You are on page 1of 19

2

aemuf pEmol&,
d vufxuf xif&mS ;onfh r[mrkeo
d eG ;f vkyrf u
I oufaownfcahJ vonf/ a0omvDausmufavS
um;NrKd UwGif r[mwdikf ;f pEm;rif;vufxuf oDv*kP&f adS om rax&fBu;D rsm;? &[ef;oHCmrsm; aomif;ode;f ru&Scd hJ
onf[kqkdonf/8 r[mwkdif;pEm;rif;vGefvQif om;awmfol&d,pEm;rif;vufxufwGif r[mrkPdbk&m;
odraf qmufvLS 'gef;onfyh w
JG iG f oD&v
d uFmEdik if rH S oHCmawmfrsm;tm; yifzh w
d v
f LS 'gef;cJjh cif;aMumifh a0omvDacwf
wGif ax&0g'Ak'omoem xGef;um;cJhonfukd avhvmawGU&SdEdkifonf/

(1)

ajrmufOD;acwfwGif rGwfqvifrsm; pwifa&muf&Sdvmjcif;

&ckid o
f rkid ;f wGif ajrmufO;D acwfonf aemufq;Hk ya'o&mZfacwfjzpfNy;D at'D 1430 rS at'D 1785txdd
tkyfcsKyfcJhonf/ tiftm;BuD;onfh &ckdifrif;rsm;vufxufwGif ba*Fg 12e,ftxd odrf;ykduftkyfcsKyfEdkifcJh&m
ppfwaumif;onf 1666ckEpS w
f iG f r*kw
d rYdk odr;f yku
d rf u
D mvtxd &ckid b
f &k ifrsm; ykid ef ufxw
J iG f &Scd o
hJ nf/ xkaYd Mumifh
ajrmufOD;acwf tapmykdif;rif;rsm;onf ba*Fge,fudk ykdifqkdifxm;ojzifh bk&ifbGJUudk jrefrmbGJUtrnftjyif
rGwfqvifbGJUtrnfukd cH,lcJhMuonf/ wenf;tm;jzifh rGwfqvifbGJUtrnfrsm; tokH;jyKjcif;jzifh odrf;ykdufxm;
aom ba*Fge,frsm;ukd pnf;k;H a&;toGiaf qmif&ef zefw;D jcif;jzpfonfudk awGU&onf/9 xkt
Yd wl rdro
d rd ;f yku
d Ef idk f
cJo
h nhf e,fy,f\,kMH unfru
I dk &,lEikd &f ef '*Fg;wGif &ckid b
f &k ifw\
Ydk &ckid b
f UJG trnfomru rGwq
f vifbUJG trnfukd
yg xnho
f iG ;f oGe;f vkyaf vh&o
dS nfudk awGU&onf/ '*Fg;oGe;f vkyo
f nfh &ckid b
f &k ifwidk ;f onf xkad 'oukd ppfEikd af om
bk&ifrsm;omjzpfonfukd awGU&ojzihf rdrdtkyfcsKyf&me,fajra'owGif MoZmvTrf;rkd;vkdonfh oabmjzpfonfukd
awGU&onf/ ygarmu qm&m*sL'k ifu a&;om;xm;onfrmS &ckid b
f &k ifrif;apmrGef ba*FgodYk xGuaf jy;ckv
d o
HI nf[l
aom taxmuftxm;rsm; ba*Fgorkdif;wGif r&SdaMumif;? &ckdifjynfolwkdYu rif;apmrGefjyefvmNyD;aemufykdif;
rGwfqvif,Ofaus;rIukd vufcHonfvnf; rjzpfEdkifaMumif;? &ckdifbk&ifrsm;u rGwfqvifpmay,Ofaus;rIukd
tm;ay;vufcHonfqkdonfrSmvnf; ckdifrmonfh taxmuftxm;rsm; r&SdaMumif; a&;om;cJhonf/ xkdYtjyif
&ckid b
f &k iftcsKUd rGwq
f vifbUJG cHjcif;? '*Fg;wGif if;wkt
Yd rnfudk tm&Aspmjzihf a&;om;jcif;rsm; &So
d nfqadk omfvnf;
rif;apmrGefukd qufcHonfh bk&ifrsm;onf at'D 1430rS &ckdifukd A'kHrif; wkdufckdufodrf;ykdufonfh at'D 1784
txd rnforl Qrw
G q
f vifrsm; r[kwcf ahJ Mumif;? &ckid w
f iG f bk&if 48OD; eef;wufc&hJ m 9OD;om rGwq
f viftrnfjzifh
'*Fg;oGef;cJhjcif;jzpfaMumif;? if; 9OD;onf ppfwaumif;ukd odrf;ykdufatmifEkdifcJhonfh bk&ifrsm;jzpfojzifh
vufatmufcaH 'owGi&f o
dS nfh jynfow
l \
Ydk Munfrdk &I &Sad tmif aqmif&u
G jf cif;om jzpfEifdk af Mumif;? axmufjya0zef
xm;onfudkawGU&onf/10
&ckdifbk&ifvufatmufwGif&SdpOfu okHYyef;tjzpf zrf;qD;ac:,lvmaom rGwfqvifrsm;ukd v,f,m
vkyif ef;wGiv
f nf;aumif;? tjcm;trIxrf;vkyif ef;rsm;wGiv
f nf;aumif;? ckid ;f apjcif;jzifh ba*Fge,frS tajccsaexkid f
f Ydk
vmaom rGwq
f vifrsm; &ckid af 'owGif 15&mpkwiG f pwifa&muf&v
dS mcJo
h nf/11 17 &mpkwiG f ay:wl*ED iS &hf ckid w
uRefta&mif;t0,fvkyfukdifMuojzihf uRefaps;uGufwGif zrf;qD;a&mif;cscH&aom ba*Fge,frS rGwfqvifrsm;
7/
8/
9/
10/

OD;y@d? "n0wD&mZ0ifopf? jynfBuD;r@dKif yd#uwfykHESdyfwkduf? &efukef? 1910


pErmvmvuFm&? &ckdif&mZ0ifopf? (y)wGJ? yd#uwfykHESdyfwkduf? &efukef? 1931? pm-246? 260
jrefrmrif;rsm; ta&;awmfykH? eHYomykHESdyfwdkuf? &efukef? 1967? pm 36
Serajuddin, Muslim Influence in Arakan and the Muslim Names of Arakanese Kings. Asiatic
Society of Bangladesh, Vol XXX, I, June, 1986, p 20

4
oefacgifpm&if;t& (178642)OD;a& &SdvmonfudkawGU&onf/16 tpykdif;wGif pyg;pdkufysKd;&moD? &dwfodrf;
&moDww
Ydk iG f vma&mufvyk u
f idk Nfd y;D jyefomG ;Muaomfvnf; aemufyikd ;f wGif tajccsaexkid v
f monfuakd wGU&onf/
xkdYaMumifh vlOD;a&pm&if;wGif tvsiftjrefwdk;yGm;vmaom tajctaeudkawGU&onf/ ba*Fga'owGif vlOD;a&
xlajymNy;D vkyu
f idk pf m;aomuf&ef ajrenf;yg;ojzihf jrefrmEdik if t
H wGi;f &ckid af 'ookYd wjznf;jznf;wk;d 0ifvmrIonf
ukv
d edk aD cwfwiG f trsm;qk;H jzpfonfuadk wGU&onf/ jynfou
Yl se;f rma&;0ef\ 1930-31 tpD&ifcpH mt& omreftm;
jzihw
f pfEpS v
f Qif ppfwaumif;om;ulvaD ygif; 40000ausm0f ifavh&adS Mumif;? 1931 oef;acgifpm&if;t& ppfawG
ckid t
f wGi;f tdE,
d wkid ;f &if;om;a,musmf ;aygif; 250000ausm&f adS Mumif; od&onf/17 ppfawGckid w
f iG af exkid af om
tdE,
d om;rsm;teuf 88&mckid Ef eI ;f rSm ppfwaumif;ukvm;rsm; jzpfonf/ 1934 wGif &ckid af 'ook0Yd ifa&mufvm
aom ppfwaumif;ukvm;OD;a&rSm 20000jzpfonf/ armifawmNrdKUe,fwGif 1921 ckESpfu vlOD;a&pm&if;t&
ba*Fge,frS rGwq
f vif 68035a,muf&NdS y;D wkid ;f &if;om;rSm 22609a,muf&cdS o
hJ nf/ ckEpS t
f vku
d f rGwq
f vifrsm;
armifawmNrdKUe,fwGif wkd;yGm;vmykHrSmckESpf
vlOD;a&
1921
68035
1931
104308
1941-42
124452
1956
187792
1978
235067
1981
24199318
1986
26450719
jzpfonfukd awGU&onf/ armifawmNrdKUe,fwpfckwnf;rSmyif 1986-ckESpf vlOD;a&onf 1921 ckESpfu vlOD;a&
xuf ESpo
f ed ;f eD;yg;rQ wk;d vmonfuadk wGU&onf/ od&Yk mwGif wkid ;f &if;om;OD;a&onf ukv
d edk aD cwfu 25&mckid Ef eI ;f
&S&d mrS ygvDrefacwfwiG f 3&mckid Ef eI ;f txd usqif;oGm;onf[k od&&dS onf/ wkid ;f &if;om;wko
Yd nf rGwq
f vifw\
Ydk
Ncdrf;ajcmufcH&rIaMumifh wjznf;jznf; ,kwfavsmhvmonfudk awGY&onf/20 armifawmNrdKUe,fwckwnf;rSmyif
aus;&Gmaygif; 98&Gmonf ppftNy;D wGif jyefvnfxal xmifEidk jf cif; r&Sad wmhacs/21 bl;oD;awmifNrKd Ue,fwiG f 'kw,
d
urmppftxd rGwq
f vif&mG (75)&Gm&Scd NhJ y;D ,cktcg rGwq
f vif&mG 138&Gm&Sv
d monfudk awGUqkaH r;jref;csut
f &
f xd rGwq
f viftrd f (17)tdro
f m&SNd y;D vlO;D a&tm;jzihf 100ausmf
od&&dS onf/22 bl;l oD;awmifNrKd UwGif 1942ckEpS t
16/
17/
18/
19/
20/
21/
22/

Burma Gazetteer, Akyab District, Vol (A), Rangoon (Yangon), Govt. Press, 1957. P 83

OD;vSxGef;jzL? &ckdifjynfe,f pD;yGm;a&;b@mwkduf? awmufawmuf0if;ykHESdyfwkduf? 1976? &efukef


pm 95
OD;atmifMunf? (v0u) e,fpyfjyem? vufESdyfpufrl?armifawmNrdKU? 1976? pm 6
ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
OD;atmifMunf? (v0u) e,fpyfjyem? pm6
armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? pm 70
OH/P/0361/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk

6
ukvm;ajrykdif&Sif trsm;tjym; ay:vmcJhonf/ &ckdifwkdY\v,fajrrsm;rSmvnf; wjznf;jznf;qkH;IH;vmum
&ckfdifv,f,mrJhrsm;\ y#dyuonf ESpfaygif;rsm;pGm tjrpfwG,fvm&mrS t"dukPf;jzpfyGm;cJhjcif;jzpfonf/26
tjcm;taMumif;&if;wpf&yfrmS NAw
d o
d Qtpk;d &\ aoG;cJt
G yk cf sKyaf &;pepfaMumifjh zpfonf/ ta&;ygaomtaMumif;
&if;wpfcrk mS vnf; NAw
d o
d Qwu
Ydk 1300jynht
f a&;awmfyu
Hk dk tmkv
H &JT ef &nf&,
G af qmif&u
G cf ahJ om ukvm;Armt"d
ukP;f aMumifjh zpfonf/ xkt
d "dukP;f \*,ufonf &ckid o
f w
Ykd jznf;jznf; ysUH ESv
YH mcsed w
f iG f 'kw,
d urmppfjzpfymG ;
vm&m ppfaMumifh NAdwdoQwkdYESihftwl ajy;vmaomukvm;rsm;ESihf &ckdifwdkYqufvufxdyfwkduf&ifqkdifvm&onf/
NAw
d o
d Qwt
Ykd aejzifh if;wkaYd tmifjrifpmG qkwcf mG Edifk &f ef ppfajy;bufawmfom;rsm;u tcsi;f csi;f &efwu
dk af y;onfh
taejzihf jrefrmEkid if o
H m;r[kwo
f rl sm;ukd uk,
d u
fh ,
dk u
f dk umuG,Ef ikd &f ef[k taMumif;jyum vufeufrsm; ay;tyf
cJhonf/27
xkt
d csed w
f iG f t*Fvyd pf pfwyfrS ukvm;ppfonfrsm; a'ocHuv
k m;rsm;ESiahf ygif;um &ckid t
f rsK;d om;rsm;ukd
owfjzwfrrI sm; pwifco
hJ nf/ ukvm;&ckid t
f "dukP;f kww
f &ufjzpf&jcif;onf ajrykNH rKd Ue,f? acsmif;Bu;D &GmolBu;D
nDtpfuEdk pS Of ;D ukd &ufacsmif;&GmrS ukvm;rsm;u owfjzwfjcif;rS pwifco
hJ nf/ ukvm;rsm;u &ckid &f mG olBu;D tkycf sKyf
onfudk rESpNf rKd Uojzihf ppftwGi;f tcGio
hf monfu
h mvwGif owfjzwfjcif;jzpfonf/ xkt
d a&;tcif;ukd taMumif;
jyK ode;f ausmaf tmif? ausm,
f tp&Sad om &ckid w
f idk ;f &if;om;wku
Yd a'goxGuu
f m {nfo
h nf&ufacsmif; ukvm;
wku
Yd dk vufpm;acsowfjzwfonfwiG f ukvm;&ckid t
f "dukP;f pwifcjhJ cif;jzpfonf/28xkrd w
S qifh ajrmufO;D ausmuf
awmfNrdKUe,frsm;okdY ul;pufoGm;cJhonf/ xkdNrdKUe,frsm;rSxGufajy;vmaom ukvm;rsm;onf? bl;oD;awmif?
armifawmNrdKUe,frsm;okdY a&muf&SdvmNyD; ,if;NrdKUe,f&Sd ukvm;rsm;ESifhyl;aygif;um a'owGif;&Sd &ckdifvlrsKd;wkdYukd
vufpm;acsjyefojzifh armifawmNrKd Ue,f? jrpfta&SUbufjcrf;? bl;oD;awmifNrKd Ue,fEiS fh &aohawmifNrKd Ue,f&dS &ckid &f mG
rsm;ukd rD;IUd zsuq
f ;D jcif;? owfjzwfjcif;cH&jcif;wkaYd Mumifh &ckid rf sm; xGuaf jy;Mu&onf/ &ckid v
f rl sK;d rsm; toufq;Hk
IH;&NyD; &Gmaygif;rsm;pGm ysufpD;oGm;onf/29 ,if;odkYysufpD;oGm;jcif;aMumifh ,aeYtxd emvefrxlEkdifbJ
bl;oD;awmif armifawmNrKd Ue,frsm;wGif &ckid &f mG tenf;i,fom useaf wmhonf/30 xkt
d "dukP;f aMumifh &ckid v
f rl sK;d
(20000)cefY toufqkH;IH;&NyD; bl;oD;awmif armifawmrS &ckdif&Gmtm;vkH; rD;IdYzsufqD;cH&onfhtjyif
&aohawmifNrdKUe,frS &ckdif&GmtcsKdU rD;IdUzsufqD;jcif;cH&onf/31 ppfawGbufodkY jyefvnfxGufajy;olrsm;ukd
rGwfqvifrsm;u owfjzwfaeaMumif; Mum;odMuonfh armifawme,frS &ckdifwkdif;&if;om;rsm;onf aemufqkH;
wGif t*Fvdyftpkd;&bufrS wm0efcH&ckdift&m&Sd\ tultnDjzifh 'dEpyl&fppfajy;pcef;okdY xGufajy;cJh&onf/32
bl;oDawmif armifawme,fwiG f 'kw,
d urmppftwGi;f b*FgvDw&Ydk ufpufowfjzwfraI Mumifh aoqk;H Mu
&jcif;? xGuaf jy;Mu&jcif;ESiyfh wfoufonfh touf&iS u
f se&f pfow
l \
Ykd ajymMum;csurf sm;t& rGwq
f vifuv
k m;wdYk
\ tpDtpOfonf if;a'otwGi;f tcGit
hf a&;BuKH cu
dk f &ckid w
f pfO;D wpfa,mufrS ruse&f pfatmif tjywf&iS ;f &ef
26/ bkHaygufomausmf? awmfvSefa&;c&D;0,f? owif;*sme,fykHESdyfwkduf? &efukef? 1973? pm 73
27/ armifxif ]]&ckdifjynfe,f tpD&ifcHpm}}? jr0wDr*Zif;? 1960 Zlvkdif? twGJ8? trSwf 9? pm 14
28/ &ckdifjynfe,fESihf kd[if*smtrnfcH b*FgvDrsm; jyem? pm 93
29/ D 1313 ? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
30/ &ckdifjynfe,fjzpfpOfordkif;?'kwd,wGJ? pm 36-37
31/ &aohawmifNrdKUe,f orkdif;rSwfwrf;? NrdKUe,forkdif;jzpfpOfrSwfwrf;? jyKpka&;tzGJU? &aohawmif? 1981
pm-22
32/ &cdkdif-ukvm;t"dukPf;ukd,fawGUrSwfpk? pm-1

8
(30)xuf rausmfao;acs/ xkd&Gmrsm;wGif 1948ckESpfu rGwfqvifvlOD;a& wpfodef;ESpfaomif;ausmfvm&m
rnfo0Ydk ifvmonfudk pOf;pm;Ekid af yonf/ &yf&mG om;rsm;rSm &ckid rf &Sb
d J rGwq
f vifoufoufjzpfNy;D olBu;D rsm;rSm
rGwfqvifolBuD;jzpfaejyef&m ppfwaumif;e,frS rGwfqvifrsm; pdwfBudKuf0ifxGufEkdifvmjcif;jzpfonf/
bl;oD;awmif? armifawme,frsm;wGif ppftwGif;u xGufajy;oGm;aom &ckdif&Gmrsm;tm;vkH;ukd ppftNyD;wGif
pfpwaumif;e,frS rGwfqviftrsm;tjym; 0ifa&mufae&m,lvmMuonf/

(i) rGwfqvifygwDzGJUpnf;jcif;ESifh oD;jcm;jynfe,fwnfaxmif&ef pwifvmjcif;


'kwd,urmppfrwkdifrDuyif tdEd,EkdifiH&Sd rGwfqvifrsm;u oD;jcm;rGwfqvifEkdifiH xlaxmifay;&ef
NAdwdoQtpkd;&xH awmif;qkdvIyf&Sm;vmonf/ rGwfqviftrsm;pk&Sdaom tdEd,taemufbufa'oESifh tdEd,
ta&SUbufb*Fvm;jynfe,fa'orsm;ukd ygupwefEdkifiHtjzpf xlaxmifay;&efawmif;qkdcJhMuonf/38
awmif;qkv
d yI &f mS ;rIonf armifawm? bl;oD;awmif NrKd Ue,frsm;&Sd ppfwaumif;om;wku
Yd topfjzpfay:vmaom
ygupwefEiS afh ygif;&ef pDpOfMuonf/ txl;ojzifh rGwq
f vifynmwwfrsm;u BuKd ;pm;vmjcif;jzpfonf/ xkaYd Mumihf
1942ckESpf u&mcsdNrdKUwGif usif;yaom tpvmrfnDvmcH ygupwefESifh aygif;pnf;a&;tqkdwpf&yf wifoGif;cJh
onf[k od&onf/ bl;oD;awmif? armifawm? &aohawmifwYdk rGwq
f vifO;D a& rsm;onft
h wGuf ygupwefe,f
twGif; xnfhoGif;owfrSwfay;a&;ukd NAdwdoQtpkd;&xH toem;cH&ef BudK;pm;cJhMuonf[kqkdonf/39
ppftwGif; 1946wGif Jami-a- tul Ulema-e Islam tzGJUay:aygufvm&m if;ygwDu 1947ckESpfwGif
u&mcsDodkYoGm;umn ygupwefvGwfajrmufa&;vIyf&Sm;aeaom rGwfqvifacgif;aqmif *sif;em;ESihfawGUqkHNyD;
bl;oD;awmif? armifawm? &aohawmifwu
Ydk kd ygupwefEidk if EH iS hf yl;aygif;cGijhf yK&ef awmif;qkcd o
hJ nf/40 xko
d aYkd qG;aEG;
&mwGif &ckdifajrmufykdif;a'oukd wkdufckdufNyD; ygupwefxJodkYoGwfoGif;&ef okdYr[kwf ukd,fykdiftkyfcsKyfcGifh&a'o
tjzpf &&Sad tmif Akv
d cf sKyaf tmifqef; tdE,
okt
Yd oGm;wGif rGwq
f vifacgif;aqmif rpwm*si;f em;ESifh awGUqkcH &hJ m
*sif;em;u bl;oDawmif? armifawma'orS rGwfqvifrsm;u ygupwefxJodkY yl;aygif;&efawmif;qkdrIukd rdrd
udk,fwkdifraxmufcHaMumif; ajymMum;cJhonf/
rGwfqvifacgif;aqmif*sif;em;u &ckdifjynf armifawmESihf bl;oD;awmife,frsm;ukd b*Fvm;jynfxJodkY oGwfoGif;ay;&ef ppfwaumif;
rlqviftcsKUd u awmif;qkcd suEf iS yfh wfouf odv
Yk ;Hk 0rjzpfap&yg[kajym&if; Armjynfomru rnfonft
h jcm;
e,fy,furdk S odr;f ,l&ef odrYk [kwf awmif;,l&ef rlpvifvcd f &nf&,
G cf surf &Sad Mumif;? xku
d o
hJ Ykd b*Fvm;jynfta&SU
ykdif;rS vufwqkyfrQavmufaom rlpvifvlrsKd;tcsKdU\ awmif;qkdcsufqkdonfrSmvnf; bmrS*kpkdufp&mrvkd
aMumif; ponfjzifh &Sif;jycJhonf/41
1947ckESpf ukefcgeD;rSmyif bl;oD;awmifNrdKUe,f apwDawmifaus;&GmrS olBuD;a[mif;qkvfwif\nD
rk[
d mrufuOD;aqmif rGwq
f vifvil ,frsm;ukd vQKUd 0Supf mG pnf;k;H Ny;D rl*sm[pfygwDudk zGUJ pnf;um vufeufrsm;ukd
38/
39/
40/
41/

pHxGef;atmif? OD;? ukd,fawGUar,kESihf kd[if*sm (vufESdyfpufrl)? pm99-100


cifBuD;azsmf? &ckdifjynfrS rl*sm[def;[lonf? &ckdifwefaqmif twGJ1? trSwf 8? 1959-60? pm-99
Mohammed Yunus, Dr., A History of Arakan: Past & Present, Mangenta Color Pess,
Chittagong, 1994, P-123

OD;ykuav;? igwkdYAkdvfcsKyfbmawGvkyfcJhovJ (wwd,wGJ) (ykHESdyfwkdufryg) &efukef? 194*? pm 54-55

10
jrefrmEdkifiHrSma&m? urmrSmyg tpOftvmr&Sdacs/
jrefrmEkid if w
H iG f tjcm; State rsm;rSm orkid ;f aMumif;t& jrefrmbk&ifrsm;acwfwiG f oD;jcm; State rsm;jzpfchJ
NyD; jrefrmwdkYodrf;ykduftkyfcsKyfrIatmufwGif aecJhaMumif;? &ckdifwGif&Sdonfh rGwfqvifrsm;onf &ckdif(odkYr[kwf)
JG aexkid cf jhJ cif;&So
d rl sm; r[kwaf Mumif;? e,fajrtae
jrefrmvufatmufwiG f tNrw
J rf;aexkid cf NhJ y;D State tjzpfc
jzifhMunhfvQifvnf; if;wkdYonf jrefrmEdkifiHwGif tNrJwrf;yg0ifNyD; jrefrmwkdYvufatmufwGif aecJh&aMumif;?
if;wkdYukd,fwkdif tcsKyftjcmtmPmykdiftjzpf awmif;qkdcJhbl;jcif;vnf; r&Sdbl;ojzihf ,cktcg oD;jcm; State
awmif;qkjd cif;onf ckid rf monft
h aMumif;jycsurf &Sad Mumif;? if;wkt
Yd aejzihf Edik if o
H m;awmif;cH&efom oifah Mumif;?
bmoma&;wpfckwnf;ukd tajccHNyD; oD;jcm; State awmif;Ekdifonfh tcGifhta&;r&SdaMumif;? jrefrmEkdifiHxJodkY
0ifa&mufaexkid o
f jl zpfojzihf vGwv
f yfaom State vkyyf idk cf iG rfh &Sad Mumif;? if;tawG;ac:onf *si;f em;rSpwifvm
jcif;jzpfaMumif;? wl&mrsK;d wlprk sm;aygif;um jynfe,fxal xmifv
f o
dk nfh ykpH rH sK;d &ckid w
f iG af qmif&u
G v
f Qif tkycf sKyaf &;
tBuD;tus,f IyfaxG;EdkifaMumif;? rGwfqvifa'owpfck zefwD;&ef awmif;qkdjcif;rjyKbJ Oya'jyKvTGwfawmf
wGifyg0ifum if;wkdYtem*wfukdvIyfatmif aqmif&GufEkdifaMumif;/ rSwfcsufjyKcJhonf/45 NAdwdoQwkdYtaejzifh
wzufwiG f rGwq
f vifw\
Ydk awmif;qkcd surf mS ;aMumif; ajymMum;aomfvnf; wpfzufwiG f rnfoq
Ydk ufvufvyk o
f ifh
onfukd vrf;aMumif;ay;xm;onfh tcsufrsm;ygonfukd awGU&onf/ EkdifiHwpfck? jynfe,fwpfck xlaxmif&ef
twGuf rnfonhftcsuftvufrsm;vkdtyfaMumif;? rnfonfhfvrff;aMumif;rS aqmif&GufvQif tcGifhta&;
&Edik af Mumif; vrf;jyxm;jcif;ukad wGU&S&d onf/ aemiftcg xkv
d rf;aMumif;twdik ;f rGwq
f viftzGUJ u aqmif&u
G v
f m
onfukd awGU&onf/ 1947ckESpf arv 15&ufaeYu vl0ifrIBuD;Muyfa&;XmerS wifjyonhfpmwGif if;a'o&Sd
rGwq
f vifrsm;onf armifawm bl;oD;awmife,fudk frontier area owfrw
S af y;&ef awmif;qkcd suu
f dk ukid q
f aJG e
qJjzpfaMumif;? ta&SUygupwef{&d,mwGif yg0if&efawmif;qkdqJjzpfaMumif; yg&SdonfudkawGU&onf/46
odaYk omf jrefrmEdik if v
H w
G v
f yfa&;&awmhrnf[k owif;ysUH ESv
YH maomtcg b*FgvDrsm;onf tcsi;f csi;f yl;
aygif; ykrd v
dk yI &f mS ;rIjyKvyk v
f monf/ oD;jcm;rGwq
f vifjynfe,f &&S&d ef[al om arQmv
f ifch surf jynhrf D jrefrmEdik if H
vGwv
f yfa&;&rnfjzpf&m tm;xm;rScD &dk rnfo
h l uif;rJah wmhrnf[k ,lqum txl;pk;d &drcf MhJ uonf/ wGif rl*sm[pf
vIy&f mS ;rIudk aqmif&u
G cf o
hJ nfu
h mqifonf 'umNrKd UrSae jrefrmEdik if t
H pk;d &tm; qefu
Y si0f g'jzefrY rI sm; jyKvyk jf cif;?
owif;pmtoD;oD;wGif vIaYH qmf0g'jzefjY cif;rsm; jyKvyk v
f mjcif;jzifh rl*sm[pfvyI &f mS ;rIonf wjznf;jznf; Bu;D xGm;
vmcJhonf/47

(p) vGwfvyfa&;&NyD;aemuf &ckdifjynfe,f&Sd rGwfqvifwkdYtajctae


1948ckEpS f Zefe0g&Dv (4)&ufaeYwiG f jrefrmEdik if v
H w
G v
f yfa&;&&Scd &hJ m Ekid if aH wmftm; zqyvtpk;d &u
tkyfcsKyfcJhonf/ &ckdifwGif (&wn)tzGJUu &ckdifjynfe,f &&Sda&;ukd taMumif;jyK pnf;kH;vIyf&Sm;aeonf/
h if;vmcJo
h nf/
vGwv
f yfa&;r&rDuyif zGUJ pnf;cJah om rl*sm[pftzGUJ onf vGwv
f yfa&;&Ny;D aemuf tiftm;awmifw
1948ckESpf pufwifbmv 30&ufaeYwGif bl;oD;awmifESihf (3)rdkifcefYuGmonfh qiftkd;jyif&GmwGif rl*sm[pfwkdY
pwifpcef;cscJhNyD; ]ygupwef*sDemAwf}(ygupwefft"GefY&Snfygap) [laom a<u;aMumfoHukd ukvm;vkdrjywf
45/
46/
47/

Series 10/1, Acc. No. 641. NAD


Series 10/1, Acc. No. 641. NAD

armifxif ]]&ckdifjynfe,f tpD&ifcHpm}}? jr0wDr*Zif;? 1960 Zlvkdif? twGJ8? trSwf 9? pm 15

12
-

56/
57/
58/
59/
60/
61/

ppfawGNrdKUudk &ckdifjynfe,fawmifykdif;? ajrmufydkif;NrdKUawmf[k owfrSwfum NrdKUESifhqdyfurf;uGyfuJrIudk


&ckdifESihfrGwfqvif (50)&mckdifEIef;pD pDrHcefYcGJtkyfcsKyfcGihfjyK&efESihf yxrqkH;NrdKUawmf0efESihf wkdif;rif;BuD;ukd
rGwfqvifvlrsKd;rS ceYfxm;&ef/
vufeufudkifwyfzGJUpnf;ay;&ef? xkdwyfzGJUwGif rGwfqvif 50 &mckdifEIef;yg0if&ef
A[kdtpkd;&tzGJUwGif 0efBuD;cefYxm;&ef?
wkid ;f jyKjynfjyKvw
T af wmfwiG f tjcm;jynfe,fEiS w
fh idk ;f rsm;enf;wl uk,
d pf m;vS,t
f nDtrQ apvTwcf iG &fh &ef
rGwfqvifaumifpDxm;&SdcGihfjyK&ef?
tpvmrftxufwef;ausmif;rsm;ESifh aumvdyaf usmif;rsm; wnfaxmifciG jhf yK&ef ponftcsurf sm; yg&Syd g
onf/56 &ckdifajrmufydkif;ukd awmif;qkd&mwGif ppfawGukdyg xnfhoGif;awmif;qkdcJhonf[k awGU&Sd&yg
onf/57xkdnDvmcH\vrf;Gefcsufrsm;onf ,aeYxufwkdif vIyf&Sm;aeaom b*FgvDrGwfqvifrsm;\
EkdifiHa&;vrf;aMumif;? yifr&nfrSef;csufyifjzpfonf/
rl*sm[pfygfwDrS a&mf&Sdef;acgif;aqmifaomtzGJUu NrdKUe,f zqyvOuX OD;pHxGef;atmifrSwpfqifh
0efBu;D csKyx
f H wifoiG ;f &ef awmif;qkcd suyf g pmwrf;wpfapmif ay;ykv
Yd monf/ xkad wmif;qkcd surf sm;wGif
&ckdifa'otwGif;&Sd rGwfqvifrsm;tm;vkH;ukd EdkifiHawmftwGif;&Sd &ckdifrGwfqvifrsm;tjzpf vufcH&ef
rl*sm[pfrsm;ukd tNrJwrf;wyfrawmfwGif &ckdifrGwfqvif aoewfukdifwyftjzpf oD;jcm;xm;ay; &ef/
tpkd;&Xmewkdif;wGif rGwfqvifrsm;tm; t&nftcsif;tvkduf 0ifcGihfjyK&ef/
NAdwdoQtpdk;&uJhodkY rGwfqvifrsm;tm; emrmvf58? l*sm59? [mcsf? zdkcwf(blcg)60rsm; vGwfvyfcGihfjyK&ef
rGwq
f vifuav;rsm; ynmoifausmif;wkid ;f wGif tm&fbb
d momukd tNrw
J rf; bmomwpfct
k jzpf jrefrm
pmESihf wef;wlowfrSwfay;&ef?
bl;oD;awmif? armifawmNrKd Ue,frsm;wGif aq;kBH u;D wpfEHk iS fh aq;ay;cef;rsm;ukd vkt
d yfaomae&mrsm;wGif
zGihfvSpfay;&ef?
bl;oD;awmif? armifawmNrdKUe,frsm;wGif aumvdyfausmif;wpfausmif;ESifh wef;jrifhausmif; (4)ausmif;
zGifhcGifhjyK&ef?
EdkifiHawmf0efBuD;csKyfu if;wdkYtzGJUtm; &ckdifwkdif; olykefESdrfeif;a&;twGuf usnfqefxkwfay;&efwkdY
yg&Sdavonf/61 xkdodkYawmif;qkdcsufrsm; wifjy&mwGif kd[if*sm[laomvlrsKd;taejzihf awmif;qkdonfh
tcsuf rygao;bJ &ckdifa'owGif; rGwfqvifrsm;ukd &ckdifrGwfqviftjzpf todtrSwfjyK&efESihf
rGwq
f viftcGit
fh a&;awmif;jcif;udk awGU&ojzihf xkt
d csed t
f xd k[
d if*sm[laomvlrsK;d tjzpf zefw;D ,l
&ef tpDtpOfr&Sdao;aMumif; awGU&SdEdkifonf/
Charter of the Constituional Demands of the Arakani Muslims (1951)

kd[if*smpmwrf;tusOf;jyKpkwifjyjcif;? vufESdyfpufpmrl
bk&m;0wfjyKcGihf
OykofjyKcGifh
trsKd;orD;rsm; 0wfkH0wfcGihfESihf 0wfkH\ rsufESmzkH;ukd vSefMunhfcGifhr&Sd&ef/
bl;oD;awmifNrdKUe,forkdif;? vufESdyfpufrl? pm 220/

14
e,f&Sd rGwfqvifrsm;tm; rnfrQBudK;ukdif cs,fvS,fEkdifonfukd jrifEdkifMuNyDjzpfonf[krSwfwrf;wifxm;onf65
rnfoq
Ydk adk p ta&SUygupwef(,ck b*Fvm;a'h&)fS taejzifh rl*sm[pfoyl ek rf sm;tay: tm;ay;aeonfudk
odomxif&mS ;apouJo
h Ykd wpfzufEidk if b
H ufrS jynforl sm;taejzihf umqiftay: vIu
d v
f u
dI v
f v
JS JS BuKd qdk Mujcif;
onf ifwdkYESihfvlrsKd;wl? bmomwlolwpfOD;u jrefrmEdkifiHxJwGif 0ifa&mufaexdkifaom if;wkdYESihf vlrsKd;wlrsm;
tay: acgif;aqmifaeonf[k ,lqum tzufzufrSa tultnDay;aejcif;jzpfonfrSm xif&Sm;ayonf/
(q) rl*sm[pf
rl*sm[pfjyemonf avmavmq,ftm;jzihf 'kwd,urmppfBuD;\qkd;arGwpf&yfjzpfaomfvnf;
twdwftm;jzihf 1824 ckESpf t*Fvdyf-jrefrmppfyGJtNyD; rGwfqvifrsm; jrefrmEdkifiHwGif;odkY 0ifa&mufvmjcif;rS
jrpfzsm;cHcJhonf/ xkdtcsdefrSp bl;oD;awmif? armifawm? ausmufawmf? rif;jym;? ajrykHponfha'orsm;okdY
rGwfqvifbmom0if ppfwaumif;b*FvDrsm; twm;tqD;r&Sd 0ifa&mufvmjcif;rS pwifcJhonf/66
rGwq
f vifbmom0if b*FgvDwo
Ydk nf *s[
D wfac: bmoma&;ppfyu
JG kd qifEaJT vh&NdS y;D if;bmoma&;ppfyJG
wGif yg0ifMuonhf&Jabmf&Jbufrsm;ukd rl*sm[pf[k ac:qkdMuonf/ rl*sm[pfqkdaompum;\t"dyg,frSm ]]rdrd
wkid ;f jynfEiS hf bmoma&;tcGit
fh a&;ukd wku
d cf u
dk af omol}} [kvnf;qkv
d o
dk nf/ rl*sm[pftzGUJ onf *sarwltv
k rm;
bmoma&;tzGUJ \vrf;Tecf suu
f dk taumiftxnfazmf&aomtzGUJ jzpfonf/ wpfenf;tm;jzihf *sarwltv
k rm;
tzGUJ onf ajray:tzGUJ jzpfNy;D rl*sm[pftzGUJ onf ajratmuftzGUJ yifjzpfonf/ if;wk\
Yd t"du&nf&,
G cf suo
f nf
armifawm? bl;oD;awmif? &aohawmife,frsm;ukd jynfaxmifpjk refrmEkid if aH wmfwiG ;f rS cGx
J w
k Nf y;D ygupwefEidk if H
ESiyfh ;l aygif;Ekid &f ef jrefrmEkid if aH wmftpk;d &ESifh &ckid w
f idk ;f &if;om;rsm;tm; vufeufuidk v
f suf tMurf;zufwu
dk cf u
kd f
&efjzpfonf/67
bmoma&;wkdufyGJ vkyfoifhrvkyfoihf [laomjyemukd rGwfqvifbmom0ifwkdY\ *kdPf;csKyfjzpfaom
rlZpf0g (c) cgvDcg tkyfcsKyfa&;tzGJYuomvQif tqkH;tjzwfay;Ekdifojzihf 1947ckESpf 'DZifbmvwGif
taemufygupwef? yg&Sf0gNrdKUrS rGwfqvifbmoma&;*kdPf;tkyf rlvmemr[mruf? ylZpf[mufcHESihf rlvem
tDb&m[ifwkdYukd zdwfac: tpnf;ta0;jyKvkyfcJhonf/ tpnf;ta0;u tm&ADbmomESihf tl&'lbmomukd
oif&eef jrefrmpmukd roif&efeT Mf um;onft
h jyif if;*kP
d ;f tkyw
f u
Ydk olyek af cgif;aqmif r[mruf[pl ed ?f Zmzm
[lped ?f 'k'rk sm? r[mrufqifqifac: tkpd iftv
l mESifh wyfAv
dk w
f yfom;rsm;tm; rl*sm[pf[t
k rnfay;um TeMf um;
csurf sm; ay;cJo
h nf[q
k o
dk nf/ xku
d o
hJ Ykd trdeaYf y;Ny;D aemuf bmoma&;*kP
d ;f tkyo
f nf e,fvx
l \
k tBuKd tqdEk iS fh
1947 'DZifbmtukeaf vmufwiG f jyefomG ;onf[q
k o
dk nf/68rl*sm[pfoyl ek w
f t
Ydk m; *sarwltv
l rm;tzGUJ u tpd;k &
ukw
d u
dk cf u
dk rf nft
h cg vku
d ef m&rnfh TeMf um;vTmukd xkwjf yefc&hJ m ,if;TeMf um;csuu
f dk 1948ckEpS f {Nyv
D (10)&uf
aeYwiG f oufqidk &f mrS odr;f qnf;&rdonf[k od&onf/ rl*sm[pfrsm;onf ,leaD zmif;0wf Mu,fvwHqyd yf gaom
OD;xkyfukd tokH;jyKcJhMuonf/69
65/
66/
67/
68/
69/

pHxGef;atmif? OD;? ukd,fawGUar,kESihf kd[if*sm (vufESdyfpufrl) bl;oD;awmif? 1969? pm 13


rl*sm[pfrsm; tvif;0ifjcif;? jr0wDykHESdyfwkduf? pmrsufESm? ckESpfryg/
cifBuD;azsmf? &ckdifjynfrS rl*sm[def;[lonf? &ckdifwefaqmif twGJ1? trSwf 8? 1959-60? pm-23
cifBuD;azsmf? &ckdifjynfrS rl*sm[def;[lonf? pm-24
armifawmNrdKUe,fjzpfpOforkdif;? pm 79

16
(Z) rGwfqvifwkdY\ ajray:ajratmuf yl;aygif;vIyf&Sm;rI
rl*sm[pfvyI &f mS ;rIonf ar,kckid t
f yk cf sKyaf &;aemufyidk ;f xk;d ppfqifraI Mumifh tiftm;qkw,
f w
k o
f mG ;aomf
vnf; 1966 ckESpfcefYwGif jyefvnfvIyf&Sm;vmonf/ umqif\rl*sm[pfvufusef t'kaZmfvDESihf anmifacsmif;
(bl;oD;awmif) ywf0ef;usifwGif bDataZmfazm? tvHeDuGefjrLepfwkdYESihf yl;aygif;aeaom ZmazmfwkdY toD;oD;
ay:aygufvmonf/ ,cifu rGwq
f vifbmoma&;a<u;aMumfojH zihf *s[
D wfppfyjJG zihf vIaYH qmfpnf;k;H rI ratmifjrif
onft
h cg ykrd edk ufidI ;f aomenf;AsL[mopfudk csrw
S af qmif&u
G v
f monf/ if;enf;AsL[mukd taumiftxnfazmf
aqmif&GufcJholrSm zqyvtrwftjzpfvnf;aumif;? zqyv\ usef;rma&;0efBuD;tjzpfvnf;aumif;?
aqmif&GufcJhonfh plvwefrmrGwfjzpfonf/ if;\aemufuG,fwGif armfv0Drsm;&Sdonf/
armfv0D*P
dk ;f csKyrf sm;ESifh plvwefrmrGww
f u
Ydk ppfawGrS rGwq
f vifynmwwftcsKUd ukd pnf;k;H Ny;D xkid ;f Edik if H
rGwfqviftzGJUcsKyfudk csOf;uyfum if;tzGJUaxmufcHrIjzihf vpfAsm;okdY apvTwfcJhonf/ xkdpOfu vpfAsm;
acgif;aqmif u'wfzDu rGwfqvifrsm;\ acgif;aqmif? tm&yfEkdifiHrsm;\ acgif;aqmifjzpf&ef BudK;pm;aecsdef
jzpfonf/ &ckid rf S rGwq
f viftzGUJ \wifjycsucf suu
f dk vpfAsm;rSwm0ef&o
dS w
l u
Ydk pdppfem;axmifNy;D aemuf &ckid w
f iG f
&So
d nf rGwq
f vifrsm;onf &ckid jf ynfe,ftwGi;f rGwq
f vifjynfwnfaxmif&ef BuKd ;yrf;jcif;jzpfaMumif; od&v
dS m
ojzihf &ckid jf ynfe,ftwGi;f vufeufuidk t
f zGUJ tpnf;rsm;ESifh nDw
G rf &I atmif BuKd ;pm;Ny;D rSom wef;wltcGit
hf a&;
&&ef wkdufyGJ0ifoifhaMumif; wkdufwGef;cJhonf/ xkdodkYaqmif&GufNyD;rSom vkdtyfaomtultnDukd ay;rnf[k
uwdjyKcJhonf[kqdkonf/74
if;wkdY\&nf&G,fcsufonf ar,kurf;oG,f(armifawm? bl;oD;awmif? &aohawmifNrdKUe,f\
taemufbufjcrf;)wpfcv
k ;Hk ukd tmupwef (Arkistan )trnfjzihf EkdifiHwpfck wnfaxmif&efjzpfonf/ xkda'o
onf &ckdif(tm&uef)ESihf ygupwefMum;&Sda'ojzpfojzihf xkda'oESpfck trnfygaom bmoma&;qkdif&m
rGwfqvifEkdifiHxlaxmif&efe BuHpnfjcif;jzpfonf/ if;wdkY\tzGJUtpnf;trnfukd ]]tmupwefOD;aqmiftzGJU}}
tjzpf zGUJ pnf;cJMh uonf/ if;wkw
Yd nfaxmifrnfh Ekid if u
H dk armfv0D (odrYk [kw)f armfvemwpfO;D OD;u acgif;aqmif
tkyfcsKyfrnfjzpfNyD; xkdyk*dKvf\atmufwGif umuG,fa&;ESihf ywfoufukdifwG,f&ef qmeD (ppfOD;pD;csKyf) wpfOD;u
wm0ef,laqmif&Guf&efjzpfonf/ xkdtpDtpOfukd kyfvkH;azmf&ef tmupwef OD;aqmiftzGJUonf vufeufukdif
rGwfqvifukvm;rsm;ukd pnf;kH;cJhMuonf/75
xkad Mumifh rl*sm[pftzGUJ rsm;jzpfaom t'laZmfvt
D zGUJ ? bDataZmfazmtzGUJ ? ZmazmftzGUJ wkt
Yd m; yl;aygif;ap
cJNh y;D if;tzGUJ \trnfudk k[
d if*smtrnf xnfo
h iG ;f tok;H jyKum ]]k[
d if*smvGwaf jrmufa&;ygwD}}[k zGUJ pnf;vku
d f
onf/ if;ygwDu &ckdifygwDrsm;jzpfaom &ckdiftrsKd;om;vGwfajrmufa&;ygwD (&rv)? &ckdifjynfuGefjrLepfygwD
(&uy)wku
Yd dk nDw
G af &; urf;vSr;f cJMh uonf/ aqG;aEG;rIjyKvyk &f mwGif (&rv)u wpfygwDjzpfajrmufa&;twGuf
wifjyaomfvnf; (&uy)u wyfaygif;pkjzpfa&; wifjycJhonf/ odkYaomf kd[if*smygwDu awmif;qkd&mwGifkd[if*smukd wkdif;&if;om;vlrsKd;tjzpf todtrSwfjyK&ef
bl;oD;awmif? armifawme,fukd kd[if*sma'otjzpf todtrSwfjyK&ef
&ckdifjynfvGwfajrmufonfhtcg tkyfcsKyfa&;wGif &ckdif 60%? ukvm; 40% yg0if&efwkdY
74/
75/

? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
D 1315 ?
D 1315

18
atmif pkykHvsuf&Sdonf/ vrf;ab;a&bkHbkdifrsm;wGifvnf; vSysKdjzLtrsKd;orD;rsm;onf vkHcsnf&ifvsm;ESifh a&cyf
vsuf &Sdonfukd awGUjrifEkdifonf/ oifwkdYtpma&pmukd 0vifatmif pm;aomufzkdY xdkEkdifiHokdY oGm;Ekdifonf/
trsK;d orD;vSvaS v;rsm;ukd tdraf xmifjyK tpvmrfomoemjyefyY mG ;atmif vkyu
f idk Ef ifdk Mf uonf}}[ka&;om;xm;
onf/80 e,fajrpkd;ykdifa&;ESihf omoemvTrf;rkd;a&;ukd wpfNydKifwnf;aqmif&Guf&ef BuHpnfjcif;jzpfykH&onf/
(ps) &ckdifwkdYjynfe,fay;a&;awmif;qkdcsufESihf b*FgvDrGwfqvifwkdY tNydKifawmif;qkdvmjcif;
'kw,
d urmppfNy;D aemuf t*Fvyd w
f Ykd jyefvnf0ifa&mufvmonft
h cgwGif &ckid w
f iG f tvHeu
D eG jf rLepfygwD
\ MoZmvTr;f rk;d rIrmS tajcckid af eNyjD zpfonf/ &ckid jf ynfe,fvx
l o
k nf &ckid (f zqyv)acgif;aqmifrsm;ukd rauseyf
jcif;? &Srf;? csif;? ucsif? u&if? u,m;wkdYuJhodkY jynfe,ftcGihfta&;ukd cHpm;vkdjcif;wkdYaMumifh &ckdifjynfe,f
awmif;qkdaom &ckdifacgif;aqmif OD;pdEmtzGJUukd tm;ay;vmonf/ if;tzGJUonf tvHeDuGefjrLepfvkdvm;ol
tzGJUjzpfNyD; &ckdifoD;jcm;cGJxGufa&;ukd awmif;qkdaeolrsm; jzpfonf/ 1947 {NyDv 3&ufaeYwGif ajrykHNrdKU
&ckdiftrsKd;om; nDvmcHukd usif;y&m vlwpfaomif;ausmf wufa&mufNyD; tvHeDuGefjrLepfrsm;ESifh zqyvvnf;
wufa&mufMuonf/ xkdnDvmcHwGif tcGefray;a&;? v,fcGefray;a&;? a&G;aumufyGJtvkdr&Sd? Akdvfatmifqef;
tvkdr&Sd? vGwfvyfa&;csufcsif;ay; ponfjzihf awmif;qkdcJhonf/ xkdnDvmcHokdY AkdvfcsKyfatmifqef; wufa&muf
rdefYcGef;ajymMum;&m wufa&mufvmonfhjynfolwkdYu Akdvfatmifqef;tvkdr&Sd? vGwfvyfa&;csufcsif;ay;[k
atmf[pfawmif;qkdMuojzihf AkdvfcsKyfatmifqef;onf csufcsif;jyefvnfxGufcGgoGm;onf/81 1947 ckESpf {NyDv
18&ufaeYwiG f &efuek &f dS &ckid v
f x
l t
k pnf;ta0;u &ckid cf x
JG u
G af &;awmif;qkMd uonf/ 1947 ckEpS f ZGev
f 15&ufaeY
wGif &efukef&Sd &ckdifvlxktpnf;ta0; xyfrHusif;y&m xkdtpnf;ta0;u &ckdifonf obm0u oD;jcm;ykdif;jcm;
ay;xm;onhf oD;jcm;Ekid if jH zpfaMumif;? ESpaf ygif; 4000ausmf oD;jcm;bk&ifEh idk if t
H jzpf aexkid v
f mcJah Mumif; xkaYd Mumifh
oD;jcm;vGwfvyfpGm qkH;jzwfEkdifonfha'otjzpf zefwD;ay;&rnfjzpfaMumif; awmif;qkdcJhMuonf/82 xkdYaMumifh
&ckid w
f u
Ydk (zqyv)ukd raxmufcb
H J &ckid w
f idk ;f &if;om;nDw
G af &; tpnf;tk;H (&wn)ukd axmufct
H m;ay;Mu
onf/
xkt
d csed u
f bl;oD;awmif? armifawmNrKd Ue,frsm;wGif Jami-a-tul Ulema-e Islam tzGUJ rS rGwq
f vifrsm;u
uk,
d w
f idk t
f a&G;cHcMhJ uonf/ xko
d t
Ykd a&G;cH&mwGif ppfwaumif;e,fom; *zg;u bl;oD;awmifNrKd Ue,f? &Gu
f adk wm&Gm
wGif tajcpkdufum a&G;aumufyGJwGif 0ifa&muf,SOfNydKifcJhonf/ *zg;onf ppfwaumif;e,fom;jzpfonfhtjyif?
jrefrmpum;rwwfbJ t*Fvyd pf um;ESifh b*FvpD um;uko
d m ajymEkid o
f jl zpfonf/ if;ESit
hf wl ppfawGrS plvwef
rmrGwt
f ygt0if av;OD;ta&G;cH&m tm;vk;H tEkid &f cJo
h nf/ a&G;aumufyEJG pS Bf urd v
f ;Hk tEkid &f &Sad omfvnf; zqyv
taejzifh rwkd;EdkifcJhacs/ wpfzufwGif &ckdifygwDjzpfonfh &wnudkvnf; zqyvu rEkdifojzihf wwd,tBudrf
a&G;aumufyGJwGif &ckdife,frS tEkdif&&Sd&ef BudK;yrf;rIjyKvkyfvmonf/
zqyvtaejzihf &ckdifvlxk\axmufcHrIukd r&onfhtcg OD;Ekonf rGwfqviftrsm;pkrJukd &&Sdatmif
aqmif&u
G v
f monf/ 1956ckEpS f jynfov
Yl w
GT af wmfa&G;aumufyEJG iS fh bl;oD;awmife,f rJqEe,fwpfe,fyrdk o
dk wf
80/
81/
82/

D 1315

? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk? pm-27

MF/962, HRC
MF/962, HRC

20
okYd wpfcsed u
f yif wifjytpD&ifccH NhJ y;D jzpfonf/89 vGwv
f yfa&;&Ny;D aemufyidk ;f &ckid u
f dk jynfe,fay;ygrnf[k uwday;
vku
d af omtcg &ckid jf ynfe,f&dS rGwq
f vifwo
Ydk nf rausreyfrrI sm; jzpfay:vmcJo
h nf/ vIy&f mS ;x<urIrsm;vnf;
jyefvnfay:aygufvmcJhonf/ ,cif tv,foHausmfnDvmcHwGif yg0ifcJhaom rGwfqvifacgif;aqmifwkdYonf
toGit
f rsK;d rsK;d ESifh &Sad eMu&mrS &ckid jf ynfe,fqefu
Y siaf &;ukd jyKvyk v
f monf/ owif;pmrsm;rS rGwq
f vifwt
Ydk wGuf
awmif;qkdcsuftrsKd;rsKd;ukd jyKvkyfvmonf/
*sarwltlvrm;toif;trnfjzihf zGJUpnf;xm;onfhtoif;onf bmoma&;toGifjzihf zGJUpnf;xm;jcif;
jzpfaomfvnf; Ekid if aH &;aqmif&u
G af eonft
h zGUJ jzpfNy;D acgif;aqmifrmS plvweftmrufEiS fh if;\ZeD; a':at;GeYf
wk d Y j zpf o nf / if ; wk d Y t aejzih f ygvD r ef a &G ; aumuf y G J w G i f 1947rS 1960txd quf w k d u f t Ek d i f & cJ h N yD ;
atmufvw
T af wmfEiS fh txufvw
T af wmfww
Ydk iG f ygvDreftrwfrsm; jzpfvmcJo
h nf/ rnfonfyh gwDtzGUJ tpnf;yif
jzpfap b*FgvDr[kwfygu vltrsm;pkjzpfaom b*FgvDrJukd r&Ekdifojzihf bmoma&;ESihf vlrsKd;a&;oufoufukd
a&SUwef;wifaomEkdifiHa&;vIyf&Sm;rIrsm; armifawmNrdKUe,fwGif vTrf;rkd;aeonfukd awGU&onf/90 xkdtcsdefu
ygup wefoHtrwftjzpf wm0efxrf;aqmifaeaom OD;azcifu bl;oD;awmifodkY vma&mufonfwGif,ckpum;ajym&m wku
d f u
dk Af rmpum;ukd rok;H &bJ pum;jyefMum;rSmvm;um ajyma[m&ojzihf olonf
jrefrmEkdifiH\wpfae&modkY a&mufaeonf[krxifbJ? ta&SUygupwefjynfwpfae&modkY a&mufaeovm;[kyif
,krH mS ;oHo,jzpfryd gonf[k ajymMum;cJo
h nf/91 jrefrmEkid if w
H iG f aeMuaomolrsm;jzpfvsuf jrefrmpum;wpfv;Hk rQ
rajymwwfbJ bmomjyefjzifh ajymae&jcif;aMumifh ukd,fhEkdifiHukd vma&mufjcif;rS [kwf&JUvm;[k oHo,jzpf
aMumif; qef;ppfcJhjcif;jzpfayonf/
prwfuvnf; ppfwaumif;om; rGwq
f vifrsm;ESiyfh wfouf ,cifuyif a&;om;owday;xm;onfrmS
armifawmNrKd Ue,fonf 540pwk&ef;rkid &f
dS 1911ckEpS f 131134 OD;&So
d nf/ pwk&ef;wpfridk v
f Qif 230OD;aexdik
f
ppfawGckid f vlO;D a&txlxyfq;Hk jzpfonf/.....pkpak ygif;vlO;D a&teuf 77&mEIe;f ausmrf mS ppfwaumif;om;
rsm;jzpfMuonf/ ppfwaumif;om;rsm; 0ifa&mufro
I nf wjznf;jznf;qufvufjzpfaeonf/ ,if;0ifa&mufro
I nf
a'ocH&ckdifwkdYtm; ta&SUbufodkY armif;xkwfaeonf/ ysif;&daom&ckdifwkdYonf 0D&d,&SdacRwmwwfaom
ppfwaumif;om;wkdY 0ifa&mufvmrIukd awmifhrcHEkdifMuacs/ tu,f &ckdifwkdYonf rdrdwdkY\ysif;&djzKef;wD;wwf
aom tavhtxrsm;uko
d m qufvufjyKusiafh eMuOD;rnfqv
dk Qif ,ckarmifawmNrKd Ue,fjzpfaeaom tajctae
ouJhodkY ppfawGckdifwpfckvkH;onf ppfwaumif;om;wkdY\vufxJodkY a&mufoGm;ayvdrhfrnf [k rSwfcsufjyKxm;
onfukd awGU&onf/92
rGwq
f vifwo
Ydk nf jrefrmwkid ;f &if;om;rsm; r[kwMf uojzihf wkid ;f &if;om;rsm; cHpm;cGi&fh adS om ]]jynfe,f
&ykdifcGihf}}ukd cHpm;cGifhr&SdaMumif; odvmMuonhftcg rdrdukd,fukd ]]&cdkdifwkdif;&if;om; rGwfqvif}}rsm;jzpfaMumif;
a&;om;wifjyvmMuonf? xkv
d rd n
f mwifjyrIukd ygvDreftrwfa[mif; *zg;rSpwifco
hJ nf/ if;u tv,foaH usmf
nDvmcHrS qkH;jzwfcsufrsm;ukd orkdif;aqmif;yg;wpfyk'fukd 28-8-51aeYxkwfe *g;'D;,ef;owif;pmwGif pwif
a&;om;cJo
h nf/ xkaYd emuf (10)ESpt
f Mum 1960jynhEf pS ?f arvxkwf *g;'D,ef; r*Zif;wGif trfatwm[D&b
f om
89/
90/
91/
92/

MF/962

armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? pm 70
pHxGef;atmif? OD;? ukd,fawGUar,kESihf kd[if*sm? pm 13
R.B., Smart, Akyat District, Govt. Printing, Rangoon (Yangon), 1957, P-82-86

22
ppfwaumif;atmufyidk ;f uajymaom pum;[kEpS rf sK;d &So
d nf/ pum;ESprf sK;d onf tenf;i,fuo
JG nf/ ppfwaumif;
txufyidk ;f ok;H onfph um;onf ,cktcg wGiu
f s,af e&m,lvmNy;D Zmwfjrihw
f o
Ydk ;Hk onfph um;tjzpf tok;H jyKvm&m
ppfwaumif;atmufykdif;okH;onfh pum;onf ba*FgwGif tokH;tvGefenf;aompum;jzpfvmonf/ &ckdife,f
twGif; 0ifa&mufvmaom b*FgvDwkdYu ppfwaumif;atmufykdif; pum;omokkH;ojzihf ba*Fge,fodkYoGm;vQif
pum;raygufjcif;? wpfzufEidk if rH S b*FvrD sm;u tqifrh &So
d rl sm;tjzpf qufqjH cif;ukd cH&onf/97 jrefrmEdifk if w
H iG f
vnf; ck;d 0ifvmolrsm;tjzpf b*FvrD sm;ukd ta&;rxm;ouJo
h Ykd wpfbufEikd if u
H vnf; tqifeh rd ?hf Zmwferd t
hf jzpf
cGjJ cm;qufqjH cif;cH&ojzihf ESpEf idk if MH um;wGif oD;jcm;jynfe,fxal xmif&ef BupH nfvmjcif;jzpfonfudk awGU&onf/
k[
d if*smay:aygufvmyku
H kd rGwq
f vifwu
Ydk a&;om;&mwGif if;wko
Yd nf at'D 7&mpk a0omvDacwfu
tma&Asukefonfrsm; a&muf&SdukefoG,f&mwGif &rf;NAJ oabFmysuf&m &ckdifbk&ifu ulnDapmihfa&Smufae&m
csxm;ay;cJ&h mrS pwifaexkid v
f mcJah Mumif;? yxefvrl sK;d rsm;ESifh b*Fvm;jynfrS 0ifa&mufvmMuolrsm;rSm tm&yf
tquftEG,frsm;jzpfaom ]kd;0efm}vlrsKd;rsm;ESihf aygif;oif;aexkdifvmcJhMuonfwGif kd;0ef*sm (,cktcg
k[
d if*sm) ac: vlrsK;d jzpfvmaMumif;? k;d 0ef*smqkad omtrnfrmS &ckid pf um;&if;jzpf&m &Gma[mif;uusm;[k t"dyg ,f
&onf[kqkdonf/98 if;u &ckdif&mZ0ifpmtkyfukd ukd;um;vsuf at'D 7&mpkESpfavmufuyif rGwfqvifrsm;
tajccscJhaMumif; wifjyxm;aomfvnf; &ckdif&mZ0ifpmtkyfrsm;? ayyk&ykduf taxmuftxm;rsm;tm;vkH;
onfaemufykdif;rS jyefvnfa&;om;aom pmtkyfrsm;jzpfonf/ rnfonfh&ckdif&mZ0ifrS rl&if;taxmuftxm;
r[kwaf wmhacs/ &ckid &f mZ0ifxw
J iG f tapmqk;H &mZ0ifpmtky[
f k owfrw
S x
f m;aom "n0wDta&;awmfyo
Hk nf
(1786)ckEpS w
f iG f 'k;d a0&mZ0ifudk rSjD irf;um jyefvnfa&;om;xm;jzpfonf/ ckid rf monf[k ,lq&aom irJ&mZ0if
onfyifvQif ukdvkdeDacwf (1840)ckESpfwGif jyefvnfa&;om;xm;aom &mZ0ifjzpfonf/ if;pmtkyfukd rSDjirf;jyK
um z,f&mu &ckid o
f rkid ;f ukd a&;om;cJo
h nf/ xkaYd Mumifh tm&yfrw
G q
f vifrsm; at'D 7&mpkuyif vma&muftajc
pkduf&mrS pwifcJhonf[laomtqkdonf '@m&DtqifhomvQif jzpfonfukd od&SdEkdifonf/
1961ckEpS x
f w
k f trsK;d om;owif;pmwGif k[
d if*smESiyfh wfouf aqmif;yg;&Siw
f pfO;D u ]]k[
d if*sm}}qkd
aompum;onf ]]&Gma[mif;om;}}[k t"dyg,f&aMumif;? &mZ0ift& wkdif;&if;om; ppfppfrsm;jzpfaMumif; wifjy
xm;onfukd awGU&onf/99 *g;'D;,ef;r*Zif;wGif aqmif;yg;&Sib
f omu a&;om;xm;onfrmS a0omvDacwfu
bk&ifu tm&yfukefonfrsm;ukd tcGihfta&;ay;aexkdifcGifhjyKojzihf if;wkdYukd kd;0efmvlrsKd;rsm;[kac:aMumif;?
yxefEiS fh ba*FgrS 0ifa&mufvmolrsm;onf k;d 0efm wkEYd iS fh tcsi;f csi;f aygif;oif;vufxyfMu&mrS k;d 0k ef*smvlrsK;d
rsm;jzpfvmaMumif; wifjyxm;onf/100 aqmif;yg;&Sib
f omrSm jrefrmtrnfcaH &;om;jcif;jzpfNy;D trSew
f u,frmS
rGwq
f vifwpfO;D jzpfNy;D if;\trnfrmS wm[D&b
f omjzpfonf/ jrefrmvlrsK;d orkid ;f bmom uRr;f usio
f w
l pfO;D u
a&;om;av[ef zefw;D xm;jcif;jzpfonf/ &ckid b
f &k ifrsm; rGwq
f vifbUJG trnfrsm;cHMuojzihf rGwq
f vifbmom
0ifrsm; jzpfae[ef a&;om;xm;onfukd awGU&onf/
ajrmufO;D acwf tpykid ;f wGif rif;apmrGef &ckid x
f ;D eef;ukd jyefvnf&&S&d eftwGuf rGwq
f vifa*g&fb&k ifu
97/ OH/P/0362/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
98/ kd[if*smvlrsKd;pk\ &mZ0iftusOf;csKyf? &efukef? kd[if*smtrsKd;om;nDGwfa&;tzGJU? 1960? pm 12
99/ trsKd;om;owif;pm 22-2-61? pm-8
100/ The Guardian, 1960, p-33

24
k[
d if*smonf ,cifuwnf;u &Sv
d mcJah omvlrsK;d r[kwb
f J wDxiG zf efw;D xm;aom a0g[m&opfwpfcjk zpfaMumif;
odEidk o
f nf/105 armifawmNrKd Ue,f oHCmhem,uOuXu Ekid if aH wmfoC
H mhem,tzGUJ ukd wifjyonfph mwGif &ckid &f mG
a[mif;*smtzGJU[k trnfcHxm;aom ukvm;qkd;wpfpkonf b*Fvm;a'&SfokdY ckdvIHum &Gma[mif;*sm[laom
pmapmifudk xkwaf 0Ny;D urmokYd xkwjf zefcY sx
D w
k v
f iT ahf eMuqJ jzpfygonf/106[kazmfjyxm;&m pwifvyI &f mS ;pOfu
&Gma[mif;*smtrnfjzihf pwifjzpfay:vmykH&onf[k ,lq&onf/ bll;oD;awmifrS touf82ESpf&Sdonfh tbkd;
wpfO;D u ajymMum;onfrmS ]]k[
d if*smqkw
d m taumiftxnfr&Sw
d hJ wapeYJ eyef;vk;H ae&ovkyd gbJ ? r&Sw
d t
hJ &mukd
vkduf&Sif;ae&wm}}[kajymMum;cJhonf/107
b*FgvDwt
Ydk aejzihf k[
d if*smvlrsK;d [k rdru
d ,
dk u
f dk orkid ;f taxmuftxm;rsm;jyum ac:qkad eaomfvnf;
k[
d if*smvlrsK;d [l rnfonfo
h rkid ;f pmtkyw
f iG rf Q 1947ckEpS t
f xd yg0ifcjhJ cif; r&So
d nfudk awGU&onf/ 1947ckEpS f
aemufyidk ;f wGif rGwq
f vifynmwwftcsKUd u orkid ;f ukd zefw;D ,lum wkid ;f &if;om;vlrsK;d jzpfoa,mif a&;om;xm;
jcif;jzpfonfudk awGU&onf/ NAw
d o
d Quv
dk edk v
D ufxufa&;om;xm;aom taxmuftxm;pmtkyrf sm;? oef;aumif
pm&if;aumuf,lcJhonfh 1872ckESpf ? 1901ckESpf? 1911ckESpf pm&if;rsm;wGifvnf; kd[if*smvlrsKd;[l r&SdcJhacs/
ppfwaumif;om;rsm;tjzpfvnf;aumif;? b*FgvDrsm;[kvnf;aumif;? a&;om;rSwfwrf;wifxm;onfukd
awGU&onf/
k[
d if*smonf vlrsK;d wpfrsK;d r[kwaf Mumif; tckid t
f rmoufaorsm;jzihf Ekid if w
H umuGezf &ihw
f iG f wifjyol
rsm;rSm a'gufwmat;csrf;ESihf a'gufwmat;ausmfwkdYjzpfonf/ a'gufwmat;csrf;\pmwrf;rSm (SOAS) wGif
azmfjyjcif;cH&onf/108 xdkdYtwl a'gufwmat;ausmfuvnf; EkdifiHwumpmwrf;zwfyGJwGif wifjycJhonf/109
kd[if*sm taMumif; *syefwGif a&;om;xkwfa0cJhonfh pmtkyfukd *syefa&muf&ckdifrsm;u jyefvnfwkHYjyefonfh
pmtkyw
f pftyk f ukd *syefrmS yif xkwaf 0onfuv
dk nf; awGU&S&d onf/ a'gufwmat;csr;f ESifh &ckid o
f rkid ;f q&mwku
Yd
d urmppf
&ckid
f eG zYf ;l r*Zif;rsm;wGif ,cifuyif xnfo
h iG ;f a&;om;cJMh uonf/110 tajccHtaMumif;&if;onf 'kw,
twGi;f NAw
d o
d Q wkYd jyefvnf0ifa&mufonft
h csed w
f iG f &ckid w
f u
Ydk t*Fvyd q
f efu
Y siaf &;vkyaf eojzihf t*Fvyd w
f o
Ydk nf
b*FgvDrsm;ukd if;wk\
Yd vl,rHk sm;tjzpf pnf;k;H odr;f oGi;f um V. Force wyfrsm;wGif tok;H jyKjcif;? owif;axmufvrS ;f
ckid ;f jcif;wkjYd zihf pnf;k;H odr;f oGi;f cJo
h nf/ xkt
Yd jyif rGwq
f vifo;D jcm;e,fajrtjzpf aqmif&u
G af y;rnf[k uwday;
um odr;f oGi;f cJo
h nf/ ppfNy;D onft
h cg t*Fvyd tpk;d &HxH bl;oD;awmif? armifawm? &aohawmifNrKd Ue,f\ ar,kjrpf
taemufbufjcrf;? a'orsm;tm; rGwq
f vifo;D jcm;jynfe,fxal xmifay;&efEiS fh Frontier Area tjzpf owfrw
S f
ay;um wkid ;f &if;om; vlrsK;d pkrsm;ESit
fh wl yifvn
Hk v
D mcHwiG f ta&;qkcd iG rhf sm;ukd *sarwltv
l rm; bmoma&;tzGUJ u
awmif;qkdcJhonf/ xkdawmif;qkdcsufukd NAdwdoQtpkd;&u rvkdufavsmaomfvnf; if;wkdYtwGuf aemifwGif
qufvufvyk af qmifoifo
h nfh vrf;aMumif;wpfcu
k dk rSwcf sucf sxm;onfh taxmuftxm;rsm;ukd awGU&S&d onf?
105/ OH/P/0356/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
106/ armifawmNrKd Ue,f tem*wf omoemawmfta&;tcif;ESifh ywfoufwifjyavQmufxm;csu?f 28-2-2008
107/ OH/P/0361/S2009awGUqkHar;jref;csuf?20.2.09
108/ Aye Chan, Dr., The Development of Muslim Enclave in Arakan (Rakhine) State of Burma
(Myanmar), SOAS Bulltein of Burma Research, Vol 3, No.2. Autumn 2005, P-2

109/ Aye Kyaw, Dr., The Rohingya and Rakhing, http//:arakanland.com/index-4.html


110/ &ckdifhwefaqmif

26
awGU&onf/2 bl;oD;awmifNrdKUe,frS tBuHay;csufwGif OD;Z[D;tmrufu bl;oD;awmifESihf armifawmukd ar,k
ckid t
f jzpf zGUJ pnf;ay;&ef? ar,kckid &f dS rGwq
f vifrsm;ukd k[
d if*smvlrsK;d tjzpff jyXmef;&efawmif;qkt
d BuaH y;xm;
onf/ if;e,frS aqGa,m[mbpfu k[
d if*smvlrsK;d ukd wkid ;f &if;om;vlrsK;d tjzpf owfrw
S cf iG jhf yKyg&ef tBujH yKxm;
onfudk awGU&onf/113bl;oD;awmifNrKd Ue,frS tBuaH y;csuw
f iG f OD;Z[D;tmrufu bl;oDawmifEiS fh armifawmukd
ar,kckid t
f jzpf zGUJ pnf;ay;&ef? ar,kckid &f dS rGwq
f vifrsm;ukd k[
d if*smvlrsK;d tjzpf jyXmef;&ef awmif;qkt
df BuaH y;
xm;onf/ if;e,frS aqGa,m[mbpfu kd[if*smvlrsKd;ukd wkdkif;&if;om;vlrsKd;tjzpf owfrSwfcGihfjyKyg&ef?
rkd[mrufa&SmfzDu kd[if*smukdvlrsKd;wpfrsKd;tjzpf jyXmef;ay;&efawmif;qkdrIrsm; jyKvkyfcJhonfukd awGU&onf114
ok&Yd mwGif jrefrmhq&dk ,
S v
f pfvrf;pOfygwDtpk;d &onf rGwq
f vifw\
Ydk awmif;qkcd suu
f kd z,f&mS ;um &ckid f
ESifh rGeu
f jdk ynfe,fay;cJo
h nf/ xkt
Yd jyif jrefrmhq&dk ,
S v
f pfvrf;pOfygwDx
f w
J iG f bl;oD;awmif? armifawmNrKd Ue,frsm;&Sd
ppfwaumif;om; rGwq
f vifrsm;tm; ygwD? aumifpt
D mPmykid f tzGt
YJ pnf;rsm;wGif yg0ifciG u
hf dk uefo
Y wfxm;cJh
onf/ odkYaomf rGwfqvifukvm;OD;a&rSm wkd;NrJwkd;aeonfukd awGU&onf/
1972-73ckEpS w
f iG f tpd;k &u zGUJ pnf;ykt
H ajccHOya' a&;qGaJ &;ESifh twnfjyKa&;twGuf tvkyrf sm;aecsed f
ukd tcGihfaumif;,lum b*FgvDrsm; trsm;tjym; wdwfwqdwf0ifa&mufvmcJhMuonf/ 1973ckESpf rwfvESihf
{NyDvwGif a&G;aumufyGJrJpm&if;jyKpk&ef uGif;qif;onhftcg w&m;r0ifaexkdifoltrsm;tjym; tzrf;cHcJh&onf/
okdYaomf xkdtcGifhta&;udk vufrvTwfbJ wpfzufEdkifiHrS armfv0DESihf rGwfqvifacgif;aqmifrsm;u wpfzGJUvQif
vl 20 rS 30Mum; tpkvkduf bl;oD;awmif armifawme,fxJodkY apvTwfcJhaMumif; od&onf/115 w&m;r0if
ckd;0ifvmjcif;ukd axmufjyonfh 2-7-76aeYxkwf t*Fvdyfbmomjzihf a&;om;aom vkyfom;owif;pmwGif
1962ckEpS w
f iG f armifawme,f Ak'b
momr[kwo
f l 88539? bl;oD;awmifNrKd Ue,f 49600 &aohawmifNrKd Ue,f
11253 &S&d mrS 1972ckEpS w
f iG f armifawmNrKd Ue,f 206859? bl;oDawmif 130275 &aohawmifNrKd Ue,fwiG f
18607 OD;a&txd tvsiftjref wkd;yGm;vmonfudk awGU&onf/ jrefrmEdkifiH\vlOD;a&wkd;wufrIonf ESpfpOf
2.3&mckdifEIef; wkd;wufvsuf&Sd&m 10ESpftwGif; ykHrSefr[kwfonfhwkd;EIef;rsm; jzpfyGm;aeonfukd awGU&onf/
.....ykrH eS rf [kwaf omvlO;D a& wk;d yGm;vmrIonf e,fjcm;rSwpfqifh &ckid af 'otwGi;f okYd w&m;r0ifc;dk 0ifvmjcif;
jzpfojzifh pDppfoifah Mumif;? trsK;d om;a&;tjrifjzihf Munho
f ifah Mumif;}} [k jynfow
l pfO;D u a&;om;xm;onfudk
116
awGU&onf/
xkaYd Mumihf jynfyrSEidk if jH cm;om;rsm; w&m;r0if 0ifa&mufvmjcif;ukd umuG,w
f m;qD;&ef e*g;rif;pDrcH suf
ukd wpfEkdifiHvkH;wGif ppfqifa&;wpf&yftaejzifh aqmif&GufcJhonf/ xkdpDrHcsuft& ppfwaumif;ukvm;?
trsm;tjym; w&m;r0ifaexkdif&m &ckdifjynfe,fajrmufydkif;rS pwifaqmif&GufcJhonf/ xkdpDrHcsufukd 1978ckESpf
azazmf0g&Dv 11&ufaeYwiG f pwifaqmif&u
G cf o
hJ nf/117ppfaq;rIudk &ifrqkid &f aJ om ppfwaumif;om; b*FgvD
ukvm;wkdYonf xdwfvefYwkefvIyfum &ckdifjynfe,fajrmufykdif; NrdKUe,frsm;rS b*Fvm;a'&SfUEkdifiHodkY xGufajy;cJhMu
onf/
xku
d mvtwGi;f xGuaf jy;cJah om tdraf xmifpak ygif; 25995jzpfNy;D vlO;D a&tm;jzifh 156699jzpfonf118
e*g;rif;pDrcH suaf Mumifh b*Fvm;a'&SUf okYd xGuaf jy;oGm;aom Edik if jH cm;om; rGwq
f vifwu
Ydk dk taMumif;jyKk[
d if*sm
113/ vkyfom;jynfolrsm; oabmxm;qEESifh tBuHay;csuf? EkdifiHawmfzGJUpnf;tkyfcsKyfykH tajccHOya'
(rlMurf;)a&;qGJ a&;aumfr&Sif? armifawmNrdKUe,f? 1971? pm 7
114/ vkyfom;jynfolrsm; oabmxm;qEESifh tBuHay;csuf? EkdifiHawmfzGJUpnf;tkyfcsKyfykH tajccHOya'
(rlMurf;)a&;qGJ a&;aumfr&Sif? armifawmNrdKUe,f? 1971? pm 3-4
115/ D 1317 ?
116/ Working People's Daily, 2-7-76
117/ &ckdifjynfe,fjzpfpOfordkif;? pwkwwGJ? vlrIa&;u@? vufESdyfpufrl? pm 205
118/ &ckdifjynfe,fjzpfpOfordkif;? pwkwwGJ? vlrIa&;u@? vufESdyfpufrl? pm 206

28
odrf;ykduf&ef BuHpnfcsufatmifjrifonfESihf armifawmNrdKUrS rD;a&mifjrifonfESihf eD;pyf&m &ckdif&Gmi,f
rsm;ukd tjywf&Sif;&ef pDpOfNyD;jzpfonfukd od&onf/123 xkdokdY armifawmukd 0kdif;&Hwkdufckduf&efaqmif&GufrIwGif
armifawm&JwyfzUJG rS &JwyfMuyfBu;D b'ljrmuk,
d w
f idk f OD;aqmifyg0ifc&hJ m tpk;d &tzGUJ tpnf;twGi;f 0ifa&mufwm
0efxrf;aqmifaeaom rGwfqvifrsm;yifvQif armifawmwGif pdwfcs&onftqifh r&Sdonfukd awGU&Sd&onf124
ta&;tcif;onf 1942ckESpf ukvm;-&ckdift"dukPf; jzpfyGm;NyD;aemufykdif; tBuD;us,fqkH; vlxktiftm;jy
qefYusifrIjzpfonf/ armifawmNrdKU vlxktaejzihf em&Dykdif;twGif; NrdKUusqkH;EkdifonfhtajctaersKd; &ifqkdifvm&
onf/ armifawmNrdKUe,f oHCmhem,uOuXu A[kdoHCmhem,utzGJUxHodkY wifjyonfhpmwGif13-5-88 aomMumaeYn (9)em&DausmfwGif ukvm;ig;aomif;cefY armifawmNrdKUukd awmifbuf? ta&SU
buf? ajrmufbufwkdYrS 0kdif;&HNyD; &ckdif Ak'bmomrsm;ukd owfypf&ef BudK;pm;cJhMuygonf/ ,if;aeYu
trSw(f 4)&yfuu
G &f dS NrKd Uopfbek ;f Bu;D ausmif;ukd vufwifzsuq
f ;D cJMh uNy;D ? A[kad usmif;wku
d u
f dk 0kid ;f &Hxm;cJh
Muygonf/ jynfolY&JwyfzGJUESihf trSwf(2) vkHxdef;wyf&if;wkdY\ tcsdefrDwm;qD;EdkifrIaMumifh &ckdifrsm;
uGyfrsufcH&rIab;rS vGwfajrmufcJhygonf/ if;wkdY\ vkyf&yfomatmifjrifcJhygu b*Fvm;a'&SfUEkdifiHrS
vlESpfodef;cGJudk csufcsif;oGif;,lNyD; rGwfqvife,fajrtjzpf odrf;ykdufum b*Fvm;a'hcsfEkdifiH\ tpdwf
tykdif;tjzpf oGwfoGif;&ef BudK;pm;,kwfrmaom BuHpnfrIBuD; jzpfygonf/125
[k wifjyxm;ygonf/
1988 ckEpS f pufwifbmvwGif armifawmNrKd Ur unifawm txuausmif;wGif ppfawGrS a&muf&v
dS m
aom 'Dru
dk a&pD oydww
f u
dk yf aJG cgif;aqmifrsm;ESifh Nird ;f csr;f a&;acgif;aqmifrsm; w&m;a[majym&mwGif armifawm
rS b*FgvDacgif;aqmif a'gufwmxGe;f atmif (t'lavmuf)u 1988ckEpS f arvu rGwq
f viftiftm;jy qEjyrI
Bu;D onf jrefrmEdik if w
H iG f yxrqk;H aom 'Dru
dk a&pDtcGit
fh a&;twGuf vIy&f mS ;rIjzpfaMumif; a[majymoGm;onf/
if;tjyif ppfawGNrdKUrS ukvm;a&SUae a&Tarmifqkdoluvnf; ukvm;wkdYrSm kd[if*smrsm;jzpfaMumif;? &ckdifjynfokdY
0ifa&mufvmonfrSm at'D 680cefYuyifjzpfaMumif;? tcGihfta&;&vQif wkdif;&if;om;rsm;ESihf wef;wl&&Sdrnf
jzpfaMumif;? a[majymoGm;onfukd awGU&onf/126 xkda[majymyGJonf &ckkdifESifhukvm; Nidrf;csrf;pGmaexkdifNyD;
'Drkdua& pDa&;ukd awmif;qkdMu&ef &nf&G,fcsufjzihf jyKvkyfcJhaomfvnf; b*FgvDrsm;rSm &&SdonfhtcGihfta&;ukd
t&,lNyD; rrSefuefonfh orkdif;aMumif;ukd wifjyoGm;cJhjcif;jzpfaMumif; od&Sd&onf/127
jrefrmwpfEidk if v
H ;Hk vlxv
k w
l ef;pm;aygif;pkH yg0ifqEjyx<ucJah om wpfygwDtmPm&Sipf epf qefu
Y siaf &;
vIyf&Sm;rIonf tpkd;&ukd jyKwfusapcJhaomfvnf; 1988 pufwifbmv 18&ufaeYwGif ppfwyfrStajctaeukd
xde;f odr;f vku
d jf cif;aMumifh NyKd uo
JG mG ;onf/ wyfrawmftpk;d &u wpfEidk if v
H ;Hk ukd ppftyk cf sKyaf &;aMujimNy;D tkycf sKycf hJ
onf/ odkYaomf jynfolwkdY vkdvm;aom ygwDpkH 'Drkdua&pD pHepfukdvufcH 1990jynfhESpfwGif a&G;aumufyGJ
usif;yay;rnf[k aMujimcJhonf/
wyfrawmftpkd;&\zdwfac:csuft& EkdifiHa&;ygwDrsm; rSwfykHwifMu&mwGif yg0if0ifaygif; (200)ausmf
rSwyf w
Hk ifcMhJ uonf/ ,if;ygwDrsm;xJrS rGwq
f vifygwD trsK;d rsK;d vnf; yg0ifonf/ if;wkt
Yd euf ]]trsK;d om;ygwD}}
u 31-3-89 aeYpjJG zihf k[
fd if*sm Ekid if aH &;orkid ;f ESihf tem*wf&ckid jf ynf[al ompmwrf;ukd xkwaf 0cJo
h nf/ if;pmtkyf
wGif ,cktcg kd[if*sm[kac:olrsm;ukd &ckdifwkdif;&if;om;vlrsKd;rsm;tjzpf ,kHMunfvufcHaMumif; a&;om;xm;
onf/128 rwnfNidrfaomtajctaeukd tcGifhaumif;,lum EkdifiHa&;tjrwfxkwf&ef b*FgvDrGwfqvifwkdY\
BudK;yrf;csufonf xkdumvwGif ykdrkdxif&Sm;cJhonfukd awGU&onf/ 2003-ckESpfwGif *syefwGif tajcpkdufonfh
123/ H/P/0355/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
124/ D 1316 ? kd[if*smpmwrf;jyKpkwifjyjcif;? uGefysLwmpmrl? pm 8
125/ armifawmNrKd Ue,f tem*wf omoemawmfta&;tcif;ESifh ywfoufwifjyavQmufxm;csu?f 28-2-2008
126/ bkHaygufomausmf? &ckdifjynfe,fESihf kd[if*smtrnfcH b*FgvDrsm; jyempmwrf;? pm 146
127/ D 1316 ? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
128/ armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? pm 149

30
awmihcf H xm;Ekid af om tajctaeukd ,k,
d iG ;f vmEdik af Mumif; awGU&S&d onf/ Ekid if aH &;tajctaeajymif;vJr&I v
dS Qif
ykdrkdvIyf&Sm;Ekdfifrnfh tajctaeodkY a&muf&SdEkdifonfukdvnf; arQmfvifhxm;ykH&onf/ xkdYaMumifhvnf; &ckdif
wkdif;&if;om;rsm; &ykdifcGifhukd zefwD;awmif;qkdaejcif;yifjzpfonf/ 1990jynfhESpfpm&if;t& armifawmNrdKUe,f
wpfckwnf;yifvQif AvD 300ausmf&SdaMumif; od&onf/
armfv0Dq&mrsm;u jrefrmEkid if \
H a&SUtvm;tvmukd cefrY eS ;f um Ekid if aH &;vrf;aMumif;ukd csay;jcif;jzihf
if;wkv
Yd yI &f mS ;&rnfh tajctaeukd pepfwus wGucf suaf qmif&u
G jf cif;rsm; &So
d nfudk awGU&onf/ if;wkt
Yd aejzihf
ygwDzGJUpnf;cGifhr&Sdojzihf tvm;tvmaumif;onfhygwDESihf yl;aygif;&rnf[laomoabmxm;ukd BudKwifpDpOf
xm;Ny;D jzpfonf/ vli,frsm;ESiyfh wfouf k[
d if*smvlrsK;d taMumif;ukd rGwq
f vifbUJG &q&mrsm;ESifh usL&Siq
f &m
rsm;u wpfaeYvQif wpfem&DcefaY usmif;om; rsm;ukd a[majym&rnfjzpfaMumif;? pG,pf yHk nmoifausmif;rsm; zGiv
hf pS f
131
NyD; rdrdvlrsKd;Zpfjrpfukd azmfxkwf&rnfjzpfaMumif; TefMum;xm;onfukd awGU&onf/ if;bmoma&; tzGJUrsm;
taejzihf tmz*efokdY oiffwef;wufolrsm;? vufeufukdiftzGJUtaejzihf oGm;olrsm;&Sdonfukd od&Sd&onf/
t"duBudK;ukdif vIyf&Sm;aeolrsm;onf armfv0Dq&mrsm; jzpfonfukd awGU&onf/132 armfv0Drsm;taejzifh
tm&ADausmif;rsm;ukd trsm;tjym;wnfaxmifum if;wkdYvkdtyfonfhvrf;aMumif;uddk xkdausmif;rsm;rS
pwiftaumiftxnfazmfay;aejcif; jzpfonfukd awGU&onf/
if;tm&ADausmif;rsm;ESiyfh wfouf armifawmNrKd Ue,f tm&ADausmif;rsm;tajctae pmwrf;wGif wifjy
xm;onfrmS ]]1962 ckEpS u
f tm&ADtxufwef;ausmif; (6)ausmif;? tv,fwef;ausmif; (16)ausmif;? rlvwef;
ausmif; (276)ausmif;&Sd&mrS 1980jynhfESpfwGif tm&ADwuodkvf(2)ausmif;? txufwef;ausmif; (9)ausmif;?
tv,fwef;ausmif; (18)ausmif;? rlvwef;ausmif; (300)ausm&f v
dS monfudk awGU&onf/ ausmif;om;OD;a&rSm
1990jynfEh pS w
f iG f tm&ADwuov
dk f (200)? tm&ADtxufwef;ausmif; 1750? tm&ADtv,fwef;ausmif;wGif
(1880)? t&ADrv
l wef;ausmif;wGif (23190)&Sad Mumif; od&onf/ t"duoifMum;ay;onfrsm;rSm tpvrfbmom
ukd ouf0if,MHk unf&ef? 0wfjyK&ef? tm&ADbmomoif&eftjyif tm&yfvrl sK;d rsm;ESifh b*FgvDvrl sK;d rsm;\ ,Ofaus;rI
xk;H wrf;"avhrsm;ESihf tawG;tac:rsm;uko
d m t"duxm;oifMum;ay;ojzihf jrefrmwk\
Yd tokid ;f t0kid ;f ESihf a0;onf
xufy
dk a0;vmonfudk awGU&onf/ if;wk\
Yd 0wfpm;yk?H aeyk?H xkid yf ?Hk jyKral qmif&u
G yf rHk sm;rSm jrefrmwkEYd iS v
fh ;Hk 0rwl
ouJo
h Ydk jrefrmwkid ;f &if;om;wk\
Yd ,Ofaus;rIx;Hk wrf;"avhrsm;ukv
d nf; vk;H 0vufcv
H pdk w
d rf &Sb
d J jrefrmrsm;ESijfh cm;em;
aom toGirf sm; jzpfvmonfudk awGU&onf/ armifawmNrKd Ue,f&dS b*FvrD sm;rSm uk,
d yf idk t
f Ekynm aw;*Dwvnf;
133
r&SdaMumif; awGU&Sd&onf[k a&;om;xm;onfukd awGU&onf/
okH;oyfcsuf
&ckid o
f rdik ;f okawoetwGuf &ckid jf ynfe,ftwGi;f oGm;a&mufavhvmonft
h cg &ckid w
f idk ;f &if;om;rsm;
ESihf awGUqkpH um;ajymcJ&h mwGif k[
d if*smvlrsK;d ukd if;wkt
Yd aejzihf wkv
Yd ;Hk 0rMum;bl;aMumif;? bDbpD u
D ajymoHMum;
ojzihf rnfonhv
f rl sK;d ukd k[
d if*sm[kac:oenf;[k ar;,l&Ny;D tHt
h m;oifah Mumif; ajymMuonf/ xkt
Yd wl aus;vuf
aerGwq
f vifrsm;yifvQif k[
d if*smukd if;wku
Yd ,
dk w
f idk f odonfudk awGU&S&d ygonf/ odaYk omf acwfynmwwf&ckid f
rsm;taejzihf k[
d if*smay:aygufvmjcif;onf 1950jynfEh pS rf sm;umvwGif armfv0DwYdk OD;aqmifrjI zihf pwifprD v
H m
jcif; jzpfaMumif; od&MdS uonf/ if;wkt
Yd aejzihf Ekid if aH &;t& &ckid rf w
G q
f vifvrl sK;d rsm;taejzihf pwifvyI &f mS ;cJ&h m
&ckid v
f rl sK;d wGif rGwq
f vifvrl sK;d r&So
d jzihf &ckid rf w
G q
f vifvrl sK;d [lonfph um;ukd &ckid w
f t
Ydk jyif;txef uefu
Y u
G v
f mrI
aMumifh &ckid rf w
G q
f vifvrl sK;d [lonf wkid ;f &if;om;jzpfa&;vrf;aMumif;ukd pGev
Yf w
T u
f m k[
d if*sm[laom vlrsK;d opf
ukd zefw;D vmjcif;jzpfonf/ xko
d aYkd qmif&u
G &f mwGif Ekid if w
H umtokid ;f t0kid ;f \tm;uk,
d u
l m pepfwustuGucf s
aqmif&u
G v
f mojzihf trSm;onf MumvmvQif trSejf zpfomG ;Ekid af omtajctaeukd a&muf&v
dS mEkid af omaMumifh
131/ armifawmNrdKUe,f w&m;kH;\ trItrSwf 372
132/ armifawmNrdKUe,f w&m;kH;\ trItrSwf 372
133/ D 1319 ? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk

32
wkdYtaejzihf pdwfemMunf;p&m jzpfvmonfukd awGU&onf/
,aeYjzpfay:aeaom kd[if*smvIyf&Sm;rIonf EkdifiHwumtzGJUtpnf;rsm;ESihf [efcsufnDnD vIyf&Sm;
aeouJo
h Ykd rGwq
f vifEikd if rH sm;ESiv
hf nf; [efcsun
f n
D D vIy&f mS ;aejcif;jzpfonfudk awG&Y onf/ ,cifay:aygufchJ
aom rl*sm[pfvyI &f mS ;rIonf a*swu
dk v
f yI &f mS ;rI (bmoma&;ppfy)JG vIy&f mS ;rItjzpf vIy&f mS ;jcif;jzpf&m if;tzGUJ onf
vkH;0ysufokOf;oGm;jcif;r[kwfbJ toGifwpfrsKd;? trnfwpfrsKd;jzihf jyefvnfvIyf&Sm;aejcif;yifjzpfonf/ xkdYtwl
bmoma&;oifwef;rsm;\ tcsut
f csmjzpfaom tmz*efepwefEiS v
fh nf; qufo,
G u
f m oifwef;rsm;wufa&muf
jcif;? bmoma&;ppfonfrsm;tjzpf oGm;a&mufjcif;rsm; &Sdonfukd awGU&onf/ xkdif;EkdifiHawmifykdif rGwfqvif
cGJxGufa&; vIyf&Sm;rIwGifvnf; yg0ifywfoufaeNyD; kd[if*smvIyf&Sm;rIonf vkdtyfonfhae&mwGif bmoma&;
ppfonfrsm;tjzpf 0ifa&mufxrf;aqmifaejcif;jzpf&m tqkdygtjzpfrSefukd odrSomvQif EkdifiHwumtwGuf
tE&m,fjzpfaMumif; od&EdS ifkd rf nfjzpfouJo
h Ykd rdrEd ikd if t
H wGuv
f nf; xkt
d E&m,fudk rnfoaYdk jz&Si;f &rnfudk em;vnf
Ekdifrnfjzpfonf/ rnfokdYqkdap kd[if*smonf wkdif;&if;om;jzpfa&;ESihf if;wkdY\EkdifiHa&; &nfrSef;csufrsm;onf
1951ckEpS u
f pwifjrpfzsm;cHcahJ om tv,foaH usmf nDvmcH\qk;H jzwfcsurf sm;ukd tajccHvrf;pOftjzpf csrw
S u
f m
qufvufvIyf&Sm;aejcif;jzpfaMumif; awGU&Sd&onf/

ukd;um;taxmuftxm;rsm;
Aye Chan, Dr., The Development of Muslim Enclave in Arakan (Rakhine) State of Burma
(Myanmar), SOAS Bulltein of Burma Research, Vol 3, No.2. Autumn 2005
Aye Kyaw, Dr., The Rohingya and Rakhing, http//:arakanland.com/index-4.html
Ba Tha, Roewengyas in Arakan, The Guardian, 1960
Bulletin of Burma Research Vol. 3, Autumn 2005
Burma Gazetteer, Akyab District, Vol (A), Rangoon (Yangon), Govt. Press, 1957
Charter of the Constituional Demands of the Arakani Muslims (1951)
Irwin, Anthony, Burmese Outpost, London, Collins
London India Office Record, R/8/9GS, 4243
Maurice Collis, The Land of the Great Image, Faber and Faber Ltd, London
Mohammed Yunus, Dr., A History of Arakan: Past & Present, Mangenta Color Pess, Chittagong,
1994
Serajuddin, Muslim influence in Arakan and the Muslim Names of Arakanese Kings Asiatic
Society of Bangladesh, Vol XXX, I, June, 1986
Smart, R.B., Akyat District, Govt. Printing, Rangoon (Yangon), 1957
Smart, R.B., Report on the Revision Settlement Operation in the Akyab district 1913-1917,
Rangoon, Govt. Press, 1918
The Guardian, 1960
Thin Kyi, Araknese Capital; "A Preliminary Survey of the Geographical Sitting" JBRS, Vol. LIII,
Part II, Rangoon, 1970

cifBuD;azsmf? &ckdifjynfrS rl*sm[def;[lonf? &ckdifwefaqmif twGJ1? trSwf 8? 1959-60


pHxGef;atmif? OD;? ukd,fawGUar,kESihf kd[if*sm (vufESdyfpufrl)
pHomatmif? OD;? tmeEp`Eausmufpm
pErmvmvuFm&? &ckdif&mZ0ifopf(y)wGJ? yd#uwfykHeSdyfwkduf? &efukef? 1931
aZmfrif;xG#f? jynfaxmifpjk refrmEkid if aH wmf ESifh wkid ;f &if;om;k[
d if*smrsm;? (yxrtBurd )f Maruyama Corp,
Tokyo 2003
'kwd,tBudrf jynfolYvTwfawmfnDvmcHrSwfwrf; (1957 pufwifbm 20&uf) pmwGJ(4) tpnf;ta0;
rSwfwrf;? tpkd;&ykHESdyfwkduf? &efukef 1958
ewfarmufbkef;ausmf t*Fvdyf jrefrmppforkdif; (wwd,tBudrf) pmayavmuykHESdyfwkduf &efukef 1999
y@d? OD; "n0wD&mZ0ifopf? jynfBuD;r@dKif yd#uwfykHESdyfwkduf? &efukef? 1910

34
? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
D 1315 ? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
D 1316 ? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
D 1317 ? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
D 1318 ? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
D 1319 ? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
D 491 ? (56)? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
D 1313

Series 10/1, Acc No. 641, NAD


MF-962 ordkif;okawoeOD;pD;Xme?

armfuGef;Xmepk
OH/P/0354/S2009ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
OH/P/0355/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme?
OH/P/0356/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme?
OH/P/0358/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme?
OH/P/0359/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme?
OH/P/0360/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme?
OH/P/0361/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme?
OH/P/0362/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme?
OH/P/0363/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme?

armfuGef;Xmepk
armfuGef;Xmepk
armfuGef;Xmepk
armfuGef;Xmepk
armfuGef;Xmepk
armfuGef;Xmepk
armfuGef;Xmepk
armfuGef;Xmepk

36
31/
32/
33/
34/
35/
36/
37/
38/
39/
40/

&aohawmifNrdKUe,f orkdif;rSwfwrf;? NrdKUe,forkdif;jzpfpOfrSwfwrf;? jyKpka&;tzGJU? &aohawmif? 1981


pm-22
&cdkdif-ukvm;t"dukPf;ukd,fawGUrSwfpk? pm-1
&cdkdif-ukvm;t"dukPf;ukd,fawGUrSwfpk? pm-5
D 1318 ? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
Irwin, Anthony, Burmese Outpost, London, Collins, P-7-8, 16
London India Office Record, R/8/9GS, 4243
London India Office Record, R/8/9GS, 4243

pHxGef;atmif? OD;? ukd,fawGUar,kESihf kd[if*sm (vufESdyfpufrl)? pm99-100


cifBuD;azsmf? &ckdifjynfrS rl*sm[def;[lonf? &ckdifwefaqmif twGJ1? trSwf 8? 1959-60? pm-99
Mohammed Yunus, Dr., A History of Arakan: Past & Present, Mangenta Color Pess,
Chittagong, 1994, P-123

41/
42/
43/
44/
45/
46/
47/
48/
49/

OD;ykuav;? igwkdYAkdvfcsKyfbmawGvkyfcJhovJ (wwd,wGJ) (ykHESdyfwkdufryg) &efukef? 194*? pm 54-55


D 264 ? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? pm 77

50/
51/
52/
53/
54/
55/
56/
57/
58/
59/
60/
61/

armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? pm 74
bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;?
armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? pm 74
D 272 ? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
OH/P/0363/S2009 ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
OH/P/0363/S2009ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk

62/
63/
64/
65/
66/
67/
68/

Series 10/1, Acc. No. 641. NAD


Series 10/1, Acc. No. 641. NAD
Series 10/1, Acc. No. 641. NAD

armifxif ]]&ckdifjynfe,f tpD&ifcHpm}}? jr0wDr*Zif;? 1960 Zlvkdif? twGJ8? trSwf 9? pm 15


Dr 491 (56), HRC
Aye Chan, Dr., The Development of Muslim Enclave in Arakan (Rakhine) State of Burma
(Myanmar),p-19

Charter of the Constituional Demands of the Arakani Muslims (1951)

kd[if*smpmwrf;tusOf;jyKpkwifjyjcif;? vufESdyfpufpmrl
bk&m;0wfjyKcGihf
trsKd;orD;rsm; 0wfkH0wfcGihfESihf 0wfkH\ rsufESmzkH;ukd vSefMunhfcGifhr&Sd&ef/
bl;oD;awmifNrdKUe,forkdif;? vufESdyfpufrl? pm 220/
'kwd,tBudrf jynfolYvTwfawmfnDvmcHrSwfwrf; (1957 pufwifbm 20&uf) pmwGJ(4) tpnf;
ta0;rSwfwrf;? tpkd;&ykHESdyfwkduf? &efukef 1958? pm-1239
,if;? pm 1243
[Hom0wDowif;pm? 3-9-52? pm 3
pHxGef;atmif? OD;? ukd,fawGUar,kESihf kd[if*sm (vufESdyfpufrl) bl;oD;awmif? 1969? pm 13
rl*sm[pfrsm; tvif;0ifjcif;? jr0wDykHESdyfwkduf? pmrsufESm? ckESpfryg/
cifBuD;azsmf? &ckdifjynfrS rl*sm[def;[lonf? &ckdifwefaqmif twGJ1? trSwf 8? 1959-60? pm-23
cifBuD;azsmf? &ckdifjynfrS rl*sm[def;[lonf? pm-24
armifawmNrdKUe,fjzpfpOforkdif;? pm 79

38
109/ armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? pm 49
110/ armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? pm 51
111/ vkyfom;jynfolrsm; oabmxm;qEESifh tBuHay;csuf? EkdifiHawmfzGJUpnf;tkyfcsKyfykH tajccHOya'
(rlMurf;)a&;qGJ a&;aumfr&Sif? armifawmNrdKUe,f? 1971? pm 7
112/ vkyfom;jynfolrsm; oabmxm;qEESifh tBuHay;csuf? EkdifiHawmfzGJUpnf;tkyfcsKyfykH tajccHOya'
(rlMurf;)a&;qGJ a&;aumfr&Sif? armifawmNrdKUe,f? 1971? pm 3-4
113/ D 1317 ?
114/ Working People's Daily, 2-7-76
115/ &ckdifjynfe,fjzpfpOfordkif;? pwkwwGJ? vlrIa&;u@? vufESdyfpufrl? pm 205
116/ &ckdifjynfe,fjzpfpOfordkif;? pwkwwGJ? vlrIa&;u@? vufESdyfpufrl? pm 206
117/ zkd;uHaumif;? ]"rE&m,f kd[if*sm}? jrufcif;opfr*Zif;? 1992 trSwfpOf (25)? 1992? pm 87
118/ azmfZH? &ckdife,fpyfrS Akdvfcsif;ysH? "n0wDr*Zif;ESpfvnf (1952-53) pm-21
119/ H/P/0360/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
120/ &ckdifjynfe,fESihf kd[if*smtrnfcH b*FgvDrsm; jyempmwrf;? pm 146
121/ H/P/0355/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
122/ D 1316 ? kd[if*smpmwrf;jyKpkwifjyjcif;? uGefysLwmpmrl? pm 8
123/ armifawmNrKd Ue,f tem*wf omoemawmfta&;tcif;ESifh ywfoufwifjyavQmufxm;csu?f 28-2-2008
124/ bkHaygufomausmf? &ckdifjynfe,fESihf kd[if*smtrnfcH b*FgvDrsm; jyempmwrf;? pm 146
125/ D 1316 ? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
126/ armifawmNrdKUe,fjzpfpOfordkif;? pm 149
127/ aZmfrif;xG#f? jynfaxmifpkjrefrmEkdifiHawmf ESihf wkdif;&if;om;kd[if*smrsm;? (yxrtBudrf)
Maruyama Corp, Tokyo 2003
128/ OH/P/0358/S2009awGUqkHar;jref;csuf?ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk
129/ armifawmNrdKUe,f w&m;kH;\ trItrSwf 372
130/ D 1319 ? ordkif;okawoeOD;pD;Xme? armfuGef;Xmepk

You might also like