnmay gerektiriyor. Tanr emri gibi bir doruyu peinen yakalamak ok zor; ki, toplumda bu tip emirlerle gelimeler de yoktur. yle batan ok iyi dnlm, ol demekle olan durumlar ve gelimeler sz konusu deildir. htiyalar, onlarn dayatc etkisi altnda oluumlar ortaya karr. Gerek budur. te tam da bu ihtiyalarn kendini olduka dayatt dnemlerde, ilke dediimiz olgu ortaya kar. Yani daha salkl uygulama esaslar; buna ahlak, buna bilimsellik derecesine varan saptamalar denilir ve bir styap kurumu olarak ihtiyaca cevap veren dnce ve kurumlar ortaya karr. te aile kurumumuz ve onun gelenekleri bu temelde ortaya kmtr. Ama eer bunlar artk mevcut zgrlkle, byk zgrlksel atlmla byk bir eliki iindeyse, hi phesiz bunun sert eletirisi, zmlenmesi ve almas giderek vazgeilmezdir. Bu noktada ihtiya gittike iddetlidir. Dolaysyla ilke ve yeni ahlak kendini kanlmaz klar. Hz. Muhammedin putlarla savamnda bu konudaki ilgisi ve vard sonular hayli ilgintir. Gnmzde zerinde her ne kadar ok nemli bir laiklik konusu olarak tartlyor ve baz kanl uygulamalara bile tank olabiliyorsak; yine bir yandan laiklik savu190

nucular, dier yandan laiklie kar duran kesimler halen varln srdryorsa ve hatta gnmzde ciddi bir siyasal soruna yol ayorsa, bu, konunun zerinde nemle durmamzn faydasn ortaya koyar. te Trkiyede imdi en ok tartlan konulardan birisi de, pee-trban meselesidir. Bir kadn bu konuda kendine gre laiklik ad altnda bir tutum ald iin bir bombayla parampara oldu. Kuran zerinde kaynaa iniyorum, gerekleri gsteriyorum diyen birisi de kurunland. Yani, halen iin iin gndemletirilen atmal bir sorun oluyor. Peki, Hz. Muhammedin zm nedir? slamiyette ve onun saltanat srelerinde kendine has hayli gelimeler vardr. Tarih, balangta kz ocuklarnn diri diri gmldn syler. Burada Hz. Muhammedin ok kadnla evlilii ve ok sayda cariyeyle yaamas, acaba bugnk aile kurumunu gz nne getirdiimizde ok mu kt? Ahlaka uymayan bir durum mu oluyor? Hayr! Kendi iinde gz nne getirdiimizde, o zamann toplumsal gelimesinde bir ileri safhay oluturabiliyor. Kendine gre peygamberce bir zmdr, ama yine de bir zmdr. Daha sonra bu saptrlmsa, haremlik-selamlk kurumuna dntrlmse, o her devrimin bana geldii gibi bir sol saptrlmlktr, bir arptlmlktr. Fakat balangta, zellikle diri diri gmlmenin bir insanlk suu olarak grldn ve bunun nlenmeye alldn Kuran sylemektedir. Bir kadn simas olarak kendi yaknlarnn, zevcelerinin yceltilmeye allmas, Hz. Fatma, Hz. Zeynep, Hz. Aye vb adlarn bugn bile hepinize taklmas bu dnemin rndr. Evet, daha sonra Emevi, Abbasi ve Osmanl saraylarnda kadn tutsakl gelitirildi ve gnmze kadar bu feodal ller zellikle kadn aleyhine ok kt iletildi. Bugn islamiyet bunu sylyor, ilkesi byledir ad altnda gnmz toplumunda bile kadn cinsinin zgrle kapal tutulmasn, tek tarafl iradeye tabi tutulmasn ve hemen hepinizin bu kltrn iinden gelen geler olarak bunun ar etkisi altnda yaadnz, bylesine tarihi bir kltrn yaamruzdaki etkisinin ok somut olduunu gz nne getirirsek, mevcut atmann durumunu ve baz zelliklerini daha iyi hatrlam oluruz. Dier yandan feodal topluma kar gelien kapitalizmin, feodal toplumdaki kadn ve aileyi nereden alp nereye getirdiini, bunun da uzunca bir tarihinin
191

olduunu, gnmze doru geldiimizde kadn ve aileyi ve onunla birlikte erkei deiik bir tutuma ynelttiini, toplumda metalatrmay en ok gelitiren sistem olmas itibariyle bu kurumu da metalamaya ok ak hale getirdiini bilmekteyiz. Daha ok mlkiyete damgasn vurann erkek olmas ve kendisinin halen zayf konumda bulunmas nedeniyle mlkiyet konusu olan kadnn, nemli bir metalama konusu olarak ilem grdn, sosyal yaamda ok eitli reklam aygtlarnda temel bir sunum malzemesi olarak hizmet ettirildiini biliyoruz. Bu kapitalist emperyalist yaklamn Trkiye toplumuna ve yava yava bize de yansdn; belki de feodal dnemin mlkiyet konusu olmaktan daha da ikiyzl ve olduka iren bir pazarlama konusunun burada gelitirildiini, kadn ve kendini sunmay ok eitli grnmler altnda ortaya serdiini, zgrl bu temelde kavradn; her ne kadar burjuva liberal de desek aslnda olduka bayat bir pazarlama malzemesi olarak ilev grdn, grdrldn, yaklamlarn temeline bylesine bir etkilenmenin yanstldn grmemek mmkn deil. Paraya ve kaba gce bal bir iliki al veriinin egemen olduunu rahatlkla syleyebiliriz. Reel sosyalist zmler her ne kadar bunu daha ileri bir dzeyde yakalamsa da, son tahlilde ilkede kendini tam kurtaramadn ve tam bir zme ulaamadn belirtebiliriz. Hi phesiz reel sosyalizmde kaba kapitalist emperyalist zmler almaya allm ve feodal etkiler olduka snrlandrlmtr, ama yine de kapitalizmin bugn ok hzl bir biimde ve neredeyse bir kurtulu yntemi olarak pazara dnn gz nne getirirsek ve bunun kadna yansyn, iyi pazar konusu olmaya almasn rnek verip deerlendirirsek, bu ilkeden reel sosyalizmin de kendini kurtaramadn, hatta kapitalizmin daha deiik, etkili trevi olduunu sylemek mmkndr. Gerekliimizi bu tarihi ve gncel gelimelerin nda ele alrsak, zgrlksel yaklamlarmzn neleri kabul, neleri reddetmesi ve gereki deerlendirmesi gerektii anlalyor. Burada bizim ilkemizi bir kez daha vurgulayalm. Birincisi; taraflarn gemii ve gncellii anlatlan ereve ile sk bir eletiriye ve mcadeleye dayandrlmaldr. kincisi; bunun yerine ina edilmesi gerekenin eitlii geerlilik lleri iinde esas almas, kaba kuvvete dayan192

mayan bir yaklam gnlll iermesi gerektiidir. Demek ki, temeli zgrce olacak, kaba zora dayanmayacak gnlllk ve yeni bir yaklam iinde ilikinin gelitirilmesi gerektiini gryoruz. PKKnin yol amaya alt yaklamlarn kendini byle ortaya karmasna ve ilke dzeyinde ifade edilmesine allyor. Altnda zm iin neler olduuna dikkat edin! Bata, tarihin arptlm yaklamlarnn reddi gerekiyor. Bunlar, ounuza biraz daha rahat gibi gelen, oysa bizi en az tarihsel etkiler, gelenekler kadar olumsuzlua gtren, dzenin resmi lleri olarak gelitirilen, liberal de demeyeceimiz birer drlme biimi olan yaklamlardr ve eletirilip reddediliyor. Peki geriye kalan nedir? PKK ailesi iinde vcut bulacak iliki, kaba gce ve yetkiye dayanamaz. Hi phesiz kii yetkilerini hakkyla kullanyorsa, bu gce hakkyla ulamsa, burada pekitirici olumlu zellikler yatar. Ama bunu saptran toplumda oka saptrlan ve arptlan bir husustur emir datan, yetkisine dayanarak rahat yaam rgtleyen, bu konuda btnyle egemenlerin bir karikatr olmaya alanlar bizde de ok etkilidir. Yetki ve gc egemenlerin karikatr olma anlamnda deil, olumlu bir katk anlamnda kullanarak tam bir zgr birey yeteneklerine dayanan, karsndakinin etkisini gz nne getiren, btn yaamn doal zellikleri dnda toplumsal alan ilgilendirmesi itibariyle eitlii her dzeyde gzeten, buna ve bunun da doal bir sonucu olarak kiinin beeni, gnlllk kabiliyetine dikkat eden, bunu esas alan bir iliki ve kurumlama gelitirilmeye allyor. Tanm bu. phesiz bu tanmn zmlenmesi, uygulamaya dntrlmesi byk mcadele, byk aba ister. ddial zmler bu gerekleri kabul etmek temelinde geliir. Partinin ileri dzey nclerinin, sradan ye ve sempatizanlardan daha da byk bir zveriyle, zmleri bu temelde zorlamas gerektii aktr. Aksi halde bir arptma ve sapma iinde olacan, bunun zincirleme etkisinin dier ilkelerin arptlmasna gtreceini, mesela rgtlenmeye, siyasallamaya, savamaya bu etkisini taracan belirtmek zor deildir. Baz rnekleri ve bu rneklerden karlmas gereken sonular bylelikle balayalm. Dncenizi gelitirmeyi bilmiyorsunuz. Bunu burada bir kez daha eletirelim. Bu yaklamlardan ok sonu karmak, dnce ve
193

davran dzeyinde byk gelimelere yol amak sorun olmamas gerekirken, sizi, alabildiine bir tutuculuk ve bu tutuculukla birlikte sinsi, ikiyzl ve objektif ajanla varan bir tartmann, bir eilim ve tutkunun iinde grmek zor deildir. Ne hakknz var buna? Hele bir partili olarak bunu nasl yapabiliyorsunuz? Bu, sizin ne kadar partililetiinizin de bir lt oluyor. Gelitirilmeye allan, kavranmayacak ve anlalmayacak, ama bol bol dedikodusu yaplacak; bunu da siz yapacaksnz! Bu, tek kelime ile sutur, objektif olarak ajanlktr ve bazen de dman ajanlndan daha tehlikelidir. zgrlk ilkesi ve konuya bir btn olarak yaklam erevesi bellidir. Uygulama esaslarna dek indirgenmitir. Biraz kendisini bu konuda yoklayann, bizde oka ortaya kt gibi ka, ihanet ve bunalm nedeni olmas bir yana, tam tersine gl yoldalk ve mcadele deerleri ortaya karaca kesindir. Neden, buna ynelmeye cesaret edemiyorsunuz? Neden, ynelimi kendi arpk tutku dnyanzda gelitirmeye alyorsunuz? Evet, mevcut eitici abalarmz eer imdiye kadar deer konusu olsayd, bu konularda sizi ok ileri noktalara ulatrabilirdi. Demek ki, amaya altmz nedenlerden dolay parti politikasna gelememek, bu konuda kendi snrlarn, yaam biimini esas almak, hi de iyi bir partili olarak kendinizi zmleyemediinizi gsteriyor. Bu da tabii ki zerinde birok saptrmann boy verdii bir saplant haline geliyor. Hi phesiz zm Hz. Muhammedin zamannda olduu gibi yapmayacaz. nk, toplumun alt ve st yaps o zamanla kyaslanmayacak bir biimde deiiklikler gstermitir. Ama o dnemin bile byk hassasiyetini, byk inceliini yaayamama, bizim o dnemden daha kt bir durumda olmamza yol aar. Kr tutkularn, saygsz yaklamlarn diri diri topraa gmmekten daha kt sonular yarattn bilmek gerekir. Dolaysyla gncellie aldanmamak ve kendimizi doru ele almak, her yce devrimin olduu gibi bizim de yceletirici ilkemizdir. Oysa, ilikilerde tannmaz haldesiniz. likilerde yaanan drlme ve dme, tutuculuk ve rtbas etme, inkar ve gasptr. Yaam birbiriniz iin ne kadar ekici klyorsunuz? Daha somut ifade edersek, birbirinizde gnllle ve beeniye dayanmas gereken yaklam ve zellikleri ne kadar aryor ve gelitiriyorsunuz? Bu anlamda devrimin bir esi olmak, bu sonularn sizde gelimesini
194

zorunlu klmyor mu? Klyorsa, siz ne kadar gelitiriyorsunuz? Hemen unu syleyeyim; partimiz benim sorumluluum altndaki parti ounuzun sand gibi, ne kadn, ne de erkek varln kabul edip merulatrr. Bir PKK ailesinin gelitirildiinden bahsederiz. En azndan geerli toplumsal aileler kadar, PKKnin byk ailesinin gelitiini sylemek abartmal deildir. Ailenin ok ciddi bir ihtiyacn rn olduu, hem tarihi, hem toplumsal ve hem de altst yapsyla toplumun yaad byk bir darboazn vazgeilmez bir arac olduu, dolaysyla ilke ve uygulamasnn ok ciddi ele alnmas gerektii tartma gtrmez. Nasl ki yaadnz aileleriniz, bizim oullarmz ve kzlarmz yle bymeli, yle i sahibi olmal, yle evlenmeli, evlendirilmelidir diyorsa, bizim de en yce ve kutsal ailemizin baz normlar var ve bunlar z biimde gelitireceimiz aktr. O halde tanmn verdiimiz gibi bu ilikilerde ne egemenler dnyasndaki bask ve gce, ne kaba erkek gcne, ne kadn kurnazlna ki, bu da yzyllardan beri ekillenmitir dayanarak ve ne de kendini alp satmaya dayanan zor dnemlerin ucuz bunalmsal yaklamlaryla sonu almak ve hele bylesi yaklamlarla PKK ailesinden deer bulmak mmkndr. Yalnz bu kurum iin geerli olan ilkelerden ve yine ilikiye hakim olmas gereken ilke ve uygulama esaslarndan bahsetmiyorum. Daha da nemlisi, bu ilke ve uygulamalarda mutlaka tabi olunmas gereken, ailenizin uruna bu kadar ehit verdii btn ada uluslarn ve hatta ilkel kabile ve klan topluluklarnn bile bal olduu ilke bamsz ve zgr yaama ilkesine cevap vermeyen, onunla mutlak uyum iinde olmayan, kesinlikle onu glendirmeyen bir iliki ve kurumlama dzeyini asla kabul etmiyoruz. Aldanmayalm ve aldatmayalm! Bu, ne ucuz ve basit gnlk yaklammzdr, ne de kr geleneklerdir. Ne kadar etkili olursanz olun size, bunlar uygulama ve yaama imkan vermeyeceiz. Neye mal olursa olsun devrim ilkesine bal kalacaz. Sonuta kurtaracak olan esas almalyz. Zaten ehitlere bal kalmak tamamen byle yaklamakla mmkndr. te, sizler iin nemli bir sava konusu daha! Frsat bulduka mcadele ile kazanmanz gerekir. PKKde bunun dnda bir yaama, kolay ilikilere yer bulamazsnz. Ne kadar aldanm olursanz olun, size gre ne kadar
195

gereke sunulursa sunulsun; ister sorunu yadsmaya gtrn, ister ucuz zmlere gtrn tm bu yaklamlar mahkum edeceiz. Bu konuda partinin yaam dzeyini ilkelerle netletirmek nc rgtn grevidir ve de k halindedir. Halkmz ve hatta sizler iin yaama yeni gz atrlmaktadr. Byle olunca da ilkelerin aydnlatcl ok nemlidir. Krlk iinde, karanlk iinde el yordamyla kurulan ilikilerin ok tehlikeli olaca aktr. Baz rnekler var; ne kadar sbjektif ajanlktr bilemiyoruz, ama objektif ajanlk olduu kesindir ve birou lmle cezalandrld. Bu durumlara dmek, elbette arzu edilir bir durum deildir. Skk bir bunalm ann kurtarmak iin, hi de ilkeye dayanmayan ve hzla devrim kart duruma gtren bu rnekler ak ki tercih edilemez. Kii, eer yneticilik yetkisine dayanarak zaaflarn konuturmaya kalkyorsa, dmanla ilikisinin olup olmamas hi nemli deildir. Yani eer ya ben ya devrim, diyecek bir ikilemle bizi kar karya brakmsa, bu, en ktsnden bir kardevrimle kar karya olduumuzu gsterir ve mutlaka bir tavr konulacaksa, kardevrime dayatlan tavr neyse, buraya da dayatlacak olan odur. Evet kardevrim katr, teslim olmaktr, devrime saldrdr. Bildiimiz olumsuz rneklerin ortaya kmasdr. Peki ama doru zm ok mu zor, baaramayacak kadar ktrm msnz? Kendine gvenen eler halinde kendinizi ileyemiyor musunuz? Gelimi kapitalist ve reel sosyalist llerin de eletirisi temelinde gelitirmeye altmz zmleri esas alyoruz. Bizde biraz daha radikal bir zm, kk temel kurtulu amacna ve savamna bal olarak geliiyor. Orada ise barl ortam iinde geliiyor ve sonular fazla etkileyici olmayabilir. Bizde ok arpc ve etkileyicidir. Bunu ailecilik yaparak zmleyemezsiniz. Geleneksel ailecilii konuturarak ancak parti kart konuma gelirsiniz. Sorunu, gelmi olduunuz ortamn tam objektif ajanlk yklenimleri biiminde dayatarak da zemezsiniz. Olduka tutkulu, olduka bireysel, kendi dnyasnda hayaller kuran biimlerle de zm biraz zor. Peki, mcadeleci, zgrlk zm nedir? Tanm gerei, temelde vatan kazanma arayna, mcadelesine ve savana bal, toplumun her dzeyde zgrletirici ve emee dayal eitliine bal olandr. Sorunun bir de kendine zg yanlan vardr ve bunun Krdistana indirgenmesini
196

de ekleyelim. Geriye sizin iin sorunun zm kalyor. Byle militanlar olabilir misiniz? Bu soruya ayptr veya bireysel frsat bulduk mu zeriz biiminde cevap veremeyeceimiz aktr. Her eyden nce kiiye burada deer veriliyor ve bir o kadar da kendine zl yaklamas, karsndakine yaklamda ise gnll, beenili ve eitlikte temel deerlere bal kalmas isteniyor. Tabii ki bizim asla vazgemeyeceimiz sava deerlerimiz var. Onu yreinizin ana ekseni yapar, dncenizin temel uras haline getirir, onunla dolu olur ve bu temelde yaklarsanz, eminim ki, karnzda boy verecek iliki ve kurumlamalar saygdeer olacaktr, meru grlmesi gereken tutumlar olarak kendini belirtecek ve yanstacaktr. Kendinizi byle yapmaya, ilikilerinizi ve aileyi byle kazanmaya, bu temelde yceltmeye ne kadar varsnz? te parti izgisine g yetirmek, parti politikasna uzun ve ksa vadeli zmler getirmek bu temelde mmkn olur. Eer kendinizi abayla biraz ilerletirseniz, sizlerden hepinizin beenecei iyi bay ve bayanlar kar. Sizi grc usulyle birbirinize balayamayz. En ucuz ve bugn piyasada tam bir kardevrimci yntem olarak dayatlan daha soysuzca alp vermeleri, bu temelde ortaya kan yaklamlar onaylamak ve kabul etmek durumunda olamayz. Ana hatlaryla sorunun konulusunu ve zm yolunu byle veriyorum. Kendine gvenen bu parti politikasn esas alr. Gemite neydiniz, ne kadar zeletirisel konumdasnz, sularnz nedir; bunu her birinize dek indirgeyemem, ama bundan sonrasnda partisel zm srarla byle vurguluyorum. Eletiriye olduka ak tutuyoruz. Parti ortamnda asla zorlama yoktur. Bu konuda ilediimiz hatalarla kardevrime tam hizmet etmedike, bir cezalandrma ve bask yoktur. Tartma zgrl iinde zengin dnn ve kendinizi ok ciddi bir zgrlk tutumu iinde ifade edecek aba sahibi klmaya zorlayn. Bu gzel ve iyi bir eydir. Eitlik ve gnlllk ilkemizi ulusal dzeyde olduu gibi, cinsler arasnda da gelitirmeye alyoruz. Frsat bulduka tartabilirsiniz. Derin dnn ve tartn. Birbirinizi kandrmaya ve dedikodu yapmaya gtrmeyin. Beni de bu konuda kendi tutkularnz nnde ne bir engel olarak, ne de kullanlacak bir malzeme olarak grn. Bu konuda kendimi bol sorular ortaya karan
197

ve zm zenginliini sunan platformda tutuyorum. Tutucu olmamaya ve de ucuz zm yollarna gitmemeye, kendimi zinde ve hazr tutmaya alyorum. Bu da benim zgrlk anlaymn gereidir, sanrm ok da aktr. Hibirinize kar herhangi bir zorlama sz konusu deil. nderlik avantajlarm kullanarak da bir zme gitmiyorum. Sizden daha fazla, nderlik sorumluluu beni zorluyor. Kii ve nderlik sorumluluu bu kadar olmasayd, belki de bu kadar zorlanmazdm. Hatta olduka zgl ve biraz da bireysel zgrlk yan ar basan bir yaklam gerektirmesi itibariyle bu ansm bile doru drst kullanamadm belirtebilirim. nderlik geliiminin toplum iinde kk sal nedeniyle, bu konuda nderliksel ka mahkum etme vardr. Bunun bir bireyin zgrl asndan doru bir tutum olmamas gerektiini bilerek, bu fedakarl gsteriyorum. Baz arkadalarn da bu fedakarl yaptn biliyorum. Bu, PKKnin fedakarlk dzeyinin en az ehadet kadar nemli bir yndr. Kendi bireysel zgrlnden, zgr yaamndan fedakarlk yapp, partiye yaamn adamak eliik de olsa fedakarln vard dzeyi gsteriyor. ounuzun bal olduu kalplar kaynan, bir yandan eski alardan, dier yandan kapitalist gelimenin en arpk biimlerinden alyor. Onlar esas alma hatasna dmemek olduka nemlidir. Trkiye somutunda bir cumhuriyet dnemi vardr. Onun kurulu aamas ve nderliinin durumunu biraz amak, gnmze kadarki oluumlar daha iyi anlamay mmkn klacaktr. M. Kemalin bu konudaki hastalkl rnei ve bunun Trkiye toplumunun gnmzdeki aile buhranlarnn temel bir nedeni olmas sz konusudur. O dnemdeki zmszlk bugnk buhrann temel nedenlerinden birisi olmaktadr. M. Kemal nderliinin bu konuda yaptklar hepimizde oka yaatlmtr. Aile-kadn ilikilerinde Bat taklitisidir, biimle urar; kadnn ban atr, salonlarda dans ettir zm bu kadardr. Bu zmn ciddi bir ilkesi, bir kltr mayalanmas bile yoktur. Karmza halen zm diye karlanlar ve ailenin iine dt ar bunalmlar kaynan biraz da buradan alr. Bu, ikiyzllk, ihanet ve saygszlktr. Bugn en ileri dzeye varan kendini pazarlama ve sunum malzemesi olarak grmenin nderliksel kla da balants vardr. Sa198

dece peeyi attrmakla, Bat dans taklitiliiyle bylesine temel bir sorun halledilseydi, uruna bu kadar dnme gerei duyulmaz, bu kadar tartma gelitirilmez ve bu kadar mcadele verilmezdi. Aileniz de, bellediiniz usul de fazla anlaml deil, bu daha ackldr. yi biliyorsunuz ki, her ey dta kararlatrlr, en temel gnlllk alan en kaba bir mdahale ile banza orap rlmesine yol aar. Bunun sonularnn ne kadar lmcl olduunu biliyorsunuz. Olduka yakn dnemde ve halen etkili olan yaklamlar nderliksel dzeyde, aile reislii dzeyinde amanz ve bunlarn etkisiyle savamanz gerekir. Bu ilkeleri sadece bir buyruk gibi sunmadmz, nemli bir devrim ihtiyac olarak ele aldmz, kendi zgll iinde anlam vermeye altmz, snfl topluma zg en ufak bir bask ve zora dayal yaklamlarla yaklamak istemediimizi biliyorsunuz. Bu, gcm olmad iin deil, bilakis ilke olarak benimsediim iindir. Yaklammz zgndr. Eer yaklam byleyse, o zaman bunu anlamay, tartmay, bununla kendinizi ve partiyi gelitirmeyi bileceksiniz. yi bir tartma zm iin gereklidir, hatta n kouldur. Tutkularn aldatcln, ounlukla da etki yetkiye dayanan zayflk anlarnn zmlerini yaamann pek de salkl olmadn grebilmelisiniz. Kendinizi olduka saygdeer eler haline getirmeli, bunun iin birbirinizi kazanmal ve daha da gelitirmelisiniz. Yani, bir tatan heykel yontar gibi kiilik gelitirmeli ve kazanmalsnz. Benim en dehetle karladm iliki kaba saba bir erkek veya kadnla evlendirilmektir. Dnyada en dehetle kaacam olgu da budur. Sanyorum, ounuz bunu ok normal gryorsunuz. Dehetle kanlmas gerekeni allayp pullasam, ben bile bu temelde sizi aldatabilirim. Bunu, ruh boluunuzun ne kadar derin olduunu grmeniz iin belirtiyorum. Tek kelime ile korkun bir durum! zde birbirinizi ne kadar beenebilirsiniz? Sevginizin neye dayandn bana aklayabilir misiniz? Syleyeceiniz tek bir sz bile yok. Bu, ne kadar zayf kaldnz, mcadelede ve yaratmada fazla iddial olmadnz gsteriyor. Sadece biime balanmak kesinlikle sonu vermez. Tutkuya ve gce dayanarak kendini konuturmak daha da anlamszdr. Ayrca birey olarak kendini allayp pullayp sunmak da fazla anlaml deildir. Bu konudaki rneimiz btn toplum tarafndan meru grl199

meli, partililer meru grmeli ve g verebilmelidir. Bu tip gelimeler var m desem; yine olduka yoksun olduunuzu, gelimekten uzak olduunuzu syleyeceksiniz. Peki, nerede kald devrimcilik? Benim kendimle savamm kesinlikle ok iddetlidir. Bu konu zerinde de ok uratm biliyorsunuz. Bir erkek olarak kadnlar harekete geirdim. Savaarak ektim. Bugn bana evli ve bekar ok sayda bal kadn var. Birou lmne baldr. stesem daha d; snrsz balayabilirim. Bunun nedenini dneceksiniz. Bunu sade ce nderlik konumuna borlu olduumu syleyemezsiniz. Hayr, yllarn savam ile bu durumu yayorum. Kald ki bu, bireysel zgl ihtiyatan kaynaklanmyor. Kadnlarn k tam bir toplumsal hareket dzeyine gelmitir. phesiz, bu durum benim de zgrlk emellerimle yakndan balantldr. Olduka youn dnceyi ve abay gerekli kld aktr. Eer kadnlar uruna ben baz nemli almalar yapmasaydm, bu kadnlarn bir tekinin bile yanmza gelmesi, ailelerinin kapsndan adm atmas bile mmkn deildi. Toplumda imdi birok evli kadn bile rahatlkla kocasn terk edebilecek durumdadr. nk sahte evliliin ykc sonularn grmeye balyorlar. nk zgrlemek istiyor, ailenin kleliinden kurtulmak istiyor, zincirlerinden boanmak istiyor, partide ve nderlikte bir k yolu gryor. Biraz daha ar yapsak, zincirler belki parampara olur. Bu, zgrlk ilkesine biraz ilerlik kazandrdmz gsteriyor. zmn halen de ne kadar zor olduunu, kendi amdan ve partide byk aba sarfedildiini gsterdik. Ezilen cins kadn olduu iin ounlukla onlar zerinde durduk. Fakat, erkek kesimi de en az kadn kadar kurtarlmaya muhtatr. Bizim zmlemelerimizin bu ilikide nemli oranda erkek zmlemesini de ierdiini, en az kadn tipini zmlediimiz kadar erkek tipini de sorunun dier kutbunda zmlediimizi biliyorsunuz. Hatta ulusal klelikte ve toplumsal drlmlkte erkein paynn kadndan daha fazla olmas gerektiini, daha fazla sulu grlp sorumlu tutulmas gerektiini bu zmlemelerin bir sonucu olarak sylyoruz. Kadn sorumluluk duyamayacak kadar ilevsiz ve gsz braklmtr, iradesiz braklmtr. Yani bir yerde, tam yenilgi ve teslimiyet konumundadr. Dolaysyla klelik sz konusu olduunda bir tarafa brakacaz. Hakim olan, smrgeci kurumlarla
200

ilikide bulunan, dolaysyla klelememizle daha fazla balantl olan erkektir. O iliki kuruyor, o ajanlayor, o kendini bir hie, bir maaa satyor. Olas gelimeleri ilk ele alan odur, smrgeci partilere ve smrgeci orduya koan erkektir. Yalan m? Hayr! Dolaysyla en ok sorumlu tutulmas gereken e durumundadr. in bu ynne imdiye kadar dikkat edilmemitir. Hep kadn hep kadn; imdi biz, hep erkek hep erkek, diyeceiz. Erkekleri sorumlu tutacaz. Erkek kadn yenik drmtr veya olduka problemli bir durumda brakmtr. Mademki toplumsal sorumluluk esasta erkeklerindir, btn ilikiler erkeklerin sorumluluu altnda ynlendiriliyor, nderlik eden erkektir, o halde bu sorumluluu da kaldrr. Niye dmana ucuz askerlik yaplyor? Niye ajanlk temelinde allyor? Niye lke ucuzca terk ediliyor? Niye kalyor? Velhasl, btn toplumsal etkinlikte erkek kendini niin sua batryor? Burada sorumluluu grmek ve kesinlikle hesap vermeyi de bilmek gerekiyor. Madem aile reisisin, madem aile adna asp kesiyorsun, o halde seni ulusal ve toplumsal sorunda da en ok hesap vermesi gereken bir e olarak ele alacaz. Dolaysyla bizim savammz nemli oranda erkeklerle olacak. Krdistanda en ok korktuum zelliklerden birisi de ucuz erkeklik anlaylardr. Ben bunun tehlikesini biraz yetikinletiimde grmeye baladm. Erkein konumunun pek fazla olumlu olmadn veya anlaml olmayacan ve tehlikelerle yz yze olduunu grmtm. Yaplan erkekliin pek hoa gidici olmadn biliyordum. Kadnlar bilmem, ama bir erkek olarak ben bunu gryordum. Erkeklik zellikleri ile olduka g gsterisinde bulunuyordu, svpsayyordu, dayak atyordu, etkiliydi. Cemaati onlar oluturuyordu. Bu tek tarafllk bana yadrgatc gelirdi. Bu ite bir dengesizlik var, diyordum. Sorumluluun onlarda olmas gerektiini dnyordum. Fakat sizin brakalm byle eletirisel yaklamanz, kendinizi drt drtlk erkek olarak grdnz biliyorum. Bu, birounuz asndan halen byledir. Belki de kendinize toz kondurtmuyorsunuz. ok ciddi bir yanlgdr. Bayanlar bilmem, ama kendim bu tip erkeklerden ekiniyorum. Fazla erkeklik yapyorlar. Aslnda yiitlik anlamnda o kadar erkek de deiller, diye dnyorum. Kaba geliyor bana. Bu konuda kadnlar iyi konuturmak gerekir. nk
201

yaadklar somut durumlar var. Bu kiilikler onlar iin bask ve irkinlikler dourur; dolaysyla, erkeklerin dzeltilme hamlesine gl katlmak gerekiyor. ounuzun ne kadar sevilip saylacan ben anlayamyorum. Baz arkadalarn ne kadar sevilip saylacan zaman zaman dnyorum. ok az umut grebiliyorum. Ben bile bu durumlar zor grebildiime gre, kzlar nasl grecek sizleri? Eer saflarsa zaten ou aldatlmaya uygun bir durumdadr aldatabilirsiniz. Fakat kendini biraz yitirmemi birisinin kolay kolay adam beeneceini tahmin etmiyorum. Neden? nk, lleriniz ok tehlikeli, ok az saygya, ok az eitlie, ok az gnllle yer veriyor, ortam ok az zgrle ak brakyorsunuz. Kendinizi bu temelde hi gzden geirdiniz mi? Ne kadar beeniliyorsunuz, ilikileriniz ne kadar gnlldr, siyasi-ekonomik ve fiziki anlamda bask ve g esinden ne kadar arndrlmtr, temel ilkelere bal olarak kendinizi ne kadar hazrlamsnz? Evet, altrlmtr; genelde kadn kendini sunar haydi buna beendirme diyelim siz kendinizi ne kadar sunuyor, ne kadar beendiriyorsunuz? Eer zgrlk ve ilikilerde gnlllk sz konusu ise, bu ilikilere cevap vermeniz gerekiyor. Bizim sorumluluumuz altndasnz. Bazlar diyor ki, devrimci evlilik yapacaz! Devrimci evlilik deyince, ap kalyorum. Bizim bay ve bayanlar ne kadar ak! Gryorsunuz ki, konu yle ele alnacak durumda deil. ounuz erkek yn itibariyle beenme zgrln kendinize tanrsnz. Fakat beenilme durumunuza hi deiniyor musunuz? Bence iin bu yn daha fazla nem tayor. Erkek ksmnn gnmze kadarki yalnz bizde deil beeni lleri g ieriyor, yanltma ieriyor, stnlk ieriyor, erkek ovenizmi dediimiz zellii konuturuyor. Kadnn buna verdii cevap fazla gelikin deildir, sunma zelliini daha ok gelitirmektir, kendini biraz daha pahalya satmaktr, biraz daha kurnazlktr. Yani ite, byle baa byle tarak veya erkekliin kendini bu biimde gstermesi kadnn da kar gsterisine yol ayor. te halen ok tehlikeli ve gnmzde ahlakn alabildiine yerle bir edilmesine varan duruma da bu tutum yol amtr. Sanatn bile bu konuda batan karma zellii daha ar basyor. Bir dzeltme arac olarak gelitirilmesi gereken sanat, maalesef batan karyor.
202

Dolaysyla, sorunun bu dier iliki kutbunu daha dikkatlice ele almamz gerektii aktr. Sorunun ve zmnn Krdistan somutuna indirgenmesi ana hatlaryla yaplmtr. Parti ilkesini bu temelde iletmek, yoldalkta iddial olanlar asndan sanrm mmkndr. Beni de, bu konuda fazla zorlamamalsnz. Parti ilkesine ilerlik kazandrma durumuyla yz yze olduum, bunun en az siyasal rgtsel cephe kadar nemli olduu ve bu cepheyi de iyi ileyen bir cephe olarak yrtme grevimizin olduu aktr. Hatalar yaplabilir. Fakat dorultuyu srarla takip edeceiz. Takipte kendimizi konuturmayacaz, fakat kendi zgrlmzden de taviz vermeksizin zgrlk bir zmn partide vcut bulmasna ve giderek topluma yansmasna ok dikkat edeceiz. Karmzdaki gelenekler ne kadar tutucu, sizlerdeki tutuculuk tutkular ve hatta objektif ajanlk konumlar ne kadar ar olursa olsun hesaplaacamz aktr. Kendimden balayarak hepiniz iin ilikileri doru ele alp bu temelde elimden geleni yapacam ve yapyorum da. ncelikle birbirimizi doru anlayacaz. Bence, bu konuda ad ok sylenen duygu, sevgi ve hatta ak dediimiz olgu eer geliecekse bu temelde salam bir anlaya ve dnceye dayanmal. Zaten bilim de ispat etmitir ki, eer adna ak denilen ey varsa, bu dnceye baldr. Bunun arptlmas, yozlatrlmas beynin gelimeyen bir duruma girmesi biiminde ifade buluyor. Dnce yann dtaladn m, geriye insandan bir ey kalmaz. Bu da bizde kurtulu sorunlarna baldr. Kurtuluu dneceiz, kurtuluu savala yaamaya alacaz. Bu, dncesiz ve teorisiz olmaz. Byk ballk kurtulu deerlerimizedir. Evlilik nce kurtulu deerlerine hizmet etmelidir. Daha da somutlatnrsak, baz yerlerde silahmla evliyim, partiyle evliyim, halkmla evliyim diye ballk anlatlmaya allr; bizim de yaadmz bu dnemde ballklarn ncelikle bu deerlere olmas gerektii tartmaszdr. Aknz ncelikle partiye, onun nclk ettii halka, onun temel amalarna bamszlk ve zgrlne onun arac olan silaha gelitireceksiniz. Ak ve ballk bu derecede gelitike, cinsler aras ilgi, istek ve ballk da bir anlam ifade edebilir. Bu konuda saptrmalara gitmeyelim. ok ll ve gl hareket edelim. Bu anlamda bir iliki kazanmann vatan ve zgrlk kazanmaya bal
203

olduunu unutmayalm. Bunun ieriinde rgt kazanma, silah kazanma, sava kazanma vardr. Sava kazanamayanlarn, rgt kazanamayanlarn, rgt ve savatan kaanlarn cins olarak birbirlerini kazanacaklarna inanmyorum ve karym. Tam tersine, birbirini kazanmay partiden ve onun amalarndan kamaya, onun silahlarn terk etmeye balayanlarn ok alaka bir tutum iinde olduklarn, tutkular ne kadar gelimise, bu tutkularnn o kadar alaka ve iren olduunu sylemeliyim. Eer Krdn hani o ad ok geen ak geliecekse ve buna sayg duyulacaksa, tamamen bu tanm iinde ifadesini bulmas gerektii aktr. Bu da lafla ve hele kendini kandrmakla hi mi hi olmaz. Kendi yaammdan rnek vereyim size. Bu konuda byk abala nn sahibiyim. Kadn olgusuna ben de ok deer bierim. yle sanld gibi ilgisizce bir yaklam iinde deilim. Tersine, batan benim dncemi ve ilgimi uratran bir konu olmutur. Dolaysyla, her insan gibi bizim de olduka aa evrelerdeki tutkulara balanmaktan tutalm ileri evredeki bir yaratn dnce gcne bal olarak ortaya kan btn durumlarla yz yze gelebileceimiz aktr. Bunu biz ok tutucu ve bizi olduka insanln gerisine iten kendi ahlaki llerimizin biraz da dnda ele alrsak, sahtekarca llerden syrrsak nasl bir gerek olduunu, durumun netlii ve plaklyla kendini dayattn grrz. Her kiide olduu gibi bizde de bu konuda ne kadar ilgi, istek uyansa da, ite o dier gzel yanlarmz olan partimiz, savamz ve daha da esas almamz gereken amalarmz bizi kendine balamtr. te bu, tam bir sava durumudur. Tabii ki, zgrlk ilkesini de dayattmz iin daha da boyutlanr. Kendi durumunuzu fazla parlak grmeyin. Bu konuda dnceye ne kadar egemenlik tandnz bilmiyorum. Ama, iin iin duygularnzn egemenlii altna girmeniz her an olasdr. Bastrlm duygular sz konusudur. Bu duygularnz yaama frsat bulunca, karma bir canavar gibi kyor. Ben kendim iin de syledim, bu ayp deil. Fakat ben savatm, canavar bastrdm, ezdim. Ama sizin iinizden kanlar sizi yutuyor. Ne kadar ihanet kt? Can evinden ne kadar vurdular bizi ve en kutsal deerlerimizi! te, byk canavarlk budur. Tutku ad altnda bunlar yapld. Bu byk dnmenin deil,
204

o gelimemi yaratklarn ve kr gdlerin egemenlik kazanmasdr. Ve bu, insanlk tarihi kadar eski bir arpma ilkesidir. Hep ilerleyenler dncenin egemenliine ve yol gstericiliine arlk verenlerdir. Hep gerileyenler ise, tutkularna, kr gdlerine esir olanlardr; bireyselliini toplumun yceliine ve yceltilmesine dayatanlardr. Toplumsallamada eer biz ok kr ktk isek, bunun nedeni, bizim bu ilikiye kr duygular, tutucu gelenekleri egemen klmamzdr. Basit bir aile kurumu iin, acaba ailelerimizin satmayaca, inemeyecei bir vatan ve zgrlk deeri var mdr? Hatta sizlerden birinizi bile zgrlk ortamna ekerken, dmandan daha ok bunlarla iddetli sava yrtlmedi mi? Halen hepinizi, tutkularnz deil beyinlerinizi esas alan, ona ncelii veren bir tutuma getirmek iin olduka anlaml bir sava yrtmyor muyuz? Eer bunlar gerekse, eer kazanacaksak bunun bu tutumla ok sk skya balantl olduunu grmeliyiz. Beynini a, mant esas al, dnceyi egemen kl ve varsa tutkularna saygn onlar buna hizmet temelinde ycelt! Bizim iin, lm-kalm ballklar iin kullan! fken, kinin, sevgin vatan denilen, zgrlk denilen tanra iin almal, onu ele geirmeli. Zaten sizin tanra diye belirlediiniz gzel kz, gzel olan benim yanmda metelik etmez, dalga geerim. Byk tanr ve tanraya gz dikeceksiniz. Aslnda, tanr ve tanra kavramlarnn altnda toplumlar yceltmek ve zgrletirmek yatar. Onlar byle kavramlar olarak deerlendirmek gerekir. Bunun karikatr kendi kendinizi kk tanrlar putlar haline getirmektir. te Krdn ak sava bence byle ele alnmak durumundadr. Biz, savaa kendimizle balayalm. Bu savan ehitlerine bu anlamda byk saygmz, byk ballmz vardr. Onlar byk tanr ve tanralar uruna savatlar, putlarn krmay bildiler. Grlyor ki, savamzn bu cephesini byle amak dorudur. Teorimizin bilimsel bir temele dayandn ska syleriz. Bu ynyle de yaklamlarn bilimsel bir ifadeye dayandrlmak istendiini rahatlkla belirtebilirim. Yani ulusal ve toplumsal gerei aydnlatyor, ilerlemeyi mmkn klyorsa dorudur. Her emein abas, retimdir. Bu, bilimsel abann en sancls da devrim iin harcanan emektir. Bu emein zorlu geecei aktr. Devrim emeinin altnda, ekono205

miyi, bilimi ve sanat bir tohum halinde retecek, onu yeniden ve daha zgr temelde filizlendirecek aba ve onun z mevcuttur. Dolaysyla, en yce emek devrimin emeidir. te bylesine devrimci bir emekle bu konuda aba sarfedersek, o oka zlemini duyduumuz, hayalini kurduumuz, olduka sayg duyulmas gereken duygularnz, sevgileriniz, aklarnz geliir. Her zaman sylediimiz gibi, tanrya-tanraya ulamak zordur. Emekiyiz biz, almasn bilmeliyiz, sahteliklere sapmamalyz. nanyorum ve biliyorum ki, bu temeldeki abalarmz dorudur. Sizleri bu abalar iinde tutmak, insana saygnn en anlamlsdr. Bu anlam da yurtseverlik enternasyonalizmdir derken, hemen her insan toplumuna, her halk topluluuna ve yine kendi halkmza verebileceimiz bylesine bir zgrlk abas iinde bulunmaktan bahsediliyor. Bunun dnda hibirimizin insanla bakmaya yz yoktur. Bu anlamda yurtseverliimiz, en anlaml enternasyonalizm ve hmanizmdir. ok drlm bir halk soyu ve onunla ok drlm bir cinselliin bu anlamda zme kavuturulmas, zgrletirilmesi derin bir enternasyonal ze, insanl sevmeye, insan esas almaya baldr. Bizim zmmzde bu vardr. Alabildiine tutkuyu, dncesizlii, tutucu gelenei, son derece bireysellii esas alan, bizi insanla, halk gerekliine ve saygnla kapatmaya, imdiye kadar olduu gibi insanln iinde artk yok saylmaya kadar gtrr. Dolaysyla ilke ok nemlidir. Uygulama ne kadar zor da olsa, onun iin aba sarfedilmeye deer. Bu biimiyle konuyu yeterince ortaya koydum. Ben, her zaman zgr ve ak tartmaktan yanaym. Bu konuda da zgr ve ak tartmay her dzeyde esas almaya alyoruz. Benimle ilgili eyleri bana amalsnz. ekinirseniz, haksz bir konumu yaadnz anlalr. Bir yolda olarak tartyoruz. Gryorsunuz ki, herhangi bir endie ile rtbas edilemeyecek kadar nemli bir konudur. Kendimizi yenilemek, hatal ynler varsa karlkl desteimizle amak hep kabulmzdr. Hepimiz bunu kaldracak seviyelerdeyiz. Ne kadar hatal tutumlara batm olursanz olun, bunun imkan dahilinde olduuna inanyorum. Gzden kardmz noktalarda eletirileriniz bize g verir. Yine temelde, sizi mahkum etmekten ziyade, kii olarak, baz ha206

talarnz mahkum etmeye; sizi cesaretsiz klmaktan ziyade, cesaretli klmaya alyoruz. Konunun kapal, gizli braklmas yerine, aa vurulmasnn gerektiine inanyorum. Hatta kendimi riskleri de olsa bu konuda olduka zorluyorum. nk, zm giderek devrim iin dayatc oluyor. Son zamanlarda benim burada biraz daha bilince kardm bir ilke var. nderlik kna bu alan balamak, ballktan da teye bunu bir st dzeye karmak dncesindeyim. nk sizin birey olarak grevlerinizi tam yapmaynz yznden, kayplarn ne kadar byk olduu biliniyor. Eer nderliksel hamleler olmaz ve bununla nderlik olay tamamlanmazsa, o zaman her trl ykma, ypratmaya, drmeye ve hatta ajanla ak kap braklm olur. O adan unu srarla gelitiriyorum: Bugn ben bir nderlii bir kurumlama olay olarak temsil ediyorsam, bu, Krdistan halknn erkeinin ve kadnnn ballnn doruk noktasn nderlikle temsil etmektir. Bu nedenle, sizin en byk sevginiz nderlie olmaldr. unu nemle vurgulayalm ki, aslnda ben birey olarak ar derecedeki ballktan holanmyorum. Fakat hareketi tehlikelerden koruyabilmek iin, bata kadrolar olmak zere sizi mutlaka lmne nderlik olayna balamalym. Yani, gznz krpmadan btn kapsamnzla PKK nderlik gerei iin yaayabilmelisiniz. Hemen unu da belirteyim; grnte ben temsil etsem bile, bu Krtler ve Krdistan iin gereklidir. zgrlemek isteyen bir insan kesiminin doru nderlie kavumas asndan gereklidir. nderlik ilkesi dayatlmal ve tamamen bir doruk olarak gerekletirilmelidir. Gerekten nderlik bir doruktur. Trkiyenin bugnk figran nderlerine bakmayn, onlarn hepsi sahtedir. Gerek nderlik Trklerde de vardr. nderliin askeri nitelii, kolektif nitelii, kiisel nitelii olduka belli ve nettir. Onlarn kendi somut koullarna gre somut ekillenii vardr. Baka toplumlarda daha bakadr ve gelime aamalar farkldr. Bizde ise, bu birok ynden yeni oluuyor ve yeniden temelleri atlyor. Hemen hemen gemii yrtacak aamaya gelmitir. Gelecein btn ynleri ile inas sz konusudur. Bu temelde tarihin bu duranda ortaya kmas ve karlmas gereken nderlik, bir bireyde de ekillense, giderek bir partide de vcut bulsa ve bu bir aamadan belli bir aamaya tam bamszlk, zgrlk, eit-zgr
207

birleme iradesi ortaya kncaya kadar srse de anlamldr. Ben bunu kolektif gerekletirmek istedim, ama kolektivizme kadrolar fazla gelemedi. Mesela ska sylediiniz gibi, bu konuda da partileemiyoruz, diyorsunuz. O halde, bu tehlikeyi benim bertaraf etmem gerekiyor. Partiyi nderlik izgisine tam ekemiyorsam, kendime yklenmeliyim. Merkezilemeyi tam arzulanan seviyeye getiremiyorsam, kendimi bu konuda boluu dolduracak kadar bytmeliyim. Boluk affetmez. Sen dolduramazsan dman doldurur, oportnizm doldurur, herhangi bir sapma doldurur. Dolaysyla u ok ak: Krdistan halknn nderlik kavgasnda-ycelik kavgasnda, zirve mkemmel, olduka etkin, yetkili ve kapsaml gerekletirilmek durumundadr. En ufack bir yan ak braklrsa oraya eski dolar, dman buray igal eder, rk yan varsa o doldurur. Burada mesele benim kiisel durumum deildir. ahsmda nderlik kurumlayorsa, btn duygu, tutku, dnce, byme, alma, azim, irade, olumluluk adna ne varsa hepsini kendinize balayacaksnz. Ben ne kadar bundan kayorsam, siz o kadar balayacaksnz. Aslnda ben hem temsil ediyorum, hem de kayorum. Durum udur; kurum olarak gelitirirken, kii olarak kamak zorundaym. Bu konuda diyalektii iyi grmeniz gerekiyor. Kiisel diktatrleme tam da bu noktada balar. Eer kendime sevdalansam ve bu ballklar ahsmadr desem, diktatrlemeye ve giderek birok sosyalist lkede ortaya kt gibi altndan klamaz sorunlarn douuna yol aarm. Fakat zirveleme ve doruk noktasn oluturma ok gereklidir. Peki, nerede dorua ulalmas gerekiyor? Nerede gerekiyorsa oraya kadar doruu yaatmak; nerede doruu ahs ile bir ihtiya olmaktan karp halkn zerinde bir bask aracna dntrmek varsa, onu bu noktada yaatmamak gerekir. Bir liderlik nereye kadar vazgeilmezdir? Siz, buna hangi aba ile ulaacaksnz? in bir bu yn var, bir de ulatktan sonra giderek birim ve halk topluluu zerinde bir tasarrufa dntrme durumunuz var. Bu ayrm ok nemli ve sizin iin ar basan yan budur. Size bir nderlik frsat sunuluyor, destei, yetkisi veriliyor; siz ikinci gn bu parti yetkisini bireysel tasarrufunuza alarak, alp rpmaya, dayatmaya, emretmeye, datmaya kadar gtryorsunuz. Dolaysyla nderlik olay, sizin ve partinin bana bylece byk felaket haline getirili208

yor. te sosyalist lkelerde ne durumlara getirildiini gryoruz. Ben eer bu konuda kendimi sk sk gzden geirip dnme uratmasay-dm, PKKyi byle gelitirmek ne byme nicelik anlamnda ve ne de muhteva nitelik anlamnda mmknd. ok gzel bir ayarlama yapyorum. Partiyi ve halk dorua ekiyorum, biraz da altryorum. Bunlar bir admdr, bir kurumlama dzeyidir. Ancak bu nokta kendi iinde bir elikiyi de tayor. Herkes her eyi benden bekleme durumuna geliyor. te burada sakat tanr anlaylar, dini ve siyaseti birbirine kartrma, btn zayflklarnz kapatma, hi almadan ve hatta nderlik adna deerlere el koyma balyor. Ben de bununla iddetle savayorum. Aslnda benim baarmn birisi de budur. ounuzun sand gibi olmak ve birok hatann kurban haline gelmek yerine, emei esas alarak, buna dayanan demokrasi ve nderlii muhteva ve biimde srece dayatarak bir adm daha ilerlemeye yol ayoruz. Genelde nderlie ballk olayn getirirken, aslnda sizin size ballnz gelitiriyoruz. nderlie ballk, her dzeyde lmne savamla ve buna bal olarak bir emirle btn bir halk ayaa kaldrmaktr. Dnn; byk nderlik sevgisi nelere yol aar. Eer bu tam oturmusa, zde ve biimde tam yakalanmsa btn bir halk bizde sevgi ve saygy yakalar. Nitekim eskiden iki kii bir araya gelemezdi. Dman gibiydiler, birbirlerine hi sayglar yoktu. Kardein kardee, ein ee kar durumu bile byleydi. Ama imdi bu konuda biraz cesaret var. Kavga etmiyorsunuz, birlikte yrme gcn kendinizde buluyorsunuz. Bunun, abalarmzla ok yakndan ba vardr. Bunun kendiliinden olduunu, doal PKKlilik olarak gelitiini sanyorsanz yanlyorsunuz. Zaten sizin en byk yanlglarnzdan biri de budur. Gelime byk bir abann rn olarak ortaya kyor. Doruu ancak bu temelde hazrlamak mmkndr. Bir de dier nderlikler var. Sanrm bunlarn adn vermeye gerek yok. Bunlar doruk deildirler, sevgi, sayg kayna deildirler. Dolaysyla topluluklar ve halk zerinde etkileri yoktur. Etkileri altndakiler ise, birbirlerine her trl ikiyzll gstermeyi, kazk atmay siyaset bilirler. Tabii ki bunlar dmana rahatlkla boyun eerler. Bizde bu yok. ehitlerin bu konudaki son szleri nderlikle balantl olarak ok nemli. Yine sizin sava iradenizi belirlemede, fedakarlk d209

zeyinizi ortaya koymada bu husus olduka nemlidir. imdi biz bunu daha da gelitiriyor, partiletiriyor, ulusallatryor ve insanln iyi bir ailesi haline getirmeye alyoruz. Kendi rneimi zmlemeye alrken, burada nemli bir mesaj da veriyorum. Bizim admza u veya bu dzeyde, uzaktan veya yakndan, daha ok da gelecekte olabilecek nderlik saptmalarna kar parti ve halk olarak doru durmak gerekir. Gerei kadar lzumsuzluu da zamannda tespit edilebilmeli, ihtiyaca cevap verdii oranda esas alnmal ve desteklenmelidir. Esas olmaktan kt m, bu temelde kendini dayatt m, salad ve yol at doru nderliksel gelime ile eliti mi gasp etmeye balad m, bask ve smr oldu mu, siz onu alaa edeceksiniz. Diktatrlk-demokrasi olgusuna yaklamnz kesinlikle bu temelde ve olduka gelikin olmaldr. Bugn reel sosyalizmin bana ne gelmise, bu noktadaki ayrm beceremediindendir. Proletarya diktatrl denildi, proletarya diktatrlnde de kii diktatrl denildi ve l karld. Sonu, reel sosyalizmin bugnk zldr. Aslnda proletarya diktatrl gereksiz deil, bilakis gereklidir. Ayn biimde proletarya diktatrlnde kii diktatrl de ok gereksiz bir kavram deildir ve zamannda gereklidir. Ama nereye kadar ve hangi biimler altnda. te bu tespit edilemedi. Adam nefes alamyor, adm atamyor ve lmne dek doal bir nder gibidir. Bu gerekli miydi veya zorunlu muydu? Hi sanmyorum. te diktatrln bozuluu da bu biimde balamtr. Sosyalizmin grevi insan kapitalizmden daha fazla zgrletirmektir. Ama byle olmaz da, kapitalizmden daha fazla bir devlet arlna yol aarsa, daha ezici zerine giderse diktatrln bozulaca aktr. Sonu, kendi ykl emarelerinin hepsini kendi iinde oluturmaktr. te bu tarihi hata, bugn zlle, tasfiye ile son buluyor. Her hata bnyesinde bir ykl tar. Reel sosyalizmin de bu hatas, bugn zln aa kartyor. Biz, reel sosyalizmdeki hatay temel noktalarda gryor ve nlyoruz. Bu hatay bir doru ile ikame ediyoruz. PKK gibi olduka az byme olanaklarna sahip olan bir hareketin esiz bytlmesi, demokrasi kadar yaratc sosyalizme de bir rnek tekil etmektedir. Mevcut zmlemeler biraz da daha nceki sosyalizm deneyimlerinin ve grlmek istenmeyen sorunlarn grlmesi ve zerine gidil210

mesi ile mmkn olmutur. Ele aldmz sorunlarn, gerek Ekim Devrimi srecinde ve gerekse reel sosyalizmin younluk aamalarnda hi dikkate alnmayan sorunlar olduunu biliyoruz. Sosyalist uygulamalar yadsmyoruz, ama deneyimlerinden olduka ders karlmas ve kopye edilmemesi gerektiini de biliyoruz. Baarlarmzn ana esaslarndan birisi de bu oluyor. Bu srdrlmek ve daha da nemli gelimelere yol almak istenirse, bahsedilen yaklamn gelitirilmesi ile balantl olaca aktr. Bu konuda en temel bir ilke, halk ball ve halk sevgisidir. Bu, bir sistemde koptu mu o sistem bitmitir. Zaten, o sistem kendi sonunu hazrlam demektir. Yaanan da bu oluyor. Bizde ise bugn bu ilke geliiyor. Demek ki, doru cevap veriliyor. Biz kimseye maddi mkafat vaat etmedik. Tamamen fedakarln ve cesaretin azamisi isteniyor ve hepsi de yerine getiriliyor. deolojik dorultu demek mkemmel ve gzel iliyor ki, buna yol ayor. Bizim bu konuda insanlar para ile, rahat yaamla doyurma imkanmz yok. Peki ne ile doyuruyoruz? Yce zgrlk ilkeleri ile doyuruyoruz. Onlarn her eylerini uruna feda edebilecekleri deerlerimizin olduunu gstermekle ve ona nderlik etmekle durumu ortaya karyoruz. Grlyor ki, nderlikte vcut bulmas gereken balln altnda bir halkn kendisi var. Birey olarak kendiniz varsnz. Ykselen nderlik gereinde yerinizi doru tutacaksnz. Bu sizin iin sanldndan daha fazla bir ycelme olaydr. rnein, ben bir nderlik olaynda tatmin olacaksam, o zaman tatmin olmann btn olanaklar var. Ama bu beni ok rahatsz ediyor ve zorluyor. Halkn beklentilerine cevap vermek ve saygszlk etmemek iin fedakarlk dzeyimi gelitirmenin gerektii ak. Kald ki, ballnz daha ok zlemleriniz temelindedir. Zor durumdasnz, biraz zgrlk istiyorsunuz ve bu noktada haksz bir biimde bana ykleniyorsunuz. Burada hakszlk veya yetersizlik udur; nderliksel bir birlemeyi, nderliksel gelimeyi zamannda ve yerinde yapamyorsunuz. Bu bir yetersizlik hususudur ve tabii ki zorluk yaratr. Halk bile bugn bunu amaya alrken, kadrolarn halka gre saduyularnn gelimediini gryoruz. Bu ise zorluu daha da artrr. nderliksel gelimeyi kavrama, kadro yaps ve nc iin ok daha nem tayor. Bunu doru kavramak ve zellikle de sakat bireysel tasarrufu tu211

tumlardan uzak durmak ok byk neme sahiptir. Mevcut kalntlar sizi hzla bireysel tasarrufa ve bu da diktatrlk eiliminizin gelimesine gtryor. Nitekim dman da bu zayf yan bildii iin, en ok ajanlatrlacak bir alan olarak ykleniyor veya objektif ajanlk en ok bu alanda sonu almaya alyor. Demek ki, hepinizin nderlii bir doruk olarak grmeniz, btn benliinizle buna ulamanz, uruna her an ateli kavgaya girecek tutku, sevgi ve saygy gelitirmeniz, bunun nne baka baat ballklar koymayacak bir bymeyi kendinizde grmeniz ve baarmanz zorunludur. Doru nderliksel kurumlamaya kesinlikle bu temelde katk sunacak ve uruna aba sarfedecesiniz. Biz bu aamada buna somut bir ifade vermeye alrken, tarihsel bir ihtiyac giderdiimizi biliyoruz. Bugn bu bir ahsla idare edilir, yarn yksek bir kolektivizmi, meclisi, hkmeti, devleti oluur. Alttan demokrasi, stten merkeziyetilik lleriyle ifadesini bulabilir. Ama, u anda gzmz krpmadan temsil etmemiz gereken nderliksel tutumlar sz konusudur. Bu aamann zelliklerine gre de biimlenmeyi bileceksiniz. Bu aamann biimlenmeleri gemitekilerden olduu gibi, gelecektekilerden de farkldr. Rolmz oynamaktan kamyoruz, tersine daha da boyutlanarak karlk vermeye alyoruz. Konuya zg olarak da sizlere baz yklenimlerde bulunduk. Dedik ki, kadnlar da harekete balanyor ve kadnlarn balanmasnn temel nedeni, tahamml edilemez yaam koullar iinde tutulmalardr. Buna ihanet etmemek veya egemen snfn egemen erkek lehesi ile karlk vermemek demek, erkein dzeltilmesine ve nderliin bu temelde de sonu almasna almak demektir. Eer birok lkede sosyalizm bu konuda baarl olamamsa, bu ynl somut grevlerine gereken arl vermemesindendir. Bizim bir de bu ynl sosyalizmi zenginletirmeyi esas almamz vardr. Ne kadar baarr ne kadar baaramayz, bu biraz da gelecekte belli olur; nemli olan sorunu zmek iin aba harcamaktr. Yoksa ben kiilik ve ruhi ekillenme olarak gerek kendim, gerekse partide kiiye sevdalanmay kabul etmediim gibi, bu ballk trn snfsal ulusal dzeyde kkburjuva snf temeline dayal bir karasevdallk olduunu, bunun ise sknca rahatlkla ibirlikilie yneleceini belirtiyor ve eletiriyorum.
212

Denildi ki, tehlike, partililerin kendilerini bu konuda partililetirememesidir. Bunun doruluk yan vardr. Kendinizi partililetirememeniz birok ynyle abalarmzn boa kmasna yol aabiliyor. O halde, sizin bugnk en temel sorununuz, partililemek oluyor. Parti yaamn bu temelde zenginletirmek, bunu nderliksel seviyenin gereklerine dntrmek ok ciddi bir parti grevi olarak nmzde duruyor. (...) Sunduumuz zmler kadna tarihi bir frsat yaratyor. Ama daha da anlamls, biz kadn sadece armyoruz, nitelii de ok zenginletiriyoruz. Biraz sonu karrlarsa, kadn arkadalarmz kendilerini daha ekici eler haline getirebileceklerdir. Yar bu temelde gelitiriliyor. Siz de btnyle kadn kleliinin, kadn drlm-lnn k yollarn greceksiniz. Bu temelde kendinizi dzeltip yetkinletirdike, kadn kitleleri de bu dorultuya daha ok girecek, kadn kendisini ekip evirecek ve bir mal gibi sunamayacaktr. Artk bu imkan da yok. Erkeklere baz yklenimler dayatlrken, kadna da dayatlmtr. Parti, kadnn kendisini olduka denenmi yntemlerle dayatmasnn olanaklarn olduka daraltt. Eer erkek kendini dayatamazsa, kadn da zaaflarn karsndaki PKK erkeine dayatamaz. Bu anlamda baz kaplar kapatlrken, baz kaplar aktr. Eskiye, drlmle, hep rmle gtren kaplar bir daha almamacasna kapanmtr. Bu anlamda, rastgele kolay iliki bulunamaz. Mcadele deneyimimizde yaadmz trajedi, aslnda sakat ve kolay bir iliki tarzndan kaynaklanyordu. Bizim komutan fazla inceleme, aratrma yapmadan ilikiye kapld diyorsunuz. Sonu; devrimden vazge, silahndan vazge ve dzene drt nala ko, teslim et kendini! Eski iliki tarz bu tutuma gtrd. Bir deneyim olarak sylyorum. Hakszlk yapmayalm; yle miydi deil miydi? PKK ailesi ne kolay erkek hazrlar, ne de kolay kadn. Yani kzlar iin de, evli erkek ve kadnlar iin de bu byledir. PKKde derinletike, bunu daha iyi greceksiniz. PKK akna hemen iliki gelitirilemez. Dnn; bir PKKli her an lm kalm sava iindedir. Hele bir komutansa, dman onun kellesine milyonlar veriyorsa, bunun bir kk sunu malzemesi de kadndr. Nitekim diyorsunuz ki, bu tip rnekler geliiyor. Bu iliki kan temel bir karar haline getirilmi.
213

Bu, ciddi bir durumdur. Peki nereden kaynaklanyor bu tr durumlar? Kimin nesi olduu bilinmeyen birini, ksa zaman iinde sen nasl sevebildin de o kadar yaknlk kurabildin? nce bir tansaydn, birlikte ok aba harcasaydnz; dorusu o deil miydi? Savam abas gerekiyordu. Niye bu denenmedi? Savaa, zgrle ne kadar balsnz? Ya ben ya parti denildi, bu dayatld diyorsunuz. Ama bu ihanetten daha ktdr ve kknde de ucuz iliki tarz yatyor. te kk burjuvazinin sevgi, tutku anlay! Ayplamyorum. Kendimi de ele alrken, ocukluktan beri tutkuluyum dedim. Fakat kesinlikle yaama bu konuda saygszlk etmeyeceiz. Elbetteki kimse kendisini evliya gibi, melek gibi, rahip ve rahibe gibi aslnda en soysuz gdler buradan ortaya kar grmesin; fakat ucuz bir kaplanma, bayn bayan bayann bay kandrmas da olmasn. nk burada da sonu, kama, karma ve lmdr. Ka tane komutanmz kat ve gerekten dman ordularnn veremedii zarar verdiler. Neymi, sevmiler birbirlerini alp gitmiler! Bamza gelenlere bakn! Dmann bize yapamadn, bizzat bu durumlar bamza getirdi. Gryorsunuz ki, savaa ve iliklerine kadar temel deerlere balanmayan kiilik, bu konuda kolay avlanmaya, kolay ilikilere kaplmaya aktr. kiyzlle, kendini kandrmaya dayanan tutkularnz ldreceksiniz. Bu, ok nemli bir ilkedir. Manta ve mcadele karna dayanmayan tutkular PKKde mahkum edilir. Kald ki bu tutkular en aa derecedeki topluluklara zgdr. Bu gdler her trl boyun emeye gtren, kesinlikle zgrleme nnde engel olan gdlerdir. Parti iinde bu rnekler ok byk zararlara yol aar. Bu yanmz ok iyi greceiz. Halk ve parti iinde yaayan bir olgu olarak, aremiz buradadr. Devrim ne kadar zorla kazanlyorsa; vatan, zgrlk, parti ne kadar zorla kazanlyorsa, bu ilikiler de yle kazanlacaktr. Bu, hem kadn ve hem de erkek iin geerlidir. Sen, kaba gcne dayanarak kazanmayacaksn; o, ucuz tutkularna dayanarak kazanmayacak. Gz gze, ba baa olmayacak. Artk mcadele var. Bir de u kantlanmal; bu kiilikler artk byk tanr ve tanralara balandlar. Parti ve halk olarak, sersemletici afyon grevini gren kr tutkularn dirilmesine engel olduk mu, biz artk zgrz, kurtulmuuz demektir ve buna dayal ilikiler de merudur diyebiliriz. Uruna savatmz ilikiler var.
214

Uygulamada gerekten ciddi aba istiyor. Kadn erkei kazansn, erkek kadn kazansn! Fakat btn bu abalarmza ramen grlyor ki, kazanma ilevi ok geri. Ben biraz aklk getirmeye altm. Tartmayla derinletirilebilir. Konu ikiyzllkten, eitli aldatmacalardan karlabilir. Uruna byle aba harcandka, gerekten insan glendirecek, z gveni, z beeniyi gelitirecek ve gzelliin de kayna olacaktr. Bazen fiziki g ynne arlk veriyorsunuz, ona tapyorsunuz; tehlikeli buluyorum. Gerek siyasal, gerekse fiziki gce dayanarak bu ilikide sonu almak tehlikelidir. Bu, kendine zg aba ile kazanlr. Gzellik olgusu devrimin bir yan rndr. Mutlaka devrim ondan bir eyler almal, ona bir eyler katmaldr. Tam da bu alanda artistik harekete ihtiya vardr. Gzellik duygusunu ancak bu temel de yceletirebilir, anlam verebilir, olduka sevip sayabilirsiniz. Bu nemli bir olgudur ve devrimde de mutlaka geliebilmelidir. nk, kaynanda bylesine bir yaklam ve mcadele vardr. Unutmayalm ki, ucuz gzellik ve gzelliklere ucuz el atmak olmaz. Bu gaspetme anlamna gelir ve buna da hibirimizin hakk yoktur. Bu, partide bir ilkenin inenmesidir; ilke inenirse su ilenmi olur, su da cezay getirir. En azndan partiden tasfiye edilmeyi, saldr durumunda olursa savamay getirir. imdiye kadar bu konuda yaanan darlk, slk, hatal yaklam ekilleri olsa da, uzun sredir gelitirdiimiz zmlemeler bugn biraz daha erevelendi, ileri dzeyde ifadesini buldu. Bu zmlemeler, toparlayc birok ynyle hem zm yan ar basan yaklamlar ifade ediyor ve hem de en nemlisi bu konudaki partililememizi gelitiriyor. Partilemeyi yalnz bununla da snrlamayalm. Bunu vatann bamszlna gtrmeye ve toplumsal zgrle kadar tarmaya balyoruz. Dar anlamyla partilileme; nc dzeyinin kendini yetkinletirmesi, yaam tarzna bu yetkinlii egemen klmas, yetenek ve zellik kazanmas anlamna gelir. Bu, kiiyi yeni bir ilikiye, yeni bir yaama, kendi abasyla kurallara nc olmaya zorluyor. Bu anlamda, partililemenin anlam ertelemeksizin karnza kyor. Partilileme sorunlarmzda ve zellikle taktie gelmede ya eitim,
215

ya eylem, ya rgtlenme ihmal ediliyor; birisini yapalm derken dieri ihmal ediliyor. Bunun yanl yaklam olduu biliniyor. Eitim, eylem ve rgtlenme i iedir. Ayn belirlemeler bu konu iin de geerlidir. Savarken, bu meseleyi zeceksiniz. deal zm, savarken gelitirilen zmdr. Bu soruna yaklamda sava ikinci plana brakma, savatan kanma gibi bir tutumla i ie yryorsanz, kesinlikle sakat yoldasnz. Gerilla eitim ve rgtlenme ile i ie ve ok youn yrmek durumunda deil midir? Bu sorunda da yledir. Sava ne kadar iddetleniyorsa, zgrlk de o derece yakalanmaldr. Mesela, Botanda kadnn ve yaamn zgrlemesi baa gemelidir, i ie yaanmaldr. Nitekim, orada kadnlarn lmne savaa komas sebepsiz deildir. zgrl savata yakalyorlar. Bu kadnlarn savama isteklerine saygl olalm. Bazlar buna karlk vermiyor, orada, bastrma ve feodal tasarmfuluk var. Anladmz kadaryla ok sayda kadn byk fedakarlkla savaa kouyor. Bu, parti ilkesine verilen bir cevaptr. Senin grevin bunu bastrmak deil, bunu ilemek, rgtlemek ve mutlaka alabilecei bir zemini sunabilmektir. Oysa, sen tam tersini yapyorsun. Bu, parti ilkesiyle eliir. Savaamazsnz, zordur, kadnsnz vb tarzndaki tutumlar geleneksel tutumdur ve nitekim tahripkar rol oynayan da budur. Doru tutum, bunlar scak savama eken, sava byle geni bir kadn kitlesiyle donatmaya ve burada ilikileri dzenlemeye varan tutumdur. Hayat bunu zorunlu klyor; fakat bunu grmeyenler, grp de gereklerini yerine getirmeyenler var. Halbuki bizde kadn cinsinin o mthi drlmlnn, arptlmlnn, bir toplumsal nesne olarak iradece yok edilmiliinin nne geilmesi, ancak bu savala mmkndr. Dolaysyla geleneksel yaklamla siz yaklamayn, siz kimsiniz, sizin statnz udur demek, tam klelii, hem de klasik klelii bir adm ileride uygulamaktan baka bir ey deildir. Ve bu, partiyi parti aleyhine uygulamaktan baka bir ey deildir. Baz ucuz sloganlar gelitirilir; savama sevi diye. Bu kardevrimci bir slogandr. Vietnamda devrime kar emperyalizmin gelitirdii bir slogandr. Bugn de TC, bu ilkeyi bize kar gelitirdi. Daha on be yandaki genlerimize evlilii dayatt, baz sahte sevime oyunlarn ortaya kard. Bunlara ilikin olarak baz rnekler
216

vermitim. Mesela Amed merkezinde gen kzlar, lgnca gz yalarna boularak sahte sevime ad altnda kendilerinden gemilerdir. Emrahlarla, bolarla arabesk korkun boyutlara trmandrld ve bu kesinlikle zel sava patentliydi. Byk gzyalarnn Diyarbakr Zindan etrafnda aktlmas gerekirken, ok byk bir soysuzun naralar iin akmas, zerinde durmay gerektirir. stelik o alak, dudak bkp bunlar Ermeni midir, nedir? diyordu. Evet, gdmletirilmi bir sanat maskotu veya maskesi, ite bizim genlie ve onlar savaa ekmemize byle bir sevile karlk veriyor. Oysa sevginin savan geliimi ile geliebilecei tartmaszdr. Bunlar birbirine baldr. Bizden de birbirlerini sevme adna soysuzca kaanlar oldu. Bunlara alak denilir. O sevgi deil, gdleri konuturmadr. Nitekim gittikleri yerde birbirlerine kar sevgi sayg bir yana, hayvan gibidirler. Bunu 12 Eyll faizminin drd ve de krkledii aile, kadn-erkek ilikisine uyarlayalm, greceiz ki, tutkular krcesine, mantktan ve tarihin dnemecinden habersiz ve hatta bir zel sava fonksiyonu yklenmi olarak dayatlyor. Sonu ise, onbinlerce gencin gereklerden kopmas, tam bir afyonlanmasdr. Buna spor ve din de dahildir. Burada kadn ve aile kurumu da nemli bir rol oynuyor. Bylelikle savammz karsnda ok byk bir barajlama oluturulmaya allmtr. Grlyor ki, bu slogan altnda yaplanlarn etkisi halen ounuzun zerinden atlmamtr. Bu tehlikelidir ve yerle bir edilmesi gerekir. Bunun yerine ykseltilmesi gereken slogan; temel deerler uruna savaabildiin kadar, sevgiye hak kazanrsn ilkesidir. Dieri, kardevrim ilkesinin kanalna girmek, orada akp gitmektir. Sonuta, kardevrimin kenefine bir damla olmaktr. Sorunu, partilileme temeline daha yakn bir adm atmak iin somutlatrdk. Hi phesiz sorun, olduka zgr yaklamay gerekli klar. Bu konuda parti silahn asla kt kullanmamalyz. Tam tersine drstl, karlkl saygy, eitlii, gnlll ve daha ok da mcadele atakln derinletirmemiz gerekir. Birbirinizi devrimin nemli sorunlarnda denemedike asla buna yaklamayn. Bu konuda lleriniz ilkeye ballk temelinde gelimelidir. Aksi halde, sonuta ok kt kaybedebilirsiniz. Bence byle kt kaybetmektense; devrimimizi doru yolda ina etmek, toplumumuzun en nemli d217

rlmlk kurumunun ve burada ekillenen nefes aldrmaz ilikilerin yerine, zgr ilikileri partiye ve halka mal ederek k yolu aramak, abamz orannda zme katkda bulunmak ve bunu baarya ulatrmak olduka nemli grevimizdir. Bu temelde hepiniz, grevlerinize iyi balanmaya, iyi kavramaya ve gereklerini yapmaya; partide yalnz kendi bireysel zmnze deil bu hep ikinci planda kalmal genel zme gz kulak olmaya, bu konuda olas sapmalarla iyi mcadele etmeye, dorularn nn amaya, olduka esnek olmaya ve hata payn zeletiri ile amaya zen gstermelisiniz. Sorun zerinde tkayc, bastrmac durarak deil, hep nn aarak bir anlamda bizi ilerde de uratracan bildiimizden, yenilenmeye frsat tanyoruz. Bu konuda sorunu geleneksel yaklamlarn tesinde ele almaya cesaret kazandran, destek sunan nc rolnz srarla uygulayn. Baz kk hatalar yznden kt rnek olmayn; hakszlk yapmayn. Toplumun geleneksel deer yarglarnn krkledii byle kt rnekler olmak yerine, hep doru devrimci grevler zerinde tecrbe kazandrarak, duygulan temel deerlere bal klarak birbirinizi tanmaya ve glendirmeye byk nem vermelisiniz. Bu grevi btn alanlarda baarmaya almalsnz. Parti bnyesinde ve onun nderlik ettii ulusal kurtulu saflarnda bu temelde baarnz gelitike, ulusal kurtuluun ve enternasyonalist katkmzn ileri dzeyde gerekleecei kesindir. Btn devrimci grevlerde olduu gibi, bu temeldeki grevlerimiz zerine de doru ve yetkin gitmek en olumlusudur. Yine, bunun baans iin her eyimizi ortaya koymak en tercih edilenidir. Birkez daha bu temelde grevlerinize doru sahip kmanz ve baarmanz iin gcnz olgunca ve yerinde kullanmaya aryorum. Bu ilkeli tutumu gittiiniz yerlerde srarla uygulayp baarmanzn nemini vurguluyorum. Bu deerlendirme, Mart 1990 zmlemelerinden alnmtr.

218

Kurmak istediimiz byk dnyann bilinciyle savaacak ve mutlaka sonu alacaz!

Bir toplumsal devrim ne kadar derinse, bununla orantl olarak kadn ve aile sorunu da kendini o denli ortaya koyar. lk toplumsal ekillenme, snflamann ilk emarelerinin gelitii odak, ilk mlkiyet duygularnn iinde gelitii ocak ailedir. Aile snflamann, mlkiyete konmann, otorite gcne ykselmenin faktr, eyas, ok eyin etrafnda dnp dolat ilikiyi ifade eder. Tarihin balangc kadar, gnmzde de kendini hissettiren nemli bir sorundur. Nazm Hikmetin deyii ile, soframzdaki yeri kzmzden sonra gelen kadn, bu duruma dm ve Krdistanda namus ad altnda en byk namussuzluun adna ilendii mal, mlk, iliki konusu olmutur. Bana sorarsanz, siz deerli ve sevgili arkadalarma sylediim gibi, ben devrimciliimin en nemli gerekelerinden birini bu meseledeki ilgin konumuma borluyum. Dinler meseleyi eytani bir konu olarak koyuyorlar. Bu konu peygamberi de ok yakndan ilgilendiriyordu. eytandan sakndm kadar kadndan da saknrm, beni en ok zorlayan mesele diyor ve tanrdan kendisini korumas iin yardm istiyor. Krt meselesinde ise, bandan gnmze kadar kendisini bir kam gibi bamzda sallandran bir mesele. u ana kadar bu mesele karsnda teslim olmadk. Ama direnmek iin de bu kocaman nderlik hareketi yetmiyor, daha fazlasn istiyor. Sizin bir zayflnz syleyeyim: Olumuzun, kzmzn ban baladk derken, ben burada tamamen klelie teslimiyeti gryorum ve ne ac ki, sanyorum byk bir ksmnz oktan teslim olmusunuz. Burada hemen, neden zgrleemiyoruz sorusuna da cevap yetiiyor. Eer sen daha on beinde kendi kendini teslim etmisen nasl zgrleebilirsin? 12 Eylln en byk tedbirlerinden birisi de, on be yandaki btn kz ve delikanllarn ban balamadr.
219

Sanyorum, bu konuda ok byk mesafeler alnd. 12 Eylln genlii teslim almada en etkili zel sava yntemlerinden birisi buydu. yle bir meseleki, ne papazvari zm ki, bu sorunun en tehlikeli biimde ters bir ynden vcut bulmasna yol aar ne de burjuva liberalizminin bugn gerekten tannmaz hale getirdii gibi bir zm gereki bir yaklam ifade eder. Fakat yine de belli hudutlar dahilinde zaman ve zemin uygun olarak bir yaklam tarz en azndan gereklidir. Can evlilik isteyenler veya evlenmi olanlar, ak, sevda gereini yaayanlar, dikkatle dinlemeli! Benim tecrbemi sorarsanz ve bizim somutumuzu temel alrsanz derim ki, bu, hem devrimci savan, hem de zel savan sonu almada kurt gibi olmas gereken bir sorundur. Gney Krdistandaki ka Krfez Sava sonrasnda yaanan byk g olaydr. Son tahlilde bilir misiniz neye baldr? Dkn aile ocana, aile ocann kar-koca ilikisindeki teslim olmaya baldr. Bir ulusun tkenii buraya baldr, dierleri onun zerinde vcut buluyor. Mademki, bir ulusu bile tkenie ve en son kalntlarn bile imhaya gtryor, yleyse hemen cevap verilmesi gerekiyor. Bu cevap, kardevrimin elindeki byk silah devrimin byk silah haline getirmektir ve biz bunu yaptk. Gereini zmlemek durumunda olan arkadalar, sanrm bu konudaki duygu ve dncelerini ortaya koymada cesurdurlar. Bu konuda biraz eletiriye uramlardr. Bence daha uygun bir tarzda meseleye yklenim gsterilmesi gerekirken, arkadalarn acemiliinden tr gl yaklalmamas da sz konusudur. Bugn bir arkada ahsnda bize ne dayatlmak isteniyor, biliyor musunuz? Benim bir taktiimin tersyz edilerek bize kar kullanlmas! Nasl ki biz, TCnin Krdistana kar kulland aileyi tekrar ona dorultulan bir silah haline getirmeye almsak, o da imdi bir baka rnekte ayn politikay bize kar kullanmak istiyor. Bizimki ok hakl, ok Krdistani, ok zgrlk, ok da yoldaa bir yaklamd. Dman bundan ok byk yara alm, ok acsn ekmitir. imdi de ayn silah bizim yaptmz gibi bize dorultmaya almaktadr. Burada bir dnce tartmas yapyoruz ve herkes grlerini syleyebilir. Bu arkadamz, partimiz iinde halkmzn direniilii ile tand ve sempatiyle karlad bir kiilik. Yani, bir PKK deeri.
220

Henz tam verilere dayanarak deil, ama nemli gstergelere dayanarak sylyorum: ener unsuru bu arkadamza ok ynl yaklam, zerinde ok dnm, ok hesap yapm ve almtr. Buradaki tartmalardan da ortaya kt ki, bu arkadamz da tm direnii kiiliine ramen farknda olmadan bile olsa bu yaklama cevap vermitir. Belki yllar iinde anlamn ok derinliine anlayarak ifade edebilecei gibi, uruna her eyini verdii partiye kar, hem de en iyi partiliyim dedii halde bu byledir. Birok rapora gre ve hatta btn yapnn da dayatmalarndan anladm kadaryla partiyle kar karya gelmitir. Bu bir realite! Btn yap bu konuda ok fkeli diyorsunuz. Bu arkadamz ise unu sylemi: Gerekirse, tek bama da kalsam, yine de sizinle savarm! Byk bir olay! Dmann dolayl da olsa etkilemesinin apn belirtiyor ve sevgi adna oluyor bu. Hem de byk sevgi adna! Elbetteki bu, herkesin bana gelebilecek ve ayplanamayacak bir durum. Byk insanlarn byle sorunlar olur. Ama burada iki sonu kar. Ya ok bykle yarar sonu, ya da ok alalma biimi. Bu tehlike var. Sorunun ok arpc kavranmas iin acaba beyninizi hemen altrabildiniz mi? Bir rnek olaydr, fakat baat bir olay. Btn veriler kuvvetle gsteriyor ki, PKKyi var eden bir taktik, PKKyi PKK ismiyle bitirmek biiminde bir cevap buluyor. Bunu yadrgamyorum. Kesinlikle arkadalar da yadrgamamal. Zindan gerei zerinde durduk. Zindanda olan ve PKK adna en byk direnmeyi gsterenleri dmann rahat brakmas dnlemez. Diyarbakr zindan direnii, bir anlamda ve bir tarihte Krdistann varolup olmama direniidir; lmcl kadere darbe vurup yaamn nemli bir aamasn mmkn klan bir direnitir; onun iinden geliniyor. nder Temmuz direniinin btn anlam ve nemini koyduk. Krdistanm kaderini ilgilendiren bir direnitir. Bu direniin nderleri vardr. ok nemli bir kesim ok nemli bir tarihi direnmede ehit dmtr. Geriye ikincil elden kadrolar kalmtr ve arkadamz veya arkadalarmz da bunlardan birka tanesi. zel sava bu dnemde mutlaka sonu almak istiyor. Krdistann temel ynetim biiminin ve savan ynlendirilmesinin zel savan elinde olduu bilinmektedir. Diyarbakr Zindan ise, en temel direnme sahas olarak sava alanlarndan birisidir. ehadetlerden sonra zel
221

savan dozaj mthi gelitiriliyor. Buradan karlacak en nemli bir sonu; bu arkadalar ya imha edilerek, ya da yaatlarak zel savan yaklamlarna tabi tutulacaklard. Bu teorik olarak kesindir ve kald ki mevcut belirtiler sadece teorik olarak deil, pratikte de yaklamlarn adm adm gelitirilmi olduunu gstermektedir. imdi karmzda, bir kadn olarak olduka fkeli, dayatmal, dnceli, duygusal, yerinde duramayan bir kiilik grmekteyiz. i iini kemiriyor. Ben tank oldum. Bir hain alak PKKnin canna okuduunda ve ben bunu haber verdiimde, nedenleri ne olursa olsun ok hatal bir tutumun sahibi oldu, kendini tutamad. Kendine gre bir dnya kurmu, bunun byle kmas nasl olur diyor ve bir anlamda partiden hesap soruyor. Arkadamz belki imdi sorunun mantken zmlenmesi konusunda gleniyor, ama balangta son derece duygusal ve tepkiseldi. Ben de byle bir gereklikle karlam olmaya inanamadm. Ama imdi verileri biraz daha gzden geirdikten sonra anlyorum ki, zindan belli bir tarihten sonra, zellikle imha siyasetinden sonra rehabilitasyon yntemi ile adm adm kontrole alnm, direniler bu temelde kullanlarak btn taktikler bu temelde boa karlmak istenmi, arkadalar adeta kendi silahlaryla kendilerini vurur duruma getirilmitir. En son partiye gelen zindan direniilii, bu sorunda da grld gibi, kendisini partiyle byle uyumsuz buluyor. te o sosyal iliki, zgrlk ilikisi, evlilik ilikisi tam bir dayatma biiminde karmza kyor. Eer dikkat edilmezse, bu bal bana bir ayrma ve bal bana bir blnme veya bir savatr. Kald ki, bunun sonunda birbirini imha etme kacak ortaya. Bizde sorunun baka trl halledilmesi zor. PKKnin tarihini biraz bilenler, bu konuda baz sonulara ulaabilirler. Bir noktay daha hatrlataym: Arkadan sembolik de olsa bir nianlanma olay olmu ve bu burada biraz da mnasebetsizce konu edilmek istemitir. Sanrm bu, tam da provokatrn kongre gereimizde kendini en iddial yanstt bir dnemin sembolik bir birlik ifadesidir. X... arkada raporunda, birka gnlne gidip oray grecektim, geri dnecektim diyor. Belki bunun siyasi anlamn imdi yorumlayabilir. Hemen kesin deerlendirmeler yapmyoruz. Bu tavrlara ynelirken, bu yorumlarn bilincinde olmad doru olabilir. Fakat, siyaset baka bir olaydr. Kadn olaynn veya sevgi olaynn
222

ya da bir zgrlk, sosyal yaam ilikisinin nasl felaket siyasi sonulara gtrebileceini belirtmek asndan zenle vurguluyorum ve zerinde ok iyi dnlmesini istiyorum. X... arkada, buraya gelmeden nce durumdan haberdar edilmemesini daha sonraki raporunda, yerinde olmayan bir terimle, buraya adeta drldm biiminde ifade ediyor. Sanyorum ileride grecek ki, en byk kurtulu bu kelimede gizli. Eer o srete bu birlik sembolik olmaktan kp biraz da fiili bir birlie brnse ve parti bu konuda gereken tedbiri alp sunmasa neye dnecek, biliyor musunuz? Adam kurulmu bir saat gibi. yle sanyorum ki, zel savan byk hazrl. Ben hep ihtiyat kaydyla baz yorumlar gelitiriyorum. Bana gre, zindanda partinin direnii nderlii ve kitlesine 1982deki imhadan sonra, 1984lerde teslimiyet ve ibirlikilik dayatlmtr. Cezaevindeki sosyal yaam iyiletirmede gelitirilen taktiklerle yap kontrole alnyor, direniin nde gelenlerine zel yntemler uygulanyor. zellikle 1984 Ocak Direniinde, ad geen enin ok ak ibirlii ile birlikte, ok sinsi ve hainane bir plan sosyal yaam ilerletme ve bunun imkann yava yava sunma temelinde gelitiriliyor. 1988e kadar drt yllk bir sre geiyor. Bu taktikle yapy kontrole alma ve 88e gelindiinde bir nderlik olay gerekleiyor. X... arkadan, sanyorum daha nce de bir duygusal ilikisi var. Dier arkada, kaba baz ynleri de olsa, sanrm dmana teslim olmam bir direniidir. eitli yetersizlikleri de olsa ve bizi olduka zorlayan bir tip de olsa, bu arkadan teslim olmamas, zellikle Dersim somutunda ve Elaz grubu iinde kayda deer bir olaydr. Byle bir yoldala sevgi ilikisi iinde bulunmak kt bir ey deildir. Tek seenek budur, en iyisini yapmtr demiyorum ama, yine de anlamldr. Bu konuda iliki gelitirmenin ve g vermenin kendine gre bir mant ve deeri var. Fakat tam 1988e geldiimizde bana gre bu tarih nemlidir bu iliki dinamitleniyor. Bunun hikayesi daha kapsaml deerlendirmelere tabi tutulabilir. Burada bu ilikinin provoke edilmesi, aslnda bir direni ilikisinin dinamitlenmesidir. O ilikiden kopu ve yeni bir ilikiye yneli, ok dolayl olarak bir direniilikten uzaklatrmadr. Tam o tarihte egemenliini olduka pekitirmi bir zindan nderliine soyunul223

mutur. Bu unsur, benimle kurulan iliki Krdistanla kurulan ilikidir deyimini de kullanm. Bu ok anlaml bir deyim. Krdistanla kurulan iliki ok anlamldr ve sembolik de olsa byk bir ilikidir. Fakat bu e tarafndan direni ilikisi dinamitlenirken ve tam da bu ylda zindanda ok diktatrce ve ok da hilekarca bir nderlik dayatmas vardr. Burada bir tala iki ku vuruyor. Bir defa direni ilikisi dinamitlendikten sonra, ok direngen bir arkadamz ok tehlikeli bir biimde bir nderlie balyor. Yllarn direniilii ve onunla beslenmi bir sevgi ihanete uruyor. Hem de fark edilmeden, ok kurnazca, ok tilkice oluyor. Direni temsilcilii ibirliki nderlik tarafndan tehlikeli bir biimde kullanlmayla yz yze kalyor, etkisizletiriliyor. Herhangi bir kiinin bu konuda itiraz mmkn deildir. Onun ahsnda direni lmcl bir darbe yiyor. kincisi, byk sevgi ad altnda direnii kiilik ok tehlikeli bir eilimin ve kuatmann altna alnyor. Sene 1988, alt ay ileri ya da geri olmas hi nemli deil. Bu, zindann direnii nderliinin ok kt bir biimde kullanlarak teslim alnmasdr. Hem de en yce sevgiler kullanlarak ve en byk fkelere yol alarak. 1988in sonlarnda bir nderlik saptrmas daha vardr. 88 kendini Avrupada aa vuran Fatma-Avukat provokasyonunun aa kt yldr. Apo gidicidir veya biz PKKyi ele geirdik dedikleri tarihtir. lke pratiinde Hogir-Metin alaklarnn kendi nderliklerini dayattklar; Avrupada ise, bir yandan tutuklamalarn gelitirildii, dier yandan darbeci bir ekibin ele geirdik dedikleri tarihtir. 1988in ikinci yansnda benim iin sk sk yaplan gidicidir biimindeki deerlendirmeler vardr. Yanmza gelen bir gazeteci, senin yapacan bir ey kalmamtr diyordu. ok korkak bir adam olmasna ramen Avukat, deme stne deme veriyor, o gidicidir diyordu. imdi bakyoruz ki, adamlarn sz altnda baz gerekler var, bouna sylenmemi. temel mcadele alanmzda da dman dayatmalar ve nemli oranda politik szma olaylar vard. En ok da yapmzn Botanda, Avrupada, zindanda gafleti bizi zorlad. Buna dayanarak, yalnzca Apo kald diyorlard. Biliyorsunuz, benim iin her trl benzetmeyi yaptlar, yani giydirilmedik klah kalmad. Nefes nefese bir mcadele yrttmz bilinir. Daha yl sonuna
224

gelmeden, 89a yklenerek bu dayatmalar yerle bir ettik. Botana yklendik. zmlemeleri okuyun; bizim buradaki mcadelemiz bunlar boa kard. Buradaki olaylarn hikayesini biliyorsunuz. Basite almayn; bizimle ok kkl uratlar, aza alnmayacak yntemler kullandlar. Avrupay yaayanlar, Avrupa polisiyle ibirlii yaplarak ne durumlarn yaratldn bilir. Almanyann tarihinde byle bir olay yoktur, deniliyor. Zindana da bakn; nereden nereye gelinmitir? O zaman burada da, direkt komplolarla sonu almak isteyen ekipler vard. Belki yirmi otuz rneini grdk. Devrimci sorumluluk ve tedbirlilik temelinde yaadk ve boa kardk. Bir provokasyonun en byk silah gizli olmasdr. Ortaya ktktan sonra, o bitmitir. Bunlar, 15 Austosun 4. yldnmnde partiyi bitirmeyi kafalarna koymulard. Kendilerini ilan etmeyi bu tarihe denk getirdiler, ama ilan eder etmez de kendilerini bitirdiler. Aa karma basit deildi, gerisi bir uygulama ii idi. Dayatlan yntemler gerekten kimsenin aklna gelmez. Beni Avrupada baz arkadalarn davet etmesinden, yaknda bana ok byk bela gelecektir tehditine kadar ok eitli provokatif yntemler denendi. Bunu, buraya gelen bir gazeteci sylyordu ve tehdit ok somuttu. Bir kolu direkt TC iinden, bir kolu Avrupadan, bir kolu iimizden provokasyon baveriyordu. Bu ciddi bir tehlike idi. En nemlisi de, o zaman, zel sava lkede tam bir terr estiriyordu. Hesaplarna gre, 1988 partiyi bitirme tarihidir. Bu u anlama geliyor; 1988in 15 Austosuna ulamadan PKK bitirilmek isteniyordu. imdi, 1992ye doru yol alyoruz. Bu hamle boa kt. Yeni hamleye gre yeni nder, yeni figranlar gerekli. Biz de, 92ye gre bir planlama iindeyiz. zel sava zindanda, Avrupada, dada bo durmuyor. eyh Saitin isyann, Seyit Rzann nderliini deerlendirin. Bandan beri iki tane kurt yanlarna verilmi, hem ynlendiriyorlar, hem de rapor ediyorlar. Dier isyanlar da byledir. PKK bu kadar byk direniin sahibi olacak da, zel savan direkt ve dolayl ynlendirmeleri olmayacak! Karmzdaki savan karakterini, hatta Trk egemenliinin tarihi zelliklerim akla getirelim; dris-i Bitlisilerden alalm tarihi bugne kadar biraz anlayalm. Biz direnii gtrmeye alrken, hi phesiz onlar da bitirmeyi gndemletirecektir. Mevcut belirtiler, 1988in sonlarna doru tas225

fiyeyi hedeflediklerini gsteriyordu. Peki, devreye kimler girecek? Dman yalnz cephede savamaz. Yalnz cephede savasa, bizi gelimeden alkoyamayacan biliyor. zel sava i cepheyi ele almadan brakmaz. Ne tarihte ne de gnmzde szma ve etkileme yntemlerinin bu kadar gelitii grlmtr. PKK nderlii, dnyada en gelimi siyasal nderliklerden biridir. Bir FKde Ebu yad, Ebu Cihad vb nasl vuruldular! rgt nderliinin 3/1i cinayetlere kurban gitti. Geriye Arafat kald ki onu da bilinli vurmuyorlar. Bu da MOSSADn ynlendirdii zel savatr ve kocaman FK nderliini ocuk oyuncana evirmitir. Trk MiTinin de bizi serbest brakmas dnlemez. Belki bizimle daha da ok uramlardr. ocuk olabilirsiniz, ama durumlar farkl. Benim yaadm bir tarih var. MTin arivlerinin bir gn almasn ok isterdim. Bize dayatlanlar ve bizim savunma mekanizmalarmz nedir? MT nasl deerlendirmelere tabi tutmu? 1975ten beri MTin peimde olduunu biliyorum. Krdistan adna, szde bir halk kurtulu ordusu kurmutu; byle bir izlenim vard. zel olarak denetim altna alnacamz ak. Ben kendimi Mahir yerine koymuyorum, fakat kiilik olarak ok farkl bir oluum iindeyim. Bu adamlar 1975lerden itibaren bizi yalnz brakmadlar. Bizim de zayflklarmz var; ruhi atmosfer, kiilik zayfl, siyasi zayflk, sosyal zayflk! ok iyi hatrlyorum, lise son snfta derslerimize giren bir binba vard. Bunun kadar benimle ilgilenen ve beni ycelten bir adam yoktu. Harp Okulunda edebiyat retmeni idi; senin kompozisyonlarn profesrlere gtryorum, rnek olarak sunuyorum ve zerinde tartma yaptryorum diyordu. lgilenmesinin nedeni, yalnz braklmamas gereken bir kiilik olarak deerlendirip, sahip kmak istemesi olabilir. Bir dier hoca da vard; sen nerelisin, sizi yle yapmak gerekir diyordu. Bu da bir yaklam. Biri sivil, biri asker. yle bir bak vard ki, halen hatrmda; sanki balarna bir bela getireceim, ama o da beni yiyecek! Ondan sonraki yaklamlar ilgintir. Size rnek olsun diye anlatyorum. Kendi ailemden kopuyordum; ziyaret ettim, baktm ki ailenin ii bitik. gn kalyordum, grtlama kadar doluyordum. Ardndan Ankaraya dnp sosyalizme sarlyordum, birkez daha gidiyordum. Birka kez bu gidii tekrarladm, sonra vatann yoluna dtm, hem
226

de yaya. Benim ailede grdm bu! Baz komutanlarmz aileye gitmezse, hatta evlenmezlerse veya pemergeler karlarnn yanna gitmezlerse rahat edemezler diyorsunuz ya; ben kayordum. Baktm, bana byle ynelimler var; katm. Gen olmamza ramen bunu yaptk ve bu da o dnemin ilgin bir zellii idi. Buradan kardm birinci sonu; aile evresinde deil de, aile dnda yeni sosyal ilikilere ynelmek oldu. Kendi aileme kar yaklammn z bu. 1976nn ortalarna kadar bir daha da yzlerini grmedim, bir mektup bile yazmadm. Bu da bir anlay meselesi. O tarihten itibaren baka bir aileye yneldim. Bu aile, Krdistann cumhuriyet dnemi isyanlarndan birinde ibirlikilikte etkin rol alm bir aile. Bu aileden bir bayanla temas var. Biraz solculuk gelimi, fakat CHP gelenei iindeki kemalizm hakim yn. Nasl CHP sola egemense, o da egemen bir kiilik. O srete ahsmzda ulusal soruna ynelim ve onun baz zm yollar geliiyor. Bilinli bir ajan olduunu sanmyorum, ama Krdistan bizden sorulur anlayndan kaynaklanan bir denetim iddias var. Banda ok bilinli olmasa da, yaklam u: ki yakas bir araya gelmez bir kyl paras, nasl olur da bizim denetim alanmzla uraabilir! Nitekim bu daha sonra aka sylenmitir. Benim ilgim ise giderek artt. Burada bir ilgi tarz var. Siz de korucularla iliki kuruyorsunuz, ben de kuruyorum. lgi duydum, hem de btn olumsuzluklara ramen ilgim giderek artt, geliti. Bu ilikide ar basan ynn duygusal deil siyasal olduu imdi daha iyi anlalmaktadr. Fakat unu da aka belirteyim ki, kesinlikle benim bu konuda kullanmak gibi bir art niyetim yok. X... arkada ok duygusal olduunu sylyor. Ama, benim yaklamlarm daha glyd. birliki de olsa bir aileden bir devrimci kabilir inancyla hareket ettik, yardmc olmak gerekir diye dnerek anlayla yaklatk. birliki bir aileden devrimci karmak daha nemlidir, rnek kabilinde bir olaydr ve bu konuda zel bir aba harcanmaldr; yaklamm budur. Bu, ok doru ve yerinde bir yaklamdr. Ama ben biraz duygusal da olsam, karmdaki yaklam tamamen siyasi. Baz arkadalara ok daha iyi zm olmas asndan, ite bir kadn ilikisinden bahsediyorum. Beni, ibirliki bir aileden biriyle iliki kurduum iin ok eletirenler de oldu. imdi, siz de niye
227

byle yneldin diyebilirsiniz. Aslnda bu olduka riskli bir ilikiydi. Karmzdaki ilikinin orijini yle ki, hakl olarak eletiriye urayacak. Ama benim iin bu hibir art niyet olmakszn en byk eylemlerden birisiydi. TCnin en dokunulmaz yerine ok hassas bir saldr dzenliyorum. Yani her eyi nizama balanm bir yere biraz da ihtilalci bir szmadr aslnda. lginlik urada; benimki ok bireysel bir aba, karmdaki kurumlam bir devlet. Birkez daha belirteyim ki, kesinlikle ok iyi niyetli ve ok temiz duygularla yaklayorum. Szma, derken baka anlam karmayn; siz cmleleri deerlendiremiyorsunuz, bu konuda kendinizi dzeltin. Sylediim eylerin btn ortamn veriyorum ki, hatal deerlendirmelere gitmeyesiniz. 1977 provokasyonunu daha nce size anlattm. Namk Kemal Ersun darbesi vard. Bu darbe, PKKnin imhasn da ieriyordu. Yine o yllarda Pilot denilen bir provokatr yanbamzdan ayrlmyordu ve biz bunun bir denetim olduunu biliyorduk. Kk bir gruptuk. Henz 1977deydik. Yanbamzda ejderha var. Darbenin sabah tutuklanmamzn da sabah olacakt ve bizi bylece tasfiye edeceklerdi. Nitekim, Kemal Pir ve Karasu, provokatrn komplosu sonucu tutuklandlar. Eer ben de tedbirli davranmam ve toplant yerine nceden bir klavuz yollamam olsaydm, 1977 yaznda bu hareket fiilen sona erdirilecekti. phesiz ierde de direnirdik, yanmzda yakalanan silahlar nedeniyle en az on yllk bir ierde yat da sz konusu olabilirdi. Bu provokatr gerekten zel savan bir elemanyd. likide bulunduumuz aile de TCnin en kurumlam ailesi. Bu kuatma altndan nasl k yapacaz? Siz, delikanllar ve kzlarn problemine izah getirelim. Duygular diyorsunuz, balantlar diyorsunuz, politikayla ilikisi diyorsunuz; ite ok gzel bir rnek. Ortada byk siyaset var; Krdistann kurtulu siyaseti. Devletin en yetkin bir ailesi var ve oraya girmiiz. Provokatr gnde defa ziyaret ediyor; bunun ardnda darbe ve ldrlme tehlikesi var. mha baarlamad, ama en azndan tutuklanmakla yz yzeyiz. Bunlar iliklerine kadar duymayan nder olamaz. Eer derim manda derisi gibi olsayd, elbette siyasi nderlik yapamazdm, bir izginin ortaya karlmasnda rol oynayamazdm. nemli bir eyi temsil edenler, bunu iliklerine kadar duymak duru228

mundadrlar. O srete artk kar taraf da uyanm durumdadr. Mutlak anlamda beni balamak istiyor. Madem sen evlilikte ve duygularnda samimisin, o halde bunu kantla diyor. Kantlama ise, teslim alnmadr. Krt ailesinde teslim alnmay bilirsiniz. Bir kadn bir erkee veya bir erkek bir kadna teslim oldu mu, mal gibidirler, birbirlerini tarlar. Karmzdaki, egemenlii bilen bir nderlik, benim bamsz kalmama frsat tanmak istemiyor. Mutlak anlamda ball dayatyor. Size gre siyasetler, size gre evlilikler kolay olmutur. unu da belirteyim ki, yaadmz deneyim aslnda bir evlilik deildi; evlilik grnts altnda TC ile amansz bir savat. Burada yle art niyetler veya bilinli ajan szmalarndan bahsetmiyorum. Belki kar taraf da yledir. O daha ziyade, ben bir nderim, sen bir kyl parassn diyor. Krdistanda evlilik sosyal ilikiden teye, siyasal bir olgudur. Bu mevzide insanlar teslim alnr, teslim edilir. Benim bu kuruma teslim olmam, PKKde siyaset diye bir ey brakmazd. Duygular, diyeceksiniz. Dnn. Krtlerde marazi bir hastalk vardr. Kadnn erkee, erkein kadna balan gz kr eden tutkular zerinedir. Eer bu meseleyi halledemezsek, politika yapamayz. Sizi bu sorun karsnda demir gibi yapamazsak, hibir i yapamazsnz. Ayp deil, ben de kendimi ortaya koydum. Saygnz varsa ders karrsnz. Size kadn konusunu ayorum. Baz arkadalarmz evlenmek istediklerini sylyorlar. Bu olay dndnz gibi basit deil. Gerekten yreinizi en az rseleyerek, beklentilerinizi en az darbelere maruz braktrarak, yardmc olarak atlatmak istiyorum. Krdn namus hikayesinden veya en byk namussuzluk olayndan sizi namuslu geirmeye alyoruz. O amansz ylda, 1979un Temmuz aynda buraya getim. Artan belirtiler gvenmemem gerektiini ortaya kardndan, haber vermedim. Ama bunu kiisel bir mesele haline getirmeden yaptm ve politik davrandm. Duygularm mthi bastrdm. Bu sahaya da ardk. Avrupaya da gnderdik. Drt be yl birok deneme snamadan geirdik. II. Kongrede provokasyonun temel noktalarndan biri oldu. O bir ucunu, Baki ala ise dier ucunu temsil ediyordu ve tabi yine Semir-Davut provokatrleri de vard. Ben o zaman iki
229

tehlikeli u partiyi blmek istiyor, dedim. Mektuplarda da bunu vurgulamtm. II. Kongrede birisi soldan, birisi sadan grnyor, birbirlerine amansz hitap ediyorlar. Baki, ben Hakinin kardeiyim diyor; dieri, ben neyin nesiyim diyor. kisi de mutlak anlamda kongreyi ilemez duruma getirmek ve 1982de lkeye ynelme hamlesini baarszla uratmak istiyorlar. Semir de, bir kiiyi bile Hakkariye gndertmeyeceiz diyordu. Biliyorsunuz, zindann ii de o srete bitirilmek isteniyordu. 1982 bir imha sreciydi. Austosta kongre sonulandrld. Eyllde ahadet olaylar yaand. lkeye henz giri olmamt. Avrupada bir provokasyon faaliyeti gelitiriliyordu. Byk sabrla hareket ettik. 1986ya geldiimizde yine ayn hikayeyle karlatk. Yine kadn hikayesi. Bu silah son defa kullanlyordu. Trk burjuva gazetelerinde XYnin adamlar Apoyu vurdular biiminde haberler kyordu ve aslnda gereklik pay vard. Tasfyecilik kendisini olduka dayatyordu. Kadn ilikisi kullanlarak, bahane edilerek komploya kadar gidilmiti. 1986ya ilikin soruturma ve yarglamalar belgelerden incelenebilir. 1988de ise son kozlarn oynamaya altlar. Aslnda aa karldlar ve katlar. Buradan karlmas gereken sonular var. Demek ki, ok masumane gibi grnen bir sosyal iliki, gerekte objektif veya sbjektif bir zel sava ilikisidir, bir TC ilikisidir. I, II ve III. Kkongrelerimizi ve tabii ki ondan sonrasn boa karmaya kendini adam. Eer hatal bir adm atlsayd, bundan sonu karabilirdi. Baz arkadalarmzn evlilik konusunda fkeleri ve skntlar varm! Peki ama biz, 10 yl amansz bir sava bu kurum erevesinde nasl yrttk? unu da syleyeyim ki, eer siz bir mal gibi ele almyorsanz, bir kadnla ilgilenmek byk fedakarlktr. Siz sanyorsunuz ki, kadn ve erkek arasndaki sevgi, duygu ilikileri kendine zg bir olaydr. Hayr! Buradan karacanz sonu, ilerin basit yrmediidir. Belki Trk filmlerinde ak olmay grm olabilirsiniz. TV dizilerini seyrederek ve ak romanlar okuyarak btn bu konularda hakl olarak baz beklentiler iine girebilirsiniz. Hatta, Krt sevdas da iinizi yakabilir. Hepsi normal, makul ve insani. Fakat bir de Krdn tketili hikayesi vardr. En son Gney Krdistanda grdnz, tam bir kzlca kyametti, gnde bin bebek l230

yordu. Kadn ilikisinin siyasetle balants ok somuttur. Belki de, bir pemergenin evliliine insan bu kadar yklenir mi! diyeceksiniz. Eer biraz siyasi iseniz, olaylar siyasi olarak ele alma gcnz varsa tahlili biraz daha gelitireceksiniz. Krt erkei eer ok dm ve sava yeteneklerini kaybetmise ve Krt kadm iin de ayn eyler sylenebilecekse, iin pf noktas burasdr. Aranzda evli olanlar, ak olanlar, olduka sevdallar var. Bu arkadalarmz kalkp konusunlar. Bu ilikinin kendilerini ne kadar ilemez duruma getirdiini irdeleyebilirler. Devrimciler problemlerinin zmnde ok gl olduklar iin, szlerini saknmadan syleyebilirler. X... arkadan da, duygularn ok ak ve cesurca ifade etmesi gerekir. Olayda ben yenilmi taraf olsaydm, ne bu sevgili yoldalar topluluu veya bu PKK, bu direni btn eksikliklerine ramen mevcut olurdu, ne de biz gerekten ayakta kalabilirdik. ok dknt biri olup kabilirdik. Ben bu ilikiye byk yaklatm. Btn duygu ve dncelerimi tahrik ettim. Anla, sabret, teslim olma, siyasi ol, duygusal etki altnda ezilme, tahamml et! te, kendime yaktrdm parolalarm. Bu olmazsa baka ey deme hatasna da dmedim. kardm sonular; ulusaldr, sosyaldir, insanidir. En nemlisi de zaten burasdr. Bir olaydan ders karrsan, akll olduunu ortaya koyarsn. Benim yaptm en nemli klardan birisi de budur. Daha o srete de saptrma giriimlerim olmad. Vurarak, krarak nder olmuum, adm var deyip kendimi ucuz duygusal ilikilere kaptrmadan olay btn derinlii ile ele aldm. Biliyorum ki, benim ahsmda bitirilmek istenen bir kurtulu siyasetiydi. Karmda bela ekilleniyordu. O zaman bu kuruma yklenecektim. Yaptm aile zmlemeleri byle geliti. Tabii temel nedeni btnyle buna balanamaz, dier gzlemler de vardr. En byk gzlemlerden biri olarak, Krt erkeini inceledim. Byklarm burarken, bu serseri ne yapyor, neyin yiidi neyin erkeidir, diyordum. Bu gzlem ok nceden vard. Krt kadnnn hiliini, horgrln de grdm. Bunlar beni iddetle etkiliyordu. Siz ocukluunuzu da yorumlayamyorsunuz. ocukken kzlarla bir arkadalk tarzmz vard. O arkadalk aldnda zorlandm halen hatrlyorum. Oyunlar vard, kk ocuk oyunlar; ben mut231

laka u kz arkadala oynamak istiyordum. Bu sosyal dzen biraz bydmzde bu oyun oynama imkann elimizden ald. Oyun oynama nereye kadar gidebilirdi bilemiyorum, ama oynamalydk. slam, kadn iin eytandr, yaklamayn diyordu. Bu da bizi dndryordu. Kyn hocasna, dnde oynayan kadnlara uzaktan bakmann gnah olup olmadn soruyordum. Gnah derse, oradan kaacam. Hoca glyor, bir ey olmaz diyordu. Kyn en mslman hocasyd ve kendisi de bakyordu. Hocadan cesaret alarak, dnde kadnlarn oynamasna baktm. Btn bunlar unun iin anlatyorum: Bunlar sadece bir siyasi kiilik olarak deil, ok ncesinden de ilgi duyduum noktalard. Kendimi tandmdan beri ilgi konularm dikkatle deerlendiriyor ve baz sonular da karyordum. Gerektiinde bir mslman gibi, gerektiinde ise ok byk bir zgrlk tutkunu olarak yaklayordum. Erkein sahte erkek olduunu da o zaman grdm, hem de byklarndan tandm. Sonuta halen urayorum bu ile. Gerek hepinizin yaklamlarna bir l tekil etmesi asndan, gerekse nemli grdnz ve bana da raporlarda yansttnz durumlara vurgulayc bir cevap vermesi asndan sylyorum. Zindandan gelen arkadalarmz eer bu halleriyle parti adna hareket etselerdi ve biraz da yetkileri olsayd, bu ilikiden dolay kendilerini partiyle savar durumda bulabilirlerdi. Bu byk tecrbem olmasayd, siz atmayla yz yzeydiniz. Grdnz gibi, olaylar o kadar basit deil ve biz de PKKyi basite yrtmyoruz. Aslnda bir zm durumu var. zmlemeleri tekrar okumal ve daha ok da bu vurguladm hususlara dikkat etmelisiniz. Biz konularn yabancs deiliz. Burada hibir Krt toplumunda ve hatta Ortadou toplumunda olmayan biimde eit koullarda, kesinlikle geleneklerin en kk glgesinin bile yanstlmad kzlar ve delikanllar olarak sizler bu duruma getirilmi bulunuyorsunuz. Bu, bal bana byk bir abann eseridir. Burada bir zme gidilmek istendii ok aktr. Bu iin altnda mantk kadar, yrek de vardr. Kendi kiiliimden kaynaklanan ynleri size ok ak anlattm. Burada sosyal ilikiye inkarc veya sosyal ilikiyi hie sayan bir yaklam urda kalsn, ocukluumun hatrlayabildiim ve kendimi en ok kaptrdm oyun esidir karmdaki. Kadn gerei konusundaki tutumumun
232

bu kadar uzun tarihi var, ama kesinlikle kendimi yitirmi deilim. Eer bizim Krt toplumunda binlerce yllk bir drlmlk hikayesi ve Krt ailesinin de tkenii ile kar karya isek, ok dneceiz. Kesinlikle sosyal ihtiya biiminde yaklamayacaz. Bir arkada hatrlatt; provokatr, Avrupadaki bir arkadaa telefonda eini de yanma aldn m? diye soruyor. Hayr cevabn alnca da, tabii oras Avrupa, eini yanna almaya ihtiya duymazsn diyor. Sorunu ele al tarzna bakn. Avrupada her trl kadn var, tabii eini yanna almaya ihtiya duymazsn! Adamn temel yargs bu. X... arkada iin bu deerlendirme yeter! Yalnzca bir cmlesi yetiyor. Bu mudur zindandaki ak? Bu mudur sevgi? Bu liberalizm de deil (bu kelimeyi kirletmeyelim, nk liberte hrriyet demektir) duygularla byk oynamak deil midir? Bizim en deerli yoldamza bu anlay dayatlm. Kendimizi yerle bir ederiz, ama bu kadar dmeyiz. Ben, daha nce zm iin bir rnek verdim size. Bu ihtiyacn byle dnenler, zm iin bir kar yer an vatanda, istediiniz kadar ak yaayabilirsiniz. Bu i Avrupada olmaz, bu i burada da fazla olmaz. zgrlnze hizmet eden bir kar yer an, en byk aklar yaayabilirsiniz. Bu, en doru tarzdr. Bu kadar kz ve erkein hepsi de zgr iradeli. Aranzdaki ilikilere bir baz, temel norm dnyorum. Teslim alma ve teslim olma olmasn. Benim bir sevdiim vard, kalrsa ben eylemi gelitiremem, denilmesin. Benim aile sorunum dodu, bam dnyor, bunaldm, dememelisiniz. Eer bu kstaslar temel alrsanz, yapacaklarnzda hi kimse size engel olmaz. Ama, artmz bu. Bu, haksz bir istem deildir. Btn Krdistan kadnn, ayaklanmaya kaldrdk. Cizre, Nusaybin, Amed ve her taraf buna tank. Kadn ok byk bir cesaretle yryor. Cizre, Nusaybin feodal hkmlerin en ok yrd yerler, ama en gl rnekler de buradan kyor. Aka syleyeyim, sevgi artk Cizreye, Nusaybine balanabilir. nk orada direnite kendini kantlama, orada zgrlk iin bakaldr, orada sevgiye ak bir ortam vardr. Fakat kirletmeyelim ve tekrar feodalizmi dayatmayalm. Kadnlar imdi bize ok bal, nderlikle yrmek istiyorlar. Benim bu konuda grevlerimi yerine getirmem lazm. Bu yolda otuza yakn gen kz ehit verdik. Bylesi Ortadou halklarnn
233

tarihinde yoktur. Biz daha onlarn ansnn gereklerini bile yerine getiremedik. On be, yirmi yandaki gen kzn zel sava karsndaki ehadeti ok nemlidir. Umarm biraz duygularnz olur, onlar anlamaya alrsnz, birka deerlendirmeye konu edersiniz. Kadnlar halen en cesur yry kolunu tekil ediyorlar. imdi bizi ilgilendiren budur ve bunun zerinde dneceiz. Sevgiye bu temelde yol aacaz. Kaan, kendini saa sola atan sevebilir miyiz? Hayr! ster eski eimiz, ister sevdiimiz olsun, byle yapan kaybeder. zgrlk iin bakandranlar sevilir. Ben yle bir sz de kullanmtm. Aslnda Krt sevilmez! Bunu abartma olarak sylemedim, gerektir. Kleliin bu kadar egemen olduu ilikilerde sevgi olmaz. Tutkularnz olmu, gdleriniz ayaa kalkm; buna sevgi demeyin. Benim de bu tr tutkularm vard, ama sevemediimi ok iyi biliyorum. Gdlerin bakaldrsna sosyal iliki demeyin. Bu ince ama, ciddi bir elikidir. Saflarmzda bazlarnn gdleri ayaa kalkyor, buna zgrlk istiyorlar. Gdye zgrlk, hayvanilemeye kadar gtrr. Bu ayr bir ey, zgrl sevmek ve onu yceltmek ayr bir eydir. Bu ayrm mutlaka yapmalyz. Eer bu filizlenme trpanlanmazsa, ryalarnzda ve hibir romanda gremeyeceiniz sevgi ilikileri zemin buluyor, gleniyor. Bu, kesinlikle devrimci savala ilgilidir. Ben birok kz yoldala ilgilendim. Cizreye yolladmz kz, uzun bir sre yanmda kalmt. Bu kzn doru drst okuma yazmas bile yoktu, fakat gerekten yurtsever biri olmay bildi. nderlie baland, yurtseverlie baland. Cizre halkna baland. Gidin Cizre halkna sorun, greceksiniz ki onlar da balanmlard. O Cizreyi Cizre yapan temel gereklerden birisidir ve Cizre kadn imdi ndedir. Bu da bir iliki tarzdr, ama byk abalarla ortaya kan bir iliki tarzdr. Cizreye bir kz yollamak byk yrek ve aba iidir. unu ok iyi grdm ki, sevgi olaynn geliebilmesi iin Krdistan gerekli, bunun iin ayaa kalkan Krt kadn gerekli, bunun iin hizmet ve aba gerekli. Yzlerce kadna-kza hizmet edeceksin ve onlar ayaa kalkacak ki, sevesin, sevilesin. Bu kk bir balangtr, ama devrimci zm de budur. Krt erkeinin tutkularnn ifade edilmesi, Krt ailesinin kurtulmas ancak byle mmkndr. Bin dndk bir yaptk; zm bu dire234

nitedir. Ama halen militanlarmz kendi imhalarn da getiren pratiklerin iindeler. Cudideki son olayda alt yoldamz ehit vermemiz tmyle byle bir pratikten kaynaklanyor. Uluderede de on iki ehidimiz var. Komutan haftada birka kez ailesinin yanna gidiyor. Bu da yenilgiye gtrme yntemi oluyor. Benim eimdir, hi mi gitmeyeceim, denilemez. Komutanlar byle gidemez, hatta gerillalar da gidemez. Giderse, sonu byle olur. Biz de el uzatyoruz, ama sonu ne kadar farkl? Cizre iki yldr ayaktadr, btn Botana g veriyor, hem de kadnyla. Bu zemine de kendini dayatanlar ve bin defa geri ekmek isteyenler de var. Bir kadn btn kadnlk hnerlerini kullanarak bir savaya el atyor ve btn Cizreyi geri ekmek istiyor. Szmona, normal sosyal iliki. Gryorsunuz ki, iddetli bir sava var. Biz, gerilla saflarnda, zindanda, burada deerleri ancak savala kazanabiliriz, kar taraf da bizden savala koparabilir. Ortayolcu, liberal yaklamlar geersizdir. Savarsanz yolda kazanrsnz, zgrleen kadn kazanrsnz. PKKnin bir dier nemli kanunu budur. Ucuz ilikiye yer yok. Gryorsunuz, sadece siyasi de deil, tam bir sava ilikisidir. imdi diyeceksiniz ki, en byk inceliin, kibarln gsterilmesi gerektii bir ilikiyi kana boyadn! Ben de diyorum ki, buras Krdistan; bu iliki adna yenilmeyen halt, ilenmeyen cinayet, yaplmayan alaklk kalmam! Sava bunun iin gerekli, ilikide sava bunun iin kanlmaz oluyor. Sosyal iliki, yoldaa iliki deniliyor, ama lm kalmna bir sava var. rdeleyin birok ilikinin vaziyeti byledir. Mademki Krt her eyi burada kaybediyor, o halde burada savaarak her eyi kazanacak. Dndnz gibi sevda, dndnz gibi evlilikler gereklemiyor ve korkarm byk bir ksm da bozulacak. Erkeklere u uyary yapyoruz: Bugn kadnlarn bizi tutmalarnn sebepleri var. Siz, eski yntemlerle iinize geldii gibi kadna tutkunsunuz. Atmz zgrlk bayra altnda hibirisi size tenezzl etmez, suratnza tkrrler. Dikkat edin, kadnlar yannzdan kayor. Tabii ki kan diye tevik ettim ve imdi bir talimat yollasak kadnlar yan yarya kaacaklar. Kadnlar erkei zorluyor ve imdi erkek usul usul partinin iradesine tabi. Birok evli erkek biliyorum, ancak evin kadnnda yarattmz ballk onu zararl olmaktan karyor. u tehditi gryor; eer o
235

partiyle oynarsa, kadn da kendisiyle oynayacak! Kadnlar elbette bize bal olmak durumundadrlar. nk kadn olayna ballar ve kurtulu, savammzdadr. Bu konuda PKK zm sradan bir zm deildir. Ben bu konudaki abam, militan bir aba olarak deerlendiriyorum. Peygamberce bir yaklam diye de sunmuyorum. Olduka bilimsel temellerde sorunu yakalamaya alyorum. Bu konuda siyasi yaklam esas almaktan, ilikinin esasna siyaseti, parti iinde yoldal oturtmaktan baka seenek de yoktur. Duygular gerekten ikinci, nc planda bir yer tutar. Bu bykl gstermeniz gerekiyor. Belki zor olabilir, benden daha fazla zorlanabilirsiniz, ama geleneksel gerici tutkuyu ykmanz gerekiyor. Amacmz, sizlerin birey anlamnda ok yardmc olmamz gereken sosyal ilikilerinize ket vurmak deildir. Mesele, gerekten bir sava srdrebilmektir. Ben, savaa hizmet eden kadn-erkek birlikteliine ok yksek deer biiyorum. Bu konuda yalnz dmana kar savaarak deil, ayn zamanda binlerce yllk geriliklere kar da kendi aranzda savaarak sonuca gidin. Siz kadnlar; ne PKK nderliinde ve dolaysyla PKK militanlnda kadn kurnazlyla aldatabileceiniz erkeklik sz konusudur ve erkekler; ne de siz, eski erkeklik yntemleriyle kadn bulabilirsiniz. Bu hikaye PKKde bitti. Yiitlik gerekiyor. Vatan savunamazsanz, ne kadn var, ne de erkek. Vatan kazanmanz iin sava kazanmanz gerekir. Sava kazanamazsanz hepsi gider. Sava ve sava kazanmaya gtrecek ilikiyi kazanmak sizin bir alnyaznz imdi. Tarih bu aamada bizim iin unu sylyor; oul ve kzlar olarak eer ok kahramanca bir sava kazanmay esas alan bir sava ilikisini, bir rgt ilikisini, gerillay, halk savan tutturamaz ve kazanamazsanz vatan yok, vatan olmad iin de yuva yok. Kular bile her yl belirli yerlere yuva yaparlar. Siz nereye yapacaksnz? Bunun iin vatan, vatan iin sava, sava iin rgt, rgt iin de militan yoldalk gerekiyor. Kendimizi kandrmayalm. Bu ilikilerde bireysel psikolojik savan verdii ar bask, birbirini kandrp kamann bin bir trl yolu var. Bunalmann nedeni yzde seksen budur. Geri cepheye ekilmek istiyor. Aile nedeniyle kendini savaa vermiyor. Bu vesileyle, bir anann olu iin dikkate
236

deer bir deerlendirmesini de aktarmalym. Ergani direni ehitlerinden birinin anas, tabutta olunun knasn yapyor, tilili ekiyor, ben olumu nikahlyorum diyor. Olunu Krdistanla nikahladn sylyor. Olduka anlaml bir durum ve bu anann yaklamnda gerekten ok byk bir zm gc var. zld tek noktann olunun giderken kendisinden hatr istememesi olduunu sylyor, ama dier yandan olunu byle Krdistanla evlendiriyor. Bu anadan renmeliyiz. Btn bunlar belirtirken, PKKdeki byk zm, PKKdeki byk iliki gc, PKKnin byk militanln hatrlatmak istiyorum. Kesinlikle bu mcadelemiz en sevilir sonuca gtrecektir. Sevgi, byk zgrle baldr. Byk zgrlk, byk savaa baldr. Bu kadar hassas olmamz, byk sevgiye yol amak iindir. PKKde bunu grmemek iin kr olmak lazm. PKKde zmn byle gelitiini anlamamak manda yrekli olmak demektir. Gl ve biricik sevgi yolu budur. Bunun dnda sevgi lmtr. Bunun dnda sevgi adna yaplan her ey irkindir. Dolaysyla byk sevgiye giden doru yolu alta yakaladmz byk bir frsat var. Bu, esiz bir frsattr. Halkn olu ve kzlar olarak, zgrlk savamn bylesine somut bir yaam biimi haline getirdikten sonra, sizden daha mutlusu olamaz. Beni yaatan en byk mutluluklardan biri de budur. ocukluumda kzlarla belki iyi oynayamadk, ama imdi kzlarla iyi sava gtryorum. Bunun mutluluunu eer siz duyamyorsanz, gereken karl veremiyorsanz eski, gerici, khnemi geleneklerin esirisiniz. Bu konuda kaybeden, bu gericilik olacaktr. PKKdeki zm bir kez daha deerlendirirken inanyorum ki, hakkmz olan sevgiye doru giden yolda en dorusunu yapmz. Byk sevgiden yoksun diyara, en byk sevgiye gidiin yolunu ayorum. Belki uzun srer, ama insanln afak vaktinde insan soyunun sevgisinin kadn ve erkein ilk duygularnn yaand bu topraklar zerinde, bu sefer gerekten daha zgr, daha bilinli ve belki de dnyann hibir ulusal toplumsal gereinde vcut bulmam kadn-erkek zgrln barnda tayan, hem dmana kar ve hem de birbirlerine kar hakszln giderilmesi iin savaan ve bu savan sonunda insanlk tarihi kadar eski kaybedilenin geri kazanld bir
237

sonula karlalacaktr. PKKnin ehitlerine ve zellikle gen kz ve oullarn ehitliine bir ballnz varsa, bunu ancak bylesine bir lkede bylesine bir insanln fkrmas iin savaarak ve onlara sonuna kadar bal olacamz vurgulayarak kantlayabiliriz. Bu aamada, btn yetersizliklerimize ramen varm olduumuz zm dzeyimiz budur. nanyorum ki, btn partililer kiisel gibi gzken bu ynl sorunlarna doru bilimsel ifadeye oturtarak yaklaacak ve en nemlisi de kadn-erkek yoldaln byk emek ve abayla yaratmaya alacaklardr. Gemiin ikiyzllne, metalaan ilikilerine asla ve asla yer vermeyeceklerdir. ok zl ve drst kalacak, gerektiinde kadnn zayflnn da bir gerek olduunu bilerek yoldaa yardmlarn eksik etmeyeceklerdir. Kurmak istedikleri dnyann bu temelde byk bir dnya olduunun bilinciyle, cokusuyla hareket edecek ve byk devrimde olduu gibi byk tutkular yaamasalar bile, byk tutkularn savas olmay kendisi kadar byk grecek, savaacak ve mutlaka sonuta sava kazanacaklardr.
Bu deerlendirme, Temmuz 1991 zmlemelerinden alnmtr.

238

Krdistan devrimi kadn ve erkein ortak egemenliine dayal geliecektir

Avrupann dnya kadnlarna hitap eden tannm bir dergisi, bizimle kadn sorunlar zerine rportaj yapmak zere burada bulunuyor. Gerekli mesajlar vermeye, bu konudaki gereimizi ve grlerimizi yanstmaya alacaz. Konu, yeniden ele alnmay gerektiriyor. En ok duyarl olunmas gereken bir saha ve ben buna maynl saha diyorum. Maynl, dikenli ve herkesin kendini batrd saha! Herkesin her eyini kaybettii ilikiler sahas! Bence siz sava bu ilikiler sahasnda kaybediyorsunuz. Bu ilikiler sahasnda kazanamayanlar, sava baka yerlerde de kazanamazlar. Bu nedenle stnde ok duruyoruz. zmlemelerin nemli bir ksm buna hasredilmitir. Ben, bir eyler ortaya ksn diye ayrca bir ders daha vermeyi dnyorum. En yaral ilikiler sahas, en uratrc ilikiler sahas; ball da ihaneti de byk ilikiler sahas! Bu sahay ele almaya ve dizginlemeye alyoruz. Ne kadar anlalyor, ne kadar doruya gelinebiliyor, bunun zerinde olduka duruyoruz. Gerekten, ya zgr kadn ya da onlar iinde yaamn olmamas! Ya zgr ilikiler ve zgr kadn kiilii veya lm! Baka bir ey beklemeyin bu sahadan. Bu sahay batan baa yeniden yaplandrmak gerekiyor. Kadn ve erkek ilikisi demek, byk bir klelik ilikisi demektir, kendini lme terk etmek demektir. Ben de bu konularda baz ilikilere dayanmak istediimde ne kadar gafil olduumu grdm. oka sylendii gibi, kadn bir mal olarak grlr ve sunulduunda karlnda bir eyler istenir. Bunun nasl bir mal olduunu ve karlnda ne istendiini bilmeniz lazm. Bu maln maddi deeri ok yksektir ve dikkat etmezseniz size ok pahalya detilir. Kusura bakmasnlar, ama kadnn mal olarak lanse edilmesinden mthi korkuyorum. Sakn tutkularmz, sevgilerimizdir deyip al239

danmayalm. Sunmayn, sunulmayn. Bu maynl sahann verileri arkasnda binyln khnemilikleri, en ince meta karlnda kendine benzetirme, yani kleletirme var. Ben, bu alana ilikin olarak zgn bir sava biimini deniyorum. elikiler ve ilikiler ok kapsamldr. Bu konuda eitiminizi tam almalsnz. Dzen iinde ve PKK iinde veri ilikiler tehlikelidir. Ben devrimciliimi bu konuda biraz ihtiyatl olmaya borluyum. Bu konuda sunulan her iliki karlnda, dzene bir adm daha yaklamay ve devrimcilikten bir daha uzaklamay ister. Yiitlik ve ycelikten bir adm daha uzaklamay dayatr. Ben, verili ilikiden bahsediyorum. Biz bunun yerine, elitirerek ve savatrarak tersi sonulara ulamak istiyoruz. Yaratmaya altmz, zgrle, savaa, dzen kartlna, uyuuklua ve tembellie kar tahrik eden tam bir sava ilikisidir. Byk bir tartma ve gerginletirme, bylece bir eylerden hesap sorma ve hesap verme, ilikiyi yoklama, tarihi zme, veri ilikiyi zme ve bunun yerine zgr ilikiyi, eitlii, tartmay, demokrasiyi koyabilmedir. te bunlar nemli meselelerdir. Oysa siz bu konularda ok zayfsnz ve bu zayfl birbirinizi kolay teslim almakla gidermek istiyorsunuz. Ben halen kadna teslim olmamak iin direniyorum. Fakat size ortam biraz ak tutsak, bu sahadaki teslimiyet sava niteliimizi ksa srede yitirmeye yeter de artar bile. Dikkat ederseniz, PKK i ortamnn dzenlenmesinde bu konuda teslimiyete kar bir sava vardr. Bu konuda balanm ilikileri veya tutkular olanlar kzmasnlar. Sava dzenliyoruz. Burada kadnlar da erkekler de askeri elbise altndadr. Eer bu elbiseyi gsteriden ibaret grmyorsanz, asker olmak ok ciddi bir olaydr. PKKde kadnlara gsteri kabilinde askeri elbise giydiriyorlar, diyebilir misiniz? Hayr! Burada eit yaatyoruz. Bunlarn ierii ok kapsamldr ve ancak bir savala kazanlabilir. Byle bir sava var. Yine de ben unlar syleyebilirim: Kesinlikle dikkatli ve duyarl olalm ve bu savan anlamn, nemini ve kapsamn srekli dnelim. Savatan kopmu kiinin tutkular kesinlikle zden kopmutur; yaklamayalm. Bunu baarrsak bilin ki, dnya devrimine en byk katklardan birini yapm olacaz. imdiye kadar hibir devrim byle yaklamad. Hemen hemen yaplan btn devrimlerde, daha
240

ok kadn kendine mal etmeyi gryoruz. lk ciddi devrimlerden birisi, kadn stnlne son veren devrimdir. lkel komnal toplum dzeninden klelik dzenine doru kayta yaplan ilk ciddi eylem kadn mal etmektir. Kadnlama bu tarihte balad. slam peygamberi Hz. Muhammedin klelie kar devriminde ilk yapt ilerden biri de kadn kurtarmak adna, kendine gre iyi niyetlice birok kadn evlilik ba ve cariyelik kurumuyla balamaktr. Muhammedin yaam ok canldr ve kendine gre bir devrimdir. Kadnlar kurtarma adna yaptklarn da inanarak yapyor. Feodal devrimde, daha dkn kadn statsne gre ileri bir kadn stats byle yaratlyor. Fransz ve Rus devrimlerinde biraz daha zgrleme vardr. Fakat yine de kadn devrimlerin adeta bir ssdr. Birtakm sesler, simalar kar, ama fazla etkili deildirler. Bunlar, yine erkek egemenlikli devrimlerdir. PKK, tarihin bu devrimsel yaklamlarn mmkn olduu lde erkek egemenlikli olmaktan karmak istiyor. Bu nemlidir. Erkekler belki gldrler ve bu glerini tarihten alyorlar. Ama, bizim de bir devrim tarz olarak bu erkek egemenliine son vermemiz, erkein lehindeki statlere ve yaklamlara kar koymamz bir PKK anlaydr ve PKKnin zgrlk anlaynn bykldr. Devrimimiz erkek egemenlikli bir devrim olmasn diyoruz. Devrimimiz, kadnlarn eit, zgr, bilinli, iradeli, kiilikli katld bir devrim olmaldr. Devrimimizin bu karakterde gelimesi, yani erkek egemenliinden kp erkek ve kadnn ortak egemenliine geii devrimimizde denenmeye deer. Ortak egemenlik, ortak aba ve ilikileri gerektirir. Bu ise, yzyllarn mevcut statsn, verili ilikilerini amak demektir. Dnya devrimlerindeki erkek hakimiyeti yan sonularyla birlikte kapitalizmde de reel sosyalizmde de yansmasn bulmaktadr. Feodalizm zaten erkek egemenliklidir. Burada mthi yansr. Bizim devrim eer tm bunlar aarsa, gerekten zgrlk yan ok gelimi bir devrim olabilir. te, buna dikkat edeceksiniz. Devrimimiz, erkek egemenlikli bir devrim deil, kadn ve erkein ortak egemenliine dikkat eden, bu konuda hassas olan bir devrimdir. Artk buna g getirmeniz gerekiyor. Bu, kadna da erkee de birok ykmllkler verir. Btn ilikilerin yeniden dzenlenmesine olduka ihtiya duyar. Forml ortaya konulmutur, uygulamak size kalyor.
241

Ben de bu konuda mmkn olduu lde ortak egemenlik aryorum. zerinde bu kadar aba harcadmz kadn kiiliiyle ulamak istediimiz sonu ortak egemenliktir. Kadn rgtlenmeye, ordulamaya, eitime ortak ediyoruz. Kaldmz her yer yar yarya kadnlarn olmal diyoruz. Tabii ki bu, devrimimizin derin bir zelliine hayatiyet kazandrmak iidir. Bunu anlamalsnz. Anlama nemlidir. Dolaysyla, geleneksel verili ilikilerle yaklamak demek, parti anlay ile atmak demektir. Erkek egemenlikli yklenimler, kadna egemen, kadn dknln esas alan yaklamlar PKK gereiyle atr. Buradan olduka nemli sonular karmal, yanlmamal, yanldnzda ok tehlikeli durumlara debileceinizi bilmelisiniz. Kadn ve erkekler olarak bundan byle karnzda veri ilikiler bulamazsnz. Karsnda ben duruyorum. Devrimi bu konuda yeni ve eitlik temelinde zengin klmak, zerinde hassasiyetle durduum bir meseledir. nanyorum ve yapmaya alyorum. Baka bir eyle uratm kansnda deilim. Gerekletirilmesi gereken kadn ortaya karacaz. Bu, sandnz ve beklentilerinizdeki kadn olmayacak. Bu konuda sava var. Belli ki birok konuda atacaksnz, ya da dzenin verili ilikilerine yaslanacaksnz. Byle kzlar ve erkekler ok fazla. Kadn ilikilerini gelitirmede yeniden yaplanma ok nemlidir. Bu, ciddi bir devrimdir. Basite alrsanz, yanlrsnz. PKKde bu yaklamlar esas almazsanz hayal krklna urarsnz ve kesin atrsnz. Bu bir sosyal yaam meselesi de deil, bir ilke meselesi, siyasi savam meselesidir. nanyoruz ki, bu bir sosyal iliki deil, egemenler lehine kurulmu bir siyasal ilikidir. Dolaysyla, bu temelde siyasal savam vereceiz. PKK gerei budur. Erkein gl olmas, egemen olmas demek, PKKde de byle olacak demek deildir. Saflarmzda tek bir kadn da olsa, o, mutlak zgr ve eit ilikiler ortamnda olduuna emin olacaktr. Bu, PKKde esas alnacaktr. Yalnzdr, gszdr, istediimizi uygulatabiliriz demek gereki deildir. Ayn biimde bir bayan da kp, bu avantajm iyi kullanmal, kendimi allayp pullayarak satmalym derse, o da mthi aldanyordur. PKKdeki bu gelimenin farknda msnz? Farknda olan kim var? Bu temeldeki iliki dzenlemesine kar msnz?
242

- K.: Bakanm, bugn PKKde gelitirilen iliki dnya asndan da bir rnektir. Bu konuda fazla yanlgl bir yaklamdan ziyade, eski yaklamlarn izlerini grebiliyoruz. Kadnn zayfl fiziki zayflktan te, bilinteki zayflktr. Bu durum yeterince grlemedii iin, ilikilerde bu zayfln ortaya kt grlyor. - P..: Dediim biimi anlyor musun? - K.: Evet Bakanm! - P..: Bu konuda ok kafa yoran bir arkada olarak siz de bir eyler grebiliyor musunuz? - S.: Bakanm, konu gayet aktr ve anlalyor. Dersimizin bandan beri rgt kiilii yakalayamama sorunu gndemdeydi. Aslnda kadn olarak o rgt kiilik yakalanrsa, sorun kalmaz. - P..: Sava kiilii! - S.: rgt kiilik, ayn zamanda sava kiiliktir, siyasal kiiliktir. - P..: Byle bir kadn olmaya niyetiniz var m? - S.: Bakanm, aba ve istek zaten o yndedir. - P..: Byle kadn olmak bence ne alnmal. Yapy nasl gryorsunuz, erkek mi egemen bu yapya? - S.: Bakanm, yani bak as... - P..: Erkek bu alanda basn tekil etmiyor, ama sanrm baka alanlarda ar basn tekil eder. - S.: Evet, Akademi ortam biraz daha farkl. Parti nderliinin bulunmas... - P..: zgr bir ortam deil mi? - S.: Evet! - P..: Biraz memnun musunuz? - S.: Evet! Gze batan olumsuz ilikiler yok. Fakat anlay... - P..: Anlalyor. Kendiliinden olduunu sanmayn, kendiliinden deil. - S.: Hayr, bu mcadelenin geliimi ile ilgilidir, bizim politikamzla ilgilidir. - P..: Ynetili tarzyla da ilgilidir. - S.: Evet, ynetim tarzyla ilgili. u ok aktr: Kadn kendisi mcadelenin her sahasnda gl klmadka, bu egemen erkek an243

lay kendisini mutlaka srtyor. Tabii bu, erkekte de yledir. Yani erkek de demokratikletii ve zgrletii oranda bunu deerli klabilir. Yani bu, ayn zamanda erkein de sorunudur, sadece kadn sorunu deildir. - P..: Oras ok ak. Yani bir anlamda kadn bitirilmitir ve artk bitirilme sras erkekte oluyor. - S.: Karlkl aba ve ortak rgt yaratma, ortak sava yaratma, ortak aba; bunlar karlkl gven de veriyor. - P..: Duygu sahtekarlndan arndrlmas da ok nemlidir deil mi. - S.: Bu kadar sreten sonra... - P..: Dediklerimi anlyorsunuz sanyorum. Belki siz imdi daha iyi anlarsnz, fakat dierleri anlyor mu? Ben, yaammda bir eyden hep uzak durmaya, hatta nefret etmeye altm. Duygular romann biriniz yazarsnz. Krt ilikilerinde duygular, nefret verici yan ar basan bir durum arz ediyor. Anne duygusu, ocuk duygusu, kadn duygusu, zcesi hemen hemen btn duygusallklar byledir. Ben bunu hep tehlikeli buldum ve nefret yan ar basan bir biimde yaklatm. En hor grdm ilikilerden birisi de, erkein bu iliki iin ihanet temelinde btn yiitliini lme yatrmasdr. Bunu biraz duygusal olarak seziyorum. Hani, ban balamak diyorlar. Erkei balamann bir tuzak olduu kansndaym ve nitekim daha sonra bunun byle olduunu bilinle grdk. Bu, asla olmamas gereken bir tatmin aracna dntrlyor. Yani bir delikanl veya bir kzn yaad amansz zayflklar ki, bunlar smrgecilikle ok sk balantldr gidermek iin, byle bir yol tutturuluyor. Trk filmleri bu konuda mehurdur, muradna erme hikayeleriyle sonulanr ve egemen iliki tarz da budur. - S.: Yaam yaratc klmyor. - P..: Kesinlikle ldryor. Benim yaptklarm biraz anlayn. Yaam yaratc klmyor, dediniz. Gerekten de daha yirmisinde bu ilikiler iine ekildi mi kiide her ey lgn hale geliyor. Ak ldryor, sevgiyi ldryor, zgrl ldryor. Ve artk o bir kle haline geliyor. Muradna erenin ilikisine bakn, yirmi yirmi beinde lmtr. Krdistanda bunun bir yn yan rn var. Ben isterdim ki, bu konuda bir kii byk bir roman yazsn. Bu ilikilerin sonular
244

ok ldrcdr. Bir defa, egemen olma tutkusunu kendine gre halletmi ar bir smrgeci diktatrlk uygulanyor. Dzen erkee ne yapyorsa, o da kadna onu yapyor. Ve, kendimi hallettim diyor. Siz ise buna msaade etmekle en byk ktl kabul etmi oluyorsunuz. Bir delikanl veya kz, daha on beinden itibaren btn dnce ve duygu dnyasnda tapulanmay ister. Benim yntemim ise, bunun tam tersini uygulamaktr. Biz balardaki ba parampara ediyoruz. Belki bu ie aryor ve hatta kendinizi yal hissedip evde kalma duygusuna bile kaplyor olabilirsiniz. Fakat herhalde daha ok erkekler evde kalacak! Bu ununla ilgilidir: nsanmzn drlmlne set ekmek istiyoruz. Krt erkeini kendine getirme biimindeki bir savala bu iliki sahasndaki btn yanlglar, sahtekarl ve hayalleri kryoruz. Bizde duygular, hayaller ve btn o sevgiler aslnda bu ilikiye gmlmtr. Sevgi bile denilemeyecek ufak bir tutku duyar ve o tutkusu da kaba bir cinsel ilikiyle tatmin bulup lr. Ondan sonra bence hayat durmutur. yi bir incelemeci arkada buray biraz grebilmeli ve len eyin nasl ldn, daha on beine basm birisinin tutkusunun sevgiye dnmeden, bilince kavumadan ba balama temelinde nasl ldn gsterebilmelidir. Krt ailesinde byk sayg-sevgi ortam var mdr? Yok! Kadn ok bayat bir maldr, erkek tekdze bir adamdr. Bu ilikiden korkmamanza, rahat kabul etmenize ayorum. Bakn, ben de kendi dnyam kurmaya alrken gerekten byk bir mcadele iindeyim. Bu ilikilere ynelebilirdim, nitekim yneldim de; fakat benim iin en zor geen bir savat bu. zmlemelerde biraz yansttm. Halen sonu karamyorsunuz. Benim en zorlu, yorucu ve hatta tehlikeli bulduum sava, bu savatr. Siz, bu savan farknda deilsiniz. Bu savan metodlar, bu savan kendine has taktikleri, bu savan istedii kiilik ok nemlidir. Kardaki e sana binyllk tutsak ilikisini dayatr, kendini Krt erkeinin klelie ak ilikilerine gre ayarlarsa, bu byk bir tuzaktr ve bu tuzaa dmemek her babayiidin harc deildir. liki ya ok kt bir boyun eme ile sonulanr, ya da atmaya dnr ve ksa srede katletmeye kadar varr. Biz byle ele almadk. Oysa bizim en iyi militan arkadalarmz bile, ok ksa bir zaman sresinde en ar
245

cezalandrmakla sonulandrmak istiyorlard. Biz savala hallettik. Bu ileri yle basit ele almyoruz, ilikilere oldu bitti gzyle bakmyoruz. likileri siyasi temelde ele alyoruz. Ulatm sonu udur: Her ne kadar sosyal, ailesel, duygusal iliki denilse de, en tehlikelisi dzenin yasal ilikisidir. Bu, ilerde daha iyi anlalacaktr. Ben meseleyi halen siyasi temelde halletmek istiyorum, duygusal veya sosyal temelde deil. nk eer karmda kocaman bir dnya, kocaman bir kadn-erkek iliki dzeni varsa ve bu bizi bitirmise, bizi en aalk smrgecilie, en aalk bir tatmine ve irkinlie alet etmise, bununla savamamam, hele bir de nderlik yolunda yryorsam yapabileceim en byk ktlktr. Bu konudaki savam sistemli, gelikin, gl klmak ve yenilmemek iin size ip ular veriyorum. Ucuz yaam terk edin. yle sanyorum ki, sizin bir tutkular dnyanz var ve zaman zaman kendini da vuruyor, ama ou da belli ki gizlidir. Bir edebiyat arkadamz bu militanlarmzn gizli duygular dnyasn aa vursa, ok iyi eder. Hatta bence, ou kendini sakndryor. Ne dersin, var m byle bir durum? - C.: Evet, sanrm yaygn olarak var! - P..: Gl m? Ben, belki derecesini tahmin etmemi olabilirim. - C: Evet, gl. - P..: Gl ha! Nasl? - S.: Bakanm, imdi u durum var; mcadeleyle birlemeyen, mcadele tutkusuyla birlemeyen ayr tutkular vardr. - P..: Var ha! - S.: Bu her ne kadar teorik olarak kadn-erkek eitlii, sevgi vb biimlerde dile getiriliyorsa da, genelletirmiyorum, ama herkeste vardr. nk bizim mcadele dzeyimiz de, parti izgisini yakalama dzeyimiz de aktr. - P..: Bu potansiyel tehlike de nasl yapmalyz? sorusunu zaman zaman arlatryor. Yani nasl yapmamz gerektiine pratik cevabmz engelleyen bir durumdur ve bence byle bir durum da protesto edilmelidir. Fakat tersine, sanyorum benim arkadalarm beni ok protesto ediyorlar ve bu konuda boykotuluk var diyorum. - S.: Yani, ortada zmlenmi bir sorun vardr. Parti nderlii srekli gndeme getiriyor. Dnyann belki hibir yerinde bu konuda
246

ayrntlarna kadar zmleme yaplmamtr. - P..: Ama, onlarn dzenini tkadm iin beni boykot ediyorlar. Bence, nderlii yalnzlatrmann en nemli nedenlerinden biri de bu sahadaki ilikidir. Yanlyor muyum acaba? Baka arkadalara soralm. Bu ilikilere kafa yoran kim var? - Z.: Bakanm, bir olaydan bahsedeceim. Buradan iki arkada... alanna grevli olarak gnderilmiler. Fakat, gider gitmez yaptklar ilk i, evlenip, kamak olmu. - P..: Var, o rnekler var, yle ok sayda kama rnei var. - Z.: Bu mesele hikayeletirilebilir. - P..: Gayet tabii, gl edebi kalemler olsayd ok veri karabilirdi. - S.: Genel anlamda bizde, ynetilenin ynetene kar toplumsal yapdan gelen bir tepkisi, ynetenin ise yntemdeki beceriksizlii vardr. Parti nderliinin ynetim gc, her ynyle zm ve eskiye kar en yksek dzeyde bir savam tarzdr. Bu duygulara kar da bir savam gelitii iin, eski kiilii paralama ve datma vardr. Bu nedenle, kiinin kendisine samimi bir biimde ynelmedii noktada bir tepki ve protestonun gelimesi doal oluyor. Bu ilikiler baznda byle ele alnabilir. - P..: Protestoculuk kuvvetli bir eilimdir. Bu konuda ne yapalm? - S.: Bizim bu konuda yapacamz eyler var, Bakanm. Arkadalarn belirttii nokta gerekten nemlidir. Kadn-erkek ilikisinde erkek egemen anlay proleter olmayan anlaytr. Kadn kendisini yneten durumuna getirmedii srece, yneten erkek anlaynn etkisindedir. Bu devrimci ilikide de byledir. Biz hem erkek ve hem de kadnlar olarak sava, mcadeleyi ve yaam ynetme gcn gsterebilmeliyiz. - P..: Yalnz, o iin siyasi veya resmi ksm. Ama bunun altnda bir de inkar edemeyeceimiz sosyal, duygusal, kltrel bir dnya var. - S.: Bu anlay iinde... - P..: Sorunun yalnz resmiyetle halletmek ok zor, ama o dnya da dzenden verili haliyle felakete drc bir ilevi yerine getiriyor. Dikkat ederseniz, biz imdi siyasi olmayan gdleri bastrmaya alyoruz. Zaten dzen bu konuda bana ok yklendi, biliyorsunuz.
247

Halen ok ykleniyor. Aslnda bunlar romanlatrlacak hususlard. 12 Eylln ynelmesi az bir ynelme deildir. Bir zel savan ve ailelerin de yklenmesi vardr. Bir Mardinde daha on be yana basmadan yaplan evlilikler furya halinde yaanyor. Yalnz Mardin de deil, btn Krdistanda srf devrimin iliki kapsam iine alnmasn engellemek iin, biz bunun ban balarsak, yirmisine gelmeden -be ocuu da olursa, bu i bitti hesabn yaptlar. Bu, kendi iin de bir anlamda dorudur. nk gerillann ve savan seviyesini mthi dryor. Bunu 12 Eyll tahrik etti, ok etkili bir biimde uygulad ve bu aile kurumuna ok umut balad. Burada ortaya kan ailenin en gerici tarzda kullanlmas, zorla ayakta tutulmaya allmasdr - S.: Bakanm, ben bir mek vermek istiyorum. Bu sahay rnek veriyoruz. Bu sahada Parti nderliinin oluu yanl anlaylar zmlyor, engelliyor, sre iinde gerekten olumlu rotaya sokuyor. Fakat dier alanlarda ynetmede ve bu ilikilere yaklamda da eksiklikler ve hatalar var; saflara gelen hastalkl yaplar orada yaam bulabiliyor. Gelen arkadalar o alanlar anlatyorlar, ok bastrmac bir ekilde... - P..: Evet, ok kaba. - S.: Yani, san-ban kapatma... - P..: Evet, ok bastrmac. Fakat, frsat buldu mu en alaka davrana da girebiliyor. - S.: Bu anlay oraya da gtrr. - P..: Kesin oraya gtryor. Botan pratiinde biz bunu ok ak bir ekilde grdk. Grnte son derece aadr, fakat frsat buldu mu en aalk istei de dayatyor. - S.: Bizim bu alandaki yaklam ve iliki tarzn temel almamz ve bunu tarmamz gerekir. - P..: Bu, savala mmkndr. Birok kadn daa yolladk. reniyoruz ki, baz cezalandrmalar olmu. Bir rnek daha; sefil bir kyl, en son gelen bilgilere gre otoritesini kullanarak on be yandaki bir kz tehditle karm. Sanyorum, biraz para da alyor, szmona aileyi de biraz zenginletiriyor ve rgt hesap isteyince kayor. zerime varrsanz yanmda tabanca bomba var, dmana da gidebilirim diye bir de tehdit ediyor. Ayrca adam evli. Eer
248

nn almazsak, tek bir kz salkl gelimeyi yaayamaz. Adam yetkili, kadn zaten gsz, bilinsiz. rgt gcne dayanarak en aalk durumlara debiliyorlar, ondan sonra da baa bela. Demek istediim u; eer bu i kendi nderliini bulmazsa, gerekten ok trajik ve olumsuz durumlar ortaya kabilir. ok kaba bir feodal iliki mantn uygulamak ne kadar sakncalysa, bunun tersyz edilmi biimi olan bir mal gibi kullanma mant da o denli tehlikelidir. Kadn zaten geleneksel boyun emecidir. Kendini zgrlk temelinden yoksun olarak, pazarlamaya alyor. Erkek ise, kendi egemenliini byle kabul ettirmek istiyor. Grld gibi, bizim btn zgrlk abamz boa karmak iin urayorlar. Oysa biz, gerekten yeni bir dnya kurmak istiyoruz. Toplumsal zgrlk, kesinlikle bu sahadaki zgrlkle balantldr. Smrgecilikle savam, ulusal zgrlk bizde etle trnak gibi bu alann zgrletirilmesine baldr. Bu nedenle diyorum ki, iliki ok siyasidir, iliki ok hayatidir ve ok aba ister. Bir dman karsnda gnlk olarak sava ne denli dikkatli yrtyorsan, bu iliki sahasnda da yle dikkat, ciddiyet, ilikileri bazen kesme, bazen kurma, buna gre bir sosyal yaam, kltrel yaam zenginletirme, eski yaam atracak bir yaam biimine dntrme gereklidir. Savan bizdeki geliim seyri biraz byledir. Demek istediim, arkadalar dikkatli olsunlar; militansanz kendinize hakim olun, yaratc olun. Ben, biraz sevgi dnyasndan bahsetmek istedim; sanrm anlyorsunuz. Bunlar siyasetle balantldr. Yetkiye dayanarak kimsenin zgl geliimiyle oynamayn. Biliyorsunuz, aalar paraya dayanarak kz alrlar. Altm yandaki adam on iki yandaki kz alr. Burjuva dzenini de biliyorsunuz, yetkisine dayanarak kadn alp satar. Burada kadnn da gz yetkiye ve paraya dndrlmtr. O, artk bir reklam aracdr. Bunu, PKKye yanstmak tehlikeli. nk, PKKde ele al tarz eit ve zgr temeldedir. Aa ve brokrat tarz, feodal veya burjuva tarz PKKde yaam bulamaz. Bugn Trkiyede byk bir ikiyzllkle korkun bir fahiele-me durumu yaanyor. Cinsellik ok kaba ve dzeni kurtarmaya ynelik bir iliki biiminde sergileniyor. Mthi! Gnlk olarak basn, televizyon ve hatta edebiyat bununla toplumu uyuturmaya alyor.
249

Mthi bir drme arac olarak kullanyor ve sanyorum, en ok bu arala toplumun bak asn arptyorlar ve yaam tutkularn en olumsuza balyorlar. Ortada hatr saylr bir yaam yok, fahileme vardr, ok kaba bir cinsel tatmin vardr ve bunun da zm demek olmad ortadadr. Biz halen bu iin zmlemesi ve hi olmazsa siyasi temelde tedbirini almakla urayoruz. Kurtulu kolay deildir, nclk ister. Meselenin erkek ve kadn nclerini ister. te, bu ncln yaratlmasyla urayoruz. PKKde ak gelitirme biraz zor oluyor, gelitirdike neye yol atn biliyorsunuz. Ayp deil, baz delikanl arkadalar denemelerini gizlemesinler. Benim gibi yiide yakr m, nasl byle olur, diye kesinlikle feodal tutumlara girmesinler. - S.: Bakanm, o ilikilerin salam temellerde gelitirilme yollar da vardr. Ancak ona ulamak zor oluyor, aba istiyor. - P..: Baz arkadalarmzda gryorum da, feodal gururlar yklnca namus elden gitti diyor ve ok harap duruma dyorlar. Bu konuda PKK nderlii gldr. Akm gitti, kzm gitti, nianlm gitti diye tepinmemelisiniz. Hatta karnz varsa, karm gitti diye kyamet koparmayn. Ben, ok demode buluyorum. Gitsin daha iyi nereye giderse gitsin. Beni bu konuda bazlar eletiriyordu, hatta anam bile beni eletiriyordu. Ciddiye almyorum. - M.S.: Bakanm, baz ilikiler koparken bundan daha kt ilikiler ortaya kabiliyor, bu iyi bir ey deildir. - P..: Ama, sen gvenmiyor musun? Bu kts giderse, biz daha ktsne mi geeriz, diyorsun? Gryorsunuz, phesi var. Olabilir, senin dncelerindir, sen de var olan korumaya al! - Z.: Arkadata hala o eski zaman yaklamlar var. - P..: Ak! yi tespit etmisin. - S.: Bakanm, yklan ilikiler eskiyi yaatan, olumsuzu yaatan, yarnn nne set eken ilikilerse... - P..: Kurtulutur o zaten. - S.: Bu gelitiricidir. - P..: Bir kurtulutur. - S.: Kald ki, PKKde olumlu ilikiler geliiyor. - P..: Ben yklma iinin ok olumlu olduunu syleyeyim, evet
250

yapma iine gelince! Herhalde arkadan muhafazakar yn var. Olsun! ok ktsn douracaksa, muhafazakar olaym daha iyi, diyorsun deil mi? O anlaml, anlyorum. - M.S.: Diyorum ki, ev yklp yerine ahr yaplrsa daha kts olur. - P..: Gayet tabii! Hatta, ingene cadr deil mi? Doru, anlyorum seni. Fakat ben de unu sylyorum: ingene adrn gelitirmeyelim, ahr ilikilerini gelitirmeyelim. Bunlar ok nemli. Deiik bir giri daha yapaym: Bugn Krdistanda bir film evriliyor, gazetelere yansd kadaryla bizim iin. Neydi ad onun? Xece Siyamend, tamam! Onun hikayesini okuyan var m? Ksaca zetler misiniz? - M.S.: Krt feodal dnemine ilikin bir hikaye. Xece, yedi kardei olan bir bayandr. Siyamende ak olur. - P..: Nasl yorumlamalyz bunu? Byle bir olay olmu mudur, yoksa, bir efsane, bir dzenleme, bir kurgu mudur? - N.: Kurgu da olsa, bir milletin yaamndan kesitler verilir. - S.: Bakanm, tutku, ama kr bir tutku. Krtlerdeki o ballk, kadnn zverisi, ama ok basitletirilmi. - P..: Geyik niye devrede, onu anlamak lazm. Geyik neyi temsil ediyor? - S.: Geyik zgrl temsil etmi biraz. Dada zgr bir yaam. - P..: O, zgrlk diyor. Sen ne dersin? - M.S...: Xece, geyii Siyamende benzetiyor. Alageyik ok ksa, clz bir ey ama. - P..: Ksaca olsun. - M.S.: kisi arasnda uzun diyaloglar var. Orada, feodal dnemde erkekle kadn balln uzun anlatyor. Dieri de erkein kadna ball. Geyik bana byle benziyor, senin iin kendimi de vururum, demek istiyor, herhalde. - P..: Geyik Siyamende benziyor; gerekirse kendimi feda ederim diyor, yle mi? - Z.: Bence, bu dnem Krtlerin g ve yetki peinde komalar, g ve yetkiyi yakalayamamalar ileniyor. - P..: Siyamend, Xecenin kardelerinden korkuyor deil mi? Kardeleri kar buna.
251

- M.S.: Evet, Bakanm. - P..: Bu, o zaman ilkel komnal dzenden feodal dneme geii iliyor, ve Siyamend, feodal ilikiler sahasna alnan Xeceye ulamaya alyor. Fakat, o hikayede dile geliyor. Eer geyik kendisiyle, dier yedisi gl ba ekiyor. Geyii tutarsa neyi baarm oluyor. Geyik onu vurursa, o neyi baarm oluyor? - X.: Yedi kardee meydan okuyor. - P..: Meydan m okuyor? Feodal topluma meydan m okumu oluyor? - M.S.: yle olsayd ldrmesine gerek yoktu, zaten hkmediyor. - P..: Geyik onu ldrrken, bir karde olarak m ldryor? M.S.: Deil! O geyiklerin iinde en ufa Siyamende benziyor ve onlara hkmediyor. Xece bunu anlatnca, bu gidip geyii ldryor ve... - P..: O zaman, Siyamendin peinde kotuu udur: Feodal topluma egemen olmak istiyor. Fakat o kadar clz ki, aslnda ynetemeyecek durumdadr, zavalldr. Xece, onun ynetecek durumda olmadn gryor; feodal toplumda tehlikeler karsnda hakim olamayacak. Siyamend de bunu kaldramaz ve intihar eder. Kendinden intikam almak gibi, kendi hiliini, gszln byle bir intiharla gerekletirmi oluyor. Xece ise, zgr bir ilikinin kurulamayacan, baarlamayacan intiharla ispatlam oluyor. Bunu, unun iin sylemek istedim: Bu konulara da gereki yaklamak gerekir. Bu bir hikaye veya efsanedir, fakat yeni iliki tarzn gelitirirken bunu hayatlaryla demilerdir. Smrgeciliin bu kadar egemen olduu, bir yn khnemi egemen ilikilerin yaand bir sahada sava vermeden, mevcut klelik dzenlerini krmadan bu hikayede olduu gibi intihar etme frsatn bile bulamazsnz. Byle bir akn bile adn gelitiremezsiniz, daha rezilcesi ortaya kar. Bu toplumsal gerekliimizi u anda grebilmek nemlidir. O zaman Krt toplumunun ulusal zellikleri vard, yabanc egemenlik bu kadar gl olmad iin zgrlk vardr. imdi yabanc egemenlikten i toplumsal klelie kadar kleliin her eidi grtlaa kadardr. Dolaysyla sizin ak-sevgi dediiniz olayn dman esas ald ak. Moralinizi bozun demiyorum, ama bu da bir gerek. Ucuz aka geldik deyip, beni oyalamamalsnz.
252

Ben, bu ileri az ok bilirim. Ben de hepinizden daha fazla delikanlydm. zmlemelerde size anlattm. Kat ve kapal bir tip deilim. Daha ocukluktan itibaren kzlarla her dzeyde harekel etmenin gereine inanyordum. Oyun tutkularndan tutun mcadele tutkularna kadar hepsine kzlar ortak etmeyi esas alyordum. Fakat demin sylediklerim de bir gerektir. u anda yaadklarmzda intiharlk ilikilerine gerek var m? Rezil ilikilere gerek var m? Yllarca savala, byk bir mcadeleyle kazanlmas gereken bir ilikiyi, hrszlkla, rgt almakla kurmaya imkan var m? Kadn bakas iin mal olduka orada sevgi ve ak yoktur. Brakalm ak, insann fke duymayaca bir ilikiyle yaamak istiyorsanz bile, gerekten yaplmas gereken ok ey olduunu bileceksiniz. Partiye bir ilkeyi uygulattrrken, her zaman aradmz zgrleen tiplerdir. zgrleen tipler ortaya kmadan, hangi zgrleen ilikilerden bahsedelim? En yaman olanlarnzn yaad durumlara bakarsak, kendi bana rgt bitirmeye yetiyor; Krdistann en byk zgrlk rgtne en byk darbeyi vurmaya yetiyor. Bunun ak rnekleri var. Dikkatle deerlendirmeye deer. Dikkat edin ben, bu konuda yasaklamalar koymuyorum. Baz arkadalarmz tipik bir din yaklam iinde olabilirler ki, bana gre bu da ilgin bir yaklamdr. Bazlar aa yaklam iindedir. Bunlar benim yaklamlarm deil. Bazlar ok adi bir yaklam iindedir, dzenden verili ilikilere dayanyorlar. Bunlar da benim biimim deil. Ben, parti ortamn ardna kadar zgr bir tartmaya ak tutmaya byk nem gsteriyorum. Bu, sabote edilmemeli. Unutmayn, zellikle kzlar unutmasn ki, erkek egemenlikli alanlarda eit yaamak o kadar kolay bir mesele deildir. Bu PKK iinde de olsa, egemenlik, bastrma, mal etme, drme ilikilerine yol aabilir. Ve sonuta ak feci kaybedebilirsiniz. Bunu nlemek iin ileri idare etmeye alyoruz. yle anlalyor ki, kadromuzun salam eitimi kadn ve erkek baznda gerekten PKKye komuta edebilecek dzeyde olmaldr. Byle gl kadn-erkek ortak nderlii gelitirilmelidir, diyorum. Aslnda benim abalarmn nemli bir ynn bu oluturur. Protestocu olmaya, boykotulua gerek yok. Gryorsunuz bir efsanedir, hem de kendine has koullarda gereklemesi gereken bir ak hika253

yesidir, ama feci bir sonula karlayor. zgrlk saval anlamnda gl olmaktan bahsediyorum. Bu da rgtl, siyasi, hatta askeri olmaktan geer. Mthi bir zmdr ve ispatldr. Sevmek, bilin iidir. Bilincin bir anlam ifade etmesi iin rgtlen meye dayanmas gerekir. Bunlar kesin olarak dikkate aln. Bilinci olmayan, bilinciyle orantl rgt gelitiremeyen adamn sevmesi ok zordur. Ancak ok kle bir ilikiyi yaayabilir ki, o da bizim iin dnlemez. Elbette bunlar parti ortam asndan sylyorum. Bunlar edebi olmaktan ziyade, bilimsel tespitlerdir. Yaratc olalm, sava gelitirelim, birbirimizi iyi tanyalm, tarih zmlensin toplum zmlensin! Bunu byle drst ve ak bir alnla yapalm. O zaman onurlu ve kimsenin fazla itiraz etmeyecei meru, ahlak iliki, sosyal dzen bizde kurulabilir. Tecrbelerime dayanarak, bu dorudur diyorum. Yapmamz gereken bu temelde saygl yaklamay bilmek, erkek egemenliine fazla bel balamamak, kadnn da kendini bir meta gibi sunmak dknln gstermemesidir. Dm erkei zgr kadn yceltmeli, dm kadn da zgr ve eitlie yatkn erkek yceltip, onun kurtuluuna yardmc olmaldr. Bu, karlkl bir grevdir. Kesinlikle taraflar kendilerini bu grevden alkoymasnlar. Ne kadn kendi avantajlarn kar taraf olumsuz temelde etkilemede kullansn, ne de erkek kendi egemenlik dzeyini kadna abuk kabul ettirsin. Tutkular doru bulmuyorum. Dorusu vardr ve savala kazanlr. Bu konuda cesur olun. kiyzl olmayalm, rgt gcn ve rgte duyulan ball ktye kullanmayalm. Kesinlikle bunu unutmayn. Uyaryorum; saflarmza gelen kadn PKKde bir iliki gelitirmek iin ok nemli bir adm atmtr, ok nemli bir giri yapmtr. Bu temelde yaklam gstermelisiniz. Cesaretiniz varsa adm atn. Bayan ve erkek arkadalar ortaklaa rgt ynetme, sava ynetme ve hatta yaama kararllna ve bunun gcne ulaabilirler. Ama bu, byk bir bilinli kiilik, sayg ve beceri ister. Bu belki bir idealdir, ama idealler olmadan gerekleme de ancak belli dzeylerde salanr. Anlatmlar daha da rneklendirebiliriz. lerleme kaydetmeniz, ancak zerinde durarak, younlaarak ve zgrl esas alarak mmkndr. Kendiniz ve parti iin hayal krkl yaratmayn. PKKnin anna yarar bir biimde hareket etmeye ve baarmaya zen gs254

terin. Bu toplantmz byle sonulandryoruz. Meselelere ok ynl dokunduk. Bata da sorduum soru: Nasl Yapmal? Aslnda topluluumuza gveniyorum. Devrime olduka ak hale getirilmisinizfakat grevler de ok ar. ok ksa bir srede eitli grev alanlarna dalacaksnz ve buralarda bin bir ilikiye geeceksiniz. Bu ilikiler elikten olabilir, rk olabilir, yaplr-yklr ilikiler olabilir. Hi kolay deildir. Ben buna biraz zm gc olmaya alyorum. Gerilla ilikisi ve serhildan ilikisi imdi bal bana byk kategorilerdir. Milyonlar ynetiminiz altnda savayor. PKKnin rgt ilikisi, partinin kadro ilikisi son tahlilde her eyi belirleyen ilikidir. Ama, tannmaz hale getiriliyor. Bunlar yalnz benim meselelerim deil, sizin de kafa patlatmanz ve zmn baarmanz gereken sorunlarmzdr. Olgun olalm. Ben yine grevlerimi yaparm, ama sizin de mutlaka yapmanz gereken grevler vardr. Savsaklamayalm, olduka ok ynl olalm. Yanlglar ve yetmezlikleri gerekten brakalm. Baka trl ileri ben de gtremem. Yalnz benim omuzumda zafere gidilemez; mutlaka rolm olmal-olacak, ama sizlerin de mutlaka rolnz oynamanzla bu i baarlacak. Her geen gn bunun artan bilinci ve sorumluluuyla partinin gelitiine inanyorum. Kadrolamamzn da gelitiine inanyorum, fakat halen istenilen dzeyde olmadn da sylemeliyim. nmzdeki dnemde ok kapsaml grevler var. Yalnz halkmz deil, Trkiye halk da nemli bir devrimsel srecin hzlanmasyla kar karyadr. Bunu karlayacak kadro art. Buradaki zemin ite bunun iin ok nemli bir frsat. Bunu byk sorumlulukla deerlendirelim. Birbirimizi gten drecek ilikilere veya yetersiz bir formasyona izin vermeyelim. Zaman ok nemli. Bamza her an bir bela gelebilir ve devrimimiz iin en kt talihsizlikler bunlar olabilir. Bunlar nlemenin yolu, hepinizin nderlik sanatn az ok konuturmanzdr. Bu adan da tutarl olmak, yetkin olmak, partiye ok gerekli olana ulamak, hi etkilenmemek gerekir. Beklenen, baardan baka hibir yaklama frsat tanmayan bir almadr. Sanyorum ki, her geen gn bunun daha fazla bilinciyle hareket ediyorsunuz. Bu olgunluu, bu sorumluluu gstermelisiniz. Gemie ve gncele ilikin hibir bahane bylesine bir sorumluluu lmne stlenmekten sizi alkoymamal. Biz baarmak zorundayz. Baary varlnz kadar
255

egemen klmak iin her eyi ortaya koymak ve bylece yaam kazanmak durumundasnz. Byle yrnr. Kesinlikle bu, hareketimizi ve bizi ycelten yrytr. Sizi zme gtrr. Sizi, nasla adm adm yaklatran bir yaklamdr. Ben bunun iini amaya altm. Bunu tkayan ve geriye eken eyleri biraz aa vurmaya altm. Belki yetersizdir, her geen gn daha da deinmeye alyorum. Bu temelde anlamalsnz. Gelimeler ilerlemenizin nnde durulamaz bir akm olduunu gsteriyor. O halde, bu mevcut tkanklk ve yetersizlikler artk almaldr derken hakl beklentimiz budur ve baarlacak olan da budur. Bu deerlendirme, Ekim 1991 zmlemelerinden alnmtr.

256

Parti, zgrlk ilikisine aryor!

Grdnz gibi, dikenli dallar kesiyoruz, bir anlamda buduyoruz. Temizlenecek baka bir yan varsa ona da mdahale edip tedavi ediyoruz. Yeniden kk balamasnn tedbirini alyoruz. liki bu temel zerinde yaratlyor. Bunu grmek zor olmasa gerek. Ben de eskiden biraz sizin gibi dnyordum, fakat atm. Gznz byk zgrlk tutkularna dikin. Bunun hem soyutta, hem de byk bir zgrlk savamnda dile getirilii nemli. Benim u anda kadna deer verdiimi biliyorsunuz. Biz, zgrlk hareketine byk bir k yaptryoruz. Gryorsunuz, ok eitli insan mcadelemize omuz veriyor. Fakat ben bunu da yeterli grmyorum ve daha da k yapmallar diyorum. Bakalm en iyisi, en dzgn, en gzeli kim? Beeni gcn gelitirmek iin, bu gerekiyor. Byk eylem, byk rgtleni, byk savam gzelliini burada yaklamaya almalsnz. Eer kalbinizi byle darack, beyninizi rmcek gibi bir duyguya balarsanz, ben size zlrm. Bu sizin, zgrlk savamnn kadn ve erkeini anlamadnz anlamna gelir. Bu i artk mektupla olur mu? Ben, sevme demiyorum. likiler olsun. imdi sen mektup yaz ver, ben gtreyim! - X.: Hayr! imdi... - P..: Hi ayp deil, kesinlikle ayp deil. Kklk olarak da grmyorum. - X.: Arkadalar nasl anlam bilmiyorum. Anlatmam, sorun olarak grdm iin deildi. nderlik bu konulara izah getirdii iindi. Bir anlamda rahatszlk duydum.

257

- P..: Ben de senin andan sorun olduunu sanmadm iin, sana sorma gereini duymadm. - N.: Biz de sormadk Bakanm. - P..: Ben sizi duyarm, ama sorma gereini duymam. Bu dzeyin geri olduunu, PKKnin ok ileri dzeyde seyrettiini ve buna ulamanz gerektiini sylerim. Eskiden ne yapmsnz, ne yaamsnz bizi ilgilendirmez. Sadece una nem veririm; baz temellerin yakalanmas, doru birtakm llere oturtulmas gerekir. Burada bilinen diyaloglar yapld. Bunun dnda ben yadrgamadm, ama bence siz olsaydnz, byk bir mahkumiyetle sonulandnrdnz. Bu konuda hassas olmalym. Sizleri bu konuda tkanklklar iinde tutmamak gerekiyor. Fakat, birbirlerine taparcasna veya ben sensiz, sen unsuz edemezsin tarznda olmaz. Hayr, bunlar ok geri kavramlardr. - N.: Bakanm, drc yanlan var. Bu tr ilikiler kiiyi kesinlikle rgt yaamndan koparyor. Yani, be saat buradaki yoldalar topluluuna bir eyler anlatacana, arkadalara kavratmaya alacana, bir keye ekilip saatlerce byle basit bir eyi dnebiliyor. - P..: Gayet tabii! Size unu sylyorum: PKKde yaanlan olayn mcadele asndan deeri vardr. Biz bu sava ok nceleri verdik. Bu konuda PKKdeki anlay imdi gerekten zgrlk savamna dnmtr. Genelde savama ak olma veya kadnn zgrlk savamna ak olma sz konusu edildiinde, zgrlkte ilikiyi yakalama nemlidir. Size aka syleyeyim: Siz sava kapsaml gelitiremezseniz, sava iinde kadnn zgrlk savamn gelitiremezseniz kadnla ilikiniz olamaz. Tabii ki PKK sz konusu edildiinde byledir. Ama PKKsiz olunca, deiik ok durum ortaya kar. Bugn bir kzmz daha rnek tekil etti. Biz onu zgrlk savamna ekmek istiyoruz, zgrlkte ilikiyi yakala diyoruz, zgrlkte yoldan, yoldalarn ilerlet diyoruz; o, tam tersini esas alyor. Byle birok durum ortaya kyor. Ben bu konuda ly kaybetmemek asndan una nem veriyorum: Bir defa sizinle zgrlk olaynn kendisini salama almalyz. zgrlk soyut ve somut anlamda salama alnmal, ok sayda kadro ve kadn gc olumaldr. Bunun ncleri ve rgt oluturulmal, bylece bu ileri biraz ilerletmeliyiz. Bunun dnda bir ilerletme yolu gremiyorum. Mesela daha nce, en byk iliki,
258

en ilahi iliki ad altnda bir iliki dayattlar. Bu, benim tarzm deildir. Benim yaadm bir iliki de vard. Tek bir zgr kadn ilikisinin ortaya kmasn istemiyordu. Kat, ama ok iren bir feodalizm! Elbette ihanet eden ben olmadm. Dnyada ilikilere benim kadar bal olan insan tasavvur etmek zordur. Fakat yle bir iliki ki, kendi kariyerine kocaman bir kadn gereini kurban etmek istiyorsa, orada senin yapacan ok i vardr. Gznn ii bile olsa, karp atacaksn. O dar boazda szmona beni zincirleyecek! zellikle Krt erkeinin geleneksel namus anlayna snmaya alyor. Anlay bu olunca ve hele bir de hretin varsa, adn kurtarmak iin gstermelik de olsa namusa bal kalacaksn. Bize dayatlan, namuslu gzkmek zorunda olduun iin asla beni gzard edemezsin, beni esas alacaksn ve her eyimi kabul edeceksin anlayyd. Kokumu bir kadn dnyasnda ne biterse hepsi var. Eli scak sudan souk suya dedirmez ve her taraf gllk glistanlk olacaktr. Mutlaka sana sahip de olacak. Tek sna Krt erkeinin geleneksel namus anlay. Gen nderleri lp bimi. Krt erkeinin kadn etrafnda nasl balanacana dair bir yn sondaj yapm. Benden beklenen de bu erkek tipine benzememdi. Oysa benim en nemli zelliklerimden biri, hibir Krt erkeine benzemememdir. Geleneksel llerde kontrol edilmesi olanaksz bir durumu yarattmz iindir ki, ok byk bir gericilii yendik. Ve kazanan, yine kadn zgrl oldu. Etkisini bugn gryorsunuz, meydanlarda kadn nderler ortaya kyor. Bu, kesinlikle bir iliki tarzyla ilgili bir olaydr. Eer ben de, namusumdur, vazgeemem, yle byle olur deseydim, ok ey yitirirdim. Oysa imdi, bu kadar zgr kadn ve bu kadar zgr iliki ortaya kt. Kaybeden, khnemi feodal gericilik; kazanan, zgr insanlarn kendileridir. PKK tarihinde bunlar ok ak. Zincirler krld iin sklmaya, zlmeye gerek yoktur, tam tersine sevinecek durumdasnz. Ama rmcek kafasna, bir kenarda, kede bir kle bulmazsam ldrrm sevdasn koymu kiiler iin durum farkldr. Bir kleye balanmazsam veya bir kleyi kendime balamazsam lrm diyor. Ben de bundan nefret ederim. Bir kadn kendime klece balamak benim iin nefret edilecek ve tenezzl edilmeyecek bir olaydr. Dikkat edin, ben istediim kadar insan kendime balayabilirim, ama zgr temeli olmayan
259

tek bir ilikiye metelik kadar deer vermiyorum. Bu konuda PKKnin ve benin byk savamm var. Bu sava ciddiye almalsnz. Biz bu anlamda szmzn eriyiz. Yani, szle namus arasnda iliki var. Szle eylem arasnda iliki var ve uygulatrz. Her eyini devrime, devrimcilie adam bayanlar var. Erkek kalkyor bu bayan drmeye alyor. Bu, aalk bir eydir, ahlaksz lktr. O zaman ona unu syleyeceiz: Sen ne verdin, ne kada ilgilendin, ne kadar zgrletirdin be alak adam! Kzlar da bizi iyi tanmal. PKKde zgrlk ilkesi kesin iliyor. yle otoriteye daya naym, PKKnin itibarna, olanana dayanaym kendime kleler yarataym denilirse; bunu diyenin her eyini elinden alrz. Ben bu sz birok adama karsnn yannda syledim. Ve kadnlar uyardm siz benden yana olun, bunlar tutalm dedim. Sahte otoriteyi PKK iinde srdrmek tehlikelidir. Kzlara da, basit drtler iin bizimle uraamazsnz veya bu temelde bizi kandramazsnz, dedik. Kendimizi bir cinsel ara olarak nasl kullandrtabiliriz anlayn yk mak iin biz sava verdik. Orada da byk direnme gsterdik. Siz sanyor musunuz ki, nderlik kiilii kendiliinden ortaya kyor! Bizim bu konudaki savam gereimizi Avrupallar da anlamaya alyorlar. Bana en ok sorduklar sorulardan biri udur: Sen bu ii nasl gtryorsun? zgrlk sava budur. Sava, ilikilerin en younlamn yaamaktr. likileri en ateli biimde yaadn m savayorsun demektir. Siyasi iliki younlar, askeri iliki olur. Daha da younlar ate olur, iddetli sava olur. Bu ilikiler de byledir. ok iddetlendi mi bir sava anlamna gelir. Kapasitenizi byle gelitirin. Yoksa o eski sevdalar da geer. Bizim o eski destanlar da geer. Onlarn ou gerek de deil. Onlarn destan deeri vardr, o kadar. Bizim PKK sahasnda gelitirdiimiz ilikileri ne geleneksel tarzda ve ne de gemite gelitirdiimiz tarzda yakalamak mmkndr. Yakalasanz da, fazla iflah olmazsnz. Bu, kzlar iin de erkekler iin de byledir. Varolan dzeyi tutturursanz belki yryebilirsiniz. Aksi halde, zgrlk olay ok zordur. Bunun dnda zgr ilikileri ortaya karamayz. PKKdeki ilikileri imdi herkes seviyor ve bu nedenle kouyor. Bu kadar kadn kz mcadelemize neden geliyor; nk sevgiyi buluyor, kiiliine saygy buluyor. in ucunda lm olduunu bildii halde, lmne geliyor. nk
260

dier hibir yerde insanlk yok, sayg yok, sevgi hi yok. PKKde somut bir sevgi yakalayamaz, ama sadece bunun kokusunu ald iin frlayp geliyor. Bunlar dikkate alacak, buna byk bir zenle karlk vereceksiniz. Ama bir kyl aas gibi yaklarsanz, biz de sizin cannza okuruz. Bu konuda namuslu drst olacak, bizim lleri esas alacaksnz. Bunlar basit meseleler deil. rmcek kafalarnz deitirin, dedik. Ben, ak mektubu yazlmasn, ilikileriniz gelimesin demiyorum. Ama, Botana kapalyz, savaa kapalyz, sradan cephe yesi olmak istiyoruz demek, hakarettir. Bu nasl aktr ki, bu szckleri sana sylettiriyor? Bu nasl ballktr ki, seni korkun bir biimde geriye ekiyor? Bu nasl aktr ki, seni iine kapank hale getiriyor? Nasl oluyor bu, nasl aklayabilirsin? - X.: Tahmin etmitim... - P..: Tabii ona gre byk bir su. Halbuki bunlar su deil. Bunlar akn geri biimleridir. Akn geriye eken biimleridir. - Z.: Arkada unu syledi: Ben nderlie bu konuda almak istiyorum. Ben de, msait bir zamanda alrsn, nce kendinle netle, dedim. - P..: Bana daha derin eyler an. Biraz ekici olsun. - Z.: Sanrm, arkada onu ok nemli bulduu iindir. - X.: Aslnda Bakanm, nemli bulduu iin deil. - P..: Kim? - X.: O bayan arkada. Gemite de byle bir iliki biimi yaam. Daha sonra onu sona erdirdi. O anlamda kaldramayacam, bunun snrl resmiyetini... - P..: Bunu kaldrabilmesi iin, PKKnin anlayna gelmesi gerekiyor. - X.: Fakat, Bakanm... - P..: Ben de biliyorum, baka trl ok zor. Kaldramazsnz. - X.: Temelde mcadeledir. Her eyin banda mcadele gelir. Ben yle yaklatm. Yine de yleyim. Deien bir ey de yok. O arkada da yleydi. Yani ilikiyi partiye dayatmak, partiye sorun yapmak doru deildir. - P..: Ama dayatt, grmediniz mi? - X.: Biraz farkl temelde geliti. Ben de onu biliyorum. - P..: PKKde karasevda olmaz!
261

- X.: Bu anlamda deil. - P..: PKKde bir erkee veya kza ok ar ballk olamaz. Erkek olsun kz olsun, ballk olaynda benim aradm udur: ok severim, sevdiim iin bu kadar insan arkamda; sevdiim iin bu kadar insan benimle ilikidedir. Gerek duygulara, dncelere nasl yol alnr? Bunun birisi yurtseverlik, birisi demokratlk, birisi rgt badr. Bunlara yneldike, kendinde biraz somutlatrdka sevgi geliiyor. Bu bizde, mcadele arkadaldr, yoldalktr. ncelikle siz bunu hi yaamamsnz. Uzaktan kumandal yntemlerle gelitireceiniz ballklar hibir ie yaramaz. Demode olmu klasik biimler i grmez. Bu konuda edebi gc olan kim var? Yazabilir misiniz. Umarm, bu konuda elbirliiyle baz yazlar ortaya karrz. likilere derinlik kazandrmalyz. Bizde bu kadn ilikisi, evlilik ilikileri, aile ilikileri sz konusu edildiinde binyldr tketilmiiz. Kendimizi binyldr bu ocakta yitirmiiz. Bu ilikide en byk namussuzlua, lmne ba diyorsunuz. En byk lakal, en byk baszl, en byk rgtszl yaamz. Onun iin her eyi parampara etmiiz. Kk bir ilikiye dayanarak temel insani deerleri, demokratik deerleri, her eyi ayaklar altnda yerle bir etmiiz. Bizim neden bu kadar kar olduumuz, anlalmaldr. Biz, masumane soylu duygularnza veya ilikilerinize kar deiliz. Biz, burada tkenie, binyllarn drlmlne karyz ve bunu size yaatmak istemiyoruz. Bu, ok nemli ve bilimseldir. Bunu sadece iyi bir yaktrma olarak sylemiyorum. ncelenirse, bilimsel olduunu greceksiniz. Sanrm, Beiki Hoca da bunun farkna varm. Benim dediklerimi bile daha az buluyor. Bilime gre daha fazla sylenmesi gerekir diyor. Bilimsellii gelitiriyoruz, mecnunluu deil. nce bilimsellii esas aln, ondan sonra birbirinizi kazanmaya balayacaksnz. Birbirleriyle doru drst konuamayan, temel bir ulus sorununu, bir rgt sorununu, savan yrtl sorunlarn birbirleriyle tartamayanlar tabii demagoji de deil bunu pratiklerinde biraz olsun kantlamayanlar, birbirlerine hangi yzle bakabilirler? Hangi yzle, birbirimizi sevdik, sevdalandk diyebilirler? Mmkn m? Bu, namussuzluk ve yzszlk deil midir? Biz buna izin verirsek, zgrlk ilkesine ihanet etmi olmuyor muyuz? Sizi her trl irkinlie, yzszle boaz262

nza kadar batrm olmuyor muyuz? Sanyorum, byle yaklamak daha gerekidir. Benim byle sylemem ok zorunuza m gidiyor? Bu gerekler sizi amyor mu? Bizde zorlama yok. Anlattklarmz, eletirilerimiz sizin duygularnza ynelik deil. Ben baz hakikatleri sylemi oluyorum. - X.: Bakanm, bu konu aslnda 1980 ncesinden imdiye kadarki zmlemeler iinde sanyorum en zengin olandr. - P..: yi incelemeyi bilseniz, epey sunuyoruz. - X.: Yararl oldu. - P..: ncelemeyi bilmelisiniz. - M.: Bakanm, bu tr ilikiler kendi ierisinde devrimcilie, savaa ynelmeye kapaldr. Bunun savunulacak bir yn de yoktur. Tek ynl iyi olabilir, ama dier yn savaa kapaldr ve tehlikelidir. - P..: Bir tartmay gelitirirken nce unu soralm: Hangi iliki en sevilir iliki olmaldr? Mutlaka bir kiilik somutlatrmas gerekiyorsa, hangi kz en ok sevilen kz olmal, hangi erkek en ok sevilen erkek olmaldr? Bu konuda yar yapn, seminer verin, bror kitap yazn, rnek aln. Sanyorum ki, tespit edeceiniz ilk saptamalar unlar olacaktr. Sanatn, edebiyatn grevi de budur. Gzellii yakalayabilmek! Senin yalnz kendine kul kle ettiin birine, biz gzel diyebilir miyiz? Bir erkein veya kadnn kaprisleri altnda boulan bir iliki, gzel bir iliki olabilir mi? Elbetteki olmaz! Gzelliin ieriinde toplumsallk vardr, kolektivizm vardr. Yani, halkn genel beenisini kazanmal. Halkn genel beenisini kazanmak iin de, halkn zgrln dourabilmeli. Halkn zgrln douran, savatr. Dolaysyla militan iliki, sava biraz ilerleten ilikidir. Onu yakaladysanz ilikileriniz gzeldir, sevilir. Bunlar nemli ller. Ama, herkes bu ly kendine uygulamaldr. Eskiden paa izin vermi denildii gibi, bugn de otorite oldum, sevdim sevildim, aldm sattm demek olmaz. Bunlar yanltr. - M.: Parti nderlii bu konuda savaan zgrleir, zgrleen gzelleir, gzelleen sevilir diyor. - P..: Evet, doru bir formldr. Bu formln gereklerini yerine getiren kazanr. PKKde iler mthitir. Size aka sylyorum; iinize geliyorsa benimle yryn, iinize gelmiyorsa nereye gidiyorsanz gidin. Bizimle yol almak kolay deil. PKKde sevmek
263

kolay deil. Ben okumadm, ama okuyan vardr. Baz arkadalar, bizim deerlendirmelerin benzerinin Nasl Yapmal? kitabnda olduum sylediler. Kim bu kitab iyi okudu? - X.: ernievskinin! - P..: ernievskinin evet. Kim okudu onu? Bizim bu anlatmla balants var m? Bizim dier zmlemeleri de okuduysanz, bilirsiniz - U.: Aslnda, orada anlatlanlar soyuttur. - P..: Bizimkiler daha m somut, daha m arpc? - U.: Oradakiler bu kadar somut deil. Yani, demin arkadan anlat t formlle karlatrldnda, bu dereceye ulamam. Biraz daha genel ve topik kalyor. - P..: Sanrm, bizim pratie arm yaptryor. - N.: rnek alnabilir ernievski. - P..: Veya bizim yaptmzn kendisi onu andryor. Onu karlatrmalsnz biraz. Bu konuda baz arkadalarn kafasnda epey soru iaretleri var, iddial arkadalar olabilir, uramak asndan sylyorum. PKK kesinlikle grkemli ilikiyi, gzel ilikiyi kovmaz. Kadn da olur, erkek de olur. Yiit olan, gzel olan, cesur olan, fedakar olan PKKde vardr. te size byk gzellik. Yarnn sanat da bunun zerine kurulur. Devrimin kiilikleri toplum olur. Bu, PKKde var. Bunu grmeden, byle basit takntlarda seyretmek PKKyi hi anlamamak demektir. Aalk dzeylerde seyretmeyin. Ulaamadnz da ktlemeyin. Hani Sezarn hakkn Sezara vermek derler ya, PKKde gl balar vardr. Onlara saygl olmak gerekir. Dier yandan srf bireysel tutkularnza uymad diye bize kin, fke duymayn. Bazlarnn benim varlm neyle karlatrdn biliyorum. Bunlar, ister rgt, ister parti, ister birey, ister kadn, ister erkek olsunlar srf onlarn zleminin nnde durduum iin bana mthi di biliyorlar. Sanki ben olmasam, dnyay alacaklarm gibi! Partimizin iinde bile byle ne kadar di bileyen var! u son olup bitenlere bakn. Dnp dolap bir bana, bir de partiye bakyor. Ona gre, ben olmasam birincilii kapacak, alp rpacak! Birinci adam sevdasnda. Bizde nderlik, pozisyonunu srdrrken aslnda birok saldry bu konuda da gslyor. Trk ordusuna kazara bir bayan girdiinde olabilecekleri dnebiliyor musunuz?
264

Ruken arkada ehit dtnde bakire mi, deil mi diye kontrol ettirmiler. Bakire olduu anlalnca, bir binba sekiz yldr bunlarn arasnda byle kalabilmi, bizim askerler arasnda deil sekiz yl, sekiz gn, hatta sekiz saat, bir saat iinde neye evirirdik demi. Trk ordusunda bir bayan byle zgr yaatmak imkanszdr. Herhangi bir ordu iinde de yledir. Sanyorum, bunu Amerikada da denemiler. Azlarna, gzlerine bulatrmlar. Onun iin bizdeki deneme ok byk bir deere haiz. Tabii ki biz, kadn savaamaz, kadn bizimle yaayamaz, yryemez dersek, hakaret olur, egemen anlay nnde boyun emek olur. Bu konuda byk bir direnme ve fedakarlk gstermeliyiz. PKKdeki ilikiler byle anlalmalyd. Baz erkeklerin veya baz bayanlarn bunun tersine kendi tutkularn esas alp partiye sava amalar yanltr. Burada kesinlikle zgrlk ilikileri kurtarlyor, baz kiilerin zel ilikileri kurtarlmyor. Kurtarlan zgr ilikilerdir ve buna gereken deeri vermeliyiz. nk r ayoruz. Bugn burada kazanlan deerler, burada kazanlan sistem milyonlarca kadn ayaa kaldryor. Bu da biricik namustur. Onlar dillendiriyor, onlar yreklendiriyor, onlar meydanlarda savatryor. Gzellik burada ortaya kar. Baka yerde gzellik aramayn. Ben kendi yaammda zgrlemeyenin sevilemeyeceini ok kk yalarda fark etmitim. Ve korkuyordum. Bu ballk ilikileri iine alnmaya alldmda katm, adeta tehlikeyi gryordum. Halen bu savam devam ediyor. te bu zgrlk savadr. Kadnlarn kendiliinden savaa katldn dnyorsanz, ok byk yanlg iindesiniz. Krdistanda bir kadn veya kz ailesinin rzas olmadan admn bile atamaz, iki szc bile zgrce syleyemez. ncelikle bunu anlayacaksnz. Byk bir zgrlk savam altnda birtakm admlar atlyor. Bunlar PKKnin baz gerekleridir. Bu gereklerle gemite yaadnz baz durumlar karlatrnca, bence zmlere daha ok ulaabilirsiniz. Baka bu durumda olan var m? Sizin fazla sorununuz kalmad, sanyorum. - X.: Zaten sorun deildi. - P..: Kafas kark olan var m? Biz, X.i dn konuturduk. O nerede? Anlald m? Bu konuda herhangi bir sorun var m? - X.: Yoktur, Bakanm.
265

- P..: Sanyorum gerek bir alm yapabilirsin. O feodal namus anlay gitti. Gitsin, lsn! Onur meselesi yine olsun, ama gzn zgrle dikeceksin. Krdistanda kadn zgrletireceiz. Oradan sevmeye alacaksn. zgrlk savamnn zne ineceksin Byk aba harcayacaksn ve yeni bir sevgiye ulama gcn gstereceksin. Sanrm bunu yapmaya kararlsn. Bence, partinin hakl olduunu imdi ok daha iyi anlyorsun. Sen kendini kltm, kafan ok kk bir duyguya balamtn. Oysa nice deerlerle evlenilir. ok byk evlilikler yapacaksnz. ncelikle ok byk vatan deerleri, tarih deerleri, zgrlk deerleri, parti deerleriyle evlilikleri gerekletireceksiniz, dier evlilikler daha sonra yava yava gndeme girmeli. Bunlar dtalayan herhangi bir evlilik olamaz. PKK bu konuda hem ok ciddi ve hem de gldr. Bence, bundan onur kazanrsnz, byklk kazanrsnz, gerek kiiliinizi kazanrsnz. O zaman bir kadn ilikisi oldu mu, onurlu bir iliki olur. Kadn onurlu olur, siz onurlu olursunuz. Kesinlikle ne o sizi kmseyebilir, ne de siz onu. Ne o evden kaar, ne de sen evden kaarsn. Bu, karar kazanm iliki dzeni demektir. Bu konuda baz arkadalarn skntlar olabilir. Onlara aklk getirmek iin sylyorum. Kzlardan da byle sorunlar olanlar var m? Ben, kzlarn daha ilerici tavr iinde olaca kansndaym. Ne diyorsunuz? Siz takm sorumlususunuz, byle sorunlar var m? Kadnlarn durumu daha olumludur, deil mi? yle karasevdallar var m? Sanyorum, kltc tavrlar iinde olanlar yok. Erkeklere gre durumlarnz daha olumlu. - S.: Daha olumluya benziyor. - P..: Bizim bu ortammza ciddi eletirileri, ikayetleri var m? - S.: Hayr, Bakanm. - P..: Bu arkada sklmt, dediniz. - N.: Eski devreden beri tanyorum. - P..: Sanmyorum. Belki eski kiilikle yeni kiilik atyordun Anadolu kiilii veya Anadolu kadn! Sen de al, geli. Umutsuzlua dmeye gerek yok. Bizleri imdi anlyorsun, deil mi? Nasl? Sylediklerimize ilikin ok ciddi eletirilerin var m? - M.: Hayr, Bakanm.
266

- P..: Bu anlattklarm nasl buluyorsun? - S.: Burada anlaylarla savalyor. - P..: Savan ve doru anlaylar ortaya karn. Daha iyi deil mi? Baka k yolunuz var m? Yok! Biz zgrlk uruna bir savam gelitirmezsek, bu arkadalarn hibirisini salam karabilir miyiz? ok zor deil mi? Kendi deneyiminizi gz nne getirdiinizde, ne kadar zor olduunu tahmin edersiniz. Yapabileceiniz en byk iyilik, bunlar zgrlk temelinde biraz savatrmaktr. Bence savasnlar. Biz ortam ak tutalm. Birbirinize saldrmayn. Yani, kadnlar zayftr deyip, bask altna almayn. liki esaslar demokratik olmaldr. Kadnn stne kaba g ve otorite yetkisiyle yaklamayn; yanl olur. Bu, PKKde zarar getirir. Hassas bir konu olduu iin de nazik yaklan, saygdeer yaklan. Bir de, yardmc olma temelinde yaklan. Hemen bireysel, sbjektif alkoyma temelinde yaklamayn. PKKdeki kadnn deeri kolektiftir. Yani, buradaki bir kz arkada her eyden nce partinin bir zgrlk deeridir. Kolay kolay kiilere mal edilmez. Ben de kolektif bir ifadeyi kolay kolay kendime mal edemem. Bir zgrlk ifadesi olarak ayakta salam kalmas iin ok aba harcayn. Bu nemli. Bireysel ilikilerinizin snrn izmek iin sylyorum. Adi bir evlilik yapabilirsiniz. Adi bir ortamda birtakm ilikiler gelitirebilirsiniz, ama PKKde zellikle kadro ilikilerinde kolektif bir zgrlk ifadesi olmaya zen gsteriliyor. Geleneksel evliliklere de fazla su tekil ediyor demiyorum. Geleneksel evlilikler de eer doru temellerde yeniden ele alnrsa, bizim amzdan saygdeerdir. Gerilemeye, tutuculua yol amazsa fazla mesele yapmayz. Ama parti iinde bireysellii dayatmak ve srarla zerine zerine gitmek tehlikelidir. Bu, attrr. zgrlk deerleri sahipsiz deildir. Bu konuda bireysellii ve bireycilii dayatma yerine, kolektif zgrlk ifadesi olmaya veya en azndan ura sahibi olmaya nem verilmelidir. - S.: Bakanm, rnek olmas asndan bir noktaya deineceim. Bu konuyu amak istemiyordum. Bir arkada, kadnlardan nefret ediyorum diyor. - P..: Bunu kim syledi? - S.: sim nemli deil, ben anlay olarak belirtiyorum. Kadn kmseme var.
267

- P..: Sen mi syledin? - S.: Hayr o arkada deil. Bir arkada byle bir sonuca varm. Parti nderliinin zmlemeleri yeni deil. 1985lerde, 198788lerde ve daha nceki yllara dayanan zmlemeler var. Bizim yeni devrimciletiimiz dnemdeki konumalar vard. Bizim aradmz, bizim ulamak istediimiz, gerekten bize g veren, devrimci mcadeleye daha ok katlmamz salayan anlayt, politikayd. O politikaya gvendik. Fakat olumlu ve olumsuz anlaylar kabilir. Tek yanl, sulayc tarzda veya kk drc, lanetleyecek bir ekilde ele almak doru deil. - P..: Sanmyorum. - S.: Burada da sevginin neye dayand ok ak konuluyor. Gerekten bir kadn eer sadece bir cinsel meta olarak grlyor ve yle seviliyorsa, yani sevildiini sanyorsa, o kadn en dkn kadndr, en lanetli kadndr. - P..: Her iki taraf iin de geerlidir. - S.: Bu, erkek iin de geerlidir. Bunun sevgiyle alakas da yoktur. - P..: ok ince bir ayrm yapalm orada. - S.: Bu ok nemli. Yani, geleneksel... - P..: ok kaba cinsel anlamyla yaklatn m, bu en ilkel, en adi, en dkn yaklam tarzdr. Ama siyasete, savaa, rgte bal bir sevgiyle yaklatn m, bu da ok gzel bir yaklamdr. - S.: Bunlar gerekten ok nemli. - P..: Gayet tabii. Bu konuda byk savam vermiiz. Yani, TCye kar yrttmz savamn on katn bu konuda vermiiz. Anlamayan varsa, ben daha da ak anlataym. - M.S.: Bakanm, o sz ben syledim. Nedeni u: Ben arkadala konuurken dedim ki, Bakan her zaman kle insana kardr. Bu olay da onu ortaya kard. Ben, gerekten bu ilikiyi duyunca dnden beri ok rahatsz oldum. - P..: Hangi ilikiyi? - M.S.: .. arkadan ilikisini. Bu arkada daha nce baka birisine karasevda olmu. Cezaevinde belki elli defa beni nianla diye kendini dayatt. O dnemde bir ak grmede iki insann yan yana gelmesi, konumas ve parmana yzk takmas byk bir olayd. Ben yzk taktm. imdi, yeni bir karasevda ortaya kt.
268

- P..: Ne? - M.S.: Yeni ite! - P..: Ne yenisi? - M.S.: Ne bileyim, ite o arkadala olan yeni iliki ortaya kt. - P..: ok mu nemli? Hapishanedeki arkadalarmza gre byk bir ilke ihlali, deil mi? - M.S.: Demek ki burada sevgi denilen bir ey yok. - P..: Tabii ki yle. - M.S.: Ben, lkemizde byle bir rnek yok, dedim. - P..: Sylediin, u anlamda dorudur. Benim yle bir formlm vard: Mevcut stat altnda sevgiye inanmyorum, sevgi yoktur ve alakadr, diyordum. Sanrm, bunu bir rportajda da vurgulamtm. Kle sevilmez, zgrlemeyen sevilmez, demitik. imdi bunu bu srece uyguladmzda, dediklerin doru; hibir kadn sevilmez. Ayn durum, erkek iin de geerlidir. Bu en ok da erkek iin dorudur; hibir erkek sevilmez. Belki baz kadnlar iin kendine gre eit olmayan bir durum yaratlm olabilir, ama ben her zaman dehetle karlarm. Erkek nasl sevilir? Bu kzlar baz erkekleri nasl sevebiliyor? Halen yadrgyorum. Ve sormak istiyorum, bunu bana aklarlarsa ok memnun olurum. - X.: zellikle burjuva basnnda sanki bu ak veya kadn-erkek ilikisinde bir giz varm gibi bir izlenim uyandrlmaya alyor. - P..: ok dayanlmaz smr sistemini yrtme savan vermek iin kadn felaket kullanlr. Bunun sevgiyle, akla alakas yok. Basit bir olayn propagandas, psikolojik sava durumu vardr. Trkiyede kadnn metalatrlmas olayn gelitirerek 12 Eylln faizm dzenini topluma sindirtmek istediler. Mesela zaln en ok zorland durumlardan birisi de budur. Birok gazete var, bunlar srekli yazarlar; kadn vcudunu ve akn manetlere ykleyerek en azndan toplumun bir kesimini gtrmeyi ama edinirler. Onlar yle deerlendirme yapyorlar. Krt gerei sz konusu olduunda birbirini sevebilmek ok zordur. Ben size de bir eletiri getirmitim. En sk iliki dediinizin geliemediini, sanrm siz de gryorsunuz. Bence, yanlgya kaplmamak gerekir. Ben de etkilendim, yaadm. Bir yanlgya, yetmezlie dayanyordum. Kendine gre koullar, kendine gre artlar henz
269

olumadan saygdeer ilikiler yaratlmyor. Bu arkadan da bunu anlamas gerekir. Ben bu konuda ne ahmak, ne de yeteneksiz bir adamm. Bu yama kadar niye zgrlk uruna savam yrtyo rum? Ben de bir aklllk edip, kkburjuva anlamda kk bir yuva kurmaya veya ok mutlu olmu ift gsterisine giriebilirim. Niye giriemiyorum? Yani size gre, imkanlarm m az, eitli nderlik duygularm konuturmak iin mi yapyorum? Deil! Yine zgrlkle ilgili bir olaydr. zgrle bir ballk deerim vardr. Bununla tutarl olmak zorundaym. Ulusun sevgi anlayna sizden daha fazla yn veriyorum. Hatta bu konuda olduka enternasyonalizm var. Dikkatli olmak gerekiyor. ok dikkat edeceiz. Kiiye ve kiinin baz zelliklerine balanmaya deil; kkl, derin deerlere balanlan sevgiye ve ahlak ilikilerine ulamaya alacaz. Madem ndersem, bu konularda bir katkm olacak. Siz benimki kadar aba sahibi olamazsnz, ama sizi de balayan baz sonular kacak. Bu adan ilikilere yeniden bakn, cesur bakn. Yenilenme gcnz gsterin. Bunu da sanrm byle basit kiisel gurur meselesi yapmyorsunuz, deil mi? - M.S.: Bakanm, bir ey syleyebilir miyim? - X.: Arkada bir rnek verdi. Ben ayn dnceye katlmyorum. Devrimciler de sever, ama devrimci deerlere bal kalrlar. Ben, buna inanyorum. Eer yrmyorsa, her iki taraftan... - P..: Anladm. - X.: Biri samimi olmad iin yrmyordur. - P..: Yrmemek deil de... - X.: Arkadan bak znde sakattr. Tam ciddi grmeme, deerlendirmeme var. - P..: Yryebilir, onunla olmad seninle yryebilir. - X.: Evet, bence yryebilir. - P..: Ben, buna da bir ey demiyorum. unu sylemek istiyorum. Kendim de bir srete yaadm hatrlyorum. Sizde delikanllk sevdalar varsa, bence krmaya aln. Bana, biraz onu anmsatyor. Bu, gemite hepinizin kurduu sevda. Bende de oldu. Bizim tecrbeleri biraz ciddiye aln, yararlann. Bu, size yaplacak en byk iyiliktir. Bu ite X.in onur anlayna dmeyin. Sevda seline kaplmayn. Siz bir PKK kadrosusunuz. Bize, bizim tecrbemize dayanarak
270

an. Basit sevda anlaylarnz olmamal. Basit tukularnz olmamal. Ycelen siz olursunuz. Kapldm, sevdasna dtm, yandm gibi basitliklere ne kadn, ne de erkek olarak yer vermeyiz. Bu konuda yapmanz gereken, PKKnin sava m dzeyine ulamanzdr. PKKnin savam dzeyi gerekten muazzam glendiricidir. zgr kadn ve zgr erkek ortaya kmadan, ne kadn ve ne de erkek bulabilirsiniz. Milyonlarca kadn sahipsiz, lmcl noktada, bin bir klelik balar ile bal. O balar parampara edin, kadn zgrletirin, kadn derya olup aksn, bir alayan gibi alasn. Bizde kadn ldrlm. lk yapacanz ilerden birisi, girdiiniz bir blgede kadn balayan balar bulup kesmektir. Kadn alayan gibi katlsn. Kadn da kendine bir sahip aramasn. Krt erkeinin ne kadar tehlikeli olduunu bilerek, kendisini tutsak etmeye, kendini yerle bir etmeye yeltenmesin. Ben, kendi tecrbelerimin sonularn size sylyorum. Anlalyor mu? Savam hazrlayan her eye kendini candan verdin mi, kendi kiiliine baktn m, syleyecek bir sz olan yoktur. O zaman, en byk payeye ulatm diyebilirsin. Bunun dnda ben yaam grmyorum. Bunu sylerken, sadece bir gerei dile getiriyorum. Kadnn zgrl toplumsal gd altnda arptlyor. stediiniz kadar iliki kurun, ben kar kmam; fakat, partiyle savamayn. sterseniz birbirinizi aln kan; nitekim alp kayorlar. Ama, bunun farkl anlam var. Bu, kesinlikle partiden ve insanlktan koparr. Bu konuda aama yapmalyz. Buna kesin ihtiya var. Kadn olaynn despotlukla, klelikle, irkinlikle, ahlakszlkla, smryle ba vardr. Btn bu sylediklerimin kenefidir. Bu nedenle onunla byk savam veriyoruz. Onu temizlemek basit mi? Kenef olmaktan kmak basit mi? Yaam kurtarmaya alyoruz. Yaam kurtarrken, bu ilikiyi kurtarmak gerek. Bu ilikiyi kurtarmadan, yaam kurtaramazsnz. Ben, bu savam verirken deli miyim? Elbetteki, hayr! Baka seenek yok. Sylediklerim ok ak. Yzszlk, serserilik, lgn bireycilik yapabilir miyiz? Yapann canna okumak gerekmiyor mu? Sonu olarak unu syleyelim: Yce zgrlk ilkesini kirleten, her eyi kirletir. Parti, sizi yce zgrlk ilikisine arrken en dorusunu yapyor. Bu deerlendirme Ekim 1991 zmlemelerinden alnmtr.
271

Mlkiyet dnyasn ister egemen ister kleci tarzda yaayanlar, kadnn kurtuluu konusunda yaratc dnce ve zgr davranlara yol aamazlar

8 Marta, geleneksel olarak bir kadn gn olarak anlam verilmeye allyor. Bunu vesile bilerek, kadn iin byle bir gnn anlam nasl akla kavuturulur? Yeni olan bir ey sylenebilir mi? zgrlk anlamnda bir katk gn haline getirilebilir mi? Gcmz ne bu konuda? En azndan, zellikle kadnlatrlm bir halk gereini kkl bir biimde dntrmeye ve zgrl bu temelde yakalamaya alan bir hareket olarak daha fazla szler syleyebilir ve tutumlar, tavrlar gelitirebiliriz. yle anlalyor ki, kendini en ok zgrletirebilenler, bu konuda doru szler etmek kadar, kadnn kurtuluu asndan da zverili admlar atabilirler. Mlkiyet dnyasn, egemenlik dnyasn, ister kleci, isterse de egemen tarzda yaayanlar, kadn kurtuluu konusunda fazlaca yaratc dnce ve zgr davranlara yol aamazlar. Kendi almalarm bu adan deerlendirdiimde, daha doru sz gc kadar, tavr gcn ne kadar gelitirebiliyorum sorusunu, genel zgrleme dzeyimi gz nne getirerek sk sk kendime soruyorum. Ve halen de tutuculamadan, gelimeye alma ynnde ok uygun sz ve tavrn sahibi olma yaklamm srdryorum. Bu gn vesilesiyle bir eyler sylenmeli. Madem bir younlama gn, madem bir kurtulu gn olarak deerlendiriliyor ki bu bizim amzdan da yle o halde partimiz ne syledi, ne yapt? Hele bu
272

Krdistan iin dnlen bir kurtulu hareketiyse, ne syledi, ne yapt, daha ne yapabilir sorularna birkez daha aklk getirmek gerekiyor. Uruna ok kavgalar edilen, zaman zaman ok kt dren ve kiiliklerimizin daha genliini bile yaamadan sonunu getiren bu zincir ban koparmada yaplmas gereken eyler vardr. Bunu aydnlatmadan, mevcut baz zincirleri krmadan ne devrimimizin fazla anlam ifade edeceini, ne de bireysel zgrln fazla yaanacan sanyoruz. Btn ynleriyle sava yaayan bir hareket olarak, hem de olaanst bir yaam her gn artan younluktaki bir tutum olarak benimserken, grnte sosyal bir sorun gibi grnen ve yine zgrlkle direkt balantl ele alnmas gereken bu hususa ilikin, bir ne karma, bir netletirme yerinde midir sorusuna biz, evet, yerindedir cevabn verebiliriz. Bu gn dolaysyla pratiimizi zetlemeye almalyz diye dnyorum. Bu anlamda kapsaml verileri nasl bir sonuca balayabiliriz? Bu temelde bir tartma sanrm uygundur. Buna g ve cesaret getirmeliyiz. zellikle de nderlik baznda sylenenler, yaplanlar nemli bir tartmaya yol aabilmeli. Bu alandaki mevcut boluk devrimcilememiz orannda doldurulmal. Halen bunu, insann ynelirken en ok endielenecei, hatta ekinecei bir konu olarak dnyoruz. Tabu biiminde deerlendirilmesi kadar ad stnde fahi olarak dnlen bir konudur da. Bir fahi yaklam, bir tabusal yaklam bu alan iin hayli etkilidir. Mlkiyetle, yine despotizmle, kleliin her biimiyle olduka balantldr. Ayn zamanda en yaamsal nemde olan, hatta yaamn zne oturtulmas gereken bir alan da igal eden kadn sorunu etrafndaki dnya, iliki tarz anlalmadan, eer kastedilen zgrlkse, ite bu zgrle giden tutum belirlenmeden devrimin amacna ulat sylenemez. Bu erevede devrimin klelikle, mlkiyet dzeniyle balarndan tam kurtulmas da mmkn olamaz. Yani bu sorun akla kavuturulmadan, zgrlk, eitlik burada yaatlmadan, toplumun eit ve zgr bir temelde geliime, dnme uratlabilecei sylenemez. Kadn sorununun mevcut dzeyini dile getirmek zor deil. Geleneksel yaklam, Trk kapitalizminin zmeye ya da gelitirmeye alt szmona modern yaklam, ana hatlaryla biliniyor. ok zerinde durduk ve PKKde
273

olduka eletiriye tabi tutuldu. Kemalizmin bu konudaki Bat taklitiliinin bizim zgrlk gereimiz kadar, tarihsel sorunlarmza da cevap tekil etmeyeceini, mevcut sorunlarn dzeyine baktmzda rahatlkla grebiliriz. Geleneksel iliki, tutum ve ahlaki yaklamlarn en temel bir klelik kurumu olarak, yaam biimi olarak bu sahay kapattn, nefes alamaz duruma getirdiini sylemek mmkndr. Hatta Krdistan ve Krt ilikileri asndan sylenecek en yerinde deerlendirmelerden birisi de, bu iliki alannn kapatl tarz, rtbas edili tarz; ksaca bir btn olarak kurulu tarzdr. Ki bu, btn zgrleme abalar nne ciddi bir engel olarak kendini karr. Buray zme, eletiriye tabi tutmadan dier alanlarn zmne gitmek ok eksik kalr. PKK pratiinin ok youn yaanmas bizde szkonusu iken, tabii ki bu gerekle de yz yze gelmemek ya da bu alan rtbas etmek, gzard etmek dnlemezdi. Bununla birlikte, soruna el atp da kendini batrmak ki ounun yapt budur ve kaba bir inkarla devrimin esaslarna olduka ters den bir duruma dmek de olmazd. Bu tutumumuz nedeniyledir ki, bugn PKK hareketinde geni bir kadn katlm sz konusudur. ouna garip gelebilen, kadnn beklenmedik bir tarzda kendini serihildanlarda ve eitli faaliyet alanlarnda yanstma durumu yaanmaktadr. Fakat grnte yadrgatc olsa da, bize esas itibariyle hakim olan anlay, sergilediimiz tutum ve davranlar kadnn kna olduka imkan veren ve onu mcadeleye ekecek nitelikte olan yaklamlardr. Bu, kendiliinden deil, ok bilinli, olduka planl bir tutumun sonucudur. Ve halen ounun da fark edemedii, iten ie bir kadn kurtuluunun planlamas, onun yerinde tavr ve davranlardr. yle anlalyor ki, bizim bu sorunu ameliyat masasna yatrlmas gereken bir olgu, bir ilikiler sistematii olarak grmemiz ve operasyonu devam ettirmemiz yerinde bir tavrdr. zellikle nderlik ahsnda, bu temeldeki bir yaklam, sanyorum sizlerin de tartrsanz, zerinde durursanz anlayabileceiniz bir durumdur. Bizim ynlendirdiimiz devrim, szmona birok Batl zgrlk savasnn bile yaklamaya cesaret edemeyecei kadar gl olmaldr. Ortadou toplumlar olduka feodal kalntlar yayorlar diye, biz en zgrlk tutumu yakalamaktan uzak duramayz. Kald
274

ki, Ortadou tarihi Batllarn ok ilerisinde ve olduka zengin ierie sahip bir tarihtir. Dolaysyla zgrlk yaklam, Baty aarsa buna amamak gerekir. Batnn bencillii ve kapitalist llerdeki zgrl, bugn oktan bu iin zerini kapatm ve yeni klelik biimleriyle geriliin nedeni durumuna gelmitir. zgrlk konusunda gelimekten ok gerilemeyi yayor. phesiz baz gelimeler ortaya kmtr, ama tahribat daha fazladr. Dolaysyla gzmz bu Batnn zgrlk deerlerine fazla dikmeden, kendi tarihimize bakmak ve yapabileceklerimizin ok olduunu grmek doru bir tutumdur. Halklarn ortaya knn, toplumsal zgrln ulusal kimlikler dzeyinde kendini ifade etmesi kadar, kadn kimlii ve aile kurumu dzeyinde de byk yenilenmeye ihtiyac vardr. PKK buna nderlik etmeye, bu konuda en zgrlk vaat eden sz kadar, eylemi de dzenlemeye alyor. Bu konuda kapsaml zmlemeler yaptk. Ben bu konuda yeni eyler sylemeye hazrm. Dncede ve bu konuda tavr gelitirmede dzey biraz gl. Darlklarnz varsa, ekinmeden ifade etmeli, esas itibariyle daha yce olana, yaam daha da mmkn klana ulamaya cesaret etmelisiniz. Biz, gnmz gz nne getirildiinde en devrimci zgrlk hareketiyiz diyebiliriz. Dolaysyla tartma, tavr gcmz yksektir. Bu kadar acmasz zorluklara, ikencelere tahamml eden bir hareket, btn nemli soranlara, byk cesaretle yaklam gsterebilir. Zaten, en zgn yanlarmzdan birisi de budur. Madem bu kadar ekiyoruz, madem bu kadar zorluklara katlanyoruz, o halde her eyin en iyisini syleyeceiz, en zgr tutuma ulaacaz. Bu kadar hayatn adamlara, bu kadar tarihi ehadetlere buna kadn da girmitir verebileceimiz en iyi cevap, en zgrlk ifade ve de uygulama tarzna kavumaktr. Bu, gelitirmeye altmz yaama saygnn bir gereidir. Bize de bu konuda olduka ciddi tutum sahibi olmak yarar. Feodallerin ve zellikle son yetme o burjuvalarn kapatt bu dnyay amak kadar, tam bir savam gerei olarak onlarn yaklamlarn da yerle bir edecek bir dnme uratabilmeliyiz. nanyorum ki, onlar bize dnyay, bir de bu alanda zehir ederek, yaamamza frsat vermemilerdir. Bylece eitli smr yntemleriyle, bask yntemleriyle genelde deerler zerinde egemenlik kurarak bu alan da tam bir mal gibi deerlen275

dirmiler paras ve kuvveti olanlarn en ok gaspettikleri, istedikleri gibi kullandklar bir alana dntrmlerdir. Ykselen her egemen smrc snf, ncelikle bu alan mlkletirmeyi ve kapatmay ok iyi yapmtr. Mesela, bugn kendisiyle savatmz TC smrgeci sisteminin kadnn igaline, zaptna nasl giritiini gz nne getirirseniz, sorunu daha iyi anlarsnz. Trk boy beyleri Ortadouya ilk ynelilerinde ve snfl toplumda mesafe allarnda ki bu feodallemedir gryoruz ki, bakalarnn topraklarn igal etmek kadar, insanlarn ve tabii ki kadn da kleletiriyorlar. Halihazrda halen etkilendiiniz dnya, oluan kiilik bunun sonucudur. Kadnn bir meta konusu haline getirilmesinde Trklerin Ortadouya yaylmasnn ok ciddi bir rol vardr. Hatta denilebilir ki, Trk feodallemesi, kleletirmeye Araplardan daha fazla yol amtr. Bugn klelii bu kadar derinliine yaayan Ortadou halklar Trk igali ve istilasnn bundaki payn ok iyi deerlendirmek zorundadrlar. Bu kadar drlm halk ve drlm kadnn tarihinde ve gnmzdeki somutunda, Trk egemenlik sisteminin iliki ve yaam sistemi belirleyici bir etkiye sahiptir. Araplar da phesiz kadn kapatmtr. Ben, Hz. Muhammedin gerek anlay ve uygulamasnn ne olduu konusunda ok iddial konuacak deilim, ama bir tutum olarak, zellikle de gnmze kadar Ortadouyu etkilemi bir kiilik olarak dikkate deer yanlar olduu kansndaym. Hi phesiz feodal bir uygarln geliimine islam devrimi yol amtr. Ama slam devrimini tmyle bir feodal devrim olarak deerlendirmek, zgrlk etkisinin hi olmadn sylemek gereki deil. Bu, kadn iin de sz konusudur. Bugn islam gelenei altndaki kadn, ite halen bart davas nedeniyle gndeme geliyor. Ykselen islam, bir anlamda yeni bir kadh da yaratmaya alyor. Hz. Muhammedin kendi yaamnda kadn ilikileri konusunda hayli dikkate deer yanlar var ve bu ounun bence ok az fark ettii bir durumdur. Gnmzn sofularnn yaklam ne kadar Hz. Muhammedle ilintilidir veya ona uygunluk arz eder, ne kadar dndadr, iyi anlamak gerekiyor. unun iin belirtiyorum: likilere daha ok islami ahlak lleri egemendir. Ve zellikle de halihazrda halk bunu esas alyor.
276

k yapmak asndan, Hz. Muhammedin yaklamnn nasl olduunu biraz grmek gerekir. ncelenmeye deer bir konudur. Grebildiimiz kadaryla deiik trden bir zgrlk yaklam. Hz. Muhammedin 13 einden ve ok sayda cariyesinden bahsediyorlar. nceleyemedim. Fakat bunu yaparken kadn yceltme isteinden bahsedildii kadar, eitli airetlerden alnan kadnlarla siyasi etkiye yol amak istedii de syleniyor. Yani kadn hem bir siyasi glenme arac, hem de bir yceltme arac olarak ele alyor. Hi phesiz daha sonraki sultanlk geleneinde ve zellikle Emeviler, Osmanllar, Seluklular, Ortadoudaki btn sultanlk rejimlerinde, deiik bir kadn statsnn ortaya kmas, bu tutuma dayanr. Cariye kurumu, ok elilik, halen de devam eden 4-5 e alma gibi olaylar eriatn bir hkm olarak gndeme geliyor. Aslnda balangta bir siyasi tutum olarak, bir zgrlk tutumu olarak dnmek gerekiyor. Hz. Muhammedin Fatma diye bir kz var; ok duyarl, hassas bir kiilik olduu syleniyor. Belli bir yceltmeyi yaad sylenebilir. Halen ounuzun ad buradan kalmadr. Aye, Fatma, Zeynep adlar, Hz. Muhammedin beytinden saylr. Yani eidir, kzdr, torunlardr; bunu grmek gerekiyor. Bir de Osmanlya baktmzda yle fermanlarn karldn sk sk gryoruz: Mesela Fatih, stanbulu igal ederken, gn, kadnlar da dahil her eyi yamalayabilirsiniz, talan edebilirsiniz diyor. Bilindii gibi Bizansn bir aristokrat gelenei ve dolaysyla ok aristokrat aileler var. Osmanllar gibi deiller. te o her trl talana yenieriler evlere giriyorlar; ne kadar kadn, kz, olan varsa alp evlerine gtryorlar. Dehetli bir kleletirme dnemidir aslnda ve sadece stanbulda da uygulanmyor. Osmanllar Anadoluya yayldklarnda, savaan erkekleri veya hakim olan erkekleri vurduktan sonra, btnyle dierlerine el koyuyorlar. Halen Yunanllarn ok korkak olduklar eklinde ya da Kahpe Yunan biiminde deerlendirmeler sz konusudur. Aslnda bir uygulamann sonucudur. Tabii ki bu, olduka drlmedir. Bir cinsin drlmesidir. El koy, eve ek, sonra kleletir! Bundan sonra, Osmanl yenierisine kar, zgrlm var ya da, sana kar biraz kendimi savunmam lazm demek mmkn olmuyor. Prensler bile derhal kleletirilip, sorgusuz sualsiz evlere kapatlyorlar.
277

Bu gelenek, sk sk Krt toplumu zerinde de uygulanr. imdi siz kendinizi biraz zgrlk ya da gnl, irade sahibi olarak grebilirsiniz. Ama bu biraz kendini yanltmaktr. Ulusal dzeydeki imhay, talan gz nne getirdiinizde, zgrlnzn boyutunun ne kadar olduunu anlarsnz. Altnda bu uygulamalar vardr. Gerekten bizim kiilikler, Osmanl dneminde yorulmu kiiliklerdir. Aileden miras kalmtr bu kiilikler; zgr olmad gibi, ok silik ve klemsidir. Kemalizm de kesinlikle bu gelenein en barbar srdrclerindendir. M. Kemal btn anlay ve uygulamasn, bu gelenei srdrmede gsterir. Kadn konusunda da byledir. Burada zgrlk yoktur. Kiilikleri kapatma, dillerini kesme durumu yaanmaktadr. Kadnlatrlm bir halkz derken, bundan bahsetmek istiyoruz. Kesinlikle basite almayalm; kadnlatrlm bir halk olmak, kadnlam olmak nedir? Bu ok nemli. Size Osmanl sultanlarnn baz geleneklerini daha hatrlatmakta yarar olabilir. Fatihten bir iki rnek vereyim. nk, imparatorluun kurucusu ve temel damgasn vuran kiiliktir. Fatih, igal ettii yerlerde sadece kadnlar kapatma biiminde bir uygulamann sahibi deil ki bu bir Osmanl zihniyetidir ayn zamanda erkek ocuklarn da kapatyor. rnein Fatihin, Bizansn ok gl, hatta o aristokrat gelenein en nde gelen bir ailesinin ocuu olan bir prensi sarayna kapatmas olay vardr. Bu aileyi kendisi iin bir rakip grmesi ya da o gelenein ilerde bana bela olabilecei dncesi veya bir egemenlik, iktidar olma hrs ile bunu yapm olabilir. Bu o kadar nemli deil. Sonuta bir prensi ki bilirsiniz, prensler ok erkeimsi ve ok da gururludurlar sarayna kapatmas ve onu ecinsellik pozisyonuna sokmas sz konusudur. Bu nemlidir. Yine bir Bizans asilzadesinden iki erkek ocuunu istemesi olay vardr. ocuklarn bana yollayacaksn diyor. Bizans asilzadesi, her eyimi veririm, ama bu erkek ocuklarm vermem demesine ramen, zorla getirtiyor. Sanrm adamn da boynunu vurduruyor. ok vahi bir uygulama! Tabii, sultan byle yaparsa, sultann paalar bu ii katbekat yaparlar. te bildiimiz, Balkanlardaki halklarn, zellikle Yunan halknn drlml biraz byle salanyor. ok ilgin bir hakaret ve drme biimi! imdi size sembolik gibi grnse de, halklar byle kadnlatrma durumu sz konusudur.
278

Osmanl iktidar sreci fecidir aslnda. Osmanl iktidar srecinin ne kadar vahi olduunu anlamak asndan bir sultann 18 tane taht aday ehzadeyi bodurduunu belirtelim. Bylece sultan iktidarn salama alyor. ehzadeleri kafeslere kapatyor, sonra bouyorlar ve bir de tren yapp gmyorlar. Aslnda bu ok yaygn bir uygulama oluyor. Bu da vahi bir uygulama. Sultan, saray byle olursa, taban kim bilir ne yapar! Trkiyede szmona tarih reniyoruz, ancak yeni yeni anlamaya balyoruz ki, gerekler ok farkl: nsanlar eref, haysiyetten drmek, insanlar en aalk duruma drmek, en ok bavurduklar bir yntem oluyor. nsan anlamakta bile zorluk ekiyor. Bu iliki, bu gelenek, iz brakmakszn birdenbire alamaz. Ayrca ciddi bir zgrlk devrimi buraya dayatlmadan da sonu alnamaz. M. Kemali gz nne getirelim: Bir Osmanl padiahndan hi fark yoktur. ktidarn gelitirirken ki bu ok nemli, nk bunlar iktidar srelerinde ortaya kyor daha da zalimane bir uygulama iinde olduunu anlyoruz. ehzadelere ne yaplmsa, tipik olarak, kendi yakn iktidar ortaklarna kar aynsn yapmtr. ttihat ve Terakkinin kadrolarndan korkuyor ve sebepsiz yere nemli bir ksmn imha ediyor. Mahalli otoriteler vardr, gericilik ad altnda hepsini imha ediyor; yine komnistleri imha ediyor. Burada l milliyetilik filan deil, nk ittihatlar da milliyeti. Sultanlk aslnda bunlar biraz da padiahlk kltrnn sonucu olarak yapyor. Bir de kadnlara yaklam vardr. Geenlerde Macaristanl nl bir artist olan Zsa Zsa Gaborun bir aklamas vard basnda. Dnek komnistlerden Burhan Belge ile evli olduu yllarda M. Kemalle bir masada iki ierken, M. Kemal kadnn kocasna, Burhan Bey, bu akam eini ben eve gtreyim diyor. Szmona Burhan Bey de, Hayr diyor. Kadnn deyiine gre, M. Kemalin bu sz bir tebligattr, bir talimattr. Yani mutlaka yerine getirilmesi gerekir. Emir yerine getirilmi mi, getirilmemi mi, bu o kadar nemli deil. Fakat burada Osmanldan daha kt bir gelenein cumhuriyet dneminde, bizzat ankaya kknde gelitirildiini syleyebiliriz. Burada sistemli ve kardakini drme ve darbelemede kt bir biimde kullanma yaanyor. Bu anlamda, M. Kemalin de kesin bir Osmanl sultanlk geleneinin devam ettiricisi olduu sylenebilir.
279

Kadna zgrlk ans vermeden, topluma zgrlk ans vermenin fazla dnlemeyecei aktr. Bu anlamda M. Kemalin komnistlere nasl hunharca bir katliam dayatt ve bir avu komnisti nasl oyuna getirip boduunu biliyoruz. Yine birok Mslman topluluu nasl katlettii, yani nnde biraz engel olanlar nasl vahiyane bastrd cumhuriyet tarihinde yaanan olaylardr. te eyh Sait rnei. Kald ki, kendi yol arkadalarn iktidar alternatifi grd iin hepsini tasfiye ediyor. Bunlar arasnda birok paa ve ittihat da vardr. Sonu: Tek sultan! Trkiye Cumhuriyetini, toplumunu ve bu arada kadn ekillendiren M. Kemaldir. Tabii onun da dayand bir Osmanl paas var. Sultan Vahdettinden izin alyor. Yani bu gelenein iinde yetimi, g kazanm bir kiiliktir. imdi onun bir fakir ocuu olduu syleniyor. Herhalde savaarak, mcadele ederek M. Kemal olmad. Daha ilkokuldayken, sultanlk mektebine alnyor, harp okulunu okuyor, ordusunda yetiiyor, g kazanyor. Nedir yrtt savalar? Feodal ve emperyalist savalardr. Bu ortamda yetiiyor, byyor ve yayor. O temelde Anadoluya geliyor ve szmona adna kurtulu hareketi, cumhuriyet denilse de, esas itibariyle eskiyi aratmayan bir diktatrln kurucusu oluyor. te biliniyor ki, oluumunuzda en temel etkiyi yaratan bu kurumdur. Oradan gdanz aldnz hepiniz. Bu temelde mesela biz Krtler sz konusu olduumuzda, bir kadndan daha beter konuma sokulmadk m? Gemi Krt isyanlarnn bana getirilenlere bakalm; hi de sultanlarn uygulamalarndan farkl deildir. Hatta baz rnekler vereyim: Dersimde isyan bastrlrken veya kendi deyileriyle vahiler bastrlrken, o Trk subaylarnn kadna bir yaklam var. Aslnda bu konuda da birok gerek rtbas edilmitir. Yenieriler stanbulu talan ederken, nasl kadnlara, kzlara zorla el koyuyorlarsa, Trk subaylarnda da benzer bir yaklam vardr. Tabii ki Dersimde de yzyllardan beri, hem kadn zgrl, hem de airetlerin zgrl itibariyle belli gelenekler hala yayor. Btn Osmanl sultanlarna, biraz da Alevi gelenek olduu iin batan beri teslim olmama, belli lde zgrlk onurunu koruma durumu var. Bu Trk subaylar -ki bunlar Osmanl geleneini yaayan, yenieri gibi adamlardr-sorgusuz, sualsiz kadnlara el koymaya alyorlar. Er280

kekler tasfiye edildikten sonra, kadnlar da Bizans kzlar gibi yapmak istiyorlar ve sonuta kadnlarn byk bir ksm kendini uurumdan atyor. Bu nemli bir nokta. Bu uurumdan at meselesi, bence kleletirilmenin ok aalatc, insanlk dna kartc biimiyle irtibatlandnlabilir. Adam yle bir iliki dayatyor ki, o an kendilerini uurumdan atmay tercih ediyorlar. Bu nemli. Yani normal bir iliki yok. Aslnda iktidar sahibidir, para sahibidir, biraz daha insani yaklarsa belki ekebilir. Nitekim imdi rahatlkla ekebiliyorlar. Ama o zaman tam talanc ve elkoyma tarznda, yani ok aalk bir ekilde, karsndaki insan mdr, hayvan mdr ayrm yapmadan yaklat iin sonuta bildiimiz gibi ok ackl ykler ortaya kmtr. Bu bir biimdir. Ardndan bir Dersimde ne yapld? Beikten tekrar bir yenierileme ok zalimane bir ekilde uyguland. Tarihle ban bakla keser gibi kesme ve bu temelde Krdistanda yeni bir tr yaratma giriimi balatld. Bunu unutmayn. Siz byle bir uygulamann sonucusunuz. Yaamnzda yeni kiiliin ekillenmesinde bu katliam kadar, ondan sonraki beyaz terr dediimiz, Trkletirme dediimiz olayn da belirleyici bir etkisi var. ok sistemli bir uygulama altnda, temel insan onuru ve zgrlnden kopuk bytldnz. eref, haysiyet diye bir ey braklmad; nk bunu korumak isteyenler uurumluk oldu. imdi baz arkadalarmz edebiyatlk taslyorlar. Hatta Dersimli baz arkadalar ok airane, ok edebiyat kesiliyorlar. Onlara ben unu sormak istiyorum. Yzlerce rnei olan ve ounun belleinde hala yaayan bu uurum gerei nasl ortaya kt? Bu air olanlar, ok edebiyat yapanlar, bunun edebiyatn niye yapmyorlar? ou onlarn ocuklar saylr. Bu byk bir eliki aslnda. Ve imdi duyduum kadaryla Dersim somutunda, kadn-erkek ilikilerinde en yoz bir durum yaanyor. Sanki yaplan onlara yaplmam, sanki daha dn o kendini uurumdan atanlar onlarn ana-babalar, dedeleri-nineleri deilmi gibi, kemalizme ta karrcasna bir yaam esas alyorlar. imdi biz bu yaam eletirdiimizde szmona, Apo Dersimlilerin kkn kurutacakm diyorlar. Aslnda bunu syleyen, kemalizmin idi ettii tiplerdir. Biz Dersimin intikam peinde yrrken, kemalizme bin defa teslim olmu, alak, dknlemi bu tip, bu tr szleri sarfediyor. Aslnda bunlar eklen Dersimlidir. Boylar, poslar
281

Dersimi biraz hatrlatr, ama zde en aalk, Fatih Sultan Mehmetin sarayna kapatlm, idi edilmi tiplerdir. Bir gn bunlarn yakasn iyi tutmak gerekir. Biliyorsunuz, Osmanl saraylarnda bir iolan beyi vardr. Bunun btn grevi erkekleri idi etmek, yani iktidardan etmektir. Tabii bu kaba biimiyledir. Bir de kltr, kiilik, yani bir btn olarak idi edilmi toplum olay var. te bu durum Dersimde olduka yaratlmaya allyor. imdi birisi size bir kfr etse, bir tokat atsa buna fazla gelmemenizi gz nne getirin ve bir de bu Dersimdeki uygulamann derecesini. Nasl olur? Bir gafletten de teye bir ihanet ite byle geliiyor. Bana normal gelmiyor. Yani ben, isyanda her ey iyi yapld, iyi dnld demiyorum. Fakat onun byle unutuluunun ve ona olduka inkar temelinde bir yaklamn saygdeer bir yaam olduuna inanmyorum. Zaten, bu nedenle tepki duyuyorum, tavr gelitiriyorum. PKKnin Dersim somutuna girii veya bir btn olarak Krdistan somutuna girii, bylesine bir tarih anlayna dayanr. Amacmz, Dersime zorla dayatlan idilemeyi aa karmaktr. Halen de bu idilemenin etkisinde olanlar ikide bir karmza kyorlar. En ok muhalefet eden, en ok blp paralayan buras. Neden? Parti kiiliine gelmeme neden? Sana dmann yapt belli, daha o kemik ynlar Munzur kylarnda, maaralarda duruyor. O zaman sen Ankarada, stanbulda, Avrupada ne geziyorsun? Dn basnda okudum, ayrca radyo da syledi biliyorsunuz, SHP iinde PKKnin veya ulusal kurtuluumuzun yn verdii, zel savaa ve bunun en nemli kurumlarndan biri olan Olaanst Hale kar kma tavr tartlyor. Bir grup milletvekili kaldrlmasndan yana tavr gelitirirken, iki tane Dersimli ise bu tavra kar kyor. Olaanst Halin kaldrlmamas gerekir diyor. Bunlar o ok geveze ve ok ukala olan Kamer Gen ve Mehmet Moultaydr. Szde bunlar meclisin en demokrat yeleri. Bunlar Olaanst Halin, zel savan neden kalmas gerektiine nderlik ederek, bir grubu ikna etmeye, bastrmaya alyorlar. Nereye bakarsanz bakn. Avrupada, Avrupa yaantsna en balklamasna dalan bu kesimlerdir. Bizim saflarmzda baz kiilikler vard; srf bu iliki yznden, yani o kemalist kltr en yaygn ya282

adklarndan dolay rgtmz tasfiye etme abasnda en ileri rol oynadlar. Bir kadn meselesi tutturdular, bir yaam meselesi tutturdular, ne ahlaki deer, ne bir rgt deeri ve ne de bir direni deeri braktlar. Ve halen de Dersime roln oynatamamann nedeni bu kiiliklerle balantldr. Tabii ki kemalizm, bu alana byle vurup katlederken ve daha sonra drrken, elbette bize yansyan yapdan da bu tipler kacaktr. Sonu itibariyle, birok vahi yntemlere kar, gerekten o yz yllarn iinde zaptedilemeyen bir zgrlk var, onur var; bu kesindir. Ona saldrldnda bir rpda kendini Munzurlara, uurumlara terk eden kzlarmz, insanlarmz gz nne getirdiimizde, tarihe yeniden bakmak, onun ardndan getirilen idilemeyi iyi grmek, kabul edilmesi gerekenle reddedilmesi gerekenin ne olduunu iyi belirlemek ok yaamsaldr. Bu, ayn zamanda zgrln, onurun elde edilmesinin de ilk admdr. Bu genelletirilmitir diyorum. imdi de karmza Batman getirildi. ok ilgintir, bir provokasyon dolaysyla biraz daha ilgilenme gerei duyduk. Polis bu alanda uygun kzlar dryor, her trl aalk yaamdan geirdikten sonra saflarmza gnderiyor. Ki bugn bile haber aldk, bu biimde baz ilikiler gnderilmi. M. ener provokatrnn burada bile ii gc drmeyi yrtme olmutur. Dersimdeki provokasyonu, Batmandaki provokasyonu dokuyan tezgah ayns. MT, zel Sava Dairesi. Orada yle yrtm, burada byle yrtyor. Fakir-fukara, ou drlm. Zaten ipin ucu elinde. Bu erkekleri, o kzlar dryor, her trl yaam iine sokuyor. Ardndan hastalk yayma merkezleri gibi, datma merkezleri gibi her tarafa, btn birimlerimize yolluyor. Zor bela bunlarn ykmn durdurmaya alyoruz. Buraya bile yolladlar. Provokatr ve bazlar da o alandan buraya geldiler. Provokatrdeki ykm gcn, datma gcn, en deme dman ordusunun gsteremeyeceini de grdm. Kadna nasl yaklatn ve bir de bizim yaklammza nasl sarldn grdm. Tabii ki biz, ilikilere sizin baktnz gibi bakmayz. Biraz daha derin bir biimde elimizden geldii kadar, gcmz lsnde ilikileri gelitirmeye alrz. Baz ahmak kzlarn bir dakikada nasl bir arkadan birden tam klesi olduu bilinir. Bunu, kemalizm dolayl olarak saflarda nasl tahribat yaratr, bir provokatr nasl saflarda
283

olumsuzluklar gelitirir, bunun rnek gsterilmesi asndan sylyorum. Bu kadar krcesine balanan birine, bu kadar kkleen birine elbette her ey yaplabilir. Bir despot bu tavrlara yol ayor. Bylesi kzlar, duygularn, kiiliini byle drdkten sonra ycelemezler. Bir daha kendilerine de gelemezler. zellikle zindandaki yoldalar bunu daha iyi bilirler. Provokatr orada bunu yaratm. Zaten sizler de biliyorsunuz, ok namussuzca, ok ikiyzlce, ok bastrmac, en direnii kadn olsun, erkek olsun deerlerimizi nasl yere serdiini. Bu, deerlendirmelerde de vardr. Bu, kemalizmin PKKden intikam aldr. PKKden ve PKKnin devrimci militan yetitirmesinden, zgr kadn yetitirmesinden intikam aldr. Ve gerekten bu ok bilinli bir plandr. imdi benim de bizzat yaadm gerekler var. Gerek militanlamada, gerekse kadn zgrlemesinde kolay kolay kendini drmeme ve yryebilir, savaabilir bir konumda tutmak asndan, scak savam cephesinden ok daha fazla taktiki davranabilen bir konumda tutma gereini duydum. Yani bir erkek olarak, daha okul alarndan beri bu ilikilere kar hassaslm vard. Tabii sre ierisinde bu daha da geliti. u kemalist modernizmin uygarlk anlaynn yava yava yaratt ilikiler, okul okuduka daha fazla kendini dayatr. Biliyorsunuz, genelde Krtl kmseme yaanr. Mesela benim ilk izlenimim u oldu: Allah kahretsin, nasl Krt aileden dnyaya gelmiim. Daha ilkokuldayken unun iin herhalde oluuyor: Krtlkten damgay yediim iin benim nm tkal. Sizin duygularnz nasl geliiyor, bilemem. Yani, keke Krtlk olmasayd; acaba benim kkenimde Trklk yok mu, aratralm biiminde bir izlenimim vard. Bylece daha ilkokula girer girmez, Krt kaybetmi oldu. O zaman Trkle zenti duyacaksn, bunun iin artk kukla ol, uak ol, kln ve her eyini deitir, belki memur olabilirsin! Bunu gzlerimle grdm. Yani bir Trk retmeni olmak iin, klktan kla kendilerini nasl sattklarn, en yakn arkadalarmdan, ocukluk arkadalarmdan grdm. Biliyorsunuz biz o zaman da, buna kar bir tavr gelitiriyorduk. Bir yandan bu tip tutumlar bizde geliirken, bir tepki de geliiyordu. O yllan hatrlyorum yine. ocuk fantazisi tabii. Nasl bir ordu komutan olaym da, gizli bir dmanla savaaym biiminde bir
284

yaklamm vard. Asker olma tutkusu o zaman geliti. Ben bir rportajda da belirtmitim. Benim askeri okullara girme niyetim, iyi bir Trk subay olmak iin deildi. Sanrm bunda, g merkezinin orduda younlamasnn etkisi olabilir. Kukusuz aklmzda o zaman, ideolojik, politik almayla askeri gce ularsn dncesi yoktu. Yalnz karmda g sahibi olan ordu gerei, asker gerei var. Vurmak istiyorsan, g sahibi olmak istiyorsan asker olacaksn! O zaman okullar var, okullarna gideceksin! Burada da, Trk subay gibi hareket edeyim dncesinden ziyade, duygu plannda veya psikolojik bir etkilenme biiminde de olsa, askeri kiilik edinme istemi var. Yani asker, gc ifade ediyor, yleyse bir eyler yapmak iin asker olacaksn! Bir isyanclk belirtisidir aslnda. Hatta, bu okullara giremeyeceim diye olduka zlmtm. En derin endieli gnlerimi o zaman yaadm diyebilirim. ounuzun yneldii bir dnya vard o zaman; biz de yneliyorduk. ok bunalm srelerinden de getik. Kendinizi yeniden yorumlamanz iin, ayrca asker oluyorsunuz, komutan oluyorsunuz ve zgr ilikilerden bahsediyorsunuz, buna aklk getirmek iin sylyorum. te kadn ilikisi de bu aamada kendisini gittike bize dayatyor ve yaklam nasl olmal sorusuna yneltiyordu. Feodal gelenekler ierisindeki kadn biz evremizde, ailemizde grdk. Zaman zaman bunu sizlere anlattm. Bu ilikileri yadrgamtm o zaman; yani balk dzeni altnda, ok uzak alanlardan, hi grmeden, tanmadan, gelip senin yaknlarn veya kz kardeini byle meta alr gibi almay, ilk rpda byle birdenbire alp gtrmelerini, tam zgrce bir tavrla olmasa da yadrgadm. Yani, nasl oluyor bu i, birdenbire hi tanmadan kz ald gitti biiminde bir yaklam, snrl da olsa, duygusal da olsa bir tepki, byle olmamalyd gibi bir endie, izlenim vard. Kemalist modern yaklam daha deiik yansyordu. Orada kadn veya kz kendisini daha deiik sunuyor. Bir defa zenginlik lleri ok egemen. ounuz bunu biliyorsunuz. Halen de yle. Egemen snf, zengin snf lleri bu konuda hala esastr. Biz bunu her zaman aka grdk. Mmkn m o koullarda bir kadn ilikisine zgrl dayatmak! O zamanki g, yetkinlik durumumuz ok snrl ve ilikiler boyutuna mutlak anlamda hakim olan, daha ok ke285

malist kltr, kemalist zenginlii, gc elinde bulunduranlar oluyor. Bu her iki cins kadn ve erkek asndan hi fark etmiyor ve gittike bir bask biiminde kendisini bize dayatyordu. Bylece feodal deer yarglarna olduu kadar, kemalist modern deer yarglarna da tepki geliiyordu. Biliyorsunuz bu konuda kendimizi gittike bir savan iinde bulduk. Sanyorum bu konularda benim yaptklarm, biraz sizin yaptklarnzdan ve yaadklarnzdan farkl. Artk bu alkanlk m oldu bende, oluum zellii ya da yetime tarz m bilemiyorum. leri oldu bittiye getirmemek, iler zerinde ok derin endie duyarak durma... Kolay baar olmaz, ama yenilgiyi de kendime kolay kolay yedirmemek ve bunu ok iyi bir hesaplama biimi olarak deerlendirmek, bir yaklam tarz oluyor. Genel g meselesine ekonomik, siyasi yaklam kadar, kadn konusunda da bu tavr byle gelitirmeye alyoruz. unu grdm bu srete: Bizim ilk grup almalarna el attmzda, dzen dahilindeyken, kadnn yanna kemalist ller temelinde yaklaamayacam anladm. stanbulda, Ankarada bulundum. Fakat yaklamaya ne gcm, ne cesaretim, ne de eilimim vard. Sizler mesela, bence bu konuda kendinizi ar dayatabilirsiniz, kandrabilirsiniz. Benim bu yllarda yle deildi. Bir Amedli arkadam vard o zaman, hatrlyorum. Olduka belal bir arkadat. Sa m, l m, bilemiyorum. Bu bir mesele kard Siyasalda, duymayan kalmad. Bir kz yznden her gn kavga ediyor, bazen ban ekiyor, kyamet koparyordu. Bizim Krd, srekli ben tutuyordum. Tutmaya alyordum, ama o her gn kendisini yiyip bitiriyordu. Bir de bu olay grdm. Dnyann en rezil bir Krt tavr ortaya kt. Koptum ve korktum. Aman ha, baa byle bir bela gelmesin diye kendimi kollamaya altm. Fakat zellikle devrim srecine girdiimizde, btn bunlar biraz daha zm istiyor tabii. zellikle bu gen arkadalara katk sunabilmesi, konunun yzeysel ve basit ele alnmamas asndan konuyu amakta fayda var. O dnemde gelitirmek istediimiz baz ilikiler vard. Yaadmz baz deneyler var. unu grdm bu sre iinde. Mevcut kadn dzeyi, mevcut kadn-erkek ilikisiyle, toplumsal dzey zellikle yar kemalist, yar feodal dzey sanldndan daha fazla bir siyasi dzeydir. Bu geneldir. imdi PKK, zgrlk hareketini balatm ve
286

bylece birok feodal, kemalist gr ykmtr. Bu ayr mesele. Bu, savan dourduu bir sonu, fakat veri dzeyi, PKKnin daha ykmad, karsna almad dzey olduka dkncedir. Dolaysyla kii, ie eer doru yaklamazsa ve kendini koyverirse, ya bir kemalist aa olur ya da bir uak olur. Bunun dnda bir seenein olacan sanmyorum. rneklerden size bahsediyorum. Yani kaba bir Krt gibi dayatrsanz, rezil olursunuz. Kemalist l bu konuda daha stn. Onun modernizmi o feodal yaklam aar. Yani hukuku vardr, gelenei vardr, ahlak vardr. Baar ans vermez. Bunun aslnda Krt kiilii zerinde daha da incelemeye deer etkileri var. zellikle Krt kiilii kemalizmin etkilerinden bu kadar darbe yemise, yine bu konuda feodal ibirliki snf bu kadar ulusal inkara gitmise, bunda kemalist modernizmin aile-kadn kurumuna yansmas ok arlkl yere sahiptir. Her Krt aasnn, her Krt ibirlikisinin bir eli ya Ankaradadr ya da baka bir metropoldedir, oraya balanmtr. imdi belki Avrupaya da balanmtr. Bu ok yaygndr ve Krt kadn bundan byk darbe yemitir. Krt aas, Krt ileri geleni, eraf, kemalist llere doru kendisini ihanet temelinde, inkar temelinde dntrrken, kadn bir tekme daha yemitir. Dolaysyla hor grlme, daha dilsiz ve zmsz braklma gibi bir durumla derinliine kar karya kalmtr. Bunu bir belirleme olarak syledikten sonra parti ortamna girite, normal dzenin verili lleriyle mesafe almann imkan var m sorusuna yant bulmak lazm. Ben bazen sizlerin llerine bakyorum. Ya bilmeden bu verileri bize yanstyorsunuz, ya da biraz bilinli bir ekilde yapyorsunuz. Halen o kk burjuva tutum dediimiz, kendini partiye tam katmak yerine yzeysel ya da hesapl katmann altnda verili dzenin lleri yatyor. Erkek ve kz fark etmiyor. Yani bir nevi verili dzen sizleri adeta retmi, yetitirmi ve salm ortala. Belki size doal bir yaam gibi gelebilir, ama geli tarznz feodalibirliki ve kemalist politikalarn imbiinden geirilmi; ya onun stnde ya altnda, ya ua ibirlikisi ya da efendisi olma biiminde veya ikisinin i ieliini yaayan bir pozisyonda olmaktadr. Katlamadm, bunaldm, dnemedim anlay, kaynan kesinlikle bu tarihi somut temelde buluyor. Ben kendi devrimcileme srecimde bunlarn hepsini zmledim. likilere bakyorum erkek veya kz
287

bir kk burjuva oluum tarz... Veya biraz balan st tabakaya dayanyorsa, ibirlikilere dayanyorsa, daha farkl. Biri alk, her eyden habersiz, allahn zavalls, dieri ise kemalist bastrmac gibidir. Dikkat edin, benim en byk parti ii savamm, bu ynl dayatmalarnza, tutum ve davranlarnza, bunun kltrne, yaam tarznza kardr. Buna kar derinlemek, bu temelde bir tutumpozisyon belirlemek ok nemli ve bu bizde ok boyutland. zmlemelerde epey amtm. Halen de dzeyi gelitirmeye alyorum. Kadnn durumunu iyi kavramaya alyoruz. Yzyllardan beri dzenin, kadn byle meta haline getirmenin bir arac, bir biimi olarak, nasl politikada satmaya altn gryorum. Umarm zgrleme temelinde bu sorunu hallederiz. Biroklarnzn yaad ilikilerden tabii kmsemek iin sylemiyorum olduka ekniyorum. Szmona kocann kadna, kadnn kocaya dayattklarn gz nne getirdiimde, bam kesseler bir gn byle yaayamam diyorum. Bu nasl erkektir, bu nasl kadndr, birbirleriyle byle yaayabiliyorlar! Dolaysyla rkmemek elde deil. Bu bir anlay. Ben herkes byle olsun demiyorum. Denemeler aslnda birok gerei gsterir. Fakat bu konu da yle denemeye gelecek bir konu deil. Dolaysyla ounun tutukluunu, birdenbire ihanete kadar gitmesini, konunun zgnlnden tr anlamak mmkndr. Bu konuda olduka iyi niyetliyim. Ben hibir kza, hibir kadna iradesi dnda bir dayatmada bulunamam, bunu syleyeyim. Ne tr iliki olursa olsun, o pozisyonu nemli oranda atk. Yani geleneksel anlaylarn etkisi altnda, kendimi o bahsettiim Krt tavr gibi anormal duruma ya da vurdulu krdl duruma sokmak kadar, uaklatrma pozisyonuna yatrmay da atm aslnda. Kald ki, bata da buna ynelik mcadele vard. Biliyorsunuz, duygular planndaki mcadele ok zor geer. Fakat yine de bir mcadele, bir zgrlk mcadelesi gerekir. Yok duygularm, aklarm bykm, yok bilmem ilikilerim yle kutsalm, namus anlaym yleymi deseydim, ben bu izgiyi bu aamaya getiremezdim. Deil bu aamaya getirmek, adn bile koyamazdm. Bu nemli. Yani balarken, kadnn zgrlne anlam verelim dedik. Ve bu tutum iinde olmasaydk buna ulalamazd. Bir Krt namus anlayna ucuzca balansaydm, daha batan yitirmitim. He288

pinizi baladklar gibi beni de balamaya almlard. Benim ailem olduka zayf, baba-ana otoritesi en zayf olan bir ailedir. Denilebilir ki en az otorite altnda byyen Krt insanlarndan biriyim. Aslnda bu bal bana bir olaydr. Sonuta ebeveynlerin etkisini fazla yaamaktan kurtulduk. Bu bir zgrleme admyd. Biz o konuda biraz ansl saylrz. Belki babo yetimi olabiliriz, ama daha sonra kendimizi toparladmzda, zl iradeyle baz pozisyonlar snrl da olsa yakalamay bildik. Dayatlmak istenilen iliki, daha o zaman baarl olsayd, ben bu ilere daha lise andayken, o meslek okulunu bitirdiimde adm atamazdm. Benim tutkularm, ihtiraslarm, amalarm, bizi byk darboazdan ekip kurtard. Sanrm sizin halledemediiniz odur. Bu darboazda, bir yandan dzenin sunduklar, biraz da klasik otoritenin zerinizdeki hakimiyeti sanrm sizi nemli oranda batan kard. Batan kard derken, size baz kayplar verdirdi demek istiyorum. Bu aratrmaya deerdir veya partiye katlmnz gerekletirirken bu nemli darboaz yeniden gzden geirmelisiniz. Mmkndr, ok ey yitirdiniz veya ok eyi fark edemediniz. Fakat ikisi de sakat, salkl deil, inkarclk da doru deil. Bu yaamn frtnal, buhranl bir anlam vardr. Bunu duymamak, bir kle gibi alka karsnda vaziyet almak da doru deil. Bu dnem frtnaldr, buhranl dnemdir. Eer o zaman yapamadysanz, yeniden gzden geirerek, hi olmazsa imdi bunu gerekletirin. Devrimci eitimin yapt biraz da budur. Ben kendimi geleneksel otoritenin elinden zor kurtardm. Bir de kandrrlar adam. Halen peimizde olanlar var. Kemalizmin de dayatmasyla kar karya kaldk. Partilemeye adm atmadan nce de vard. Fakat nemli olan partileme srecidir. Snflama olay var PKKde. Aslnda ok direndiler PKKlemeye kar. Biz gerekten feodal ve kemalist llere kar olduka direndik. Kimisi bizimle iki ay yrd, kimisi klece yrd. te halen de ortaya kt gibi neden gc yetmez, neden kuramaz, neden ina edemez, neden ynetemez, neden tedbirsiz dediimiz tarzda yrr!.. Kimisi de bastrmacdr, aavaridir; onlar da yrd. Tabii biz hibirisine boyun emedik. Dikkat ederseniz bir nder g olarak askeri, siyasi, ideolojik alanda g var bende. Bugn Krdistanda sanyorum en etkili konuma da gelmi bulunuyoruz. Bu unu daha iyi retiyor:
289

Gemi rneklere baktmzda, eer kendimize dikkat etmezsek rahatlkla bir sultanlama olay iine girebiliriz. imdi M. Kemali ok iyi gryorum. Onunla kar karya olmay, kurnazlklarn, alaklklarn yzne sylemeyi ok isterdim. ktidarlam, ama neye dayanarak? Bazlar devrimci, kurtuluu diyor. Baz Trkiyeli arkadalarmz var, aslnda kendi egemen otorite gcnn nasl olutuunu biraz gz nne getirmeliler. Bizi de uzun sre oyaladlar. Tabii ki kendileri de ok feci olarak bunun karln devrimi gelitirememekle dediler. Biz imdi daha iyi anlyoruz ki, kemalist otorite anlay, Osmanl otorite anlay, bizdeki aa-otorite anlay, bizim otorite anlaymzdan ok farkldr. Bunun yannda parti iinde, bu geleneksel veya kemalist anlayl otorite dayatmalar da az kmad. Bize ynelik olarak kopartlan frtnalar, provokasyonlar, dayatmalar az deil. Yzlercesi kt ortaya. Halen biraz serbest braksak, kata kanz neleri, nasl dayatrsnz, belli deil. Bu bir sosyal savamdr aslnda, yadrgamyorum. Belki hakknzdr, madem yle yetimisiniz, yle isteyeceksiniz. Fakat aresizsiniz. Kemalizm dklyor, feodal kalntlar dklyor. Yeni bir Atatrk karamyorsunuz, yeni bir Krt aas olamyorsunuz. Tabii biz de bo durmadk. Ben emekiyim ayn zamanda. Ter karlnda yaamn ne anlama geldiini bilirim. Ve yine baz sosyalist deerler kadar, demokratik hak, emek deerleriyle de bydk. Bir kk burjuva veya feodal anlay, brokraside trmanarak veya mlk edinerek g elde etme gibi bir yolu tercih etmedim. Kendi emeime dayanarak maddimanevi g kadar ideolojik, siyasi veya askeri gc bizzat oluturdum. Yani hikimse eline bir sopa bile alamaz iken, biz ulusal kurtulu dorultusunda bir tek fiek elde etmek iin bile her eyimizi ortaya koyduk. Tabii bunlar kolay elde edilmedi. deoloji oluturmaktan politik ilikiler gelitirmeye ve giderek bir g haline gelmeye kadar youn bir aba, bir alma temposu iine girdik. te sonu bugn geldiimiz dzeydir. Btn bunlar bizi yanl anlamamanz iin sylyorum. Bizim g oluturma tarzmz ok nemlidir. Bugn kemalizme ve feodalizme kar ayaktaysak, bunun emekle balantlarn iyi grmek gerekir. te karnzda! Dolaysyla yle zgrlk istiyordum, yetki
290

istiyordum, otorite istiyordum diyenler, birdenbire bizde komutan olanlar, astm astk, kestiim kestik diyenler, kurnazlk yapanlar, birok eye hakk, yetkisi olmad halde el koyanlar bu gereklere dikkat etmelidirler. Her zaman size syledik, PKKde nderlik gereini btn ynleriyle kavrayp sonu karmalsnz. Dolaysyla kadn konusunda da nderlik, kendini biraz daha iyi ekillendirmek durumunda. Bu nedenle halen, bugn klelik dzenine kar sava gelitirirken, kadnn drlme gereini de gz nne getirerek bunu yrtyoruz. Kadn kendisini nasl kazanr veya bir kle olarak kendisini nasl drmeye alr? Bunu iyi grmek gerekiyor. Bunu kadn asndan sylerken, ayn durumu erkek asndan da ele almak mmkndr. rnein, bir erkek, bir kadn karsnda kendini nasl ifade eder. Eer bu erkek bir de Krtse ve zellikle malnmlkn kaybetmi, en son elinde kars kalmsa, onun iin tek mlk, kars olur. Bu mlk karsnda erkein nasl mlk zihniyetli birisi olaca ak. Yani her eyini kaybetmi, ne namus, ne eref, ne toprak ve ne de zgrlk, hibir eyi yok ve alabildiine drlm. Dolaysyla sahiplenecei, drlmlnn acsn karrcasna zerinde egemenlik kuraca tek mlk kars oluyor. Ve bylece erkek, bir anda szm ona avantajl bir kiilik olup kyor! Btn bunlar kmsemek iin belirtmiyorum. Sadece bir gerei ifade etmeye alyorum. Bu arada kendine edebiyatym diyenlere birkez daha seslenmek istiyorum. ncelemesini bilmiyorsunuz. Tarihten kopmu, atomlarna kadar paralanm bylesi bir toplumsal gereklik var karnzda. Bunun tarihsel, gncel boyutlar var. Aln inceleyin! Adam isiz, eitimsiz, okulsuz; varolan da yutuyor. Kemalizm bu konuda mutlak egemen. Okula git yutul, i iste, ajanla politikasn dayatyor. Bu adam ne yapacak? Bu adam deli-divane olacak. te Krt delisi dediimiz olay byle ortaya kar ve bir de kadn karsnda bunun bir pozisyonu, bir namus anlay vardr. Zaten ben batan beri bu namus anlayn ciddiye almadm. Bylesine namuslu olacama namussuz olsam daha yerindedir. Bir pozisyon da budur. Dolaysyla Krt erkeinin de durumu bitiktir. Bu anlamda, sadece kadn ele almak yetmez diyorum. Alt dzey sz konusu edildiinde, kadn Krt gerei asndan
291

neyi ifade eder? Bizde kadn, dzen basamaklarnda yrme ans olmayan, hissiz, feodal yarglarla dolu bir durumdadr. Ve yaam henz tanmadan, 14-15 yanda, bir erkee balanr. Dolaysyla yaam tanmayan, iliki nedir bilmeyen bir kz ne yapabilir? Burada bir kadn kiiliinden bahsetmek zor. Gazetede okuduum bir haberde, kadn da var! sloganyla kadnlar yry dzenleyecekmi. Burada, ben diyorum ki kadn yoktur. ankayada veya herhangi bir parkta belki var, fakat burada kadn yoktur. Zaten tarihte de, toplumda da yitirilmitir. Bir eya gibidir, kim alrsa onun elinde kalr. Yani siz zgrlk savalarna bunu hatrlatrken, unu sormak istiyorum: Nasl oluyor? Kimin paras, biraz kuvveti varsa, kadn bir eya gibi satn ald bu ilikiye ne ad vereceiz? ounuz bu ilikiyi byle kabul ediyorsunuz. ok tehlikeli. Benim bir savammda bu ilikiyi normal bir iliki olarak grmemek oldu. Belki ounuz, rf-adet diyerek bu ilikiyi kabullenmi ve belki byle yaamsnz. Fakat bu iliki, en aalk durumdan baka bir ey deil. Toplumdan kopu, geleneklerden kopu, biraz da bu nedenle oldu. Daha bir st tabakaya kalm ya da o yar kemalist, yar kk burjuva kiilere zenelim biiminde bir yaklama bu nedenle girmedik. Bugn biraz yaygn bir kesim buna giriyor. rnein, Batman ele aldk. Petrol etrafnda zenginleme var ve bahsettiim bu ilikiyi kuran olduka yaygn. rencisiniz, biraz dzenle temasa geme imkannz var, tam bir buhran ve frtnal dneme girdiniz sanrm. imdi bu konuda sizi korumak, sizi zgrle ekmek sanldndan daha zordur. Belki ak dman hizaya getirebiliriz, ama bu aprak, olduka itilmi durumlardan sizi ekip kurtarmak ok daha zor. Tam bir buhran durumundan bahsedebiliriz. Zaman zaman PKK iinde bu sorun kendini nasl da vuruyor? PKKnin baz oluum zellikleri var. Yadrgamamalsnz. Derdimiz sizleri iliki yoksunu klmak deil. zellikle cinsel iliki, biliyorsunuz ok gl bir gddr. Hatta birou bunun ideolojiden, politikadan daha gl olduunu syler. Fakat bu tamamen drmeye gtryorsa, bu tamamen her eyin elimizden alnmasna gtryorsa, cinselliin de fazla bir anlam ifade etmeyeceini bilmeliyiz. Byle bir cinsellik her eyi gtrr. Vatandan gtryor, zgrlkten gtryor ve onurdan gtryor. Ayrca bu ilikinin basit bir tat292

minden teye hibir sosyal deeri de yoktur. Sadece siyasal drme, vatan severlik ya da benzeri soylu, yce deerlerden koparma deil, sosyal ynden de tam bir bunalm iine sokuyorsa, bu cinsellik zerinde ok durmak gerekir. Eer bu Krt ilikisiyse, Krt ilikisinin zmlenmesiyse, sylenecek daha ok ey var. Kendi tecrbelerimle ben bunu sylyorum. Biliyorsunuz Krt zmlemesini, iliki biimini benden daha kapsaml, derin yapan yoktur. Datma kadar, yeniden birletiren yok. Dikkate almalsnz. Halen bir ameliyatla urayorum. Derdim, sizi skntya sokmak deil. Ben hemen unu da syleyeyim: Kii olarak kadn-erkek ilikisine kapal deilim. Aksine kadn-erkek ilikisi boyutunda, kendini en kapsaml veren kiiyim. Geleneksel ahlaki yaklamlara hi kimse bizim kadar cesaretli kar koymad. Yine kemalist yaklamlara kar koymada bizim kadar aba harcayan olmad. Lakin halen urayoruz. Belki siz ok daha deiik beklentiler, tutumlar iinde olabilirsiniz, ama ben halen bu ilerin zmlenmesine, organizesine ve kurumlamasna en bata gelen bir yer veriyorum. Nedensiz deil. Mevcut toplumun iinde kimin paras, gc oksa, anlay evresinde her eyi yapar. Bugn adeta btn aileler kendini satyor. Toplumsal drln 12 Eyllde hangi dzeye vardn biliyorsunuz. Fuhu, mlk edinme, kadnn krk trl aln-satl meselesi; btn bunlar 12 Eyllde olduka yaygnlat. Ama diyelim ki, onlar direkt dmzda ve bizi fazla ilgilendirmiyor. Lakin bizim parti iinde bir yeniden oluturma, yeniden kurumlatrma gibi grevlerimiz var. Ve sizi parti terbiyesi iine almz. Partinin kiilik llerine sizi katma gibi bir grevimiz de var. Siz PKK diye bir olayn iine geliyorsunuz. Bu, gerekten varln ki en deerli varl yaamdr ortaya koyarak gerekleen bir katlmdr. Dolaysyla bu katlma en yce, en kapsaml yaklam gstermek de benim grevimdir. Dikkat edin, geli tarznzla her trl kar ilikisini, mlk ilikisini ve yaam ilikisini bir tarafa brakyorsunuz. PKKnin temel kurtulu deerleri vardr, ben ona kendimi adamaya geldim diyorsunuz ve bu tartma gtrmez. Kutsaldr, ycedir, esas almak gerekir. te bunu ilemeye alyoruz. lk sz verme, ilk katlm niyetini belirleme yetmiyor. Bunun iliki an zmek, yeniden kurumlamasna almak byk ustalk ve yaratclk istiyor.
293

Baz eletiriler var bize. PKK kadn-erkek ilikilerini nereye gtrmek istiyor, PKK evliliklere yle karym biiminde. Bunlar dtan yaplan deerlendirmeler. ok ksa da olsa tarihi atmzda ok dehetli gelimeler olduunu grrz. Yine mevcut sosyal durumu gz nne getirdiimizde, ilerin ne kadar bunalml olduunu gryoruz. Bizim kolay zm dayatmamz ne kadar gerekidir? Ben halen unun doru olduu kansn tayorum: Parti iinde erkek, karsndaki kadn gereine doru yaklamadka, doru zmedike, yeniden yeniden zgrletirmedike hibir ilikiye girmese daha iyi olur. Sevgiymi, duygularm ve evlilikmi, btn bunlar ban sadece belaya sokar. Bir kz, beynine ve yreine kle gibi inebilen bir olayla kar karya olduunu bilmeden, zgr yaklam, eit yaklam gelitiremez. Brakalm bunlan, duyguyu, dnceyi, mant yerle bir eden bir erkek iliki sistemiyle ki tarihi anlatrken erkein nasl ekillendiini akladm kar karya olduunu bilmeden, zmeden ve mmknse onu eitlik, zgrlk konumuna ekmeden hangi ilikiyi kurabilir? Kursa da sonularna katlanabilir mi? Tabii kendini yitirmeden, zgrlk ve eitlii esas alrsa! Osmanl erkei, kemalist erkek ya da Krt aas ta gibi adamdr. Ne laftan anlar, ne szden, ne mantktan, ne eitlik ve ne de zgllkten. Kendine gre bir namus anlay, egemenlik anlay vardr. Sorgusuz, sualsiz kardakini kadnlatrmak ister. Gerek bu. Bunu ben yaratmadm. Tarih bunu byle sylyor. Gncellik bu temelde kurulmutur. sterseniz deneyin. Sonularna katlanmak artyla. Partiyi uratrmadan, bizi uratrmadan istediiniz trden ilikiyi yaayn. Sava boa karmasn, zgrl, hatta kendi kiiliinizi rezil etmesin, ben her trl ilikinizi alklayaym. Ycelik istemek, sizler iin zgrlk istemek kt bir ey deil. Erkek yontulsun, kadn klelii asn diyoruz. Bunlar ne kadar salanyor? imdi, biz birbirimize gz krptk, aklmz eldik demekle i bitmiyor. Geleneksel veya mevcut yaklamlarn dzeyi bu kadar yzeyseldir. unu syleyeyim: Benim bir zgrlk savas olarak kadnla ilgilenmeme gibi bir durumum yok. Bizim tavrmz byk zgrlk tavrdr. Krt kadn bizden hep g alarak tarih sahnesine kmtr. Dili zlmtr. Belki de Ortadouda hibir hareketin, hibir halkn gerekliinde ortaya kmayacak dzeyde
294

dalara kadar kendini vurmutur. Yine sizlerin buralarda olmanz kesinlikle bizim tavrmzla ilgilidir. Bizim gcmz olmasayd, ok iyi bilirsiniz ki evlerinizden dar adm dahi atamazdnz. Ama yine de unu sylyorum: Acaba ok ey halledildi mi? Fakat ortaya kan rnekler, bu konuda yzeysel olmamak gerektiini, byle duygularm, ok yzeysel baz ilikilerle birbirini idare etmekmi, bunun PKKnin kurtulu izgisinde, zgrlk izgisinde fazla sonu alamayacan gsteriyor. Belki bazlarnz sklrsnz veya bize bu kadar da yaplr m dersiniz. Ben kendimi her gn tartmaya ayorum. yle bir iliki ki, dikkat etmesem en byk hrszln ve ikiyzlln, kandrmacann olabilecei bir saha haline gelebilir. Bu sahann yle kullanlmas da gerekten ok kt. Bu saha gerekten en salam yaklamlar, hem dnce hem duygu dzeyinde gerektirir. Bunsuz iliki olmaz, yaam olmaz. Fakat kadn bir kle gibi kendini sunmaya, erkek bir despot gibi kendini dayatmaya hazr. imdi ben bir zgrlk savas olarak nasl onay vereceim bu ilikilere? Yani Hz. Muhammed gibi yapabilir miyiz? Fatih gibi yapabilir miyiz? M. Kemal gibi yapabilir miyiz? Osmanl yenieri aas gibi yapabilir miyiz? Krt aas gibi yapabilir miyiz? Bu bunalm tipi, o Dersim, Batman veya kk burjuva tipi gibi yapabilir miyiz? zgrlk genelde zor bir olaydr. zgrln yceliinden bahsedilir. Ycelik de zorla ok yakndan balantldr. Eer binyllk byle drlme varsa, her trl drlen biimde bir yaam bu sahada yaamsa, ben nasl bir gnde veya PKK tarihinde, hem de hi suya sabuna dokunmadan herkesin rahatlkla yaayabilecei bir dzeni oluturaym? Dierleri gibi yapabiliriz! Doru mudur? Yani iin bykl biraz da urada: Bu yaa geldik ve elimizde muazzam g de var, fakat onu kullanma tarzmza bakn! Bizim parti saflarnda baz otorite odaklarna bakalm, ne yapyorlar? Emri altndaki bir gc, bir kadn nasl kullanyor? Brak nasl kullanmas gerektiini, Krt kadn kendisini nasl kullanmaya alyor? Kendi pozisyonumda unu yakaladm: ktidar olarak bir yn. Muhatabm olan kiilik ne diyordu: Acaba nasl eletirebilirim? Ben unu sylyordum: Bu ykselen iktidar olay halk iindir; mesele bir kiilikse bugn var, yarn yok. Fakat yaklam, zel
295

bir ilikiyle bu kiiyi balarz, ardndan onun mirasna konanz ve aktrmadan deer gaspn gerekletiririz tarznda oldu. Bunun yzlerce rneini grdk. Bu yzden de ileri ok hassas idare etmeye alyorum. Adamn gz iktidara doru kamayor. Biliyorsunuz, parann, iktidarn satn alamayaca bir g yoktur. G bizde biraz younlarken, bize ynelik hesaplar, komplolar da bir o kadar oald. ou ne yapt? Parti nderliinden sonra ben gelirim diyenler oldu. kinci adam, bilmem kanc sradaki adamlar diye kendilerini takdim etmeye altlar. Ve bunlar daha iktidar nedir, nasl oluur meselelerini bilmeden kendilerini adeta yakarcasna iin iine atyorlar. Dorudur! Bu iktidar olay bizde geliiyor. Fakat bazen, keke baka bir Krt yapsayd da ben bin defa uzaklasaydm bu iten diyorum. kinci gn kendini satmasn, bu iktidar, bu otoriteyi satmasn, ben her gn kendisine hizmet edeyim. Varsn sosyalist olmasn, namuslu bir yurtsever olsun, ona da raz olaym diyorum. Fakat yok! Adam gelirse ikinci gn bozuyor, adeta nasl satacam, nasl kullanacan bilmiyor. Yoksa bir kii olarak yle fazla iktidara tapmadm ben. Aslnda buna ruhen fazla hazr deilim. Grkemli bir iktidar gc olmaktan, kendini byle konuturmaktan nefret ediyorum, zorlanyorum. Ama buna ramen, bakyorum kimse yok. Ve zaten halkn bizi anmas da bu yzdendir. Yani ben, beni byle arn, barn, toplann demiyorum. Ama halk tarihi gerekler ve iinde bulunduumuz somut durum nedeniyle kendine bir ba, bir nderlik istiyor. Bizim bir eyler yaptmz biliyor. Bunun nemini kavram ve her trl dman oyunlarna kar vazgeilmez gryor. Buradaym. Bir tek kiiyle konuma imkanmz olmad, ama halkn nderlik anlayna bir cevap oluyoruz ve o da benimsiyor. Fakat genelde parti gereinde, zelde parti nderlik gereinde younlaan iktidar, hrsa, tamaha, gz koymaya, gaspetmeye yol amamal. Tekrar sylyorum: Eer PKKyle drst olarak vnmek istiyorsanz, bu hepinizin en deerli varldr can varl da dahil silahtr, ilikilerdir, partinin maddi manevi her trl etkisidir, oluum tarz, ynetili tarz, nderlik tarzdr. Btn bunlar olduka anlam ierir ve bu anlam kesinlikle kavrayacak, zmseyecek, esas alacaksnz. Bununla balantl olarak kadn zgrl ve ilikisi sorununa ge296

lince; bu konuda da ok hassas olmaktan teye, PKKnin yaklamn yakalamaya ve bu temelde kendinizi dntrmeye, eit ve zgr klmaya byk deer vereceksiniz. likilerinizi zelde ve genelde geli tirirken, bu ereveye ok dikkat etmelisiniz. Dolaysyla saflarmzda kadn olgusuna yaklamda geleneksel zelliklerin kendini konuturamayaca bilinmelidir. Geleneksel yaklam, kadnn bir meta durumuna dmesidir. Kadnn bundaki aktivitesi fiziiyle, kurnazlyla, snfsal ve sosyal durumuyla belli bir kiilie ulamsa, tabii bu anlamda bir kiilik bana gre fazla anlaml deil, bu, kendini daha iyi pazarlayan bir duruma sokmaktr ve doru bir yaklam deildir Biliyorsunuz, PKKde zellikle cinsel sorun, cinsler aras ilikiler yeniden dzenleniyor. Bu konuda birok sorun var. Bu sorunlar ok ucuz zmek, tutkular ok kt konuturmak bence tehlikelidir. Ne kadar ar sorunlardr ya da ne kadar nnde durulamaz sorunlardr denilirse denilsin, biz bir ulusun, bir halkn ve hatta daha da teye, kapsaml sosyal, demokratik bir ilikinin dzenlenmesine alyoruz. Bir rnek daha vereyim: Osmanllar, Yenieri Ocan olutururken evlenmek yasaktr. Adam 20-30 yl savar, fakat evlilik durumu yoktur. Bilinir ki, Osmanl ordusunu da ordu yapan, Osmanl devletini de devlet yapan yenierilerdir. Kukusuz ben byle bir iliki dayatmyorum. Fakat ordulamada baz izlenimleri edinmeniz iin vurguluyorum. Ayrca dorusu budur da demiyorum, nk yenierileme en aalk klelemedir. Fakat bir gerei ifade ediyor. Bizde istenilen o deil. PKK hareketi, bir ulusal, toplumsal zgrlk hareketidir. Dolaysyla aile ii gericilemeye, kadn ilikilerindeki gericilemeye veya bir btn olarak kadn-erkek olgusundaki gericilemeye kar mutlaka zmlemeyi dayatr. Kadn-erkek ilikisi zmlenmeden yenisi yaratlamaz. Bu, PKKde byle geliiyor. Ben ne yapaym? Benimki yalnzca bir nderlik. Kendimi bu durumla yz yze buldum ve baka trl gelitirme imkan da bulamadm. Baka yol yntem vardr diyen olursa, yeter ki bizi iki gnde satmasn, yenilgiye uratmasn, gklere karalm bu kiiyi. Baz tipler unu demilerdi: Parti nderlii bize braksn, biz iki gnde bu meseleleri halledelim. Nasl halledecekmi? Be kuru paramz varsa, kiisel yaam iin datacak herhalde! Yani kzlar-erkekler varsa, iki gnde hepsini evlendirecek!
297

Tabii ev gerekecek nk yurtddr yiyecek gerekecek, ksaca tepeden trnaa paraya balamak gerekecek her aileyi. Ve bylece iki gn iinde meseleyi zmlemi olacak!.. Drt drtlk bir PKKlinin isteyip de baaramadn, parti adna, hem de szmona nderlik adna nderlii de beenmeyerek yaparsa, bu daha az tehlikeli bir yaklam deildir. Bunu yaparken de nerede duraca, sava nasl bitirecei belli deil. Kald ki sava diye bir ey kalr m? imdi bu bir tutum mudur? PKK iinde dikkate alnacak bir anlay olabilir mi? Yetkisi var, otoritesi var, ad km, yleyse kendime yle bir yer tutsam ne olur diye dnmek olmuyor. nk ikinci gn sonunu nasl getirecei ak. Baz olaylar lke iinde ortaya kt. Bir mahalli yetki vermisin, sorumluluunda birka bayan var; o snaklarda, hem de o savan iinde, sosyal balarn da gz nne getirmeden her trl aalk ilikiye ynelebiliyor. Sonuta arkadalar yakalanyor, ehitler veriliyor. imdi en deme dman bunu yapamaz, zaten dmann da saflara yollad ajanlar bunu rgtlemekle urayor. Kendine saygs olan hi kimse bunu kabul edemez ve hatta affedemez. Biz hangi savala kar karyayz? Her eyini kaybeden kim? Vatan yok, zgrlk yok, kiilik yok, sayg eref, hibir ey yok; kaybeden biziz. Dolaysyla imdi baz deerler birikmi, onu da dilediimiz gibi harcayalm demek, affedilmeyecek bir tutumdur. Zaten ounun iine girdii bir tutum da budur. Yani, varolan yeterli, biraz da zerine yatalm tutumlar ortaya kyor. Bir de gel bana sor bu deerlerin nasl yaratldn! Karnda olan dman kim? Bir rpda her eyi imha etmek isteyen kim? Bununla kim savaacak? Baz savam deerleriyle savalar olumu, onlar gnlerce, aylarca seni yaatabilir mi? Ayrca bunlarn oluumunda ard arkas kesilmeyen benim abalarm gz nne getir! Bunlar olmazsa sen o dalarda ka gn ayakta kalabilirsin? Btn bunlar dnmyor, ite gaflet burada. zmlemeler parti bnyesinde gelitirilirken, ilikilerin savala, siyasetle balanmas ok ak. Fakat bunun yannda bu sorunda kadn ve erkee eit baklmal. zgr kalmann ilkesine bal olarak tabii. nk her yerde bu ilke iliyor. Hi kimse bu kadar sayg gsterip de bu kadar gen kz i ie yaatmaya cesaret etmemitir. Hibir ordu abasnda bylesi bir rnek yoktur. Biz sadece cesaret
298

etmekle yetinmedik, nemli oranda gerekletirmeyi de baardk. Bizim buradaki hibir kz ve erkek mal mlk deildir. Bu nemlidir. Belki baz tutkular yeterince tatmin olmamtr, ama saflarmzdaki kadn unu derinden duyuyor: Ben gittike inisiyatif kazanyorum, bir dnce gc kazanyorum. zellikle bunu yalnz bana yapmas da ok nemlidir. Yani birisinin koltuunda olmas doru deildir. Baz genler buraya gelirken tabii ayplamyorum, bir zamanlar ben de yleydim akna dayanmadan, bilmem sevdiine dayanmadan, g bulmakta zorlanr. Genelde Krt erkei byledir. Ailesine dayanmadan yaayamaz. imdi biz bunu da biraz geersiz klyoruz. Neden? nk sahte koltuk denekleriyle savata yol alnamaz. Bir defa ilikilerin temelinde biraz nce bahsettiim tarihitoplumsal nedenler var. Daha sonra zaten buraya geldiklerinin ikinci gn bu ilikiler paralanyor. Neden? Belki de zgrlk ortamyla, eit zgr ortamla yz yze gelince, bakyor ki, yapt byk bir hatadr ve birdenbire kopuyor. Yani tarihi, sosyal durum biraz da bunu yanltm. Dolaysyla zgrl bulur bulmaz o da kopuyor. Yadrgamamak gerekiyor. Yzyllardan beri kaybettiklerini en azndan anlay dzeyinde buluyorlar. Bu nemlidir. Bir kadn dnn, bir kz dnn; daha on beine gelmeden dilsiz, kulaksz, ksaca her eysiz olarak bir erkee balanyor. Neymi, iyi bir aile kz, iyi bir aile ei olmu! Ne biim e olmaktr bu? Bir kledir aslnda. l desen lr, kal desen kalr. Ne bir tutkusu, ne bir sevgisi vardr. Adeta ocuk yapma makinesi olarak grlr. Bu kiilikle yaam yrr m? En byk drlme, kiiye en byk hakaret bu temelde deil midir? Bizde egemen olan iliki, yaam bu deil midir? imdi, bunun yannda biz neyi yaatmaya alyoruz? Dikkatle zerinde durulup sonu karlmas gereken nedir? Aslnda bir kza verilecek en byk deer udur: Saflarda istedii gibi kendi bana yaasn, varsa mantk gc, duygu gc ycelsin. Onu herhangi bir baltaya sap yapmadan, kendini tanmaya alsn, kendini duymaya alsn. Yani drt bir taraftan bir egemenlik kuatmas altna almadan yaamla tansn, erkekleri tansn, aileyi tansn, siyaseti tansn. Bu ok nemli deil mi? Mesela zor durumdaki, drt taraf egemenlikle kuatlm, maldan mlkten de kopuk bir kz hakl olarak serbest brakldnda kayor, deil mi? Ka299

yorlar ve ikinci gn de sokaa dyorlar. Artk oteldir, pavyondur, bardr, bu belli deil. Zaten bu konuda Trkiye ortamn biliyorsunuz. Kald ki bu durumlara dmese bile, ikinci gn herhangi birisine kendini derhal kle eder, mal eder. Yani evinde de salanan bu, evden kata da bana gelen bu. Peki bunun fazla deeri var m? Bu zgrlk mdr? Sanmyorum. Parti ortam bu konuda neyi esas alyor? Bu aamada parti ortam da da kar, ie kar muazzam bir savam halinde. Tarihsel klelikle urat kadar gnlk dmanla da hem duygu dzeyinde, hem de onun plak zoruna kar muazzam bir sava iinde. Bu bir gerek. Bunlar da PKKnin nderlik gereini ifade ediyor. Bu iin yolunu amak iin kendi ortamna dikkat etmeye alyor. Yani yzyllardan beri, maldr, eyadr, g-kuvvetle halledilir dediimiz olay burada olmaz diyorum. Evet, Osmanl sultanlar, yenieri aalar, kemalist kk burjuvalar deiik bir sylemle bu meseleleri halletmeye alrlar. Ama, PKK nderlii gibi bir nderlik ortaya km ki, bir eyler sylyor. Byle olmaz diyor. Hem geleneksel, hem de gncel yaklamlar doru bulmuyor. Getirdii yaklamlar, zmlemeler var. Bunlarn dikkatle deerlendirilmesini istiyor. nderlik budur. Gc var, bu biraz olumu durumdadr. Uygulayabilir mi izgiyi? Evet, yaadka gc var. O zaman size den anlamak, kavramak ve mevcut bir zmleme gcyle iliki gc durumuna gelebilmektir. Yeni bir toplum ina ediliyor. Yeni toplumun en temel bir iliki tarz oluturulmaya ve kurumlatrlmaya allyor. Gerekten Krt ailesinin durumu bitiktir. Smrgeciliin pl haline gelmitir. Her trl sosyal kurumlama yok denecek kadar azdr. nsan dryor. Peki neyi kabul edeceiz, esas alacaz? Her eyi PKK iinde alma, PKK iinde zmleme ve olas bir iliki, kurumlama tarzna gitme abasndayz. Halen de bu iin operasyonlaryla urayoruz. Ayp deil. Aksine yaadklarnz daha ok ayptr. Bu konuda zel olarak kendime bitiim rol, mademki bazlar tarihte byle derinliine el koymu, drm, zaptetmi, yleyse ben de bu sorunu deiik veya ona tam tezat tekil eden bir tarzda zeceim biimindedir. Ayrca bundan zevk alacam, alyorum. Madem elime g, yetki gemi ve bu konuda tamamen zgrl ve bamszl
300

kendi emeklerimle yaamaya alyorum, en st gteyim, kuvvetteyim, o halde, bu tarihi gelimeye ve mevcut ortama inat bir nderlik tutumunu gelitirmek, bir yeniden kurulu toplants, yeniden bir kurulu abasna devam etmek sorumluluu bana aittir. Tabii, bir nder baz eyleri oluturabilmeli, kurumlatrabilmeli. Eer dz bir izgi biiminde ve hzla unutulup giden bir nderlik olmak istemiyorsa, tarihin kkl baz problemlerine salam yaklam gsterebilmeli; eer bu sorunlar ok boucuysa, yaanamaz duruma yol ayorsa, temel deerleri kaybetmeye gtryorsa, are olmasn bilmelidir. Tabii bu, cesaret ister, fedakarlk ister. Ayn zamanda bu, devrimin her adm ve her alan iin geerlidir. Kadn zgrl, kadn-aile sorununda byk kavgalar ve bu temelde kaybediler gerekletirilmi deil ki, biz de kolay kazanalm. Bahsettim size; ilikiler nasldr, mlkle, zorla, tarihle, iktidarla iliki nasldr? Var m iinde zrnk kadar gnlllk? Zrnk kadar sevgi, sayg? Yok! Hani eitlikiler, zgrlkler, ayaa kalkanlar? Hani yce sevgilerden, aklardan bahsedenler? Nerede? Senin bir yuva kuracak kadar kk bir da yamacn olmazsa, nerede ak kurabilirsin? Nerede yaayabilirsin? Ben bunu gemite de syledim. Vatanszsn, jandarma gelir, senin varsa karn, kzn alr elinden. Ki zaten alyorlar. Ayrca bir de pulsuzsun, ulsuzsun. te bu gerekler grldnde kazanlmas gereken hakla, salanmas gereken zgrlkle kiiliimiz arasndaki ilikiyi, akmz arasndaki ilikiyi iyi kurarz. imdi ben, baz byk aklarnz olmaldr, baz byk evlilikleriniz olmaldr derken, bouna sylemiyorum. Krtler iin bunu biraz ngrrken ve bu konuda abalarm younlatrrken anlamsz, bo abalar peinde deilim. Eskiden derlerdi, delicesine alyor. Ama imdi herkes yava yava inanmaya balyor. Byk aklar gerekliyse, vatanseverlik byle olur; zgrlk iin dalarda byle savalr. te bu kn souuna nasl katlandk ve tek bir kii kamad... Bu da byk bir zgrlk tutkusunun karlyd. Bunlar Krtler iin yeni aklar ve gerek aklardr. Bana da fazla balann demiyorum. Ben syledim, psikolojik olarak, ruhi olarak fazla nderlik sevdals deilim. Ama toplumda bir nderlik ak da var. Ben sylemiyorum, her gn adm barn arn diye. O da bir
301

ak. Onu da bu ekilde ifade ediyor. Ve hem de lmne yapyor. Yani eskiden bir jandarma geldiinde hepsi yerin dibine kaard, imdi en son bu eletirdiimiz Batmanda bile 50 bine yakn insan etraf yzlerce tankla, topla kuatlm bir ekildeyken, hi korkmadan sonuna kadar bu byk aka ballk biiminde yryor. Bunlar deerli aklardr. Ve bu aklarn derinliini mutlaka grmelisiniz. Eer yaam iinde kk bir aknz geecekse, bu gerekleri gz nne getirmelisiniz. Kadnn da yry, ayaa kalk, kendi bana byk bir tutkuyu ifade ediyor. Ak denilen olayn en nemli bir nesnesi de byle ortaya kyor. Siz baka nasl seveceksiniz? zgrle kalkmayan sevilebilir mi? Byk aklar kazanlmadan, kk aklar kazanlabilir mi? Byk duygular kazanlmadan, kk duygular olabilir mi? Hallerinizi gryorum, sevgiden, aktan eser yok! Kendimi vmekten olduka sklrm, fakat yabanclar daha iyi deerlendirme yapyorlar. Birisi diyordu, sen bu ii akla gtryorsun. Benim ne kadar bilimsel llerle hareket ettiimi bilirsiniz. Fakat iin bir ak yan da var. ounuzun durumuna bakyorum, gerekten l gibi. Ben bu kk da parasna bile nasl yapmm... Siz en gzel alanlara, grkemli da doruklarna ve vadilere dahi balanamyorsunuz. Gerekten bizim o vatanlatrmak istediimiz alanlar ok grkemlidir. Objektif olarak, bizim vatanmz olduu iin sylemiyorum. nsann olduka sevdalanabilecei alanlardr. Sradan bir duyarll olanlar bile, bu dalarda kendini romans bir havaya kaptrmamazlk edemez. Tarihten, 4 bin yl ncesinden kalma baz insan ilikileri, muazzam bir tarihsel birikim var. Avrupada ya da baka bir alanda ilerlemi ilikilerden bahsediyorsunuz. Ben bir ey gremem burada. Sizlerin binyllk bu ok geri kalm dediiniz ilikilerde, kiiliklerde insan byk bir zenginlik, insanlk grr. Bunlar da bizim halka, zgrle ballklarmzda. Siz bunlar grebiliyor musunuz? Bunlara ak olabiliyor musunuz? Yoksa kayor musunuz? Grnen o ki kayorsunuz. Eer bu dalara yle sevdayla balamalaydnz, imdi dalarda bir tek dman askeri bulunabilir miydi? Veya gerillalarla da ilikisi amansz ve byk bir akla dendirilseydi, ta gibi gerillalar mutlak anlamda egemen olmayacaklar myd? Olacaklard!
302

Eer bu halkmz sevmesini bilseydiniz, bu halka hibir ekilde ters yaklamlarda bulunur muydunuz? Biraz zgrle kalkan insan grebilseydiniz neler yapmazdnz ki! Sizde irade gc yok, sevgi gc yok. Ondan sonra kalkyorsunuz sorun yaratyorsunuz. Yani eski Krt tipini hatrlatyorsunuz: Ben yine bildiim gibi ak olmak istiyorum, dadan kamak istiyorum, halkmdan nefret etmek istiyorum! Ayrca karsndan kayor, bu sefer gz baka yerde. Hayr, en byk namussuzluk budur. Dikkat edin, nderlik hareketi, buna dur deme hareketidir. Ben byle erkek, byle kadn tanmam, hepsini yerin dibine batrrm. Byle yaamaya evet diyemeyiz. Diliyorsanz, byk aklarn yeri bu temeldedir. stiyorsanz, bu temelde kendinizi bytn; kk aklarnz iin de bir yer salayn. Halknza, kadnlarnza, elerinize, dostlarnza ve btn sevdiklerinize onurluca, ben varm, kimlik sahibiyim, erefim admdr, adm erefimdir diyebilecek bir gelimeyi tutturun ve sevilebilecek deerler yaratn etrafnzda. Bizim bu nderlere sylyorum: Etrafnzda sevilen, byk zgrlk tutkunu kzlar, erkekler dolu olsun. Niye kmyor? kinci gn imhaya terkediliyor, bountuya getiriliyorlar. nderlii bu temelde kavramak, uygulamak hep dmann yapt ilerdir. Btn o dknlerin, ibirlikilerimizin asrlk sanatdr. Bu ereve dahilinde gryorsunuz ki, biz size deer biiyoruz. Sanrm, kendi gereklerimiz iinde, saflarmzda, hibir rgtn cesaret edemeyecei bir yeri ayoruz. Herhalde buna byk dikkat salayabiliriz. Sadece bir kadn gn iin deil, btn gnlerin kadn gn olmas iin ve yine btn toplumun, srlm kadnlarn yeniden akmas iin gereken neyse siyasi olarak yolu ak tutuluyor, bunun srarl abalan eksik edilmiyor. Uygarlk tarihi boyunca gelien snflama, ayn zamanda kadnn btn gcnden, kiiliinden, gzelliinden kopuma srecidir. Bu kesin. Bizde bu, en aalk dzeye vardrlm durumdadr. ok gl bir devrimi dzenlerken PKK siyasetindeki dorultu, kaybedilen, bitirilen genel zgrlk kadar, kadn zgrlne de kaleleri ak tutmak ve yava yava bu kalelere yrmelerine imkan salamak, bylece yeniden toplumun zengin yaratlmasna yol amak, yani kadnsz bir toplum, erkek egemenlikli bir toplum yerine, ka303

dnn olduka yer ald, bunun gittike eitliine, zgrlne, ylmayan kiiliine bal olarak gerekletirildii zgr kadn ve erkeklerin toplumunu yaratmaktr. Buna gz kulak olmak, eitim almalarndan sava abalarna kadar btn ilikilerde bunu esas almak, bir parti tavrmz olarak geliecektir. Belki zordur, ama en kkl ve derinden kazandracak olan tutum budur. Osmanl egemenlii ve kemalist egemenlik altnda kadnlatrlan btn halklar ve yaamlar pahasna bundan kurtulmak isteyenlerin ansna dzenleyebileceimiz en nemli devrim hareketi, bunlarn tarihi olduu kadar gnmzdeki yansmalarna kar da byle bir mcadeleyi pekitirmekten geer. Zorla dlen duruma ancak zorlu bir savamla karlk verilerek kaybedilmi kiilikler, ilikiler ve gzellikler, bir de gzde yaamlar yakalanabilir. Ben kendim, bu toplumda ine ucu kadar yaamak iin yer grseydim yaardm. Fakat sanrm hi kimse bizim kadar yaama sayg ve deer bimedi ve bu kadar byk abann sahibi de olamad. Yine hi kimse bizim kadar kadn, kz etkileyip mcadeleye ekemedi. te en ok ihmal edilen, yaamdan koparlan, yaam adna zerine her ey denenen kadn gereine bizim gsterdiimiz yaklam budur. Ve inanyoruz ki, bu yaklamlar giderek daha fazla, her eyden nce kaybedilen nedir onu grmeye, kazanlmas gereken nedir bunu edinmeye, bunu siyasi ideolojik temelde yakalamaya ve bunun rgtsel, pratik abas iinde olmaya gtrr. Partimiz daha imdiden bu temelde edinmi olduu gc doru kullanarak, ikiyzl, feodal ve hatta mlkiyet ilikilerine ulatra ulatra yaanlamaz olan bu alan, tamamen zgr iradenin, byk zgrlk seiminin saland bir ilikiye dntryor. Bunun da savala kazanlacan, hem de sava iinde en byk fedakarl yaparak gsteriyor. PKKde daha imdiden olumu muazzam deerler vardr. Ve bunda baz kadnlar, kzlar da rol oynamtr. Teslim olmaktansa lm tercih eden kahramanca tutum sahibi ki buna bu yl da eklenenler oldu kzlarmz var. Sanyorum anlalmas gereken bir noktadr. Bu, ayn zamanda PKKde teslimiyeti yaama, o dmann geleneksel dayatmalarna nasl karlk verileceinin dile getiriliidir. Ve bu erevede teslim olmaktansa imha olmay gze almak, tarihimizde sayg duyacamz ne varsa ona sahiplenitir. PKK bunun
304

gereini ifade etti. Gerisi byk savamla kazanlacaktr. Yalnz kadn deil, daha fazla bitmi, tkenmi erkek de yeniden yaratlp kazandrlmaya allacaktr. Namus adna en byk namussuzluun ilendii bir lkede, bir halk iinde, gerek bir namus anlayna ulalacaktr. Yine sylyorum: Bu sava belki zor, ama uruna savamaya deer bir savatr. Btn partililer ve partimizin dostlarnn bu gereklerin de derin bilinciyle grevlerine daha salam yryecekleri kesindir. Yine kadnn kurtulu grevlerine de bu temelde daha salam yryeceimiz kesindir. Ve diyoruz ki, bu yryn sonunda onurlu yaam, gzel yaam, vatanla balantldr. Bir halkn zelliiyle balantl yaam kazanlacaktr. Yaam bu temelde belki de rnek bir biimde kazanlacaktr. Bir de kendi savammza bu temelde yksek bir anlam biiyoruz. Bunun ok yksek abas iindeyiz. Daha iyi kavrandka, bu sava daha iyi gelitireceiz. nanyorum ki, sava daha iyi verdike, bu zgr ve gzel yaam tam ve bize yarat, layk olduu biimiyle kazanacaz ve yine diyeceiz ki, byle bir yaamn dnda hibir yaama metelik kadar deer vermeyeceiz. Vermeyeceimiz gibi, byle bir yaamn kazanlmas iin her eyimizi ortaya koyacaz ve baaracaz... Bu deerlendirme, Mart 1992 zmlemelerinden alnmtr.

305

Kadn, aile ve sevgi

Bu konuda daha nce baz deerlendirmeler yapmtk. Hatta bu deerlendirmeler Trkiyede bir kitap haline getirilerek basld. Ksa sre sonra toplatlm olsa da, kamuoyunun nemli dzeyde dikkatini ekti ve tartmalara yol at. Biz bu konuda baz sonular yakalamaya devam edeceiz. Bilindii gibi bu konu, en uratrc konulardan birisidir. zerinde oyunlarn oynand, birok yne ekitirildii, ama bir trl doru zme de gtrlmedii bir konudur. Krdistan gereinde ise uruna cinayetlerin ilendii, trklerin yakld bir konu... te yandan parti gereimizde, dmann saldrlarndan daha ldrc bir etkiye sahip bir sorun... te bylesi bir soruna aklk getirmek istiyoruz. Geri nemli oranda aklk getirilmitir. Ama biz daha da gelikin bir dzeyde aklk getirmek istiyoruz. Aydnlk-karanlk, scak-souk, elektron-proton, pozitif-negatif doa iin ne ise, kadn-erkek de doa iin yledir; yani erkeklik-diilik de bir doa gereidir. Fakat sorun bunu hatrlatmak deildir. Doa gerei hakknda fazla ahkam kesmeye de gerek yok. Mesele bu dzeyde olsayd!.. Bu i, bu ok yaln doa gerei bizde ne hal alm, onu inceleyelim: Bask trleri genellikle bir nesneyi, bir olguyu o nesne ve olgu olmaktan kartr. Eer bir bitki ok sert bir ta darbesi altna alnrsa, o nesne bitki olmaktan kar. Bitki gzel bir ey, fakat ta ok sert olduu iin ezer geer. Doada byle gelimelere tank olunabilir.

306

Toplumda da buna benzer bask trleri vardr. Yaamas gerekenler, sert bir baskyla ortadan kaldrlabiliyor. Bizim halk gereimiz de biraz byle. Zayf bir halk, bu duruma getirilmi bir halk nedenleri ne olursa olsun tasfiye olabilir. Byk balk kk bal yiyebilir. Ylanlar birok gzel yavruyu midelerine oturtabilirler. Timsahlar, o mthi azgn dileri arasna en canl nesneyi alp olduu gibi yutabilirler. Ardndan da gzya dkebilirler. Bunlar da bir gerek... Aslnda, henz doada u tanm yaplmamtr: Erkeklik evrende ne kadar geerlidir, diilik ne kadar geerlidir, bunlara ne kadar arlk tannmaldr? Sanyorum insan zglndeki kadar aprak ve elikili deildir. zellikle ne lehte, ne aleyhte fazla sonu vermemesi gerekiyor. Bilimsel olarak da dorulanmtr ki, insan toplumunda kadn cinsi zerinde aleyhteki gelimelerde; uygarla ve snfl topluma geite, bask, hakszlk ve smrnn gelime dnemlerinde diilik faktr dezavantaj olarak kullanlmtr. Yani diilik, bask, smr konusu haline getirilmitir. Bunun doru bir bilimsel tespit olduu kansndaym. Yoksa kendi bana diilik ne smrmeyi ne de smrlmeyi izah eder; ne baskya uramay ne de bask uygulamay ifade eder. Egemenlerin gelitirdii toplumsal rgtlenii, bask ve smr sisteminin gelimesine balamak doru bir deerlendirmedir. Diilik zelliinin baz frsatlar sunmas belirleyici deildir. Kadnn fiziki zayfl da belirleyici bir neden olarak ne srlemez. Kald ki, tarih de buna dair rnekler sunuyor. Demek ki, cins zerindeki bask, bask ve smr dzenlerinin gelimesine baldr. Aile ise, klan, kabile topluluklarnn bir evrimsel biimi oluyor. Bir evrimleme veya bir topluluk biimi olarak karmza kyor. Sanyorum aile, ilk topluluk biimlerinden gnmze kadar, kendini yaatmak isteyen bir kurum olarak iin iine girmitir. nsan trnn bir araya gelii, aile denilen bir kurumlamaya yol amtr. lk topluluk biiminde aile, klan ve kabile arasnda fazla bir ayrm yok. Hemen hepsi ayndr. Her toplumun rgtleni biimi ne ise, aile de odur. Ailenin toplum iinde ayrmas, ayr bir kurum haline gelmesi, daha ok snfl toplumun gelimesiyle mmkn oluyor, kendine zg zellikler kazanyor. Demek ki unu da syleyebiliriz: Mevcut tarih biimleriyle aile, uygarln gelimesiyle veya dier bir deyile
307

bask, smr dzeninin geliim sreciyle birlikte kendini gittike zelletiren bir kurumdur. Kle dzeni ortaya ktnda kle sahipleri grkemli aileler ortaya kardlar. Gerekten kleci dnemin ok grkemli baz eserleri var. O aile mezarlar kleci dnemde, kleci devletlerde ortaya kt. O dnemdeki bir aile mezar, imdiki en deme mabetten daha deerli. Veya bir konser salonundan, bir elence, dinlenme yerinden daha grkemli. Bu mezarlardan u ortaya kyor: Kle sahiplerinde aile ok byk bir olay... Yine bask ve smrnn ana noktalarndan birisi; aile ne kadar gl olursa olsun, slale ne kadar gl olursa olsun, ilk defa yakalam olduklar bu byk devletlemeyle, ilk defa yakalam olduklar toplumst bir durumla tanrsallamaya doru gidiliyor. Aile de bunun en ok somutlat bir biimi oluyor. Ayn zamanda insanlar lmszl de yakalamak istiyorlar. rnein, Msr firavunlarnn mezarlarna bakn, halen mumyalar duruyor. mparator ailesi, slalesi ve btn hanedanlar ve evresindeki kadnlaryla ta gibi donmu, yeraltndadr. lmszlk peinde olmakla birlikte, doa ve toplum stnde olma biiminde kendilerini tanrlatryorlar. Bylece bunu gnmze kadar yanstyorlar. Mimariye de bu temelde yaklayorlar. Fakat klelerin aile kurma hakk bile yok. Bu da bir gerek. Bilindii gibi feodal dnemde hanedanlk daha da gelitirilir. Nitekim byk hanedanlklar feodal dneme zgdr. slamiyetteki hanedanlar biliniyor; Emevi hanedanl, Abbasi hanedanl, Seluklu hanedanl, Osmanl hanedanl... Bunlar ok grkemli birer aile devletidir. Bu dnemin serileri ise, yava yava aile kurma hakkn elde ediyorlar. Aile kurma durumu sertlik dnemine zgdr. Yani alt tabakalarn aile kurmas ve aileciliin gelimesi feodal dzenlenile ve kleciliin almasyla birlikte oluyor. Kapitalizm bir sistem olarak gelitiinde ise bu sefer, btn grkemliliiyle burjuva aileler ortaya kt. Halen Avrupada bunlarn etkileri ok diridir. Fransada, talyada ve Almanyada halen ok gl burjuva aileler vardr. Bu konuda ngiltere de ayn durumdadr. Kapitalist sistemde alt tabakada, proletaryada aile biraz daha geliti. Smr ile ba ok aktr. Nitekim smrden tr aile geliemiyor; klede, serfte ve proletaryada durum byle. Fakat smrc
308

baskc snfta ise, aile mthi geliiyor. Tabii ad aile! Peki ailenin tanmn nasl yapmalyz? Bu kadar smrye, smrlmeye; baskya ve bastrlmaya bal bir kurum iinde neler olmaz, ne oyunlar dnmez ki! te byle bir kurum, gerekten en ok aratrlmas gereken kurumdur. Aslnda aratrmalar yeni yeni yaplyor. Ailenin ierii, dayand felsefi temel, yaratt sorunlar imdi grlmeye allyor. zellikle mthi bir nfus art da var. Bu nfus artnn insanl dnyay tehdit ettii syleniyor. Bunun aileyle balants var. Yani gnmzde gerek ezilen baml halklarda ve gerekse de kapitalist emperyalist lkelerde ortaya kan sorunlar insanl tehdit ediyor. Tedbir alnmazsa bu dnya yaanlmaz duruma gelir. Bu dorudur. Bu hzla devam ederse, bu dnya dnya olmaktan kar. Mevcut aile rgtlenii veya bu kabul grm biimiyle aile-ailecilik, insanln temel kurumu olmas urada kalsn, insanln sonunu getirmeye doru gidiyor. Dolaysyla aile ve onunla dolayl balantl olan iliki biimleri aratrlacak, deerlendirilecek ve bir k yolu bulunacaktr. nk iki cins arasndaki iliki dzeni bugn insanl tehdit ediyor. Afrikada, Latin Amerikada, Ortadouda bulunan halklarda iki cins arasndaki iliki, bir bunalm kaynadr. Bu yalnz nfus artnda grlmyor. Aile eitimsizlik, isizlik ve ruhi bunalm gibi sorunlar yaratmada tam bir k kurumu haline geldii gibi, gelimi kapitalist lkelerde ise beterin beteri bir sonuca doru gtrld grlmektedir. Cinsel iliki ve zellikle de onun dzenleni konumlan tarz, gelimi kapitalist lkeleri bu anlamda iflasa gtrmtr. Getirilen kurallar ahlak adna ahlakszl zirveye karyor. Bir Afrika gibi klan dzeninin etkilerinin olduu yerde ise, cinsellik bir hastalk halini alyor. Cinsel gdler, yaam tam iinden klamaz duruma getirmitir. u ok ak ki, gnmzde hzndan hibir ey kaybetmeksizin, genelde cinsler aras iliki tarz, zelde ise aile kurumu en ok sorgulanmaya ve mmknse yeniden yaplanmaya ihtiya duyan sorunlardr. Bu ilikilerin muazzam sorgulanarak yerine yenileri gelitirilmeye allyor. Ama yenisi henz bulunmu deil. Dinler belli bir biim getirmek istediler. Yine sosyoekonomik biimler kendilerine gre bir eyler vermek istediler. Ahlak kanunlar gelitirmek istediler. Fakat hepsi yetersiz kalarak istenilen sonular
309

yaratm deil. Bu soruna ilikin yeni felsefi, yeni ahlaki temel, hatta yeni yaklam ne olacak? Bilim ok gelimitir ve bu konuda ne syleyebilir? Neden bu byle oldu, dikkatle deerlendirmek, incelemek gerekir. Bu sorun, bir btn olarak toplumun sorunlarna ok yakndan baldr. nsan toplumunda en temel kurum diye anlan bir kurumun sorunlar ne kadar buraya bal, zm ne kadar buraya yanstlabilir noktasna gelince, fazla derin dnmeye, felsefe yapmaya gerek yok. Ama bunun ok ciddi bir problem olarak insanln karsnda durduu aktr. Bilim bir zme doru gidebilir, felsefe ve ahlak bir eyler gelitirmek isteyebilir. Bu temelde mutlaka iliki biimlerine zm bulunarak yeni iliki biimleri ortaya karlacaktr. Yaam, daha kabul edilebilir snrlar dahilinde biraz daha zgrlk yan gelierek devam edecektir. imdi de genellemeler nda kendi gereimize bakalm. Batm bir halk gerei, en ykc etkilerini ve bunun sonularn tek kurum olarak ayakta kalan aile kurumu iinde gsterir. Hani, elde tek aile kald deniliyor ya; acaba gerekten ayakta kalm mdr? Ulusal gereklik ezildikten, btn toplumsal kurum ve ilikiler dzeni zldkten, teslim alndktan, ykldktan, smrye, baskya uradktan ve asimilasyonla tasfiye edildikten sonra, elde kalan aile ne anlam ifade edebilir ki! zellikle de aile uruna her eyi gze almak ne demektir? Btn her eyi bir aile iin harcamak ne demektir? Aile dnda hibir ama gzetmemek ne demektir? Her ey ailecilik iin demek nedir? te, aydnla kavumas gereken temel sorular bunlardr. Bize gre gerek felaket byle bir aile gereimizin olmasdr? Her eyin yitirildii, kaybedildii bir kurumun yaamasna ramen son dayanam, onsuz edemediim, dinim-imanm, varm youm biiminde aileye sarlmak, byk bir sapmadr; ze yabanclamaktr, tkenmektir, kendini ok gerek d ve apolitik yapmaktr, antiulusal olmaktr. Hatta bizdeki aile, toplumun dier kurumlarna kar kiileri cahil brakma, ilevsiz brakma durumunu yaratmaktadr. O kiiler de, aile gereimiz iinde yetien bizleriz. Demek ki, baka lkelerde ailenin tutucu olma deeri bir ise, bizde bindir. Hele bu da ok ilkel kabile dneminin zellikleriyle, dmann
310

zel sava yntemleriyle btnletirilerek bize sunulmusa, bu, gerek bir felaketle kar karyayz demektir. Nitekim yeni doan biri, gzn yaama daha aar amaz btn gvencesini aile iimi buluyor. Biraz byr bymez gvenceyi aile kurmakta buluyor. Aile de tm gcyle, birbirimize ok muhtacz, her eyimizle bu kim mumuzu yaatalm der. Genci de, ihtiyar da bunu syler. Ulusmu, toplummu, dier kurum ve kurulularn gelitirilmesiymi, umrunda bile deil. Bunlar ok gereksiz grr. Ben, ailenin bu durumunu kendi ilikilerimde ok erkenden fark ettim. Yani, aile gibi dar bir kurum iine hapsedilmi kocaman bu yaam fark ettim. Bu ne anlama gelir? Bu insanlar baka bir kurum gelitirememi ve hatta, ailemin en irkini, en gzeli, en haksz, en dorusu, en yaramaz, en iyisi gibi bir dnceye sahip olmular. Bu durum, hakl olarak beni ok erkenden pheye drd. yle bu gereklik ki, benim ailemden olan her ey mthitir, mkemmeldir vazgeilemezdir diye kendini ifade eder. Korkun bir ailecilik!.. te tam da burada ailecilik vardr. Dier toplumlarda ise, aile deersizdir, hatta biraz nn tutarsa dman ilan eder. Bizde aileci lik, bu anlamda ilkel kabilecilikle, airetilikle birlikte en kr bir atmaya ve tketmeye gtrr. Benim airetim, benim airet kabile karm denilmeseydi, en gelimeye aday konumlarda yer alnsayd, kar taraf ezmek de nihayeti beklemeyecekti. En kts de tutuculuktur. Gz aileden, airetten, kabileden baka bir eyi grmez. Bir ulusal toplumsal kurumlamaya gitmeyi kabul etmez. Bu halen bizde ok egemen. Bunu biraz daha amak gerekir. imdi eylem planlarmz bile gelitirirken ailecilik gereini ok iyi gz nne getirmek lazm. nk adamn btn dzeni ailesel dzendir. Onu kurtarmak iin ajan olur, korucu olur, uak olur, en berbat yaramaz bir adam olur. Neden? Aile dzenini kurtarmak iin. Nitekim saflarmzdakiler, yani sizler, aile sorunlaryla grtlanza kadar yklsnz... Daha kadna gelmedik, daha erkee gelmedik. Ailecilik kurumu iinde bir kle, bir esir ve bir tutucu olup kmsnz. Zaman zaman ulusal ve toplumsal gerekliimiz diyoruz, ama fazla gereki deil, inanasm gelmiyor. Hangi ulusal gereklik, hangi toplumsal ger311

eklik! Krt tipinin olsa olsa bir aile gereklii vardr. Ailecilik, ulusalla da kar, toplumsalla da. Her ikisine de kart hale getirilmitir. Ulusalln ve toplumsalln bir esi olmas gerekirken, dman eliyle yzyllardan beri gerici rol oynaya oynaya toplumsalla ve ulusalla kart konuma gelmitir. Bunu iyi grmek gerekir. Kiilik ekillenmelerinin en kt yan da, mthi bir biimde ailecilik temelinde gereklemesidir. Kiilie damgasn vuran nemli bir etken de budur. Hani derler ya, babasnn olu, aile kz!.. Bunun dnda baka bir tanm yok! Ulusallk ufkunuz, ulusallk zellikleriniz ve hatta sosyal gelime durumunuz ne kadar arpk! rnein raporlar geliyor, bakyoruz, adammz henz aile koullarnn bir adm tesinde bile deildir. rgt de yle sanyor. En st dzeydeki arkadalara bakyorum, konuturduklar basit bir aileciliktir. Partiyi de kendi ailesi gibi sanyor. Hem de farkna varmayarak!.. Adam byle yetimi! Biz, bu partiyi byle oluturmadk. Bu tr aileciliklere kart temelde oluturduk. Ama bizim adam iki gn iinde partiyi kendi ailesine eviriyor. Neden bylesiniz? te nedeni de aileciliktir. Ben unu syledim: Yedi yandan beri bu ailecilik kurumundan kuku duydum. Ve ona kar savaarak kendimi gelitirdim. Oysa siz ailenin has bir yavrususunuz. Ailenin btn deerlerini zmsemi olanlar, gl ulusal zellikleri konuturamazlar ve kendilerinde gl toplumsal zellikler boyvermez. Sizlere bakyorum, gl ulusal ve toplumsal zelliklere kavuamamsnz. Buna, ok tutucu aile kiiliinde kalmanz neden oluyor. Buna blgecilik de, dier ilkel vb kltrler de eklenebilir; ki bunlarla hayli yklsnz. Demek ki, bizde ailecilik bir hastalk durumunu ifade ediyor. Bu hastalk kiilikte son derece etkilidir. Ayn zamanda hem tabanda, hem de tavanda etkilidir; yani hem ibirliki feodal, yeni yetme burjuva ailelerinde ve hem de kyl ve kk burjuva kkenli ailelerde etkilidir. Varm youm, her eyim aile iin! sznde ifadesini bulan temel politika, aile kar etrafnda belirlenmitir. Hatta yaam meselesi de bununla balantldr. Halbuki bizim devrimcilik, bandan itibaren bu konuyu byle eletiriye tabi tutmadan, birok etkisini ykmadan devrimciliin yaplamayacan, particiliin yaplamayacan ok iyi bilir. PKKlilik, bu anlamda ailecilik etkilerine kar
312

sistemli bir savan addr. Smrgeci etkiye kar olduu kadar, ailecilik etkilerine kar da byle savar. Bu konular fazla ama gereini duymuyoruz; yeterince ilenmitir. Ama yine de aile gereinin bizde vcut bulmas byledir. Hemen hemen toplumun btn bireylerine kar diye yanstlan, aile kardr. yi adam ol denildiinde, bu, ailesine layk olmak demekir. Yani btn hedefler manzumesi, aba ayarlamas, iliki araylar, hatta okuma vb eyler hep bu ailecilik snrlar dahilinde ifadesini buluyor. Kazandn da ne elde ettin? Aileyi kurtardn da ne oldu? kurtardn aile nedir? Aileyi kurtarrken ulus bitti, halk bitti. Dier ada uluslara bakalm; onlar onlar yapan kurum kurulu neyse sen onlarn yanndan bile geemedin. Ulusun iin gerekli olan ku rum kurulularn yanndan bile geemedin, be metelik yer verme din. Kurtardn aile karlnda kaybettiklerindir bunlar. Kt bu aile kurtarcln! Yine birok deeri en ktsnden kaybetme duru mu sz konusudur. Anlatlanlar anlalyor mu? Bu ailecilik kurumuna, felsefesine kar neden savayoruz? Krt kiilii denildiinde; soysuz, insanl-a, ulusalla, toplumsalla kapaldr. Srf o basit aile ilikilerini kurtarmak iin satmayacak ne bir lkesi, ne de bir kar vardr. Ailesi iin satmayaca hibir eyi yoktur. Yeter ki, o ailesini kurtarsn! te biz, bu kiilie kar sava amz. PKKnin alternatif kiilii, ok radikal ve ulusal kurtuluu bir kiiliktir. Bunu pratikte de gryorsunuz. nk PKK ok iyi biliyor ki, bu sorun, ailenin aslmasyla balantldr. PKK, zgr bir toplumsalla yol amak istiyor. Bunun iin son derece tutucu ve zgrlk kart bu aile kurumunu ykmak durumundadr. Nitekim bu kurumda ihanet dizboyudur. Ulusal kurtulua kart olduu iin, aile balarn paralamak zorunludur. En azndan hainlik temelinde olanlar paralamak gerekiyor. Aile koullarnda yabanclk vardr, toplumsal ve ulusal gereklii inkar etmek vardr. Bundan dolay ailecilik etkisi, ulusalla ve toplumsalla saldrr. Gereklere kapal olan aile ilikileri, aile dnyas paralansn ki, ulusallk toplumsallk gelisin. Btn bunlar, bizim son zamanlarda daha da aa karmak istediimiz erkek ve kadn akla getiriyor. Son zamanlarda kadn
313

ve erkei sorgulamaya biraz nem vermiiz. Neden sorgulamaya nem verdik? Erkein sahte ve fazladan erkeksi durumu, kadnn da fazladan kadnsl bizi dndryor. Erkeklik, genel olarak yiitlik ve cinsellikle zdeletiriliyor. Bu erkek adam, Erkek gibi kadn diye ifade ediliyor. Bu da, bir avantaj olarak dnlyor. Tabii bizim de ilk rpda diyebileceimiz; madem bu adam erkekse, ne diye kurtuluu grevini yapmyor? Yani yiit ve erkekse o zaman gereklerini yerine getirsin. Dolaysyla erkek zmlemesi yapmaya gerek yok. Biz daha ok Krt kiiliindeki erkekliin ne anlama geldiini anlamaya alyoruz. Krt kiiliindeki erkeklik zellii, en saptrlm erkeklik zelliklerinden birisidir. Erkeklik duygusuna ulamakla, sanki btn elikilerini zm gibidir. zellikle cinsellik konusundaki erkeklik, kendisinde sanki smrgecilii yenmi, devlet kurmu gibi bir duygu yaratyor. Bu, byk bir yabanclama ve byk bir yanlsamadr. Trk toplumunun, Trk devletinin baz zelliklerim de akla getirirsek, bu biraz daha iyi anlalr. Yine erkein kadna kar cinsel konumu, sanki ona bir kahramanlk payesi veriyor. Tuhaf bir ey! Ama bu bir gerek... Tabii dier toplumlarda bu dzeyde deil. Bu konuda bizim erkei derinden incelediimizde, greceiz ki o anlamda, bir tek tatminle ayaktadr. Karsn kadn yapmtr. Kadnsa, zaten daha fazla kadncadr. Bu temelde kendisi de erkekedir. Bylelikle halledildi btn elikiler!.. Dikkat edin, bunun ailecilik deerlendirmeleriyle sk skya balants var. Nasl ki, aileyi kurtarmak vatan kurtarmaktan daha nemliyse, cinsel iliki de erkeklik asndan o denli nemlidir! Bunun ampiyonu olan erkekte bu nasl somutlayor? Yine erkein kadnla ilikisinde nasl somutlayor? Aslnda Krt erkei dier konularda; devlete kar, ulusalla kar, deerlere ve toplumsal ilikilere kar bitiktir. Peki, evin iinde aktif olduu, despotluk yapt iliki nedir? Bu, kadna ynelik olan ilikidir; cinsellikten balar, her trl bastrmaya kadar srer. Zaten dikkat edilirse erkek cinsellik olayn tam bir egemenlik olay olarak ele alyor. Girdii her cinsel ilikiyi, sanki ampiyon olmu gibi deerlendiriyor. imdi bu durum, ok ciddi bir ahlaki sapknlktr. Bunu byle deerlendirmek gerekiyor.
314

Baka toplumlarda, baka tarihi dnemlerde ok doal olan iliki, neden bizim toplumsal gereimizde farkl bir nitelik alyor? Bu, Trkiye iin de geerlidir, hatta baka birok toplum iin de... Daha ok bizim toplumsal gereimizde biraz zmeye alyoruz. zellikle de imdi buna muhtacz. Yani toplumsal ulusal dzenleni iinde bir halk her eyini kaybetmise, her eyinde bitiklik varsa; bizim kilerin, ben ok bym dememesi gerekiyor. Halen bu durum bizimkiler iin alay konusu yaplyor. Trk erkekleri, gya Avrupa karsnda erkeklikleriyle ok vnrlermi! Hikaye! Bizde bu biraz daha ilgintir. Daha fazla toplumsal etkiye ve kt sonulara yol ayor. Sanyorum en ok sava vermemiz gereken bir yer de buras dr. zellikle de daha erken yata cinsellikle byle tanan eler acaba neleri kaybetmemiler ki! Eer cinsellik veya ak, zgr temellerde ki, nasl bir zgrlk temelinde olaca tartmaya ak deerlendirilirse, bu gelimeye yol aar; yabanclamaya deil, bulumaya ve yaam anlaml klmaya gtrr. Eer byle bir toplumsal kaos veya toplumsal ilikiler yumanda mevcut cinsellik en temel zmleyici ara olarak dnlrse, bu felakete yol aar. Cinsel tutkular baarya ulamad zaman intihar edenler de az deil. Aslnda bu bir hastalk halidir. Byle bir durumda kendini bitmi olarak gryor. Byleleri, byk bir yanlgnn kurbandrlar. Erkein cinsel aktivitesi fazla olursa, kendini ok gl grr. Bundan kendine vn pay karr. Dikkat edilirse, en az dier u kadar, yani ok pasif olan biri kadar kendini olduka zorlamtr. Bu hem gereksiz ve hem de sakncaldr. Toplum, en ok bu durumdan ekmitir. Tabii ki, yalnz cinsel gdlerin tatmini asndan deil, toplumsal dzeyde de daha kt sonular ortaya kyor. Cinsel ynden ok agzl olan birisi, bir deil iki veya kadn alr; stelik bir de geneleve gider, o da yetmez, ak pazarda kadn arar. Bu durumun ahlaki ynden ne kadar ykntya yol at bir rpda anlalyor. Bizdeki toplumsal dzene bakn; en iyi, en namuslu, en aileci geinenlerin kadn konusundaki durumlar, bir toplumsal hastalk boyutundadr. Bunlarn yayd hastalk, dmann yayd hastalktan daha az tehlikeli deildir. Benim ilk isyan ettiim eylerden birisi de uydu: Seni, biz dnyaya getirdik dediklerinde, Siz beni dnyaya getirmekle soysuz315

luun daniskasn yaptnz. yi bir ocuk olarak beni bytecek hibir imkannz yoktur. Beni dnyaya getirdiiniz iin bama kakyorsunuz. Hibir ey veremeyeceiniz bir ocuu, hangi cesaretle dnyaya getiriyorsunuz diye karlk veriyordum. ok kk yata bunu fark ettim. Madem ocuk ok deerli ise, onun dnyasn da hazrlayacaksn. Bizde aileler bunu dnr m? Erkek-kadn bunu dnr m? zellikle erkek bunu hi dnr m? Tabii her ikisi de dnmez. Bu anlamda byk ahlakszdrlar. ok deerli ocuun iin ne yapyorsun? te imdi hepsi dnyann drt bir yanna, metropole savruluyor. Fakat erkek ve kadn suu ok nceden ilemitir. Tabii onlar da aresiz. On be yanda.. Kendini yitirmi; baka ne yapabilir ki! Bir defa batm... Kadn ne anlar, erkek ne anlar!.. Bu durumu yzyllardan beri yayorlar. Byk devrimci k, bu ilikilere bu nedenle kardr. Evet yabanclamay, arpkl grmek gerekiyor. Dediim gibi, adam cinsel ilikideki baary, btn elikilerin zm olarak deerlendiriyor. Gerekte ise, mthi sorunlarn douu bu kiiliktedir. Ve hatta ister pasiflikten, isterse cinsel bask altnda olmaktan tr tatmin olmad m, deli olur, saldrganlar, kompleks iine girer ve her trl lmpenlii, serserilii yapar. Dev gibi bir sorun kayna olur. zmn doal ve doru olan koullarda aramak yerine daha da yabanclama, daha da bastrma, kadn alp karma, zor altnda cinsel tatmini salama, her trl gayriahlaki yollara ardna kadar sapma gndeme gelir. Eer buna da gc yoksa, bu sefer bir papaz tutumu iine girme durumu yaanr. Bu da sapkl baka trl gelitirir. Bizde kiilik bu temelde hem paraldr, hem de hastalkldr. Srf bir balk paras, aile kurma paras imdi 20-30 milyondan az deildir. Benim hatrladm zamanda bile bir delikanl 10 yl alrd; ancak bir aile ya kurard, ya kuramazd. imdi daha da zor. Adam srf bir aile kurabilmek iin 15 yandan 25 yana kadar, kendini ucuzca igc pazarnda satmak zorunda kalyor. Tabii bu, yalnz aileyi kurmak iin, aileyi srdrmek iin... oluk-ocuk oldu mu, daha da fazla paraya ihtiya var. Bizim insanmz bu temelde byyor. Bu kurum karsnda insan dehete kaplyor. Ben kendi pratiimi hatrlyorum. Bunlar byle
316

hayatn temel ura olarak deerlendirirken, ilk sorularm bu temelde geliti. Ailenin, ana-babann seni dnyaya getirmeleri her eyi izah eder mi? Kendime bu tip sorular sordum. Tepkileri bu temelde gelitirdim. Aile kurumu tehlikeyi, kendisini bize dayattnda, yine sorgulamay bu temelde gelitirdik. Ve iyi hatrlyorum; en az dman cephesi kadar, bu cepheyi sorgulayarak doru tutumlara ulancaya kadar gerek bir sava verdim. Bunun PKK nderliinde gelimesi yle birlikte, bu savan varlk nedeni yine PKKdir. Zor bir savan olduu kadar, bu sava verilmedii taktirde bir milim yolun bile alnamayacan sanyorum. Burada hemen u aklamay yapalm. Eer kiilikleriniz bugn aileciliin ve cinselliin ar etkisi altndaysa, zme ulamann gcn ve mcadelesini gsteremiyorsa, bu, sizin neden byle biri olduunuzu izah ediyor. Bu sorunlara zamannda getiremediiniz zmler, zellikle de mcadeleye kendinizi vermeyiiniz zayfln zn, gdklnzn, ok ynl geliemeyiinizin, byk sava olamaynzn bir nedenidir. Siz tatmini de, tutuculuu da biraz bu arptlm kiilikten tr yayorsunuz. Aslnda bu i edebiyatlara dyor. Benim bunu burada fazlaca amam bir sava rgt iin ne kadar gerekidir? Fakat yine de ana hatlaryla konuyu eelemek gerekiyor. nk Trkiyedeki harp okullarnda bile bu mesele ele alnyor. Salam aile yapsn subaylara dayatyorlar. Bu, ok nemli bir subaylk kouludur. Bir subay salam aile yaklam iinde olmal! Onlar bunu tutuculuun temeli olarak dnrlerken, tabii ki siz ihtilalin temeli olarak bu kurumu eletiriye tabi tutuyorsunuz. En azndan u sorulara da aklk getirmek gerekiyor. Cinsel ynden byk bir sapklk yaanyor. ki ynl yaanyor. Ar tatmin aray, cinsel tutkularn sapka dile getirilii tarznda oluyor. zellikle bizde yal adamlarn ok kk yataki kzlarla evlenmesi bunun ak rneidir. Tersi bir tutum ise, dini motif altnda hareket ederek dnyadan el, etek ekmek yaklamamak ve bunu gnah gibi grmektir. Bu da bir sapklk trdr. Bu temelde gelitirilen aile tam bir kmaz iindedir. Ar cinsellii tatmin edemedii gibi, dini dogmay yaamaktan tr de aile zorlanyor. Nitekim ailenin gerek bir bunalm oca haline gelmesinde bu tutumlarn etkisi byktr.
317

Konu kadn-erkek ilikileri ynyle ele alnabilir. Tabii bunun dier sonular da var; bunu anlattk. En byk yanlg, aileyi iyi kurdum, kadn tam kadn yaptm, tam hakimim dediinde, adamn kendisini adam saymasdr. Sanki adam dnya ilerinin gereklerini tam yerine getirmi! Eer aile iinde kadn-erkek ilikisi bu biimde kurulursa; tutuculua, gericilie, faizme ve smrgecilie yataklkta mkemmel bir zemin hazrlanm olur. Karmzdaki g, bu durumda gerekirse kadn polis yapar. Nitekim saflarmza kadar bunu yanstt. Yani kadn iyi kullanr. Cinsel agzll, drme biiminde deerlendiriyor. Sinema, televizyon ve genelev gibi alanlara sunulan yine kadndr. Kadn sat olduka yaygnlamtr; Batmanda, Mardinde, urada-burada, her tarafta byledir. Bu silah ok etkili olarak kullanyor. Brak toplumu, bizi bile drmeye alyor. Artk cinsellii gnah grenlere kar da dini silah kullanyor. Zaten yeterince kullanmtr. imdi Hizbullah her tarafta, PKK aileyi zgrletiriyor; bu, deer yarglarmza en byk saldrdr diye kar bir saldr balatyor. Cinsel sapknlk iinde bulunan bu iki tip de ulusal kurtuluulua, devrimcilie kar bir rol oynuyor. Bu, zmeye altmz zeminden kaynaklanyor. Bu zeminin byle kullanlmasnda bu gerekler rol oynuyor. Tabii direkt dmanla iliki halinde ve dman etkilerine sonuna kadar ak zeminlerdir. Bunun dier sonular ise, srf ocuklar yedirmek-iirmek iin kendini piyasada krk defa satma olaydr. Okul okumak zordur. Eitimsizlik, cahillik dizboyu! Yalnz bir ocuk eitimi yznden bir ana-baba kendini krk defa bitirmek zorundadr. Peki on, yirmi ocuu olanlar bunun altndan nasl kacaklar? Bu dehetli bir problem olmakla birlikte, gerek bir kleleme nedenidir. Srf bir maa kurtarmak, bir i bulmak iin aile reisi ne yapmaz ki! Bunu da halletmese gelip kavga eder; ocuklar, kadn satar. Zaten ocuk evde huzur bulamaynca, kendini sokakta bulur; kz evden kaar, erkek ocuk lmpenleir. Mthi derecede lmpenlemenin nedeni ailedir. Szmona aileler lmpenlii istemez. Halbuki lmpenliin kayna ailedir. Kzlarn evden kamasn istemezler; ama kan nedeni yine sakat aile anlaydr. Gerekler byle olmasna ramen, aileler, ahlakn temsilcisi olarak geinirler. Sorun bu ynl ele alnabilir. Biz, deiik bir-iki ynne daha
318

aklk kazandrmak istiyoruz. zellikle devrimci zme doru gidite, baz gerekleri hatrlamakta yarar var. Eletiri biraz yapld. Sakat anlaylara yol aan sorunlar bir bir ortaya konuldu. Daha da geniletebiliriz. Bilmem gerek var m? Fakat zm zerinde etkili olabilecek tam deerlendirmelere ihtiya var. lerde bu daha fazla kendini hissettirebilir. Sadece toplumda deil, zellikle parti bnyesinde de sorunun zmn daha da yakc klabiliriz. Anlalmas ve aklk kazandrlmas gereken husus udur: Nasl k toplumda aile kurumu, kadn-erkek ilikisi dknln, kendini her trl pazarlamann, her trl sapkln, her trl yabanclamann bir kurumu olarak deerlendiriliyorsa ve bu deerlendirme ne kadar ciddiyse, ailenin etkileriyle parti iinde de mcadele etmek o kadar nemlidir. Bu etkileri parti iine tarmamak gerekir. Parti iinde doru zme gitmek, doru yol almak byk nem tar. Peki nedir bu? Aslnda bu ok derin bir konudur. Bu konu o kadar saptrlm, tarih boyunca her trl onursuzlua o kadar zemin hazrlam ki, onu ilk bata zmemiz, ounun sand gibi kolay deil. Bu ne ucuz devrimci evlilikler yapmakla, ne inkar etmekle ve ne de zaptiye usul yntemleri gelitirmekle halledilebilir. Sorun daha da kapsamldr; tarihi olduu kadar, uruna mcadele etmeyi gerektiren bir sorundur. Parti otoritesi geliirken, parti militanl g kazanrken ilk akla gelen ey, insanlar zerine hkmetmek oluyor. nsanlara hkmetmenin bir baskc, smrc tarz vardr. Bir de otoriteyi insanlar zgrletirme tarznda kullanmak vardr. Kadromuz geleneksel aile ilikileri iindeyse, devlet otoritesi altnda bytlmse, bu, parti otoritesini devlet ve aile otoritesiyle kartrmakta ifadesini buluyor. Dolaysyla baz kadrolar, partilileri ve halk otorite altna alaym derken, aslnda son derece tehlikeli bir yanstmay yapyorlar; dndaki otorite anlaylarna geerlilik kazandryorlar. Bu, klelik biiminde yansrsa, daha da tehlikelidir. Edilgen, pasif, otoriteden, yetkiden haberi yok. Bir kleye kim ne derse, yle srklenir, yle yrr gider. Bu olduka tehlikeli. Bunun kadn zerindeki uygulamas geleneksel erkek lleriyle olursa daha tehlikeli bir hal alr. zgrle ve eitlie kar ksr olur ve en kts de frsat bulursa ya inkarc ya da dkn yanlarn konuturur. kisi de tehlikeli... ki cins aras ilikilerdeki geleneksel yak319

lamn etkisi altnda kalnrsa ve inkar temelinde ele alnrsa ki bu iki tarafta da ok etkilidir bu, sorunu arlatrr ve zme doru gtrmez. Bunun kltr ve perspektif dzeyi zayf; en nemlisi de abas ve mcadelesi zayf... Sorun, bu yaklamla halledilemez. Bu her eyden nce anlay dzeyinde kendini hazrlamamaktr. Cinsler aras ilikiye hangi temel anlayla yaklalr? Anlayta ilk aklna gelen, anam babama veya babam anama ne yapmsa, ya da sokaklarda, televizyonda bu iliki nasl gelitiriliyorsa ben de yle yaparm biimindedir. Bunun tarihi boyutu, zgrlk boyutu ve sava boyutu yok... Alm televizyon dizilerine, sinema filmlerine... Buradan edindii, aileden grd ve bildii yaklamlardr. Bunlarn da ne kadar hastalkl olduu biliniyor. Hatta bunlarn faizm tarafndan krklenen hastalklar ve despotik dnemden kalan yaklamlar olduu ok aktr. Doruya g yetirilecek mi? Bu zgrlk derecesi ile ilgilidir. Bu, bizimkilerin ne kadar zgr veya ne kadar devrimci militan olduklaryla balantldr. Eer biz bu sonulara ulamsak, bu bizim devrimciliimizle mmkndr. Soruna bu kadar kafa yoruyorsak, bizi buna devrimci oluumuz zorluyor. Nitekim aile ve cinsellik duvarlar ile karlatk. Dolaysyla zm kendini dayattka dayatt. Parti nderisin, zm olmak zorundasn. Baka trl bunun altndan kalkamazsn. Vay zorlanyorum, otoritem glendi, ben de bir hanedan kurarm, nderlik esprisine ters derim gibi ucuz yaklamlarla durumu kurtarmak mmkn deil. Bu seni zayf drr. nkar ederim demek de, seni devrim gibi yaam ile sk skya balantl bir srecin gerisine drr. Bu nedenle derinliine zm, anlayta ve mmknse pratikte tutturacaksn. Bu temelde yaklayoruz. Militanca yaklamn byle olmas gerektii anlalmaldr. Bu konuya ilikin anlaymz ne olmaldr? Birincisi: Ailecilie kar bir pozisyon almak gerekiyor. Aileciliin zelliklerini aacaksnz. Aile kurumunu, aileye dayal duygularnz, sevgilerinizi, etkilenmelerinizi daraltacaksnz, aacaksnz. Aile hukuku ile snrl hukuku terk edeceksiniz. Ailecilik anlay ile snrl anlaylar terk edeceksiniz. Ailesel alkanlklar ve zlemleri brakacaksnz. Aileden ka da bir kurtulu olarak grmeyin; almas ayrdr, ka ayrdr. Bu boyutu ile soruna yak320

lam gsterin. unu da unutmayn ki, bu kurum kendi bana deil, dmann zenle ele alp sana kar diktii, iledii zel bir kurumdur. Bunun tarihi temelleri ok gldr. Kendiliinden bu duruma gelmemitir. Nitekim bu kurum, Krdistanda ayakta kalan tek kurumdur. Fakat baa en bela olan bir kurumdur. Toplumsalln, ulusalln ve insanln hukuken gelimesi nnde en byk engeldir. Bu mesele, sistemli bir militanlamayla alabilir. Bunun dnda bir yol dnlemez. kincisi: Birincisine bal olarak kadn-erkek ilikisini de, evreden edinmi olduunuz ailecilii de, devletin kltr yaamnn bu sonucu olarak size dayatlan iliki tarzn da aacaksnz. Cinsler aras ilikiye, bu ereveden ve bu gzlkler ardndan bakacaksnz. Cinsler aras ilikiye biilen deeri ne sinema kltryle, ne televizyon kltryle, ne devlet kutsamasyla ve ne de ailenin ahlaki tutumuyla e greceksiniz. Mevcut cinsler aras iliki slubunun, ilkelerinin smryle, devletle, gerici otoriteyle ve faizmle ban grmeye alacaksnz. zellikle kadna ynelik mevcut yaklamn faizme, bask ve otoriteye hizmet ettiini, bylece kiiyi arpklatrdn, yabanclatrdn greceksiniz. Bu yalnz erkek asndan deil, kadnn da bunu grmesi gerektii ok ak. Yani mevcut olann olumsuzluklarla ykl olduunu, drdn, tutuculatrdn, edilgenletirdiini, maddi ve manevi olarak zayflattn greceksiniz. Srekli olarak cinsellik peinde koanlar, maddi olarak da gten derler, manevi olarak da. Bunu byle grp tavr alacaksnz. Tabii mminlere uygun yaklamlarn da, inkarn da zm olmadn, tersine yaamn kuralna aykrlk olduunu, bunun da dier bir sapknla yol aabileceini greceksiniz. ncs: Bu ilikiye doal veya doru yaklam acaba becerecek miyim? Bu gcm var m? Yzyllardan beri ve zellikle de kurulu egemen dzen dahilinde bu kadar yabanclamaya uram, terslik stne terslik, yalan stne yalan ile bezenmi bir ilikide ben doruyu nasl bulacam? diye kendinizi sorgulayacaksnz. zmn kolay olmayacana inanacaksnz. zmn bir felsefi ve bir siyasi problemi zmek kadar zor olduunu bileceksiniz. Kolay zm yok! Sorun, iki kiinin anlamas sorunu da deil. Bu sorun devrim koullarnda daha da ardr. Yani, birbirimizi beendik,
321

bulutuk biiminde yaklarsak, felaketli bir yolu tercih etmi oluruz. Byle yzeysel bir zm, sizi en az dierleri kadar tehlikeli sonularla yz yze getirebilir. nk mesele basit bir sempati, birbirini anlama, kavrama meselesi deildir. zellikle iki kiinin meselesi hi deildir! Bir defa ok ciddi siyasi bir meseledir. Bal bana bir sava meselesidir. Adeta dev gibi bir sorun... Belki birou, ok abartyorsun; iki kii anlat, seviti, birleti diyebilir. Bizim ortammzda, hayat bunun yle olmadn gsteriyor. Parti iindeki deneyimler, bunun byle olmadn ortaya koyuyor. Neden? nk kayna derinse, tarihe gmlyse, bir de ona aldanma ve gaflet dizboyu ise, bu, baka bir sonu vermez. Ve sen, yzyllarn kurban oldun demektir. Nitekim bizde byle yaplan eyler, iyi niyetlerin kurban olma biimindedir. Drdncs: Gerek bir zm zerinde araylarnz olmal. te bu adan da bilinlenme nemlidir. Konu hakknda bilin kazanacaksnz. Konunun tarihi temelini, gncellikle balantsn, bahsettiimiz olumsuz yaklamn varln bileceksiniz. Tamamen bunlarn farknda olacaksnz. Fark ettikten sonra, acaba genel ve cinsler aras iliki biimleri hangi ahlaki, felsefi, toplumsal dzenleni ilkesine balanmaldr biiminde bir yaklamnz olmal. Bunlara felsefi yaklamnz nedir? Erkek kadn, kadn erkei nasl gryor? Diilii ve erkeklii nasl gryorsunuz? Bu konuda nasl bir ahlaki tutumunuz vardr? Kiilerin birbirine yaklam tarzlarn ifade eden, ok sert mi, ok yumuak m, ok ikiyzl m gibi tutumlar ahlaki kategorilere girer. Kadn, erkek karsnda bir ahlaki pozisyon tutturmak iin acayip hallere giriyor. Yine, erkek de ona benzer birok ahlaki tutuma sahiptir. Bu tutumlarn eletirisi yaplmtr. Peki doru ahlaki tutum ne olabilir? Sayg hangi ller dahilindedir? Yaklamlar nasl gelitirilebilir? Tabii devrimci zm sz konusu olduu iin, bunlarn zgrlkle balants nedir? Sevgi hangi ller dahilindedir ve bunun zgrlkle balants ne kadardr? Btn bu sorulara cevap vermek gerekiyor. Zaten bizde zgrlk, ancak ve ancak savala elde edilebilir. nk zgrl deil, klelii yayoruz. Klelik altnda zgr dnlemediine gre, zgr iliki de dnlemez. Bu da bir gerektir.
322

imdi bu da iki yanldr. Bir yann da yle greceksiniz: Her ne kadar kendimizi zgr hissediyor ve zgr irade ile iliki kuruyorsak da, bu bir yanlsamadr. Yalnzca bu alanda da deil, hayatn btn alanlarnda bir yanlsamadr. Sen zgr deilsin. Sen ulus olmaktan kmsn. Sen en temel toplumsal zelliklerden yoksunsun. Nasl zgrm diyebilirsin? Dman koullarnda zgrm, dmann tasfiye ettii temelde zgrm diyen szmona demokratlar; dmann tasfiyesi, asimilasyonu temelinde demokrat olup kendilerini zgr gryorlar. Bu tehlikeli bir yaklamdr. zgrlkle bir alakas yoktur, demagojiktir. Vatanla ve toplumsal gereklikle alakas olmad gibi, dmanla da hainane bir temelde ilikisi vardr. Hain lerin de zgrlkle alakas yoktur. Dolaysyla bu iliki zgrlkle balantldr. zgrlk de, kleliin almasyla mmkndr. Bu da savala mmkn olur. Dolaysyla kadn-erkek ilikisinde zgrl yakalamak istiyorsanz, bir olaya zgrlk kazandracaksnz. u ok ak: Eer meseleyi birbirinizi kandrma ve aldatma meselesi olarak grmyorsanz, bunu bir zgrlk ortakl, bir zgrlk saval biiminde grmenin gereine inanmsnz demektir. O zaman kendinize unu dayatacaksnz. Benim daha yerine getirmem gereken ok i var; baarmam gereken zgrlk mcadelesi var. Kadnn erkee ulamas, erkein kadna ulamas bu erevede anlam kazanabilir. Aksi halde saptrma olur, oyun olur, ikiyzllk olur. te, birbirimizi grdk, anlatk diyerek birbirini drmek affedilemez. Zaten kimileri de alp karyor. Burada bir sava ilikisi, bir zgrlk ilikisi ihanete uratlyor. Evet bunun zgr iliki kurmakla hibir ilikisi yoktur. Sen zgrln hangi problemini hallettin ki bunu normal gryorsun! Demek istediim; ucuz ilikiye girmemek ve zgrlk sava gibi ok soylu bir abay sergilemeden, zellikle parti iinde cinsler aras anlaml ilikilerin gelitirilebileceine inanmamak gerekir. Bu sadece bir ilke deil, ayn zamanda bir gerein de ifadesidir. nk bize gre kadn-erkek ilikisine zgrlk hakim olmaldr. Bu genel bir ilkedir. zgrlk savamn versek de, vermesek de geerli olan bir ilkedir. Ama bizim iin ilke yetmiyor. Bir de mevcut gereklik vardr. O nedir? Kleliktir! Bu klelii greceksiniz, gzard edemezsiniz. lkeye snp iliki kurmak yetmiyor. Birok arkadan
323

zaten yanld nokta burasdr. zgrlk ilkesine snarak iliki kurabiliyor. Biz zgrz diyorlar. Bu ilkeye snarak iliki gelitiriyorlar, ama gerekte ise bu iki gafilin iliki tarzdr. Duruma bakalm; zgrlk ilkesi somutta yaanyor mu, yaanmyor mu? Baarl m, baarsz m? ou kii bu noktay hesaba katmyor. Birok arpk ilikinin temelinde de bu vardr. zgrlk savam olmadan zgrlk ilikisini; ak, evlilik, dostluk vb eyleri yaayabileceklerini sanyorlar. Bu bir yanlgdr; hem de ciddi bir dzeyde... Hatta iine en kolay dlen bir yanlgdr. Tamamen gerek d bir durumdur. Gerek d olduu iin de, salkl bir iliki deildir. Gerek gnl balar, duygu balar ok gldr; hibir sava ykamaz. Demek ki, sen bir yalancsn ve doru deerlendirmiyorsun. Aslnda bu gerektir de. nk bu tr anlay iinde olanlara bakyoruz, iki gn sonra ilikinin suyunu karmlardr. Daha sonra bela oluyorlar. Biz unu syledik: Aile nasl ki zgrlk nnde bir engelse ve bu almadan zgrle ulaamyorsak, mevcut ikili iliki dzeni de parti iinde almadan devam ettirilirse zgrlk savamnda ilerleyenleyiz. Aile ve ailecilii aarsak zgrlkte, toplumsallkta ve ulusallkta ilerleme salarz. kili ilikilerde de mevcut yzeysellii, sl, sahtelii atmz oranda hem devrim ve zgrlk savam glenir, hem de zgrlk savam sayesinde cinsler aras ilikilerin anlam sadeleir ve olaanlasr, her trl perdelemelerden, yalandan, ikiyzllkten ve kandrmacalktan kurtulur. Bu husus iyi anlalmaldr ve uygulanmaldr. Bu konudaki olumlu bir grevimiz de bu drdnc maddede gizlidir. zgrlk ilkesi iyidir, ama onunla her ey halledilemez. Bu esastr. Yani cinsler aras zorlama yok. Zorlama ile, para ile ben iliki dayatrm demek, bizim genel zgrlk ilkemize aykrdr. Mevcut klelik durumunu amadan, baarl bir militan dzey tutturulmadan, bizzat savan zgrletirici etkisini salamadan, bu yaamda zgrlk ilkesine ilerlik kazandrlamaz. imdi hem ilkede ve hem de somutta durum buysa, eskiyi dayatmamak gerekiyor. Ben yine bildiimi okurum, tutkular ok kuvvetlidir, duygular ilke, kural tanmaz diyenlerin sonu bellidir. Bizde ou bunu yapyor; ya idamlk su iliyorlar ya da kayorlar. Ya ihanete
324

gidiyorlar, ya da iflah olmaz bir bozguncu oluyorlar. Nitekim yle olmuyor mu? Dalarda ve hatta burada bile, byle bir sr kendini dayatanlar var. Bunlarn ilkeden, zgrlkten haberleri yoktur. Yine zgr ilikinin tarihi temellerinden haberleri yoktur. Somut durumdan da haberleri yoktur. Neymi de, birbirlerini ok beeniyorlarm, birbirlerini alp karacaklarm! Bu ne ilikisidir? Bu, en ilkel hrszlk, dknlk ilikisidir. Bu nedenle sallardan kaanlar da var. Bazlar provokasyona alet oldular, hatta partiye eletiri getirdiler. Aslnda bunlar zgrln dmanlardr. Bunlar yce ilikilerin katledicileri olarak deerlendirilebilir. Partiyi de epey bozdular, gten drdler, peke ektiler. Bir tutku uruna, duygusallk uruna en temel deerleri ihanete urattlar. Birok cepheyi kertmeye altlar. Bunlar parti iindeydiler ve bir dnemin partilileriydiler. Ama zgrlk ilkesini ve somutlann dikkate almaynca bu duruma dtler. Balangta ajan deillerdi. Duygusal temelde dayanlmaz tutkular temelinde yaklatlar. Sonu; ihanetten daha tehlikeli bir durum oldu. Bu adan az rnek de ortaya kmad. O halde buradaki bu yaray iyi anlayalm. Nasl ki kleler kolay kolay aile kuramazsa, bizimgibi ok katmer li bir klelii yaayanlarn da byle kolay kolay zgr ilikiyi kura mayacaklarn anlayalm. Trkiye okullarnda ve kltr kurumlarnda nasl ak olunacan renmisiniz. Belki de dnya klasiklerinden okumusunuz. Birok deneyim gzlerinizin nndedir. Ama bu, PKKde uygulanan zgrlkse, bu Krdistan devrimindeki her trl yeniden ayaa kalk ve sava sorunuysa, bu ilkeye bal kalacaksnz ve gzel uygulamasn bileceksiniz. Kald ki, o dnya klasikleri dediiniz ey nedir? Kemalist lehe ile gerekletirilen iliki nedir? Trkiye kapitalizminin erevesi dahilinde, Trkiye burjuvazisinin gdmlendirdii kltr kurumlarnn ideolojik basklar altnda feodal kurumlar diyelim basks altnda gelitirilen ilikiler nedir ve bize nasl yansd? Bunu biraz ortaya koyduk. Bunlarn etkisi altnda olmak, bu etkilerle hareket etmek, baz sahte zmlere gitmek sava doamza ters dt kadar, zordur da. Pratik bunu gsteriyor. Kleler, aile kurma hakkn elde etmek iin yzlerce yl savatlar. Sen de en azndan birka yl sava, zgr iliki hakkn elde et!
325

imdi ounun bundan da haberi yok. zgr iliki hakkn elde etmek kolay deildir. imdi partinin baz hazr ilikilerine elkoymak tehlikelidir. Yine partinin emir ve talimatlarna gre, insanlara l desem lr, ne desem yaparlar. Fakat ynetim kademelerinde yer alan bazlar bunu ktye kullanyor. Ne de olsa etkiliyim, ne desem onu yaparlar; savaya l desem lr, kadna bana tap desem tapar biiminde kendini ifade eden yaklamlar eskinin ok tehlikeli yaklamlardr. PKK iinde ilikiyi byle kullanmak, en tehlikeli biime ynelme cesaretini gstermek demektir. Ve bu da o kiiyi mahkum eder. Tehlikeli iliki er ge sahibini de bitirir. Aslnda bizim u ilke doruydu: likiler zgrle balanmal, zgrlk savaa balanmal ve bunun sonucunda da gerek sevgi olur. Doru sevgi neye balanm? Buna beinci husus da diyebiliriz. lk drt hususta sonu aldn m, beinci hususta, yani sevgi hususunda da bir sonuca gidebilirsin. Bylece sevgi meselesine doru yaklam getirebiliriz. Dikkat edin; eer sizde drt husus i ie baarya ulamamsa, sevgiye ulaamazsnz. Sevgi bir sonutur. Aacn meyve vermesi gibidir. Fidan byteceksin, aa dal budak salacak, ieklenecek ve daha sonra meyve verecek. te sevgi budur. imdi ounda sevgi aasz ve bitkisizdir; sadece bir sonu eklindedir. imdi daha iyi gryorum. Zaten duygulardan ve sevgilerden batan itibaren kukulanyordum. Bunlar ne diye byle mthi bir duyguyu benimsiyorlar diyordum. Seviyorlard, ama hangi temelde? lkesi harabe, evi harabe, gelecei yok... Niye bu kadar birbirine bal olma gereini duyuyorlar? Grdm ve irendim, hem de ok... Hakl olduum anlalyor. Bana gre doru sevgi, drt hususun gereklerinin hakkyla yerine getirilmesinden sonra geliebilir. Sevgi bir sonutur. Bir ieklenme ve meyvedir. Sevgide kusur ve ktlk aranmaz, yine sevgi eletirilmez. Fakat bu temel hususlara bal olursa byledir. Aksi halde ktdr, irentir. Sevgi bir ntr mesele deildir. zellikle smrgecilik ve faizm bunun byle olduunu dayatmak istiyor. efkat, bilmem birbirinizi sevin dedi. Evet, en ok bu szc kulland. Koyunla kurdu bir araya koyup, birbirinizi sevin dedi. Mthi derecede irkinle gzeli bir araya getirip sevin dedi. Faistle devrimciyi bir araya getirip anlan dedi. Dzenin bu konuda ne kadar olmaz nasl olur yapmak
326

istediini biliyoruz. imdi Trk ile Krd, szmona sevgiyle kaynatracaklarn sylyorlar. Faist Trke bile, 900 yldr Trkle Krdn bilmem ne yaptklar hususlarna snmak istiyor. Duygulara, sevgiye seslenerek, gereklerden kopuk temellerde durumu kurtarmak istiyor. te bu sevgi anlay faizmin, smrgeciliin sevgi anlaydr. ounuzun da bireysel olarak yaad, yllarn dayatt bu sevgi anlaydr. Bu sevgi tarihi ierikten yoksundur, bask ve smr dzeninden, ailenin her trl irkinliinden ve sorunlarndan, emekten habersizdir. Bu kadar gerek d bir temelde gelien bir sevginin anlam kazanacana inanmyorum. Olsa olsa yoz yaamn sahte sev-gisi kadar deeri olur. Avrupann iporta pazarlarnda, metropollerinde cinsler aras gelitirilen iliki kadar deeri olur. Trk faizminin szclerinin dayatmak istedikleri sevginin bu kadar bile deeri yok tur. Zaten, byle olmadn hayat gsteriyor. Korku, bask, smr irkinlik, sevgisizlik ve caniane tutumlar toplumu mahvetmitir. As lnda en ok sevgi ad altnda sevgiye kymlar. Sevgiyi ortadan kaldrmlar, ama buna ramen en ok sevginin szn ediyorlar. Bu kesin byledir. Dorusu bizim gelitirmek istediimiz sevgi anlaydr. Gereki temeli olan sevgi anlaynda srar etmeliyiz. Evet, gereki olmak zorundayz. Bu hususlarda baar salamadan, sevgide sen basan salayamazsn; sevemezsin, sevilemezsin! Sevdim, gnlm ekti, gz grd, bakt, anlat... te, sevgi byle olmuyor. Neden? nk byk tehlikelerden, bunun ne getireceinden habersizsin. kinci gn hainin teki olursun; bu ilikiyi kurtarmak iin dmana snrsn. Demek ki, bu doru deil. Gnl meselesi kesinlikle deil. Bu bir sava meselesidir. Neden kleler yzyllardan beri aile kurma fikrini akllarna getirmediler? Kle kadn ve erkeklerin; serf kadn ve erkeklerin; ii kadn ve erkeklerin aklna niye byle kolay kolay gnl ii gelmiyor? Onlar byle kolay gnl klamyorlar. Yaam onlar iin ok ayr bir ey. Nedenleri var. Demek ki, dieri saptrlm bir durumu ifade ediyor. Faizmin, smrgeciliin, emperyalizmin halklar aldatma, toplumu kolay ynetme taktiklerinin kurban olmaya gtryor. O halde, burada bir ahlaki tutum da alacaksnz. Sevgi meselesinde
327

ahlaki tutum, bylesine ucuz bir duygu ve gnl ilikisine esir dmemektir. Burada ok kat olacaksnz. Kendinizle gerek bir savam iinde olacaksnz. Dmanla yrttnz sava kadar, onun dayatt olduka drc bir iliki biimine kar da savaacaksnz. Dmann bu temelde gelitirdii objektif ve sbjektif ajanlk biimlerine kar da savaacaksnz. Savatka, sevgi denilen olay temellenir. Sevgiyi saptrmak, en az sevgisizlik kadar tehlikelidir. Saptrlm ve sakat temellere dayanm bir sevgi, yaam katletmenin dier bir biimidir. Yani sevgisizlik, yaam katletmektir. Tabii bunun saptrlm biimi de, en az onun kadar tehlikelidir. Sevgiye ulamak, yaama ulamak demektir. Sevgiye ulamay bilmemek, devrimi anlamamak demektir. Fakat ucuz sevgiye ulamak savamszdr, abasz ve hatta dncesizdir. Bu da ok nemli. Bu saydm temel hususlar dnceyle balantldr. Bu ok ak. Tarihi temelden tutalm gncel, felsefik ve bilimsel boyuta kadar dneceksiniz. Demek ki, sevginin dnceyle, bilimle, felsefeyle ilikisi vardr. Sizin biraz felsefi zellikleriniz olacak. Bilimden biraz haberiniz olacak ki, sevgiye doru bir k yaptrabilesiniz. Dediimiz gibi savala da balants vardr. Nitekim zgr iliki bizde ancak savala elde edilebilir. O zaman sevginin baaryla verilen savala balantsn ok iyi bileceksiniz. Sevgi yolunda tuzaklar vardr, onun adna saptrlm bin bir duygu, ballk vardr. Bu oyunlara gelmeyeceksiniz. Yani sevginin her trl saptrc, yanltc biimlerine kar kendinizi ok salam bir pozisyonda tutacaksnz. Ayn zamanda sevgisizlie kar da kendinizi salam bir pozisyonda tutacaksnz. Sevgisizliin devrimcilie ve yaama kartlk olduunu bileceksiniz. Mutlaka sevgi dnyanz olmal. Bu sevgi dnyasna ulamalsnz. Sevilmek ve sevmek durumunda olmalym diyeceksiniz. Sevecek durumda olmak ne anlama gelir? Saydm drt hususta baarl olmak anlamna gelir. Drt temel husus ve onun bir sonucu olan beinci hususta baarl olursanz, sevilebilme durumuna ulatnz demektir. Bu ayn zamanda sevme durumuna gelmeniz anlamna da gelir. O zaman bu, sevgide, hem sevme ve hem de sevilme kiiliini yakaladk demektir. Aksine sevilmezsin, sevmezsin! Bazlar, canm istedi, seviyorum ite, nasl engelleyebilirsin; beni seviyor, engelleyemezsin diyorlar. Yalan! yle sevmek, sevilmek
328

olmaz. Bilimsel temellerini koy, aldatma! Yoksa bir gn sevilirsin, ikinci gn atlrsn. Sevgine karlk bulamazsn ve yerle bir olursun. Bunun iin kendini aldatma ve yanl temellerde gelien bir sevme-sevilme olayna dme! Dorusu, saylan hususlarda baarl olmay gerektirir. imdi dnn; doru deil mi? Krt tipi niye sevilmez? Bence dnyada en sevilmesi gerekenler neden bu konuda, vatan kurtuluunda baarsz? Neden zgrlkte, savamda ve rgtlenmenin btn sorunlarnda baarsz? Bu kadar baarsz olan bir tip nasl sevilsin? Zaten irkindir de. Yine irkinlik ile gzelliin bu saylan hususlarla balants vardr. Kesinlikle toplumsal bir olaydr. Bu hususlarda baar salarsan gzelsin, aksi halde irkinsin! Evet, bunun fiziki boyutu da vardr. Fakat irkin ve gzelin fiziksel boyutu belirleyici deildir. Belirleyici olan, saylan hususlarda baarl olup olmama durumudur. Demek ki, sevme ve sevilmenin koullar kadar bir de bunun gereine inanacaksnz. Baarsz kalyorum, bu hususlarda baarl olmam ok zor; o halde sevgiden umudu keseyim; varsn ne kimse beni sevsin ne de ben kimseyi seveyim demek de doru deildir. Bunu kabul etmek demek, savatan ve devrimden umudu kesmek demektir; partiden, halktan ve yaamdan umudu kesmek demektir. Ama devrimciler, yaamdan umut kesecek insanlar deildir. Her eylerini zgr bir yaama adamlardr. Demek ki, sevmeyi byk bir tutku olarak hep kendinizde diri tutacaksnz. Umut olarak, tutku olarak sevgiyi kendinizde diri tutacaksnz. Fakat olmazlara ve tuzaklara dmemek; doruya baar ve gerekleme ans vermek gerekiyor. te bu militanlk ahsnzda iek aarsa, yiitliin zaferi ile talanr. Grlyor ki, sevgiye giden yol, ok ynl zorluklarla dolu olduu kadar apraktr da. Bu yiitlik istiyor. Eer doru yaklam tutturulursa lkemizde halkmzn yaad toplumsal koullardaki byk sevgisizlik, hrnlk ve saygszlk giderilebilir. Biz devrimimizi bir anlamda lkemizin sevilmez harabe duruma getirilmesine kar olduu gibi, ayn zamanda halkmzn barndaki byk sevgisizlie kar da gelitirdik. Bizim devrimimiz bir yerde sevgi devrimi; lkeyi sevme, halk sevme devrimidir. Ama ayn zamanda
329

byk irkinlikle, irenlikle, barbarlkla savaarak gerekleecek bir sevgi devrimidir. Faizmin, sevgi her eyi halleder eklindeki yalanna inanmak, aldanmak byk oyuna gelmek demektir. Maalesef sizler, sevgi konusunda byk oyuna gelmisiniz. Geri sizi biraz bu oyundan ekip karyoruz. Ama kendi banza braksak, kimbilir banza daha neler gelir! Hi aba sarfetmeden ne kadar birbirinizi sevdiinizi gryoruz. Daha dne kadar buna inanmam mydnz? Belki de hi farknda olmadan ylan sevdiniz, sevgili yerine onu koynunuza koydunuz. Bunlar sizler deil misiniz veya biz deil miydik? irkinlikle bile grtlanza kadar koyun koyuna yayorsunuz. Bu temelde yaam tarznz yoklayn. Ne kadar dmann sevgi anlay dorultusundadr? Dmann sevgi anlayn yaayanlar, gerek sevgiden nasibini alabildiler mi? Yaadnz yaam, ne kadar yce bir yaam olarak kabul edilebilir? Mevcut biimiyle elikilidir. rktmek iin sylemiyorum. Fakat kesinlikle yaamnz gzden geirilmeyi gerektirir. zellikle anlay dzeyinde aklk getirmeye alyorum. Tabii adm adm hayata geirilmesi belki de yzyllar alr. Bir ilikiyi sevilir, bir ilikiyi yaanlr klabilmek iin bu kadar ylm verdim. Bence buna ramen, birka admlk yol aldm. Siz her eyi birden halletmek istiyorsunuz. Demek ki, militanlnzn fazla gereki olmaynn bir nedeni de budur. Hep aldatc, yanltc kiiliklerden sz ediyorum. Onun en temel nedenlerinden biri de izdiim ereve dahilindedir. Ya kendinizi sevgisizlie mahkum etmisiniz ya da sahte sevgiye.... Yreiniz bunu nasl kaldryor? Beyniniz dnme gereini bile duymuyor. Bunlar sizin hikayenizdir. Militanlkta ne kadar iddial olabilirsiniz? Yiitlikte, byk duyguda, byk sevgide ne kadar iddial olabilirsiniz? Bakn, ounuzun ocuk sevgisi vardr. Baz arkadalar, ocuklar ne kadar sevdiklerini gstermek iin ocuklarla akalarlar. Glp geelim! Neden? nk ocuklarmzn yaam perian edilmitir. Sevilmeye bir nefes bile brakmamlar. Fakat ou bunu normal gryor. Keke benim de bir ocuum olsa, byle sevebilsem diyor. Dnyas kararm. Anlay da byledir. Byle olunca da on yl da yaasa, sonuta bir parti kartdr, bir kakndr. Gen delikanl veya kzn havasnda buram buram tutku
330

kokuyor. Belki bir ey dememek gerekiyor, ama o tutkuyla babaa braksan, ikinci gn byk bir kavga balar. Byk tutkular, byk duygular kendi koullarnda anlam bulabilir. yi ocuk yetitirmek, zgr ve bamsz vatan koullarnda imkan bulabilir. Byk tutkular, ancak kendi alanlarnda yaama imkan bulabilir. Bilindii gibi, genler birbirlerine kaarlar ve dernek, dn kurulur. Ama ikinci gn gidin bakn hepsi birbirine girmitir. Saygdan, sevgiden eser yok. Bylesi tutkularn, sevgilerin bir anlam var m? Pratik yaam, anlamsz olduunu gsteriyor. Size ve topluma ynelttiim btn bu eletiriler gerekidir. Kabul olmayacak bir duaya niye amin diyelim? Gelitiremeyeceiniz bir sevgiye niye iyi sevgidir diyeyim? Vatan, halk hayrl bir duruma getiremeyen bir tutkuya niye saygdeer bir tutkudur diyeyim? Maalesef geriye ok zor olan kalyor. Syleyeyim yani, biz biraz da kleyiz. Kleler binyllar aile nedir, ocuk nedir, kadn nedir, erkek nedir diye dnmediler, deil mi? Biz o kleler gibi deiliz, ama baz ynlerimizle klelerden daha kt bir durumdayz; vatan ve toplumdan koputa bu byledir. Dolaysyla baz duygularmza, baz yaam anlaylarmza biraz daha gereki yaklaalm. Btn bunlar sylememin nedeni, sevgiyi mahkum etmek urada kalsn, sevginin bizde nasl ilerlik kazanacana ve neye bal olduuna aklk getirmek iindir. lke de sava istiyor, halk da sava istiyor. Artk sava yaamn ad olmutur. Bu da zormu! Tabii zor. Bu ayn zamanda sizin savalnza da bir anlam bimek oluyor. Yaam bu kadar yaratacak bir olaya katlmanz sizi neden yceletiriyor? te, bu ierikten tr sizi yceletiriyor. Sava niye bugn bu denli bir tutku haline gelmi? nk sava, bugn her eyin yaratcsdr, dourucusudur. Bunu biraz topluma kavrattk. Yarn tam kavratrz. Bugn size de tam kavratabilsek, mthi savaacaksnz. nk savan ierii, bu savan sonucunda gizlidir. Her trl irkinlikten, sevgisizlikten, hakaretten kurtulmanz, bu sava az ok vermenizle mmkndr. Bu btn deriniyle anlalsa, mthi sava olursunuz. Yaamn glgesi var, kendisi yok. Yaamn ad var, kendisi yok. Peki kendisi nasl olacak? Tabii byle savaarak! imdi o ok sevdiklerinize bu temelde ulaabileceksiniz. Her eyden nce byle savarsanz; vatann her paras harabe deil, size cennet gibi grnr. O katnz aileleriniz; analar, ba331

balar, eler, dostlar size en deerli bir varlk gibi gelecek. Halknz ad san unutulan bir halk deil, ekmek su kadar birlikte yaayacanz bir gereklik haline gelecek. Kadn-erkek ilikilerine indirgediimizde, byle yabanc gibi deil, doann ayrlmaz iki paras tanmna uygun, mutlak olarak birbirlerini tamamlamas gereken taraflar olarak ortaya kacak. Buna nerede ve nasl ulalacak? te btn tartmalar, politikalar, dnceler, parti kurmalar ve sava gelitirmeler bylesi bir yaam mmkn klmak iindir. Anlayl olun. Burada kr tutkular, gerek d yaklamlar belki kendini yaayabilir ama, zaferi getiremez. Bu adan yollara ok dtnz, kafanz saa sola ok vurdunuz, ama yine de sonu yok. Ne aileyi ne de ei dostu kurtardnz. Bir ho geldini, bir merhabay bile kurtaramadnz. Ne anladk o zaman! Buna yaam m diyelim, zgrlk m diyelim; ne gezer! En iyisi bizim yaptmzdr. yi younlan, yaam konusunda iyi planlar izin, mkemmel rgt, eylemci olun; bu size yaamn yolunu gsterir, sevginin frsatn verebilir, sevgi dnyasna ulamaya imkan hazrlayabilir. Evet, ou mektuplarda yle sevgili, byle sevgili diye yazar. Ben bu kelimelerden biraz utan duyuyorum. Hakl olduum imdi daha iyi anlalyor. Bizde yle fazla sevgili yok. Ve ulalmas ok zor bir dzey. Ne mutlu btn halka, btn yoldalarna kendisi iin sevgili varlmz dedirtene. Byle bir sfata ulamak iin, sylediimiz koullarda baaryla savamakla, kahraman olmakla ve yiitlikle mmkndr. Bu da bilinle, olduka politik, askeri yetenekle mmkndr. Byle olursanz, niye sizi sevmeyelim? Niye sizi alklamayalm? Niye ycelerden yce yeri vardr demeyelim? Niye kendimi ucuz bir eye layk greyim? Niye kendimi hak etmediim bir yere layk greyim? Bu sahtekarlk olur, kendimi ve bakalarn aldatmak anlamna gelir. Bunu yapmam, ama doru yol iin de uram vardr. Fazla hata yapmadan, yamulmadan ve yamultmadan aba sarfediyorum. Dikkat edin; benim tavrm budur. Ama ounuza bakyorum; bizden, ocuklar gibi el stnde tutulmay istiyor. Kendini ciddiye aldrtacak bir pozisyona getirmemisen, ben seni nasl seveyim? imdi kimseyi kolay kolay beenmem. Bu, kendimi ok beendiimden tr mdr? Bu kadar eletirel olmam, hibir eyi doru bulma332

mamdan tr mdr? Hayr! Doruyu ortaya karmak iindir. Beenileni ortaya karmak iindir. Eletirisiz bir ekilde pat diye birbirini beendiler de ne elde ettiler? En deme iki kiiyi bir araya getirebiliyor musunuz? Ben getirebiliyorum. nsanlar benimle bir araya geldiler, geliyorlar. Partimiz iinde brakalm sevgi saygy, birbirini candan yolda olarak karlayan insan ok az. Uyum, birlik ve ortak savam iin ka kii kafa kafaya verebiliyor? Veremezseniz, o zaman hani sevgi, sayg? Kendinizi aldatyorsunuz. Doru drst uyum salamamak, birbirini beenmeme durumunu ifade ediyor. Bu, sava dorultusunda, sava birliklerinde mcadelenin ihtiyalarna gre birlikte yrmekle olur. Sen kendini iyi bir kadro yapmayacaksn ve stelik birbirimizi beendik diyeceksin! Kendini aldatyorsun, aldanyorsun! Btn bu kusurlar var ve bu hatalara dmsnz. Dediim gibi, dzeltmek de sava ister. i daha da sanatsal, estetik boyutuna indirgemek istemiyorum. Tabii bunun da ele alnmas gerekir. Genelde devrimlerde, zelde ise bizim devrimde bir sanatn olumasna dikkat etmek gerekiyor. Devrimci militann, devrimci eylemi bir sanat gibi ilemesi gerekiyor. Devrim en yce sanat, devrimci ise en yce sanatkardr. Bu da dikkate alndnda, dncelerinizi, duygularnz, eylemlerinizi daha bir sanatkar gibi gelitireceksiniz. Ve hatta fiziinizi de bunlar son derece birbirine baldr sanatkarane gelitireceksiniz. Gerekleri yaplrsa yaam dnyas, sevgi dnyas anlam kazanabilir. Bizim devrimimiz baka trl anlalmamal, yorumlanmamal. Birou ykma hareketi olarak grebilir, fke hareketi olarak deerlendirebilir. Ama gryorsunuz ki, hareketimiz yeniden ina etme ve sevgiye en kutsal deeri verme hareketidir; duygulara, sevgilere en doru temelde ve en yce biimde ulamann hareketidir. Bu da ne anlama gelir? Oradaki mcadele ve rgtn yry tarz, en mkemmele yakn tarzdr, kiilikleri ise kahramancadr. Dzenleni bu temeldedir. Sorumluluumuz altnda gelien PKKnin byle gelitiini tartmaya gerek yok. nk anlatlanlar gerein hikayesidir. Grlyor ki, her devrimde olduu gibi, bizim devrimimizde de yklmas ve almas gereken kurumlarla, bu kurumdaki ilikiler, anlaylar, tutkular, irkinlikler, her trl sefil ve ahlaki boyuttaki sapknlklar olduu kadar, onun yerine ina edilmesi
333

gereken kurumlar, byk deerler var. Doru dnce ve doru yaklam, felsefi dzeyde bir ahlaki alkanlktr. Bilimle balantl; en nemlisi de bunun eylem, rgtleme ve sava tarzyla balantlar ok kapsaml olarak ele alnd. Genelde btn devrimler iin byle olduu gibi, bizim devrimimiz iin de byledir. zellikle buras lkemiz Krdistan ve onun yer ald blge Ortadou ise, sorunu bu temelde ele al daha byk nem tayor. imdi ancak sorunlar ortaya koyabiliriz. Olas zm yollar zerinde tartmay daha gelitirebiliriz. En nemlisi de, soruna militanca yaklayoruz ve onun savala balantsn ok iyi kuruyoruz. Sonu almak byk sabr ve aba ustal ister. Devrimimize halel getirmeyelim. zellikle ehitlerimizin bu temelde yaama ballk gsterdiklerinden eminiz. Yoksa kendilerini byle feda etmezlerdi. En azndan ehadet ve vasiyetlerine byle bir devrimle karlk vermek, tam da anlarna layk olmak demektir. Halkmzn da bu temelde yaam imkann bizde yakalad iin her eyini adayarak devrime katld derin bir gerektir. Nitekim PKKde byle bir yaamn farkna vardnz iin buradasnz ve byk zorluklara katlanyorsunuz. Devrim, parti ve sava gereimizi her zamankinden daha fazla greceiz. Yine yaanabilecek bir dnyaya doru yol almak iin bu yrye katldmz greceiz. Grdke de daha iyi olmaya alacaz. Bykln hissettike, dncesini derinletirdike; eylemini, rgtlemesini ok gerekli grp baardka yaanlabilecek, sevilebilecek bir dnyaya ulatmz greceiz. Sevgiden, yaamdan eser braklmayan lkemizde halkmz ancak bu biimde savaarak yaanabilecek bir vatan, sevilebilecek bir halk gereine ulaacaz. Devrimler bunun iin gereklidir. Devrimciler de bylesi soylu amalar iin bu byk fedakarl, cesareti ve abay sergilerler. Hibir engel onlar bylesine kutsal amalarndan, yaratmak istedikleri dnyalara ulamaktan alkoyamaz. Yine onlar balangta ne kadar zayf olurlarsa olsunlar, imkanlar ne kadar snrl olursa olsun, bu dnyann bir yaratma dnyas olduunu bilirler ve bu temelde her trl yaratcl, bunun iin gerekli abay sergileyerek, byle bir yaama, byle bir sevgi dnyasna ularlar, ulaacaklar....
Bu deerlendirme Temmuz 1992 zmlemelerinden alnmtr.
334

Kadn gereini tm ynleriyle deerlendirelim ve partinin doru zm tarzna ulaalm!

Bu deerlendirmeyi saflarda baz hususlara daha iyi aklk getirmek ve zellikle de kadn zmlemelerinden daha yararl sonulara ulamak iin yapyorum. imdiye kadarki inceleme tarznn olduka yetersiz kaldn grerek, tekrar da olsa baz sorunlara dokunmann yararl olacana inanyorum. Genelde Krdistan halknn durumu ki Trkiyedeki durum bunun baka bir biimidir ve zelde de kadn gereimiz hayli birbirine ok benziyor. Btn abalarmza ramen devrim seline, zgrlk kalkmasna snrl bir katlm gsteriliyor. Gelimeler var; fakat dikkat edilirse, gnlk abalar gelitirmezsek, dman zel savala bountuya getirebilir. Ben de sizlerin durumuna bakyorum; sizin iin zgrlk neyi ifade etmeli? zgrle devam edebilecek misiniz? Daha da dndryor. Tam istediimiz gibi olmasa da halk izginin etkisi altna aldk. Parti ncln istediimiz gibi olmasa da, az ok grevin banda tutmaktan baka arenin olmad biliniyor. Kadn gereinde de yzyllardan beri btn oyunlara ve dknlklere ramen onu zgrlk ufkuna biraz ektik. Hem nitelik, hem nicelik olarak eskiye kyasla imdi zmlenmeye daha yakn. Sizlerle yaptm konumalarda, daha ok sizin devrimcilemenize zg yanlar iermesi ynne arlk veriyorum. Dier sorunlar zmlemelerde az ok ilenmitir. Daha somut, ayrntya ve ilkenin somut uygulanna ilikin rneklerle zmlemeleri beslemek istiyoruz. Fakat ortaya kan baz durumlar sizin henz hazr olmad-

335

nz gsteriyor. Yine de yntemlerimiz geneldeki zgrlk kalkmasn gelitiriyor. Muazzam tutuculuklarla ve hatta provokasyonlarla i ie olmasna ramen mesafe alyor. Bunu yadrgamyorum. Krdistan gerei zerinde hem gzlem gc, hem de pratik dntrme tecrbesi en geni olan bir kii olarak bu durumu yadrgamamakla birlikte, mesele yalnz benim abamla zlecek gibi deil. Tabii iyi niyet de yetmiyor. Devrim; hrs, fke, yaklam keskinlii, yeterli aba, altst olula birlikte dzenlilik ve btn bunlara komple karlk vermeyi ustaca bilmek demektir. Hepsini bir arada acaba ne kadar temsil edebilirsiniz? Tek boyutlu ve tek ynl niteliklerle devrim glendirilemez. Duygu kadar dnce, teori kadar pratik ok yerinde ve yeterli olursa, bizim devrimde rol oynayabilir. Yaam felsefenizi iyi bilemiyorum. Tutku, ilgi dnyanz, zgrlk dzeyiniz benim iin fazla bilinmiyor. Bu doaldr, tek tek inceleme imkan yok, zaten incelenemez de. Yine de birey zmlemesine yksek deer bimek, zellikle de PKK deneyiminde byk nem tayor. Bir bireyde toplumu zmlemek bence yabana atlr bir yntem deil, toplum zmlenmesi de bireyi anlamaya gtrr. imdiye kadarki klasikler daha ok toplumsal ve ulusal dzeyleri inceliyorlard. Bireysel dzeyi ise edebiyata brakyorlard. Biz sadece edebiyatla yetinemeyiz. Toplumsal zmlenme ile bireysel zmlenme siyasi dzeyde bir partinin temel yntemi olursa, sanyorum bu daha fazla sonu alr. PKKnin nde gelen byle bir zellii var. Hatta bu konuda en ileride bir parti olarak da deerlendirilebilir. Bu, uluslararas apta da yledir. Dolaysyla birey zmlemesini yadrgamamak gerekiyor. imdi zmlenmeye en ok sizler muhtasnz. Kadnlk olay en krdm olaylardan birisi. renmek istediim; acaba verili yapnz ne kadar kabul etmeliyiz, ne kadar amalyz. phesiz, toplumun iddetli etkisi altnda olumu bir bireysel dmlenme sz konusu. Bu ekillenmeye ne kadar gvenebiliriz? Kimin iin ekilenme, kimin iin yaam, kimin iin kiilik oluumu gerektiini anlamadan, yaama devrimci tarzda yer vermek bence hayli yanlgy, yetersizlii ve yanl ierir. Zaten ortaya kan rnekler de bunun pek de yle kolay olmadn gsteriyor. nsan sizi verili
336

ilikiler iinde braksa devrime yle yararl olacanz sanmyorum. Hatta istem, varsa tutku, duygu ve dnce dnyanza gre biraz zgr braklsanz, bunun da fazla sonu alacan sanmyorum. Kendiniz de biliyorsunuz ki hayatta fazla etkili olamyorsunuz. Hatta nefes bile alamyorsunuz. Nitekim kadn kiiliindeki cesaretsizlik, zmszlk ileri dzeyde. Kendiniz iin deil, bakalar iin yaayanlar kategorisini tekil ediyorsunuz. Yaptnz, bakalarna gre yaplan bir i. Mevcut toplumun ki bu erkek egemenlikli bir toplumdur istemlerine, tutkularna, egemenlik ve despotik anlaylarna gre ekillenmisiniz. Bunun zt kutubu udur; tepki duyduunuzda yahut kar ktnzda, evden kat, sokaa dt, ipini kopard denildiinde de ar kural tanmazlk ortaya kyor. Byle ikisinin arasnda hapsolunmu bir dnya; sanki dorusu yokmu gibi. ounuzun davranna yn veren bu iki ilkedir. zgrlk ilkesi deildir. Baz kiilikler yansyor; maalesef tm abalarmza ramen umulann ok gerisinde kaldklarn ska gryoruz. Vermek istediimiz mesaj tam alamyorlar. rnein bir arkadata gzlemlediimiz baz hususlar var. Yine darl yaayan baz arkadalarn kimi szcklerine rastgeldim. Bizim yaklamlara kar cins zgrlnden bahsetmiler. Bazlar iin ok kt, bazlar iin de anlay ortakl eklinde anlamlar. Hem erkek arkadalar, hem de bayan arkadalar arasnda byle bir ikilem yaratlmaya allmtr. Tabii bunu pazarlk eklinde deerlendirmek ucuza kamaktr. Yzyllarn kaybedilmi kadn gereini aramak daha doru olur. Bu gerekteki objektif ajanlk konumunu ok iyi deerlendirmek gerekir. Genelde halkmzn drld objektif ajanlk durumunu, zelde ise kadnn daha da bu duruma drlmesini anlamadan gl zmlemelere ulamak mmkn deil. Hemen belirteyim ki, bu konuda beni dndren husus, inceleme tarznzn ok yanl yetersiz olduudur. zmlemeleri doru inceleme tarzn gelitirmeyiiniz, yeterli sonulara ulamamanzn en nemli nedenidir. ok ak ki zmlemeler olmadan Krdistanda yol alnamaz, sava gelitirilemez, zgrlk elde edilemez. Biliyorsunuz, Mahsum Korkmaz Akademisinde zmlenen sadece baz gerekler deildi, aslnda orada zmlenen krdm
337

olmu bir kaderdi, bizi balayan tm zincirlerdi. Hatta bir avu Akademi mensubu da deildi, btn bir tarih ve toplumdu. Gerekletirilen klar da o denli gncel ve gelecekti, kapsamlyd, sonu alcyd. Maalesef en son sava gereine ilikin raporlar alyoruz; halen nderliin talimatlarn yeterince kavrayamaymz, savata en vahim durumlara dmemizin de gsterdii bir gerektir; bu nedenle yeniden talimatlar, perspektifleri inceleme gerei var diyorlar. Bunca kayptan ve neredeyse rgt tasfiyeyle kar karya getirecek durumlardan sonra bu sonuca ulalmsa ne anlam var? Anlamak ve kavramak nceden gerekliydi. nderlik daha sonra olabilecekleri nceden grmek ve tedbiri gelitirmektir. Bizimkiler ban taa vurduktan, yani birka ok eylemini yaadktan sonra ancak kendilerine gelebiliyorlar. Bu da biraz geri ve duyarsz olunduunu gsteriyor. Bunun iin grdnz gibi korkun yklendim; bir daha bu duruma dlmesin diye. Daha fazla genelletirmeden sorunlarnz zmlemek, zellikle zgrleme admlarnz gelitirmek nemlidir. Buna yksek ilgi duyuluyor. Ama sizler ne kadar ciddisiniz? Ne kadar ciddi derken, tabii devrimci teoriyi, devrimci pratii yksek sorumlulukla ele almak anlamnda sylyorum, yoksa yaramaz adamlarsnz biiminde sylemiyorum. lkeye ballk gcnz ne kadar olabilir? Dnme de ne kadar hazrlklsnz? Buna bir mr yaam bimeyi ne kadar deerlendirebiliyorsunuz? Bu anlamda acaba hazr msnz veya bu temelde mi kendinize k ve ekillendirme yaptrmak istiyorsunuz? Bu beni biraz dndryor. nk yzeysellik, havailik ve mr iin yaam deil de, gnbirlik yaklamlar var. Tabii bu da kkl bir kadrolamaya ve izgi adam olmaya gtrmez. Maalesef birok arkada btn abalara ramen kendi endielerini, gncelliini, basitliini yaamaktan kurtulamyor. imdi burada ben mi yetersiz kalyorum veya yanl uyguluyorum, bilemem. Aslnda abam snrsz ve kapsaml. Yani sizler de zgr admlarn sahiplerisiniz. Sizin iin zgrlk nedir? Sanyorum, bunu epeyce dnp sonuca balamas gereken kiilersiniz. Yine sanyorum, en uygunu da bu ortamda bunu biraz dnebiliyor olmanzdr. Aslnda en deme film sahnelerinde bile byle bir platform dzenlenemez. Eer dikkatle deerlendirirseniz, kendi duygunuzu,
338

dncenizi hem ayaklandrmak, hem de yeniden biimlendirmek iin bunun ok uygun olduunu kabul edersiniz. Bana yansd kadaryla en ok takldnz nokta, bir cins olarak yaadnz gereklerden kaynaklanan sorunlar oluyor. Bunu aka ortaya koyup sizinle tartabilirim. Yine bunu ilke dzeyine tarabilirsiniz. Bundan sklmann, bunu salt bir ahlaki mesele olarak ele almann da hibir anlam yok. Aslnda ahlaki sandnz ilke feodal ahlaktr. Onun iinde de kir, kar, malk mlk olmak vardr. Bunda en ok da sizin kaybetmeniz sz konusudur. Yani olan yine size oluyor. Mevcut ahlaki rt altnda genelde kaybeden ezilen halklardr, ezilen cinstir. imdi mr boyu acsn, skntsn yaadktan sonra akln bana gelmi ve bir ey yapamamsan, tabii ki bu bir ie yaramaz. Mesele bizim kurtuluu tarzla yaklap ki yalnz kendimiz iin deil toplumda cinsin de kurtuluuna bir k yaptrmaktr. phesiz cinsin zgrlnn snfsallk, toplumsallk ve siyasallkla balants ok iyi kurulmaya allmtr. Krdistan somutu sz konusu olduunda aile-toplum ve aile-siyaset ilikisini dnya apnda en iyi, en gl biz ortaya koyduk. Yine aile iinde kadnn konumu ok iyi ortaya konulmutur. Kadn denilen olayn ne olduu, ona nasl yaklalmas gerektii olduka bilimsel deerlendirilmitir. Bu konuda deerli dostumuz smail Beiki, Aponun sosyolojik ynn de dikkate almak gerekir diyor. Yani sosyoloji bir bilimdir, bu konudaki katklarn da grmek lazm diyor. Ki benim byle bir niyetim de yok, fakat yaptmz zmlemelerin kapsamnda bunu gryor. Aslnda aile-toplum, kadn-aile sosyolojik olaylardr. Fakat Krdistan somutu sz konusu olduunda, bunun ok nemli bir siyasal yan da vardr; ortaya koymak gerekiyor. Dikkat edilirse aileyi zmeseydim, deil zgrle ulamak, belki de 14 yana gelmeden aile kavgalarnda yok olup gitmitim. Bu konuda ocukluumu rnek olsun diye size hatrlataym; nme da gibi hedefler koyuyorlard. Bu ocuk bysn de ailemizin erefi, bilmem onuru iin yle intikam alsn, yle adam vursun diyorlard. Halen aklmda; zaman zaman buna dmemek iin ben bymek istemiyorum diyordum. Ben u dman nasl ldreceim, gcm nerede ve byle olursa ben erken lrm diyordum. te o zaman siyaset yapmaya baladm. Nenem vard; bunun gz
339

biraz namussuzcadr; aile iin savamama tehlikesi var diyordu. Aslnda bu akll bir ocuk olduum biiminde de yorumlanmal. Eer ailemin has evlad biiminde yetiseydim, ben gerekten kyden bir adm dar atmazdm. unu ok iyi biliyorsunuz ki, btn Krt ailelerinde ocuklar zellikle byle ailenin has erkei, has kz eklinde bytlr ve bu temelde hepsi daha olgunlamadan kan davalarnda, aile kavgalarnda, mal-mlk meselelerinde, incir ekirdeini doldurmaz tavuk-kpek davalarnda tkenip giderler. te ben, bu nedenlerle lmne bir abaya girmeyeceime karar verdim. Aileye tepki duydum. Aile ile ekimem byle balad ve daha sonra devam etti. Bildiiniz gibi anne ve babamla, giderek kyle toplumla, Trk smrgeciliiyle, dinle felsefeyle elikilerim gelitike geliti. Bir zelliim var; kendimi aldatamam. Bir elikiyle karlatm m bunalrcasna onu zmeye alrm. Sonuna kadar stne gider, kafam patlatrm. Mutlaka bir sonu elde edebilirim. Tanr dncesi beni neredeyse ldrecek noktaya getirmiti. Hatrlyorum; sosyalizme de bu temelde zm iin yaklatm. Biliyorsunuz, sosyalizmin zerinde hem teorik, hem de pratik olarak halen ok kapsaml duruyoruz. Cins zgrl iin de konum buydu. Eskiden kadn ilikisinden ok ekinirdim. Hatta buna biraz nefretim vard. Anamn kadn yaklamn fazla iyi karlamyordum. nk bana fazla salkl gelmiyordu; yani ikide bir buna dayal hak hukuk iddialar ve ocuklar zerine ar yklenmesi bende, bir anann byle olmamas gerektii kansn uyandrd. Bu nedenle tavr aldm. Analar ocuklarn byle douramaz ve bytemezler. Buna ben yaammda ilke deerinde deer verdim. Tabii sizler bilmezsiniz. Buna dikkat edin; ben halen ilkeyle yayorum. imdi ocuklara bakn, hepsi ok aresizdir. Belki siz de ocuklar seversiniz veya onlara acrsnz, ama ben bunda ok tutarl ve ciddi olduunuza inanmyorum. Ana ve babalar da dahil bunda samimi olanlar ocuklarn dnyalarn kurtarmak iin biraz drst olurlar. Bakn, ocuklarn hibir eyleri, hibir gelecekleri yoktur. Krt ocuklardr. ocuklar ok kt severler. Ben bundan daha o zamandan beri nefret ettim. Bu ocuklarn hibir eyleri, geleceklerine ilikin hibir plan ve areleri olmad halde bu ocuklara niye sarlyorlar, diyordum. Bunun iin de sarlmalar bana timsahn gzyalar gibi
340

geliyordu. Bu yzden nefret ettim ve sevgi istemedim. Dediim gibi, byle ocuk olacana hi olmasn dedim. Dikkat edin; bir ilkeye bal olarak yayorum. ocuklar bugn beni ok sever. Nereye gitsem bir ocuk ordusu vardr. ocuklarn dnyas bile beni anlamtr. Kendileri iin hi olmazsa bir umudun yaratlm olmas durumunu grebiliyorlar. unun iin belirtiyorum; ilgim ok ynlyd. Kadn gereiyle de buna benzer ilgim vard. Kadn gereinden ekmiyordum; dnyasndan ve boluundan korkuyordum. Kadnn aresizliinden ekmiyordum; nk hi dili yok bir iki sz sylesin, eli yok bir el uzatsn. Bunu farkediyordum. Bu beni olduka da erken yata etkiledi. Ayrca kadn ilikilerinde drlmeyi gryordum. Bir kadnla ilikide gireceim ar sorumluluklarn insan nereye gtrebileceini erkenden grdm. Yani iliki kuracama hi kurmasam daha iyi olur diyordum. Bu konuda olduka ilkeli davrandm. Sevmediim iin deil, tam tersine ok kkken bile iyi arkada olunmas gerektiine emindim. Bunu feodal anlaya kendimi hapsetmediimi belirtmek iin sylyorum. Bu konuda da eite bir ilkeden yana eilim iinde olduumu rahatlkla ifade edebilirim. Btn yaamda kadn ortakl, kadnla ortak yaam dzeni tutturulmal. ok erken yata oyunda olsun, retimde olsun, okulda olsun eilimim bu ynlyd. Fakat daha sonra bydke bunun fazla imkan dahiline giremeyeceini, kadnn erkenden kaybolduunu ve yle eit zgr bir arkadaln fazla geliemeyeceini anladm. Bu konuda dayatlann da bambaka bir ey olduunu grdm. Bana bir kadn yyorlar, bunalma girmekten teye gidemeyecek bir iliki biimi oluuyor. Evlilik meseleleri beni bu ekilde endielendirmeye balad. Yalnz kendim iin deil, olup biten btn evlilikler beni endielendiriyordu. Bu beni, hem kadnmz, hem de erkeimizi evlilikle kaybediyoruz gibi bir duyguya gtrd. Bu konuda yaadm bir deneyim vard; bugn hala tartlyor. Bilmem, siz bu tartmalardan ne tr sonular karyorsunuz? Halen gazetelere bakyorum eitli speklasyonlar var. Aponun kaynbabas kim? 40 yllk MTajanyla ne ii vard? Bilmem filan bayan ile ilikileri neydi? Belli ki MT bu tr tartmalar gelitirmek istiyor. imdi biraz bunu zmlemelerde amtm. Bu olay ilerde
341

bal bana ok ilenme zelliindedir ve ileniyor. Tabii zerinde daha ok tartlacak. Ben kendime gveniyorum. Bu konuda doru yaklatma ve halk iin, tarih iin en iyi sonucu kardma eminim. Kesinlikle drst yaklamtm. Ama iin eit ve zgr tavr ok kesindi. Fakat ihtiyatlydm. Acaba? sorusu da her zaman aklmn bir kesindeydi. Sadece yle bir aileye mesup olduu iin deil, kadnn gereinden dolay; ad var kendisi yok! Ne kadar drst olabilir, ne kadar bal olabilir, ne kadar iten olabilir, ne kadar birlikte yaam temsil edebilir? Eminim ki, bu iliki beni o kadar yordu. Genelde kadnlar evden atlr ya da kaarlar, ama evden ben kamaya altm. Erkeklerin evlerini terk edip katn grdnz m? Artk ister objektif, ister sbjektif bir ajanlk deyin, ne denilirse denilsin bu dayanlmaz iliki durumuna daha 1978de getirildi. Tabii biz bunun zerinde eski arkadalarla da ska duruyoruz. Kemal Pir ile halen sa olan bir arkadamzn ifadesi var. Bu arkada Kemal arkadan yaklamlarn bize sylyordu: O arkada yanltt. Aslnda ldrecektik. Fakat arkadan bir bildii varm. Kemal bu tarzda birtakm deerlendirmeler yapyor. Tabii Kemal bize ok balyd. Bu ballkla sadece bu konuda deil, dier konularda da ok kahramanca bir direniin sahibi oldu. Krt de deildi. Ama en byk direnii sergiledi ve Parti nderliine en ok bal olan insand da. unu sylemek istiyorum; byk bir sava balad. Diyebilirim ki bu sava vermeseydik, bu PKK olmazd, u andaki gerilla olmazd, serhildan olmazd. Tabii ounuz bilemezsiniz, byle bir iliki nasl PKKnin oluumuna, bir serhildana bir gerillaya yol aabilir diyebilirsiniz. Ama nderlik zmlemesini doru kavrarsanz, bunun byle olduunu anlarsnz. u, kendini ok net ortaya koydu (baz ilikilere aklk getirmek iin sylyorum): Senin btn iyi niyetine, btn duygusallna, btn iyi zlemlerine dayatlan kadn olaynda dediim gibi ister objektif ajanlk olsun, ister sbjektif eer benimle salkl bir iliki istiyorsan, ncelikle benim snf gereime, toplum gereime boyun eeceksin veya ok haksz bir biimde alet olacaksn, daha da tesi TCye bal olacaksnz! Dayatlan bu anlamdadr. Tabii ben ok ilkeli davranyordum. Aslnda bunu ok ak sylemiyordu. Tam tersine ok mulak, ok dolayl
342

ve zehir zemberek bir yz ifadesiyle, diken diken yaklam tarzyla, kapkara bir ehreyle, her gn deil, her an sanki intikam alrcasna yaklamlar sergileyerek sylyordu. imdi bunu abartmyorum; olaylar ve ilikiler dzeyi belgelenmitir. Bunu kiisel bir olay olarak da anlamamak gerekir. Dediim gibi, kiilik ve zellikle de nderlik zmlemesi genele ok yakndan baldr. Kemal Pir ite bu nedenle diyor ki, artk byle bir iliki affedilmez; bu baya, kt bir dayatmadr. Kald ki muhatabmz da ska unu diyordu: En deme Krt erkei olsa, mutlaka panie kaplr. En azndan byle bir iki gn dayatma oldu mu, ya ban eker, ya silahn eker vurur veya kovar, ama sizin sosyalizme ballnzdan tr bunu yapmayacanz biliyorum ve ayn zamanda zamanlama peinde olduunuzu da biliyorum. Aslnda doru tespit ediyor. Tabii ben ilikileri basit, kk ele almam. Basit ilikileri basit zmlemelere tabi tutmam. Tutsaydm, zaten nderlik fonksiyonuna ulaamazdm. Normal bir erkek olsa, sille tokat giriir, hallederdi. Gsz olduum iin deil, aslnda gl olduum iin bu sabrl yaklam gsterdim. Eer bir de tutkularma alet olsaydm, en kt sonu kanlmaz olurdu. imdi bazlar buna zmszlk diyorlar. Halen baz dostlara bakyorum ki, ilerinde beni aresiz ve zavall gibi gren de var. Fakat bunu byle syleyenlerin kendileri bir hitir. Hibir zmn ve gelimenin sahibi deillerdir. Nitekim gelimeler benimle balyor, benimle yryor. Bu aresizlikten, ok muhtalktan deildir. Bir cinsel dknlk iinde deildim. Bu benim iin ayp da deildi. Endielerimde bunlarn yer almas belirleyici deildi. Benimle ou dalga da geebilir. Anam bile, bir kadna sz geiremiyor diyecek kadar benimle dalga geerdi veya kars bilmem neyi alp kat gitti; byle adam nder olabilir mi? gibi szler sylediini biliyorum. Fakat ben halkn ve partinin karlarn esas aldm. O da u nedenleydi: Aile gerekten Dersimde, 1925 isyanndan tutalm 1940lara kadar kemalizmle ibirlii yapm ve nnden belge, mektup alm bir aile. yi veya devlete hizmet eden anlamnda takdir almtr. Bunu biliyordum. Bunun muhtemelen devam edeceine, devletin ibirlikisi olarak rollerini srdrebileceklerine emindim. O dnemde CHP ilerici geiniyordu. Ama devlet ne kadar ile343

riciyse o da o kadar ilericidir. Bu bayann muhtemelen yurtseverleebileceine inanyordum. Ama kendi ibirliki snfnn temsilcisi olabileceine de ihtimal veriyordum. Byk ihtimalle devlet de bu iliki gerekliini biliyordu. nk o zaman bu aile iinde bazlar emniyete gidiyor ve Pilot da benim konumumu 1977de, hatta 1976da biliyordu. Nitekim aileye gidip geliyordu. Sanyorum dman, bu aileye dayal olarak beni kontrol edebileceini dnd. Ben bu kontrol gnll m yaptm? Hayr! imdi Uur Mumcu zellikle yazyor; Apoyu MT mi korudu? Aklk getirmek iin sylyorum: Hayr! MT niye korusun? Ben, devlete gnde 1 trilyon zarar veriyorum. Bunu burjuva gazeteleri yazyor. Gnde bir trilyon zarar veren adam MT korur mu? Bu devlete, tarihinin en byk yanlgsn yaattm, en byk darbesini indirdim. Bunu siz de biliyorsunuz. Akademide bir arkadamz, 1979 da MT eleman beni karsna aldnda, bu adam nasl kardk diye ban dvdn sylyordu. Cneyt Arcayrek 12 Eylle nasl gelindi? balkl serisinde, bu ylan bir kart, bir askerimiz potinini kaldrsayd ezerdi, ama byk bir gafleti yaadk diyor. Sanrm bu durumlar sz konusu etmek istiyorlar. Bunlarn amac, tabii ki beni bu iliki araclyla kontrol etmek. Ben bu taktii ok bilerek mi yrttm? Daha ok, ibirliki de olsa bir aileden devrimci kabilir, dedim. Bunun inanc kesin vard. Bu, arkadamz da, deerli bir yoldamz olabilir, dedim. kincisi, ihtiyat elden brakmadm. htiyat elden brakmamak ne demektir? Buradan muhtemelen kontrol edebilirsin, onu idare et, kullan! Pilotu da biraz byle kullandk. Uur Mumcu da bu konuda Apo, Pilot bizim gzmzn bebeidir, onu koruyalm, demi diyor. Bu laflar aynen sylemedim, ama buna benzer bir yaklam gelitirdim. nk Pilotu vursaydk o zaman PKK daha adn bile kendine takmadan imha edilebilirdi. Yine bu ilikiyi byle srdrmeseydim, kesin yurtdna k olayn zor gerekletirirdik. nk daha 1975lerde dman, bu, Krdistan ulusal ordusunun kuruluuna ynelmitir. Kontrol altna alnmaldr diyor. Bu bilgi bize 1975te geldi. Bir DDKD san bize bunu iletmiti. O zaman Dev-Yolun ismi daha kmamt. Dev-Gen ismi iinde hareket
344

ediyordum. Bu sefer, Krt mdr, Dev-Genci midir? diye soru iaretleri yaratmtm. Bir yl da yle geirdik. Daha sonra kontrol altnda ve her an tutarz diyorlar. imdi ben de bu ilikiden dolayl olarak yararlandm ve bildiiniz gibi ktk. k srecimizde de bu sava yaand. Fatma, byk provokasyonlar yapt. Semir daha 1982de partiyi bountuya gtrmek istedi. 1982 ve sonrasnda sahte bir atma yarattlar; partiyi ikiye blmek istediler. Bunu boa kardk. 1986da ayn numaray yapmak istediler. O zaman da kar koyduk. Hepsinde de kadn olay ok kt kullanlmak istendi. Gafiller! Bu konuda zm dzeyi yoktu; bu biimiyle alacakaranlkta yol alyorduk. Byk sabrla nleyebildim. Yani bir yandan kadn zgrlne nasl gidilir, bir yandan da bu cehennem hayat nasl ekilir diye tm gcmle yk kaldrmaya altm. ou arkada belki sreci bilmez, nk yaanan duygusal durumlar kelimelerle fazla anlatlamaz. Dayanma ve sabr gc, doruda inat yaklam, belgelere dklmemitir. Biz daha ok siyasi sonularyla belgelere dkmz. Fakat ilikiler ok somut. O zaman MT unu gazetelerde yaynlattryordu: Fatmann adam Apoyu vurdu; bilmem PKK paraland! Gazetelere byle yansmt. Aslnda buna benzer bir ekime vard; fakat sabrl, ihtiyatl ve tedbirli oluumuz, bunlara baarma frsat vermedi. II. Kongrede de, III. Kongrede de, her ylda da bu yaand. En son bildiiniz gibi bu 1988 provokasyonuna ulat. Bunun altnda Fatma vard, Avukat figrand, piyondu. Partiyi en ok bu ylda gsz drmeye yeltendi. Sanyorum Gneye kadar devam eden provokasyonlarda da yine Fatmann mant var gibime geliyor. Bana gre onun direktifleri altnda TC provokasyon planlar gelitirip uyguluyor. Yani o da bir g tabii. 40 yl Krtlerle uram, onu devam ettirmek isteyebilir. birliki Krt olay! Ama benim de bununla savamm oldu. Halen tek bana yrttm bir sava. Fakat btnyle kuku altnda; filan kiinin ajan kzyla ne arar diye. Bir yandan bizim arkadalar, bu ne biim iliki; bizzat kendisi her gn adam dryor; adam harcamamak lazm diyorlar. Baz bayan arkadalar resmen bodurttu, bazlarn sfra indirdi, bazlarn peke ekti. Bayanlardan bir yoldan kmamas a345

sndan ne lazmsa onu yapt. Onun yaratt tipler bugne kadar bama bela, gergin, problemli. El att erkekler de bama bela. Adlarn bile sylemek istemiyorum. imdi tariheyi biraz kabartmak istiyorum. Tam 10 yl akn sre iddetli bir sava, direkt cepheden yrttk. Ama bu sava bir zel iliki balamnda olan savam mdr? Hayr! ok nettir: Siyasi bir savatr; smrgeciliin en tehlikeli ve dolayl bir engeliyle savatr. Duyguda, dncede, rgtlemede savatr. Bizzat gerillaya ulamann nndeki en byk engellerinden birine kar savatr. Kadrolamann nnde en byk engeldi; onunla savatr. Bu sava grnte bir kiiye, ama genelde TCye kardr: Onun en tehlikeli, vurucu, kontrgerilla, zel sava, MT-istihbarat birimine kar savatr. Bu genel anlatm unun iin yapyorum: likilere hangi siyasi erevede yaklatm, yine tarihi temeli nasl ele aldm iyi anlamanz iin sylyorum. Yani meseleyi, cinsel ilikidir deyip bir tarafa atmamanz, ok yzeysel dnmemeniz iin vurguluyorum. Gerekten Krt erkeinde cinsellie dknlk kadnnda da, yalnz erkek demeyeyim ok ileri boyutludur. Kyl felsefesinde gece gndz kr bir cinsellik vardr. Grnte ok namusludur, namaznda niyazndadr, ama onun btn yaam ok kr bir cinselliktir. yle ki ilkel aamann o aile dzeyinden bile daha geri bir cinselliktir. Ne ac ki, bu en ilkellie namusluluk yaftas vurulmutur. Bu aileye tarldnda Krt gerei btnyle cinsellik ilikisinde boulmutur. Aslnda vatan ve ulusal kimlik bu noktada kaybedilmitir. Halen de u anda en byk darboaz budur. Ne erkek nefes alabiliyor, ne de kadn. imdi bunu insan kapsaml edebi ve siyasi deerlendirmelerle ancak tam anlatabilir. Bu nedenle zmlemeleri inceleyemediniz, diyorum. Aslnda nemliydi. Adeta boulmutuk. Niye kyllkten salam bir adam kmyor? Niye halen de gl siyasi, askeri komutan gelimiyor? Btn bu abalara ramen Gneyin pemergesi niye ailesi iin krk defa kendini satt? Krt erkei niye kendini Avrupaya bu kadar satt? Ailesi iin, i iin smrgecilie gnde krk kez dileniyor. Szde namus ve aileyi kurtarmak iin. Bakn btn ilikilerine; hepsinin srf basit yaamn kurtarmak iin bir maa karlnda satmayaca hibir eyleri yoktur. Onur, namus kald m? Ahlak bunun
346

neresinde?Fakat srf bunu kurtarmak iin dnyann cehennemine, ikencesine katlanr, dnyann br tarafna, Arabistan llerinden ta svelere kadar gider. Bu ayn zamanda bir dramdr. Devrimciler, biraz sorunlara basma kalp deil, yaratc ve kurtulua gtrecek tarzda yaklamay bilirler. Peki bu sorunlara nasl yaklaacaksnz? Hem bireysel olarak bu kadar yaadm iin, hem de genel gzlem gcm olduu iin sylyorum; bana gre her eyden nce, ncelikle yaplmas gereken cinslerin zgrln salayabilmektir. Cinsellii, bir aldatma, drme, alalma, mal, mlk ve aile edinme arac olmaktan karmak lazm. nk bu srekli ok aypl bir olay olarak deerlendiriliyor. Cinsler aras iliki, cinsel iliki ok ayp ele alnyor. Acaba bu yaklamlar doru mudur? Gerek genel bilime, gerekse zgrlk bilimine baktmzda, bunun byk bir gericilikle, tutuculukla ve hatta snfl toplumun gelimesiyle balants ortaya kar. Mal, mlk dzeniyle balants, hatta onun ok basit yansmas olduu ortaya kar. Burada insanla yaplan en byk suun ahlak ad altnda ahlakszln temeli olduu ortaya kar. Byle bir namusun dier yz namussuzluktur. Veya kocaya ok balln dier yz fahieliktir. kisi de sk skya birbiriyle balantldr. te Krdistanda btn bunlar toplumumuzu bomu ve dnce dnyamz yutmutur. Yani ulusal zellik ve siyasal gereklik denilen hibir gelimeye frsat braklmamtr. Bu dnceyi daha da gelitirebilirsiniz. En nemlisi de kendinize uygulayabilirsiniz. rnein ben cins olarak kendimi biraz zgr hissediyorum. Nitekim benim en byk savamlarmdan birisi de kendimi zgr durumda tutmaktr. Bununla ne elde ettim? Halk bana zgrce yaklayor, kadnlar bana biraz daha cesaretlice yaklayor. Ben mi halka Biji Apo deyin dedim? Hayr! Birdenbire her yerde bu slogan atlmaya baland. Kadn nasl saflara ekiyorum? Dikkat ederseniz; sizde derin bir ilgi geliiyor. Bu ilgi sayesinde neredeyse Ortadou tarihinde ilk defa bu kadar kadnn korkusuz bir ekilde dalarn doruklarnda silaha sarlna yol at. Eer ben olmasaydm adm atabilirler mi? Hayr! imdi bunun, kendi yaantm dzenlememle kesin ba var. Tip olarak zgr pozisyondan vazgemediim iin genelde toplum ve zelde ise kadn zgrle kouyor.
347

imdi bunu incelemeyi bileceksiniz. zgr pozisyon nedir? Kadn neden kouyor? imdi dikkat edersek, daha da fazlas sevgi olay geliiyor. Bunun kaynana biraz inecektiniz. Bu nasl geliiyor? Ayrca benim ilgilerim var, dikkat edin. Yani halk iin engin dnme, gerekten byk sabr ve inatla almalarn banda olmam, siz kadnlara da hep belli bir yer verme uruna savamam sz konusudur. zgr stat ve zgr iliki uruna snrsz bir sava verme durumunu grmek gerekiyor. Bizzat ben elimi uzattm. Byk bir ekim gcn gstermem ok somut. Baz sonulara yol aan gelimeler ortaya kt. Benim durumumun gerekten biraz i yapan bir durum olduunu grn. Ben ille dediim dorudur diye, hemen kabul edin demiyorum, fakat biraz incelemesini bilin. En azndan irtibat iyi yaklarsanz, zgr konuma ulamann sihirli anahtarlarn ele geirebilirsiniz. Bana gre bu en deerli anahtardr. Bu, tartmaya da aktr. Ben bu konuda olduka cesur davranmaya alyorum. Herkes kadn demi ve yklenmitir. Nazm Hikmet bile, karmzdr, sar kzmzdr, bilmem neyimizdir diye yklenir. Bir ss bebei halinde dnmekten tutalm bilmem ne biim tasvirlere kadar gider. Yani edebiyat bol yaplmtr. Sonuta son derece ktrm, ayaklar altnda dnp duran bir tip ortaya kmtr. Biliyorsunuz, kadn onurda, erefte hep ikinci planda tutulmutur. Fazla sz dinlenmez, ciddiye alnmaz ve toplumsal, siyasal karar srelerinde yer verilmez. Zaten askeri alanda hi yeri yoktur. Ailede bile yeri belirtildii gibi sar kzden sonra gelir. Dnyann eziyeti, mihneti ekilir. imdi bu staty bu tuhaflyla kabul etmek ve buna onur demek, bana gre bir insana yaplabilecek en byk hakarettir. Benim buna kar kmam, bu tip sonulara gtren her trl ilikiye, evlilie ve bunun kltrne kar kmam bundandr. Dikkat edin, byk sabrlym, ilke adamym. Sanmyorum, baz ilkelere sebatla balanma gcn benim gibi baka bir kii gsterebilsin. Nitekim tanyanlar, btn yaamn bir ilkeye gre ayarlayan insan olarak ilk defa sana rastlyoruz diyorlar. Kimseyi kendime ucuz balamaya da ihtiyacm yok. Fakat byk toplum lks ve buna ulamak iin byk yoldalk, benim yaammn ta kendisidir. Dilsiz Krt toplumunun bin defa bitmi tkenmi kiiliinden bu kahramanlar yarattk. Bazlar unu sylyor: Onlar kendileri kahramandr, sana ne? imdi bu
348

ucuz bir deerlendirmedir. Biliyorsunuz ki, bunlarn hepsi, glgesinden korkan insanlardr. Kahramanlk izgisine adm adm nasl gelindiini deerlendirmek zor deil. Tabii her ey benimle balar demiyorum, ama bu abay gerekten iyi anlamak gerekir. Yani dmanm da olsanz doru deerlendirin. Kald ki Genelkurmay bizi doru deerlendiriyor. Dmandr, ama doru deerlendiriyor, bir yerde gerei teslim ediyor. Evet, nefes alamayan ve glgesinden korkan tiplerde bu durumlar yaratmak nemlidir. ok ok nemlidir. Bu ne demektir? Her ey demektir; yaamn ta kendisidir. Tabii bunun ilkelerini bilmek lazm. Aslnda sizin kendi kurtuluunuza ilgi duymuum. Dikkat edin, herhangi bir erkein iliki dzenini ele aln, kendini bu ilere byle vermez, ok sama bulur. Zaten uzun sredir yap yadrgyor; partiyi, bu bayanlarla byle nasl yrtmek istiyor diye. Bu uzun sre srtmda kambur gibiydi. Tabii gerek gelitirdiim zel ve gerekse daha sonraki tm ilikileri, herkes benim amdan neredeyse bir intihar deneyimi gibi dnyor veya en tehlikeli bir i yapmm gibi deerlendiriyor; kadn yznden sizin yznzden. Fakat erkeklere brakrsan ilk yapacaklar ve sizin de kabul edeceiniz ey; ilk duygusal yaklam gsterenin mal mlk olmaktr. O, yzde yz malmdr der, siz de yle oldum dersiniz. imdi benim bunu kabul etmemem bir ktlk mdr? Benim yapmak istediim, erkei ve kadn zmlemektir. Yoksa kim neye nasl rastladysa, aile kuralna, mal, mlk kuralna, zenginliine, yetkisine ve gcne gre yaklam iine girerse sonu ne olur? te, kadn eve oluk ocua balamalar ve bastrdka bastrmalar byledir. Bu ne kadar ahlakidir veya ne kadar zgrle hizmet ediyor diye deerlendirmek lazm. Dikkat edin; bu konudaki eletiriler ok youndur ve zmlemeler de epey ilerletilmitir. Bilemem, bunu yapmakla acaba ok mu zorlanma yaanyor veya acaba baz dzenler mi altst oluyor? Belki olabilir. Ortaya kan durumlara bakyorum, duygu dnyalarnzn ykld anlalyor ve bu byk tepkiye yol ayor. imdi ben bu konuda baz kiilik yansmalarn deerlendirdim. Bu kiiliklere gre ben korkun bir adamm. Zaten u deyimler var; mthitir, dnlemez mi veya bilmem ne edilemez mi gibi deerlendirmeler de var. Bu halk kendi nderlerini
349

tanyor mu? Bakann byle olduu biliniyor mu ve benzeri yaklamlar sz konusudur. Tm bu cmlelerde biraz endielenme olsa da kendimle biraz iftihar ediyorum. Sen byle oldun diye bravo diyorum. Tarihten ve de kle gerekliinden iyi intikam almsn diye dnyorum. Aslnda kendimi kolay kolay beenmem ama bu noktalarda biraz ldrc sonu almm diyorum. Kimleri, hangi duygular nasl yktk konularnda biraz zeki ve iten olacak, biraz kendinize gvenecek ve kendinizi tanyacaksnz. O yaadnz gereklik neydi? Krt kadnna bakn, gzlerinizle grdnz, toplumdaki yerini de grdnz. Daha 10-12 yalarnda o kz ocuklarn kocaman erkeklerle evlendirip ne hale getirmiler? Gerekte ise onlar hibir zaman sevdiler mi? Sayg grdler mi? Ne kadar bunun bilincindedirler? Bu konuda herhangi bir tercihleri olmu mudur? Herhangi bir sevgi ifadeleri olmu mudur? Herhangi bir hrmete layk grlmler midir? ok iyi biliyorsunuz ki hibiri yok. Elleri ve yrekleri bo; dilleri tutulmu, gzleri krletirilmi olarak oturtulmular bir yere. imdi benim savamm buna kar deil midir? Belki unu sylyorlar: Herkesin ucuz bir duygu dnyasn elde etmeye hakk var. Hatta unu da sylediler: Sen PKKyi nasl bir ortam iinde tutuyorsun; bu kadar kadn-erkek evlenmeden nasl durduruluyor? Bir arkada, bu konu Atele barut gibidir, sen nasl byle tutuyorsun? diyordu. Bir provokatr de, biz gideriz 48 saat iinde meseleyi hallederiz; kimin kiminle evleneceini kararlatrrz ve sorunu kkten zeriz diyordu. Bu konuda btn provokatrler birbirlerine sz verdiler; Partiyi ele geirirsek, istediimiz evlerde, istediimiz ilikilerde sizi tutarz diyerek yzlerce, hatta binlerce alan bu yolla etksizletirdiler. Dikkat edilirse, ayn eski hikaye; ister kydeki adam ilikiyi byle ele alarak aile kurmu, avrat edinmi, koca edinmi, isterse de saflarda yaplm, arada bir fark yok. Serbest braksaydk ne olurdu? Kendi deyileriyle; bir tek kii Botana gitmezdi; Avrupada yaarlard! imdi ok iyi biliyorsunuz, Avrupada yaayan ldrsen, kellesini koparsan, gel devlet olmusun, bamszl elde etmisin desen bile lkesine getirebilir misin? Bylesine zorlu bir savaa tek bir kiiyi ekebilir misin? Bunun zerinde dnecek olursak; mmkn deil. Avrupann da dilencisidir, ama o ayr mese350

le. imdi her trl hakarete urarken, ilerde katliama bile uratlabilirler. Ama kendileri bu yazgy kendilerine belirlemilerdir. Bu ayr; ben dayatmalardan bahsediyorum. Kim kime, neyi dayatyor? Benim dayatmalarm uydu: ncelikle kendi gereinizi tanyn. Bunun iin PKKyi, giderek PKKdeki sosyalizmi tanyn. En son kendinizi cins olarak da tanyn. Size bu platformu ak tutmalyz, dedik. Bu sz ska vurguladmz hatrlyorum. Size yapabileceimiz en nemli yenilik, kendini zgr deerlendirecek bir platformu ak tutmaktr. Yani nce kaprislerden, tutkulardan syrlm salkl bir dnce frsatn sunalm dedik. Bundan yola karak birbirinizle tartmay gelitirin, doru dayatmalarda bulunun. Kendi kaderinizi tartn. Dolaysyla kimse kimseye engel tekil etmesin veya zellikle olumsuz karlkl dayatmalarla snr fazla zorlamasn. Snr fazla zorlamak nedir? Tutkuyla sen benim oldun, ben senin oldum eklinde birbirini krletirmektir. Sevgiyle, hrmetle ve saygyla dopdolu olun. Fakat fiziki rahatszla gtrebilecek, taciz diyebileceim durumlara kimse yanamasn. Bu daha ok sizin iin gerekliydi. nk biraz dnmeye ve kendinizi toparlamaya ihtiyacnz vardr. Nitekim bu, tarih iin yaplyordu, bir grup iin deildi. Tarihin bir dneminde zgrlk kn gerekletirmek iin yaplyordu. Provokatrlerin kar faaliyetleri basna da yanstld. Adeta parti dnda parti! Bu konuda MT eyleminden bahsettim; u anda size kahrediyorlar. Bu tutkularnz, geli tarznz, grtlana kadar sizi fkeli klmtr. Aslnda ben buna kar dayandm; baz yaklamlar bunun iin daha da ilerlettim. Bu ne tutkusudur, dedim. Dikkat edin, bu tutkuyu vatanseverlie dntreyim, dedim. Halk anlamaya, tanmaya, balanmaya dntreyim, dedim. PKK denilen olay kavratmaya dntreyim, dedim. nderlik olayn bu da gerekliydi kavratmaya dntreyim, dedim. Nitekim bu konular son dnemlerde hem yaygnca tarttk, hem de dayatmak istedik. Doru bir dayatmadr. nk sizin karnzadr. Her eyden nce eitzgr tartma ortam kadar tercihte bulunma hakknn yetkisini veriyorum. Belki tutkularnz istediiniz gibi yaamayabilirsiniz, fakat mhim olan bu muydu, yoksa kendinizi kurtarmak myd? Evet, mhim olan, tarihi gerei anlamak, genel kurtulu ilkesine ulamak
351

ve bununla da bireysel kurtuluu gelitirmektir. te sizinle ilikiler bu ar ereve dahilinde dzenlenmek istendi. Bu genel belirlemelerden sonra imdi halen niye pratikte baz hortlamalar veya neredeyse objektif olarak insann en deme ajanlk diyebilecei durumlar ortaya kyor? zgrlk ilkesini anlayamamaktan trdr. Gdlere kesin snr getirilmediinden trdr. Veya siyasetle balant kurma gcn gsterememekten trdr. Siyaset bir izgidir; izgi de giderek rgtlenme ve eylemdir. Onunla balant kurulmad iin ilkesiz tutkular konuturulmak isteniyor. Biraz engelleme yapyoruz, doruyu dayatyoruz, tepkiyle karlanyor; sonuta entrika ve dedikodu ortaya kyor. Tabii bu da olas gelimeleri zehir ediyor. imdi burada Yaln Hocann bir deerlendirmesini hatrlataym; bir yazsnda diyor ki, Apo, buldozerle beyinleri ben buna yrekleri de diyebilirim sryor ve gl baheleri ekiyor. Aslnda bizi inceliyor, baz sonulara gidiyor. Krt tarlas gerekten ancak buldozerle srlebilir ve baz tohumlar salrsa bir eyler rer. Halihazrdaki Krt bahesinde ne gl, ne de ot vardr. Yaklmtr, harabedir, bataktr, kokudan, nefretten geilmiyor. Biraz toplumsal yaklam gc olanlar bunu grebilir. imdi bazlarnz sevilebilirsiniz. Ama ben mevcut durumuyla kadnlar da, kzlar da biraz ayplarm. ok intikamc deilim, ama ok affedilmez durumlar yayorlar. Yine de biz affedelim. Biraz azlar laf yapabilecek duruma geliyorlar. Biraz dnce gcne kavuuyorlar ve fakat kendilerini komple gelitiremedikleri iin arpk ve tehlikeli durumlara giriyorlar. Soruyorum: Ne yaptn, ne istiyorsun? Hangi sava verdin de neyi anlamak istiyorsun? Bizim abalarmz nereye kadar anladn? Sanmyorum, bunlarn yle Krd anlama, Krdistan yaanlr klma dertleri fazla olsun. Saf bir inan, u veya bu! nemli bir nokta atrlmak isteniyor ki provokatrlerin ve oportnistlerin hemen hepsinde u beklenti vardr: Byle dnemelerde can alc yerden darbe vurmak! Bunun yzlerce rneini grdm. Yalnz bu konuda da deil, ok eitli konularda... Sava kritik bir aamada ve biraz doru yaklalrsa dev gibi bir adm atlabilir, ama bir kii kyor ak diye yle bir oportnizm dayatyor ki, altn deerinde imkanlar elden gidiyor. Evet, bunun yzlercesini tandm. Bunun snf temeli vardr. Drst olmayan ki352

ilerin doas, hep byle dnemlerde kendini byle orta yere sermek biiminde oluyor. Tabii bunun iin bin dereden su getirirler. Teori adna bir yn numara, kargaa yaratrlar. Pratik adna aza gelen her eyi sylerler. Mthi demagojik ve dedikoducu olurlar. zellikle bozgunculuk onlarn sanat haline gelir. antaj, alabildiine sarldklar bir yntem olur. imdi benim neyle kar karya olduuma dikkat edin. Eer mesele sadece kendimi dnmek olsayd, bir devlet bakan kadar gcm var ve istediim gibi de yaayabilirim. Gryorsunuz ki, kendimi sizlerden daha zor yaam koullar iinde tutuyorum. Her bakmdan byle oluyor. mkansz mym, gsz mym? Baz aptallar yle sanyor. ok dkn mym veya irkin miyim? Aslnda deil. Normalde kiiler benimle ahane yol alabilir. Ama engellerle boutuumu biliyorsunuz. Kendimi aldatmamaya altm da biliyorsunuz. Kendimi aldatmam demenin toplumsal boyutu ve adalet ls ok nemli. Genelde sosyalizmi temsil ediyoruz. Yani ezenezilen ilikisine zm getirmek ok nemli. Teori kadar pratie zm getirmek ok nemli. Hi kimse bunu hesaba katmyor veya anlamak istemiyor. Yreksizler! imdi sizlere yn gstermek, doru yaklam belirlemek belki sizi yadrgayabilir. Mesele bizim iin son derece byleyicidir diyebilirsiniz. Gryorsunuz, her gn etrafnzdaki ilikileri. Doru drst konumazlar. Tam yetkili olsalar bile sanmyorum byle bir zgllk durumunu ifade eden konumlar olsun. Benim yaptm neydi? Bunlar kabul etmeme! Biz bal bana byk bir tutuculua kar savatk. imdi siz de belki biz zgrlk iin savayoruz, yayoruz diyebilirsiniz. Ama bakn bizim abalarmzla ne kadar orantl, ne kadar bize bal? Ufak bir i skntnz oluyor, bunu tepkiye, rahatszla dntryorsunuz. Ben aka size syledim; mevki peinde deilim, hizmeti konumundaydm. Size hizmet ediyorum. Kocalarnz veya sevgilileriniz olsayd eminim bu ilgiyi gstermezlerdi. Biraz vicdan sahibi olalm. Bir sevgiliniz olsa acaba gelir dertlerinizi byle dinler, i dnyanz bu kadar zmeye alr myd? Sorunlarnza ilgi gsterir miydi? Hayr. Mal, mlk olarak grr ve istedii gibi kullanrd. Bu ok aktr. Ben erkekleri en az sizin kadar tanrm. Tutkularnz, yapnz
353

ok ak. Zayflklar iindesiniz. Erkekler sizi byle kullanr ve ondan sonra da mr boyu bunalml bir yaam srp giderdi. Bu gzel bir ey mi? Acaba ok ciddi kaybediiniz olmayacak myd? Her eyden nce yiitliiniz elden gitmiyor mu? Kiiliiniz daha balamadan elden gitmiyor mu? Tartn, dedim ya. Kald ki erkek size ok iyi davranabilir de, ok iyi koruyabilir de, ok sevebilir de, ancak bu gerekten mutluluk olabilir mi? Byle mutlu aile tablolar izilir. Ama acaba gerekten yle mi? yle olmadn, topluma baktnzda dehetle gryorsunuz. Gen bir kzn esenlii ne kadar korunuyor? Saygnl, deer verilii ne kadar? En yakn evrenize bakn. Ne kadar deeriniz vardr? imdi normal insann dncesi temel zgrlk ilkesinden, siyasi izgiden kopuk olursa ondan her trl ey beklenebilir. Hele kafasna tutku ve gdlerini ayaklandrma diye bir ey getirmise ondan her trl bela kar. Buna da zgrlk diyorlar. zgrl byle anlyorlar. Evet, ok ucuz yaklald. Bu sahiplerini sonuta iflah etmeyecek bir yaklamdr. Yine tercih sizindir. Nitekim benim burada yapmak istediim, bir tercih imkan ve bir beeni, seme kabiliyeti yaratmak. unu size hissetirmek istiyorum; nder diye bellediiniz bir insan, kadn ve onun zgrl iin o kadar hizmet etmeli ki yanlmayasmz. Bir nder byle yaptna gre, bizim karmzdaki bay daha da nasl yapmal? Bakyoruz adam egemendir, gldr. Bize byle yaklayor ve biz de doru yaklam dayatyoruz. Bunu sizde bir istek haline getirmek, giderek bu istei bir mcadele haline getirmek istiyoruz. Bu da zgrlk savamnzdr. imdi bunun da ok ustaca bir yaklam olduunu biliyorsunuz. Ben artistlik yapmyorum, ama beni bu durumda brakan kimdir? Byle yapmasam acaba milim kadar ileri adm artrabilir miyiz? Acaba bu ite sizden baz zgr yaklam sahipleri kabilir mi? Siz, aslnda buraya kadar zgrle ihtiyacmz yok, biz beeneceimizi beenmiiz derseniz, o zaman unu size sorarm: Niye devrimciliinizi gl yapmadnz? Niye sonu almadnz? Niye yeniksiniz? Niye doru drst hibir almaya zm getiremiyorsunuz? Kendi yaamnza bakn, bunun byle olduunu grrsnz. Dolaysyla yetersizsiniz, yanlg iindesiniz. Dnme kesin ihtiyacnz var. Byle bir yaklamn ne kadar gerekli olduunu biliyorsunuz. En ok sizin byle bir yakla354

mdan nemli sonular karmanz gerektii aktr. Tuhaf bir ey! Gerekten kendimizi niye bu hale getirdik? Niye kendimi hizmetinize byle koymuum? Gerekli mi? Aslnda sizlere soruyorum; cevap vermeniz gerekiyor. Ben balangta hi sorun haline getirmeden, devrimci olduum iin tekrar tekrar zerinde durdum. Dncede ve davranta da ok hata vard. Bu nedenle size yklendim. Baz gereksizler bunu dayatma diye anladlar. Hayr! Sizinle, zaman zaman birok arkadala konutum. Ne konutum sizlerle? Bana gre bugn bir kzmz, bir kadnmz, herhangi bir yurt parasnn kendisi olabilir. Dikkat ederseniz bu bir gerektir de. Kadn olgusunda, bizim toplumsal ulusal gerekliimiz daha ok ayaktadr. Erkek, bildiimiz o ibirlikiliinden, yabanclamasndan, dmana gnde krk defa boyun emesinden tr silinmitir; fazla ulusal deerleri temsil etme durumu yoktur. Kadn ne kadar geri de olsa Botanl kadn, 4000 yl nceki Krttur, yani ar asimilasyona uramamtr. Hemen hemen btn alanlarda bir kadn aslnda bir ulusal deerdir. Dikkatli bir gz bunu tespit edebilir. Dolaysyla byle karlamak gerekir diyorum; bir yurt paras gibi. Elbette, biz kokumu, bitmi, tkenmi kiileriz, sen niye byle airane dnyorsun; hayallerin niye bu kadar byk diyebilirsiniz. Fakat yurtsever olan byle dnmek zorunda ve bu iyi bir dnme tarzdr, iyi bir hayaldir. Kadn bir Krt paras gibi dnmek ve yle karlamak bence byklktr. Kendiniz buna layk olmasanz da, layk hale getirmek gerekir. Ktlk bunun neresinde! Demek ki byle zellikler hi yok. Aslnda bizim kadn sar kzden sonra gelir. Nasl ele almsan yle olur. Bunun insani yn neresi? Tarihten, yurttan ve kltrden bu kadar kopuk ele al, ondan sonra da canmdr, malmdr deyip yklen ha yklen! En byk saygszlk, en irkin dayatma burada. Buna dayal cinsel ilikinin ka paralk deeri vardr? Buna dayal cinsel zgrln ka para deeri vardr? Buna dayal zgrln ka para deeri vardr? Tutkun uyanm, sarlmsn. Dikkat edin; klelik ilkesine, hayvani ilkeye, yabanclk ilkesine, smrgecilik ilkesine gtrr m, gtrr. Burada rgtlenme var mdr, eylem var mdr? Hi yoktur. te kyl anlay; gece gndz kr bir cinsellik! zgrlk m bu, namus mu bu?
355

Aslnda ben almaktan bkmam. ocukluumda nasl arkadalk cokusuyla hareket ettiysem, halen de yleyim. Benim fikrimde ve yaammda kiileri karlatrmak veya sahte erkekletirmek yoktur. Buna kendi yaammda yer vermeyeceim. Bu bana irkin gelir. Elenmek kt bir ey deil, ama elenmek nasl geliir; benim iin bu halen byk bir savam meselesi. Buna giden yoldaki byk savam, byk ura nemlidir. Sevgiye giden yol, bazlarna hemen su ime gibidir. Gerekte ise ok zordur. Bir de sevgiye giden yolu ak tutmak iddetli bir savamla mmkndr. u Krt zmlemesini yapyorum da, bunu incelememe zellii gnahlardan birisi. imdi biraz azlan alyor, onu da ok kt konuturuyorlar. Korkarm btn bu abalarn ou inkar edilecek bir duruma getirilecek ve anlalmadan boa gidecek. Sonu; iyi bir ey olmaz. Tarihini inkar eden, abay inkar eden, ne sosyalist ve ne de kurtulua giden yolda salam bir deneyim sahibi olur. Sadece bir inkarc olur. te bu reel sosyalist lkelerde olanlar buna rnektir. Hainler kyor, vatan satyorlar; bunu daha da kapsaml halde aabilirim. Sizin kendinize fazla gveniniz yok. likilerde ok zorlanyorsunuz. Cesur olmak gerekir. Bu adan da tabii kadn almalarn biraz snrlandrabilirim. Fakat korkarm kendiniz kaybedersiniz. nk fazla destekleyicinizin olabileceini sanmyorum. Kadn mcadelesinin teori ve pratikte rgtsel anlam nedir? Bunu biraz anladma ve becerdiime inanyorum. Fakat bunun sabote edilme durumu var. Bu konuda kendiniz yetmezlie dyorsunuz. Bu tabii beni dndrr ve tedbir almaya sevk eder. Dikkat edilirse, bunlar son derece bilimsel yaklamlardr. zgrle davetiyedir. Fakat bazen buradaki baz eitim adaylarmz, neler tartmlar, neyi tartmak istiyorlar? Birok gelimeye kendilerini nasl dayatyorlar? Doru mudur? Hi sanmyorum. Kendilerini bize kar m koruyorlar? Ben sizi geri gnderelim demiyorum, ama dediim gibi kadn mcadeleden kovmak bence en kt yaklamlardan birisidir. Buna muhtacz da demiyorum. Yine de gvenmek gerekiyor. Sizinle yaamn daha iyi gelitirilebileceine hem inanmak, hem de bunun zgn abas iinde kalmak gerekir. Sizin de kendinizi zorlamanza gerek yok. Biz sizlerden fazla talepte bulunmayacaz. Yani ille
356

savaa yle komal, kle yle olmal, daa yle kmal veya kendini yle kantlamal diye zoraki abalara girmenize de gerek yok. Kendinizi baz tutkular kadar, klelik zincirlerine de bal hissetmeye gerek yok. Ben de dahil, karnzda hibir kurum ve kii ne cinsinize, ne cinselliinize kar zorlayc etken olamaz. Son derece zgr davranabilirsiniz. Bir seim kabiliyetiniz olmal, gerek gzellii grebilmelisiniz. Nitekim kadn sz konusu olduunda, onu yaamdan kopuk ele alamayz. Kltlerde Jin hem yaam, hem kadn demektir. Olduka doru bir deyimlendirme. Ama bakn ne hale getirilmitir? Yaam zehir zemberek, diken, bilmem ite yara bere, rk, adna her trl namussuzlua girilen bir bela haline getirmi ve kadn da adeta bu yaamn katalizr olarak kullanlm, kullanlmaya devam ediyor. Dediim gibi amacm bunu daha yaanlr hale getirmek. Bir tablo oluturmak istedik. Kadndan da baz nderler ksn dedik. Uzun bir sredir bu konuda younlamaya alyoruz. Kendimce nemli gelimeler olabilir diye dndm. Bu abalar zgnd, yaratcyd. Olduka gelimeler de saland. lerde bu almalarn daha da byk etkisi grlr. Halkn btn klarnda bizim buradaki almalarmz belirleyici etkide bulunuyor. En byk ehadetlere, en byk direnmelere giden kadnlar biz yarattk. Yrttmz bu almalarn rndr. Baz hainler de kt, ama nemli bir kesimi byk kahramanlar durumuna geldi. Cizrede ehit den Berivan (Binev AGAL) hatrlyorum; bu dayatma dedikleri eyler sz konusu olduunda o arkada anmalym: lkokulu bitirmi ve Avrupaya aile ocuklarna bakmak iin alnmt. Bir zgrlk paras kesilmiti. Ama benim yaptm zmlemeler sreci ierisinde bu ortaya kt, nce ok zavall ve bir klelii yayordu. Daha sonra deerlenmeyi ve kadna ne kadar deer verildiini grd. Byle zgrlk yzlerce bayan var. Deer vermemiz, onlar sava haline getirmemiz kt m oldu? Kendi zel tutkularn belki yaamadlar, fakat halkmzn tarihinde bence en soylu yerlerini aldlar. imdi btn bunlar yanl deerlendirilmek isteniyor. Halbuki bunlar bir ulusu var eden gelimelerdir. Bunlar kadnn da onurudur. Bu temelde geliiyorsunuz. Tabii bununla yetinmemeliyiz, daha da iler357

lemeler olmaldr. Benim hizmetim yalnz bana yetmez, abalarmda sizlerin de abalarna ihtiya vardr. Nitekim bu iin en belli bal faktr olmas gereken de sizsiniz. Krt olaynda bu yeri tutmanz ok byk nem tar. Ama dediim gibi halen cesaretsizsiniz, kendinizden fazla emin deilsiniz. lkeye ballk ok alyor, edepli olunamyor. Sklgan msnz? Bazen patlama durumuna geliyorsunuz. Bu da olgunlukta zayf olduunuzu gsterir. Zayf kadn kalmakta srar etmek yararnza deil; bir kiiye kul, kle olmak bu dnemde sanrm yine yararnza deil. Seme kabiliyetinizi yksekte tutmak, deerlendirme kabiliyetinizi, iliki snrlarnz geni tutmak iyidir. Ama ilkeli, terbiyeli ve gerekten zgrle aday olmay bileceksiniz. Devrimcilik, yaratma sanatdr. Lenin bile unu syler: Byk hayallerimiz olmaldr, fakat biraz bilimsel olmaldr. Hayalsiz devrimci olmaz, fakat hayaller gereklere dayal olmak zorundadr. Sanyorum buna olduka baml kalnd. Byk niyet, byk rya yerindedir. Yanllk veya yetersizlik urada: Kendinizi yaamn asli bir faktr olarak henz deerlendirecek durumda deilsiniz. Fazla zorlayamyoruz da. Bunu niin sylyorum? nk hemen bir aile yaamna gelecek durumda deilsiniz. Bu konuda biraz dnme, biraz davranma zgrlnz olmal. Bir Avrupada bile 30 yan altnda kolay kolay evlilie yanaamyorlar. Yani ben ille de yle yaparz demiyorum. Evliliin, zgrlkten ok ey gtrdn fark etmiler. Bir de mevcut evlilik biimi bitiritir. Mcadeleyle kazanmamz gereken daha ok eyler var. Cinsellik bu dnemde mal gibi satlacak bir deerinizdir. Ya da vay elimden gitti, her eyim bitti diye, bitirilecek bir deer olarak da anlalmamal. Cinsellik bir doallk durumunu ifade eder. Ama egemen toplum, snfl toplum bunu tannmaz hale getirmitir. Cinsellik, toplumsallk, aile ve siyaset birbiriyle sk balant iindedir. Bu yaklam, dorudur da. Cinselliiniz elinizden giderse, toplumsal dzeyiniz kreltilirse, siyasallnz hi olmazsa, en ktsnden bir durumu yaarsnz. Biz bunlar komple halde bir kiilik olarak sizde temsil ettirmek istiyoruz. Bunun iin kavray gc gstermelisiniz. Byle komple kiiliiniz oluursa, gerekten seim ve deerlendirme kabiliyetiniz geliirse her trl gericilie kar sa358

va yapabilecek durumdasnz. Buna btn gcmzle destek olan biziz. zgrlk tutumu gerei bunu egemen kln. Aratrn, yanlglardan syrln, yetersizliklerden kurtulun. Bunlar saladnz oranda sevme ve beenme gcnz olsun. Olmazsa doru seim yapamazsnz; adaletsizlik, hakszlk etmi olursunuz. Sevilmemesi gerekeni severseniz, sevilmesi gerekeni de sevmezseniz, bu bir adaletsizlik olur. Kendinize de hakszlk olur. Layk olduu lde sevebilmek ve sevgiyi gelitirmek gerekiyor. Bunu salayamazsak sosyalist olamayz. Cinsler aras en zgr ortam, doru iliki tarznn ortaya karlmasyla mmkndr. Bu, binyllarn cinsler aras bir uurumun, eitsizliin, duvarlarn yklmasdr. Yani yeni, zgr eit ilikiler temelinde cinslerin birbirlerine yaklam gstermesidir. Ben bu konuda bir eyler yapmaya altm. Yaplan her ey de tartmaya aktr. Ama dediim gibi baz adaylar ve baz arkadalar bizi halen anlamamlar. Bu konuda parti bnyesi youn eksiklii yayor; doru iliki gelitiremiyorlar. Gelitirilen ilikiler ok arpk oluyor. Sevgi olayna doru ulaamyorlar. Bylece provokasyona olduka malzeme oluyorlar. Objektif ajanlk ok tehlikeli bir biimde yaplyor. Dman da zel savala buna uzanyor; bunu bizzat zel sava konusu yapyor. zellikle bayan-erkek ilikilerini krklyor. Sonuta, en deme dman unsurunun bile veremeyecei zarar, biz bu konuda eitimsizlikten ve doru olmayan yaklamlardan gryoruz. Parti bu temelde eitimle yapy aydnlatmak ve yetkinletirmek istiyor. Halihazrda durumu byle tutmak istiyor. Dediim gibi bu da hem snfsal dzeyde, hem cinsel ve cinsler aras dzeyde, hem de ulusal dzeyde zaman zaman evrensel lleri de zorlayan bir savam istiyor. Bu savama ve bunun sonularna cesurca yaklaalm. leri admlar atalm, mevcut yetmezlikleri de aalm. Hep birlikte zgr iradeyle belirlenmi iliki tarzlarna ulaalm. Bu konuda gerici tarihten, gerici toplum ilikilerinden intikam alalm. Bilesiniz ki en ok bylesine bir savamda iddetle intikam almaya en ok sizin ihtiyacnz vardr. Ben sadece bunun sk bir destekisi deil, ayn zamanda yol acs ve savasym. Btn gcmle bu davann emrindeyim. Bu davay hem yarattm,
359

hem de srklyorum. Ve bu davann emrine giren de biraz buna dikkat etmelidir. Bu davann sekin kadn yolda olabilmelidir. Bunu bu kadar vurgulamamn objektif sbjektif nedenleri var. Umarm daha gereki ve derin yaklayorsunuz. Biz olsak da, olmasak da doru yaklamlarn amansz takipisi olun. Biz inanyoruz ki, sizlerin kurtuluu iin de az almalar yaplmamtr. Bu kesin. ok iyi takip edin. Baz yetersizliklerimiz olabilir, onlar fazla bytmeyin; z nemlidir. z; gerekten sizin gurur verici bir tarzda olduka eit ve zgr koullarda erefli, onurlu bir yaamn sahibi olmanzdr. Bunu egemen klmann ve bunun iin amansz ideolojik, siyasi, askeri savamn militan olun. Bu savama engel olan her eyi yerle bir edin. Bu sava ycelten, baarya gtren her eye de salam bir yolda olun. Sizlerle yaptmz bu deerlendirmeyi, gerekten anlarn yaammzn ayrlmaz bir paras haline getirmemiz gereken Mizgin (Gurbet Aydn), Roza (Fatma Zeyno) ve Berivan (Binev Agal)n ansna yapyorum. Onlarn anlarn srekli yceletirerek ve kesin ulamak istedikleri yere ulaarak karlk vereceiz. Teslim olmamann byk ehitlerini ne kadar ansak yine de azdr. Bu deerlendirme, Aralk 1992 zmlemelerinden alnmtr.

360

Kle kadnla devrim yaplmaz

Bugn bir arkadala konuurken elinde Nasl Yapmal adl kitap vard. Ben, bizdeki romann ismi Nasl Yaamal veya daha baka isimlerle gelitirilmesi gerekir dedim. Eer mcadele gerekliini btn ynleriyle deerlendirirseniz, bu son gnlerde yaadklarmz hem bir tarih, hem de byk bir edebi roman gibi srkleyicidir. Nitekim sizi zmlemek demek 4000 yllk en azndan genel rakam olarak bir krdm zmlemek demektir. Bizim iin zorluk karan, hem tarihten, hem de ada gereklerden kopmu kiiliklerdir. Bunlar hem a ve hem de tarihle birletirip yrteceksin! Burada ar zorlanyoruz. Sanrm sizler bunu fazla hakkyla deerlendiremediniz. Arkadalarmzn byk bir ksm ok ar bir biimde ok dar, ok inkarc, yanlgl ve yzeysel kiilikleri dayattlar. Sanmyorum aranzda beni byle biraz anlayan fazla arkada ksn. Gerek erkek ve gerekse bayanlar arasnda fazla kimse kmad. Herkes ok iyi kavradn, hatta benden daha iyi bildiini sanyor; fakat daha sonra ortaya kyor ki, rendikleri incir ekirdeini bile doldurmuyor. ok kaybettiler, kaybettirdiler. Yine de bu ii tam gtren ben oldum. Defalarca kadn zmlemeleri gelitirdim. Burada yine tekrarlamayacam. Bunlarn devam niteliinde baz konular konuabilirim. Bakyorsun genelde byk bir gven yetersizlii iindeler. Nasl kiilik savamn yrtyorlar? Onu da doru yapamyorlar, ama devrimi de istiyorlar. Baarl olabilmek iin vermek istediimizi,

361

z diye alacaktnz. Grntye deil ze bakacaktnz; biime deil muhtevaya nem verecektiniz. imdi yumak yumak olmusunuz. Yani toplum bir kat kleyse, siz bayanlar birka kat klesiniz. Sahte bir zgrlk yaklam zaten kiiyi bir adm ileri gtremez. zgr olmay bilmek gerekiyor. O yaplamyor. Partinin ok dar kavranmas ve aile kurumu olmaktan teye grlmemesi dier zayflklarla da birleince, tek kelimeyle bela olma durumu ortaya kyor. Kadna, gelenekleri yerle bir eden zgrce k yaptrmak istedik. Aslnda zorluklarnz biliyorum, fakat katmerli klelie kar ok ynl mcadele olmadan da hibir adm atlamaz. Zorluk, kiiliklerin olduka zayf bir konumda seyretmesidir. Bir partiyi zellikle sosyalist bir partiyse daha doru drst aznz bile amasn bilemezseniz, nasl yrteceiz? Bir Rus Devrimini, bir Fransz Devrimini dnn; buralarda elli yl, yz yl dnsel aydnlanma, edebi akmlar ve yllarca sren tip tip insan yaam ulusal renge brnme ile geer. Bizde ise her ey partinin tarihiyle balar. Ne dnce gelenei, ne edebi akmlar ve ne de tipler var: Hepsi kr ktk, bela! Hepsi patates gibi. Yani zgnlk de yok, snf temsilcileri de yok. Tabii ki bu, ayn zamanda kyl toplumunun zellikleridir. rnein, partiye byk bir akn var. Onlar dntrmeye gelince tutuculuk ok byk. Kim altndan nasl kacak? Daha nde gelen tipler siz olacaksnz, ama ne kadar zmleyicisiniz? zmleyici misiniz, yoksa dmleri daha da karmaklatnc msnz? Bu konuda belli bir zme gitmek iin beynimi altst ettim. imdi siz ocuk gibisiniz. ounuz sadece ikayet etmesini ve sadece abuk sabuk sesler karmasn bilen trdensiniz. Yaam zgrce zorlama nasl olur? Buna hala talip olan yok. Genelde durum byle. Geliyorlar, bizimle doru drst bir tartmay gelitiremiyorlar. Nasl yorumlanacak? Ondan sonra da herkes azna geleni sylyor. nceleme tarz doru olsayd, daha iyi geliebilirdiniz. Hi olmazsa tartma gcne kavuabilirdiniz. Kiilik biraz g kazanrd. Bu zmlemelerden sonu karmada zayf kalmsnz; fazla laykyla incelememisiniz. Genelde birok zmlemeden biri doru incelenseydi, aslnda epey sonu alnrd. Krt kiiliini zemezsek,
362

devrim yapmak hayaldir. Tarihe bakn, kelleyi bile kurtaramazsnz, hatta nefes bile alamazsnz. Bakyorum, gelimelerin nasl ortaya ktn incelemiyorsunuz bile. Hatta ou arkada u yanl yaklam iinde: Ben de devrime katldm, byk devrimcilik yapabiliyorum. Halbuki yanl. Ne byk devrimcilii yapyorsun? u parti, zellikle nderlik tarihi okunsayd, o zaman ilerin ne mthi yaklamlar, anlk nefesler, anlk frsatlar ve dakikas dakikasna deerlendirmelerle yrtldn iyi grrlerdi. ou arkada bundan habersiz. Tabii bu anlamda zgrl istismar etme durumu ortaya kyor. Yani bugn mcadele adna ortada bir ey varsa, bunun k koullarn anlama ve renme zayfl giderek kolaycla, o da giderek kendini saa sola yatrmaya gtrr. Bu yaygndr. imdi size parti tarihini nasl anlataym veya hissettireyim? nderlik olayn size nasl hissettirelim? nk inatsnz, gerei btn ynleriyle kavramaya yanaamyorsunuz. Kltrmz yok diyemiyorsunuz. Sadakat yanlarnz zayf olduundan izleyemiyorsunuz. Krt kiiliinde balar ok zayftr. Kolay kopula kar karya getiriyor. Hatta bu kiilikler birbirlerini provokatif bir tarzda ele alrlar. Btn bunlara kar bizim bir zm gc olma durumumuz var ki, bu izlenilemiyor. Baz genellemeleri reniyorlar; o da herkesin ald bir ey ve bylece kendilerini aldatyorlar. Btn zmlemeler yeterince kavransayd hibirinizin sorunlar fazla gelimezdi. Yapnn byk bir ksm, bata gerilla olmak zere, imhalk durumlardan zor bela kurtarldn grnce, biz perspektifleri anlayamamz, yeniden incelememiz gerekir diyor. Bugn her kesim bunu sylyor. Bizim talimatlar zamannda doru anlalmamtr. Kadn zmlemeleri iin de dar yaklamz, yeterince doru ele almamz deniliyor. zellikle nderlik abalarna yzeysel yaklam, daha da affedilmez durumlar ortaya karyor. Tabii hesabn nceden yaparak konutum; yol, dorultu, davran halledildi, gzeldi, ama kavrayamadnz, yakalayamadnz; ondan sonra kendi gerici gerekliinizi dayattka dayatmaya kalktnz. Kemalist midir? Ortaa kalnts mdr? Bunu hi dnmeden kendinizi dayattnz. Bu iddiamz, btn bunlara ramen gelitirebileceiz. Kadn zmlemesi de ilerleyecektir. Her trl gerici, tutucu yaklamlara
363

karn adam olmaktan baka are de yok. Tek kar yol budur. Demin bir rnek verdim; adam nderlik yaklamlar yle byle diyor. Aslnda yaklamlar zemiyor. zemedii iin de oynamak istiyor. Oynaynca da inandrc olamyor. Daha sonra szmona yardm istiyor. Bu da bir moda: Benim bir numaral dmanlarm bile, benden yardm istiyor. Halbuki yardmn ierii bellidir. Herkese ok nceden hainlere de sunulmutur. Gerekten btn provokatrlere de daha nceden destei sunmutum. Fakat ii kurnazla dktler. Bir gnlk keyfilik uruna, kimse yapmam, biz mi devrim yapacaz; yaptmz yanmza kar kalr biiminde yaklatlar. Sonuta ne oldu? Tabii bize de zarar verdiler, ama kendileri iin de artk nefes alnamaz durumlara yol atlar. Dikkat edin; ben yine yerimdeyim ve ilerin basndaydm, fakat etkisizleen, kaybeden, zarar gren, dierleri. Kyl veya bir kk burjuva kafasyla trplediiniz ileri sekteye uratamayz. Kadn olaynda da byle: Ben kle kadnla devrim yapmam, kk burjuva kurnazlyla da devrim yapmam. Bir kocakaryla da devrim yaplmaz. Yiit kadnla devrim yaplr. Tabii bu nokta ok nemli. te sorun; yiit kadn kimdir, yiit kadna nasl ulalacak sorunudur. Tabii bu konularda her gn ok tehlikeli ve yanl anlaylarla kar karyayz. Ben sizdeki baz anlaylar grnce hayrette kalyorum. Geleneksel kadn anlaylarna taklanlar ne kadar var? Biraz tartma konusu oluyor. Kadn, zgrlnden neyi anlyor? Kendi cinsine hakim olma veya bunun zgrlnden ne anlyor? Farknda bile deil. Kendini daha meta olmaktan kurtaramamtr. Kendini pazarlamak istiyor. Devrimde bu kiilikle yol almak mmkn deil; seme kabiliyeti yok. Feodal entrika yntemleriyle sonu alnacan sanyor. Tabii mmkn deil. Btn bunlar ta ocukluumdan beri, anama kar mcadele ederek atm. Aalk hukukunu konuuyordu. Ben de ocukluk hukukunu konutum. Byle bir sr mcadele. Sonu; biliyorsunuz az ok gelimelere yol at. Baz romanlar okumanz tavsiye ederdim. Anlatm banda Nasl Yapmal adl romandan sz ald. Kitapta bir kadndan bahsediliyor. Bilemem iinizde okuyan oldu mu? Bamszlk izgisinde mi yrmek istiyormu? Kiiliini bamszlatrmak iin herhalde ne korkun aba harcyor. Aslnda benim gelitirmek is364

tediim bir tip var. Sanrm benzerlikler var. Kimisi okumu da, sizin yaptnz zmlemelerin Nasl Yapmaldakiyle hayli benzerlikleri var diyor. Ben okumadm iin bilemem. Fakat uygulatmak istediimiz, gerekten bamszlk yolunda olduka ok direnen bir tipe ulamaktr. Sanrm burada kadnln bamszlatrma, zgrletirme durumu var. nce arpk olsa da giderek derinletiriyor. Bence o tipleme zerinde olduka durmanz gerekir. Benim yaptm bundan biraz daha kapsaml. Bizimki daha gereki. Fakat biraz daha karmak ve zordur. Krt gerei sz konusu olduunda aslnda daha zorlu geecee benziyor. Gn boyu, srekli bamszlaacak olan kadn nasl olmaldr? Tabii bu bir sorundur. Hibirimizin olduu gibi kabul etmesi imkansz. Gnlk olarak zgrlk savamn iddetli yrtmeyen kadn neye yarar? Sanyorum bylesine zgrleen, srekli bamszlaan kadnn gelime zellikleri var. Herhalde Nasl Yapmalda geen kadnn gelien baz zellikleri de gzellie ilikinmi. Yani galiba gzellii yaratyor. Bedeni olay yaratyor. Ruhi, fiziki herhalde btn oluyor, deil mi? Dnsel yn de, zellikle ideolojik bamszlk da o bildiimiz kltrn sonucudur. Bu Rus militan tipi. te imdiki Rus kadn. Gldr aslnda; bu o zmlemelerin bir sonucudur. imdi ounuzun durumuna bakyorum; hepsinin gz yal, alamakl. Ne olacak imdi? Biz bu tipi ne yapacaz? Baa m alacaz? Mesela sizler iin srekli bir ey vurguluyorum: Mthi bamszla-acaksnz. Bamszlamak sizi biraz zgrletirir. zgrletike biraz sevilebilirsiniz, dedim. Bu bir kanundur. Aslnda sradan bir laf deil. Ne yaparsanz yapn zgrlemedike, bamszlamadka, snfta kalrsnz. Parti ortamnda ve giderek Krdistan toplumunda sevilmezsiniz, anrsnz. Bu konuda ben ciddi olmak zorundaym. Neden? nk devrime nderlik ediyorum. Devrim gzellik iindir, iyilik iindir, doruluk iindir. Bela olmu tipleri devrim iinde nasl kabul edebilirim? zgrlk tutkusu olmayan, zgrlk savamn gnlk olarak yrtmeyen birini ne yapaym? Sanrm bayanlar ok da mcadelecidirler. Herhalde grevlere de ok baldrlar. Gnlk olarak da ok
365

alkandrlar. Ve dediim gibi, onlar bir ulusu yaratyorlar. Aslnda tartmalarnz bu temelde derinletirmenizi isterdim. Daha birok tip de rnek olarak verilebilir. Bir Fransz tipi veya islam tarihinde bir Hz. Fatma tipi. Belki yadrgarsnz, ama ben size syleyeyim: Hz. Fatma byk bir olay, peygamber kzdr. Militandr aslnda. Kutsal bir kiilii var, ok duyarldr da. Yani Beytin en ileri gelenidir. Babas vefat ettiinde 6 aydan daha fazla yaayamaz. Bu slaleden halen gnmze geliniyor. Nitekim birok ulusun tarihinde byle tiplemeler arttr. imdi, Krt tarihine geldik mi bizde maalesef bugne kadar salam bir zgrlk tipine ulalamamtr. Btn kzlarmz yle. Byk kzkardeim kocaya verildiinde, iki gnlk bir yryle baka bir kyden geldiler ve ne olduu belirsiz adamlar adna alp gtrdler. Bize birka uval buday, birka kuru para vermilerdi. Bizim Havva gitti, ha gitti. Ben o gnden beri hatrlyorum. Bu ite bir bit yenii var dedim. Eer o zaman devrimci yaklam tarz olsayd, Havva kesin iyi bir kadn olabilirdi. O gitti, kzlar oldu. Szde bir tanesini kurtaracaktm. Sz vermitim tabii. lkeden koptuum iin artk bilmiyorum ne oldu? Herhalde o da gitti. Dncesini kurtaramad, aslnda satld. imdi ok daha geri kaldlar. unun iin sylyorum: ler o kadar kolay deil. Bizim ta ocukluktan beri yrttmz zgrlk savan siz anlamadan, saflarda bulunmann anlamn bilemezsiniz. Sylediim gibi, siyaset byk bir satran oyunudur. Bunu az ok kavramadan bir piyon bile olamazsnz. Rol iyi oynamak iin satranc, yani siyaseti bileceksiniz. Sanrm zaman zaman baz s anlaylara dyorsunuz. zellikle baz arkadalar byle. Bir de baz arkadalar birey olarak kendilerini fazla bamszlatramyorlar. Erkekler de dahil. PKKnin zgrlksel geliimine ayak uyduramyorlar. Buna zm gc verebilmek iin bu deerlendirmeleri zaman zaman yapyoruz. Ama ortaya kan baz sorunlar objektif olarak ajanla hizmet ediyor. Geleneksel ve dzen ii kiilikle yaklalrsa objektif ve sbjektif ajanlk konumuna dmekten hibiriniz kurtulamazsnz. Bundan da uzaklamak iin yapmanz gereken, byk zgrlk yrynn kiiliine ynelmektir. Onun dnda ben de dahil hibir eyimizi birbirimize sevdiremeyiz.
366

Bu ok ak. Byk zgrlk yar iine girmedikten, grevlerde gnlk olarak baarl olmadktan sonra lmden daha beteri ortaya kar. Bu bir kanundur. Siz, kyl kz, kk burjuva kz havalaryla yaayamazsnz. stediiniz kadar hr gr karn, baarmanz mmkn deil. zellikle PKK ortamnda baz tedbirler gelitirilmitir. Erkekler iin de aynen byle. Erkek zgrl esas alp byle yaklamazsa, iflah olmaz. Dikkat edin, bu erkeklerin gelimesinin kendiliinden olduunu mu sanyorsunuz? Hayr, ok byk abalarla biraz aydnlatyoruz. Aslnda birka romanla mevcut gelime dzeyini yanstabiliriz. Dolaysyla o romanlar okusaydnz belki daha iyi aydnlanabilirdiniz. Biz genel zmlemelerle imdilik yetiniyoruz. Yine de biraz kavraynz gelitirmeniz lazm. Kyl kzndan tutalm niversiteliye kadar, saflara ok sayda bayan geliyor. Hepsine gereken zm gc olabilmek biliyorsunuz ki biraz yetenek ister. Bu konudaki zmszlk tabii ki ilerletmez. Ben her zaman kendinize gvenmelisiniz, cesur olmalsnz, diyorum. Geleneksel yaklamlardan gittike uzaklamal, kuku duymalsnz. Yeniliklere de yanl yaklamamalsnz. Baz romanlarda zellikle ilenen benzer bamszlama srecine gittike artan bir tempoyla girmeliyiz. Bu bizi ilerde daha iyi bir iliki biimine gtrebilir. Btn bunlar belki size genelleme gibi gelebilir, ama pratikte bir ey yapmak istiyoruz; o da ters sonu veriyor. Pratik ilikilerde, kadn-erkek ilikilerinde fazla tipleriniz yatkn deil. Pratikte fazla ilikilere zm getirecek durumda deilsiniz. Yanl anlyorsunuz, ilikisizlik cannz skyor. liki gelitirmeye devrimci ierik veremiyorsunuz. Ben ne yapaym imdi? Nasl zelim peki? Onun iin grlerinize zaman zaman bavurma gerei duyduk. Tartmay gelitirin dedik. Ve baz dorular bizzat sizler netletirin ve partiye gr olarak kabul ettirelim. Tabii ki hi olmazsa tartmay doru temellerde yapn da bu nemli gelimelere yol asn. unu belirteyim; meselelere tabu biiminde bakmayn. Sorunlara sadece tabular ve ayplar dzeyinde bakmak feodal ikiyzllktr. Her trl sorununuzu zgrce tartmak sosyalist olmanzn da bir gereidir. Bunu baaramazsak zaten ideolojimize ters deriz. Partimiz iinde baz arkadalar, kadn-erkek ilikilerinde iine dlen
367

baz durumlar ya ok hafife alyorlar, ya da ok ar sulama biiminde deerlendiriyorlar. Bu konuda baz yanlglar var. Hemen unu syleyeyim: hanete yol amadka, devrime zarar vermedike kadn-erkek ilikisinin gelimesinden yanayz. Mesela baz bayan ve erkekler birbirlerini alp kayorlard. Biz burada neye kar ktk? Yani birbirleriyle iliki kurduklar iin deil, birbirleriyle katklar iin ihanettir, dedik. Birbirlerini sevdikleri iin deil, sevgi ad altnda ihanet ettikleri iin kabul etmedik. Bize gre sevgi, kiilerin grevlerinden kalarna, zellikle de dmana kalarna asla imkan vermek urada kalsn, daha gl olmaya gtrr. Kesinlikle, dorusu budur. Tam tersi doruymu gibi bazlarna gre iliki kurarsan kaarsn, grevlerle oynarsn, problem karrsn ve bireysel yaam dayatrsn. Tabii bu anlayla uyumak mmkn deil. Buna kar klyor. Yoksa kiileri glendiren iliki biimleri bizim tercihimizdir. Sevgi ilikileri buna dahildir. Kald ki ben Temmuz 1992 zmlemelerinde bunun kurallarn, artlarn iyi koymutum. Onlar tekrar hatrlatmak istemiyorum. Bana gre ok nemli bir konumadr. O sizin iin bir yasal neme sahip temel bir anlay dzeyinde ele alnmaldr. yle olursa, sizin mesele diye ortaya koyduklarnzn pek anlaml olmadn, aslnda zm yollarnn mkemmel ortaya konulduunu grebileceksiniz. Acaba baz temel gereklerle irtibat kurabilecek miyiz? Sizlere ynelik vermek istediimiz, ulatrmak istediimiz baz hususlar var. Hep, acaba ulama gcn gsterebilecek misiniz, diyorum. Evet, geen konumalarmda aa vurdum. Kendimi tandmdan beri yaam savan anlattm. Bir sonu karabildiniz mi? Acaba balant kurabilecek misiniz? Bir sznzle lmne ballklardan bahsediyorsunuz, ama dier bir sznzle de en deme dman ajannn bile iine giremeyecei durumlar yaratyorsunuz. Her ikisini kiiliklerinizde karlkl yayorsunuz. Hangisi gerek? Veya ikise de gerekse, egemen gerei hangisinin lehine klalm? Sz hangi gerei temsil ediyor? Doal olan hangisidir? Her eyden nce anlatlmak istenileni anlayabildiniz mi? Anlamadysanz, gereklerden bu kadar kopuksanz, gereklerle nasl balant kuralm? u ok tehlikeli olur; biliyorsunuz insann gerekler dnyasndan kopuu

birka yntemle olur. Birincisi; ok ar smrgeletirilmi toplumlarn insan byledir. Gerekler dnyasyla balar koptuu iin hayvanlar gibi ynetilirler. kincisi; hayali bir dnyay gelitirir. Hayalle, yalanla yaayan hasta bir kiilik tipi ortaya kar. O anda gerekler dnyas ile bu tiplerin ba tmyle kopar. ncs; sanyorum dmann yalan ile psikolojik makinalar, robotlar ile yaratt tipler vardr. Onlar da gereklerden tmyle koparlar. imdi btn bunlar Krdistanda i ie de olabilir. Alkanlklara ve hayallere dknlk youndur. Smrgeciliin alklatrd, yani tmyle gereklerden kopard kiilikler yaygndr. Objektif ajanlk ok yaygndr. Ajan olmak baar saylr; toplumda ilerleme ajanlkta yarma ile llr. Kadn biraz daha beterin beteri olarak gereklerden kopmutur. O bir kat daha geriden takip eder ve bir sava balar. Zaten onun iin size biraz atk. ocuka yreimizle, o inanlmaz en zor koullarda gereklerden kopmamann savamn verdik. Size ne dedim? Ulusal gereklerden, kadn gereinden, halk gereinden balayarak sosyalist gerekle temas, ardndan ondan kopmamaya byk bir abayla yklendik ve bugne kadar geldik. Aslnda, bunun hikayesiydi. Nitekim nasl mthi bir savam gerektirdii ortaya kt. Krdistanda bugn gereklik, PKK ortamnda mevcut. zgn gerekliimiz, doru bakarsanz bizde biraz vcut buluyor. Bu nedir? Bazlarnzn gerekle balantsnn zayf olmas demektir. Bu biim de hayli yaygn bir durumdur. Baz kiilerde ar da vuruyorsa, ya kendilerini ok kurnaz ve becerikli sandklarndan trdr, ya da saf ve aptal olduklarndan trdr. kisi de olabilir. Kendini becerikli sanan aptal da olabilir. Parti, btn bunlara kar zmlemelerle, inanlmaz derecedeki btn pratik davranlarla ilerleme salamak istedi. Kadn bir adm daha geride olduu iin bu konuda gereklerle temasn, devrimci tarz daha da esas alarak salamak istedik. Aslnda bunda ok itenlik, zgnlk vard. Ben size kendi ailemin dzenini anlatrken, yreimiz neye raz olmamt ve biz bunu nasl siyasete dntrdk? nk teorik olarak anlayamyorsunuz. Anlar belki daha da retici olabilir. ocuklukta g yetiremediiniz hayalleri, daha sonra nasl gerekletirmek istedik? Daha da arpc olabilir.

Tabii, varlmak istenilen ulusal toplumsal geree, ihanet etmeden, yabanclamay ok katmerli yaamadan katlabilmek nemlidir. Zaten sanatn da amac budur, buna yol aar. Devrimci eylemin, en kestirmeden ki adna devrim diyoruz ulatrmak istedii sonu budur. Byle bir grevin de nmzde ok esasl durduu, tartma gtrmez bir biimde ortada. Sabrl olun. imdi siyaset sz konusu oldu mu, hibir ey yle boya kp gibi deildir; iine bat, renk ver! Benim de eskiden yle anlaylarm vard. Ama baktm, siyasetin dili apayr. imdi incir ekirdeini doldurmaz yaklamlarla geliyorlar. Sevgi olay da byle. Daha doru drst azn kprdatamyor, daha doru drst bakmasn bilmiyor. Tabii ki, bu insan sevmesini bilemez. Ben size gzellik derslerini de verebilirim. Gzel bir kadn batan ayaa kadar hal ve hareketleri, endam, fiziinden tutalm ruhu ve bilincine kadar hepsi nasl olmal? Benim dediklerimi bir kz arkadamz esas alsa, belki de en vurucu tiplerden biri olabilir. Nitekim bir devrimci, ayn zamanda sanatkardr. Bu ilerle de uraabilir. Bir devrimci en gzel yaam yaratmakla mkelleftir. Bunun en vurucu tiplerini ortaya karmakla grevlidir. Tabii bilemem, kafanz alyorsa anlarsnz. Bana gre bir devrimci, bu konularda bir grevli gibidir; bunlarn savasdr. Kadna ilk biilecek deer, onun yaamnn ayrlmaz bir parasysa, nasl bir kadn ve yine nasl bir erkek sorusuna cevap vermektir. Bu konular defalarca atm. Almad diyemezsiniz. Hibirisi benim kadar bunu aydnlatmamtr. imdi ben hemen bu konuda unu da vurgulayaym ki, kadrolarmzn yzde yetmii, yzde sekseni kadn da olsun, erkek de olsun, bu ilikiler sz konusu olduunda ona mal gibi kim sahiplenecek diye bekliyor. Yani bu konularda biraz zekiyim. Bu durum zellikle kzlarda daha yaygn. Hangi erkein dikkatini ekecek, kim onu sahiplenecek diye beklentisi ok ak. Btnyle inceledim aratrdm, dadaki durumlarn da gzden geiriyorum, bazlarnn yaptklar silah gsterisi bile unun iindir: Kzlarn nasl silah kullandklarn bilsinler. Aslnda inand iin deil, dolaysyla iten de deil. Kendini kantlama ihtiyacn duyuyorlar. Buradan, kamptan gidenlerin hepsi ve benim en deer verdiklerim de dahil. Bir an nce oraya gidecekler de, nasl savatklarn

kantlayacaklar ve bylece ne yaman kzlar olduklar ortaya kacak! Dorusu, bu durumlarna zldm. nk greli amala devrimde silaha el atlmaz. Kendini kantlamak amacyla o dalara gidilmez. Bunun iin deli olmak gerekir. Hepsi yle gitti. Kendilerini ispat etmeye alyorlar. Eline silah alan yle yapyor. Evet bu, ok yaygn bir hastalktr. Bu konuda kimseyi fazla zorlamaya gerek yok. Yani giderse gitsin. Nitekim ayaklanmann ne olduunu gryorlar. Daha da grecekler. Evet, bekliyorum. te silahla kantlayacakm da, ne yaman kzm da, bunun karlnda birileri onu beenecek! imdi ben bu anlayn yetersizliini ispatlamaya alyorum. Bir kadn kendini bu duruma drmemeli, bunun iin gerillaya da katlmamaldr. Zaten bazlar da ehit dyorlar. Yani fedailik yapyor. Bu anlay kknden ykmal. Yklmasa, bu anlayn sonu gelmez. Er ge bir kmaz sokakla karlar veya uuruma yuvarlanr. imdi bu fkeliler takmndan da bahsediyorum. Aslnda geli amalar biraz yle. Toplum onlar sktrmtr. Bu skkla kar bir tepki olarak PKKye kouyorlar. PKK ile ba bylesine bir arpk zgrlk anlay temelinde kuruyorlar. Bu anlaya kar sava byle balad, halen devam da ediyor. imdi bunu byle braksak ortaya ne kacan biliyor musunuz? Klasik feodal burjuva toplum lleri kar. nce brokrasisi oluur, sonra devletlesek devlet olur, onun toplum biimi haline gelir. Dikkat edin, burada grevlerin zerine yrmek yok! Nasl bir yurtseverlik tutkusu, nasl bir rgt anlay, nasl mthi bir planlamac, nasl sorumlu bir devrimci diye sormak yok! Bazlarna nereye gitmek istiyorsun diye soruyordum, ou Gney-Batya, Serhada diyordu. Bunlarn kafasnda incir ekirdei kadar akl yok. Yirmi yldr bu ilerin peindeyim, buna ramen bu kadar kolay karar veremiyorum. Hayret! Kime, neye dayanarak bu talepte bulunuyorlar ki? Serhad neresidir, Toroslar neresidir? Demek ki gidiler sahte! Nitekim gidenler oldu, ama dayanamadlar. Her gn ehadet haberleri geliyor. Ky evlerinde vuruluyorlar. Dn birisi Siverekte vuruldu. nceki hafta birisi Pazarckta, daha nceki hafta birisi Mardinde vuruldu. Vurulan bayan bural. Fukaralar, skmlard. zgr iliki aryorlard, ama bunun iin de Mardin yaknd. Birisi oray istedi. Yakn olduu iin, gide371

bilirsin dedim. Birisi buraya yaknd, o da oraya gitti. Birisi Urfaya yaknd, o da oraya gitti. Ve gittikleri yerde de nasl yaadklarn biliyorum. anslarn deerlendiremediler. Tabii ki, erkekler de byle. Bunu sadece bayanlar iin sylemiyorum. Erkein de bekledii iliki tarz buna benzer bir eydir. Biz bu iliki tarzn, gerekten yaktramayacamz gibi, bununla fazla ilerleme de salayamayz. Size deminden beri uzun uzun o tecrbemi tekrarladm. likiler nasl kullanlmak ve nereye gtrlmek isteniliyor? Tecrbenin de sonularn nasl siyasete dntrdk? te bu ekime, halen devam ediyor. Sizlerle uramak, ilgilenmek, kt bir ey deil. Btn tarihle asrlk sorunlarla uramak kt bir ey deil; bu gereklidir de. nk siz, nc savalarsnz. ahsnzda toplumu zyorsunuz. ahsnzda toplumun kaderini belirleyeceksiniz. Eer bunlarda ciddiysek, hakl olarak sizlerle ok nemli tartmalarmz olmaldr. Yani bir defa zgrlemi kiiliin prototipini burada oluturacaz. Eer glyseniz, zlyseniz artk bu byledir. Hemen her alanda bu dzeyi tutturursanz bu, zmlenmi rnek militansnz, gittiiniz yerde kendinizi retirsiniz demektir. Ama budur, ama imdi buna kim saldryor, buna kar faaliyetler nasl gelitiriliyor? Parti nderliinin yanna giden nce yle karlanr, evresi de ok yle olabilir diyenlerin sylediklerini oturup dnmek gerekir ve dmann da sylediklerine bakmak lazm. Dman neleri sylyor? Bizim baz kafa kartrclar neyi sylyor? Aslnda her ikisi akyor. Yani hem kafas karanlar, hem de kafa kartranlar! Bir yerde dmann oyununa benzer durumlara dyorlar. O zaman yleyse, bu kiiler burada ne gezerler diyorum. Ben sizi yceltmek istiyorsam, siz niye ycelmeyeceksiniz? Fazlalnz ne, eksikliiniz ne? zgrlk zerine sizinle sonuna kadar yryeceksem siz niye yrmeyeceksiniz? Bu temelde bir yar gelitirmek istiyorum. Bu yara niye gelmeyeceksiniz? Niye engel olmakta srarl bir tutum sergileyerek, anlamam, kavramam, yrmem, yrtmem diyeceksiniz? Neden? Kim kime gvenmiyor? Kim grevini yerine getirmiyor? Hakl olarak bunlarn zerinde durmamz gerekir. imdi baz kafa kartrclar veya kukulanan tiplere soruyorum: Devrime, halka inmeye, en nemlisi de rgtsel grevlere ne kadar
372

varsnz? Hangi faaliyet tr derseniz deyin; yaz, eylem, hangi tr faaliyet olursa olsun, kim bunlara gelmiyor, kim kendini adamyor? Niye gelmeyeceiz, niye kiilikler buna engel tekil etsin? Benim hangi tartmam ve hangi yaklamm buna engeldir? Aklayn. Hem resmen, hem de fiilen hangi konuda nderlik edilmedi, hangi iliki ve gelime dzeyine gereken katk sunulmad? Biliniyor ki tmne kattk. Peki, btn bunlara ihtiyacnz yok mu? Dev gibi birikmi sorunlar var. Bunlara hanginiz zm gc getirebilmi de alkoyan olmutur. zmleyici olmak konusunda kendini geride tutan kim? Siz kadnlar, bir komu evine kadar utana skla iki adm atamazdnz. Ardna kadar kendi evini size aan kim? Bir de, baka evlere giderseniz, kap komunuz bile olsa, akrabanz bile olsa, size iki gnde dayatacaklar bask ve iliki trnn nasl olduunu iyi bilirsiniz. Bir de benim iliki sahama girin, burada bulduklarnzla ana-baba ocanda bulduklarnz karlatrn. Hangisi daha iten, daha bilinli, daha sonu alc ve devrime daha aktr? Dedim ya, gereklerle biraz ba kuracaksnz ve dengeli cevaplar vereceksiniz. Saduyuyla oynamak olmaz! Gerein lleriyle oynamak olmaz! Bu konularda tm gerek lleri bir tarafa atacaksn, ama dier taraftan birisini bulup fiskos edeceksin, bilmem bana nerede ne yaplmak istendi diyeceksin! Bu kabul edilemez. Bu utanmazlar hem ok ey vermek istiyorlar, hem de ardndan bu tip eyi gelitiriyorlar. Bu konuda baz tiplerden bahsediliyor. nsaf yani, kendileri zmlemelere ok ihtiyacmz var, ok iyi olurdiyorlar, ama ardndan bu tr fiskoslar gelitiriyorlar. nsan, benim gereklerle ne kadar bam var diye biraz dnr. ly kim karyor, baka eylerle kim urayor? zellikle bunu arkadan gelitirmek saduyuya, vicdana, adalete ne kadar uygun? Birou halen byle; sanki kafas ackm da, ben kartrmm! Senin kafan, kle kafas! Bin bir trl fra yemi, karmakark hale getirilmitir. Szmona Parti nderliinin yapmak istedikleri konusunda kafas karm! ok tuhafma gidiyor, byle yeni yetmeler bunu syleyince, ok uyank bir kafan vard, ok net sonulara ulamtn da, onu Parti nderlii mi kartrd? Aslnda katklarmzla biraz kafas alyor.
373

Benim en muarrzlarm dahi yaptmz politikalardan yararlanyorlar. Buraya gelenler de, o bizim muarrzlarmz var, onlar da dalarda benden aldklaryla yayorlar. Yani baka yrekleri yok, kafalar yok. Adam pazarlamaya alyorlar. nsan saygl olur! Yani birisinden bir eyler rendiysen, aldnsa, adaletli ol ve bu benim iin neyi ifade eder, neyi ifade etmez diye kendine sor! Denge dediim, l dediim olay buradadr. Bu dengeyi, bu ly kuramayan kim olursa olsun, saduyusunu yitirmekten, dolaysyla gereklerle ban koparmaktan kurtulamaz. Tabii ki, gereklerle ban koparan adamdan da bela gelir. Yine tm yk bizim omuzumuzda olsun. Yine onlara hizmet etmeye devam edelim. Varsn istedikleriyle yaasnlar! Sevmek, sevilmek gzel bir olay fakat bunun kanunlar var. Biz bu konuda kendimizi aldatamayz. Bunun demirden daha sert kanunlar var. Aksi halde dknlk, ajanlk olur. Benim de baz kanunlarn takipisi olduumu bilmelisiniz. Dolaysyla kafas karanlar veya salam hareket edenlerle etmeyenler kimlerdir? Yedi yamdan beri mal gibi kiiliklerle yaamak istemiyordum. Dedim ya, baclarmz mal gibi gtrlrken, biz bunu mesele yaptk. te adam eimizi, bilmem neyimizi mal gibi kullanmaya alrken, bunu da sava nedeni saydk. Neyle kar karya olduumuzu bileceksiniz. Ondan sonra ikide bir, yanmzda bir trl, arkamzda bir trl olmayacaksnz. Size yakmaz. Bizim kadn konusunda byk bir sava deneyimimiz var. Krdistan kadnnn ayaa kalknda tarihte ilk defa imkan hazrlam bir kii durumundayz. lk defa kadna saygsn biraz iade etmi kiiyiz. Anl ak olarak dalarda ve sokaklarda eline silah veren biziz. Peki bunlar ne diye alaklk ediyorlar? Niye bunu grmyorlar? Oraya, benim silahlarmla gitmediler mi? Benim katklarmla oraya gitmediler mi? Benim sorumluluum altnda gitmiyorlar m; yiyip imiyorlar m? O zaman insan, hi olmazsa biraz saygl olur. Hatta sevme imkann bile bizim sayemizde elde etmiyorlar m? Hani bir kahvenin krk yl hatr var derler ya, peki sen, niye her gn sana bu kadar verene bunca saygszlk edeceksin? Belli ki devrimcileme ve hatta insani temel gereklere yaklama ls bile snrl. Birok sapk anlay, lsz, adaletsiz yaklam,
374

devrimci yaamdan kopuk tarz ve en nemlisi de urada bize namuslu, saygdeer yaam layk grmeme tutumuyla birlikte, son tahlilde dmann bize dayatt bir iliki durumu sz konusu olmaktadr. Kzlarmz ve erkeklerimiz maalesef feodalizmin, smrgeciliin verdiklerini aamyorlar. Nitekim bu noktada benimle arpyorlar. Bazlar ak sava yrtyor, bazlar da gizli. Ben de savaacam. Onlarn savama hakk varsa, benim de vardr. Yine aka sylyorum; ben byle bir savaym. Bayanlara ok deer veririm. nanlmaz lde fiziinden tutalm ruhuna ve dncesine kadar ekil vermeye alrm. Ben bu grevi yapmay kendimde hak gryorum. Kendimi aka tanmlyorum. Tehlikeli bulursanz, yaklamayn. Halk bana Bakan dedi. yleyse, bir bakan da bana gre kendi halkn smrgeciliin ar koullarndan ekip karmak ve ona ekil vermek zorundadr. Aksi halde ben, sahte bir bakan olurum. Veya benim bakanlm dier bakanlarnki gibi olur. te dier bakanlar, paras bol, yetkisi bol olarak halkn zerinde kral gibi yaarlar. Ben ise bylesi bakanl kendime layk grmiyorum ve bylesi bakanlardan olduuma da inanmyorum. Bylesi bir bakanl kabul etmiyorum. Ben zaten bu Apo zmlemesini, bunun iin bizzat kendim tartn dedim. Apo gereini tartn dedim. Kesinlikle ben korkaksnz veya ok uygundur benimseyeceksiniz diye demedim. Nedir, ne deildir, nasl yol alnamaz konularnda zihniniz alsn diye syledim. yi bilince karn ki, yanlmayasnz. Ama Aponun kullanlmaz bir kiilik olduunu size syledim. Aponun her gn kendisine syledii bir sz vardr: Yanlmam ve yanltmam. Tabii ki tarihte Krdistanda yanlmayan ve yanltmayan adam kolay bulunmaz. Yaamm byle. Ben bunu syleyince de, btn gerekler karsnda byleyim. Yani, hemen hemen btn gerekler konusunda yanlmaz bir adamm ve yanltmaz bir pozisyonun iindeyim. Uraan urasn! Dman bizi yanltabildi mi? Btn tarihi yanltt, btn Krt insann yanltt; ama beni yanltabildi mi? Hayr! Herkes kendisini yanltt. Beni yanltan oldu mu? Ben kimseyi yanlttm m? Yok; hepsini geree ektim. imdi btn bunlar, nemli gereklerdir. Benim sradan bir adam
375

olmadm, biraz anlayacaksnz. Baz nemli ilerle uratm anlayacaksnz. Sizlerin de baz ilerinizle uratm anlayacaksnz. Geleneksel yaklamlara kar yedi yamdan beri savatm size syledim. Geleneksel kadn yaklamlarna, airet yaklamlarna kar sava amm. imdi elimden gelse, gidip hepsini tekrar bozarm. Mezarda bile olsa, hesaplamak isterdim. Bana gre mezarlar, bir anlamda btn hakszlklarn gmld yerdir. Btn kabul edilemezlerin gmld yerdir. Onun iin mezar gibi gelir; oraya bile girip hesap sormak isterim. En ok da hakszla urayan, kendi gereine yabanclaan sizlersiniz, kadnlarmzda. Sizleri zora sokmak istemem. Tekrar vurgulayaym; ocuk da deilim, krk defa ler bier, ona gre tavr alrm. Yani duygusal yaklamayalm. nk hepinize kar olduka gerekiyiz. Duygular da gereklerden g alrlar. Bu anlamda deeri olabilir. Ben yine belirteyim; ister beni ok benimsemi olanlarla, isterse bir trl beni hayata geiremeyenlerle olsun, hepsiyle urarm. Zaten her gn talimat ve perspektifler bunun iindir. Zaten sava brakmak demek; yaam brakmak demektir. Keke biraz daha gcm, biraz daha zamanm olsayd da, byk intikamm almaya devam edebilseydim. Hesap sormay ok daha gl yrtebilseydim. irkinlie, soysuzlua, o sahtekarla; bir trl grevlerinin zerine yrmeyenlere kar... Dmandan daha fazla grevlerinin zerine yrmeyenlere ok fkeliyiz. Frsatm olsa da yklensem! Dedikodu gelitirenlerin karmda olmalarn isterdim. O byk saygszlklarn ak ak yapsalard da, biz onlara bir katk, hizmet sunsaydk. Srf onun iin, yoksa cezalandrmak iin deil. Bu gibi incir ekirdiini doldurmayan kafalarna birtakm gerekleri anlatabilmek iin. Aslnda ucuza lecek olanlar kendileridir. Feodal yiitlik yapyorlar. Feodal yiitliin ka paralk olduunu tarihimizden iyi biliyoruz. Szde duygularn yaayacaklar. O duygularn ka paralk olduunu siz ok iyi biliyorsunuz. lkel, hayvani yaamdan bir karnca boyu teye gitmeyen bir yaam bana kar savunuyorlar. Bunun ilkesini namus diye ortaya atyor veya bana kar tartmaya ayorlar. Yine bizim buna kar savammz Parti nderlii bizimle oynuyor mu veya nderlik bizi snyor mu biiminde bir dedikoduya dntryorlar. Bu ilkel yaratklara gerei daha iyi
376

yanstmak isterdim. Kayorlar. Hem de szmona silaha snarak. Aslnda bunlar, benim silahm tamaya layk deiller. Benim emeklerime byle konmaya layk deiller. Yine de silah bizden olsun, fakat iyi bir yol deil. Ben yalnz sizleri veya buradakileri kastetmiyorum. Bu durum nerede yaanrsa yaansn sahteliktir. Ve bunu yaayanlarn sonu almayacaklar da aktr. Bu adan her gn entrika eviriyorlar. Hizip oluturmak istiyorlar. Kitap yazacaklar. Ne yaparlarsa yapsnlar. Her gn MT bu faaliyeti planl bir biimde yrtyor, onlar da bunun kk bir kopyas olabilir. Kendimizi btn bu gelimelere kar rgtlemiiz, sonradan arparsam, yani sava gelitirirsem yanlmasnlar. Sava kurallar var. Dediim gibi, benimle gzn alacak, benden silah alacaksn, benim yetkimle gn gn yaayacaksn, ama bunu bize kar kullanacaksn! Bu, fazladan adaletsizlik oluyor. Minnettarlk bile duymayacaksn, arkamzdan veritireceksin, frsat buldun mu bana alm atacaksn! Ben byle bayanlar da, byle erkekleri de kabul etmem. Saygl olsalard, anam da olsa, eim de olsa gitsin bir koca bulsun, ben kabule hazrm. lleri uygulasnlar, ama sahtelie geldi mi kabul etmeye bir trl raz olamyorum. Bu benim gzellik anlaym; bu benim namus anlaymdr; bu benim sava anlaymdr. Byle olmaya devam edeceim. Daha derinliine anlamaya aln. lerleyebilecek gteyseniz militanlama temelinde yryelim. Sanyorum mcadele tarihinde u ana kadar kendimden daha fazla militan yoldalar dndme eminim. Hele bayanlar sz konusu olduunda hayallerinden bile geiremeyecekleri biimde korumaktan tutalm yetkinlemeye kadar olduka yceltici yaklaann kendim olduuna eminim. zntm, bu tiplerin kendi kendilerini zor duruma sokmalardr. Dada da, ehirde de, eitim sahalarnda da kendilerini zor duruma sokmalar ve bizi de istismara kalkmalar, hesaplarna hi iyi deil. Her eye ramen, iler izgi dahilinde yryor, gelimelerin esas yn bizim ngrdklerimiz temelinde geliiyor. Sizlere de hakim olan izgi budur. Belki sancl geer, belki kafanz biraz karr ama her devrim biraz byledir. Drstseniz, inanlysanz biraz sabredin, dayankl olun. Krdistann baz i gereklikleri dmandan daha
377

acmaszdr ve byk bir inatla direnmeyi gerektirir. Sizin gereiniz de az ok buna benzer sabrla, inatla doru yolda yrmeye ihtiya gsterir. Bu temelde kurtuluun daha mmkn olduuna veya kurtuluun yolundaki bir yaklamn sonuca gtrdne inanyorum. Btn yaklamlarn amac budur. Yine sylyorum; yaplanlar her zaman en iyiyi, en doruyu, en gzeli yakalamak iindir. Bundan kimsenin gocunmamas veya engel olarak nmze dikilmemesi gerekir. Mmknse g vermesi gerekir. G veremiyorsa hi olmazsa iler nnde olmasn, bu da yetiyor. nderlik gerei byledir. Bu konuda kesin kararl olanlar yrr. imdiye kadar ortaya kan gerekler bunu biraz kantlamtr. Bundan sonra da gelimelerin her geen gn daha da ortaya kard, gelimelerin bu temelde salanddr. zgr kadnn da Krdistanda ilk defa saylp sevilecek tarzda pekimesi bu yoldadr. rnekler daha imdiden bunun byle olduunu gsteriyor. O halde, daha da yklenelim ve partimizin dorultusunu tmyle topluma egemen klalm. Her zamankinden daha fazla ok ynl bir temelde derinliine kavrayalm. Partiyi tm yaammza egemen klarak, dmana kar tam zafere gtrelim. Parti nderlii sonuna kadar bu temelde yryenlerle beraberdir. Btn yaklamlarn temelindeki ama, onlar biraz daha gl bir konuma getirebilmektir. Bu temelde roln oynamaya tutkuludur. Syledii her sz, att her adm, gsterdii her davran bunu biraz daha gl ve baarl klmak iindir. Bunun dnda hibir biimde ne anlamal, ne kavranlmal ve ne de deerlendirilmelidir. Krdistanda en doru szn olduu kadar, en deme eylemin de sahibi biz olduumuza eminiz. Halkmzn bu byk destei de, bu partinin dnyann da at-baar yolunda yryen bir parti olmas da bu gerein en ak ifadesidir. Bu deerlendirme, Aralk 1992 zmlemelerinden alnmtr.

378

379

380