You are on page 1of 318

&cdkifnGefYzl;

&cdik o
f m;BuD;pmay

&cdkifnGefYzl;
3

&cdkifom;BuD;pmay
'dkUwm0efta&;oHk;yg;
jynfaxmifprk yu
d GJa&;
'dkYta&;
wdkif;&if;om;pnf;vHk;nDnGwfrIryduGJa&; 'dkYta&;
tcsKyt
f jcmwnfwcYH ikd Nf raJ &;
'dkYta&;
Edik if aH wmfzUJG pnf;yHt
k ajccHOya'ay:ayguaf &;onf
jynfaxmifpo
k m;tm;vH;k \ y"geusaomwm0efjzpfonf

jynfoo
Yl abmxm;
- jynfytm;udk;ykqdefdk; tqdk;jrif0g'Drsm;tm; qefYusifMu/
- Edik if aH wmfwnfNird af t;csr;f a&;ESihf Edik if aH wmfw;kd wufa&;udk aESmif,
h u
S zf suq
f ;D olrsm;tm; qefY
usiMf u/
- Edik if aH wmf\jynfwiG ;f a&;udk 0ifa&mufpu
G zf ufaESmif,
h u
S af om jynfyEdik if rH sm;tm; qefu
Y sif
Mu/
- jynfwiG ;f jynfy tzsuo
f rm;rsm;tm; bH&k efot
l jzpf owfrw
S af csreI ;f Mu/
Edik if aH &;OD;wnfcsu(f 4)&yf

pD;yGm;a&;OD;wnfcsuf(4)&yf

vlraI &;OD;wnfcsu(f 4)&yf

k yf sK;d a&;udt
k ajccH tjcm;- wpfrsK;d om;vH;k \ pdw"f gwEf iS hf
- Edik if aH wmfwnfNird af &; &yf&mG - pdu
at;csr;f om,ma&;ESihf w&m; pD;yGm;a&;u@rsm;udkvnf; tusiphf m&dwj rifrh m;a&;/
bufpHkzGHUNzdK;wdk;wufatmif- trsK;d *kP?f Zmwd*P
Oya'pdk;rdk;a&;/
k jf rifrh m;a&;
- trsK;d om; jyefvnfpnf;vH;k nD wnfaqmufa&;/
ESihf ,Ofaus;rItarGtESprf sm;?
aps
;
uG
u
f
p
D
;
yG
m
;a&;pepf
yD
nGwaf &;/
trsKd;om;a&;vuPmrsm; r
j
y
if
p
G
m
j
z
pf
a
y:
v
ma&;/
- cdik rf monfh zGUJpnf;yHk tajccHOy
aysmufysuaf tmif xde;f odr;f
j
y
nf
w
G
i
f
;
j
y
nf
y
rS
twwf
a'opf jzpfay:vma&;/
apmifha&Smufa&;/
ynmES
i
f
h
t
&if
;
tES
D
;
rsm;zd
w
f
- jzpfay:vmonfh zGJUpnf;yHkt
- rsKd;cspfpdwf"gwf &Sifoefxuf
ac:

pD
;
yG
m
;a&;
zG
H
U
N
z
d
K
;
wd
k
;
ajccHOya'opfEiS t
hf nD acwf
jrufa&;/
rDzGHUNzdK;wdk;wufaom EdkifiH wufatmif wnfaqmuf- wrsKd;om;vHk; usef;rmBuHhcdkif
awmfopfwpf&yf
wnf a&;/
a&;ESihf ynm&nfjrifrh m;a&;/
- EdkifiHawmfpD;yGm;a&;wpf&yf
aqmufa&;/
vHk;udk zefwD;EdkifrIpGrf;tm;
onf Edik if aH wmfEiS hf wdik ;f &if;
om;jynfolwdkY\ vuf0,f
wGi&f adS &;/

&cdkifnGefYzl;
4

f m;BuD;pmay
yHkESdyfxkwfa0rIrSwfwrf; &cdik o
pmrlciG jhf yKtrSwf

717^2000(9)

rsuEf mS zH;k cGijhf yKtrSwf

740^2000(10)

rsuEf mS zH;k taMumif;t&m

oQpaf omif;bk&m;eH&&H dS
&cdik w
f &l ,
d mwD;rIwaf eaom ky<f uyHrk sm;
ESihf &cdik n
f eG zYf ;l yHk

xkwfa0ol

a':a&Ttrd f
wdik ;f vif;pmay
8^65? tkypf (k 3)? atmifo'd v
d rf;? tif;pdef

yHEk ydS o
f l

a':cifcif0if;
uvsmatmYzfquf
152? uRe;f a&TNrKd iv
f rf;? ok0P?
&efukefNrdKU/

xkwaf 0onfh umv

2000 jynfEh pS ?f 'DZifbmv

tkyaf &

1000

wefzdk;

500 usyf

twGi;f zvif

atmifwifat;ESihf orD;rsm;
33 vrf;? &efuek Nf rKd U/

pmpDpmjyK

&cdik o
f m;Bu;D uGeyf sLwm

pmjyif

q&mxGef;(ajrmufOD;)

rsuEf mS zH;k 'DZikd ;f

udjk rifah Zmf (CallMe Graphic)

pmrsuEf mS zGUJ pnf;rI

OD;cifarmif

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

rmwdum

1/ &udKifpum;jyif ausmufpmwpfcsyf
Oumrif;ndK
------------------------------ 14
2/ &cdkifpum;yHkrsm;
at;MumnGeYf --------------------------------- 17
3/ &cdkifjynfe,fu jynfolYuAsmrsm;
atmifjr ---------------------------------- 20
4/ &cdkiftrsKd;om;wdkY\ wa&mwl&d,m
ewfjrpfpef;atmif ------------------------------ 27
5/ oif;Muefv &cdik t
f rsKd;om;wd\
Yk vSND ydKifyo
JG bif
tpHarmif ----------------------------------- 33
6/ qifatmif;rtoif;
toQifpudE -------------------------------- 40
7/ ta&SUawmiftm&Swdkuf '*Fg;ordkif;
'*Fg;ordkif; avYvmolwpfOD; ---------------------- 51
8/ a0omvDNrdKUawmfa[mif;rSawGU&Sdaom aMu;qDrD;cGuf
oZifE,
G f ---------------------------------- 60
9/ &cdkifZmwd0Ho armfuGef;pm
ewfjrpfnKd ZHarmifausmf&DT ------------------------ 65
10/ tmuswfr[kwf tefusdrf;NrdKUawmfNrdKU
aumif;jrwfol -------------------------------- 81
11/ ppfawGNrdKUordkif; tusOf; (1824-1947)
jrxGe;f atmif --------------------------------- 87
12/ oD&dok"r&mZmacwf &cdkifpD;yGm;a&;&m
apmode;f wef -------------------------------- 107

&cdkifnGefYzl;
13/6 cefYrSef;rdaom a&S;acwf &cdkifo,f,lydkYaqmif&cd
a&;ik o
f m;BuD;pmay
txGef; ----------------------------------- 113
14/ &cdkifvuf&m pmayrsm;
"n0wDt&Si&f 0dE ----------------------------- 122
15/ &cdkif,mOf;omjcif;
"n0wDt&Si&f 0dE ----------------------------- 133
16/ &cdkifpum;yHkESifh pum;pkrsm;
xGe;f atmif(abmif;'Gw)f ------------------------ 143
17/ tO ee'DrS NrKd Uom,m
av;NrdKUarmif -------------------------------- 159
18/ tbm0g
roZif(armifawm) ---------------------------- 166
19/ &cdkiftpdaE,s[dwod'd bk&m;udk;qlylaZmfenf;
ewfjrpfrmC ------------------------------- 170
20/ Ou mZpf
armifpaH zmf --------------------------------- 181
21/ a0omvdacwf Ak'0iftkwfcGufrsm;
a'gufwmapmxGe;f atmif ----------------------- 190
22/ aygufawmNrdKUe,frS
a0omvDacwf taxmuftxm;rsm;
armifAode;f ------------------------------- 200
23/ ajrmufOD;acwfrS pmwef;xdk; aMu;acgif;avmif;i,f
a&Tcikd af usmf(ajrmufO;D ) ------------------------- 207
24/ apwDtaMumif;
oljrwf(r[matmifajr) ------------------------ 210
25/ ajrmufOD;acwf eef;wGif;nDvmcHobifrS
&cdkifbGJUxl;*kPfxl;rsm;
armifa'0(ajrmufO;D ) -------------------------- 215

&cdkifnGefYzl;
7
&cdkifoajrmuf
m;BuD;Opmay
26/
D;acwf prcPfpmxdk; Ak'qif;wkawmfrsm;
apmrif;EG,(f ajrmufO;D ) ------------------------- 223
27/ &cdkif dk;&m orufwufyGJESifh yef;wsm;pnf
avYvmolwpfO;D ----------------------------- 228
28/ &cdkifyef;xdrfvkyfief;udk &SmazGaomf
yef;xdraf cs(&cdik o
f m;) ------------------------- 234
29/ uRefawmfeefY uswGed wGd (uRJw?Gd EGm;wG)d
ajrmufO;D (armifxeG ;f ) --------------------------- 240
30/ ydk;0gbGJU
jyefvnfwifjyol - armifpHazmf

--------------- 253

31/ NAdwdoQudkvdkeDacwf ynma&;rsufESmpmrS


wdkufppfrSL;BuD; OD;pHOD;cdkif
jrxGe;f atmif -------------------------------- 264
32/ &cdkiftu&m &cdkifoifykef;BuD;
armifAode;f -------------------------------- 278
33/ &wema&Tjynf
nDnx
D eG ;f ---------------------------------- 300
34/ &cdkifwdkif; pmayxkwfvkyfrI
ppfawGaemifvwf ----------------------------- 304
35/ awmif&if;uRef;
atmifvo
S ed ;f ------------------------------- 309

&cdkifnGefYzl;
8

&cdik o
f m;BuD;pmay

&cdik nf eG zYf ;l eefY

uReaf wmf

edefYu 22-12-2000 jynfhESpf/


&ufu aomMum/
edef&mu trSwf(546)? a&T,if;rmvrf;? '*Hkajrmuf? &efukefNrdKU/ q&m
OD;jrxGe;f atmiftrd /f
vlu oH;k a,muf/
q&mdkUESpfa,muf &SdjzpfaemufjzpfeefYtwl &cdkifpmyD? &cdkifordkif;? tem*wf
&cdkiftaMumif;wdudk tifwefaoQajymNyD;cg
]q&m? &cdik n
f eG zYf ;l pmtkyf Zmydik x
f u
G v
f ma& taMumif;t&mwdukd odcsiyf ga&}
]udAk ode;f ajymjyvdu
k yf vif}
q&mOD;jrxGe;f atmifu vrf;pazmfy;D vdu
k af w/ a,cg q&mu ..
]&cdik n
f eG zYf ;l pmtkyt
f aMumif;udk ajymjyzdq
Yk akd u &cdik pf mtkyw
f csKUd ordik ;f aMumif;
udkavY wpdaoQajymjyzdkY vdkvdrfYarxifa&/ 1947-48 avmufu ppfawGrdKUrSm
b0opfpmapmifa& a'acwf*sme,fyHkpHydkif xGufvSma&/ 1949-50 avmufrSm
&efuek f rKd U? 34-vrf; &cdik v
f il ,ftoif;u tkPOf ;D pmapmif xGuv
f mS a&/ ,if;
1950-ckEpS rf mS Asm,f wuov
kd af usmif;om;wdO;D pD;Ny;D au vGwv
f yfa&;pmapmif
xGuv
f mS a&/ "n0wDr*Zif;udak vYaomY xkwu
f wfoad &vwf/ Ny;D cg 1951 ckEpS rf mS
&cdik w
hf efaqmifr*Zif;xGuv
f mS a&/ ,if;r*Zif;aemufyikd ;f rSm wufaeopfpmapmif?
"npmapmif? acwf&pdS mapmifUkd ukd avY ppfawGrKd Uu uavmifoQiw
f d xkw0f u
D wf
aw &cdik Zhf menf*sme,fwpfapmifukd vli,fwpd ak ygi;f Asm,f &efuek f rKd UrmS xkw0f D
uwfaw}
]1966-ckrSm q&mBuD;OD;atmifomOD;&D;a& &cdkif,Ofaus;rI a0omvDacwf
pmtkyu
f kd wuov
kd af usmif;om;wdu xkw0f cD a&/ ,if;pmtkyu
f kd a&mif;&a&

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

azomeefY &cdkifhwefaqmifr*Zif;avY rxGufEdkifvdkY aemufxyfpmtkyfwpftkyf


tpm;xd;k a&oabmeefY xkwzf Ykd uKd ;pm;uwfaw/ a,'gavY &HyakH iGrvHak vmufaw
twGuf &efukefrdKUu &efuif;?ausmufukef;dkUrSmedefa& &cdkiftdrfwdudk wpftdrf
wufqif; udKa&mif;a&oabmavYjzpf? tvcHa& oabmrsKd;avYjzpfawyHkpHrsKd;eefY
azom&Smuwfaw/ pmtkyx
f u
G af wcg pmtkyv
f myD;ygar/ uKd wifazomyD;uwfyg
vdYk awmif;yefa&twGuf wcsKUd avY azomxnfu
h wfaw/ wcsKUd uavY rxnfu
h wf/
a,auavY 1968-ck? *sLvdkifvrSm &cdkifnGefYzl;qdka& &cdkif,Ofaus;rIrsm;qdkif&m
aqmif;yg;pmtkyw
f pftyk f xGujf zpfatmifxu
G v
f mvwfawa,/ a'pmtkyef mrnf
a& &cdkifrif;orD;{jcif;(csif;)u ]&cdkifnGefYzl;}qdka&emrnfudk pDpOfxkwfa0a&vl
wd wnDwnGww
f nf; qH;k jzwfuwfpmG jzpfaw/ a'&cdik n
f eG zYf ;l pmtkyu
f kd a&mif;vdYk
&a&aiGeefY toQifpudE&SmzGDpkaqmif;a& &cdkifqdk ta&GUomjcif;rsm;qdka&pmtkyfudk
xkw0f zD v
Ykd Ykd uKd wifppD Ofxm;uwfjyefoad &/ useaf &tydik ;f udk udjk rxGe;f atmif ajym
jyvdkufyvif}
][kwfaw/ udkAodef; &cdkifjyefvm;NyD;a&cg uRefawmfdkU vli,fwpfpk ,if;
&cdik q
f t
kd a&GUomjcif;rsm;qdak & pmtkyu
f x
kd w
k u
f wfarvdYk wdik yf ifuwfcg wuf<u
a& vli,fwcsKUd u &cdik n
f eG zYf ;l uAsmqdak & acwfopf&cdik u
f Asmpmtkyu
f x
kd w
k 0f zD Ykd
wifjyuwfaw/ a,eefY ,if;uAsmpmtkyu
f kd xkwjf zpfvmuwfaw/ ,if;pmtkyu
f kd
uRefawmfdkU 1969-ckrSm xkwfjzpfcpGmrem;/ ,if;csifhxkwfNyD;rS &cdkifpmay
aumfrwD(&efukef)udk zGJUpnf;jzpfpGm/ a'&cdkifpmtkyfxkwf0Da&;taMumif;t&mwda&
t*kuRefawmf &D;xm;a& &cdkifpmtkyfpmwrf;jyyGJpmtkyfrSm twdtusygvm;,ifh/
udv
k jS rifu
h ZmjzpfvYkd odcsipf mG av}
]uRefawmf odcsifpGmu a'ydkifygq&m/ q&mdkUxkwfca& 1968-ckESpfu
&cdkifnGefYzl;pmtkyfudk uRefawmf 1994-ckESpfuxkwfca& &cdkifnGefYzl;pmtkyfeefY
aygi;f Ny;D au &cdik n
f eG zYf ;l trSw(f 1)+trSw(f 2)vdYk emrnfy;D Asm,f xkw0f zD v
Ykd Ykd vkyef ed f
yga& q&m}
]a&mif;vdkY pGHEdkifzdkYvm;csifh/ uRefawmfdkUxkwfawcg a&mif;rpGHvdkY pmtkyfwd
trsm;Bu;D useef ed af &/ ,if;cgu wpftyk u
f kd (3)jym;&m a&mif;ca&/ t*kr&S m pmtkyf
wd Zmudak &mufvm;rSe;f rod/ ukev
f m;ca&}
]uReaf wmf a'pmtkyu
f kd 'kw,
d tBurd x
f w
k 0f ED ikd zf t
Ykd wGuf av;ESpaf vmuf

&cdkifnGefYzl;
10

&cdik o
f m;BuD;pmay

udK;pm;c&yga&q&m/ rpGHauavY rwwfEdkifygAsm,f}


]udkvSjrifhudK;pm;pGmudk uRefawmfdkUtjypfrajym/ azomjyefr&zdkYpGmudk pdk;
&drpf mG &m/ a,eefY 1968-ckEpS f uReaf wmfUkd &cdik n
f eG zYf ;l xGuaf wtcsed u
f cg udv
k jS rifh
touf Zmavmuf[Ad sm,fav}
]uReaf wmf touf&pS Ef pS o
f m;[dygzu
Ykd m/ 1968-ckEpS rf mS uReaf wmfUkd ro
d m;
pk ausmufjzLrKd UrmS [deed yf ga&}
]aMomf udv
k jS rifh ausmufjzLZmwdvm;}
]r[kwfyg/ uRefawmfYudk ppfawGrdKUrSm 1960-ckESpfrSm rGD;pGmyg/ uRefawmfY
bmbmu vQypf pfXmerSm rD;pufarmif;yga& q&m/ ,if;aMumifh bmbma&
&cdkifjynftESHY 0efxrf;b0eefY ajymif;NyD;edefxdkifczl;yga&/ ,if;ydkifedef xdkifczl;a&rdKU
wdrSmqdkau 1961-cku 63 xd bl;oD; awmif? 1963-u 1964 xd rmefatmif?
1964 u 1965 xd ppfawG? 1965 u 1968 xd ausmufjzL? 1968 u 1969
xd oHwGJ? 1969 u 1971 ckxd awmifukwf? 1971 cku 1972 ckxd ppfawG?
1972 u 1979 xd ajrmufOD;? 1979 u 1980 ckxd ppfawG? 1980 cku 1993
ckxd armifawm? 1993 u a'*edefYxd &efukefvdkY qdkygzdq&m}
],if;ydkifqdkau &cdkifjynfe,f rdKUwdtrsm;BuD;rSm edefxdkifczl;pGm&mrem;/
nDtpfuakd rmifErS 0g ZmESpaf ,mufv}J
]nDrESpaf ,muf? nDig;a,muf/ pkpak ygi;f &Spaf ,mufyg/ uReaf wmftBu;D qH;k
yg q&m}
____
yHkESdyfzdkYpDpOfedefa& &cdkifnGefYzl;(1)(2)udkzwf,if; tdrfom;wdMunfhedefa& wdkuf
wef;epfum;udk Munfch sipf w
d af y: vmvdYk wDA&DG rdS mS vJvMYkd unfeh ed ,
f if;eefY
],m wpdyifavY pdk;&drfaMumifhMupdwfr[duwfum/ at;at;aq;aq;eefY
pm;vdu
k af omufvu
kd f aysmef ed f uwf pGmud&k mwcsuMf unf/h ajymedeu
f wfpmG ud&k m
wcsuef m;axmif/ a&mif;a&mif;owfvaYkd xm}
]------}
]aomufvu
kd pf m;vdu
k f r,m;csp?f raomufrpm; vliY EGm;}
]ta0; ta0 ewfjynfeefYi&JjynfdkUrSm t&ufr[dvwf/ ajymoHMum;a&/

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

11

vljY ynfrmS 0atmifaomufxm;/ igavY att&ufukd wdik ;f cspjf ynfcsppf w


d ef efY aomuf
xm;pGmAsm,fa,/ igdkU&m raomufau igdkUjynfrSm t&ufwd yGm;usefczdkY/ a,cg
aemifvmaemifom;wd ysupf ;D vDuwfz,
Ykd m/ ,if;ydik f aemifvmaemifom;wd ysupf ;D zdYk
pGmudak MumufvYkd igUkd tm;yKvaYkd omufvm;uwf&zd}Yk
tm;vH;k ,pfeed u
f wfysm,f xifa&/ csiq
f aD jymAsm,f ,pfcsiq
f ,
D pfeed u
f wfpmG /
xdv
k u
l awmY aumif;aumif; aomufxm;yHrk &/ olu
Y kd tusK;d taMumif;wpdaoQod
atmifrdef;Munfhau aumif;zdkYxifa&/
]tud;k ... Zmjzpfeed u
f wfpmG av}
]igUkd vm; Zm[dzv
Ykd aJ 0/ uKd ;pm;auavY xl;zdpYk mG um;r[kw}f
]uKd ;pm;auavY xl;zdpYk mG ur[kwf Zmudak jympGmav rif;udk &Si;f jyedev
f aYkd vY
rxl;/ igUkd avY aumif;aumif; pdwu
f ;l MunfAh sm,f/ ,if;ydik t
f wlwl aysmaf ysmyf g;yg;
aomufvdkufpm;vdkufeefYedefpGm&maumif;zdkY/ xdkvlwdudk csufMunfhprf/ rsufESm
oNyDoD;a&mifawmufredefvm}
at;um/ aygufuszdkYysifedefa&rsufESmeefY NcDaoQvufaoQaomifAsm,f
aZmifyifavY MunfhvdkYraumif;um/
aomufedefpm;edefa&vlwdudk arQmfpyfvdkYMunfhedef uwfawvlwdavY t
rsm;Bu;D um/ aMomf olUkd avY aomufcsipf m;csiyf akH y:a&/ ,m ... Munfph rfcsu?f Munfh
prf/ iwfedefa&vltcsif;csif;avY &efjzpfzdkYysifedefuwfAsm,faxm/ rjzpf igyg
a&mygvm;vdrfYar/
a'rSmavYvw
l d tpkvu
kd t
f pkvu
kd f Zmysief ed u
f wfavcsi/hf Al;aoQ? awmif;
aoQ?cGufaoQwdeefY tdkifypfzdkYydkif ysifedefuwfum/ xdkedef&muqD;? a'edef&muzm/
uKd ;pm;ysm,f tvkyv
f yk ef ed u
f wfpmG &mrem;*k/
]tud;k tud;k .. Zmysief ed u
f wfav}
]ta0; EdkifoavmufvkyfedefpGma0;/ udk,fEdkifoavmuf udk,fvkyfedefpGm/
rif;rjrifvm/ ypfxm;vdkufau vm;vDzdkYAsm,fa0/ cGufaoQeefYjzpfjzpf? 'HkaoQeefY
jzpfjzpf &oavmuftvkyfvkyfedefau toufayguf wpfckacsmifvmzdkYvm;vdkY
uKd ;pm;edeu
f wfpmG &ma0;}
]tudk Ukd vyk af wtvkyu
f kd uReaf wmfwpfcak vY em;rvnfum}
]aumif;aumif;*Gusa&&mrem;*k/ tvkyv
f yk af wvlukd xdrk ed ;f a'rde;f eefY tD;tD;

&cdkifnGefYzl;
12

&cdik o
f m;BuD;pmay

csrf;csrf;redef/ rif;0g 0ifvkyfzdkYvm;*k}


xm;zd/ a'vleefYajymedefauavY jyemjzpfzdkY&m xif,ifh/ ,m ... at
rSmavYwpfckaxm/ a&mif;a&mif; owfedefuwfAsm,f/
]rif;dkUudk igajyma&rem;/ ajyma&ydkifavYrvkyf/ rjzpfa0; rjzpf/ rif;dkUpGmrif;
dUk csiq
f jD zpfvu
D wfz/d ig xm;ypfczdaYk '}
]r[kwaf vtud/k ,if;olavY aumif;zdx
Yk ifvYkd vkyMf unfph mG &mrem;/ rSm;a&
rem;a,? olrmS ;a&/ olt
Y rSm;udk oload u tpfuakd useyfzyd vif}
]r&a0; ,if;ydkifr&/ igu Al;qdkauzHkroD;/ r&qdkauyif r&/ udk,fYxdkuf
eefu
Y ,
kd u
Yf /H cHcsiq
f cD v
H u
D wfz}d
]tud;k .. xdv
k Zl mjzpfvYkd ,if;avmufrmefygeed &f pGmav}
]odcsiv
f m/ odcsiaf u ud,
k pYf mG ud,
k rf ed ;f Munfch /D aMomf owdwpfcyk ;D vdu
k t
f ;kH ar/
,if;oleefpY um;ajymau olu
Y kd q&mvdt
Yk ,ifac:vED eS ;f ....}
]--------------}
]q&m ... ZmjzpfvYkd atavmufxrd mefygeed &f pGmav}
]rif;tolav? ZmaMumifh igdkUtaMumif;udk odcsifedef&pGmav/ udk,fdkUavY
odpmG ?wwfpmG r[kw/f ajymauavY em;raxmif/ csiq
f v
D yk u
f wfaw/ ,if;ydik v
f l
wdeefY Zmcgvyk v
f Ykd atmifjrifzv
Ykd }J
]Zmvkyu
f wfpmG ygav q&m}
]igdkUvm; oabFmom;a0; oabFmom;? atoabFmu oabFmom;/
t,ifcgqdkau atoabFmpGm urmwvTm; [dk;[dk;ausmfa&oabFm/ rmZD
aumif;aumif;eefv
Y m; edev
f Ykd aumif;aumif;[efusca& oabFm/ t*kawmYcg ,if;
ydik f rmZDaumif;aumif;avY r[dAsm,f}
]a,au rmZDaumif;aumif;wpfa,muf &Smyvif/ r[kwaf u wwfaw
vlwpfa,muf rmZDvyk af u0g}
]at; rif;ajymauawmYvG,fa&/ rif;OD;aPSmuf ZD;pdavmufeefY vmajym
redeaf u/ vm;vm; wkwv
f }D
],m ... jy'g;um/ atedefYajymvdkYqdkvdkY wpfa,mufeefYavY tqifrajy
csif/ atedef&muvm;au aumif;zdkY/
a'taqmuftOD;wd aumif;aumif;Bu;D us,cf yHak y: a&/ ta[mif;wdawmif

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

13

atavmufBu;D us,cf yHak y:au t,ifcgu atxufBu;D us,cf zdu


Yk m/ xdek m;u
vlwpfusKid f txkyt
f yd;k eefY Zmudv
k m;zdyYk sief ed af vcsi/hf
]ta0; rif;rSmu wpfckavYrygum/ usefczdkYvm;}
]Zmudkvm;uwfzdkYpGmygav}
],m ...? wpfcak vYrodyikd u
f m atol}
]a0; ... atoabFmjrKyfzdkYAsm,f/ iguawmY oabFmeefYtwlwl tjrKyfrcHEdkif/
jzpfcsiyf ikd jf zpf? a&mufcsipf mG a&muf ul;zdAYk sm,f/ &oavmufypn;f aoQ,ufaoQ,l
Asm,f rdom;pkeeft
Y wlwl vdu
k cf siaf &aqGrsK;d wduykd gac:vYkd vm;vDzAYkd sm,f/ rif;0g
Zmydik af v/ pOf;pm;redeaf uY a0/ wDjzpfvm;vdraYf rrif;/ urmrD;avmif om;aumif
wufeif;rMum;zl;vm;/ udk,fYudk&mcspf/ olrsm;twGuf pOf;pm;redefauY/ rif; Zm
,ufarao,lzv
Ykd /J Ny;D Asm,fvm;vdYk ,lypfc}D
][kwyf g,ifh }
Zm,lvm;au aumif;zdv
Yk cJ si/hf t0wftpm;,lvm;vdrYk jzpf/ td;k cGuyf ef;uef
,lvm;vdkYavY tqifrajy/ tef'rm&DxJu pmtkyfwpftkyftkyf,lvm;&zdkY[ef/
irnf&mZ0ifudk ,lvm;auaumif;zdkYvm;/ r[m&mZ0ifBuD;udk ,lvm;au
aumif;zdv
Yk m;/ awmifausmif; &cdik &f mZ0ifopf,v
l m;auaumif;zdv
Yk m;/ ,m ..
&cdkifnGefYzl;pmtkyfudk&m ,l&zdkY[ef/ ,m .. ,m .. pOf;pm;vdkY awmifrqHk;/ &D NcD
rsupf jd rKyv
f mAsm,fum/ tef'rm&DavY vJuszaYkd wmif ysief ed Af s,af xm}
]0kef; ... 'kef; ...}
bk&m; bk&m;? wDADMunfhedef,if; tdyfidkufyem tdyfrufrufNyD;au NcD&if;
u yefumudk tdyrf eI pf ek rf mT ;eefY tufypfcpD mG &mrem;*k/ vufxrJ mS avY zwfvuf
p &cdik n
f eG zYf ;l pmtkyu
f wef;vef; .../
&cd k i f v S j rif h

&cdkifnGefYzl;
14

&cdik o
f m;BuD;pmay

rdwfqufpum;
tGefYtzl;wdkYonf opfvGifEkysdKaomtoGifudk aqmifwwfMuonf?
aSYodkYvSrf;wufMuonf/
vli,fwdkYum; tGefYtzl;rsm;jzpfMuonf? olwdkYrSm tm;opftifopf&Sd
Muonf/ trsdK;om;,Ofaus;rIESihforkdif;a&;&mydkif;udkwwfpGrf;orQavhvmMujyD;
&Sad omtodtjrifwu
Ykd kd jynfow
l x
Ykd w
H ifjyvdMk uonf/ pmtkyyf gaqmif;yg;trsm;pk
rSm &cdik ,
f Ofaus;rIukd avhvmvdu
k pf m;ol vli,fw\
Ykd wifjycsurf sm; jzpfMuygonf/
,if;aMumifh pmtkyu
f v
kd nf; vli,fb0ESiu
fh u
kd n
f aD tmif ]&cdik
f eG zYf ;l }[l trnf
ay;vdkufygonf/
]&cdik
f eG zYf ;l }\&nf,
G cf surf mS wdrf ryfaeaom&cdik ,
f Ofaus;rIrsm;udk az:
xkwx
f ed ;f odr;f jy;D ? ta[mif;pHwif? topfxiG &f efjzpfygonf/
&nfG,fcsufudk aqmifGuftaumiftxnfaz:&m vli,frsm;rSm t
"dujzpfayonf/ vlMuD;wdkY\ oGefoifxdef;uGyfay;rIudkvnf; arQmfvifhawmifhw
ygonf/
pmtkyw
f iG yf gadS om aqmif;yg;? pmwrf;rsm;teufoak woDynmoQif
wd\
Yk pmrsm;rSm qdb
k ,
G &f m rSad omfvnf; vli,ftGet
Yf zl;wd\
Yk vuf&mrsm;rSmum;
tydt
k vd?k temtqmrsm; uif;pifEikd rf nfr[kwyf g/ vli,fw\
Ydk ,Ofaus;rIa&;&m
tm;xkwcf surf sm;omjzpfonf[k rSw,
f Ml uapvdyk gonf/
&cdik
f eG zYf ;l wnfwahH &;rSm &cdik v
f x
l t
k ygt0if jynfaxmifpo
k m;taygi;f wdYk
\ tm;ay;rIay: wnfygonf/ jynfaxmifpkom;taygif; tm;ay;jcif;jzifhom
vlrsKd ;pkw\
Ydk ,Ofaus;rIrsm; a0qmvef;qef;Edik rf nf jzpfygonf/ jynfaxmifpk yef;
rKd iMf u;D wGif yef;wdik ;f zl;yGiv
fh ef;qef;Edik Mf uygap[l qEyKygonf/

&cdik
f eG zYf ;l

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

15

&ud Kifpum;jyif ausmufpmwpfcsyf


&udKifpmyDwGif &wk? bGJU? {jcif;? ysdKU? uAsm? vuFm? armfuGef;dkU t
rsm;MuD;[donfyh ikd af ,Smif &uKd ipf um;jyif t&D;tom;jzif&h ;D xm;aom Zmwfawmf
rsm;? edygwfawmfrsm;? ausmufpm? armfueG ;f pmrsm; [deaD yonf/ &uKd ifUkd wGif
jrefrmdUk u ]pum;ajy}[kac:aom uAsm?vuFmuJo
h Ykd um&ef,&l ef rvdak om
tpDtuHk;rsdK;udk ]pum;jyif}[kac:aMumif; vlMuD;olrrsm;ajympum;udk Mum;
bl;ygonf/
okdYaomf ,cktcgrl jrefrmpmyDESihf tu&mta&mtaESm [dvmonf
uwaMumif;? ud,
k f Ukd &uKd ipf myDu@ukd ordik ;f 0ifroH;k Edik o
f nfu waMumif;
dkUaMumifh ]pum;jyif}[krac:MubJ ]pum;ajy}[kyif ajymeDavh[dMuygonf/
&udKifSD;rlt& ajymaompum;dkUudk tuRefdkYonf udk,fdkUpmyDtwGuf
cdik rf mpGm abmifowfjriw
hf ifvmonft
h cg jyefoH;k Edik af tmif ud;pm;&rnfyif
jzpfonf/
xkdYjyif tuRefdkU &udKif,Ofaus;rIwGif trsdK;jcm;dkUpmyD,Ofaus;rI t
rsm;MuD;0ifa&mufvsuf [deo
D ad rjzpfonf/ 1323-ck? 'kw,
d wefc;l vxkwf
(1961-ck? arvxkw)f acwfaSUaqmifpmapmiftwG(J 1)? trSw(f 2)? pmrsuEf mS
(5)wGif armifwefiS &f ;D aom ]azgufjyefeaD om &cdik pf um;tcsdKU} aqmif;yg;
az:jyxm;ouJo
h Ydk ]&cdik pf um;ajymavmu}wGif ]azgufjyefeaD om pum;rsm;[deD
&m tuRefdkUtbkdU ,if;odkYaompum;rsm;udk SmpDppfum y,fxkwfoifhu
y,fxkwfypf&awmhrnfjzpf\/ wqufwnf; xkdokdYypfvdkufaomeD&mwGif
]rlreS af om}pum;rsm;udk tpm;xk;d &rnfjzpf\/ odYkaomf pmyDe,fjrD us,jf yefYpD

&cdkifnGefYzl;
16

&cdik o
f m;BuD;pmay

&eftwGuf odrf;oGif;&ef vkdtyfrnfhpum;rsm;udkrl qifqifjcifjcifpOf;pm;


vufcHodrf;,l&rnfjzpf\/
,ck tuRefwifjyrnfh &udKifpum;jyif ausmufpmrSm ajrmufOD;acwf
tv,fyikd ;f &D;xd;k xm;aom ausmufpmwcsyjf zpfygonf/ ,if;ausmufpmwGif
&D;xGi;f xm;aom tu&myHpk rH mS &u0Ptu&myHpk rH S wGd adG jymif;vmvwfaom
tu&myHkpHyifjzpf\/ tcsdefumvrSmvnf; ,ckacwfwGif oHk;eDaom&udKif
tu&myHpk b
H ufoYkd wpf&ufxufwpf&uf wpfex
d ufwpfed ajymif;eDw;kH umv
jzpfayonf/ &? e? t? p paom tu&mwpfv;kH ESpv
f ;kH rSv
JG uset
f u&mrsm;
rSm tckacwfoHk; tu&mESihfwleDjyD[k qdkEdkifjyDjzpfonf/
ausmufpm\ pum;jyift&D;tom;udk rl&if;twdik ;f wifjyqdck v
hJ Qif uJh
odkY jzpfayonf/
]ou&mZf 1955-ck? wydYkwv
JG qef;ig;&uf 4-ed? e&m"dywd aTeef;oQif
rdeYf awmfral om 0gqk0d v
f wGif tvkad wmfjynfrh nf[
l qko
d nfreS af omaMumihf
ykPrPda"gwfukd uifjyif&mG wGif [de'f ak om a&marmaESmt0if5oQn;f 3yk0g
vawmfy? v,fudkaom pdkifjrDqufpmpD[l udyJxmnf? aSawmfcHiIt?
i&JESpfa,muf toHcsnf? oHustaygufxuf jyiftawmiftrSufr,l? yD
\}
xkdrl&if;ukd &udKifpum;jyifjzihf wzefaz:jy&rnfqdkygvQif oMupf
655-ck? wydkYwGJvqef; ig;&uf 4-ed? e&m"dywdaTeef;oQif rdefYawmfrlaom
0gqdv
k wGif tvdak wmfjynfrh nf[k qdo
k nfreS af omaMumihf ykPm ;rPd"gwfukd
uif;jyifmG wGif [de'f al om a&marmaESmt0ifig;oQnf;? 3y0gvawmfyonf?
v,fudkom;pkdifjrDquf pm;onf[l urnf;xm;onf/ aSUawmfcHiSL;tm?
i&JESpfa,muf toHcsonf/ oHustaygufxufjyif tawmif;trSufr,l?
yD;\}[l jzpfayonf/
pmt&D;tom;rSm &uKd ifpum;? &uKd iftu&mt&jzpfonf/ ]om;pkid jf rD;
quf pm;pD[l} ]tawmif;trSufr,l? yD;\}ponfjzifh &udKiftoHk;tEIef;?
&udKifrl rSefrSef&D;xm;aom t&D;tom;jzpfayonf/
(ausmufpmudk 1952-53-ckxw
k f &cdik w
hf efaqmifr*Zif; ajrmufO;D
rdU ausmufpmynm[d OD;OD;omxGef;u aqmif;yg;&D; wifjybl;ygonf/
,if;aqmif;yg;wGif ausmufpmudk ]e&m"dywdarmfuGef;}[k emrnfyD;xm;c
ygonf/ armfuGef;\t"dyg,frSm oMupf 955-ckESpf? b0oQife&m"dywd

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

17

rif;zavmif;MuD;onf ykPm;rPdacgwfyka&m[dwf a[mMum;csuftwdkif;


0gqdkvwGif tvdkawmfjynhfvDojzihfyka&m[dwftm; uif;jyifGmwGif v,ft
ydik pf m;yD;onf/ ]ykPm ;tm;yD;aomv,fukd ykPm ;\ om;pkid jf rD;qufwikd af tmif
pm;pD&rnf/ v,fr&S aom aumufyo
J ;D ESH Ukd udv
k nf; aSUawmfco
H &l J ]iSL;tm?
i&J} ESpfa,mufuaumufcH ykPm;tm;tyf&rnf/ xkdol&JaSUawmfcH
ESpfa,mufonf oHawmfcsonfxuftjyif wjcm; tawmif;trSwf vmbf
pm;jcif;? wHpdk;vufaqmif,ljcif; rvkyf&}[k trdefYudkyg xkwfxm;cjcif;udk
&D;xkd;xm;aom armfuGef;ausmufpmyif jzpfvDonf/
ausmufpmudk avhvmjcif;tm;jzifh &cdkifoMupf 955-ck ajrmufOD;
acwf tv,fydkif;umvu &udKifpmukd tcdkiftrmoHk;vsuf[deDaMumif;?
tu&myHpk H Ukd rSmvnf; tckacwfo;kH &uKd iftu&mESifh tvGew
f el jD yDjzpfaMumif;?
tckacwfoHk; &udKiftu&mrSm ,if;tu&mrSajymif;vmaom tu&mjzpf
aMumif;udk odEdkifrnfyifjzpfygonf/
xkdrS wqufwnf;wGifvnf; tckacwfoHk;tu&mrSm? SD;&udKif tpl
tpOfuyif oH;k vmvwfaom ]&uKd ifpmyDtu&m}jzpfaMumif;udk odEikd v
f rd rhf nf
jzpfygownf;/

Oumrif;dk
rSwfcsuf/
/aqmif;yg;udk acwfaSUaqmifpmapmif (twGJ-1? t
rSwf(3) 1961 ckZGefv)wGif az:jybl;onf/

&cdkifnGefYzl;
18

&cdik o
f m;BuD;pmay

&cdkifpum;yHkrsm;
atmufwiG af z:jyxm;aom pum;yHk Ukd um;&cdik t
f rsKd ;om;dUk toH;k rsm;aom
pum;yHkrsm;jzpfygonf/ edpOfajymqdkeDMuaom pum;rsm;wGif trSwfrxif
oHk;pGJcdkif;EIdif;ajymqdkMuonfkdUudk rSwfom;ul;,ljyD; wifjyvkdufjcif; jzpfyg
onf/ tuRefrodaom? owdrxm;rd rrSwfom;rdaom pum;yHkrsm;vnf;
trsm;tjym; [deDygOD;rnf/ okawoDtaygif;dkUu jznhfpGufaz:xkwf wif
jyMuyg&ef wdkufwGef;vdkygonf/
1/
2/
3/
4/
5/
6/
7/
8/
9/
10/
11/
12/
13/

udk,hfxrif;ukd,fpm;jyD; a,murEGm;udkausmif;a&?
udk,faumif;oaumif;(olaumif;)0g;aumif;0g;awmif;?
ukd,frGD;a&arsmuf? ukd,hfukdajcmuf?
usraumuf? aysmufrSm?
uvm;cwfaw&D? uvm;zifqD;zdkUawmifravmuf?
aMumifuMuDpyf(usDp,f)? <uufoDwwf?
csajcmufudk? cspdrf;rvkyfuJh?
csD;ppfolrSuf? jrifolSuf?
csyHkrSm? csavmufaysmfa&?
cGwfwwfvD,ifh? jywfvD,ifh? ajymwwfvD,ifh?jrwfvD,ifh
ig;r[dvkdY? rQdKifpGefa&?
ighorD;vSa&qdkau? a,mufrjrif;pD;xGufaw?
ighorD;vSa&qkdau? aumhjya&

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
14/ pmyg;oQifukd? arsmufESifa&/
15/ pm;cgi^ausmf? a,mfcgi^usD;? cHvDa&cg i^uef;BuD;
16/ pum;BuD;auvlr,kH? csD;wkH;BuD;aucGD;rpm;
17/ pdwfaumif; tacgif;usef
18/ pH*kd;jyifrSm <uufNyD;NyD;vkdY
19/ qifvm;au vrf;rvkd
20/ qlatmifum;apmifh,ifh? eyfatmifum;rapmifhvm;
21/ qdwfroDcifuyif Oukdazmufaw
22/ csD;yGJrSm vlrGJvma&
23/ wESpfvkH;v,fxGefa& EGm;xD;rSef; EGm;rrSef;rod
24/ wazgif0g;ukd wpfvkH;xJeefYuefbkdY
25/ awmif;wwfrSufw,f olawmfjrwf? ryD;ygvdko0efwdk?
26/ woufvHk;pm;uGrf;? oHz&mwjcrf;?
27/ a'goMuD;? t&D;(ta&;)udk,fhzkdY?
28/ "gwfcsif;cdkufr(rS)? ewfcsif;udufaw?
29/ ewfMurf;udk? ywfMurf;eefYvdkuf?
30/ aemufusau? v'rSmtdk;?
31/ jydef;awmrm(rSm)"g;uuvdkY?
32/ yef;udktaMumif;yvdkY? 0jcrf;udkacgif;rmwifa&/
33/ yp(yg;pyf)rSm? Muuftdyf-tdyfvdkY?
34/ yef;wefa,miforD;? cswefa,mifjzpfaw?
35/ ydif;wdkifryfryfvkdY? ppkef;ryfw,f?
36/ ay:pc&rf;oD;? eyfcsif;nD;?
37/ yp(yg;pyf)uysm;? 0rf;urQm;?
38/ zdwfcsif;zdwfau? ukd,fhtdwfrSmzddwf?
39/ jrwfzdkYvm;vdkYESif;cH? wodkufavsmha&?
40/ jrpfwzufrSm 0ufvufwifa&?
41/ arsmufrmojym? 'Hk;rmpnf&? wjyjy?
42/ rpm&pGmxuf? r0pGmuSufaw?
43/ rsufESmMuD;&m? [if;zwfyg?
44/ rsufESmr&? yausmuus?

19

&cdkifnGefYzl;
20
45/
46/
47/
48/
49/
50/
51/
52/
53/
54/
55/
56/
57/
58/
59/
60/
61/
62/
63/
64/
65/
66/
67/
68/
69/
70/
71/
72/

&cdik o
f m;BuD;pmay

r,m;q&m? vifijym?
remvdkoQHoQm;zuf? emvdkau'Awfzuf?
&DjrifrS? avmyifha&?
&Drjrifcifuyif avmyifha&?
&ifavmufwifr? cg;avmuf&musa&?
&Ja&usm;? ckwfrSmusa&?
Gmom;nD? EGm;cGwfpm;?
a&mufrvufjcif;ukd? rId[if;cl;cguyifod,ifh?
vufomjrifau? oufoJSnfa&?
vjyqGrf;wif?
vlrsm;au? csD;rsm;a&?
vlawusifudk? rcifvDauh?
vleefYaygif;? aumufSif;awmifraumif;?
vlray:cifuyif? csD;ay:a&?
vufdI;raumif; vufdI;jzwf? vufrraumif;vufrjzwf?
oDzdkYEGm; awmpyfukda,mifa&/
oD&moDzdkY? 0rf;usrwefY?
t*drEdkif? eGufudkudkif?
tzoQpfaomif;? om;udk;aomif;?
tMuDpyfeefYusifjzpfaw?
tl;udk ESif;awmwdk;a&?
l;uGefaqmifvkdYtdrfSdrmcsD;ppfaw?
taoQMuD;pyfacgif;xuf? jcDxuf? cGD;udkMuDpyfauyg;,yfem;,uf?
tarmifvJha&muf? ighEGm;aysmuf?
trd udk;Gmvnfau? orD;q,fGmvnf?
tkef;rm(rSm)tojymuyfuyfvkdY?
tm;MuD;&m? tmywfrvm?
tm;emau? 0rf;MuD;a&?

at;MumGefY
13-12-67

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

21

&cdkifjynfe,fu jynfolYuAsmrsm;
jynfol Ukd taMumif;ukd &D;zGUJ xm;aom uAsma&jynfoUl uAsmyifjzpfaw/
jynfol Ukd qdpk mG t&if;rJv
h w
l ef;pm;jzpfaom wdik ;f jynf\vlrsm;pkukd ajym
vdyk ga&/ &cdik jf ynfe,ff a&v,f,mEdik if w
H ckjzpfyga&/ &ckid jf ynfe,frm
eDuwfawwdik ;f &if;om;wdtxJu trsm;pka& v,form;? ,morm;wdjzpfyg
a&/ a,ZkeefY v,form;vlwef;pm;udk &cdik jf ynfe,f\tjcDcv
H w
l ef;pm;qdak u
rrSm;Edik yf g/ wrsKd ;ajym&au &ckid jf ynfe,foq
l pkd mG ? &cdik v
f ,form;yifjzpfyga&/
tuRefwifjyvkdaom jynfolUuAsmqdkpGmvnf; v,form;uAsmyifjzpfyga&?
rif;pdk;&mZmacwfuay:ca& v,form;uAsmwdudk qdkvdkyga&/
oufOD;qHydkif jrDoQifya'o&mZfacwfu ay:xGef;ca& &cdkifuAsmwdrm?
v,form;jynfol Ukd taMumif;udk zGYJq&dk ;D om;pGm trsm;tpm; rwG&d yg/ wpdw
aygufwGd&pGmwdu GD;,lwifjyvdkufpGmjzpfyga&/
,if;wG&d a& uAsmwdukd ESprf sKd ;cGEJ ikd yf ga&? yxrtrsKd ;u v,form;jynf
olUkd taMumif;udk ya'o&mZfpmqdu
k zGYJ qpdk mG yg/ 'kw,
d trsdK;u v,form;
jynfoldkUtaMumif;udk v,form;pmqdku zGJYqkdpGmjzpfyga&/
jynfoltaMumif;udk xnhfzGJYa&twGuf yxrtrsdK;tpm;udk jynfolYu
Asmtpm;xJrm oGi;f Edik af uvnf;? jynfoYluAsmppfppfvYkd rqdEk ikd yf g/ ZmjzpfvYkd
vnf;qdak u ,if;uAsmwda&? rif;pk;d &mZmvlwef;pm;udk ajzazsmzf Ykd &nfp;l xm;
vdYk jzpfyga&/ ,if;pmwdrm jynfol Ukd \b0rSeu
f dk rwG&d yg? jynfol Ukd \cHpm;rI
udv
k nf; xif[yfrjyEdik yf g/ oJuEm&rm &D,mS ;pGm rqef;a&ydik ?f ya'o&mZf
pmqdk\uAsmxJrm jynfoldkU\ b0rSef? cHpm;rI? awmifhwrIponfdkUudk

&cdkifnGefYzl;
22

&cdik o
f m;BuD;pmay

rwGd&pGmvnf;? obm0&mjzpfyga&/

yxrtrsdK;tpm;
pmqkdawmf OumysH\ 12-&moDOwkMuD;xJrmwGd&a& v,form;bGJUudk
yxrtrsdK;tpm;rm oGif;Edkifyga&? OumysHu eH,kefvbGJUrm
]oGefqif;usGmjyefvSm?
aomif;ZrL0,f? oQifvlrsdK;av;jzmdkU?
xGefoGm;Sm uRJEGm;wyf?
v,facsmif;awmawmif?
vkyaf qmifrsKd ;csvwfu} qdjk yD;v,form;jynfol Yk?d v,fvyk zf Ykd ysiu
f wfpmG
udk pmpDxm;yga&? ,if;aemuf? awmfovif;vrm wcg]awmfovif;vnf;? xGef;0if;vSm?
rdk;<uif;GmygcDrl?
awmifjrifh acgifacgif?
cazgifazgifonf?
,mawmif vkyfaomoldkY?
Munfch rD al ysmfb,
G w
f ?d
usD;iSufESifonf? ,mpifawmifwdkif;[dc?
pdwfowdvGrf;bG,fyif?
aumufoD;0if;0if;
awmfovif;vnf;?
vGrf;wif;zkdYom jrifc?
udkif;wcGifv,fvkyfom;
toD;aumufyif? rGrf;zsifom; r,m;eefY} qkdjyD;au ,mtaMumif;?
v,ftaMumif;udk zGJUpDxm;yga&/
txufay:&DMunhfau? attzJGUwda& v,form;jynfoltaMumif;udk
zGUJ pDxm;pGmjzpfvYdk jynfoUl uAsmvdYk qkEd ikd yf ga&? twGi;f tESpo
f m&udk Munhcf gr&m?
jynfoUl uAsmppfppf r[kwaf Mumif; odvmzdYkrvGyJ g/ at 12-&moD&wkMuD;ud?k
OumysH tolYtwGuf &nfpl;zGJUpDcavqdkpGmudk Munhfyguwfar/
at 12-&moD&wkMuD;udzk UGJ pDol pdew
f ifpm; pmqdak wmfOumysaH &? rif;&mZm
(&cdkif? 919-974)\om;awmf rif;carmif;(&cdkif? 939-984)\trIxrf;

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

23

wpfa,mufjzpfaw/ &cdkifou&pf 959-ckrm? jrefrmbk&if awmifilrif;eefY


om;awmfewfoQiaf emif(pmqdak wmf)dUk u &cdik b
f &k if rif;&mZmxH ppfual wmif;
a&twGuf? rif;&mZmeefY om;awmftdrfSdrif;? rif;carmif;dkU [Hom0wDudk
wdu
k zf Ykd ppfcsu
D wfaw/ tdrf rdS if;eefYtwl? Oumysv
H nf; ygyga&/ tdrf rdS if;eefY
OumysHdkU [Hom0wDrm? 4-ESpfavmuf MumvDa&vdkY tqdk[dyga&/ ,if;
4-ESpftwGif;rm? udk,fh&cdkifjynfudkvGrf;aom &wkrsm;udk OumysHpDcyga&/
at 12-&moD&wkMuD;vnf; wpfcktygt0if jzpfyga&/
OumysHa&? at12&moD&wkMuD;ud?k &ckid jf ynfe,fuakd tmufrv
d Ykd ? ajrmuf
OD;rdUawmfudk jyefcsifvdkY? pDpGm&mjzpfaw/ udk,fhyg;udk jyefcsifauvnf;? rif;
rIxrf;jzpfawtwGuf ud,
k jf yefcsiw
f idk ;f jyefvYkdr&yg/ uk,
d t
hf oQi\
f tvdu
k dk
Munh&f ygoD;a&/ rif;carmif; [Hom0wDrm aysmrf edG pD mG udk jrifa&cg? Oumysu
H
olUuAsmhprG ;f &nfukd toH;k csjyD;au? ajrmufO;D rdUawmfukd jyefcsifatmif dK Yyg
a&/ uAsmhy&d,m,frm? ajrmufOD;rdUawmfrm usefvdkufaw? tdrfSdrdzk&m;u
olYarmifawmfukd 12-&moD obm0aMumifh atmufr[
d ef? vGr;f arQm[
f efjzpfaw/
12-&moD obm0ywf0ef;usiu
f kd pmpD&mrm? opfyifyef;yiftaMumif; us;D iSuf
taMumif;? &moDyGJtaMumif;dkUtjyif v,form;jynfoltaMumif;ukdvnf;
xnfhpDyga&/ v,form;jynfoldkUtaMumif;udk xnfhpDauvnf;? olt"du
&nfpl;pGmu ukd,hftoQifukd ajzazsmfzdkYtwGuf&m jzpfyga&? ,if;twGufeefY
uAsmrm? v,form;jynfol Ukd \ b0rSef cHpm;rI? awmifw
h rIUkd udk raz:jyEdik cf
yg/
a,bk,sajym&au? rkd;xJ&DxJrm xGefwHk; xGefwef? uRJEGm;dkUeefYzufvdkY
vkyaf w v,form;tvkyaf & uaumif;Murf;yga&/ yifyef;yga&/ cufcyJ ga&/
,if;xuf ,mcGyf rD;wdu
k jf yD;au? pl;xk;d pdu
k &f a& awmif,mtvkyu
f ydrk vG,f
yg/ ,if; Murf;aom? cufcaJ om yifyef;qif;&Jaom v,form;? ,morm;dUk
\ a,bl,sb0udk OumysH\v,form;zGJUrm rwGd&yg/ ,if;b0wdudk I
jrifcpH m;jyDau? ukPmoufvYkd zGUJ aomoabmrsKd ; b0tcuftcJukd ow[
d [
d d
&ifqdkif0Hhatmif tm;yD;vIHUaqmfaom oabmrsdK;dkUvnf; rygyg/
OumysHu ]MunfhcDrlaysmfbG,fwd? usD;iSufESifonf ,mpifawmifwkdif;
[dc}vdUk qdyk ga&? trSeu
f awmif,mrm us;D iSuEf iS &f aom tvky?f awm0uf?
qif? qwfdkU 0ifrpm;&atmif ndtdyfysufcH apmifh&aomtvkyfdkUa& aysmfzdkY
aumif;aom tvkyfr[kwfyg/ aumif;aumif; yifyef;yga&/

&cdkifnGefYzl;
24

&cdik o
f m;BuD;pmay

aemufjyD;au ]pdwo
f wd vGr;f bG,yf if? aumufo;D 0if;0if;? awmfovif;
vnf;? vGrf;wif;bdkUomjrifc}vdkY pDyga&? v,form;wpfa,muftwGuf
obm0rusyg/ vll Ukd rm ud,
k t
fh m;xkwrf I atmifjrifpmG udjk rifau 0rf;omwwf
yga&? tm;wufwwfyga&/ OumysHu olYtoQifudk ajzazsmfzdkYtwGuf&m
Munfv
h aD &twGuf aumufo;D 0if;0if;udk jrifa&cgaysm&f zdYk? tm;wuf0rf;om&
zkdYtpm;? vGrf;bG,ftjzpf&m pmpDcyga&/
twdkajym&au v,form;b0eefYywfoufvdkY OumysH\ cHpm;rIa&
eufeJrIr[dyg/ olUuAsma& olUtoQif rif;carmif; &cdkifodkY jyefcsifatmif
qGJaqmifEdkifpGrf; [dcsif[dygzdkY/ jynfoludkawmh tusdK;ryEdkifyg/

'kwd,trsdK;tpm;
v,form;jynfol Ukd \ b0rSeu
f ?kd v,form;pmqkd Ukd zGUJ qkad om uAsm
wdrm&m wGEd ikd yf ga&/ ,if;uAsmwdrm&m jynfol Ukd \ cHpm;rI? arQmv
f ifrh I Ukd udk
yDyo
D o xif[yfjyEdik yf ga&/ emrnfrodpmqdw
k pfO;D &D;pDaom atmufygom
jcif;uAsmudk zwfMunfyh g/ atuAsmudk jynfoUl pmqdw
k a,muf zGUJ qdv
k pD mG jzpf
&zkYdvYkd ,Hrk ad &twGuf jynfoUl uAsm 'kw,
d trsKd ;tpm;xJrm xnfv
h u
dk yf ga&/
atomjcif;uAsmudk jynfoldkUEIwfzsm;u ul;,lxm;pGmjzpfyga&/ at'D-16
-17-&mpkavmufu pDcvDzdkYxifyga&/
]ydawmufra,0if;0g? yef;rmvmav?
vTrf;umyGifhjyD? rkd;&moDudk? tnDac:vSrf;?
ardkUrSmav? awmif,mpGrf;?
pdrf;vef;jra&mif? iSwfcg;awmifodkY?
,mazgifpyg;? rsdK;ocGm;eefY? pnf;um;vSa&
r,fhjrifaxGrSm? pdwfacG0rf;om
aemifESpfcgav? aumif;&mrsdK;pd
txGDxGDudk? r,fuodrnf/
[efpdav? [efpGav}
atuAsmrm pmqkad &? ydawmufyef;xuf rk;d udk pdw0f ifpm;yH&k yga&/
,if;twGuf ydawmuf0DT gu rd;k ukad rQmfac:eDa&qkjd yD;au wifpm;vdu
k yf ga&/
rd;k a& v,form;wdtwGuf tm;qD;yifr[kwyf gvm;/ rd;k aumif;aomaMumihf
ardkUawmif,mrm jra&mifydkif pdrf;vef;aom awmif,mpyg;cif;eefY ocGm;

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

25

pa& toD;zvHUkd udk pnfpnfum;um;jrif&a&cg pmqdk 0rf;omtm;& jzpf&yg


a&/ aemifESpftwGuf rsdK;pdaumif;&zkdYpGmudk odvdkYvnf; tm;wufyHk&yga&/
atuAsma& awmif,mtaMumif;udk awmif,morm;wdtwGuf &nfp;l
vdkY pdcpGmjzpfawtwGuf jynfoludk tusdK;yEdkifyga&/ atomjcif;oHudk
,mol,mom;dkU Mum;&au 0rf;omoabmusbkdY rvGJyg/ txl;ojzihf
,mysdKardkUudk tm;wufpDygzdkU/
awmif,mvkyfpGmrm rdef;rtvkyftjzpf owfrSwfxm;aom aygif;oif
jrufEIwftvkyfa& t&D;MuD;yga&/ pdwfSnfvufSnfvkyf&a& tvkyfrsdK;yg/
vufvnf;aumif;aumif; 0ifyga&/ ,if;tvkyu
f kd wm0ef,&l a& ysdKardUk &m
atomjcif;oHudkMum;&au? pdwfwuf<uzdkYrvGJyg/ udk,hfpyg;cif; [if;cif;
dkU jra&mifydkif pdrf;vef;vmvdrfhrnfvdkY ,HkvmjyD;au aygif;oifjrufEIwft
vkyfukd anmif;&rSef;rod rem;wef; vkyfcsifvmzdkYrvGJyg/ ,if;ydkifvkyfau
aemufq;kH rm ,mazgifpyg; rsdK;ocGm;dUk pnfpnfum;um;jzpfvmzdYk r[kwyf g
vm;/ atomjcif;uAsm ,mol,mom;dkUudk ,if;txd tusdK;yEdkifa&vdkYqdk
u rSm;zdkYrxifyg/ at uAsm&mr[kwf jynfolzdkY&nfpl;aom jynfolYb0udk
wifjyaom jynfoUl cHpm;rIawmif;wrIUkd udk xif[yfjyaom uAsmwdik ;f jynfou
l kd
wenf;enf;eefY tusdK;yEdkifyga&/
jynfoYluAsm 'kw,
d trsKd ;tpm;rm xnho
f ifah om atmufyg ]uRaJ usmif;
om;}uAsmudkvnf; MunhfygtkH;oD;/
]rufuvma,dkifdkif
Mudrfom;'kwfukd eaemif;udkif u,dkifuyg;
ESif;rdifrdifau awmifusdKifMum;rSm
uRJausmif;vm;a&/
tpfudkryg? nDryg
Mudrfom; 'kwfudkeaemif;udkif? u,dkifuyg;
ESif;rdifrdifau? awmifusdKifMum;rSm
uRJausmif;vm;a&? [l; a& ....a& ...[l;/
axGawmifa'awmif? acsmifajrmifwvTm;
ydk;ypdkif;oH nHaomaom
awmoHvDoH rqlnH
ESif;oH ajzmufajzmuf? yaygufazgufodkY

&cdkifnGefYzl;
26

&cdik o
f m;BuD;pmay

Mum;&a&/
aj*mifawmifaj*mif eufajymifcavmif;
awmifb,HrSm omjidrfhanmif;AsmMu;&a&?
[l; ...a& ....a& ....[l;}
atuAsmudkvnf; tolzGJUqkdrSef; rodyg/ tnMwjynfolUpmqdkxJu
wpfa,mufa,muf jzpf&ygzdYk / jynfol Ukd oDqpkd mG u ul;,lxm;pGm jzpfyga&/
at'D 17-18-&mpkvdkY cefYrSef;uwfyga&/
uRJausmif;om;b0a& v,form;jynfoldkU\ b0wpdwfwydkif;yifjzpf
yga&/ atuAsmrm pmqdka& awmawmifxlxyfMurf;wrf;a& &cdkifobm0
ywf0ef;usifukd aemufq;kH xm;Asm uRJausmif;yHu
k kd zGUJ yga&/ atMurf;wrf;a&
ywf0ef;usifaemufcHum;aMumifh uRJausmif;tvkyf\ cufcJrI yifyef;rIdkU
oG,0f u
kd af y:vmyga&/ ,if;cufcyJ ifyef;rIukd xifvif;vmatmif qufjyD;au
zGJUygoD;a&/ ,if;ydkifzGJU&mrm wdkufdkufrqdk? uRJausmif;om;\ taz:ryg
vH;k csi;f wnf; uRaJ usmif;vm;&yHu
k jkd yAsm uAsmyh &d,m,feefY atmufygtwdik ;f
zGJUyga&]tpfudkryg/ nDryg
Mudrfom;'kwfudk eaemif;udkif? u,dkifuyg;
ESif;rdifrdifau? awmifusdKifMum;rSm
uRJausmif;vm;a&}
awmxJawmifxrJ m zwfuu
kd ?f jcifuu
kd cf AH sm uRJausmif;&aom tvkyf
a& nD;zdYkaumif;yga&/ taz:ryg vH;k csi;f wnf; vm;&a&twGuf ysi;f zdYkvnf;
aumif;? tm;i,fzdkYvnf; aumif;yga&/ a,auvnf; pmqdka& vlYb0udk
pdwyf sut
f m;i,fb,
G t
f jzpf jrifyrkH &yg/ vlUb0udk taumif;zufu wGujf y;D au
tcuftcJwv
dG ma&cg owt
d jynfeh efY &ifqikd 0f ahH tmif&m tm;yD;csify&kH yga&/
,if;aMumihf ESi;f 0DeaD om awmxJ? ajrmifx?J awmifusKd ifxrJ m? yd;k oHy&pfow
H d
eefY aomaomnHeaD uvnf; uRaJ usmif;om; pdwt
f m;i,fa&vdYk t&dyt
f >ruf
awmif rajymyg/ olYpdwf"gwf wnfjidrfcdkifcHhpGmudk ESif;oHudk aygufayguf
azgufoHeefY OyrmEIdif;jyD;au oG,f0kdufvdkYajymyga&/
]axGawmif a'awmif? acsmifajrmifwvTm;
ydk;ypdkif;oH? nHaomaom
awmoHvDoH rqlnH? ESif;oHajzmufajzmuf

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

27

yaygufazgufodkY Mum;&a&}
aemufjyD;au]aj*mifawmifaj*mif
eufajymifcavmif;
awmifb,HrSm? omjidrfhanmif;Asm Mum;&a&}
[l awmifb,Hrm yJw
h ifxyfeaD & uRcJ avmufou
H kd *DwoHeefYwifpm;Asm
zGUJ oDa&/ atydik w
f ifpm;zGUJ qdak &twGuf ajcmufoadG om? ysi;f zkYdn;D zdYkaumif;aom
uRJausmif;tvkyf touf0ifvmyga&/ atwifpm;rIk cufcJyifyef;rIudk tyH;
rysu&f ifqikd 0f o
hH l uRaJ usmif;om;\ b0tm;rmefukd az:usL;pGmvnf; jzpfyga&/
atwifpm;rIukd jynfol Ukd \ tEdik rf cHt,I;H ryD;wwfaom b0tm;rmefukd
xif[yfaz:jyxm;csuf jzpfawvdkYqkdau rSm;ygzdkYvm;/
&cdkifordkif;udkjyefMunhfyg/ acwftrsdK;rsdK;eefYtwl rif;vkyfca& vlwef;
pm;trsdK;rsdK;wdvnf; ysufokOf;ajymif;vJvm;cyg,m/ tzdESdyfcHv,form;
jynfol Ukd um; b0&yfwnf&;D wdu
k yf rJG m tm;rmeftjynhef efY yg0ifwek ;f ygoD;/
ukvm;wefjrpfeefY? av;rdUjrpfUkd pGm wpfcgvnf; &Dp;D rwefYa&ydik af ,Smif
&cdkifjynfoldkU\ tm;rmefvnf; tNrJwufeDzdkU trSefjzpfyga&/ &cdkifjrDjyif
wnf[ed o
D Gd umvywfv;kH ? &cdik v
f ,form; jynfol Ukd vnf; &yfwnfEikd yf g
vdrfhrnf/ oldkU\ v,f,mpyg;cif;wdvnf; pnfum;ygvdrfhrnf/
OumysH\ uAsmaw;oHdkUum; acwfeefYtwl wdwfvm;cyg,m/ jynf
olUpmqdkdkU\ uAsmaw;oHudkum; v,fcif;?,mcif;dkUrm emaomifhemom
Mum;eD&ygoD;a&/

atmifjr
(25-12-1967)

&cdkifnGefYzl;
28

&cdik o
f m;BuD;pmay

&cdkiftrsdK;om;wdkY\ wa&mwl&d,m
]r,m;auR;rIY? om;auR;rIUau? wckynm? udk,fpDygau
"rwmoabm? avmuwHxGm? uREfkyfrSmum;? OpmSmjim;?
olrsm;[efav? tm;tefxkwfau? rvkyfjim;bJ? wa&mwvHk;?
trsm;oHk;atmif? tHk;oD;cGHeD? aMumif&DudkMuuf? wa&mwH
[efatmifvkyfau? aus;kyfiSufESihf? toufarG;&ef? OmPf
jzifhMuHau? toHESihf&if;? trsm;wum? em;aomwmrSm
emaysmfSif;atmif? omjcif;udkoif? q&moQifrSm? pHkvifjynfh0?
oifjyavjyef? prusefudk? twef&um? "eaMu;aiG? &csifay
? jynfukdvSnfh ywf? dI;roHkau? *kPfowif;ESihf?
omjcif;wwf[k}
(wef;cdk;q&mxGef; wdkufomjcif;rS)
vlrsdK;wdik ;f oDqrkd YI MdS uonfeh nf;wl wD;rIwrf o
I nfvnf; SMd uayonf/
xdkodkY oDqdkwD;rIwfrI *Dwwl&d,monf vlrsdK;wdkif;\ b0om,mrIudk jzpf
apEdkifavonf/ MunfEl;TifjrL;p&mvnf; jzpfayonf/ xkd*Dwwl&d,monf
vlwpfrsdK;?wpfEdkifiHwGif rSdrjzpfaom t&mjzpf\/ xdef;odrf;xm;tyfaom
tarGtESpfvnf;jzpf\/ tb,faMumihfqdkaomf avmu tEkynmtwwf
rsKd ;onf tqufquf tarGtESpjf zpfojzifh ,Ofaus;rI\ tpdwt
f ydik ;f vnf;
jzpf\/ vlrsdK;wpfrsdK;\ b0toufaoG;aMumobG,v
f nf; ta&;BuD;vSay
onf/ xkYdaMumihf a&mrjynfiS f eDb
kd &k iftm; ol\txde;f awmf ADwm*d;k ,wfpf

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

29

u tEkynmudrk zsuq
f ;D ygESi[
fh k aocgeD;wGif pma&;rSmcJah Mumif;udk ]ukAd g;'wf}
Zmwfum; MunhfIvdkuf&onf/
tEkynmESihf ywfouf uREkfyfwdkYonfvnf; vlrsdK;wpfrsdK;jzpfaom
&cdik t
f Ekynmrsm;ukd rzsuq
f ;D MuygESi[
fh k awmif;yefvu
kd cf siaf yonf/ xkYdaMumihf
yif uREyfk w
f Ykdonf &ckid rf if;rsm; xD;eef;pdu
k cf ahJ om ajrmufO;D rdUawmfa[mif;odYk
a&mufcJhpOfu SmazGav&m &cdkiftEkynm t<uif;tusef tenf;tyg;udk
awGUjrifc&hJ onf/ ,cktcg &cdik t
f Ekynmrsm;rSm aqG;ajrjh cif;tp? wdrf ryfaysmuf
uG,fjcif;tqHk;jzihf &ifqdkifawGUae&m? (uREkfyfwdkYenf;wl) okawoDrsm;u
wjznf;jznf; SmazGavhvmpkaqmif;Muojzif?h auseyfpmG r&Sad pumrl? vrf;p
ay:jyDqdkouJhokdY tptersm;udk awGUSdvmcJh&ayonf/
xk&d cdik f *Dwwl&,
d mrsm;teuf ,ckawGUS&d aom wl&,
d mrSm? aS;a[mif;
vuf&mrla[mif; r[kwf[kyif apm'uwufapOD;? xkd\ vufpvufikwf
ruif;aom? aS;a[mif;vuf&mrysufaom wl&d,mum; apmif;Sif;rsdK; t
ygt0if ]wr&m}[kac:aom wl&,
d mwrsKd ;yifjzpf\/ jrefrmrsm;u oa&m(0g)
wa,m[k tac:rlSMd uaomfvnf;? &cdik rf sm;url wa&m[kyif ac:Muwke;f
jzpfonf/ wa&mrSm apmif;trsKd ;0ifjzpfaomfvnf;? apmif;ukd vufjzifw
h ;D &?
wa&mrSm tjcm;xd;k p&m vufwefjzifh ulxk;d &avonf/ xkYdaMumifh wa&mudk
xkd;onf/ apmif;udkwD;onf[k tjcif;t&mtm;jzifh uGmjcm;onf/
apmif;trsKd ;tpm;udk ]yuwd0g'}rnfaom b*Fvt
D bd"gef yHpk EH iS w
fh uG
jyoxm;aMumif;od&onf/ xkYdjyif Oa&mypaom taemufEikd if w
H Ydrk S apmif;?trsKd ;
tpm;wl&,
d mrsm;vnf; yHpk EH iS w
hf uG awGYb;l Edik o
f nf/ ajrmufO;D rdU oQpaf omif;
odraf wmfwiG ;f apmif;wl&,
d mwrsKd ;udk awGUS&d onf/ xdak pmif; toHuv
kd u
dk f
? wa&m? 'Hrk if;? rD;ausmif;ponfh ud;wyfw&l ,
d mrsm; uGjJ ym;avovm;[k
,lq&efo
dS nf/ tb,faMumifq
h akd omf r*"tbd"gefrsm; 0Dem? 0vuyD 'k rf sm;
rSm apmif;o'gjzpfMu\/ wa&mrSm om&*D? yDemuD[yk ifjzpf\/ ]0Dem}[laom
apmif;wGif jrihfaom(jyif;aom) wm&toH? Sif;aom(csdKomaom) uv
toH? eufaom rEtoH[k oHk;rsdK;jym;onf/ xkdwm&mtoHudkyif wa&m[k
wl&d,mtrnf,l? wa&m[laom apmif;wa&mudk zefwD;Mujcif;ayavm
pOf;pm;Edkifonf/
xk\
d ,kwu
d kd mS &efrmS vnf; d;k d;k apmif;wD;oHonf? wa&mxd;k oHavmuf
rjrih(f 0g)toHrus,o
f nfukd awGUEdik yf g\/ xkYdaMumifyh ifvQif r*"tbd"gef

&cdkifnGefYzl;
30

&cdik o
f m;BuD;pmay

(Opmwa&&awma&m)[k vm\/ wa&mwm&o'gonf? Opwr& tvGejf yif;


us,af om(jrifah om) &a0toH OyZw
jd zpf\/ xkw
d a&mukv
d nf; apmif;rsKd ;
tygt0if wl&,
d m[l owfrw
S Ef ikd af omf? twD;trIwEf pS rf sKd ;wGif wD;tyfaom
wl&,
d mwGif tusKH ;0if\/ xkad pmif;ESiw
fh a&mrSm az:jyygtoHudk vdu
k
f if;?
umvaGUvsm;ojzifh? vlwdkYtoHk;taqmif yHkyef;oPmef ajymif;vJjcif;udk
vdkuf? tytrlSdojzifhvnf; jzpfEdkifayonf/ wenf;qdkaomf wa&mrSm
ud;wyfaprS apmif;avmuf udwyfrrsm;ay/ ud;apmif;rsm;rSm 7-yifrS? 12
-13-yifxd wyfqifMuaomfvnf; wa&mrSm xkdrQavmuf wyfqifrIrSday/

xkYdaMumihf apmif;rSuv
JG maom trsKd ;tpm;wGif yg0ifoifah Mumif; ,lq&ayonf/
odkYr[kwfapumrl apmif;rSwqifh wa&modkY ajymif;aTUopfqef;&ygrnf
jzpfaMumif; ,lqEdkifayonf/
&cdik w
f &l ,
d mjzpfaom wa&mrSm ud;ESpyf ifjzifh xk;d &avonf/ tjcm;
vlrsdK;rsm; wa&menf;wl? wa,mufcsif;if;(0g) wbmcsif;if;? apmif;Si;f
a>y(ykavG)rsm;ponfjzifh if; ,SOw
f
JG vnf; wD;rIwaf vhadS Mumif; od&onf/
xkdaMumifh &cdkifrsm;ujyaom yifhulZmwfuyGJobif wa&monf t
a&;ygaMumif;udk if;? wl&,
d mESifh ,SOw
f w
JG ;D rIwMf uaMumif;udk if; awGUSEd ikd o
f nf/
wa&mrSm aS;bk&ifacwf rif;cef;rif;em;wGif toHk;awmfcH jzpfcJhonfrSef\/
okYdaomf ,cktcgwGif qif;&Jcsr;f omraG; azsmaf jzEdik af om aysmaf wmfqufyif

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

31

jzpfavonf/ wa&mudk ajrMuD;axmufxm; vufwzufjzifh ud0k u


f mif;?
ycH;k wGirf v
DS suf tjcm;vufwzufjzifx
h ed ;f xm;um csrD if; wD;xd;k Edik o
f nf/
,ck uREkfyfwdkYawGU&onfum; wa,mufcsif;oDqdkumxdk;& xkdifvsufyif
wa&mudk ajrMuD; wnfw
h nfrh wfrwfwnfaqmuf ycH;k wGirf u
DS mif; xk;d Mu
avonf/
&ckdifwa&mudk oDqdkxdk;wwfolrsm;? ajrmufOD;rdUSdaeMuao;\/
if;wdkYonf ydk;0gzGJU? pE&m;zGJU? xr&mzGJU? omjcif;? ,dkif;jcif;? uav;acsmh?
ycufvrJT sm;udo
k m xd;k aeMuaomfvnf; wa&mESifh toHcsi;f vdu
k
f udu
k n
f D
aom oQKd ;vdu
k o
f mpGav? {jcif;? ud;zGUJ ? Zrf;? omjcif;qef;? &wk ponfrsm;
udkvnf; OmPfuGefYjrL;ovdk xdk;Edkifay&monf/ txl;rSm &cdkifwa&monf
usL;oH? jidro
hf ?H at;oH? atmfo?H vdiI ;f oH? xyfweG YforH sm;jzifh jynfEh u
S af e&m?
toHudkvdkovddkif;? oDjcif;toHudkvdkufif; wD;xdk;Edkifygonf/
wa&mxkd;yHkum; oDjcif;rqdkrD? wa&moHudk cyfrsm;rsm;awmay;vsuf?
toHiS ;f Si;f xm;um yxroDjcif;qdv
k u
kd af om toHtqH;k txd oDjcif;ay:
atmif? toHjzifh ay:vGiaf tmifaz: xk;d avonf/ wzef 'kw,
d toHquf
av oDjcif;udq
k akd v&m xk;d xm;&if; yxroDjcif;toHuyif jyef[yfqufpyf
xkd;&ayonf/ odkY oDjcif;toHqufrSmvnf; oDjcif;toHtprSyif
quf,lvsuf toHudk jyef*[yfpyfxkd;ojzifh em;axmif&olwdkif; toHrSm
ajymif;vTjJ ywfom;rIrSb
d J at;jidrv
hf o
S nft
h jyif pdwEf v
S ;kH udv
k nf; tmHrk jywf
t&omcHpm;cGifhudk ay;avonf/
txl;jcm;qH;k rSm &cdik o
f jD cif;tqH;k wGif ]a&? aw? av}[laom toHq;kH
rsm;udk toHn
S o
f q
D Mkd u&onftvdu
k ?f wa&moHuv
kd nf; tpGr;f ukef wjcdrjhf cdrhf
jriv
hf suf Si;f Si;f EGUJ um? aemufq;kH rSm at;Edik o
f rQat;csvsu?f toHuq
kd
JG
xk;d ay;&avonf/ tjcm; tdE,
d wD;uGuo
f u
H o
hJ Ykd if;? [mrdek ,
D o
H u
H o
hJ Ydk if;?
t*FvdyfwdkY\ 0dkif;zGJU'efYpfuyGJwGif wD;uGufoHuJhokdYif;? vufoHtrsdK;rsdK;
wD;xd;k Edik o
f nfukd em;qifc&hJ onf/ acwfqef;xGiv
f suf wD;uGurf mS xHrk rG ;f Edik f
&efrSmvnf; OmPfrSDoavmuf uGefYjrL;ay;&onfudkawGU&\/
odYk aomf wa&m\aumif;jcif;rm yk*Kd vftm;jzifh if;? tpDtrHtm;jzifh if;?
tytrloyd o
f nf;jcif;jzifh if; jzpfay&m? onfwYkdudk vdrm wwfuRr;f olrsm;
rSmrl tb,frmS ajymp&mSrd nfenf;/ ae&m okaooDwYkd odxm;ESipfh &m
wa&myvkyfyHk tjcif;t&m? wa&m\ tpdwftydkif;rsm;udk rSwfrdawGUod

&cdkifnGefYzl;
32

&cdik o
f m;BuD;pmay

Mum;bl;Sdoavmuf wifjyvdkygonf/
wa&m zvm;ac:wa&mcGu?f vuf;kH ? qGJ ud;vdyaf c:ckw;kH ? ud;qGJ
&m'vuf? toHaygufac: ewforD;aygufwa&mtkd;? anmifGufponfh t
pdwftydkif;rsm; SdMuonf/ yxrwa&mcGufudk txltyg; zvm;oPmef
Sx
d iG ;f jyD;vQif om;a&Muuf&onf/ if;aemuf vuf;kH opfacsmif;udk xk;d xnfh
jyD;? 'vufaygufazgufvsuf 'vufwyfjcif; ud;qGJjcif;? ud;\tck ckwHk;
]vdyf}wyfjcif; ponfjzifh tpDpOfwusyavonf/
wa&mcGuu
f kd ydEt
J ESpo
f m;jzifh toH;k yonf/ okYd&mwGif aMu;zvm;cGuf
udkvnf; wa&mcGuftjzpf toHk;y zvm;cGuf[lvnf; ac:[efSdonf/
bk&m;GmrS wa&mq&mMuD;onf if;\wa&mudk aMu;zvm;cGuu
f kd wyfqif
vsuf xd;k oGm;aMumif; rSv
D u
kd o
f nfb
h ;kd bGm;rsm;u ajymjyodc&hJ onf/ opfom;
cGux
f ufyif toHy
kd aumif;onf[v
k nf; if;wdYk u emcHcb
hJ ;l aMumif; ajym
jyonf/ tcsKd Uu tysi;f xl? tomwulyif tke;f rIwcf u
G u
f kd toH;k yMuojzihf
uav;pum;ovdk &,fp&mMuD;jzpfaeonf/ rsuu
f ef;wa&mxufyif tqift
h
wef;nHah o;onfum; tb,frmS cs;D rGr;f p&m Syd gawmhrnfenf;/ xkYd aMumif-h
]tke;f oD;cGeH ?D aMumif&u
D Mdk uuf? wa&mwHeH efYEu
S }f [k &cdik w
f iG f pum;qdk ;kd
SdcJhMuayonf/
vufHk;udk Sm;om;jzihfjzpfap? uRef;om;? ysOf;uwdk;om;jzifhjzpfap y
Edkifonf/ wa&mcGuftay:wGif Muuf&mum;orifa&? qdwfa&? *sDa&?
wdkYudk toHk;yonf/ bGJUud;udkrl jcnftaumif;pm;udk oHk;vGef;wifuspf?
vufHk;t&if;zsm;pGefudk anmifGuf[kac: xkdrSatmufeD;eD;wGif vufHk;udk
bGJUud;tvdkuf azgufonf/ xkdtaygufudk 'vufwyf&? 'vufayguf[k
ac:onf/ 'vufrmS vuf;kH wbuf wcsu&f if;zsm; jyefwyf&onf/ bGUJ u;d pGe;f
udk 'vufzsm;pGef;wGif &pfcsnf? bJGUud;udk toHnDSday;&efjzpfonf/
bGUJ ud;\ vuf;kH jzihf xdawGUrae&ef ckwakH c:vdyu
f kd ckay;ojzihf uGmSad e
onf/ 'vufzsm;wGif csnx
f m;aombGUJ ud;rsm; wyl;wnf;Sad p&ef vuf;kH udk
odkif;csnfud;jzifh xdef;ay;xm;&onf/
,ckx;kd aeMuaom &cdik w
f a&mrsm;wGif ud;ESpyf ifwyfuom rlaoenf;
rSefaeonf/ xkdodkYESpfyifjzifh toHk;yjcif;? xkdxufydk roHk;Mujcif;rsm;\
taMumif;udk xkq
d &mMuD; wa&mynmSirf sm;tm; ar;Munhrf yd gonf/ if;wdYku
ud;ESpfyifrSm toHvnf; csdKat;om,mvSaMumif;? jcnfud;xuf oHud;rSm

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

33

toHjcm rom,maMumif;jzifh ajymjyonf/ if;q&mMuD;rsm; xkdwa&m


trsdK;rsdK; vufawGYprf;oyfMujyD;olrsm;jzpfojzif?h enf;a[mif;xuf enf;opf
tpDtrHudk ryEdkifbJ? rlrSefyifxdk;ae aumif;aMumif; vufawGUodMuayjyD/
toHay:&ef vufEydS zf &d mudk vuf;kH wGif ruGmra0;tnDtrQ owfrw
S f
vsuf trSwt
f om;? ta&;taMumif;? tpuf ponfjzifh xm;ay;&avonf/
wa&mtd;k wGif om;a&udk xdyjf yif\ 3-yHk 2-yHek ;D wGif ewforD;aygufac:aom
taygufuav; rMuD;ri,f wa&mtdk;udkvdkuf azgufay;Mu&ayonf/
wa&mtdk;\ vHydwfzifbuf(0g) wa&mcGufzvm;udkvnf; ewforD;ayguf
xuf cyfMuD;MuD; tv,fwnfhwnfhus azgufay;&avonf/ odkY xuf
atmufazgufay;rS toHqlnHpGm jrnf[D;vmEdkifay&monf/ wa&mxdk;wef
ac: wa&mvufuikd w
f ikd ;f wGif awmifavQmfac:aom avQmfwrsdK;udk ud;tjzpf
wyfqif& wa&m\bGJUud;ESihf xkd;ud;ESpfrsdK;vHk;udkyif? acsmrGwfnufanm
ap&ef? rxdk;rD ysm;za,mif;jzLaumif;aumif;jzifh yGwfwdkufay;&avonf/
odkY wa&mvkyfyHk tpDrHtrnftac:rsm;udk uREkfyfodorQ vdk&if;csufudk
az:jyodapvdkufonf/
odkY vlrsdK;wpfrsdK; ,Ofaus;rItEkynm? *Dwwl&d,mrsm;onf tarG
tESpw
f rQ ,Ofaus;rI&Sv
d mcJo
h nfukd wifjyjcif;jzihf cefYreS ;f Edik af vmufonf/
],Ofaus;rIpHcsdef}ac: tEkynmwGifcsdefxdk; vlrsdK;wrsdK;\ tav;tayghudk
csed q
f Edik o
f jzihf omvQio
f movdk tav;wufvmrnfum; rkcsjzpfayonf[k
atmufarhtyfayownf;/
*Dwwl&d,moHonf vlYavmu b0wavQmufwGif obm0&oudk
jzpfapygavmh/ *Dwwl&,
D moHjzihf avmuvlom;wdYk tm; om,maysmfiT rf I
aMueyfESpfodrfhrIudk ay;ygavmh/ csrf;omqif;&JraG; vlom;wdkif;\ESvHk;ukd
yH;aprnfh ajzazsmfSifociftjzpf oifhtm; vlwdkif;uvdkvm;Muyg\/ oif
\ om,mrIYxHwsmoHuav;jzihf uREkfyfwkdY\pdwfudk ESpfodrfhEdkifygapo
wnf;/

ewfjrpfpef;atmif
rSwfcsuf/

/ aqmif;yg;ukd &cdkifhwefaqmifr*Zif;(1960-61)wGif
az:jybl;onf/

&cdkifnGefYzl;
34

&cdik o
f m;BuD;pmay

oif;Muefv
&cdkiftrsdK;om;wdkY\ vSDNydKifyGJobif
&cdik t
f rsKd ;om;wdYkrmS oMuFev
f a&avmif;yGu
J kd if;? usiyf aJG c: eyef;owf
yGu
J kd if;? vSD ydiyf o
JG Ykdr[kwf avmif;ydiyf aJG c: avSydiyf u
JG dk if;? &moDyrJG sm;tjzpf
usif;yavhSdMuonf/ aqmif;yg; avSydifyGJobif qif,ifusif;yyHkudk
wifjyvdkygonf/

oif;Muefv vlxkyGJ
avSydiyf o
JG bifukd oMuFev
f wGiu
f sif;yaMumif; pmqdOk umysH Te;f vdu
k f
&wk]&urSefzl;? ajrmufOD; TDjynfom/
rsm;pGmonf GDvSDaygif;? od*Fe'D
eef;awmifqD0,f? TDvSDrif;qdyfacsmif;
waomif;aomif; aysmfpOfwGif;
wlpHkIMunhfcsifonf/ oMuFeftcgwnf;av}
[k zGUJ EGUJ xm;onfudk awGU&onfomru wef;cd;k q&mxGe;f MuD;uvnf;
]vSyD o
JG bif? &Dxw
J iG f ? aysmf iT jf rL;xl;? rif;vGiu
f sL;vsu?f wef;cl;
cgrSD? v&moD0,f? avmuDbmom? "rwmjzifh? em0gcsif;,SOf?
avmif;csif;ydifvsuf? igEkdifol,IH;? wyH;yH;eef?Y zufEIef;vSDavsmf?

&cdkifnGefYzl;
35

&cdkifom;BuD;pmay

&Dtay:? TifumaysmfrGd? vkyfBuHrdatmif? vSDzGJUoHcsdK? qdkolwjzm?


avSmo
f w
l 0? uoltaygif;? waomif;aomif;eefY? armif;w[D;[D;?
cwfwD;rnH? atmifvH0D0D? ydifvSD ydifavmif;? &Dacsmif;rvyf?
y&dowfrsm;? yGJMunhfom;dkU}
[l zGHUEGJUxm;cJhonf/ avSydifyJGudk oMuFef odkYr[kwf? oMuFefvGef
uqkeaf nmifa&roGe;f rSD umvtwGi;f usi;f y&jcif;\taMumif;rSm vlxyk v
JG rf;
obiftaejzih?f vlxt
k m;vyfcsed u
f kd aG;cs,&f jcif;jzpfonf? vlxq
k o
kd nfrmS
vnf; awmifolv,form; rsm;omvQifjzpfojzifh v,form;wdkY wvif;yGJ
pyg;a&mif;jyD;csdef? tm;vyfcsdefjzpfonf/ avSydifyGJonf qif;&Jom;wdkY\
yGJvrf;obifw&yfjzpfNyD; trsm;pkaygif; tm;ud;rmefwuf vkyfaqmif&
onfh usef;rma&;? tm;upm; aysmfTifyGJwpf&yfvnf; jzpfayonf/ ]pkaygif;
nDnm atmifaMumif;jzm}qdo
k nhf aqmify'k t
f wdik ;f nDw
G af &;udk aS;Iaom
yGJvrf;obifw&yfvnf; jzpfayonf/

ydifavmif;vsm
avSydifyGJudk usif;yEdkif&eftwGuf ]ydifvSD?ydifavmif;}ac:onfh ydifyGJ0if
rnhf avSaumif;&Sad &;rSm yxrta&;tMuD;qH;k jzpfovdk avSopfaumif;&a&;
ukad SUI opfyifcw
k v
f &JS ef wpf&yfv;kH wpfmG vH;k ]Gm[H;k }tm;ay; yg0ifavh
Sdonf/ oefoefrmrmSdaom a,musfm;rsm;u OD;aqmifjyD;? awmoHk;axmif
ukefatmifoGm;um opfaumif;SmMuonf/ opfSmrxGufrDuyif "avht
wdik ;f aA'ifq&mESifh Gmausmif;q&mawmfwYkd\ Mo0g'udck ,
H Nl yD; &ufaumif;
aeYom aG;cs,f opfckwfxGufMuonf/ vdkufyg&onfh olrsm;txJwGif
udk,ft*FgcsdKUwJhaom roefpGrf;olrsm; ryg0if&/ trsm;tm;jzifh q,hfajcmuf
vHSdonfh ydifavSrsm;udk ydifyGJ toHk;csavhSdMuojzihf? tqrwef touf
MuD;onfh opfyifwdkYudk awGUatmifSmMuonf/ opftaMumif; aumif;pGm
em;vnfonfh q&mrsm;ESihfwdkifyifjyD; temtqmrygaomopfudk ckwf,l&
onf/ opfyifcw
k u
f wnf;u opfyifvyJ u
kH dk edrw
d af umif;,lal vh SMd uygonf/
opfyifonf opfiw
k Ef iS fh teD;uyfq;kH vJusvQif avSavSm
f oGm;rnfh avSavmif;
rjzpf[k ,lqMuonf/ opfikwfESihfa0;&modkY vJusonfhopfudkrS ydkjyD;ESpf
oufMuonf/ tcsdKUGmrsm;rS ydifavmif;rsm;qdkvQif awmifwpfvHk;?ESpfvHk;udk
yif ausmfvJonf[k tqdkSdMuonf/ xkdYaMumifh ydifavmif;SmzdkY xGufu

&cdkifnGefYzl;
36

&cdik o
f m;BuD;pmay

wnf;u]oH;k awmifausmv
f Ykd vJvwfaw? xl;uJvaS &? xdek rd w
d af Mumih?f armifUkd
ydifavmif;? avSmfa&cg vsifjref&mrm? twkr[d? eDv&xm; yHkyrm?
,kZemwm vGeaf jrmufatmif? wr[kwcf si;f a&mufEikd af & trSeaf jym
ar? jrif;odaEm? wdr
f eG Yfpm;eefY EIid ;f p&m? oH;k vlUq&m avmif;od'w
u
f
av;awmfwifvdkY ypfvTwf&m? rQm;wefyrmt[kefjyif; *VKefrif;vJ
rwkEikd f ydib
f Ukd vm vDaS wmfom;dUk 0D;u a&mif;,Sm;yguyfv?D bmrxD
ZmeDydifavmif;}
[l rdrdwdkY\ydifavmif;onf opfckwfuwnf;u awmifoHk;vHk;ausmf
vJonhfavmif;vsmukd yvkyfaomavmif;jzpfojzifh? aev &xm;uJhokdY
vsifjrefvSonf[k rdrdwdkYydifavmif;*kPfyk'fudk az:xkwfjyD; wpfzufom;
rcHcsifatmif oHcsyfMuD;xdk;Muonf/

ydifavmif;yHkoPmef
&cdkifwdkif;rSm a&vrf;c&D;omrsm;vSojzihf avSavmif;udktoHk;rsm;ovdk
aS;&cdkifbk&ifrsm; vufxufu avStrsdK;rsdK;SdcJhonf/ bm;rJh? ou'gef?
*Rwf? u&0dwf? a&awmfpyfwif? avSmfum;? vGef;Muif? jym'f? azgifvSD?
TDavmif;? TDrD;ausmif;? TDMuuf? TDusD;? TDpmr&DwdkYjzpfMuonf/
,cktrsm;oHk; avSwdkYrSm ]wl;avmif;? pyfavmif;}[l ESpfrsdK;Sdonf/
,if;wdYkukd toH;k csonf twdik ;f ydiv
f ?DS pD;vS?D vSMD uD;[l trsKd ;rsKd ;ac:a0:Mu
onf/ ydifvSDrSm wl;avmif;rsdK;jzpfonf/ ydifavSrSm 5-6-vHrS 16-vH
txd tSnfSdygonf/ ]OD;? yJh? &Dpm;}[l tpdwftydkif;rsm; pepfwus
tcsdK;usatmif vkyf&onf/ avmif;udk xGif;wl;jyD;aomtcg rD;yGwfwdkuf?
qDacsmwdkuf? rdk[if;acgif;ESihfwdkuf tpSdonhf jc,forIrsm; yvkyf&onf/
16-vHSdydifvSDrSm OD;ESihfyJhudk wvHavmufpD? tSnfxm;&ygonf/ OD;u
ydk0if;? ojyDtdk;tjyif? e*g;kyf? udE&mkyf? e,m;kyf? [oFmkyf? jcL;yef;
wdkYudk yef;xkjyD; wyfqifxm;onf/ aq;a&; rGef;rHxm;onfrSm MunfhvS
onf/ yJrh mS qdv
k Qif ]jrm'ifc}kH ac: wufrcHu
k kd us;D ? usm;? iSuf yk ?f Mumyef;kyf
wkYd jzifh rGe;f rHxm;&onf/ wufrrSmqdv
k Qif ]rQm;wef;Sn}f [kac:aom wufr
udk toHk;cs&onf? avS0rf;rmqdkvQif avSavSmfom;rsm;xdkif&ef ]'*Hk}wyfjyD;

&cdkifnGefYzl;
37

&cdkifom;BuD;pmay

]yif;uef}wdkYudk 2-vHavmufrSm 3-ckavmuf wyfqif&onf/ avSukd vllu


xrf;cs? xrf;wif&onf/ trsdK;orD;rsm; ausmfrwuf&ef pnf;urf;owfrw
S f
xm;onf/

avSavSmfom;rsm;
q,fhSpfa,mufpD;&onfh 6-vHavSrSmqdkvQif? aemufqHk;u wufrudk
wOD;? wufrudkifaSUu yJhaxmifESpfOD; aSUrSm OD;pD;OD;aygufac:onfh yef;qGJ
wpfO;D ? OD;pD;aemufu ]vdik q
f pfawmifzse}f ac:onfh OD;axmifp;D ESpOf ;D ? useq
f ,fh
ESpOf ;D rSm wyif;uef ESpaf ,mufwpfwpJG D tavSmo
f rm;-6-qdik ;f xdik &f onf/
16-vHydiaf vSrmS qdv
k Qif vlav;q,favmuf pD;&ygonf/ avSavSmo
f m;wkYdrmS
t0wfqifw?l acgif;aygif;pGeaf xmif? &ifpnf;? pvG,o
f ikd ;f ? &ifoikd ;f trsdK;rsdK;
0wfqif&onf/ avSavSmfolrsm;onf OD;pD;wufcsonfukdMunhf wufnD
atmif vdkufavSmf&onf/ OD;pD;vkyfolu wufavSmfonfudk MuD;Muyf&ovdk
yJu
h ikd u
f vnf; avmif;wnhw
f nho
f mG ;atmif wm0ef,&l onf/ OD;pD;vkyo
f u
l
tvGefawmfbdkY vdkygonf/ udk,hfavmif;toGm;udkMunhfjyD; wufcs&ygonf/
ydifavmif; wmutxGufrSm wufukda&jrKyfjyD; tSnfqGJ avSmfcwfum?
yef;0ifrSm wufukd oGufoGufjrefjref avSmfcwf&ygonf/ wenf;qkdvQif
ydifavmif;oGm;bdkY tiftm;rSm OD;pD;\vIyfSm;rItay: wnfygonf/ ydif
avmif;tSdef,l wmxGufonfhtcg rwdrf;rapmif;&ef ta&;MuD;ygonf/
wmxGurf mS avmif;OD;pD;vkyo
f u
l apmif;vku
d rf nfqv
kd Qif jyef wnfo
h mG ;atmif
vky&f ojzihf tcsed Mf umoGm;wwfjyD; aemufrmS use&f pfcrhJ nfukd pd;k &dr&f ygonf/
ydifavmif;avSmf tawmfav; tSdef&onfhtcg? tawmfav; tajy;jref
rSefvmonhftcg? wufrudkifvkyfolu wufrudk a&xJepfHkavmufom cs
xm;avho
dS nf/ awmfonhf wufrudik w
f YkdrmS qdv
k Qif wufrudk a&ay:rSaz:
,lvmMuonf/ xkdaMumifh]udk;pdyfudk;vH? udk;yif;uef? usifoefwd&m
wufysmpD;vdkY? r[mavmif;MuD;xGufvdkYvm
ZrL'Dyg? vusfmuRef;rSm
xGef;a&eDv yHkyrm? owif;aMujim emrnfMuD;
ydifavmif;OD;pD; ]q&matmif}
oluSdaqmif vrf;TefjyvdkY

&cdkifnGefYzl;
38

&cdik o
f m;BuD;pmay

ydifavmif;0rf;r yif;uefrSm
Sdaemufb,fnm? eD&mpdatmif
vlpdbufpd xdkifjyD;um? OD;pD;q&mcs a&wufeefY
rysufruGuf nDnDnm? &Dyef;zGmatmif wufudkpGJvdkY
w[kefwnf;eefY xGufvDcg? ydifavmif;yJhrSm
]q&mxGef;}u? &yfapmufxvdkY SdudkarQmf?
olYvufpGJawmf xdkwufrudk? jrm'ifxufu aemif;aemif;ukdif
r,drf;r,dkif vSDrapmif;atmif? jzajzmifhwwef; udkifvkdUvm
Zmolwcg ydif0HhbdkYvJh}
[l ]usio
f ef}ac: vloef eyef;orm;rsm;om pD;aom r[mavmif;MuD;
rSm emrnfMuD;onfh q&matmifuavSOD;pD;? yJhukdifu emrnfausmf q&m
xGef;jzpfonhftaMumif;? vlaphwufaph avSmfvmonfh r[mavmif;MuD;
udk b,fow
l cg ydi0f yhH grnfenf;[k ta&;qdk oHcsyMf uD;xd;k Mujcif;jzpfonf/

avmif;ydifyGJ usif;yyHk
ydifavmif;yGJudk &yfGmtcsif;csif; odkYr[kwf rdUe,fcdkiftvdkuf usif;y
avhSdMuonf/ &moDyGJtjzpfomru bk&m;yGJ? rif;yJGpdk;yGJrsm;ESihf wGJbuf
vnf; usif;yavhSdMuonf/ ydifyGJ0ifrnf[kqkdvQif vSDrydifcif &yfGmoQif?
acsmif;oQifrsm;udk avmif;OD;cdkufjyD; twD;trIwf tqdktuESihf yoaom
tavhtxSdMuonf/ vSDydifyGJudk acsmif;rsm; usif;yavhSdMujyD;? jzm;a&
urf;ezl;xd jynhfvQHaeonfh vqef;p?vqkwfpcgrsm;rSm usif;yMuonf/
vSDyGJukdjzm; wvufaxmufwufaom eHeuf-10-em&D? 11-em&Davmuf t
pyjyD;? jzm;a&uscsdef nae 3-4em&Davmuf tqHk;owfonf/ yGJudk 3&ufxd usif;yMuonf/ Edkifoltm; aemufqHk;aeYrSm aTavmif;ESifh atmifqk
atmifvHudk csD;jrifhonf/ &yfGmvlMuD;rsm;udk 'dkifvlMuD;rsm;tjzpf aG;cs,f
wifajrmufavh SdMuygonf/ tcsif;ryGg;atmif t&yf&yfuydifvmonfh
avSavmif;OD;pD;rsm; pkaygif;aqG;aEG;jyD; pDpOf&ygonf/ qHk;jzwf&ygonf/
avSydiyf t
JG wGuf wmtxGut
f puyif tqH;k yef;zl; wkid t
f uGmta0;udk owf
rSwfxm;&ygonf/ ydifonfhtcg dk;&m"avhtwdkif;qdkvQif wmrutnD
xGufEdkif&ef oHwHk;udkpifjrifhu ud;ESifhqGJjyD; a&udkcs tcsufay;&onf/
,cktcg acwftavsmuf aoeyfyifazgufMuonf/ yef;zl;0ifrmS vnf; tEdik f

&cdkifnGefYzl;
39

&cdkifom;BuD;pmay

tHI;ukd pufjzwfyef;qGJenf;jzihf qHk;jzwfavhSdMuonf/ pufjzwfenf;rSm?


avSO;D u "g;udpk u
dk x
f m;vsu?f yef;zl;u wm;xm;onfh ud;udk tvdt
k avsmuf
jzwfomG ;onfEiS w
fh ydief uf yef;zl;rSm Gwu
f svmygonf/ yef;qGrJ mS 0g;vH;k udk
azgufjyD; MudrfEG,fopfacsmif; wpfckck xdk;oGif;xm;ygonf/ ,if;tacsmif;
udk OD;pD;yef;qGt
J p vSo
D rm;wkYdxd qG,
J &l ygonf/ odYkyef;zl;udk pDpOfxm;jyD;
tEdkiftHI; qHk;jzwfMuygonf/

ydifavmif;oHcsyfMuD;
ydifavmif;aeYrSm acsmif;urf;yg; wpfzufwpfcsyfwGif &yfGmtvdkuf
r@yfrsm;xkd;jyD; {nhfcHauR;arG;Muygonf/ urf;vHk;Gwf y&dwfowf pnf
um;vSonf/ rdrdwdkY&yfGmrSm SdorQavSavmif;wkdYESihf acsmif;dk;wavQmufrSm
jynfhusyfaeatmif yGJMunhfy&dowf pnfum;vSonf/ tcsdKUrSmvnf; iSuf
aysmyifrsm;udk azgifvkyf MunhfwwfMuonf/ avSydifyGJrprD udk,fhGmudk,hf
avmif; *kPfyk'fudkaz:xkwf oHcsyfMuD;rsm; xkd;Muygonf/ tdk;pnfAHkarmif;
rsm;udkwD;MujyD; oHcsyfMuD;rsm;xdk;MuonfrSm tvGefemaysmfbG,fyif jzpfyg
onf/ oHcsyfMuD;rsm;udk ]ydifavmif;oHcsyfMuD;rsm;}[k ac:wGifvmMuonf/
oHcsyfMuD; ay:aygufvmonfh tajccHa&aomufjrpfyifjzpfonf[k xifyg
onf/ ydiaf vmif;rydirf D ]avSpikd ;f }vnf; jyMuonf/ jrif;pdik ;f onfh oabmyif/
aemufurf;dk;wavQmuf oHcsyfMuD;rsm;xkd;cg tomtnif vl;vmacgufjyef
uckef wD;rIwfoGm;MuonfrSmvnf; tvGefaysmfp&myifjzpfonf/ em;axmif
vnf; pdwf<up&myifjzpfonf/ oHcsyfMuD;rsm;udk avSorm;tcsif;csif;
rdrd*kPfyk'fudk az:xdk;Muonfudk tenf;i,faz:jyjyD; jzpfygonf/ oHcsyf
MuD;rsm;udk ydiaf vmif;orm;tcsi;f csi;f om xk;d onfr[kw?f ydiaf vmif;yGMJ unhf
y&dowfwdkYudkyg apmif;csdwfum qdkavhSdMuao;onff/
]acgif;aygif;wxD;? bMuD;av usef;uefom rmyg,ifhvm;
arwm[dvdkY? rdef;pGm&m? pdwfqdk;rmefyg? r[dyguJh?
EIwfcrf; Aufvef? uefawmfMuD;eefY?
ydifavmif;MunhfzdkY vmvwfaw? armifdkUavSmfar tm;ri,fuJh?
ydifavmif;avSmfvdkY vufarmif;em? wcsufzspfyg tdkrrdkU?
rufuvmudk acgif;rSmaqmif;? urf;axmifxufu t&D;av?
orufavmif;aoQ EdkifpDaMumif;udk? qkrGefawmif;zdkY aumif;yga&?

&cdkifnGefYzl;
40

&cdik o
f m;BuD;pmay

unmysdKaoQ tdkrrdkU? urf;axmif;xufu?


vl;usr,f? apwemeefYajymcyg,uf}
vufvHtvdkuf ,SOfydifa&;tpDtpOfrsm;udk vlMuD;rsm;u pDpOfay;Mu
onf/ tEdik &f onfh ydiaf vmif;rsm;udk aemufq;kH aeY aTarmif;? aiGarmif;rsm;
ESihf atmifqkatmifvHudk csD;jrifhygonf/
aemufq;kH qk&onhf ydiaf vmif;OD;pD;u aTarmif;udq
k v
JG Ykd vSaD wmfom;
wdkYu atmifvHudkifjyD;vQif? acsmif;dk;wavQmuf pHkqefpdkif;jyD;? uckefwD;rIwf
oDqdkum? y&dowftm; EIwfqufMuavawmhonf/
vlxk yGv
J rf;obif? v,form;vkyo
f m;wdYk yGv
J rf;obif pkaygif;vkyrf S
atmifonfh yGJvrf;obif jzpfonf/ &cdkiftrsdK;om;wkdY\ avSydifyGJudk dk;
&mrysuf tNrJwapusif;yEdkifygap[k awmihfwarQmfvifhum ed*Hk;csKyfvdkufyg
ownf;/

tpHarmif

&cdkifnGefYzl;
41

&cdkifom;BuD;pmay

qifatmif;rtoif;
aS;rif;wkdY vufxufqifonf ppft*Fgav;yg;wGif wpfyg;tygt0if
jzpfonf/ ,ckqdkvQif opf0g;xkwfvkyfa&; qifonf tvGefta&;ygt&m
a&mufvSonf/ &cdkifrif;vufxuf qifudk arG;jrLjcif;? qifzrf;jcif;? qif
yGJobifusif;yjcif;rsm; SdcJhonf/ qifeDydkifaom? qifjzLydkifaomrif;rsm;yif
SdcJhonf/ xkdrif;wdkYqkdvQif qifjzLocif? qifeDocifrif;[l tjrwfwEdk;
bGJUwHqdyf cyfESdyfcJhMuonf/ xkdqifESihfywfouf twwfynmonfrsm;?
qiftrIxrf;rsm;yif xm;SdcJh&onf/
qifEiS yfh wfouf avhvmp&mrsm;um; trsm;tjym;So
d nf/ uRe;f urf;
&yf? awmawmifa'owkdY qifESihfoufqdkif&m ae&mXmersm;yif trSwfw&
Sdaeao;onf/ if;wdkYum;ordkif;udk Tefjyajymjyaebdonf/ qifarG;jrLa&;
ESiyhf wfouf &cdik &f mZ0ifwiG f xifmS ;aom uRe;f &yfwcko
dS nf/ xku
d Re;f rSm
,ck ppfawGcdik ?f rif;jym;rdU? taSUbufurf;wGif wnfo
dS nf/ av;rdUjrpf0
jzpfaom &marmifjrpf\ wpfbufurf;rSmyifjzpfonf/ xkduRef;onf &m
armifuRef;? ipifdkif;acsmif;uRef;[k xifSm;onf/ xkduRef;wGif qifajrmif;?
qifvrf;wdkYonf qifESihfywfouf ordkif;oufaocHwdkYyifwnf;/
xkad e&modYk uREykf o
f nf ordik ;f wif&ef ud,
k af wGUoGm;a&muf Munhf aI vh
vmcJo
h nf/ oMuFe;f tvGe(f oMuFet
f ysH)wGif xku
d Ref; rsufarSmifawmfb&k m;
yGJ usi;f ywdik ;f vnf; bk&m;zl;&if; avhvmEdik o
f nf/ &cdik &f mZ0ifvm qifatmif;
roif; zGJUcJhaMumif;udkvnf; xkda'ou tckdiftrmaz:jyaeonf/ uREfkyfwkdY
onf &mZ0ifrw
S w
f rf;ESicfh sn;f auseyfrjzpfao;acs/ ordik ;f jzpf&yf a'oXme
rsm;udkyg udk,fawGUavhvmrIrsm;y&ef vdktyfayonf/ odkYrS xdkESpf&yfudk

&cdkifnGefYzl;
42

&cdik o
f m;BuD;pmay

SdEdIif;oHk;oyfvsuf okawoewif tcdkiftrm vufcH&efyifjzpfavonf/


xkduRef;udk obm0tm;jzifh? qifarG;jrL&ef? awmifwef;csdKihf0Srf;? tif;?
ajrmif;rsm;u zefw;D ay;xm;onf/ odYk r[kwf yjyifay;xm;onf/ ESpt
f Mum
uyif qifarG;jrLcJhaom tif;tkdifrsm;jzpfcJhaomfvnf;? ,ckxdyif rwdrfaum
ao;acs/ xkdYjyif ,ckxd aEG&moDwkdifatmifyif a&cef;ajcmufjcif; vHk;0rSd
acs/ awmifeaH jcwavQmufwiG f qifomG ;vmaom awmifMum;? vrf;usyrf sm;?
qifuakd &cs&aom qifvrf;? a&cs&m a&ajrmif;a&tkid rf sm;rSmvnf; txiftSm;
yif Sdaeao;onf/
ipifikd ;f acsmif;uRef;ud?k &cdik rf if;wdYk vufxuf qifarG;jrLjcif;rQomru
ao;? rdUawmf\ tumtuG,ftwGuf? tee'Dac: av;rdUjrpfwavQmuf
wGicf sxm;&m? xyfwmae&mtjzpfvnf; toH;k ycJ&h onf/ zg;ydurf;wGiq
f v
kd Qif
a&wyf? av;wyf? opfwyf? uif;wyfrsm;yg csay;xm;cJh&onf/ zg;ydurf;
bk&m;us 0JteD;wavQmufwGif opfwyfrsm;csxm;cJh&m? ajrwyfabmifrsm;
,ckxd txiftSm; usefSdaeao;onf/
xdYdkaMumihf &cdik &f mZ0ifvuFmwGif ]zyduRe;f ? wyf0rf;wyfacsmif;? wnfjyD;
a,Smif;rS}[lif;? ]aexwyfwyf? zydwyfukd? 0uf0ufusdK;EGH? wdkuftHhBuH
aomf}[lif; pyfqcdk ahJ vonf/ if;jyif xifmS ;aomAk'" gwfawmf(ovH;k awmf?
rsuaf rSmufawmf) bk&m;apwDarGo&Drsm;? uRe;f OD;apwDb&k m;tjyif? &marmifewf
oQifrESihf ywfouf&mrsm;ygSdavonf/ csif;ysH\bcif rdUolMuD;ioHaxG
onf uRe;f olyek Af v
kd rf if;y jcm;em;vsuaf ecJb
h ;l onfh tjzpfoepfrsm;
ygSo
d nf/ csi;f ysrH mS uRe;f wGif arG;zGm;oGm;olyifwnf;/ csi;f yst
H aMumif;udk
um; vlwdkif; odMuNyDvnf;jzpfonf/
uRe;f wGif &cdik &f mZ0if qiftrIxrf;rsm;udyk g? qifatmif;rtoif;zGUJ
csxm;cJo
h nf/ xkt
d oif; tpktzGYJ om;wdYk aecJ&h m &yfmG rsm;vnf;? rif;Gm?
oif;aygif;acsmif;Gm? t0Gmponfh trnfxifmS ;Sad eonf/ cGqkH mG taemuf
buf &raxmfGm? t0GmtaSUbuf uefGmwdkYum; aS;u&yfGmrsm;yifjzpf
aomfvnf; ysufydoGm;cJhjyDjzpfonf/ xkdGma[mif;&mwdkYrS ajrtdk;? ajrcGuf?
ajraq;weftdk;? ajrvifyef;paom aS;vloHk;ypnf;rsm; &SdMuonfqkd\/
qifatmif;roif;rSm bk&ifrif;\ Xmeqkdif&mtrIxrf; toif;tyif; tpdkYt
pkrsm;teuf ta&;MuD;aom tpdkYtoif;wpfckyif jzpfonf/
toif;? t&yf&yfrS zrf;,lac:aqmifvmol ppfoYkH yef;wdYk tm;vnf;

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

43

toif;wGif jznhfxm;jcif;ycJhavonf/ Oyrm ajrmufOD;acwf taSUba*Fg?


aomif;wD;? [w,
d mpaom uRe;f rsm;rS zrf;rdc&H aom ay:wl*b
D &k if *szD avmif;
wdYktm;vnf; wnfcsay;xm;cJo
h nf/ if;wdYktm; &cdik w
f Ykdu ]*sw
d af uvlrsKd ;}[k
vnf;ac:ojzif?h if;wdYk aecJ&h m ae&yfut
kd pGJ y? ,ckxd xku
d Re;f ]*sw
d af u
awmif}[k ac:wGifSdaeao;onf/ xkdawmifrSm ,ck ipifdkif;acsmif;uRef;Sd
ausmif;awmifajrmufbuf qifajrmif;tqH;k wGif adS eonf/ wzef rif;apmrGef
(e&rdwfvS) taemufol&wefrSjyef xD;eef;jyef&jyD;aemuf ipifdkif;acsmif;
uRef;wGif wnfcsay;xm;cJhaom Gmrsm;udkrif;Gm[k trnfwGifSdao;onf/
ipifikd ;f acsmif;uRe;f bk&if rif;\O,smOfawmf ygScd b
hJ ;l onf[k ajymMuonf/
rif;pm;0g;[l 0g;wrsdK;yif awGUjrifvdkuf&ao;onf/ xkd0g;rSm uif;ydwf
jzpf tv,fwGif tacgif;taygufrygbJ tom;wHk;tom;cJyif jzpfonf/
xkd0g;\ rQpfwkwfrsm;udk [if;csufpm;&vQif tvGeft&omMoZmSdonf/
xdYk aMumifyh if tjrwfwEd;k jzihf rif;pm;oH;k &ef[
l bk&ifO,smOf pku
d cf sxm;cJh
&aomaMumihf ]rif;pm;0g;}[l wGicf o
hJ nf/ bk&ifonf xkOd ,smOfoYkd c&D;vSnfh
csD&if;a&mufpOf? O,smOfxGufoD;ESHrsm;udk csufywfapum? wnfcif;auR;arG;
aomawmifjzpf ]yGJwifawmif}[kyif ac:wGifjcif;jzpfonfqkd\/
uRef; rnfonhf rif;vufxufup? qifatmif;rrsm; pwifarG;
jrLjcif; ycJhonfudkum; wyftyfrodSdacs/ odkYaomfvnf; &cdkif&mZ0ifwGif
rif;&mZmMuD;(oMupfa*gpm-955-rS-974)vufxuf [Hom0wDycJ ;l udk csw
D uf
cJ&h mrS odr;f ,lac:aqmifvmcJah om wvdik ;f rGeo
f ;kH aomif;teufrS qifatmif;r
toif;rSmjznfw
h if; ig;pifikd ;f acsmif;uRef;wGif csay;cJah vonf/ xkYd aMumifh
wvdkif;wdkY &yfGmwnfcsaecJh&mae&mudk if;wkdYbmomjzifh ]&raxmfGm}[k
ac:wGifonf/ xkdGmrSm ,ck ysufydoGm;cJhayjyD;jzpfonf/ a*gpmoMupf
1070-wGif &cdik rf if;jzpfaom usdew
f ;kH drk if;ac: pE0Zd ,&mZm wEAv
kd rf if;
vufxufvnf; taSUjynfoYkd csw
D ufwu
kd cf u
kd &f mrS odr;f ,l&Scd ahJ om wvdik ;f ?
jrefrmwkdYudk uRef;&yfGmwnf txdef;xnfhum csay;xm;cJhbl;onf/
&cdkif&mZ0ift& uRef;\vlae&yfGmrIonf &cdkifrif;vufxuf tpD&ifyif
jzpfonf/ ,ck uRef;wGif vlae&yfGm 16-GmxdSdonf/ &cdkif&yfGmrsm;
tjyif csif;trsdK;om;&yfGmrsm;vnf; wnfSdonf/

&cdkifnGefYzl;
44

&cdik o
f m;BuD;pmay
qifatmif;roif;zGJU

&cdkifrif;vufxuf? qifdkif;rsm;udk zrf;,l EdkifiHawmfumuG,fa&;t


wGuf qifwyfzUJG jcif;? Ed,
paom Edik if rH sm;tm; qifrsm;udak &mif;csjcif;jzifh
toH;k ycJo
h nf/ qifikd ;f rsm;udzk rf;&ef wnfqiftjzpf atmif;rrsm;udk arG;jrL
xm;&onf/ if;atmif;rudk ]ayguf}[kvnf; ac:onf/ ,if;odYk qifikd ;f udk
wnf,l&ef ,Ofyg;atmifvkyfxm;aom qifr,Ofomatmif;rwdkYudk xdef;
ausmif;arG;jrLcJhavonf/ ,if;odkY arG;jrL&aomt&yfwdkYwGif uRef;onf
vnf; wpfcktygt0ifjzpfonf/ qifESifhywfoufaom tjcm;tvm;wl
Xmersm;vnf;Sdao;&m avhvmoifhMuao;onf/
if;qif xdef;ausmif;olrsm;tm;? rdom;pk tdrfaxmifonftvdkuf tpkdY
toif;zGUJ rif;\trIYawmfxrf; jzpfaponf/ if; trIawmfxrf; toif;zGUJ
ukd ]qifatmif;rtoif;}[kac:onf/ xkq
d ifatmif;rtoif;0if trIxrf;rsm;
onf ipifdkif;acsmif;uRef;paom toif;tpdkYzGJUcs&mXme aexdkifMu&jyD;
qifatmif;rrsm;udk xde;f ausmif;arG;jrL&jcif; yavonf/ xkYdaMumihf qifatmif;
rrsm;udk a&csdK;&ef? a&cs&ef? ausmif;xdef;&ef ,loGm;&aomvrf;rsm;udk
]qifvrf;}[l ,ckxd ac:wGifSdao;onf/ xdkvrf;rSm &marmifawmifwef;
awmifajc&if;wavQmuf awmifMum;vrf;yifjzpfonf/
xdkqifatmif;rwdkYudk? a&csdK;&ef? a&cs&ef? a&wkduf&eftwGuf wzuf
qnfajrmif;MuD;rsm;? awmifMum;csKd ih0f rS ;f MuD;rsm;vnf; ,ckxd a&jynhv
f Qv
H suf
Sdaeao;onf/ ausmif;awmiftaSUzuf ajrmif;MuD;ESihf rif;GmtaSUzuf
ovHk;awmf"gwfywfvnfSd ajrmif;MuD;rsm;rSm? qifrsm;twGuf toHk;ycJh&m
jzpfayonf/ awmifcsKd i0fh rS ;f rsm;udk obm0tavsmuf wl;az:qnfzYkd yjyifxm;
a&tdkif0Srf;MuD;rsm;jzpfaeonf/
qifEiS yfh wfouf qiftrsKd ;tpm;? qifzrf;yH?k qifyo
JG bifponfwYkdukd
tusOf;az:jyvdkonf/ qifonf trsdK;tpm;tm;jzihf cJGjcm;vsufSdavonf/
qifrsdK;dk;onf1/ aygufr(atmif;r) 3/ [ef
2/ [dkif;
4/ aw
,if;odkY qifrsdK;dk; uGJjym;avonf/
aygufrac: atmif;ronf qiftdkif;udkwnf,l&ef ,Ofyg;atmif
vkyfxm;aom? qifr,Ofom trsdK;tdk;jzpfonf/

&cdkifnGefYzl;
45

&cdkifom;BuD;pmay

[dkif;trsdK;rSm tpG,frxGuf/ xGufaomfvnf;? yg;pyfwGif;xJwGifyif


iSufaysmzl;iHk[ef wnfSdonf/
[eftrsKd ;tpm;rSm? t*FgvuPmjynfph akH om rif;pD;&ef avsmufywfonfh
qifawmfrsdK;jzpfonf/
awtrsdK;um;- tpG,fwpfacsmif;wnf;xGufaom qifrsdK;wnf;/
if;jyif ygVdawmfusrf;*efwdkYvmaom umVm0uqif? *a*F,sqif?
y@&qif? wr&qif? rd*Fvqif? *Eqif? a[rqif? Oaygoxqif?
q'Eqif[l qifq,frsdK;Sdonf/
,if; ]umVm0u}onf qifrsdK;wdkYwGif OyaygoxqifrsdK;ESifh q'ErsdK;
onf qifjzLrsdK;jzpfavonf/ usefqifSpfrsdK;rSmum;-qifrJrsdK;jzpfavonf/
if;qifrrJ sKd ;teufrS ]wr}ac:qifrsKd ;onf touf&mausmv
f Qif tarG;jzL
qifjzLtjzpfodkUa&mufonf/ Oyrm-vlwdkYOD;acgif;wGif qHjzLbdouJhodkY
jzLjcif;jzpfonf/ ,if;okdYjzLjcif;udk ]qifeD}[kac:onf/ ,if;aemuf wrrsdK;
qifrsdK;wdkYrSm tdkrif;jzLaom ta&miftaoG;uJhokdY qifjzLac: qifeDrsdK;udk
&efzef&efcg arG;zGm;avhSdonf/ if;ukd ]qifeDppfppf}[kac:onf/ bkef;MuD;
aom rif;wdkYvufxufusrS aSUbkef;aSUuHaMumihf qifjzL?qifeDudk cGJjcrf;od
pdrfhtHhaomiSg ydif arG;zGm;avhdSonf/

ta&miftqif;
Oaygox? q'EwdkY\ ta&mifrSm? EGm;EdkYopftqif;? ckoif;yGwfopf
ptqif;? ysufopfpykvJ tqif;wdYk uo
hJ Ykd ? jzLjzLazG;jyD;? tmabmifapG;apG;eD&J
jcif;? ajconf;vufonf;eD&Jjcif;? ajcz0g;vufz0g;eD&Jjcif;? Ouif;a&u
rkwfuJhodkYusjcif;? ESmarmif;ESpfacGcH ajrodkYaxmufjcif;? jrD;qHuefaumufrS
vTw
f usjcif;? rJaomtarG;rsdK; trSiif ,fwrSirf QrygSjd cif;? rsuf&pfeufjcif;?
rsufwGif;eDjcif;? rsufvHk;jzLjcif;? rsufESmrJjcif;/ 1/vufajc/ 2/ ESmarmif;/
3/ ukd,f/ 4/ tjrD;/ 5/ tpG,f/ odkYzd;jcif;ig;yg;wdkYonf tzktqpfrSd
zd;a0jcif;Sdavonf/
qiferD sdK;wGi?f ud,
k v
f ;kH uRwfjzLaomfvnf;? csufjyD;aom EGm;EdUkd tqif;Sd
jcif;/ aMumarG;tpSdaom trSifayguf&mwdkY? rJaomtarG;trSifaygufjcif;?
ajconf;vufonf; reDjref;jcif;? az:jyygvufajc? ESmarmif;? udk,f? tjrD;?
tpG,[
f al om tzd;ig;yg;rnDjcif;? omrefqifwYdk \ uk,
d Ef iS w
fh jl cif;/ odYk

&cdkifnGefYzl;
46

&cdik o
f m;BuD;pmay

t*FgvuPm uGJjym;avonf/

cGeftm;ESihfowd
qifjzLESpfrsdK;onf qifeufq,fpD;tm;udk aqmifEdkifavonf/ qifeD
wrsKd ;onf qifeufEpS pf ;D tm;udk aqmifEikd af vonf/ qifjzLqifeD ESprf sKd ;pHv
k ;kH
wkdYonf ppfajrjyift&yfodkY a&mufonfSdaomf axmifaomif;ruaom ppf
t*Fgav;rsKd ;wdYkukd &ifqikd b
f jd im;&aomfvnf; aMumufUHG jcif;pdwf tvsO;f rSad cs/
rdrt
d oQifO;D pD;ESifh yJYcsdyEf pS Of ;D rSwyg;? rnfonft
h jcm;yk*Kd vfurkd S pD;cGirhf yay/
qifxdef;udk &cdkifu ]'&um}ac:ygonf/ aygif;oif;&mvnf; rdrdtrsdK;rS
wyg; tjcm;qifrsdK;ESihfraygif;oif;? qufqHvnf;ry? 0,f,lvnf;r&?
zrf;vnf; &cJonf/ rnfrQyifqifusHK;oGif; zrf;rdjim;aomfvnf;? rpm;
raomufaejyD;vQif rdrdESmarmif;udk rdrdeif; taocHoGm;Smavonf/ xkdY
aMumifh bkef;MuD;w&m;aom rif;aumif;pdk;aumif;wkdY ay:aygufvmaom
tcgrSomvQif bkef;uHtavsmuf qifrsdK;wdkYay:Sdvm wwfEdkifay&m
onf/
&cdkifynmSdtrwffMuD; 0drvausmfonf? qifjzLrsdK;jzpfaom q'Eqif
rsKd ;\ ta&miftqif;vuPm *kPo
f ww
d Ykdukd bk&ifrif;ZmMuD;tm; vuFmjzifh
avQmufxHk;ycJhaom rSwfwrf;txiftSm;Sdonf/ atmuf az:jyaythH/
]umVmou? *a*F,sESihf? u@&ac:? aygufausmfwryd*Fv[k? ponf
ausmf[dk;? qifq,frsdK;xuf? wefcdk;tvGefq'efajymifjrwf? ywf&wfnDpGm?
vuPmum;? oEmpG,fa&mif? tmabmifapG;apG;? azG;azG;jzLpif? aiGoGift
vm;? pG,fzsm;tnD? vusfmcsD\? em&DESihfzuf? em;Gufem;Ek? rpkrGwf?
o&ywfoYkd? rjywfrapmuf? aemufaSUOD;uif;? rpif;ruke;f ? uk,
d v
f ;kH ausmh iS ;f ?
a&qif;nmwif? av;cGifpuf0ef;? rcRef;ryk? SpfcktpGef;? v0ef;oPmef?
rifa&cHodkY? toHoGefenf;? a&MunfESpfoG,f? nmb,fraG;? tajy;toGm;?
e*g;OD;csD? &moDoHk;rnf? ig;wnfoHk;csuf? rkefoufrMuL;? xdwfOD;vnfwdkif?
MuhcH ikd pf rG ;f oGe?f &Jrmefwnf;wnf;? ajconf;aecsuf? ausmufrsufev
D m? yrm
rjcm;? ESmarmif;zsm;wGi?f y'jrm;&dy?f ta&mifzw
d o
f Ykd? ttdyo
f ;kH axG? taeav;
yg;? tpm;oHk;csuf? ruGufroef;? awmifuRef;ZrL? qif[lorQ? rmerydif?
OD;qdik rf wefY? aMumufvefYa,Smifajy;? jraoG;ESmcsy?f jyD;cyf&m[k? puKawmfjrJ?
yvJtmeD? pHknDr,Gif;? qifrsm;rif;um;? aeYcsif;ravmuf? ajcmufq,fcefY

&cdkifnGefYzl;
47

&cdkifom;BuD;pmay
uGm? ,lZemudk? rMumvQifjref? aeYcsif;jyefonf}

qifjzLocif? qifeDocifrsm;
&cdkifwGif txiftSm;awGU&onfrSm aiG'*Fg;wdkYwGif? qifjzLocif?qiff
eDocif[
l tMuD;tus,cf wfEydS cf o
hJ nf/ &cdik x
f ;kd ausmufpmwdYkvnf; trsm;
tjym;awGUS&d onf/ Siaf xGaumif;rIausmufpmwGif qifjzLocif?qifeo
D cif
[l txiftSm; a&;xd;k csufawGUEdik \
f / qifukd &cdik w
f iG f tMuD;tus,ft
oHk;ycJhojzifh qifESifhqdkif&m qifMuefusrf;rsm;? qifMueftifvuPmudk
wwfuRrf;aom rl;MuD;rwfMuD;rsm;ae&m? uRef;urf;udk qifMuefuRef;[k ,
aeYwkdif ac:wGifSdao;onf/ if;qifwdkYudk &cdkiftee'Dac: av;rdUjrpft
aSUbufurf;ajc? awmif&if;uRe;f ? jym;uRe;f wdYkw&yf? d;k rawmifajc armfwif
teD; armfHkawmMuD;rSp &cdkifdk;rawmifwavQmuf taSUb*Fvm;e,f
awmifwef;tqHk;txd? qifESifhpyfqdkifaom&yfGm? awmawmiftrnfemrrsm;
ajrmufjrm;pGmSo
d nf/ qift;kd ? qifu;l vrf;? qifcsqdy?f t&yfXmetrnfrsm;
vnf; ,ckxd ac:wGifSdao;\/ &cdkifjynfe,fwGif pkdajypdrf;vef;aom
opf0g;awmMuD;rsm; jynhEf u
S af eojzifh qifpma&pmvnf; aygrsm;vSonfjzpf
ojzih?f qifrsm; tMuD;tus,jf zpfxeG ;f cJ&h avonf/ taSUygupwefurf;ajc
t0ifjzpfaeaom ewfjrpftaemufbufurf; b*Fvm;urf;ajrmifwavQmuf
awmifwef;wdkYrS oHk;ESpfwpfMudrfponfjzifh tpdk;&uukrPDwdkYtm; qifzrf;
cGifhtrdefYay; zrf;,lap&m? qiftrsm;tjym;udk zrf;&avonf/ xkde,fwGif
qifrsm; rQ zrf;rukeaf tmif aygrsm;jcif;rSmvnf; &cdik u
f rf;rS(r,lawmif?
r*FvmMuD;awmif? pdik ;f wifawmifponf) awmifawmwdYku qifrsm; rjywfu;l
oGm; aygufa&mufqufoG,faeavhSdonf[k xkde,fSd&cdkifrsm;u ajymqdkMu
onf/ xkad Mumihyf ifvQif rnfrQrMuD;rm; rSnv
f sm;vSaom xkad wmawmifwYkd
u rjywf qifzrf;&,lEikd Mf uonfukd tHMh ooifrh o
d nf/ xkad Mumifh &cdik ef ,fzuf
rSqifrsm; rul;roGm;Edik &f eftjyif qifxed ;f odr;f a&;? arG;jrLa&;wdYk ukd pepfw
us xdef;odrf;arG;jrL apmifhaSmufoifhayjyD;jzpfonf/ qifrsm;onf tkyfpk
acgif;aqmify e,fy,fusufpm;&mudkSmazGvsuf wmydkif?awmydkifoabm
jzihf aeavhSdonf/

&cdkifnGefYzl;
48

&cdik o
f m;BuD;pmay

qifzrf;jcif;
qifzrf;jcif;udk &cdik rf if;vufxufuyif yvkycf ahJ vonf/ atmif;r0ef
MuD;? trwfawmfqifuJMuD;? qifxdef;tpSdaomr;MuD;rwf&mwdkYonf qif
wyfrawmfuv
kd nf; tkycf sKyf&onf/ qifikd ;f rsm;udv
k nf;zrf;&onf/ &cdik Zf m
wd0HoarmfuGef;pm qif0efMuD;rSm? rif;wddkifyif trwfMuD;av;yg;wdkYwGif
wyg;tygt0ifjzpfonf[k az:jyxm;onf/ qifzrf;yHkrSm tjcm;aomr;MuD;
rwf&mwdkYxuf atmif;r0efMuD;uOD;pD; aqmifGuf&onf/ if;atmif;r
0efMuD;udk ]atmif;rcs}[lvnf; ac:wGio
f nf/ atmif;rcsonf MuD;pGmaom
qiftdk;udkyvkyf&onf/
qiftdk;qdkonfrSm ywfywfvnf&Hxm;aom awmifMum;wckudk eufpGm
wl;&onf/ xGufayguf0ifaygufwdkYwGif ydif;? tifMuif;tpSdaom opfrm
opfwikd Mf uD;wdYk jzifh ESpx
f yfus pdu
k x
f u
l m&Hxm;onf/ ,if;odYk opfwidk Mf uD;wdYk
udk wHcg;vkyfif;? awmcH&pfif; zHk;vTrf;xm;&onf/ tapmifhtaewdkY
onf awmifjrifw
h ckrS OD;rSif y apmihMf uyfae&onf/ if;wdYk aeaomae&mrSm
awmifudk Sufxm;aomae&mjzpfonf/ qifusHK;odkYvmrnfh c&D;wavQmuf?
awmifMum;awmifxyfwYkw
d iG v
f nf; q,fzYk&d mudk q,fzYkx
d m;&onf/ wcsKd Uae&m
wGif xGuaf ygufoPmefuo
hJ Ydk awmifMum;vkyx
f m;onf/ if;udk ]qifusy}f [k
ac:onf/ atmif;rjzifhvSnhfpm; oGif;,laomqifwdkYudk qiftdk;qifusHK;odkY
roGif;rD jyifqifxm;aom awmifMum;wdkY avSmifrdaomtcg? trwfawmf
qifuMJ uD;u tuJcyfMunfYh&I onf/ oGi;f xm;aom qifwYkw
d iG f Murf;aomqif
rsdK;ygSdcJhaomf? Oyg'ftE&m,fjzpfapEdkifojzifh? xkdqifrsdK;udk usHK;oGif;&mwGif
roGif;apav/ oGif;cJhaomf usHK;wGif;Sd qiftaygif;ao&rnfjzpfonf/
,if;odkY qifMurf;?qifoGrf;onf awtrsdK;qifrS rsm;pGmjzpfxGef;wwf
onf/ awtrsdK;aumif;udk vloHk;&ef&onf/ Murf;wrf;aom awtrsdK;udk
vlo;kH &efr&ojzih?f aS;&cdik u
f srf;wdYk wiG f ]qifawvl;}[l ac:onf/ if;udk
rSDjirf;y ausmufrsuf&wemwGifvnf; ausmufawvl;udkif;? MuuftrsdK;
wGifvnf; Muufawvl;udkif; roHk;tyf[k vmSdonf/ jrefrmwdkYwGif OD;csdK
ukyaf uGUonfu
h RJEmG ;udk awvl;[kac:onf/ &cdik w
f Ykd wiG f qd;k oGr;f onfuo
kd m
]awvl;}[kac:onf/

&cdkifnGefYzl;
49

&cdkifom;BuD;pmay
qiftdk;

qifzrf;&eftwGuf qift;dk vnf;ESprf sKd ;ESppf m;So


d nf/ wrsKd ;rSm tdik ;f udk
atmif;rjzihfausmhoGif;aom qiftkd;rsm;jzpfonf/ rdUa[mif;rdUe,f te
e'D taSUbufurf;ajc *HkuRef;ESihf jAKwfacsmif;GmtMum;wGif atmif;rcsjyif
atmif;ruGif;[l ,aeYxdSdao;\/
aemufwrsdK;rSmum; zrf;SdjyD;aomqifrsm;udk avSmif,Ofyg;atmif
vkyfaomXmejzpfonf/ if;wdkYrSm opfwdkifMuD;rsm;jzihfum&HjyD;vQif ajrudk
usi;f MuD;wl; xnfx
h m;onf/ qifaumifa&ta&twGut
f vdu
k f usi;f td;k rSm
MuD;avonf/ xkdqiftdk;wdkY qifrsm;udk,Ofyg;apjcif;? vHS'g;ypfcHtwwf
ponfrsm;udk oifMum;ay;jcif;wkdY ycJhavonf/ qifzrf;yGJodkY bk&ifrif;
ukd,fwkdifvnf; oGm;a&mufMunfhIavhSdonf/ ,ckoHwGJrdUe,fwdkYwGif dk;
&mqiftdk;i,frsm;jzifh qifzrf;pepfrysuf yavhSdao;onf/

qifyGJobif
&cdik rf if;vufxufwiG f qifjrif;tpSo
d nfwYdkukd obifyu
JG si;f yay;onf/
ewfawmfvwGif xko
d bifyu
JG si;f y jyoavho
dS nf/ qifyo
JG bifoUkd bk&if
ESifhwuG jynfolrsm; MunhfIMuonf/ xkdobifyGJ taumif;qHk;? ynmt
omqHk;jzpfolwkdYtm; rpcsD;ajrmufum olaumif;yavonf/
yGJobifrS qiftmZmenf? jrif;tmZmenf? av;tmZmenf? 'dkif;ol&J
tmZmenfwdkYudk arG;xkwf,lavonf/ obif cif;usif;jyo&mae&mrSm
rdUa[mif;rdUtwGi;f &wemrm&fatmifb&k m; taSUzufwiG f o
dS nf/ yGMJ unhpf if
rsm;vnf; ausmufcif; tqifq
h ifph w
D ef;um (atmifqef;uGi;f ? yGMJ unhpf if
avScg;xpf tqifhqifhyxm;ouJhokdY) ,ckxd vuf&mawGUSd&ao;onf/
,if;odYk obifoYkd0if&ef qifrsm;udk aeYpOfoifMum;xm;aom qifoQi?f
jrif;oQifwdkYu udk,fwdkiftwwfynmpGrf; jyo&onf/ qifwdkufyGJyaeyHk?
yHk[efrsm;ukd oQpfaomif;bk&m;odrfwGif xGif;xkcsufawGUEdkifonf/ aS;acwf
&cdik w
f Ykd onf taMumif;rJh tv[raecJMh u/ oGr;f wD;aom upm;ckepf m;rI
rsm;udkvnf; yavhrSdcJh/ eHeufnaewdkif;wdkYwGif rdrdwdkUqifjrif;rsm;udk "g;
ypf?vSyH pftwwfwYkdjzifh oifMum;aeonf/ xko
d Ydk oifMum;jyo&mXme ajrmuf
OD;rdUawmf(,ck rdUa[mif;rdU) taSUbuf avomawmifcw
H yfro
S nf ajrmuf
okYd? ykPm ;ajrmif;xd? awmiftbdYkwiG f armif;qG"J gwfawmfawmifx?d awmifMum;

&cdkifnGefYzl;
50

&cdik o
f m;BuD;pmay

wdkYudk qiftdk;i,fyvkyf oifMum;avhSdMuonf/


rdrq
d ifwYkdtm; vScH su?f "g;csuyf pf cHEikd pf rG ;f Sad p&onf/ vScH su?f "g;csuf
wckrSonf wpfq,f? wpfq,frSonf wpf&m? wpf&mrSonf ig;&m? wpf
axmifxd ypfEdkifpGrf;Sdjcif;? cHEdkifpGrf;Sdjcif;jzifh qifrsdK;wkdYudk wdk;wufapvm
onf/ rif;xD;\ pD;awmfqifi&Jcufonf vHcS suw
f pfaxmifyikd o
f nf/ rif;Am
MuD;\ pD;awmfqifZD0pdk;onf vSHcsufig;&mydkifonf/
if;qifwYkdonf &efoyl pfvu
kd af omvScH suw
f Ydkukd ya'omyifwiG f za,mif;
wdik f qGb
J o
d uJo
h Ydk wG&J Gu
J sapjyD;rS rdrEd mS armif;jzifh q,fpif;jzpfap? odr;f usKH ;
,ljyD;vQif? wzuf&efou
l kd jyefvnfypfEikd pf rG ;f Sad vonf/ ,if;okYd typfcH
Edkif&efvnf;? qif\ udk,fcEmwGif ukd,fcHwyfqifxm;avonf/ udk,fcHt
jzpf azghvHk;azgif;0ifwkdYukd twGif;ucH ukd,fvTrf;csHKaponf/ qif\ t
wyfynm qifwyfum tiftm;wdkYaMumihfvnf; ukvm;plvwef r*dkrif;rsm;
onf &cdik rf if;ppfwyfukd tvGeaf MumufUHG cJMh uavonf/ rif;apmrGef plvwef
aejynfwGifaecJhpOf qifudk usHK;csjcif;? a&wkdufjcif;paom twwfynmrsm;
udk oifMum;ay;cJh&ao;onf/
az:jyygqifEiS yfh wfouf MueftifvuPm qifzrf;qifvu
kd yf kH tjcif;
t&mwdYk onf tvGeu
f s,0f ef;pGm qdx
k m;csuf &dS m qifMuefusr;f udk avhvmrS
ydrk kd iS ;f vif;rnfjzpfonf/ ,cktcgwGif odyyH nmxGe;f um;vmojzifh qifzrf;
&efvG,fulavjyD? vQyfoGm; rdk;ud;oGm; wyfqifxm;aom ud&d,mwkdYjzifh
qifujdk yHrk QEiS fh OD;acgif;idu
k q
f u
dk u
f sawmhonf/ zrf;&efrMumcif aq;0g;"gwk
aA' tpm;tpmauR;jcif;wdYk jzifv
h nf; ,Ofyg;apEdik af vonf/ qifut
kd wkid ;f
wdkif;tjynfjynfwGif Oya'yynwfxm;Sdonf/ tpdk;&trdefYtmPm tcGihf
r&bJ zrf;qD;jcif;? ypfowfjcif;? Si;f qJEydS pf ufjcif;ry&awmhNyD/ opfvyk if ef;
wdYk qifonf ta&;ygqH;k yae&onf/ qifwaumif\ wefb;kd onfvnf;
rsm;pGmSdonf/
&cdkifrif;vufxuf-qifzrf;yHk? qifESifhtoHk;csyHkrSm az:jyygqifatmif;
rtoif;u qifarG;jrLay;jcif;? xkad tmif;rwkYd jzifv
h n
S phf m; zrf;jcif;? qifyJG
usif;yjcif;jzifh qifrsm; zGUH zd;pGmaygrsm;&Edik jf cif;? qiftwwf qifEiS q
fh idk &f m
A[kow
k rsm; wd;k wufvmjcif;jzpfc&hJ onf/ xkYdaMumihf &cdik rf if;vufxufwiG f
qifatmif;rtoif;onf ao;i,faomtoif; r[kwaf cs? if;wkYd\ vkyif ef;
wm0efrSmvnf; MuD;av;vS&m Xmeqdkif&mvkyfief;&yfwGif ta&;ygyHktoif;

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

51

jzpfaMumif; avhvmodEdS ikd af yonf/ if;jyif ,ckacwf tpd;k &vkyif ef;qdik &f m
wdYk trIxrf;qdik &f m Xmepdwzf UJG pnf;vkyu
f ikd o
f uJo
h Ydk aS;&cdik rf if; vufxufu
vnf;? trIxrf;pdwf? Xmepdwfvkyfief;rsm;SdcJhaMumif; EIdif;,SOfodomEdkifay
onf/ ydkrdkpHkvifaom bk&ifacwf trIxrf; tpdkYtpkvkyfief;qdkif&m tzGJUt
oif;rsm;udk uREkfyfavhvm&Sdaom ]&cdkifrif;acwf tpdkYtpktoif;tyif; zGJU
pnf;yHkrsm;pmwrf;}wGif tus,favhvmEdkifMu ay&mownf;/

toQifpudE
25-10-1967

&cdkifnGefYzl;
52

&cdik o
f m;BuD;pmay

ta&SYawmiftmSwdkuf '*Fg;ordkif;
taSUawmiftmSwdkuf
jrefrmEdkifiH? rav;Sm;? puFmyl&f? tif'dkeD;Sm;? zDvDydkif? ,kd;',m;?
uarm'D;,m;? vmtdkESifh AD,uferfyg0ifaom tmSwdkuftaSUawmifykdif;udk
vlUordkif;okawoDwdkYonf ]taSUawmif-tmSwkduf}[l orkwfMuukef\/
xkad Mumifh ]ta&SUawmiftm&Swu
dk f '*Fg;orkid ;f }onf xdu
k ;kd Edik if H ypn;f zvS,af &;
r@dKiftjzpfjzifh tvGefaS;usaomacwfuyif toHk;yvmcJhMuaom acwf
tqufqufajymif;vJvmcJhMuaom '*Fg;tjzpftysuf? '*Fg;rSwfwrf;yifjzpf
onf/ '*Fg;ordkif;onf avhvmolrrsm;vSaom ynmwpf&yfjzpfaomfvnf;
tvGefpdwf0ifpm;bG,faumif;aom vlYordkif;\ tpdwftydkif;wckjzpfonfukd
um; wifjyaep&m vdt
k rhH xifay/ tu&mpmayonf vlUordik ;f \aomhcsuf?
vlY,Ofaus;rI\ aMu;rHjk zpfbo
d uJo
h Ykd '*Fg;onfvnf; ul;oef;a&mif;0,fa&;
\aomhcsuf? vlYpD;yGm;a&;\ aMu;rHkyifjzpfayonf/ vlU,Ofaus;rIESihf
cGJjcm;vnf; r&aumif;ygay/ vlY"avhxHk;pH? tawG;tac: tajrmftjrif
OmPfynmrsm;onf '*Fg;ordkif;udk rnfodkYzefwD;ay;aMumif; urmhordkif;
awGUMu&ayonf/

ur m h ' *F g ;ord k i f ;
urmo
h rdik ;f onf us,jf yefYv\
S / urmolurmom;wdYk\ ,Ofaus;rIEiS hf
ywf0ef;usiftajctaeudk taMumif;y '*Fg;ay:aygufvmcJh\/ okdYaomf
vlYvmuwckv;kH ]'*Fg;}[l wydief ufay:vmonfum; r[kwaf y/ ,if;odYk

&cdkifnGefYzl;
53

&cdkifom;BuD;pmay

wydief uf ray:aygufEikd jf cif;rSmvnf; urmolurmom;tm;vH;k udk ],Ofaus;rI


ESifh ywf0ef;usiftajctae}u wydief uf wajy;wnf; cGirfh yjcif;aMumihyf if
jzpfayonf/ odkYjzpfvQif urm rnfonfhwdkif;jynfrsm;onf aS;OD;pGm
'*Fg;cwfESdyf toHk;ycJhMuygoenf;/ ,if;tar;udk tajzay;Edkif&eftwGuf
'*Fg;ordik ;f okawoDwYkdonf urm aS;OD;pGm,Ofaus;rIukd &xm;cJMh uonf[k
,HkMunf&aom wdkif;jynfEdkifiHrsm;\ ordkif;toD;oD;udk avhvmMuukef\/
,if;odkY avhvmjyD;aemuf twdusqHk;aom tajzudkay;&ef ud;pm;Mu\/
ay;vnf; ay;Muyg\/ odYk aomf okawoDwOD;ESiw
fh pfO;D tajzay;yHk rwlMu
acs/

*&dwf'*Fg;
wcsKd Uaom okawoDwUkd u *&dwjf ynf? at*seD monf? ajrxJyifv,fEiS fh
ywf0ef;usif ul;oef;a&mif;0,fa&; tcsut
f csma'owpfck jzpfonft
h m;avsmf
pGm ypnf;zvS,fa&;r@dKiftjzpfjzifh aiGudk '*Fg;cwfESdyf toHk;ycJhMu&m?
,if;'*Fg;rSm ESpfaygif;ESpf&mcefY yHko@meftrSwftom; wpfpHkwpf&m ajymy
avmufatmif ajymif;vJrIr,SdcJhaMumif; awGU&onf[k xGufqdkxm;Mu\/
if;'*Fg;udk pwifcwfESdyfcJhaom ckESpfou&mZfudk twdtuswifrjyEdkifMu
aomfvnf; c&pfawmfray:rD ESpaf ygif; 600-rS 450-twGi;f cwfEydS cf &hJ rnf
[k ,HkMunfMu\/ ,if;,HkMunfcsufudk vufcHMuaom okawoDwdkYonf
xkad cwfxt
dk csed f rnfonfw
h ikd ;f jynfrmS rQ '*Fg;cwfEydS t
f oH;k yonfukd rawGU
&aomaMumifh xdk*&dwf'*Fg;udkyif urm aS;tusqHk;'*Fg;[k owfrSwfMu
ayonf/ ,if;'*Fg;rSm rsuEf mS wpfzufwnf; yifv,fvyd yf kH cwfEydS x
f m;onf
udk awGUMu&ayonf/ tb,faMumihf xkyd u
kH o
kd maG;cs,f cwfEydS &f aMumif;
udkum; auseyfbG,f&maumif;avmufatmif xifjrifcsufay;onfudk rawGU
&ao;acs/

tdEd,'*Fg;
rsm;pGmaom okawoDwdkYu urmhtaemufEdkifiHrsm;\ ,Ofaus;rIonf
urmt
h aSUEdik if rH sm;udk vTr;f rd;k vmcJo
h nf[k xGuq
f Mkd u\/ ,if;xGuq
f ckd suf
twdkif; c&pfou&mZf 16-&mpkrSp 20-&mpktwGif; [kkwfrSefygonf[k
vufcEH ikd Mf uaomfvnf; aS;acwf? txl;ojzifh ]tvGeaf S;usaom c&pfawmf

&cdkifnGefYzl;
54

&cdik o
f m;BuD;pmay

ray:rDacwfuyif taemuf,Ofaus;rIonf taSUudkvTrf;rkd;cJhonf}[laom


t,ltqudk vufrcHaomokawoDwdkYvnf; trsm;tjym;,SdMuyg\/
tkyx
f v
k yk jf cif;? oGe;f vkyjf cif;? '*Fg;cwfEydS jf cif;twwfukd *&dwv
f rl sdK;
tvufZEmbk&if? tdE,
d taemufajrmufyikd ;f a'oudk 0ifa&mufwu
kd cf u
kd af tmif
jrifaom c&pfray:rDou&mZf 3-&mpkoYkd a&mufjyD;rS tdE,
d jynfwidk ;f &if;om;
wkdY wwfajrmuf&,SdcJhMuonf[laom t,ltqudk tdEd,ordkif; uGef*&uf
tzGUJ u vufrcHMuacs/ tb,faMumifq
h akd omf tvufZEmbk&if wuoQqD
vm(wuov
kd )f wdik ;f jynfudk odr;f aomtcg wuoQqv
D mrif;u vufaqmif
yPmqufo&m xkdwdkif;jynfcwfESdyf ypnf;zvJa&; r@dKiftjzpfjzihf
toHk;yaom aiG'*Fg;Spfq,fceYf yg,SdaMumif; awGU&jcif;aMumifhaywnf;/
,if;'*Fg;rsm; yg,SdcJhaMumif;udk *&dwfordkif;vnf; az:jyxm;ojzifh ,HkrSm;
oHo,jzpfp&m taMumif;rSdacs/
,if;'*Fg;rsm;udkvnf; wuodkvfe,fajrrS wl;az:&,SdMujyef\/ avh
vmMuaomtcg tdE,
d ordik ;f okawoDueG *f &uftzGUJ u ,if;'*Fg;rsm;onf
c&pfawmfray:rD ou&mZf 6-&mpkuyif toH;k yvmMuaom'*Fg;rsm; jzpf&rnf
[k tqHk;tjzwfay;Muukef\/ '*Fg;yg,SdaomyHkrsm;rSm awm? awmif?
a&ajr? jcaoF?h qifyo
kH Pmefrsm;yg,Sjd yD;vQif pMumwHqyd u
f ykd g awGUMu&\/
,if;wHqyd ?f ,if;yHo
k Pmefrsm;taMumif;ESiyfh wfouf xifjrifcsufay;xm;
Muaomfvnf; okawoe qufvufyvky&f efvOdk ;D rnf[k oabm&ayonf/

wkyf'*Fg;
wkyfjynfonfvnf; urmhtaSUzsm; tvGefaS;usaomacwfuyif
,Ofaus;rIukd &,Sv
d mcJah om wkid ;f jynfwjynfjzpf\/ xkYdaMumifh if;wdik ;f jynf
toHk;ykaom '*Fg;rsm;onfvnf; tvGefaS;usaom '*Fg;rsm;jzpf&rnf[k
okawoDynm,Sdrsm; ,lqMuukef\/ okdYjzpf wkyfaS;acwf'*Fg;rsm;ukd
SmazGpkaqmif;Mu\/ avhvmMu\/ ,if;okdY pkaqmif;avhvmMuaomtcg
tvGefaS;usaom acsmifacwf(CHOU PERIOD) aT? aiG? aMu;paom
owKrsm;udkcwfESdyfaom '*Fg;udk awGUvm&\/ orkdif;taxmuftxm;t&
,if;'*Fg;rsm;udk c&pfawmfray:rD ou&mZf-250-ywf0ef;usif cwfESdyft
oHk;ycJhonf[k '*Fg;ordkif;okawoDwdkY ,lqMuukef\/
odkYtm;jzihf *&dwf'*Fg;? tdEd,'*Fg;ESihf wkyf'*Fg;rsm;ESihfywfouf

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

55

'*Fg;orm; ordik ;f okawoDwYkd\ wifjycsut


f oD;oD;udk awGUMu&\/ '*Fg;cwf
ESyd jf cif;ESiyfh wfouf wcsed u
f olo?l igig cwfEydS cf siw
f ikd ;f cwfEydS Ef ikd Mf uonf
[k wcsdKUaomokawoDwdkY xifrSwfcJhMuaomfvnf; A[dktmPmydkif\ trdefY
wHqdyftrSwftom;rygbJ rnfolrQ cwfESdyfr&/ &onfhwdkifatmifvnf;
oufqikd &f mtoH;k yolrsm;u ,HMk unfpw
d cf spGmESifh toH;k ryvdMk u/ xkYd aMumifh
'*Fg;cwfEydS x
f m;aom wHqyd t
f rSwt
f om;?pmwef;rsm;rSm rnfoYkdaomt"dyg ,f
,Sdapumrl A[kdtmPmykdifrsm;\ vdkvm;csuftwdkif; cwfESdyfxm;jcif;om
jzpfygonf[k ordkif;okawoDtm;vHk;uyif ,HkMunfvmMuayjyD/

tdEd,,Ofaus;rI MoZmvTrf;rdk;&ma'o
tdE,
d jynfonf EKjrpf0rS ;f a'o? odEj ynfEiS fh yef*syjf ynf rd[
k if*sKd 'gdk
ESihf [m&yrdUawmfa[mif;ae&mudk wl;az:awGU,Sd&aom tvGefaS;usaom
ky<f uif;rsm;\ taxmuftxm;ycsut
f & c&pfawmfray:rD ESp&f maygif;rsm;pGm
uyif ,Ofaus;rItqifhtwef; jrifhaejyD;aom wdkif;jynfwpfjynfjzpf\/
,if;tdEK jrpf0rS ;f a'o ,Ofaus;rIonf taSUbufoYdk **Fgjrpf0rS ;f bifa*ge,f?
(aS;&cdik w
f ikd ;f \ wpdww
f a'o)ESihf jrefrmEdik if aH jrmufyikd ;f odYk jyefYEUHS vmbdouJh
okdY tdEd,awmifykdif;? tE&? csdKvm? j'mAd'? yE,paom wdkif;jynfrsm;ESihf
oD[Vdk u
f Re;f wkYdoYdv
k nf; jyefYEYHv
S mcJah yonf/ wkw
d Ekd iS afh jym&vQif tdE,
d ajrmufyidk ;f
,Ofaus;rIonf wenf;tm;jzifh t&d,HvlrsdK;\ ,Ofaus;rIonf tdEd,
awmifydkif;,Ofaus;rI? wenf;tm;jzihf j'mAD,HvlrsKd;wdkY\ ,Ofaus;rIudk
vHk;csHK vTrf;rdk;vdkufonf[k qkd&ayrnf/
,if;odkY oabmw&m;,Sdaom tdEd,,Ofaus;rIonf c&pfou&mZf
yXr&mpk? 'kwd,&mpkESifh wwd,&mpktwGif; wenf;tm;jzihf c&pfawmfay:
jyD; ESpfaygif;(300)twGif; tdEd,ukefonfrsm; o,faqmifvmcJhjcif;aMumihf
taSUawmiftmSwu
kd o
f Ykd tenf;ESit
fh rsm; jyefYEYHSvmcJo
h nf/ vTr;f rd;k vmcJo
h nf
udk awGUMu&ayonf/ taxmuftxm;tenf;i,frQ jyMu&rnfqdkvQif
jrefrmjynfawmifyidk ;f oa&acw&mrdUif;? ,k;d ',m;wkid ;f \ rdUawmfa[mif;
jzpfaom emudkjywGrf;(NAKOR PRATOM)rdUif;? *smAm;uRef; bdkdkbl'dk
(BORO-BUDUR)if;? AmvDuRe;f if;? rav;uRe;f qG,f oD&0
d Zd , (SRIVIJHA
f yl&(SIMHAYA)ESifh r'f*sy[d(MADJAPAHIT)rdUrsm;if;? AD,uferf qdr[
l (TNDRAPURA)rdUrsm;if;? tdE,
d ,Ofaus;rI Adou
k mvuf
PURA)ESifh td`Ey&

&cdkifnGefYzl;
56

&cdik o
f m;BuD;pmay

&mrsm;? pmayESifh 0wfpm;qif,ifrrI sm;udk awGU&jcif;yifjzpfayonf/ aS;acwf


&cdik w
f idk ;f ESirfh u
l m; tdE,
d ajrmufyidk ;f rm*"&wdik ;f jynfonf **Fgjrpf\ rSm
zufurf;rQom e,ferd w
d q
f ufpyfvsuf ,Sad ecJjh cif;aMumihf tdE,
d ,Ofaus;rI
udk &cdkifjynf tajrmuftjrm;awGUMu&ayonf/

&cdkif'*Fg;
"n0wDacwftwGif; c&pfawmfray:rD ou&mZf(3)&mpkavmufuyif
(&cdkifjynfe,f) '*Fg;cwfESdyfcJhonf/ yHkoPmefrSm av;axmihf odkYr[kwf
Spaf xmih?f pwk*yH o
kH Pmefjzpfonf/ aiGacsmif;udk tjym;vku
d cf wf tav;csed f
wlnDatmif jzwfxm;onf/ rsufESmESpfzufpvHk; odkYr[kwf wzufwnf;
wHqyd t
f rSwt
f om;rsm; yg,So
d nf[
l aS;vlMuD;rsm; ajymMubl;aomfvnf;
taxmuftxm;cdik v
f pkH mG wifjyEdik &f ef ,if;'*Fg;rsKd ;udk wpfjym;wpfavrQ Sm
r&ao;acs/ tu,f,SdcJhvQif ,if;'*Fg;onf tdEd,? rm*"wdkif;jynf
"rmaomurif;MuD;vufxuf cwfEydS cf ahJ om'*Fg;ESifh toGit
f jyifwcl srd rhf nf[l
pOf;pm;&ayonf/ odkYaomf cwfESdyfxm;aom wHqdyftrSwftom;rsm;rSm
wpfcEk iS w
fh pfck wlMurnfr[kw/f rnfoYkd jzpfap ,if;'*Fg;udk SmrawGU&ao;
acs/ ]"n0wDacwf '*Fg;,Sad yvdrrhf nf}[lomajymEdik
f ? ,So
d nf[
l um;
twdtus rajymEdkifao;acs/

a0omvDacwf
acwf\ umvtydik ;f tjcm;ukd c&pfou&mZf-322-rS-957-xd jzpf
aMumif;awGUMu&\/ pifppfrSm az:jyygou&mZfonf tvGefaS;usaom
aS;a0omvD\ umvtydkif;tjcm; r[kwfay/ a0omvDausmufavSum;rdU
\ umvtykid ;f tjcm;rQom jzpfayonf/ ,if;a0omvDausmufavSum;rdUudk
a'Gipf `Erif; pwifwnfaxmifc\
hJ / xkrd if;rS pwkwa jrmufjzpfaom a'0p`E
rif;vufxuf cwfESdyfcJhaom'*Fg;udkom awGU&ojzihf ,if;'*Fg;udkyif ]&cdkif
jynfe,f\ aS;tusqHk;aom'*Fg;}[l tcdkuftwefYtm;jzifh owfrSwf&ay
onf/ c&pfou&mZf(322)ckEpS w
f iG f eef;wufaom a'Gipf `Erif;onf a0omvD
ausmufavScg;rdUukd tHhMobG,f&m rdUt*FgESifhnDGwfpGm wnfaqmufcJh\/
a0omvDb&k m;MuD;(ausmufqif;wkawmf)udk wnfxm;ud;k uG,cf \
hJ / ausmufpm
wdik pf u
kd x
f cl \
hJ / Edik if jH cm;rSoabFmrsm; qku
d u
f yfEikd pf rd ahf omiSm wpfrikd cf eYf n
S f

&cdkifnGefYzl;
57

&cdkifom;BuD;pmay

vsm;aom ausmufavSum;MuD;udk wnfaqmufEdkifcJh\/ EdkifiHjcm;rsm;ESihf


qufoG,f ul;oef;a&mif;0,fcJh\/ odkYjzpf ,if;rif;vufxufuyif
'*Fg;cwfESdyf,Sdoifhyg\/ odkYaomfvnf; rawGU&ao;ojzihf SmazGawGY,SdjyD;
jzpfaom Edik if jH cm;urmjh ywku
d Mf uD;rsm;yif trGew
f jrwf odr;f qnf;xm;Sad om
c&pfou&mZf(406)ck cwfEydS cf ahJ om a'0p`E'*Fg;udyk if ,cktcg aS;tus
qHk;[k owfrSwfxm;&jcif;jzpfayonf/
a0omvDacwf'*Fg;rsm;udk taemufEikd if o
H m; okawoDrsm;onf c&pf
ou&mZf(7)&mpktxdom SmazGawGU,SdMu (10)&mpk a0omvDysufaom
aemufq;kH rif; plVr[m&mZmcwfEydS cf ahJ om '*Fg;udrk l &cdik jf ynfe,f SmazGawGU
,Sad csjyD/ &ifzwf &ckid t
f u&mjzihf plVr[m&mZm[k a&;xd;k xm; aMumzuf
,if;bGJUudkyif em*&Dtu&mjzihf a&;xkd;xm;onfudkawGU&\/ ,if;'*Fg;
onfyif a0omvDacwfu
f dk zH;k uG,x
f m;aom rd;k &dyrf ;kd om;udk uif;pifapojzihf
rnfrnfrQ ta&;MuD;onfudk txl;ajymaep&m vkdrnfr[kwfay/ wzef
,if;acwfrS av;rdUacwfoYkdajymif;vmcJ&h m xko
d ak woDwYkduyif av;rdUacwf
'*Fg;[l r&SdaMumif; xGufqdkxm;Mujyef\/ rawGUbl; r,SdaMumif;ajym
jcif;omjzpfayonf/ av;rdUacwf\ rif;pHrsm;udv
k nf; wl;az:rMunh&f ao;
acs/ odkYapumvnf; rif;xD;'*Fg;wpfjym;udkum; awGY&ayonf/ r,SdcJh?
rcwfESdyfcJhMujcif;um; r[kwfygay/ ,if;'*Fg;rSmvnf; a0omvDacwfOD;
'*Fg;rsm;rSmuJhokdY EGm;vm;?ckoif;?cuf&if;yHkoPmefrsm; tvQOf;rygawmh
acs/

ajrmufOacwf
acwf'*Fg;rsm;udk wcsdKUu b*Fvm;e,f? r[mar'ifvlrsdK;rsm; cwf
ESdyfaom '*Fg;udktwk,l cwfESdyfcJhMuonf[k xifrSwfMu\/ pifppfrSm
&cdkif'*Fg;ordkif;ESihf b*Fvm;e,f\ xkdacwf(c&pfou&mZf 15-&mpkacwf)
\ pD;yGm;a&;tajctaeudk rodMuom jzpfayvdrrhf nf/ a0omvDaESmif;acwf
rSp '*Fg;&ifzuf rif;\bGJUtrnfudk &udKiftu&mpmwef;? aMumzuf
,if;rif;\ bGJYtrnfudkyif em*&Dtu&mpmwef; a&;xdk;xm;cJhMuonfrSm
txiftSm;yif/ av;rdUacwfvnf; ,if;twdkif; a&;xkd;vmcJhonfudk r
awGUbl;olrsm; xifjrifcsufay;jcif;rQom jzpfayonf/ ajrmufOacwf
&cdik jf ynfe,fonf 16-&mpkEiS fh 17-&mpktwGi;f txG#t
f xdyo
f Ykd a&mufc\
hJ /

&cdkifnGefYzl;
58

&cdik o
f m;BuD;pmay

b*Fvm;yifv,fatmfw0du
k f tiftm;tMuD;rm;qH;k ? t<u,f0qH;k ? tcsr;f om
qHk;wkdif;jynfjzpfaMumif;? &ckdifjynfe,fodkY a&mufvmMuaom Oa&mywkduf?
taemufEikd if o
H m;rsm;uyif xGuq
f x
kd m;onfuakd wGU&\/ ,if;tcsdef &cdik f
bk&ifrsmonf ukvm;jynfodkYvnf; MoZmjyefYESHUaMumif; odMu&\/
,if;aMumihv
f nf; xko
d Ykd MoZmMuD;rm;cJah om &cdik b
f &k ifrsm;\ bGUJ trnf
udk ukvm;bJGUtrnfjzifhyl;wGJ '*Fg;&ifzuf &udKiftu&m? aMumzuf
em*&DESihf ygoQeftu&mrsm;jzihf cwfESdyfcJhMuayonf/
&cdkifjynfe,f\tajctaerSm oD&dok"r&mZm ewfGmpH e&ywdMuD;
(iukovMuD;)eef;wufaom c&pfou&mZf 1638-ckrStpy qkwf,kwf
vmonf[k qd&k aomfvnf; odoo
d mom qkw,
f w
k v
f maom ou&mZfrmS c&pf(1731)ckrS tpycJh\/ 1784-ck? bdk;awmfbk&m;odrf;ydkufcJh\/ ,if;
odYk bk;d awmfb&k m;odr;f ydu
k o
f nfx?d ajrmufOrif;tqufqufonf '*Fg;cwf
ESdyfcJhMuayonf/ bdk;awmfbk&m; cwfESdyfaom'*Fg;udk ]tr&yl&-qifjzLrsm;
SifEdkifiH}[laompmwef;ESifh awGU&\/

jyL'*Fg;
jyLvlrsdK;wdkYonf jrefrmEdkifiH awmifydkif;oa&acw&mrS ajrmufydkif;
[efvif;xd? {&m0wDjrpf0Srf;a'o aexdkifcJhMu\/ if;wkdY wnfaqmufcJh
aomrdUrsm;rSm [efvif;? AdEdk;ESifh oa&acw&mrdUrsm;jzpfMu? xdkrdUrsm;
okdYr[kwf? if;wdkYaexdkifcJhMuonf[k ,HkMunf&aoma'orsm;rS wl;az:&Sd
aom jyL'*Fg;rsm;udk awGU&\/ ,if;'*Fg;rsm;udk Munfjh cif;tm;jzih?f jyLvlrsKd ;wdYk
\ vlaerItqifhtwef;ESihf pD;yGm;a&;tqifhtwef;rSm acwftavsmuf rsm;
pGmjrifhrm;aejyDjzpfaMumif; awGU&\/ xkd'*Fg;rsm;\ trSwfvuPmrsm;udk
Munhjf cif;tm;jzihf tdE,
d ,Ofaus;rI rnfaGUrnfrQ vTr;f rk;d aeaMumif; aumif;
pGm odjrifMu&ayrnf/ jyL'*Fg;rsm;onf a0omvDacwf &ckdif'*Fg;rsm;ESihf
rsufESmwzuf a,bk,stm;jzifh wlaejcif;rSm xl;jcm;csufw&yfyifjzpfay
onf/ xkx
d ufx;l jcm;csuw
f &yfrmS aeESiv
fh wHqyd t
f rSwt
f om; ygSjd cif;yif
jzpf\/ ]aeESiv
hf }onf urmah S;acwf ordik ;f okawoDwYdk\ ,HMk unfcsut
f &
t&d,HvlrsdK;wdkY\ tvGefta&;MuD;aom trSwfvuPmw&yfjzpf\/
twdkif;jzpfcJhvQif t&d,H,Ofaus;rIESifh jyLvlrsdK;,Ofaus;rI rnfodkYqufpyf
aeaMumif; okawoeyvkyfMubdkY vdktyfayvdrhfrnf/ rnfonhfynm? rnf

&cdkifnGefYzl;
59

&cdkifom;BuD;pmay

onfhtvkyfrSmrqdk okawoevkyfief;onf qHk;cef;wkdifonf[l rSdacs/


,if;aMumihf udpudkvnf; okawoe yvkyfMu&ayrnf/

jrefrm'*Fg;
yk*aH cwfEiS fh aS;[Hom0wDacwf '*Fg;cwfEydS o
f nfukd rawGU&/ aemuf
ydik ;f uke;f abmifacwfoYkd a&mufaomtcg (1)aTbrkd if;vufxuf-wzufu
v0ef;ESi,
fh ek f yk ?f usew
f zufu y'krm MumyH/k (2)yk*rH if;vufxuf-wzufuomoemawmfou&mZf-2390? usefwzufu aTjynfpkd;wHqdyf/ (3)rif;
wke;f rif;vufxuf- wzufu a'gif;ky?f rl;aph? rwfaph? wcsKd YwiG f jcaoFh yk ?f
usefwzufu xkdrif;\ eef;wufou&mZfudk cwfESdyfxm;\/ jrefrmjynf
awmifyikd ;f -rGew
f Ykd\a'orlum; [oFmwHqyd f cwfEydS x
f m;aom'*Fg;udk awGU
Mu&ayonf/ odkYaomf ,cktcg? ,if;aS;acwf'*Fg;rsm; aysmufuG,fvkr
wwfaom tajctaeodYk a&mufcahJ yjyD/ SmazGpak qmif; odr;f qnf;xm;tyfay
onf/

taSUawmiftmS'*Fg;rsm;
rav;uRef;qG,f c&pfou&mZf- 1445-ckrSp '*Fg;cwfESdyftoHk;y
cJYaMumif; awGY&\/ c&pfou&mZf (18)&mpkukefcgeD;tcsdefokdY a&mufaom
cg xdka'o pydefESihf'gcswfvlrsdK;wdkYuyif '*Fg;cwfESdyf toHk;ycJhMu\/
taSUtdE,
d uRe;f pk? tif'ekd ;D Sm;vnf; 'gcsv
f rl sKd ;wdYkyif c&pfou&mZf 1744ckrt
S py toH;k ycJMh uonf[k ordik ;f okawoDw
d Yk\
d xGuq
f ckd suu
f kd awGU&\/
zdvdydkifuRef;pk pydefvlrsdK;wdkYonf c&pfou&mZf 16-&mpkrStpy a&muf
vmMuaomfvnf; c&pfou&mZf 1742-ckodkY a&mufjyD;rS '*Fg;cwfESdyf
toH;k yonfukd awGUMu&\/ ,d;k ',m;wdik ;f \ '*Fg;ordik ;f udk jyefMunfrh nfqkd
vQif? Ak'omoemawmfou&mZf(1800)jynhf? c&pfou&mZf(1257)ckESpfu
p? '*Fg;cwfESdyf toHk;ycJhaMumif;awGU&\/
uarm'D;,m;? vmtdEk iS Ahf ,
D uferfwYkd onf jyifopfwYkd \ MoZmcHe,fajr
rsm; jzpfvmMujyD;vQif? c&pfou&mZf(19)&mpkodkY a&mufaomtcg jyifopf
wdkY vHk;vHk;odrf;ydkufjcif;udk cHcJh&\/ uarm'D;,m;ESihfvmtdk wdkif;jynfrsm;t
zdYk jyifopfwYdk cwfEydS af om'*Fg;rSwyg; aS;usaom '*Fg;rsm;udk rawGU&acs/
AD,uferfrlum; c&pfou&mZf at'D(968)rS(1800)twGif;cwfESdyfaom

&cdkifnGefYzl;
60

&cdik o
f m;BuD;pmay

'*Fg;? (1800)rS (1953)ckEpS t


f wGi;f cwfEydS af om'*Fg;[l aS;acwf'*Fg;ESpf
rsdK;udkawGU&\/
odkY-odkYtm;jzihf '*Fg;cwfESdyfjcif;onf wdkif;jynf\ pD;yGm;a&;?
vlrq
I ufqaH &;? "avhx;kH pHEiS ,
fh Ofaus;rI tajymif;tvJ? tedrt
fh jrih?f tjzpf
tysufrsm;udkaz:jyaom aMu;rHkwpfcsyfjzpfojzifh vlYordkif;udk avhvmaom
okawoD[lorQ vlYavmu\ '*Fg;ordkif;udkvnf; avhvmoifhayonf/

'*Fg;orkdif;avhvmolwpfOD;

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

61

a0omvDNrdKYawmfa[mif;rS awGY,Sdaom
aMu;eDqDrD;cGuf
yHkaz:jyxm;aom qDrD;cGufonf a0omvDrdUawmfa[mif;rS awGU,Sd&
aomqDr;D cGujf zpf\/ aMu;eDjzihf xkvyk x
f m;\/ atmufccH akH jc&if;rS tky\
f
tpGe;f xd? ud;k vufrjrif\
h / xkvyk x
f m;aomtkyrf mS rde;f rwpfO;D \tkyjf zpf
vufEpS b
f ufukd wnDwGww
f nf; qefYwef;xm;\/ vufEpS b
f ufpvH;k
\vufacsmif;rsm;jzifh xufjcrf;cGx
J m;aom bl;oD;yHo
k Pmef aMu;eDr;D cGuu
f kd
udik x
f m;\/ xkad Mu;cGu\
f aSUydik ;f tpGe;f qk;H ae&m rD;pmtpudk wifxm;
rD;pmjcnfrQiu
f adk cGvsuf aMu;cGux
f J xnfx
h m;&efjzpf\/ qDr;D ud
k x
dS eG ;f &m
toH;k yaomqDrmS a&eHq?D tke;f qD? uef;usi(f unif)qDpaom qDrsKd ;r[kwf
bJ EGm;EdYkoYkdr[kwf uREJ YkdrS yvkyaf om axmywf? wenf;tm;jzihf EdYkaxmywfukd
toHk;y&\/
aMu;kyu
f kd rde;f rkyjf zifh xkvyk x
f m;\/ qHx;kH udk xdyf wif xH;k xm;
aomfvnf; aemufbufoYkd tenf;i,fvefaeonfukd awGU&onf/ MuD;aom
em;Guf? ay:vGifajzmihfwef;aom ESmwH,Sd\/ rsufvHk;MuD;\/ rsufvTmcs
xm;ojzihf kdaoav;pm;aomtoGifukd aqmif\/ vnfyif; dk;dk;ykwD;
(qGJud;)wpfuHk; 0wfqifxm;\/ vufaumuf0wfae&m us,fjyefYaom
vufaumufwpf&H 0wfxm;\/ cg; vSyaomcg;ud;udk 0wfqifxm;&m
0wfqifaomxrDrSm cg;udkywf 0wfqifxm;jyD;vQif wpfbufaomtpudk

&cdkifnGefYzl;
62

&cdik o
f m;BuD;pmay

aygifEpS cf Mk um;rS oGi;f ,lum cg;ajcydik ;f tcsdK;ususvSypGm oG,cf sxm;\/


xrDrSm 'l;qpfatmufem;odkY a&mufHkrQ,GjyD;vQif em;wavQmuf yef;EG,f
yHkaz:xm;onfudkawGU&onf/

&cdkifnGefYzl;
63

&cdkifom;BuD;pmay
qDrD;cGufudktoHk;yyHk

bk&m;? w&m;? oHCm? &wemoHk;yg;udkaomfif;? ewfudkaomfif;


&nfreS ;f ]qDr;D wefaqmiftvif;a&mifjzifh ylaZmfjcif;onf wjcm;aomylaZmf
jcif; xufjrwf\}[laom ,HMk unfcsuEf iS hf aS;ya0oPDacwfuyif vlwYko
d nf
qDr;D ylaZmfcMhJ u&m ,cktcg xH;k wef;pOfvm d;k &m"avhtoGiu
f kd aqmifvsuf
Sd\/
a0omvDrdUa[mif;ae&m awGU,Sd&aom aMu;eDrD;cGufi,fonf c&pf
ou&mZf? at'D(320-330) a0omvDausmufavSum;rdUudk wnfaxmifawmf
rlaom a'Gifp`erif;(r[mwdkOf;p`Erif;) wnfxm;udk;uG,faom ausmufwpf
vH;k wnf;udq
k pf xkvyk x
f m;aom a0omvDb&k m;MuD;\ aSUawmfrsuaf rSmuf
tNrJrjywfxGef;Sdxm;cJhaom rD;cGufjzpf[efvuPm,Sdayonf/ 0g;jcnf
rQifudkuspf rD;pmtjzpftoHk;y\/ EdkYaxmywfukd avmifpmtjzpf rMumr
Mumxnhfay;&\/

qDrD;cGuf\&mZ0if
c&pfou&mZf yXrESp&f mpkEiS fh 'kw,
d &mpk tdE,
d jynfawmifyikd ;f &mZ0if
uJhokdYaom qDrD;cGuftaMumif;ESihfywfouf ta&;tom;rsm;udk awGY
&jcif;aMumihf xkdacwf tdEd,jynfawmifydkif;udk *&dwfvlrsdK;? a&mrvlrsdK;wdkY
onf ukefpnful;oef;a&mif;0,fa&;tvdkYiSg? tdEd,jynfawmifydkif;odkY vm
a&mufMuojzihf if;wdkYuyif vlkyf? txl;ojzihf rdef;rkyfxkvkyfxmaom
aMu;eDrD;cGufrsm;udk aqmif,lvmMuonf[k wcsdKUaom okawoDynmoQif
rsm;u ,HMk unfMu\/ xdt
k aemufEikd if o
H m;rsm; aqmif,v
l maom qDr;D cGuf
rsm;udkpHy rdrdwdkYvdk&mtkyfjzihf tdEd,jynfawmifydkif;om;wdkYu xkvkyfMu
onf[lvnf; ,HkMunfMu\/ a0omvD qDrD;cGufukdrlum; tdEd,jynf
awmifyidk ;f om;wkYd \ vuf&m[lif;? tjcm;trsdK;tpm;ESifh tdE,
d awmifyikd f
trsdK;tpm;a&mxm;aom vuf&m[lif; tqHk;tjzwfay;&ef rvG,fulvS
acs/ if;qDrD;cGuf\ toGiftjyifESihfyvkyfyHkukd Munhfjcif;tm;jzihf tD*spf
jynfoYkdr[kwf tufaq;&D;,m;jynfrS yvkyaf om vuf&mESifh wlaMumif wcsKd U
okawoDwdkYu xGufqdkMujyef\/ wzef xdkqDrD;cGufudk &cdkifjynfe,f
oGef;vkyfonf? okdYr[kwf tdEd,jynfawmifydkif;a'orS vma&mufMuukef
aomukefonfrsm;u aqmif,lvmonf[lvnf; twdtusaz:jy&ef cJ
,Of;vSayonf/

&cdkifnGefYzl;
64

&cdik o
f m;BuD;pmay

rnfodkYyifjzpfap &cdkifjynfe,fonf tdEd,jynfawmifydkif; txl;ojzihf


oD&v
d uFmESifh c&pfou&mZf 'kw,
d odYkr[kwf wwd,&mpkuyif(acwftm;jzihf
"n0wDacwf 'kw,
d ydik ;f uyif)a0omvDacwf? av;rdUacwf? ajrmufOacwft
oD;oD; ul;vl;qufqcH MhJ uaMumif;/ cdik v
f akH om &mZ0iftaxmuftxm;rsm;
awGU&\/ odkYjzpf a0omvDqDrD;cGufonf oD&dvuFmrS vma&mufMu
ukeaf om ukeo
f nfrsm;odYkr[kwf c&D;onfrsm; aqmif,v
l mjyD;vQif a0omvD
bk&m;MuD;\ aSUawmfarSmuf qDr;D ylaZmfv' gef;cJah om aMu;eDr;D cGujf zpfonf
[k awG;p&mjzpfayonf/ odYk aomf xkad Mu;eDr;D cGu\
f cHck g;vnftxufyikd ;f
(yHEk iS fh jyxm;onht
f wdik ;f ) tu&mpmwef;xd;k xm;onfudk awGU&\/ if;pm
wef;udk bwfjcif;tm;jzihf ]tm,emaumif;rIawmf}[l dk;dk;rsufpdjzihfyif
em;vnfEdkif\/

qDrD;cGufESihf a&;xdk;xm;aomtu&m
qDrD;cGuf a&;xdk;xm;aomtu&mudk avhvmrnfqdkvQif ]awmf}
[laompum;udk Munfjh cif;jzihf v'gef;aomyk*Kd vf\ tqift
h wef;udk odEikd f
ayonf/ omoemh0efxrf;odYkr[kwf rif;rsKd ;rif;aqGxJ v'gef;aomtvjzpf
&ayrnf/ wzef tu&mpmvHk;a&;jcpfyHkoabmw&m;udk Munhfjcif;tm;jzihf
a0omvDaESmif;acwf c&pfou&mZf wpfq,f&mpk yXrydkif;a&;xdk;aom
tu&myHkpHrsdK;jzpfaMumif;awGU&\/ a0omvDaemufqHk; p`Erif;jzpfaom (pl
vp`Erif;)vufxuf cwfEydS x
f m;cJah om jynfo;kH '*Fg;ygtu&mESifh yHo
k Pmef
wlnDaejcif;aMumihfif;? a0omvDrdUawmfa[mif;ae&mrS wl;az:awGUSd&jcif;
aMumihf if;? qDr;D cGuo
f nf c&pfou&mZf (900)ESi(fh 950)pyfMum; a0om
vDrdUawmfyif oGef;vkyfcJhonf[lvnf; t,ltq,Sdayonf/
qDrD;cGuf a&;xdk;xm;aom tu&mrSm a0omvDaESmif;acwfawGU
,Sd&aom ]&u0P}&cdkiftu&mrsdK;jzpfaejcif;aMumihf &cdkifjynfe,f uJh
okdYaomtu&mrsdK; rnfonfhacwfumvuyif ay:aygufaejyDjzpfaMumif;?
okawoeyvkyf&ef vrf;pwckjzpfonf[k ,lqEdkifayonf/
qDrD;cGufydkifSif ausmufpm0efa[mif; OD;pHaTbku xdkacwfuok
awoet&mSdrsm;onf rdUa[mif;(ajrmufOD;)udkom avhvmcJhMujyD;? a0om
vDukd csefvSyfxm;cJhMuojzihf &cdkifvuf,Sdtu&mpmayonf a0omvDacwf
uyif ay:xGe;f cJjh yD;jzpfaMumif;jzihf rSww
f rf;wifxm;cJo
h nfomru a[majym

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

65

yGrJ sm;vnf; xkwaf z:ajymMum;cJo


h nf[k od&avonf/ xkad Mumihf qDr;D cGuf
onf &cdkif,Ofaus;rIaz:xkwfa&;wGif ta&;ygt&ma&mufaom aS;a[mif;
ypnf;wckyif jzpfayonf/

oZifEG,f
(c&pfou&mZf 1920-ck?Mo*kwv
f xkwf ]jrefrmEdik if H okawoe*sme,f
twGJtrSwf(10)tydkif;(2)yg,Sdaom OD;pHaTbka&; ]aMu;eDrD;cGuf}aqmif;yg;
udk tudk;tum;yygonf/)

&cdkifnGefYzl;
66

&cdik o
f m;BuD;pmay

&cdkifZmwd0Ho armfuGef;pm
]&cdkifZmwd0Ho armfuGef;pm}rSm tvGefwefbdk;Sdaom pmjzpfonf/ &cdkif
rif;qufrsm;? &cdik rf sKd ;EG,q
f ufrsm;? &cdik rf if; tkycf sKyfypkH eH pfrsm;? rif;tjzpfoYkd
a&mufatmif bdodufoGef;avmif;yHkrsm;? rl;rwftaMumif;t&m? ocs? [m&D
paom ,kwn
f rhH t
I jzpfEiS fh bk&iftrwfvw
l ef;pm; t&yf&yfwYkduv
kd nf; tusO;f
tm;jzihf armfuGef;wifxm;aom pmyifwnf;/ az:jyrnfh pmwrf;yifvQif
aS;rif;pOfpum;ESihf &uyl&twKywdtaMumif;? rif;usihfw&m;udk odap&ef
wifjy&jcif;[k qdx
k m;onft
h wdik ;f tusOf;pD jyqdx
k m;avonf/ orwrif;
wdkYpaom urmOD;tpuyif tus,ft0ef;rjybJ us,frnfpdk; t>rufom
csHK;xm;cJhonf[l\/
armfueG ;f pmrSm &cdik rf if;tqufquf toH;k yvmaom armfueG ;f pmyif
jzpfoihaf yonf/ xkrd if;rsm;vufxufuyif rl;rwfwYkd tm; wdik ;f jynfEikd if EH iS fh
&mZ0ifa&;&m tkycf sKyfypkH eH pfwYkduo
kd ad p&ef armfueG ;f pmukd ay;tyfc&H avonf/
xdkpmudk rl;rwfpaom bk&iftrIxrf;rsm;wdkY vufpGJycJh&onf/ ,if;odkY
rif;tqufquf toHk;yvmjcif;cH&aom armfuGef;pmonf aMu;yk&ydkuf?
ausmufwdkifwdkY urnf;pmwifvQuf armfuGef;a&;rSwfxm;&rnfh pmvnf;
jzpfayonf/ odUk aomf &cdik jf ynfe,fyif rdrw
d Ykd &cdik af rmfueG ;f uko
d o
d l Sm;ay
onf/ xko
d Ydk ausmufurn;f ponf wifvnf;Scd rhJ nf[v
k nf; rajymEdik af cs/
,ckawGU&aomrlrmS ayrlyifjzpfjyD; (taSUygupwefe,f)taemufjynfAv
kd rf if;
axmift0if? rSuaf csmif;(yif;0g? acsmif;zsm;)a'orS SmazGawGUScd jhJ cif;jzpfonf/
axmifpm;?acsmif;pm;wdYk tm; ay;tyf&mrS rysurf pD;use&f pfcjhJ cif;vnf; jzpfay

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

67

onf/ xkad S;armfueG ;f rlukd &cdik rf if;qufjywfonftxd (a*gpm-1186)ckwikd f


jznfph u
G x
f m;jcif;? ed*;kH udk tenf;i,fyjyifxm;jcif; oabmrsKd ;jzihaf wGUEdik \
f /
xdkUaMumihf aS;&cdkifrif;rsm;vufxuf &cdkifarmfuGef;pmudk tajccHxm;?
aemufq&mwdYku yjyifqufcu
H ;l ,lxm;jcif;jzpfaom pmwrf;onf &cdik v
f rl sKd ;
ESihf? &mZ0ifwdkYudk armfuGef;xkd;cJh&m ordkif;rSwfwrf;wckyif jzpfayonf/ rl
twdkif; wifjyygtHh/
--------------------------urmOD;tp orwrif;udk twKywrd if;pOfpum;&yfwYdkukd az:xkwv
f suf
ajymqdkonfSdaomf us,frnfudkpdk; t>rufudkom a&;vdkufygonf/
aS;aS;aom rif;pOfpum;taMumif;? &uyl&\ twKywdtaMumif;
&cdik rf if;wkYd \ wdik ;f jynfEiS w
fh uG usif0h w&m;toH;k aqmifwYkd uv
kd nf; aemuf
vmrif;wdkYESihfwuG wkdif;om;jynfol vlxktaygif;udk odpdrfhaomiSg a0ykv
awmif[daom ywjrm;rsufSifukd vuf0g; wifxm;bdouJhodkYjyaytHh/
rZdra'owdkif;jynf wefcdk;MuD;jrwfawmfrlaom pMum0aw;rEwfrif;
onf ewfGmpHuHawmfukefonfumv? om;MuD;av;yg;wkdYudk wkdif;jynfudk
cGJa0ay;onfaemuf? aemufrS ay:xGufa&mufvmaom om;i,fusefwpf
a,mufudk &uyl&odkYoGm; xnfhvkdufaomvltaygif;wkdYESihf rif;\pnf;
pdrfudkcHpm;vsufaeao[k crnf;awmfrif;MuD;u trdeYftmPmay;vkduf
onftwdkif; om;awmfuvnf; crnf;awmfpum;ukdemcH vltrsm;wdkYESihf
&uyl&okdYiifjyD;vQif? ukvm;wefjrpfnm vuf0JvusfmESihf &ubDvl;wdkYukd
aMumufaomaMumihf pk?aeMuukef\/ xkdtcg bkef;uHMuD;rm;aom rZdr
a'ot&yfu uyv
d 0wfjynfoQifrif;MuD;onf &aohvyk
f &uy&l odYk a&muf
vmonfadS omf? &aohwYdk\usi0fh wf t|oDjzifh usiahf qmufwnf aeaom
tcg aS;aS;aomb0u ajc&if; tvkyftauR; jzpfcJhbl;aomaMumihf ,
ckb0 ormcsif;rwlaomfvnf; aS;aMumif;&if;qHak vaomaMumihf Erm&D
qwfronf uyDv&aohESihf oifhaepHaysmfavaomaMumihf ]rm&,k}trnfSd
aomom;ukd &av\/
xkdrif;om;onf MuD;vwf armif;rrdH?a>c&HwkdYESihfwuG NcH&Hvsuf
pnf;pdrf&dyfjidrfcsrf;omudk pdk;prg,fawmfrl? xkdrif;onf (81)Spfq,fhwpf
ESpf? eef;pnf;pdrf(62)ajcmufqJhESpfESpfudk pHav\/ rm&,krif;\ bkef;awmf
aMumihf odMum;rif;onf ewfpMumjzpfaom av;vufeufukd ay;tyfav\/

&cdkifnGefYzl;
68

&cdik o
f m;BuD;pmay

xkrd if;vnf; &ubv


D ;l wdYk ukd cGi;f owfvsuf bDv;l wdYk aoqH;k ysufyef;
onfu
h mv bDv;l rSad omaMumihf wdik ;f om;jynfot
l aygif;wdYk onf {csrf;pGm
vkyfudkifpm;aomuf aeavMuukef\/
jynfot
l aygif;wdYk onf? tcsdKUaomolwYkd um; ukvm;wefjrpfnmrS vkyf
pm;avaomaMumihf ]tnmom;}[k ac:Muuke\
f / umvSnjf rifah omaMumifh
]tnmom;}trnfaysmuf ]ausmufawmfom;}[k bGJUrsm;om &vmonf/
ae&mt&yfudktpGJy tac:cH&avonf/ tcsKdUaomvlwdkYuvnf; ukvm;
wefjrpf vuf0v
J usmf acsmif;i,fwYdku0kd if vkyu
f ikd pf m;aomufavaomaMumihf
acsmif;trnfuv
kd u
dk
f tac:cH&avonf/ umvSnv
f sm; jrifMh umvwfonf
Sad omf acsmif;trnfaysmufvsuf ]acsmif;om;}[k ac:avuke\
f / ukvm;wef
jrpfrd;k wGif vkypf m;avaomaMumifh ]rd;k om;}[k ac:uke\
f / tcsKd YaomolwYkd
u ukvm;wefjrpf0 &*dik w
f Ykd ucdk w
k x
f pfvQuf vkypf m;avaomaMumihf ]&*dik f
om;}[k ac:wGiaf vonf/ umvSnv
f sm;vwfonfadS omf ]&*dik o
f m;}trnf
aysmuf ]&cdkifom;}[k trnfwGifavonf/ if;wzef umvSnfjrifhvwf
onfSdaomf rdrdwdkYae&mt&yfudktpGJy uRef;trnf? Gmtrnf? vltrnf
wGifavukef\/
plvwE&m;rif;onf vufHk;ESihf jynfhpHkaomaMumihf taemufrZdrt
&yfudk tpdk;&awmfrlaom plv'gef(plvwef)rif;udk ppfxkd;rnf[k Adkvfajc
rsm;NcH&HvQuf csDxGufoGm;pOftcg trpjzpfaomrl;rwfwkdYu taMumif;t
usdK; avmu"rESpf&yfudk az:jyavQmufxm;MuvQif if;{u&mZfvnf; ppf
rxkd;aumif;[k ae&yfaTjynfawmfodkY jyefcJhaomaMumifh ]ppfrxdk;aumif;}[k
jyefvmaomt&yfudk ,ckxdwdkif ]ppfwaumif;rdU}[kwGif\/
xkdrif;vnf; a0omvD ausmufavSum;rdUawmfrS? waumif;oif;wGJrdU
odYk Adv
k af jcrsm;NcH&v
H Quf a&aMumif;jzifh {&m0wDjrpfuq
kd efwufvm&m 'Gg&m0
wDrif;? oxHrk if;? uke;f abmifrif;paomrif;wdYkvnf; orD;unm vufaqmif
yPmrsm;ESifh tzl;taNrmu
f ckd aH wmfrjl yD;rS waumif;oif;wGJ rdUodYk qefwufav
\/ waumif;oif;wGJ rdU (3)oH;k ESpw
f ikd af eawmfrjl yD;rS a0omvD ausmufavS
um;odkYjyefvm&m yifv,fwGif e*g;jrKyf AdkvfajcESifhwuG ysufpD;aoukef
aomaMumihf if;ae&mudk ,ckwdkif ]e*g;&mZf}[k wGifukef\/
plvwE&mrif; aovGefvQif trsdK;jcm;wpfOD;jzpfaom tjrwkonf
(7)ckEpS Ef pS w
f ikd af tmif qufcjH yD;rS? if;pnf;pdru
f kd yJjzLrif;qufc
H ajrmufO;D

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

69

rdUudk if;rif; aS;OD;pGm wnfpyav\/ xkyd jJ zLrif; xD;eef;udq


k ufco
H nft
h
wGi;f (17)wqJch Ek pS Ef pS w
f iG f csi;f vlrsKd ; vma&muf wdu
k cf u
kd zf suq
f ;D aomaMumifh
yJjzLrif;ESih rf zd &k m;ajrmufO;D rdUrS oydwaf wmift&yfoYkd wdr;f aSmifxu
G af jy;jyD;
vQif rdUwnfaxmif aeMuukef\/
yJjzLrif;aemuf plvwE& m;rif;om; irif;iwkew
f Ykdonf ajrmufO;D rdUudk
aTeef;aTtrd Ef iS w
fh uG odr;f ,ljyD;vQif pd;k pHawmfru
l ek \
f / xkrd if;ewfmG pHvQif
if;om;wdYk qufc
H pd;k pHavuke\
f / xkrd if;om;wdYk onf aS;aS;aom rif;wdUk
usix
hf ;kH ? usi0hf w&m;ESiafh vsmaf tmif usiahf wmfr
l jynfMuD;\ pnf;pdru
f ckd x
H u
kd f
awmfrlaomaMumifh rif;tjzpfudk cHawmfrlavonf/ if;om; rif;&JjzL? if;
om; em*ol&,
d ? if;om; ol&,
d &mZm? if;om; rif;jzLMuD;onf xD;eef;udk
pd;k pOftcg pnfobifMuD;jzpf olyek pf m;awmfveS
f (2)ESpx
f ;D eef;udo
k rd ;f ,l&m?
if;pnfobifMuD;udk trwfr[mem* xD;eef;pnf;pdrrf cS sjyD;vQif rif;jzLMuD;om;
rif;eHoludk aTeef;aTtdrf jynfpnf;pdrfESihfwuG rif;jzLMuD;om;rif;eHoludk
ay;tyfavukef\/
xkrd if;onfvnf; aS;aS;aom rif;wdYkuo
hJ Ykd wdikd ;f om;jynfow
l Ykd {csr;f av
atmif w&m;awmfESihfavsmfpGm wdkif;jynf ceYfcGJpD&ifawmfrl jynfMuD;\
pnf;pdrfudk cHpm;awmfrlukef\/ rif;eHolvGefvQif if;om; rif;vmawmf?
if;om; rif;ukvm;? if;om; rif;bDvl;? rif;bDvl;udk trwfykefpm; aT
eef;aTtdrfukdodrf;,l&m if;rif;vufxufwGif pr0ufrdU (12)wqJhESpfquf
tqHk;wnf;/
trwftocF,mvGefvQif if;om; rif;oH? if;om; rif;ywd? rif;ywd
vufxuf rif;bDv;l ? ajr; vusmf rif;eef eef;qufcpH ;kd pHjyD;vQif avmif;Muwf
rdUudk wnfaxmifjyef\/ wnfaxmif rsm;rMumrSD ewfmG pHav\/ xdrk if;
ewfmG pHjyD;vQif if;om; oD[ywd? if;om; &mZmMuD;? if;om; oum0ifMuD;?
if;om; ou0ifi,f? if;om; aumvD,? if;om; 'o&mZm? if;om;
teHoD&d? if;om; rif;bkefZm? if;om; yumvpuf? if;om; uw
kayg("Eklayg;) uwkayonf? xD;eef;pnf;pdrfudk odrf;ydkufjyD; rif;y
pd;k pHaepOf trwfjzpfaom pvifAv
kd yf ek pf m;jyD;aemuf? eef;arGcjH zpfaom rLoif
qufcpH ;dk pHjyef\/ xkrd if;onf awmifil rdUudk wnfaxmifjyD;rS ewfmG pHav\/
if;om; rif;&efref? if;om; yki*ef? if;om; i&udKuf? if;om;
iuH? if;om; iql? if;om; aToif? if;nD rif;acgifMuD;? if;om; rif;

&cdkifnGefYzl;
70

&cdik o
f m;BuD;pmay

acgifi,f? if;om; urmavmifMuD;? if;om; urmavmifi,f? urmavmif


i,fudk trwfaZ,smb'& ykefpm;jyD;vQif urmavmifi,fom; vuf&udk
eef;wifav\/ xkdrif;vGefvQif if;om; vuf&i,f? i;fom; oeyifjzL?
if;om; e,fodrf;? if;om; aevkef(iESvHk)? if;om; tavmrjzL if;rif;
vufxuf (612)ajcmuf&mwpfq,fEh pS cf Ek pS w
f iG f rdUa[mif;rdUrS avmif;MuwfrdU
odkY ajymif;aTUjyD;vQif eef;pHawmfrl\/
xkdrif;MuD; pdk;pOftcg0,f jrefrmjynfup tHkaygif;rdk;aumif;rdk;enf;?
rd;k 0rf;? csi;f ? wvdik ;f rif;wkYd onf orD;&wempaom tcGet
f xkwf qufoiG ;f
odrf;,ljyD;vQif ae&if;rdUawmfodkY oGm;av\/ xkdrif;vGefvQif if;om; &m
ZolMuD;? if;om; rif;apmvHk? if;om; OZemMuD;? if;om; apmrGefMuD;?
if;om; eef;usMuD;? if;om; rif;bduL(rif;bDvl;)? if;rif;ukd trwf
pnfobifMuD; ykefpm;jyD;vQif xD;eef;pnf;pdrfudkodrf;,l eef;wufav\/
xkdtrwfMuD;udk jynfoljynfom;rsm;wdkYonf eef;rScsjyD;vQif rif;bDvl;om;
rif;xD;udk jynfMuD;pnf;pdrfukd ay;tyfjyD;vQif xD;eef;udk qufcH&av\/
xkdrif;qufcH wdkif;jynf{csrf;vsuf rsm;rMumrDSyif ewfGmpHav\/
xdkrif;om; OZei,f? if;om; od0&mZf? if;om; odrf;pnf;? if;om;
&mZoludk trwfpnfobifvkyfMuHjyD;rS? if;trwf xD;eef;pnf;pdrfudk odrf;
,ljyD;vQif rif;y\/ if;aemuf trwfrif;pnfykefpm; awmfvSefjyD;vQif?
rif;yjyD;aemuf ig;vMumvQif r[mrsKd ;jzpfaom &mZolukd xD;eef;pnf;pdrEf iS fh
wuG eef;wifawmfrlukef\/ xkd&mZolrif;vGefvQif nDodrfZol(od*Fol)ukd
rif;ajrmuf xD;eef;pnf;pdrfudktyfav\/ xkdrif;vGefvQif wlawmfjzpfaom
apmrGefukd eef;wifav\/ xdkrif;vufxuf (768)ckESpf&majcmufqJhSpfwGif
avmif;MuufrdU ysufav\/
vGeaf vjyD;aom aS;aS;rif;taygif;wkYd vufx
f ufawmfvnf; omoem
wnf vlrsdK;jzpfaomaMumihf &cdkifom;? acsmif;om;[l uGJjym;jcif;rSdukef/
umvSnjf rifah omaMumihf ae&mt&yfut
kd pGJ y toD;oD;ac:a0:Muav\/
&cdkifom;rif;? acsmif;om;rif;? ukvm;rif;[lrSd omuDEG,fjzpfavaom
aMumifh trsdK;jrwf&avonf/
ajrmufO;D rdUawmf rif;quftaygif;udk rif;pOftwdik ;f odomatmifqakd y
tH/h apmrGerf S
d avmif;MuufrdU ysupf ;D onfaemuf taemufrZrd a'ot&yf
wGif cd0k ifaeaom apmrGerf if;udk plvwefrif;onf &JrufAv
kd af jc tajrmuft

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

71

rsm;wdYk EiS fh apvTwjf yD;vQi?f "n0wDjynfMuD; pnf;pdru


f t
kd yfEiS ;f &m if;apmrGef
rif;onf rdUoke;f jzpfaom avmif;MuufrdUrSxu
G v
f m ou&mZf(792)ckEpS &f m
ud;k q,fcEk pS cf w
k iG f ajrmufO;D aTrdUawmfukd aS;OD;pGm wnfaxmifp;kd pHyavonf/
xkrd if;apmrGev
f eG v
f Qif ab;avmif;awmf tquftEG,jf zpfaom nDrif;&mZm&D
(rif;c&D;)udk ]tmvDcif}[k trnfcHawmfrl rif;yavonf/
xdrk if;vufxuf jrefrmESihf "n0wDjynftMum;wGif zd;k acgifawmif;kd udk
e,fy,fowfrSwf cGJjcm;av\/ ou&mZf(806)Spf&majcmufckwGif tif;0
bk&if e&ywdrif;ud,
k af wmfwikd f rif;rdz&k m;paom aqGawmfrsKd ;awmfrsm;ESiw
fh uG
zd;k acgifawmif;kd ukd vma&mufjyD;vQif "n0wDrif;Zm&D rdz&k m;? armif;rrdH
jcH&Hvsuf rif;{u&mZfESpfyg;wdkYonf rd,zGJUMu\/
xkpd m&Drrif;vGev
f Qif om;awmfapmjzLonf ]ukvm;rvQm}[laom trnf
udck aH wmfr
l rl;MuD;rwf&m aoemywdtpSad om rif;wdYk \vuf;kH qifjrif;?
&xm;? rD;ayguf? tajrmuf? aoewf? vufeufrsm;pGm &mZmvuf;kH wkid ;f om;
jynfol MunfjzLo'g r[m&x pd;k &ocif bk&ifrif;jrwftyk cf sKyf pHaeawmf
rl\/ xkt
d cg &uy&l wkid ;f jynfrudk umvSnMf umjrifah vaomaMumihf "n0
wDwGif wHkornf &cdkifwdkif;[l ac:a0:orkwfMuavukefonf/
(1) om;awmfbapmjzL (2) if;om; 'GgvQm (a'gvQm)
(3) baxG;awmfrif;dk (4) 'GgvQmom; rif;&efatmif
(5) if;OD;&D;pvifol
(6) if;om; rif;&mZ
(7) if;om; *Zmywd (8) qifjzLSifom; bvoQm
(9) rif;&mZmom; rif;tif(rif;yiff)
(1) tdrfaSYrif;MuD;om; rif;apm(rif;apmvS)
(2) if;nDawmf pMu0aw;rif; (3) baxG;awmfrif;zavmif;
(4) if;om; owdk;"r&mZm (5) if;om;Oy&mZmrif;carmif;
(6) if;om; rif;[&D
(7) if;om; qifjzLSif
(8) if;om; e&ywd
(9) if;om; pE&ok"r
(10) if;om; o'dkatmif
(11) if;om; O*Avrif;
if;rif;udk trwfyek pf m; oCFmwyg;ukd rif;ajrmufav\/ ]0&"r&m
Zm}vnf;wGio
f nf/ xk0d &"r&mZmukd trwfredyek pf m; rif;yawmfral v\/
if;redokrif;udk trwfowdk;atmif ykefpm; rif;yjyef\/ if;trwf
udk jynfolwdkYESihf trwfiukefykefpm; rif;yjyefonf/ trwfiukefudk t

&cdkifnGefYzl;
72

&cdik o
f m;BuD;pmay

jcm;trwfwOD; ykefpm;jyD;vQif? ]"d&mZm}trnf[l rif;y\/ if;rif;udk


trwfwOD; ykefpm;jyD;vQif e&ywdtrnfjzihf qufcHpdk;jyef\/ if;rif;udk
jynfoljynfom;wdkU eef;rScsjyD;vQif trwfausmfoCFudk y&0trnfcH,l
xD;eef;pnf;pdrf cH,lav\/ xkdYaemuf teEAvrif;y\/ awmift&yf
ydef;eJacsmif;rSm ppfuJ&Jabmf? ,dk;acsmif;wGif udk,f&HMuD;0gox? uefacsmif;
wGif okawmfOD;? yg;awmfwGif ti&efaMumifbdkESihfwuG toD;oD;rif;y\/
ou&mZf(1064) waxmifajcmufqahJ v;ckEpS f awmifbufusde;f uRef;t
&yfrSm iuef;wkH;ndK avSum;avSvQifpD;vsuf tvkH;t&if;ESifh tuGJtjym;
BuD;pk;d aom rif;wkYd uo
dk rd ;f k;H rif;jyKou&mZfum; (1071)waxmifch Ek pS q
f hJ
wpfckESpf ajrmufOD;NrdKUukd pkd;pHawmfrl\/ if;rif; xD;eef;pnf;pdrfukd&vQif
pE0dZ,&mZmbGJY trnftaG;ukd cHawmf&av\/ xkdrif; xkdou&mZfum;
(1093)waxmifhudk;qJhokH;ckESpf orufomu ykefpm;NyD;vQif pEol&d,&mZm
trnfjzifh jynfBuD;pnf;pdrfukd odrf;jref;pr,fawmfrlukef\/
if;rif;vGev
f Qif om;awmfe&ywdrif;jyKpOf i,fuRef iqkyef;? iyef;yGihf
wkdY awmfvSefykefpm;&mwGif OD;&D;awmf avmif;Muufpm;ukd eef;wifav\/
xkad vmif;Muufpm;rif;onf a&Teef;a&Ttrd u
f &dk vQif e0y&0rnfaom trnfudk
cHuek \
f / if;rif;vGev
f Qif if;om; pE0pvrif;jyK\/ xkrd if;ukd ukvm;i,fu
awmfvSefNyD;vQif ckESpf&ufrif;jyKpOftcg jynfoljynfom;wkdY eef;rScsNyD;vQif
pE0pvrif;\nDawmf tdrfa&SUrif;ukd y0g&mZf(arw&mZf)rif;trnfjzifh xD;
eef;wif\/ xkdrif;vGefvQif baxG;onf tb,&mZmtrnfjzifh xD;eef;ukd
qufc\
H / if;rif;vGev
f Qif om;awmftrd af &SUrif; qufco
H u&mZfum; (1132)
waxmifhw&mokH;qJhESpfck pEoD&dtrnfjzifh xD;eef;pnf;pdrfukd qufcHpkd;pH
awmfru
l ek \
f / if;rif;ukd tb,&mZmrif;\ &rf;NAJpm;onf ykepf m;awmfveS
f
r[m&mZmtrnfc,
H Nl yD;vQif xD;eef;uko
d rd ;f ,l\/ if;rif;ukd trwfjzpfaom
'g;ykid Bf uD;onf(1135) waxmifw&mok;H qJih g;ckEpS f ykepf m;NyD;vQif ok;H ESppf ;dk jyef
\/ if;rif; ou&mZf(1138)waxmifw&mok;H qJ&h pS cf k trwfy;dk aT ykepf m;NyD;
vQif wvausmfcefYrif;jyKNyD;vQif 0drmv&mZmtrnfukd cH\/ if;ckESpf &rf;
NAJNrdKUarmifatmifpHk tvk;H t&if;ESiahf wmfveS f ykepf m; "r&mZf[al omtrnfudk
cH,Nl yD;vQif NynfBuD;\pnf;pdru
f dk ajcmufEpS w
f idk f pk;d pHawmfru
l ek \
f / if;rif;
vGefvQif om;awmfvuf0Jjrefonf r[morwtrnfjzifh jynfpnf;pdrfukd
ok;H ESppf ;dk pH (1146)waxmifw&mav;qJah jcmufcEk pS w
f iG f tr&yl&jynfBuD;ukd

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

73

pk;d awmfral om bk&ifrif;{u&mZfvufxufawmf odr;f pk;d jcif; ou&mZf(1186)


waxmifw&m&Spfq,fajcmufckESpfwkdif pHav\/
a&S;a&S;aom rif;pOfpum;&yfrsm;ukd tusOf;tm;jzifh aocsmpGmjyaytHh/
yxrbk&m;tEG,fjzpfaom bkd;awmf tOerif;BuD;vufxuf (1847)
waxmif&h pS &f mav;qJch Ek pS u
f dk a'0Dvq&mNzdK wku
d &f avonf/ (67)ajcmuf
qJch Ek pS f bk&m;avmif; y#doaEaeonf/ (68)ajcmufq&hJ pS cf Ek pS f aomMumaeYrmS
bk&m;avmif; bGm;awmfro
l nf/ (83)&Spq
f o
hJ ;Hk ckrmS ,aomf'&mESihf xdr;f jrm;awmf
rlonf/ (97)uk;d qJch Ek pS cf k 0gqkv
d jynfh weif;vmaeY awmxGuaf wmfro
l nf/
(103)ckEpS f uqkev
f jynfAh 'k [
;l aeY aexGucf sed u
f dk bk&m;tjzpfoYdk a&mufawmfrl
onf/ (148)w&mhav;q,f&pS cf Ek pS f t*FgaeY y&deAd m efpaH wmfro
l nf/ y&deAd m ef
pHawmfrNl yD;onfah emuf xko
d u&mZf(148)w&mhav;q,f&h pS cf u
k dk tZmwmowf
rif;usdefNzdK wkduf&avonf/ if;aemuf ayguHNrdKU aemf&xmNzdKonf/
ou&mZfum;(642) ajcmuf&mav;qJhESpfckudk NzdKonf/ if;aemuf yXrpE
ol&,
d rif;vufxuf (564)ig;&majcmufqahJ v;ckEpS u
f dk yXrpEo&l ,
d rif;jyK
onf pEol&d,rif; (22)ESpfqJYESpfqufwGiftqkH; pEol&d,rif;onf r[m
jrwfrek u
d dk oGe;f vkyo
f nf/ pEo&l ,
d rif; (22)ESpq
f EhJ pS q
f uf aemufcE&rif;
(9)quf? 'o&mZmrif;(3)ok;H quf? tavmif;pG,o
f (l 4)av;quf? ou&mZf
axmifused ;f ukd NzdKonf/ if;aemuf irif;iwke;f (5)ig;quf? e&ywd (5)quf
ig;quf? rif;&mZmBuD;(9)ukd;qufrSm ESpfcGJwpfa,muf? wESpfwa,muf?
if;aemuf rif;carmif; (3)ok;H qufrmS tqk;H rif;carmif;onf ta&SU[Hom
0wDjynfukd wku
d cf v
H suf Ak*;dk jzLrif;orD;uk&d vQif &ckid "f n0wDjynfoYdk Ak*;dk jzL
rif;orD;udk aqmif,lcJhonf/ Ak*kd;jzLrif;orD;aemuf wvkdif;ukd;odef;ESifh
orD;tm;xnfhvkdufonf/ vufzGJUonf[k tjiif;&Sdavonf/
&ckdif"n0wDjynfrSma&mufvQif ta&SUbuft&yfu xm;aomaMumifh
tcsKdUuvnf;ta&SUjynfokdY ajy;oGm;av\/ tcsKdUuvnf; usef&pf\/
taMumif;ukd Ak*;dk jzLrif;orD; odavaomaMumifh okYdajy;u ighvw
l Ydkonf
aoukefvwHY[l tpkd;&rif;carmif;tm; ESD;aESmwkdifyif ajymqkdavaomf
rif;orD;A*kd;jzLESifh nDnmNyD;vQif usef&pfaomjyLwvkdif;wkdYukd csifacsmif;
pm;? &yGm;pm;? yef;o&Dacsmif;pm;wkdYukdac: awmzsm;jrpftxJ vkyfBuH
pm;aomuf aeavukef\/
a&S;a&S;aomrif;wkYd\ w&m;onfum; rif;wkYdrmS q,fyg;wnf;/ q,fyf g;

&cdkifnGefYzl;
74

&cdik o
f m;BuD;pmay

[lonfum; ]'geHoDvH y&dpm*H? tZ0H r'0HwyHtaumat [drdoO cEDp


t0da&m"eH? KaA'ocwd,pa&? [laom rif;usifhw&m;q,fyg;jzifhom
qkdcJhonf/ o*F[w&m;av;yg;[lonfum; arwm? ukPm? Oayum?
rk'w
d m[k o*F[w&m;[l jA[pw
dk &m;av;yg;ukd oGi;f &onf/ reufuq
dk rG ;f
nukyd ef;? reufub
dk &k m; nukw
d &m;/ onfvnf; rif;wkYd\ o*F[w&m;
rnfuek \
f / rif;wkYd\Avonfum; qif? jrif;? &JrufAv
dk yf g tm;vnf;wyg;
bkryd gv wkid ;f jynfckid t
f m;vnf;wyg;/ wkid ;f oljynfom;wkYdtm; tcGeaf wmfEiS hf
wuG jynfolwkdYtm;vnf;wyg;? aoemywd yn,&SdtrwfwkdYtm;vnf;w
yg;? 'kdif;? 'g;? umvTm;? aoewf? rD;ayguf? tajrmuf? pdefajymif;?
vufeuftm;vnf;wyg;/ onfum;&mZeH? rif;wkdY\ AvH? tm;wnf;/
rif;wkdY\wefqmq,fyg;[lonfum; wkdif;jynf usKH;? ajrmif;? &ifwm;
jytkd;apmifh&ef NrdKUwefqmvnf;wyg;? wkdif;om;jynfol vlxktaygif;wkdY
tqifvnf;wyg;? qifp;D ? jrif;pD;? &xm;pD; xkt
d ifvnf; wyg;? qif,mOf?
jrif;,mOf? &xm;,mOfpaom tifvnf;wyg;? &JrufAkdvfyg vufeufukdif
ol&Jtaygif;wkdYtifvnf; wyg;? rl;BuD;rwfacgif? w&m;olBuD; ynm&Sd
tifvnf;wyg;? aoemywdppfoBl uD;tifvnf; wyg;? olaX;ol<u,f? yka&m
[dwfykPm;paomtifvnf; wyg;? &mr? okb? ok&mr[k eef;rokH;aqmif
tifvnf;wyg;? armif;rrdoH ta>ct&Htifvnf;wyg;? q,fyg;aom
tifESifhjynfhpkHaom cwd,rif;wkdYonf bkef;wefckd;BuD;jrwfonf/ tm,k
touf&Snfukefonf/ jynfaxmifrif;taygif;wkdYonfvnf; kdaocpm;vm
ukeo
f nf/ ed*;Hk ? Zeyk'?f aus;vufmG olwYdkvnf; a&Tyef;? aiGyef; orD;unm
qufvmukefonf/ bkef;BuD;aom tavmif;rif;wkdYonf aemufvmrif;wkdY
odpdrfhaomiSg tusOf;csxm;cJhygonf/
a&S;rif;wkYd usi&hf maomtaMumif;wkYdonf &mZbdou
d f ajrmufonfumv
rif;aejynfawmfukd tvuFm&dwGme wef;qmqif&onf/ um;aMumif; vrf;
Zif;cgwkdY &mZrufum&HNyD;vQif tkef;? BuH? iSufaysmwkdYukd pkdufap&m\/
zsifjzL? zsifeD cif;NyD;onfumv &[ef;omraPwkdYukdyifhzdwf y&dwfemNyD;
qGr;f auR;&monf/ &mZrif;onfum; ta&SUukrd suEf mS jyKvQuf Zmwf&pS yf g;ESihf
jynfhpkHaom jA[Pyka&m[dwfq&m &Spfa,mufukd &wemOD;aqmif;? &wem
a&TcsKid ?hf r*Fvmw&m;? atmifjcif;&Spyf g;wkYdjzifh ckoif;pGu
J idk v
f Quyf ef; oajyTeYf
wkYdjzifh a&pifjzef;tyf\/ yXr unmysKad v;a,mufwYdu
k dk ckepfuef a&cyfapNy;D rS

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

75

olaX;BuD;onf xkdoajyGefYjzifh xkda&OD;ukd jzef;ap&m\/


xkdYaemuf ol<u,forD;? rif;orD;? awmifnmpHrdzk&m;wkdY tpOftwkdif;
jzef;ap&m\/ jzef;NyD;vQif a&vk;H (100)w&m avQmufywfpmG oGe
f yef;eHYom
vdrf;usef&m\/ xkdukd,fvkyfawmf a,mufsm;wa,mufukd armif;pvG,ft
0wfqifapNyD;rS OuoFeef;OD; twGi;f trwfBuD;vnf;wyg;? rif;qkvwfukd
cHpm; rif;tyfxm;aom 'g;ykid Bf uD;vnf;wyg;? wkid ;f jynf\trIudk Nidr;f atmif
pD&ifwwfaom twGi;f uk,
d &f BH u;D vnf;wyg;? vufsm? vuf0EJ pS b
f uf? rif;xGuf
rif;0ifBudKqadk om vufsmjref?vuf0f jJ refEpS af ,muf? xk;H yko
H ufao Oya'xlxyf
aom olvnf;wa,muf? usrf;*ef"rowfEiS n
hf pD mG pD&ifwwfaom olvnf;
wa,muf? Opma&TaiGwkdYjzifh NcH&Hapvsuf a&S;OD;pGmaumif;aom r*Fvm&Sd
aompum;wkdYukd ajymqkd&monf/
okYdusiv
hf yk af qmifaom rif;wkYdonf bke;f usuo
f a& wk;d wuf&monf/
touf&Snf&monf/ jynfaxmifrif;taygif; qifvkef; jrif;&H? orD;unm
ykdYoGif;vm&onf/ BuD;jrwfaom pnf;pdrfcsrf;omwkdYESifh jynfhpkHukef&monf/
bkrd&mZmcwd,bk&ifrif;jrwf[l wkdif;jynfaMunmavukefonf/
"n0wDjynfBuD;ocif bk&ifrif;jrwfwkdYrSmvnf; xkdufwefonfhtm;
avsmfpGm tNcHt&H xm;&avukefonf/ rif;ESifhwuGruGm jynftrIwkdYESifhpyf
aom rif;wkdifyiftrwfBuD;onfum; av;yg;wnf;/ av;yg;[lonfum;
rif;wkdYrSmtyfonf jynfBuD;wa,muf? [Z&m;BuD;vnf;wa,muf/ qif0ef
BuD;vnf;wa,muf? ukd,f&HBuD;vnf;wa,muf? onfum; rif;wkdifyif
trwfBuD;av;yg;wnf;/
rif;trwfwkdYESifhwuG pD&ifaom 0if;[kefav;wkdif(1)ta&SU0if;[kef? (2)taemuf0if;[kef? (3)awmif0if;[kef? (4)ajrmuf
0if;[kef? av;yg;wnf/
avmu"rukd odwwfaom 'g;ykdiftrwfav;yg;[laomfum;rif;wkYd\ t|vD txGut
f 0ifwYdk BudKqk&d aom vuFsmjref? vuf0jJ ref
trwfBuD;ESpfa,muf av;a,mufwnf;/
rif;qkpm; trwfESpfwkdif[laomfum;vufsmoif;? vuf0Joif; ESpfa,mufwnf;/
wkdif;jynfom;wkdYtrIudk oG,faqmifaxmufjyKvkyf avQmufwifajym
qkdwwfaom a&SUawmfcHtrnfonf av;yg;&Sd\/

&cdkifnGefYzl;
76

&cdik o
f m;BuD;pmay

twGi;f a&SUawmfc?H jyifa&SUawmfc?H wkid jf ynftrIupd w


Ydkudk emcHpD&ifaom
jyiftrwf? jyiftrIukd aumif;rGefpGm pD&ifwwfukefaom jyif0if;[keftm;jzifh
av;a,muf/ trwfav;a,muf trwfi,fav;yg;wnf; [l\/
a&ajr&Sib
f &k ifrif;jrwfonf pk&H m tjcm;wyg;w&yfoYdk oGm;onfumv
wkdif;jynfudk tyfxm;cJhavaomaMumifh jynfpkd;BuD;[k rif;uorkwfac:av
onf/ wkdif;jynf\tcrf;tem; twKywdtaMumif;&yfrsm;wkdYudk rif;rSp
wkdifyifESD;aESm&onftwGufaMumifh? [Z&m;BuD;[l a&ajrrsm;taygif; tp
&Sad om qifxed ;f taygif; tkypf ;dk &efuadk y;tyfaomaMumifh qif0efBuD;t&mukd
rif;u bGUJ awmfcsaD vonf/ xk;H a[mif;oufao Oya'0wK &mZ0ifpum;&yfwYdk
ukd rif;em;ae aumif;pGmajymwwfaomaMumif?h uk,
d &f BH uD;[k bGUJ awmfxm;
avonf/ av;yg;aom trwfwYdkonf wkid ;f jynftaMumif;ukd aqmifwwf
aomaMumifh? jynfpG,f?jynfoGm;ESifhwl\/ &xwkdif;jynfom;wkdY\taMumif;
ukad vmu"rEpS jf zmaomt&jzifh aumif;pGmqk;H r wwfaomaMumifh a&ajroQif
rif;BuD;u'g;ESiw
hf uG pD&ifpu
k t
dk yfonfjzpf jynfMuD;em;? rsupf Ed iS w
hf o
l nfjzpf
rif;BuD;av;yg;[k ac:&avonf/
wkid ;f jynfc&kid f Ekid if aH v;&yf &Sp&f yftwGi;f &efq;l &efaNimifh ray:xGu&f
atmif pD&ifwwfaomaMumifh 0if;[keaf v;wkid ;f onf jynfBuD;yck;H BuD;?vuf;Hk
BuD;ESifh wl\/ trIBuD;i,fpum;pkwkdYukd vsifjrefpGm rif;xH c&D;OD;BudKajym
qkdwwfaomaMumifh vufsmjref?vuf0Jjref[k ac:&avonf/
ukd,fvkyfawmf[lonfum; toQifrif;jrwftm; aAgif;pvG,f? cg;0wftuFsDykqkd;wdkYudk rif;tm;
0wfqif&avaomaMumifh ukd,fvkyfawmf[laomtrnfukd cH&avonf/
a&SUawmfcH a&Tpmzwf[lonfum;toQifrif;jrwf tvkd&Sdonfumv rSL;BuD;rwfacgif aoemywdwkdYESifh
NcH&Hvsuf? a&SUawmf a&Tpmzwf&avaomaMumifh ]a&Tpmzwf}[laomtrnfukd
cH&avonf/
a&SUawmfcH[lonfum;wkdif;jynfom;wkdY\trIukd aygufajrmufatmifaqmifGuf a&SUawmf
ajymqkdwwfaomaMumifh a&SUawmfcH[k ac:Muukef\/
aemufawmfyg;[lonfum;a&ajrocif bk&ifrif;jrwfonf eef;jyifoYdkxu
G af omfvnf;aumif;? wjcm;

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

77

t&yfokdY <uawmfrlaomtcgvnf;aumif;? aemufawmfu vufeuf?'g;vSH


wkdYukdpGJukdvsuf? aemufawmfu yg&avaomaMumifh aemufawmfyg[k ac:&
avonf/
twGif;ukd,fawmf&H[lonfum;toQirf if;jrwf txGut
f 0ifwYdkvnf;aumif;? qkid &f mt&yfoYdk oGm;&m
aomfvnf;? vufeuftaqmifta,mifwkdYudk ukdifpGJvsuf? vuf0Jvufsm
vku
d &f avaomaMumifv
h nf;aumif;? rdpd m ZD0jyKvkyyf oonfu
fh mv tvk&d &dS m
ck;d xGu?f ewftrd ?f yef;zGm;wkYdudk vky
f ay;&avaomaMumifh ]twGi;f uk,
d &f }H [k
ac:Muukefonf/
jyifukd,f&H[lonfum;a&ajrocifrif;jrwfo
f nf wpfpw
Hk ckt&yfoYdk toGm;tvmjyKonfu
h mv?
rif;jrwf\ tqif;t0wfwefqmwkdYukd xrf;ydk;Guf&jcif;onfvnf;aumif;?
rdpmewfyoonfhumv? qdwf? 0uf? Muuf? ckd? bJ? yef;rmvf? opfoD;?
rkHY? BuH? iSufaysm tppwkdYukd &SmBuHay;&avaomaMumifh jyifukd,f&Hawmf
[k ac:Muukef\/
vufawmf&D[lonfum;rkd;OD;rkd;aESmif;vpOf ewfylqefwdkYESifh vkyf&avaomaMumifh vufawmf&D
[k ac:&avukefonf/
rJqkd;Zm;[k ac:wkHonfum;rdz&k m;tysKad wmf uk,
d v
f yk af wmftaptyg;wkYd\ ok;H oyf0wf&ef tppt&m
wkdYukd toQifrdzk&m;av;yg;ESifhwuG eef;wGif;olwkdYtvkd&Sd&m t0wfwkdYukd
tvsifcyfodrf; ykdYoGif;quf&avaomaMumifh rJqkd;Zm;[k ac:ukefavonf/
aygufxdef;[lonfum;
qifxed ;f taygif;wkYdudk toD;oD;apMuyfvsuf qifwef;qmwkYdudk qif,if
NyD;vQif vufeufuidk v
f suf rif;jrwfomG ;&m vku
d &f onft
h wGuaf Mumifh ayguf
xdef;[k ac:&avukefonf/
rxdef;[lonfum;rif;rdz&k m; oGm;vm<uawmfro
l nfu
h mv? qifausmufuek ;f xuf t0wf
tpm;okH;aqmif&ef t00wkdYudkwif,l vkduf&avaomaMumifh rxdef;[l
ac:a0:Muavukefonf/
vrnf(vrkdif;) [lonfum;-

&cdkifnGefYzl;
78

&cdik o
f m;BuD;pmay

rif;\eef;awmfu tjcm;xkwfxm;NyD;onfhumv v,fvkyf&tHhaom


pyg;qefwkdYukd eef;awmf vkHavmufatmif o,fykd;Gufaqmif xm;&av
aomaMumifh vrnf(vrkdif;)[k ac:&avonf/
jyifu,
dk &f EH iS hf vufawmf&w
D Ydkonf ckyyf b
k ef? ewfyq
k efr? yef;usm;onf
wkdYukd rif;utvkd&Sdonfoumv &atmif tkd;pnfMuuf xm;&avonf/
"n0wDjynfudk a&S;a&S;aom vltaygif;ESifhwuG rif;taygif;wkdYonf
&ubv
D ;l &Sad omaMumifh ]&uy&l }[k orkwaf c:Muavukeo
f nf/ &ubv
D ;l wkYd
aoNyD;aemuf awm&*kdifukdckwfxpf vkyfpm;aomaMumifh ]&ckdifwkdif;}[k ac:
wGifavonf/
xk&d ckid w
f idk ;f Bu;D okYd bk&m;ocif <uvmawmfral omtcg emrovJh qefpyg;
yGm;rsm;onfukdjrif csD;rGrf;awmfrlavonf/
]Xmae"n0wD,H oAae wwDtm?
*[ywdvuFm&dwH vbvab[d yla&[k}
[l ygVdawmfjzifh qefpyg;yGm;rsm;aom ]"n0wD}[k csD;usL;awmfrl
avonf/ ,ckxufwidk f "n0wDjynfBuD;ukd vltaygif;wkYd ac:a0:orkwMf u
ukef\/
wkdif;jynf &ubDvl;wkdYao Murf;wrf;aom rdpmjzpfaomaMumifh
wkdif;jynfrNidrfonfjzpf wwfvSaomq&mwkdYonf *gxm? aq;0g;? tif;?
,MwmwkdYjzifh aumif;pGmpD&if vkyfavaomaMumifh ,ck rif;tqufquf
wkYd onf rdpm ewfwYdk udk rk;d OD;rk;d aESmif; vpOfrysuf ylaZmf&av\/ xkYd aMumifh
&ckdifrif;taygif;wkdYrSm jynfolvltaygif;wkdYudk vkyfaqmif&ef toD;oD;xm;
&avonf/ xkYdaMumifh &ckid w
f idk ;f om; k;d &mZmwdreS af csu &ckid o
f m;? acsmif;om;
rqkd rdpmewfwkdYukd tvkd&Sdukefonf/ rif;u &mxl;&muHESifh tcsD;trGrf;cH&
ukefaom t&m&Sdwpfa,mufa,mufwkdYrSm aus;uRefoayguf taptyg;
w&mYu;dk usyd pf &D adS om uRew
f Ydkonf ,ckxufxd uReo
f ayguf jzpfaomaMumifh
aumif;&mukd uyfcH&ukeo
f nf/ "n0wD&ckid w
f idk ;f BuD;ukd tpk;d &awmfral om
rif;&mZmBuD;\om; rif;carmif;vufxufawmf rif;wkid yf iftrwfBuD; trwf
i,fEiS w
hf uG &mxl;&muH&adS omolwYdkuv
dk nf;aumif;? jynfow
l Ydkuv
dk nf;aumif;?
a&ajroQifbk&if rif;carmif;um; a&S;rif;wkdY pD&ifonfhtwkdif; vuf0Ja'gifh?
vufsma'gif?h vuf0o
J if;? vusmf oif;[l orkwaf vonf/ ou&mZf(974)
uk;d &mckEpS q
f ,fav;ckEpS f wefaqmifrek ;f vqef; (5)&ufaeY jynfov
l t
l aygif;

&cdkifnGefYzl;
79

&cdkifom;BuD;pmay

wkdYukd jcm;em;odomatmif axmifcGJxm;avonf/ tb,ftaMumif;aMumifh


axmifcx
JG m;oenf;[lru
l m; tBuD;? ti,f? tvwf[
l od&atmif axmifcJG
xm;&avonf/

(1) trwf&SpfwkdiftpGJvusfm
(1)
(2)
(3)
(4)

jynfp;dk BuD;
[Z&m;BuD;
taemufbufrif;BuD;
taemuf0if;[kefrSL;

(5)
(6)
(7)
(8)

a&Tpmzwf
tdrfa&SUrif;
ta&SU0if;[kefrSL;
vufsmjreftrwf

(2)trwf&SpfwkdiftpGJvuf0J
(1)
(2)
(3)
(4)

qif0efBuD;
awmifbufrif;BuD;
ajrmuf0if;[kerf LS ;
ajrmufbufrif;BuD;

(5)
uk,
d &f BH uD;
(6)
awmif0if;[kerf LS ;
(7) vufusmjreftrwf
(8)
rif;a&SUawmfcH

(1)vusfmoif;&Spfa,muf
(1)
(2)
(3)
(4)

ukd,fvkyfawmff
twGif;ukd,fawmf&H
jynfukdif
pzko
d nf

(5)
(6)
(7)
(8)

vufawmf&D
b@mpkd;
0g;awmif;pm;
pm;OD;pm;

(2)vuf0Joif;&Spfa,muf
(1)
jyifu,
dk af wmf&H
(2)
aygufxdef;
(3)
aemufawmfyg
(4) oHaxmifpm;

(5)
rJq;dk Zm
(6)
rxde;f
(7)
yef;usm;onf
(8) vrnf(vrkdif;)

qwmon
onf
rkqdwf? qH? vufonf;? ajconf;wkdYukd aumif;pGm&dwfypfwwfaom

&cdkifnGefYzl;
80

&cdik o
f m;BuD;pmay

aMumifh jynfolwkdYrSm qwmonf[k ac:ukefownf;/


vufyefAw
G f
t0wfyq
k ;dk ? acgif;aygif;? tuFsw
D Ydkudk jzLpifpmG zGyaf vQmw
f wfaomaMumifh
vufyefAGwf[k ac:onf/
'ke;f
rdrdwkdYa&SmifMuOfrnfh rsKd;BuD;aqGBuD;wkdYukd ra&SmifMuOfavaomaMumifh
'kukav-trsKd;zsufaomol[l &mZmrif;u ]'kef;}[l edrfh&mokdcs rif;u
orkwfxm;avonf/
[m&D
GH&SmpufqkwfzG,faumif;aompum;wkdYukd rqifjcif? olBuD;t&SifwkdY
ajymaompum;ukd remcHbJ ckduf&efjzpfaomaMumifh rif;u tvGef,kwfrm
aomol[
l 'kZaem-G&H mS tyfaomoludk ][m&D}[k rif;u rpifypfxm;avonf/
oifcsD
rl;BuD;rwfacgif aoemywd olaX;ol<u,fwkdYudk rav;rcefY y&pfuef
qefYusifjyKavaomaMumifh rif;u bk&m;xH tvkyftauR;xnfhavaom
aMumifh ]oifcsD}[k ac:Muavonf/
pnf;'g;
'kef;ESifh[m&D ESif,Sufwwf ckduf&efyGm;wwfonf pOf;pm;jcif;r&Sd rdrd
wdkY\ trsKd;tEG,fukdrapmifhavaomaMumifh rif;uorkwf ]pnf;'g;}[k
ac:ukefavonf/
[,m;
a&ajrocif toQirf if;jrwfwYdkrmS a&Teef;a&Ttrd f aqmufvyk o
f nfu
h mv
jynfolwkdYxufaemufus usef&pfavaomaMumifh rif;u csD;wGif;wl;ap
csD;wGif;wl;&avaomaMumifh ][,m;}[k ac:&avonf/

av;qJhav;uRef;t&yfa'o
a&S;rif;wkYd vkyaf qmifp&D ifuek af om xk;H pOf&o
dS nft
h wkid ;f ,ckrif;wkYd rmS
vnf; a&S;rif;wkYduo
hJ Ydkp&D if tok;H taqmifjyK&avonf/ wkid ;f jynf aeukef
aom vltaygif;wkdYonff av;qJhav;uRef;&Sdaom wpfOD;ukdwpfOD;u? wpf
a,mufuw
dk pfa,mufu ae&if;uRe;f trnf? Gmtrnf? acsmif;trnf? awmif

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

81

trnf? vltrnfwkdYukdtpGJjyK b,fonfhuRef;om;? b,fonfhGmom;?


b,fonfh acsmif;om;? b,fonfah wmifom;[k av;qJah v;uRe;f aeukeaf om
vltrsm;wkdYukd toD;oD;azmfxkwf ,ckwdkif ac:ukefavonf/
a&S;rif;wkdY aemufjzpfukefaom tb,? okrP? 0drv? "r&mZf?
orwtqk;H jzpfuek af om rif;0efaxmufawmfwYdkrpS rif;qufrif;pnf;pdru
f dk
vku
d
f xm;&avonf/ &ckid "f n0wD jynfojl ynfom;wkYdvnf; a&S;rif;aemuf
rif;wkYd orkwaf pavaomaMumifh Zmwd0o
H \taMumif;wkYd udk ,ckjynfov
l l
taygif;wkYd onf jcm;em;pGm odtyfuek &f monf/ rdrw
d Ydk \ Zmwd0o
H ukv
d nf;
jcm;em; trwfpOf? rl;pOf? 0if;[kerf LS ;pOf? vusmf jref? vuf0jJ ref? uk,
d af wmf
vkyf? a&S;awmfcH? aemufawmfyg? a&Tpmzwf orkdif;armfuGef;ESifhwuG jyo
ajymqkdEkdifacsu aemifvmrif;wkdYonf a&S;rif;wkdYuJhokdY ay;tyf&vdrfhrnf/
onftaMumif;ukd rif;jrwfwkdYu armfuGef;pma&;om; rl;awmfrwfawmfwkdY
tm; ay;tyf&Sdavonf/

ewfjrpfndKZHarmifausmf&TD

&cdkifnGefYzl;
82

&cdik o
f m;BuD;pmay

tmusufr[kwf tefusdrf;NrdKUawmfNrdKU
ppfawGNrdKU&Sd -tefusdrf;awmf"gwfapwDawmfjrwfonfum; ppfawGNrdKU
\ t"duMuufoa&aqmif r*Fvmtaygif;ESifhjynfhpkHaom apwDwqljzpf
onf[kqkdygu rSm;rnfr[kwfygay/
tef;usdrf;awmfapwDawmfjrwfonf wwd,oH*g,emwif 'g,dumb0&Sib
f &k if oD&"d rmaomurif;w&m;BuD; apwDaygif;&Spaf omif;av;axmif?
ausmif;aygif; &Spfaomif;av;axmif? a&wGif;a&uefaygif; &Spfaomif;
av;axmifponfwYdk udk ZrL'DyguRef;tygt0if teD;tem;ywf0ef;usif wkid ;f
jynftESHUtjym; apwDawmfrsm;wnfxm;cJhaMumif;ukd ]yg&mZduPf tXu
xm Am[d&ed'gef;}wGif awGU&Sd&ayonf/ xkdYaMumifhr[kwfygavm? Ouvmy
&Sifbk&if pwifwnfxm;cJhonfqkdaom? a&Twd*kHapwDawmftp&Sdaom jrefrm
jynf&dS tcsKdUaomapwDrsm;ukv
d nf; oD&"d rmaomurif;w&m;BuD; wnfxm;
rGrf;rHcJhaMumif;ukd trsm;odNyD; jzpfMuygonf/
xkt
d efawmf"gwf usdr;f 0yfawmfral om tmusdyaf wmfac:? tefusdr;f awmf
apwDawmf tefawmf"gwf &Sdaeygao;ovm;? xkdtefawmf"mwfawmfonf
,cktcg b,fae&mXmeokdY a&muf&SdaeygovJ? okdYr[kwf xkdtmusufawmf
&Sd ovkH;awmfapwDawmfponfrsm; wnf&Sdaeygoavm? pma&;ol od&o
avmuf wifjy&rnfqkdygvQifvGefcJhaom ESpfaygif;wpf&mavmufu rif;jym;NrdKUe,frS acgif;avmif;
Gmom; Zmwdjzpfaom trsKd;aumif;om;wOD;onf tdrfaxmifC&m0oukd
y,fcGg omoemawmfokdY 0ifa&muf&[ef;jyKcJhavonf/ xkdt&Sifjrwfonf
odumoDvESifhjynfhpkHaomaMumifh ppfawGNrdKUolNrdKUom;rsm; Munfdko'g&SdvS

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

83

ygojzifh ,ck acgif;avmif;ausmif;ac:aomae&mrSm ausmif;i,fwaqmif


aqmufNyD; ukd;uG,fqnf;uyf xm;cJhMuavonf/ acgif;avmif;q&mawmf
onf rdrdESifhtwlae o["rdu? oDwif;okH;az:bufjzpfaom yckuLc&kdif?
a,mNrdKUe,f om;q&mawmfwyg;ESifhtwl ,ck tefusdrf;awmf"gwfapwDac:
aom apwDawmfysuw
f ck\teD;rSm awmausmif;uav;jzifh oDwif;ok;H w&m;
tm;xkwfvsuf aeawmfrlMuonf/ waeYaomtcg cGifckHaxmufvkyf&ef
tkyfcJokH;csyf&Sm aoma,mq&mawmfonf tkVfcJESpfcsyfukd tnDtnm&&SdcJh
aomfvnf; ok;H ckajrmufjzpfaom cGicf aHk xmufwckrmS rnDrnmjzpfaeygojzifh
tpkHwckjzifh kdufxkvkduf&mwGif usKd;yJhNyD; twGif; udef;0yfawmfrlaeaom
Ak'& iS af wmfjrwf\ tefawmf"gwfEpS q
f w
l Ydkonf a,mq&mawmf\ rsuaf rSmuf
rSyif ajymifvuf0if;xdepf mG a&mifjcnfawmfajcmufo,
G w
f Ydkjzifh uGejf rL;awmufy
awmfrlvsuf tmZ#muo-rkdCf;0aumif;wif? [if;vif;tjyifokdY xkd;wuf
jref;<uavawmhonf/
aeYcif;tcsdefjzpfojzifh zef0gaerif;onf tyl'D*&D rsm;aewkef;jzpfao;
onf/ naeokH;em&DtcsdefrSjzpfonf qkdyg\/ xkdtcg tvkdbk&m;? bk&m;?
bk&m;? tpdaE,sH? tpdaE,s? bmrsm;jzpfygvdrfh[k a,mq&mawmfbk&m;u
tvefYwMum; atmfvkdufrdonf/
xkdpOfavSum;xdyfrS xkdifvsufMunfhaeaom acgif;avmif;q&mawmf
t&Sifjrwfvnf;
]ZmjzpfvJukd,fawmf? ZmvJwck vif;vkdYwufvm;ca&? ukd,fawmf}
]rodygbk&m;? 'DtVk cf u
J dk xkvu
dk rf w
d meJY bmrSe;f rodygbk&m;/ 0if;ueJxed f
ueJ xGufoGm;ygw,fbk&m;}
]ZmjzpfbkdYvJukd,fawmf? atcsifh&,f "gwfawmfvm;rod udk,fawmf/
"gwfawmfjzpfrnf trSefygbk&m;/ axmaxm ...? xkdtem;rSm aygufyifxuf
rS p<uvm;cpGmukd - wynfhawmfjrifvkduf&yga&/ vmvfvmvfvm? vm;
MunfhMuyfrnf}
]aumif;ygNyDb&k m;}[k a,mq&mawmfvnf; acgif;avmif;q&mawmfEiS hf
twlvkduf<ucJhavowwf/
wpf&yfcefYjrifhaom aygufyifi,fxuf? t&Gufwpf&Gufay:rSm xl;qef;
tHhMop&mrukefqkH;Ekdifatmif Ak'&Sifawmfjrwf\ tefawmfjrwfESpfqlwkdYonf
Nidro
f ufwnfMunfpmG jzifh usdr;f 0yfpaH eawmfrMl uonfudk q&mawmfEpS yf g;wkYd

&cdkifnGefYzl;
84

&cdik o
f m;BuD;pmay

rSm rsuf0g;xifxif awGUjrifMu&avonf/ q&mawmfbk&m;ESpfyg;vnf;


Munfdko'gBuD;vSpGmjzifh tBudrfBudrfOD;cs &Sdckd;rqkH;&SdaeMuavonf/ tcsdef
rSm b,frQMumavonfrod? Ak'& iS af wmfjrwfb
f &k m;\ tefawmf"gwfEpS q
f w
l Ydk
onfvnf; q&mawmfESpfyg;\ tMunftkdukdcHvsuf? a&mifjcnfawmf
ajcmufoG,fwkdYjzihf uGefYjrL;awmufyvsuf? tylaZmfukdcHvsuf &SdcJhavonf/
tefawmf"gwfESpfqlwkdYonfvnf; ykdykd uGefYjrL;vmcJhavonf/
tefusdr;f awmf"gwfawmfueG Yf jrL;onf xkpd um;onf OKyfatmfaomif;oJ?h
ppfawGNrdKUxJoYdk jyefYEUHS oGm;cJah v&m &[ef;&Siv
f v
l yk o
f m;jynfow
l YdkrmS olYxuf
ig OD;atmifyif tefusdr;f awmfac: tmusdyaf wmfuek ;f okYd "gwfawmfz;l arQmf&ef
yef;qDr;D ? xD;wHceG ?f ukum ;? rkav;yGm;? atifoajyponfwYdk vufqv
JG suf?
vIyv
f yI f G o
G mG ;vmaeMuonfrmS txl;pnfum; oku
d Nf rKd uv
f yS gonf/ tefawmf
"gwfESpfqlrSm q&mawmfbk&m;ESpfyg; yifhaqmifvmcJh tefudsrf;awmfukef;?
awmausmif;teD;r@yfBuD;rSm ckESpf&ufwkdifwkdif pnfum;okdufNrdKufpGmjzifh
tylaZmfukdcHvsuf &Sdygawmhonf/
acgif;avmif;q&mawmfonfvnf;? a,mq&mawmfuydk g yifah qmifvmcJh
NyD; wpfyg;vQif tefawmfwpfqluspD ukd;uG,fylaZmfxm;Muavonf/ vrf;
opf&Sd acgif;avmif;ausmif;uav;rSmum; aeYpOfyif pnfum;okdufNrdKufpGm
&SdcJhavonf/ okdYESifh wpwp ydkpnfum;vmcJhavonf/ a,mq&mawmf
bk&m;uvnf; &ckid rf mS ig;ESpw
f mrQ oDwifo;Hk w&m;tm;xkwNf yD; rdrad e&yfxH
okYd tvGev
f sifjyefcsifaevSonf/ p&dwaf Mu;aiGr&Sad omaMumifh acgif;avmif;
q&mawmfb&k m;xH avQmufxm;onfrmS acgif;avmif;q&mawmfb&k m;? q&m
awmfbk&m;kdY wkdif;jynfu tefawmf"gwfESpfqlukd q&mawmfbk&m;onfyif
ukd;uG,fxm;vkdufygbk&m;/ wynfhawmfrSmum;? ukd,fhNrdKUukd,fhe,fjzpfaom
a,me,fokdY jyefvkdvSygaomfvnf;? p&dwfpur&Sdygbk&m;? q&mawmfu
aus;Zl;jyKygvQif bk&m;wynfhawmf ae&yfokdY jyefa&mufygrnfbk&m;/ q&m
awmfbk&m;u aus;Zl;rjyKvQif wynfhawmfoGm;vm&ef cufygonfbk&m;/
xkpd um;Mum;&aom acgif;avmif;q&mawmfb&k m;uvJ? p&dwpf utvSLcHNyD;
a&Tpufawmfbk&m;zl;&ef trf;awmifMum;rSoGm;Muaom? 'g,umq,fOD;ESifh
twl a,mq&mawmfukd xnfhay;vkdufygonf/

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

85

]OKyfMo&Tifonf} ZmeHa&mtcguvJ
ou&mZf 1250-ckESpfavmufu jzpfonf/ 1186-ckESpfrSm okd;aqmif;
vlrsKd;rsufESmjzLwkdYu ppfawGNrdKUukd pwnfonf/ OKyfMo&Tifonf[k twkd
aumufrSwfxm;vQif ykdaumif;rnf? jrefrmpG,fpkHusrf; pwkwwGJpmrsufESm
16-vnf; 1826-rSmwnfcJhaMumif;ukd qkdonf/
okdYESifh acgif;avmif;q&mawmfausmif;rSm udef;0yfawmfrlaeaom tef
awmfEpS q
f El iS hf oGe;f pufawmfb&k m;ukd ausmif;ta&SUbuf&dS xef;yif&if; uef
teD;uGi;f rSm tefawmf"gwfyaJG wmf usi;f ycJMh uonf/ OD;&Jausmo
f -l OD;[m&DjzL?
tygt0if vlvwfwef;pm;rsm;ESifh 'gvSztp&Sdaom vlBuD;rdbrsm;u BuD;
rSL;usif;yMuavonf/
ESppf OfEpS w
f idk ;f ? ppfawGNrdKUukd vusfm&pfvn
S v
hf nfNyD; tylaZmfc&H ef vSnhf
vnfMuonf/ 1267-ckESpf tefawmf"gwfyGJawmfvSnfhvnf&mrSm bDvl;r
wHwm;ukd rausmv
f eG rf DS "gwfawmfwif?bk&m;jy'f0if;dk onf tvkt
d avsmuf
usKd;usoGm;cJhonf/ xkdwGifvli,frsm;u? uAsmu&majy;vSmMu? NrdKUxJrS?
vlpw
k Ydk u oGe;f pufawmfb&k m;ESihf tefawmf"gwfudk vk,b
l Ydk BuHaeMuaMumif;
owif;Mum;&ygonf qkv
d mS onf/ xkad e&mrSmyif bk&m;ESi"hf gwfawmfux
kd rf;
jyefajy;cJhMuonf[k OD;[m&DjzL\ajymjycsuft& od&ygonf/
wpfcgwpf&H ppfawGNrdKUrSm t"du& wckcka&m*gOy'ftE&,fqkdufrnf
qkdvQif acgif;avmif;ausmif;rStefawmfESifh oGef;pufawmfbk&m;onf? "gwf
uGefYjrL; edrdwfjyavhjyx&SdcJhavonf[kvnf; qkdygonf/
wcgaomf ]acgif;avmif;ausmif; rD;avmifaeygNyDbk&m;}[k q&mawmf
bk&m;ukd vltrsm; vmEId;,l&onfqkd\/ trSefrSm ausmif;rD;avmifonf
r[kwyf gay/ tefawmf"gwfEiS hf oGe;f pufawmfb&k m;wkYdrS "gwfawmfrsm;uGeYfjrL;
jcif;om jzpfygonf/ q&mawmfESifh ausmif;&Sd&[ef;awmfrsm;um; tdyf&mrS
Ekd;cgrS od&avonf/ okdY rMumrMum "gwfawmfuGefYjrL;onfqkdonf/
w&Ha&mntcgrSmvnf; acgif;avmif;ausmif;ukd vlqkd;vlrkdufwkdYu
a&eHqDokH;ykH;jzifh rD;dIUaomaMumifh rD;[kef;[kef; awmufavmifcJhavowwf/
ppfawGNrdKUolNrdKUom;rsm;vnf; tdyfarmusaecsdefjzpfojzifh vltrsm;ra&muf
vmrSD ausmif;rSm w0ufrQ rD;0g;rsKdcJhavNyD/ ausmif;a&SUrSm xkdifMunfhaeMu
aom q&mawmfuo
dk m awGU&onf/ 0kid ;f 0ef;Nidr;f owfMuaomfvnf; rNidr;f owf
Ekid af wmhacs/ oGe;f pufawmfb&k m;um; rD;xJygoGm;avonf/ tefawmf"gwfEpS f

&cdkifnGefYzl;
86

&cdik o
f m;BuD;pmay

qlrmS um; rD;xJygaomfNim;vnf; xkt


d em;u xef;yif&if;uefteD;&Sd xef;yif
i,fw
f pfyifxufrmS usomG ;onfudk iguk,
d w
f idk jf rifvu
dk &f onf[k q&mawmf
rdefYawmfrlojzifh rkd;pifpifvif;rSoGm;&SmMu&m xefyifi,fwyifxufrSm tef
awmf"gwfESpfqlukd xl;qef;pGmawGU&Sd&onf qkdygonf/ oGef;pufawmfbk&m;
rSm rD;xJygaomfNim;vnf; taumif;yuwdtwkid ;f jyef&&Scd ahJ vonf/ xko
d eG ;f
pufawmfb&k m;rSmvnf; wcgu q&mawmfb&k m;onf [if;ca&mfjrpftwkid ;f
wynfhfrsm;ESifh acgif;avmif;GmrSjyefvmaomtcgrSm aeYcif;aMumifawmif
"gwfuGefYjrL;ae usD;iSuftrsm; 0kdif;tkHxkd;ysHaeonfukdjrif wuf&SmazG&m
wGif &&Sdyifh,lcJh&aombk&m;jzpfonf/ oGef;pufawmfbk&m;\ prcPfrSm
(oMupf96-ck yOavm[mjziho
f eG ;f vkyo
f nf/ bk&m;wum? bk&m;jzpf&vk\
d )
[k yg&Sdonf/ okawoDyk*dK vfrsm;onf xkdtefawmfESifh oGef;pufawmfbk&m;
ukd avhvmMunfhIbkdY&ef txl;aumif;vSygonf/
tcgwyg;um; olvQKdwumwOD;? ausmif;okdY 0ifxGufoGm;vmNyD;
q&mawmfbk&m;onf rnfonfhtpmukd trsm;BudKufovJ[k tNrJwef;pkH
axmufaeonf/ waeYrmS qk'd g&nfw'gZifjzifh xkv
d El iS hf vlo;Hk OD;a&muf&v
dS m
onf/ q&mawmftm; qkd'gav;ykvif;rQ uyfonf/ &[ef;omraPrsm;
tm; wpfykvif;uspD uyfvSLonf/ ausmif;ae&[ef;rsm;rSm atmhtefvmMu
onf/ q&mawmfrSmum; tom;wqwfqwf wkefvIyfvmcJhygawmhonf/
q&mawmfbk&m;tm; tolkdUuvmNyD; tqdyfcyfxm;aom qkd'gukdvSLyg
ovJbk&m;[k ar;avQmufaomfvnf; q&mawmfbk&m;u trdefY&SdonfrSm
]ta0kdY? iguawmhcg tqdyfrdcJhavNyD? w&m;waygifvnf;rpGJavMueSifh}
[l trdefY&Sd&Smygawmhonf/ ausmif;wumrsm; q&m0efrsm;a&mufvm
aomtcgrSm qkd'guyfvSLolrsm;vnf; r&SdawmhNyD/ q&m0efu r&awmhNyD[k
vufumjyonf/ q&mawmfb&k m;rSm toJtoef'f u
k a 0'emukd cHpm;ae&onf/
]igh0#f igcHavawmhrnf? rnfolukdrQ w&m;rpGJqkdavESifh}[k wzef rSmxm;
cJhonfqkd\/ acgif;avmif;q&mawmfbk&m;rSmvnf; xkda0'emjzifhyifvQif
xkdaeYnwGif b0ewfxH ysHvGefawmfrloGm;cJhavonf/ xkdvlwpkonf rkduf
wGif;eufMuavpGwum;/
xkdtcgrSp tefawmf"gwfESifh oGef;pufawmfbk&m;ukd bkHabNrdKYrS rD;cH
aowmBuD;ESpv
f ;Hk rSm,lNyD; aomho;Hk acsmif;ukv
d nf; ausmif;wumrsm;xH tyfEHS
xm;cJhMuavonf/

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

87

rQ &mZ0ifEiS cf sDNyD; BuD;us,fvmaom Ak't


efawmf"gwfEiS hf ywfouf
um; ppfawGNrdKUac:aom tefusdrf;awmfNrdKUukd jrefrmhpG,fpkHusrf; pwkwwGJ
pmrsufESm16- yg&Sdonfhtwkdif; tmusuf(AKYAB)avm? tefusdrf;awmf
NrdKUavmqko
d nfudk &[ef;&Siv
f jl ynfov
l x
l w
k Ydk pOf;pm;a0zefoifo
h nf[k xif
ygonf/ xkdYaMumifh tefawmf"gwfESpfqlwnf&Sdaom ppfawGNrdKUonfum;
(0g) tefusdr;f awmfNrdKUonfum; Muufoa&r*Fvmtaygif;ESihf jynfpo
Hk nf[k
qk&d ygonf/ tefawmf"mwfawmfwqlEiS hf oGe;f pufawmfb&k m;ukd ,cktcgwkid ?f
acgif;avmif;ausmif;rSm zl;awGUekdifygao;onf/
ppfawGNrdKUwnfpu t*Fvyd t
f &m&Sd &myodeo
f wfonfvnf; pum;jyef
ukvm;uav;wa,mufESifhoGm;vm&if; EGm;ausmif;om; &ckdifrav;wpfOD;
tm;awGU&S&d mwGi?f Gmukd ZmGmac:ygovJ[k ar;jref;onfq\
dk / t*Fvyd f
rsufESmjzLt&m&Sdu vufId;Tefjyae&mrSm tefawmf"gwfusdrf;0yfawmfrlae
aom tefusdrf;awmfbk&m;ESifh tefusdrf;awmfGmuav;om wnf&Sdojzifh
tefusdrf;awmf[k ajymqkdvkdufavonf/ &ckdifpum;ukd aumif;pGmem;rvnf
aom rsufESmjzLt*FvdyfESifh ac:awmukvm;wkdYrSm(AKYAB) tmusuf-0g]tyfus}[kom em;Mum;vGJrSm;jcif;omjzpfonf/ tefusdrf;awmf"mwfukd tpGJ
jyK tefawmf"gwfGmuav;ukdvnf; tefusdrf;awmfGm[l rSnfhac:&if;
u umvaGUvsm;vmaomaMumifh ]tmusdyfawmfGm}ac:onf[k Mum;bl;yg
onf/ ppfwyfawGtNrJcsxm;ojzifh ppfawGNrdKUac:aMumif; tcsKdUuajymqkd
Muonf/ tcsKdUu EkdifiHjcm;ESifhppfjzpfcJhvQif ppfwyfawGpkNyD; rEkdifEkdifatmif
awGaomNrdKUjzpfaomaMumifh ppfawGNrdKU[kac:aMumif; ajymMuygonf/ urmw
0Srf;vkH;rSm od&SdNyD;aomemrnfum; (AKYAB)tmusuf(0g) tyfusjzpfaomf
vnf; trSefrSm tefusdrf;awmf"gwfukd 0daooe?*kPfxl;0daoo&SdaomNrdKU
jzpfaomaMumifh ppfawGNrdKU&Sd tefusdrf;awmf"gwfapwDawmfonfum; ppfawG
NrdKU\ usufoa&aqmif r*Fvmtaygif;ESifhjynfhpkHaom apwDawmfwqljzpf
aMumif; wifjya&;om;vkduf&ygawmhownf;/

aumif;jrwfol
16-11-67

&cdkifnGefYzl;
88

&cdik o
f m;BuD;pmay

ppfawGNrdKUorkdif;tusOf;
(1824-1947)
t*Fvdyf-jrefrmppfyGJonf 1824-ckESpfwGif pwifjzpfyGm;onf/ AkdvfcsKyf
BuD;armf&Dqif(GENERAL MORNISON)onf &ckdifa'oukd xkd;ppfqif&mrSm
OD;pD;uGyu
f &J onf/ Akv
d rf LS ;csKyfrufbed (f BRIGADAI R MC BEAN)onf 'kw,
d
OD;pD;csKyftjzpfESifh OD;pD;yg0ifonf/ a&wyfukd uGefrif'kd*Ref;a[ (COMMODORE JOHN HAYES)u tkyc
f sKyu
f yG u
f v
J u
dk yf g&onf/ ,if;t*Fvyd w
f yfrawmf
rSm ppfonftiftm; (9343)a,mufyg0ifonf[k od&onf/ xkdt*Fvdyf
wyfzGJUonf (1825)ck?Zefe0g&DvwGif aumhbZm(COX'S BAZAAR)okdY csD
wufonf/ yxr&ckdifcHwyfjzpfaom armifawmteD; (1825)ck? ZE0g&Dv
31-&ufaeYwGif qkdufa&mufvmonf/ ,if;okdYa&mufvQif ppfwyfukd ESpf
wyfcGJ wpfwyfudk AkdvfcsKyfBuD;armf&Dqif OD;pD;onf/ usefwyfukd AkdvfrSL;
csKyfrufbdefu uGyfuJ&onf/ AkdvfcsKyfBuD;armf&Dqif\ wyfzGJU0ifwOD;jzpf
ol Akdvftif;qxGif;(LIEUTENANT ARMSTRONG )qkdolu (1825)ck?
azaz:0g&Dv(21)&ufaeYpGJjzifh oufqkdif&m AkdvfcsKyfBuD;xH tpD&ifcHpmwGif
]uReaf wmfwUdk onf &ckid jf rpf(ukvm;wefjrpf)[k ,lq&aomjrpf0
okYd 0ifrNd yDjzpfygonf/ ,if;wGif uReaf wmfUdk ukd taESmift
h ,Suaf y;
Ekdifaom cHwyfwpfckudk awGU&ygonf/ pkHprf;Munfh&m ,if;jrpfrSm
r,ljrpfjzpfonf/ &ckid jf rpf(ukvm;wefjrpf)rSm ta&SUawmifbufwiG f

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

89

&So
d nf[k od&ygonf/ &ckid jf rpfay:okYd xkad eYnaezufwiG f uReaf wmfUdk
0ifEkdifcJhygonf/ jrpf0rS &SpfrkdifcefYa0;aomae&mrSm cHwyfwpfck&Sd
aMumif; od&ygonf/ (20)&ufaeYu taxmufawmfrsm; owif;ay;
csuft& &ckdifbk&ifcHrSm pufavS(100)? ppfonfawmf (2000)ESifh
uReaf wmfUdk udw
k u
dk cf u
dk &f ef pkq
H if;vmaMumif; od&ygonf/ uReaf wmf
kdU urf;rScGg tqiftoifh &efolwyfrsm;tvmukd apmifhaeMuyg
onf}
[k awGU&onf/
rwfv 25-&ufaeYrSm Muufukdif;wef(KRAY KENG DONG) wGif wyf
pGJMuonf/ Muufukdif;wefrSm t*Fvdyfppfwyfrsm; ajrmufOD;(NrdKUa[mif;)okdY
csDwuf&mwGif vrf;ckvwfpcef;tjzpf t*FvdyfkdUu tokH;jyKcJhMuonf/
,if;rS ppfaMumif;av;aMumif;cGJ ajrmufOD;NrdKUukd xkd;ppfqifMuavonf/
rwfv(29)&ufrS (31)&uftxd wku
d yf t
JG BuD;tus,fjzpfymG ;NyD; aemufwaeY
rSm t*FvdyfkdU ajrmufOD;NrdKUukd odrf;ykdufEkdifavonf/
t*Fvyd -f jrefrm yxrppfyjJG zpfymG ;onft
h csdex
f d ajrmufO;D NrdKUrSm bk&ifcH
aeaom NrdKUawmfjzpfaeao;onf/ ppfawGNrdKUrSm xkt
d csdet
f xd NrdKUwNrdKUrjzpf
vmao;acs/ ,ck ppfawGNrdKU\ qifajczke;f ? Muufuidk ;f wefrmS e,fcsUJ t*Fvyd f
rsm;twGuf ajrmufOD;ukdxkd;ppfqif&mwGif ta&;ygt&ma&mufaom tpdwf
tykdif;u yg0ifaeNyDjzpfaomfvnf; ,ckvuf&Sd ppfawGNrdKUrSm omrefwHigGm
uav;wpfmG om &Sad eao;onf/ ,if;aMumifh t*Fvyd -f jrefrmppfyJG jzpfymG ;NyD;
onft
h csdet
f xd ppfawGNrdKUrSm NrdKUwpfNrdKUtjzpf rwnf&adS o;aMumif; xif&mS ;
onf/
t*Fvdyf-jrefrm yxrppfyGJukd &EykdpmcsKyfjzifh (1826)ck?azaz:0g&D
(26)&ufrSm tNyD;owfonf/ ,if;ppfyGJrS e,fcsJUt*Fvdyf&kdU &ckdifa'oESifh
weoFm&Da'orsm;ukd &vkdufonf/ xkd&&Sdvkdufaoma'orsm;ukd olkdU\
tkycf sKyfceH ,fajrtjzpfowfrw
S Nf yD; ukv
d edk t
D yk cf sKyfa&; taqmufttku
H dk wnf
aqmuf&ef vkdvm;onf/ wbufrSmvnf; Oa&mywcGifwGif pufrIvkyfief;
wkd;wufvmonf/ ,if;rS ukefacsmrsm;udk ajrmufrsm;pGm xkwfvkyfvm
onf/ xkwfvkyfNyDd;aom ukefacsmrsm;ukd a&mif;cs&ef aps;uGufrsm;vkdvm
onf/ wzef ukefacsmxkwfvkyf&eftwGuf ukefMurf;rsm;&&efa'orsm; vkd
vmonf/ ,if;tcsderf mS t*Fvefonf pufraI wmfveS af &;t& xkwu
f ek v
f yk f

&cdkifnGefYzl;
90

&cdik o
f m;BuD;pmay

ief; txGwftxdyfokdY a&mufaeonf/


ukex
f w
k v
f yk if ef; txGwt
f xdyo
f Ydka&mufaeaom e,fcsUJ t*Fvyd f Udk onf
&ckid af 'ouko
d rd ;f ,lcsed rf mS vrf;yef;qufo,
G af &; cufcv
J su&f o
dS nf/ &ckid Nf rdKU
awmf ajrmufOD;NrdKUrSm yifv,fESifhtvSrf;a0;onf/ ukefwifoabFmrsm; 0if
xGuf&ef rvG,fulacs/ &moDOwkrSmvnf; rQwaomtajctaerSm r&Sd/
vrf;yef;qufoG,frSK tqifrajyjcif;ESifh &moDOwkrrQwrIkdUrSm e,fcsJUt*F
vdyfrsm;\ pD;yGm;a&;? tkyfcsKyfa&;ukd xdckdufaponf/

wnfae&mESifhvlOD;a&
ppfawGuRef;onf yifv,fa&jyifrS (15)aytjrifhrSm &Sdonf/ ukvm;
wefjrpfESifh b*Fvm;yifv,fatmfwkdYqkH&m urf;ezl;rSm&Sdonf/ ajrmufvwD
wGwf (20H 8J)ESifh ta&SUavmif*sDwGwf (92H 55J)wGif wnf&Sdonf/ rkd;a&csdef
vufr(200)ausmf GmoGef;onf/ ajrmufOD;NrdKUxuf tylt{ rQwonf/
jyKjyifvkyfukdifvmygu oabFmqdyfcHaumif;jzpfvmrnfukd e,fcsJUt*FvdyfkdU
odNyD;jzpfonf/ oGm;vma&; vG,fulvmrnf/ ul;oef;a&mif;0,fa&; t
csuftcsm jzpfvmrnf/ olkdU\ ukdvkdeDaps;uGufonf ppfawGNrdKUrSm tvGef
oifhawmfaeonf/ Oa&mywkdufom;rsm;twGuf usef;rma&;tajctaerSm
ajrmufOD;NrdKUxuf oifhawmfonf/ ,if;tajctaersm;t& olkdUonf ppf
awGuRef;ukd jyKjyifvmMuonf/ taetxkdif? oGm;vma&; tqifajyatmif
jyKvkyfvmonf/ (1826)ckaemufykdif;wGif &ckdifjrdKUawmfjzpfaom ajrmufOD;NrdKU
ukd NrdKUawmftjzpfrS&yfpJNyD; ppfawGuRef;ukd &ckdifwkdif;\NrdKUawmftjzpf a&G;
cs,fvkdufavonf/
ppfawGNrdKU\{&d,mrSm (6)rkdif&Sdonf/ jrefrmjynf\ NrdKUBuD;(10)NrdKUt
euf wpfNrdKUtygt0ifjzpfvmonf/ atmufjrefrmjynfwiG f wwd,tBuD;qk;H
NrdKUjzpf jrefrmwjynfvkH;rSm pwkwjzpfcJhavonf/ NrdKUwnfptcsdefu NrdKU
vlO;D a&udk rod&aomfvnf; (1870)ckEpS af emufyidk ;f vlO;D a&ukd (10)ESpw
f pf
BudrfuspD az:jyxm;onf/ ,if;vlOD;a&pm&if;ukd atmufwGifazmfjyvkdufyg
onf/
1872 ck
19230 a,muf
1881 ck
33989
/
1891 ck
37938
/

&cdkifnGefYzl;
91

&cdkifom;BuD;pmay

1901 ck
35680
/
1911 ck
37893
/
1921 ck
36569
/
1931 ck
38094
/
1941-ckESpfvlOD;a&rSpm&if;ukd raumufjzpfawmhyg/ ppfBuD;rSmvnf;
jzpfcgptcsdefjzpfaomaMumifh jzpf[efwlonf/ ppfawGNrdKUvlOD;a&rSm w[kef
xkd; wkd;wufvmonfukdawGU&onf/

tkyfcsKyfa&;
wbufrSvnf; e,fcsJUt*Fvdyf&kdUonf rdrdkdUtusKd;tjrwfay:rlwnf
ukv
d edk t
D yk cf sKyfa&;pepfEiS hf tHr0ifawmhaom oufO;D qHyidk yf a'o&mZfukd &ckid f
wkdif;wGif zsufodrf;vkdufonf/ ,if;ae&mwGif ukdvkdeDtkyfcsKyfa&;,E&m;ESifh
uku
d n
f aD om tkycf sKyfa&;pepfudk tpm;xk;d vmonf/ &ckid af 'oukd wku
d ef ,f
aygif; (160)cGJxm;onf/ ,if;kdUteuf (148)wkdufe,frSm uRef;rsm;jzpf
onf/ usef(12)e,frSm acsmif;rsm;jzpfonf/ wkdufe,fwckpDwGif uRef;tkyf
aomfvnf;aumif;? acsmif;tkyfaomfvnf;aumif; tkyfcsKyfaponf/
uRef;tkyf?acsmif;tkyfrsm;onf jynfolvlxkxHrS taumufcGefukd e,fcsJY
t*Fvyd rf sm;\ tkycf sKyfa&;twGuf aumufcaH y;&onf/ aumufcaH y;&aiG\
(15)&mckid Ef KS ef;ukd uRe;f tky?f acsmif;tkyf Udk &&So
d nf/ uRe;f tkyf Udk \atmufwiG f
Gmacgif;&Sdonf/ Gmacgif;ukd Gmom;kdUu a&G;aumufwifajrmuf&onf/
Gmacgif;onf Gmom;rsm;xHrS taumufcGefaumufcHNyD; uRef;tkyfxHokdY
ay;oGif;&onf/ aumufcH&aiG\ (4)&mckdifESKef;ukd vpmtjzpf Gmacgif;u
&&Sdavonf/ (1869)ckwGif wkdufe,faygif;(160)rS (134)wkdufe,fokdY
avQmch svu
dk o
f nf/ uRe;f tky?f acsmif;tky?f Gmacgif;&kUd rSm trIao;zGUJ uav;rsm;
ukd ppfaq;EkdifcGifh&Sdonf/ ,if;olkdUtxufrSm NrdKU0ef? ckdif0ef? ckdifw&m;
olBuD;? wkdif;rif;BuD;ponfjzifh qifhuJqifhuJ&Sdonf/ NrdKU0efrS txuft&m
&St
d m;vk;H rSm rsufEmS jzLrsm;jzpfMuavonf/ xkrd sufEmS jzLt&m&Srd sm; k;H pku
d &f m
rSm ppfawGNrdKUjzpfonf/ ppfawGNrdKUrSm ukdvkdeDtkyfcsKyfa&;pepf\ ql;aNimifh
cvkwfrsm; &Sif;vif;&m A[kdXmejzpfvmonf/
udv
k edk t
D yk cf sKyfa&;pepf\ ql;aNimifrh sm;uk&d iS ;f vif;a&;rSm olUdk \ t"du
vkyfief;jzpfonf/ ,if;aMumifh jrefrmjynf\axmifrsm;wGif yxrtqifh

&cdkifnGefYzl;
92

&cdik o
f m;BuD;pmay

wef;wGifyg0ifaom ppfawGaxmifukd (1827)ckESpfwGif wnfaxmifonf/


ppfawGNrdKUudk wnfvu
dk o
f nfEiS w
hf NydKief uf tusO;f axmifudk e,fcsUJ t*Fvyd rf sm;
u OD;pm;ay; wnfaxmifonfrSm xif&Sm;onf/ tusOf;om;(464)
a,muf ,if;tcsdefrSm &SdESifhNyD;jzpfonf/ (1873)ckwGif (15)ayjrifhaom
axmifeH&Hjzifh NyD;aponf/ ,ckvuf&Sd axmiftus,ft0ef;twkdif; csJUxGif
oGm;onfrSm (1875)ckESpfwGifjzpfonf/ (1913-14)ckwGif usnfNyD;wHcg;r
ukd wyfqifygonf/ (1914)ckusrS axmifwiG f aq;k&H v
dS monf/ ckid w
f &m;
kH;ukd (1872)ckwGif usyfaiG(130682)usyftukefcH aqmufvkyfonf/
aemufxyfaiG (10250)usyftukefcH jyKjyifonf/ pmwkduftjzpf ,cif
ckdifw&m;olBuD; kH;a[mif;ukdtokH;jyKonf/ ,if;ukd (1867)ckwGif aiG
(30000)usyf tukeu
f scH aqmufvyk cf o
hJ nf/ wkid ;f rif;BuD;k;H rSm (1902)ck
wGif aqmufvkyfNyD;pD;onf/ aiG (43100)usyf ukefusonf/

NrdKUGmoefY&Sif;a&;eSifh usef;rma&;
wbufuvnf; tkyfcsKyfa&;,E&m;taqmuftOD;rsm;ukd aqmufvkyf
&if; t*FvdyfrsufESmjzLrsm;\ usef;rma&;&&SdrItwGuf NrdKUGmoefY&Sif;a&;udk
vkyu
f idk v
f m&onf/ ,if;aMumifh ppfawGjrLeDpyg,ftzGUJ ukd (1874)ck? atmufwdk
bmv(1)&ufaeYwiG f zGUJ pnf;vku
d o
f nf/ ,if;jrLeDpy,ftzGUJ wGif tzGUJ 0if(12)OD;
yg0ifonf/ xk(d 12)OD;ukd Oa&mywku
d o
f m;(3)OD;? &ckid t
f rsK;d om;(4)OD;? r[mar
'if(3)OD;? [dEL(2)OD;jzifh cGJa0xm;onf/ xkdtcsKd;tpm;ukd Munfhjcif;jzifh
rsufESmjzLt*Fvdyfrsm;onf rnfrQtxd tcGifhta&;,laMumif; odEkdifonf/
vlrsm;pkjzpfaom &ckid t
f rsK;d om;rsm;xuf rsm;jym;aMumif;awGU&onf/ olwYdk\
tcGifhta&;&,lEkdifa&;twGuf uJhokdY,lxm;jcif; jzpfygonf/
rsufEmS jzLrsm;\ tusKd;twGuu
f Okd ;D wnf aq;krH sm; aqmufvyk v
f m
onf/ (1864)ckwGif aq;kHrSm tcef;(2)cef;om yg0ifonf/ wpfcef;ukd
Oa&mywkdufom;rsm;twGuf oD;oefY ae&m,lxm;onf/ usefwpfcef;udk
tdEd,vlrsKd;rsm;twGufjzpfonf/ ckwif(46)vkH;qefYaom taqmuftOD;ukd
(1879)ckESpfwGif xyfrHaqmufvkyfonf/ (1906)ckwGif ckwif(120)txd
xm;Ekdifonfh taqmuftOD;ukd wkd;csJUvmonfukd awGU&onf/ rdef;rcef;ukd
apwem&Sifrsm;jzpfaom rpwmrm&uefESifh OD;&Jausmfol-a':oEmjzLkdUu
aqmufvyk v
f LS 'gef;onf/ OD;&Jausmfo-l a':oEmjzLkUd xHrS tqkyd g rde;f rcef;

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

93

twGuf usyfaiG(3700)ukd vSL'gef;aMumif;od&onf/


ppfawGNrdKU wnfptcsdeftcgu aomufa&okH;a&ukd a&wGif;a&uef
rsm;rS tokH;jyKMuonf/ &ckdiftmZmenf a';0ef;OD;atmifausmff&TDaumif;rI
a&uefonf ,ckxufwkdif 'kdif;0ef;GmajrmufrSm &Sdygao;onf/ tcsKdUaom
a&wGif;a&uefrsm;rSm roefY&Sif;rIaMumifh 0rf;a&m*grsm;jzpfMuonf/ ,if;
aMumifh ppfawGNrdKUwGif a&aumif;a&oefY&&Sda&;pDrHudef;wpf&yfudk (1899)ck
wGif oufqidk &f mtmPmykid rf sm;u csrw
S o
f nf/ (1905)ckusrS tqkyd gpDru
H ed ;f
udk twnfjyKvkdufonf/ vkyfief;ukd pwifvkyfukdifonfrSm (1906)ckwGif
jzpfygonf/ (1909)ckESpfwGif tNyD;wkdifNyD;pD;onf/ ppfawGNrdKU a&ay;a&;pDrH
udef;twGuf tpkd;&ucGifhjyKaiGrSm (300000)jzpfonf/ okdY&mwGif trSefw
u,fukefusaiGrSm (400815)usyf jzpfygonf/ (1912)ckrSm ykdufvkH;rsm;jzifh
wkd;csJUwyfqifvmonf/
ppfawGNrdKUwGif aps;BuD;ESpfaps;&Sdonf/ NrdKUraps;BuD;ESifh a&Tjym;aps;BuD;
jzpfonf/ ,if;wkYdrmS jrLeDpy,faps;rsm;jzpfonf/ NrdKUraps;BuD;onf yxrwGif
yk*vduykdifjzpfonf/ bvkwfb&m;om;(BULLOCH BROS;)ukrPDxHrS
jrLeDpy,fu (1876)ckwiG f usyaf iG(15000)ESihf 0,f,v
l u
dk o
f nf/ xkad ps;rSm
(1879)ckwiG f rD;avmifuRrf;jcif; cH&onf/ xkEd pS rf mS topfjyefvnfaqmuf
vkyfonf/ a&Tjym;aps;ukd (1874)ckrSm aqmufvkyfonf[k od&onf/
ppfawGjrLeDpy,ftzGUJ onf NrdKUGmoefY&iS ;f a&;twGuf a&ajrmif;rsm; azmuf
vkyfvmonf/ trSKdufodkufrsm;ukd tcsdefrSefrSef odrf;,lvmonf/ okdY&m
wGif rsufEmS jzLrsm;ESihf vufa0cHvw
l ef;pm;rsm;aexkid &f m ppfawGNrdKU\awmif
ykid ;f rSmom oefY&iS ;f rI&o
dS nf/ ajrmufyidk ;f rSm use;f rma&;nDnw
G rf rI &S/d ajrmufyidk ;f
rSm qif;&Jom;&yfuGufjzpfonf/ txl;ojzifh iSufzsm;a&m*gESifh( WATER
BORNE) ac:aom a&m*grsm;jzpfMuonf/ ppfawGNrdKUwNrdKUvkH;ukd csKHMunfh
vQif usef;rma&;twGujf yKjyif&ef vkt
d yfcsufrsm;pGm &Sad eao;onf/ (1871)
ck? Zlvkdifv(7)&ufaeYxkwf (ARAKAN NEWS)owif;pmrSm qm-tmcsDabm
(SIR ARCHBALD) uG,fvGefojzifh owd&0rf;enf;aMumif;ukd azmfjyonf/
,if;odYk azmfjy&mwGi-f
]ppfawGESifh &ckdifom;rsm;onf qmtmcsDabmukd aus;Zlwif&
rnfjzpfonf/ ppfawGokdY ola&mufpwGif NcHKEG,fydwfaygif;rsm; xl
xyfonf/ TUH EGrH sm;onf/ iSuzf sm;a&m*g xlajymonf/ Oa&mywku
d f

&cdkifnGefYzl;
94

&cdik o
f m;BuD;pmay

om;rsm;twGuf ]ocFsKdif;ajr}[k ac:&ravmufjzpfonf/ ol\ t


jrifus,frIaMumifh a&ajrmif;rsm; azmufvkyfjcif;? opfyifrsm;ukd
pHepfwuspkdufysKd;jcif;rsm;ukd jyKvkyfaponf/ ,if;aMumifh NrdKUGm
vSyoefY&Sif;vmonf/ pyg;a&mif;0,fa&;vkyfief; wGifus,fatmif
jyKvkyfcJhavonf}
[k az:jycsD;usL;xm;onf/
rnfoYdkyifqadk pumrl ppfawGNrdKU\awmifyidk ;f onf oefY&iS ;f rI&o
dS avmuf
ajrmufyikd ;f rSm oefY&iS ;f rIenf;NyD; a&m*gxlajymaomae&mjzpfonf/ taMumif;rl
awmifbufyidk ;f onf rsufEmS jzL jALku
d &ufrsm;? t*Fvyd t
f &if;&Siu
f rk P
rD sm;
rS t&m&Sdt&mcH ukd,fpm;vS,frsm;ESifh vufa0cHvlwpfpk\ aexkdif&m
jzpfaejcif;aMumifyh if jzpfonf/ olwYdk aexkid &f ma'oukd oefY&iS ;f oxufoefY
&Si;f atmif vSoxufvaS tmif jyKjyifonf/ rGr;f rHonf/ qif;&Jom;&yfuu
G f
rsm;rSm ppfawGwnfpOfutajctaeESifh rnfokdYrQ rjcm;ygacs/ jrLeDpy,f
tcGet
f aumufrsm;udk qif;&Jom;rsm;twGuf oufmS cGiu
hf m;r&S/d tcGeaf umuf
cHESKef; olwkdYaqmif&aomtcGefESifhum; rjcm;rem;&Sdonf/ tcsKd;tqtvkduf
aumufcMH uonf/ wbufrv
S nf; awmifyidk ;f rSvrl sm;u ajrmufyidk ;f rSvrl sm;
udk ESdrfhcsajymwwfMuonf/ a'ocGJpdwf"gwf? &yfuGufcGJpdwf"gwfrsm;onf
ppfawGNrdKUukd e,fcsJUt*Fvdyfrsm;pkd;rkd;csdefrSm tacgiftzsm;okdY a&mufaeMu
onf/ ,if;okYd a'ocGpJ w
d "f gwfudk e,fcsUJ t*Fvyd rf sm;onf tcGiahf umif;,lNyD;
ppfawGNrdKUvlxktcsif;csif; uGJatmif &efwkdufay;jcif;rsKd;jzpfonf/ &ckdifvlxk
tcsif;csif;uGJatmifvnf; jyKvkyfMuonf/

pD;yGm;a&;
e,fcsJUJ t*Fvyd rf sm;onf tkycf sKyfa&;ykid ;f rSm t&if;&Si,
f E&m;ESihf uku
d n
f D
atmifjyKjyifonf/ pD;yGm;a&;ykid ;f rSmvnf; olUdk vk&d mqGEJ idk af tmif jyKjyifvmonf/
olkdUtusKd;tjrwftwGuf vufa0cHvlwef;pm;rsm;ESifh jALkdu&ufrsm;udk
arG;xkwfMuonf/ vufa0cHvlwef;pm;rsm;onf &ckdiftrsKd;om;rsm;jzpfMu
onf/ olkdU &ckdifv,form;rsm;xHrS qefpyg;rsm;ukd wkdufkduf0,f,l&&Sd
Ekid o
f nf/ &&Sad omqefpyg;rsm;ukd t*Fvyd t
f &if;&Siu
f rk P
o
D Ydk wqifah &mif;pm;
Muonf/ v,form;rsm;um; ol&kdU v,f,mxGufypnf;rsm;ukd wkdufkduf
a&mif;0,fekdifcGifh tvGefenf;yg;atmif jyKvkyfxm;onf/

&cdkifnGefYzl;
95

&cdkifom;BuD;pmay

vufa0cHrsm;ukd tjrwf tenf;tusOf;ay;onf/ t&if;&SifukrPDrsm;


onf olkdU&&Sdaompyg;rsm;ukd Oa&mywkdufa'orsm;okdY olkdUBudKufaps;t
wkdif; a&mif;csMuonf/ vufa0cHrsm;onf t&if;&SifukrPDrsm;rS &&Sdaom
aMu;aiGrsm;jzifh csrf;omvmMuonf/ om;orD;rsm;tm; t*FvdyfpmoifMum;
aponf/ wwfajrmufvmaomtcg e,fcsUJ orm;rsm;\ tkycf sKyfa&;taqmuf
ttkHrSm taxmuftuljzpfap&ef 0ifa&muftrIxrf;apjcif;jzifh jALkdu&uf
rsm; jzpfvmMuonf/ olkdUonf &ckdifvlxktusKd;xuf rdrdkdUtusKd;ukdom
Munfw
h wfMuonf/ ,if;okUd e,fcsUJ t*Fvyd rf sm;onf t&if;&Sipf ;D yGm;a&;pepf
ukd ckdifrmatmifjyKvkyfvmonf/
wbufrv
S nf; pD;yGm;a&;vkyif ef;rsm;tqifajyatmif bPfvyk if ef;rsm;
ukd vkyfukdifvmonf/ b*Fvm;bPf(BANK OF BENGAL)? csmwmbPf
tdEd,(CHARTRED BANK OF INDIA)? MopaMwvsbPfESifh wkwfbPfcGJ
rsm;ukd ppfawGNrdKUwGif zGiv
hf pS v
f monf/ &ckid t
f rsKd;om;rsm;xJr?S OD;&Jausmfol
bPf? OD;ay:xGef;atmifbPf ponfjzifh bPfvkyfief;rsm;ukd vkyfukdifMu
onf/ ,if;bPfrsm;ESifhqufoG,fNyD; aiGwkd;acs;pm;olrsm; ay:vmonf/
aiGwkd;acs;olrsm;onf tqkdygbPfrsm;rS twkd;tenf;tusOf;ESifh aiGacs;
,lMuonf/ xkdrS&vmaomaiGrsm;jzifh v,form;rsm;ukd wqifhtwkd;aiG
rsm;rsm;jzifh acs;jyefonf/ ,if;pepfonf bPfvkyfief; vkyfukdifEkdifolwpk
ESihf vufa0cHvel nf;pkom aumif;pm;NyD; trsm;pkrmS qif;&Jwm&Snaf ponf/

vrf;yef;qufo,
G af &;
e,fcsJUt*Fvdyfrsm;onf t&if;&SifpD;yGm;a&;vkyfief;twGuf bPffvkyf
ief;rsm;ukd wbufuvkyu
f idk af pNyD; wbufrv
S nf; vrf;yef;qufo,
G af &;vkyf
ief;ukd olkdUtusKd;tjrwftay:rlwnf wkd;csJUoifhonftwkdif;twmtxd
wk;d csJUJ vmonf/ uke;f vrf;c&D;rSm ppfawGNrdKUrS a&csrf;jyifxw
d pfvrf;? ppfawG
NrdKUrS ausmufwef;txdwpfvrf;&Sdonf/ ,if;vrf;rsm;rSm uw&map;vrf;
jzpfNyD; armfawmfum; tcsdefraG;oGm;vmEkdifaomvrf;rsm;jzpfonf/ tjcm;
a'orsm;okYd uke;f vrf;jzifh oGm;vmEkid jf cif;r&S/d wenf;qk&d ygvQif uke;f vrf;
qufoG,fa&;rSm ppfawGNrdKUESifh qifajczkef;w0kdufavmufom oGm;vmEkdif
onf/ tjcm;NrdKUGmrsm;okdY oGm;vm&efrSm t"dua&vrf;udkom tm;ukd;ae&
onf/

&cdkifnGefYzl;
96

&cdik o
f m;BuD;pmay

(1887)cktcsdeftxd a&vrf;c&D;rSmvnf; aumif;rGefjcif; r&Sdao;yg/


ppfawG? bl;oD;awmif? ppfawG? yvuf0NrdKUrsm;okYd aES;auG;vSaomoabFmrsm;
jzifh oGm;vm&onf/ ,if;oabFmrsm;ukd tpkd;&u csKyfukdifxm;onf/
(1889)ckwiG f tpk;d &oabFmrsm;rSm ok;H r&atmifjzpfvmonf/ rpwma':qif
(MR. DAWSON)qkdol rsufESmjzLwpfOD; oabFmukrPD wnfaxmifajy;qGJ
onf/ rpwma':qifESifhtNydKif yg&DNrdKUom;wpfOD;vnf; oabFmvkyfief;udk
vkyfukdifvmonf/ xkdyk*dKvfrSm t&SHK;ay:ojzifh vkyfief;ukd&yfvkduf&onf/
(1893)ckwiG f rpwma':qifEiS t
hf NydKif uywed b
f ufref(CAPTAIN BACKMAN)
qkdolonf oabFmvkyfief;ukd ppfawGNrdKUwGif vkyfukdifvmjyefonf/ ,if;
yk*dKvfrSmvnf; t&SHK;ESifhom &ifqkdif&jyefonf/ rpwma':qif\ oabFm
ukrPDrSmvnf; rpwma':qifuG,fvGefonfhESpf (1899)ckrSm &yfqkdif;oGm;
onf/ (1900)jynfh? ZE0g&Dv1&ufaeYrSm rpwmtm?at?paumh( MR. R.A.
SCOTT )qkdolonf ]&ckdifoabFmukrPD}(ARAKAN FLOTILLA COMPANY)
ukd wnfaxmifonf/ ,if;ukrPDrSm oufwrf;t&SnfqkH;jzpfonf/ az:
jyygukrP
rD sm;onf &ckid w
f idk ;f a&aMumif;oGm;vma&;vkyif ef;rsm;ukd vkyu
f idk f
Muaom ukrPDrsm;jzpfMuonf/
jynfwGif;a&aMumif;oGm;vma&;om ppfawGNrdKUvrf;yef;qufoG,fa&;
twGuf ta&;BuD;onfr[kwf? yifv,ful;oabFmvrf;aMumif;rSmvnf; t
a&;BuD;onf/ aqmif;OD;aygufrSonf aEGtukef?rkd;tul;txd ppfawGqdyf
urf;wavQmufrSm yifv,ful;oabFmrsm; jynfhESuf&SdMuonf/ ,if;oabFm
rsm; tvG,w
f ul oGm;vmEkid &f eftwGuf rD;jywku
d Ef pS cf u
k dk wnfaqmufxm;
onf/ wpfckukd ppfawGNrdKUqdyfurf;t0if qJApfuRef;(SAVAGE ISLAND)
ay:rSm wnfxm;onf/ ]av;csrf;awmifrD;jy}[kac:onf/ wpfck tdGKufpwm
(OYSTER LIGHT-HOUSE)rD;jyjzpfonf/ ,if;tdKG up
f wmrD;jyonf ppfawGNrdKU
\ taemufajrmufbuf&Sd tdGKufpwm(OYSTER REEF)uRef;ay:rSm wnf&Sd
onf/ ppfawGqdyfurf;t0ifrSm&Sdaom av;csrf;awmifrD;jyukd (1844)ckrSm
aqmufvkyfonf/ tjrifhay (138)ayjrifhonf/ ,ckvuf&Sd tjrifhtwkdif;udk
(1891)ckrSm wkd;csJYjyKvkyfonf/ ,if;rD;jyrSrD;rsm;ukd ntcsdefrSm (14)rkdif0ef;
usifrS jrif&onf/ tdGKufpwmrD;jyukd (1876)ckrSm aqmufvkyfNyD;pD;onf/
yifv,fu;l oabFmrsm; qku
d u
f yfEidk af tmifvnf; oabFmqdyu
f rf;aumif;
ukd jyKvkyfxm;onf/ ,ckvuf&Sd ppfawGNrdKUazmifawmfBuD;rSm t&Snfay

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

97

(608)ay &Sdonf/ 'DuscsdefrSm a&eufay(23)ay&Sdonf/ ,if;azmifawmfBuD;


rSm t*Fvyd t
f u&m (wD)yk&H o
dS nf/ azgifawmfBuD;(wHwm;BuD;)\ ajrmufbuf
rSm wkwftrsKd;om; ]t[def;}qkdolwnfxm;aom azgifawmfBuD;wHwm;&Sd
onf/ xkad zmifawmfrmS armfawmfbw
k rf sm;? avmif;avSrsm;qku
d u
f yfMuonf/
t[de;f azmifawmfrmS NrdKUraps;BuD;ESihf wqufwnf;&So
d jzifh ]aps;BuD;azmifawmf}
[kvnf; ac:Muonf/ azmifawmfBuD;\awmifbufrSm ausmufrsm;jzifhjyK
vkyx
f m;aom azgifawmf(wHwm;)wpfcv
k nf;&So
d nf/ ,if;azmifawmf(wHwm;)
rSm tpkd;&trIxrf;rsm;? t&m&Sdrsm;? a&aMumif;c&D;xGuf&mtokH;jyKonf/
rif;BuD;ausmufwef;[l vnf;ac:Muonf/ tjcm;jynfwiG ;f oGm;oabFmrsm;
qdkufuyf&eftwGufukd qyfkd;usacsmif;rSm jyKvkyfxm;Muonf/
e,fcsJUt*Fvdyfrsm;onf olkdUpD;yGm;a&;vkyfief;rsm; taxmuftuljzpf
&eftwGuf pmwkdufESifh aMu;eef;vkyfief;ukd vkyfukdifvmonf/ ppfawGNrdKU
&Sd pmwkdufBuD;onf &ckdifwkdif;&Sd a'otm;vkH;okdY pmay;pm,ljyKvkyfonf/
&efukef-uvuwm;NrdKUrsm;okdY wpfywfvQif ESpfBudrfusNAdwdoQ-tdEd,
rD;oabFmBuD;jzifh atmufwkdbmv yxrtywfrS arvtv,ftxdpmrsm;
ukd ppfawGpmwkdufrSm jzefYa0ay;onf/ rkd;&moDrSm wpfywfvQif wpfBudrf
us &efukefESifh uvuwm;NrdKUrsm;okdY rD;oabFmBuD;jzifh ppfawGpmwkdufBuD;
rSm jzefYa0ay;onf/ (1864)ckwGif &efukef-uvuwm;NrdKUrsm;okdY aMu;eef;
qufoG,frIukd ppfawGrS jyKvkyfvmEkdifonf/ NrdKUe,frsm;ESifhvnf; aMu;eef;
qufoG,frIukd (1905)ckaemufykdif;rSm jyKvkyfEkdifonf/ w,fvDzkef;rsm;ukd
vnf; ppfawGNrdKUrSmwyfqifvm&m (1915)ck Zefe0g&Dv(1)&ufaeYrSm w,f
vDzkef;vkH;a& (67)vkH;&Sdonf/
rnfokdYyifqkdapumrl ppfawGNrdKUay:rSvGJvQif oGm;vma&;ESifh quf
oG,af &;rSm cufco
J nf/ vrf;yef;qufo,
G af &;csKUd wJrh o
I nf e,fcsUJ orm;rsm;
twGuf tcGiahf umif;wpf&yfyifjzpfaeonf/ wa'oESiw
hf a'o txiftjrif
vGrJ mS ;rIrsm; jzpfay:aponf/ tjcm;a'orsm;rSm oGm;vmqufo,
G af &;twGuf
acsmif;i,fajrmif;i,frsm;ukd 0g;wHwm;jzifhvnf;aumif;? opfwkH;rsm;jzifh
vnf;aumif; jyKvkyfxm;onf/ xkdwHwm;ay:wGif Oa&mywkdufom;rsm;
oGm;vma&;rSm rvG,fulacs/ ppfawGESifh rkdiftenf;i,fa0;aomae&mrsm;
okdYyif Oa&mywkdufom; rsufESmjzLt&m&Sdrsm; wcgrQra&mufbl;aMumif;
ukd qm[maA;(SIR HARVEY)tm; olBuD;wOD;uajymbl;aMumif; rSwfwrf;

&cdkifnGefYzl;
98

&cdik o
f m;BuD;pmay

wifxm;onf/ vrf;yef;qufoG,fa&; nHhzsif;rIESifhywfouf qm[maA;


u qufvufazmfjy&mwGif
]ppfawGNrdKUukdwnfaxmifonfrSm ESpfaygif;(60)&SdNyD;jzpfonf/
uREkfyfkdUonf taumufcGefrsm;ukd jrefrmjynftjcm;a'orsm;xuf
ykrd adk umufcMH uonf/ okYd&mwGif vrf;yef;qufo,
G af &;aumif;rGeNf yD;
vlxktusKd;twGuf aiGaMu;wpfjym;wcsyfrS rokH;ao;}
[k (1866)ck pma&;ol\rSwfwrf;rSm a&;om;xm;onfukdawGU&yg
onf/
wzef vrf;yef;qufoG,fa&;nhHzsif;ykHukd qm[maA;rSwfwrf;ra&;rD
(10)ESpcf efY (1876)ck? Ek0d ifbmv(4)&ufaeYxw
k f (ARAKEN NEWS) owif;
pmwGif aqmif;yg;wpfy'k f azmfjycJb
h ;l onf/ aqmif;yg;&Sirf mS (OLD ARAKEN)
trnfcH a*stkd*sDA,fa[;(J.OGILVYHAY)jzpfonf/ ,if;yk*dKvfrSm ppfawG
rEav;? wkwfjynf vrf;azmufvkyfa&;aqmif;yg;ukd (ARAKEN NEWS)
owif;pmrSm a&;om;tBuHay;oljzpfonf/ azmfjyygaqmif;yg;wGif]&ckid w
f idk ;f onf NAw
d o
d QtvHawmfatmufrmS ESpaf ygif;(50)&SNd y;D jzpf
onf/ okdY&mwGif rkdif(50)rQaom vrf;yifr&Sdao;/ olkdUxHrS&&Sd
aom tcGeftaumufrSm wpfESpfvQifodef;(20)jzpfonf}
[k a&;om;azmfjyxm;onf/

ynma&;
vrf;yef;qufo,
G af &;ukd e,fcsJUt*Fvyd &f Udk ? vspfvsLIxm;onf/ ,if;
rSm ol&kdUtkyfcsKyfa&;twGuf taxmuftulwpf&yfyif r[kwfygvm;/ wpf
bufrmS vrf;yef;qufo,
G af &;ukd taMumif;jyKNyD; rnDrQaom uRefynma&;
pepfudk tpm;xk;d vmonf/ &ckid w
f idk ;f ukd e,fcsJUt*Fvyd rf sm;rodr;f rD tcsdet
f
cgu ynma&;ukd bke;f BuD;ausmif;rsm;rSm oifMum;&ygonf/ xkyd nma&;pepf
rSm &ckdifwkdif;twGuf tH0if*GifusrI&SdcJhaomfvnf; e,fcsJUorm;rsm;twGuf
um; rvkdvm;tyfaomtajcokdY a&muf&Sdaeayonf/ xkdpepfukdy,fzsuf
NyD; olkdUukdtvkyftauR;jyKrnfjzpfaom uRefynma&;ukd tpm;xkd;vmjcif;
jzpfonf/ tpkd;&vkyfief;rsm;ESifh t&if;&SifukrPDrsm;wGif vcpm;rsm;tjzpf
0ifa&mufxrf;aqmifEkdif&eftwGuf olkdUoifay;aomynm&yfrsm;ukd &ckdif
wkdif;rS aiGaMu;wwfEkdifolrsm;u tav;ay;oif,lvmMuonf/ ppfawGNrdKU

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

99

wGif t*Fvdyfpmoifausmif;rsm; r&SdrDtcsdeftcgu tdEd,okdYoGm;a&muf


t*Fvdyfpmukd oif,l&avonf/
tdEd,okdY oGm;a&mufroifMum;Ekdifolrsm;twGuf t*Fvdyf-jrefrm t
xufwef;ausmif;ukd (1846)ckwiG f ppfawGNrdKUrSm zGiv
hf pS o
f nf/ ,if;ausmif;
rSm ajrwkdif;ynmoifwef;udkvnf; wGJbufzGifhvSpfxm;onf/ ausmif;zGifh
pwGif ausmif;om;OD;a& rnfrQoifMum;cJah Mumif;ukd rod&aomfvnf; (186162)ckwGif ausmif;om; (107)a,muf&Sdonf/ (1903)ckokdY a&mufvmaom
tcg ausmif;om;OD;a&(343)a,muftxd wkd;jrifhvmonfudk awGU&onf/
(1917)ckrSm ausmif;om; (564)a,muftxd ynmoifMum;vsuf&SdaeNyDjzpf
onf/ ausmif;aqmifaeausmif;om; (75)a,mufqefYaom taqmifwpfck
ukv
d nf; yl;wGx
J m;onf/ ,if;ausmif;ukd ausmif;zGio
hf nfEh pS rf pS tpk;d &u
wkdufkdufcsKyfukdifvm&m (1879)ckwGif jrLeDpDyg,ftzGJUokdY vTJajymif;ay;vkduf
onf/ wzef(1913)wGif jyefvnf tpkd;&csKyfukdifrIatmufokdY odrf;oGif;
vkdufygonf/
tpkd;&txufwef;ausmif;tjyif c&pf,mefomoemjyK txufwef;
ausmif;wpfausmif;vnf; &So
d nf/ xkad usmif;ukd (1890)ckupwif zGiv
hf pS f
onf/ Oa&mywku
d o
f m; uav;i,frsm;twGuf oifMum;&ef oD;oefYoifwef;
rsm;&So
d nf/ tpk;d &xHraS xmufyahH iG wpfEpS v
f Qif ok;H aomif;pD&onf/ ausmif;
aqmifae ausmif;om;rsm;twGuv
f nf; oD;jcm;ausmif;aqmifrsm; jyKvkyx
f m;
onf/ (1867-68)ckavmufwiG f ppfawGNrdKUrSm rde;f uav;ausmif;wpfausmif;
zGifhvSpfcJhonf/ xkdausmif;rSm tpkd;&taxmuftyHhcH ausmif;r[kwfyg/ jrL
eDpyg,f rlvwef;ausmif;jzpfonf/ tjcm;rdef;uav;ausmif;wpfckrSm Oa&m
ywkdufom;rsm;\orD;wGuf(MRS. LACKER STEEN)tkyfcsKyfaom tpkd;&
taxmuftyHhcH omoemjyKrdef;uav;ausmif;jzpfonf/ (1885)ckESpfu ppf
awGjrLeDpDy,fausmif;wGif ausmif;ol(35)a,mufESifh omoemjyKrdef;uav;
ausmif;wGif (23)a,mufrQom&Sdonf[k ynma&;tpD&ifcHpmt& od&onf/
q&mtwwfoif aemfraH usmif;wGif (1881)ckEpS u
f ausmif;om; (10)a,mufrQ
om&Sdonf[k qkdxm;onf/ ,if;aMumifh q&mtwwfoif aemfrHausmif;rSm
tqdyk gESp0f ef;usiaf vmufwiG f zGiEhf idk af Mumif; cefYreS ;f &onf/ ,if;ausmif;ESihf
twl vufrIynmoifausmif;ukdyg wGJzufzGifhxm;onf/

&cdkifnGefYzl;
100

&cdik o
f m;BuD;pmay
trsKd;om;ausmif;

tqkdygausmif;rsm;ukd zGifhvSpfoifMum;ae&mrS (1920)ckaemufydkif;rSm


trsKd;om;txufwef;ausmif;ukd wnfaqmufMuonf/ trsKd;om;txuf
wef;ausmif;rSm (1920)ck? &efuek w
f uov
dk f ausmif;om;oydw\
f uGi;f quf
wpfcjk zpfonf/ trsK;d om;ausmif;zGiphf tcsed u
f qkv
d Qif taqmuftOD; r,fr,f
&& r&Sdao;yg/ bkef;BuD;ausmif;rsm;wGif pmoifMu&onf/ ppfawGNrdKUay:&Sd
vlBuD;rsm;jzpfaom OD;xGe;f ay:? OD;t'k;d ? OD;aZmfa*g OD;jrxGe;f OD;apmvSatmif
ponfh vlBuD;rsm;ESifhvli,frsm;yl;aygif; taqmuftOD;&HykHaiGrsm;ukd NrdKU
wGif vSnv
hf nfaumufcMH uonf/ &&Sad omaiGudk OD;aZmfa*guOD;pD; aqmuf
vkyo
f nf/ aqmufvyk cf aiGudk r,l[k od&onf/ yxrausmif;rSm 0g;ausmif;
jzpfonf/ aemufrS opfom;ausmif;aqmufvyk o
f nf/ ausmif;ykrH mS t*Fvyd f
tu&m (t,fvf)ykHjzpfonf/ 'kwd,urmppftwGif;u ausmif;rSm vkH;0
ysufpD;cJh&onf/ ppfNyD;acwfaemufykdif;rSm jyefvnfzGifhEkdifjcif; r&Sdawmhyg/
,ck trsKd;om;ausmif;ae&mrSm awmifwef;omoemjyKausmif;tjzpf wnf&Sd
aeonf/
trsKd;om;txufwef;ausmif;\ yxrqkH;ausmif;tkyfBuD;rSm OD;xGef;
atmifjzpfonf/ aemuf &ckdifwkdif;zGg; rlqvifbmom0if rpwmaZmfe'if
(MR. ZAUNUDDIN)jzpfonf/ trsKd;om;ausmif;rSm ausmif;q&m(30)cefY&Sd
onf[k od&onf/ OD;armifjrOD;? OD;at;csrf;? OD;omEkdUatmif(uG,fvGef)?
OD;a&TxeG ;f ? OD;bk;d jrpde?f OD;atmifxeG ;f OD;(uG,v
f eG )f ? OD;atmifausmOf ;D (uG,v
f eG )f
OD;pHxGef;atmif? OD;atmifomOD; ponfhyk*dKvfrsm;rSm trsKd;om;ausmif;p
wifwnfaxmifpu yg&Sv
d maom ausmif;q&mrsm;jzpfonf/ ausmif;om;OD;a&
rSm (700)cefY&Sdonf[k od&onf/ (6)v-wpfBudrf twef;wifpmar;yGJppf
onf/ oli,fwef;rS (11)wef;txd &Sdonf/ trsKd;om;ausmif;rsm;onf
e,fcJsUqefYusifa&;? ukdvkdeDynma&;ukdqefYusif&mrS ay:vmaomausmif;jzpf
onf/ ausmif;&Sq
d &mrsm;onfvnf;aumif;? ausmif;om;rsm;onfvnf;aumif;
e,fcsJUt*Fvdyfukd cg;oD;pGm GHrkef;olrsm;jzpfMuonf/ aemiftcgwGif e,fcsJU
qefYusifa&;tiftm;pkjzpfvmrnfh tjrKawrsm;udk ausmif;rS arG;xkwfay;
vkdufonfqkdu rSm;rnfrxifyg/

&cdkifnGefYzl;
101

&cdkifom;BuD;pmay
e,fcsJUqefYusifa&;

e,fcsJUt*Fvdyfrsm;onf pD;yGm;a&;? ynma&;ESifhvrf;yef;qufoG,f


a&;rsm;ukv
d nf; t&if;&Siyf pHk t
H wkid ;f wnfaqmufvu
dk o
f nf/ wcsed w
f nf;rSm
vlwef;pm;jyem ay:vmonf/ wbufu t&if;&Siv
f w
l ef;pm;? vufa0
cHvw
l ef;pm;ESihf jALku
d &ufrsm;? tjcm;wzufrmS tzdEydS cf rH sm;eSihf rsK;d cspt
f iftm;
pkrsm; jzpfMuonf/ tzdESdyfcHrsm;ESifh rsKd;cspftiftm;pkrsm;vnf; zdESdyfrIrsm;
ukd wGe;f vSeMf uonf/ e,fcsUJ orm;rsm;ukd G&H mS rke;f wD;onf/ okYdEiS hf &ckid w
f idk ;f
wGif e,fcsUJ t*Fvyd rf sm;onf t&if;&Sipf ;D yGm;a&;pepf tajccsro
d nfEiS hf wcsed f
wnf;rSm rif;om;a&Tbef;a';0ef;atmifausmf&TD? NrdKUolBuD; atmifausmfZH?
ponfh rsKd;cspftmZmenfrsm;onf e,fcsJUorm;rsm;ukd awmfvSefMuonf/
,if;yk*Kd vfwYdk rmS &ckid w
f idk ;f \ ayGaqmfO;D awmfveS af &;orm;rsm; jzpfMuonf/
awmfveS af &;acgif;aqmif rif;om;BuD;a&Tbef;\tbrSm tif;0okYd okYHyef;tjzpf
ESifh ac:aqmifjcif;cH&oljzpfonf/ rif;om;BuD;rSmvnf; tif;0okdY ygcJh&ol
jzpfonf/ a';0efBuD;atmifausmfTDrSm Akdvfcsif;ysH\ a,mufzawmfoljzpf
onf/ NrdKUolBuD;atmifausmfZHrSm Akdvfcsif;ysH\ wlawmfolwOD;jzpfonf/
,if;acgif;aqmifrsm;rSm wcsdefut*Fvdyfrsm;xHwGif tpkd;&trIxrf;cJhMuol
rsm;jzpfonf/
ppfawGNrdKU r,lvrf;rBuD;&Sd qdyfwkdufanmifyifpcef;ukd xkdyk*dKvfkdUu
awmfvSefa&;vQKdU0Sufpcef;tjzpf tokH;jyKcJhMuonf/ ,if;pcef;rS e,fcsJUt*F
vdyfrsm;ukd (1827)ckp awmfvSefMuonf/ (1836)cktxd (9)ESpfcefYMum
aom awmfvSefa&;ukd qifETJcJhMuonf/ opmazgufwpfOD;\ vufcsuf
aMumifh awmfvSefa&;qkH;&SHK;cJhonf/ rsKd;cspftmZmenfrsm;\ awmfvSefa&;
vkyf&yfrsm;ukd ao;odrfrIjzpfap&eftwGuf e,fcsJUorm;rsm;onf &ufpuf
Murf;MuKwforl sm;? toa&r&So
d rl sm;tjzpf ,if;yk*Kd vfrsm;tm; rSww
f rf;wif
xm;onf/ okdYaomf xkdrsKd;cspfrsm;um; ,if;okdYr[kwfacs/ trsKd;udk cspf
onf/ olUuRef rcHvkdMuyg/ opmazmufrsm;ukd urmtqufqufwkdif r
auscsrf;cJhyg/ onfkdUukd tmZmenfyk*dKvfrsm;\ vuf&mrsm;jzpfaom
]aoG;armfuGef;&wk}rsm;u oufaoxlcJhonf/
,if;aemuf &ckdifwkdif;rSm e,fcsJUqefYusifa&;vkyfief;rsm; qufwkduf
ay:cJhonf/ (1870-71)ckrSm OD;armifOD;jzL? (1888)ckwGif OD;armifwifESifh
Akv
d if wmkUd ajrmufO;D NrdKUe,frS t*Fvyd rf sm;tm; awmfveS Mf uonf/ (1890)ck

&cdkifnGefYzl;
102

&cdik o
f m;BuD;pmay

rSm &aohawmif? ausmufawmf? ajrmufO;D NrdKUe,frsm;wGif OD;MumxGe;f ? OD;a&Tv?S


Akdvfvmb? Akdvfausmf0kdUu wzefawmfvSefMuonf/ olkdUukdvnf; vlqkd;
olckd;[l e,fcsJUt*Fvdyfrsm;u rSwfwrf;wifxm;cJhMuonf/ okdYaomf ,if;
yk*dKvfkdUvkyf&yfrsm;u oufaoxlcJhNyD;jzpfonf/
OD;csi;f az:ESio
hf m;jzpfol OD;azmfatmifUdk vnf; (1891)ck? pufwifbmv
avmufrSp r,lurf;ajc? r*FvmBuD;awmif ajratmufpcef;uaeNyD; e,f
csJUorm;rsm;ukd awmfvSefMuonf/ OD;csif;azmfrSm ulawmifGm\okH;quf
ajrmufjzpfaom uRef;tkyfBuD;jzpfonf/ OD;az:atmifrSm ppfawGNrdKUokdY oGm;
a&mufynmoifap&m (7)ESpw
f iG f (7)wef;ukd atmifjrifco
hJ nfqo
dk nf/ i,fpOf
uyif pmayusrf;uefEiS hf &ckid &f mZ0iftapmifapmifudk avhvmbl;oljzpfojzifh
e,fcsJUt*Fvdyfrsm;ukd rkef;wD;oljzpfaeonf/
OD;csif;az:ESifhom;jzpfol OD;az:atmifkdU\ awmfvSefa&;vkyfief;onf
t*Fvdyfrsm;tm; tBuD;tus,f wkefvSKyfaponf/ (1892)ck? azazmf0g&Dv
rSm rsKd;cspftmZmenfESpfOD;ukd zrf;qD;rdonf/ ppfawGtusOf;axmifrSm csKyf
aESmifxm;onf/ tcsKyfcHae&pOf ppfawGaxmif? axmifxrIjzpfyGm;onf/
t*FvdyfvlrsKd; axmifrSL;wpfOD; aoqkH;onf/ oufqkdif&mtmPmykdifrsm;u
ke;f &if;qefcwfrKS ukd aoewfypfNyD; ESrd ef if;&onf/ vltrsm;tjym; aoqk;H &
onf/ t*FvdyfaxmifrSL; aoqkH;&aomtrSKrSm OD;azmfatmifu olESifhom
qkid o
f nfqNdk yD; ay;aomtjypfucdk ,
H o
l nf/ OD;azmfatmifudk axmiftmPmykid f
rsm;u ao'Pfay;vkdufonf/ e,fcsJUqefYusifa&;acgif;aqmifrSm a&wdrf
epf&&Smjyefonf/
okdYaomf e,fcsJUqefYusifa&;t&Sdefonf &ckdifwkdif;wGif NidrfcJhonf[l
um;r&SdcJhyg/ jrefrmwjynfvkH; e,fcsJUvufatmufusa&mufonfhtcg jynf
axmifpkwkdif;&if;om; pnf;vkH;a&;ukd tav;ay;cJhaom q&mawmfOD;Owr
rSm ppfawGNrdKUwGif arG;zGm;cJhaomfvnf; ppfawGNrdKUrSm taeenf;cJhonf/ Ekdif
iHjcm; NrdKUBuD;jyBuD;rsm;okdY oGm;a&mufavhvmrSKrsm; jyKvkyfcJhonf/ rsKd;cspf
pdwfjyif;jyatmif jrefrmwEkdifiHvkH;ukd tNrJvSKHaqmfaecJhonfrSm b0ewfxHysH
vGefawmfrlonftxd jzpfonf/
NrdKUBuD;jyBuD; urmtESUH a&mufb;l aomfvnf; rdr\
d Zmwd&yfajrtm; rarh
yg/ q&mawmftm; t*Fvyd w
f pfO;D u rnfonfah 'owGiaf e&onfrmS taysmf
qk;H enf;/ rnfonft
h [m&onf taumif;qk;H enf;[k ar;onf/ q&mawmf

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

103

u rdrdonf ppfawGNrdKU lyGmacsmif;em;wef;rSm taysmfqkH;jzpfonf/ qmae


onfhtcg pm;&aomtpmonf taumif;qkH;[k ajzMum;cJhonf[k Mum;bl;
ygonf/ ppfawGNrdKU? &lyGmacsmif;em;udk aysmfp&mtaumif;qkH;[k qkdvkduf
jcif;onfrSm q&mawmfonfa'opGJjzifh ajzMum;vkdufjcif;r[kwfyg/
rdrdb0ESifharG;&yfajrukd rarhaMumif;az:xkwfjcif;om jzpfwef&monf/
OD;rJatmif? OD;pdefvSatmifkdUvnf; q&mawmfESifh wcsdefwnf;yif
e,fcsJUqefYusifa&;vkyfief;rsm;udk vkyfukdifMuavonf/ xkdyk*dKvfrsm;rSm
ppfawGNrdKUrSjzpfaomfvnf; jrefrmjynfrbufrmS om e,fcsJUqefYusifa&; t&Sed f
t[kefonf w[kefxkd;wufaeonf/ wkdYArmtpnf;tkH;onf e,fcsJUqefY
usifa&;rSm xdyyf idk ;f rSyg0ifcahJ omtoif;jzpfonf/ &ckid b
f ufrmS &ckid w
f idk ;f vk;H
qkdif&mtpnf;tkH;onf xif&Sm;onf/ ,if;tpnf;tkH;ray:rDu xif&Sm;
aomtoif;rsm;rSm &ckid w
f idk ;f toif;? vli,frsm;Ek;d Mum;a&;toif;? &ckid w
f idk ;f
vkH;qkdif&m BuD;yGm;a&;tzGJUcsKyfESifh wkdif;&if;om;tpnf;tkH;rsm;jzpfMuonf/
,if;tzGJUrsm; wnfae&monf ppfawGNrdKUrSmyifjzpfonf/
&ckid w
f idk ;f vk;H qkid &f m BuD;yGm;a&;tzGUJ csKyfudk (1930)ck Ek0d ifbmvavmuf
rSm zGUJ pnf;onf/ xkt
d zGUJ rSm q&mawmfO;D pdEm (ysv
H eG )f ? q&mawmf OD;ynmoD[
kdYrSm em,ursm;jzpfMuonf/ a&SUaeOD;jrxGef;? OD;ausmfckdif? OD;xGef;pdef(eE
rmvm)? OD;bk;d ckid ?f OD;atmifomOD;tp&Sad om yk*Kd vfrsm;yg0ifonf/ wkid ;f &if;
om;tpnf;tkH;rSm OD;atmifxGef;OD;(uG,fvGef)? OD;pHaT('kdYvufkH;)? OD;bpH
("npH)paom yk*Kd vfrsm;yg0ifonf/ xkt
d oif;(2)oif;rSm e,fcsUJ qefYusiaf &;
ESifh trsKd;om;pnf;vkH;rSKukd t"dutav;xm;aom toif;rsm;jzpfMuonf/
&nfG,fcsufrsm;wlaom toif;rsm;jzpfonf/ ,if;aMumifh wpfckwnf;
aomtoif; jzpfajrmufEkdifa&;twGuf ppfawGNrdKU&Sd wefckd;q&mawmfausmif;
wGif ESpfbufaom toif;ukd,fpm;vS,frsm; SdESdKif;Muonf/ ,if;aemuf
(1937)ck? 'DZifbmvtwGif;rSm ]&ckdifwkdif;vkH;qkdif&m wkdif;&if;om; tpnf;
tkH;}ukd wnDwnGwfwnf; wnfaxmifMuavonf/ ,if;wGif em,u
rsm;rSm q&mawmfOD;pEm(ysHvGef)? OD;ynmoD[kdUjzpfonf/ OD;omZHvS(uG,f
vGef)rSm OuX? OD;atmifxGef;OD;(uG,fvGef)rSm 'k-OuXrsm;jzpfMuonf/ xkd
tpnf;tkH;rSm ppfBudKacwfESifh ppftwGif;tcgu &ckdifwkdif;wGif tiftm;
t&SdqkH;aom e,fcsJUqefYusifa&;toif;yifjzpfonf/
xkdtoif;BuD;\ t&Sdeft[kefaumif;wkeftcsdefrSm 'kwd,urmppfonf

&cdkifnGefYzl;
104

&cdik o
f m;BuD;pmay

jrefrmjynfwGif;okdY ul;pufvmonf/ e,fcsJUt*Fvdyfrsm;onf jrefrmjynfrS


atmifjrifpmG qkwcf gG &onf/ zufqpf*syefrsm; ,if;ae&mokYd tpm;xk;d 0ifvm
cJhavonf/ &ckdifwkdif;okdYvnf; zufqpf*syefrsm;csnf;eif;0ifa&mufvmawmh
onf/ &ckdifwkdif;vkH;qkdif&m tpnf;tkH;tzGJU0ifrsm;vnf; *syefrsm;ra&mufrD
tkyfcsKyfa&;vkyfief;rsm;ukd OD;pD;aqmifGufae&onf/ &yfGmNidrf0yfa&;ukd
BudK;pm;&onf/ OD;atmifxeG ;f OD;rSm txl;c&kid 0f ef&mxl;ukd xrf;aqmif&onf/
wkid ;f jynfwm0efxrf;aqmifae&if; e,fcsJUt*Fvyd af v,mOfrS ypfcsvku
d af om
AkH;'PfaMumifh (1943)ck? arv(3)&ufaeYrSm uG,fvGefoGm;&&Smavonf/
&ckid w
f idk ;f vk;H qkid &f m tpnf;tk;H \OuX OD;omZHvrS mS Armjynfvw
G v
f yf
rSKpDppfa&;? aumfrw
D t
D pnf;ta0;okYdwuf&if; a&m*guk&ef &efuek o
f Ydk (1943)
ck? arvtwGif;rSm vkdufvmonf/ OD;omZHvSrSm &efukefjynfolYaq;kHBuD;
wGif ,if;vtwGif;rSm uG,fvGefjyefonf/ ,if;yk*dK vfESpfOD; qkH;&SHK;&jcif;rSm
&ckdifwkdif;twGuf BuD;rm;aomqkH;&SKH;rSKwpf&yfjzpfonf/
okYd aomf &ckid w
f idk ;f \ e,fcsJUqefYusifa&;ESihf zufqpfawmfveS af &;onf
t&Sdefum; avsmhroGm;acs/ ,if;vkyfief;ukd usef&pfol vlBuD;vli,frsm;u
usa&muf&mwm0efukd od&SdpGmxrf;Muonf/ wbufrSvnf; ppfrD;[kef jyif;
oxuf jyif;vmonf/ ppfawGNrdKUay:okdYvnf; t*Fvdyfav,mOfrsm;onf
aeYpOfESifhtrQ AkH;rkd;Gmaeonf/ AkH;'PfaMumifh taotaysmuf ysufpD;qkH;&SKH;
rSKrSmvnf; wGufcsufr&Ekdifawmhyg/ ,if;aMumifh ppfawGNrdKUaevlxkrSm
tk;d tdrrf sm;ukpd eG YfypfNyD; awmvufaus;GmokYd ajymif;a&TUaexkid Mf u&onf/ ajymif;
a&TU&mt&yfonf &ckdifvli,frsm;\ zufqpfqefYusifa&;ESifh jynfolUvGwf
ajrmufa&;pcef;rsm;tjzpfokdY toGifajymif;oGm;Muonf/ zufqpf*syefrsm;
tm; vufeufuidk af wmfveS af &;ukd &ckid v
f il ,frsm;onf jynfr&Sad wmfveS af &;
tiftm;pkrsm;ESifhvufwGJum awmfvSefcJhMuonf/
,if;vli,frsm; tiftm;pkrsm;ukd q&mawmfOD;pdE(ysHvGef)? q&mawmf
OD;ynmoD[kUd u OD;aqmifonf/ OD;ndKxGe;f (,ck-MopavsMwoHtrwfBuD;)
AkdvfMumvSatmif? AkdvfpHomausmf? Akdvfarmifuav;? AkdvfomxGef;atmifp
onfUdk vnf; wwyfwtm; yg0ifMuonf/ ,if;yk*Kd vrf sm;\ zufqpfawmfveS f
a&;vkyif ef;onf jrefrmjynfrrSmxuf tcsed af pmpD;pGmuyif vkyu
f idk af eMuNyD;jzpf
onf/
zufqpf*syefrsm;\ &ufpufrSKrsm;onf &ckdifvli,frsm;\trsKd;om;

&cdkifnGefYzl;
105

&cdkifom;BuD;pmay

vGwfajrmufa&;twGuf pdwf"gwfukd wuf<uaponf? Ekd;Mum;aponf/


,if;aMumifhvnf; zufqpf*syefrsm;ukd awmfvSef&mrSm &ckdifvli,frsm;onf
ajymifajrmufaomtcef;u ygcJhMuonfr[kwfygavm/

r[mrdwfrsm;\ wefjyefxkd;ppf
wbufrmS vnf; e,fcsUJ t*Fvyd rf sm;onf (1943)ckavmufuyif zufqpf
*syefrsm;tm; r[mrdww
f yfrsm;toGiEf iS hf wefjyefx;dk ppfqifvmonf/ (1944)
ck? Ek0d ifbmv(8)&ufaeYwiG f a&wyfAv
dk cf sKyBf uD; armifbufwefonf oufqidk f
&m ppfaoemywdrsm;xHokdY &ckdifwkdif;rS *syefrsm;ukd &Sif;vif;okwfoif&efESifh
Zefe0g&DvrukefrD ppfawGNrdKUukd a&wykdif;ukef;wykdif; ppfqifwkdufckduf&ef
nTefMum;vkdufonf/ ,if;nTefMum;csuftwkdif; zufqpf*syefrsm;udk xkd;ppf
qifvm&m (1945)ck? Zefe0g&Dv(5)&ufaeYwiG f ppfawGNrdKUudk r[mrdww
f yf
rsm; ajccsEkdifonf/ ppfawGNrdKUukd odrf;rdvQifodrf;rdcsif; av,mOfuGif;ukd
ta&;wBuD; jyKvkyfonf/ ,if;okdY ta&;wBuD;jyKvkyf&jcif;rSm ppfawGausmufjzLNrdKUrsm;wGif av,mOfuGif;rsm;&Sdjcif;jzifh &efukefokdYxkd;ppfqif&m
rSm avaMumif;tultnD rsm;pGmay;Ekdifa&;twGuf jzpfavonf/ okdYESifh
ppfawG-ausmufjzLNrdKUrsm;wGif (12)&moDo;Hk av,mOfuiG ;f tjzpf tok;H jyKEkid f
&ef jyKvkyfjcif;jzpfonf/
okdYjzifh ppfawGNrdKUonf *syefrsm;? ppfaMumif;qif&mvrf;ESifh r[m
rdwfwyfrsm;\ xkd;ppfqif&mwGif vrf;aMumif;usaeonfh ppfvrf;aMumif;
rSm&Sdaeojzifh wkdufwmtkd;tdrf?taqmuftOD;rsm;rSm ajrjyifokdY 0yfcJh&onf/
tdrw
f idk Ef ,
G &f pf wNrdKUvk;H rSmAk;H 'PfaMumifh acsmufrsm;?csKdirhf sm;ESihf >yef;vsuf
&Sdonf/ ppfaMumifh aoaMuqkH;&SHK;&onfh uav;vli,fvlBuD; rnfrnfrQ
&SdcJhonfukdum; wpfOD;wpfa,mufrQ ajymEkdifrnfr[kwfygacs/ a&wyfAkdvf
csKyfBuD;armifbufwef tpD&ifcHpmwGif]ppfawGwNrdKUvk;H onf uReyf w
f Ydk \ Ak;H BuJwu
dk cf u
dk rf KS aMumifw
h pf
aMumif;? &eforl sm;zsupf ;D oGm;aomaMumifh wpfaMumif;? ysupf ;D aeonf
ukd awGUMu&\/ *syefrsm;aqmufvkyfoGm;aom ppfawGoabFmqdyf
urf;rSmvnf; Ak;H BuJwu
dk cf u
dk rf KS rsm;aMumifh tBuD;tus,yf supf ;D &av
onf}
[l ppfom;wa,muf\tjrifESifh wifjytpD&ifcHcJhavonf/ armif

&cdkifnGefYzl;
106

&cdik o
f m;BuD;pmay

bufwef\ tpD&ifcHpmonf omrefrsufpdESifhjrifavmuf&kHukdom a&;om;


jcif;jzpfonf/ ppfawGvlxkrSm toufpnf;pdrftkd;tdrf rdrdkdUjrwfEkd;aom?
wG,w
f maom rdb?om;orD;?ZeD;?cifyeG ;f nDtuk?d armifErS rsm;ponfh wefb;dk
rjzwfEkdifaom qkH;&SHK;rSKrsm;ESifh &ifqkdifcJh&onf/ ,if;kdUudk ppfAkdvfcsKyfBuD;
armifbufwefum; u&kPmoufrad vrnf rxifyg/ tav;w,l awG;aernf
vnf; r[kwfygacs/ ppfaoG;ppfrmef0ifNyD; atmifjrifrSK&&SdaecsdefrSm a&;xm;
aom tpD&ifcHpmjzpfaomaMumifh[k xifjrifrdonf/
r[mrdwfwyfrsm;onf ppfawGNrdKUudkodrf;NyD;aemuf ppfawGNrdKUvlxkukd
NrdKUxJoYdk aexkid cf iG u
hf m; rNyKao;acs/ ppfNrdKUtjzpf ok;H xm;avonf/ ppfawG
\ qifajczkef;jzpfaom Muufukdif;wef? em&Duef? usm;raomuf? odef;wef
paomGmrsm;wGif ppfawGvlxk aexkdifcGifh&Muonf/ r[mrdwfrsm;\ NrdKUjy
tkyfcsKyfa&;ukd em&DuefrSmxm;onf/ ukdvdkeDpuf,E&m;ykHpHukdcsrSwfNyD; aoG;
pkwfcs,fvS,fEkdifa&;udk vkH;yef;vmjyefonf/ xkdokdYvkH;yef;vmrSKaMumifh trSK
xrf;aygif;pkHoydwfonf em&DuefrSm ay:aygufvm&onf/
,if;trSKxrf;aygif;pkHoydwfrSm jrefrmjynfwjynfvkH;\ taxGaxGt
vkyo
f rm;oydw\
f uGi;f qufjzpfavonf/ Akv
d cf sKyfatmifqef;acgif;aqmif
rSKatmufwiG f vGwv
f yfa&;atmifvv
H iT x
hf El idk &f ef BudK;yrf;aeaom tcsed t
f cg
vnf;jzpfonf/ jynfaxmifpkwckvkH;\ pnf;kH;rSKtiftm;onf wpfBudrf
wpfcgrQ r&Sb
d ;l rjzpfb;l aom pnf;k;H rSKud&k &Sad eaom tcgvnf;jzpfaeonf/
okdYjzifh e,fcsJUt*Fvdyfrsm;onf jrefrmjynfrSm Mum&SnfpGmraeEkdifbJ
qkwfcGm&ef pDpOf&avonf/ ppfawGNrdKUwGifwyfcsaeaom r[mrdwfwyfrsm;
onfvnf; (1946)cktukef (1947)cktqef;avmufrSm wyfrsm;udk kyfoGm;
Muavonf/ ppfwyfrsm;kyfodrf;oGm;NyD;rSom ppfawGNrdKUvlxkudk ppfawGNrdKU
xJokdY ajymif;a&TUaexkdifcGifhjyKvkdufygonf/

jrxGef;atmif
ukd;um;aompmtkyfrsm;
1/
2/

ARAKAN,PAST-PRESENT-FUTURE, BY JOHN OGILVYHAY 1892


BURMA GAZETTEER, AKYAB DISTRICT

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
3/

107

VOLUME A, BY MR. R.B. SMART CENSUS OF INDIA 1911 VOL. IX, BURMA
PART II TABLE, BY C. MORGAN WEEB, M.A. I.C.S

4/ SERIES UNION OF BURMA 1953. CENSUS OF POPUL ATION.


5/ vGwfvyfa&;acgif;aqmif em,uq&mawmf OD;pE\axkywdtusOf;/
6/ EG,fcsKd zkd;acgifkd;rawmif]"npH} 1958-ck? 59-ckxkwf? &ckdifwefaqmif
r*Zif;/
7/ rif;avmif;armifaz:atmif ]"npH} &ckdifZmenf*sme,f 1961-ck?
rwfvxkwf/
8/ &ckdifrsKd;cspfawmfvSefcJhpOfu ]ppfawGarmif}1960ckxkwf &ckdifwefaqmif
r*Zif;/
9/ armifhbufwef tpD&ifcHpm bmomjyef/

&cdkifnGefYzl;
108

&cdik o
f m;BuD;pmay

oD&dok"r&mZmacwf &ckdifpD;yGm;a&;&m
&ckdifwkdif;onf ao;oG,fNyD;ausmkd;&Snfaom a'ojzpfonf/ if;\
taemufbufwiG f b*Fvm;atmf&o
dS nf/ yifv,furf;&k;d wef;rSm taemufbuf
e,ferdww
f jcrf;vk;H ESihf qufpyfaeonf/ urf;ajrmifviG jf yif&yfrsm;wGif qefpyg;
pku
d yf sK;d ekid o
f nfomru urf;k;d wef;a'orsm;wGiv
f nf; qdyu
f rf;NrdKUrsm; wnf
aqmufEidk o
f nf/ &ckid w
f idk ;f wGif awmifxx
l yfonfomru jrpfacsmif;rsm;vnf;
yGm;rsm;onf/ yifv,fponfh a&vrf;aMumif;rsm;uko
d m tok;H jyKoGm;vmMu&
ojzifh &ckid w
f idk ;f ukd 'kw,
d Aif;epfNrdKUawmf[
l yif Ekid if jH cm;om;rsm;u rSww
f rf;
wifcJhMuonf/ xkdokdY yifv,fxGufaygufrsm;aom a'ojzpfaomaMumifhyif
&ckid w
f idk ;f orkid ;f wGif a&S;ESpaf ygif;rsm;pGmuyif Ekid if jH cm;wkid ;f jynfrsm;ESihf ul;oef;
a&mif;0,f qufo,
G cf MhJ uonf/ xkYdaMumifh a&S;acwf&ckid w
f idk ;f \ pD;yGm;a&;ukd
avhvmvQif EkdifiHjcm;om;rsm;ESifh wef;wlvkdufEkdifaom pD;yGm;a&;tjrif&SdcJh
aMumif; awGU&ygrnf/
15-&mpkacwfavmufup ajrmifOD;(NrdKUa[mif;)NrdKUonf &ckdifwkdif;\
NrdKUawmfjzpfco
hJ nf/ oD&o
d "k r&mZmvufxufwiG v
f nf; NrdKUawmfrmS ajrmufO;D
yifjzpfonf/ xkdtcsdefu &ckdifwkdif;rSm ESpfaygif;(200)ausmfrQ tqufrjywf
bJ Nidr;f csrf;cJ&h m pD;yGm;a&;rSm txl;wk;d wufvsuf&o
dS nf/ ay:wl*?D 'wf(cs)
paom EkdifiHjcm;om;wkdY\ukd,fawGUrsufjrif rSwfwrf;rsm;t&? &ckdifwkdif;rSm
xkad cwfxt
dk cgu? ta&SUtm&SwiG f wkww
f Ydkavmuf tqift
h wef;rjrifah omf
vnf; wjcm;EkdifiHrsm;xuf redrfhusaMumif;od&ayonf/
urmorkdif;wGif ay:wl*DwkdYonf yifv,fjyifokdY yxrqkH;ajcqefYEkdifcJh

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

109

Muolrsm;jzpfonf/ xkYd aemufrS 'wf(cs)? pyde?f t*Fvyd w


f Ydk u yifv,fjyifudk
pkd;rkd;EkdifcJhonf/ tapmykdif;wGif tdEd,ork'&m ay:wl*DwOD;wnf;om
usupf m;cJah omfvnf; (1580)wGif ay:wl*\
D xD;eef;onf pydeb
f &k if 'kw,
d
ajrmufzdvpf\vufatmufokdY usa&mufoGm;aomtcgrSp ay:wl*DwkdYrSm
usqif;oGm;onf/ xkYdaemuf 'wf(cs)wkYdu a&SUwef;wufvmonf/ 'wf(cs)wkYd
onf (1602)ckESpfwGif 'wf(cs)ta&SUtdEd,ukrPDukdzGJUpnf;NyD; ta&SUtdEd,
uRef;pk&Sd *sAm;?pkrMwm;ponfwkdYwGif ukefoG,fa&;pcef;rsm;ukd tajcpkdufcJh
onf/ xkdpcef;rsm;wGif ukef&kHrsm;ukdwnfaqmufNyD; (FACTORIES)ukd kdref
',fvu
f rf;ajc&Sd 'wf(cs)ukeyf pn;f xkwv
f yk af &mif;csaomvkyif ef;ukef rHk sm;
ESifh qufoG,fonf/ [if;cwftarT;tBudKif NcHBuD;rsm;ukd ysKd;axmifonf/
baw;AD;,m;NrdKUukd wnfaxmifonf/ NcHBuD;rsm;twGuf vkdtyfaom t
vkyo
f rm;rsm;twGuf vkt
d yfaompm;eyf&u
d m rsm; &&SEd idk &f eftwGuf b*Fvm;?
&ckid ?f yJc;l ? weoFm&D ponfwYdkEiS hf vma&mufqufo,
G Mf uonf/ xkYdaMumifh
oD&o
d "k r&mZmacwfwiG v
f nf; 'wf(cs)wkYd onf ay:wl*w
D Ydk EiS t
hf NydKifyif &ckid f
wkid ;f wGif 0ifxu
G u
f ;l oef;cJMh uonf/ ay:wl*w
D Ydkonf tdE,
d jynf? *kt
d me,fudk
tajcjyKqufoG,fNyD; 'wf(cs)wkdYonf baw;AD;,m;NrdKU(*sumwm;)ukd t
ajcjyKum qufo,
G Mf uavonf/ xkt
d csed u
f &ckid w
f idk ;f onf 'wf(cs)ay:wl*D
wkdYESifhomru b*Fvm;? oD[kdVfpaomjynfrsm;vnf; ul;oef;a&mif;0,fMu
NyD; xkdoabFmBuD;rsm;onf ajrmufOD;NrdKUawmftxdyif 0ifxGufoGm;vmcJhMu
onf/
'wf(cs)wkdYonf &ckdifwkdif;ESifhqufoG,f&mwGif ukdkdrif',fvf yifv,f
urf;ajcrS &ckid w
f idk ;f okYdvnf;aumif;? Aaw;AD;,m;rS &ckid w
f idk ;f okYdvnf;aumif;?
Guo
f abFmBuD;rsm;jzifh ukepf nfrsm;a&mif;0,fcMhJ uonf/ xkpd Ofu &ckid w
f idk ;f
onf 'wf(cs)\ ta&SUtaemufomG ; yifv,fvrf;aMumif;0,f waxmufem;
&m A[kdpcef;vnf;jzpfonf/ xkdYaMumifh 'wf(csf)wkdYonf ukdkdref',fvf
urf;ajcwGifvnf;aumif;? Aaw;AD;,m;wGifvnf;aumif; ukefypnf;xkwf
vkyaf &mif;csaom vkyif ef;ukef rHk sm; wnfaqmufcMhJ uonf/ xkYdjyif &ckid w
f idk ;f
wGifvnf; ukefypnf;xkwfvkyfa&mif;aom vkyfief;ukef&kHrsm; wnfaqmufcJh
Muonf/ NrdKUa[mif;NrdKUawmfwiG v
f nf; 'wf(cs)ukeyf pn;f xkwv
f yk af &mif;cs
aomvkyfief; ukefkHrsm; wnf&SdcJhao;onf/
'wf(cs)wkdYxHrSwifoGif;aom oGif;ukefrsm;teuf Aaw;AD;,m;rSvm

&cdkifnGefYzl;
110

&cdik o
f m;BuD;pmay

aom oabFmrsm;wGif [if;cwftarT;tBudKifESifh *syefjynfvkyfoHrSm t"du


jzpfonf/ *syefoHrSm warmif;vQif (4))usyfaps;jzpf aps;aumif;onf/
ukdkdref',furf;ajcrSvmaomoabFmrsm;rS a<uaphrsm; a':vmrsm;ESifh wcg
w&H aq;rsm;ukdwifoGif;onf/ ukdkdref',furf;ajcrSvmaom oHrSmrl *syef
oHavmuf aps;aumif;r&acs/ a<uaphrsm;ukd aiGaMu;okH;pGJ&mwGif ta<ut
jzpfokH;onf/ if;wkdYukd ydmcsdefjzifha&mif;csNyD; (148)ydmukd &ckdif'*Fg;
wpfusyfaps;&Sdonf/ &ckdif'*Fg;wpfusyfwGif a<uaph(2660)&Sdonf[k rSwf
om;&bl;onf/
&ckdifwkdif;rS t"duwifykdYukefrSm qefpyg;yifjzpfonf/ xkdYjyif rJe,f?
csyd ?f ysm;? za,mif;? qifEiS hf txnfMurf; teufprsm;wkYduv
dk nf; 'wf(cs)wkYd
tm; a&mif;csEkid cf o
hJ nf/ xkt
d csdeu
f &ckid b
f &k ifonf tdE,
d wGit
f iftm;BuD;
vmaom r*kv
d w
f Ydk\&efudk umuG,&f eftwGuf ay:wl*w
D Ydktm; &ckid w
f idk ;f wGif
ae&mcsay;xm;onf/ xkad y:wl*w
D Ydkonf rdrw
d Ydk\pD;yGm;a&;twGuf b*Fvm;
ESifh Mo&durf;ajcrsm;rSvlrsm;ukd zrf;qD;NyD; uReftjzpfa&mif;csonf/ xkdY
aMumifh 'wf(cs)wkdUonf ta&SUtdEd,uRef;pk&Sd [if;cwftarT;tBudKifNcHBuD;
rsm;wGif vkdtyfaomtvkyform;wcsKdUukd &ckdifwkdif;&Sd ay:wl*DwkdY\ uRef
a&mif;0,fa&;pcef;rsm;rS 0,f,lMuonf/ wpfESpfwpfESpfvQif uRefaygif;
wpfaxmifausmfrQ a&mif;csjcif;cH&onf/ uRefrsm;rSm touftG,ftvkduf
wefzkd;uGmjcm;onf/ (10)zavmf&if (1-zavmf&ifonf oQvif-6yJeDESifh
nDrQ\)rS (30)zavmf&iftxd aps;&Sdonf/
vufrKS ynmuRrf;usifaomuRefrsm;ukrd l &ckid b
f &k ifonf 'wf(cs)wkYd tm;
,laqmifcGifh ray;acs/
qefpyg;? csdyfESifhrJe,fwkdYukd EkdifiHjcm;om;wkdYtm; a&mif;csjcif;ukd eef;
awmfu BudK;ukdifonf/ xkdypnf;wkdYukd bk&ifwpfOD;wnf;uom EkdifiHjcm;
okdYa&mif;csEkdifonf/ rJe,frSm wpfarmif;vQif ppfwaumif; &ckdif'*Fg;
(1)usyf&NdS yD; ajrmufO;D wGif (3)usyf&o
dS nf/ csdyrf mS wefb;dk &So
d nf/ yxrykid ;f
wGif csyd af &mif;aps;rSm wpfarmif;vQif (3))usy&f NdS yD; (1641)wGif (8))usyt
f xd
aps;wufoGm;cJhonf/ txnfMurf;teufprsm;ukd wkdyg&wGif &ufvkyfNyD;
ppfwaumif;ESifh ajrmufOD;NrdKU ESpfckpvkH;yif&&SdEkdifonf? qifrsm;rSm &ckdif
'*Fg; (1360-1400)txd aps;&So
d nf/ ,if;qifrsm;ukd ylvu
d ufEiS hf ukd rdk ef
',fvu
f rf;ajc&Sd ukef rHk sm;wGif 'wf(cs)ukeo
f nfrsm;onf aps;(4)qavmuf

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

111

tjrwfwifum a&mif;csMuonf/
qefpyg;a&mif;csrSKrSm wkdif;jynfwGif ta&;tBuD;qkH;jzpfonf/ bk&if
onf t0,fawmfu,
dk pf m;vS,rf sm;vTwu
f m rdrw
d idk ;f jynft&yf&yfrS qefrsm;
ukd odrf;usKH;0,fxm;onf/ xkdYaMumifh EkdifiHjcm;om;rsm;rSm bk&ifwpfOD;xHrS
om qefpyg;ud&k &SEd idk af omaMumifh bk&ifuawmif;onfah ps;twkid ;f 0,f,Ml u
&onf/ qefpyg;aps;ESKe;f ukd bk&if\uk,
d pf m;vS,u
f owfrw
S o
f nf/ aps;ESKe;f
rSm wifykdYa&mif;cs&rnfh qefpyg;tenf;trsm;ESifh 'wf(cs)wkdY\vkdtyfrSKt
ay:rlwnfNyD; twuftus&So
d nf/ jynfwiG ;f qefaps;rSm qefwum&m(440aygif)vQif &ckdif'*Fg;(2)usyfrS (3)usyftxd aps;&Sdonf/ 'wf(cs)wkdYu
oufomaom jynfwGif;aps;twdkif;0,fvkdaomfvnf; bk&ifu tm;vkH;0,f
xm;NyD;jzpf aps;BuD;ay;0,f&onf/
(1631-34)wGif ta&SUtdEd,uRef;pk uyfa&m*gESifh iwfrGwfacgif;yg;
jcif; ab;qkdufa&mufaejcif;aMumifh 'wf(cs)wkdYrSm qefpyg; ta&;wBuD;
vkdtyfaeonf/ xkdtaMumif;ukd &ckdifbk&ifonf baw;AD;,m;okdYtaMumif;
trsKd;rsKd;jyum oHrsm;apvGTwfpkHprf;NyD;jzpfojzifh 'wf(cs)wkdY\tusyftwnf;
ukd od&SdNyD;jzpfonf/ xkdYaMumifh qefaps;ukd xum&mvQif (10)usyftxd
wk;d jrSiv
hf u
dk o
f nf/ xkt
d usyt
f wnf;tcsed f ukev
f eG Nf yD;onfaemufwiG rf l 'wf(cs)
wkdYonf qefwpfum&mvQif (5)usyfaps;ESifh&&Sdatmif BudK;pm;EkdifcJhayonf/
'wf(cs)wkdYonf qefpyg;aps;BuD;rdonf[k qkd&apumrl Aaw;AD;,m;wGif
qefa&mif;aps;rSm wpfum&mvQif (18)usyfjzpfonf/
'wf(cs)wkdYrSm xkdrQtjrwf&aomfvnf; enf;onf[k xifao;onf/
xkYdaMumifh (1936)wGif 'wf(cs)ukeo
f nfwYdkonf bk&ifxrH mS aps;BuD;rrdap&ef
ppfwaumif;okYd uk,
d pf m;vS,rf sm;vTwu
f m wpfum&mvQif (2)usyrf (S 3)usyf
txd aps;ay;umt0,fvw
T af omfvnf; xkad 'o&Sd qefrsm;tm;vk;H rSm bk&ift
h
0,fawmfrsm;u wum&mudk (2)usyfaps;ESihf 0,f,x
l m;ESiahf vNyD/ xkYd aMumifh
'wf(cs)wkYd tm; (3)usyfr(S 4)usyfaps;ESKef;twkid ;f a&mif;&ef &ckid b
f &k ifu Niif;
y,fEkdifcJhavonf/
xkdtcsdefwGif 'wf(cs)wkdYrSm tcuftcJESifh&ifqkdifae&onf/ rvum
wGif ay:wl*DESifhwkdufyGJrsm;jzpfyGm;aeonf/ qifwefbk&ifESifh ta&SUtdEd,
wkid ;f &if;om;rsm;u ykeu
f efaeMuonf/ xkYdaMumifh qefpyg;rSm ta&;wBuD;vkd
tyfaeonf/ xkdtajctaetm;vkH;ukd Aaw;AD;,m;rS jyefvmaomoHrsm;

&cdkifnGefYzl;
112

&cdik o
f m;BuD;pmay

u &ckdifbk&iftm; wifavQmufNyD;jzpfonf/ xkdYjyif aemifESpfrsm;wGifvnf;


'wf(cs)wkdY\ tajctaeukdykdodap&ef taxmufawmfolvQKdrsm; apvTwfzkdY
ukv
d nf; oHwYdk u tBuHay;onf/ 'wf(cs)bk&ifcu
H vnf; baw;AD;,m;okYd
pD;yGm;a&;&mrsm;ukd pkHprf;rnfholrsm; rvmEkdifap&ef wm;jrpfonf/ xkdYjyif
rdrdwkdYukefonfrsm; okdY aps;ykday;ae&onf/ auseyfbG,f&m r&SdaMumif;/
qefaps;rSm wpfum&mvQif (5)usyfqkdvQif oifhawmfrnfjzpfaMumif; pma&;
om;awmif;qko
d nf/ okYdaomfvnf; &ckid b
f &k ifrmS tavsmrh ay;cJ/h rdr\
d trdeYf
ukad zmufzsuu
f m Ekid if jH cm;om;rsm;xHoYdk qefrsm;a&mif;cs&ef BudK;pm;oluydk if
ao'Pfay;rnf[k trdeYfxw
k u
f m yk
d twdtusvyk o
f nf/ okYdjzifh 'wf(cs)
wkdYonf vGwfvyfpGma&mif;0,fEkdifa&;twGuf tBudrfBudrfawmif;qkdBudK;pm;
cJhaomfvnf; pEok"r&mZmvufxufomvQif wkdifcJhonf/ ratmifjrifcJh
acs/
oD&dok"racwf &ckdifwkdif;\ pD;yGm;a&;udkcsKHavhvmMunfhvQif xkwf
ukefESifhoGif;ukefwGif &ckdifwkdif;\xkwfukefu ykdrsm;jym;onf/ oGif;ukef
rSm xGufukefESifhpmaomf rajymyavmufacs/ &ckdifwkdif;taeESifh xkdtcsdefu
rnfolESifhrQyif rqufqH?ra&mif;0,fbJ &yfwnfEkdifonftxd pD;yGm;a&;t
ajctae ckdifcHhonf/ pm;eyf&dum? qefa&pyg; <u,f0ykdvQHonf/ t0wft
xnfrsm;ukdvnf; jynfwGif;yif &ufvkyfonf/ tokH;taqmifrsm;rSmvnf;
,ckuo
hJ Ydk raxGjym;ao; jynfwiG ;f jzpf ypn;f ud&,
d mrsm;ESiyhf if vkaH vmuf
onf/ okdYaomf xkdtcsdefu &ckdifwkdif;twGuf ta&;wBuD;vkdtyfonfrSm
vufeufcJ,rf; rD;ausmufjzpfonf/ wzufwGif tdEd,r*kdvfwkdY tiftm;
aumif;vm &ckdifwkdif;\vGwfvyfa&;ukd pkd;&drf&onfhtajctaejzpfonf/
xkYdaMumifh &ckid b
f &k ifrmS r*kv
d w
f Ydk\tiftm;u ajcmufveS YfrKS aMumifh vufeuf
cJ,rf;rsm;ESifh uRrf;usifolppfom;rsm; tNrJwrf;vkdtyfvQuf&Sd&m ay:wl*DwkdY
ESifh qufoG,fvmcJh&onf/ ay:wl*D aMu;pm;ppfom;rsm;ukd vufoyfarG;
xm;cJ&h onf/ ay:wl*w
D Ydk udk taMumif;jyKyif wqifw
h uf 'wf(cs)wkYd EiS hf
qufo,
G rf KS &cJ onf/ xko
d Ydk Ekid if jH cm;om;rsm;ESihf pD;yGm;a&;qufo,
G rf KS rsm;
ykdrkdrsm;jym;vmavav? pD;yGm;a&;tjrif us,fvmavavjzpfonf/
wpfO;D ESiw
hf pfO;D ? wpfjynfEiS w
hf pfjynf ul;oef;a&mif;0,fonfq&dk mwGif
wpfa,mufxufwpfa,muf rsupf v
d sib
f Ydkvo
dk nf? em;vsib
f Ydkvo
dk nf? vuf
jrefbkdYvkdonf/ aES;aomolonf xdyfuGufcH&rnfjzpfonf/ xkdYaMumifh

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

113

uGufausmfjrifwwfbkdY vkdonf/ xkdtcsdefu &ckdifwkdYrSm 'wf(cs)wkdY\ ukef


oG,fa&;pepfukd em;vnfaeMuavNyD/ ykdyif uGufausmfjrifwwfaeNyDNzpf
onf/ xkdYaMumifh qefpyg;a&mif;cs&mwGif 'wf(cs)wkdY\aps;ESdrf0,frSKukd w
&HrQ rcHcJh&bl;onfhtjyif ykdyif aps;jrSifhuma&mif;csEkdifcJhMuonf/xkdokdY
a&mif;aps;ESKef;ukd xdef;odrf;MuyfrwfEkdifjcif;rSm qefa&mif;csrSKukd bk&if
wpfOD;wnf;uom cs,fvS,fBudK;ukdifxm;jzpfonf/ tu,f vGwfvyf
pGm a&mif;0,fciG jhf yKrnfqydk gu &ckid q
f efuek o
f nfypJG m;rsm;tay: 'wf(cs)ukef
onfwkdYu vTrf;rkd;cs,fvS,foGm;ayvdrfhrnf/ xkdtcsdefu tkyfcsKyfa&;ykHpH
rSm oufO;D qHyidk pf epfjzpf&m bk&ifonf Ekid if aH wmf\txGwt
f xdyjf zpfonf/
tpk;d &vnf;jzpfonf/ ,cktcg qefpyg;a&mif;csrKS ukd tpk;d &uBudK;ukid o
f uJh
okYd bk&ifu Muyfrwfxed ;f odr;f jcif;om jzpfonf/ okYd Ekid if jH cm;a&mif;0,frKS
tpk;d &u uGyu
f x
J ed ;f odr;f jcif;onf wk;d wufaom pD;yGm;a&;pepfypHk jH zpfonf/
xkdYaMumifh oD&dok"r&mZmacwf &ckdifwkdif;\pD;yGm;a&;rSm acwfESifhESdKif;vQif
tqifhtwef;jrifhrm;cJhaMumif; awGU&ayonf/

apmodef;wef
4-11-67

jrefrmEkdifiH okawoetoif;xkwf FIFTIETH ANNIVERSARY PUBLICATIONS


NO.2 rS D.G.E HALL\ STUDIES IN DUETH RELATIONS WITH ARAKAN ukd rSDNirf;
a&;om;ygonf/

&cdkifnGefYzl;
114

&cdik o
f m;BuD;pmay

cefUrSef;rdaom a&S;acwf&ckdifo,f,lykdYaqmifa&;
o,f,lykdYaqmifa&;onf rnfonfhacwf? rnfonfhftcsdeftcgwGifrqkd
&Sd\/ enf;onfrsm;onf? vsifjrefonf? aES;auG;onf? o,fykdYEkdifpGrf;tm;
rsm;onf? enf;onfom uGmjcm;avonf/ acwftqufquf o,f,lykdY
aqmifa&;&S\
d / xko
d ,f,yl Ydak qmifa&;um; tb,ftenf;/ o,f,yl Ydak qmifa&;
onf aqmifu
G rf KS vkyif ef;yif/ ukeMf urf;ukeaf csm vkyo
f m;jynfol ukex
f w
k f
ud&d,mtp&Sdaom ukefxkwft&if;tESD;rsm; Tifvef;om,ma&;twGuf c&D;
oGm;yk*Kdvfrsm;udk vdktyfaomae&mokdY ajymif;a&TUo,faqmif ykdYaqmifay;
jcif;udk ac:qkd&ayrnf/ aqmifGufrSKvkyfief;um; vlUavmuwnfwHh
wkd;wufrSKtwGuf ta&;ygae\/ vlrSKa&;? pD;yGm;a&;wGif tusKH;0ifaeay
onf/
pDyGm;a&;u@wGif o,f,lykdYaqmifa&; rnfokdY0ifa&mufae&m,l ujy
aeonfudk MunhMf uygpkYd / ao;i,faompufw
Hk ckwiG f ukeMf urf;vkyo
f m;rsm;
ukd olwYdk&&dS mrS pufo
Hk Ydko,fyYdkay;&onf/ pufu&d,mrsm;ukd ,laqmifvm&
\/ xGufvmaomukefacsmukd pm;okH;olvufta&muf o,fykdYay;&onf/
o,f,lykdYaqmifa&; tusKH;0ifae\/ EkdifiHwEkdifiHwGifum; ykdta&;ygvm
onf/ EkdifiHtESHUtjym; ukefxkwft&if;tESD;rsm; jyefYBuJvQuf&Sd\/
xkNd yefYBuJaeaom ukex
f w
k t
f &if;tES;D rsm;ukd tv[rjzpfapbJ wkid ;f
jynftwGuf wefbkd;&Sdatmif o,f,lykdYaqmifa&;jzifh o,fykdYo,f,lvkyfum
pkpnf;ay;&onf/ ukefxkwft&if;tESD; tcsKd;tpm;tvkduf wkdif;jynftESHU
tjym; ukefypnf;xkwfvkyf&\/ xGufvmaomukefypnf;ukd ae&ma'o

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

115

tvkduf zvS,fEkdifap&ef pm;okH;olvufa&muf&Sd&ef o,f,lykdYaqmifa&;u


aqmifu
G af y;&onf/ urmwckv;Hk wGiv
f nf; wkid ;f jynftoD;oD;\ ukex
f w
k f
t&if;tESD;rwlay/ xkwfvkyfaomukefypnf; uGmjcm;\/ xGufvmaom
ukefypnf;wefbkd; uGmjcm;onf/ okdYESifh EkdifiHtoD;oD; xGufukefuGmjcm;&m
wkdif;jynftcsif;csif; zvS,fjyKvkyf&ayonf/ zvS,frSKwGif o,f,lykdYaqmif
a&; ryg0if r&ay/ o,f,lykdYaqmifrSKr&Sdu zvS,frSKuif;\/ vkyftm;
cGJa0vkyfukdif r&ay/ pD;yGm;a&;rSm usqif;oGm;ayonf/ okdYESifh pD;yGm;a&;
wkd;wufrSKrSm o,f,lykdYaqmifa&;u t"duZmwfaumifyif/
o,f,lykdYaqmifa&;onf pD;yGm;a&;omr[kwf vlrSKa&;rSmvnf; tusKH;
0ifae\/ wtlwkHqif; rdom;pkjzpfvifhupm; wpfOD;ESifhwpfOD;uGma0;aeyg
u pdrf;um;oGm;ayonf/ eD;pyf&mywf0ef;usifom aqGrsKd;jzpfoGm;onf/
olEiS hf wtlwq
Hk if;rdom;pkjzpfaomfvnf; oGm;vmtNrJawGUaerS &if;ES;D oGm;ay
onf/ xkdYtwl wkdif;jynfwpfjynf a'owpfckwGifvnf; wpfOD;ESifhwpfOD;
tNrJqufoG,frSKuif;rJhaomf pdrf;um;oGm;ayonf/ wpfOD;tay:wpfOD;
txifao; vTrf;rkd;rSKrsm;&Sdvm\/ a'opdwfvTrf;rkd;oGm;um pdwf0rf;uGJjym;
pkaygif;aqmifGufrSK pnf;vkH;nDnGwfrSKukd NydKuGJapayonf/ vlvlcsif;
rke;f wD;rSKukzd efw;D um wk;d wufaom vlYabmifwnfaqmufa&;ukd ysujf ym;ap
\/
okdYESifh wkd;wufaomvlYabmifwnfaqmufa&;twGuf pD;yGm;a&;? vlrSK
a&;wkd;wufrSKwkdYonf t"dujzpf&m if;wkdYwkd;wufrSKrSm o,f,lykdYaqmif
a&;tay: rSDwG,faeayonf/
wkd;wufaom vlYabmifwnfaqmufrSKwGif o,f,lykdYaqmifa&;rSm t
"duZmwfaumifyif/
rQta&;ygaom o,f,lykdYaqmifa&;tm; pufrSKvufrSKw[kefxkd;
wkd;wufaeaom ,aeYurm0,f vrf;toG,foG,fjzifh o,fykdYaeMuonf/
uke;f vrf;? a&vrf;? avvrf;rsm;yif/ uke;f vrf;0,f t"dutm;jzifh pufu&d
,mukt
d ok;H jyKaom rD;&xm;? armfawmfum;vrf;rsm;yifjzpf\/ euf&KdS if;Murf;
wrf;aom awm? acsmifMum;wkYdtwGuf vlomG ;vrf;rsm;? vSn;f vrf;rsm;vnf;
&Sdao;onf/ a&vrf;wGifum; armfawmf,mOfi,frsm;? oabFmi,frsm;ukdt
okH;jyKum yifv,fc&D;0,f oabFmBuD;rsm;ukd tm;xm;ayonf/ jrpfrsm;?
acsmif;ajrmif;rsm;twGuu
f m; avmif;avSi,frsm;? ormefi,frsm;ukd tok;H jyK

&cdkifnGefYzl;
116

&cdik o
f m;BuD;pmay

\/ rwkd;wufaom a'orsm;wGifrl yifv,fc&D;wGifrl GufavSBuD;rsm;ukd


tokH;jyKayonf/ avvrf;tm;jzifhum; av,mOfom/
okdY o,f,lykdYaqmifa&;toG,foG,f&Sd\/ urmay:&Sd wkdif;jynf
toD;oD;0,f jynfwiG ;f o,f,yl Ydkaqmifa&; uke;f vrf;yif t"dujzpfayonf/
ukef;vrf;onf vsifjrefrSKvnf;&Sd\/ vkHNcKHrSKvnf; rsm;ayonf/ okdYaomf
a&vrf;? avvrf;ukdvnf; tokH;jyKMu\/ avvrf;rSm vsifjrefpGmvkdolt
wGuf tok;H jyKayonf/ okYdaomf p&dwt
f vGerf sm;\/ a&vrf;rSm uke;f vrf;jzifh
oGm;vmr&olrsm;twGuo
f m tok;H jyKMuayonf/ okYd EiS hf urmYEidk if t
H oD;oD;
jynfwGif;o,f,lykdYaqmifa&;wGif ukef;vrf;yifjzpfayonf/ jynfyquf
oG,o
f mG ;vmrSKum; puftm;ukt
d ok;H jyKonfh yifv,fomG ; oabFmBuD;rsm;yif/
okYdaomf avvrf;jzifh oGm;vmrSKum;&S\
d / ukeyf pn;f o,f,yl YdkEidk pf rG ;f tm;enf;
yifv,fvrf;ukd tm;xm;Muayonf/ uke;f vrf;rSmum; rajymjyavmufay/
rQta&;ygaom o,f,lykdYaqmifa&;onf acwftqufquf&SdcJh&m
a&S;acwfa[mif;wGif &ckdifwkdif;o,f,lykdYaqmifa&; rnfokdY&Sdonfukd tenf;
i,frQ avhvmqef;ppfMunhfMuygpkdY/
&ckid jf ynfe,f "n0wDacwfwiG f pEo&l ,
d rif;vufxufrpS NyD; &ckid af jr
onf Ak'b
momxGe;f um;vmayNyD/ tdE,
d ? oD&v
d uFmEkid if rH sm;rS Ak'b
mom
a&muf&Sdvm\/ okdY"n0wDacwfwGif Ak'bmom0ifvmonfESifhtrQ oD&d
vuFmESifh &ckdif? tdEd,ESifh&ckdifonf bmoma&;t& ul;vlqufqHrSK&Sdvm
\/ &[ef;oHCmawmfrsm; wpfjynfEiS w
hf pfjynf tjyeftvSeo
f mG ;vmjcif;rsm;
&Sdayonf/ okdY &[ef;oCFmawmfrsm;onf tdEd,ESifh&ckdif? oD&dvuFmESifh
&ckid f oGm;vmqufqjH cif;rsm;&S&d m xkad cwfxt
dk csed rf mS oD&v
d uFmEkidk if ?H tdE,
d
EkdifiHrsm;rSvmjcif;rSm yifv,fa&vrf;c&D;jzifh vm&ayrnf/ okdYESifh "n0wD
acwfwGif yifv,fa&aMumif; o,f,lykdYaqmifa&; aqmifGufcsufvkyfief;
um; &SdcJhrnfyif/
"n0wDacwfwGif tdEd,? oD&dvuFmEkdifiHrsm;ESifh bmoma&;t&om
r[kwf pD;yGm;a&;tm;jzihv
f nf; ukeu
f ;l oef;a&mif;0,fcahJ Mumif; wcsKdUokaw
oDrsm;u ajymxm;\/ okdYqkd&m "n0wDacwf &ckdifwkdif;onf urmhEdkif
iHwkdif;ESifh o,f,lykdYaqmifjcif;r&Sdaomfvnf; tdEd,? oD&dvuFmEkdifiHrsm;ESifh
yifv,fa&vrf;c&D;jzifh o,f,lykdYaqmifjcif;&Sdayrnf/
okdYESifh "n0wDacwfwGif bmoma&;t&vnf;aumif;? pD;yGm;a&;t&

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

117

vnf;aumif; ul;oef;oGm;vmjcif;onf tdE,


d ? oD&v
d uFmEkid if rH sm;ESihf quf
oG,fjcif;&Sd&m yifv,fa&aMumif; o,f,lykdYaqmifa&;rSm&Sdrnfyif/ xkdacwf
xkdtcsdef pufrSKvufrSK rxGef;um;ao;&m GufoabFmBuD;rsm; jzpfayvdrfh
rnf[k cefYrSef;&\/ o,f,lykdYaqmifa&;c&D;pOfukd tdEd,? oD&dvuFm
&ckdifwpfOD;OD;u ykdifonfom&Sdrnf? yifv,fa&aMumif;o,f,lykdYaqmifa&;
&Sdonfukdum; ajymqkdEkdifayonf/
&ckdifjynfe,f? "n0wDacwfonf tdEd,? oD&dvuFmEkdifiHrsm;ESifh ukef
ul;oef;a&mif;0,fjcif;&Sd\/ aemuf aiG'*Fg;okH;pGJjcif;rsm;&SdaMumif; &mZ0if
taxmuftxm;rsm; &Sad yonf/ okYd aiG'*Fg;ok;H pGjJ cif;rsm; Ekid if jH cm;ESiu
hf ;l
oef;a&mif;0,fjcif;rsm;&SdonfESifh pD;yGm;a&;wGif zvS,frSKpepfwkd;wufum
aps;uGuf&Sdayvdrfhrnf/ t"duaps;uGufrSm bk&ifeef;pkduf&m "n0wDNrdKU
awmf[k cefYrSef;rd\/ aps;uGuf&SdonfESifh o,f,lykdYaqmifa&;&Sdvdrfhrnf[k
ajymqkdEkdifayonf/ &ckdifa'otoD;oD;rS xGufukefrsm;ukd aps;uGuf&Sd&mokdY
,lvm&rnf/ if;aps;uGufrSwqifh EkdifiHjcm;ESifhukefzvS,f ul;oef;oGm;vm
jcif;rsm; jyKvkyfEkdif\/
okdYESifh aESmif;acwfa[mif; "n0wDacwf?&ckdife,fwGif jynfwGif;o,f
,lykdYaqmifrSKrsm; &Sdayrnf/ jynfwGif;o,f,lykdYaqmifrSKonf rnfrQtvkd&Sd
rnfenf;/ rnfuo
hJ Ydk o,f,Ml urnfenf;/ Ekid if jH cm;ESihf ukeu
f ;l oef;o,f,yl Ydk
aqmifjcif;&Sd&m &ckdifwkdif;tESHUtjym; o,f,lykdYaqmifjcif;&Sdayrnf/ okdYrSom
EkdifiHjcm;ESifh ul;oef;oGm;vmEkdifonfESifhtrQ ukefypnf;&&Sdayrnf/ o,f,l
ykdYaqmifaomt&mrSmum; xkdacwfxkdtcsdefonf urmw0Srf;vkH; pufrSKwkd;
wufcsed f r[kwaf y/ okYdEiS hf wd&pd m efobm0tm;uko
d m tok;H jyKum uke;f vrf;
wGif qif? jrif;? uRJ? EGm;rsm;ukdtokH;jyKaom vrf;rsm;? a&vrf;tm;jzifh
a&tm;ukt
d ok;H jyKonfh avmif;avSrsm;ukd tok;H jyKayrnf/ wcsKUd &mZ0ifq&m
rsm;u ukef;vrf;wkdYwGif qif? jrif;rsm;jzifh c&D;oGm;aMumif; tqkdjyKxm;Mu
ayonf/
rnfokdYyifjzpfap? &ckdifaESmif;acwf "n0wDacwfwGif a&vrf;tm;jzihf
Guo
f abFmBuD;rsm;ukt
d ok;H jyKaom yifv,fa&aMumif;c&D;rsm;? avmif;avSrsm;
ukt
d ok;H jyKaom jrpfaMumif;c&D;rsm;ESihf uke;f vrf;tm;jzifh qif?jrif;?uR?J EGm;rsm;
ukd tok;H jyKaom uke;f vrf;c&D;rsm;wkYd jzifh a&vrf;uke;f vrf; o,f,yl Ydk aqmif
a&;rsm;&Sdayonf/

&cdkifnGefYzl;
118

&cdik o
f m;BuD;pmay

a0omvDacwfukd qef;ppfMunfhMuygpkdY/ a0omvDacwf tmeEpNErif;


vufxuf oD&dvuFmEkdifiHrS &[ef;oHCmrsm;onf a0omvDokdY<uvmNyD;
&ckdifoHCmawmfrsm;ESifhpnf;a0;um yd#uwfokH;ykHukdayrltwkdif; oCFm,em
wif a&;ul;cJhaMumif; teEpNEausmufpm qkdxm;ayonf/ xkdacwf oD&d
vuFmEkdifiHrS &[ef;oCFmrsm; <uvmaomc&D;rSm yifv,fa&vrf;c&D;yif
jzpfayrnf/
a0omvDacwfp;D yGm;a&;pepftm;jzifv
h nf; Ekid if jH cm;wkid ;f jynfrsm;ESihf ul;
oef;jcif;rsm;&Sdayonf/ a0omvDacwf? a0omvDNrdKUawmfwGif ukefoabFm
rsm; tvG,fwulqkdufuyfEkdif&eftvkdYiSm a0omvD\awmifbufeuf&SdKif;
us,fjyefYaom acsmif;urm;wavQmuf ausmufw;Hk ausmufcsyfrsm;jzifh jyKvkyf
xm;aom ausmufavSum;&Sad Mumif; &mZ0ifoak ooDrsm; azmfjyxm;ayonf/
if;jyif xkda0omvDNrdKU ausmufavSum;okdY b*Fvm;yifv,fatmf&Sd ta&SU
taemufyifv,f&yfjcm;a'orsm;rS yifv,ful;GufoabFmrsm;? ESpfpOf wpf
axmifcefY qkdufuyfbl;onf[k qkdayonf/
a0omvDacwf0,f EkdifiHjcm;om;rsm;omr[kwf &ckdifukefonfBuD;rsm;
vnf; b*Fvm;yifv,fatmffw0kdufwGif ul;oef;oGm;vmjcif;&SdcJhayonf/
&ckdifbk&if plvpNEonfvnf; oif;wGif;jynfokdY b*Fvm;atmfukdjzwfNyD;
oabFmBuD;jzifh<ucJhaMumif; tjyefwGif armfwifpGef; oabFmysufaMumif;
&mZ0if tqkd&Sdayonf/
yifv,f&yfjcm; c&D;oGm;rsm;wnf;ckdEkdif&ef Z&yfrsm; aqmufvkyfxm;
aMumif; tqkd&SdcJhayonf/
a0omvDacwf0,f rQtxd yifv,f&yfjcm; EkdifiHjcm;om;rsm;ESifh
ukeu
f ;l oef;a&mif;0,f ul;vl;qufo,
G jf cif;wk;d wufcu
hJ m yifv,fa&aMumif;
c&D;oGm;vmjcif; xGef;um;cJhayonf/ yifv,fa&aMumif;oGm;vma&;0,f
Ekid if jH cm;om;rsm;ESihf &ckid rf sm;yg o,f,yl Ydkaqmifa&; aqmifu
G cf MhJ uayonf/
okdYaomf o,f,lykdYaqmifaom,mOfrSm acwfa[mif;ESifhavsmfnDpGm Guf
oabFmrsm;omjzpfayonf/
a0omvDacwf jynfyukeful;oef;qufoG,fa&; xGef;um;cJhayonf/
jynfyul;oef;a&mif;0,fa&;&SdonfESihf aps;uGuf&SdrnfrSm trSefyif/ xkdacwf
a0omvDNrdKUawmfrSm aps;uGuftjzpf xGef;um;cJh\/ a0omvDNrdKUawmfom
r[kwf wpf&yfEiS w
hf pf&yf wpfmG ESiw
hf pfmG toGm;tvm vG,u
f al omae&m

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

119

a'orsm; ckESpf&ufwpfBudrf? vcGJwpfBudrf? wpfvwpfBudrfponfjzifh


aps;uGurf sm;&SMd uayonf/ okYd aps;uGurf sm;&So
d nfEiS hf o,f,yl Ydk aqmifa&;
rSm xGef;um;rnfyif? ta&;ygvmonfyif/ aps;uGuf&Sd&ma'ookdY rdrdxkwf
vkyaf omukeyf pn;f rsm;ukd zvS,,
f Ml u&m? if;ypn;f rsm;ukd xkwv
f yk &f ma'o
rS o,f,v
l m&ayonf/ okYd EiS hf a0omvDacwf jynfwiG ;f o,f,yl Ydkaqmifa&;
rSm &Srd nfyif/ jynfwiG ;f o,f,yl Ydk aqmifa&;twGuf a0omvDacwfwiG f vrf;
rvrf;us,rf sm;? wHwm;aygif;ul;rsm;ukd aqmufvyk af Mumif; &mZ0ifoak woD
rsm;u qkx
d m;ayonf/ okYd EiS hf a0omvDacwf uke;f vrf;o,f,yl Ydk aqmifa&;
rSm xGef;um;cJhrnfyif/ o,f,lykdYaqmifa&;c&D;wGif qif,mOf? jrif;,mOf?
uRJ?EGm;,mOfrsm;ukd tokH;jyKcJhMuaMumif; &mZ0iftaxmuftxm;rsm; &Sday
onf/
okYd EiS hf a0omvDacwfwiG f pD;yGm;a&;pepfxeG ;f um;cJu
h m o,f,yl Ydkaqmif
a&; wk;d wufxeG ;f um;cJah yonf/ Ekid if jH cm;wkid ;f jynfrsm;ESihf qufo,
G &f mwGif
a&aMumif;c&D;jzpfaom yifv,foGm;c&D;pOfukd tokH;jyKcJhNyD; jynfwGif;um;
wd&pmeftiftm;jzpfaom qif,mOf? jrif;,mOf? uREJ mG ;,mOfrsm;ukd tok;H jyKum
ukef;vrf;c&D;pOfukd tm;xm;cJhayonf/
if;jyif c&D;oGm;wnf;ckd&m Z&yfrsm;aqmuffvkyfcJhaMumif; &mZ0ift
axmuftxm;rsm;awGU o,f,yl Ydk aqmifa&;pepf wk;d wufcahJ Mumif; ajymqkd
Ekdifayonf/
wzef ajrmufOD;acwf(NrdKUa[mif;)ukd jyefvnfqef;ppfMunfhMuygpkdY/
ajrmufOD;acwfwGif taemufwkdif; Oa&mywkdufom;rsm;jzpfaom 'wf(cs)
ay:wl*D A&if*sDvlrsKd;wkdYonf urmtESHYtjym; ukefpnful;oef;a&mif;0,f
azmufum;jcif;tvkyfukd aqmifGufvsuf&SdayNyD/ okdY urmtESHUoGm;vm
a&mif;0,fazmufum;aom 'wf(csf)? pydef? ay:wl*DvlrsKd;rsm;onf ta&SU
wkid ;f yifv,fqyd u
f rf;NrdKUrsm; wkid ;f jynfrsm;okYda&muf&v
dS mum ukeu
f ;l oef;oGm;
vmjcif;rsm;&Sd\/ okdYESifh 'wf(csf)? ay:wl*D? pydefvlrsKd;rsm;onf ta&SUwkdif;
yifv,fqdyfurf;wkdif;jynfjzpfonfh &ckdifwkdif;okdY yifv,fvrf;c&D;jzifh ukef
pnfu;l oef; a&mif;0,fazmufum;&ef a&muf&v
dS mMuayonf/ okYd ukepf nf
ul;oef;a&mif;0,fjcif;&So
d nfEiS hf yifv,fa&aMumif; o,f,yl Ydk aqmifa&;vkyf
ief;rSm aqmifGufvsuf&Sdrnfyif/ ajrmufOD;acwfwGif a&S;&ckdif aESmif;acwf
rsm;uJo
h Ydk b*Fvm;yifv,fatmfteD; tdE,
d ? oD&v
d uFmEkid if rH sm;ESihf ukepf nf

&cdkifnGefYzl;
120

&cdik o
f m;BuD;pmay

ul;oef;oGm;vmonfomr[kwf taemufwidk ;f pyde?f ay:wl*D 'wf(cs)f vlrsK;d rsm;


ESiyhf g ukepf nfu;l oef;a&mif;0,fjcif;&S&d m taemufwidk ;f qDrS yifv,fa&vrf;
c&D;jzifh qufoG,fvsuf&Sdayonf/ yifv,fa&aMumif; o,f,lykdYaqmifa&;
&Sdonfyifjzpf\/ okdYaomf yifv,fa&vrf;c&D;tm; EkdifiHjcm;om;rsm;u ykdif
onf? wkid ;f &if;om;rsm;u ykid o
f nfom uGo
J mG ;ayrnf/ yifv,f a&vrf;rsm;
&So
d nfyif/ xkad jrmufO;D acwfwiG f yifv,fa&vrf;jzifo
h ,f,al om ypn;f rsm;
rSm t"dutm;jzifh qefpyg;? opfESifhaiGrsm; jzpfMuayonf/ rQtxd
ajrmufOD;acwfwGif yifv,fa&vrf;o,f,lykdYaqmif a&;wkd;wufcJhayonf/
EkdifiHjcm;ESifh qufoG,frIxGef;um;cJh\/
jynfyESiq
hf ufo,
G jf cif;? ukepf nfu;l oef;oGm;vmjcif; wk;d wufonfEiS hf
jynfwGif;ukefpnf ul;oef;oGm;vmjcif;rSmvnf; wkd;wufrnfyif/ taemuf
EkdifiHrsm;txd ypnf;rsm;wifykdY&m? xkdypnf;rsm; oabFmqdyfNrdKUrsm; a&muf
&Sv
d monfw
h idk f &ckid af e&mtESUH rS ukeyf pn;f rsm;ukd o,f,v
l m&rnf/ jynfwiG ;f
wGif ukeo
f nftcsi;f csi;f wqifNh yD;wqifh a&mif;0,fazmufum;jcif; &Scd &hJ ay
rnf/ okdYrSom &ckdiftESHUrS ukefypnf;rsm;? oabFmqdyfNrdKUokdY a&mufvmrnf
yif/ EkdifiHjcm;om;rsm;ESifh ukefpnfzvS,fjcif; jyKvkyfEkdifrnfyif jzpfonf/
uJhokdY ukefpnfa&mif;0,fazmufum;jcif; xGef;um;cJh&m jynfwGif;o,f,l
ykYd aqmifa&;rSmvnf; &Scd rhJ nfyif/ xkad cwfxt
dk csdew
f iG f urmtESUH tjym; puf
rSKrxGe;f um;onfah e&mjzpf&m xkt
d csdew
f iG u
f m; uke;f vrf;tm;jzifh awmvrf;
c&D;rsm;ukdjzwfNyD; qif,mOf? jrif;,mOf uRJ?EGm;,mOfrsm;jzifh oGm;vmjcif;
jyKvkyfMuayrnf/ a&vrf;tm;jzifhvnf; GufavSi,frsm;ukd tokH;jyKum
&Sdaumif;&SdEkdif\/
&ckdifya'o&mZfbk&ifrsm; tkyfpkd;pOf0,f "n0wD? a0omvD? ajrmuf
OD; ok;H acwfw
f iG u
f m; jynfyEkid if rH sm;ESihf ukepf nfzvS,u
f ;l oef;jcif; xGe;f um;
cJah yonf/ ul;oef;a&mif;0,fjcif;ESihf o,f,yl Ydk aqmifa&;wGv
J suf&&dS m o,f
,lykdYaqmifa&;vkyfief; xGef;um;cJhonf[k qkd&ayrnf/ &ckdifwGif ya'o
&mZfbk&ifpepfatmuf acwf(3)acwfomr[kwf wjcm; av;NrdKUacwf?
avmif;Muwfacwf ponfjzifh acwftoD;oD;&SdMuayonf/ acwfrsm;wGif
vnf; o,f,yl Ydkaqmifa&;ESihf ukepf nfzvS,f ul;oef;oGm;vmjcif; &SMd uvdrhf
rnf[k ,lq&onfyif/ a&S;aESmif;acwf "n0wD? a0omvDrSpNyD; ukef
ul;oef;a&mif;0,fjcif;vkyfief;ukd EkdifiHjcm;om;rsm;ESifh qufoG,fvkyfukdifcJh

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

121

&m a&mif;0,fjcif;pepf wnf&NdS yD;jzpfonf/ &ckid o


f &l ckid o
f m;rsm; em;vnfNyD;
jzpf\/ xkdpepfonf aemufqkH;ajrmufOD;acwfwGifvnf; ukefpnfa&mif;
0,fazmufum;jcif;pepf xGef;um;vsuf&Sd&m tjcm;acwfrsm;wGif EkkdifiHjcm;
wkdif;jynfrsm;ESifh ukefpnfzvS,f a&mif;0,fjcif;r&Sdqkdaomfvnf; jynfwGif;
ukef ul;oef;a&mif;0,fjcif;pepf xGe;f um;vsuf&MdS uvdrrhf nf/ okYd EiS hf wjcm;
acwfrsm;wGifvnf; ukeful;oef;a&mif;0,fjcif;pepfESifhwGJaeaom o,f,l
ykdYaqmifa&;rSm &SdMuayvdrfhrnf/
a&S;ya'o&mZftkyfpkd;pOf pepfatmuf0,f? jynfwGif;o,f,lykdYaqmif
a&; qif,mOf? jrif;,mOf? uRJ? EGm;,mOfrsm;ukd tokH;jyKaom ukef;vrf;
o,f,lykdYaqmifa&;ukd okH;cJhonf[k od&Sd&\/ okdYaomf &ckdifjynfe,f e,f
erdwu
f dk MunfMh uygpkYd/ taemufbuf b*Fvm;yifv,fta&SUbufEiS hf ajrmuf
bufwiG f &k;d rawmifajcwkYd EiS hf abmifcwfxm;ayonf/ urf;k;d wef;rSmvnf;
us,jf yefYonf[k rajymyavmufay/ okYd EiS hf jrpfacsmif;aygrsm;rnfyif/ okYd EiS hf
avSormefrsm;ukdtokH;jyKum jrpfaMumif;a&vrf;c&D;ukdvnf; tokH;jyKcJhMu
vdrfhrnf/ a0omvDacwfwGif &ckdifAsnf;(33)vkH;ukd avSavSmfoH pyfqkdcJhay
onf/ if;jyif wcsKdU&mZ0ifq&mrsm;u &ckid b
f &k ifacwfwiG f a&wyftiftm;
aumif;onf[k tqkd&SdMuonf/ onfrsm;ukd axmufxm;jcif;tm;jzifh
&ckdifbk&ifacwf &ckdifrsm;onf a&vrf;c&D;ukd tokH;rsm;NyD; a&vrf;c&D;
uRrf;usifvdrfhrnf[k ,lq&ayonf/
ya'o&mZfacwf &ckdifwGif wkdif;wyg;EkdifiHjcm;om;rsm;ESifh yifv,fa&
vrf;c&D;jzifhqufoG,fum ukeful;oef;oGm;vmMuNyD; jynfwGif;wGifvnf;
ukef;vrf;a&vrf;c&D;jzifh ul;oef;oGm;vmo,f,lMuayonf/ uJhokdY
o,f,lykdYaqmifjcif;&Sdjcif;jzifh EkdifiHtcsif;csif; ul;vl;qufqHjcif;&Sdjcif;jzifh
EkdifiHtcsif;csif; cspfcifav;pm;vmMuayonf/ r[mrdwfzGJUvmMuayonf/
jynfwiG ;f wGiv
f nf; jynfojl ynfom;tcsi;f csi;f a'owpfc\
k "avhuo
dk v
d m
Muum cifrifav;pm;vmMuayonf/ pkpnf;nDnmvmMuayonf/ okdY
pkpnf;nDnm r[mrdwfzGJUonfomru todynm? vlrSKa&;tqifhtwef;rSm
vnf; wkd;wufvmayonf/ EkdifiHtcsif;csif; ae&ma'owpfckESifhwpfck ul;
oef;oGm;vmaejcif;jzifh todynm zvS,v
f mMuayonf/ A[kow
k <u,f0
vm vlaexkdifrSKtwGuf wDxGifrSKrsm; pkpnf;wnfaqmufvmMuayonf/
vlaexkdifrSKwGif awGU&SdvmaomtcuftcJrsm;ukd pkpnf;ajz&Sif;vmMu\/

&cdkifnGefYzl;
122

&cdik o
f m;BuD;pmay

pD;yGm;a&;pepfwGif zvS,frSKawGU&SdcJhaom tcuftcJukdyif ajz&Sif;vmcJhay


onf/ vlaexkdifrSKwGif aiGaMu;ukdyif okH;pGJwwfvmMuayonf/ vl,Of
aus;rSKwGif raumif;onfukdpGefY? taumif;ukdvufcHum rGefjrwfEk,Ofaom
Ak'b
mom vTr;f rk;d vmonf/ pmayrsm;ukd tok;H jyKwwfvmayonf/ om
rupD;yGm;a&;rSmvnf; <u,f0csrf;omMu\/ tvkyfcGJa0vkyfukdifrSKukd em;
vnfcJhMuonfyif/
a&S;ya'o&mZfacwf &ckdifo,f,lykdYaqmifa&;onf xkdacwf xkdtcsdef
tcg&Sd urmYo,f,lykdYaqmifa&;pepfukdrSDonf[k qkd&ayrnf/ xkdacwf
xkt
d csed t
f cgwGif urmYEidk if t
H oD;oD;rsm;onf tdref ;D csi;f Ekid if rH sm;okYd o,f,l
ykdYaqmifjcif;rsm;&Sd\/ &ckdifonfvnf; tdEd,? oD&dvuFmEkdifiHrsm;ESifh ul;
vl;qufqHjcif;rsm; &SdMuayonf/ xkdtcsdefwGif urmYEkdifiHtoD;oD;&Sd ukef
onfc&D;onfrsm;onf o,f,lykdYaqmif&ef ukef;vrf;wGif wd&dpmeftiftm;
ukd tokH;jyKayonf/
a&vrf;wGifum; avSormefrsm;yif/ avSormefrsm;wnfaqmufaom
ykHpHomuGJoGm;onf/ okdYaomf puftm;ukd tokH;rjyK? vltm;?a&tm;om t
okH;jyKMu\/ xkdYtwlyif &ckdifwGifvnf; yifv,fa&vrf;wGif GufoabFm
rsm;ukdtokH;jyKum jrpfacsmif;rsm; vltm;? avtm;ukd tokH;jyKonf/
ukef;vrf;wGifum; qif,mOf? jrif;,mOfpaom wd&dpmeftiftm;yif jzpfay
onf/
a&S;ya'o&mZfacwf &ckid jf ynfe,fonf Ekid if jH cm;rsm;okYd yifv,fa&vrf;
c&D;jzifh o,f,lykdYaqmifNyD; jynfwGif;wGif ukef;vrf;a&vrf; c&D;rsm;ukdyg
tok;H jyKonfudk awGU&S&d \/ uke;f vrf;c&D;uko
d ;Hk jcif;jzifh o,f,yl Ydk aqmifa&;
wGif ykrd v
dk sijf refonfyif/ c&D;pOf ykw
d iG u
f s,\
f / okYdEiS hf a&S;ya'o&mZfacwf
&ckdifwkdif;o,f,lykdYaqmifa&;onf xkdacwfurmYEkdifiHrsm;ESifh enf;wl&SdNyD;
,Ofaus;rSK? vlaerSK pD;yGm;a&; wkd;wufxGef;um;cJhayonf/ urmUEkdifiHt
oD;oD;u od&SdcJhMuNyD; o,f,lydkYaqmifa&; xGef;um;cJhonf[k qkd&rnf
wnf;/

txGef;

&cdkifnGefYzl;
123

&cdkifom;BuD;pmay

&ckdifvuf&mpmayrsm;
tuREkfyfwkdY\ &ckdifvuf&mpmayrsm;ukd &SdavrSef;yifrodMubJ olwpf
yg; vlrsKd;jcm;wkYd \ pmayta&;tom;rsm;udo
k m trTe;f wifumaecJMh uojzifh
&ckdifvuf&mpmayrsm;onf aysmufuG,frSef;rod aysmufuG,foGm;cJhayonf/
okYd aMumifh &ckid pf mayrla[mif;rsm;ukd jyefvnfrrG ;f rHNyD; pufwifyEHk ydS &f ef tcsed f
tcgokdYa&mufNyDjzpfojzifh atmufyg &ckdifvuf&mpmayrsm;ukd &ckdif&[ef;
awmfrsm;ESifh &ckdifvlxkrsm;tm; wifqufvkduf&ygawmhonf/
,cka&;vwHUaom pmrla[mif;rsm;onf ayrlxJrSmyif&Sdygao;onf/
xkdpmrlrsm;rSm tjcm;r[kwf? ra[mo"gvuFmusrf;BuD;yif jzpfygonf/ xkd
aypmrSm (15)t*FgausmfrQ&Sdygonf/ xkdpmayusrf;BuD;onf ESpfaygif;(100)
ausmf (200)eD;yg;cefY&SdNyD[k cefYrSef;&ayonf/ xkdpma&;cJholrSm "n0wD
&ckdifom;ZmwdjzpfNyD; ,ckausmufjzLc&kdif &rf;NAJNrdKUe,f a&Tuif;bkHGmae &
[ef;vlxu
G f &[ef;bGUJ cH OD;0(xkq
d &ma&;om;aom ol\twKywu
d dk aemuf
rS a&;om;azmfjythH)jzpfonf/ xkdq&m\trnfukdum; wwftyfaocsm
rod&aomfvnf; ]uif;q&m}[k tac:rsm;Muonf/ xkdq&ma&;om;aom
ra[mo"gvuFmusrf;rSm olwd&o? od*Fg& &opaom tvuFm&&orsm;
jzifh jynfhESufvsuf&Sd\/ ZmwfawmfBuD;wckvkH;ukd av;eufaom pum;vkH;
rsm;ygaom vuFmrsm;jzifh zGJUEGJUEkdifojzifhvnf; csD;usL;xkdufayonf/ ygVd?
ayg&mP? &ckdifpum;rsm;jzifh wefqmqifxm;ojzifhvnf;aumif;? vuFm
tpyft[yfrsm; rrSm;,Gif;ap&bJ tcsDtcsnDatmif oDukH;xm;Ekdifojzifh
vnf;aumif; pmay0ifNyD; ajymifajrmufvSayonf[k qkd&ygawmhonf/

&cdkifnGefYzl;
124

&cdik o
f m;BuD;pmay

,if;q&mBuD;a&;om;cJhaom ra[mo"gvuFmusrf;BuD;ukd EkdifiHawmftpkd;&


wkYd\ tv,fwef;? txufwef;ausmif;rsm;? aumvdyaf usmif;rsm;wGif ausmif;
okH;tjzpfjyXmef;&ef txl;oifhavsmfrnf[k ,lqygonf/
ra[mo"gvuFmusrf;BuD;\ed'gef;ESifh yPmrwGif
]r[r*Fvm? ajcmufa&mifjzmom;? ormorK'pad E,sw?k avm
upuK? oaAKnKESifh? aus;Zl;teE? okH;vlbwkdY? "rq,faxG?
oDwma&okYd? aysmufajynpfax;? aq;aMumay; om;? uif;a0;&ru?f
0#frx
S u
G
f ? zkv
d rf *f0if;0g? t&d,m[k? oHCmav;pk?H ok;H yg;bkw
H iG ?f
tm&kt
H xG#?f jrwfxufjrwfonf? vlewfu;dk &m? uRe;f 'DygokYd? &wem
ok;H qkid ?f yef;ok;H ckid u
f ?dk BudKiBf udKix
f yd jf yif? tjynfq
h if? vnfwiG o
f ;Hk
oG,f? aeES,fawmufy? Ak'"rm? oHCmykwD;? *kPfawmfBuD;ukd?
nD;nD;a&mifNzdK;? xD;okdYrkd;? wefckd;awaZmf? *kPfEkabmfaMumifh?
*kPfawmfwefckd;? rD;[defxkd;u? tqkd;taumif;? ab;&efaygif;vQif?
rsm;ajrmifaomES,?f aysmufysuu
f ,
G v
f su?f uk;d q,fah jcmufjzm? a0'
emvnf;? uGmap&Si;f &Si;f ? cyif;csr;f om? OmPfynmum;? GmapNzdK;NzdK;?
oDwmrkdCf;okdY}
okdY tp&Sdonfjzifh a&;om;pDukH;xm;ygonf/
t"dyg ,frmS ]BuD;us,jf rifjh rwfaom r*Fvmtaygif;wkYd EiS hf vnf;aumif;?
a&mifjcnfawmfajcmufoG,fESifhvnf;aumif;? jynfhpkHawmfrlaom ormorK'?
tpdaE,s? avmupuK? oaAnKocifjzpfawmfrlaom aus;Zl;awmfteE
ESifh jynfpkHawmfrlaom jrwfpGmbk&m;t&Sifukdvnf;aumif; taemwwftkdif&Sd
oDwma&uJhokdY at;jrMunfvifawmfrlaom udavom tnpftaMu;ukd
aq;aMumokwfoifEkdifaom q,fyg;aom w&m;awmfjrwfudkvnf;aumif;?
udavomnpfaMu;? uif;a0;pifMu,fawmfrlaom 0#fokH;yg;rSxGufajrmuf
r*Xmefav;a,muf? zvfXmef av;a,mufjzpfawmfrlMuaom t&d,mppf
&[Emt&SifjrwfwkdYukdvnf;aumif;? uREkfyf\pdwftm&kHxJwGif txG#ft
jrwfxm; &Sdckd;yg\/ jrwfEkd;ylaZmfyg\/ vlewfjA[m ow0gokH;OD;wkdY\
uk;d uG,rf cDS &dk m uRef;BuD;uJo
h Ydk jzpfawmfral om tarT;txkt
H aygif;[k qkt
d yf
aom aerif;a&mifjcnfuJhokdY awmufyawmfrlukefaom Ak'?"rm?oHCm[k
qkdtyfaom ykwD;ukH;oG,fwkdYukdyifvQif tuREkfyfvnfyif;0,f vnfqGJyrm
qG
J qif,ifyg\}[l yPmrcsDxm;ygonf/ wzefwv
Hk nf; &wemok;H yg;

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

125

wnf;[laom xD;ukdrkd;vnf; aqmif;xm;ygao;\/


]okYd &wemok;H yg;wkYdtm; &kad ojrwfE;dk &Scd ;dk ylaZmf&aomaumif;rSKaMumifh
tqkd;taumif;ab;&efwkdYonf (0g)ysHxGufoGm;aom ab;tE&m,fwkdYonf
vnf; aysmufysufygapukeo
f wnf;/ uk;d q,fah jcmufjzmaom a&m*ga0'em
wkdYonfvnf; &Sif;&Sif;vif;vif;BuD; uGmapuif;aponf jzpfygapownf;/
tvk;H pku
H ek af om ow0gwkYd onfvnf; use;f rmcsr;f omMuygapukeo
f wnf;/
tuREkfyf\ OmPfynmonfvnf; at;jrvSpGmaom oDwmrkd;a&uJhokdY oGef;
NzKd ;GmoGe;f um yGiv
hf ef;ygapownf;}[lyif yPmrtmoDojzifh apwemaumif;
t&if;xm;um pDukH;a&;om;xmonfukd awGU&Sd&ygonf/ wzefwkH
]cynf;rsm;pGm? a&SUq&mwkdY vuFma[mpmjyKcJhygonf? rsm;pGm
oD;oD;? [dwkHNyD;vnf;? qDrD;wefaqmifwkd;yGm;axmifu? xkd;ajymif
aomES,?f jrpfyifv,foYdk? BuD;us,jf yefYajym? bk&m;omoem? wnf
pdrfhiSmvQif? o'ga&SUa&mf? ynmausmfonf? ra[mftavmif;? Zmwf
awmfa[mif;uk?d oHanmif;om,m? tvuFmjzif?h odygaomavQmuf?
wifESifhaxmuf? csD;ajrmufaxmyem? jynf"nmwGif? bwfpmw
apmif? vkyt
f ahH qmifonf? atmifapownf;? rusO;f rus,?f t"dyg ,f
ukd? odvG,fomkH? jym;vufwkHonf? jynfhpkHygaprMumwnf;}
]rsm;pGmaom a&S;a&S;aom&ckdifpma&;q&mwkdYonf vuFma[mpmrsm;
a&;om;pDukH;cJhMuonfrsm;&SdMuyg\/ okdYyifrsm;BuD;? [dMuNyD;vnf;? qDrD;
[lonfrmS wk;d yGm;NyD;xGe;f nda v ykNd yD;vif;avomvQif jzpfbo
d uJo
h Ydk? ork'& m
jrpfyifv,fuo
hJ Ydkyif BuD;us,jf yefYajy;pGmaom Ak'j rwfpmG bk&m;&Si\
f omoem
awmfjrwfonf xkx
d t
dk &yfa'owkYdoYdk ysYHEYHSBuD;yGm;apjcif;iSmomvQif o'gw&m;
a&SU&SKUxm;onfjzpfyg ynmausmfonfh ra[mo"g Zmwfawmfa[mif;ukd
oHanmif;om,mpGmaom vuFmuAsm? wefqmpum;jzifh rdrdodoavmuf
tm;tifukdaxmuf csD;rGrf;zGifhqkdygrnf/ vuFmpmayonf "n0wD
a&Tcidk w
f idk ;f BuD;0,f bwfpmwapmiftjzpf vkyaf qmifxm;Ekid Mf uygukeo
f wnf;/
rusO;f rus,b
f J t"dyg ,fudk odomvG,f yHk efMum;ygth/H tvk;H pkH pdwBf uHpnf
wkdif;? csufcsif;rMum jynfhpkHygapownf;} [lyifjzpfygonf/
ra[mvuFm? ayrl-ud-csyf? 0rf;bufwGifvnf; ]aAm"do,rL?
bk&m;[lom;}csDaomvuFm
]aumif;uifajr&S?d ynm[donf? aAm"dvUl xG#?f ra[mfZmwfu?dk vlewfvl

&cdkifnGefYzl;
126

&cdik o
f m;BuD;pmay

wkdYaqmif? ESpfig;axmifvQif? ajymifajymifxGef;aMumif;? a[mcJha&Smif;onf?


oHanmif;&SpfOD; t*Fgwnf;}
vuFm ]ynm[d}[l &ckdifom;Zmwd yDyDoo okyfazmfuma&;
om;xm;onfrmS Zmwd*P
k rf ysuf trsKd;rufaom uif;q&mBuD;tm; csD;usL;
p&maumif;vSyg\/ xkv
d uFm\qkv
d &dk if;rSm ]toHawmft*Fg&Spyf g;ESihf jynfpHk
awmfral om jrwfpmG bk&m;&Sio
f nf omoemawmfEpS f ig;axmifywfv;Hk wnf
axmifpdrfhaomiSm ra[mo"mZmwfawmfBuD;ukd a[mxm;awmfrlcJhaMumif;
ukd tykrd yg Avmr[dapbJ xdrad tmifa&;om;Ekid cf o
hJ jzifv
h nf; &ckid pf may\
*kPu
f adk zmfxw
k cf ahJ om uif;q&mBu;D ukd wrsK;d tm;jzifh aus;Zl;wif&ygawmhonf/
if;ayrl -ud-csyfausmbufwGifyif- ]ewfvlq&m? b*0g[k? Ak'gwk
PSd? qdwfonfwdaomf}ponfjzifh csDaomvuFmvnf;
]rdrdvmudk? tmPmESdrfeif;? pkd;onfrif;um;? rif;usifhw&m;?
q,fyg;arTUavsmf/ 0da'awmf[?k awaZmfaewl? umxD;jzLESi?hf vlvl
vGvG? pkd;pHyonf? &mZq&m? aMumfjim[def;[def;? odef;ESifhyukof?
orkwfumrdef? a'0defac:wGif? av;tiftrwf? avmu0wfjzifh?
wwfjrwfvdrm? jynfGmaxmifa&;? qkray;onf/ nGwfauG;pm&if;
ruGmwnf;}
[l pyfqkdxm;onfrSm wdusjywfom; aphpkHvSygonf/
wzef ayrl -uk-csyf? 0rf;bufvnf;
]om;vSbkef;[d? aq;oD&dum;? rD;okdYawaZmf? [doifhavQmf[k?
xdyfay:O*if? wqdwfwifrl? MumwGifa&avQm? oefYpifacsmu? Ek
abmfr[m? MoBuD;pGm[k? aMujimxuf0Srf;? xif&Sm;vGef;vsuf? &
[ef;&Siv
f ?l cyford ;f oltm;? awmif;,l<uvm? wqdwpf mjzif?h csr;f om
Muav? avmif;Aka'ukd? emaremr? ar;umv? arG;bolaX;? y
nma&;jzifh? bkd;ab;ZlZm? rnfonmjzifh? r&mighom;? trsm;cyJh?
aq;ukpd
JG ? ausmo
f x
J rd q
hf ?l ra[m,lvsu?f urL0Sr;f aAG? wGiyf gap
[k? uGrf;a&vbuf? ay;urf;quf? rdyGufbbGJU? zGJUonfaeYu?
pra[mf? o"mausmfonf? OKyfatmfvlewf wkdYGmwnf;}
[l pDukH;xm;onfrSmvnf; &ckdifpmayoH ygvSygonf/ if;-uk-

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

127

csyf yif ]Oaum'em? vlewfmG ? aBumfjimESix


hf if? om;a&Tpifu}dk tpcsaD om
vuFmvnf;
]OD;a*gif;qH&dyf? bdodufem;xGif;? cyif;r*Fvm? t&m&mukd?
ruGmtwl? rlMupkaqmif;? bk&m;avmif;tm;? taygif;a&ToYdk? oli,f
wkYd tm;? NydKifNydKif&&J ?J vnfqb
JG ,uf? vufvufa&mifxif? wefqm
qif? jyKjyifxdef;&? aqmif&NcH&H? avmif;awmfxHokdY? BuHBuHoJoJ?
{vQifvTJvsuf(at;,OfvTJvsuf)? tNrJaysmfyg;? oli,frsm;ESifh ..}
tp&So
d nfjzifh oDu;Hk zGUJ EGUJ xm;onfrmS vnf; &ckid w
f Ydk \ tok;H tESKef;rsm;
ukd pmrlrysuf&atmif pyfqkdxm;ojzifhvnf; uif;q&mBuD;tm; vufoH
ajymifajrmufvSonf[k qkd&ayrnf/ wzef ayrl -ul-csyfum;
]NzdKif;NzdKif;ajyjypf? ckepfESpfokdY? a&mufvpfcgwkH? a&TykHa&Tyef;?
a&Ta&mifxGef;vsuf? &Tef;&Tef;awmufy? tqif;vSom;? umvxkdcg?
upm;&mwvif;? xkdGmwGif;? qifjrif;oGm;axG? wvif;ajrum;?
uGJaMuysufpD;? woD;qif;&J? aerkd;zGJaMumifh? cyJ;yifyef;? r&Tifvef;
wnf;? rvef;oli,f? waeY0,fuek ?f aMumufb,
G Bf uD;pGm? rk;d BuD;Gm
aomf? vQipf mG ajy;oGm;? qifajymiftm;okYd ? bk&m;qkv?dk p&yfuv
dk Qi?f
rSDckda&SUzsm;? oli,frsm;um;? xdyg;pkwfNyJ? ajcvufuGJvsuf? qif;&J
'ku? [dwkHMu? BuHqpmem? cef;0g? om,myuwd? p&yf[d
u? rdrdigwkdY? csrf;ombkdY[k? ESpfvkdYwkdifyif? rMumyifwnf;? jyKjyif
wiht
f yf? p&yfaqmuf&?H ruserf nfo?l ,lcw
hJ jym;pD? tnDwa,muf?
apvkdufajrmufu? razgufrjym;? olaX;om;wkdY? bk&m;avmif;tm
Pm? qkdvsif;ygonf? a&mufvmtnD rMumwnf;}
[l oDukH;xm;onfrSmvnf; aocsmaphpyfvSygonf/ pum;ajy0wK
oGm;ukd bwf&KS &ouJo
h Ydk? vlomrefrsm;yif emvnfv,
G af tmif pmoGm;pmvm
tykdtvkdr&SdapbJ tvuFm&ojynfh0atmif wefqmqifxm;ygonf/
ayrl-cd-csyf? ausmbuf? ]r,m;ckd;crf;}wGif
]xk0d rnf;uG? xkjd cif;wuk?d jrif&vufr?l olEpS yf g;? ighux
kd m;
? EGm;raoao;? ta&aET;okdY? rauG;oabm? ajy;cJhaom[k? rd
armrSKdifawG? pdwfBuD;a0vsuf? jrpfa&urf;yg;? &l;&if;oGm;vsuf?

&cdkifnGefYzl;
128

&cdik o
f m;BuD;pmay

onf;zsm;0Sefxdwf? wqdwfoufqif;? aMumufvefYjcif;aMumifh? t


jyif;xufjyef? oif;wkYd[efu?dk wzefjrif&? rmefq;dk x? aouvJao?
raoaebll;? ckefavajAmif;ajAmif;? usava&Smif;u? cg;aZmif;aygif
&S?d wdrrf eS ;f od? ypduu
dk u
dk (f yg;pdyg;ap)? tjyif;vku
d v
f su?f qku
d q
f u
dk f
rdav? ra&&mvl? ckd;olum;? rrltyfpGm? ighMuif,mukd? ,lum
vSnjhf zm;? Zmukv
d m;[k(b,fuo
dk mG ;)? rm;rm;armufarmuf? rnf;uG
a[mufu? iausmufv&l n
S ?f wvnfNcdr;f armif;? 0ufapmif;apmif;\?
raumif;(rJ)rnf;uG? kyfrjyESifh? umVrnf;*sD? eifhb&Dum;? ighqDxH
rSm? Zm(b,f)jyKvmvdrfh? ukdifvsufvnfpd? vufzefBuD;ESifh ajrmuf
vku
d v
f iT ahf omf? xko
d ifih rnf;? wdr;f NydKvnf;vsu?f renf;'ku? qif;
&J&vnf;? rcsrmefapmif? ra&SmifomMunf}
ponfjzihf ]r,m;vkcPf;}ukd a&;om;xm;onfrSmvnf; okyfygvSay
onf/
qufwzef
],SOf(csnf?csD)aESmifrnf[k? EG,f&Snfwyif? vufwGifukdifwGJ?
trQifqGJvsuf? c&Scqkwf? vl,kwfum;? ykwfvwfrod? vlwdwd
[k? owdjyKawG? vkdufavaumufaumuf? ausmuf&SnfaemufokdY?
vlarsmufc;dk om;? Zmukv
d m;vdr(hf b,fuo
dk mG ;vdr)hf ? wefUvm;[mvl?
r,lavvifh? oifESifhr&m? ighrSmrkdCf;cif? ckepftifwd? Mumwifywf
ukH;? ykckH;aygufatmif? vkyfaqmifxrf;Guf? orufapcH? aoapmfeH
rS? &onfr,m;? oifzYdk(bkYd)vm;[k? ESpyf g;&efwif;? axG;&Su(f v)jiif;
? wifhjcif;ajymif;nD;? p&yfBuD;ukd? eD;avaomcg? pka0;vmonf?
jynfGm&yfol? Ak'uFLu? ylylMum;av? ac:ar;ap\}
ponfjzifh ruG,fr0Suf tcsufusus xdrdvSatmif taemuf&ckdif
jrefrmpum;rsm;jzifh tom;ygatmif ajymifajymifBuD;ok;H rqk;H wrf;oDu;Hk Ekid f
aom &ckdifpmayynm&Sif uif;q&mudk tokdYvQifrcsD;usL;bJ aeEkdiftHhenf;/
ay-ac-csyf? 0rf;buf ]w&m;pD&ifcPf;}vnf;
]ckyif&kw&uf? &xm;xufokdY? wufodMum;? ESifavoGm;\}[l
vnf;aumif;? ]oHausmfajc;ajc;? ukd,fwkdifay;? ta&;b,fokdY? [mvlkdU
[k? ar;NrdKUNyD;aomf}[lvnf;aumif; &ckid pf um;vk;H rsm; rygygatmif vuFm

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

129

pDukH; a&;om;xm;onfukd awGU&Sd&ayonf/


ayrl -ac-csyf? ausmbufwGif ]a>rw&m;pD&ifcPf;}vnf;
]ajrbkd(zkd)rSmwkH;? av;jzmBuD;rm;? NrD;zsm;OauGmif;(Oa*gif;)?
waMumif;rsufp?d BuD;us,fbo
d m;? pyfxv
d nf;a&;? raxG;uGw
J nf;
wenf;qkdbG,f? ajrr0,fwkH? ti,fav;OD;? NrD;a0gif;&SLom;? puK
rsupf ?d usO;f pmwdEiS ?hf rxdtvGw?f vnfa&;jywf\/ trSwaf xGvm?
jcif;&mjzif?h odomjyo? bk(d zk)d r[k? Mum;ujref;jref;? Gmvk;H
vef;vsuf? eef;&a0pH? bk&ifhxH? pHavpD&if? rMumwifonf?
Nynfh&Sif0rf;aomifh 0rf;omwnf;}
[l a&;om;xm;&m ,ckO;D acgif;[k a&;om;onfu?dk ygVdOoDouHu?dk
Oaumif;? O'*H txufa[mo'gtwkdif; ]OD;a*gif;}[k a&;&aMumif;ukd
uif;q&m xGifay;cJhonfukd aus;Zl;wifp&mtjyif pmayvkdufpm;olwkdif;?
rSDNirf;wpfck jyKoifhayonf/
xkdYjyifw0vnf; wqJhukd;jzm jyemtqkH;wGif
]wqJhukd;jzm? jymemukd? &umr@dKif? a,mufsm;vSKdifom;?
ckid t
f xJ? jrpfnmuJvsuf? vuf0cJ mG a&Smif vusfmawmifr?S awmif
ork'fqD? ewfem*DwkdY? yg&rDausmf? bkef;aMumifhay:om;? tkyfaBomf
yifv,f? aysmyf g;bG,Ef iS hf jrES,jf ra&mif? jr&dyaf qmifonf? jrawmif
jrawm? jra&mifausmonf? raem&rm? uRef;'Dygxuf? tcsufcsuf
azG? taxGaxGw?d jrKawyGm;pD;? bke;f wyfb;D rQ? opfo;D 0vH? yGm;rsm;
vQHonf? w&Hwcg? csKd&omESifh? rmvmBudKifoif;? ausmfESHjcif;
onf? a&Tuif;q&m? rsm;wumokdY? ,xmowd? OmPfESifhndvsuf?
rNidrwG,f? ZmwfukdEG,f? ESmbG,fvuFm? pD&ifygonf? rSmt
NyD; tpD;wnf;}
[l rdrad eaom Gm\obm0ukt
d ajcjyKNyD; cs;D usL;xm;ojzifh obm0
ukdBudKufwwfaom &ckdifpmayynm&Sd uif;q&mBuD;ac: a&Tuif;bkHq&m
BuD;tm; av;pm;xkdufygonf/
ayrl -*lcsyf? ]ykifcPf;}vnf;
]wzefaeY&uf? O,smOfxGufaomf? ueufocif? om;OmPf&Sif
eSi?hf wlyifruGm? xkt
d cg? MuifempbG,?f ykifi,ftm;? oG,o
f ,
G f
NrD;zsm;? vnfusm;usm;ESifh? wefcg;'Gg&m? wkdifxdyfcsmxuf? aeum

&cdkifnGefYzl;
130

&cdik o
f m;BuD;pmay

aysmf&Gif? rif;ukdjrifrl? tvsifkw&uf? wkdifrSouf? ajrxuf0yf


avQmif;? xkt
d aMumif;uk?d rif;aumif;bke;f rnf;? tokYdenf;[k? wnf;
vnf;pDppf? ar;onfjzpf? MuifvifwkdYtm;? colrsm;ukd? tvum;
ay? rjzpfapESi?hf ay;avcsr;f om? rdeYfaomcgwk;H ? r&mbk&m;? csr;f om
rsm;ESifh? aomufpm;cJrSK? wckckvQif? arQmf&SKavQmufywf? avQmuf
Mum;vwfaomf? vlxG#fxdyfwif? ykifum;? b,fukdpm;vkd?
avQmufvQm;tpm? pm;p&mwk?H rHomtrJ? om;ukcd [
J ?k rvGaJ vQmuf
xm;? okdYjzpfurl? b,frQavmuf0ef? 0rf;wuefrl? avQmf&Hpkduf
pkduf? *sif(usif)aG;xkduf&Sifh? wokdufoifhavsmf? rif;csif;ac:? ap
awmrlav? Oya'wkH? a&ajrxdyfrkd;? rif;trsKd;rl? ay;&kd;r[d? *sif
a&G;&SdESifh? wpdravQmf? ykifausmftm;? rmaomftyG? yJjcrf;rQjzifh?
vS,fzrJhom;? aewkdif;oGm;? ay;vm;vkvif? rdefYwkdif;yifwnf;/
xkYd oifrif;vl? aeYr&SLvQif? rlavrrSm? xkad ,mufsm;onf? wyg;aeY
wkH? OykofBuHK? wpkHwck? oufowfrSKukd? rjyKukefMu? rJr&?
vSyazgufaxG? yJjcrf;aiGukd? qGJavykif? oif;vnfwGif? a&mif
axmifawmufy? xkdaiGpaMumifh? rmewkd;wuf? aemufw&ufwkH?
a&Tpufyg'? O,smOf<uaomf? aiGpukdrSD? ykifeDum;? rxDrxif?
wkdif;BuD;&SifESifh? ighwGifOpm? tolrSmwnf;? rsm;pGmrod? *kPfxl;[d
vsu?f rif;BuD;ukNd ydKif? wHcg;(wef;cg;)wkid rf ?S rSKid u
f marS;puf? rqif;
oufwnf;? jyKcsufrvS? jrifvwf&rl? >ruf[ar;vkd? *gxmqkd
onf? yk*dKvfvSxG#f rif;BuD;wnf;}
vuFmvnf;? "n0wDa&Tckdifom;wkdY\ pum;vkH;rsm;ukd Mum;Syf
xnfhxm;ojzihfyifvQif uAsmh&o *kPfajymifajrmufvSygonf/ vuFm
wGif ]oG,o
f ,
G Nf rD;zsm;? vnfusm;usm;ESif}h qkad ompum;onfyif ykoifi,f
\okyfukd txl;ojzifh ay:vGifapygonf/ xkdrSwyg; ]tvum;ay?
rjzpfapESifh} [lvnf;aumif;? xkdYjyifb0 ]b,frQavmuf0ef? 0rf;wuefrl?
avQmf&Hpkdufpkduf? *sifa&G;xkduf&Sifh} [lvnf;aumif; qkdaompum;rsm;onf
vnf; a&Tckdifom;rsm;okH;aom rla[mif;BuD;jzpfMuygonf/
uREfkyfwkdY &ckdifwkdif;&if;om;rsm;rSm 0rf;Akdufudk ]0rf;}[l ac:ygonf/
jrefrmrsm;um; ]Akduf}[lvnf;aumif; ajymqkdokH;ESKef;Muygonf/ "n0wD
a&Tckdifom;wkdYrSmum; ]0rf;wif;onf? 0rf;jynfhonf? 0rf;emonf}[lom

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

131

okH;ESKef;ajymqkdMuygonf/ ]0rf;wuef}qkdaompum;onf Armtvkdtm;jzifh


Akdufwjynfh? AkdufwqefY[l t"dyg,f&ygonf/ trSefrSm ESpfcGJESifhwwif;?
twlwyl if jzpfouJo
h Ydw
k nf;/ okYd&mwGif rsKd ;csppf w
d jf yif;xefaom uif;q&mBuD;
ukd twk,l&efaumif; pma&;olu wifjy&ygonf/
ayrl -*l-csyf? 0rf;bufwGifyif ]O'kr&a'0D'Pf;}vnf;
]xkda&mtcg? rkd;ewfGmokdY? rdpdvmjynf? csufjrKyfwnfvsuf?
aeonft[kwf? ac:orkwfom;? yd*kw&? vkHvif(vkif)vSonf/
odyoifvkd? wuokdvf[k? jynfukdta&muf/ oGm;avajrmuf?
ygarmuf'dom? q&mtxH? usKd;EGHc,? wwfodyukd? oifurMum?
wwfvdrmvsuf? oGm;cgcsdefwef? MqmrGefukd? yefavtaMumif;?
oGm;cGifhawmif;\? ausmfaomif;'dom? xkdMqm\? "dwmorD;? nD&D;
&D;wd(nD&&D;wnf;)? rBuD;&G,af &muf? [d(&S)d wkaH jrmuf\ wa,muf
uvsm? a'0pmokYd(a'0pm&mokYd)? yrmwlavQm?f qkcd gaomwk?H xkad &m
Mqm? xko
d o
d mud?k qkyd gokYd ? vGeEf pS rf sKdU? rcsKdUynm? roufom
onf? vdrmyGef;wD; wynfhBuD;}
[l 'Domygarmuq&mBuD;\ tmvkyfoHudk a&;pyfxm;ygonf/
vuFm ]Mqm}[k a&S;xkH;a&;enf;jzifh a&;pyfxm;onfrSmvnf; "n0wD
a&Tckdifom;wkdY\ pmay,Ofaus;rSKw&yfukd az:jyxm;onf[k qkd&ygrnf/
]tvGefcsrf;tD;? c&D;um;? &yfBuD;Ow&m? ra,mGm\? om,m&dyf
csr;f ? wkYdtrd v
f rf;wnf;}ponfjzifh &ckid t
f oH?&ckid t
f ok;H tESKef;rsm;jzifh a&;xm;
onfrmS um; &ckid pf mqkad wmfBuD; OumysH\ ]aumif;uifrmS vD?0ga,mxGo
D m;}
ponfjzifh pyfxm;ouJo
h Ydkyif &ckid t
f ok;H tESKef;rsm;ukd az:xkwu
f m pyfqjdk cif;
jzpfonf/ ]xdyfwiftarmif}[k tpcsDxm;onfrSmvnf; xD;qefeef;qef
aompum;rsm;jzifh a&;pyfxm;jcif;jzpfojzifh uif;q&mBuD;onf xD;&dyef ef;&dyf
ukd rSDvkdufoljzpfaMumif;ukdum; pm&SKolwkdY aumif;aumif;BuD; odomEkdifay
onf/ ra[mo"mvuFmusr;f BuD;ukd a&;om;cJo
h l uif;q&m\ txkyw
u
d dk
]Or*FcPf;}tqkH;wGif a&;om;cJhonfrSm atmufygtwkdif;jzpfonf/
]&umyl&? jynfrEkdifiH? bufrpHom;? xdef,Hy0if;? t&Sm;rif;
\? xGe;f vif;omoem? wnf&maxmifu? ewfEiS b
hf &k m;? rrQEKS id ;f bG,?f
ukov
dk <f u,fom;? yifv,fxuf0ef;? &SKryef;vQi?f &Spcf Pf;(ef)'dom?
vkd&m&mukd? 0pGmrpkd;? vlpD;ysKd;onf? rnSKd;ESpfpOf? csnfvJrcJ? csKdryGJ

&cdkifnGefYzl;
132

&cdik o
f m;BuD;pmay

wnf;? oJoJ u
dk w
f ek ;f ? ewfwYdkbek ;f aMumif?h csK;H csK;H 0ef? ESpw
f idk ;f rSef
vsuf? NzdKif;0Seyf mG ;wuf? cGex
f u
G ,
f mv,f? rsKd;av;EG,w
f Ydk ? zGiyhf ,f
odrfzsif;? bkef;a&mifvif;om;? uRef;rif;atmifcsm? a&T&rmxuf
a&Tpma&Tusrf;? wwfpGrf;odjrif? aA'ifaq;orm;? ysufjym;pkHpd? yef;
csDyef;yk? a&;ol&pfvdrf? yef;wdrfyef;bJ? teftJ&wk? &TifjrL;om
Munf? oDjcif;onfu? yGm;pnfavmuD? tnDavmukwf? r,kwf
twif;? rsm;zsif(jzif)h ajymxl? tvSLoDwif;? ruif;aewl? ausmif;*l
(ul)bk&m;? yGm;rsm;&maxmif? NydKif;NydKif;ajymifonf? nmaumif&rf;
NAJ? aemufcqGJu? uvJwJuif;? owif;0Sefacsmuf? wac:avmuf
wGif? &rf;aygufjrpf0? ajrmufuif;vSxuf? Ak'bmom? q&mOuH
o? enf;cHrl;0? &nwynfh? rnfrSnfh&Sifu? OD;0&[k? emrynwf?
Murm0wfaMumif?h &[wfwef;cGe?f y,fcu
hJ ef? edAm efrw
k 0f ? "dov
D
uk?d r&aomfvnf;? aemifrwn;f wGi(f araw;)? uyfqnf;&&k?H 0g;pkH
owif;? ESv;Hk oGi;f ? awmif;wif;csed cf iG ?f uke;f 0g;tifjzif?h ighwiG if g
arG;? owdaq;vsuf? a&S;a&S;o'g? 'kZD0gukd? Oomru? b0ba0?
vGwfygap[k? tajctjrpf? &SpfcspfwGif? jzpfapyuwl? ESvkH;rl
vnf;? ok;H qlvUl Gm? o&Pmuk?d xdycf smOD;vk;H ? yef;uk;H O*i?f NrJpmG qif
? uif;&Siq
f &m? vlxu
G pf m[k? pOfvmO'gef;? OrifcPf;uk?d armfueG ;f
jzpfatmif? rsKd;aomif;axmifwkdY? okH;aqmifpdrfh&nf? BudK;BuHpnf?
BuHonftwkdif;? jynfhpGmvSKdif;onf? us,f0ef;ork'&mwnf;}}
[l ]r[mOr*Fcef;}tqkH;wGif tenf;tusOf;a&;om;xm;cJhonfukd
awGU&Sd&ayonf/
]ra[mfo"gvuFmusrf;BuD;}rSm BuD;us,fcef;em;vSygaomfvnf; aypm
tjzpfom&Sdaeao;ojzifh rxif&Sm;ray:vGifbJ jzpfae&onf/ rMumrD
pufwifESdyfvdrfhrnf[k arQmfvifh&ygawmhonf/ uif;q&mESifhtwl acwf
NydKif(0g) wacwfwnf;rSmyif "n0wD&ckdifwkdif;wGif uif;q&mESifh pma&;
NydKib
f uf 0g;ausmif;trnfcH q&mBuD;a&;om;cJah om ]aerdvuFm? ra[mo"g
vuFm? bk&d'wfvuFm? 0d"l&vuFm? a0oE&mvuFm? ayg&dom'vuFm?
aumuEkvuFm}ponfrsm;vnf;&Sdao;aMumif; pkHprf;ar;jref; wqifhMum;
od&ygawmhonf/ xkdxkd wdrfNrKyfaysmufuG,faeaom &ckdifvuf&mpmayrsm;
(0g)vuFm? at;(0g)tJ?h tef&wk? BudK;'ef;jcif;? okid ;f jcif;? omjcif;? ysKUd uAsm?

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

133

aA'ifusrf;? aq;usrf;? avmuDusrf;rsKd;pkH? Ak'bmomw&m;ESifh pyfqkdifaom


pmayusrf;*efponfrsm;ukd &SmazGpkaqmif;NyD; az:xkwfEkdifMuygapukefo
wnf;[laom tmoDojzifh ]&ckdifvuf&mpmayrsm;}[laom aqmif;yg;ukd
wifjyvkduf&ygawmhonf/

"n0wDt&Sif&0dE
rSwfcsuf/

aqmif;yg;ukd &ckdifhwefaqmifr*Zif; (1959-60) wGif


azmfjybl;onf/

&cdkifnGefYzl;
134

&cdik o
f m;BuD;pmay

&ckdif,mOf;omjcif;
],mOf;}[lonfrmS tdrx
f rJ mS jzpfap? tdr&f yd o
f matmuf qifyek ;f vsm;ay:
rSmjzpfap? uav;rsm;ukd rdcifu EkYd csKw
d u
dk af uR;&if;vnf;aumif;? uav;rsm;
ukd ody&f if;vnf;aumif;? uav;i,frsm;ESihf ysKdNzLr,fwYdk onfvnf;aumif;?
rdcifrsm;onfvnf;aumif;? 'gef;pD;jcif; okdYr[kwf opfyifrsm;\opfukdif;
ay:rsm;rSmjzpfap? BudK;BudrfEG,frsm;jzifh ysOfjym;wcsyfukd wbufwcsufpDNrJ
pGm csnfaESmifNyD;vQif 'gef;vTJpD;jcif;rsKd;ukd ,mOfpD;onf[l ac:qkdMuyg
onf/ ]omjcif;}[lonfrmS om,memaysmb
f ,
G &f adS om aw;oDjcif;[k qkv
d ydk g
onf/
a&S;ESpfaygif;rsm;pGmuyif "n0wD&ckdifjynfe,f txufyg,mOfpD;&m
wGif ,mOf;omjcif;wrsKd;ukd oDu;Hk Gwq
f Ndk yD; uav;i,frsm;tm; odyjf yk;d xk;H
&SdcJhMuygonf/ tcsKdUtysKdtG,f a&TckdifjzLwkdYrSmvnf; tqufukdarQmf&if;
,mOf;pD;? ,mOfom;jcif; oDqkdjcif;wkdYjzifh tvkyftm;csdefukd ukefvGefapcJhMu
ygonf/ xk,
d mOfom;jcif;rsm;rSm e,fajra'otvku
d f uGjJ ym;Muonfrsm;vnf;
&SdMuygonf/ okdY&mwGif a,bl,stm;jzifhum; GwfqkdykHrSm wlonfomrsm;
Muygonf/ omjcif;[kqkd&aomfvnf; ,ckypcwf rsufarSmufacwfrSm t
rsm;odMuukefaom wef;ckd;Gmq&mxGef;ESifh Gmacsmif;BuD;Gm q&mOD;atmif
xGef;wkdY\ omjcif;rsm;ESifh vkH;vkH;vsm;vsm;um; rwlMuacs/ wcsKdUw0uf
om wlMuacs\/ rwlyrHk mS wef;ck;d Gmq&mxGe;f \ ]tavmif;awmf aumfum
Ekomjcif;} {,mOfusL;cef;
]usL;vku
d af wav? arG;aroufrQ? 0rf;vG,af v? oaE&vkYd? q,fv

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

135

aphvQif? bGm;arQmfjrifau? rdcifonf;tl? bkduf&mukd? aemifcgrkd;vkdY pkd;rnf


olav}[lvnf;aumif;? if;omjcif;yif ]oGm;Muavu? jrLajcrSKdif;rSKdif;?
NydKif;&kdif;ESifh? qifqkdif;rkdYrkdY? wndKUndKUau? wcsKdUopfyif? nTefYzl;qifau?
Gufusifjyefp? aEG&moDav? *drmefajymif;au? waygif;vrSm}[lvnf;
aumif;? if;q&mxGef;\ ]owxmEktavmif;awmf omjcif;qef;} ]vlysKd
arQmfcef;}wGifvnf; ]apmifhvkdYaeau? bkef;a<uarmifvS? ekig;&mqkawmf
awmif;um? avmiff;owu? a&SUuyifrm? awmNrdKifcsmwGif? aemfZmpHum;?
o&zDrmvm? ta0&mau? pG,fawmfrsm;ESifh cs&mrdk;pD? cgawmfrSDau? em&D&if
cwf? a*:oZif[k? ac:wGifrSwfau? tcsyfw&m? pvwmESifh? &ifhrmacguf
&rf;? vjymokd(rSm)? cGgndKyef;ukd}[l vnf;aumif;? Gmacsmif;BuD;Gm q&m
OD;atmifxGef;\ ]*kwdvESifhrkoduomjcif;}wGifvnf; ]jr{,mOfukd? vGJ0if
BudwfBudwf? nOfhy[kd&frSm? om;ukdodyfvkdY? tdyfygapvkdY? omjcif;qkdau?
e*k&d af Mumifawmif;? rdanmifAv
dk af u? tkad Mumif;awmif;vnf;? aumif;aumif;
NyDum? om;onf;csmukd? ukdufygcvpf? tqpfwkdau? BuHcsKdrTm;a,mif;
rGm;cvpfav? pdwfnpfbkdY&m? wtmtmESifh? rsm;pGmvnf;ikd? nOfav;ykdrSm?
wykdrtdyf? a&TEkdY&Sifav? rdcifodyfau? wdwfygighom;? cJ0gjrnfoH? wnHnH
ukd? oufESHem;rSm? rMum;vm;av}[lvnf;aumif;? if;om;jcif;yif od
Mum;vufpGyf a&Tvufv,frSm? ,kefi,f0yfvkdY? qefzGyfawqkd? tbkd;tkdukd?
jrifvkdovm;? iSufajymoD;oum? vpEmvQif? ,lvmNyD;au? yD;ygvm;av?
pm;aumif;bG,fukd? rkHYxkdxkdESifh? EkdYcsKdvnf;wkduf? ighrdcifrSm? &ifcGifykdufvkdY?
ikdufwkHzGifhwkH? jcifrsKd;pkHau? apmifcsKHr&? aqmif;&moDrSm? vDjyif;okwfau?
ukycf &H vkYd ? 'kuy pl m? ighMurmav? vGepf mG qk;d nuf? ezl;ZmrSm? aZmif&mqku
d f
au? 0wfvkdufvQufav? EkdYoufcgvQif? om;armifyifukd? rdcifwkdufrnf?
armifvlysKdav? qkdpum;ukd? em;rSmwnfavm? twnfrkcs? rwdwfuvQif?
cg;uabmif;bD? tusaDF rmif;jyKwf? *Gr;f OD;xkyEf iS ?hf wkyu
f v
k m;? ighonf;tludk
brf;,lomG ;vkYd? udu
k o
f mG ;vdrrhf nf? okYdjzpfonfaMumif?h arG;onfrcd if? jrovGef
rSm? [efEiS v
hf aJG u? {,mOf,mOfav}[lvnf;aumif;? xkq
d &m OD;atmifxeG ;f \
]vGrf;rajyomjcif;} ]ly0wDrif;orD;? vGrf;qGwfawmfrlcef;}wGifvnf;
]xko
d nfcgvQu?f avmif;ocifav? &Tijf ynfwu
G rf mS ? eefxuf&a0? raeom?
pdwfawmfEGrf;vkdY? xGufvSrf;avaomf? ysKdarly? vSwyifav? ,Of&SifrrSm?
qef;vewfawmf? oZifay:au? a[rmOwk? ukua vmifEiS ?f zk;d acgifusL;vkYd ?

&cdkifnGefYzl;
136

&cdik o
f m;BuD;pmay

aysmfrKS pbG,?f usrsuf&nfEiS ?hf BuHo


h nfpw
d u
f ;l ? wk;H wk;H kid af u? rSKid u
f mrl;vkYd }
[lvnf;aumif;/
if;omjcif;yif ]vS,Ofausmfav? igharmifacsmvQif? w&m;wnfckd?
jrwfy*k Kd vfaMumif?h tkt
d o
dk Md um;? NrdKUjynfmG uk?d apmifu
h mMuyfau? ewftrsm;
wkYd ? r,pm;u,fq,f? ighcspfaqGav? raoygoif?h urmajruk?d twnfcsifh
vkdY? aevifh&ap? wkdifwef;ay? ysKdarESr? kyf[efyefav;? tvGefodyfau?
ighudpaMumifh? armifvSck0,f? 'kuBuHKAsm? eef;bkHwGif;u? qif;ouf&a&?
okdYjzpfayav? tu,fwnf;? raoygbJ? &SdygcJhu? rvGJraoG? b0rSmav?
wcgcefYvQif? ysKdzsef;awGUap? tcgcgav? qkawmfTef;Asm? wcef;&yfum?
ae\wnfhav}[lvnf;aumif;/
xkd vGr;f rajyomjcif;yif ]tavmif;awmfrif;om; vGr;f qGwcf ef;}vnf;
]xkcd gumv? avmif;bke;f 0,fav? armifaZmwrSm? Asm,uJyh ?dk uk,
d Mhf uif,m
ukd? pdwfrSmwrf;Asm? vGrf;vkdYikdaomf? tkdtkdESpfr? armifhocifrSm? Muifrykduf
au? BudKufr0vnf;? armifvSjzpfykH? tvkH;pkHukd? tukefckcg? ESrawmfav?
&SKygOD;vku
d ?f oifEpS rf nfav? tv,fMum;rSm 0g;vk;H ysKduo
f Ydk ? BuHKBudKufyyHk if?
oifb
h cif,? ESio
f nfwxyf tdr&f iS v
f nf;? ajcrQipf yG o
f Ydk? rvGeEf idk af ,mif?
ESrarmifrmS ? uaxmifu&m;? jrpfv,faumifrmS ? azmifysu0f g;okYd rpm;olyif?
,ckcgav? &SmrawGUau? Munfhrjrifav? i,fMuift&if;? ESrawmfukd?
wrf;arQmfjcif;aMumifh? xrif;r0if? a&r0ifau? tdyfvQifr&? tdyfrufjrifokdY}
ponfjzifv
h nf;aumif; a&;pyfou
D ;Hk MuonfEiS hf qifwl ;dk rSm;um; wlacs\/
vkH;vkH;vsm;vsm;rlum; rwlMuygacs/
txufygomjcif;BuD;rsm;rSmum; av;vkH;wpfykd'fcsnf; pyfxm;Muyg
onf/ ,mOfom;jcif;rsm;rSmum; okH;vkH;pyfvnf; ygonf/ 4-vkH;? 5-vkH;?
6-vkH;? 8-vkH;rsm;ukdvnf; pyfxm;Muygonf/ if;,mOf;om;jcif;rsm;ukd
a&;om;pDu;Hk olrsm;ukd ESpaf ygif;rsm;pGm MumavNyDjzpfaomaMumifh rnforl nf
0g pDukH;a&;om;Muonf[k rajymEkdifMuacs/
okYd aMumifh &ckid ,
f Ofaus;rSKwpf&yfjzpfaom if;,mOfom;jcif;rsm;ukd wdrf
NrKyfaysmufuG,foGm;rnfpkd; &SmazGpkaqmif;az:jyvkduf&ygonf/
(u) rkd;Gma&? ukd,fema&? ruvma&,lc? tkda,mufz
a,mufz ruvm? raqmif;om? awmrSmaygufzuf [dyg,uf/
,mOf;omjcif;ukd &ckdifwwkdif; vlBuD;vli,frsm;tm;vkH; Gwfqkd

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

137

Muonfrsm;onf/ if;jyif
(c) 0&pfawmifZmwD (OD;&pfawmiffapwD) vkH;ywfnD? vkH;nD
xGwx
f w
G ?f tzsm;acsrmS ? a&Tajc&pfvYdk ? OD;rem;rSm? 0wfvYdk yg? em;rSm
rrJ? pdecf 0J if? oif;abmausmufrmS ? usvYdk u?JG rdvu
J ,
dk w
f idk f rquf
Ekdif? bvJukd,fwkdif rqufEkdif? ta&SUyef;wdrf? taemufyef;bJ?
xGD;pr,f'Ggem;a#mif;ukd? qufrNrJ? arsmufom;armif? 'kd;atmif('
atmif)uom? cP0wfbkdY? qufyD;rnfvkdY? cH&a&? cH&a&/
[l vnf;aumif;/
(*) wwkdifESpfwkdif? rlnif;wkdif? wkdifurlnif;? o&ufuif;?
eifeefYigeefY? 0gqkv
d rSm aygif;uyfrnf? ckyidk q
f rdk ?d jrpfv,facgifrmS ?
usmusmrdefY(arGU) tD;aAGYeD? (ae)ESKwf? jyKwfwkwf jAKwf/
[l vnf;aumif;? GwfqkdwwfMuygonf/ xkdYjyifwmvnf;
(C) ta0ta0 a*gif;apmufau? rif;pyg;udk uRJpm;a&?
uRpJ m;vwf wkjH yefvufw?Hk 'k'H v
Hk ufawmuf? jceif;aumuf? (ajccsi;f
aumuf) ajymufajymufckefa&? emoma&? ta&SUjynfu? pma&muf
w,f/ pmra&mufod?(pmra&mufao;) uwkdod(uwkdYaoh) 0ufacs
wef;om;? qyifom? om;wa,mufrGD;(arG;) owkd;om;/
[l vnf;aumif; GwfqkdMuygonf/ omjcif;rSm &ckdifaemufqkH;
rif;jzpfaom r[morw&mZmvufxuf bk;d awmfO;D 0kid ;f ESihf &ckid w
f idk ;f rS ioH
a'ac: ioaEwkdY qufoG,faomacwf ay:vmcJhonf[k qkdMuygonf/
u-c-* trSwjf y ,mOf;omjcif;rsm;teuf (u)trSwjf y ,mOf;om
jcif;rSm penf;waygif;omjcif;rsK;d jzpf[efwo
l nf? xko
d mjcif;onf rsuEf mS jzL
t*FvdyfacwfusrS waygiftjzpf cav;rsm;yg;pyfrS tvkdvkday:aygufvm
aom omjcif;jzpfonf[k ynm&SdwkdY qkdprwfjyKMuonf/ (c)trSwfjyom;
jcif;ESifh (*)trSwfjyomjcif;rsm;rSm a&S;ESpfaygif;rsm;pGmuyif tjrpfwG,fae
aom ,mOf;omjcif;rsm;jzpfonf[k qkdMuonf/ (c)trSwfjy omjcif; OD;
&mZfawmifapwD[al omtyk'd ?f 0gqkv
d rSm[laom tyd'k w
f YdkrmS "n0wD&ckid w
f idk ;f
Ak'b
momxGe;f um;aMumif;ukd azmfjyjcif;yifjzpfygonf/ if;,mOfomjcif;
ukd tcsKUd rde;f rBuD;rsm;onf avmif;avSavSm&f if;yif qkw
d wfMuonfudk pma&;
olwkdYi,fpOfu awGUjrifMum;od cJh&bl;ygonf/
(*),mOfomjcif;rSm vkdufwef;ajy;wef;upm;Muaom uav;rsm;onf

&cdkifnGefYzl;
138

&cdik o
f m;BuD;pmay

tykwfcsKd;jcif;wrsKd; (0g)tykwfcsjcif; wrsKd;yifjzpfygonf/ 'kdifvkyfaom


uav;wpfO;D \ vuf0g;tv,frmS (5)a,muf (10)a,mufrQaom uav;
rsm;u vufndK;xkd;pkdufMuNyD; ]wpfwkdifESpfwkdif rknif;wkdif? wkdifurknif;
o&ufuif;}ponfjzifh 0kdif;qkdMuNyD; jyKwfueJjAKwfqkdonfESifhwNydKifeuf jref
EkdiforQjrefatmif ukd,fpDukd,fhvufnd;ukd qGJESKwfMu&onf/ 'kdifvkyfaom
olu wacsmif;acsmif;aomvufdSK;ukd zrf;xm;Ekdif&rnf/
vufnKd ;ukt
d zrf;cH&aomolonf tykwu
f savawmhonf?(0g) tykwcf s
cH&onf/ xkdenf; ]wpfau? ESpfau? auvD? auavmif;? qifa*gif;?
a&ayguf? awmufusm? armvm? BudrfuGwf? *Rwf}[l ]wpf? ESpf? okH;?
av;? ig;}ponf ta&twGurf sK;d jzifv
h nf; tykwcf sK;d wwfMuygonf/ eHygwf
wpfq,fuscH&olonf tykwfusavawmhonf/ tykwfwm0efusolonf
rjiif;qefwwfMubJ rdr\
d wm0ef0w&m;ukd tpGr;f ukef xrf;aqmifwwfMu
avonf/
ppfwaumif;e,f&Sd aumh(pf)bZm;ac: zavmif;csdwf? &mrl;ac:yef;0g&Sd
&ckdifwkdYonfvnf;aumif;? b*Fvm;t0uRef;&Sd &ckdifwkdYonfvnf;aumif;?
rnfrQyif ukvm;rsm;ESifh eD;pyfaeMuapumrlvnf; rdrdwkdY\ ZmwdrsKd;kd;pOf
vm pum;tokH;tESKef;rsm;ukd rpGefYMu[k od&onf/ xkdt&yf&Sdolrsm;xHrS
&&Sad om ,mOf;omjcif;rsm;rSmvnf; xkt
d &yfow
l Ydk\toHEiS n
hf pD mG olYtcsK;d ESihf
ol em;awmifhemom em;axmifp&m aumif;vSygonf/
Oyrm/ /
(i) 0cufvkH;pD? bJukdukdifumu,kdifuyg;? yxemav? a&mif
jzLuRe;f rSm? qD;cwfvm;vkYd? ud,
k x
hf ufBuD;rnf? rkYHacs0wfbYdk? ctkcd sif
rSm? 0,ckdU? aygufyifatmufu usm;kHa&? cGgpifatmufu?
usm;a&mufw,f? ZeDatmifjzL? vufvSrf;,l? cspfolarmifa0?
t0uRef;rSm ,mcGyfw,f? yvDa,okH;q,f jr'ga*gif;? aygif;ykd;
ode;f wef? [efeYJ raygif;? bef;eJYaygif;vkYd ? vk;H wefazgufwef? yxm
ykdif;rSm qvTJwef? vSykHarkdU? aESmif;rkdU(a&mufrkdU)/ rlumwcif?
ykd;wcifcif pOfra&mif;? rQifpOfa&mif;? tbmukefonf? wufp
a&? Z&ufES,fpGrf;? rkd;pDyef;? ac:vSarOL? ppfawGNrdKUrSm oZifjzL?
pdefckdifjrckdif? owkd;ckdif? ZD;(aps;)jyK&mrSm? ZmysifvSmvJ? ighctkd(cJtkd)
ukd ajymygc qkdygc}

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

139

[l vnf;aumif;/
(p) ]cBudK;ajymufacseDeD? vufwefzsm;rSm? ydwftuFsDESifh?
eabvdyfvuf? eyef;qHrSm qDppufESifh? cspfykdYrsufESm? armifr[d
au/ vrf;0rSm aomf'vD(GmolBuD;) t,ifNyD;vD? vlaygif;pkH &ef
ukeNf rdKUu ac:ygpD? iSuaf ,mifaus;a,mif? tawmifrayguf? ysKid (f ys)H
ra&muf? iSuBf uD;aAmifpif;? awmrSmeif;? armifcspv
f yl sK?d em;rnfq/dk
txufaumif;uif? atmufaumif;uif? wdrfukdcGJau? r0JhuJh}
[lvnf;aumif; zGJUEGJUoDukH; GwfqkdwwfMuygonf/
"n0wD? ajrmufOD;a&TNrdKUawmfrSmtp ppfawGNrdKUtp&Sdaom NrdKUBuD;? Gm
BuD;? Gmi,fwkdYygrusef &ckdifwwkdif;vHk;wGifum;
(q) trsnrf snf (tr,fr,f) ? rSK[
d if;cl;aZmif vm;uwfr,f/
rSKd[if;vJcl;? pl;vJpl;? pl;ukdvJxGif? tdrfukdvJa&muf? txG#fwif?
i,fvifpm;bkYd? arsmufvufn;Id ? ukvm;ykZeG ?f nDe eH EH iS ?hf tuRerf pm;?
a&Tvifyef;rSm? Muif;vkdYxm;? olvmaumufpm;? igvmaumufpm;/
r&Sufrav? r&Sufr}
[lvnf;aumif;/
(Z) tbm0g tbmqkHajymif;vm;vD,ifh? trif0g? trif
qefzGwfvm;vD,ifh? qef0g-qefpyg;axmifvD,ifh? pyg;0g pyg;
Muufacs pm;vD,ifh? Muufacs0g? MuufacspGefbkwf okwfvD,ifh?
pGeb
f w
k 0f g? pGeb
f w
k o
f pfacgif; 0ifv,
D if?h opfacgif;0g? opfacgif;rD;
wku
d v
f ,
D if?h rD;0g? rD;&Dqw
G yf pfv,
D if?h &D0g-&DqifajymifBuD; aomuf
&D,if?h qifajymifBuD;0g? qifajymifBuD;awmifpOf vm;vD,if?h awmif
pOf0g? awmifeEGif;pkdufvD,ifh? eEGif;0g? eEGif;ouFef; qkd;vD,ifh?
ouFef;0g? ouFef;armif&Sif0wfvD,ifh? armif&Sif0g? armif&Sifyef;
qGwv
f m;c,if?h yef;0g? yef;bk&m; wifv,
D if?h bk&m;0g;? bk&m;edAm ef
ul;vD,ifh]
[l vnf;aumif;/ xkdrSwyg;vnf; (ps) ]tar(rsn)f (r,f)av a&mufrav? jyefcg&Hcg[yfygvyf?
xD;ESifhxrf;pif t,,lc? pH&azG-tdrfaemufu? tdrfaemufu tdrf
&Sif rSif;usKdif;yif? yifv,fyifpGwf? uykdifGmrSm vDoGwfoGwfESifh}
wenf;-

&cdkifnGefYzl;
140

&cdik o
f m;BuD;pmay

(n)]ESysKdoD; (iSufajymoD;) usmusmrSnfhvyfysm MumZHvifcsm


(vQm) qkdvyfysm? ZD;eefY(eJY)ajymufwef t,if(vQif),lc? pH&azG?
tdraf 'gifu
h ? tdr&f u
dS tdr&f iS rf iS ;f usK;d yif? yifv,fyifpw
G ?f &ckid w
f idk ;f
rSm? vDoGwfoGwfeefY(eJU) eD(ae)bkdYaumif;a&}
[lvnf;aumif;/
,mOf;omjcif;ukd ESpfrsKd;ESpfpm; tqkdrsm;Muygonf/
xkd(ps)trSwfjy? (n)trSwfjy ,mOf;om;jcif;rsm;ukd aeYpOf&ufquf
Nrdefa&,Sufa& qkdwwfMuygonf/ omjcif;rsm;rSm ]&ckdifrif;avmif;arQmf
om;jcif;rsm;} jzpf[efwlygonf/ iSufaysmoD;ukd r*FvmyGJrsm;twGufvnf;
aumif;? bk&m;w&m; oHCmyGJrsm;ESifh ewfuEm;yGJay;jcif;rsm;twGuf vnf;
aumif;? tjrwfwEkd; tokH;jyKMuonfrSm ,ckxufwkdif acwfpm;vsuf&Sd
ygao;onf/ okYd &mwGif iSuaf ysmoD;tpdr;f rsm;ukv
d nf; yGw
J ifyx
JG ;dk MuonfrmS
NyD;pvG,fvkyfwwfMujcif;om jzpfayonf/ 0if;0if;usmusm rSnfhrSvnf;
r*Fvm&Sdygonf/
MumZHvifcsm(vQm)qkv
d wfAsm ]ajrmufO;D NrdKUapmifh ewforD;}ukd &nf,
G f
NyD; qkdjcif;jzpfygonf/ vifvQmqkdonfrSmum; &ckdifrif;avmif;udk &nfG,f
NyD; qkjd cif;jzpfygonf/ ajrmufO;D acwf &ckid rf if;wkYdonf tbdou
d cf aH omtcg
u MumZHa'0Duv
dk J rdb&k m;wpfyg;taejzifh tbdou
d o
f eG ;f cH&onf[k Mum;
bl;onf/ vkd&nfG,f t*FvdyfrsufESmjzLwkdYtm; opmazguftcsKdUu
tbdodufcH&ef tBuHay;aomaMumifh &myodefowfonfyifvnf; wcgu
BumZHa'0DEiS hf tbdou
d cf yH 0JG ifco
hJ nf[k Mum;&bl;onf/ MumZHa'0DrmS ajrmuf
OD;NrdKUukdwnfcJhaom bk&ifrif;apmrGef\ rdzk&m;acgifBuD;ac: awmifnmpH
a'0D ra[oDrzd &k m;BuD;jzpfonf/ ajrmufO;D NrdKUukd wnfaomtcg trwfynm
&SdOD;jr0gu pDrHNyD;ESifh tcsdefem&Dponfjzifh pepfwusjyKvkyf&onf/ bk&if
rif;jrwfESifhwuG NrdKUwnfaomtcgwGif <uufjzLokH;aumifukd usif;wl;NyD;
tkyfxm;&onf/ tcsdefaphaomtcg usif;ukdzGifhvkduf <uufjzLrsm;ukd
kdufowf&onf/ kdufowfolrSm oDvapmifhxdef;ol jzpfaomaMumifh ao
atmifrowfbJ xm;&SdaomaMumifh a&TNrdKUawmfeef;OD;vQmwkdifawmf rpkduf&
awmhacs/ trSefrSm xkd<uufukdowf aoaomae&mrSm eef;OD;vQmwkdifawmf
pkdufxl&rnf jzpfacsvnf/
xkt
d cg trwfynm&SOd ;D jr0gu ,cktcsed v
f o
JG mG ;NyD vlwpfO;D wpfa,muf

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

141

\ tlukdazguf ae&mrSmwkdifpkdufNyD; tlukdazgufol\tljzifh &pfywf


vQuf ajrmuft&yfokdY ajy;oGm;&rnf/ xkdvl vJusaoqkH;aomae&mrSm
eef;OD;r*Fvmwkid af wmf pku
d x
f &l rnft
h aMumif;ukd bk&ifrif;apmrGet
f m; avQmuf
xm;oHawmfOD;wifaomtcg bk&ifrif;apmrGef tlukdxkwf touftao
cHrnfholudk tjref&Smay;&rnf[k trwfynm&Sdrsm;tm; trdefYawmf&Sd&m
teD;wGif&Sdaom MumZHa'0Drdzk&m;acgifBuD;u bk&ifhESrawmf MumZHa'0Dukd,f
wkdif toufukdy"merxm;bJ wkdif;usKd;jynfusKd;twGufjzpfatmif taocH
ygrnf[k oHawmfOD;wifav&m bk&ifrif;jrwfESifhwuG trwfynm&Sdrsm;u
aemufqkH; oabmwlMu&avonf/
xkdrdzk&m;BuD;vnf; rdrd\&if0ukd oHvsufawmfjzifhcGJpdwfNyD; tlukdqGJ
xkwf wzef NrdKUcsmwkdifrSm tljzifhNrJNrHpGm&pfywf ajrmuft&yfokdY
tlwqkH;ajy;NyD;vQif rdzk&m;BuD;MumZHa'0D vJusaoqkH;ae&mrSm eef;OD;r*F
vmwkid af wmf pku
d x
f &l avonf/ MumZHa'0D\ ewftkyu
f v
dk nf; NrdKUapmifeh wf
tjzpf w&kdwao ukd;uG,fxm;Muavonf/ ,ck ajrmufOD;NrdKU[k ac:Mu
aomfvnf; trSefrSm ajrmufbufokdY tlwqkH;csD aeSmifajy;onfukdtpGJjyK
]ajrmuftlNrdKU}[kac:cJhMuNyD; umva&GUavQmvmaomaMumifh ajrmuftlrS
ajrmufO;D okYd vTaJ jymif;ac:vmMuonf[k qkMd uygonf/ arsmufEiS Ohf a'gif;wkYd
oifhjrwfaomae&m NrdKUwnf&SdaomaMumifh ajrmufOrS ajrmufOD;wGifvm
onf[k qkdMuonfrSm ,kwdvJr&Sd? obm0vJrus qifjcifpOf;pm;Muav/
]ZD;ESifhajymufweftvQif,lc? pH&azGtdrfaemufu (0g)xD;ESifhxrf;pif
tvQif,lc? pH&azGtdrfaemufu ...} qkdonfwkdYrSm ay:vGifvSonf[kqkdyg
onf/ okdY&mwGif oabmw&m;trSefukd odjrifMu&ef tenf;i,f a0zefa&;
om;&ayrnf/ yXrpmyk'd rf mS ]txuftrnfygolonf tNrJwrf; acsmif;ajrmif;
em;axmifwwf? opmazmufwwfaomaMumifh ZD;cuf &Hxm;MupkYd (0g) ZD;ac:
aom &ufuef;&SnfonfhtcgtokH;jyKaom ajymufwefYzsm;rSm wyfxm;onfh
OD;N*dKcRef (0g)om;kd;cRef&Sdaom 0g;vkH;aoQac: 0g;vkH;i,fwvkH;,lcJhavm/
acsmif;ajrmif;wwfaom xkdol\rsufaphudk ajymufwefjzifh azmufxkd;vkduf
MupkdY}[laom t"dyg,fukdaqmifygonf/ 'kwd,pmykd'frSm opmazmufwynfh
rsm;wkdYu pH&azGukdyif rif;avmif;tjzpfeef;wif&ef t"dyg,fukdaqmifav
atmif zkH;zdaomoabmjzifh yXrpmykd'fukdzsufqD;jcif; jzpf[efwlygonf/
]tdrfa'gifhutdrf&Sif rSif;usKd;yif}qkdonfrSm rSif;usKd;yifuJhokdY wyifvkH;csOf

&cdkifnGefYzl;
142

&cdik o
f m;BuD;pmay

aom oabm&SdouJhokdY vnf;aumif;? opmazmufwkdY\ toif;tyif;rsm;


udk Munfha&SmifMuyg}[laom oabmukdaqmifygonf/
]yifv,fyifpGyf}qkdonfrSm if;pH&azGwkdYrSm yifv,fyifpGyfac:aom yif
v,furf;yg;&Sd ow0gwrsK;d uJo
h Ydk ][krd mS wcGe;f ? onfrmS wcGe;f ? tuef;awmif
a0S;pDokdY}[laom a';0efBuD;OD;atmifausmf&SD\ &wkuJhokdY ckcGHokdY0ifum?
(u,k)cGHokdY0ifum? u,ktoGifudk,lwwfolyrm? rwnfMunfolrsm;jzpfMu
onf[k qkdvkdonf/ ]opmazmufwkdYonf tb,frQ ukef;wkdufapumrl
&ckdifwkdif;olwkdif;om;taygif;wkdYrSm at;csrf;om,mygonf/ emaysmfygbG,f
vnf; aumif;ygonf}[laomt"dyg,ftpm; ,ck Aka'garmfac:aom uykdif
Gm&Sd t*Fvdyftpkd;&ESifh(opmazmufwOD;\ae&m) tvGef;oifholrsm;ae&mrSm
um;? &mxl;XmeErsm;jzifhae&NyD; avw[l;[l;&&Sdygonf/ (0g)olwkdYwpfpk
um; csrf;ompGmaeMuEkdif\/ igwkdY&ckdifwwdkif;vkH;&Sd &ckdifrsm;rSmum; ae
csifp&mraumif;? 'kutaygif;ESifhom BuHKae&onf[lvkdonfhoabmukd t
rsm;pkqkdaom ,mOf;omjcif;\t"dyg,fpum;ukd raqmifvkd? ]&ckdifwkdif;rSm
vDow
G o
f w
G Ef iS hf eDbYdkaumif;a&}qkad ompum;tpm; ]opmazmufwYdku uykid f mG
rSm vDoGwfoGwfESifh eDbkdYaumif;a&}[l zmax;jcif;omjzpfrnf[k ,lq
ygonf/
xkYd jyif
(#)]rkd;Gma&pmbl;awmif;? atmufom;oD zifa[mif;avmif;}
ponfh &ckdif,mOf;om;jcif;rsm; rsm;pGmyif&Sdygao;onf/ tcgtcGifh
BuHK &SmazGwifjyvkdufygOD;thH/
(X)]tbkaoQHikda&ykcufu? aMumifhaoQjrnfa& tdrfa'gifhu?
tdraf emufutdr&f iS f rSi;f usK;d yif? yifv,fyifpyG ?f uykid f mG rSm vDow
G f
oGwef efY(eJY)? vDow
G o
f w
G u
f ,f? abmif;acgufw,f? rif;w&m;tdrf
u? bkwfqkHrxkdifvkdY/ rNrJ? uGrf;,mauR;? bJOvufaqmif? pmw
apmifeefY? c0gonf? a&Ttrd v
f rf;u awmifay:uocGm;oD; 'g;uav;
eefY? vSD;yD;vkdY? ikyfoD; em;rSmyef-eHeHGufukd wkdYvkdYpm;? 'kkd; 'kd; ...
tvkdvkduf? acG;rkdufrom;}
(X)trSwfjy ,mOf;omjcif;onf ombm0tusqkH; jzpfrnfxifyg
onf/ tb,faMumifq
h adk omf tbkaoQ[k om;i,fuav;udk cspfawmhawmh
ac:jcif;?usLusLarT;jcif;ponfjzifh acsmharmhNyD; wcg ykcufwGifodyfNyD;

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

143

aom uav;i,fukd rtdyfbJae? aMumifaoQjrnf&,f tdrfa'gifhu[k?


ajcmufvSefYjcif;oabmjzifh om;av;udkodyf&if;? Gwfqkdjcif;jzpfaomaMumifh
wnf;/ vDoGwfoGwfuef? abmif;apmufwef;tp&Sdaom ,mOf;omjcif;rSm
vJ? uGrf;BudKufwwfaom tdrf&SifBuD; t&m&Sdtxufwef;pm; tdrf&Sifr(0g)
tapcHrBuD;rSm xkdifaebkdY&mtcsdefr&? uGrf;wpf,mNyD;wpf,m? qufoae&
vkdY? pGJaeaomc0gonfum; bJOukd vufaqmifay;&if; &nf;pm;pmay;onf
[lvkdonf/
wwd,tyk'd rf mS wbufom;ukd ESrd chf sqq
J jdk cif;oabmoufouf jzpfo
jzifh ,mOf;omjcif;qkd&aomfvnf; El;nHhaysmhaysmif; om,memaysmfbG,fo
abmukdum; raqmifyg/
(#) ]tbmBuD;0g0g? awmif,mvrf;ujrif;pD;vkYd vm? ESroEm
aiGzvm;eefY? uGr;f ,mvkYd yg? ighukd wpf,mryD;vm;? uRe(f uGe)f qd;k r
orD; *sdrf;*sdrf;}
[lvnf; GwfqkdMuygonf/ ,mOf;omjcif;rSm yef;0Sufjcif;rsm;
ESifh rsm;pGmwlvSygonf/ xkdYjyif
(X) ]0&pfawmifapwD? vk;H ywfn?D vk;H nD ou&mZf? tzsm;aoQ
rSm a&TuGef;&pfvkdY? a*gwrbk&m;? zl;aZmifvm;cg? jrem;a#mif;
oG,foG,f? pdefem;a#mif;vdyfvuf? ausmufuefaygifrSm tefpmxkd;?
usvkdYuGJ? rdukdrdvufz vufudkukdif? rdpHa0? r,fem;a#mif;r&Ekdif?
ZmcgZmv0wf&ar ESif;pkdpkdjymokdvrSm? 0wf&rnfav; ... 0wf&
rnf}
okdYjzifh ponfjzifhvnf; rsm;pGmyg&Sdao;onf/

"n0wDt&Sif&0dE
rSwfcsuf/ /aqmif;yg;ukd &ckid w
hf efaqmifr*Zif; (1960-61) wGif
azmfjybl;onf/

&cdkifnGefYzl;
144

&cdik o
f m;BuD;pmay

&ckdifpum;ykHESifh pum;pkrsm;
vlwYdkonf a&S;rdbaqGrsK;d rsm;? tpOft
f quf ajymqkpd um;rsm;udk qufcH
ajymqkdvmMuonf/ ,if;tjyif rdrdwkdYaeYpOfESifhtrQ xdawGUvkyfukdif
ae&aom kyf0wK ud&d,mwefqmrsm;ESifhqufpyf csJUxGifokH;pGJvmMuonf
ukd awGU&ygonf/ xko
d YdkcsUJ xGio
f ;Hk pGv
J maompum;rsm;rSm vufawGUtajctae
ESifh tpyft[yfqkH;wkdYjzpfMuojzifh t"dyg,f ay:vGifxif&Sm;ayonf/ rdrd
wkYd b0tajctaeESihf pyf[yfok;H pGMJ uaom pum;ykEH iS phf um;pkrsm;rSm? &ckid f
trsKd;om;trsdK;orD;rsm; aeYpOfESifhtrQ ajymqkdaeMuaom pum;&yfrsm;ukd
avhvmjcif;jzifh od&SdEkdifygonf/
rsuaf rSmufumv &ckid t
f rsK;d om;?trsK;d orD;rsm;ajymqkad eMuaom pum;ykH
ESifhpum;pkrsm;onf vlYtaMumif;omru tjcm;ouf&SdoufrJhwkdY taMumif;
tjzpftysuf (INCIDENT) taMumif;t&mrsm;vnf; yg0ifMuygonf/ rdrw
d Ydk
0ef;usif tjzpftysufrsm;wkYd EiS hf qufo,
G af eMuyk?H vlUb0tzGUJ (CHARACTER)ESifh umva'oponfh tajcrlwnf ay:xGef;vmonfukd txif
t&Sm;awGU&ygonf/ &ckdifv,form;rsm; aeYpOfawGUxdajymqkdMuonfh p
um;rsm;onf ,aeY&ckdiftrsKd;om; tokdif;t0kdif;xJwGif xkd;azmuf0ifa&muf
aeonfudk awGU&ayonf/ xkYd twl tdr&f iS rf rsm;\vufo;Hk pum;rsm;? bke;f
BuD;ausmif;om;rsm;\ aeYpOfajymqkad eMuonfph um;rsm;? aps;olaps;om;rsm;
\ aeYpOfajymqkad eMuonfh pum;wkYdonfvnf; ,aeY&ckid t
f rsK;d om;trsK;d orD;
rsm;\ vufo;Hk pum;tjzpf wGiw
f iG Bf uD;tok;H jyKaeonfudk awGU&rnfjzpfyg
onf/ rdrw
d Ydk \ awGUxdjyKvkyaf eonft
h ajccHux
dk m;ojzifh xkpd um;ykrH sm;ESihf

&cdkifnGefYzl;
145

&cdkifom;BuD;pmay

pum;pkrsm;onf wr[kwfcsif;ysHUESHUrSKrsm; jzpfay:apygonf/ ,if;wkdYonf


t"dyg,fav;eufNyD; wdkufkduft"dyg,fESifh oG,f0kduft"dyg,frsm; yg&Sdaeay
onf/ pmayqefaomtaMumif;t&mrsm;ukdvnf; avhvmjcif;tm;jzifh od&Sd
apEkdifygonf/
,aeY &ckid t
f rsK;d om;?trsK;d orD;rsm;ajymqkad eMuaom pum;ykEH iS phf um;pk
rsm;onf teufwefqmESifhjynfh0ojzifh twmvuFm& ajrmufayonf/
*kPfcsif;wlaomtaMumif;t&mrsm;ukd xyfwljyKum wGJbufajymqkdMuojzifh
lyutvuFmajrmufonf[k qkd&ayrnf/ wcsKdUaomtaMumif;udprsm;ukd
wku
d f u
dk rf ajymqkb
d J oG,0f u
dk
f ajymqkMd uonf/ ,if;aMumifv
h nf; 0uF0w
k d
tvuFmajrmufaMumif;ukd owdjyKrdygonf/ Oyrm ckdif;ESKdif;ajymqkdaom
pum;rsm;ukv
d nf;awGU&ojzifh ,if;wkYd onf OyrmtvuFmajrmufaMumif;ukd
owdjyKrdygonf/ okYd jzpf&um; ,if;wkYd uadk vhvmqnf;yl;jcif;jzifh &ckid w
f Ydk \
"avh? &ckdifwkdY\ pdwfaeoabmxm;ESifh ,Ofaus;rSKtqifhtwef;ukdvnf;
od&SdEkdifygonf/ pum;ESifhpmayrSm qufpyfae&um; &ckdiftrsKd;om;wkdY\
pum;udk od&EdS idk jf cif;jzifh &ckid pf mayukv
d nf; avhvmEkid &f ef wqifw
h ufvrS ;f
EkdifrSKtwGuf taxmuftulwpf&yfvnf; jzpfayonf/
&ckid t
f rsK;d om;trsK;d orD;wkYd ajymqkad eMuaompum;toHrsm;rSm jrefrmwkYd
ajymqko
d nft
h oHEiS rhf wl uGjJ ym;onfudk pum;ykEH iS phf um;pkrsm;wkYdudk rwifjyrD
BudKwifodxm;bkdY vkdtyfygonf/ okdYrSom &ckdifpum;ykHrsm;ESifh pum;pkrsm;
\t"dyg,fukd uGJjym;jcm;em;pGm em;vnfEkdifygrnf/ okdYjzpf&um; &ckdifwkdY\
toHaetoHxm;ESihf ajymqkyd ?Hk a&;om;ykw
H Udk ukd jrefrmwkYd\toHae toHxm;ESihf
ajymqkdykH? a&;om;ykHwkdYukdESKdif;,SOf yxrOD;pGmwifjyygrnf/
&ckid w
f Ydk\ ]tD}um&efEiS hf a&;om;ajymqkd Gwzf wfMuonfrsm;ukd jrefrmwkYd
u ]at}um&efESifh a&;om;ajymqkd GwfzwfMuygonf/

ykHpHqkd&aomf
&ckid f
&D
vD
tD;
ponfjzifh jzpfygonf/

jrefrm
a&
av
at;

&cdkifnGefYzl;
146

&cdik o
f m;BuD;pmay

&ckid w
f Ydkonf ]tkid }f um&efEiS hf a&;om;ajymqkd &Gwzf wfMuonfudk jrefrmwkYd
u ]tnf}um&efESifh a&;om;ajymqkd GwfzwfMuygonf/

ykHpHqkd&aomf
&ckid f
jrefrm
ysKdijf ym;
ysOfjym;
vkid zf if;(yif;)
vnfyif;
tpDpkdif
tpDpOf
ponfwkdYjzpfygonf/
wzef &ckdifwkdY\ ]tkduf}um&efESifh a&;om;ajymqkdGwfzwfMuonfukd
jrefrmwkdYu ]tpf}um&efESifh a&;om;ajymqkd GwfzwfMuygonf/

ykHpHqkd&aomf
&ckid f
jrefrm
pku
d f
ppf
yku
d f
ypf
vkduf
vpf
ponfwkdYjzpfygonf/
xkYdtjyif ]t}um&efEiS hf &ckid w
f Ykd a&;om;ajymqkd Gwzf wfMuyku
H kd jrefrmwkYd
u ]tk}(OD;)um&efESifh a&;om;ajymqkd GwfzwfMuonfukd awGU&ygonf/

ykHpHqkd&aomf
&ckid f
jrefrm
vysKd
vlysKd
&0cGuf
a&tkd;cGuf
qjrpf
aq;jrpf
ponfjh zifh Gwzf wfa&;om;Muygonf/ ]vysK}d [k &ckid w
f Ydkw
G zf wf&mwGif
]vysKd}[k ]v}ukdzwfNyD; ]ysKd}ukdzwfonfr[kwfbJ? ]v}a&m ]ysKd}ukdyg wpf
ygwnf;a&m ]vysKd}[lzwfMuonf/
uJhokdY &ckdifESifhjrefrmwkdY toHajymif;a&;om;GwfzwfykHrsm;ukd wifjy
NyD;aemuf &ckid t
f rsK;d om;trsK;d orD;rsm; aeYpOf&ufquf ajymqko
d ;Hk pGaJ eMuaom

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

147

pum;ykEH iS hf pum;pkrsmukd avhvmjyKpkwifjyygrnf/ ,if;wifjycsufwiG f aysmh


uGuf? [muGufrsm;&SdaecJhygvQif uRefawmf\ avhvmtm;enf;csufw&yf
[lom owfrSwfapvkdygonf/ &ckdiftrsKd;om;trsKd;orD;rsm;\ &ckdifpm
ay? ,Ofaus;rSK? "avhxkH;pHrsm;ESifh pum;rsm;ukd ESpfESpfumum ravhvm&
ao;[lom aumufcsufcs rSwfapvkdygonf/

usrGdUukdx&H&uf-&ufvkdY
pum;tajymtqkd cufxefol? olwyg;ESifhpum;ajymqkd&mwGif tqDt
aighwnfhatmif rajymwwfolrsm;ukd ,if;okdYckdif;ESKdif; Oyrmay; ajymwwf
Muygonf/
]usrGdUukdx&H&uf&ufvkdY}\ jrefrmt"dyg,fonf ]usnfayGUukd tumt
&HtwGuf &ufvkyfouJhokdY}yifjzpfygonf/ tumt&HtwGuf 0g;rsm;ESifhom
&ufvyk
f &aomfvnf;? usnaf yGUESiu
hf m; &ufvyk
f r&Ekid b
f o
d uJo
h Ydk olwyg;
ESifhajymqkdqufqH&mrSm tqifrajyolrsm;udk ajymqkd&m txufygtwkdif;
ajymqkdwwfMuygonf/
ukid ;f jzwf
opfyifwkdY\ tukdif;tcufrsm;ukd ykdif;jzwfxm;jcif;ukd qkdvkdygonf/
okYd jzwfxm;aom opfyifrsm;rSm wk;H wdwEd iS hf jzpfaewwfygonf/ Munf
h
raumif;? &SKraumif;aomtoGif ay:aeonf/ t&dyt
f m0govnf; uif;rJ
h
&Sdayonf/
vlwkdYrSmvnf; pum;ajymqkd&mwGif wcsKdUonf ikH;wdwdESifh ajymavh
&Sdygonf/ wzufolwkdYtzkdY tcH&cufaom pum;rsm;jzpfacsonf/ tqDt
aighrwnfhaom pum;rsm;jzpfygonf/ xkdokdY tqDtaighrwnfh ikH;wdwd
ajymolrsm;ukd tukdif;tvufjzwfxm;aom opfyifrsm;oabmukd ckdif;ESKdif;
wifpm; ajymqkdwwfMuygonf/ ]olpum;ajymvkdY&Sdau ukdif;jzwfBuD;eJJYajym
&,f}[k ajymqkdwwfMuygonf/ ]ukdif;jzwf}qkdaom pum;pkonf
wku
d f u
dk t
f "dyg ,fa&m? oG,0f u
dk t
f "dyg ,fyg ay:vGiaf yonf/ odyo
f nf;uspf
vpfjcif;vnf; &Sdygonf/ 0ef;usifjzpf&yfESifh vlwkdY\ rsufjrifvufawGUus
aom pum;w&yfvnf; jzpfygonf/

&cdkifnGefYzl;
148

&cdik o
f m;BuD;pmay

*kdif;wkwf
pum;pkrSm armfawmfum;orm;rsm;xHrS&&Sdaom pum;pkjzpfygonf/
armfawmfum;orm;rsm;onf trsm;tm;jzifh rdrdwkdY\armfawmfum;rsm;ukd
tay:rSae pufcvkwfukdzGifhum pufESKd;avh&SdMuygonf/ vG,fvGifhwul
ESK;d Ekid af om armfawmfum;rsm;uko
d m armif;vkyd gonf/ okYd &mwGif vG,v
f ifw
h
ul wcgwav ESKd;r&Ekdifacs/ xkdtcg tulukd jyifyrS vkdtyfvmawmh
onf/ toifx
h m;&Sad om u&d,m]oHww
k }f (0g)]oH*idk ;f }uk,
d
l pufuEdk KS ;d &av
onf/ ]oH*idk ;f }ukd armfawmfum;pufacgif;ta&SUbufwiG f xm;&Sad omtayguf
rSxkd;oGif;NyD; wkwfum?wkwfum vSnfh,l&avonf/ ,if;okdYaom pufrsm;
ukd vG,fvifhwulESKd;r&aom armfawmfum;rsm;ukd ]*kdif;wkwf}[k ac:Bu
onf/
uJhokdY oabmukd,l rdrd\tpGrf;owdjzifh vkyfaqmifr&EkdifbJ
wjcm;wpfOD;wpfa,muf\ tultaxmuftyHhaom tiftm;jzifhNyD;ajrmuf
aponf/ atmifjrifaponf/ xkdvlrsm;ukd ]*kdif;wkwf}[k ac:prSwfjyKMu
avonf/ teuft"dyg,f ajymifvSonf/ av;eufrSK tjynfht0&Sdonf/
uspfvpfodyfonf;rSK&Sdonf/ pmoHayoH ygvSonf/ okdY&mwGif rxifr&Sm;
odrfzsif;aomudprsm;wGifom tokH;rsm;vsuf &Sdae&Smonf/
iykid ;f ukid ;f wif
ig;tydik ;f onf? tukid ;f rSm wifaejcif;udk qkv
d ydk gonf/ v,fuefoif;
rsm;xJwGifaexkdifMuaom ig;rsm;onf? rdk;tukef aqmif;tul;&moDcsdefwGif
uefoif;wpfckrSwpfckokdY ckeful;avh&SdMuonf/ ,if;odkY ig;rsm; ckeful;Mu
onfrSm aeyl&SdefaMumifh a&rsm;cef;ajcmufvmojzifh? a&rsm;&mbufokdY ckef
ul;Mujcif; jzpfygonf/ xkdig;rsm;ukdapmifhqkdif;NyD; vlrsm; kdufckwfavh&Sd
Muygonf/ &ckdifv,form;rsm;u ]ig;cGyfonf}[k qkdMuygonf/ xkdokdY
ig;rsm;ukcd w
k &f mwGif wcsKdUig;rsm;onf vl;vGeYf weG Yf cek rf KS t&Sed af Mumifh tykid ;f
ykdif;xGufavh&Sdaom tyifi,frsm;tay:wGif wcgwav wifusavh&Sdyg
onf/ xkdig;ykdif;rSm a&odkYvnf;rus? ukef;rSmvnf;rwifbJ &Sdaeonfukd
qkdvkdjcif;jzpfygonf/
vlwkdYrSmvnf; i,fG,fpOftcgu ynmoifcsdefwGif ynmoiftcGifh
vrf;qkH;NyD;? rdrd\toufarG;0rf;aMumif;rSKtwGuf vkyfief;cGifokdY 0ifa&muf

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

149

&olrsm;&SdMuygonf/ ,if;olrsm;rSm i,fG,folrsm;jzpfjcif;aMumifh rdrd\


vkyif ef;cGirf mS vnf; pdw0f ifpm;rSKS enf;yg;avonf/ ynmukv
d nf; OD;xdayguf
atmifroif&ojzif?h pdwaf vvGirhf KS rsm; jzpfwwfygonf/ ynmvnf; aumif;
rGepf mG rwwf? tvkyu
f v
kd nf; pdw0f ifpm;rSKenf;yg;NyD;? xkrd a&muf?ra&muf
jzpf&acsonf/ xkdtajctae? tusOf;tusyfrsKd; usa&mufaeolrsm;ukd ]ig;
ykdif;ukdif;wif jzpfeD&,f}[k qkdprSwfjyKMuygonf/

iref;
]iref;aumif}ukd ac:jcif;jzpfygonf/ ig;ref;onf a&ow0grsm;wGif
aMumufp&mtaumif;qkH;ow0gtjzpf trsm;uod&SdMuygonf/ ykHo@mef
uyif Murf;MuKwfaomtoGifukd aqmifaeayonf/ rmonf/ cufonfht
om;ta&rsm; &Sdayonf/
ig;ref;aumif;\ Murf;MuKwfcufxefrSK oabmukd,l? &ckdiftrsKd;
om; trsKd;orD;rsmonf? vltrltusifh&kdif;pkdif;aom? qufqHrSKtqifrajy
aomolrsm;ukd ]iref;}[l ac:wwfygonf/ tac:cH&olrsm;tbkYd tvGet
f cH
&cufaompum;pk? pum;&yfrsK;d jzpfygonf/ wbufom;tm; wifp;D aomf
vnf;aumif;? ESrd chf saomfvnf;aumif; ajymqkad ompum;rsm;wGif tok;H rsm;
ygonf/
ioaG;ukd rukdufeefYwkdufxm;a&tkyf
]ig;oa&G;ukd rD;ylESifhwkdufxm;onfhkyf}[l jzpfygonf/ jrefrmwkdYu
ioaG;ukd ]ig;wHcGef}[kac:Muygonf/ ig;oaG;rSm yg;yg;csyfcsyfjzpfNyD;?
tk;d rsm; tom;enf;aom ig;wrsKd;jzpfygonf/ ,if;ig;rsm;udk rD;wGizf w
k f
NyD; i&kyfoD;ESifhokwfpm;ygu? tvGefaumif;aom ig;wpfrsKd;jzpfygonf/
ioaG;taMumif;ukd &Sif;NyD;aemuf ]rukduf}t"dyg,fukd &Sif;&ygOD;
rnf/ ]rukduf}rSm rD;ESifhukduf pum;ESpfvkH;ukdaygif; ac:xm;aomypnf;
jzpfygonf/ jrefrmrsm;u ]rD;yl}[k ac:ygonf/ rD;t"dyg,frSm xif&Sm;
ojzifh xyfr&Si;f awmhyg/ ]uku
d }f rSm vuform;rsm; opfom;ukd tacsmwku
d f
aom ]a&ay:xkd;u&d,m}ukd ac:jcif;jzpfygonf/ tacsmwkdufjcif;ukdvnf;
]uku
d w
f u
dk o
f nf}[k qkMd uygonf/ tuFsrD sm;ukrd ;D ylwu
dk &f mrSmvnf; acsmarGUnD
nmatmif rD;yljzifh opfom;ukd a&ay:xkd;ouJhokdY xkd;ay;&avonf/

&cdkifnGefYzl;
150

&cdik o
f m;BuD;pmay

jrefrmwkdYu ]rD;ylwkdufonf}[kac:Mu &ckdifrsm;u ]rukdufwkdufonf}


[k qkdMuygonf/
yg;yg;csyfcsyfo@mef&Sdaom ioaG;ukd rD;ylESifhwkdufcJhygaomf jym;csyf
yg;vTm; aeawmhrnfjzpfygonf/ vlwkdYrSmvnf; tvGefydefaomolrsm;&Sd
wwfygonf/ xkdvlrsm;ukd ig;oaG;(ig;wHcGef)[lvnf; ac:Muygonf/
xkx
d ufveG Nf yD; ]ioaG;udk ruku
d w
f u
dk x
f m;a&ky}f ponfjzifv
h nf; ac:wwf
ygonf/ ,ifonfrSm t"dyg,fjynfh0NyD;? [moygayonf/ wbufvl
wkdY\pdwfukdvnf;? rcHcsdrcHomatmif jzpfapygonf/ pum;vkH;aG;cs,fykH
ajymifajrmufygonf/

qefpkdif&m? usrGdrvkdufEkdif
qefukd vufESifhaxmif;zGyfonfhudpudk &ckdifaus;vufrsm;wGif ,ck
xufwidk f awGU&ayonf/ qefaxmif;&mwGif qkrH mS qefux
dk nf
h usnfayGU
ESifh axmif;&ygonf/ xkduJhokdYqefzGyf&mrSm wcsKdUaomqefrsm;onf vGifhpif
uswwfygonf/ xkdvGifhpifusaom qefaphrsm;aemufokdYvkduf axmif;
kd;r&Sdyg/ axmif;vnf; vkdufraxmif;Ekdifyg/ xkduJhokdY qefvGifhpif&mokdY
usnfayGUESihf vku
d rf axmif;Ekid o
f nfu?dk &ckid w
f Ydk u ]qefpidk &f m usrGrd vku
d Ef idk }f
[k qkdMuygonf/
,if;ukd xyfqifht"dyg,ftjzpfESifhvnf; okH;pGJwwfMuygao;onf/
tao;trTm;udpuav;rsm;udk a&;BuD;cGifhus,f rvkyfvkdufonfhoabm
taMumif;udpr sm;rSm ]qefpkdifusrGdrvkdufEkdif}[l &ckdift&yf&yfwGif ajymqkd
aeMuygonf/
qyGwf
ig;rsm;ukd qm;rsm;jzifh yGwfe,fay;jcif;jzifh wm&SnfcHatmif vkyfay;
&avonf/ xkid g;rsm;udk qm;yGwef ,fxm;aom iqe,f(ig;qm;e,f)rsm;rSm
rmawmifhNyD; yifukd,ftom;ESifhrwlawmhbJ Murf;aeygonf/ qm;e,f
NyD;aomig;rsm;ukd iqe,f(ig;qm;e,f)? iqrm(ig;qm;rm)[l ac:Muyg
onf/
,if;oabmu,lNyD; vlwkdY aeYpOfqufqHjyKrlaexkdifa&; tokdif;t0kdif;
rSmvnf; xkdpum;pkukd tokH;jyKMuygonf/ wpfOD;wpfa,mufonf trlt

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

151

usifh tajymtqkd? taetxdkif? ,Ofaus;odrfarGUrSKr&Sd cufxefMurf;MuKwf


aom? aygif;oif;qufqrH KS tqifrajyolrsm;ukd wifpm;tok;H jyKMuavonf/
xkdolrsm;ukd ]qyGwf},l qkdwwfMuygonf/ xkdpum;pkrSm wkdufkduft
"dyg,fa&m oG,f0kduft"dyg,fyg ay:vGifygonf/ trsm;ESifh xdawGUodjrif
ae&aom 0wKypnf;rSm ay:xGufvmaompum;jzpfojzifh vltrsm;pk t
okH;tESKef;tjzpfESifh tokH;rsm;vsuf&Sdygonf/

q,fawmif;MunfhvkdY wpfawmif;rjrif
v,form;rsm;ESifh tdrf&Sifrrsm;xHrS&&Sdaom pum;ykHjzpfygonf/ v,f
orm;rsm;onf rdrw
d Ydk &w
d o
f rd ;f NyD; &&Sad ompyg;rsm;udk awmif;rsm;jzifo
h ,f,l
wvif;jyifwGifpkykHxm;um pyg;odrf? pyg;zsif;rsm;ESifh trSKdufo&pfrsm;
ukd aG;xkwf&avonf/ tdrf&Sifrrsm;onfvnf; rdrdwkdYtdrfwGif&Sdaom qef
rsm;ukd paumwGix
f nfNh yD; wnf;cgum pyg;vk;H rsm;ESihf qefzsif;tqk;d rsm;ukd
aG;xkwMf u&avonf/ xko
d Ydk v,form;rsm;onf tawmif;awmif; twif;
wif;rS pyg;aumif;pyg;oefYrsm;ukd aG;xkwaf omfvnf;? todrt
f zsi;f tvGef
rsm;aeonfukd awGU&ayonf/ tdrf&Sifrrsm;rSmvnf; rdrdaG;xm;aom qef
aumif;xuf qefnhHrsm;aeonfukd awGU&aomtcg nnf;nnf;nLnLjzifh
ajymqkdMuayrnf/ rdrdwkdY\vkyfcGifvkyf&yfrsm;rS 0wKypnf;rsm;ESifhyif Oyrm
ay;ckdif;ESKdi;f &nfG,fajymqkdMuonfrS ]q,fawmif;MunfhvkdY wpfawmif;
rjrif}[laom pum;ykHjzpfvm&ayonf/
,if;udk xyfqifht"dyg,fjzifhvnf; ajymqkdtokH;jyKMuygonf/ tcsKdU
aom rdef;rysKd?a,mufsm;ysKdrsm;rSm tvGeftMunfh&qkd;apaom kyf&nf&Sdol
rsm; jzpfygonf/ xkdolrsm;\ t&yftarmif;? toGiftjyif? tajymtqkd?
taetxkid u
f p rnfonfb
h ufuyifMunfah pumrl aumif;uGuw
f pfuu
G rf S
rawGU? ESpo
f ufz,
G &f mrjrifbJ &Sw
d wfygonf/ okYd aomtcgrsKd;wGif xko
d l
rsm;tm;? ]q,fawmif;MunfhvkdY wpfawmif;rjrif}[k qkdwwfMuygonf/
pum;ykHrSm oG,f0kduft"dyg,fa&m wkdufkduft"dyg,fyg av;eufay:vGif
ygonf/
'g;au(a*)'g; 0g;au(a*)0g;
]'g;qkdvQif'g;? 0g;qkdvQif0g;}[k jrefrmt"dyg,f&ygonf/ 'g;qkdvQif

&cdkifnGefYzl;
152

&cdik o
f m;BuD;pmay

0g;rjzpf? 0g;qkdvsif'g;r[kwf? 'g;qkd'g;jzpf 0g;jzpfvmrnfr[kwf? 0g;qkd


vQifvnf; 'g;jzpfvmrnfr[kwfbJ 0g;omjzpfrnf[k qkdvkdygonf/ xkdxkd
vSnfhywfrajymjcif;yif jzpfonf/ wenf; rdrduajymvkdufaom
pum;onf tjzL[kqkdygu aemufxyf trJ[k jyefajymrnfr[kwfygacs/
rdrd\ tjrif?txifESifhtodwkdYxuf ausmfvGefNyD; r[kwfr[wfvSnfhywfNyD;?
ajymqkjd cif;rjyKacs/ olwyg;\ vSnphf m;zsm;a,mif;rSKaMumifv
h nf; ajymif;vJ
aoGzDrnfr[kwfaMumif; ,if;pum;pkwGif ay:vGifpGmt"dyg,f&Sdygonf/
,if;pum;pkonf 0g;ckwform;rsm;\ajymkd;pum; jzpf[efwlygonf/
0g;ckwo
f rm;rsm;onf aeYpOfEiS t
hf rQ awmBuD;rsufrw
J iG o
f m vkyif ef;xGi&f yg
onf/ olwkdY awGUBuHKjrifawGU ukdifwG,fae&onfrSm 0g;ckwf'g;ESifh 0g;om
jzpfygonf/ ,if;okYd jrifawGUukid w
f ,
G af e&aom 0wKypn;f rsm;ESi,
hf OS af om
tajymtqkdtokH;tEIH;rsm;rS jzpfay:vm&jcif;jzpfayonf/ olwkdY\pum;rsm;
rSm &Sif;vif;jywfom;NyD; vnfhywfa0hvnfrSKuif;ygonf/

yifxufajcmuf
opfyifay:&Sd tcuftvufrsm;onf taMumif;wpfcck ak Mumifh ajcmufaoGY
vmonf/ pdrf;vef;pkdajyrSK uif;rJhvmonf/ wpfyifvkH; ajcmufcef;vm
onf/ ,if;okdYjzpfvmjcif;ukd ]yifxufajcmuf}[k wkdufkduft"dyg,ftae
ESifh qkdMuygonf/
usef;rmoefpGrf;rSK&Sdaom ukd,fum, yifukd,ftaetxm;rS wjznf;
jznf;tiftm;qkwNf yD; BuHKvS
D vmonf/ zswfvwfrKS uif;vmonf/ tom;
ta&rSmvnf; pkdajyrSKr&SdbJ yifukd,ftaetxm;rsm;aysmufNyD; olemkyfay:
vmonf/ xkduJhokdY oGm;&if;vm&if;ESifh usef;rmrSK,kwfavsmhvmolwkdYukd
]yifxufajcmuf}[k ac:qkdwwfMuygonf/
yk*HrSmjrif;? ZGef;rSmjrif;
ae&mwum rdrdESifhqkdifaomfvnf; yg\? rqkdifaomfvnf; yg\/ r
odonfht&m? rwwfonfht&m[k r&Sdoa,mif ajymqkdjcif;wkdYukdvnf; jyK
vkyfwwf\/ xkduJhokdYolrsm;udk ]a'gifhwkdif;yg}[lvnf; ac:qkdwwfygonf/
,if;olrsm;ukd ]yk*HrSmjrif;? ZGef;rSmjrif;}[l qkdprSwfjyKMuygonf/
]yk*HrSmjrif;? ZGef;rSmjrif;}[laompum;ukd ]wefckd;q&mxGef;\ ow

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

153

xmEkomjcif;qef;} jrif;zGJU?zGJUqkd&m owxmEkrif;om; jrif;ESifhujy&mwGif


jrif;pD;usifvnfykH? jrif;\*kPfj'yfukd zGJUEGJUpyfqkdaomtyk'frS &&Sdaom pum;
wpf&yfjzpfygonf/ ,if;omjcif;wGif rif;om;\jrif;onf NrdKUwGif;NrdKUjyif
rSmvnf; awGU&ayonf/
xkdwGifomru tdrfrsm;\xkyf? a,muftjcifrsm;wGifvnf; jrif;udk
wGJvGJwGJavmif;ESifh jrif&onfukd pyfqkdxm;ayonf/ xkdrSwqifh yk*HrSm
a&m?ZGe;f rSmyifrusef xrif;vkyrf mS yif jrif;ukNd rKyfbo
d uJo
h Ydk pyfqw
dk m;onfudk
][if;Zm;avmif;yGef;? tkyfa'gufvSrf;u? ZGef;ESifha,mufr? tkd;cGufp? xkdrS
wjcm;? ausmufom;ausmufysKdif? iydukdifESifh? qukdifr<uif;? c&if;rusef?
MuufOwif;rSm? jrif;csif;NydKif? tpOfoifph mG ? Al;zmrvGw?f &[wfpnfaygif;?
Akdif;aqmif;up? MunfhorQukd? jrif;ESifhcsnf;om? xrif;vkyfrSm? jrif;NydKifyg
okdY}ponfjzifh pyfqkdxm;ygonf/ omjcif;\jrif;yGJrSm aphpyfyDjyifaom
tzGJUwpf&yfjzpfygonf/ ,if;okdY rif;om;\jrif;onf ae&mwuma&mufbd
ouJo
h Ydk ae&mwuma'gifw
h idk ;f rSmrusef ygwwforl sm;ukd ]yk*rH mS jrif;? ZGe;f rSm
jrif;}[l qkdMuygonf/

jymawmif;Guf
]qif;&JrGJawrSKukd awmif;ESifhtrQ xrf;Gufae&ol}[l t"dyg,f&yg
onf/ tvGefav;eufyDjyif pmqefayqefygonf/ xkdokdYaom pum;rsKd;
ukd jrefrmpmayavmuwGix
f if&mS ;aom OD;yknonf tawmfrsm;rsm; tok;H jyK
cJhygonf/ OD;ykn\ umu0vd,0wKwGif ]umu0vd, rGJjymusarmifESHwkdY
pHMuonfhtdrfOD;okdY aus;Zl;awmfocif t&Sifuyax&dEonf <u qGrf;
&yfawmfrlvm\}[k awGU&ygonf/ tjcm;aom OD;ykn\ pmay0wKrsm;
rSmvnf; awGU&ygonf/
]qGD;awmif;Guf}rSm ]aqG;awmif;Guf}jzpfygonf/ txufazmfjyyg
]jymawmif;Guf}qkdaom pum;pkESifh t"dyg,fqifwlkd;rSm;&Sdygonf/
yeJoD;cGH EGm;&kduf&kdufvkdY
]ydEJoD;tcGH EGm;&pf&pfvkdY}[k qkdvkdygonf/ ydeJoD;rsm;ukd EGm;wkdYonf
tvGefESpfoufMuygonf/ ydEJyifatmufwGifjzpfap? tjcm;EGm;rsm; jrifom
onfhae&mwkdYwGifjzpfap 0kdif;zGJUvli,fbkef;BuD; ausmif;om;rsm; ydEJoD;ukd

&cdkifnGefYzl;
154

&cdik o
f m;BuD;pmay

pm;aomufwwfMuygonf/ ,if;0kdif;zGJUNyD; ydEJoD; pm;aomufaeMuonfh


tem;okdY EGm;rsm; &pfoD&pfoDESifh jyKvkyfaewwfygonf/ xkdokdY EGm;rsm; &pf
oD&pfoD vkyfaeMuygonfudk vlwkdYuvnf; xkdoabmukd tpm;xkd;NyD;
pum;ajymqkdorl jyKwwfMuygonf/
uav;oli,fwkdYonf rdbvlBuD;rsm; wckckaomtpm;ukd pm;aeMuyg
vQif pm;vkd &pfoD&pfoDESifh vkyfaewwfygonf/ vlysKdrsm;onf tysKd
rsm;&Sd&mokdY w&pf0J0JESifh vrf;ovm;wwfMuygonf/ rdrdvkdcsifaom ypnf;
wckcktwGuf vkdvkdcsifcsifjzpfaeaomaMumifh w0J0JESifhjzpfaeygonf/ xkdokdY
aomtaMumif;udpE iS hf wku
d q
f idk v
f mvQif ]ydEo
J ;D cGH EGm;ku
d f u
dk v
f Ydk}[k ajymMu
ygonf/ jrif-odawGUbl;aomjzpf&yfukd ykaH qmif ajympum;jzpfojzifh t"dyg ,f
ukd tvG,w
f ulEiS hf od&EdS idk yf gonf/ tok;H rsm;aom pum;ykv
H nf;jzpfygonf/

EGm;NyD;&mrSm zsmGifhGifhvkdY
]EGm;ajy;&mwGif zsmvGifhygouJhokdY}[k qkdvkdygonf/ EGm;rsm;onf w
aygif;v&moDwGif rdwfvkdufwwfMuygonf/ ,if;tcsdefrSm avl;vnf;
wkdufcwfwwfygonf/ EGm;rsm; ajy;vTm;rdwfvkdufonfhtckdufwGif avl;\
t&SdefaMumifh zsmrsm;rSm vGifhygwwfMuygonf/ ,if;okdY EGm;rsm;ajy;vTm;csdef
ESifh zsmvGifhygonfhtcsdefrSm wcsdefwnf;?wNydKifwnf;vkdvkd jzpfay:aomf
vnf; wpfckESifhwpfck rnfokdYrQpyfqkdifjcif; r&SdvSacs/ EGm;rsm;onf olwdkU
udpE iS o
hf w
l Ydk ajy;vTm;MuonfomjzpfNyD; zsmrsm;rSm avt[keEf iS hf vGiyhf gjcif;
omjzpfayonf/
vlwkdY0,fvnf; rdrdESifh rqDrqkdifaomudpjzpfaomfvnf; ta&;BuD;
cGifhus,fjyKvkyfNyD; rdrdESifhoufqkdifouJhokdY vkyfaqmifwwfayonf/ okdY&m
wGif xkdolwdkYvkyfaqmifcsufrSm c&D;rwGif tusKd;oufa&mufrSKvnf;r&Sd/
,if;aqmifGufrSKukd trsm;uvnf; todtrSwfrjyKMuacs/ xkduJhokdYaom
olrsm;ukd ]EGm;NyD;&m zsm&Gifh&GifhvkdY}[l qkdrSwfMuygonf/ xkdckdif;ESKdif;csufrSm
t"dyg,f&Sif;vif;vSNyD; trsm;em;vnfvG,faom ykHaqmifpum;wpf&yf jzpf
ygonf/
eEGif;bl;arSmufw,f
vdrfnmajymaompum;ukd &ckdifwkdYonf ]0gajymonf}[k qkdMuyg

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

155

onf/ eEGif;(qEGif;)rSmvnf; t0ga&mif&Sdygonf/ t0ga&mifukd vdrfajym?


nmajymaom t"dyg,foufa&mufonfh pum;rsm;wGif tokH;jyKMuygonf/
okdYjzpf&um; ]0gajymonf[k wkdufkdufrqkdbJ eEGif;ukd t0ga&mifwGiftpm;
oGif;NyD; ]eEGif;bl;arSmufw,f}[k qkdrSwfMuygonf/
wkdufkdufrajymbJ oG,f0kdufajymaomaMumifh 0uF0kwdtvuFmajrmuf
onf/ OD;ykn\ ]OmPftm;BuD; uGJayonf}[laompum;pkESifh *kPfcsif;wl
ayonf/ vufawGUvky&f yfrS ay:xGuv
f maompum;jzpfojzifh em;vnfv,
G f
NyD; pum;vkH; uspfvpfodyfonf; ajymifajrmufygonf/

zkwfav&,fiyd? &SdvDrSef;rod
csujf yKwfa&;onf tdr&f iS rf rsm; aeYpOf&ufquf jyKvkyaf e&aom tvkyf
jzpfonf/ csufjyKwfa&;rSm rygvQifrjzpfaomypnf;rSm iydjzpfygonf/
&ckdifwkdYonf ikyfoD;ESifhiydzkwfNyD; a&maxmif;aom ikyfoD;axmif;rSm
rygvQifrjzpfaom tpmjzpfygonf/ okdYESifh &ckdiftdrf&Sifrrsm;onf iydukd
tNrJ rD;wGifzkwf&aomtvkyfonf aeYpOf&ufquf tvkyfw&yfjzpfygonf/
wcgwav iydukd rD;wGifzkwfxm;onfhtcsdefESifh ra&S;raESmif;rSmyif tjcm;
[if;vsmrsm;twGuf pDrH&ygonf/ xkdokdY tjcm;[if;vsmrsm;ukd pDrHae&o
jzifh rdrdzkwfxm;aomiydukdyif owdr&bJaeygonf/ xkdrD;zkwfxm;onfhiyd
rSm rD;tyl&SdefaMumifh wl;cg;NyD;jzpf&avonf/ ,if;taMumif;ukd ykHckdif;NyD;
]zkwfvD&,fiyd? &SdvDrSef;awmifrod}[l pum;ykHjzpfvmygonf/
rdbaqGrsKd;tokid ;f t0kid ;f u ypfy,fvspv
f sL&SKxm;jcif; cH&olwYdk uvnf;
0rf;enf;aMuuGJpGmESifh rdrd\b0ukd azmfxkwfwwfMuygonf/ xkdokdY rdrd\
b0udk todtrSwrf jyK ypfy,fc&H jcif;ukd ]zkwv
f &D ,fiyd &Sv
d rD eS ;f awmifrod}
[k pdwt
f m;i,fpmG ESihf ajymwwfMuygonf/ pum;ykrH mS &ckid t
f rsK;d om;rsm;
ESifh teD;pyfqkH;aom&omrGefwpfckukd ykHckdif;xm;jcif;jzpfygonf/ xkdYaMumifh
okYdaom ta&;taMumif;udpr mS yif tqkyd gpum;ykrH mS a&SUwef;yg0ifaeonf
ukd txift&Sm;awGU&ygonf/ rdrw
d Ykd\ teD;tuyfjrifawGUae&aom 0wKukd
ykHaqmifxm;jcif;aMumifh em;vnfvG,fNyD; tokH;rsm;vm&jcif; jzpfayonf/
abmufuwwf
,if;pum;pkonf Zmwfobifrsm;rS qif;oufvm[efwyl gonf/ ]azmuf

&cdkifnGefYzl;
156

&cdik o
f m;BuD;pmay

uwwf}rSwqifh aGUavsmvmNyD; ]abmufuwwf}jzpfvmonf[k xifrdyg


onf/ Zmwfobifrsm;wGif ZmwfujyEkid &f eftwGuf tcef;rsm;? uuGurf sm;?
rif;om;cef;? rif;orD;cef;? ESpyf g;oGm;cef;? 0efBuD;cef;? bDv;l cef; ponfjzifh
uuGuf? ucef;rsm;ukd pDpOfxm;&avonf/ okdY&mwGif wcsKdUZmwfaumif?
Zmwfvkdufrsm;onf rdrdygrnfhtcef;a&m rygrnfhtcef;rsm;wGifyg tpDtpOf
ukdazmuf u-wwfayonf/ ,if;onfup xkdokdYaom Zmwfaumif
Zmwfvkdufrsm;ukd yGJMunfhy&dowfrsm;u ]azmufuwwf}[k ac:rSwfMuonf
yif jzpfavrnfvm;[k xifrdygonf/
,if;oabmukd,l rdrdESifhrqkdifonfhae&ma&m qkdifonfhae&mrSmyg
ae&mwumyg0ifolrsm;ukd ]abmufuwwf}[k ac:qkdMuygonf/

&Dra&m
EGm;EkdYukd trsm;tm;jzifh a&a&mNyD;rS EGm;EkdYonfwkdY a&mif;Muygonf/
a&a&ma&mif;vQif tjrwftpGe;f rsm;rsm;&&SMd uygonf/ a&ra&maomEGm;EkYdudk
a&mif;&mwGif a&a&mNyD;EGm;EkYd xuf aps;ESKef;ukjd riNhf yD; a&mif;Muygonf/ ,if;
okdYa&mif;&mwGifvnf; ]&Dra&m(a&ra&m) EGm;EkdYtpkduf(ppf)}[kajymNyD; a&mif;
wwfMuygonf/
0wKypnf;rsm;ppfrSefaMumif; rdrdvkyfukdifrSKrSefaMumif;wkdYukd ajymqkd&m
wGiv
f nf; txufygEGm;EkYd onfrsm;rS&&Sad om ]&Dra&m}qkad ompum;pkudk Mum;
nyf okH;wwfMuygonf/
&m0ifa'g
a&tkd;cGufaygif;? w&m0ifaomtkd;BuD;ukd ]&m0ifa'g}[k ac:Muygonf/
pum;vkH; odyfonf;onf/ t"dyg,fay:vGif xif&Sm;ygonf/ ,if;okdYaom
a'grsm;udk tdrfrsm;wGif a&okdavSmif&eftwGuf tokH;jyKMuygonf/
t&uftvGeftusL;aomufEkdifolrsm;udk ]a'gacs}?]&m0ifa'g} ponfjzifh
ajymqkdaemufajymifavh &SdMuygonf/ xkdokdYwifpm;ckdif;ESKdif;aom pum;rSm
ESpfaxGaomt"dyg,f ay:vGifygonf/ tvGeftusL; ajymqkd&onfjzpf
aomaMumifh pmaySKa'gifrh S pum;t&qkad omf twd,0kwt
d vuFmajrmuf
ayonf/

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

157

vufcyfrus
rkefYwDonfrsm; [if;&nfcyf&mwGiftokH;jyKaom ZGef;BuD;ukd ]vufcyf}
[kac:onf/ ,if;vufcyfukd tkef;oD;tcGHukd wkwfacsmif;&Snf wwfxm;
onf/ wkwaf csmif;&Snrf mS vufuidk jf zpfNyD; tke;f oD;cG(H tke;f rSKwf)rSm [if;&nf
cwf&eftwGujf zpfonf/ rkeYf w[
D if;&nfudk xnfah y;&onfrmS vufcyfucdk s
rxm;&atmifyifjzpfonf/ rkefYwDaomufol rsm;aomaMumifhjzpfonf/
wenf;qkd&aomf ta&mif;t0,faumif;onfukd wqifhwuf ajymqkdMu
ygonf/ pnfpnfum;um; jzpfonfukdvnf; qkdvkdygonf/
0uif;yl-&ylaqmuf? aqmufvkdY
tkd;uif;yltxufrSm a&tkd;ylwnfouJhokdYyifjzpfonf/ tkd;uif;ylrSm t
vGefylvSygonf/ ,if;tkd;uif;ylxufrSm? wzefa&ylukd xyfwnfayonf/
tkd;uif;rStyl wzef a&aEG;tkd;rStyl[yf &Sdacsonf/ tylESKef;rSm tacgif
tzsm;okdYyif a&muf&Sdacsrnfjzpfonf/ wenf;qkdaomf ]0uif;yl?&ylaqmuf
aqmufvkdY}[l ckdif;ESKdif;ajymqkdwwfMuygonf/ 'ku\ axmif;zdaom'Pf
ukd rcHEkdifonfhtcg nnf;nLvnf; ajymwwfMuygonf/
oHoydwf
oHjzifhjyKvkyfxm;aom oydwfukdqkdvkdygonf/ ,if;oHoydwfrSm bkef;
BuD;ausmif;rsm;wGif&Sdaom kd;kd;oydwfxuf BuD;rm;ckdifcHhavonf/ qGrf;?
cJbG,frsm;rsm; xnfhqefYaomoydwfjzpfonf/
]oHoydwf}[laompum;pkrSm &ckdifbkef;BuD;ausmif;rsm;rS qif;oufvm
aom pum;jzpfonf/ bkef;BuD;ausmif;rsm;rSm ausmif;om;oli,frsm;teuf
tpm;taomufBuD;oludk ]oHoydwf}[k ac:qkdMuonf/ ,if;oabmukd,l
omreft&yfolt&yfom;rsm;rS tpm;taomufBuD;olrsm;ukdyg ]oHoydwf}[k
ac:Muygonf/ ,if;pum;pkonf trsm;\tokH;pum;tjzpfESifh ,cktcsdef
xd wGifus,faewkH;yif&Sdygonf/
okH;yGg
]yGg}[laompum;onf &ckid af ps;rsm;wGif tav;csdef tac:ta0:wpfrsKd;
jzpfonf/ ]av;yGm}vQif wpfokdufjzpfonf/ ESpfokdufcGJonf jrefrmtav;

&cdkifnGefYzl;
158

&cdik o
f m;BuD;pmay

csdef wpfydmESifh nDrQavonf/ okdYqkdvQif ]okH;yGm}rSm wpfokdufrjynfh


ao;acs/ wpfokdufjynfh&ef aemufxyfwpfyGm vkdaeayao;onf/
vnfvnfa0a0r&Sdaomol? vdrmyg;eyfrSKr&SdolwkdYukd ]okH;yGg}[k qkd
wwfygonf/ tb,fhaMumifhqkdaomf wpfokdufjynfh&ef wpfyGgvkdaeouJhokdY
xkdolrsm;rSmvnf; vdrfrmyg;eyfrSK t&nftaoG;vkdaeayao;onf/ ckdif;
ESKid ;f wifpm;rSKrsm;rSmvnf;? rdrw
d Ykd\tdr&f iS rf rsm;/aps;a&mif;aps;0,f&mwGif aeY
pOfESifhtrQ tokH;jyKae&aom tcsdeftwG,frS&&Sdvmaom pum;pkwpf&yfyif
jzpfygonf/

[ufu&Dus
ovdyfrsm;ukd tmacgiftwGif;rS vdyf[uf jyifyokdYxkwf,l&yg
onf/ ,if;okYd ovdyrf sm;ukd iifxw
k &f mwGif toHjrnfygonf/ ][uf}[l
toH&SnfBuD; jrnfwwfygonf/ xkdjrnfoHukdpGJNyD; ovdyf[uf tmacgif
rSxkwf&aom ovdyf?wHawG;rsm;ukdyif ][ufu&D}[k ac:qkdjcif;jzpfygonf/
[ufu&DusrSm? jrefrmrsm; ,ckrsufarSmufacwftokH;rsm;aeaom ]ol
rsm;wHawG;cGufrSm arsmaernfhtaumif}[laom pum;rsKd;jzpfygonf/ okdY
&mwGif tqkdyg][ufu&Dus}rSm ]olrsm;wHawG;cGufrSm arsmrnfhtaumif}
[lonfhpum;avmuf jyif;xefrSKr&Sdyg/ ,ck rsufarSmufacwf jrefrmrsm;
tokH;pum;rSm cg;cg;wl;wl; emusnf;csufESifhajymaom pum;jzpfygonf/
ajymolrmS vnf; cHjyif;rSKtjynfyh gonf/ cH&olrmS vnf; tvGet
f cH&qk;d aom
pum;jzpfygonf/
][ufu&dus}um; ,if;okdY r[kwfygacs/ tbkd;tbGm;u ajr;ukdaomf
vnf;aumif;? rdbu om;orD;ukdaomfvnf;aumif;? toufBuD;olrsm;u
i,fG,folrsm;ukdaomfvnf;aumif; ukPma'goESifh ajymonfhtcg okH;
wwfygonf/ ajymqkdol\ ukPma'goygrSKukd cH&oltaeESifh odNyD;jzpf
ojzifh xkduJhokdYajymqkdrSKukd tNyHK;rysufcH,lMuayonf/ wpfOD;ukdwpfOD;
tNidK;xm;NyD;? tMuifemuif;rJhpGm qJa&;wkdif;xGmrSK vkH;0rygacs/ tjyKo
abmESihf qkq
d ;Hk raomoabmrsK;d wGif ,if;pum;pkudk Mum;ny
f tok;H jyKwwf
Muygonf/

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

159

tdrfuvqGD;? armifumBuD;
awmGma'orsm;\ vufawGUtvkyfcGifrS aygufyGm;vmaom pum;
yif jzpfygonf/ &ckdifa'oaus;vufawmGmrsm;wGif qefaxmif;qefzGwf
ukd aeYpOfESifhtrQ vkyfukdifae&ygonf/ qefaxmif;qefzGwfEkdif&eftwGuf
tdrfeHab;? tumt&Hrsm;ESifhqufNyD; ab;okdY tumtzDrsm; vkyfxm;&yg
onf/ ,if;tumtzDrSm ae? rkd;? avwkdYrS umuG,f&efjzpfygonf/ xkdokdY
armif;axmif;qefzGwf&eftwGuf tdrfeHab;?eH&Hrsm;ESifh qufumxm;aom
tumtzDukd ]armif;um}[k ac:Muygonf/
armif;umwwfqifxm;aomtdrfrSm aqG;ajrhaeNyD;jzpfaomfvnf; armif
umrSm topfjyKjyifxm;ojzifh ckdifckdifcHhcHhESifh &Sdaeayao;onf/ ,if;okdY t
ajctaejzpfay:aeaom tdrEf iS ahf rmif;umukd trSwjf yKNyD; ]tdru
f vqD;G armif;
umBuD;}[l qkdprSwfjyKMuygonf/
vlwpfOD;wpfa,mufonf rdrdwwfEkdifonfxuf tqifhjrifhNyD;ajymqkd
aexkdifpm;aomufjcif;jyKonf/ rdrd\ yifudk,ftaetxkdifxufvGefuJNyD;
usifBh uHorl sm;ukd ]tdru
f vqG;D armif;umBuD;}[laompum;ykEH iS hf ckid ;f ESKid ;f ajym
Muygonf/
txufwGif uRefawmfwifjycJYonfh &ckdifpum;ykHESifhpum;pkrsm;onf
&ckdifvlxktMum;rS aygufzGm;vmjcif;jzpfygonf/ rdrdwkdY\teD;uyfqkH;aom
taeESifh,SOfNyD; ajymqkdawG;ac:rSKrsm;onf pmoHayoHqefaeygonf/ okdY
aomf pmaytokid ;f t0kid ;f xJoYdk xk;d azmufvmjcif;r&Sad o;aom pum;ykrH sm;ESihf
pum;pkrsm;jzpfygonf/ pmayonf jynfolvlxkukd tvif;a&mifay;onf/
pmayonf jynfov
l x
l \
k tiftm;vnf;jzpfonf/ jynfow
l Ydk\tawG;tac:
jynfolwkdY\tjrifu wifjyaom ZmwfckHwpfckvnf;jzpfonfqkdu rSm;rnf
rxifyg/ okdYjzpfvQif jynfolawGMum;rS aygufzGm;vmaom &ckdifpum;ykH
rsm;ESifh pum;pkrsm;rSmvnf; ,if;ZmwfckHay:okdY a&muf&efvkdvmygawmY
onf/ a&muf&Sdvmaom pmaytoD;tyGifhrsm;ukdvnf; yGifhvef;Ekdifatmif
ysKd;axmifay;ykdY&efom vkdygawmhonf/
pmayjzifh trsKd;*kPfxGef;vif;ygap/

xGef;atmif(abmif;'Gwf)

&cdkifnGefYzl;
160

&cdik o
f m;BuD;pmay

tOee'DrS NrdKYom,m
]jrufzkwfukdxGif? tdrf,mjyif? om,mapbkdY yefajrmif;GmNrdKUwpfNrdKU}[l
aom wabmifpum;ukd uRefawmfi,fpOfuyif Mum;cJh&avonf/ i,fpOf
wk;H u xkw
d aygif\t"dyg ,fudk em;rvnfcahJ cs/ em;vnfatmifvnf; rBudK;
pm;cJ/h uRefawmftouf tawmf&vmaomtcgrSom xkt
d xufyg wabmif
\oabmw&m;onf vufawGUESifh[yfpyfrSKaMumifh em;vnfcJh&avonf/
tOee'Donf av;NrdKUjrpfukdac:aom trnfjzpfonf/ av;NrdKUjrpf\
xif&mS ;ausmaf ZmcJrh KS udk orkid ;f avhvmbl;olwidk ;f odMurnfjzpfayonf/ avmif;
MuufNrdKU? NcdwfNrdKU?ae&O&mNrdKU? eef;usNrdKU? e*&mompnfNrdKU? pr0ufNrdKU p
aomNrdKUrsm;onf urf;pyfwGifyif wnf&SdcJh\/
xkYjd yifwjcm; a0omvD? ajrmufO;D paomNrKd UawmfwYdo
k nfvnf; av;NrKd UjrpfEiS hf
av;rkdifig;rkdifavmufom a0;onf/ av;NrdKUurf;ajc\ xGufukefoD;ESHonf
&ckdifajrukd trsm;qkH;tusKd;ay;avonf/ xGufukefaygrsm;ojzifh a&vrf;
c&D;aumif;rGejf cif;? rif;aeNrdKUrsm;ESiehf ;D pyfjcif;paom taMumif;t&mwkYd aMumifh
av;NrdKUjrpfonf ykdxif&Sm;vm&avonf/
tOee'Dav;NrdKUjrpf\ vuf0b
J ufurf;ajcwGif xif&mS ;aomNrdKUrSm rif;
jym;NrdKU? ajrmif;bG,fNrdKUjzpfonf/ vuf0Jbufurf;ajcwGif yef;ajrmif;NrdKUu
av;yifjzpfonf/
yef;ajrmif;GmrSonf yef;ajrmif;NrdKUokdY jzpfvmwkd;wufcJhonfrSm rMum
ao;aomtcsdefu jzpfygonf/ yef;ajrmif;NrdKUuav;onf av;NrdKUjrpf\
vusfmbufwGifwnf&Sdaom wpfckwnf;aom NrdKUuav;yifjzpfonf/ yef;

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

161

ajrmif;NrdKU\ wpfckaomukef;jrifhu t&yfav;rsufESmwkdYukd MunfhvkdufygrS


om,maom&SKarQmfcif;onf Munfhaomol\rsufaphukd qGJaqmifaernfrSm
trSefyifjzpfygonf/
ta&SUbufokdY rsufESmrlvkdufaomf ndKUndKUrSKdif;rSdKif;? awmifqkdif;qkdif;ukd
awGUjrif&rnfjzpfygonf/ xkdtcgt'kKrif;ndK\ ]a&SUqDjyKAm? tmumrSDckdif;?
awmifNydKif;NydKif;? qkdif;qkdif;r@dKif---}{jcif;ukd owd&rdaumif; &rdayvdrfh
rnf/ awmifqkdif;qkdif;ay:wGif a&T0ga&mifuGufvyfwkdYukdvnf; jrif&csdrfh
rnf/ a&T0ga&mifuGufvyfwkdYrSm wjcm;r[kwf/ yef;ajrmif;teD;w0kdufrS
,morm;rsm;\ ,mpyg;cif;rsm;jzpfayonf/
yef;ajrmif;NrdKU\ taemufbufukdMunfhfvkdufygrl cyfvSrf;vSrf;rS apwD
rsm;ukd y|rawGU&ayrnf/ apwDrsm;rSm NrdKUa[mif;NrdKUrS apwDrsm;jzpf
onf/ tawmfteD;bufoYdk Munfv
h u
dk yf grl awmwef;&SnBf uD;tvm; O,smOf
rsm;ukd jrifawGU&?jrif&ayvdrrhf nf/ &ckid w
f idk ;f \ opfo;D 0vHxu
G &f ma'oonf
tb,fa'oenf;[kar;vQif av;NrdKUjrpfa'o&St
d &yfrsm;ukd vufnKd ;xk;d jy&rnf
om jzpfygonf/
O,smOfawmrsm;rS teD;okYdjyefMunfah omf woGio
f iG pf ;D qif;aeaom av;
NrdKUjrpfudk awGUjrif&rnfomjzpfonf/ av;NrdKUjrpf\a&onf csKdonf/ yef;
ajrmif;NrdKUrS txufykdif;&Sd&yfGmwkdYonf rsm;aomtm;jzifh av;NrdKUjrpfa&ukd
aomufokH;Muayonf/
yef;ajrmif;NrdKU\ awmifbufuMdk unfyh grl &ckid o
f &l cdik o
f m;wkYd \ rDcS t
dk m;
xm;&m pyg;cif;v,fuGufrsm;ukd awGU&rnfjzpfygonf/ yef;ajrmif;NrdKU\
ajrmufbufuMdk unfah omf &yfmG wcsKUd ESihf O,smOf[if;cif;rsm;? awmifwef;rsm;
ukd awGU&rnfjzpfygonf/
yef;ajrmif;NrdKUuav;onf ppfawGNrdKUrS rkdif(60)a0;uGmaom NrdKUuav;
wpfNrdKUjzpfonf/ weif;vm? Ak'[l;? paeaeYwkdYwGif ppfawGNrdKUrS yef;ajrmif;
NrdKUokdY oabFmwufonf/ oabFmrwufaom wjcm;aeYwkdYwGif ppfawGrS
yef;ajrmif;NrdKUokdY armfawmfbkwfwufygonf/ okdY oabFmarmfawmfwkdY
ckwfarmif;aomaMumifh av;NrdKUjrpfurf;ajc&Sd NrdKUrsm;Gmrsm;ESifh yef;ajrmif;NrdKU
av;wkYd onf vG,u
f pl mG oGm;a&mufqufo,
G Ef idk o
f nfomru ppfawGNrdKUESihf
vnf; vG,fulpGmqufoG,fEkdifygonf/ NrdKUa[mif;NrdKUeSifh tquftoG,f
um; ukef;vrf;jzifhom qufoG,fEkdifayonf/

&cdkifnGefYzl;
162

&cdik o
f m;BuD;pmay

yef;ajrmif;NrdKUwGi;f &Sv
d rf;rsm;rSm tm;vk;H awmifausmufrsm;cif;xm;aom
ausmufcif;vrf;rsm;jzpfonf/ vrf;ukd jyKjyifwnfaqmuf&mwGif wpfOD;
wpfa,muf\ vkyfaqmifcsufaMumifhr[kwf? vltrsm;\ vkyftm;vkyf
aqmifcsufaMumifhyifjzpfonf/ uRefawmf rSwfrdygao;onf/ opfyifrsm;ukd
ckwfvSJjcif;? vrf;azmuf&mwGif vrf;usaomtdrfwcsKdUukd NzdKypfjcif;? teD;&Sd
awmifrsm;rS awmifausmufrsm;o,f,lum vrf;wGifzkdYjcif; paomtrSKudp
ukdaqmifGufMuaom &yfolGmom;rsm;rSm aysmf&TifpGm vrf;azmufvkyfukdif
cJhMuonfukd awGUcJh&ygonf/ wcsKdU aumufnif;aygif;auR;Muygonf/
uJhokdY pkaygif;vkyftm;jzifh vlxktusKd;jyK yef;ajrmif;vrf;rsm;rSm aumif;rGef
NyD;ajrmufoGm;cJhygonf/ yef;ajrmif;NrdKUteD; &yfGmwkdUukdvnf; vrf;rBuD;wkdY
jzifh qufoG,fxm;ygonf/ ukef;vrf;qufoG,fa&;vnf; tqifajyrSK&Sd
ygonf/
vrf;yef;qufoG,frSKaumif;rGefjcif;onf pD;yGm;a&;wkd;wufrSKukd jzpf
aponf/ yef;ajrmif;NrdKU\ pD;yGm;a&;tajctaeukd wifjy&aomf pD;yGm;a&;vkyf
ief;rsm;rSm ukeo
f nfrsm;? aps;onfrsm;? yGpJ m;rsm;? O,smOfyidk &f iS rf sm;? v,form;
rsm;? ukdif;orm;rsm;? vufvkyfvufpm;rsm;\ pD;yGm;a&;vkyfief;rsm;yif jzpf
Muonf/
0g;vkyif ef;onf av;NrdKUjrpf\ vkyif ef;wpfcjk zpfonf/ 0g;vkyif ef;onf
BuD;us,fygbd\/ xkdYjyif Budrf? ebuf? uef'aumuf paomvkyfief;wkdY
vnf; BuD;us,fvSayonf/
yef;ajrmif;NrdKUuav;wGif txnfqkdif? ukefpkHqkdif (40)eD;yg;&Sdygonf/
ypn;f rsKd;pkH &ygonf/ ,cktcg xkq
d idk w
f Ydk \wk;d wufrKS onf ,kwaf vsmhvm
NyD; vvooqkdif\wkd;wufrSKonf ykdrkdBuD;xGm;vmonfukd awGU&ygonf/
vvooqkdifonf yef;ajrmif;NrdKUwGif ESpfqkdif&Sdygonf/ yef;ajrmif;tkyfpk
qkdifwpfqkdifESifh e*g&mtkyfpkqkdifwpfqkdifjzpfygonf/
yef;ajrmif;NrdKUwGif aps;BuD;(2)&ufusygonf/ t*FgaeYESifhpaeaeYjzpfyg
onf/ aps;wkYdwiG f teD;tem;&yf&mG rsm;uvnf; aps;0,forl sm;? aps;a&mif;
olrsm; vma&mufa&mif;0,fazmufum;Muonf/ tvGefpnfum;ygonf/
yef;ajrmif;ESifhteD; O,smOfxGufoD;ESH pD;yGm;a&;vkyfief;onfvnf; BuD;
us,fygayonf/ xkdYjyif ajryJ? rnif;paom ukdif;xGuftaphwkdYaMumifh
yJqDESifhrnif;qDvnf; a'owGifxGufayonf/ aq;Guf tenf;tusOf;

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

163

xGuf&Sdonf/ uGrf;oD;vkyfief;onfvnf; BuD;us,fygbd\/ wGif;xGuf


ausmufvkyfief;um; rBuD;us,fay/ ausmufEkom jzpfygonf/ wjcm;
oD;ESHxGufvkyfief;rsm;vnf; yGg;\/ yef;ajrmif;NrdKUonf ppfawG? rif;jym;?
ajrykHpaom NrdKUrsm;rSukefESifh av;NrdKUjrpf&SdxGufukefwkdY\qkHpnf;&m NrdKUqkdu
rSm;rnf r[kwfygacs/
yef;ajrmif;NrdKUwGif tdrfajctm;jzifh wpfaxmifausmfausmf&SdNyD; tpkd;&
vufaxmufNrdKUykdifkH;pkduf&m jzpfygonf/ aq;ay;cef;ESifh vufaxmufusef;
rma&;rSL;ESifh olemjyKq&mrrsm;&Sdonf/ yef;ajrmif;NrdKUwGif &Spfwef;ausmif;
(tv,fwef;ausmif;) wpfausmif;&Sdonf/ ausmif;om;ajcmuf&mausmf &Sdyg
onf/ q&mESifhausmif;om;rsm; vkHavmufrSKr&Sdao;yg/ yef;ajrmif;NrdKUwGif
aps;wpfck&Sdonf/ aumif;rGefaom abmvkH;uGif;wpfck&Sdonf/
yef;ajrmif;NrdKUokdY ppfawGNrdKUrS oabFmpD;vmcJhonf&Sdaomf rif;jym;NrdKU
okYd a&mufonfuyif "gwfawmif(yg;ysOf;awmf"gwf)ukd yxrqk;H jrifawGU&ay
rnf/ "gwfawmifapwDjzLuku
d m; ta0;uyifjrif&onf/ jrifrh m;aom awmif
xdyfay:wGif wnfxm;aomaMumifhjzpfygonf/ "gwfawmifapwDbk&m;yGJukd
um; tcgtm;avsmpf mG aEG&moDwiG f usi;f yavh&ydS gonf/ bk&m;yGu
J si;f yvQif
avmifay:(xD)zGiyhf v
JG nf; usif;yonf/ usify?JG Zmwfyv
JG nf; yg0ifayonf/
tvGefpnfum;yg\/
oabFmonf yef;ajrmif;okYd tawmfe;D uyfvmaomtcg(vufrGmavmuf
a&mufaomtcg) xkH;jzLokwfxm;aom atmifr*FvmapwDawmfjrwfukd
jrifawGUavhvm&rnfjzpfygonf/ atmifr*FvmapwDEiS b
hf &k m;um; oyg,fvS
\/ oDwif;uRwfESifh aeYBuD;&ufBuD; yGJjyifBuD;usif;yaomtcgwGif vQyfppf
"mwfr;D xdex
f ed n
f ;D rQ xGe;f nd x
m;onfrmS tvGeyf if MunfE;l om,mbG,f
aumif;bdawmif;/ bk&m;wGifvnf; tcgtm;avsmfpGm bk&m;yGJusif;yyg
onf/
oabFmteD;uyfvmaomtcg (anmifyif0kdif;Gmavmuf a&mufaomt
cg) eef;jy'fuo
hJ Ydk vSywifw
h ,faomtaqmuftOD;BuD; (34)ckudk jrifawGU
&rnfjzpfygonf/ xkdtaqmuftOD;rsm;rSm ]a&Tazmifwifbk&m;}rS taqmuf
tOD;rsm;jzpfayonf/ taqmuftOD;onf acwfrSDNyD;a&S;qef\/ a&Tazmif
wifbk&m;onf av;NrdKUjrpfwcGif wefckd;BuD;bk&m;rsm;teuf wyg;tygt
0ifjzpfygonf/

&cdkifnGefYzl;
164

&cdik o
f m;BuD;pmay

a&Tazmifwifbk&m;yGJawmfusif;yrSKukd trsm;tm;jzifh ESpfpOfvkdvkd usif;


ycJhMuygonf/ yGJusif;yaomtcg avmifay:(xD)zGifhyGJukdvnf; usif;y\/
usifyGJ?ZmwfyGJwkdYukdvnf; usif;y\/ NydKifavmif;yGJvnf; usif;y\/ tvGef
pnfum;aom bk&m;yGJyif jzpfayonf/
oabFmonf tawmfykdeD;uyfvQif ppfawGNrdKUyGKdifhuJhokdY vSywifhw,f
tyef;ajzp&maumif;aom ae&mwpfckukd awGUjrif&rnfjzpfygonf/ if;ae
&mum; ]ausmufapwD}ae&myifjzpfonf/ trsm;tm;jzifh naeykdif;wGif vl
i,fvlG,fwkdYonf avnif;cHxGufvQif apwDokdYra&mufvQif rNyD;ygay/
ausmufarmfapwDEiS hf taqmuftOD;onfum; oyg,fwifw
h ,fygbd\/ bk&m;
yGv
J nf; ESppf Ofvv
dk u
dk si;f yygonf/ usiyf ?JG Zmwfy?JG avSNydKify?JG avmifay:(xD)
ponfrsm; yg0ifygonf/
oabFmonf yef;ajrmif;GmOD;okdYa&mufvmonffqkdvQif a&S;bk&ifrif;
rsm;\ cHwyfcsxm;cJhaom wyfaygif;ukd a&muf&Sdvmayonf/ xkdaemuf
&ckdif&Sd rlpvifwkdY\ukd;uG,f&m AvDausmif;awmfukd awGUjrif&rnfjzpfonf/
yef;ajrmif;NrdKU\tv,fwGif ]yef;okH;ckdifapwD}wpfqlukdvnf; awGU&Sd&
rnfjzpfonf/ bk&m;ykx;dk ESiyhf wfoufa&;NyD;aomf bke;f awmfBuD;ausmif;ESihf
ywfoufa&;&vQif yef;ajrmif;NrdKUwGif uRef;awmausmif;? aps;ausmif;?
Gmopfausmif;ponftm;jzifh okH;ausmif;&Sdygonf/
ausmif;wGif Gmopfausmif;onf ygVdwuokdvfwpfausmif;jzpf
ESpfpOf bmoma&;qkdif&m ynmwwfyk*dKvfrsm; atmifjrifpGm arG;xkwfEkdifcJh
ayonf/ uRef;awmausmif;um; 0dyemukd aZmufcstm;xkwfoifjyaom
ausmif;jzpfonf/ aps;ausmif;um; prpMumukd aZmufcstm;xkwfavhvm
aom ausmif;jzpfonf/ bmoma&;qkdif&mtzGJUtpnf;wkdYjzifh w&m;tm;
xkwfMuaom a,m*Dyk*dK vfjrwfwkdYukd jrif&olrsm;onf MunfndKpdwfayguf&
rnfrSm rvGJacs/
,cktcg yef;ajrmif;NrdKUrS wuokdvfwGif ynmoifMum;olrsm;rSm av;
ig;a,mufcefYom&SdNyD; EkdifiHjcm;wGif ynmawmfoiftjzpf oifMum;aeol
rSm wpfa,mufom&Sdygonf/ ukd;wef;atmif? q,fwef;atmifvli,frsm;
um; awmfawmf&Sdygonf/
yef;ajrmif;NrdKU\ tm;upm;avmuonf av;NrdKUjrpfurf;ajca'owGif
tawmftoifh aumif;rGefwkd;wufonf[k qkdavmufygayonf/ yef;ajrmif;

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

165

NrdKU\ abmvkH;toif;rsm;ESifh abmvDabmtoif;wkdY\ BudK;yrf;tm;xkwfrSK


onf vli,ftm;upm;rSKukd wkd;wufapcJhonf/
yef;ajrmif;tm;upm;avmurS tajccHvkdufaom abmvkH;orm;wcsdKU
onf wkdif;abmyGJokdYyif yg0ifcJhtaG;cHcJh&avonf/ NrdKUe,fabmvkH;orm;
vufaG;piftjzpf taG;cH&olwkdYvnf; &Sdonf/ xkdYjyif ,aeYjrefrmjynf\
*kPfa&mifukd xGef;ajymifapaom yef;ajrmif;rS abmfvDabmvufaG;pif
wpfa,mufvnf; jrefrmjynfwiG f Mu,fyiG yhf rm xGe;f vsuf&adS eayao;onf/
yef;ajrmif;NrdKUokdY a&mufbl;aomolwkdY y|rqkH;a&muf&Sdvmaomtcg
tHhMorSKukd jrif&rnfjzpfonf/ ]vlrsKd;rpkH? 0g;rsKd;pkHau? opfykHacsmif;rSm opf
ykHacsmif;rSm} qkdonfh ipnfomjcif;uJhokdYr[kwfbJ ]yef;ajrmif;NrdKUwGif 0g;rsKd;
rpkH? vlrsKd;pkH? yef;ajrmif;NrdKUrSm-yef;ajrmif;NrdKUrSm}[lyif qkdcsifygawmhonf/
tb,faMumifhqkdaomf rsufESmwGifpma&;xm;aom csif;trsKd;orD;wkdYukd ppf
awGNrdKUrSoGm;? vltrsm;wkdYjrifbl;MuvdrfhtHhrxif/
yef;ajrmif;NrdKUwGiu
f m; teD;&yfmG rS csi;f trsK;d om;?trsK;d orD;rsm; vma&muf
ukefa&mif;ukef0,ftrSK jyKvkyfMuaomaMumifh vlrsKd;rsm;ukd awGU&rnf
jzpfonf/ yef;ajrmif;NrdKUwGif csi;f trsK;d om;rsm;tjyif NrdK? crD;trsK;d om;rsm;wkYd
onfvnf; ukefa&mif;ukef0,ftvkyfukd jyKMuavonf/ yef;ajrmif;NrdKUwGif
aexkid Mf uolrsm;rSm r&rmBuD;rsm;? rlpvifrsm;? 'kid ;f euftrsK;d om;rsm;? &ckid rf sm;
aexkdifMuonf/
yef;ajrmif;NrdKUolNrdKUom;wkdYonf wpfa,mufESifhwpfa,muf? wpfvlrsKd;
ESifhwpfvlrsKd; tvGefcifrif&if;ESD;Muonfukd awGU&ayonf/ om"ujy&vQif
r&rmBuD;wkdY\ &SifjyKyGJwkdYwGif &ckdifrsm;ukdzdwfac:wwf\/ &ckdifwkdYuvnf;
tjyeftvSezf w
d af c:\/ wzef &ckid &f dS rlpvifwYdk\ r*Fvmaqmify?JG u&bifyJG
wkYd wiG f &ckid Af 'k b
momrsm;ukd zdwrf w
H u jyKavh&MdS uavonf/ &ckid f Ak'b
m
omrsm;wkYd onf vlrsKd;a&;? bmoma&;cGjJ cm;rSKr&Sb
d J tm;ay;csD;ajrmufMuav
onf/ okdY vlvlcsif; wef;wloabmxm;qufqHrSKukd yef;ajrmif;NrdKUrS
vlxt
k jyif av;NrdKUjrpfa'o&Sd vlxw
k Ydk uvnf; vku
d ef musifo
h ;Hk aomaMumifh
vlrsKd;tcsif;csif;jyem? bmomtcsif;csif; jyemray:aygufcJhacs/
yef;ajrmif;NrdKUav;okdY ra&mufzl;ao;aom vltaygif;tm; yef;ajrmif;
NrdKUuav;om,mykHukd jyvkdufcsifygbd/ yef;ajrmif;NrdKU&Sd a&S;acwfbk&ifrsm;?
wnfxm;uk;d uG,af qmufvyk x
f m;cJah om bk&m;ykx;dk rsm;ukd jyvku
d cf siyf gbd?/

&cdkifnGefYzl;
166

&cdik o
f m;BuD;pmay

yef;ajrmif;NrdKU vli,ftysKdvyl sKdwYdk \ yGiv


hf if;aomqufqrH KS ukd xdawGUapcsif
prf;ygbd/ yef;ajrmif;vlxw
k Ykd \ vlrsKd;rcG?J bmomrcG?J oabmxm;rSeu
f efrKS
ukd jrifapcsifygbd/ tOee'D av;NrdKUjrpfavukd &SL&SdKufapcsifygbd/ yef;
ajrmif;NrdKUokdY wpfcga&mufvmvQif rjyefcsifolrsm; &Sdcsdrfhrnfomwnf;/

av;NrdKUarmif

&cdkifnGefYzl;
167

&cdkifom;BuD;pmay

tbm0g
]tbm0g? tbmqkHcGwf vm;c,ifh/ trif0g? trifqkHajymif;
vm;c,ifh/ qkH0g? qkHpyg; axmif;vD,ifh/ pyg;0g? pyg;MuufaoQ
pm;vD,ifh/ MuufaoQ0g? MuufaoQpGef&J xkd;vD,ifh/ pGef&J0g?
pGef&Jopfacgif; atmif;vD,ifh/ opfacgif;0g? opfacgif;rD;wkduf
ypfvD,ifh/ rD;0g? rD;&DqGwf ypfvD,ifh/ &D0g? &DqifabmifBuD;
aomufvD,ifh/ qifabmifBuD;0g? qifabmifBuD;awmifpOf a,mif
vD,ifh/ awmifpOf0g? awmifpOfeEGif; pkdufvD,ifh/ eEGif;0g? eEGif;
ouFef; qkd;vD,ifh/ ouFef;0g? ouFef;armifoQif 0wfvD,ifh/
armifoQif0g? armifoQifyef;qGwf vm;c,ifh/ yef;0g? yef;bk&m;
wifvD,ifh/ bk&m;0g? bk&m;edAmef ul;vD,ifhav ... ul;vD,ifh}}
]tbm0g(tazaum)}[laomaw;uAsmonf uav;(taoQ) wpf
a,mufukd pmqkd&Sifu pdwf&Snfvuf&Snf &Sif;jyaeaomaw;uAsmwpfyk'f
yif jzpfayonf/ uav;uvnf; olodvkdonfrsm;ukd ar;prf;Munfh\/
pmqk&d iS u
f vnf; em;vnfatmifajzonfudk awGY&ayonf/ uav;rSm av;ig;ESpf ywf0ef;usiftG,f jzpf[efwlonf/ xkduav;onf tdyf&mrSEkd;aomf
vnf;aumif;? olYtbukd rjrif&ojzifh ]tbm Zmukdvm;cav;}qkdonfh
oabmESifh ]tbm0g}[l ar;vkdufavonf/
]tbm0g}qkdaompum;pkonf rdbukdrawGUjrif&aom uav;(taoQ)
wpfOD;\rsufESmukd xifjrifapvma,mif&Sdayonf/ rdrd\ cspfciftm;xm;
jrwfE;dk aom rdbrsm;ukd rawGU&aomtcg tm;i,foyH gonfudk awGU&onf/
ukPmoH[k qkd&acsrnf/ ]vm;c,ifh}? ]axmif;vD,ifh}? ]pm;vD,ifh}p

&cdkifnGefYzl;
168

&cdik o
f m;BuD;pmay

onfh pum;pkrsm;rSmvnf; uav;tay:rSm Muifemaompdwfxm;ESifh ajz


Mum;ay;aom pum;rsm;jzpfygonf/ tm;i,fEGrf;vsaeaom uav;tm;
auseyfrSKukday;onf/ ,if;wkdYonfvnf; ukPm&oukd ay:vGifaponf/
pmqkdonf &ckdifawmGmobm0ukdvnf; ay:vGifatmif azmfjyEkdifpGrf;
&Sad yonf/ a,mufsm;vkyo
f o
l nf ol\vkyif ef;jzpfaom ]qkcH w
G }f &mokYd omG ;&
onf/ tdrf&Sifrum; vifa,mufsm;ESifhtwl armifwpfxrf; r,fwpfGuf
tjzpf olYa,musfm;tm; ulnDonfhoabmjzifh ]cGwfNyD;}ckwfNyD;aomqkHukd
ajymif;ay;onf/ awmaevlwef;pm;\okyfukd obm0uspGmawGU&\/
uav;(taoQ)u qkHrSm rnfuJhokdY tokH;csaMumif;ukd ar;jyefonf/
qkHrSm pyg;axmif;&mwGif tokH;jyKaMumif;ukd pmqkd&Sifuajymonf/ pyg;
axmif;&mwGif tzdwftpOfrsm;&SdMuonf/ Muufuav;rsm;vnf; qkHaxmif;
armif;axmif;&mem;wGif tpmpm;aeMuayrnf/ ,if;wkdYrSm awmGmwkdif;wGif
awGUjrifaeus jrifuGif;wpfckjzpfayonf/ uav;uvnf; awGUjrifqJyif
pyg;aphrsm; wjznf;jznf;avsmhenf;vmonfukd jrif&ojzifh ]pyg;0g(pyg;
aum)}[k ar;jyefonf/ pyg;rSm Muufuav;rsm;(MuufaoQrsm;) pm;ypf
vkdufaMumif;ukd ]pyg;MuufaoQ pm;vD,ifh}[laom tajzESifhtwl oabm
aygufem;vnfatmif &Si;f jyxm;onf/ uav;vnf; oabmayguf em;vnf
vm\/ rdrduJhokdY Muufuav;rsm;rSm oem;pbG,fjzpfMuaMumif;ukd jrif
a,mifvmonf/ cspfcifvmonf[k qkd&ayrnf/
wzef rdrd\cspfcifMuifemaom Muufuav;rsm;ukd rjrif&jyefaom
tcg ]MuufaoQ0g}[k ar;jyefonf/ Muufuav;rSm olwkdY\&efol pGef&J
u xkd;okwf,loGm;aMumif; ajymjyonf/ uav;rSm pGef&Jukd rvkdrkef;wD;
pdwfyGm;vmonf/ pGef&Jukd owfcsifvmonf/ pGef&Jae&mukd ar;onf/ pGef
&J\ae&mrSm opfacgif;jzpfaMumif; ajymjyonf/ taoQonf a'gopdwfESifh
pGef&Jtm;owfvkdaMumif; ylpmaumif;ylpmayrnf/ rdrd\ MuifemolwOD;tm;
Ekid x
hf ufp;D eif; jyKvkyv
f maomtcg ay:vmaompdwx
f m;rsK;d onf uav;i,f
wGif wzGm;zGm;ay:vm[efwlonf/ ae&mwGif uav;tm;auseyfrSKukd
pmqkd&Sifu ay;jyefonf/ xkdYaMumifh pGef&J\ae&mopfacgif;ukd rD;wkdufay;
jcif;jzifh uav;i,ftm; a&mif&h aJ ponf/ onfum; pmqk\
d xufjrufaom
OmPfpGrf;yif r[kwfygvm;/
pmqkd&Sifonf a'gopdwfjyif;xefaeaomuav;tm; NidrfoufrSKukd w
zefay;vkdufonf/ pdwfoufomrSKukd ay;vkdonf/ a'gopdwfxm;onf r

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

169

aumif;aMumif;ukd ajymjyvko
d nf/ ,if;aMumifh rD;avmifaeaom opfacgif;ukd
]&DqGwf}a&jzef;ay;vkdufavonf/ rD;ukd Nidrf;vkdufaponf/ a&rSm ow0g
taygif;wkdY\ rDSckdtm;xm;&m toufocifyifjzpfonf/ xkdYjyif uav;u
]&D0g(a&aum)}[l ar;onfudk ]&Dqifabmif aomufv,
D if}h [k ajzjyefonf/
pdwfqkd;aeaomuav;i,frSm pdwfNidrfoufvmavonf/ xkdYaMumifh
qifabmifBuD;ae&mukd odvkdvmavonf/ uav;i,f\ywf0ef;usifonf
awmifp,
G af wmif;dk rsm;ESihf &Sad eonf/ okYdaomae&mrsK;d wGif qifabmifBuD;
aeaMumif;ukd &Snf&Snfa0;a0;ajymqkdae&efrSm pmqkdtbkdY rvkdawmhay/ qif
abmifBuD;rsm awmifpOfawmifkd;wavQmufrSm aeaMumif;ukd tvG,fwul
ajymEkdifonfyif r[kwfygvm;/
awmifeab;wGifaeolrsm;onf awmif,mvkyfief;ukd vkyfukdifMu\/
uav;\trdtbrsm;vnf yg0ifonf/ ,if;awmifeHab;wGif eEGif;ukd
pku
d yf sKd;&aMumif;ukd pmqk&d iS u
f uav;tm;todOmPfay;\/ eEGi;f ukd vlt
okH;taqmiftjzpf tokH;jyKonfomru bkef;BuD;rsm;0wfqif&ef ouFef;ukd
vnf; t0ga&mifq;dk ay;Ekid af Mumif; today;jyefonf/ bke;f BuD;? armifoQif
wkYd rmS bk&m;om;awmfrsm;yDyD omoemvkyif ef;ukd vkyaf qmif&\/ xko
d mo
emvkyfief;taMumif;ukd uav;i,ftm; pmqkd&Sifonf em;tvnfqkH;ESifh
t&Sif;vif;qkH;taetxm;jzihf a&;om;xm;onfukd awGU&onf/ xkdrQom
ruao;? bk&m;qGrf;? bk&m;yef; uyffvSL&aMumif; uav;i,fvnf; vSLyg
u ukokdvf&aMumif;ukd awGU&onf/ armifoQifonf ukokdvf&&eftwGuf
bk&m;rSm yef;wifaeaMumif;ukd ajymjyonf/ xkdYjyif bk&m;rSm ,cktcg t
jrifjh rwfq;Hk aomt&m edAm efoYdk ul;a&mufomG ;NyDjzpfaMumif;ukd &Si;f jyaeaMumif;
awGU&ygonf/
]tbm0g}qkad om uAsmwpfy'k v
f ;Hk ukd csK
H a0zef&rnfqydk gaomf xkad w;
uAsmonf &ckdifawmvufa'orS aygufyGm;vmaom aw;uAsmjzpfonf/
pmqkd&Sifonf rnfolrnf0gjzpfonfukdum; rod&ay/ ,ck ]tbm0g}
aw;uAsm&Sif\trnfukd rod&apumrl &ckdiftrsKd;om;xJwGifvnf; awm
aevlwef;pm;\b0okyu
f dk ay:vGiaf paom pmqk&d iS &f adS eaMumif;ukd xif&mS ;
pGm awGU&SEd idk yf gonf/ &ckid w
f ikd ;f &if;om;wdYk onf pmaytaeESiv
hf nf;aumif;?
tawG;tac:taejzifhvnf;aumif;? tqifhtwef;rnHhaMumif;ukd aw;
uAsmu oufaocHvsufyif&Sdonf/ xkdrQomruao; &ckdifwkdYa'oonf
awmawmifa&ajr om,monf/ pdr;f vef;pkad jy omarmbG,af umif;aMumif;

&cdkifnGefYzl;
170

&cdik o
f m;BuD;pmay

ukd awG;qqifjcifEidk o
f nf/ &ckid o
f nf wk;d wufaom vlrsK;d rsm;jzpfaMumif;ESihf
&yfGmNidrf0yfom,maom jynfGmjzpfaMumif;ukdvnf; odEkdifayonfyif/
,if; ]tbm0g}aw;uAsmwGif tonf;ESv;Hk \cHpm;csufjzpfaom tcspf
taMumif;vnf; vkH;0ryg0if/ EkdifiHa&;taMumif;ESifhvnf; vkH;0rywfouf/
awmaevlwef;pm;wkdY\ obm0tajctae? vkyfukdifpm;aomufykH? bmom
,kMH unfrKS ? ywf0ef;usio
f m,mrSKwkYdjzifh jc,frKS ef;xmonf/ uav;i,fwpfO;D
\ odvkdaompdwfukd rcsKyfcs,fbJ rdrd\vkd&m,kHMunfrSKbufokdY qG,f,l
vmonfrSm vGefpGmpdwf0ifpm;bG,fyifjzpfonf/ ,ckacwfrdcifrsm; enf;,l
bG,yf if tar;tjrefxal omuav;rsm;tm; tcsKUd rdcifwYdkonf aigufief;wwf
Muonf? rmefrJwwfMuonfukd awGU&ayonf/
,if;wkdYrSm todrsm;vkdaom uav;rsm;tm; todOmPfukdcsKd;ESdrf&m
a&mufomG ;onf/ olwYdkar;onfudk em;vnfoabmaygufatmif tvsO;f oifh
ovkd ajymMum;&ayrnf/ xkdokdYajymqkd&if; todOmPfenf;yg;aom uav;
tm; rdrdvkd&mbufokdY qGJac:,l&monf/ ]tbm0g}aw;uAsmuvnf;
rdcifaumif;rsm;twGuf &nfeT ;f pyfqx
dk m;onfqu
dk rSm;tHrh xifyg/ tar;
tjref;xlaom i,fG,folwkdYtm; vGwfvyfpGmar;jrefEkdifatmifvnf; vrf;
cif;xm;\/ taemufEidk if rH sm;rSmvnf; okYdtar;tjref;xlveG ;f aom uav;
rsm;tm; ar;orQukd rnnf;rnLbJ rdcifvkyfoluajzMum;aMumif;ukd rMum
cP Mum;od&ygonf/ xkYd aMumifh taemufEidk if o
H m;rsm;uko
d m txiftjrif
BuD;aeolrsm;tm; aw;uAsmu igwkYd&ckid af us;vufmG rSmvnf; okYdaom
todOmPf&ifhoefaom pmay&Sifrsmonf a&S;tcguyif&SdaeaMumif; ajymjy
oa,mifyif &Sdygawmhonf/
&ckdifwkdif;&if;om;rsm;onf pmaya&;om;&mwGif tawG;tac:taejzifh
xdyfwef;uyg0ifaMumif;ukd ckdifvkHpGmjzifh aw;uAsmuyif oufaoxl
vsuf&Sdayonf/ bmoma&;taejzifhvnf; wkd;wufBuD;us,faernfukd jrif
a,mifEidk o
f nf/ ,ckacwfwiG v
f nf; okYdtawG;tac:&ifo
h efaom obm0
ukdwifjyEkdifaom? &o*kPf? yom'*kPfajrmufvSaom &ckdifpmqkd&Sifrsm;
ay:aygufxGef;um;vmvdrfhrnf[k rsm;pGm,kHMunfvsuf&Sdygonf/ a&S;&ckdif
pmqkd&Sifrsm;\ jrifhjrwfaumif;rGefvSaom aw;uAsmrsm;ukdvnf; &SmazGMu
yg? azmfxkwfMuyg[k wkdufwGef;vkduf&ygawmhonf/

roZif(armifawm)

&cdkifnGefYzl;
171

&cdkifom;BuD;pmay

&ckdiftpdaE,s[dwod'd bk&m;ukd;qlylaZmfenf;
bk&m;ukd;qlt&yfTef
Aka'gp rZDaroaXm? om&dylawmp AuHaP/
ypdraep tmeaEm? Owa&parm*vmaeSm/
aum@manm ykAbm*oD? yg,app*0Hywd/
OygvDe&wdap0? t*dae,O a&waum/
&m[kavmap' {oaE? Z,wk opr*FvH/

1/ bk&m;ocif bdoduf
tX&o [wKaAa"m? a*gparmous 0#aem/
oAnK tAwdavmaum? oAavmum okcyawm/
0dZmp&P oraEm? aomwma&m*sH ''gwkar/

2/ t&Sifom&dykw&m bdoduf
om&dykawmr[myanm? yXarmt*om0aum/
"raoemrwdaoaXm? o'gaomwd H ua&mwkar/

3/ t&SiftmeEm bdoduf
tmeaEmAk'KyXaum? o*FDa[om"koraw/
A[kokawm "rma&m? o'gaomwH ua&mwkar/

&cdkifnGefYzl;
172

4/ t&Sifarm*vmef bdoduf
arm*vmaem r[mawa&m? 'kwda,mt*om0aum/
'drEmeHaomta*g? o'gaomwH ua&mwkar/

5/ t&Sifaum@n bdoduf
tnwaum@naxa&m? &wnKeHta*gt[k/
"rpum[dora,m? o'gaomwH ua&mwkar/

&cdik o
f m;BuD;pmay

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

173

6/ t&Sif*0Hywd bdoduf
oAma0&m b,mbdawm? *0Hywsmo0ua,m/
r[modEdua&mavmau? o'gaomwd H ua&mwkar/

7/ t&SifOygvd bdoduf
0dea,t*eduaum OygvdowK0@dau/
0dea,yg&rdyawm? aomwsma&m*sH''gwkar/

8/ t&Sifa&0w bdoduf
t&n0goDeHaom ta*g? a&0awmcrd{neda,m/
0da0umbD&aum axa&m? o'gaomwd H u{&mwkar/

9/ t&Sif&m[kvm bdoduf
&m[kavm Aka'gykawmyd? odumumrerkwarm/
'g,a'goA0arok? r[moEd ua&mwkar/
wpfqlukd;acgufpD *gxmukdGwfbdwfodufajrSmuf/
ovTJpifwGif a&;vnf; Xmremav/

ab;'Pf&efum qkawmif;*gxm
aum@mnax&m Elbma0e yk&wdrm, 'dom,? tm*wmeH
ownm,meH toDwo
d w o[omeH ywwk(r'b)D "'aH owk tw*aF rwk/
om&dykwax&mElbma0e 'uDPm, 'dom, tm*wmeH ow&k
b,meH toDwdow o[omeH ywwk0d'Haowk tw*Farwk/
tmeEma&m&m Elbma0e ypdrm,'dom, tm*wmeH owK&k
b,meH roDwdow o[omeH ywwk0d'Haowk tw*Farwk/
arm*vmeax&m Elbma0e Ow&m, 'dom,bm*wmeH ow&k
b,meH todwdow o[omeH ywwk0d'Haowk tw*Farwk/
Oygvdax&m Elbma0e 'uP
d m, tEl'o
d m, tm*wmeH ow&k
b,meH toDwdow o[omeH ywwk0d'Haowk tw*Farwk/
a&0wax&m Elbma0e yk&wrd m, tEl'o
d m, tm*wmeH ow&k

&cdkifnGefYzl;
174

&cdik o
f m;BuD;pmay

b,meH toDbdow o[omeHywwk 0d'Haowk tw*Farwk/


*0Hywdax&m Elbma0e ypdrm, tEl'dom, tm*weH
ow&k ormeH ooDwdow o[omeHywwk 0d'Haowk twH*Farwk/
&m[kvmax&m Elbma0e Ow&m, tEl'o
d m, t*weH ow&k
b,meH toDwdow o[omeH ywwk 0d'Haowk tw*Farwk/
uk;d qlaombk&m; uk;d uG,&f aomolwYdk tm; rodBuHEidk af om tvDwYkd
ukd qkawmif;wkid ;f aom pD;yGm;csrf;omESihf jynfpw
Hk wfaomaMumifh ]tpdaE,s
[dwod'd}[l a&S;ynm[dokcrdefwkdY rSnfhac:orkwfcJhMuayonf/ okdY
ukd;uG,fylaZmfrSKjyKxkH;ukd a&S;ya0oPD tpOftqufuyif qif;oufvmcJh
Muonfjzpf kdaopGm ylaZmfoumjyKMuygukef/

ukd;uG,f&tHhaom tpDt&if
bk&m;ukd;qlwkdYukd ukd;uG,f&tHhaom tpDt&ifum; okdYwnf;/
oefYjyefYvpS mG aom b,(Asy)f (vifyef;tBuD;pm;rsK;d ) topfBuD;ukd uk;d ck
vkyf? [ufajymzuf(iSufaysmzuf)ukdaomfvnf; av;axmifhN*dKvfpmay;onfh
cGufuJhokdY tcef;ukd;cgufuGefYvkyf/ wHcGef? MuufvQmwkdifrSm ylaZmfvkdol
wpfaxmifhwGif wpfopfomap/ teHrSm ckESpfopf?&SpfopfpD tjzLoufouf
ukd jyKav/
xD;jzLukd;ck? rD;wkdifrSmylaZmfvkdol t&yfESifhtrQwGif vufwpfopfom
csnfyifukd[l ylaZmfooloufaphwGif wpfyifom rD;pm,l/ ukd;ykdif;ykdif;
wpfyidk ;f rSm vufwpfopfomap? vufwpfopfomonft
h ykid ;f rSm bk&m;ocifzYdk
rD;pm;jyK? <uif;onfh&Spfykdif;rSm &[Emrsm;zkdY rD;pmjyK? rD;pmrSm za,mif;rH?
za,mif;rSm &omvQif bk&m;ocifrSm 5d-5H? &[EmrSm 5d pD? r&omvQif
bk&m;ocifrmS 1d-1H? <uif;onf&h pS q
f rl mS 1d pD? onfEiS rhf &omvQif bk&m;rSm
cH? <uif;onfh&SpfqlrSm olpD? onfwGifrpomacsNyD/ t&yf? toufESifh
wkdif; jrifhonfcsnfukd rD;pmjyK za,mif;ukdwkdifjyKav/
bk&m;ocifrmS rD;wkid w
f opfom &Snaf p/ qGr;f yGJ uk;d yGpJ &D if/ qefo;Hk
xyfuRwv
f aS tmif zGy?f qefvwfqefzsm; ryg&atmif ok;H cg0ef; (ok;H cgwD;
) qef&if;om;ukd,l? wpfjynfu omvGefarmufap/ wpfjynfrSefkHom r
[dapESi/hf oefYjyefYvo
S nfah &ESihf ok;H xyfpifMu,fvaS tmif aq;av/ qGr;f csuf
aomtcg a,mufsm;ukdom csufap/ rdef;rukd rcsufap&m/

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

175

qGr;f csu&f rnft


h &yfukd nDnw
G v
f aS tmifjyKjyif EGm;acs;? ajreD? oGwf
vdrf;usH/ xif;rSm ZD;om;ukd t&if;tzsm;rSefatmifjyK? ZD;om;av;acsmif;
ukdylaZmfvkdY qlwpfaxmifESifh vufav;opfjyK/ acsmarmvSatmif "g;ESifha&G?
t&if;ucRef qGrf;csufonfh t&yfav;axmifhwGif pkdufcsnfrQifukd ckESpf
yifjzpfap? uk;d yifaomfvnf;jzpfap ywf 0if;om;ygav/ 0if;av;axmifu
h dk
wHceG jf zLwpfwidk pf D qDr;D wpfcu
G pf D ylaZmfygav/ qGr;f csuaf omolonf 0if;0
okdY0ifNyD; jyifokdYrxGuf&/ vkdonfh0wK[dvQif jyifuolom ay;ap&rnf/
qGrf;csufonfhtkd;pavmif;rSm topfpifpifukdjyK? pm;zkdYpkHavmufrSm
tkd;opfokH;vkH;ukdjyK? arTonfha,mufrrSmvnf; ZD;om;ukdtopfoefYjyefYacsm
armvSatmif jyKygav/ qGrf;oGwfp&mzufcGufukdvnf; ukd;cGufjyK/ zuf
cGuf? yka&m[dwfykPm;jzpfrl aMu;zufcGuf? ola|;ol<u,fjzpfrl aw"ysm
cGuf? olqif;&Jjzpfrl [ufajymcGuf(iSufaysmzufcGuf)ukd oefYjyefYvSpGm,l
zufcGufjyKygav/
wwfEkdifvQif ,kdukd;rnf? rkefYukd;rnf? [ufajym(iSufaysm)ukd;rDd;rkefY
ukd;vkH;? uGrf;ukd;pnf;? vufzufukd;xkyf? yef;ukd;uawmh? BuH? wif;vJ?
axmywf? EGm;EkYd t&om wwfEidk o
f rQ xnfyh gav/ r&omaomf rkeYf o;Hk rnf/
,kdokH;rnf BuHwif;vJaxmywf? tkef;oD; [ufajym(iSufaysm) tcsKdtcsOf
tqdrfh &wwforQ xnfh&rnf/ wHcGefwkdifudk;wkdifukd tvsifukd;cef;wGif
wpfcef;wpfwkdifpD pkduf/ xD;jzLudk;pif; pkduf? uGrf;vufzufxkyf yef;uawmh
wpfckpDpkduf/ aygufaygufylaZmf/ eHYoma&qGwfjzef;? yef;trnftESH ylaZmf
tckd;txkH ylaZmfMuygav/ arG;aeYeHeuf tmkHwufvQif ausmif;jzpfap?
tdrfjzpfap? omrn ylaZmfvkdvQif ae&moefYjyefY&mwGif xm;ylaZmfygav/
tNcHt&Hukdvkdaomf y&d0g&uxm; ylaZmfygav/ touf&Snfaomf *[y
wdu/ bkef;wefckd;tmEkabmf BuD;vkdaomf- awZu/ uRJ? EGm;? qif?
jrif;ukdvkdaomf- Xmeu/ bkef;usufoa& wkd;wufapvkdaomf oD&du/
xm; ylaZmfygav/ (bkrdum;-ocsKdif;? ylaZmf&efrvkd) uJhokdY tvkd[d
onfESifhavsmfpGm t&ifrsufESmuxm; ylaZmfygav/ ylaZmf&rnfht&yfrSm
ywkdif;anmifapmif; topfjyKvkyfwif/ rpGrf;aqmifEkdifaomf ta[mif;ukd
a&rkd; oefYjyefYpGmaq;aMum ESD;acgufzsmopfcif;? tay:wGif tuFsDzsifp
ykq;dk jzLjzL? oefYjyefpmG cif;/ onftay:wGif oefYjyefYonfh acgif;aygif;a'guf
vef;ukdwif/ onftay:wGif yGJcif;? yGJcif;onfh b,(Asyf)udk wifygav/

&cdkifnGefYzl;
176

&cdik o
f m;BuD;pmay

ywfywfvnf wif;xdefeDukd um/ AdomefjzLtxufu rdk;um Muuf/ t


&yfav;axmifhrSm wHcGefjzLav;wkdif pkduf/ xef;Gufpifpifukd ylaZmfvkdrl
wpfxGmjzpfap? wpfndKjzpfap? t&if;tzsm;rSefvSatmifjzwf/ t&if;tzsm;
wpfbufwpfcsufcRef pma&;av/
a&;&rnfh*gxmum;tX&o[wKaA"m? a*g"armous 0CKaem/
oAnK oAwdavmaum? oyvmumok"yawm/
0dZmp&P oraEm? aomwKma&m*sH''gwkar/
*gxmukd wpfbufukd;aMumif;a&;/ ]Aka'gprZdaraoaXm}paom t
&yfTef*gxmukd wpfbufa&;av/ bk&m;ocifae&mawmfrSm pkduf&rnf/
enf;ukdrSD pkdufav/
qGrf;wifrD;ndrSp tvkH;pkHukd ]Aka'gp rZdaraoaXm}paom t&yf
Tef*gxmESifhtnD bk&m;ocifup tpOftwkdif;jyKygav/
qDrD;udk aemufrSSdyg? rD;SdNyD;vQif ]Aka'gp rZdaroaXm} t&yfTef
*gxmukdGwfqkd okH;usdyfyifhzdwfygav/ yifhzdwfNyD;rS rD;rSdrDumv tvkd
[dwkdif; qkawmif;ywem wwftm;orQjyK *gxmukd Gwfzwfo&Zm,f
qkawmif;ygav/
qkawmif;*gxmum; h h h
a,mESmaxm ylZdawmavmau? ed'kaum ed&ky'a0g/
r[mawaZmo'ga[mwk? b0wkZ,r*FvvH/
tm,k'DCHo'gokcH? oA'dom0&m0&H/
oAow&k0demoeH? oya&m*g? 0demoeH/
y&dwmr[mElbm0H? tE&m,0deowk/
oAa'0gp,ump? bkwNydwm paZmf*eD/
&mZmrwdm rElomp? oaAum"H 0de&/
pd&dwdXwkartm,k? vmbHvbwk oA'g/
yd,mb0EKaomuma&m *g0deomwk/ /
tp[daom qkawmif;*gxmjzifh ywemjyKygav/ odvkdvQif odkHrQ
om *gxmygXftwkdif; teuft"dyg,fukd a&;rSwfjyKvkdufonf/
okYd qt
dk yfcNhJ yD;aom *gxmygXfwYdk jzifh Sx
d eG ;f orQaom za,mif;uk;d wkid f
qDr;D Nidr;f atmifaomfvnf; Gwq
f ydk gav/ rpGr;f Ekid af omf uk;d wkid w
f iG f wpfcck k

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

177

aom qDrD;wkdifNidrf;kHaomfvnf; Gwfygav/ qDrD;rSm za,mif;um; Oyg'f


tE&m,fjzpf&mt&yf? N*dK[fpD;N*dK[feif; oufpdoufa&mufprf;NyD; prf;usrS
p rawmfoifhkd;orQukd aysmufaponf[k rSwf&rnf/
rdrdt&yfup rD;Sd&rnf/ rD;Sd&mt&yfokdY ylaZmforQukdykdYygav/
rdrd awZt&yfokdYaomfvnf; ykdYygav/ wefckd;BuD;aom bk&m;ykxkd;okdYaomf
vnf; ykdYygav/
ykdY&rnfht&yfrSm qGrf;csufonfhumv pkdufonfh0if;? umonfhwkdif
av;acsmif;ukdpkduf onftay:wGif wifxm;ygav/ qGrf;csufonfhjym?
rD;aoG;? xif;ponfwkdYukd rausmfreif;&atmifodrf;,l avQmufywf&mt
&yfokdY ykdYygav/
qGrf;csufonfh tkd;pavmif;? a,mufrckHawmufwkdYukd ausmif;uefokdY
jzpfap? bk&m;ykx;dk okYd jzpfap? ykYd vLS ygav/ vlrok;H aqmifrad p&m/ ylaZmfaom
qGrf;yGJtwkdif; zufcGufwpfckukd pm;yGJwpfyGJjyif ]arwmawmfqGrf;? arwm
awmfyef;? arwmawmfa&}[kcefYxm;/ ylaZmfooludk ok;H aqmifygap/ uk,
d f
wkdifrylaZmfEkdifaomfvnf; olwpfyg;ukdylaZmfap arwmawmfqGrf;? arwm
awmfyef;? arwmawmfa&ukdyif okH;aqmifaomfvnf; tusKd;BuD;jrwfvSay
onf/
tzkd;xkdufonfhtavsmuf a&TzufcGuf? aiGzufcGuf ponfwkdYukd wkd
waoodrf;qnf; aemuftvkd[dwkdif; ylaZmfokH;aqmif&atmif aumif;
rGefpGmxm;ygav/ ylaZmfaomtcg xef;GufwGifa&; ppfonfxef;Guf
wGif pmwkdYukd,l OD;acgif;&ifjyif jrwf&mt&yfwGifxm; ukd;uG,fygav/
ylaZmf&aomtusKd;rSm qkawmif;*gxmwGif pkHvifatmif tjynfhtpkHygav
NyD/
onfhtjyif tusKd;tusOf;rQqkdaomfum; arG;zGm;&if;Zmwm y#doaE
wkid q
f ,fwidk f rdwK wkid jf yKwfaomf? v*fjywf? 0ef;jywfBuHKaomf N*dK[fp;D N*dK[feif;
BuHKaomf N*dK[f0ifN*dK[fxGuf? oufokOf;oufjywfBuHKaomf/ raumif;aom
wdwfedrdwf iSufvif;wem;aomf? a>r0ifaomf? zGwfwufaomf? ysm;pGJaomf
oltwkduftwGef;? twkduftNrKyfjyKaomf? emaomolukdaq;uk rusef;rm
uJhokdY bkef;wefckd;edrfhaomf? toQifolBuD; rdbysufaomf? pnf;pdrfOpmavsmh
yg;aomf? w&m;wabmif ratmifjrifcahJ omf? rawmfroifh raumif;aomt&yf
taetxkid jf yKrrd mS ;aomf? qkt
d yfcNhJ yD;aomtpDt&iftwkid ;f jyKygav/ ypKye ?f

&cdkifnGefYzl;
178

&cdik o
f m;BuD;pmay

oHo&m ESpjf zmaomtusK;d ukd NyD;jynfph aHk ptyfaom ]tpdaE,s[w


d od'}d bk&m;
wkdYukd tkdtaotav;tjrwfjyK yhlaZmfygav/
ylaZmfNyD;onfh qGrf;?uGrf;?wHcGefwkdif ponfrsm;wkdYukd ukd,fhukdaumif;
apvkdaomf? tNcHt&H rsm;apvkdaomf ]y&d0g&}-t&yfoefYjyefY&mokdYykdY/ tkduf
t&m NrJapvkdaomf ]Xme}okdYykdY? Opmukdvkdaomf ]*ywd}okdYykdY? touf&Snf
apvkdaomf ]tm,k}okdYykdY? bkef;wefckd;tmEkabmf BuD;apvkdaomf ]awZ}okdYykdY?
usufoa&bke;f rk;d ES,cf sKef;rQ wk;d wufjynfNh zdK;apvkad omf ]oD&}d okYd ykYd ygav/
b'ra'oemumav-w&m;a[mawmfrlaomumv? ydXdbm*g'dedoD
u-aemuftzkd;xkdufeH&Hponf aeukefaomolwkdYonf? owKaESm- bk&m;
ocif\? rkcH-rsufESmawmfukd/ **ae-aumif;uifjyif? ykPpEH-vjynfh
0ef;ukd? yoEd0- jrifukefouJhokdY? yoEd-jrifukef\/ {aweop0apeokdY[kwfrSefaomtm; opmpum;aMumifh? ar-tuREkfyftm;? {,r*FvHatmiftyfr*Fvmonf? a[mwk- jzpfygapownf;/
tpdaE,sd'Gdb0? Owr*FrH a[odaem/
ydwkH ae 0oaumEd? jA[mavmu*bmtyd/
{awe op0ape? a[mwkarZ,r*FvH/
tpdaE,sd'Gdb0o- rBuHpnfEkdifaom wefckd;awmfvnf; [dawmfrlx
aom/ ra[odaem- jrwfpGmbk&m;ocif ukd,fawmfjrwfBuD;\/ Owr*F Hjrwfaomxdyaf wmfu?dk jA[mavmu*wm- jA[mjynfoYdk wufomG ;ukeo
f nf
jzpf/ yEmtyd- Munfhukefaomfvnf;? ydwkH- jriftHhaomXmae/
0auEd- rwwfEkdifukef/ {awe op0ape- okdY[kwfrSefaomtm; opm
pum;aMumifh? ar- tuREkfyftm;? {,r*FvH- atmiftyfaomr*Fvmonf?
a[mwk- jzpfapownf;/
Aka'g,H a'od,d"rH? tElurGg, ygPdeH/
wHokwGm y#dypEm? oA'kum yarmap,sH/
{aweop0ape? a[mwk ar Z,r*FvH/
Aka'g- bk&m;ocifonf/ ygPdeH- ow0gwkdYtm;/ tElurm,oem;awmfrlojzif? ,Har- w&m;awmfukd? a'o,d- a[mawmfrl\/ wH
"rH- xkdw&m;awmfukd? okwGmem- ukef? y#dypEm- a[mawmfrlwkdif;
usiu
hf seu
f ek af omolwYdkonf? oA'u
k m - cyford ;f aomqif;&Jr?S yarmap,s-H
vGwfukefNyD/ {aweop0ape- okdY[kwfrSefaomtm; opmpum;aMumifh?

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

179

ar- tm;/ Z,r*FvH- onf? a[mwk- ownf;/


OmawmoAorKa'g? "armpvarmEla'g/
oHaCmoky#dyEmp? oEHt0d0wH "k0H/
{aweop0ape? a[mwkarZ,r*FvH/
Aka'g- bk&m;ocifonf/ oA- tvkH;pkHaomw&m;awmfukd/ oEHxif&Sm;pGm/ Omawm- odawmfrlay\/ "armp- odawmfrltyfaom? t&d
,mr*Fvm w&m;oufum;/ t0d0wH- rcRwfrvGJ/ warmEka'g- t0dZm
wnf;[laomtrku
d u
f dk azsmufawmfral ywwf\/ oHaCmp y&rw- oHCm
awmft&d,myk*dKvfjrwfwkdY\ taygif;onfum;/ "k0H- tNrJ/ oky#dyaEmaumif;aomtusifh [dawmfrlay\/ {aweop0ape- okdY[kwfrSefaom
tm; opmpum;aMumifh/ ar- tm;? Z,r*FvH- onf? a[mwk- wnf;/
Zmwd'kuya&wmeH? Aka'g'd&wew,H/
oA'goAygPDeH? wmeHaveHy&m,eH/
{aweop0ape? a[mwkarZ,r*FvH/
Ak'g'd&ew,H- bk&m;tp[daom &wemtaygif;onf? Zmwd'kuya&
wmeH- Zmwdwnf;[laomqif;&Jjcif;jzifh ESdyfpufukefaom/ oAygPdeHcyford ;f OkH tvk;H pku
H ek af om ow0gtaygif;wkYd \/ oA'g- tcgcyford ;f ?
wmeH- ukd;uG,f&mvnf; jzpfay\/ aveH- ykef;atmif;&mvnf; jzpfay\/
y&m,eH- vJavsmif;&mvnf; jzpfay\/ {aweop0ape- aMumifh/ artm;/ Z,r*FvH- onf? a[mwk- ownf;/
Z,aEm aAm"d,mrlav? ousmeHeEd0CHKaESm/
{0ar0{a,m a[mwk? Z,okZ,r*Fav/
tusmeH? a'0'w? aumvd,ESifh? uydvxD;eef;? MuiSmef;okH;ql? t
EG,fwljzifh? oGifrlpkduf? orkdufwGifac:? omuD,EG,fawmfwkdY\ (0g)om
uD0ifrif;wkdY\? eEd0CKaem- ESpfouf&TifNyHK;? pdwfESvkH;ukd? ,lusKH;ykdifykdif?
yGm;apEkdifxaom? Aka'g- opmav;vD? ckdifESif;qDukd? vSrf;rSDqGwfcl;? xG#f
zl;xdyfwif? bk&m;&Sifonf? aAm"d,mrlav? ajrrsm;OD;ukdif? r@dKifoD&d? aAm
"dopfrif;? yifajc&if;? yvifrSD- e0&wfukd;oG,f? NzdK;<u,fajymifvQrf;?
avmifcref;vif;xdef? e0if;tdrfpufyef;jzifh? wifhw,fprg,fawmfrl&m? &
wemjrKaw? usufoa&nwf ;Hk ? txG#q
f ;Hk rSeaf om? yviaf AGxuf? edoEd m ?
av;opmzl;ckdifukd? cl;Ekdifatmifcl;rnf[k G,fpl;csuf"d|mefjzifh pdwfoefoef

&cdkifnGefYzl;
180

&cdik o
f m;BuD;pmay

pHaeawmfrlvsuf? yOrma&? a'0ykwudavoESifh cEmrpKtwdocFg?


rm&fig;jzmwkdYukd {,aEm,wm? wkwf"m;aqmif BudK;raESmifbJ? yg&rDawmf
wnf;[laom vufeufaumif;jzifh atmifjrifawmfrlouJhokdY/ {0ar0? yrm
enf;,l twlomvQif/ ar- igtm;(olwyg;ukdqkdvQif a[-oiftm;)
Za,m? atmifjrifEkdifaMumif;? r*Fvmw&m;aumif;wnf;/ a[mwk? jzpfyg
apownf;/ Z,r*Favm? atmifwifh atmiftyfatmif&m atmifaMumif;
jzpfaom r*Fvmtaygif;/ Z,ok- ab;&ef[lu? jrLrcbJ? pifppfraoG
atmifjrifEkdifMuygapukefownf;/

ckepf&ufom; bk&m;ylaZmfenf;
ckepf&ufom;udk bk&m;uk-uk&onfum; we*FaEGom;ukd tdrt
f aemuf
ajrmufaxmifhu qGrf;pifaqmif ]wefckd;BuD;bk&m;}[l trnfrSnfh/ a&t
vsifoGefNyD;rS qGrf;ig;xkwfwif? yef;ig;yGifh? qDrD;ig;wkdif? wHcGefig;wkdif?
qDrD;wkdifukdwpfxGm wHcGefwkdifrSm olemwpfaxmif? wHcGefGufrSm? t0wfjzL
pukd arG;aeYup &ufvnfatmifvSL vkdtyfaomqkukdawmif;/ weif;
vmukd tdrfajrmufbufu qGrf;pifaqmuftHh ]ausmfa0g}[k bk&m;ukdrSnfh
a&tvsifoeG
f if;enf; pD&ifyal Zmfav/ Ak'[
;l om;rSm tdrt
f a&SUu ]aZ,
bkH}[krSnfh/ a&tvsifoGef if;enf;pD&ifylaZmfav/ Mumoyaw;om;rSm
tdrfaxmifu ]a&TbkHom}trnfrSnfh a&tvsifoGef? if;enf; pD&ifylaZmfav/
aomMumom;rSm tdrt
f aemufu ]jroDwm}[krn
S /hf a&tvsifoeG /f if;enf;
pD&ifylaZmfav/ paeom;rSm tdrfta&SUaxmifhu ]omxGef;OD;}rSnfh/ a&tvsif
oGef if;enf; pD&ifylaZmfav/ &m[kN*dK[fukdvnf; ckepf&ufom;wkdYonf
tdrftaemufajrmufucsnf; pD&ifylaZmfav/
aemifvmvlrsm; rsKd;av;yg;wkdY rSwfom;ukefMu? vuFmjyzdrfh? rlvwl
,Of? pyf,SOfoifhpGm? y&d0gaerSK? tm,kGefY&Sif? eHyifpkdufaumif;? wpf
aMumif;ea&? wnfqjynfGm? rsKd;aqGrSmESifh? uefoma&wGif;? wljcif;jyKyg/
bkrdrSmum;? xm;&mocsFKdif;? yifpa&tdrf? jrSKyfxdefaoG;oH? wwefa*[? y
wdxm;bdusDus? acgif;aq;&avh/ awZtrSef? xD;wHcGefESifh? ausmif;uefbk
&m;? vSKcef;em;u? wpfjcm;Xme? towwdxm;bd? uRJEGm;jrSKyfxm;? Opm
uefom? a&wGif;wljcif;jyKNrJ? wuGJoD&d? yef;wdpkduftyf? t&yf&modrf;? eef;
tdrftrSK? aumif;pGmjyKavm? eHukwkdYtm;? bk&m;yrm? jrwfEkd;&m\/ eHrSmay:

&cdkifnGefYzl;
181

&cdkifom;BuD;pmay

xGef;? w&d,rf;ESifh? pwk,rf;om? aumif;pGmaqmufrSwf? yOjyufESifh?


qjywfa0;pGm? tcgrtyf? qkjd yef0yfprd ?hf ae&yfy&d0g? tm,krmS ESi?hf xGe;f cgoD
&d? bkrd[lonf? av;rnfwGif;? rSwfygtpOf? O,smOfrzGJU? tTef;rJhvQif
a&wGif;a&uef? wl[efwGif;usif;? zdwfcif;wHwm;? bk&m;wnfrSwf? yd#
uwfwkduf? aqmufxkdufwHcGef? tdrfrGefwefaqmif;? vSLaygif;aumif;rSK? r
jyKa&Smifray;? acgif;aq;rtyf? a&tdrf&yfvnf;? rtyfESifESifh? tqkH;xif
om;? opfyifwkdY? rpkdufwkH&m? a&SmifcGmMuOfypf? aumif;jzpfvnf;? eHopf
yifESifh/ rvkyfwmwnf;? aecGifhtdrf&m? vkyfaomcgvnf;? xufrSmeHxm;?
atmufrom? rvkduf&monf/ usrf;tvm tXomcgwnf;/
t&Sdeft0g? tausmftapmukdvkdaomf ]awZ}okdYykdY? qifjrif;uRJEGm; rsm;
apvkdaomf ]Xme}okdYykdY/ y?tm?e?bk?*?Xm?ae?oD/ y-rSm? y&dpm&? tm-rSm
tm,k? e-rSm? e*&? bk-rSm? wkrd? *-rSm? *[ywd? Xm-rSm? Xme? awrSm? awZ? oD-rSm? oD&d ,lav/
N*dK[feH&moD [d&mt&yfum; y-up vufsm&pfvSnfh&rnfjzpfonf/

ewfjrpfrmC
ukd;um;usrf;rsm;
y&dwfaygif;csKyfyg
wdwKy&rusrf;
wdwKyg&musrf;

ayrl/
ayrl/
ayrl/

&cdkifnGefYzl;
182

&cdik o
f m;BuD;pmay

OumZpf
]OumZpf}onf rif;om;Oum\taMumif; OumZmwfjzpfygonf/ Zmwf
[kqkdaomfvnf; pum;ajyZmwf0wKwpfckr[kwfbJ tykd'faygif;(121)ykd'fjzifh
zGJUoDxm;aom uAsmvuFmBuD;wpfck jzpfygonf/ uAsmrSm ykHrSefav;vkH;
pyftzGJUjzpfNyD; tykd'fwkdif;ukd ]av --- }jzifhcsD? ]wnfhav ---}jzifh tqkH;
owfxm;\/ xkdYaMumifh if;uAsmBuD;ukd tcsKdUu ]OumtJ}[kac:aMumif;
odcJh&ygonf/

1/ OumZpfpmrl
OumZpfwGifzGJUxm;aom taMumif;t&mukdrajymrD ]OumZpf}pmrlt
aMumif;ukd tenf;i,f wifjyvkdygonf/ OumZpfonf vufa&;pmrlwpfck
jzpfygonf/ if;pmrludk ppfawGNrdKUae rdwaf qGjzpfol pmayokawoDq&mBuD;
OD;Aode;f u uRefawmftm; avhvm&efay;cJo
h nf/ (taemufjynf? rd;k om&Gm
q&mawmfb&k m; OD;OmPkw& xHr&S &So
d nf[k od&onf/) if;pmrlEiS hf ywfouf
a&;olpmqk?d a&;cJah omacwf ponfwYdk udk q&mBuD;tm; uRefawmfar;jref;
pkHprf;jcif; rjyKcJhrdyg/
pmrlrSm ukvm;wefjrpfzsm;? av;NrdKUjrpfzsm;paom &ckdiftnma'o
pum;oHjzifh a&;om;xm;\/ pum;oHtrsm;pk\teufudk azmf,&l &SEd idk af omf
vnf; xkad 'ook;H pum;vk;H tcsKUd ESihf tuRr;f w0ifr&S
d wpfaMumif;? cif;usi;f
zGUJ qkx
d m;aom tcsut
f vuftcsKUd ESihf pdr;f aeao;wpfaMumif;? pmrlu&dk &SNd yD;
pzwfMunfhpOfu wpfq,f&mckdifESKef;rQom em;vnfcJhygonf/ pmrlul;a&;

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

183

&mwGif cRwfacsmfrSm;,Gif;rSK tawmfrsm;rsm; &Sdvdrfhrnf[kvnf; xifjrifrdyg


onf/
okYdjzpfaomfvnf; zGYJq&dk mwGiyf g0ifaom odeZf u? Oum? zkYdr,f? aryef;uk;H ?
rif;acgif;paom Zmwfaqmiftrnfrsm;teuf tcsKdUrSm jrefrmhorkdif;wGif
xif&Sm;aomtrnfrsm;ESifh qifwlae pdwf0ifpm;rdygonf/ xkdYjyif ]awmif
apmif;awmifckdif;? Zukdif;&TDjynf? omonfXme? jynfyif;,rS? &TD0[lonf?
ok;H jynf0,f}[lvnf;aumif;? ]rk;d zsi;f rk;d azG;? &Gmuonf;}[lvnf;aumif;?
]ckESpfckdif? awmifpOftxGwf? ukdyfhyg;&yfrSm}[lvnf;aumif; zGJUqdk&mwGifyg
0ifaom a'otcsKdU\ trnfrsm;rSmvnf; pdwf0ifpm;p&mjzpfonf/
]rif;qufig;oG,?f &Sib
f Ydkr,f? eef;v,fwifo
h nfom}}[laom u0dvu
PowfykH oHaygufonfvnfaumif;? ]jynfay:rSm? a&TaBumfjimxkwfoH
Mum;&wmu? t[kwfrSefyghrvm;aemf? b0ifrSmqkdYvScsnf&JU? &SifbkdYr,ft
aMumif; ...}[laom i,fpOfu Mum;zl;em0&SdcJhonfh ]bkdYr,fqifuJZmwf}
vm oDcsi;f wpfyidk ;f wpfponfvnf;aumif;? xkpd Ofu &Si;f &Si;f vif;vif;em;vnf
Ekdif&efcufcJvSaom ]OumZpf}pmrlukd qufvufavhvmcsifatmif tquf
rjywf wkdufwGef;aeygonf/ xkdYaMumifh OumZpfukd tm;vyfcsdef&wkdif; t
Budraf ygif;rsm;pGm zwf&KS avhvmygonf/ vufvrS ;f rDaom oifEh ;dk &m&mpmtkyf
pmwrf;rsm;ESifhvnf; nSdESKdif;qifjcifMunfhygonf/
rSeef ef;&mZm0ifawmfBuD; ]yxrtky}f ? q|rwGw
J iG f okYd awGU&ygonf/
]awmifwiG ;f NrdKUukpd m;aom yGiv
hf OS ;D oD[yawhvnf; jcm;em;rnf[
l tBuH&dS
\/ xkt
d aMumif;ukd wpfp;D &Sirf if;BuD; Mum;awmfral omf awmifwiG ;f jcm;em;u
awmifijl cm;em;tHo
h nf rcRw[
f
l awmifwiG ;f yGiv
hf OS ;D oD[yawhudk ajrmufeef
rdz&k m;wGijf rifonfh orD;awmfapmykvEJ iS hf zufawmfro
l nf/ xkEd pS yf g;pkzH uf&m
wGif om;awmfo*d o
F al pmaESmif;ukd jrifonf/ od*o
F al pmaESmif;ESihf o&ufrif;
&SifapmorD;apmjrwfuJhokdYpkHzuf om;od*Foli,fukd jrifonf/ od*Foli,f
ESifh rif;BuD;pGmorD; apmpvmua'0Doifh&mwGif om;awmfrif;O*gwpfyg;?
ESrawmfapmzkdYr,fwpfyg;? aygif;ESpfyg;ukd jrifonf}[kqkdxm;ygonf/
xkdYjyif rSefeef;ynm&Sdrsm;u ]rif;&mZykHwGif wlrawmft&if;jzpfaom
apmykdYr,fukd rif;acgif;a&Teef;wifonf}[k qkdonfukdaxmufojzifh rif;BuD;
pGm ESrawmfapmjrwfESifh od*FolapmaESmif;oifh&m od*Foli,fukd jrifonf/
od*Foli,fESifh rif;BuD;pGmom; rif;acgif;vnf; nDtpfukd? orD;a,mufz

&cdkifnGefYzl;
184

&cdik o
f m;BuD;pmay

awmfMuonfukdaxmufojzifh od*Foli,forD; apmykdYr,fjzpf rif;acgif;\


wlrawmft&if;[laom rif;&mZykHpum;ESifhvnf; nDownf;}[k qufvuf
a0zefxm;ygonf/
apmykYd r,fudk rif;acgifrzd &k m;ajrmufyEHk iS pf yfvsOf; bk;d &mZmavQmufx;Hk
ac: rPd&wemykHusrf;wGif okdYqkdxm;ygonf/
]apmykdYr,fum; rif;BuD;rif;acgif;\ wlr&if;wnf;/ &SpfESpf
G,fuyif rif;BuD;rif;acgifonf rdzk&m;tjzpfudk yqpf'l;rQavmuf
aom a&TykHxuf&yfapvsuf bdodufajrmuf odrf;ykdufownf;/
a&Tpif tcsdefwpf&mjzifhvkyfaom rkaemvifyef;udk vlwpfusdyfukdifr
rdzk&m;apmykdYr,fESifh ckESpfvpm pm;awmfac:\/ twkr&Sdaom
tvSLawmfaumif;rSKudk jyKz;l aomaMumifh &SpEf pS w
f nf;aom tG,f
uyif rdzk&m;jzpf rdzk&m;wumwkdY rpm;zl;aomtcsdef wpf&mckwf
aom rkaemvifyef;ukd pm;&onf/ aemifoo
H &mvnf; twkr&Sad om
jrwfaomuk,
d Ef iS hf ESpjf zpfvadk om[k yk*aH &Tpnf;ckH raemvifyef;ukd
xD;yef;cHjyK vSLav\}
wGif ]odefZuk}rSm od*Fol(odcFol)? OumrSm ]rif;O*g}? ]zkdYr,f}rSm
]apmykYd r,f}? ]rif;acgif}rSm ]yxrrif;acgif}wkYd jzpfaMumif;ukd &Si;f &Si;f vif;vif;
odvm&ygonf/ apmykdYr,f\ ukokdvfhuHxljcm;BuD;rm;ykHESifhpyfvsOf; rPd
&wemykHusrf; azmfjycsufESifh OumZpfwGifzGJUqkdcsufwkdYrSm uGJjym;jcm;em;
aomfvnf; oabmtm;jzifh wlMuonfukd awGU&ygonf/
vufvrS ;f rDorQ pmayusrf;*efwYdk apmykYd r,fEiS hf rif;acgifwYdk taMumif;
tawmfrsm;rsm; azmfjyxm;csufwkdYukd awGU&yg\/ okdY&mwGif rif;Oum\t
aMumif;ukrd l odco
F \
l om;jzpfaMumif; azmfjyonfrv
S
JG rawGU&yg/ xkt
d cg
rif;OumtaMumif;ukd odcsifoltzkdY if;tm; t"duZmwfaqmiftjzpf zGJUqkd
xm;aom ]OumZpf}udk twwfEkdifqkH; avhvmaumuf,l&ef vkdvmygonf/
xkdYaMumifh txufwGifqkdcJhonfhtwkdif; OumZpfpmrlukd em;vnfEkdifo
rQ tBudrfBudrftacgufacguf zwf&SKavhvm uAsmtqifwefqm t
ajymuftrTrf;wkdYukd z,f&Sm;Munhfaomtcg ausmkd;jzpfaom 0wKZmwfvrf;
tusOf;ukd atmufygtwkdif;awGU&ygonf/

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

185

2/ rif;OumtaMumif;
trsKd;tEG,jf rifjh rwfaom 0&"r&mZmonf awmifacgif;jrdKU\ t&Sijf zpf
\/ xkdrif;\om;awmfonf odefZul(od*Fol)jzpf\/ odefZul\ Muif&m
awmf olZmwmrS jrwfaomom;BuD; &SdOum(rif;Oum)ukd zGm;jrifavonf/
&wemok;H yg;ukd k
d w
T u
f ;dk uG,&f m om,maom uRe;f ajrwGif [oFm
jynfonfvnf;aumif;? GmBuD;Gmi,fwkdYESifhjynfhaom ppfukdif;?yif;,?tif;0
jynfwkdYonfvnf;aumif; toD;oD;&SdMu\/ xkdokH;jynfwkdY jrefrm? rGef?
ysL? &Srf;[laom trsdK;av;yg;wkdYonf 0ajymom,m Nidrf;csrf;pGmtwl,Of
wGJ aexkdifvsuf&SdMu\/
bkef;wefckd;BuD;rm;aom awmifacgif;NrdKU\t&Sifonf puk? pvif; p
aom aus;vufckdifwkdYukdpkd;ykdif tcGeftwkwfcH,l&\/ umr? rif;wkH;?
oHjyif? uonf;? rkd;zGJU? rkd;zsif;paom t&yf&yfte,fe,frif;wkdY\ ocif
vnf;jzpf\/ jrwfaomrif;wkdY\ t&Sifjzpfaom xkdrif;onf usKH;? wHwkdif;?
&Javmif;? &ifwm;? rk'fwHcg;? ol&Jajy;? ol&JckdwkdYjzifh Akdvfajcwpfodef;yif r
NzdKrzsufEkdifaom ausmufNrdKUBuD;ukdwnf e,fopfy,fopfrsm; csJUxGifpkd;
rkd;avonf/
xkdtcsdef ta&SUwllwGif aexkdifMuaom ysL?&Srf;ponfh vlav;yg;wkdY
onf arm[zdp;D w&m;ysufjym;um cku
d &f efymG ;vmMuavonf/ jrwfaom
0&"rmrif;\ e,fy,fwGifum; NrdKUvnf;ckdifcHh? jynfolvnf;nDnGwf? tpm;
tpmvnf;aygrsm; pnfum;avonf/ xkYd jyiftoD;oD;aom aus;vufrsm;
wGifvnf; vif;? csif;?&Srf; ponfhvlwkdYonf wpfOD;pum;ukd wpfOD;em;r
vnfaomfvnf; aysmyf g;pGmaexkid Mf u\/ wef;upm;jcif; jyKMu\/ wef;upm;
jcif;onf &efoludkatmifjrifatmif ra,mifrrSm; vsifvsm;pGm upm;&aom
trSKjzpfavonf/
&TOD umum; ab;bk;d tpOftquf wpfq,fEh pS jf ynfudk ykid pf ;dk aomrif;rsK;d
rS qif;oufvmaom rif;om;pifppfjzpf\/ &TDOuSm\ zcrnf;awmf rif;
&Jausmfxif[k trnfwGifaom odefZulonfvnf; jrwfpGmbk&m;a[mTef
Mum;aom w&m;awmfukd vkdufemusifhokH;um tvSL'ge ukokdvfaumif;rSK
tNrJjyKoljzpf\/ &TDOumukd zGm;NyD;aemufrMumrD odefZul\ Muif&mawmf
onf xl;jcm;pGmvSyacsmarmaom orD;zkYd r,f(apmykYd r,f)ukd zGm;jrifavonf/
&TDOumonf ynmoifcsdefa&mufaomtcg avmukw&mw&m; ukd;yg;?

&cdkifnGefYzl;
186

&cdik o
f m;BuD;pmay

q,fyg;oDvESi?hf y&d,wpd onfrsm;ukd usiBhf uHtm;xkw


f ynmESijhf ynfph aHk om
q&mawmfxH w&m;EkYd &nfuadk omufo;Hk \/ avmuom&usrf;paom avm
uDa&;wkdYukdvnf; oif,lrSwfom;\/ xkdaemuf rif;om;wkdYwwftyfaom
qifpD;? jrif;pD;? av;jrm;? vTm;umpaom twwfynmwkdYukdvnf; tNyD;
wkdifoif,l\/ ynmrsm;wwfajrmufNyD;aemuf crnf;awmfonf om;awmf
tm; rsKd;kd;pOfvmtwkdif; rdrdtkduft&mukdqufcHrnfh tdrfa&SUrif;om;tjzpf
tyfESif;avonf/
&TDOumonf a&S;a&S;omuD0ifrif;wkdY\ tpOftvmtwkdif; rsdK;&kd;rysuf
ap&ef zkYd r,ftm; tdraf &SUrdz&k m;ajrmuf&rnfjzpfaomfv
f nf; ESr&if;tm; Muif
&mtjzpf aygif;oif;rSKukd olonf rvkdvm;acs/ xkdYaMumifh rdrdbmom
Muif&mavmif;&SmazG&m azmif;cg;jyifa'o a&Tpifuo
hJ Ydv
k nf;aumif;? ewfuvsm
uJo
h Ydk vnf;aumif;? acsmarmvSyaom tvSr,fwpfO;D ukd awGU\/ trnfrmS
]aryef;ukH;}jzpfavonf/ xkdtaMumif;ukd crnf;awmftm;avQmufxm;&m c
rnf;awmfu xdrf;jrm;ay;&efuwday;ojzifh aryef;ukH;ukd tcrf;tem;jzifh
aqmif,lvmum crnf;awmftm; cpm;kdusKd;*lykxkd;okdY armifr,fESpfyg;
uefawmhMu\/ crnf;awmfvnf; om;awmfESifharyef;ukH;wkdYtm; xdrf;jrm;
aqmifESif;ay;avonf/
rsm;rMumrD a&S;rqG ab;bkd;tpOftqufuyif ykdifpkd;tkyfcsKyfvmaom
e,fy,ftcsKUd wGif aomif;use;f qlyrl KS rsm; ay:aygufvm\/ rd;k zsm;? jynfpaom
wkdif;Zeyk'fwkdYrSvnf; tcGeftwkwfyPmum& tquftora&muf jzpfvm
\/ xkdtcg rif;&Jausmfxifonf ESdrfeif;&ef ppfxGuf&avonf/
rkd;zsif;rdk;azG;? &Gmuonf;wkdY ppfxkd;ckduf e,fuRrf;aom xkdjynfom;
&JrufwkdY\ 0kdif;ywfydwfqkdYjcif;ukd cH&avonf/ xkdYaMumifh &dumjywfvyf
um pdwf"mwfacsmufcsm; ysufjym;vmMu aejynfawmfokdY tvsiftjref
owif;ykdY&av\/ aejynfawmfrS rif;acgifukd AkdvfrSL;cefY ppfulapvTwf
vku
d \
f / ppfuv
l maomwyfBuD;onf ppfajrukad vhvmckad tmif; &efow
l Ydkudk
&Gyf&GyfcRHcRH wkdufckdufESdrfeif;atmifjrifum rif;&Jausmfxif\ wyfrsm;ESifht
wl jyefcJhMuavonf/
taMumif;pkHukd &wemyl&aejynfawmfrS bkd;awmfMum;&aomtcg tm;
&awmfrl\/ zkdYr,fwkdYom;tzuvnf; rif;acgiftm; aus;Zl;wifMu\/
xkdYaMumifh zkdYr,ftm; rif;acgifESifh xdrfjrm;aqmifESif;ay;Muavonf/

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

187

xkYd aemuf rif;acgiftm; tcGew


f pfaomif;xGuaf om pm;aus;NrdKU&Gmukd csD;jrihf
avonf/
r*fzkdvfedAmefqkukd&nf&G,faom odefZulonf rdrdxHyg;cpm;aom
rif;acgiftm; om;wpfa,muftvm; csD;jrifhajrSmufpm;\/ jynfrSKa&;&m
udpw
Ydk vnf; wkid yf if\/ &J&ifo
h jl zpfonft
h avsmuf i,fpOfu rif;acgif[l
aomtrnfjzifh aus;pm;&Gmpm;ay;xm;&m aemufykdif; olonf avmb?
arm[? tm;BuD;vmojzifh opmysufaomoabm? rdrdtusKd;wpfckwnf;ukd
om Munfhvkdaomoabm ay:aygufvmavonf/
odefZulonf jynfrSKudpwkdYukdNiD; ewfxD;ckdrnfhtcsdefokdYa&mufvm
avonf/ odeZf ulewf&mG pHaomtcg rSL;rwfAv
dk yf gtaygif;wkYd onf aumif;
pGmoN*dK[fMuNyD; om;awmf&TDOumukd rif;ajrmuf&ef wkdifyifpDrHMu\/ NrdKUukd
wefqmqifMu\/ rif;tm; jynfolwkdYu ay;qyf&ef&Sdaom a<u;NrDwkdYukd
avsmfypf\/ vGefavNyD;aom crnf;awmftm;&nfpl; ukokdvfaumif;rSKjyK
\/ xkdYaemuf aumif;jrwfaomr*Fvmtcg ewf&GmpHjynfh&Sifrif;\ om;
aumif;&wem &TOD umtm; rif;ajrmufwefqm ig;yg;tyfEiS ;f S bdwo
f u
d o
f eG ;f
um rif;tjzpf ajrmufwifMuavonf/ bdwo
f w
d af jrmufaomtcg q&mjrwf
\Mo0g'ukd cH,l&\/
rif;Oumonf bdodufcH,lNyD;aemuf rkqkd;jynfukd tkyfcsKyfaepOfu
zGm;aom om;awmftm; Oy&mZmajrmuf&efvsmxm;um ycufwifr*Fvmo
bif qif,ifavonf/ rSL;rwf? jynfpkd;? &Jabmf? &Jbuf? ppfolBuD; p
onfwYdk tm; csD;ajrSmufjcif;? q&morm; &[ef;oHCmrsm;ukd *lyx
k ;dk okYd qnf;
uyfjcif;? jynfojl ynfom;wkYdtm; tpm;qefa&? a&T? aiGqv
k mbf ay;urf;jcif;
trSKwkdYukdvnf; aqmif&Guf\/
om;awmftm; Oy&mZmtjzpfvsmxm;NyD;vQif wpfnaomtcg rif;
Oumonf pkd;&drfxdwfvefYzG,f tdyfrufwpfckudk jrifrufNyD;Ekd;vmum? rdzk
&m;tm; jyefajymjy\/ aemufaeYwGif ynm&SdtrwfBuD;wkdYtm;vnf; ajymjy
wkdifyifavonf/
rif;Ou\tdyfrufrSm okdYjzpf\/
&efow
l pfa,mufonf oHjzifNh yD;aom yku
d u
f eG Bf uD;ukjd zefYuidk
f vmvwf
\/ rif;Oumonf xk&d efou
l dk wku
d cf u
dk &f ef rdr\
d oefvsu"f m;ESihf OD;aqmif;
wefqm(armufvl)wkdYukd ,l&efMunfhaomtcg rawGUawmhacs/ xkd&efolrSm

&cdkifnGefYzl;
188

&cdik o
f m;BuD;pmay

rif;acgifjzpfae\/ rif;acgifonf oHyu


dk u
f eG Bf uD;jzifh jzefYcsKyfvu
dk &f m eef;ok;H
aqmifudk tkyrf o
d mG ;onf[\
l / tdyrf uft& a,mufzawmfonf ]tay:,H
uysm;oum? 0rf;xJrSm cg;wrm} pdwfxm;jzifh w&m;ESifhrnD taumufBuH
zsufqD;vdrfhrnf[k trwfBuD;ESpfyg;u tdyfrufzwfMuavonf/
rif;Oumum; a,mufzawmftay: OD;OD;zsm;zsm; tjypfrjrifEidk af o;ay/
a,mufzawmftm; vltrsm;u rdrdwkdYocif\om;awmfESifh cspfuRrf;0ifol?
orufawmf[k odjrifMu\/ ,ck olonf aqmif;wGi;f a&uJo
h Ydk jzpfco
hJ nfrmS
zkdYr,fESifhrMunfbJ? yef;ukH;r,fukdjrif jiLpljcif;jzpfaumif; jzpfayvdrfhrnf/
okYd aomff rnfow
l &m;ysuyf su?f uk,
d u
f rysu&f efvo
dk nf[al om pdwx
f m;jzifh
ESv;Hk om;jzLpifpmG Oykoo
f v
D rjywf aqmufwnfvsuf owdrxm; ayghayghqq
yif aeavonf/ okdYaomfrif;acgifrlum; rdrdwkdYom;csif;ESpfyg;wGif wpf
zufom;u rdrdxuftajcjrifh atmifjrifaejcif;ukd r&SKqdwfEkdifjzpfum?
vufeufvlol pkaqmif;pnf;kH;jcif; &Sdavonf/
avmuoHo&m ESpfjzmvkH;twGuf tusKd;tjypfukd jyoqkH;ray;aom
q&mBuD;\qkH;rpum;? oifay;vkdufaom twwfynmrsm;ukd tNrJwap
owd&aeaom rif;Oumonf q&moifay;vku
d af om wef;upm;rSKudk jyefvnf
avhusifhvkdpdwf ay:vm\/ xkdYaMumifh rSL;rwfAkdvfygwkdYukd aMunmpkkH;
om;awmfEiS hf cGcJ mG oGm;&rnfudk rcsw
d ifujJ zpfvsuEf iS yhf if wef;yGo
J bif usi;f y
upm;rnfah e&mokYd csw
D ufavonf/ wef;upm;rnft
h &yfoYdk a&mufaomtcg
r@yfuem;rsm;xkd; ygvmonfhvlrsm;u aysmfyg;pGmpm;aomufMu\/ zkd
r,farmif rif;Oumonf aq;'ef;jrif;oDvmausmufzsmay:rS a&TjcaoFu
h o
hJ Ydk
ckefvTm;um wef;upm;jcif;jyK\/ y&dowftm;vkH;onf wef;upm;rSKukd
pdwf0ifwpm;jzpfMu rjyefjzpfbJ xkdae&mwGifyif tdyfpufem;ae&OD;rnfh
tajcpkdufoGm;avonf/
xkdtcsdefwGif ppfolBuD;rif;acgifonf i,fuRefrsm;vkdufygvsuf vuf
aqmifrsm;ESihf a&mufvmonf/ axGjym;aomtBuHtpnf? csKo
d maom y&d,m,f
pum;rsm;jzifh &if;ESD;cifrifpGmajymqkdonfrSm rdrdtm; a,mufzawmfonf
tb,faMumifh rac:cJyh goenf;/ aemiftcg oGm;rnfah e&mokYd ac:yg? ta&;
udp&SdvQif ckdif;apyg/ ppfa&;rufa&;&SdvQifvnf; oGm;a&mufwkdufckdufyg&
ap/ okdY a,mufzawmfu rdrdwkdYtm; wpdrf;jyifjyifoabmxm;vQif ESr
awmf(zkYd r,f) 0rf;enf;ygvdrrhf nf ponfjzifjh zpf\/ rif;Oumuvnf; vuf

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

189

aqmifrsm; wkHUjyefay;um a,mufzawmfvmrnf[k taMumif;rMum;ojzifh


rac:&ygaMumif; jyefajym\/
rif;acgifonf rdrd\pm;aus;&yfajrokdY jyefOD;rnfhtaMumif;ESifh cGifh
awmif;ESKwfqufum? aemiftcg rif;Oum\om;BuD;ukdvnf; t&Snfojzifh
aumif;pm;atmif apmifha&SmufrnfhtaMumif; y&d,m,fjzifh opmuwdxm;
ajymqkdaeckdufwGifyif ntarSmifzkH;vmavonf/
rif;acgifonf ntarSmifukd tumtuG,f,l rdrd&yfXmerjyefbJ
rif;Oum\eef;NrdKUokdYoGm;um rif;Oumjyefvm[efjzifh NrdKUukdcsOf;uyfvsuf
ta&SUbufNrdKUwHcg;ukd zGifhckdif;0ifcJh\/ NrdKUwGif;&Sd tapmifhtMuyf? rSL;rwf?
ppfuJ? ol&JolcufwkdYtm;vnf; pum;y&d,m,fjzifh vSnfhywfajymqkdum
eef;wGif;okdY0if b@mwkdufwkdY&Sd Opmypnf;rsm;tm;vkH;udk rdrdaemufyg
i,fuRefrsm;ESifh rdrdbufokdY yg0ifaomif;usef; jcm;em;olwkdYtm; a0ay;\/
xkYdaemuf NrdKUwHcg;av;bufwiG f rdrb
d ufom; qif? jrif;? ajconfawmfwYdkudk
oif&h moif&h mcsxm;NyD; NrdKUodr;f txdr;f trSwt
f jzpf tajrSmufBuD;ukd ypfazmuf
vkdufavawmhonf/
rif;OumESifh aemufygwkdYonfvnf; pcef;cstdyfpufae&mrS tajrmuf
oHMum;Ek;d vmum pk;d &draf MumifMh uaeMuqJwiG yf if rk;d vif;vmonf/ NrdKUwGi;f
jzpfysufaeaom ta&;tcif;owif;vnf; rif;OumxH a&mufvm\/
NrdKUwGi;f um; crnf;awmfu oem;,kMH unfjcif;cH&ol zkYd r,f\Muif&mjzpfol
rif;acgifonf xD;eef;ukd odrf;ykdufvkdufavNyD/
rif;Oum\ &ifwGif;onf;tl rD;uJhokdY yljyif;cJh&NyD/ emusnf;jcif;?
pk;d &draf MumifMh ujcif;wkYd jzifh qlyu
G 0f eS x
f u
G af eawmh\/ toufaornfukd rrSK
EkdifbJ jyeft&wkduf,l&ef rdefYqkdaeavonf/
rif;OumESifhygaom ppfonfAkdvfpkrSm ajcmuf&mcefYomjzpf\/ NrdKU
wHcg;rsm;ukd rif;acgif\vlrsm;u ydwq
f Ydkcck MH u\/ NrdKUwGi;f rS olYvl uk,
d v
hf l
a&maxG;wkdufckduf atmf[pfoH? ypfoH? cwfoH? tajrmufoHrsm; yGufyGuf
nHnHMum;&\/ rD;awmufrD;vQHBuD;rsm;ukdvnf; jrifae&\/
aMumufrufzG,fppfajrjyifBuD;wGif trwfBuD;vufsmonf rdrdtoQif
i,fG,folrif;Oum\a&SUrSae umuG,fvsuf&Sd\/ a'go? aomuwkdYjzifh
jynfhvQrf;aeaom rdrdtoQiftm; owdckdifckdifxm;&efvnf; wkdufwGef;aqmf
Moae\/ aemufqkH;wGif rdrdwkdY Ekdifajcr&SdawmhNyD[k odjrifaomtrwfBuD;

&cdkifnGefYzl;
190

&cdik o
f m;BuD;pmay

u &Srf;wkdYa'obufokdYqkwfcGm&ef tBuHay;onfhtwkdif; qkwfcGmcJhMuav


onf/
um; rif;Oum? apmykdYr,f? yef;ukH;r,fESifh rif;acgifwkdYZmwfaqmif
tjzpfyg0ifMuaom ]OumZpf}? a&SUykid ;f tyd'k (f 60)cefYwiG f zGUJ qkx
d m;aom 0wK
Zmwfvrf;tusOf;jzpfygonf/
(1) Zmwfvrf;onf tjzpfrSefukd zGJUqkdxm;jcif;jzpfavoavm/ okdY
wnf;r[kwf(2) orkid ;f tcsuftvuftcsKdUwkYd udk tajcwnf pdwu
f ;l jzifh zGYJ qx
dk m;
jcif;yifjzpfavoavm- ponfwkdYukd uRefawmfrodyg/ twdtusodEkdif&ef
rSm okawoejyKEkdifrSKtay:wGif tajcwnfygvdrhfrnf/ xkdYtjyif jrefrmho
rkid ;f wpfuu
G Ef iS hf pyfvsO;f aom uAsmBuD;wpfck rnfoYdkrnfyHk &ckid jf ynfajrmuf
zsm;wGif ay:aygufxeG ;f um;cJah Mumif;rSmvnf; avhvmoifah om taMumif;wpf
ckjzpfonf[k xifjrifrdygonf/

armifpHazmf

&cdkifnGefYzl;
191

&cdkifom;BuD;pmay

a0omvDacwf
Ak' 0iftkwfcGufrsm;
&ckdiforkdif;vm a0omvDacwf\vuf&mrsm;um; trsKd;aygif;pkHvifvS
ayonf/ a0omvDacwf tEkynmvuf&mrsm; ]yef;q,frsdK;}wGif yg0if
aom yef;ykvuf&m trsKd;tpm;rsm;ukdvnf; txift&Sm; awGU&SdEkdifao;\/
yef;ykynmjzifh vuf&majrmufrsm;pGm xGif;xkxm;aom kyf<uyef;ykvuf&m
rsm;jzpfonf/ Ak'0iftkwfcGufrsm;onf tEkynmomru bmoma&;? ,Of
aus;rSK&SKaxmifhrsm;t& tvGefwefzdk;&Sdaom taxmuftxm;rsm;vnf; jzpf
aeayonf/ aqmif;yg;wGif &ckid af 0omvDacwfvuf&m Ak'0 iftw
k cf u
G rf sm;
jzpfaom Ak'0if&Spfcef;ESifh Ak'0ifq,fcef;yg tkwfcGufrsm;\taMumif;t&m
ukd a&;om;wifjyygrnf/
tkwcf u
G rf sm;ukd ]tE*l yk <f uif;rsm;}[lvnf; ac:ygonf/ ausmuf
csyfay:wGif tuGufazmf xGif;xkxm;aom tkwfcGufwGif Ak'0ifvm
xif&Sm;aom jzpf&yfrsm;ukd okyfazmfxm;ygonf/ ae&m Ak'0ifESifhpyf
vsOf; tenf;i,f&Sif;vif;&ygrnf/ a*gwrjrwfpGmbk&m;\ b0jzpfpOf[k
ac:qkd&rnfh Ak'0ifqkdif&m taMumif;t&mrsm;um; rsm;jym;vSygonf/
onfwkdYtxJrS xif&Sm;aomjzpf&yfrsm;ukd azmfjy&aomf oHa0Zed,av;Xme
[kac:qkdonfh zGm;awmfrlcef;(vlreD)? oAnKw a&TOmPfawmf&awmfrlcef;
(Ak'* g,m)? w&m;OD;a[mMum;cef;(rd*'g0ke)f ESihf y&deAd m efpaH wmfrcl ef;(ukd

&cdkifnGefYzl;
192

&cdik o
f m;BuD;pmay

emkH)wkdYukd OD;pGmyxr wifjy&ygrnf/ ausmufcsyfESpfrsKd;pvkH;wGif txuf


yg av;Xmetjyif atmufygjzpf&yfrsm;jzifh xyfrHjznfhpGufxm;ygonf/
- wm0wd HomrSjyefvnfqif;oufawmfrljcif;
(ouFe*kd&f)
- emVm*d&D qifawmfukd cRwfcef;
(&mZN*dK[f)
- ,rku
d jf ym#d[mjycef;
(om0w)d
- ygvdav,su awmxGufcef;
(aumor)D
txufyg jzpf&yfrsm;ESihf azmfjy&mae&mXmersm;tjyif Ak'0 ifq,fcef;yg
tkwfcGufwGifrl atmufygjzpfpOfESpfrsKd;ukdyg xnfhoGif;xm;jyefygonf/
- rkOvdEe*g; yg;ysOf;rkd;umuG,fcef;
- 'ku&p&d,musifhcg;
tkwfcGufrsm;teuf Ak'0if&Spfcef;yg ausmufcsyfwGif okyfazmfxm;
onfhjzpfpOfrsm;onf atmufygtpDtpOftwkdif; jzpfygonf/

y&dedAmef pHawmfrlcef;
emVm*D&dqifawmfcRwfcef; wm0wd HomrSqif;oufcef;

oAnKw a&TOmPfawmf&cef;
w&m;OD;a[mcef; ,rkdufjym#d[mjycef;ygvdav,su awmxGufcef;
zGm;awmfrlcef;? Ak'0ifq,fcef;yg ausmufcsyfwGif xGif;xkvkyfxm;onfrsm;
um; atmufygtwkdif;jzpf\/

y&dedAmef pHawmfrlcef;
emVm*D&dqifawmfcRwfcef; wm0wd HomrSqif;oufcef;/

oAnKw a&TOmPfawmf&cef;
w&m;OD;a[mcef; ,rku
d jf ym#d[mjycef;? ygvdav,su awmxGucf ef;?
zGm;awmfrlcef;/

'kw&p&d,musifhcef;
rkOvdEme*g; yg;ysOfrdk;umuG,fcef;/
jzpf&yfrsm;ukd wpfckcsif;vkduf tusOf;csKyf wifjyygrnf/

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

Eight Scenes Plate of Arakan

193

&cdkifnGefYzl;
194

&cdik o
f m;BuD;pmay
y&dedAmef pHawmfrlcef;

bk&m;&Sio
f nf oufawmf(80)tG,w
f iG f &[ef;taygif;NcH&v
H suf yg0g
jynfokdY<u ]pkE}trnf&Sd a&Tyef;xdrfonf aqmufvkyfvSK'gef;onfh o&uf
O,smOfausmif;wku
d f oDwif;ok;H aeawmfr\
l / pkEo
nf bk&m;&Si\
f w&m;awmf
ukd Mum;emNyD;aomf cJzG,fabmZOfukdvnf;aumif;? ]oku&rE0}ac: rBuD;
vGef;ri,fvGef;aom awm0uf\tom;ukdvnf;aumif; csufjyKwfpD&ifNyD;
uyfvLS ygonf/ bk&m;&Sio
f nf tqkyd gom;>yrf;qGr;f ukd bkO;f ay;NyD;vwfaomf
Murf;wrf;jyif;xefonfh aoG;oGeaf &m*ga0'emukd cHpm;&ygonf/ ,if;onfh
aemuf0,f bk&m;&Sio
f nf ukoed mkjH ynfoYdk qufvuf<ucs&D m jynft0ifvrf;
wGifawGU&Sdaom rvmrif;wkdY\ tifMuif;O,smOf0,f tifMuif;yiftpkwkdY
\tMum; vJavsmif;puf,laepOf nOfh\aemufqkH; y&dedAmefpHawmfrl
onf/ y&deAd m efp0H ifjcif;rjyKrD bk&m;&Siu
f ]jyKjyifr&onfh ocFg&w&m;wkYd
onf ysupf ;D jcif;om&Su
d ek \
f / okYd jzpf rarhaomtodw&m;jzifh oifcspo
f m;
wkYdonf udpN yD;atmif tm;xkwMf uukeaf vmh}[k aemufq;Hk Mo0g'ukd &Sit
f meE
ESi&hf [ef;taygif;wkYdtm; a[mMum;awmfro
l nf/ xkad eYum; bk&m;&Sizf mG ;awmf
rl&mESifh oAnKwa&TOmPfawmf&awmfrl&m uqkefvjynfh 0domcgor,
yifwnf;/
Ak'0ifvmtqkdyg y&dedAmefpHawmfrljcif;ukd Ak'0iftkwfcGufESpfrsKd;pvkH;
\txufqkH;wGif a&;vkyfxm;ygonf/ bk&m;&Sifonf ovGefxuf0,f
avsmif;awmfral eNyD; ovGeef ab;wGif idak <u;aeolwYdk \ykrH sm;ukd xkvyk x
f m;
ygonf/

oAnKwa&TOmPfawmf&cef;
tavmif;awmf od'w
r if;om;onf touf(29)ESpw
f iG f edrw
d Bf uD;av;
yg;ukdjrif&ojzifh r[mou&mZf (97)ck 0gqkdvjynfhaeY? noef;acgif,Ht
csdefwGif awmxGufawmfrlavonf/ xkdYaemuf oAKnKwOmPfawmfukd &
&Sad pjcif;tvkYd imS 'kw& p&d,m (6)ESpu
f sifch &hJ mrS ou&mZf(103)ck? wefc;l v
wGif ravQmv
h eG ;f rwif;vGe;f aom rZrd y#dy#musiphf Ofudk ajymif;vJtm;xkwcf hJ
&m uqkefvjynfhaeYta&mufwGif r[maAm"dyifatmuf0,f tavmif;awmf

&cdkifnGefYzl;
195

&cdkifom;BuD;pmay

onf oAnKwa&TOmPfawmfu&dk &SNd yD; bk&m;tjzpfoYdk a&mufawmfral vonf/


Ak'0iftkwfcGufwGif ykHawmfukd tkwfcGuf\tv,fwnfhwnfhwGif
ae&mtrsm;qkH;ay; xkvkyfxm;ojzifh okyfazmfykHawmfrsm;tm;vkH;\ t
BuD;rm;qkH;jzpfygonf/ bk&m;&Sifonf MumESpfxyfcHyvifay:wGif blrdz
rkN'mjzifh pHy,fawmfrlaeygonf/ OD;acgif;awmf OPSdoyg&SdNyD; ouFef;
0wfykHpHjzifh okyfazmfxm;um OD;acgif;awmf awmufyaoma&mifjcnfrsm;
jzmxGufae[ef xkvkyfxm;ygonf/ aAm"danmifGufig;cufu aygif;rkd;o
zG,f tkyfrkd;xm;onfukdvnf; awGUjrif&jyefygonf/

wm0womrSqif;cef;
Ak'0 iftw
k cf u
G Ef pS rf sKd;pvk;H \ vuf,mzufxyd q
f ;Hk wGif xkvyk x
f m;aom
ykHonf bk&m;&Sifwm0womrS vlYjynfokdY jyefvnfqif;oufvmykH jzpfyg
onf/ Ak'ykHawmfonf &yfawmfrlykHjzifh okyfazmfxm;NyD; tyg;wGif trsKd;t
rnfazmf&efcufaom t&Hkyfrsm;u NcH&Haeygonf/ bk&m;&Sifonf om0wd
jynf ,rkdufjym#dumwefckd;jyNyD;aomtcg wm0womewfjynfokdY wuf
vSrf;<ujref;awmfrlNyD; r,fawmfjzpfcJhbl;aom oEKod[ewfom;ESifhwuG
ewfjA[mtaygif;wkdYukd tbd"rmw&m;a&at; wdkufauR;ygonf/ bk&m;
&Sifonf wm0womwGif okH;vrQpHawmfrlaeNyD;rS ouFe*dk&fjynfokdY jyef
qif;cJhonf[k Ak'0ifwGif jyqkdygonf/

emVm*d&dqifawmfcRwfcef;
Ak'0 iftw
k cf u
G Ef pS rf sKd;pvk;H \ vuf0b
J ufxyd q
f ;Hk wGif yg0ifaomykaH wmf
um; emVm*d&dqifawmfcRwfcef;yif jzpfygonf/ jzpf&yfESifhywfouf
Ak'0ifuqkdxm;ykHrSm Ak'bk&m;&Siftm;tHwk bk&m;wpfqlvkyf&ef BuHpnf
aoma'0'wfonf bk&m;&Sifukdowf&ef enf;rsKd;pkHjzifhBuHpnf tm;xkwfyg
onf/ wpfBudrfwGifrl bk&m;&Sifonf &mZN*dK[fjynf qGrf;cH<uvmpOf
a'0'wfonf kef;&if;Murf;wrf;aom emVm*d&dtrnf&Sd qifajymifBuD;tm;
t&uf(16)tkd;wkdufNyD; trsufjyif;pGmxGufap&ef kdufESufxkd;qGum bk&m;
&Sif<ucsDvm&mvrf; rsufESmcsif;qkdifvTwfvkdufavonf/ okdY&mwGif qif
ajymifBuD;onf Ak'\
csKdNrdev
f pS mG aompum;awmfudk Mum;&onfEf iS hf ESmarmif;
ukdatmufcs em;ESpfzufukd wpfzswfzswfvSKyfum bk&m;&Sifajcawmf&if;

&cdkifnGefYzl;
196

&cdik o
f m;BuD;pmay

Ten Scenes Plate of Arakan

0yfpif;ygavonf/ tkwfcGufrsm;wGif ykHawmfukdvnf; &yfawmfrlykHpHjzifh


yif xkvkyfxm;ygonf/

&cdkifnGefYzl;
197

&cdkifom;BuD;pmay
w&m;OD;a[mMum;jcif;

oAnKw a&TOmPfawmfu&dk &SNd yD;aomtcg bk&m;&Sio


f nf tpOftwkid ;f
<ucsDvm&m Am&mPoDjynfteD; orifrsKd;pkHvSonfh rd*g'g0kefawmokdY
r[mou&mZf(103)ck? 0gqkdvjynfh naecsrf;tcsdef a&mufawmfrlav
onf/ wGif bk&m;&Sifonf yO0*Dig;OD;jzpfaom t&Sifaum@nESifh &
[ef;av;yg;wkdYtm; "rpMumw&m;OD; a[mMum;awmfrlavonf/
Ak'0 ifwiG f txufygtwkid ;f yg&Sad om w&m;OD;a[mMum;cef;ukd Ak'0 if
&Spcf ef;yg ausmufcsyrf sm;wGif vuf0b
J ufyaHk wmfo;Hk ckteuf tv,fwiG yf g0if
NyD; q,fcef;ygausmufcsyfwGifrl vuf0JbufykHawmf(4)ck\ txufqkH; 'k
wd,tqifhwGif yg0ifxkvkyfxm;ygonf/ ykH bk&m;&Sifonf "rpMum
rkN'm[efjzifhxkdifvsuf pHy,faeygonf/ "rpMumw&m;OD;ukd azmfTef;aom
tm;jzifh "rpMumrkj'm xkvkyfxm;Mujcif;jzpfygonf/

a&rD;tpkHwefckd;jym#d[mjycef;
Ak'0iftkwfcGufESpfrsKd;pvkH; vuf,mbuf'kwd,tqifhyg ykHawmfjzpf
ayonf/ ykHawmfonf vuf0Jbuf'kwd,ykHuJhokdYyif "rpMumrkj'mjzifhyif
jzpfygonf/
tcef;ESifhpyfvsOf; Ak'0ifu atmufygtwkdif; tqkd&Sdygonf/
tcgwpfyg; &mZN*dK[folaX;onf tzkd;xkdufaom pEul;oydwfukd
&[Emppfppfjzpfaom yk*dKvfxl;rSom,lEkdifap&ef tawmif(60)rQjrifhaom
aumif;uif qkdif;jzifhqGJxm;av\/ xkdtcg &mZN*dK[fjynfwGif *kdPf;q&m
BuD;rsm;tjzpfxif&Sm;aom wdwdq&mBuD;(6)OD;u &,l&efBudK;yrf;Muaomf
vnf; ratmifjrifay/ okdY&mwGif t&Sifyda@mvrax&fjrwfu psmefysH
&,lEidk cf &hJ m onfudk bk&m;&SiMf um;odavaomf &[ef;rsm; okYdwefc;dk rjy
&ef ynwfawmfral vonf/ owif;ukd wdww
d YdkMum;aomtcg wpfv0JG g'
jzefY Adrdom&rif;BuD;u bk&m;&Siftm; om0uwkdY wefckd;rjy&vifhupm;
ukd,fawmfwkdif wefckd;jy&ef avQmufxm;av\/ xkdtcg bk&m;&Sifvnf;
om0wdjynfokdY <ua&mufawmfrl BuD;us,fcrf;em;aom r@yfBuD;&Sd vl?
ewf? jA[m y&dowfwkdY\ txufaumif;uifjyif wefY&yfawmfrlvsuf
awaZmuokP
d ;f (rD;vQH)ukv
d nf;aumif;? tmayguokP
d ;f (a&tvsif)ukv
d nf;
aumif;? edv'fuokP
d ;f (a&mifjcnfajcmufo,
G )f udv
k nf;aumif;? tmkjH yKvsuf

&cdkifnGefYzl;
198

&cdik o
f m;BuD;pmay

pwkwpsmefukd0ifpm;um a&rD;tpkH ,rkdufjym#dumukd jyavonf/ xkdt


cg vlewfjA[mow0gwkdYonf opmav;yg;ukd Munfvifjywfom;pGm od
jrifvsuf uRwfwrf;0ifMuavonf/ wdwdq&mBuD;rsm;um; xGufajy;Mu
&avukef\/

y&dav,suawmxGufcef;
Ak'0if&Spfcef;yg tkwfcGuf vuf0JbufatmufqkH;wGifvnf;aumif;?
q,fcef;ygtkwfcGuf vuf0Jbufav;cef;teuf wwd,ajrmuftcef;wGif
vnf;aumif; toD;oD;xGif;xkxm;ygonf/ jzpf&yfESifhywfouf Ak'0if
tkyfpk0if ZdewyumoeDusrf;wGif atmufygtwkdif; azmfjyxm;ygonf/
tcgwpfyg; b&m;&Sio
f nf tao;tzGu
J pd w
pfck &[ef;rsm; tjiif;yGm;Mu
ojzifh aumorDNrdKUrS (7),lZemuGma0;aom ygvdav,suawmtkyfwGif
wpfyg;wnf; pHaeawmfrlavonf/ tqkdygawmtkyfwGif qifrif;wpfp
konf bk&m;&Siftm; aeYnrjywf Munfh&SKapmifha&Smufaeygonf/ onf
ukd arsmufwpfaumifuawGU&SdNyefNyD; ysm;&nfpaom cJbG,fabmZOfwkdYukd
uyfvSLygonf/ jzpf&yfudk Ak'0iftkwfcGufwGif azmfjyxm;onfrSm bk&m;
&Sifonf ajcawmfESpfzufukdpkHcs (ukvm;xkdifay:wGif xkdifaeouJhokdY) xkdif
aeawmfrlNyD; &ifcGifxuf0,f tkd;i,fukdwifum qifarsmufwkdYu uyfvSL
aom cJzG,fabmZOfwkdYukd vufcHaeonfhykHpHrsKd; xkvkyfxm;ygonf/

zGm;awmfrlcef;
rZdra'o? ouwkdif;? uydv0wfjynf&Sif oka'g'erif;BuD;\ awmif
nmpHa'0D od&rd [mrm,mrdz&k m;BuD;onf r[mou&mZf(67)ck? 0gqkv
d jynfh
aeY Ow&moe#feuwfESifh vrif;(pef;)wkdY,SOfonfh oef;acgif,HtcsdefwGif
tavmif;awmf oaE,al omfral vonf/ onfrS uk,
d 0f ef&ifrh m q,fv
aphaomf rdzk&m;BuD;onf aqGawmfrsKd;awmf? r,fawmfcrnf;awmfwkdY\ae&m
jzpfaom ]a'0'[}jynfoYdk c&D;xGuaf vonf/ ,if;okYd omG ; ESpjf ynfaxmif
Mum;&Sd vlrdeDomarmtifMuif;awmokdY a&muf&Sdaomtcg yifvkH;uRwfyGifhae
onfh tifMuif;yifBuD;atmufem;aepOf tqkdygtifMuif;yifBuD;\ tcuf
wpfcufonf ukid ;f ay;avonf/ rdz&k m;BuD;onf xko
d pfcufudk vSr;f ukid f
vku
d o
f nfEiS yhf if urZavvSKyaf vonf/ ,if;onfaemuf0,f tavmif;awmf

&cdkifnGefYzl;
199

&cdkifom;BuD;pmay

ukd r[mou&mZf(68)ck? uqkefvjynfhaeY? odwfvufNAdpmpef; 0domcg


euwfESifh,SOfvsuf zGm;jrifav\/ tavmif;awmfonf arG;zGm;NyD;onfESifh
t&yfq,frsufESmukd Munhf&SKaomtcg rdrdESifhwlaom wpfpkHwpfa,mufukd
rQ rjrifaomaMumifh &yfwnf&mrS ajrmuft&yfokdY ckESpfvSrf;<u
]igonf avmu tjrwfqkH;jzpf\}
]igonf avmu tBuD;tuJqkH;jzpf\}
]igonf avmu tcsD;rGrf;tyfqkH;jzpf\}
[laom pum;BuD;okH;cGef;jzifh BuHK;0g;awmfrlav\/
onfum; Ak'0ifvm tavmif;awmfzGm;jrifcef; jzpfygonf/ Ak'0if
tkwcf u
G Ef pS rf sKd;pvk;H wGiv
f nf; tqkyd gykaH wmfyg&SNd yD; Ak'0 if&pS cf ef;yg ausmuf
csy\
f vufsmbufatmufq;Hk wGiv
f nf;aumif;/ Ak'0 ifq,fcef;ygausmufcsyf
\ vuf,mbuf wwd,cef;wGiv
f nf;aumif; awGU&S&d ayonf/ ykaH wmfwiG f
r,fawmfrm,ma'0Donf &yfvsuftaetxm;jzifh vuf,mtay:ykid ;f rS opf
ukdif;ukdvSrf; ukdifvsuf&SdNyD;vQif vuf0JbufwGif uav;i,fwpfOD; (t
avmif;awmf)u &yfvsuf&Sdaeonfukd xkvkyfxm;ygonf/
txufyg jzpfpOfBuD;&Spfckonf Ak'0iftkwfcGufESpfrsKd;pvkH;wGif yg0if
avonf/ xkdYtjyif Ak'0ifq,fcef;yg tEultkwfcGufwGif okyfazmfxm;
aom jzpfpOfESpfck\taMumif;ukdvnf; qufvuf&Sif;jyygrnf/

rkOvdEme*g; yg;ysOf;axmif tkyfrkd;umuG,faeykH


Ak'0ift& bk&m;&Sifonf oAnKwa&TOmPfawmfukd &&SdNyD;onfh &uf
owywftenf;i,ftMumwGif rkd;BuD;avBuD;usvmojzifh bk&m;&Siftm;
rkOv
Ed m e*g;rif;u uk,
d jf zif&h pfywfvsuf yg;ysOfaxmifum xD;ozG,jf zefYr;dk
tumtuG,af y;cJo
h nf[k yg&Sad vonf/ ykaH wmfuu
dk m; Ak'0 ifq,fcef;
yg tEulausmufcsyf\ atmufqkH;vufsmbuf xnfhoGif;xkvkyfxm;av
onf/

'ku&p&d,musifhcef;
tavmif;awmf od'w
r if;om;onf oAnKwa&TOmPfawmf &&S&d eftvkYd
iSm awmxGufvmpOf aoemed*kH;&GmteD;&Sd Oka0vawmokdYa&mufavaomf
urXmef;pD;jzef;&ef oifv
h aS omt&yf[k ESv;Hk yku
d u
f m w&m;tm;xkwyf gonf/

&cdkifnGefYzl;
200

&cdik o
f m;BuD;pmay

yO0*iD g;OD;uvnf; tavmif;awmfjzpfawmhrnf[al om BuD;pGmaomarQmfvifh


csufjzifh a0,sm0prsm;ukd jyKpkvkyfauR;vsuf&Sdukef\/ tavmif;awmfonf
oAnKwa&TOmPfawmfu&dk &Sad p&ef a&SUOD;pGm qGr;f cHpm;jcif;uk&d yfqidk ;f um opf
oD;0vHrsm;uko
d m pm;ok;H \/ xkrd w
S zef rdrrd cDS adk eaomopfyifrS tvkv
d adk <u
usaom opfoD;jzifhom rQwawmfrljyefavonf/ okdY jyif;xefpGm usifh
BuHtm;xkwfav&m MumvQif cEmukd,fwpfckvkH;ydefcsKH;um r[myk&dovu
PmBuD;rsm; tm;vkH;wkdYvnf; uG,faysmufcJh&ygavawmhonf/ ykHawmf
ukd Ak'0ifq,fcef;yg tEulausmufcsyf\ vuf0JatmufqkH; okyfazmf
xm;ygonf/
Ak'0 ifq,fcef;yg tEual usmufcsyfygtcef;rsm;onf &Spcf ef;ygausmuf
csyw
f iG yf g0ifonfh jzpfpOf&pS &f yfrS ykaH wmf[efyeftaetxm;rsm;tjyif atmuf
ygtaetxm;rsm;vnf; yg0ifygao;onf/
Ak'0ifq,fcef;yg tEulausmufcsyfwGif wpfzufwpfcsufyg0ifaom
Ak'0ifjzpfpOfjycef;rsm;tjyif tjcm;ykHawmfrsm;yg yl;wGJvsuf aumfvHESpfckxk
vkyfxm;onfukd awGUygonf (tao;pdwfukd Z,m;csyfcsjyxm;ygonf)/
xkdykHawmfrsm;onf blrdzrkj'mjzifh pHaeaomAk'ykHawmfrsm; ewfjA[mrsm;?
&Sifom&dykw&mESifh &Sifarm*vmefwkdYyg ykHawmfrsm;yg0ifygonf/ xkdYtjyif
tv,fwnfhwnfh&Sd blrdzrkj'mykHpHjzifh oDwif;okH;aeaom jrwfpGmbk&m;
\ykHawmf(oAnKwa&TOmPfawmf &&Sdcef;)\ wpfzufwpfcsufwGif aAm"d
owESpfyg;u NcH&Haeumtxufykdif;&Sd aAm"danmifGufrsm;\ tjyifbuf
rm&fewfac: ppfonfrsm;u bk&m;&Siu
f dk wku
d cf u
dk rf nfyh o
Hk @mef xkvyk x
f m;
ygonf/
yvifwau;wuf e*g;? qif? jcaoFhwkdYuNcH&HaeNyD; ,if;\atmufcH
wGif r*FvmtrSwftom;rsm;ESifh jrif;?qifwkdYtjyif vufwpfzufajrmuf
xkdifaeaom ykHo@mefrsm;ukdvnf; awGU&ygonf/

a'gufwmapmxGef;atmif
usrf;ukd;pm&if;
-r[mAk'0ifopf/

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

201

aygufawmNrdKYe,frS
a0omvDacwftaxmuftxm;rsm;
aygufawmNrdKUe,fonf a&S;acwf &ckid Nf rdKUawmfa[mif;rsm;wnf&cdS ahJ om
NrdKUe,fwpfckr[kwfacs/ okdYaomf a0omvDacwfxGef;um;cJhpOfu Ak'bmom
ukd;uG,frSK tavhtxwpfckjzpfaom pwlygausmufapwDi,f xkqpfukd;
uG,rf KS taxmuftxm;rsm;udk awGU&ygonf/ a,"rm*gxm ou#bmom
ausmufpmi,fwpfcsyEf iS hf wpfjcm;ausmufqpfvuf&m tusK;d tyJrh sm;ukv
d nf;
awGU&ygonf/ ,if;ausmufqpfvuf&m taxmuftxm;rsm;ukd rwifjyrD
a0omvDacwftaMumif;ukd tenf;i,f&Sif;vif;zkdYvkdygonf/
&ckid o
f rkid ;f a0omvDacwfEiS yhf wfouf &ckid &f mZ0iftqkEd iS hf acwfopf
okawoDwYdk tjrif rwlnMD uacs/ &ckid &f mZ0ifrsm;rSm ajrmufO;D acwfa&; rSwf
wrf;rSwf&mrsm;ukdtajccH a&;om;Mujcif;jzpfygonf/ acwfopfokawoD
wkdYurl a0omvDacwf oufqkdif&mrif;rsm;a&SUarSmufwGif a&;xkd;cJhMuaom
ausmufpm? '*Fg;pm? aMu;acgif;avmif;pm? aMu;eDjym;? pmrsm;ukd zwf&SK
azmfxw
k w
f ifjyMujcif;jzpfygonf/ xkYd aMumifh acwfopfoak woDwYdk\ wifjy
,lqcsufu ykdckdifvkHonf/
acwfopfokawoD t*FvdyfvlrsKd; a'gufwm*Refpwef? tdEd,vlrsKd;?
a'gufwmqm;um;wkYdu a0omvDacwfonf bDp(D 638)rSpwifcNhJ yD; at'D(720)
txd rif;(3)quf? rif;aygif;(37)yg;tkyfcsKyfcJhonf[k qkdcJhMuygonf/

&cdkifnGefYzl;
202

&cdik o
f m;BuD;pmay

oQif&GmrS a,"rm*gxm ou#ausmufpm

ajrmufO;D NrdKU oQpaf omif;bk&m;0if0 pku


d x
f x
l m;aom tmeEpjErif; a&;xk;d
cJo
h nfh ou#bmomausmufpmwkid u
f dk tajccH ,if;okYd qkcd MhJ ujcif;jzpfyg
onf/
aygufawmNrdKUe,f a0omvDrif;rsm;tkyfpkd;cJhpOfu xkqpfcJhonf[k
,lq&aom ausmufqpfvuf&mrsm;ukd awGU&ygonf/ awGU&S&d aomae&mrsm;
rSm ydEJacsmif;uRef;ac: tv,fzkHumuRef;? ajriluRef;ac: taemufzkHum
uRef;ESifh awmif&if;uRef;wkdYjzpfygonf/

ydEJacsmif;uRef;rSvuf&mrsm;
ydEaJ csmif;uRe;f onf 28-rkid &f n
S
f tus,q
f ;Hk ae&mrSm (3.2)rkid ?f tusO;f
qk;H ae&mrSm (0.2)rkid &f o
dS nf/ uRe;f wGif awmifwef;ESpcf &k o
dS nf/ awmifwef;
ESpcf Mk um;vGijf yifonf uRe;f \ tus,q
f ;Hk ae&mjzpfonf/ a0omvDacwfEiS hf
ajrmufOD;acwf ausmufqpfvuf&mrsm;ukd vGifjyifwGif awGU&onf/
a&S;a[mif;vuf&mrsm; awGU&aomae&mrsm;rSm oQifGm\ajrmufbuf
ESifh ta&SUbufwkdYjzpfonf/ Gmajrmufbuf ukdufig;&mcefYtuGm pm;usuf
uGif;&Sd apwDysufteD; Gmom;vli,f OD;pHausmuf(24)ESpfu 1982-ck
ESpfwGif ausmufpmwpfcsyfawGU aus;GmaumifpDtzGJUOuX OD;pHxGef;vS

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

203

(42-ESp)f u aygufawmokYd vma&mufowif;ay;ojzifh oGm;a&mufavhvmNyD;


riful;,lcJhMuonf/ if;riful;rlukd a&S;a[mif;okawoeXme y@dwfq&m
BuD;OD;omxGef;tm; zwfap&m jA[DyGm;tu&m? ou#bmomjzifh a&;xkd;
xm;aom a,"rm*gxmawmf jzpfaMumif;od&onf/
ausmufpmrSm pmvkH;tcsKdUysufae tjynfhtpkH zwfr&awmhacs/ a,
"rm*gxmawmfukd atmufygtwkdif; pmokH;aMumif;jzifh a&;xkd;xm;onf/
("mwfykHrsm;ukdvnf; &SKyg/)
1/ x x x x x a[wkjy
2/ x x x x x
awoOa,med x x x
3/ {0H0g x
r[moQrP/
ygVdbmomjzifh *gxmawmf\tjynfhtpkHrSm atmufygtwkdif;jzpfyg
onf/
a,"r a[wkyb*0g
awoHa[wk wxm*awmtm[m
awoHOa ,meda&m"m
{0Hh0g'Dr[moraPm/
*gxmawmf\t"dyg,fukd q&mOD;pHomatmifu okdYzGifhqkdxm;yg
onf/
jrwfpGmbk&m;onf a&S;ujyKcJhaomtaMumif;w&m;aMumifh jzpfay:
vmukeaf om tusK;d w&m;wkYd udk a[mawmfr\
l / xkt
d aMumif;tusK;d w&m;wkYd
\ csKyfNidrf;&mw&m;wkdYukdvnf; a[mawmfrl\/ &[ef;BuD;jzpfaom jrwf
pGmbk&m;onf okYd t,l&adS wmfr\
l / (pHomatmif?OD;- at'D ajcmuf&mpkEiS hf
,if;rwkdifrD &cdkifjynfokH;tu&m? pm 183)
a'oemawmfonf t&SiftZdrax&fu t&Sifom&dykw&mavmif;
Oywdtm; Am&mPoDNrdKUwGif;okdY qGrf;cH0if&mawGUqkHpOf a[mMum;
awmfrlaom a'oemawmfjzpfonf/ a&S;a[mif; &ckdifNrdKUawmfa[mif;rsm;jzpf
aom "n0wD? a0omvDwYkd vnf;aumif;? &ckid jf ynfe,ftESUH vnf;aumif;
*gxma&;xkd;xm;aom ou#ESifh ygVdbmomausmufpmrsm;? pwlyg
ausmufapwDi,frsm;ukd awGU&ygonf/
txufyg oQifGmausmufpmonfvnf; a0omvDacwfxGef;um;pOf
at'D(6)&mpkcefYua&;xkd;cJhaom ausmufpmjzpfonf[k qkdEkdifygonf/

&cdkifnGefYzl;
204

&cdik o
f m;BuD;pmay

ausmufpmaMumifh ydEJacsmif;uRef; (tv,fz&kHumuRef;) a0omvDacwfu


yif vGefcJhaomESpf (1400)cefYuyif vlaerSK&SdcJhaMumif;? Ak'bmomukd;uG,f
MuaMumif; tckdiftrmajymEkdifygonf/
ausmufpmtjyif oQif mG ta&SUbuf uku
d o
f ;Hk &mcefYtuGm ]bk&m;uke;f }
[kac:aomae&mvnf; a0omvDacwf qif,ifx;Hk zGUJ rSKESihf xkvyk x
f m;aom
ewfyk w
f pfcak wGU&onf/ ewfyk u
f vnf; ydEaJ csmif;uRe;f a0omvDacwf
,Ofaus;rSK xGef;um;cJhaMumif; axmufcHaeygonf/

BudrfacGarmf&GmrS pwlygausmufapwDi,f

&cdkifnGefYzl;
205

&cdkifom;BuD;pmay

ydEJacsmif;uRef; aemufxyfawGU&aom a0omvDacwfvuf&mrsm;rSm


o&zlaqmif; aMu;qif;wkb&k m;rsm;jzpfonf/ carmif;acsmif;vGr;f OD;Gm bke;f
BuD;ausmif;ESpfql? ausmufawmifGm bkef;BuD;ausmif; wpfqljzpfygonf/
if;aMu;vuf&mrsm;rSm o,f,l&vG,fulojzifh rlvuyif ,ckae&mrsm;
oGef;vkyfukd;uG,fcJhMuonf[kqkd&ef cufvSygonf/

ajriluRef;rSvuf&mrsm;
ajriluRef;onf rkdif(20)&Snf tus,fqkH;ae&monf (2.25)rkdif? t
usOf;qkH;ae&monf (0.2)rdkifom&Sdonf/ tv,fwGif awmifwef;u ae&m
,lxm;onf/
uRef;wGif a0omvDacwfvuf&m[l ,lq&aom pwlygausmuf
apwDi,f (29)qlawGU&onf/ uRef;ta&SUajrmufbufjcrf;&Sd NydKif;awmifGm?
ukvm;odef? 'kdifcsyfwkdY (7)ql? taemufbufjcrf; <uDjyifGm? jyifbkwfGm?
qHawmf&SifapwDawmfawmifbuf odrfawmf&mESifh ,if;wkdYteD;wkdY (22)ql
jzpfygonf/ odrfawmf&mteD;awGU&aom pwlygwpfql ou#ausmufpm
ysuftenf;i,f a&;xkd;xm;ygonf/
pwlygausmufapwDi,frsm;ESifhywfouf q&mBuD;OD;pHomatmifu
jynfhpkHpGm wifjyzl;ygonf/ OD;pHomatmif azmfxkwfwifjyzl;aom pwlyg
ausmufapwDi,ftcsKUd ou#bmom a,"rm*gxmygonfh pwlygwkYdonf
ajriluRef;wGiaf wGU&aom pwlygrsm;ESihf wpfypHk w
H nf;jzpfyf gonf/ xkYd aMumifh
ajriluRef;awGU&aom pwlygapwDi,frsm;onf a0omvDacwfvuf&m
rsm;jzpfonf[k ,lqEkdifygonf/ ,lqcsufukd ydEJacsmif;uRef;rS a,
"rm*gxmwkd; ou#ausmufpmu axmufcHaeygonf/taMumif;rSm ydEJ
acsmif;uRef;(tv,fz&kHumuRef;)onf ajriluRef; (taemufzkHumuRef;)ESifh
jrpfwpfckom uGmjcm;aomaMumifh jzpfygonf/
okdYaomf ajriluRef;onf ydEJacsmif;uRef;uJhokdYr[kwfbJ ajrjyefYvGifjyif
enf;aomaMumifh vlaerSKvnf; enf;cJhvdrfhrnf[k ,lqoifhygonf/ pwl
ygapwDi,f trsm;tjym;awGU&jcif;rSm if;uRef;onf yifv,fuRef;jzpf
ausmufw;Hk ausmufaqmifrsm;aomaMumifh ukov
dk &f iS w
f Ydku wpfuu
G ?f ausmuf
qpform;wkdYuwpfuGuf apwDi,ftrsm;tjym; xkqpfay;cJhMujcif;jzpffEkdif
onf/ ajriluRef;rSwpfqifh rdrdwkdYvkd&mokdY avSrsm;jzifh o,f,lykdYaqmifay;

&cdkifnGefYzl;
206

&cdik o
f m;BuD;pmay

Mujcif; jzpfayvdrfhrnf/ ,ckawGU&aom pwlygtcsKdUrSm ro,f,lEkdifaom


pwlygrsm;jzpfEkdifygonf/

awmif;&if;uRef;rSvuf&mrsm;
awmif;&if;uRef;um; aygufawmNrdKUe,f\ tcsuftcsmusaomuRef;
jzpfonf/ awmifajrmuf(10)rkdifcefY&Snf ta&SUtaemuf (8)rkdifcefY&Sdonf/
tv,fwGif wef;wifawmifwef;u awmifajrmuf oG,fwef;wnf&Sdonf/

oQif&GmrS ewfkyf

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

207

awmif&if;uRef; a0omvDacwfvuf&m pwlygausmufapwDi,fokH;


ql awGU&ygonf/ if;uRef;rS BudrfacGarmfGmom; rlvwef;ausmif;tkyfq
&mBuD; OD;atmifomxGef;(uG,fvGef)u 1983-ckESpfwGif owif;ay; oGm;
a&mufrw
S w
f rf;wifEidk cf jhJ cif; jzpfygonf/ pwlygrsm;ukd Gmta&SUbuf (1)rkid f
cefYtuGm wef;wifawmifwef;\ awmifpG,fMum;? BuKwfawmifajc&if;
awGU&jcif;jzpfygonf/
pwlygokH;qlteuf ESpfqlrSm ajriluRef;rSpwlygrsm;uJhokdY tajymuf
trGrf;rygacs/ usefwpfqlrSm awGU&orQ pwlygrsm;teuf vkH;ywfa&m? t
jrifhyg tBuD;qkH;jzpfonf/ OmPfawmftjrifh ig;aywpfvufr&Sdonf/ av;
axmifhrsufESmESpfzuf vkdPfwGif;rkcfwpfckpDukd vkH;ywfausmufom;a&SUokdY
xkESpfvufrcefY<u xkqpfxm;onf/ xkdrkcfESpfck rlvu bk&m;kyfxkrsm;
kyf<uazmf xkqpfxm;cJh[efwlygonf/ ,ck usKd;yJhaeygNyD/ ("mwfykH&SK)
a0omvDacwfausmufqpfvuf&mrsm;awGU&aom ydEaJ csmif;uRef;? ajril
uRef;? awmif&if;uRef;wkdYESifhywfouf tcsKyfoabm okH;oyfwifjy&vQif
if;uRef;wkdYonf wpfckESifhwpfck eD;eD;uyfuyfwnf&SdMuonf/ jrpfwpfjrpf
omjcm;onf/ xkdYaMumifh tkyfcsKyfa&;? vlrSKa&;? ,Ofaus;rSKwkdY qufEG,f
rSK&Sdvdrhfrnf[k qkdEkdifonf/ awGU&Sd&aom ausmufqpfvuf&mrsm;? (pwlyg
ausmufapwDi,f? ewfkyf? ausmufpm)ukdMunfhajym&vQif aygufawmNrdKU
e,fonf vGecf ahJ omESpaf ygif;(1400)cefYuyif ,Ofaus;rSKtqifjh rifv
h maom
&ckdifvlUtzGJUtpnf;&SdcJh yef;csD?yef;yktwwfynm xGef;um;cJhNyD; ausmufukd
Ekid ef if;pGmxkqpfEidk af om oHtrsK;d tpm;ukd xkwv
f yk o
f ;Hk pGw
J wfNyD; jzpfygonf/
xkdoHql;rsm;jzifh qif,ifxkH;zGJUrSKygaom vlkyfwkdYukdvnf; ususee xkqpf
zefwD;EkdifcJhMuNyD[k qkdEkdifygonf/
tcsKyfajym&vQif aygufawmNrdKUe,fonf a&S;&ckdifNrdKUawmfa[mif;rsm;
ESifhreD;aomfvnf; vGefcJhaomESpf(1600)cefYuyif vlaerSK&SdcJhNyD; Ak'bmom
xGe;f um;cJah Mumif; oufaocHaeaom ou#ausmufpmESihf pwlygausmufapwD
i,frsm;awGU&Sd&aom NrdKUe,fwpfckjzpfayonf/

armifAodef;
1994-ck? {NyDv? ppfawGNrdKU/

&cdkifnGefYzl;
208

&cdik o
f m;BuD;pmay

ajrmufOD;acwfrS
pmwrf;xkd; aMu;acgif;avmif;i,f
ajrmufOD;NrdKU&Sd AEKvausmif;q&mawmfonf a&S;a[mif;ypnf;rsm;pk
aqmif;&m 0goemBuD;aom yk*dK vfwpfOD;jzpfayonf/ a&S;a[mif;bk&m;ykHpH
rsKd;pkHESifh rkj'mrsKd;pkHukd &SmazGaygif;pkNyD; rSefADkdBuD;rsm;jzifh cif;usif;jyoxm;
onf/ ajrmufO;D NrdKUokYd a&mufvmMuaom bk&m;zl;rsm;ESihf Ekid if jH cm;okawoD
rsm; rjzpfrae AEKvausmif;okdY oGm;a&mufavh&SdMuayonf/
1353-ckEpS ?f 0guRwfvqef;(10)&ufaeYwiG f NrdKUe,fNidr0f yfyjd ym;rSKwnf
aqmufa&;tzGJUrS wm0efay;ojzifh 'k-wkdif;rSK;ESifhtzGJU NrdKUay:&Sd bk&m;ykxkd;
rsm;okYd vku
d v
f &H iS ;f vif;jy&if; AEKvausmif;wku
d o
f Ydk a&mufcyhJ gonf/ rSeAf D dk
xJ&Sd bk&m;qif;wkawmfrsm;ESifh "mwfawmfrsm;ukd zl;arQmfMunfh&SKpOf wpfck
aomADkdxJrS aMu;ypnf;wpfckukd jrifawGUcJh&ayonf/ ta0;rSMunfhvQif
aMu;MuKyfi,f[k xifrSwf&aomfvnf; teD;uyfMunfhaomtcg aMu;MuKyf
r[kwrf eS ;f odc&hJ ayonf/ q&mawmftm; if;ypn;f ukMd unfv
h
dk xkwjf y&ef
avQmufxm;&m q&mawmfonf ADkdxJrS xkwf,ljyocJhonf/
xkdaMu;ypnf;rSm uRefawmfxifovkd aMu;MuKyfi,fr[kwfbJ aMu;
acgif;avmif;i,fwpfcjk zpfaMumif; jrifawGUcJ&h ayonf/ acgif;avmif;yko
H @mef
rSm apwDykxkd;rsm;wGif csdwfqGJaomacgif;avmif;r[kwfbJ wd&pmefrsm;wGif
csw
d q
f aJG om acgif;avmif;i,fwpfcjk zpfaMumif; awGU&Scd o
hJ nf/ acgif;avmif;i,f

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

209

wpfckjzpfaMumif; awGU&SdcJhonf/ acgif;avmif;ukd aMu;eDowKjzifh oGef;vkyf


xm;onf/ atmufbuft0wGifus,fNyD; txufbufwGif tenf;i,fusOf;
aeonf/ tvsm;vku
d f txufyidk ;f onf (6)pifwrD w
D m&S
d t0bufatmuf
ykdif; (7.5)pifwDrDwm&Sdonf/ teHtxufykdif; (3)pifwDrDwm&SdNyD; atmuf
buft0ykdif; (3.5)pifwDrDwm&Sdonf/ tjrifhrSm (5)pifwDrDwm &Sdonf/
txufyidk ;f BudK;vQK
d qG&J ef taygufEpS cf yk gNyD; wpfcEk iS w
hf pfck (4)pifwrD w
D m
uGma0;onf/ acgif;avmif;oD;qGJ&ef azmufxm;aomtayguf ESpfckyg
wpfckESifhwpfck (3)pifwDrDwm uGma0;onf/
aMu;acgif;avmif;i,f\ rsufESmjyifokH;bufwGif pmrsm; a&;xkd;xm;
onf/ pmvkH;ykHo@mefrSm 0kdif;pufNyD; ajrmufOD;tv,facwfvufa&;rsKd;[k
cefYreS ;f &onf/ tvsm;bufpmrsufEmS wGif yg&Sad ompmok;H aMumif;rSm atmuf
ygtwkdif;jzpfygonf/
1/ tedptNrJr&Sd
2/ 'kuqif;&J\
3/ tew i ukdr[kwf
tjcm;tvsm;bufwGif a&;xkd;xm;aom taMumif;rsm;rSm
1/ aZmwduola|;
2/ Zwdvola|;
3/ uu0Pola|;
4/ rEumola|;BuD;auhokdY a<uygap
[ljzpfonf/
teHESpfbuf wpfbufwGifom pmygonf/ xkdpmrSm
1/ OD;jzL
2/ 29 yg;
3/ 1 yg;
[l a&;xkd;xm;onf/
acgif;avmif;a&;xkd;xm;aompmrsm;ukd qufpyft"dyg,faumuf,lu
pdwf0ifpm;p&maumif;NyD; ukokdvf'gejyKaom olwpfOD;taMumif; ay:vGif
vmcJhonf/ OD;jzL[kac:wGifaom tvSL&Sifonf 'geukokdvf aumif;rSKt
pkpkwkdYukd aqmifGufcJhayrnf/ xkdokdY ukokdvfaumif;rSKjyK&m tedp? 'ku?
tewponfh vuPma&;ok;H yg;ukw
d ifNyD; vSL'gef;cJah yonf/ olay;vSL'gef;

&cdkifnGefYzl;
210

&cdik o
f m;BuD;pmay

cJhaom ukokdvftusKd;w&m;aMumkifh (29)yg;aomuHw&m;ukd jyKjyifrSKrS


uif;Nidrf;&mtrSef jrwfedAmefwnf;[laom 0drkwd&owpfyg;ukd &vkdaMumif;
qkawmif;cJh[ef&Sdayonf/ tu,f edAmefr&orQumv ewfjzpfvQif
vnf; ewfcsrf;omjzpfygap? vljzpfvQifvnf; aZmwdu-ZXdv-umu0PrEu ola|;BuD;av;OD;uJhokdY <u,f0ygap[k qkawmif;cJhayonf/
OD;jzL ukokdvfaumif;rSKjyKaomtcg wd&pmefrsm;ukdvnf; ab;rJhvTwf
ay;cJhayrnf/ ol\ukokdvfaumif;rSKudk aemifvlwkdYod&Sdap&ef okdYr[kwf ol
\ukokdvfaumif;rSKukdodolrsm; om"kac:Ekdifap&ef acgif;avmif;wGif pm
wrf;xk;d NyD; olab;rJv
h w
T cf ahJ om EGm;wGijf zpfap? uRJwiG f jzpfap? qG
J vTwcf hJ
[ef&Sdayonf/ acgif;avmif;ukd qGJxm;aomBudK;rSm ESpfMum&Snfaomtcg
jywfNyD; acgif;avmif;rSm jyKwf ajrwGief pfNrKyfcahJ yrnf/ acgif;avmif;i,f
ukd vGecf ahJ omESpu
f a0omvDrS v,form;wpfO;D ig;&SmoGm;pOf acsmif;urf;
ab;wpfae&mrS &&SdcJhayonf/ if;ukd AEKvq&mawmfxH aiG(450)usyfESifh
a&mif;cs&m q&mawmfrSm trsm;jynfoljrifEkdif&ef jywkdufwGif jyoxm;jcif;
jzpfayonf/
acgif;avmif;ygpmwrf;ukd avhvmjcif;jzifh a&S;ajrmufO;D acwf Ak'b
m
om0ifwkdYonf ukokdvfaumif;rSKjyKaomtcg vuPma&;okH;yg;ukdwifNyD;
0drkwd&medAmefukd qkawmif;cJhaMumif; od&SdEkdifayonf/

a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)

&cdkifnGefYzl;
211

&cdkifom;BuD;pmay

apwDtaMumif;
apwD[lonfrSm Ak'bmom0iftaygif;wkdY\ ukd;uG,f&mOD;Gwf&m
taqmuftOD;wpfrsKd;jzpfonf/ pma&;olwkdY\ &ckdifjynfe,fwGifum; pdrf;
vef;pkdajyjrifhrm;onfh obm0awmifwef;rsm;ay:wGif jzLazG;aomxkH;
ouFef;wkdYjzifh wifhw,foyg,fMunfndKzG,f&m aumif;vSaomapwDawmf
ajrmufjrm;pGmwkdY wnf&Sdayonf/ Ak'pmay yd#duwfusrf;*efrsm;t& apwD
av;rsKd;&Sdonf/
1/ "mwkapw
pwD
jrwfpGmbk&m;ESifhwuG &[Emt&SifjrwfwkdY\ "mwfawmfwkdYukdwkdufjyK
wnfxm;aomapwD/
2/ O'dapwD
jrwfpGmbk&m;ESifh &[EmwkdU\kyfxkqif;xkawmfwkdYukd a&T?aiG?aMu;?oH
paomowKrsKd; tkwfausmuf? t*Faw? qifpG,ftp&Sdaom t&m0wKwkdYjzifh
kyfwk?qif;wk xkvkyfxm;aomapwD/
3/ "rapw
pwD
jrwfpGmbk&m;a[mMum;awmfrlaom tbd"rm? 0denf;? okwH? usrf;*ef
tpkHjzpfap? wyk'fw*gxmjzpfap a&Tjym;? aiGjym;? cJjym;? ayGuf? puL?
txnf? t0wf? ausmufjym;wkdY yd#uwfawmfwkdYukd a&;om;xkvkyf ukd;
uG,faomapwD/
4/ y&dabm*apw
bm*apwD
jrwfpGmbk&m;ESifh &[Emrax&fjrwfwkdY\ tokH;taqmifypnf;rsm;? &

&cdkifnGefYzl;
212

&cdik o
f m;BuD;pmay

[ef;oHCmawmfjrwfwYdk \ ausmif;ouFe;f paom ypn;f rsm;ESihf aAm"danmif


yifwkdYukd y&dabm*apwD/
okdY apwDav;rsKd;wkdYwGif "mwkapwDwnf;[laom "mwfawmfarG
awmfwkdYukdvnf;aumif;? XmyemausmuftkwfwkdYjzifh aqmufvkyfxm;aom
*lykxdk;wkdYrSm apwDokH;rsKd;tjzpf yg0ifavonf/ wpfcsKdUapwDwkdY yd#uwf
ok;H ykyH g#dawmfwYdkudk a&Tjym;? aiGjym;/ aMu;jym;? cJjym;? tkwcf u
G jf ym; ponfwYdk
a&;vsuf&SdcJhonf/ okdYqkdvQif *lykxkd;wpfckwnf;yif apwDav;rsKd;t
jzpf yg0ifavonf/ if;wkdYrSm h h h
(1)"mwfawmfonf "mwkapwD/ (2)yd#uwfpmonf "rapwD? (3)qif;
wkawmfwkdYonf O'dapwD/ (4)*lykxkd;vkdPftjzpf ausmuf?tkwfwkdYjzifh
aqmufvkyfxm;onfukd y&dabm*apwD[l jzpfavonf/
]apwD}[l ay:aygufvmcJo
h nfrmS bk&m;jzpfawmfrrlrSD bk&m;tavmif;
awmfonf qHawmfESifh0wfvJawmfwkdYukd taemfrmaomifckHy,fcJhpOfu ewf
jA[m? odMum;wkYd onf pl|mrkead pwDEiS 'hf
k apwDwYdk udk wnfcjhJ cif;jzpfonf/
xkdxufapm ZmwfawmfedygwfawmfwkdYum; apwDwnfcJhaMumif;ukdvnf;
twdtvif; azmfjyxm;ayonf/ bk&m;jrwfpGmonf apwDwnfxkdufaom
yk*dK vfrsm;taMumif;ukd a[mMum;&m bk&m;ESifh&[Emrsm;? pBuFm0aw;rif;
a,mufsm;tmZmenf? qiftmZmenf? jrif;tmZmenf? EGm;vm;ObtmZm
enf tp&SdonfwkdY\tkd;ukd apwDwnfxkdufaMumif; a[mMum;cJhonf/
okdYvQif a&S;a&S;om bk&m;ryGifhrDtcsdefuyif bk&m;tavmif;wkdY\
b0aygif;rsm;pGm usifvnfcJhpOfu tmZmenfb0trsKd;rsKd;jzifh pkawcJhMu
NyD; ESpaf ygif;ya0oeDuyif apwD&cdS ahJ Mumif; xif&mS ;aeonf/ ,ck a*gwrAk'
yGiNhf yD;onfaemuf jzpfxeG ;f vmcJah omapwDwYdk udk rnfonft
h csdeu
f pwifjzpf
xGef;vmcJhoenf;[krlum; Ak'bmom0ifwkdY od&SdMuonfhtwkdif; jrwfpGmbk
&m;avmif;\ qHawmfwnf&Sd&m plVmrkedapwDawmfESifh 0wfvJawmfwnf&m
'kapwDrS tpwnf jzpfxGef;vmcJhonf[k qkd&ayrnf/ ,if;rS wjznf;
jznf;qif;oufvm&m r[mjrwfrked kyfyGm;awmfBuD;ESifh oD&d"rmaomu
rif;BuD;\ &Spfaomif;av;axmifaomapwDawmfwkdY jzpfxGef;vmcJhonf/
uJhokdY tqifhqifhjzpfxGef;cJhMu&mwGif a*gwrAk'yGifhawmfrl&m tdEd,EkdifiHrS
apwDykHrsKd;twkdif; Ak'EkdifiHtoD;oD;okdY qif;oufvmcJhjyefonf/ xkdtcg rd
rdEkdifiHESifh rdrdvlrsKd;wkdY\bmompum;t& ]apwD}[k ac:a0:onfhtrnfrsm;

&cdkifnGefYzl;
213

&cdkifom;BuD;pmay

rSm ajymif;vJvmavonf/ rnfrQyifajymif;vJvmapumrl t"dyg,frSm r


ajymif;vJcJhacs/

apwDykHo!meftrsKd;rsLd;
apwDykHo!mefwkdYukd Ak'bmom0ifwkdif;jynfrsm; trsKd;rsKd;wnfxm;
uk;d uG,yf al ZmfvmcJMh uonf/ uREyfk w
f YdkEidk if w
H iG v
f nf; a&S;ydou
k mq&mBuD;rsm;
ESifh ynm&Sdrsm;?&[ef;awmfrsm;wkdYu tcsKd;ustaqmuftOD;rsm;jzpfap&ef
ykHo!mef(7)rsKd;jzifh wnfaqmufcJhMuavonf/ if;ukd usrf;jyKoltrnfrod
a&;om;cJhaom rpkHvifawmhNyDjzpfaom ayrlwpfapmifrSvnf;aumif;? yk*HNrdKU
a&TOD;rifq&mawmfBuD;ESifh &ckdifNrdKUawmifzDvmq&mawmf bk&m;BuD;wkdYjyKpkcJh
aom (owyl Adou
k musr;f rSvnf;aumif; xGuq
f x
dk m;onfwYdkudk tenf;i,f
wifjyygrnf)/
apwDykHo!mefckESpfrsKd;
1/ y@mum& =
OykHo!mefapwD
2/ "num& =
pyg;pkykHo!mefapwD
3/ yky#gum& =
a&yGwfykHo!mefapwD
4/ y'krmum& =
Mumzl;o!mefapwD
5/ *@mum& =
acgif;avmif;o!mefapwD
6/ ruk#mum& =
rukd#fo!mefapwD
7/ pwkum& =
av;axmifhav;jywfykHapwD
apwDykHo!mef(7)rsKd;wkdYukd tajccHNyD; tqifhqifhwkd;csJYqifhyGm;um
wnfaqmufvmcJhonf/ rnfrQyiftqef;xGifapumrl ykHo!mef(7)rsKd;wkdY
ESifh ruif;acs/ apwDwnf&mwGif ykHo!mefrl&if;trnfukd owfrSwfNyD;rS
rdrdvkd&mtrnfukd owfrSwfac:wGifMuonf/ OyrmqkdvQif &[ef;cH&rnfh
&[ef;avmif;tm; vk&d if;trnfuydk ,fxm; &[ef;avmif;[lorQukd (em*)
[lom ac:&onf/ enf;twkdif; apwDwnfvQifvnf; trnft&if;ukd
omxm;&onf/ apwDwkdYrSmvnf; tvkH;pkHNyD;pD; tae*ZmwifNyD;rSD 'g,
umwkdYu xm;vkdaomtrnfukd xm;&onf/ taMumif;ESifhpyfvsOf;
q&mawmfBuD;ESpfyg; jyKpkawmfrlxm;cJhaom (ow&lyAdokumusrf;)t& t
enf;i,f azmfjyvkdufygonf/

&cdkifnGefYzl;
214

&cdik o
f m;BuD;pmay
yk*HNrdKUa&TOrifq&mawmfBuD;tvkdt&

a&TOrifq&mawmfb&k m;BuD;rsm;usr;f wGif bk&m;wnf&ef tkwjf rpfcsonf


utp? Xmyemwnfjcif;trsKd;rsKd;? yd#uwfawmfwnfjcif;trsKd;rsKd; kyx
f q
k if;
wkwnfjcif;wkdYukd tpOftwkdif; tus,fw0ifha&;om;xm;onf/ aqmif;
yg;wGif bk&m;trnfuo
dk m azmfjy&rnfjzpfonf/ bk&m;'g,umonf rdr\
d
eHoifhopfrsm;ukd bk&m;qif;wkxkvkyfNyD;vQif trnfay; Xmyemxnhf&
onf/ ,if;okdYxnfhjcif;tm;jzifh at;csrf;om,mNyD; tE&m,fuif;aysmuf
apEkdifonf[k rdefYqkdcJhonf/ ,if;wkdYtm; atmufwGifazmfjyxm;\/
'g,um\arG;aeY
1/
2/
3/
4/
5/
6/
7/

we*FaEG
wevFm
t*Fg
Ak'[l;
Mumoyaw;
aomMum
pae

bk&m;xkvkyfrnfh
opfrsKd;
rOLom;? tif;om;
*efYa*:? ukudK
clpHom;? yOif;om;
&Sm;om;? o&ufom;
ysOf;uwkd;? aygufom;
qD;om;? oef;om;
owdom;?owGwfom;

bk&m;trnf
azmifawmf&wempHO;D
a&TYpnf;ckH
oAnK&wemrOL
wPSuF&m? ar"uF&m
a*gwr?wy?a0bl
tw'oD? "r'oD
r*FvmapwD?apwem
a&0w? plVmrked

&ckdifNrdKUawmifzDvmq&mawmfbk&m;BuD;tvkdt&
&ckdifNrdKU awmifzDvmq&mawmfbk&m;BuD; a&;om;onfhusrf;wGif t
us,fw0ifhazmfjyyg&Sdxm;aomfvnf; Z,m;csvG,fulap&ef atmufwGifazmf
vdkufjyyg\/
'g,umarG;aeY
bk&m;xkvkyfrnfhopf? bk&m;trnf
owKrsKd;pm;
1/ we*FaEG
tifMuif;om;
&wempHO;D
&wemukd;yg;
aygif;pyfowK
2/ wevFm
uefYaumf?cJowK
uwLH? aiGpHOD;

&cdkifnGefYzl;
215

&cdkifom;BuD;pmay
3/ t*Fg

pOfhom;? pdefowK

&wemrOL
t&draw,s
4/ Ak'[
;l
&Sm;om;?a&TowK
a&TpHOD;? wPSuF&m
ar"uF&m
5/ Mumoyaw;
NydKif;?abmfowK?
r*FvmpHOD;? a*g"r
jy'g;
uy?a0bl
6/ aomMum
oef;om;? oHowK
ousrOL?tw'D
"r'D
7/ pae
xdefom;? 'efowK
apwem?a&0w?
plVrked
q&mawmfBuD;ESpyf g;wkYd\ usr;f *efoabmwkYdrmS twlwyl ifjzpfMuonf/
a'otvkduf tenf;i,fpDom uGmjcm;Muonf/ okdYaomf pdwfoabm? eH
oabmwkYdrmS twlwjl zpfBuonf/ okYd rl&if;trnfrsm;ukad y;NyD;rS 'g,um
wkdYrSm rdrdxm;vkdaom bk&m;trnfrsm;ukd t&yfpGJ? erdwfpGJ? tjzpftysufpGJ?
taMumif;t&mpGJwkdYjzifh avmuDtaMumif; orkdif;rSwfwrf;taejzifh rSnfhac:
Muavonf/ xkdrSwpfyg; 'g,umwkdY\trnfukd pGJvnf;aumif;? Ak'
Zmwfawmfrsm;\ t*Fgtpdwftykdif;trnfukd pGJvnf;aumif;? edygwfawmf
vm?ZmwfawmftoD;oD; jzpfysufcJhaom b0trsKd;rsKd;trnfukd pGJvnf;
aumif; rSnfhac:cJhjcif;jzpfayownf;/
aqmif;ygtm; uREkyf \
f aus;Zl;&Sif uG,v
f eG o
f q
l &mBuD; y@dwOf ;D OD;
omxGe;f \ a&;rSwx
f m;cJah om ]apwDtaMumif;rSwpf }k ukd tajccHum a&;om;
jcif;jzpfygonf/

oljrwf(r[matmifajr)

&cdkifnGefYzl;
216

&cdik o
f m;BuD;pmay

ajrmufOD;acwf eef;wGif;nDvmcHobifrS
&ckdif bGJYxl;*kPfxl;rsm;
"n0wD? a0omvD? av;NrdKUacwfwYdk onf ajrmufO;D acwftyk cf sKyfa&;\
jrpfzsm;cH&myifjzpfonf/ okdYaomf 'kwd,ajrmufOD;acwfukd wnfaxmifaom
rif;bmBuD;(at'D-1531-53)vufxufwiG f &ckid jf ynf tkycf sKyfa&;opfwpf
ckukd pwifcJh\/ awmifndKwkduftoQif t*rked(t*pdaE,s)? oQifjr0g? 0d
rvtrwfBuD;eSifh r[mynmausmff teEoD[wkdYonf a&S;tEk"rowfwkdYukd
ndNyD; a&TAsOf;"rowfusrf;ukd a&;qGJcJhMuonf/ xkdusrf;twdkif; EkdifiHwpf
0Se;f twnfjyKjy|mef;tkycf sKyfco
hJ nf/ okYd EiS hf &ckid w
f idk ;f onfvsr;f vsr;f awmuf
wk;d wufpnfyifc\
hJ / 16-&mpkwiG f ta&SUawmiftm&SwpfciG &f dS Ekid if rH sm;teuf
twkd;wufqkH;? tpnfum;qkH;? tcsrf;omqkH;pm&if;0if EkdifiHjzpfaMumif;
EkdifiHjcm;okawoDwkdY\ rSwfwrf;t& od&Sd&onf/

nDvmcHcef;r
ajrmufOD;eef;awmfukd 0if;okH;xyf(a&T0if;awmf) um&Hxm;onf/ yxr
xyfwGif A[kdeef;ESifh &mZyvif&Spfcef;\ eef;aqmifrsm;? 'kwd,xyfwGif
ajreef;aqmifrsm;ESihf bdow
d o
f eG ;f a&Munfrsm;xm;&S&d m eHomuefawmf? wwd
,xyfwGif euwfkHawmf? vufeufwkduf? yef;ckHawmfESifh jreef;aqmifrsm;
&Scd ahJ Mumif; od&&dS ayonf/ nDvmcHobifusif;yaom taqmufttkH (vTwf
kH;awmf)rSm yxrxyfwGif&Sdaom A[kdeef;aqmifjzpfygonf/ &SifaxG;aESmif;

&cdkifnGefYzl;
217

&cdkifom;BuD;pmay

\ ajrmufOD;a&Teef;awmfbGJUwGif ]A[kda&Teef;? acgifpGef;ig;qifh? jcaoFYoifh


vsuf}[k pyfqkdxm;onf/ okdYESifh nDvmcHcef;rrSm eef;awmfyxrxyfwGif
&Sdonfh ]A[kda&Teef;? jcaoFhxkdif[ef} wnfaqmufxm;aMumif; od&ygonf/

nDvmcHokdYwufa&mufolrsm;
nDvmcHobifokdY okcrdef? 0efBuD;? rSL;awmf? rwfawmf? aoemywd?
NrdKUpm;e,fpm;rsm; pkHvifpGm wufa&mufMu&onf/ nDvmcHcef;rtwGif;wGif
0efBuD;(10)OD; (0J,m 5-OD;pD)wkYd\ bGUJ xl;*kPx
f ;l rsm;/ if;wkYd\ aemufwef;
wGif (7)OD;pD? wpfwef;pD (7)wef;? &mxl;BuD;i,ftvkduf ae&m,l&onf/
vuf0b
J uftwef;wGif vuf0eJ 0pwmvDo(49)OD;wkYd \ bGUJ xl;*kPx
f ;l rsm;?
vuf,mbuftwef;wGif vuf,mempwmvDo(49)OD;wkYd \ bGUJ xl;*kPx
f ;l
rsm;ukd awGU&onf/ if;wkdY\trnfrsm;udk pDwef;NyD; wifjyrnfqkdygu
pm&SnfoGm;rnf jzpfygonf/ okdYESifh pm&SKolrsm;odvkdqE&Sdygu toQif
puEd a &;om;cJNh yDjzpfaom ]ajrmufO;D eef;wGi;f nDvmcHobif}? &ckid w
f efaqmif
r*Zif;trSwf-12-(1971-72)wGif tjynfhtpkHwifjyxm;ygonf/
bk&if(e&"dywd)u yvifawmfwGifxkdifNyD; nDvmcHwufa&mufolrsm;xH
a&SUjyKxkdif&onf/ nDvmcHwufa&mufolrsm;uvnf; (ckHukd,fpDjzifh bk&if
rif;jrwfxH a&SUjyKxkdifMu&onf/ vuf0Jvuf,m\tv,fwGif oGm;vm
Ekdif&ef tlvrf;aMumif;xm;&Sdonf/ bk&ifESifh nDvmcHwufa&mufolrsm;\
a&SUtv,fae&mwGif [ku
d w
f idk f (Hike Tai)&So
d nf/ nDvmcHwufa&muforl sm;
\bGJUxl;?*kPfxl;tm; 0wfqifxm;aom aAmif;awmfeSifhpvG,fawmfukd
Munfhjcif;jzifh &mxl;BuD;i,fukd od&SdEkdifygonf/

nDvmcHusif;ycsdef
eef;wGif;nDvmcHobifukd wpfESpfvQifwpfBudrf? ESpfBudrfusif;yjcif;
r[kwfay/ ta&;BuD;vQif vkdtyfovkd usif;yMuonf/ okdYusif;y&mwGif
tcsdefrSm eHeuftkPfwufcsdefjzpf tarT;eHYomxnfhxm;aom qD;rD;cGuf
rsm; cef;vk;H jynfx
h eG ;f ndx
m;onf/ a&Tyef;uef? aiGyef;uefrsm;wGif ywjrm;?
eDvm? Oz,m;? pdef? aMumifponfwkdYukdxnfhNyD; eH&Hay:wGif wifxm;
Muonf/ ausmufrsuf&wemwkdYrS ta&mifwkdYonf trkd;wGif [oFmjy'g;
okwfxm;aomrSef ta&mif[wfNyD; rSefrsufESmjyifrSwpfqifh a&mifjyef[wf

&cdkifnGefYzl;
218

&cdik o
f m;BuD;pmay

ojzifh nDvmcHtcef;wpfckvkH;rSm ta&mifrsKd;pkHvifpGmjzifh &SKrNiD;atmif


yPm&aeayonf/ pnfawmfe&DrSL;u tcsufay;NyD;rS nDvmcHobif
tcrf;tem;ukd pwifusif;yMuonf/

nDvmcHusif;yykH
nDvmcHobifokdY wufa&mufaom0efBuD;(10)OD;rSm txufvTwfawmf
jzpfNyD; if;wkdY\aemuf0J,m(49)OD;pDukd atmufvTwfawmf[k owfrSwfMu
onf/ atmufvw
T af wmfrS yk*Kd vfwpfO;D onf rdrad 'o\ pD;yGm;a&;? tkycf sKyf
a&;? ppfa&;? bmoma&;wkYd\tajctaersm;? rdrx
d rf;aqmif&aomwm0efrsm;
rS atmifjrifrKS tajctaewkYdudk wifjyMu&onf/ rdrad e&mrS tlvrf;aMumif;t
wkdif; ][kdufwkdif}qDokdYoGm;a&mufNyD; aqG;aEG;wifjyMu&onf/ atmufvTwf
awmfrS wifoGif;vTmrsm;ukd txufvTwfawmfrS 0efBuD;(10)OD;ESifh bk&ifrif;
jrwfwYkd wkid yf ifE;DS aeSmMu&onf/ xkw
d ifoiG ;f vTmtay: oufqidk af om0efBuD;
wpfOD;u ][kdufwkdif}oGm;NyD; twnfjyKjcif;?tBuHjyKjcif;rsm;ukd aMujimay;
onf/
eef;wGif;nDvmcHrS &ckdifbGJUxl;? *kPfxl;rsm;\ t"dyg,fzGifhqkdcsufukd
wpfckcsif;wifjyygrnf/ okdYaomf tvkH;pkHNyD;ajrmufNyD? tjypfqkdzG,fr&SdNyD[k
rnfonfhtcgrQ r,lqtyfyg/ aysmhuGuf? [muGufrsm; &Sdaumif;&Sdrnfjzpf
ygonf/ qufvuf avhvm&OD;rnfom/

jynfpkd;BuD;e&D
if;bGYJ awmf&yk*Kd vfonf eef;wGi;f nDvmcHobif 0efBuD;(10)OD;teuf
vuf,mbuf eHygwf(2)ae&mwGif xkdif&oljzpfonf/ xkdyk*dKvfonf bk&if
wkid ;f cef;vSnv
hf nf&mwGijf zpfap? ppfc&D;csDwuf&mwGijf zpfap? eef;awmf tm
PmvTt
J yfjcif; cH&oljzpfonf/ bk&ifu
h ,
dk pf m;awmftjzpf qefpyg;a&mif;0,f
a&;vkyif ef;&yfrsm;ukv
d nf; pGr;f pGr;f wrH MuyfrwfruGmaqmifu
G &f ojzifh ]Am
blpm&jynfpkd;BuD;}[k ac:Muonf/ wkdif;ckdif?EkdifiHawmfwGif w&m;ESifhtnD
pD&ifyidk cf iG ?hf qk;H jzwfyidk cf iG &hf adS om ynm&So
d ck rdev
f nf; rnf\/ vTwaf wmf0ef
vnf; jzpf\/ ajrmufO;D NrdKUajrmufbuf tjrifah wmifcu
H yfteD;wGif jynfp;dk BuD;
bk&m;ESihf jynfp;dk BuD;yd#uwfwu
dk w
f Ydk&o
dS nf/ jynfp;dk BuD;\ aumif;rSKawmfjzpf
onf/

&cdkifnGefYzl;
219

&cdkifom;BuD;pmay
ukd,f&HBuD;vufzef

if;bGUJ awmf&yk*Kd vfonf eef;wGi;f nDvmcHobif 0efBuD;(10)OD;teuf


vuf,mbuf eHygwf(1)ae&mwGif xkdif&oljzpfonf/ xkdyk*dKvfonf xkH;
a[mif;oufao? Oya'? 0wK? &mZ0ifpum;&yfrsm;ukd rif;em;wGifae
aumif;pGmajymjy&aomoljzpfonf/ yJcl;rif;ausmif; q&mawmfa&; "n0wD
&mZ0ifopf? pmrsufESm(155)wGif jynf&Sifrif;BudKufawmfrl NrdKUawmfwGif
vnf; ukd,f&Hawmfol&Jig;aomif;wkdYukd vufeuftpkHESifh pnf;Muyftapmifh
xm;NyD;rS trwfudk,f&HBuD;? xm;ykdifBuD;ESpfa,mufrSm ol&Jwpfodef;? ukd,f&H
awmfig;aomif;&H vufeuftpkEH iS hf rdiu
l Re;f ? &marmifuRe;f rsm;wGif xm;av
onf[yk g&So
d nf/ okYd EiS hf uk,
d &f BH uD;vufzefonf Ekid if aH wmf\ umuG,af &;
wm0efukdvnf; xrf;aqmif&onf[k od&ay\/

oli,fawmfa&G;p
if;bGUJ awmf&yk*Kd vfonf eef;wGi;f nDvmcHobif 0efBuD;(10)OD;teuf
vuf,mbuf eHygwf(3)ae&mwGif xkdif&oljzpfonf/ xkdYjyif vuf,m
(49)OD;teuf yxrwef; eHygwf(4)ae&mwGifxkdif&aom oli,fawmfBuD;ESifh
vuf,mbuf pwkwwef; eHygwf(6)ae&mwGifxkdif&aom oli,fawmfwkdYukd
vnf; awGU&jyefonf/ t*r[m"r&mZm"d&mZ*kk &ckdifq&mawmfpD&ifaom
"n0wDta&;awmfykH? pmrsufESm(22)wGif ]wawmif;pm; om;cspfaESmif;OD;
vnf; wpfp;D &Siaf usmpf mG xH oli,fawmfpv
H suaf eavonf}[lvnf;aumif;?
tqkyd gta&;awmfyHk pmrsuEf mS (134)wGiv
f nf; ]om;awmftvwfrmS om;awmf
tdraf &SUpHrif;xH oli,fawmfpv
H suaf e&ygonf}[lvnf;aumif; xyfraH wGU&Sd
&onf/ okYd EiS hf if;wkYdk rmS bk&if\om;awmf? ajr;awmfrsm;rS ac:,lcefYxm;
tcspaf wmftjzpf owfrw
S x
f m;jcif;jzpfz,
G &f ydS gonf/ ajrmufO;D NrdKUrS taemuf
awmifbuf rkid (f 20)cefYtuGmwGif oli,fawmf[
l &So
d nf/ oli,fawmfbUJG xl;?
*kPfxl;ukd&&Sdaomolrsm;ukd tykdifpm;ay;xm;onfh a'oyifjzpfygonf/

[Z&m;BuDD;
if;bGYJ awmf&yk*Kd vfonf eef;wGi;f nDvmcHobif 0efBuD;(10)OD;teuf
vuf,mbuf eHygwf(5)ae&mwGif xkid &f oljzpfonf/ xkyd *k Kd vo
f nf wkid ;f jynf

&cdkifnGefYzl;
220

&cdik o
f m;BuD;pmay

EkdifiHawmf tcrf;tem;? twKywdtaMumif;&yfrsm;ukd rif;rSae wkdifyifESD;


aESm&oljzpfonf/ eef;wGif;nDvmcHusrf;(ac:) a&TbkHed'gef;usrf;wGif ][
Z&m;BuD;ac: rwfawmftxl;}[k yg&Sdonf/ okdYESifh [Z&m;BuD;rSm jynf
xdef;trwfBuD; rif;wkdifyif r[moufawmf&SnftrwfBuD;yif jzpfzG,f&Sdyg
onf/ xkdYjyif vuf,mbuf 'kwd,wef;eHygwf(6)ae&mwGifvnf; ][Z
&m;BuD;}[kyg&Sdonfukd awGU&\/

[Gef;rdZEm;BuD;
if;bGUJ awmf&aomyk*Kd vfonf eef;wGi;f nDvmcHobif 0efBuD;(10)OD;t
euf vuf0Jbuf eHygwf(1)ae&mwGif xkdif&oljzpfonf/ xkdyk*dKvfonf
a&wyfrawmf? Munf;wyfrawmfwkdYukd ukd,fwkdifukd,fus tkyfcsKyfuGyfuJ&
aomoljzpfonf/ ,ckacwf wyfrawmfppfO;D csKyfBuD; (0g)umuG,af &;0efBuD;
ESifhwlonf/ xkdYjyif rkZkEmBuD;? a&SUuif;ZkEwf? &ZkEwfBuD;? &ZkEwfi,f?
ajrmufOD;a&SUwif;ZkEwf? okH;axmifa&Suif;ZkEwf tp&SdonfwkdYrSmvnf; eef;
wGi;f nDvmcHobifrS vuf0^J vuf,m&Sd &ckid b
f UJG xl;*kPx
f ;l rsm;jzpfMuonf/
Munf;wyf?a&wyfrS wyfrSL;BuD;? ppfolBuD;rsm;jzpfygonf/

qifuJBuD;
if;bGUJ awmf&aomyk*Kdvo
f nf eef;wGi;f nDvmcHobif 0efBu;D (10)OD;teuf
vuf0b
J uf eHygwf(2)ae&mwGif xkid &f oljzpfonf/ xkyd *k Kd vo
f nf rif;\tok;H
taqmifjzpfaom qifjzLawmfqifrsm;? qifatmif;0efESifh qifxdef;wkdYukd
MuyfrwftkyfcsKyf&onf/ qifwyfrawmfukd xdef;csKyf&onf/ &ckdifrif;wkdY
onf qifukd wGifus,fpGmtokH;jyKcJhMuonf/ bk&ifukd,fwkdif qifzrf;avh&Sd
onf/ qifrsm;ukdavhusifh&mwGif qifausmif;udk(4)ckdifuRef;wGif zGifhvSpf
xm;&Sdonf/ ajrmufOD;NrdKUe,f ta&SUajrmuf(5)rkdiftuGmwGif&Sdaom qiftkd;
BuD;GmESifh qiftkd;acsGmwkdYrSmvnf; qifwyfudk csxm;onfhae&myif jzpfyg
onf/ ewfawmfvwGif qifNydKifyrJG sm; usi;f yjyKvkyo
f nf/ rif;&mZmBuD;vuf
xuf '*GgokdYcsDwuf&mwGif qif(700)ygonf[k qkdonf/ xkdYjyif refe&dwf
\rSwfwrf;t& oD&dok"r&mZmbdodufyGJwGif qiftaumifaygif;(400) pD
wef;vSnfhvnfykHukd jrifcJh&onf[k qkdonf/

&cdkifnGefYzl;
221

&cdkifom;BuD;pmay
vuform;oD;G AsKdi;f axmif

if;bGUJ awmf&yk*Kd vfonf eef;wGi;f nDvmcHobif 0efBuD;(10)OD;teuf


vuf0b
J uf eHygwf(5)ae&mwGif xkid &f oljzpfonf/ xkyd *k Kd vfonf eef;awmf
wnfaqmufjcif;? cHwyf? NrdKUkd;wl;ajrmif;wnfaqmufjcif;? bk&m;ykxkd;apwD
awmfrsm;ukd wnfaqmufjcif;rsm;ukd jyKvkyfMu&onf/ ,ckacwf tif*sifeD
,mcsKyf(0g) aqmufvkyfa&;0efBuD;ESifhwlonf/ vuf,mbuf(49)OD;wGif
wwd,wef;(7)OD;teuf eHygwf(1)ae&mwGif ]vuform;olBuD;}[k yg&So
d nf/
if;ukad xmuf&KS jcif;jzifh vuform;oG;D AsKid ;f axmif\ 'kw,
d tqifh bGUJ xl;yif
jzpfz,
G &f rdS nf[k xifjrifryd gonf/ xkyd *k Kd vfrsm;\wm0efrmS Adou
k mtwwf
ESiq
hf idk &f mrsm;ukd aqmifu
G Mf u&onf/ Adou
k musr;f rsm;ukd jyKpo
k rl sm;rSmvnf;
xkdyk*dKvfrsm;\ rsKd;kd;pOfquftEG,f0ifrsm;yif jzpfygonf/

pnfobiftrwf
if;bGUJ awmf&yk*Kd vo
f nf eef;wGi;f nDvmcHobif vuf,m(49)OD;teuf
owrwef; eHygwf(1)ae&mwGif xkid &f oljzpfonf/ if;yk*Kd vfonf ,Ofaus;
rSK? ok"r? aw;*DwESifhwkdif;jynfukd taESmifht,Sufay;aom ,ubDvl;?
ewfrdpmMurf;wkdYtm; rkd;OD;rkd;aESmif; vpOfrjywf yef;wsm;pnfjzifh wD;cwf&
aom ewfyGJobifwkdYqkdif&m pDrHaqmifGuf&ef cefYtyfxm;onfh ]obif
0efBuD;}yif jzpfygonf/ ,ckacwf ,Ofaus;rSK0efBuD;ESifh wlonf/

avmouGyfOD;pD;
if;bGJUawmf&yk*dK vfonf eef;wGif;nDvmcHobif vuf0Jbuf(49)OD;
teuf 'kwd,wef; eHygwf(5)ae&mwGif xkdif&oljzpfonf/ xkdyk*dKvfonf
trSm;trSefukd tqkH;tjzwfay;Ekdifonfh w&m;pD&ifa&; em,utzGJU0ifjzpf
onf/ ,ckacwf w&m;a&;OD;pD;Xme&Sd tBuD;tuJESifhwlonf/

uawmf
if;bGYJ awmf&yk*Kd vfonf eef;wGi;f nDvmcHobif vuf0(J 49)OD;teuf
yOrwef; eHygwf(6)ae&mwGif xkid &f oljzpfonf/ xkyd *k Kd vo
f nf omoemawmf
b@m?jynfolUtusKd;awmfaqmif? b@mponfh b@mawmfaiGrsm;ukd t
oGif;txkwf wm0ef,l&aomyk*dKvfjzpfonf/ ,ckacwf aiGwkduft&m&Sd?

&cdkifnGefYzl;
222

&cdik o
f m;BuD;pmay

b@ma&; t&m&Syd ifjzpfonf/ ajrmufO;D NrdKUawmifbuf (12)rkid t


f uGm carmif;
wufaus;GmteD;wGif uawmo
f rd b
f &k m;&So
d nf/ aiGwu
dk t
f &m&S\
d aumif;rSK
awmfjzpfonf/

armZvdwf
if;bGUJ awmf&yk*Kd vfonf eef;wGi;f nDvmcHobif 0Jbuf(49)OD;teuf
pwkwwef;eHygwf(1)ae&mwGif xkdif&oljzpfonf/ xkdyk*dKvfonf rD;wm;?
rD;um? rD;owf? rD;avmifrSKrsm;ukd wm0ef,laqmifGuf&oljzpfonf/ ,ck
acwf rD;owfOD;pD;XmewGif&Sdaom tBuD;tuJESifhwlonf/ ajrmufOD;NrdKUe,f
taemufbuf (7)rkid cf efYtuGmwGif oif;yef;ukid ;f aus;GmteD; armZvdwb
f k
&m; (,ck armvdwu
f ek ;f bk&m;)&So
d nf/ rD;owft&m&Sd aumif;rSKawmfjzpfonf/
eef;wGi;f nDvmcHobifrS &ckid b
f UJG xl;*kPx
f ;l rsm;ukd em;vnfoabmayguf
a&mufonftxd *CeP &Sif;vif;wifjyEkdif&ef rvG,fulvSay/ tuRefYt
aejzifh &ckdifbGJUxl;*kPfxl;rsm;\ t"dyg,fzGifhqkdcsufrsm;ukd vufvSrf;rdo
rQ wifjyygonf/ ,ckacwf tac:ta0:&mxl;rsm;ESifh,SOfwGJum uGif;uGif;
uGuu
f u
G f ay:vGiaf p&ef wifjyjcif;jzpfygonf/ okYdaomf t,ltqvGrJ mS ;jcif;?
oabmraygufjcif;rsm; &Sdaumif;&Sdrnfjzpfygonf/ xkdokdY&Sdygu tuRef\
tawGUtm;enf;csuf? cRwf,Gif;csufrsm;omjzpfygaMumif; kd;om;yGifhvif;pGm
0efcHygonf/ aemufusef&Sdaeao;onfh bGJUxl;*kPfxl;rsm;ukd aemiftvsOf;
oifhu qufvuf&SmazGwifjyygrnf[k qEjyKvsuf/

armifa'0(ajrmufOD;)
usrf;uk;d pm&if;
1/ a&TbkHed'gef;usrf;(ayrl)
2/ &ckdifAdokumusrf;
3/ "n0wDta&;awmfykH
4/ "n0wD&mZ0ifopf
5/ &ckdifZmwd0HoarmfuGef;pm

rif;Amacwfynm&Sdoeykduftrwf
(OD;OD;omxGef;\pmpkrSwfwrf;)
OD;OD;omxGef;(ppfawGa'oaumvdyf
ESpfvnfr*Zif;(1981-82)
&ckid q
f &mawmf
yJcl;rif;ausmif;q&mawmf
toQifpudE(&ckdifwefaqmifr*Zif;-13)
(1973-74)

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
6/ ajrmufOD;eef;wGif;nDvmcH
7/ ausmufpmuajymaom&ckdif
bGJUxl;? *kPfxl;rsm;
8/ oQifjr0gtwKywd

223
toQifpudE(&ckdifwefaqmifr*Zif;-12)
(1971-72)
wufxGef;eD (ajrmufOD;? ppfawG
a'oaumvdyf ESpfvnfr*Zif;
(1981-82)
OD;ausmfausmfvS pDpOf
&ckid ,
f Ofaus;rSK(ajrmufO;D )rS
xkwfa0onf(1354)

&cdkifnGefYzl;
224

&cdik o
f m;BuD;pmay

ajrmufOD;acwf prcPfpmxkd;
Ak' qif;wkawmfrsm;
&ckid o
f rkid ;f tqkt
d & ajrmufO;D acwfwiG f Ak'o
moema&mif0gonf aevkd
vvkd xGef;ajymifcJhygonf/ bk&m;? apwD? ykxkd;aygif;(6352755)[k &Sdjcif;
uyifvQif oufaoxlaeygonf/ ,if;bk&m;ta&twGufukd eHoifhocsFm
enf;t& ]oZifyef;ckdifwNrdKifNrdKif &ckdifbk&m;aygif;}[k pum;kd;pum;xm
jzifh qkdkd;jyKcJhMuygonf/ rQavmufaom bk&m;? apwD? ykxkd;rsm;ukd
bk&ifucsnf; wnfxm;cJhjcif;r[kwfay/ rdzk&m;? rSL;rwf? Akdvfyg? &[ef;?
oQifvl? jynfolrsm;uyg wnfxm;cJhjcif;jzpfygonf/ uJhokdY ukokdvf'ge
jyKvkyfcJh&m tvSLU'g,um\ tvSLrSwfwrf;tjzpf ausmufpm? aypm?
aMu;yk&ykdufpmrsm;jzifh a&;xkd;cJhMuonfrsm;&Sdovkd wpfcgwpf&HwGifvnf;
olwkdY\aumif;rSK qif;wkawmfrsm;\prcPf("rcPf)rsm;? yvifrsm;wGif
a&;xk;d cJMh uonfvnf; &Syd gonf/ ae&m tvsOf;oif
h tuRefYtaejzifh
vufvSrf;rDoavmuf ajrmufOD;acwf rdzk&m;? rSL;rwf? Akdvfyg? pma&;pmcsD
wkdY oGef;vkyfvSL'gef;cJhaom &u0Ptu&m a&;xkd;xm;onfh aMu;qif;xk
(4)qlukd azmfjyygrnf/

(u) ]pkdifjyifausmif;u ay:awmfrl}


pkdifjyifausmif;qkdonfrSm a&Tpnf;0uRef;wnf&Sdaaom ,ck ajrmufOD;

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

225

NrdKU&Sd bk&m;ay:ausmif;a[mif;ukd qkv


d ydk gonf/ bk&m;ay:[k ac:wGi&f jcif;rSm
vnf; ou&mZf(955)rS(974)xd xD;eef;pkd;pHaom rif;&mZmBuD; (at'D
1593-1612)vufxuf ou&mZf(965)ckwiG f ousrek d yk &f iS af wmfjrwf a&rS
ay:vmonfut
dk pGjJ yK ac:wGijf cif;jzpfygonf/ wpfacwfwpfcsdeu
f pkid f
jyifausmif;rS OumysHuo
hJ Ydk uAsmpmqkt
d ausmfa';,syk*Kd vfrsm;ukd arG;xkwf
ay;cJhonf r[kwfygavm/
1355-ck? wefc;l vqef;(7)&uf? (1990-ck? {NyDv(1)&uf? we*FaEGaeY
aeYvnf(12)em&Dct
JG csed w
f iG f bk&m;ay:ausmif;okYd OD;awmfrygaom aMu;qif;
wkwpfqu
l dk vma&mufvLS 'gef;vmygonf/ if;qif;wkawmfudk bk&m;ay:&yf
uGurf S vlEpS Of ;D onf uGeyf pf&mrSawGU&S
d vma&mufvLS 'gef;jcif; jzpfygonf/
,if;aMu;qif;wkawmf\ "rcPfwGif &u0Ptu&mjzifh pmwrf;xkd;yg&Sd
ygonf/ rl&if;pmrSm ]ou&mZf 846 Aif*grGEJ iS hf Aifv*ef'um ausmuf'geywd}
[ljzpfonf/ tqkdygpmwrf;t& qif;wkawmfrSm ou&mZf(844-854)
(at'D 1482-1492) rif;a'gvsmvufxuf 'umpm;Akdvf*grGJESifh Akdvfv
*efqo
dk w
l Ydku ukov
dk 'f gejyKcJo
h nf(oGe;f vkycf o
hJ nf)[k od&ygonf/ qif;wk
awmfrSm prcPf("rcPf)rS vnfyif;xd tjrifh(20)vufr? 'l;pGef;ESpfzuf
tus,f (19)vufr&Sdygonf/ psmerkj'mjzpfygonf/ ,ckvuf&Sd OD;awmf
ukd 1352-ck? ewfawmfvqef;(14)&uf? (30-10-90)aomMumaeY eHeuf(8)
em&DwGif topfwpfzef oGef;vkyfxm;jcif;jzpfygonf/

(c) ]&D(a&)wHcg;rif; aumif;rSKqif;wkawmf}


&DwHcg;rif;qkdonfrSm ajrmufOD;acwfwGif ajrmufOD;NrdKUawmfokdYa&mif;
0,fazmufum;&ef a&muf&v
dS maom Ekid if jH cm;om;ukeo
f nfwYdk\ avS?oabFm
rsm; t0iftxGufudp& yfrsm;? tcGeftaumufudp& yfrsm;ESifh ul;oef;a&mif;
0,fa&;udp& yfrsm;ukd BuD;MuyfuGyfuJtkyfcsKyf&aom tBuD;trSL; trwfwpf
OD;jzpfygonf/
&DwHcg;rif; oGef;vkyfcJhaomqif;wkawmfrSm ,cktcg ajrmufOD;NrdKU
ausmuf&pfauausmif;wku
d f tzl;tajrmfcv
H su&f ydS gonf/ qif;wkawmftjrifh
rSm prcPfrSrkedawmfxd (3)ay(2)vufr? &iftus,f (1)ay(2)vufr? 'l;
pGefESpfzuftus,f (2)ay(3)vufr&Sdygonf/ prcPf a&;xkd;xm;aom
pmrl&if;rSm ]954-ck? 0guGwfvwGif wHcg;rif;aumif;rSKawm oGef;SdumBuD

&cdkifnGefYzl;
226

&cdik o
f m;BuD;pmay

wqJ 'armif0if\}[k yg&Sdonf/ ]ou&mZf (954)ck? 0guRwfvwGif a&


wHcg;rif;aumif;rSKawmf oGe;f onfum; BuD;wpfq,f wpfarmif;0if\} [l
qkdvkdjcif;jzpfygonf/ a&S;u &ckdif(1)(wpf*Pef;)ukd t*Fvdyf*Pef;(3)vkH;
vkdvkd?? jrefrmtu&m(')'a'G;vkdvkd a&;xm;onfukd awGU&onf/
qif;wkawmfonf ou&mZf 1282-ckwGif ausmuf&pfau&yfuGuf
teD; &DwHcg;rif;(trwff)aumif;rSKapwDrS okdufq&mwkdYvufcsufjzifh apwD
yd&mrS ay:xGuf&&SdcJhjcif;jzpfonf[k od&ygonf/ blrdzrkj'mjzpfonf/
ou&mZf (933)rS(955)? (at'D-1571-1593xd) xD;eef;pkd;pHcJhaom bk&if
rif;zavmif;vufxuf &DwHcg;rif;(trwff) oGef;vkyfcJhjcif;jzpfonf/

(*)]rif;&mZmBuD;\awmifrdzk&m;aumif;rSKqif;wkawmf}
qif;wkawmfrSm ajrmufOD;NrdKU a&S;a[mif;okawoejywkduf pHrg,f
vsuf&Sdygonf/ blrdzrkj'mjzpfygonf/ prcPfa&;xkd; rl&if;pmrSm ]955
ck ewfawmfvqef;9&uf 4eDEiS "hf jd zLueuwef 4aqmifNyDaom rdKzGmacgif\
nDrawmfjzpf &ckdifb0&Sifrif;BuD;apm\ arsmufomawmf awmifrdKzGm\
aumif;rSKawmfbk&m; yGifhawmfrl\}[l jzpfygonf/ ou&mZf(955-974)
ck rif;&mZmBuD;(at'D 1593-1612)vufxuf arsmufom;awmf rdzk&m;
acgifBuD; 0dZv\nDrawmf awmifrzd &k m;BuD;u ou&mZf(955)ck? ewfawmf
vqef;(9)&uf Ak'[
;l aeYoeG ;f vkyaf Mumif; urn;f pma&;xk;d xm;jcif;jzpfonf/
oGef;vkyfonf[k wkdufkdufrqkdbJ topfbk&m;wpfql yGifhvmonfh[ef
wifpm;ok;H ESKe;f xm;onfudk awGU&S&d ygonf/ OmPfawmftjrifh (1)ay(8)vufr?
'l;pGefESpfzuftus,f (1)ay(3)vufr&Sdygonf/

(C) ]vuf,mpmukdif OD;pHa&Taumif;rSKqif;wkawmf}


qif;wkawmf\ yvifywfvnf a&;xkd;yg&Sdaom urnf;pmwrf;
(3)aMumif;t& pE0Zd ,&mZm? ou&mZf(1072-1093) at'D(1710-1731)
vufxuf vuf,mpmukdifOD;pHa&T oGef;vkyfvSL'gef;cJhaMumif; od&ygonf/
,cktcg qif;wkawmfonf OD;jr0gbke;f awmfBuD;ausmif; ude;f 0yfprH g ,f
vsuf&Sdygonf/ OmPfawmftjrifh (1)ay(1)vufr? 'l;pGef (9)vufr? &ift
us,f (6)vufrcefY &Sdygonf/ a&;xkd;xm;aom rl&if;pmrSm ]ou&mZf
1187-ck? wefc;l va[mif;qkw6f &uf0aeY? uk0d af bmfvyk t
f pfvuf,mpmukid f

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

227

pHa&Taumif;rSK ocsv,ftvSLum; ukvm;twGif; ppfcsDt0if uvsm;uyf


aiawmifciG af rmifnKd uRef;ukid &f H mG wGit
f &Sv
d &J yfapmufocFsv
D ,fEiS t
hf w
k w
f iG ;f
acsmif;awmifvSJ/ tkwfwGif;acsmif;ESifh ukdif&HGmacsmif;taemufvSJ? ukdif&HGm
acsmif;ajrmufvSJ? ukvm;ypif;Gmq&mv,fvDtwGif;wGif vuf,mpmukdif
pHa&Tvifr,m; BumocFsDvSJoQnfESpfq,f}[k jzpfonf/ urnf;pmt
& vuf,mpmukdif OD;pHa&Tvifr,m;u bk&m;twGuf&nfpl; ajrvSLrSwf
wrf; a&;xkd;xm;jcif;jzpfonf/
trSwfpOf(u)yg qif;wkawmf\ urnf;pmwrf;t& Akdvfukd ]Aif}?
'umpm;ukd ]'umausmuf}? tvSL&Sifukd ]'geywd}[lvnf;aumif;? trSwf
pOf(c)yg qif;wkawmfprcPfwiG f &D(a&)? wHcg;rwfudk ]wHcg;rif;}? aMu;ukd
]BuD;}? (1)*Pef;ukd jrefrmtu&m '('a'G;)vkdvkd a&;xkd;xm;onfukd awGU
&S&d ygonf/ trSwpf Of(*)yg a&;xk;d xm;yg&So
d nfh urn;f pmt& Ak'[
;l aeY
ukd ]4ed}? xD;jzLukd ]"djz}? rdz&k m;ukd ]rdjzm;}? oGe;f vkyo
f nfudk ]Kbkm;yGi;f awmfrl
\}[l a&;xkd;yg&Sdonf/ xkdYjyif rdzk&m;acgifBuD;\ *kPfxl;0daooukd
vnf; *kPf&nfjyemr0daooeokH; ]ueuwef 4aqmif aqmifNyD;aom
rdz&k m;acgif}[k wifpm;a&;xk;d xm;ygonf/ qkv
d o
dk nfrmS rdz&k m;acgifBuD;onf
omrnyk*dK vf r[kwfyg/ ueuwef xD;jzL(4)aqmif aqmif;cGifh&olwpfOD;
[k qkdvkdjcif;jzpf\/ trSwfpOf(C)ygpmt& 'kwd,wefcl;vukd ]wefclv
a[mif;}? paeaeYukd ]0aeY}? ukd,f&Hukd ]ukdyf&}? ukd,fvkyfawmfukd ]ukd0fawmf
vkyf}[l a&;xkd;xm;onfukd awGU&onf/ okdYjzifh ajrmufOD;acwf w
avQmufvkH;wGif rif;rdzk&m; &[ef;&Sifvlrsm;txd Ak'omoemawmf pnf
yifjyefYyGm;atmif aqmifGufcJhMuonfukd awGU&Sd&ygonf/
tcsKyftm;jzifhqkd&aomf qif;wkawmfrsm; a&;xkd;yg&Sdaom urnf;
pmrsm; tusKd;qufaMumifh tvSL&Sifrsm;\trnf? &mxl;? XmeE&? tqifh
twef;? a&S;acwfo;Hk &ckid o
f ;Hk a0g[m& ayg&Prsm;ESihf &ckid *f Pef;a&;enf;?
&u0Ptu&m ta&;tom;rsm;ukd avhvmod&Sd&ygonf/ okdYjzpf
qif;wkawmfrsm;yg urn;f pmrsm;onf &ckid v
f rl sK;d wkYd\ twdwo
f rkid ;f aBumif;
ukd azmfxkwfay;Ekdifaom oufaocHtaxmuftxm;rsm;yifjzpf&m? orkdif;
okawoDrsm;twGuf wefz;dk rjzwfEidk af om ]jrwftjrKaw?&wemcJ} yif jzpfyg
aawmhownf;/

apmrif;EG,f(ajrmufOD;)

&cdkifnGefYzl;
228

&cdik o
f m;BuD;pmay

usrf;uk;d pm&if;
1/
2/
3/
4/

OD;omxGef;atmifa&;? &ckdifr[m&mZ0ifawmfBuD; (1288)


OD;OD;omxGef;a&;? ajrmufOD;NrdKU bk&m;orkdkif;(1301)
OD;pHomatmifa&;? &ckdif'*Fg;rsm;(1979)
wufxGef;eD(ajrmufOD;)a&;? ajrmufOD;NrdKUxif&Sm;aombk&m;rsm; orkdif;
tusOf;csKyfESifh bk&m;zl;vrf;TeftrSwf(1) (1987)
5/ oQpfaomif;a*gyutzGJUrS xkwfa0aomajrmufOD;NrdKU xif&Sm;aombk&m;
orkdif;ESifh bk&m;zl;vrf;Tef/ (1991)
prcPfa&;xkd;pmwrf;rsm; (rl&if;pmwrf;rsm;)
(u) pkdifjyifausmif;uay:awmfrl
]ou&mZf846Aif*grTJAifv*ef'uausmuf 'geywd}
&D(a&)wHcg;rif;aumif;rSK qif;wkawmf
(c)
]954-ck? 0guRwfvwGif wHcgrif;aumifrSKawm oGef;oSfumBuD;
wqJ'armif0if\}
rif;&mZmBuD;\ awmifrdzk&m;aumif;rSKqif;wkawmf
(*)
]955-ck/ eawmvef;(9)&uf? 4-eDESpfrdjzLu euxef4-aqmif
aqmifNyD;aom rdKbGacgif\nDrawmfjzpf6? &ckid b
f 0&Sirf if;BuD;apm\
arsmufomawmf awmifrdjzm\ aumif;rSKawmf bkmyGifawmfrl\}
(C) vuf,mpmukdif OD;pHa&Taumif;rSKqif;wkawmf
]ou&mZf 1087-ck? wefcl;va[mif;qkwf(6)&uf 0aeYukd0fawmf
vkyf topfvuf,mpmukdif pHa&Taumif;rSK? ocFsDv,ftvSLum; ukvm;
twGif; ppfcsDt0if wvsm;uyfaiawmifcGif armifndKuRef;ukd 0d&HGmwGif
t&SdvJ&yfapmufocFsDv,fESifh tkwfwGif;acsmif;awmifvSJ? tkwfwGif;acsmif;
ESifh ukd0f&HGmacsmif;?taemufvSJukd0f&HGmacsmif;? ajrmufvSJumvm;yHpif;Gm
q&mv,fodtwGif;wGif vuf,mpmukdifpHa&Tvifr,m; MumocFsDvSJoQnf
ESpfq,f}
txufygpmwrf;rsm;rS "rcPfrsm;a&;xkd;xm;aom rl&if;pmrsm;jzpf
Muygonf/ q&mBuD;OD;Aode;f wkYd aygufawm&mjynfh r*Zif;twGuf pmrlrsm;
ukd vufESdyfpufjzifhkduf&mwGif wcsKdUrl&if;pmrsm;rSm rSm;,Gif;yg&Sdaeonfukd
awGU& pmwrf;rsm; rSm;,Gif;rSKr&Sdap&ef ,ckvkdxyfrHkdufNyD; ay;ykdY&jcif;
jzpfygonf/

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

229

&ckdif&kd;&m
orufwufyGJESifh yef;wsm;pnf
&ckdifvlrsKd;wkdY\ tqifhtwef;jrifhrm; ajymifajrmufvSaom ,Ofaus;rSK
udk avhvm&mwGif wl&d,mypnf;rsm;onf arhxm;r&aumif;aom u@
wpf&yfyifjzpfonf/ okdYaomfjim;vnf; &ckdifkd;&mwl&d,mypnf;rsm;qkdif&m
pmtkypf mwrf;rsm;? avhvmazmfxw
k cf sufrsm;onf tvGeyf if enf;yg;vsuf&dS
ayao;onf/ vufvSrf;rDS&myk*dKvfrsm;? wwfodem;vnf uRrf;usifaom
ynm&Sifrsm;taejzifh avhvmokawoejyKvkyfum azmfxkwfwifjyoifhaom
tcsdefjzpfonf/
&cdkifvlrsKd;wkdYwGif vlrSKa&;qkdif&m yGJvrf;obiftcrf;tem;rsm; wD;
cwftokH;jyKcJhMuaom wl&d,mrsm;&SdcJhMuonf/ wcsKdUwl&d,mrsm;ukd ,ckt
csdefxd wGifus,fpGm tokH;jyKaeMuaomfvnf; wcsKdUwl&d,mrsm;rSmrl tokH;
jyKrSKenf;yg;jcif;aMumifh wdrfNrKyfuG,faysmufvkeD;yg; tajctaeokdY a&muf&Sd
aeaMumif; awGU&Sd&ayonf/ uHqkd;vSaom tcsKdUwl&d,mrsm;rSmum; &Sm;yg;
ypnf;tjzpfjzifhom jywkdufwGif tem;,lae&aomb0rS tokH;awmfcHb0okdY
jyefa&mufatmif wjyefvnf BuHaqmifay;rSKudk arQmfvifhMu&&Smonf/
tqkd;qkH;rSm tpte&Smr&atmif wdrfjrKyfaysmufuG,foGm;aom wl&d,m
ypnf;rsm;yifjzpfonf/ usrf;udk;usrf;um;jzifh rnfokdYyif txift&Sm;awGU&
aomfvnf; rsufjrifwifjyp&m vkH;0&Smr&bJjzpfaeonf/ usefonfhwl&d,m

&cdkifnGefYzl;
230

&cdik o
f m;BuD;pmay

ypnf;rsm;ukd ,if;b0okdYra&muf&atmif wwfpGrf;orQ BudK;yrf;MuzkdYom


&Sdawmhonf/
&ckdifkd;&m r*FvmaqmifyGJjzpfaom orufwufyGJwGif ]yef;wsm;}[kac:
aom pnfwpfrsK;d ukd wD;cwfavh&cdS MhJ uygonf/ (yef;wsi;f yef;usi;f ? yef;wsm;
[lvnf; toHuaJG c:a0:Muonf) ,if;tavhtx\ orkid ;f aMumif;rsm;ukd
twdtus rajymEkdifao;aomfvnf; a&S;&ckdif bk&ifrif;jrwfrsm;vufxuf
uwnf;uyif aumif;pGmxGef;um; wnf&SdaeNyDjzpfaMumif; avhvmawGU&Sd&
ayonf/
tavmrjzLrif;wnfaxmifaom avmif;MuufNrdKUwGif tavmrjzL(5)
ESpf? &mZolBuD; (2)ESpf/ apmvl; (3)ESpf? OpemBuD; (8)ESpf? apmrGefBuD; (4)
ESp?f pkpak ygif;rif;quf ig;quf(22)ESpef ef;pHNyD;aemuf &ckid o
f u&mZf (635ck? (at'D 1273)wGif eef;usBuD;(eef;usm;BuD;[lvnf; ac:onf)eef;wuf
onf/ xkdrif;vufxuf wkdif;jynfrD;ES,fyl\/ "m;i,frStp ukdifpGJcGifhrjyK?
xkdrQ rif;qdk;rif;npfwpfOD;yifjzpf\/ wpfaeYwGif trwfBuD;pnfobif\
kyf&nfacsmarmvSyaom orD;awmfyef;eDvmudk awmif;avaomf ausmuf
aygufaeaMumif;avQmuf tumt&Hjzifhxm;onf/ ntcg vlaoaumif
wpfckukd,l t0wfvTrf;um orD;qkH;a,mifjyK orD;ukd wpfae&mwGif
okd0Sufxm;onf/ if;aemuf vljrifoljrif oN*dK[favonf/ rif;BuD;arh
avmufaomtcgrS trwfBuD;vufusm eEol\om;ESifh xdrf;jrm;vufxyf
onf/ xkdr*FvmyGJrS pnfoHywfoHwkdYukdMum;& taMumif;pkHukd eef;usBuD;
pkHprf;od&Sdavaomf trwfBuD;ESpfOD;pvkH;ukd &efNidK;zGJUum Opmypnf;rsm;ukd
odrf;,l vlukdyg zrf;qD;avonf/ yef;eDvmukdvnf; vif&SdvsufESifhyif
odrf;,lum rif;ajrmufpm;xm;avonf/ xkdaeYrSp olYtm; rwkdifMum;bJ
pnfrwD;&[laom trdefYTefMum;csuf xGufvmonf/
ae&mwGif ywfoH[konfrSm yef;wsm;pnfwD;cwfoHukd qkdvkdjcif;
jzpfayrnf/ ,cktcsdefxdyifvQif ewfyef;wsm;wD;cwfoHukd ewfywfoH[k
okH;ESKef;ac:a0:MuqJjzpfygonf/
txufyg orkdif;tcsuftvufrsm;ukd axmuf&SKMunfhjcif;tm;jzifh o
rufwufr*FvmyGJwGif yef;wsm;pnf wD;cwfjcif;tavhtxonf avmif;
Muufacwfuwnf;uyif ckid rf mpGmtjrpfw,
G Nf yD; xGe;f um;aecJNh yD jzpfaMumif;
aumufcsufcsEkdifygonf/

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

231

rQtpOftvmxGef;um;um tokH;jyKrSK wGifus,fcJhaom wl&d,m


wpfrsKd;onf ,cktcgwGif rnfonfhtwGufaMumifh aysmufysufvkeD;yg;rQ
0rf;enf;zG,f&mtjzpfokdY qkdufa&mufae&onfh taMumif;&if;ukd pOf;pm;a0
zef qef;ppf&mwGif ,if;wl&,
d m\zGUJ pnf;ykEH iS hf oabmw&m;qkid &f m taMumif;
t&mwkdYukd OD;pGmavhvmygu ykdoifhavsmfrnfjzpfygonf/
yef;wsm;ESifhywfouf &ckdifwl&d,mvuFmwGif ]omaMunif;nif;
{;oDjcif;ESi?hf El;nho
H mjcif;? apmif;ESin
hf i ;f vsuf? oHjcif;aESmjim; ywvm;u
rjcm;wlw wa&mponf/ ac:xemr? olod&ESifh yOrnfom wl&d,mum;
c&mwefaumuf EGJ>yDajrmuf? tacguf&S,fvQm;? yef;wvsm;ESifh yef;wsm;
pnf0ef;yufqidk ;f 0ef;jzifh BudK;wef;avQmufomG ;? uajcrsm;ESiw
hf ;D jim;ku
d o
f nf/
pnfig;rnfwnf;}[k az:jyxm;&m &ckdifvlrsKd;wkdY\ukd,fykdifwl&d,m tppft
rSefjzpfaMumif; awGU&rnfjzpfayonf/
yef;wsm;ESpfrsKd;&Sdonfukd avhvmawGU&Sd&onf/ ewfyGJ? ewfuem;cif;
aomtcgoDqkd&aom ewfoHcsyf?ewfxkdifoHwkdYESifhtwl wD;cwf&aom ewf
yef;wsm;ESifh &ckdifkd;&mr*Fvmaqmif tcrf;tem;wGif wD;cwf&aom oruf
wufyef;wsm;wkYd jzpfonf/ aqmif;yg;wGif orufwufyef;wsm;taMumif;
ukdom azmfjyoGm;ygrnf/
orufwufyef;wsm;\t&SnfrSm tvsm;ESpfawmif?t0tcsif; wpfxGm
ESiv
hf ufav;vk;H ? tv,fv;Hk ywfwpfaxmifEiS ahf wmifqyk (f ESpaf wmifcefYjzpf)
cwfausmufoD;ykHo@mefjzpfonf/ tMurf;tm;jzifh vGef;ykHo@mef[k ajym
Ekdifonf/ yef;wsm;ukd ydawmufopfjzifhjyKvkyf&NyD; qdwfom;a&jzpfap? EGm;
om;a&jzpfap Muuf&\/ tvGefrmaomf ywfpmwkdYjzifhuyf wD;&onf/
&ckid rf *FvmpnfawmfwiG f ]NAde;f zuf}ESi]hf apmifzuf}[l&S&d m NAde;f zufudk qifp,
G f
wkwjf zifh wD;cwf&onf/ apmifzufukd vufjzifh wD;cwf&onf/ yef;wsm;wGif
rl EGm;om;a&jzpfap? qdwfom;a&jzpfap? wpfrsKd;wnf;jzifhom NAdef;zufukd
txlMuuf apmifzufukd tyg;Muuf&aMumif; uGJjym;jcm;em;csufukd rSwf
om;zG,f avhvmawGU&Sd&ygonf/
yef;wsm;ukdvTrf;aomt0wfukd tjzLaemufcHwGif tpdrf;a&mif tem;
uGyfjzpfap? tpdrf;aemufcHwGif tjzLa&miftem;uGyfjzpfap tokH;jyKMu
onf/ wD;olwkdY0wf&onfrSm yef;Eka&mifacgif;aygif;ESifh tjzL? teD? tpdrf;
a&mif&adS om t0wfudk wpfqifwnf;0wf&\/ 0efBuD;tuFsyD ?Hk tem;pdr;f ab;

&cdkifnGefYzl;
232

&cdik o
f m;BuD;pmay

&Howf ajcovkH;em;txd t&SnfBuD;&Sdonf/ vufrSm vuf&SnfvufyGm;jzpf


onf/ vkHcsnfrSm tpdrf;a&mif? MuufaoG;a&mif ukd;awmifykdif; eHvsm;&Snf
t0wf jzpfonf/ acgif;aygif;t&Snf ok;H awmifjzpfNyD; tpGe;f ukd aemufrn
S y f
xm;&onf/ wD;oltm;vkH; qifwl0wf&onf/
qif;&Jcsr;f omvku
d
f pnf(5)vk;H ? (7)vk;H ? (9)vk;H ? (11)vk;H wD;&onf/
a&SUrS aqmfpnfjzifh pzGifhvkdufvQif aemuf&SdpnfwkdYu ESpfzufzGifhNyD; wD;&
onf/ wD;uGufrSm ZrLoajyGufavcwfoHESifh ZrLoajyGuf vSKyf&Sm;oH
twkdif;jzpfonf/ csdef;wD;?apmifhwD;rsKd;jzpf taES;wD;yifjzpfonf/ vrf;
avQmufvQif ajcvSrf;ukdMunfh wD;&onf/ orufwufyGJwGif vkdufygMu
aomtrsKd;orD;rsm; a&SUajcvSrf;ESifhvSrf; b,fnmvkdufatmif wD;&onf/
yef;wsm;\ toHtwuftusrSm ajcvSrf;tcst0if tqifajyvSojzifh &
ckdiftrsKd;orD;rsm; vGefpGmESpfoufMuaMumif; od&ygonf/
vrf;avQmufaomtcg atmufygtwkdif;wD;&onf/
1/ apmif h h h h hapmifNAD; h h h h h[D; h h h h h[D;/
2/ apmifNAD; h h h h h[D; h h h h h[D;/
xdrf;jrm;aomtcg okdYwD;&onf/
1/ jAapmif h h h h hjAapmif h h h h hNAD; h h h h h[D; h h h h h[D;/
2/ jAapmif h h h h hNAD; h h h h h[D; h h h h h[D;/
3/ jAapmif h h h h hjAapmif h h h h hNAD; h h h h h[D; h h h h h[D;/
4/ jAapmif h h h h hNAD; h h h h h[D; h h h h h[D;/
vufxyfNyD;aomtcg okdYwD;&onf/
1/ NAdef; h h h h hapmif h h h h hNAdef;jAdef; h h h h hapmif h h h h
NAD; h h h h h[D; h h h h h[D;/
2/ NAD;apmif h h h h hNAD;apmif h h h h hNAdef;NAdef;apmif h h h h h
NAD; h h h h h[D; h h h h h[D;/
r*Fvmtcrf;tem;NyD;qkH; tqkH;owfaomtcg okdYwD;&onf/
1/ apmif h h h h hapmif h h h h hNAD; h h h h h[D; h h h h h[D;/
2/ apmif h h h h hNAdef;apmif h h h h hNAdef;apmif h h h h hNAdef;/
,cktcg yef;wsm;onf vufvSrf;rD&m t&yfa'orsm;wGifum; rnf
okdY&Sdrnfrod/ NrdKUBuD;jyBuD;rsm;wGifum; &Sm;yg;ypnf;tqifhxufausmfvGef
"mwfykHrsm;om awGUjrif&aomtajctaeokdY a&muf&SdaeayNyD/ oruf

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

233

wuf yef;wsm;wD;cwfonfh twwfynmrSmvnf; wdrfjrKyfvsuf&Sdayonf/


1970-ckESpf0ef;usifu ppfawGNrdKUwGif orufwufyGJrsm; yef;wsm;
wD;cwfavh&cdS MhJ uaMumif; rSwo
f m;rd\/ abmif;'Gww
f ;D 0kid ;f (,ck-pkid ;f j'm;wD;
0kdif;)rS yef;wsm;ukd wD;cwfcJhaMumif;od&\/ ,ck yef;wsm;wl&d,monf
xdef;odrf;xm;oifhkHru jyefvnfazmfxkwftokH;jyKoifhaom &ckdifwl&d,m
wpfrsKd;tjzpf tEkynmqkdif&m &ckdifkd;&m,Ofaus;rSKtzGJUtpnf;rsm;ukd wkduf
wGef;yg\/ &ckdifjynfe,f? ,Ofaus;rSKjywkdufwGif avmavmq,f r&Sdao;
aomfvnf; aemifwGif xdef;odrf;xm;rnfh tpDtpOf&SdaMumif; Mum;od&
txl;0rf;omrdayonf/
ae&mwGif tvsOf;oifh wifjyvkdonfrSm wl&d,mukdjyefvnfazmf
xkwf&mwGif vlrSKa&;qkdif&m ,Ofaus;rSK"avhxkH;pH? yGJvrf;obifrsm;ESifh wGJ
zufvsuf azmfxkwftokH;jyKjcif;onf tvGefxda&mufaMumif; avhvmawGU
&Sd&ayonf/ tjrwfwEkd;xm;aom kd;&mwl&d,mtjzpfjzifhomru vuf&Sd
tokH;jyKvsuf&Sdaom tEkynmwl&d,mypnf;tjzpfjzifh ESpfrsKd;aygif;pyfrdyg
vQif wl&,
d m\oabmonf BuD;rm;us,jf yefYvmrnft
h jyif aemifwiG f uG,f
aysmufrnft
h E&m,fudk umuG,Nf yD;om;jzpfawmhonf/ &ckid f ;dk &mwl&,
d mrsm;
aemift&Snf wnfwHYckdifNrJzkdY&efrSm enf;vrf;onf toifhawmfqkH;jzpf
aMumif; ,lqrdayonf/ taumif;qk;H jy,k*rf mS &ckid f ;dk &mr*Fvmpnfawmfyif
jzpfonf/ ,if;pnfawmfudk Ekid if aH wmfEiS o
hf ufqidk o
f nfh tcrf;tem;rsm;wGif
om wD;cwfae&mrS &ckdif&kd;&m&SifjyKr*FvmyGJ? oufBuD;ylaZmfyGJuJhokdYaom vl
rSKa&;"avh xkH;wrf;yGJvrf;obifrsm;eSifh qufpyfay;vkduf&m ,cktcgwGif
tok;H jyKrKS rmS vGepf mG yif wGiu
f s,af eNyDjzpfayonf/ jrefrmvlrsK;d wkYd\ tvSLr*F
vmyGrJ sm;wGif ]aAsm}wD;ouJo
h Ydk &ckid v
f rl sKd;wkYd wiG v
f nf; r*Fvmpnfawmf]Gr;f }
jcif;wnf;[laom uk,
d yf idk ,
f Ofaus;rSK vuPmwpf&yf&adS Mumif; *kP,
f zl ,
G f
&m awGU&Sd&rnfjzpfygonf/
okYdtwGuf yef;wsm;wl&,
d mukv
d nf; a&S;u&Scd o
hJ nfh tpOftvmESit
hf nD
orufwufyEJG iS hf jyefvnfqufpyfay;vku
d v
f Qif tok;H jyKrSKwGiu
f s,fvmonf
ESifhtrQ aemift&Snf wnfwHhckdifNrJEkdifayonf/ ,cktcg &ckdifkd;&m"avhxkH;
wrf;ESifhtnD orufwufyGJqifEGJMuolrsm;&SdMuaomfvnf; yefwsm;wD;jcif;r
ygaomaMumifh rjynfhpkHao;acs/ orufwufyGJwGif yef;wsm;wD;jcif;ukdom
jznfhpGuftokH;jyKvkdufygu &ckdifkd;&morufwufyGJ xl;jcm;csufwpf&yfudk

&cdkifnGefYzl;
234

&cdik o
f m;BuD;pmay

azmfusL;Ekdifrnfjzpfonfhtjyif yef;wsm;wl&d,mukdvnf; jyefvnfazmfxkwf


tokH;jyK&ma&mufjcif;jzifh &ckdifkd;&m,Ofaus;rSKukd xdrf;odrf;&ma&mufvdrfh
rnfjzpfonf/
xkad qmif;yg;ukd a&;zkYd &eftwGuf &ckid w
f &l ,
d mESiyhf wfouf uRrf;usif
olrsm;xHomG ;a&muf avhvmar;jref;cJyh gonf/ okYdaomfjim;vnf; aqmif;
yg;tcsut
f vufwYdkonf NyD;jynfph rHk nfr[kwaf cs/ tm;enf;csu?f csKUd ,Gi;f csuf
rsm;? vkdtyfcsufrsm;&SdrnfrSm trSefyifjzpfonf/ ,if;tcsuftvufwkdYukd
ynm&Sifrsm;? okawoDrsm;taejzifh jznfhpGufjyifqifaxmufjyvsuf &ckdifkd;
&m,Ofaus;rSKukd jyefvnfazmfxkwf&mwGif yg0ifulnD aqmifGufoGm;Muap
vkdygonf/
pifppf &ckdifkd;&m,Ofaus;rSK &Sifoefjrifhrm;wkd;wufa&;onf ynm&Sif
rsm;ESifhom oufqkdifonfr[kwfyJ &ckdifwrsKd;om;vkH;ESifh oufqkdifayonf/
rdrdwkdYEkdif&mzufrS avhvmrSwfom; azmfxkwftokH;jyKay;jcif;tm;jzifh &ckdifkd;
&m wl&,
d mypn;f rsm;tygt0if &ckid f ;dk &m ,Ofaus;rSKwpf&yfv;Hk ukd xde;f odr;f
MuzkdYvkdygonf/ wdrfjrKyfaysmufuG,fvkeD;yg;jzpfaeonfh &ckdifkd;&m,Ofaus;
rSKukd jyefvnfazmfaqmif&mwGif taxmuftuljzpfapzkYd wifjyvku
d &f ygonf/

avhvmolwpfOD;
ukd;um;onfhpmtkyfpmwrf;rsm;
1/ &ckid &f mZ0ifopfusrf;('kw,
d wG?J pm-366)&rf;NAJawmifausmif;q&mawmf/
2/ &ckdifrif;quf&mZ0ifrSwfwrf;? OD;atmifomOD;? (vufa&;rl)/
3/ &ckdifjynfe,fjzpfpOftusOf;? (,Ofaus;rSKu@)?
&ckdifjynfe,fjynfolYaumifpD/
4/ &ckdiftEkynmypnf;rsm;? azav;vGif? awmifukwf(ykodrfaumvdyf)
(&ckdifwefaqmifr*Zif;? trSwf 12-1971-1972-ck)
5/ wkdif;&if;om;,Ofaus;rSK&kd;&m"avhxkH;pHrsm;(&ckdif)(pm-167)

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

235

&ckdifyef;xdrfvkyfief;ukd &SmazGaomf
ajrBuD;[lonf rnfonfhtcgrQ rkom;rqkd/ ajrBuD;xJrS ay:xGufvm
aom a&S;a[mif;,Ofaus;rSK tarGtESpfypnf;xJwGif yef;xdrfynmjzifhzef
wD;cJhaom ypnf;rsm;vnf; yg0ifaeMuonfukd awGU&Sd&onf/ wkdif;jynf
wpfjynf vlrsKd;wpfrsKd; ,Ofaus;rSKrnfr?Qwkd;wufcJhonf? qkwf,kwfcJhonf
wkdYukd a&S;usaom ,Ofaus;rSKvuf&ma[mif; taxmuftxm;rsm;tm;
avhvmMunfh od&SdEkdifonf/
a&S;acwf tD*spfjynf ]wGyfwefcrGef}bk&if\ aq;pdrfxm;aom refrDkyf
wGif a&Tb,uf? a&TqBJG udK;? a&Tvufaumuf? a&TvufpyG w
f Ydk udk ausmufrsuf
&wemrsm;jzifhpDjc,fNyD; vuf0wfwefqmqif,ifvsuf wl;azmfawGU&SdMu&m
tD*spfwkdY\ yef;xdrftwwfynm rnfrQwkd;wufvuf&majrmufcJhMuonfukd
urmUu wtHhwMo rSwfwrf;wifcJhMu&avonf/
a&S;&ckdifwkdY\ yef;xdrfvkyfief;ukd rnfonfhtcsddefu pwifvkyfukdifvm
Muonfukd rcefYrSef;Edkifaomfvnf; a&S;acwfudk;uG,frSK 0wfpm;qif,ifrSK
pmayponfwkdYrSwqifh avhvmod&SdEkdifygonf/
a&S;acwf ukd;uG,frSKqkdif&m kyfvkH;kyf<ursm; tqifwefqmygonf/
pmayvnf; qif,ifxkH;zGJUrSKtaMumif;ukd zGJUEGJUokyfazmfMuygonf/
yef;xdrfvkyfief;ukd &SmazGjyo&rnfqkdvQif qif,ifxkH;zGJUrSK rygrNyD;
aom vuf0wf&wem tqifwefqmtxnfrsm;taMumif;ukdyif avhvm
wifjy&rnfjzpfygonf/ vufaumuf? em;a!mif;? vnfq?JG ezl;pnf;? ruk#d ?f
o&zlponfh tqifwefqmrsm;um; yef;xdrfynm&Sifrsm;wkdY\ vufpGrf;rsm;

&cdkifnGefYzl;
236

&cdik o
f m;BuD;pmay

om jzpfMuayonf/
ajrmufOD;NrdKU? a&S;a[mif;jywdkufwGif Ak'a*gwr pEol&d,bk&iftm;
w&m;a[mMum;awmfrl[ef (at'D-4-&mpk)ausmufqpfkyf<uif;vuf&mukd
avhvmMunfhygu w&m;awmfukd pdwfyg0ifpm;pGmemcHaeaom pEol&d,
bk&if&kyf<u\0wfqifykHukd awGY&ayrnf/ ezl;ay:wGif aocsmpGmjyKvkyfxm;
onfh ezl;pnf;udv
k nf;aumif;? vnfqb
JG ,ufEiS hf vufarmif;uGyf wefqm
rsm;ukdvnf;aumif;? qif,ifxm;onfhykHrsKd; xkvkyfxm;onfukd txifom;
awGUjrifMu&ayrnf/
xkdtcsdefxkdtcgu yef;xdrfwkdYjyKvkyfaom txnfvuf&mrsm;ukdMunfh
hNyD; yef;ykq&mwkdYu t&Sdukdt&Sdtwkdif; trSefudktrSeftwkdif; ausmufqpf
xkvyk f rSww
f rf;wifxm;jcif;jzpfonf/ xkad Mumifh at'D(4)&mpkavmufuyif?
&ckdifwkdYrSm yef;xdrfvkyfief;udk vkyfukdifaeNyDjzpfaMumif;? yef;ykq&mwkdY\
ausmufqpfvuf&mu oufaoxlaeonf[k aumufcsufcsEkdifonf/ t
apmqkH; taxmuftxm;wpf&yfrSm &ckdif&mZ0ifvm r[mpjEm;vufxuf
wGif r[mjrwfrkedkyfyGm;awmftm; OD;aoQmifawmfrukd#fukd a&TjzifhjyKvkyfap
awmfrjl cif;jzpfonf/ ruk#d o
f &zlukd a&Tjzifjh yKvkyaf pjcif;? o&zlay: ywjrm;
pDjcif; twwfynmrsm;ukd yef;xdrfonfwkdYom jyKvkyfEkdifpGrf;&SdMuonf/ xkdY
aMumifhvnf; &ckdifvlrsKd;wkdY yef;xdrftwwfynmukd r[mpjEm;vufxuf
uyif xD;okH;eef;okH; vkyfukdifaeMuNyD[k avhvmod&Sd&onf/ xkdxufapm
aom taxmuftxm;rsm;vnf; &Syd grnf/ tb,faMumifq
h adk omf rnfonfh
twwfynm&yfyifrqkd kwfw&ufay:vmjcif;r[kwfbJ qifhuJqifhuJ ay:
aygufvmjcif;jzpfayonf/
a&S;acwfu &ckid b
f &k ifwyg;pDonf bdou
d cf v
H v
dk Qif xkrd if;\0wfqif
rSKESifhwlatmif rudk#fo&zlaqmif; rif;0wfwefqm jynfhpkHpGmyg0ifaom
bk&m;wpfqlukd OD;pGmxkvkyfonf[k od&\/ ZrLywdrif;ukd bk&m;&Sifu
cRwfcef;tjzpf &nfTef;oGef;vkyfxm;jcif;jzpfonf/ aMu;qif;wk ZrLywd
kyfyGm;awmfrsm;(bdaurked)udk zl;jrifjcif;jzifh xkdacwfxkdtcgu yef;xdrf
wkdYjyKvkyfaom rif;0wfwefqm &wemtxnfrsm;jzifh jynfhpkHpGm0wfqif
xm;aom &ckdifrsm;\t&dyfta,mifukd jrifa,mifEkdifonf/
a0omvDacwfwiG f &ckid jf ynfow
l Ydkonf yef;twwfq,frsK;d vk;H ukd wwf
ajrmufonf[l\/ xkdyef;q,frsKd;wGif yef;xdrfonfvnf; wpfrsKd;yg0if

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

237

aeonfjzpfaMumif; pm&SKolrsm; odMuonfhtwkdif;yifjzpfonf/ a0omvD


acwf (vGefcJhaom ESpfaygif;wpfaxmifausmfumv)uonf yef;xdrftwwf
ynm r&Sdao;aomumv[k apmwuwufMuvQif rSm;,Gif;Muayrnf/
taMumif;rSm a0omvDNrdKUawmfa[mif; ocFsyfawmfawmifteD; aZmf*sD
ajrmufrS 1949-ckESpfu&&Sdonfh a&Tb,ufawmftpdwftykdif;rsm;um; a&S;
&ckdifyef;xdrfwkdYtwGuf ckdifvkHaom taxmuftxm;wpf&yftjzpf ouf
aoxlaeonf/ b,ufudkMunfhjcif;jzifh oD;GufikHyGifhwkdYjzifh a0qmaeaom
jcL;yef;jcL;EG,fxufrSm yef;0wf&nfBudKufaomvdyfjymrsm;u ul;cwfysHoef;
em;ae[efwkdYukd okyfazmfxm;onf/ (ykHukd atmufwGifazmfjyxm;ygonf)
if;ukdjrif&jcif;jzifh a0omvDacwfyef;xdrfwkdY\ xkd;xGifBuHqrSK vufpGrf;
rsm;rnfrQ wkd;wufcJhonfukd awG;qod&SdEkdif\/ a0omvDacwf aemufqkH;
rif; plvpNEm; (plvr[m&mZm)vufpGyfwpfuGif;\ tcsKyfawmfykHum; xkd
acwfu yef;xdrfynmonfwkdY xD;cef;eef;cef; yg0if&SdESifhaeMuNyDukd okyf
azmfxm;aom tcef;wpfckjzpfonf/

&cdkifnGefYzl;
238

&cdik o
f m;BuD;pmay

if;jyif a0omvDNrdKUawmfa[mif;twGif tif;GmysufteD;wGif yef;xdrzf dk


&ma[mif;wkYd rmS a&TUajymif;r&ekid af om ajray:taxmuftxm; a&S;a[mif;
ypnf;tjzpf oufaoxlvsuf&Sdaeao;onf/ a'ocHwcsKdUwkdYu yef;xdrfzkd
ae&ma[mif;ajrrsm;rS a&Trsm;ukd usif,laeMuonf/ rkd;&moDwGif rkd;a&wkduf
pm;vnf; ajrBuD;ay:rS aumuf&Muonfuvnf; renf;ay/
]a0omvDMuuf}[laompum;ykHonf ,ckxufwkdif wkdif;jynfolvlxk
yg;pyf a&yef;pm;vsuf&SdaeMuonf/ a0omvDuMuufonf wpfcsdefu
ajrmufOD;aps;wGif a&mif;ravmufyg/ a0omvDuMuufukd 0,fpm;olonf
Muufzkd;xufwefzkd;rsm;aom a&TaiGausmufrsuf&wemrsm;ukd Muuf\ t
pmtdrfxJrS &&SdMuyifjzpfonf/ pma&;olukd,fwkdifvnf; BuHKzl;onf/
txufwGifazmfjycJhaom zkd&ma[mif;rsm;rS yef;xdrfvkyfud&d,m oHwkd
oHprsm;? ausmufcJvkHtkd;uGJrsm;? a&Teef;aiGeef;tptersm;? *a[prsm;? a&T
OESifh a&Tjym;wkdufprsm;? av;ajrmifhwkH;? ajcmufajrmifwkH; tptersm;ESifh
tzkd;wefausmuf&wemrsm;? wGif;xGufausmufrsufrsm;ukd azmufxGifxm;
aom ykwD;aphrsm;? vufpGyf? b,ufponfh txnfysufrsm;ESifh pjEm;rif;
qufo;Hk a&T'*Fg;?aiG'*Fg;rsm;vnf; &&SMd uonf/ pmwrf;&Snrf nfp;dk ajrmuf
OD;acwfyef;xdrf ajray:taxmuftxm;rsm;ukd azmfjyjcif;rjyKawmhNyD/
&ckdifwkdY\ qif,ifxkH;zGJUaom ,Ofaus;rSKxJrS yef;xdrfwkdYjyKvkyfaom
vuf0wfwefqm &wemtrnfrsm;ukd uAsmvuFm? {,kid o
f mjcif;? &wk&uef?
bGJUrsm;wGifvnf; oDukH;zGJUqkdxm;Muonf/
xD;cef;?eef;cef; qif,ifx;Hk zGUJ rSKwGiv
f nf; yef;xdrw
f Ydk jyKvkyaf om vuf
pGrf;yum;w&yfukd atmufygtwkdif; O'gef;usL;vsuf awGU&Sd&onf/
]aygif;awmf-40? pvG,af wmf-9-yg;? cg;BudK;-5-&yf? vufpyG f
81? vnf&pf-9-oG,?f pyg,f-9-qif?h MunfyiG -hf 16? vufaumuf20? yef;oG,f-5-rsKd;? qHxkd;-8-ck? yef;yk-8-csyf? ajcpGyf-7-yg;?
udk,fvTm;-5-rsKd;? tbkd;te*? xkdufwefvSonf? &mZrZ? 'vkdyg
Oy? aoXd,ESi?hf jA[P? yka&m[dwf erdwzf wf[&l m;aoG; a&S;ajy;
oHawmfqifh rsKd;jrifhrsKd;jrwf y&dowfwkdY wifhtyfqif&m tjzmjzmukd
vuFmokdU ukH;ownf;}
[k vnf;aumif;?
at'D(1531-1553) rif;bmBuD;orD;awmf yk;d 0grif;orD;\ yk;d 0gbGUJ wGif

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

239

]tbyD;au? odef;aomif;wefukd? wifhaMumif;oajcmuf vwf


awa,h? acgif;rSmMunfhav acgif;rSmMuufNcD? jryef;ukH;rSm &SDyef;pD
vkd? oD;&pfauqHxkH; jrtkd;vkH;ukd ykd;0gacgif;rSm xifrda&av?
vufrmS rSmab? vufrmS Munfah v? e0&wfrsu&f H tbmyD;au? ode;f
aomif;wefukd ESpfacsmif;ukd&Twf? &Spfacsmif;vufrSm tjynfhpGyfvkdY
0wfvwfawav em;rSmrmau em;rSmMunfhav ukd,f&dyfvnf;jrif
pdef&Tifa'vdyfvuf? tbmyD;au jrwbufukd wifhaMumif;oajc?
ykd;0gem;rSm 0ufvwfawav}
[l vnf;aumif;?
ajrmufOD;ewftm; csD;usL;onfh ]yef;usif;wD;oH}rSvnf; yef;xdrfwkdY
jyKvyk af om vuf0wf&wemtxnfrsm;ukd azmfjycs;D usL;jcif; xnfo
h iG ;f yg0if
xm;onfukd atmufygtwkdif; awGU&Sd&onf/
] rvdumwefqm? wifNyD;cg? 'GGg'&mcg;BudK;? a*:rkcfBudK;av/
cg;ud;'Gg'&m rsuif g;jzm pkpH mG vnf;aygif; jrea!mif;av/ ruk#d o
f &zl
aqmif;awmfrl a&Twlyef;cuf OD;aoQmifxufav/ qHjrauom?
ok;H awmifxmG ? aemufjymjzefYMuif;? oufaoni;f av/ rkwyf w
k ;D 'gvD?
ausmufrsKd;pD? 'gvDykvJ? vnfwGifqGJav/ ywjrm;vufaumuf?
Nzdef;Nzdef;awmuf? vufaumufwpf&H wjynfwefav/ e0&wfrsuf
&H? odef;aomif;wef vuf[efza,mif;? a&Tvufacsmif;av? vuf
acsmif;&SpfoG,f tjynfh<u,f? ewfr,fvSjcif;? a&T,rif;av/ ykd;
jrwfuwDyg? nDvSpGm? om,mbdjcif;/ ewfNcDcsif;av}
[lvnf;aumif; avhvmawGU&Sd&onf/
yef;xdrw
f YdkjyKvkyaf om? tbk;d te*rjzwfEidk ?f tpm;xd;k r&Ekid ?f a&TUajymif;
r&Ekdifaom a&S;a[mif;ypnf;txnfrsm;ukd rysufrpD; ravvGifh&atmif
xdef;odrf;apmifha&Smufxm;MuygpkdY[k tBuHjyKtyfygonf/

yef;xdrfacs(&ckdifom;)
rSDNirf;
(1) &ckdifwefaqmif r*Zif;trSwf(9)(1960-61)
]aygif;awmfav;q,f}- (OD;omxGef;)

&cdkifnGefYzl;
240

&cdik o
f m;BuD;pmay

(2) &ckdif'*Fg;rsm;
(1979)ck? ZGefv? (OD;pHomatmif)
(3) &ckdifr*Zif;trSwf(1)twGJ(1)-pmrsufESm(6)
(4) &cdkifjynfe,fjzpfpOforkdif;-yxrwGJ(ykH-15)(pmrsufESm-69)
(5) ]a0omvDacwf Ak'tEkynm}
]1990-ck? Zefe0g&Dv ausmufawmfawmifrS "rpMumrkj'm}
(OD;xGe;f a&Tcidk )f
(6) odyHr*Zif;? trSwf(71)
1986-ck? Mo*kwfv? ]refrDukdavhvmjcif;}- (xDvmpkd;jrifhx,f)
(7) &ckdifr*Zif;trSwf(10)?
1986-ck? rwffv? "nOD;(ajrmufOD;)

&cdkifnGefYzl;
241

&cdkifom;BuD;pmay

uRefawmfeefY uswGdewGd(uRJwGd? EGm;wGd)


c&D;tp ajrmufOD;u
&Djyifudkcscgp puformef topfpufpufwpfpif;pGm 9-6-94 Mum
om;ywD;eDu ajrmufOD;NrdKU o*Fe'Dacsmif;?MuufvQmuRef;uRef;OD;rSm c&D;OD;
xGufzkdY wmpleDyga&/ ormefykdif&Sifjzpfaw pHa&Tabmf\ zdwfMum;csuft&
pufprf;&if;? trf;NrdKUe,fxd &uf&Snfc&D;vm;zkdY uRefawmf ormefxufukd
wufvkdufpGmeefY MudK;jzKwf? xkd;0g;EIwfysm,f pufukd pukefckwfarmif;yga&/
wqwfqwf0D;usef[dvkdufca& ]a&Tw&d*Hopfqkdif?ajrmufOD;}qkdif;bkd;ukd puf
ormefxufu uRefawmf orifvnfjyefvSnfhMunfha&tcsdefrSm rkd;aomuf
(10)em&Dwdwd &SdeDygAsm,f/
ajrmufOD;NrdKU o*Fe'Dacsmif;0ukd pHkqif;vm[d& puformefpGm ig;p
avmif;>yefausmfvrf;uwpfqifh uGrf;oD;awme,fajr[d auGUaumufwGefY
a& av;NrdKUvufwufacsukd jzwfausmful;oef;yPm? tOee'Dac: av;NrdKU
jrpfrBuD;xJ ajrmif;abGjrpf0u xGufusvmyga&/ tOevDnif;eefY twlyg
vma& rkd;zsif;acswdukdjzwfyPm jrpfxJukd pkHqif;vma&/ ormefacsxuf
ueDAsm,f uRefawmfa& a&mifpkHrD;tvSeefYawmufyeDa& usdef;awmifjrwf
apwDBuD;ukd nOfh(9)em&DavmufrSm teD;uyfqkH; jrpfxJweD&mu jzwfausmf
zl;arQmfc&yga&/ rwefYr&yfaw puformefYacsu c&D;qufxGufvmeD;wkH;
uRefawmfvnf; pm;aomufNyD;vkdY w&Dwarm wem;waAG tdyfarmusrdcyg
a&/

&cdkifnGefYzl;
242

&cdik o
f m;BuD;pmay

aomifjyifrSm&yfyem? Niif;ckHuyfoHwdukdMum;vkdY uRefawmfvefYESKd;vm


a&tcsdefrSm a&mifjzLay:p rkd;aomufxtmkH useDygAsm,f/ vrf;rSm;Asm,f
aomifwifvkdY jym;jyifrSm wjzm;BumeDcuyf&yga&/
,if;ykdifyif aomifrSmwif acsmif;aygufrSm;eefY twlygvmol trf;NrdKU
e,f? jrifaus;Gmom;Zmwdu vrf;jya&cgrS&m acsmif;wpfaygufxJukd av;
cg0ifav;cgxGu?f tcuftcJwydG Pmusaw aus;Gmu (&yfuu
G Nf idr0f yfyjd ym;
rSK wnfaqmufa&;tzGJU)OD;armifat;csrf; vrf;vkdufjyvkdY jrifaus;Gmukd
11-6-94? peDed? nOfh(6)em&DcefYrSm a&muf[duyf&vDyga&/
ESq
J &mESaJ ygufwrD u? acsmif;aygufacsmif;0 &SKyf,u
S cf wfvaS &/ awmif
pkdifurf; trf;NrdKUe,fpGm? tkef;("ed)? xif;? opf? 0g;? ykZGefig;wd yGm;rsm;a&/
&wemNrDjzpfaw/ a,auvnf; jrif? &l;? &Dykwf/ oTJ? tp[da&aus;Gm
wdpmG vrf;yef;tquftoG,rf aumif;vkYd xGuu
f ek af umif;wd ykwo
f ;dk vm;c
&a& tajctaerSm wkd;wufrSK zifhaES;eD&yga&/
ae&mtESUH tjym;ukv
d u
dk jf ya& &Dyw
k af us;Gmu OD;a0usefatmifuv
dk nf;
tvGew
f &m aus;Zlwifryd ga&/ om,mvSya& awmawmif&ND rD jyL;NcD?jymawm
acsmif;zsm;?tif;tkdif? pdrfhNrdKifprf;wGif;wdukd wpfygwfavmuf avhvmMunfh
&SKNyD;rS (17-6-94)edrSm &Dykwfaus;Gmu ausmufjzLukd xGufcGmvmyga&/
c&D;uvnf; BuHKBudKufjyefa& ra&mufpGmvnf; Mumvc&Asm,fjzpfvkdY
ausmufjzL? &rf;NAJuyif awmifukwf/ &efukefxd c&D;qufzkdY tpDpkdifajymiff;
vku
d yf ga&/ wac:wavmufc&D;ukd vrf;yef;tquftoG,f jywftm;BuD;vkYd
tcsdeftrsm;BuD;tukefcHyPm jzwfoef;vm&yga&/
(23-6-94)Mumom;ywD;ed? rkd;aomufzuf(10)em&DrS&m taemufkd;r
um;eefY? awmifukwfu &efukefukd xGufvmjzpfyga&/
topfpufpufxGufcgp awmifukwfNrdKUe,fr*Zif;(kd;rvSKdif;)eefYtwl
NyHK;Tifvef;qef;eDa& q&ma&T&(awmifukwf)eefY um;qdwfrSmwGdvkdY NAHK;ueJ
wpfcsufacs&m ESKwfqufpum;ajymjzpfcyg,ifh/ tdrfukdvmv,fzkdY zdwf
Mum;a& q&mYpum;ukd vufrcHtm;cyg/
kd;rvSKdif;u q&ma&T&(awmifukwf)ukd vef;qef;EkdifpDauvnf; tOe
e'D?av;NrdKUjrpf0u aemifawmfBuD;?aemifawmfacsjrpf\ vSKid ;f vk;H wdum; uRef
awmf c&D;wpfaxmuf vD&KS r0avmufatmif Murf;wrf;Asm,f yifyef;EGr;f &dvS
ygbd/

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

243

(14-6-94)edrS uRefawmf &efukefukda&mufvmyga&/ vSjrifhESifhnDrsm;


rdom;pktm;vkH;uvnf; 0rf;omtm;& vSKdufvSKdufvSJvSJ vufcHBudKqkduyfyg
a&/
&efukef (okdYr[kwf) .../
NrdKUawmf&efukefeefY q,fpkwpfpkru uif;uGmeDca& &ckdifutm*EK
uRefawmfhukd vSjrifheefYnDrsm;rdom;pku pm;a&;aomufa&;? eDa&;xkdifa&;
vm;a&;vma&;? tppt&m&m vkv
d aD o;r[dad tmif {nfah umif;apmifaumif;
tjzpf xm;&Sdyga&/
jrefrmekdifiHtwGif; twkd;wufqkH;?tzGHUNzdK;qkH;jzpfaw NrdKUawmf&efukef
rSmum; vlrSKa&;? bmoma&;? ynma&;? pD;yGm;a&;? tppt&m&mwdukd
tNydKiftqkdif? tvkt,uf kef;ukefBudK;pm; vSKyf&Sm;eDuuf&pGmjzpfw,f/
,if;ykdifvnf;aumif; vSjrifhrdom;pkrSmvnf; tanmif;ajzcsdefr&atmif vkyf
ief;aqmifwmwd rsm;jym;vSyga&/ a,auvJ ,if;Mum;u uRefawmhfukd
&efukeftESHU vkdufjyeD&jyefoda&/
vSjrifhu uRefawmfhukd aysmfoavmufeD? aysmfa&ykdifeDvkdYajymauvnf;
t*kykdif vleDrSKp&dwf jrifhrm;vSa&ae&mrSm ighvkyftm;ukdvnf; wwfEkdifa&
bufu tokH;cscsifa&vkdY uRefawmhoabmukd wifjyvkdufawcg vSjrifhu
0rf;omtm;& uRefawmhfukd tvkyfwm0efwpfck yD;tyfcvDyga&/
],if;ykdifqkdau ae&musyga& q&muNyZmwfwd? oHcsyfwd? aw;jcif;
wd? uAsmwd &D;zlolvnf;jzpfw,f/ pmyDeefYpdrf;a&vlum; r[kwfyg/ a,Zk
eefY uRefawmfkdU &ckdifom;BuD;pmyD xkwf0DjzefYcsda&;rSm q&mukd wm0efwpfck
yD;&ygzkYd/ uReaf wmfvnf; tvkyo
f ufomatmif? q&mvnf; pmyDe,fwpfprG ;f
wpukd ajr;prf;c&vDatmif/ [J ... [J? q&mvkyfEkdifygzkdY&m}vkdY tm;ukd;a&
vDoeH efY ajymvma&cg uRefawmfrh mS 0goemeefYvnf;uku
d v
f Ydk ? 0rf;omtm;&
NyHK;&TifpGm vufcHvkdufw,f/
a,auvnf; uRefawmfhrSmum; &ckdifom;BuD;pmyDeefY t*krS wGdp?
qkHp? vkyfief;wdukdvnf; em;rvnf? tajctaetm;vkH;ukd oif,l&zkdYod/
a'edup vSjrifhukd vkyfief;vrf;Tefq&mtjzpf wifvkduf&vkdY vSjrifhtzkdY
oufom&mr&? tykdwm0efwpfck usvm;c&NyD;au qkdifu,fwpfpD;eefY
vSjrifhudk,fwkdif tm*EKuRefawmfhwkd ae&mwuma&mufatmif vkdufNyyD;&
yga&/

&cdkifnGefYzl;
244

&cdik o
f m;BuD;pmay

NrdKUawmf&efukefum; (1981)ckESpfu uRefawmf a&mufzl;ca&tajct


ae toGifo@mefeefYrwl wrlxl;jcm;edygAsm,f/ ed&mwumrSm RANGOON
qkda& pmvkH;tpm; YANGON qkda&pmvkH;wdukd ajymif;vJGD;om;xm;pGmwd
wGd&yga&/ uRefawmfkdU &ckdiftoHeefY zwf&pGmawmhcg? toHxGufvnf;
uGJ? t"dyg,fvnf; vGJNyD;au? &ckdiftoHt& ]&efukef}u ],ef*kef}qkda& t
oHrsKd;t"dyg,frsKd; ajymif;vJvm;yga&/ a,a,vnf; Zmyifqkdqkd uRefawmf
a&mufz;l cNyD;a& (1981)ckEpS u
f &efuek ef efY t*k(1994)ck?wGjd rife&D a& &efuek f
awmhcg uGmjcm;eDyga&um;vkdY em;vnfcHpm;rdyga&/

tvkyfeefYwm0ef
&ckid o
f m;BuD;pmyDu pmtkyx
f w
k 0f &D mrSm yg0ifaqmifu
G zf Ydkwm0efuv
dk uf
cHvkdufpGmeefY vSjrifhyg;rSm qufvufxkwf0DzkdYa&mufeDa& pmrlwdukd uRef
awmfhyg;okdY vTJtyfcH&ygAsm,f/ xkwf0DNyD;Asm,fjzpfw,f pmtkyfwd? jzefY0D&zkdY
pmtkyfwd? aemufxyfaqmifGufp&m pmrl? pmtkyf? pmGufpmwrf;? tMurf;
tacsmtm;vkH;ukd uRefawmfavhvmxm;zkdY&atmif uRefawmhtcef;okdY ykdY
aqmifvkdufyga&/
]q&mvkyfaqmif&zkdY vkyfief;wdukdawmhcg uRefawmfwppD vkdufjyyg
r,f/ t*k a'pmwdukd t,ifqkH;avhvmxm;yg}
vSjrifhpum;tqkH;rSm uRefawmfuvnf; vDvHyGyGeefY ...
]tif; ...? tvkyu
f awmh pvmAsm,f/ olawmfacgif;l;? avmif;tvl;eefY?
ruszkdYvkda&ESrf;}vkdY uRefawmfu ukd,fhukd,fukd owdyD;vkdufw,f/ vSjrifh
u0ifAsm,f ]pmyDe,frSm ? ,if;ykdif acgif;l;cgl;? avmif;vl;cgvl;eefY? pm
yDorm;? pmyDvkyfom;BuD;wd jzpfvmuwfpGmygAsm,fa, q&m}vkdY tm;qD;
wpfvkH; wkdufvkdufyg,ifh/
]Zmyifqq
dk dk pmyDe,frmS pmyDuv
l b
D 0? pmyDo&l if;iSm;b0rsKd;eefY ]acgif;
'vm}tjzpf vkdufvkyf&auvnf; &ckdiftrsKd;om;pmyDwd jzpfay:wkd;wufvm
zkdYqkdauawmhcg auseyfp&mBuD;yg&m/

tHhrcef;pm&GD;q&m
qufvufxkwfyDzkdY a&muf[dxm;a&? OD;jrxGef;atmif\ ]ukdvkdeDacwf
a&Tjynf&ckid }f aqmif;yg;pmrlw?d toQipf uEd \
]&ckid ,
f Ofaus;rSKrsm; trSw(f 4)}?

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

245

trSwf(5)?trSwf(6)twGufpmrlrsm;? ]&ckdifbmompum;vrf;Tef} pmtkyft


wGuf pmrlwdeefY &ckdifTefzl;aqmif;yg;r*Zif;twGuf a&muf&SdeDa& pmrlwd
ukdavhvm zwfIyPm pmtkyfxkwf0DEkdifa&;udpw
dtwGuf pDpkdifzkdYpGmwd vkyf
&yga&/
q&mawmf toQifpuEd x
rH ?S &meefYcsDAsm,f &G;D om;yD;ykYd xm;a& tHrh cef;
aqmif;yg;pmrlwdrSm MuufoD;xp&m/
t*kyidk f av;eufNyD;au? wefb;dk &Sv
d aS & pmpk?aqmif;yg;ajrmufrsm;pGmwd
ukd &GD;om;yD;ykdYEkdifa&; q&mawmftoQifpudE(&ckdifjynf)onfum; tHhrcef;
&ckdifpm&GD;q&mBuD;wpfyg;ygum;vkdY csD;usL;tHhMo av;pm;MunfndKrdyga&/
a'rQavmufwd pmyDtvkyfukd tm;pkdufBudK;pm;? &GD;om;azmfxkwfEkdifa&
tHhrcef;pm&GD;q&mBuD;? toQifpudEukdyifvQif a0zefcsifa&pmyDorm;wpfOD;
u ]xkwfNyD;pmtkyftzkH;wdrSm ]pudE}qkda&pmvkH;pGm ]&ckdif,Ofaus;rSKrsm;}qkd
a& pm;vk;H xdxuf BuD;eDa&/ emrnfBuD;atmifvYdk pmvk;H BuD;eefY &G;D jypGmvm;}
[l wpfrsKd;? ]txJrmS yga& toQifuwpfrsKd;? tzk;H rSmyga& t&Siu
f wpfrsKd;?
pmvkH;aygif;owfykHukd taotcsm rpDppfvm;}vkdY wcsKdUa0zefuwfaMumif;
od[d&yga&/
trsKd;om;pmyDukd &&mvrf;aygufu xkd;azmufwifjy azmfxkwfeDwwf
&a&umvrSm? a'rQavmuf tao;rpdyfEkdifyg/ yef;csD'DZkdif;q&mu a'acwf
a'umv vkH;csif;pmtkyfrsufESmzkH;avmurSm okH;kd;okH;pkdiftwkdif; cHpm;wif
jypGm jzpfygvdrfhr,f/ a,NyD;au tzkH;rSmyga& ]t&Sif}u jyKjyifvkduf&a&
t&Sifyg/ q&mawmfuvnf; ]igrododqkdpGmukd azmfjycsifa&[dzkdY olkdUo
abmus [dvDygwfpD}vkdY rdefYvm;cyga&/ pmtkyftxJrSmyga& ]toQif}wd
uawmhcg q&mawmfc,
H x
l m;a& emrnftppfyg/ (oabmaygufygvdrrhf ,f)
,if;rQavmufeefY trsKd;bmomomoemukd rxdckdufEkdifyg/ q&mawmf
\ pmyDtESpfom&ukdvnf; ajymif;vGJypfEkdifzkdYrxifyg/ q&mawmf\ tHhr
cef;pmyDwdum; tzkd;te*BuD;rm;vQufyif .../
a'ykid f tzk;d te*BuD;rm;vSa&? pmpkaqmif;yg; taMumif;t&mtrsm;BuD;
wdudk pmyDavhvmvkdufpm;olwd wpkwa0; wvkH;wpfcJwnf; avhvmzwf
&SK odr;f qnf;xm;Ekid zf Ydk twGuf t*kyidk f yg0ifaqmif&u
G cf iG &hf pGmyif uRefawmfh
twGuf 0rf;omMunfEl;rqkH; jzpfrdyga&/
&ckid t
f rhH cef;pm&G;D q&m q&mawmftoQifpuEd \
rsm;jym;vSa& aqmif;

&cdkifnGefYzl;
246

&cdik o
f m;BuD;pmay

yg;pmrlwdu uRefawmfeefYtwl &ckdifol&ckdifom;wdukd pm&GD;pmzwfcsifpdwf


aygufvmatmif ESKd;qGyD;eDykdifacsmifygwum;/

qkdifu,faemufu uRefawmf
rjzefY0D&oda& ]Asmvf}pmtkyf? ]ovkH;awmf"mwforkdif;}eefY ppfawGNrdKUt
aMumif;pmtkyf? ,if;ESpftkyftm; &ckdiftrsKd;aumif;om;kdUyg;ukd a&muf[d
Ekid zf YdktwGuf aqmif&u
G &f mrSm &ckid ef ,fajrwpfciG u
f adk wmhcg q&mawmftoQif
pudE wm0ef,ljzefYyD;a&;twGuf pmtkyfykdYyD;kHavmufeefY&m aqmif&Guf&yg
a&/ a,auvnf; av,mOfeefYyYdkEidk af tmif aqmif&u
G &f pGmu vG,u
f al &udp
r[kwfyg/
Zmyifjzpfjzpf vSjrifq
h idk u
f ,faemufuvku
d ,
f if; ykYd aqmifa&;udp NyD;pD;
vm;c&pGmygAsm,f/
&efukefrSm[da& &ckdifwcsKdUvufokdYa&mufzkdY uRefawmfkdUBudK;pm;&jyefod
a&/ &ckdiftrsKd;om;pmyDukd &efukeftwGif;rSmeDa& &ckdifoHCmawmftrsm;BuD;
avhvmvku
d pf m;tm;yDorSK jyKwyfyga&/ a,ZkeefY &ckid b
f ek ;f awmfBuD;ausmif;
wdu &ckdifoHCmawmfrsm;kdU tultnDukd,lyPm jzefY0D&yga&/
pmtkyfwpftkyfjzpfvmzkdYtwGuf pmrl&&Sda&; BudK;yrf;&jcif; pmwnf;Ekdif
rnfYy*k K v
d rf sm;xHoYdk ykYdy;D &jcif;utp pmtkyjf zpfvma&xd tqift
h m;jzift
h qifh
av;q,favmuf aqmif&u
G &f yga&/ (tus,u
f &dk n
S zf Ydw
k u
G v
f Ydk razmfjyygAsm,f)
tNyD;om;xGufvma&pmtkyfukd wpfcgjzefY0Da&mif;cscGifh&&SdzkdYtwGuf pmyDpDppf
a&;ukd jyefvnfwifjya&;txdudk aqmif&u
G &f pGma&? twGt
d BuHKaumif;aumif;
Eke,foad & uReaf wmfyidk v
f w
l pfa,muftwGuf rvG,af &udpy g/ wyifwyef;
avhvmrSwfom; tm;BudK;rmefwuf BudK;pm;aqmif&Guf&yga&/
vrf;p&Smr&a& udp[
lorQ vSjrifhu uRefawmfhukd qkdifu,faemufrSm
wifNyD;au vrf;jyyD;yga&/
qkid u
f ,frmS xkid v
f u
dk &f a& udpu
ajymcgvG,af &ykid f vku
d cf g rvG,yf g/
wpf&ufeDu .../
0if;pde(f ac:)*pyaZmf0if;(ac:)OD;0de,
d qkad om yk*Kd vt
f m; wGcd siv
f Ydk vSjrifh
eefYuRefawmf wpf&ufukefatmif vkduf&Smuyfyga&/
&efuek w
f uov
dk ?f tif;vsm;aqmifa&SUuvSya& tif;vsm;Ekid v
f eG f uw&m
vrf;rBuD;ykid f vrf;nDn?D vrf;aumif;aumif;xdaemufu,
G rf mS rjyKjyif&oda&

&cdkifnGefYzl;
247

&cdkifom;BuD;pmay

&efukefNrdKUxJ&Sd vrf;NyJ?vrf;ykdif;?vrf;jywfwdum; qkdifu,faemufu xkduf


vkduf&a& uRefawmhfukdtoJnmwd jyKwfusvm;atmif cHpm;&pDyga&/
&efuek ?f awmif'*k?H ajrmuf'*k?H omauw ESUH pyfatmif&mS cuyfauvnf;
xkyd *k Kd vftm; rwGcd &yg/ omoe&uw
d ausmif;u q&mawmfajymjycsuft&
bkduav;NrdKUokdY vm;caMumif;&m odvm&yga&/
,if;ykid v
f &l mS tvkyf trsm;BuD;vky&f bkYd qkid u
f ,faemufuxkid zf Ydkawmif
aBumufa,mifa,mif wGdvmyga&/
wpf&ufedu q&mawmf\aMu;eef;pmt&? &wem(3)vrf;u rwifOD;
tdrfukd tdrfom;eefYwGdEkdifzkdY tcsdefjzpfaw nOfh(8)em&DausmfrSm vkduf&Sma&ed
uvnf; aygufNyJpkwfjywfyPm? axmnufjyefeDa& vrf;BudKvrf;Mum;xdukd
qkdifu,feefYjzwfvm&pGma&/0d"l&ukd ykPubDvl;u jrif;ywkkH;rSmcsKdif,la&
tcef;? jyZmwfujyed&pGmvm;*kvkdY uRefawmhfpdwfrSm cHpm;&yga&/ &yfol
Gmom; vltrsm;u ulnDapmifryD;vkdY wGdvm&a&vum;? rwifOD;r[kwf?
d rf mS ;pGmvm;
ukjd rifOh ;D (a&Tr*Zif;t,f'w
D m) jzpfejD yefygAsm,f/ (aMu;eef; tku
aMu;eef;tzrf;rSm;pGmvm; rajymwwfyg) rarQmfvifhbJ wGd&a&? ukdjrifhOD;eefY
vSjrifhkdUOD;&mZfajrr*Zif;udp aqG;aEG;uyfpGmukd ra0rvnfMum;odvkduf&yg
a&/
uRefawmfhrSm qkdifu,faemufuxkdif,if; jyef&zkdYc&D;ukd awG;aMumufeD
rdygw,f/ tcsed u
f vnf; (10)em&Dww
d ?d Gmvku
d b
f ad & rk;d uvnf; ooJrrJ?
wpfcEmvkH;pGwfeDTJTJeefY jyefa&mufvmyga&/

Zmwfvrf;t&Sd olajymrSod
wpf&ufed vSjrifhu uRefawmhfukdajymvmyga& .../
]tjcm;pmtkyfudpu
kd &yfxm;vkdufygq&m? OD;&mZfajrr*Zif;trSwf(3)
ukd t,ifaqmif&Guf&zkdY useDygAsm,f}
olYpum;ukdMum;rS vGefca&wpfESpfavmufuyif xGufjzpfzkdYysifeDa&
OD;&mZfajrr*Zif; trSwf(3)udp &SKyf,SufcyfeDpGmukd uRefawmfu vSjrifh
tm; tao;pdyfrD;jref;pkHprf;rdyga&/
]a'ykdif?a'ykdifygq&m/ vGefca& okH;av;vavmufu q&mawmf
(toQifpudEukd qdkvkdygonf)eefY OD;&mZfajrr*Zif;aumfrDwDvkdY od&a&/vl
wpfcsKd UuRefawmft
h rd rf mS ,if;r*Zif;udpa qG;aEG;uyfyga&/ ZmwdaqG;aEG;a&

&cdkifnGefYzl;
248

&cdik o
f m;BuD;pmay

vJ uRefawmfrodyg/ NyD;uufw,ftcg? q&mawmfu uRefawmfhukdac:NyD;


au aiG(37135-usyf)okH;aomif;ckepfaxmif wpf&mokH;q,fhig;usyfwdwdukd
tyfyga&/ OD;&mZfajrr*Zif;trSwf(3)twGuf a'aiGukd vufcHxm;zkdY? pm
tkyfjrif&rS? r[kwfauvJ trSefwu,fvkdtyfrS a'aiGukdxkwfyD;zkdY? rvkHr
avmufcauvJ uRefawmfhyg;u pkdufokH;xm;zkdY rSmxm;cyga&}
vSjrifhum;pum;ukd wem;jzwfyPm? tdrfcef;xJu pm&Gufpmwrf;
wcsKdU,lcDNyD;aw? uRefawmfhukdjyyga&/ pmxJrSm vSjrifhyg;u aiGukdxkwfryD;
vkdY &JwHcGefpmykHESdyfwkdufu pmrkdufyD;aMumif; OD;0ifpdefyg;u q&mawmfxH
wkdifMum;pmeefYtwl q&mawmfyg;uvnf; vSjrifhtm; pmtkyftjrefxGufEkdif
atmif aqmif&GufyD;zkdY wkdufwGef;pmwdjzpfyga&/
],if;pmra&mufcif a'aiGpm&if;&Si;f wrf;wpfck uRefawmfyh g;ukd t,if
a&mufvmyga&}vkdYajymNyD;aw xkwfjya&aiGpm&if;ukd vSjrifhyg;u uRefawmf
,lzwfMunhfa&cg/
OD;&mZfajrr*Zif;trSwf(3) xkwf0Da&;twGuf ukefusxm;a&vkyfief;
tokH;p&dwfpm&if;jzpfyga&? ,if;aiGpm&if;t& a&Tr*Zif; t,f'Dwmukdjrifh
OD;qkdoltm; yD;&efusefaiG(1290-usyf)wpfaxmifESpf&mukd;q,fusyfwdwdukd
OD;vSjrifhxHrS xkwfyD;vkdufygqkda& pmvnf;wpfGufygvmyga&/ pmwdukd
zwfNyD;vkdY OD;vSjrifhrsufESmukd MunfhvkdufpGmeefY/ vSjrifhu ]a'udpw
d ray:cifuyif t,ifqkH;Zmwfvrf;wpfck&Sdodyga&/ r*Zif;
aumfrDwDqkdolwpfOD;a& uRefawmfhtdrfokdYa&mufvmNyD;au r*Zif;twGuf
tyfxm;ca&aiGukd uRefawmfhyg;u Nyefawmif;vmyga&/ tjcm;vkyfief;wpf
ckrSm tokH;jyKzkdYvkdYqkdyga&/ uRefawmfu ryD;EkdifaMumif; ajymvkdufyga&/
a,NyD;au a'pmwda&mufvmpGmygAsm,f/ uRefawmfvnf; olkdUeefYajz&Sif;zkdY
BudK;pm;Asm,f vkduf&Smygoda&? rwGdyg/ q&meefYuRefawmf &efukeftESHUvkduf
&SmuwfpGm ,if;udpy g &JwHcGefykHESdyfwkdufu ajymjycsuft&vnf; pmrlwdukd
,lvm;cNyD;au tm;vk;H olaysmufeu
D yfw,fvYdk &m od&yga&/ uRefawmfquf
vkyfzkdYuvnf; pmrlr&Sd? pmrlvufcHwdukd&zkdYvm;qkdNyD;aw? pmyDpDppfa&;rSm
BudK;pm;Munfyh goda&? tqifrajyyg/ aemufq;Hk taMumif;pku
H kd q&mawmfyg;
aMu;eef;kdufvkdufcgrS q&mawmfyg;u vufcHpmrlwdukd ykdYvkdufyga&/ pm
rlwdawmhcg &xm;Asm,f/ rsufESmzkH;eefYtwGif; yefcsDykHwd vkdeDjyefoda&/
,if;csifhwdu olkdU(,cifaqmif&GufaecJhMuaom r*Zif;wm0efcHrsm;ukd

&cdkifnGefYzl;
249

&cdkifom;BuD;pmay

qkdvkdygonf) kdufvkdY NyD;xm;Asm,fvkdYod&yga&/ wpf&ufuq&meefY uRef


awmfeefY vkduf&SmcDa&/ rwifOD;?&wem(3)vrf;qkdpGm rsufESmzkH;udpy g/ wGdcd
a&cg ukjd rifOh ;D jzpfeyD ga&/ ,if;yk*Kd vfvnf; tjcm;vlr[kwyf g/ OD;0if;pde\
f
pm&if;&Sif;wrf;rSm aiG(1290-usyf)yD;&zkdYqkda& yk*dKvfjzpfedyga&/ if;yk*dKvf
uwmhcg OD;&mZfajrr*Zif;trSwf(3) kdufESdyf&mrSm olESifh vkH;0t&SKyft,Suf
r&Sad Mumif;ajymyga&/ uRefawmfxw
k yf ;D a& aiG(1290-usyf)ukv
d nf; r,lyg/
trSew
f u,f ukeu
f sp&dwpf m&if;vkyjf ypGm&mjzpfw,f/ aiGukd aemufxyfawmif;
cHjcif;r[kwyf gqkNd yD;au aiG,zl Ydk uv
dk nf; jiif;yga&/ pmtkyt
f zk;H wd yef;csDwd
tm;vkH; atmifomatmhzfqufrSmkdufvkdY NyD;vm;cAsm,f/ ,if;csifhwd ZmolY
yg;rSm&SdzkdYvJvkdY olrodaMumif;ajymjyvkdufvkdY atmifomatmhzfqufukd quf
vufppHk rf;&yga&/ atmifomatmhzq
f ufvnf; ku
d Nf yD;vkYd ,v
l m;cAsm,fqpdk mG
&m od&yga&/ ,lvm;ca&vlwdukd rodyg/ ,if;txJrSm atmifjrifhqkdol
wpfa,mufukdom rSwfrdaMumif;? (-)pmtkyfqkdifrSmpkHprf;au &EkdifaMumif;
owif;t& pkHprf;jyefa&cg? vSarmifomqkdolyg;ukdTef;? olUnDeefY&mwGd?
0if;pdeq
f o
dk yl g;udk vTw?f uReaf wmfvnf; aemufq;Hk BuHp&mr&au q&mawmf
yg;ukw
d cg aMu;eef;ku
d &f jyefyga&/ wpf&ufeu
d q&mawmfeefY zke;f tquf
toG,f&NyD;au tusKd;taMumif;tm;vkH; q&mawmfukd avQmufvkdufaw
cg? q&mawmf Zmykid af qmif&u
G v
f u
dk rf eS ;f rod? rMumcifrmS yif atmifjrifq
h o
dk l
yg;u rsuEf mS zk;H (1600)&&Sv
d myga&/ pmtkyf u
dk Nf yD;xm;pGmuvnf; (1700)
jzpfeDjyefygod,ifh/ q&mawmfyg;uvnf; pmtkyft,ifqkH;xGufjzpfatmif
vkyfyD;zkdYrSmyga&/ a,ZkeefY uRefawmfkdU vuf&Sd&kdufeDa&pmtkyf (&ckdifwef
aqmifaqmif;yg;rsm;-OD;OD;omxGef;)ukd wefYxm;yPm OD;&mZfajrr*Zif;
trSwf(3)ukd qufkdufuyfygar}}vkdY pma[mq&mwpfa,muf? zm;jyKyfaw
&mZ0ifukd wwGwfwGwfajymjya&ykdif ajymjyNyD;au? vSjrifhcrm vDjyif;w
csuf&SLxkwf,if; tem;upmtkyftErm&DrSmrSDAsm,f NcDypfvufypf xkdifcsypf
vkdufyga&/

qD;rdD;wkdeefYukojcif;
OD;&mZfajrr*Zif;trSw(f 3) rxGuEf idk b
f J MumeD&a&udp aemufq;Hk aumuf
csufcsau r*Zif;xGufatmif &efukefrSm aqmif&GufeDa&vlwdu ol&kdU
vufxJaiGrtyfbJ? vSjrifhvufxJrSm q&mawmfukd,fwkdif aiGtyfyD;xm;ca&

&cdkifnGefYzl;
250

&cdik o
f m;BuD;pmay

udp rauseyfcvkdY wr*FvmpmtkyfxGufjzpfrvmatmif zefwD;xm;uwf


w,fvkdY em;vnfrdyga&/
tjcm;taMumif;[dcauvJ oufqkdifa&yk*dK vfwdu tjzpfrSefukd rxdef
rcsefwifjyyD;uyfygvkYd &ckid o
f m;BuD;pmyDu,
dk pf m; uRefawmfu k;d om;pGmzdwf
ac:vku
d yf ga&/ a,rS&m pmyDe,fxJ tcuftcJUdk ukv
d nf; jynfow
l o
d u
d wf
&ygzkdY/
qkdcNyD;a& taMumif;udp a&m*gb,wdaMumifh oDvkarsmyg;cHpm;eD
&a& OD;&mZfajrr*Zif;trSwf(3)tm; 1994-ck?Mo*kwfv aemufqkH;ygwfrS
qD;ukovkduf&yga&/
OD;&mZfajrr*Zif;rSm pmrsufESm(102)xd NyD;pD;yPmtqifhoifh jzpfyg
Asm,f? qufvufaqmifGuf&zkdYpGmum;? wzJhwGJUrQ&musefygAsm,f/ cGJpdwf
uko"mwfuif&xdr[kwb
f J qD;rD;wkad cswed efY ukovkYd&iS o
f efvmvDc&yga&/
a,auvnf; evHxb0eefYxGufvm&a& OD;&mZfajr(3)um; twGif;pmom;
wdu &otrsm;BuD;yD;pGrf;Ekdifjim;auvnf;/ tysiftqifwdrSm tvGefw&m
nHhzsif;c&vDyga&/
pdwfwkdvufavQmh a'goxGufAsm,f qufrvkyf?vufjzKwfxm;ypfca&?
pmyDrdwfaqGBuD;kdUukdvnf; 0d&d,raygh ZGJravQmhbJ jzKwf0Jypfoifha& a'go?
qkwfpGJukdifoifha& rme?pnf;jcm;cGJjcrf;xm;yPm &ckdifkd;&mpmyD? ,Ofaus;rSK
wdukd tcGifhtcg&oavmuf vufwGJ0kdif;0ef;azmfxkyfuwfygr,fvkdY zdwfac:
vkduf&yga&/

&Sdqufvm;uyfr,f
&cdik o
f m;BuD;pmyDu? Zm&nf&,
G cf sufwed efY t*kyidk &f ckid &f ;dk &m trsKd;om;
pmyDwdukd xkwf0DeD&a&vJvkdY? wpGrf;wp avhvmxm;uyf&ygr,f/
aemufjzpfxGef;vmzkdY ynm&SifkdU avhvmEkdifuyf&vDatmif &ckdife,f
ajrwpfcGifu pufrwifpmrkduf rjzefY0Dvkduf&oda& &Sda[mif;yDpm vuful;
rifpm? y&ykdufpm? ausmufpmwdeefY pum;ajym taMumif;t&m 0xKwdukd
vufvSrf;rSDa&ykdif pufwifjzefY0DyD;EkdifzkdYvnf;aumif;/
tpkid t
f quford ;f qnf;vm,if; a[mif;EGr;f ysufp;D zkYd ysifeaD & &Sad [mif;
pmyDwdukd azmfxkwfwifjycsifol &ckdiftrsKd;aumif;om;kdUtwGuf wifjyp&m
ae&mwpfuGufacscefY [dEkdifpDzkdY/

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

251

uk,
d &hf ifxu
J cHpm;csufwu
d dk jynfot
l rsm;a&SUarSmufrmS xkwjf ycsifpw
d f
[dv
d ma& &ckid t
f rsKd;aumif;om;&kUd twGuf aMumif;vrf;Zif;cif acsykid &f yfp&m?
avQmufMunfhpm[ddeDzkdY/
&ckdifhynm&Sif ynm[dwd\ uoif;u&if;eefY jyefYMuif;eDa& pmyDkdYukd
pkyD;aygif;yD;EkdifzkdYqkda& &nfG,fcsufwdeefY aqmifGufeDpGmvkdY od&yga&/
&ckdife,fajrtwGif;rSm trsKd;om;[efeefY pmyDxkwf0DAsm,f pD;yGm;&Sm
a&vlavmuf l;a&yk*K v
d u
f m;[dzYdk r[kwv
f Ydk t*kcsderf mS ajym&ygzkYd / taMumif;
u t*ktcsdefrSm &ckdifa'otwGif; pmtkyf(1000)pGHzkdY psD;uGufr[dodvkdYyg/
a,ZkeefY pmtkyfwdukd p&dwftykdtukefcHyPm taumif;qkH;jzpfatmif
vnf; tvSrjyifqifEkdifyg/ pmtkyfwd t&SKH;enf;a&tajctaerSm touf
&SifEkdifygpDvkdY qkawmif;xm;&yga&/
pmtkyw
f pftyk pf jD zefY0v
D u
dk Nf yD;au aemufwpftyk f qufu
dk Ef idk zf YdktwGuf
aiGjyefodrf;&a&'kuum; tyifyef;qkH;'kuyg/ a,auvnf; wjznf;jznf;
wk;d wufjzpfxeG ;f vmzkYdvYdkawmhcg arQmv
f ifrh yd ga&/ a&mifeu
D v
dk nf; vSr;f jrifryd g
a&/
tu,fwef[d pmyDtod?pmyDtwwf pmyDxkwf0Da&; A[kokwynm
[da&^oda&yk*Kd vfwu
d qkv
d m;cNyD;a& &nf,
G cf suw
f yd idk f vkyu
f idk af qmifu
G f
zkYdtwGuf a'pmyDu aemufqw
k yf ;D &zkYd/ vkt
d yfauvnf; auseyf0rf;ajrmufpmG
vufcHygr,fvkdY kd;kd;om;om;cH,lxm;yga&/ tultnDtaeeefY yHhykd;vkyf
aqmifyD;&zkdYqkdauawmif vkyfyD;ygr,f/ uRefawmfkdUtaeeefY trSefwu,f
vkyfukdifoifha&vkdY olrsm;kdUtBuHyD;pGmwdukdvnf; wyfEkdifzkdYykdif BudK;pm;vkyf
aqmifygr,f/
enf;aumif;vrf;aumif;? tBuHaumif;? OmPfaumif;eefY a0zefa&;[l
orQwdukdvnf; BudKqkdvsufyg/
a'&ckdifom;BuD;pmyDu &SdqufaqmifGufvm;zkdY rSef;csufwduawmhcg
1/&ckdiftrsKd;om;pmyD? pmtkyfwd? okH;vwpfBudrf(0g) wpftkyfxkwf
ekdifatmif BudK;pm;&ef/
2/pmrlwd&[dEkdifrSKeefY pmtkyfjzefY0Da&;udp vsifjrefvmrSKtay:rlwnf
Asm,f vpkkdifxkwf0DEkdifatmif BudK;pm;&ef/
3/&ckdifGefYzl;aqmif;yg;rsm;r*Zif;rSm &ckdift&GD;tom;(&ckdiftoH)eefY
0wKwkd? aqmif;yg;? NydKifyGJwd jyKvkyfvm;&ef/

&cdkifnGefYzl;
252

&cdik o
f m;BuD;pmay

4/pma[mif; yDa[mif;u@tjzpf tNrJwrf; &Sad [mif;pmyDwpfcck k azmf


jyyD;&ef/
5/yk*dKvftvkduf? a'otvkduf (yk*vdupmtkyf? NrdKUe,fr*Zif;rsm;)
xkwf0Dcsifa& pmtkyfwdukdvnf;? wwftm;o&Gd ulnDaqmifGufyD;&ef/
qkda& &nfrSef;csufaumif;wdjzpfaMumif; od&yga&/ xDaygufau
&cdkifr*Zif;xkwfzkdYqkdAsmvf twdwfeefYxDxkd;? aygufvma&cg rxkwf0D0HY
Asmvfqkda& trsKd;tpm;vm; apmifhMunhfuwf&ygzkdY/
t*ktcsed rf mS awmhcg pmyDynm&Siw
f yd g;u &G;D yD;tm;&G;D ykYd tm;(pmrltopf?
ta[mif;)tBuHyD;tm;? OmPfyD;tm;wd? aumif;aumif;enf;yg;odaMumif;wGd
&vkdY tm;i,frdyga&/ a'udpu
kd enf;aumif;vrf;aumif; &SmazGqufoG,f
csOf;uyfaqmif&Guf&zkdYvkdY oabmaygufcH,lxm;yga&/
pmyDtwwfynm todynm&Sif Udk yg;u tBuHtm;OmPftm;wd wwfEidk f
o&Gd yg0ifulnDyD;ygrS qEjynfh0ekdifvdrfhr,fvkdY ,kHMunfxm;yga&/ &ckdif
om;BuD;pmyDudk pmyDynm&Sirf sm;? 0goem&Sirf sm;? &ckid t
f rsK;d aumif;om;rsm;kUd
u uif;NcDawmufrsm; wyfyD;xm;EkdifrS &Sdukdc&D;a&mufEkdifygzkdY/ t*kvnf;
rtm;vyfawMum;u yg0ifun
l yD ;D eDuyfaw q&mOD;pHazmf? q&mAode;f kUd \
wGef;tm;eefY vSrf;vm;Ekdifjcif;yg/

uswGed wGd
&ckid f ;dk &mtrsK;d om;pmyDeefY ywfoufvYdk pmtkypf mwrf;wd ku
d Ef ydS x
f w
k 0f D
jzefYcsda&;twGuf &ckid o
f m;BuD;pmyDrmS 0ifa&mufaqmifu
G zf Ydk &efuek Nf rdKUawmf
ukd a&mufvmcgp topfpufpuftm*EKjzpfw,f/ uRefawmfhrSm pmyDxkwf0D
jcif;eefYygwfoufvkdY t,ifu ZmtwGdtBuHKwpfckvnf; r[dzl;yg/ rMum
cif a'tvkyrf sK;d vkyv
f m&zkYdvYdkvJ rSe;f ajcr&Syd g/ uRr;f usio
f w
l d 0ifa&muful
nDaqmif&GufyD;zkdYr[dvkdY uRefawmfu qkdif;rqifh?AkHrqifh aqmifGufvm&
jcif;jzpfyga&/ OD;aqmifzYdk o[
l ad u aemufuvku
d zf Ydk toifyh g/ OD;aqmiforl
[dcgvnf; &Sduvm;zkdY raMumufyg/
uRefawmfeefY &ckdifom;BuD;pmyDa& t,ifuyif nSdESKdif;wkdifyifxm;pGm
r[dbJ? t*krS vSjrifhukdtaMumif;jyKyPm aygif;pkyg0ifvm&jcif; jzpfyga&/
tvkyu
f dk paupcsif; uRefawmfrh mS OD;&mZfajrr*Zif;trSw(f 3)eefY uswGd
ewGd ueOD;wGv
d m&a&/ wpfyidk ;f wpfp ku
d zf Ydk usefa& pmom;tcsKdUukd ku
d Nf yD;

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

253

cgrS atmYzfqufeefYkdufxm;a&ykHwdu a&mufvm/ pmrsufESmwd tvGJvGJt


acsmfacsmfwGd&? jyefvkyfzkdYuvnf; rwefwq aiGukefrcHEkdif/ olrsm;vkyfxm;
a& vufpvufeukyd ifvQif jyKjyifzmxD;aqmifu
G yf ;D ,if;? yef;xdrrf wwfcif
a&Tckd;t,ifwwfzkdY jrifyga&/ tvGefw&m tzkd;xkdufwefvSa& OD;&mZfajr
trSwf(3)u pmrlwdtm; o*FDa&TcGufeefYwnfhAsm,f rqufovkduf&bJ? rm
vmcGHxJrSmxnfhAsm,f qufovkduf&yga&um;vkdY pdwfrcsrf;ajrhpGmjzifh tm;
rvkdtm;r& wifjyvkduf&ygaMumif;/

ajrmufOD;armifxGef;
0gacgif;vqef; -9^56/

&cdkifnGefYzl;
254

&cdik o
f m;BuD;pmay

ykd;0gbGJY
tav ... ZrLuRef;om? vlGmwGif? jzpfaprsm;pGm? tjzmjzmukd?
bk&m;jzpfaMumif;? Ak'avmif;? taygif;vlYGm? ZrLcsmwGif? jzpfxwkH[ef?
twefwefudk? tuREkfyfu? vuFmppfukd? qkdvkdufrnfav/
tav ... &Sdoa&mtcg? Am&mPoD? ac:nDwGifonf? xkda&TjynfrSm?
olaX;ol<u,f? [donfr&Sm;? tjynfjynfrSm? qif;&Jom;av;? aysmfyg;onf
r&Tif? aeusifonfovSm? aomif;aomif;oJoJ? wkdif;vJtavrSm? nmZmyl
&d? ndvwa&m? upm;aysmf&Tif? q&mausmif;rSm? aepnfwGifvnf;? wpf
Gmauwpfa,muf? vufGD;aumuf? aMumif;avQmufurf;yg;? psD;'kuHrSm?
ajymoHMum;vkdY? raemBuD;pGm? tbrJha&? pH&Jabmfau? xHawmf0yfpif;? eef;
pnf&Sifukd? avQmufvwfjcif;um;? tjynfjynfESifh? tNrdKUNrdKUrSm? apmif;ukd
rif;om;? tpnfajymau? Mum;bl;a&um;? apmif;ukd&aMumif;? &Sifrif;om;
rSm? &atmifacsmif;yg? yaZmif&mjzpfau? a&Trdausmif;ukd? Zmt&yfrSm? &cDar
kH? raeBuD;pGm? tbrJha&? pH&Jabmfum;? xHawmf0yfpif;? eef;pnf&Sifukd?
avQmufvwfjcif;um;? ,lZmemajcmufq,f? 0dxdus,fau? vuFm'Dy?
ar&wGiq
f ?dk tvGeyf ;D au? jynfoC
d K rSm? a&mif;0,fazmufum;? ukeo
f nfom;
rSm? r,m;ukw
d rf;? jynfoC
d K u?dk edwidk ;f vGr;f a&? om;ukv
d nf;wrf;? jynfoC
d K
uk?d qGwyf smvGr;f a&? pdwrf w
S pf mG um;? vm;&m&yfrmS ? a&Tranmif;uk?d xyfuyf
ygvkdY? rrGwfwifhw,f? a&Tranmif;ukd? rdausmif;ukd wD;csifonfvnf;? ,
aumif&mjzpfau? w&maiGu?dk ,lavonfw&yf? raemuRefudk ,laZmifvw
T f
aw? raPmuRefrmS ? vmjyefvwfajrmuf? avmif;oabFmrSm? csufcsif;a&muf

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

255

aw/ raemuRefrmS ? xwefYcsnf;uyf? pum;jyefu?dk yg;csif;[yfvYdk ? rcspfcsif


au? cspfcsifa&eefY? oabFmoQifukd? yg;ukdwef;vkdY? rrGwfwifhw,f? avmif;
oabFmrSm? avQmufvwfawum;? pMumocif? t&Sifrif;om;? oufukdykdif
a&? oQifrif;om;av? jynfrif;om;? oem;vspfvsL a&Tranmif;ukd?
0,fbkdYvkda&? w&m'uFm;? oem;wdwfwkdY? oabFm&SifrSm? uRefum;,lvm?
okdYqkdoH? w&Hxif&Sm;? a'oabFmrSm? wwyfMum;vkdY? odef;ckdukvm;? w
jynfom;rSm? a,mufusm;pdww
f ?dk avmif;oabFmrSm? aigufvYdk qadk u? a&mif;
0,fazmufum;? ukefonfom;rSm? vmjim;auyif? jynfom;rSm? awmZm
xifa&? w&mxufu? waxmifyifyD;? a&Tranmif;ukd? ra&mif;odav? r
a&mif;wzef? raemuRefrSm? vmjyefvwfajrmuf? ukd,ft&Sifukd? wifNyD;
avQmufau? armifhavQmufoHukd? w&Hrif;om;? em;Mum;au? rif;om;oH
csKd? raemuRefukd? okdYqkda&? ,aZmifjzpfau? yaZmifBuHvkdY? a&Tranmif;
uk?d &cdark?H aZmifZmjzpfau? vkcd siyf gaomf? oQirf if;om;rSm? avmif;oabFm
rSm? ukd,fwkdif<uvm? pum;ig;cGef;? roumqkd? a&Tranmif;ukd? &arav?
ti,fuyif? wrd0rf;wGif? nD0ifonf? w&ifwnf;EkdY? rd&ifcGifrm? 0DvkdpkdY
onf? uRefxufBuD;onf? aemifBuD;wpfzef? xufedAmefrSm? vGefca&av;?
aiGukdkyfxk? oGef;ykHjyK? jzpfzkdYolyif? ZrLuRef;rSm? vlrjrifyg? tvGefMuif
onf? aemif&if;enf;wl oabFm&Sifukd? kyfykHxkau? pGyfvkdYxm;a,mif/ ElEl
aEGaEG? qkdazGr[d? jzpfbdwkHvwf? avmif;oabFmrSm? bJaMumhowfvkdY? r
rGwfwifhw,f? avmif;oabFmrSm? avQmufvwfawav/
ukvm;ikyf? rsufpda'gifhrSm? wazGokwfvQif? &Sifrif;om;rSm? ikdkyfysif
a&? ,aZmif&mjzpfaw? raeao;[ef? onftBuHvQif? aumif;ar[ef[d
,if?h avmif;oabFmrSm? igoGm;arav/ ukvm;a&Tom? BudK;umurl? uku
d Ref
uGefGuf? nPfovSmpGm? urvmukd? jrif;ausmufwufwGif? vGJumwifa&?
b,fuMunfhvJh? a0u&Tef&Tef? befBudrfvkH;ESifh? nmutMunfh? &Sifrif;om;
rSm? jrif;ZufqGJvkdY? rif;om;oli,f? Zif;cgaMumif;ukd? a,mifca&av/
oGm;avwkHajrmuf? avmif;oabFmrSm? vGefpGma&mufwnf? a&mufvufaw
cg? raemuRefrSm wzefcsnf;uyf? pum;jyefukd? vm;&if;[yfvkdY? pum;jyef
r? wwefcsnf;uyf? oabFm&Siu
f ?dk vm;&if;[yfvYdk ? rrGww
f ifw
h ,f? avmif;
oabFmrSm? oabFm&Sifukd? avQmufvwfwnfum;? wxl;wav? wpfcg&H
zl;? oQifrif;om;rS?m avmif;oabFmyg? a&mufvSmonfvnf;? tb,fukd

&cdkifnGefYzl;
256

&cdik o
f m;BuD;pmay

Zm? oQifrif;om;ukd? rod&vkdY? okdYqkdoH? w&HqGwfrSm;? oQifrif;om;rSm?


em;a0Mum;au? rif;om;oHcsKd? avmif;oabFmrSm? okYd qadk &? rajymcsifa&?
odcsifbeef;? oabFm&Sifukd? qkdvwfwnfum;? ti,fuyif? wrd0rf;wGif?
nd0ifonf? w&ifwnf;EkdY? rd&ifcGifrm? 0DpkdYaomf? wkdYxufBuD;onf?
aemifBuD;wzef? xufedAmefrSm? vGefca&vJ? aiGukdkyfxk? oGef;ykHjyK? jzpf
zkdYvlyif? ZrLuRef;rSm? vlrjrifyg? a&Tukdkyfxk? oGef;ykHjyK? wlbkdYolyif?
ZrLuRef;rSm? vlrjrifyg? tvGefMuifonf? aemif&if;ESifhom? oabFm&Sifukd
kyyf x
Hk ak u? pGy
f xm;a,mif? ElEal eae? qkad bGr[d? jzpfbw
d v
Hk wf/ avmif;
oabFmrSm? ab;aMumhowfvkdY? rrGwfwifhw,f? avmif;oabFmrSm? aomuf
ayG;wnfa&? ukvm;ig;kyf? rsufawmifMum;rSm? waoGokwfvkdY? ikdkyfysifa&?
aeYpnfaeYpnf? oQifrif;om;rSm? aejim;pnfwGif? eDvnf;usvwf? okH;
ykd&fuwfwGif? 0wfpodef;jyif? eef;pnf&SifrSm? vmkyfysifa&? 0wfpm;odef;
jyif? eef;pnf;&Sifrm? avmif;ukdysifa&? odef;ckdukvm;? wjynfom;rSm? xGuf
aomfwcsuf? avmif;oabFmrSm? pdpdxGufaomf? oluwcg? rsKd;qufvSm
onf? ckrajymau? vmonfvrf;rSm? ukvm;rpfZm? qkdcarav? ,aZmif
&mxGufau? vufr0wfw,f? e0&wfrsuf&H? tbmyD;a&? odef;aomif;wef
ukd? a'ukdZmnDxGD;? ,laumif;ygbd? avmif;oabFmrSm? xkwfvkdYyD;a&? rif;
om;avGul? r,lygvkd? avmif;oabFmrm? jiif;ckHqkda&? ,aZmif&mjzpfau?
em;rm0wfau? ukd,f&dyfvnf;jrif? pdefa&mifvdyfvuf? tbyD;a&? jrebuf
ukd? a'ukd&mnDxGD;? ,laumif;ygbd? avmif;oabFmrm? xkwfvkdYyD;a&? rif;
om;vG,ful? r,lygvkd? avmif;oabFmrm? jiif;ckHqkda&? aZmifOpmukd? aoG
umwnfroQm;? ,aZmif&mjzpfau? rif;om;rmav? rif;om;bmom? q&m
ausmif;rm? wD;p&mav? rif;om;rmvJ? rif;om;bmom? q&mausmif;rm?
aysmf&ygonf xif&mawraoQmif? igwGifyga& a&Tracsmif;ukd? ,laumif;bd
av? avmif;oabFmrm? xkwv
f Ydky;D cg? apmif;uk&d vQi?f a&NyHK;a&oGi?f avmif;
oabFmrSm? vTm;umwiffvkdY? vmjim;vwfrkH? vrf;pyfMum;rm? rmaem,la&?
oGm;avwkHajrmuf? q&mausmif;rSm? &Snf'nf;a&mufvkdY? a&mufvwfaomt
cg? oQifrif;om;rSm? BuHvwfawav/ wD;rnfw;D rnf? ta&SUjynfu? yk;d BudK;
0,fa&? aiGo;Hk q,fav? wD;r,fw;D r,f? ynmocif? q&moQifudk avQmuf
xkHavNyD;? wBudrfapmif;ukd? ndAsmwD;a&? wD;pnfwD;pnf? wD;jim;pnfwGif?
vufuRrf;vnf;0if? oQifrif;om;rm? em;vnf;wifa&? vkvifrif;om;?

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

257

ausmif;pnfwidk rf m? wufvwfjim;cg? rif;om;vlysKd? q&mausmif;rm? apmif;


ESifhaysmfa&? rwD;csifocifrif;om;? ausmif;pnfwkdifrm? a&Tracsmif;ukd? wif
vkdYxm;a&? aq&D;&efcg? pdwfukdazsmfau/ wD;p&mav? ykd;ajcESpfyif? BuD;
wyifav? apG&Sifav;acsmif;? pdwfukdaysmfa&? a&Tracsmif;ukd? [D;p&mav?
rif;om;vlysKd? q&mausmif;rm? apmif;eefYaysmfa&? ykd;ajcESpfyif? BuD;wpfyif
a&? apG&Sifav;acsmif;? pdwfukdazsmfa&? a&Tracsmif;ukd? wifaMumif;wnf&if
cGi?f tomwnfwifNyD;? ok;H yifBudK;uk?d nDatmifnad &? wk;d uku
d iif? usm;ukd
oif? rSefBuD;ukdcwfvkdY? vufoef;vufv,f? vuf<u,fvufr? apmif;aq
pdwfrm? avQmufvkdYcsa&;? nmbufvufnSKd;? racsmif;vkdifrm? pDvkdYwkd;a&/
jcif;rsKd;vnf;ay:? q&mausmif;rm? wD;vwfawum;? rwD;csifau? vkvif
a'rif;om;? ausmif;pnfwkdifrm? a&Tracsmif;ukd? wifvkdYxm;a&? aq&D;&efcg
pdwfukdazsmfau? wD;p&mav? rwD;csifau? vkvifa'rif;om;? a&TBudrfpif
rm? wifvYdk xm;au? edpnfepd nf? edjim;pnfwiG ?f wajyESpaf jy? oHawmif;ajy
rm? bkef;awmfBuD;vQH? xGef;a&mifawmufy? a&Teef;&Sif&J? ewftvm;okdY?
eef;BuD;a'okH;aqmif? tdrfajrmifa'acgifqpf/ oH'nfNrdKUrSm? pwk&pfESifh? e*
&mZfauqif0if? okH;qifhwifonf? ,ckomajc? okH;aqmifeef;rm? aysmffvwf
awum;? qifaZGqifjzL? ajymhaqa'gifrm? tkH;okH;vkH;ESifh? puL,wfeefY? a&T
,wfajymufwl? wqlukdxm;? wql&Sm;vkdY? eef;tdrfomr,f? ZmroQm;kH/
aysmfpnfaysmfpnf? aysmfjim;pnfwGif? oHa'gif&mZm? arZmxGifNyD;? rif;\o
rD;om;? rdbk&m;rSm? oaE0rf;wGif? aewkHvsif? oGm;wkHvsifyif? rsufESmjrif
? ykcufvJwif? ara&xkjim;? arSUwac:vwf? oHa'gif;&mZm? arZmwGif
NyD;? rif;\&ifoGD;? xGefnDvSpGm? oH'nfNrdKUrm? xGifykd;0gvJ? eDpnfaepnf?
aejim;pnfwGif? wpfxJaysmfa&? rarha'ref? vSykd;0grm? 0gBudwfawav;?
vuf0JwpfcGif? nOD;w,H? vSykd;0grm? Akdif;iifoHESifh? ovGefaysmfysm;? eef;
a&TawmifrSm? aepnfjim;cg? qifaZGa',if;jzL;? ajymhaqa'gifrSm? tkokH;vkH;
ESifh? puL,wfESifh? a&T,wfGmxkH? eef;a&TrSm? wqlGm;a&? wqlukdum;?
eef;a&TawmifrSm? wqlGm;vkdY? aysmfpnfaysmfpnf? aysmfjim;pnfwGif? ykd;0ga'
0D? uRef;ajc&Ha'oQm;? csdefxdef;,kdU? vufwHa&Sonf/ [Havaumif;pGm?
tdrv
f ;Hk ykid o
f nf? ode;f acgifrkYd ? tcgrsm;pGm? ausmif;uefaygifrm? &Dcwfvm;
a&? wcga'w&H? cg&Hwxl;? &Sifyifausmif;u? apmif;wD;oHukd? rMum;bl;
acs? wxl;wav? apmif;wD;oHukd? Mum;cDa&av? vufwHa&Sonf? [ef

&cdkifnGefYzl;
258

&cdik o
f m;BuD;pmay

onfaumif;pGm? tdrfvkH;ykdifonf? odef;acgifrum;? oGm;vDwkHa`rmufr,f


tdrfBuD;rSm? vsifapma&mufvm? tHhavmifa'pdrfjr? a&tkd;cGufukd? Burf;rmcs
vkdY? tvkH;pkHyif? &SifawmfxHyg;? NydKifvkdY0ifa&? ,aZmifoajc? arykd;0gukd
avQmufvwfwnfum;? tcgrsm;pGm? ausmif;uefabmifrSm? a&cwfvma&?
wcgw&Hxl;? oQifhyifausmif;rm? apmif;wD;oHukd? rMum;bl;yg? wxl;w
av? oQifyifausmif;u? apmif;wD;oHukd? Mum;cda&um? ZmjynfZmGm Zm
uRef;csmu? a&mufvSma,mufsm;? apmif;orm;vnf;? vufwHa&Su? [ef
avaumif;pGm? tdrfvkH;ykdifa&? odefacgifrum;? vufaumif;kHpk? MumrkHt
oGif? aqacsmif;vufukd? OD;xdyfwifvkdY? aMumif;vQifpdyf&yf? vufwHa&Su?
[efavaumif;pGm? odef;acgifrrm? avQmufvwfaomcg? avQmufonfp
um;? r,kHygvkdY? arykd;0grm? okdYqkda&? rpD;rpyf? c&rf;oD;rm/ rJh'g;
cwfa,mif? rpD;rpyf? qifem;Gufrm? pufem;wyfa,mif? tMum;a't
aoQmif? eifuRefrrm? eef;wkdYoQif? Mum;auta&Smif? {wtMum;vm? &yfAm
rsufpdusvkdY? pnfa,mifonf? eifuRefrukd? jypfwifarysm? pum;Oya'?
arykd;0gu? odefacgifrukd? ajymvwfawum;? aemufNcD;qkqk? a&Tajcxk?
,if;eduyif? vSykd;0grm? aeavusifaomf? eDpnfeDpnf? eDjim;pnfwGif? vS
ykd;0grm? aejim;cga0? aravavau;? aravaeqkduf? rdbtdrfrm? Akdif
iifqu
dk af v? armifavavhau? armifavaysmfwek ;f ? q&mausmif;rm? apmif;
wvkH;eefY? armifavavhau? armifavvkHvS? q&mausmif;rm? apmif;wD;c
&? apmif;uk&d ifciG ?f tomwifNyD;? BudK;ok;H yifukd nDatmifnad u? rif;om;oH
csKd? q&mausmif;rm? apmif;jcif;qkda&? xkwfuaeonf? ukef'Da'ewfrsm;?
oQifodMum;vJ? ewfrsm;reD? armifapmif;oHukd? ykdYpDaomav? okdYoHcsKd?
oQifrif;om;rm? apmif;jcif;qkda&? aravavau? aravvkHvS? oef;acgif
nOfrh m? Akid if ifx&,f? Zl;a0&[wf? jreef;omrSm? ajcok;H ywfu?kd vufzsm;nD
pGm? ukdifumwnfnDnGwf? okH;aqmifeef;rm? "avSUwwfav? tvSa'ykd;0g
arZmvkHvS? oef;acgifnOfhrm? 0g*Grf;qGa&? 0g*Grf;qGqpf? pkHvDwkdufvkdY? t
vku
d o
f ifph mG ? oQiyf ifausmif;u? armifapmif;oHu?dk yk;d 0gem;rm? Mum;oifyh ga&?
ewfyk q
f if;0g? yk;d 0gaoG&pf? qGa&*Gr;f uk?d cs
D yifau? NyD;ckyif? t,ifa'pyf
ppf? vSykd;0gum;? vGefwysif;rSm? xGufvkdYvkdufaw? ausmufESifha&onf? w
rsufwkdifukd? vufukdifpGJrSwf? avSum;ckHrSm? ajcpkH&yfvkdY? taMumif;pdpd? arykd;
0grm? xGufcDrdaomf? jrifrkd&fawmifa&;? tvGefBuD;jcif;? b&if;Mum;au? ig

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

259

wJolukd? jypfwifar[k? aMumufpGmvkHvwf? &SdNcHK&SK? r[kwfygbd? vSykd;0g


rm? aeav&mwGi?f ,if;aeYuyif? ESv;Hk ylqm? wif;xdrw
f iG ;f rSm? vSy;dk 0gav?
zsm;a,mifema,mif? acgif;arGUa,mifonf? AaZmifa'rod? ykd;0gpGefYa&? o
vGefcufrSm? armvkdY[da&? xrif;ukdyif? rpm;csifa&? a&oQifraomuf? vSykd;
0grm? 0rf;raumufvkdY? yaZmifBuHpnf? armifapmif;onfukd? jrif&arkH?
umva'jrifha&S? ESpfrsm;a'vusL;? armifapmif;onfukd? rawGUbl;au? l;
pGmarav;? pum;Oya'? vSykd;0gum;? odef;acgif;rrSm? Mum;vwfjim;au?
Mum;olwzef? odefacgifrum;? vmarbkdYudk? tmrcHa&? aq;vdyfuGrf;,m?
ay;p&mau? yk0gtajyh? vSykd;0gu? vm;arolukd? vufrSmxnfhvkdY? atmif
aoGwref? vSykd;0grm? ukdYapuRefukd? vsifjrefauvTwfajrmuf? odef;acgifr
um;? ausmif;pnfwkdufrm? vsifaqma&mufaw? vufawaqacsmif;?
pkpH mG aygif;au? vufaygif;k;H pk? Mumrkt
H oGi?f aqacsmif;vufu?dk OD;xdyw
f if
vkdY? aMumif;vQifpdwf&dyf? odef;acgifrrm? avQmufvwfNyD;aomf? pum;Oy
a'? oQifrif;om;rm? odef;acgifrukd ajymvwfawum;? ykd;0g&Sifr? vlukd
aqmif;yg;? pum;rwl? oQifyifausmif;rm? 0grusL;yg? yg&rDomG &? eef;awmf
rSmokdY? ebl;pma&? Murmaumif;au? eef;pnfoQifrm? ajymvwfawav;?
ajymonfpum;? Mum;vwfaomcg? oGm;avwkHajrmuf? ykd;0gaeonf? eef;
tdrfrukd? vsifaqma&mufcg? pum;Oya'? arykd;0gukd? avQmufvwfaw
um? avQmufonfhtvH? w&HqGwfrsm;? arykd;0gav? tysKd;em;rm;? w
bufMum;au? ,if;aeYuyif? ESvkH;ylqm? pdwfylqmvnf;? Asm,uif;
aysmuf? r,fykd;0grSm? csrf;oma&mufvkdY? bk&m;zl;ar? vSykd;0grSm? BuHvwf
awav? opfukdxk[H? BuD;ukdrSefau? a&Gusefawbk&m;? ausmif;pnfwkduf
rm? wnfvYdk xm;au? uRefvnf;oajc? jrwf&iS yf ifu?dk bl;cDarav? ighrmap
uRe?f ajc&HroQm;? rdEiS b
hf rSm? cspv
f Ydky;D onf? csed x
f ed ;f ,wkYd? vufwaH &Sonf?
[efavaumif;pG? tdrv
f yHk idk af &? ode;f acgif;rkUd ? bk&m;wefaqmif;? rsm;ajrmif
vSxeG ;f ? wefceG q
f rD ;D ? jy'fx;D ESi?hf rkeq
d if;wk? aumif;rSKkUd uk?d tnDarwkYd ?
bl;cDarvm;? ighrmS apuRef? a>c&HroQm;? aMomfarrsm;wkYd ? teDwifo
h ?l teDar
wkdY? wifh&m&mukd? qifuwfwkHav? tjzLwifol? tjzLarkd? wif&m&mukd?
0wfuwfvDav? t0gwifol? t0garwkdY? wifh&m&mukd? qifuwfvDav/
tndKwifol? tndKarwkdY? wifh&m&mukd? qifuwfvDav/ teDwifol? teD
arkdU? wifh&m&mukd? qifuwfvDav/

&cdkifnGefYzl;
260

&cdik o
f m;BuD;pmay

tkyfqif;0g? vSykd;0grm? 0wfvwfyga&? abmif;eufauxrdef? okH;


ESpfvkH;yif? 0wfrBuD;au? atmufNcDwqifh? vSykd;0grm? rusnf;yGifhESifh? vS
wifh? qif,ifarykd;0grm? 0wfvwfawav? cg;wGifMunfhvnf;? cg;BudK;
'Gg'&m? rsufig;jzmau? pkHpGmoDowf? vSykd;0grm? aemufpcsyfvkdY? wifh
aMumif;oajc? vSykd;0grm? 0wfvwfawav/ &ifrSmrmau? &ifrmMunfh
vnf;? uif;ZGef;Gufa&mif? vSykd;0grm? yef;yGifha,mifvJ? jcm&mqDowf? r
ar&ifrm? rrGwfcsyfvkdY? wifhaMumif;oajc? vSykd;0grm? 0wfvwfawvnf;?
ukdrmrSma&? ukdrmMunfhvnf;? ukdrSmbmZl? a&Twlyef;cuf? arwZlrm? NcdK;Z
&ufESifh? vkdif,SufOa'gif;? &kyfaygif;rsm;pGm? arwZlrm? omvdumESifh? pwk
ygv? ewfom;av;a,muf? uwfwkHNyD;au? BudrfvkH;ajymufESifh? axmufvkdY
Munhf[ef? arbmZlrm? jcaoFh&HvkdY? taxmifhav;axmifh? arbmZlrm? ewf
om;apmifhvkdY? kyfwkHoefoef? vSykd;0gukd? rdESifhbrm? cspfay;aomf? odef;
aomif;wefu?dk wifah Mumif;w,foajc? vSy;dk 0grm? 0wfvwfawav? acgif;
rrma&? acgif;rmMunfhvnf;? acgif;rmMuufNcD? jryef;ukH;rSm? a&TyGifh0DvkdY? OD;
&mZfauqHxkH;? jrtkd;vkH;aES? ykd;0gacgif;rm? wifrda&av? vufrmrSma&?
vufrmMunfv
h nf;? e0&wfrsu&f H vSy;dk 0grm? tbmyD;au? ode;f aomif;wef
vkdY? ESpfacsmif;ukd&Twf? oQpfacsmif;vufrm? tjynfhpGyfvkdY? wifhaMumif;aw
oajc? vSykd;0gu? oQpfacsmif;vufrSm? qif0wfawav? em;rSmrma&? em;
rmMunfhvnf;? ukd,f&dyfvnf;jrif? pdef&Sifa'vdyfvuf? vSykd;0grm? jrebuf
ukd? wifhaMumif;oajc?? ykd;0gem;rm? qif0wfawav/ waMumif;vSpGm? vS
ykd;0grm? oifNyD;rSvQif? tkatmifxef;pif? ,nf&SifawrpD;? vSykd;0grm? ajc
usifNyD;vkYd ? jyD;NyD;ckyif? tvQifawcP? arG;a&rdEiS ?hf zcifxrH m? oGm;avjim;
vkdY? ykqpfxkyfauuGuG? vSykd;0grm? &SdwGifcsvkdY? vufauq,facsmif;? pkH
pGmaygif;? vufaygif;kH;pk? MumrkHtoGif? q,facsmif;vufukd? OD;xdyfwif
? aMumif;vQifwifhw,f? vSykd;0grm? avQmufvwfawvnf;? vukdwcg
rjrifygzl;? wyifwkdifav? ,Ofjym'frm? pHvkYdeDonf? baus;Zl;vnf;?
opfux
dk [
k ef? BuD;ukrd aH u? a&Tusefz&k m;? ausmif;pnfwu
dk rf m? wnfvYdk xm;
au? uRefvnf;ojc,f? jrwf&Sifyifukd? bl;cDarvnf;? vGefvkdYMuifau? arG;
a&bESi?hf bcifciG v
f ef;? uReaf 'olu?dk &Gwyf gvwfav? yk;d 0gqko
d ?H w&Hqw
G f
zsm;? bcifem;rm? wwyfMum;vkdY? oDzsmqkdjim;? qkdvwfawum;? ykd;0gqkd
a&? atmifboa&muf? pyg;p&nf? awmqmvDrm? wdukdeda&? tvSykd;0g?

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

261

eifZmwa,muf? tajcaygufaw? xdef;vkdYrEkdif? [efYpD;rem? vSykd;0grm


oGm;av&mwGif? igomarG;onf? orD;vSpGm? ykd;0greD? jrwf&Sifyifukd? bl;
vQifavonf? tvSykd;0g? arZmtvS? arG;a&bESifh? arG;a&rdum;? cGifhyef&
vkdY? 0rf;aomifh0rf;om? vSykd;0grm? vmygvwfajrmuf? rdtdrfBuD;rSm? vsif
aqma&mufvkdY? reufaurkd;aomuf? aexGufajcmufcg? igvQifoajc? jruf
&Sifyifukd? bl;cDarav? ighrSmapuRef? a>c&Hr&Sm;? rdESifhbrm? cspfvkdYyD;onf?
csDxdef;,wkdY? bk&m;vufaqmif? jrm;ajrmifqDrD;? jy'fxD;ESifh? tnDqif;
wk? aumif;rSKkyfukd? tnDarkdU? bl;uwfar? yef;cH,liif? vSykd;0grm?
acgif;xufwif? wkd'Dwkd'Gg? ,l,pHay? vSykd;0gum;? aMumif;Zif;cgukd?
vm;ca&av? tnm&Da&m? jrm;OD;wZdwf? pGwfvSmajcrm? bdeyfpGyfvkdY? vm;
vDaomfvnf;? wkd'dwkdwGg? bJ[oFmukd? ajrrmcsa,mif? tvSykd;0g? r,fZm
wifw
h ,f? aMumifZif;cguk?d vm;ca&vnf;? oGm;avaomfvnf;? wk'd w
d w
dk mG ?
Muufawusifukd? ajrrmcsa,mif? vSaMumif;wifhw,f? vSykd;0gum;? Zif;cg
aMumif;udk? oGm;ca&vnf;? oGm;avaomfvnf;? wkd'Dwkd'Gg? Muufawusif
ukd? ajrrmcsa,mif? vSaMumif;wifhw,f? vSykd;0gum;? Zif;cgaMumif;ukd
oGm;ca&vnf;? vuf0MJ unfv
h ?J o&ufcsKcd sO?f a&G;rEkid af u? yifpnfaurjywf?
nGwu
f m&yfu?dk wGv
d wfawav? vufsmMunfv
h nf;? rnif;csKcd sO?f a&GrEkid o
f nf?
yifpnfawrjywf? nGwfum&yfukd? wGdvwfawav? ,if;uwzef? vGefvkdY
ce? vSykd;0grm? oGm;avjim;aomf? vuf0JMunfhvnf;? vuf0Jausmif;pnf?
oHCmaeonf?h a&GrEkid af u? ausmif;pnfaurjywf? nGwu
f m&yfu?dk awGUvwf
awvnf;? vufsmMunfhvnf;? vuFsmawausmif;pnf? oHCmaeonf? a&Gr
Ekid o
f nf? ausmif;pnfaurjywf? nGwu
f m&yfu?dk awGUvwfawav? ausmif;
pnfawtMum;? vSy;dk 0grm? apuRerf sm;ESi?hf oGm;avjim;aomf? ,if;uwwef?
vGefvkdYawce? vSykd;0grm? oGm;avjim;u? q&mawmfBuD;? aAmifewfoD;
vQif? ausmif;ajcwaxmif? ynfq,fckNyD;? q&mawmfBuD;? aAmifewfoD;ukd?
bkef;BuD;ocif? jrwf&m0ifonf? t&SifpHtm;? wawmajra&? a&Tausmif;t
wGi;f ? tawmif&pS q
f ,f? wvif;a&SUrm? a&mufavjim;aomf? ausmif;xufwuf
? ,ckoajc? jrwfoQifyifukd? bl;uwfarav? ykd;0gapuRef? a>c&HroQm;?
ighwGifyga&? atmfarrsm;kdU? bk&m;wnfhvufaqmif? rsm;ajrmifvSxGef;? wH
cGefqDrD;? jy'fxD;ESifh? yguwfpDav? yguwfpDav? bk&m;vufaqmif?
jrm;ajrmifvSxGef;? wHcGefqDrD;? jyom'fxD;ukd? t,ifxkdrS? ,lNyD;vQif? tvS

&cdkifnGefYzl;
262

&cdik o
f m;BuD;pmay

ykd;0g? arZmoajc? ausmif;pnfwkdufrSm? wufca&vJ? rwufcsifa&? wuf


csifozG,?f ausmif;awmf&u
dS ? xkt
d rsm;ESi?hf vSy;dk 0grSm? 0ifca&vJ? rwwfcsif
au? wufcsifbeef;? vSykd;0grSm? auGUvkdYwufa&/
wufpnfwufpnf? vSy;dk 0grm? xufjim;pnfwiG ?f ,ckoajc? vSy;dk 0gu?
tawmif&Spfaq? ausmif;jyifomrm? a&mufvDa&av? ausmif;awmfxuf
rSm? wufavaomcg? vSy;dk 0guk?d Munfch aD omfum;? a&NyHK;a&oGi?f yk;d 0garum;?
rkd;yk0gukd? ,liifbd? a&NyHK;a&oGif? ykd;0garrm? 0wfpm;ysif;vkdY? cyH;coGif?
ausmif;wHcg;ukd? 0ifca&av? 0ifNcDaomcg? vSykd;0gum;? ykqpfwkyfauuG
uG? vSy;dk 0grm? &Sw
d iG cf svYdk? vufauq,facsmif;? pkpH mG aygif;au? vufaumif;
k;H pk? Mumrkt
H oGi?f aqacsmif;vufu?dk OD;xdyw
f ifvYdk? acsmrGwv
f pS mG ? yk;d 0gkyf
oD;? jrwf&Sifyifukd? uefawmhNyD;rS? q&mawmfBuD;? bkef;BuD;ocif/ toQif&Sd
au? vSykd;0gukd? ar;vwfwum;? wumrvli,f? cspfaumif;zG,fum;? w
cgaw&H? cg&Hwxl;? ig\xHrSm? ra&mufzl;av? xl;qef;tHhzG,f/ ig\xH
a&mufvmS a&um;? taAudp? wumruk?d rod&vnf;? okYdqo
dk ?H w&Hqw
G f
rsm;? vSykd;0grSm? wwyfMum;au? tvSykd;0g? arZmoHcsKd? q&mawmfukd?
okdYqkda&? aeukdwcg? rjrifygzl;? wyifwkdifav? ,nfjyom'frm? pHae
onf? baus;Zl;vnf;? opfukdxk[H? BuD;ukdrHau/ a&Tukdkyfwk? a&Tausmif;
awmfrm? oAnKukd? uRefvQifbl;ar? q&mawmfav? ajcawmf&if;rm? ck
a&mufawvnf;? ykd;0gqkdoH? wwefxif&Sm;? q&mawmf wwyfMum;au?
tvSa'ykd;0g? eifZmrae? jruf&Sifyifukd? bl;vQifvDvnf;? igomcspfonf?
om;BuD;ausmfacgif? yef;'kd;atmifukd? tarmifvmvwf? wBudrfapmif;ukd?
wD;cvJvnf;? armifvv
J aJ u? armifvaJ ysmfw;Hk ? q&mausmif;rm? apmif;wpf
vkH;ESifh? armufuma'vufzGJU? yef;'kd;atmifrm? xkd,arESifh? acacsukdjyif?
a&TpifawtNyHK;? yef;rsufawmif? a&TpifawtNyHK;yef;? yef;'kd;atmifum;? q
&mausmif;rm? apmif;wvkH;ESifh? rsufarT;rsufawmif? yef;'kd;atmifrm? uif;
wGm;a,mifav? rsufarSmif&pf0ef;? yef;'k;d atmifum;? wyifajcuk?d a&wrf;
a,mif? xl;qef;tHhzG,f? kyfa&vSy? yef;'kd;atmifukd? Munfhr0av? apmif;
ukad w&ifciG ?f tomawwifNyD;? BudK;ok;H yifu?dk nDaatmifnv
d Ydk ? xk;H uku
d iif?
usm;uko
d ifau? rSeBf uD;ukcd wfvYdk? jcif;rsK;d vnf;ay:? q&mausmif;rm? wD;vwf
awum;? apmif;ukdwD;oH? waxmifwefav? rSefpGmyD;vnf? waxmifwef
av? waxmif'*Fg;? ESryD;&m? vSykd;0grm? ckrygav? ESrouf&Sif? arygMuif

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

263

au? armifyifvmav? arhtdrfBuD;rm? ,lcvkdufav? bk&m;zl;ar? vSykd;0g


um;? ykqpfww
k af uuGu?G vSy;dk 0grm? &Sw
d iG cf svkYd ? OD;nTw&f adk o? q&mawmf
uk?d uefawmhNyD;rS? ausmif;uawoufvYdk? ausmif;wvif;rm? a&mufavaom
cg? yef;'k;d atmifav? tarmif&adS w? ausmif;pnfwu
dk u
f ? oufvwfawav?
ausmif;wvif;rm? a&mufvwfaomcg? tarmifoajcvSykd;0gukd? qkdvuf
awum;? apmif;ukdwD;a&? apmif;cawESr? apmif;aoarmifukd? ckyD;cav?
,aZmif&mjzpfau? ukdrmkHau? ukdkHukdyif? vkdcsifovm;? ,lvJrwfarmif?
arrmcspfaw? yef;'kd;atmifav? ukdrmkHau? ukdkHukdyD;? rvG,fodav? arh
vufpeG u
f ?dk qGu
J mukid v
f Ydk? ,aZmif&mjypfau? acgif;rSmaygif;a&? acgif;aygif;
ukdyif? vkdoavmav? ,lvJrwfarmif? arrmcspfau? yef;'kd;atmifav?
acgif;rSmaygif;au? acgif;aygif;ukyd ;D ? rvGwo
f ;D vnf/ arhvufzsm;uk?d aphaph
ukdifvkdY? apmif;ukdwD;au? apmifcawESr? ykd;0garrm? ckay;cav? ,aZmif
&mjzpfau? vufrm0wfaw? e0&wfrsuf&H? rdESifhbrm? cspfvkdYyD;onf? odef;
aomif;wefukd? a'ukdarmifZm? vkdcsifawavm/ ,lav rwfarmif? arrm
cspfau? yef;'kd;atmifav? vufrm0wfaw? vufpGyfukdyD;? rvGwfoD;av?
arhvufzsm;ukd? aphaphukdifvkdY? ,aZmif&mjzpfau? em;rSm0wfaw? e0&wf
rsuf&H? rdESifhbrm? cspfvkdYyD;onf? odef;aomif;wefukd? awukdZmarmifyif?
vkcd sifavmav? ,lavrwfarmif? arrmcspfaw? yef;'k;d atmifav? em;rSm0wf
au? em;a#mif;ukdyD;? rvGwfoD;av? arhvufzsm;ukd? qGJumukdifvkdY? yef;'kd;
atmifrm? tarmifpdwf&Sd? ykd;0garukd? cspforsm;av? uif;a,mifwGm;wkkH? r
qkwfpDcsif? ykd;0g&ifrm? wkd;vkdY0ifau? ausmif;wvif;rm? oufaqm
vQif? vSykd;0grSm? oGm;avygonf? odefawmfjyifrm? 0ifavygonf? &Sifyif
a&SU0if;? odrfwvif;rm? wufyufawGU? t&if&Sifrm? jrifa&&ifoD;? vSykd;0g
onf? cspfr&av? cspfBudKufarwm? ukPmonf? arwmonfqGwfqGwf?
&Sifyifa&SUrm? aemufuvma&? odrfrm0ifvkdY? odrfawmfjyifrm? bk&m;zl;arkdU?
zl;uwfawav? bk&m;vufaqmif? rsm;ajrmifqDrD;? jyom'fxD;ukd? rkedqif;
wk? aumif;rSK&kyfukd? tnDarkdU? apMuyfukefvkdY? a&Taygufaygufukd? ajrmuf
oHBuJ? odraf wmfjyifrm? ok"ak c:onf? nHrpJEiS ?hf opfuadk wxk[ef? BuD;ukd
rHau? a&Tusb
H &k m;? *lawmfwu
dk rf m? awvkYdxm;au?? uReaf v;oajc? jrwf&iS f
yifukd? zl;uwfawav? tvSykd;0g? arZmqkawmif;? oQpfaomif;odrfrm
om;qkawmif;vkYd? oQpaf omif;odrrf m? vifqak wmif;vkYd? vif&m&au? vif&m

&cdkifnGefYzl;
264

&cdik o
f m;BuD;pmay

&vJ/ armif;apmif;aoukd? &ygpDom;? om;&m&au? om;&m&vJ? wl&d'wf


ESifh? wa&mwwfukd? &ygpDvnf;? tvSykd;0g? arZmoHcsKd? odrfwvif;rm?
okdYqkda&/
odrfwvif;rm? Munfhcdaomfvnf;? jcaoFhESpfaumif? r'kH;axmifau?
usm;a,mifxifrw
S ?f vSy;dk 0gum;? ode;f acgifruk?d ywfvYdk NyD;a&? usm;r[kwf
yg? jcaoFZh mau? NrD;wk;H zsm;uk?d vSKyfjyau? tarT;pkwpf w
k ?f yg;tkyt
f yk Ef iS ?hf
aMumufkyfaMumufoGif? opfyifxufrm? oQnfhukdjrifau? usm;a,mifxif
rSw?f vSy;dk 0grm? xGuv
f Ydk NyD;au? usm;r[kwyf g? oQnfh yk o
f mvQif? yk;d 0guRef
r? odef;acgifrum;? oQnfrwkH;yg? ukdifajyma&? odrfuxGufvkdY? ykd;0gvm;
&m? odew
f vif;rm? aemufuyga&? oQifyifv&S ;DT ? BuJpnfBuJp?J a'gif;'ufpeG f
ukd? iifvwfawav? a&SmifavvS&TD;? ausmif;uvl&Sif? rsm;zsif[dav? &Suf
awroQD? a'gif;'ufpGefukd? vTwfvkdYyD;a&? 'gavmufqkdusif? remygod? &Sif
vS&;DT au? yk;d 0garav? onf;csmvSu?kd a'ervGw?f &Siv
f &S ;DT rm? toJjywfvYdk?
vufukdqGJiif? aeyljyifrm? yg;jyifnDnGwf? &SifvS&TD;ukd? ukdukdyGwfcg? ukdkyf
vJjrif? pdef&Sifvdyfvuf? t'gyD;a&? jreyufukd? pdefpdef&Sif&Sif? vSykd;0grm?
em;uuRwfvkdY? jrwvifrm? &Spfjzmpdwfau? oQpfjzmpdwf[ef? aEGcsKdBudK;
eefY? oQpfwefpGJvkdY? qifapGem;a#mif;? toifhygvm? bk&m;odrfrm? oQpfpdwf
pdwfau? onf;csmqkH;Asm qkH;vda&um;/

armifpaH zmf
rSwfcsuf/

jyefvnfwifjyonf

/ OD;bpHyg;u&aom vuf&GD;rlukd ,if;twkdif;ul;,lxm;


pGmjzpfaw/ t*Fvdyfacwfu ul;ckdif;aomrlqkd\/ pmrlukd
q&mAode;f xHrS ay;ykYdojzifh (30-9-94)aomMumaeY? eHeuf(10)
em&DtcsdefwGif ul;,l&&Sdygonf/

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

265

NAdwdoQukdvkdeDacwf ynma&;rsufESmpmrS
wkdufppffrSL;BuD; OD;pHOD;ckdif
1853-ckESpfrwkdifrD tcsdefxd &ckdifjynfe,fwGif ykHESdyfvkyfief; r&Sdao;
[k qkd&ygrnf/ EkdifiHjcm;owif;rsm;ESifh pD;yGm;a&;aps;ESKef;owif;rsm;? aMumf
jimrsm;twGuf umvuwm;xkwo
f wif;pmrsm;ukd tm;uk;d ae&onf/ AKYAB
COMMERCIAL NEWS owif;pmukd 1953-ckESpfwGif ppfawGNrdKY xkwfa0
onf/ ,if;tcsdefrSp &ckdifjynfwGif ykHESdyfvkyfief;pwifonf[k rSwf,lEkdif
ygonf/
aemufEpS t
f enf;i,fMumaomtcg ,if;owif;pmukd Mr. John Ogilvy
Hay, F.R.G.S qkdolu 0,f,lvkdufygonf/ owif;pmykHESdyfwkduf trnfukd
vnf; ARAKAN NEWS [k ajymif;vkdufygonf/ Mr. John Ogilvy Hay
onf ,if;owif;pmukdOD;pD;NyD; tcsdefrSefxkwfa0cJhygonf/
1868-ckESpfwGif Mr. John Ogilvy Hay onf OD;&Jazmfo,fqkdol
tm; tqkdygowif;pmESifh ykHESdyfwkdufukd avvHwifa&mif;csvkdufygonf/
,if;aemuf OD;&Jazmfo,f\om;jzpfol OD;usifckdif(csif;ckdif[k xifygonf)
tm; vTaJ y;vku
d yf gonf/ OD;&Jazmfo,fEiS o
hf m; OD;usicf idk w
f YdkrmS rnfonfch Ek pS f
txd owif;pmukd wm0ef,lxkwfa0cJhonfukdum; rod&yg/
(19-2-1924)aeYxw
k f ARAKAN NEWS owif;pmukd awGU&ojzifh
,if;owif;pmrSm 1924-cktxd xkwfa0vsuf&SdaeaMumif; od&ygonf/

&cdkifnGefYzl;
266

&cdik o
f m;BuD;pmay

,if;tcsdef t,f'DwmOD;xGef;a&TqkdoljzpfNyD;? Ak'[l;ESifhpaewkdif; xkwfa0


aMumif; od&ygonf/ wpfapmifukd av;yJay;&ygonf/ ,if;aMumifh
tqkdygowif;pmrSm 1924-ckwGif oufwrf;(71)ESpftxd &SnfMumNyD;? &ckdif
owif;pmrsm;teuf owif;pmoufwrf;t&SnfqkH; owif;pmwpfapmif
jzpfonf[k rSwf,l&ygonf/ okdY&mwGif rnfonfhckESpfwGif ,if;owif;pm
&yfqkdif;oGm;onfukdum; rod&yg/
,if;owif;pmykdif&SifjzpfolMr. John Ogilvy Hay onf ]&ckdif0gBuD;}
OLD ARAKAN trnfjzifh 1876-ck? Ek0
d ifbmv(4)&ufrS 1877-ck? Ek0d ifbm
v(24)&uftwGi;f &ckid -f wkwf rD;&xm;vrf;azmufvyk af &;twGuf aqmif;
yg;rsm;ukd a&;om;cJhygonf/ Mr.Hay t*FvefjyefoGm;NyD;aemufwGifvnf;
&ckdif-wkwfrD;&xm;vrf; azmufvkyfa&;aqmif;yg;rsm;ukd t*FvefwGif
qufvufa&;om;cJhygonf/ ol\vkyfaqmifcsufrsm;ESifh aqmif;yg;rsm;ukd
pkaygif;NyD; &ckid t
f wdw?f ypKye?f tem*wf ARAKAN PAST, PRESENT, FUTURE
pmtkyfukd 1892-ck? arvwGif t*FvefrSm xkwfa0cJhygonf/

jrefrmEkdifiHynma&;
ARAKAN NEWS owif;pm\oufwrf;wpfavQmufwGif

aqmif;yg;&Sif
rsm;onf rdrdwkdY\tjrif? xifjrifcsufrsm;ukd vGwfvGwfvyfvyf azmfxkwf
a&;om;jcif;rsm;&Sdrnfjzpfygonf/ ,if;aqmif;yg;rsm;ukd pkaygif;NyD; pmtkyf
pmwrf;rsm; jyefvnfkdufESdyfxkwfa0rSKrsm; &SdEkdifygonf/ ,if;aqmif;yg;pm
tkyfrsm;rSm ,cktcg &SmazGawGU&Sd&ef jzpfEkdifawmhrnfr[kwfawmhyg[k qkd&r
avmufyifjzpfaeonfhumvokdY a&muf&SdaeNyDjzpfygonf/
okYd&mwGif ARAKANNEWS owif;pmwGif jrefrmEkid if yH nma&;ESiyhf wfouf
a&;om;wifjycJhonfh aqmif;yg;rsm;ukdpkaygif;NyD; 1901-ckESpfwGif ppfawG
ykEH ydS w
f u
dk rf S pmtkyt
f jzpfxw
k af 0cJo
h nf/ ,if;pmtkyrf mS ]&ckid t
f wdw?f ypyK ef
tem*wf}pmtkyfxkwfa0NyD; (9)ESpfcefYtMumwGif xkwfa0cJhaompmtkyfjzpfyg
onf/
,if;pmtkyu
f akd &;om;olrmS OD;pHO;D ckid q
f o
dk jl zpfygonf/ ]jrefrmEkid if yH nm
a&;} EDUCATION IN BURMA trnf&Sd pmtkyfjzpfygonf/ pmtkyfyg ]jrefrm
Ekid if yH nma&;}ESiyhf wfoufonfh aqmif;yg;rsm;ukd ARAKAN NEWS owif;pm
wGif rnfonfch Ek pS af vmufu a&;om;cJo
h nfuu
dk m;rod&yg/ aqmif;yg;rsm;

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

267

ukd pkaygif;NyD; 1901-ckwGif pmtkyftjzpfxkwfa0cJh&m ,if;aqmif;yg;rsm;ukd


1901-ckrwkdifrDu tqkdygowif;pmwGif a&;om;wifjycJhjcif;jzpfygonf/
NAdwdoQe,fcsJUorm;rsm;onf jrefrmEkdifiHukdppfokH;BudrfjyK odrf;ykduf
cJhygonf/ ,if;okdYodrf;ykdufNyD;aemuf 1866-ckESpfwGif NAdwdoQjrefrmekdifiH\
yxrqkH; r[m0ef&Sifawmfrif;BuD;jzpfol qmtmomz,f,monf bkef;awmf
BuD;ausmif;ynma&;ukd tajccHonfh ynma&;pDrHudef;wpf&yfukd csrSwfcJh
onf/ okdY&mwGif qmtmomz,f,mukd qufcHaom tvfbwfzkdufonf
bke;f awmfBuD;ausmif;ynma&;tpm; wkid ;f &if;bmom rlvwef;ausmif;rsm;ukd
zGifhvSpfa&;udk tm;ay;cJhonf/
,if;okYd jrefrmEkid if yH nma&;wGif ynma&;pepfpwifusifo
h ;Hk onfh ynm
a&;tajccHt&if;tjrpfrSpNyD; ESpfq,f&mpk tpOD;ykdif;umvtxd NAdwdoQ
e,fcsJ Uorm;wkYd usifo
h ;Hk aomynma&;pHepf\ aysmhuu
G [
f muGurf sm;ukd ESKu
d f
ESKdufcRwfcRwf tcsuftvufpkH? &SKaxmifhpkHrS avhvma0zef aqmif;yg;&Sif
OD;pHOD;ckdifu a&;om;xm;onfh aqmif;yg;rsm;jzpfygonf/ tqkdyg jrefrm
EkdifiHynma&;ESifhywfoufonfh aqmif;yg;rsm;ukd pmtkyftjzpf kdufESdyfxm;
jcif;jzpfygonf/ ,if;pmtkyfwGif (u) aqmif;yg;&Sif\ vlrSKa&;tjrifESifh cH,lcsufrsm;/
(c) NAdwo
d Qe,fcsUJ orm;rsm;\ jrefrmEkid if yH nma&;pepfpwifyo
Hk rkid ;f pOf
(*) NAdwdoQvufatmuf &ckdifjynfe,f/
(C) Ak'bmomaemfrHausmif;rsm;ESifh vufawGUqefaom ynma&;pepf
vkdtyfykH
(i) txufwef;ynma&;ESifh oD;jcm;wuokdvfrsm; jrefrmEkdifiHwGif
vkdtyfykH?
(p) jynfolvlxk\tajctaeESifh ynma&;qkdif&m Oya'rsm;vkdtyfykH
ponfrsm;ukd tajccHa&;om;xm;onfh aqmif;yg;(21)yk'Ef iS hf ynm&nf
cReq
f ak y;a&;ESiyhf wfoufonfh aumfrw
D w
D pf&yfzUJG pnf;yk?H aumfrwD\ a&SUvkyf
ief;pOfrsm;ukd ykHpHZ,m;rsm;ESifh ,if;pmtkyfwGif wifjyxm;onfudk awGU&yg
onf/ tqkdygpmtkyfwGif pmrsufESm(45)rsufESmygNyD; pmtkyf\ tG,ft
pm;rSm 7/_5/ jzpfygonf/
,if;pmtkyo
f nf ARAKAN NEWS owif;pmrS aqmif;yg;rsm;ukd pkaygif;
xkwfa0onfh ]&ckdiftwdwf?ypKyef?tem*wf}pmtkyfukd yxrqkH; ykHESdyfxkwf

&cdkifnGefYzl;
268

&cdik o
f m;BuD;pmay

a0cJhonfhpmtkyf[k rSwf,lygvQif OD;pHOD;ckdifa&;onfh ]jrefrmEkdifiHynma&;}pm


tkyfrSm 'kwd,Budrfajrmufpmtkyfjzpfonf[k qkdEkdifrnfjzpfygonf/

OD;pHOD;ckdif\ b0rSwfwrf;
NAdwdoQukdvkdeDacwf ynma&;pepf\ aysmhuGuf[muGufrsm;ukd rnm
rwm a0zefa&;om;cJhol OD;pHOD;ckdif\b0rSwfwrf;rSm ryDjyifyg/ 0kd;wkd;
0g;wm;avmufom awGU&ygonf? od&ygonf/ aqmif;yg;&Siu
f ,
dk w
f idk af &;onfh
]jrefrmEkdifiHynma&;}pmtkyfyg tcsuftvuftcsKdUavmufukdom tajccHwGif
awGU&ygonf/ wdusaomOD;pHOD;ckdif\ b0rSwfwrf;&&Sda&;rSm arQmfrSef; r
&Ekdifavmufatmif tvSrf;a0;aeNyDjzpfygonf/
jrefrmEkid if yH nma&;pmtkyt
f zk;H rSm OD;pHO;D ckid t
f rnfEiS ,
hf OS
f tvkyt
f ukid f
udk MAUNG SAN OO KHINE, OF THE BURMA SUBORDINATE JUDICAL AND
d ygonf/ ,if;aMumifh OD;
EXECUTIVE SERVICE [k a&;xm;onfudk awGU&S&
pHOD;cdkifrSm NAdwdoQtpkd;&w&m;a&;XmerS w&m;a&;0efxrf;wpfOD;jzpfaMumif;
od&ygonf/
tqkyd gpmtky\
f aemufqufww
JG iG f 0dw&dk ,
d txdr;f trSw&f yH aHk iG aumf
rwD?ppfawG THE VICTORIA MEMORIAL FUND COMMITIEE, AKYAB \
tpnf;ta0;rSww
f rf;ukd azmfjyxm;ygonf/ ,if;tpnf;ta0;rSww
f rf;wGif
aumfrwDOuX? twGi;f a&;rSL;rsm;ESihf aumfrwD0if(55)OD;wkYd \trnfudk awGU
&ygonf/ 0dwkd&d,txdrf;trSwf&HykHaiGaumfrwD OuXrSm OD;jrOD;jzpfNyD; t
wGif;a&;rSL;rsm;rSm OD;pHOD;ckdifESifh OD;xGef;csefwkdY jzpfMuygonf/
,if;aumfrwD\ twGif;a&;rSL;wpfOD;jzpfol OD;xGef;csefrSm ,if;tcsdef
tcgu B.A.B.L bGJU& w&m;vTwfawmfa&SUaeBuD;wpfOD;jzpfNyD; yxrtBudrf
zsuford ;f vku
d &f aom (&.w.n)tzGYJ acgif;aqmif OD;ausmfrif;( I.C.S )\ zcif
jzpfaMumif; od&ygonf/ OD;ausmfrif;ukd 1899-ck Ekd0ifbmv(15)&ufaeY
wGif arG;zGm;aMumif;od&ygonf/ ,if;aMumifh 1901-ckrSm xkwfa0onfh
]jrefrmEkid if yH nma&;}pmtkyu
f dk OD;pHO;D ckid af &;om;csed w
f iG f OD;xGe;f cse\
f touf
rSm (20)ausmf (30)0ef;usif&SdEkdifygonf/ ,if;aMumifh OD;xGef;csefESifh twl
twGif;a&;rSL;\wm0efukd xrf;aqmifol OD;pHOD;ckdifrSmvnf; ,if;tcsdefrSm
touf(20)ausmf (30)0ef;usif&SdEkdifonf[k cefYrSef;&ygonf/
,if;touftG,frSm vlrSKa&;pdwf"mwf&Sdolrsm;twGuf wuf<upGm

&cdkifnGefYzl;
269

&cdkifom;BuD;pmay

aqmifGufEkdifaom tG,fjzpfygonf/ vlrSKa&;tjrif? pdwf"mwf? rdrdEkdifiH


om;rsm;tm; ynma&;? vlral &;tqift
h wef; jrifrh m;vma&;twGuf tm;oGef
tav;ay;csufrsm;ukd OD;pHOD;ckdif\aqmif;yg;rsm;wGif awGUEkdifygonf/ wpf
enf;tm;jzifh OD;pHOD;ckkdif\ pdwfaeoabmxm;ESifh b0rSwfwrf;rsm;yif jzpf
ygonf/
OD;pHO;D ckid \
f tawG;tac:rsm;onf xufjrufp;l &Saom tawG;tac:rsm;
jzpfygonf/ vGefcJhaom &mpkESpfwpfckcefYu tawG;tac:rsm;rSm ,cktcg
txd acwfrDaeao;aMumif; awGU&ygonf/ ynm&nfcRefqkay;&eftwGuf
0dwkd&d,txdrf;trSwf &efykHaiGaumfrwDppfawGrS qkH;jzwfcsufwpf&yfukd cs
rSwfcJhMuygonf/ ,if;qkH;jzwfcsufrSm 0dwkd&d, ynm&nfcRefaxmufyHhaMu;
VICTORIA SCHOLARSHIP [k ac:wGifapNyD; ynm&nfcRefaxmufyhHaMu;
trsKd;tpm;(12)rsKd;twGuf qkaygif;(29)qkukd csD;jrifh&efjzpfygonf/ qkt
rsKd;tpm;ESifh qkwpfrsKd;csif;tvkduf qkta&twGufukd Z,m;ESifhwuG wifjy
xm;ygonf/ l;yDaiGEpS o
f ed ;f cGu
J dk tpk;d &tmrcHtjzpf t&if;tES;D rwnf&efEiS hf
,if;rS wpfESpfvQif twkd;lyD;aiG(8750)ukd ynm&nfcRefqktjzpf csD;jrifh
&ef tBuHjyKcsufuw
dk ifjycJo
h rl mS vlrKS tusKd;aqmif OD;pHO;D ckid yf if jzpfygonf/
,if;ynm&nfcRefqkay;a&; tpDtpOfrSm ,ckxufwkdif acwfESifhavsmf
nDaom aqmifGufcsufwpf&yfjzpfygonf/ ynm&nfcRefqkay;a&;twGuf
aumfrwDtpnf;ta0;rSwfwrf;rSmvnf; aphpyfaocsmrSK&Sdonfukd awGU&yg
onf/ wpfenf;tm;jzifh aqmif;yg;&Sif\ yifukd,ft&nftcsif;ESifh pdwf
aeoabmxm;ukd azmfxkwfvkdufjcif;yif jzpfygonf/
,if;aumfrwD\ tpnf;ta0;rSwfwrf;udk aocsmpGm rSwfwrf;wifedif
cJo
h jzifh aESmif;vlrsm;twGuf orkid ;f a&;&mrSww
f rf;wpf&yfudk tarGay;xm;cJh
jcif;jzpfygonf/ ,aeYvli,frsm;twGuf enf;,lzG,fwpf&yfjzpfygonf/

bk&ifcHcsKyf\ ynma&;tjrif
(19)&mpktukef (20)&mpktp jrefrmEkdifiHrSm tdEd,\tpdwftykdif;wpf
&yf jzpfygonf/ tdE,
d bk&ifccH sKyf\ tkycf sKyfrKS atmufwiG f r[m0ef&iS af wmf
rif;BuD;wpfOD;u jrefrmEkdifiHukd tkyfcsKyfvsuf&Sdygonf/ tkyfcsKyfa&;qkdif&m
tqifhjrifhqkH; tdEd,bk&ifcHcsKyfavmh'fumZef LORD CURZON \ ynma&;
oabmxm;tjrifrSm acwfESifhavsmfnDonfh tjrifjzpfygonf/ OD;pHOD;ckdif

&cdkifnGefYzl;
270

&cdik o
f m;BuD;pmay

\ ynma&;tjrifEiS hf bk&ifccH sKyf\tjrifrmS xif[yfrKS &So


d nf/ ,if;aMumifh
tdE,
d bk&ifccH sKyf\ ynma&;oabmxm;tjrifudk 0dw&dk ,
d aumvdyEf iS hf *Gg&d
vmr[m&m*sm\ crnf;awmftxdrf;trSwf aq;kHzGifhyGJwGif bk&ifcHcsKyfu
trSmpum;ajymMum;onfudk OD;pHO;D ckid \
f aqmif;yg;rSm axmufcaH &;om;xm;
ygonf/ ,if;aqmif;yg;wGif bk&ifcHcsKyf\ tzGifhtrSmpum;ukd azmfjy&m
rSm
]aumvdyf\ oifkd;Tef;wrf;ESifhywfouf r[m&m*smu
ajymMum;onfukd pdwf0ifpm;pGm Mum;emcJhygonf/ ausmif;om;rsm;
twGuf kyyf idk ;f qkid &f meSihf pdwyf idk ;f qkid &f m avhusifch ef;rsm;ukd OmPf
tajrmftjrif&pdS mG jzifh a&mpyfjyifqifxm;aMumif; od&ygonf/ b0\
txG#t
f xdy&f nfreS ;f csurf sm;ukd vli,fvl ,
G rf sm;tm; ygarmursm;?
q&mrsm;uay;onfrmS wuov
dk rf S bGUJ 'D*&D&&efom r[kwaf Mumif;?
olwkdY &nfoefqE&Sdaom ynm&yf?tvkyftukdifrsm;twGuf t&nf
taoG;jynfhrDap&ef jzpfygonf/ ,if;t&nftaoG;rsm;ukd olwkdY\
vkyf&yfrsm;u aumif;rGefpGm vkdufemaqmifGufay;a&;yifjzpfonf/
us,fjyefY bufpkHoifMum;Ekdifaom oifkd;rmwdumudk a&;qGJMu
ygap/ ,if;wkYd rmS pdw0f ifpm;rSK&Sad om vkyif ef;qefNyD; vufawGUus
&efjzpfygonf/ ynmwwfwpfa,mufjzpfvm&efrmS aumif;ygonf/
b0wkdufyGJatmifEkdifa&;rSm 0dZmbGJUukd emrnfESifh,SOf wyfEkdifa&;
xuf ta&;BuD;onf[k tm;vkH;ukdNcHK ajymvkdygonf/ ,if;ESifh
qufpyf uREkfyfu r[m&m*sm\ vkdvm;csuftwkdif; tav;ay;
wku
d w
f eG ;f ajymMum;vkyd gonf/ pmMunfw
h u
dk af umif;wpfcu
k dk tjzpf
Ekid q
f ;Hk xm;&Sad pvkyd gonf/ vli,fobm0tavsmuf nGwu
f idk rf KS rsm;
ukd pmtkyfrsm;rS vSKdif;pmavhvmjcif;jzifh ,kHMunftm;xm;Ekdif&ef
jzpfygonf/ ody?H 0dZ m okYdr[kwf oufarG;ausmif; bmom&yfpaom
bmom&yfwpfckckukd ol\ avhvmpdwf0ifpm;rSKjzifh &&SdEkdifonf/
olEiS o
hf ufqidk &f m udp& yfrsm;ukd vsifjrefou
G v
f ufaponfrmS b0
a&pD;aMumif;xJ pkeq
f efarsmaeonft
h pm; ol\avSudk aG;cs,x
f m;
aomae&mrSm ausmufcsqkdufuyfEkdifrnfjzpfonf/ vltokdif;t0ef;
wGif rdrdukd,fukdA[kdjyKaom tav;xm;aomolwpfOD; jzpfvmay
onf}

&cdkifnGefYzl;
271

&cdkifom;BuD;pmay

[k bk&ifcH\rdefYrSmcsufrsm;ukd OD;pHOD;ckdifu ol\ tpzGifhaqmif;yg;


wGif azmfjyonfukdawGY&ygonf/

trSmpum;tav;xm;
bk&ifcHcsKyf\rdefYrSmcsufrSm *Gm&fvmvlxktm; &nfG,fajymMum;
cJjh cif;jzpfonf/ okYd &mwGif ,if;trSmpum;rSm ,if;a'owpfcw
k nf;uGuNf yD;
tusK;d oufa&mufrKS &So
d nf[k aqmif;yg;&Siu
f rrSw,
f yl g? avhvmrSwo
f m;
vkdufemolrsm; tm;vkH;twGuf[k cH,lxm;ygonf/ ,if;aMumifh aqmif;yg;
&Sifu rdrd\tjrifukdazmfjy&mrSm
]Ekid if jH yKokcrdeu
f ol\Ekid if o
H m;rsm;tm; aumif;rGe
f vufawGU
qefaom ajymMum;onfh tBuHay;csujf zpfonf/ r[m&m*smrdwaf qG
avm'fumZGef\ rdefYrSmcsufrSm r[m&m*smESifh *Gm&fvmvlxktwGuf
vufawGUqefaom tBuHaumif;rsm;jzpfayonf/ bk&ifcHcsKyftm;
,if;wkYdu aus;Zl;wif&adS ernfjzpfonf/ rdeYfrmS csut
f wkid ;f ta&;,l
aqmifGufvsuf *Gm&fvmrSm rMumrDwkd;wufvmrnfjzpfygonf}
[k azmfjyxm;onfukd aqmif;yg;rSm zwf&SK&ygonf/
wqufwnf; jrefrmEkdifiHrSrdwfaqGrsm;tm; ,if;rdefYrSmcsufukd tav;
ay;rSwfom;xm;&efukdvnf; wkdufwGef;xm;onf/ bGJU'D*&DrSm b0wkdufyGJ
atmifjrifrSK r[kwfao;onfudkvnf; azmfxkwfxm;onfukd aqmif;yg;wGif
zwf&KS &onfrmS
jrefrmrdwfaqGrsm;tm; bk&ifcHcsKyf\trSmpum;ukd tao;pdwf tav;
ay;zwfNyD; rSwfom;xm;&efjzpfonf/ r[m0dZm 0dZmbGJU'D*&D&olonf b0
wkdufyGJrSm tNrJatmifjrifrSK&NyD[k qkd&rnfr[kwfao;onfukd rSwf,l&rnf
jzpfaMumif;ponfjzifh azmfjyxm;onfrSm rSwfom;avhvmxkdufonfrsm;ukd
awGU&ygonf/ bGJU'D*&Dukd tav;ay;azmfusL;aeonfhtcsdefrSm ,ckuJhokdY
a&;om;azmfxkwfonfh aqmif;yg;&SifOD;pHOD;ckdif\ pdwf"mwfukd csD;usL;zG,f
&myifjzpfygonf/

vli,frsm;tvkyf&&Sda&;
NAdwdoQvufatmuf jrefrmEkdifiHynma&;pepfrSm ukdvkdeDe,fcsJUorm;
rsm;twGuf tusKd;jyKynma&;jzpfonf/ ausmif;rS oifMum;wwfajrmufvm

&cdkifnGefYzl;
272

&cdik o
f m;BuD;pmay

onfhynmrSm tpkd;&trSKxrf; aqmifGuf&eftwGufomjzpfonf/ rdrdwkdY


oifMum;wwfajrmufvmonfyh nmjzifh rdrb
d 0&yfwnfEidk &f ef cJ,Of;ayonf/
tpkd;&Xmersm;rSm tvkyf&&Sda&;ukdom OD;wnfoifMum;ay;aom ynma&;
jzpfonf/ Xmersm;wGif cefYxm;Ekdifonfhta&twGufESifh ynmwwfOD;a&
rrQwrSKaMumifh tvkyfvufrJhjzpfay:rSKukd jrefrmEkdifiH\ (20)&mpktpOD;ykdif;
NAdwo
d Qe,fcsJUorm;wkYd wefc;dk t&Sed t
f [kef BuD;rm;aecsdew
f iG f awGUjrif&onfh
jy,k*fwpfckyifjzpfygonf/ ,if;okdY jzpfay:aeonfhtajctaeukd OD;pHOD;ckdif
u ol\aqmif;yg;wGif azmfjyxm;onf/ tvkyfr&&SdbJ tvkyfvufrJh jzpf
aeolwYdkta&;ukd rnfoYdkaqmifu
G &f rnfenf;[k aqmif;yg;&Siu
f ar;xm;onf
ukd awGU&ygonf/ ,if;wkdYrSm
]trsm;pkjzpfaom jrefrmrsm;onf t*Fvyd af usmif;rsm;ESihf aum
vdyfwkdYwGif ynmoifMum;MuonfrSm tpkd;&trSKxrf;aqmif&eft
wGujf zpfaMumif; xif&mS ;onf/ okYd &mwGif tvkyXf mersm; cefYxm;
onfhtvkyfrSm tenf;i,frQomjzpfonf/ ,if;wkdYteuf &mxl;
a[mif;rsm;ukd tenf;pkuom &&SdEkdifrnf[k arQmfvifh&ayonf/
tpkd;&trSKxrf;cGifhr&aom tjcm;olrsm;rSm rnfokdYrnfokdYvkyf&rnf
enf;}
[k azmfjyxm;onfukd avhvmzwf&SK&ygonf/
wpfenf;tm;jzifh NAdwdoQwkdY\ynma&;pepfrSm uRefynma&;okdY OD;
wnfaeonfukd azmfxkwfvkdufjcif;yifjzpfygonf/

ynma&;pepfzsufodrf;ypf
NAdwdoQe,fcsJUorm;wkdY csrSwfusifhokH;aom jrefrmEkdifiHynma&;pepfrSm
tHacsmfaeaom ynma&;pepfjzpfygonf/ ,if;pepfukd rvkdvm;zsufodrf;&ef
omjzpfygonf/ ,if;tHavQmfaerSKukd rdrdukdifaqmifxm;aom uavmifjzifh
azmfxkwfNyD; zsufodrf;&efawmif;qkd0hHonfh aqmif;yg;&SifOD;pHOD;ckdiftm; csD;
usL;&rnfjzpfygonf/ ,if;yk*Kd vf\vkv
d m;aom ynma&;rSm bufpyHk nma&;
ukd azmfusL;awmif;qkdxm;ygonf/
]ynmoifMum;aeonfh jrefrmEkdifiH&Sdausmif;rsm;wGif bk&ifcH
csKyfarQmfvifhaom oifkd;nTef;wrf;jzpfonfh us,fjyefY bufpkHy
nma&;vnf;r[kw?f vkyif ef;qefjyD; vufawGUusaom oif;dk nTe;f

&cdkifnGefYzl;
273

&cdkifom;BuD;pmay

wrf;vnf; jzpfrvmay/ vuf&Sd jrefrmEkdifiHynma&;pepfukd t


b,faMumifh rzsufodrf;&ao;oenf;/ bk&ifcHcsKyf rdefYMum;xm;
onfhtwkdif; tb,ftwGufaMumifh vufrcHEkdifoenf;}
[k vufawGUqefNyD; bufpkHtusKd;jyKEkdifaom ynma&;pepfukd aqmif;
yg;&Sifu tkyfcsKyfolNAdwdoQwkdYxHrS awmif;qkdvkdufjcif;jzpfygonf/ usifhokH;
aeaom ynma&;pepf\ tm;enf;csufrsm;ukdvnf; rD;armif;xkd;jyvkduf
jcif;jzpfygonf/ wpfenf;tm;jzifh jynfolbufawmfom; ynma&;rsufESm
pmrS wdkufppfrSL;BuD;wpfOD;rSm OD;pHOD;ckdifyif jzpfygawmhonf/

jynfoltusKd;oufa&mufrSKr&Sdonfh ynma&;
tdEd,wGifusifhokH;aeaom ynma&;pepftwkdif; jrefrmEkdifiHwGif NAdwd
oQe,fcsJUorm;rsm;u usifhokH;aeonfh tdEd,&Sd tusKd;cHpm;cGifh&rSKavmuf
jrefrmEkid if yH nma&;rSm xda&mufrKS ESihf jynfow
l YdktusK;d oufa&mufrKS r&Sad o;/
ausmif;rsm;wGif pdw"f mwfEiS b
hf moma&;qkid &f m oifcef;pmrsm;ukd oifMum;rSK
r&S/d &mpkwpfpek ;D yg; a&muf&adS eNyDjzpfaomfvnf; jrefrmEkid if w
H iG f wuov
dk w
f pfck
zGifhvSpfapjcif; r&Sdonfrsm;ukd ynma&;rsufESmpm wkdufppfrSL;BuD; OD;pHOD;ckdif
u zGifhcsxm;onfrSm
]NAdwo
d Qtpk;d &vufatmufwiG f &mpkEpS w
f pfcek ;D yg; jrefrmEkid f
iHa&muf&NdS yDjzpfaomfvnf; wuov
dk w
f pfck ykid q
f idk rf KS r&Sad o;/ jrefrm
EkdifiHwGif acwfpm;aeonfh ynma&;pDrHudef;rSm tdEd,wGifusifhokH;
aeonfh ynma&;pDrHudef;jzpfonf/ ,if;aMumifh jrefrmEkdifiHrSm td
E,
d &&Sad om atmifjrifrKS xuf omvGeaf umif;rGeo
f nfh tusKd;ouf
a&mufrSKukd &&SdEkdifrnf[k uRefyfrarQmfvifhyg/ wkdif;&if;om;vlrsKd;
a,mufsm;uav;?rde;f uav;rsm;ukd vufc&H ef&nf,
G
f wnfaxmif
zGifhvSpfxm;aom ausmif;rsm;ESifhaumvdyfrsm;rSm pdwf"mwfESifhbm
oma&;qkdif&mynmukd ay;Ekdifrnfr[kwfay}
[k aqmif;yg;&Sifu a&;om;azmfjyxm;onfukd zwf&SK&ygonf/

kd;pif;onfhynma&;
ynma&;wkd;wufrSKtwGuf NAdwdoQtmPmykdifwkdYu TefMum;csufrsm;
&Sdonf[k qkdaomfvnf; vufawGUrSm xl;rjcm;em;oif&kd;Tef;wrf;ukd jyK

&cdkifnGefYzl;
274

&cdik o
f m;BuD;pmay

jyifajymif;vJrKS r&Sad o;onfudk awGU&ygonf/ kyyf idk ;f qkid &f mjyKjyifay;rnfrmS


trnfom&Sdaeygonf/ ,if;wkdYukd wkdufppfrSL;BuD; OD;pHOD;ckdifu ynma&;
tmPmykdifrsm;\ wm0efrJhykHrsm;ukd azmfxkwfay;onfukd awGU&ygonf/
]ynma&;tmPmykid rf sm;onf kyyf idk ;f qkid &f mynma&;ESihf qufpyf
ay;&ef tNrJwkdufwGef;cJhonf/ okdY&mwGif oifMum;a&;twGuf oif
k;d Te;f wrf;rmwdumrsm;ukd zGUJ pnf;jyKjyifjcif; r&Sad o;yg/ kyyf idk ;f qkid &f m
ynma&;ukd ay;onfqkd&mrSmvnf; trnfom&Sdonf/ ,ckynm
a&;odyHrsm;wGif oifMum;ay;aeonfrSm kd;pif;aompdwfykdif;qkdif&m
ynma&;omjzpfonf/ tb,fuo
hJ Ydk aumif;onft
h usK;d qufrsm;ukd
vuf&Sdwnf&Sdaeaom ausmif;rsm;?aumvdyfrsm;rS &&SdEkdifrnfenf;}
[k aqmif;yg;&Sif OD;pHO;D ckid u
f oufqidk &f mrsm;ukd ar;jref;vku
d o
f nfudk
ol\aqmif;yg;wGif zwf&SK&ygonf/

tESpfrygaomynma&;
ESHUpyfaomA[kokwr&&SdbJ [kdpyfpyf'Dpyfpyf A[kokwukdom ausmif;
rsm;rS &&Sdygonf/ ,if;rSm b0wkdufyGJatmifjrifa&;twGuf rarQmfvifhEkdif
ay/ *Gm&fvmuJhokdY ao;i,faoma'orSm ynma&;qkdif&mwkd;wufrSKrsm;ukd
aqmif;yg;&Siu
f tm;usrdonf/ rdrw
d Ykd Eidk if rH mS ynma&;jyKjyifajymif;vJrKS rsm;
r&Sdao;onfrsm;ukd rausrcsrf;ESifh a&;om;wifjyxm;onfukd awGU&Sd&yg
onf/
],if;okYdausmif;rsm;wGif wufa&mufoif,al eolrsm;rSm [kpd yfpyf
'Dpyfpyf tay:,Ht*Fvyd -f jrefrm A[kow
k rsm;uko
d m &&SEd idk af yrnf/
,if;A[kokwjzifh wpfpkHwpfa,mufaomolrSm b0wkdufyGJ atmif
jrifEkdifrnf[k rarQmfvifhEkdifyg}
[k aqmif;yg;wGifazmfjyNyD; qufvuf *Gm&fvmuJhokdY ao;i,fonfh
a'orSm ynma&;vkyf&yfrsm; wkd;wufaeykHukd azmfjyxm;onfrSm
]*Gm&fvmuJhokdY ao;i,faomjynfe,frSmyif ynma&;qkdif&m
odyHausmif;rsm;pGm wnfaxmifxm;onf/ vli,frsm;tm; jyKpk
ysKd;axmifay;onf/ EkdifiHtusKd;jyK 0efaqmifrSKausmif;rsm;jzpfaom
ppfa&;ESihf Oya'qkid &f mynm ESp&f yfuo
dk ifMum;ay;onfh odyaH usmif;
ESifh *Gm&fvm\ om;aumif;&wemrsm;twGuf qm'ausmif;rsKd;&Sd

&cdkifnGefYzl;
275

&cdkifom;BuD;pmay

onf}
[k ynma&;bufwGif wkd;wufaeaom *Gm&fvmtm; tm;usykHrsm;udk
vnf;aumif;? rdrdEkdifiH\ynma&;rSm vufawGUrqefrSKrsm;ukd aqmif;yg;&Sif
\ rausrcsrf;cHpm;csuftjzpf yGifhxGufonfhvuf&mrsm;ukd awGUjrif&yg
onf/

vlxktvif;t&
oifMum;rSKqkdif&m oifkd;rmwdumrsm;rSm vufawGUqefaom oifkd;
rmwdumrsm;jzpf&ef vkdygonf/ jrefrmEkdifiHrSm vufawGUqefaomynma&;
ukd ay;onfah usmif;rsm;r&Syd ?Hk jrefrmrsm;rSm ynmtvif;r&ojzifh todOmPf
uif;NyD;? t,lonf;rSKEGHrSm &SdaeykHrsm;ukd r&SdwifuJ aqmif;yg;&Sifu cHpm;&
ayonf/ ,if;cHpm;csufrsm; ay:xGufvmonfhvuf&mrSm
]oifMum;rSKqkdif&m oifkd;rmwdumrSm us,fjyefY&rnfjzpfay
onf/ vkyfief;qefNyD; vufawGUus&efvkdtyfygonf/ vkyfief;qef
NyD; vufawGUusonfyh nma&;ukd oifMum;ay;onfah usmif;ESihf aum
vdyfrsm;wpfausmif;rQyif jrefrmEkdifiHwGif r&Sdao;yg/ vuf&Sdynm
a&;pepfrmS todOmPfuif;rJjh cif;ESihf t,lonf;rSKrsm;&Sad eaom vlxk
tm;tvif;a&mifEiS hf wk;d wufrKS udk azmfaqmifay;Ekid rf nf r[kwaf y/
todOmPfuif;rJhrSKESifh t,lonf;rSKrsm;ukd jrefrmEkdifiHwGif tpOft
NrJ&adS e&rnf}
[k rausrcsrf;ESihf jynfot
l usKd;aqmif OD;pHO;D ckid u
f ar;cGe;f xkwv
f u
dk f
ygonf/ ]wpfbufwnf;rSm aqmif;yg;&Sifu ,if;taMumif;&if;rsm; qGJ
xkwfrnfhol wpfOD;wpfa,mufrQyif r&SdawmhNyDvm;/ todOmPfacgif;yg;
rSKESihf t,lonf;rSKrsm;wGief pfreG ;f aeonfh jrefrmEkid if t
H m; qGx
J w
k rf nfo
h rl sm;
ukd arQmfrSef;awmifhwcJhonf/
]wjcm;Ekid if rH sm;uJo
h Ydk jrefrmvlrsK;d rsm;rSmvnf; acgif;aqmifrsm;
&So
d nf/ okYd &mwGif ,if;wm0efrsm;rSm olwYdk\wm0efrsm;jzpfonf[k
rSw,
f o
l abmaygufaom jrefrmhacgif;aqmifrsm; ray:xGuaf o;yg/
acgif;aqmifrsm;rSm uHw&m;ay:rSm oabmayguf,kd;pGyfaeolrsm;
omjzpfonf/ vlwpfOD; bk&ifjzpfvmrnf? jrifhjrwfaomol? oef;
<u,foal X;? ygarmu okYdr[kwf todOmPfacgif;yg;aom olqif;&J

&cdkifnGefYzl;
276

&cdik o
f m;BuD;pmay

jzpfvmonfwkdYrSm uHw&m;twkdif;jzpfonf}
ponfjzifh azmfjyxm;onfh aqmif;yg;ukd avhvmzwf&SK&ygonf/
,if;uJo
h Ydk wm0efoad cgif;aqmifrsm; ay:xGe;f rSKr&Sad o;jcif;ESihf acgif;aqmif
rsm; wm0efa&SmifrSK? uHw&m;ukdcsnf;ykHcsNyD; vlom;rsm;tm; arsmaponfh
acgif;aqmifrsm;tay: rauseyfrKS rsm;ukd uavmifjzifah zmfxw
k cf o
hJ nf/ acgif;
aqmifrsm;\aysmhnHhrSK? wm0efrJhrSKrsm;ukdvnf; rnmrwm tjywftowf
a0zef&KS yfcsxm;onfrmS rsuaf rSmufacwfudk tusK;d oufa&mufrKS &Sad eygonf/

tuGefaqmifolrvkdvm;
OD;pHO;D ckid o
f nf ynma&;ESiq
hf ufE,
G o
f nfh vlrKS a&;vkyif ef;ukd vkyu
f idk f
wm0ef,lcJholjzpfonf/ ynm&nfcReffqkay;a&;udpr sm;? vkyfaqmifcsufrsm;
u oufaoxlcyhJ gonf/ vlrKS a&;vkyif ef;rsm;ukd vkyaf qmif&if; rdru
d ,
dk u
f dk
txifBuD;olrsm;ukv
d nf; BuHKcJ&h rnfjzpfonf/ wpfu,
dk af umif;orm;rsm;ESihf
vnf;awGUcJh&rnf/ tuGefaqmifol ynm&Sdrsm;ukdvnf; jrifcJh&rnf/ tuGef
aqmifynm&Su
d wpfu,
dk af umif;rsm;\ [efwpfv;Hk ESiahf jympum;rsm;ukv
d nf;
yJhwifxyfrQMum;cJh&ayrnf/ ,if;okdY BuHKcJh? Mum;cJh? jrifcJh&zefrsm;ojzifh jrif
jyif;uwf? Mum;jyif;uwfyrHk sm;ukd ol\uavmifjzifh zGichf scJo
h nfrsm;ukd tm;
yg;w& zwf&SK&ygonf/ ,if;wkdYrSm
]jrefrmrsm;rSm twef;tpm;okH;rsKd;&Sdonf/ wpfukd,faumif;
orm;rsm;jzpfNyD; Ekid if \
H tusK;d pD;yGm;ukd ta&;rBuD;ouJo
h Ydk oabm
xm;olrsm;jzpfonf/ aemufwpfrsKd;rSm ynmrJh kd;trSKrsm;jzifh
wif;usyzf UJG aESmifjcif; cH&olrsm;jzpfonf/ wwd,trsK;d rSm ]uk,
d u
f sK;d
uko
d modaomolonf vlYjynfraexku
d }f [laomaqmify'k u
f dk ukid f
aqmifxm;aom olrsm;jzpfonf/ ,if;twef;tpm;okH;rsKd;onf
Ekid if w
H idk ;f rSm&So
d nf/ okYd &mwGif tdE,
d ESijhf refrmEkid if w
H YdkrmS tjcm;Ekid if H
rsm;xuf xl;jcm;rSK&Sdonf/ ,if;okH;rsKd;teuf yxrESpfrsKd;rSm xif
&Sm;NyD; tm;BuD;onf/ tdEd,bk&ifcHcsKyf avmh'fumZGefonf tjcm;
&ufrsm;u ajymMum;ouJhokdY jyKjyifajymif;vJrSKrsm;ukd txufwef;
vTmrsm;rS pwif&rnfjzpfonf/ okYd &mwGif ,if;twef;tpm;rsm;jzpf
aom jrefrmtrsK;d om;rsm;rSm ynmA[kow
k &So
d rl sm;r[kw?f pGr;f &nf&dS
olrsm;? ykid q
f idk o
f rl sm; r[kwMf uacs/ ,if;txufwef;vTmrsm;onf

&cdkifnGefYzl;
277

&cdkifom;BuD;pmay

jyKjyifajymif;vJa&;twGuf qE&SdrSKukd azmfxkwfjyojcif; r&Sdacs/


jynfov
l x
l \
k vuf&t
dS ajctaerS oufomwk;d wufvmap&ef vkyf
aqmifolrsm; r[kwfMuay}
txufwef;vTmrsm;\ wpfu,
dk af umif;qefrKS ? trsm;tusK;d ukd a&Smif
uGif;vTJa&SmifaerSKrsm;ukd jywfjywfxifxif a&;om;xm;onfukd avhvm
zwf&SK&ayonf/ trsm;ESifhywfouf wpfukd,faumif;orm;rsm;\ cH,l
csufukdvnf; azmfxkwfxm;onfrSm
]jynfov
l x
l \
k jzpfay:wk;d wufa&;rSm olwYkdtusK;d pD;yGm;ESihf qefY
usib
f ufrsm;jzpfonf[k rSw,
f x
l m;[ef&o
dS nf/ tu,f wpfpw
Hk pf
OD;onf apwemaumif;jzifh jyKjyifa&;twGuf BudK;yrf;aqmifGufcJh
vQif ,if;olukd tm;ESifhrmefESifh xkdolrsm;u qefYusifuefYuGufMu
rnfjzpfonf/ olwkdY\aemuf trsm;a&SUwGif u0dwpfqlykHyef;jzifh
olwYdktay: xifay:ausmMf um;rSK? tuGeaf qmifrKS rsm;ukd zk;H xm;wwf
Muonf/ jrefrmjynfuo
hJ Ydk Eidk if rH mS txufwef;vTmrsm;onf tvGef
a&S;qefolrsm;jzpfonf/ olwkdYonf rnfokdYaomjyKjyifajymif;vJrSK
ukdjzpfap qefYusifrnfh xif&Sm;onfhvuPmrsm;&Sdonf/ wkd;wuf
jzpfay:rSKrsm;ukd vlxktaejzifh ,if;wkdYxJrS arQmfvifhEkdifrnfrSm
cJ,Of;rnf jzpfayonf}
ponfjzifh acwfa&SUaqmif aqmif;yg;&Sif OD;pHOD;ckdifu uavmifjzifh
wpfudk,faumif;orm;? tuGefaqmifynm&Sdrsm;tm; wkdufzsufqefYusifcJh
onf/ ,if;rSm OD;pHOD;ckdif\ ajymifajrmufaomtawG;tac:rsm;rS xif[yf
vmjcif;jzpfonfrSm ,kHrSm;Ekdifp&mr&Sdyg/

trsKd;aysmufrSm pkd;aMumufol
rdrdwkdYjrefrmrsm;rSm todOmPfenf;olrsm;? t,lonf;olrsm;ESifh ysif;&d
olrsm;tjzpf awGUjrifae&onf/ ynma&;ESifhywfouf vlaerIrsm;yjyif
ajymif;vJrrI sm; vkt
d yfonf/ ,if;ukd yjyif&eftwGuf NAdwo
d Qtpk;d &\ wm0ef
jzpfonf/ ,if;yjyifajymif;vJrIrsm;r&SdvQif aemiftem*gwfrSm vlrsKd;aysmuf
uG,foGm;Ekdifonf/ rdrdwkdYEkdifiHom;rsm; uJhokdY qufvuf&SdaevQif rsm;
rMumrD vlrsKd;yifaysmufu,
G o
f mG ;rnf[k ruG,rf 0Suf wm0ef&pdS mG jzifh OD;pHO;D
ckid u
f azmfxw
k cf yhJ gonf/ ,if;wkYdrmS atmufygtwkid ;f awGU&rnf jzpfygonf/

&cdkifnGefYzl;
278

&cdik o
f m;BuD;pmay

]jrefrmrsm;rSm ,ckwkdifatmif todOmPfenf;yg;aom t,l


onf;aom? ysif;&daomolrsm;jzpfonf/ olwkdYonf ,if;uJhokdY t
aetxm;twkdif; &SdaernfqkdvQif aemifESpfq,fig;ESpfwGif vlrsKd;
wpfckvkH; aysmufuG,foGm;vdrfhrnf/ jrefrmvlrsKd;rsm;rSm ynmoif
Mum;csufrsm; vkdtyfaeonfomru oufarG;0rf;ausmif;twGuf
BuHaqmifcsufESifh b,fuJhokdYaexkdif&rnfukdvnf; oifMum;ay;
&efvt
dk yfygonf/ ynma&;uk`d ri&hf efrmS Ekid if aH wmf\ wm0efwpf&yf
jzpfonf/ uREkfyfwkdYjrefrmEkdifiHtpkd;&onf rnfuJhokdYaom ynma&;
pepfukd vkdufemaqmif&Gufaeonf/ ,if;ynma&;pepfonf azmfjy
yg &nf&G,fcsufESpf&yfukd xrf;aqmifaejcif;[kwf?r[kwf &SmazG
avhvm&ef vkdtyfayonf}
[k a&;om;xm;ygonf/ ,if;wkYd rmS OD;pHO;D ckid \
f trsK;d om;a&;tjrifudk
azmfxkwfvkdufjcif;yif jzpfygonf/

jrxGef;atmif
rSwfcsu
suf- pma&;ol\om;BuD;jzpfol apmxGef;atmifu vkdtyf
onfh taxmuftxm;rsm;udk &SmazGulnDul;a&;rSKrygvQif pmwrf;jzpf
ajrmufrnfr[kwfaMumif; azmfjytyfygonf/ aqmif;yg;\ useftykdif;rsm;
udk aemufr*Zif;rsm;wGif qufvufazmfjyygrnf/

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

279

&cdkiftu&m? &cdkifoifykef;MuD;
,Ofaus;rI tqifhtwef;jrifhaom vlrsdK;wdkif;wGif ukd,fydkiftu&meefY
udk,fykdifpm [duwfNrJjzpfonf/ &cdkif,Ofaus;rIonf wdk;wuf tqifhjrifhc
ygonf/ &cdik w
f ikd ;f tESUH rm ,ckwikd f wnf[ed o
D ;D aom Sad cwftaqmufttH?k
kyfxk? ausmufpm? urnf;pmponfh kyf0wKtaxmuftxm;wdudk MunhfHk
avmufeefY &cdik ,
f Ofaus;rI tqift
h wef;redrahf Mumif;? &cdik rf m ud,
k yf ikd t
f u
&meefY pmt&D;tom;[dcaMumif; odomEdkifonf/
,if;wdk;wuftqifhjrihfaom ,Ofaus;rItxGDxGDdkUudk &cdkiftrsdK;om;dkU
rxde;f odr;f Edik cf Muwfay/ rsuaf rSmufumvwGiu
f m; pmyDtygt0if ,Ofaus;
rIt&yf&yfUkd rm qkw,
f w
k af ysmufu,
G v
f ek ;D jzpfejD yDuw
dk &dG rnfjzpfonf/ rsm;
pGmaom &cdkiftrsdK;om;dkUonf rdrddkU ukd,fydkiftu&m? pmt&D;tom;[d
pGmudkawmif rodaomtjcDodkY a&mufeDMuwfjyDjzpf\/ &cdkifpmyDukd &cdkifwd
rod qufysmroHk;Muwfau ,if;pmyD rMumcif vHk;0ysufokOf;vm;rnf
trSefjzpfonf/
pmyDonf ,Ofaus;rItaygif;\ tc&mjzpfaomaMumihf pmyDaysmuf
au wjcm;,Ofaus;rIUkd vnf; rwnfwEhH ikd af y/ ,Ofaus;rIaysmufau vlrsdK;
&yfwnf wdk;wuf&D;vrf;vnf; qHk;jyDjzpfonf/
vlrsdK;wnfww
hH ;kd wuf&;D wGif pmyDaumif;aumif;t&ma&mufpmG udk owd
yrdMuwfaom &cdkifynmoQifdkUonf &cdkifpmyDaz:xkwfzdkY tm;xkwfcMuwf
onf/ &cdkifhwefaqmifr*Zdef;rsm;u ]&udKifpmyDu@}wdum; ,if;tm;xkwf
rI\ &vm'frsm;yifjzpfonf/ ,if;u@rsm;onf &cdkifpmyDaz:xkwfrI\

&cdkifnGefYzl;
280

&cdik o
f m;BuD;pmay

rSwfwdkifMuD;wpfckvnf; jzpfay\/
&cdkifhwefaqmif r*Zdef;wGif ]&udKifpmyDu@}udk 1957-58 ckESpfup
(1962-63)&cdik w
hf efaqmif ed*;kH csKyf&aomESpx
f d oD;jcm;u@tjzpf az:jy
zl;ygonf/ ataqmif;yg;onf ]&udKifpmyDu@}wdu t&D;MuD;onf[k ,l
qaomtcsufwdudk xkwf,lwifjyxm;pGm jzpfygonf/ ]&udKifpmyDu@}wd
udk zwfzl;oldkUtwGuf xl;qef;rI [drnfr[kwfaomfvnf;? rzwfzl;oldkUt
wGuu
f m; &cdik pf myDavhvmrIwiG f rkcstaxmuftulyvdrrhf nf[k ,Hyk gonf/
&cdkifpmyDaz:xkwf&D; &nfG,fcsufeefY wifjyvdkufjcif;jzpf\/

]&uKd ipf myDu@}\ yGOJ ;D xGuEf pS jf zpfaw ](1957-58)ESprf m a0omvDacwf


u toH;k jyKcaom &u0Ptu&meefY t&D;tom;Gwb
f wfyt
kH csKd }Y tjyif
&cdkifoifykef;MuD;udkvnf; qdkenf;eefYwuG atmufygtwdkif; wifjycygonf/

o& uyfyHk

&cdkifnGefYzl;
281

&cdkifom;BuD;pmay

&cdkiftu&myHkpH (1)

&cdkifnGefYzl;
282

&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifAsnf; 33 vHk;dkU\tac:ta0:rSm

uMuD;? cai? *a*G? causmufaS? i? pvHk;? qvdrf? Za*G;? pjrD;qGJ?


n? #oDcsdyf? X0rf;acG;? !oHaumuf? &DrIwf? PMuD;? w0rf;wuf? x
0rf;aph? 'ZG,f? "0rf;,Sdyf? eai? yOD;apmuf? zazgufvdyf? AvHk;? bAHk;,Sdyf?
r? ,yufvuf? &aumuf? v? 0? oQ? [? VMuD;? t dkUjzpf\/

&cdkifoifykef;MuD;qdkenf;
u
um
ud
uD
uk
ul
au
uJ
aum
aumf
uH
um;
us
usm
usd
usD
usK
usL
aus
usJ
ausm
ausmf
usH
usm;

u&D;&m u &a&/
ucs? um&a&/
ubif? ud &a&/
wifvdkYyGwfwm? uD &a&/
wcsufiif? uk &a&/
ESpfcsufiif? ul &a&/
o0Djcm;? au &a&/
aemufyif? uJ &a&/
o0DvJhjcm;? umvJhcseefY aum &a&/
Sdxkd;? aumf &a&/
wcsufyGwfwm? uH &a&/
csvdkYESpfcsufyGwf? um; &a&/
uyifh&D;&m? us &a&/
uscsusm &a&/
uswifusd &a&/
wifvdkYyGwfwm? usD &a&/
wcsufiif? usK &a&/
ESpfcsufiif? usL &a&/
o0Djcm;? aus &a&/
aemufypf usJ &a&/
o0DvJhjcm; usvJh cseefY ausm &a&/
Sdxdk;ausmf &a&/
wcsyGwfwm usH &a&/
csvdkYESpfcsufyGwfwm usm; &a&/

&cdkifnGefYzl;
283

&cdkifom;BuD;pmay

cs? *s? ys? zs? As? rs? vs dkUudk txufygenf;twdkif;


qdk&onf/
Mu
Mum
Mud
MuD
MuK
MuL
aMu
MuJ
aMum
aMumf
MuH
Mum;

u&pf&D;&m Mu &a&/
Mucs Mum &a&/
Muwif Mud &a&/
wifvdkYyGwfwm MuD&a&/
wcsufiif MuK &a&/
ESpfcsufiif MuL &a&/
o0Djcm; aMu &a&/
aemufypf MuJ &a&/
o0DvJhjcm; MuvJhcseefY aMum &a&/
Sdxdk; aMumf &a&/
wcsufyGwfwm MuH &a&/
csvdkY ESpfcsufyGwfwm Mum; &a&/
jc? j*? ji? jy? jz? jA? jr? dkUudk txufygenf;twdkif;

qdk&onf/
iS
iSg
iSd
iSD
iSK
iSL
aiS
iSJ
aiSg
aiSmf
iSH
iSg;

i[qGJ&D;&m iS&a&/
iScs iSg &a&/
iSwif iSd &a&/
wifvdkYyGwfwm iSD &a&/
wcsufiif iSK &a&/
ESpfcsufiif iSL &a&/
o0Djcm; aiS &a&/
aemufypf iSJ &a&/
o0DvJhjcm; iSvJhcseefY aiSg &a&/
Sdxdk; aiSmf &a&/
wcsufyGwfwm iSH &a&/
csvdkYESpfcsufyGwfwm iSg; &a&/
S?
PS?ES?
rS?
,S?
dkUudktxufygenf;twdkif;qdk&onf/

S?

vS?

&cdkifnGefYzl;
284

&cdik o
f m;BuD;pmay
uG
uGm
uGd
uGD
auG
uGUJ
uGH
uGm;

u0qGJ&D;&m uG &a&/
uGcs uGm &a&/
uGwif uGd &a&/
wifvdkY yGwfwm uGD &a&/
o0Djcm; auG &a&/
aemufypf uGJ &a&/
wcsufyGwfwm uGH &a&/
csvdkYESpfcsufyGwfwm uGm; &a&/
0 udck sev
f yS jf yD; cGrt
S G xd txufygenf;twdik ;f qd&k onf/

uR
uRm
uRd
uRD
auR
uRJ
uRH
uRm;

uyifh0qGJ&D;&m uR &a&/
uRcs uRm &a&/
uRwif uRd &a&/
wifvkdYyGwfwm uRD &a&/
o0Djcm; auR &a&/
aemufypf uRJ &a&/
wcsufyGwfwm uRH &a&/
csvdkYESpfcsufyGwfwm uRm; &a&/
cR? *R? iR? zR? AR? rR? vR dUk udk txufygtwdik ;f qd&k onf/

<u
<um
<ud
<uD
a<u
<uJ
<uH
<um;

u&pf0qGJ&D;&m <u &a&/


<ucs <um &a&/
<uwif <ud &a&/
wifvdkYyGwfwm <uD &a&/
o0Djcm; a<u &a&/
aemufypf <uJ &a&/
wcsufyGwfwm <uH &a&/
csvdkYESpfcsufyGwfwm <um; &a&/
>c? >*? >i? >y? >z? >A? >r dUk udt
k xufygenf;twdik ;f qd&k onf/

&cdkifnGefYzl;
285

&cdkifom;BuD;pmay
iG
iGg
iGd
iGDG
aiG
iGJ
iGH
iGg;

i[qGJ? &D;&m iG &a&/


iGcs iGg &a&/
iGwif iGd &a&/
wifvdkYyGwfwm iGD &a&/
o0Djcm; aiG &a&/
aemufypf iGJ &a&/
wcsufyGwfwm iGH &a&/
csvdkYESpfcsufyGwfwm iGg; &a&/
G? PG? EG? rG? ,G? G? vG? oG dUk udt
k xufygenf;twdik ;f qkd
&onf/ ,GESihfoG toHxGufwl\/

&cdkiftowfaoQqdkenf;
uuf
u? uufuowf/
uif
uifiowf? uifhiowf? uif;iowf/
ukduf upf upfpowf/
udkif? unf unfnowf? unfhnowf? unf;nowf/
uwf
uwfwowf/
uef
uefeowf? ueYfeowf? uef;eowf/
uyf
uyfyowf/
7
urf
urfrowf? urfhrowf? urf;rowf/
u,f
u,f,owf/
u0f
u0f0owf/
ud0k f
uwifiif0owfudk0fvJh&? ukd0fhvJh&? ukd0f;vJ&/
crStp t-tqH;k xd txufygenf;twdik ;f qd&k onf/
usuf
uyifhusufuowf/
usif
usifiowf? usifhiowf? usif;iowf/
uspf
uspfpowf/
usnf
usnfnowf? usnfhnowf? usnf;nowf/
uswf
uswfwowf/
usef
usefeowf? usefYeowf? usef;eowf/
usyf
usyfyowf/

&cdkifnGefYzl;
286

&cdik o
f m;BuD;pmay
usrf
us,f
us0f
usdK0f

Muuf
Muif
Mupf
Munf
Muwf
Muef
Muyf
Murf
Mu,f
Mu0f
MudK0f

iSuf
iSif
iSpf
iSnf
iSwf
iSef
iSyf
iSrf
iS,f
iS0f
iSK0d f

usrfrowf? usrfhrowf? usrf;rowf/


us,f,owf/
usif0owf/
uswifiif0owfusdK0fvJh&? usdK0fhvJh&? usdK0f;vJh&/
cs? *s? ys? zs? As? rs? vs? dUk udk txufygtwdik ;f qdk
&onf/
u&pfMuufuowf/
Muifiowf? Muifhiowf? Muif;iowf/
Mupfpowf/
Munfnowf? Munhfnowf? Munf;nowf/
Muwfwowf/
Muefeowf? MuefYeowf? Muef;eowf/
Muyfyowf/
Murfyowf? Murfhrowf? Murf;rowf/
Mu,f,owf/
Mu0f0owf/
MuwifiifiowfMudK0fvJh&? MudK0fhvJh&? MudK0f;vJh&/
jc? j*? ji? jy? jz? jA? jr? dUk udt
k xufygenf;twdik ;f
qdk&onf/
i[qGJiSufuowf/
iSifiowf? iSifhiowf? iSif;iowf/
iSpfpowf/
iSnfnowf? iSnfhnowf? iSnf;nowf/
iSwfwwwf/
iSefeowf? iSefYeowf? iSef;eowf/
iSyfyowf/
iSrfrowf? iSrfhrowf? iSrf;rowf/
iS,f,owf/
iS0f0owf/
iSwifiif0owfiSdK0fvJh&? iSdK0fhvJh&? iSdK0f;vJh&/

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

uGuf
uGif
uGpf
uGnf
uGwf
uGef
uGyf
uGrf
uG,f

uRuf
uRif
uRpf
uRnf
uRwf
uRef
uRyf
uRrf
uR,f

<uuf
<uif
<upf
<unf
<uwf
<uef
<uyf

287
S? PS? ES? rS? ,S? S? vS? dkUudk txufygtwdkif;
qdk&onf/
u0qGJ uGufuowf/
uGifiowf? uGifhiowf? uGif;iowf/
uGpfpowf/
uGnfnowf? uGnfhnowf? uGnf;nowf/
uGwfwowf/
uGefeowf? uGefYeowf? uGef;eowf/
uGyfyowf/
uGrfrowf? uGrfhrowf? uGrf;rowf/
uG,f,owf/
0-udk csev
f yS jf y;D c-rS t-txd txufygenf;twdik ;f
qkd&onf/
,yifh0qGJuRufuouf/
uRifiowf? uRifhiowf? uRif;iowf/
uRpfpowf/
uRnfnowf? uRnfhnowf? uRnf;nowf/
uRwfwowf/
uRefeowf? uRefYeowf? uRef;eowf/
uRyfeowf/
uRrfrowf? uRrfhrowf? uRrf;rowf/
uR,f,owf/
cR? *R? yR? zR? AR? rR? vR dUk udt
k xufygenf;twdik ;f
qdk&onf/
u&pf0qGJ<uufuowf/
<uifiowf? <uihfiowf? <uif;iowf/
<upfpowf/
<unfnowf? <unfhnowf? <unf;nowf/
<uwfwowf/
<uefeowf? <uefYeowf? <uef;eowf/
<uyfyowf/

&cdkifnGefYzl;
288

&cdik o
f m;BuD;pmay
<urf

iTuf
iTif
iTpf
iTnf
iTwf
iTef
iT0f
iTrf
iT,f

<urfrowf/
>c? >*? >y? >z? >A? >r dkUudktxufygenf;twdkif;qdk
&onf/
i[qGJ0qGJiGufuowf/
iTifiowf? iTifhiowf? iTif;iowf/
iTpfpowf/
iTnfnowf? iTnfhnowf? iTnf;nowf/
iTwfwowf/
iTefeowf? iTefUeowf? iTef;eowf/
iT0f0owf/
iTrfrowf? iTrfhrowf? iTrf;rowf/
iT,f,owf/
T? PT? ET? rT? ,T? T? vT? oT? dkUudktxufygenf;
twdkif;qdk&onf/

&cdkiftowfMuD;qdkenf;
udwf
udef
udyf
udrf
ukwf
ukef
ukyf
ukrf
aumuf
aumif
udkuf
udik f
usdwf
usdef

uwifudwfwowf/
udefeowf? udefYeowf? udef;eowf/
udyfyowf/
udrfrowf? udrfhrowf? udrf;rowf/
ukwfwowf/
ukefeowf? ukefYeowf? ukef;eowf/
ukyfyowf/
ukrfrowf/
aumufuowf/
aumifiowf? aumifhiowf? aumif;iowf/
uwifiifukduf uowf/
udkifiowf? udkihfiowf? ukdif;iowf/
c rS t-txd txufygenf;twdkdif;qdk&onf/
uyihfusdwfwowf/
usdefeowf? usdefYeowf? usdef;eowf/

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
usdyf
usdrf
usKwf
usKef
usKyf
usKrf
ausmuf
ausmif
usdKuf
Mudwf
Mudef
Mudyf
Mudrf
MuKwf
MuKef
MuKyf
MuKrf
aMumuf
uduf
udif

iSu
d f
iSed f
iSdyf
iSdrf
iIwf
iIef
iIyf
iIrf

289
usdyfyowf/
usdrfrowf? usdrfhrowf? usdrf;rowf/
usKwfwowf/
usKefeowf? usKefYeowf? usKef;eowf/
usKyfyowf/
usKrfrowf? usKrfhrowf? usKrf;rowf/
ucsmucsmausmufuowf/
ausmifiowf? ausmifhiowf? ausmif;iowf/
uwifusdiifusdKuf uowf/
cs? *s? ys? zs? As? rs? dUk udt
k xufygtwdik ;f qd&k onf/
u&pfMudwfwowf/
Mudefeowf? MudefYeowf? Mudef;eowf/
Mudyfyowf/
Mudrfrowf? Mudrfhrowf? Mudrf;rowf/
MuKwfwowf/
MuKefeowf? MuKefYeowf? MuKef;eowf/
MuKyfyowf/
MuKrfrowf? MuKrfhrowf? MuKrf;rowf/
ucsmucsmaMumufuowf/
MuwifMuKiifudufuowf/
udifiowf? udifhiowf? udif;iowf/
jc? j*? ji? jy? jz? jA? jr dUk udt
k xufygenf;twdik ;f
qkd&onf/
i[qGJiSdwfwowf/
iSdefeowf? iSdefYeowf? iSdef;eowf/
iSdyfyowf/
iSdrfrowf/
iIwfwowf/
iIefeowf? iIefYeowf? iIef;eowf/
iIyfyowf/
iIrfrowf? iIrfhrowf? iIrf;rowf/

&cdkifnGefYzl;
290

&cdik o
f m;BuD;pmay
aiSguf
aiSgif
iIduf
idiI f

uGdwf
udeG f
uGyd f
uGrd f
uGdKuf
udKG if

uRdwf
uRdef
uRdyf
uRdrf
uRdKuf
uRdKif

<udwf
<udef
<udyf
<udrf
<uduf
<udKif

iTdwf

ics ics aiSguowf/


aiSgifiowf? aiSgihfiowf? aiSgif;iowf/
iSwifiIifiIdufuowf/
idIifiowf? iIdifhiowf? iIdif;iowf/
S? PS? ES? rS? ,S? S? vS dkUudktxufyg
enf;twdkif;qdk&onf/
u0qGJuGdwfuowf/
uGdefeowf? uGdefYeowf? uGdef;eowf/
uGdyfyowf/
uGdrfrowf/
uwifukiifuGdKufuowf/
uGdKifiowf? uGdKihfiowf? uGdKif;iowf/
0-udkcsefvSyfjyD; c-rSt-txdtxufygt
wdkif;qkd&onf/
uyifh0qGJuRdwfwowf/
uRdefeowf? uRefYeowf? uRef;eowf/
uRdyfyowf/
uRdrfrowf? uRdrfhrowf? uRdrf;rowf/
uwifukiifuRdKufuowf/
uRdKifiowf? uRdKihfiowf? uRdKif;iowf/
cR? *R? yR? zR? AR? rR? vR dkUudktxufygt
twkdif;qdk&onf/
u&pf0qGJ<udwfwowf/
<udefeowf? <udefYeowf? <udef;eowf/
<udyfyowf/
<udrfrowf? <udrfhrowf? <udrf;rowf/
uwifukiif<udufuowf/
<udKifiowf? <udKifhiowf? <udKif;iowf/
>c? >*? >i? >y? >z? >A? >r dkUudktxufygt
wkdif;qkd&onf/
i[qGJ0qGJiTdwowf/

&cdkifnGefYzl;
291

&cdkifom;BuD;pmay
iTed f
iTdyf
iTdrf
iTdKuf
iTKd if

iTdefeowf? iTdefYeowf? iTdef;eowf/


iTdyfyowf/
iTdrfrowf/
iwifiIiifiTdKufuowf/
idIifiowf? iTdKihfiowf? iTdKif;iowf/
T? PT? ET? rT? ,T? T? vT? oT dkUudktxuf
ygenf;twdkif;qdk&onf/

1957-58 &cdkifhwefaqmifr*Zdef;rS ]&udKifpmyDu@}wGif txufrm


wifjyxm;a&twdkif; a0omvDacwfu toHk;jyKaom &cdkiftu&mt>ruf
avmufeefY &cdkifoifykef;MuD;avmufudk&m az:jyxm;ygonf/
1958-59 &ckdihfwefaqmif &udKifpmyDu@wGifvnf; a0omvDacwf
wGifwGd&aom &cdkiftu&mrsm;udk yxraz:jyygonf/ ,if;aemuf avmif;
MuwfacwfeefY ajrmufO;D acwfwiG w
f &dG aom &cdik t
f u&mrsm;udk qufvw
Ykd ifjy
ygonf/
]OD;pGm c&pfawmf 8-&mpkcefY a0omvDacwfaemufyikd ;f rm oH;k confxif
&aom &u0Ptu&mt>rufavmufu}kd atmufygtwdik ;f wifjyxm;yg
onf/

&cdkiftu&myHkpH(2) o&uyfyHk

&cdkifnGefYzl;
292

&cdik o
f m;BuD;pmay

&cdkiftu&myHkpH (2)

&cdkifnGefYzl;
293

&cdkifom;BuD;pmay

],if;aemuf pr0uf? yxravmif;Muuf? yk&def? Ncdyf? ae&O&mponfh


NrdKYawmfrsm;udk csefvSyfNyD;au? 'kwd,avmif;MuufacwfrSm 15-&mpkeefY
wwd,ajrmufOD;acwfv,f 18-&mpkcefYrSm wGd&onfh &cdkiftu&m}rsm;rSm
atmufygtwdkif; wifjyxm;ygonf/

&cdkiftu&myHkpH (3)

&cdkifnGefYzl;
294

&cdik o
f m;BuD;pmay

o&uyfyHk? t&pftyifhponfeefY a0g[m&oHk;tu&mrsm;

,if;aemuf ]c&pfou&mZf 15-&mpkeefY 18-&mpktwGi;f &cdik pf myDtu


&mrsm;rS aumif;Edk;&m&m &GD;,lNyD;au &cdkifynmoQif? vlynm[d yk*dKvft
aygif;dkYeefY ndEdIif;cNyD;aemuf tBuHaumif;awmif;cH&,lum} atmufygtu
&mdkYudk aemufqHk;wifjyxm;ygonf/

o&uyfyHk? t&pftyifhponfeefY a0g[m&oHk;tu&mrsm;

&cdkifnGefYzl;
295

&cdkifom;BuD;pmay

&cdkiftu&myHkpH (4)

&cdkifnGefYzl;
296

&cdik o
f m;BuD;pmay

txufaz:jyyg tu&myHkpHwdeefY oifykef;MuD;dkUudk (1957-58) rS


(1959-60)txd (3)ESpftwGif;xkwfcaom &cdkifhwefaqmifr*Zdef;rsm;rS
&uKd ipf myDu@wdrm xnfo
h iG ;f az:jyxm;ygonf/ ,if;ydik af z:jypGmrm tu&m
taMumif;eefYywfoufvYkd rlvqif;vm&ma'oukd ,Si;f rjycyg/ ,if;vdt
k yf
csufudk &cdkifynmoQifrsm; SmzGDwifjyxm;pGmwdu xkwfEIwfwifjyvdkufyg
onf/
&cdik t
f u&mqif;vmaom rlva'orm tdE,
d jynf[k qdMk uwfygonf/
,if;taMumif;udk &cdkifynm[dq&mOD;OD;omxGef;u ]tdEd,jynfMuD; aS;
ESpfaygif;rsm;pGmu (&mpkESpfvGefudk qdkvdkonf) ]{& arum}ac:aom
tu&may:aygufvmonf/ ,if;aemufyikd ;f wGif wqifw
h qihf ul;ajymif;vm
um ]ckoQmwD}tu&m ay:aygufvmonf/ ,if;rSwqifh jA[D? ,if;rSw
qifh ]ukoQHtu&m}? ,if;rSwqifh ]*kwt
u&m}? ,if;rSwqifh ]j*Etu&m}?
]&u0Ptu&m}? uk#Dv? em*&D? oQm&'g? b*Fvm;? ygqifusDrD? ra,?
jya'oQD? awv*l tp,Sdaom rsm;pGmaom pmaytu&m0PwdkYonf qif;
oufay:aygufvmavonf/ xkYd aMumihf *kwt
u&mrS j*Etu&m? &u0P
tu&mwdkY qif;oufvmonf/ ta&;MuD;aom pmayw&yfrSm j*Ecyfqef
qefwlaom ou#pmayrsdK;onf ayoQ0gajrmufydkif; arm&d,rif;qufrS
&udKif a0omvDrdUawmfa[mif;odkY qif;oufvmonf/ ,if;pmonfvnf;
wqifhqifhvTJajymif;um &u0Pjzpfvmonfw&yf? Zwtu&mrS j*EESihf
tqifwu
l m wqihw
f qifv
h jJG yD;vQif &u0Pjzpfvmonfw&yf? ESp&f yfaom
ajymif;vJjcif;wdYkjzifh pD;qif;vmaom jrpfi,fEpS cf w
k YkdrmS ork'& mxJoYkd pD;0ifo
uJo
h Ykd &uPt
u&mxJoYkd qif;oufvmavonf/ xkYd aMumifh ,if;tcsdeu
f
yif &u0Ptu&m[l xifSm;vmonf} ponfjzifh rdeYfqdkygonf/
&cdkif&mZ0ifokawoDwpfOD;jzpfaom q&mMuD;OD;atmifomOD;uvnf;
&cdkifvlrsdK;qif;oufvmyHk t>rufavmufeefY &cdkiftu&may:aygufvmyHkt
usOf;udk atmufygoabmtwdkif; rdefYqdkzl;ygonf/
]tmoQwddkuftv,fydkif;[d yrD,mukef;jyifjrifh (PAMIR PLATEAU) rS vlwpfpkonf tdEd,jynfajrmufydkif; tdEKjrpf0Srf;a'oodkY
wpfow
k jf yD;wpfow
k ?f wpfcsed jf yD;wpfcsed f 0ifa&mufvmMuwfaMumif;?
,if;jrpf0Srf;uwcg **Fgjrpf0Srf;a'oeefY b*Fge,f[k ac:wGifaom
Sdacwf&cdkife,fxJodkY 0ifa&mufvmMuwfaMumif;/ ,if;a'owd

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

297

wGief aD om vlrsdK;dUk udk tde'f t


kd &d,H (INDO ARYAN) [k ac:aMumif;/
tdef'dkt&d,HwdkY\ udk,fykdiftu&monf jA[D(BRAHMI)jzpfaMumif;/
c&pfray:rD ou&mZf(6)&mpku &cdik u
f t
dk yk pf ;kd awmfrcl ahJ om pEo&l d
,rif; eef;pdu
k af wmfro
l nfh "n0wDrdUawmfa[mif;ae&mrS wl;az:&
[daom ausmufpmrsm;u xkt
d cguyif "n0wDwiG f jA[t
D u&meefY
ygVdbmom (PALI LANGUAGE IN BRAHMI SCRIPTS)dkU oHk;cpGmudk
oufaocHeDaMumif;/ a0omvD (c&pf 320-957)tpykdif;avmuf
wGif &D;xGif;caomausmufpmrsm;rm
"n0wDacwfwiG o
f ;kH caom ajrmufyidk ;f jA[yD if jzpfaomfvnf;
t&D;tom;tu&m yHo
k Pmef toiht
f wihf ajymif;vmjyDjzpfaMumif;?
a0omvDacwf 'kwd,ykdif; c&pf(8)&mpkodkY a&mufaomtcg &cdkif
wGd&aom ausmufpmtu&mrsm;\ yHkoPmefonf a0omvDacwf
yxrydik ;f tu&mrsm;\ yHo
k PmefEiS fh odoo
d mom uGv
J mvwfaMumif;?
,if;tu&mrsm;onf av;rdUeefYajrmufO;D acwf\ Sad wmfjyD;tu&m
yHkoPmefyif jzpfaMumif;}
wifjyrdefYqdkygonf/
atrQum; (1957) rS (1960) txd oH;k ESpt
f wGi;f &cdik w
hf efaqmifr*
Zde;f (3)apmifwiG f az:jyxm;aom &cdik t
f u&m? &cdik o
f ifyek ;f MuD;eefY &cdik yf nm
oQirf sm;rdeYfqadk om &cdik t
f u&mtaMumif; tusO;f jzpfygonf/ atwifjycsuf
wd\aemufwiG f cdik v
f akH om taxmuftxm; trsm;MuD;[dygonf/ (1957)
rS (1960)xd (3)ESpt
f wGi;f &cdik w
fh efaqmif &uKd ifpmyDu@twGuf ud;k um;
pGmwdukd atmufrm az:jyvdkufygonf/

&cdkifpmyDu@twGufudk;um;aom
ausmufpm? urnf;pmeefY yDpmrsm;
1/ oQpfaomif;bk&m;[d a0omvDausmufpm taemufrsufESmrSm 7 &mpk
2/ ajrmuf 6 &mpkcefY
3/ awmif / cefY
4/ txuf 7 &mpcefYk
5/ a0omvDacgif;avmif;ausmufpm
7 &mpk
6/ awZ&mr[d a0omvDausmufpm /

&cdkifnGefYzl;
298

&cdik o
f m;BuD;pmay

7/ a0omvD OPSduawmifausmufpmrsm; 6 &mpk


8/ oHwGJivGefarmfausmufpm 2 csyf
7 &mpk
9/ r[maAm"d[d&cdkifausmufpma[mif;
12 &mpk
10/ a0omvD aTom;'*Fg;rsm;
7? 8 &mpk
11/ a0omvD(tm,emaumifZvwf)qDrD;cGufpm/ 7-8-&mpk
12/ avmif;MuufacwftavmrmjzL bk&m;prcHurnf;pm &cdkif 612-618
13/ ajrmufOD;acwf aTaiG'*Fg;rsm;
11 rS 18 &mpk
14/ yef;armfawmifMuD;ausmufpm/
15/ ae&&mrdUawmfa[mif;ausmufpm/
16/ oHwGJZmwDjyifausmufpma[mif;/
17/ r[mxD;bk&m;eefY rD;ausmif;kyfausmufpm/
18/ awmifukwfrdU odrfawmfbk&m;ausmufpm/
19/ rmefatmifaA'ifq&mMuD; OD;xGD;atmifxHrS &aomyDpmrl/
20/ rdUa[mif;rd q&mOD;OD;omxGef; xHrS&aom &u0Ptu&maw;azguf
yDpm 3 wGJeefY Sda[mif;yk&ydkufpmrsm;? ausmufpmrsm;? '*Fg;pmrsm;/
21/ oD[kdVfjyef OD;auom&xHrS &aom &u&0Ptu&m/
22/ &rf;NAJrdU odrfawmif[dodrforkwfwdkifausmufpmrsm;/
23/ awmifukwfrdU wef;vTJacsmif; GmrGm odrforkwf ausmufpm/
24/ ausmufawmfr[mjrwfrkedbk&m;,w&macgif;avmif;urnf;pm/
25/ peJrd rif;apmrGefwnf bk&m;MuD;yk&ydkufpm/
26/ av;axmife,f[d ausmufpmrsm;/
27/ avmif;xD;ewfuGef;avmif;Muufacwfxdk;ausmufpm/
28/ ukvm;umbk&m; ausmufpm/
29/ yef;uHk;odrfbk&m; ausmufpm/
30/ yk&drfjyiftqHk; awmifbk&m;ausmufpm/
31/ avmif;Muufawmifarmfausmufpm/
32/ eef;usMuD;bk&m;ausmufpm/
33/ a0omvD? avmif;Muuf? yk&rd ?f r[mxD;eef;rdUa[mif;w0du
k rf &S [daom
ajrmufrsm;vSaom ausmufpmrsm;eefYurnf;pmrsm;/
txufaz:jyyg &cdkiftu&m? &cdkifoifykef;MuD;eefY tu&mqif;ouf
jzpfay:vmyHk ordkif;tusOf;dkUum; &cdkifpmyDwDxGifypk&D;wGif tjcDcHausmuf

&cdkifnGefYzl;
299

&cdkifom;BuD;pmay

jrpfyif jzpfygonf/ ,if;ausmufjrpfukd &cdik t


f ESYH rm atedwikd f wnf[ed o
D ;D
aom ausmufpm? urnf;pm? yDpmponfh kyf0wKtaxmuftxm;wdeefY
wnfaqmufxm;pGm jzpfawtwGuf cdkifcHhpdwfcs&ygonf/ ,if;ausmuf
jrpfxufwiG f ud,
k f Ukd oabmusaom pmyDtaqmufttHo
k pfukd wnfaqmuf
&ygrnf/ taqmufttHkwckaqmufzdkY ypnf;ud&d,mwd vdktyfawydkif? &
cdkifpmyDopf wDxGifypk&D;twGufvnf; wdrfryfeDaom &cdkifpmyDrsm;udk Sm
,laz:xkwfzdkY &cdkifjynfe,fa'ot&yf&yfu &cdkifpum; toHk;tEIef;tm;vHk;
udk rSwfwrf;wifxdef;odrf;zdkY vdktyfygonf/ wcsdefwnf;rSm pmyDw&yfwGif
r[drjzpfvdktyfaom tbd"mefusrf;? owfyHkusrf;? o'gusrf; ponfdkUudk
ypkzkdYtwGufvnf; tm;xkwf&ygrnf/
tckum; pHk&m [dygoD;onf/ urmhpmyDtqifhtwef;udk vkdufrDzdkU
trsm;BuD; vdkygoD;\/ tcsdefraESmif;cif wufnDvufnD 0dkif;0ef;tm;xkwf
Muwfrnfqkdaomfum; rjzpfEdkifp&m taMumif;r[day/

armifAodef;
13-12-1967

tTef;rSwfcsufrsm;
1/ &cdkiftu&myHkpH(1)onf uG,fvGefol rEav;0dZmESihfodyHwuodkvf
ygarmucsKyaf [mif; q&mOD;ausm&f if\ ]&cdik t
f u&mESi&fh cdik o
f ifyek ;f MuD;}
(1957? 'DZbFm? jr0wD)aqmif;yg;rS tu&myHkpHeefY twlwljzpfonf/
2/ &cdik w
hf efaqmifr*Zif; twGJ 1? trSwf 7 (1958-59) &uKd ifpmyDu@
pmrsufESm(3)Munhf/
3/ &cdkiftu&myHkpH-2? 3? 4 dkUudk &cdkifhwefaqmif twGJ 1? trSwf 7
yg&udKifpmyDu@wGifif;? &cdkifhwefaqmif twGJ 1? trSwf 8?
(1959-60) &udKifpmyDu@wGifif; xnfhoGif;az:jyxm;ygonf/
4/ &cdik w
hf efaqmifr*Zed ;f twGJ 1? trSwf 7? &uKd ipf myDu@pmrsuEf mS 3Munh/f
5/ &cdik w
fh efaqmifr*Zed ;f twGJ 1? trSwf 7? &uKd ipf myDu@pmrsuEf mS 7Munh/f
6/ OD;omxGe;f ]&uKd ifa0omvDrdUa[mif;rS *kyw
pm} &cdik w
hf efaqmifr*Zed ;f
twGJ 1? trSwf 8 pmrsufESm 5? 7 Munhf/

&cdkifnGefYzl;
300

&cdik o
f m;BuD;pmay

7/ OD;omxGef; ]tuRefodorQ &u0Ptu&m} &cdkifhwefaqmifr*Zdef;


twGJ 1? trSwf 7 pmrsufESm 39? 42 Munhf/
8/ U AUNG THA U ARAKANESE SCRIPT-ITS ORIGIN AND EVOLUTION,
THE WORKING PEOPLES' DAILY SUPPLEMENT ON THE UNION DAY
1965.

xdYkjyif &efuek 0f Zd m ESifh odyw


H uov
kd f *s'q
f ifcef;rwGif (22-1-1966)ed
u OD;atmifomOD;a[majymcsufudkdkufESdyf &efukefwuodkvfrsm;? &cdkif
wdkif;&if;om;pmayESihf ,Ofaus;rIaumfrDwDrS ,if;edwGifjzefYaom ]aS;acwf
&cdkifpmaytu&m? *DwESihfaw;oH}udkvnf; Munfhyg/
9/ &cdkifhwefaqmif r*Zdef; twGJ 1? trSwf 7? &udKifpmyDu@? pm
rsufESm 10 Munhf/

&cdkifnGefYzl;
301

&cdkifom;BuD;pmay

&wema&Tjynf
ausmufwkH;ausmufeH&Hrsm; xlxyfaygrsm; rwfapmufvSaomawmif
BuD;rsm;onf "n0wDwkdif;jynf\aejynfawmf ajrmufOD;NrdKUwnf&Sd&m pwk
&ef; av;q,fih g;rkid cf efYus,jf yefYaom awmifMum;ajrtm; 0kid ;f &HumqD;vsuf
&Sd\/ aejynfawmfokdY usL;ausmf0ifa&mufvm&ef vG,fulaomawmifMum;
[loaGUukv
d nf; ckid cf pHh mG aqmufvyk x
f m;aom xlxjJ rifrh m;vSonfh ausmuf
wHwkdif;BuD;rsm;ESifh ydwfqkdYxm;ojzifh ywfcsm0kdif;vsuf&Sdaom awmifpOfwef;
BuD;onf ndKUndKUrSKdif;rSKdif;ESifh yuwdydef;ydwfvsuf&Sd\/
wkdif;wyg;rS wkdufckduf&efvma&mufMuaom &efol[lorQukd ckcHum
uG,f&eftwGufvnf; awmifpOfwavQmuf tcsuftcsmusaom ae&mwkdif;
xkxnfBuD;rm;aomcHwyfrsm;ukd ausmufwkH;BuD;rsm;jzifh ckdifcHhpGmaqmuf
vkyfxm;\/ ndKarSmifaomta&mif&Sd &Snfvsm;av;vHaom tajrmufBuD;
rsm;ukdvnf; xkdcHwyfrsm;\a&SU tpDt&Dwyfqifxm;onf/ tcsdKUaom
awmifxdyfrsm;rS xkdtajrmufBuD;rsm;onff jymvJhaomrkd;aumif;uifxufqD
okdY iGm;iGm;pGifhpGifh axmifwufvsuf&Sd\/ rQBuD;us,fvSaom vufeuf
u&d,mrsm;ukd jrifhrm;vSaom awmifpOfwef;wavQmuf BudK;BudK;pm;pm;
wyfqifxm;onfukd jrif&jcif;tm;jzifh &ckdifwkdif;om;wkdYonf ppfa&;ppfrmef
ESifhjynfhpkHaom vlrsLd;wpfrsKd;jzpfaMumif; xif&Sm;vSonf/
Opm"e ukHvkHjynfhpkHaom tcsdeftcgjzpfonfhtavsmuf ay:wl*D? yJ
cl;? jrefrm? r*kd? b*FvD? c&pf,mefbmomukd;uG,fMuaom *syefvlrsKd;
rsm;ESifh wjcm;wkdif;wyg;rS vlrsKd;toD;oD;wkdYtm;vnf; bk&ifhaMu;pm;ppf

&cdkifnGefYzl;
302

&cdik o
f m;BuD;pmay

om;rsm;tjzpf trSKxrf;apvsuf wkdif;jynf\ppftiftm;ukd jznfhqD;xm;


onf/
wzufuvnf; wkdif;jynf\pnfyifom,ma&;udk rsufajcjywfrcHbJ
tpOfwpku
d f txl;vkUH vOjyK jyKpkysKd;axmifvsuf&\
dS / wkid ;f oljynfom;
rsm;twGuf rSefuefrGefjrwfaom Ak'bmomomoemxGef;um;ae bk&m;?
apwD? *l? ausmif;? jy'fwkdYjzifh wifhw,fvsuf&Sd\/ uef? acsmif;?
qnfajrmif;rsm;pGmukdvnf; wl;az:xm;\/ v,fuGif;rsm; pyg;ESHwkdYjzifh
jynfhNzdK;0if;rSnfhvsuf&Sd\/
&ckdifwkdif;om;wkdYonf vuFmqkdrItwwf? ckESpfou&mZf? *Pef;ocsFm
twwf? euwfaA'iftwwf? t*d&wftwwf? yef;yk? yef;csD? yef;&H? yef;
awmh? yef;xdrf? yef;bJ? yef;wOf;paom twwfynmrsm;ukd avhvmuRrf;
usifMu\/
a&vrf;qkv
H suf ta&mif;t0,f pnfum;zGUNH zdK;\/ ajrmufO;D qdyu
f rf;
tmoH? weoFm&D? rkwr? *smumwm? rmplvDygwefESifh b*Fvm;jynfe,fwkdY
rS ajrmufjrm;pGmaom ukefoabFmBuD;i,fwkdY qkdufuyfxm; ta&mif;t
0,f pnfum;vsuf&\
dS / NrdKUawmf\ tjyife,ferd w
d Ef iS hf twGi;f e,ferd w
d w
f Ydk
ukdjzwf auGUauGUaumufaumuf pD;qif;vsuf&Sdaom jrpfkd;wavsmuf
bk&ifhwHqdyfawmf kdufESdyfwyfqifxm;aom tpkd;&avSrsm;ESifh ajrmufjrm;pGm
aom yk*v
u
d ykid f avSormefBuD;i,fwYdk onf tpket
f qef avSmcf wfomG ;vm
vsuf&Sd\/ xkdjrpf&kd;onf NrdKUawmfe,fedrdwftwGif;&Sd ae&mtESHtjym;okdY
oGm;vmEkid af om t"dutcsuftcsmvrf;BuD;wnf;/ aps;onfrsm;onf vwf
qwfaom [if;oD;[if;Gufrsm;? om;pdrf;ig;pdrf;rsm;? ig;yd? ig;ajcmufrsm;
ESifh wjcm;pm;okH;ukefrsm;ukd avSrsm;jzifhwifaqmif wNrdKUvkH; vSnfhvnf
a&mif;csvsu&f \
dS / aps;ESKef;rsm;rSmvnf; csKv
d o
S nf/ xkyd pn;f rsm;ukd NrdKUwGi;f
ae&mtESHUtjym;&Sd aps;rsm;vnf; 0,f,l&&SdEkdifao;onf/
Ekid if jH cm;ukeo
f nfrsm;tygt0if wpfoed ;f ajcmufaomif;cefYrQaom vlxk
y&dowfaexkdif&m &ckdifwkdif;\ ajrmufOD;NrdKUawmfBuD;onf tcgrvyf tkwf
Moaomif;eif; pnfum;vsuf&Sd\/
NrdKUwGif;&Sd aetdrftajrmuftjrm;ukd Budrf? 0g;? "edwkdYjzifh ckdifcHhaooyf
pGm aqmufvkyfxm;\/ "eaMu;aiGcsrf;omolrsm;\ aetdrfukdrlum; opf
BuD;?0g;BuD;wkYd jzifh aqmufvyk x
f m;onf/ &mxl;XmeE&&So
d rl sm;ESihf rif;nDrif;

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

303

om;rsm;\aetdrfrsm;ukdrl opfom;rsm;jzifhaqmufvkyfxm; yef;ykvuf&m


rsm;xGif;xm;NyD; a&Tqkdif;rsm;jzifh rGrf;rHxm;onf/ bk&ifheef;awmfBuD;rsm;
aqmufvkyfxm;aom wkdifBuD;rsm;rSm tcsKd;tpm;usNyD; acsmarmajyjypfvS
\/ &Snfvsm;ajzmifhpif; jymm'fbkHzsm;qDokdY axmifwufaeaom a&T
eef;wkid Bf uD;rsm;rSmvnf; tHrh cef;p&myif/ a&Teef;awmf\ wku
d cf ef;trsm;tjym;
ukd eHUomjzL?eHUomeDrsm;jzifh aqmufvkyfxm;\/
tzk;d wefausmufrsuf&wemrsm;ukx
d m;&Sad om a&Twu
dk cf ef;vnf;wpfcef;
&Sd\/ xkdtcef;\ trkd;rsufESmMuufrSMurf;jyifxd ajymifajrmufaom tEky
nmvuf&mjzifh a&Tom;ukd xGif;xkjyKvkyfxm;aom jcL;yef;jcL;EG,ftoG,f
oG,w
f Ydkjzifh rGr;f rHxm;\/ wpfv;Hk pDonf q,fy
d mcefYtcsed pf ;D aom a&Tb;l
oD;wpf&mcefYrSm a&Tyifa&TEG,frsm;wGif tdwwGJwGJoD;vQuf&Sd\/ txlvuf
ESpfvkH;cefY&Sd vltG,fyrmPcefY&Sdaom a&Tqif;wkawmfckepfqlrSmvnf; a&T
Arm&moeyvifckESpfckwGif wifhw,fpGm pHy,fawmfrlvsuf&Sdonf/ ezl;oif;
uspfawmf? vufawmf? &ifbwfawmfESifhcg;0wfawmfwkdYwGif pdef? ywjrm;?
eDvm? ausmufpdrf;rsm;jzifhrGrf;rHxm; ukd,fa&mifukd,f0gukd xGef;awmuf
apawmfrl\/ txlvufwpfvkH;cefY&Sd tjrifhvuf0g;av;jyefrQ&SdNyD; xdyf0
puf0ef; vuf0g;ckepfjyefrQ&Sdaom a&Ttkd;&SpfvkH;ukdvnf; tcef;wpfae&m
tpDt&Dcsxm;onf/ 0g0if;ajymifvufaeaom a&Tyk*Hjym;BuD;ukd;ckvnf; &Sd
\/
a&Twu
dk cf ef;\ tv,fA[kd ta&miftaoG;awmufajymifvaS om ausmuf
rsuf&wemrsm;jzifh pDcs,fxm;onfh pwk&ef;ykHo@mef&Sd pm;yGJckHwpfvkH;&Sd
\/ xkda&Tpm;yGJtay: a&Tprsm;? jzLndKa&mifwvJhvJhajy;aeaom ykvJvkH;
rsm;jzifh pDjc,fxm;aom tvGefw&mEl;nHhvSonfh tjzLa&mifuwDygt0wf
udk cyfGGcif;xm;\/ vuf0g;ESpfjyefftvsm;&Sd tcsKd;tpm;usNyD; wnD;
nD; awmufajymifaeaom a&Taowmi,fwpfvkH;ukd uwDygtcif;ay:
wnfxm;\/ xkda&Taowmi,ftm; iSufkyf? yef;kyf? opfyifkyfponfh
kyfvkH;rsm;az:xm;NyD; tzkH; ta&miftaoG;awmufajymifvSaom pdef? t
G,ftpm;BuD;rm;aomykvJvkH;rsm;? &J&JeDaeaom ywjrm;vkH;BuD;rsm;ukd jrKyf
xm;onf/
eef;awmf\ a&Twkdufcef;wcef;vkH; &Sd&SdorQaom&wemrsm;teuf a&S;
tusqkH;? tzkd;txkdufwefqkH;? ta&miftaoG;taumif;rGefqkH;? tHhMobG,f

&cdkifnGefYzl;
304

&cdik o
f m;BuD;pmay

&m taumif;qkH;aom ywjrm;em;uyfawmfwpfpkHukd xkda&Taowmi,fxJ


xnfhxm;\/ xkdywjrm;ESpfvkH;rSm urmay:NydKifpH&Sm;atmif t&nftaoG;
aumif;rGefvS ykd;pkef;MuL;\ta&miftqif;uJhokdY xdefxdefvif;vsuf&Sdaom
a&T0g&nfonf ywjrm;BuD;ESpv
f ;Hk rS ,kpd ;D ae\/ xkt
d b
hH ,
G &f m &wemjrwfonf
um; bk&ifrif;jrwfonf bdodufcH,lyGJESifh wjcm;rif;crf;rif;em;rsm;om
0wfqifavh&Sdaom em;0wfwefqmjzpfonf/
a&Twkdufcef;&Sd&m a&Teef;awmfreD;ra0; tajymus,fvS opfyif
BuD;rsm;aygufa&mufvsuf&Sdaom uRef;BuD;uRef;i,ftoG,foG,fwkdYay:xGef;
vsuf&Sdaom {&mra&uefBuD;wpfuef&Sd\/ {jrMunfvifaoma&onf xkd
uefBuD; tcgcyfodrf;NzdK;armufae om,mvSbd\/ uef? acsmif;? qnf
ajrmif;wl;az:jcif;onf olcyford ;f wkYdtm; &Sio
f efzUHG NzdK;ap NrdKUGmckid o
f m,m
\/
ajrMoZm&Sdaom jyefYajymyGm;rsm;aom Gmed*kH;wkdYESifh,SOfaom &ckdifwkdif;
BuD;onf v,f,mrk;d ajrtaxGaxGjzifh usufoa&taygif;wkYd EiS hf jynfph v
Hk suf
&Sd\/ wnfxm;tyfaom*lykxkd;um; jrwfEkd;bG,f&m MunfndKbG,f&m&Sd\/
jrpfBuD;jrpfi,f toG,foG,fwkdYjzifh a&vrf;qkHvsuf ta&mif;t0,ff
pnfum;zGHUNzdK;vsuf&Sd\/ xkdxkdaom tjzpftysufoepfpkHukd &mZ0iftquf
quf twkd;wufqkH;aomvlrsKd;tjzpf rSwfwrf;wifcJhonf r[kwfygavm/

nDnDxGef;
(arm&pfaumvpf M.COLLIS ' THE LAND OF THE GREAT IMAGE pmtkyf
ESifh ygarmuOD;rsKd;rif;\ OLD BURMA pmtkyfwkdYukd rSDNirf;jyKygonf/)

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

305

&ckdifwkdif; pmayxkwfvkyfrSK
,aeY&ckdifwkdif;wGif trsKd;om;pmayxkwfvkyfrSKonf vkdtyfonf[k
cH,lvmaom pmayavhvmolvli,fwkdif;onf pmayxkwfvkyfrSKjyemukd
tav;teufxm;um pOf;pm;onf/ wlnaD omvli,frsm;ukd pkpnf;Muonf/
pmayxkwfvkyfEkdifrSKtm;ukd nDrQpGmcGJa0NyD; pkkpnf;uspfvpfpGmjzifh ]pkaygif;
acgif;aqmifrSK} rltwkdif; usifhokH;Muacsonf/ uJhokdYaom pkaygif;wmpl
rSKtiftm;,lrSKonfyif nDnGwfrSKvuPmukdjyum trsKd;om;pmay yGifh
vef;pkdajyrSK\ tvm;tvmukd az:jyayonf/
trsKd;om;pmay xkwv
f yk rf KS wm0efudk yck;H xufwiG w
f ifum xrf;aqmif
vmaom vli,fpmay0goem&Sifrsm;ukd MunhfjyefvQifvnf; udk,fESifhrrQ
aom0efukd xrf;aqmifae&onf[k jrifonf/ tb,faMumifhqkdaomf ,
aeYpmayxkwfvkyfaom vli,fuavmif&Sifrsm;onf pmayavhvmrSKenf;yg;
ao;jcif;? b0tod r&ifu
h suaf o;jcif;? tawG;tac:taeESihf Eke,fao;jcif;?
,if;tay:avhvm&ef tcsdefrsm;rsm; vkdaeao;aomaMumifhjzpfayonf/ w
enf;tm;jzifh pmayxkwv
f yk rf KS jyemukd ,aeYvil ,fuavmif&iS rf sm; wm0ef
r,lbJ pmayynm&yfESifhb0ynm&yfukd aZmufcsNyD;avhvmae&rnfh tcsdef
tcgjzpfonf/ okdYr[kwfbJ pmayxkwfvkyfrSKjyemukd aeYrtm; n
rtm; BuHpnfBudK;pm; tEGrf;te,fcHaeMu&aomtcg pmayavhvmrIwkdY
onf avsmh&Jvmum tem*gwftwGuf pmayjyKpkysKd;axmifrSKwGif xdckduf
p&mrsm;&Sdonfukd awGUjrif&ayonf/ pifppfrSmum; ,aeYpmay xkwfvkyfrSK

&cdkifnGefYzl;
306

&cdik o
f m;BuD;pmay

wm0efudk t"dutaeESihf wm0ef,&l rnfyh *k Kd vfum; vlBuD;ykid ;f rS pmay0goem


ygol yk*dKvfrsm;jzpfayonf/ vlBuD;rsm; upmayxkwfvkyfrSK wm0ef&yf
rsm;ukv
d yk af qmifum vli,fuavmif&iS rf sm;u BudK;pm;yrf;pm; yg0ifa&;om;
ae&rnf/ onfum; obm0twkdif;yif jzpfonf/
okYdaomf ],aeYuREyfk w
f Ydk &ckid w
f idk ;f wGiu
f m; txufygtwkid ;f r[kwaf cs}
qko
d nfo
h abmudk wk;d wufopfviG af om vli,fuavmif&iS rf sm; jrifvmaom
tcg xkdifaerjzpfawmhbJ &SdorQpGrf;tm;rsm;ukd pkaygif;um pmapmif? *sm
e,frsm;ukd ukd,fzd&ifzd tEGrf;e,fcH xkwfvkyfvmMuonf/ okdYxkwfvkyf
rSKavmuf obm0usrSKonfr&Sd[k xifonf/ wenf;tm;jzifh &ckdifwkdif;pm
ay&mZ0if\ awmif;qkdvkdvm;csufESifh txdrdqkH;?tukdufnDqkH; jzpfaeacs
ayonf/
vli,fpmay0goem&Sifrsm;onf BudK;pm;yrf;pm; pmayukefypnf;udk
xkwv
f yk Mf uonfah e&mwGif trSe&f o
dS vkd trSm;rsm;vnf;&So
d nf/ csKUd ,Gi;f csuf
rsm;? trSm;rsm;awGU&jcif;rSm a&Smifv
JT r&aomolonf vnf;aumif;? Eke,f
ao;olonfvnf;aumif;? trSm;rsm;csKdU,Gif;csufrsm;ESifh vGwfuif;onf[l
r&Sdpbl;/ okdYaomf vli,frsm;taeESifh t"duvkdtyfonfrSmum; csKdU,Gif;
csufrsm;trSm;rsm;udk rSm;NyD;onfaemufykdif; jrifwwfbkdY ta&;BuD;vSay
onf/ trSm;ukdawGUNyD; csufcsif;jyKjyifEkdif&ayrnf/
ae&mwGif pmayxkwfvkyfrSK? pmayvSKyf&Sm;rSK? pmay&yfwnfrSK\
t"duvuPm&yfrsm;ukd pma&;ol\ vufawGUoabmrsm;jzifh avhvmNyD;
wifjyaqG;aEG;vkdayonf/
pmayxkwfvkyfrSKESifh&yfwnfrSKwGif t"duta&;BuD;qkH;taeESifh tcsuf
okH;csufukd awGU&onf/
(1)pmayxkwfvkyfrSK/
(2) pmaytaetxm;/
(3)pmayjzefYcsdrSK/
okH;csufukd &ckdifajrtwkdif;twmESifh aqG;aEG;vkdonf/ pmayxkwf
vkyfrSKonf vG,fulaomt&mr[kwfaMumif;? ,aeY pmayxkwfvkyfcJhxkwf
vkyfqJolrsm; vufawGUyifjzpfonf/ pmayxkwfvkyfrSKwGif uGif;qufjzpf

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

307

aeaom pmykEH ydS w


f u
dk o
f nfvnf; ta&;BuD;ayonf/ pmtkyw
f tkyjf zpfajrmuf
bkdY&ef pmtkyfukdwm0efcH&onf/ ykHESdyfwkdufwGiftNrJwef;aeNyD; tppt&m&m
pDr&H ayonf/ wm0ef,jl cif;cH&ol BudK;pm;jcif; ud,
k b
f &d ifbd tEGr;f e,fcH
Ekid jf cif;? onf;cHEidk jf cif;rnfaom t&nftcsif;rsm;ESihf jynfph &Hk ayonf/ ykEH ydS f
wku
d v
f yk if ef;&yf[o
l rQrSmvnf; twwfEidk q
f ;Hk (tjrefNyD;apcsifvQif) ulnED idk f
&ayonf/ Oyrm tvkyo
f rm;rsm; rtm;vyfvQif pufvnf;ku
d f Ekid pf rG ;f &S&d
rnf? pmtkyfvnf;csKyf&rnf? waeukefwaecrf; pmGufrsm;vnf; aumuf&
rnf? pmtkyw
f iG f pmvk;H aygif; trSm;enf;Ekid o
f rQenf;atmif pmjyif(PROOF)
vkyf&onf/ 0wK? aqmif;yg;? uAsmtxm;tokdrsm;vnf; pOf;pm;&ay
onf/ vky&f yfrsm;onf rvG,u
f v
l aS cs/ rvG,u
f al omfvnf; prf;w0g;0g;
BudK;pm; vkyfukdifMu&ayonf/ pmtkyfwtkyfjzpfvmbkdYtwGuf ykHESdyfwkduf
&Sirf sm;ESiv
hf nf; pum;rsm;&onf/ tvkyo
f rm;rsm;ESiv
hf nf; pum;rsm;&onf/
,if;aMumifh ,aeYpmayxkwfvkyfrSKukdMunfhvQif vG,fulvSonfukd rawGU&
ay/
pmaytaetxm;[efESifhaqG;aEG;&vQif pmaytaetxm;onf wo
rwffwnf; &yfwnfraeoifh/ qkdvkdonfrSm rdrdwkdY\ t,ltqwpf&yfudk
csnf; raz:jyoifah y/ rdrw
d Ykd \t,ltqrsm;ESihf pmzwfy&dowfBudKuf pmay
rsm;ukv
d nf; jyKpk&ayrnf/ pmzwfy&dowfwiG f twef;tpm;trsKd;rsKd;&So
d nf/
if;twef;tpm;rsm;tay: pmaya&;om;[efonf &yfwnf&ayrnf/ wbuf
apmif;eif; tvsO;f rjzpfoifv
h aS cs/ wbufapmif;eif;jzpfvmaom pmtkyo
f nf
usqkH;oGm;bkdY vuPm&Sdonf/ Oyrmtm;jzifhaz:jy&vQif tcspf0wKBudKuf
aom pmzwfy&dowfukd tcspf0wKjzifh vnf;aumif;? aqmif;yg;BudKufaom
y&dwo
f wfudk aqmif;yg;jzifv
h nf;aumif;? uAsmBudKu?f &,fp&mBudKu?f uav;
BudKufponfrsm;jzifh jznfhay;&ayrnf/ aemufwckum; pmaytaetxm;
[efonf pmbwfy&dowftodxuf rvGefausmfEkdifacs/ pmbwfy&dowft
od\tqifhukd jrifwwfbkdYvkdonf/ ae&mwGif tvsOf;oifh pmay&yf
wnfrSKtwGuf BudK;pm;ae&aomtqifhwGif pmayykHo@mef rnfokdYjzpfoifh
onf? rnfokdYrjzpfoifh[laom wcsdefwcgu ,lqcJhMucsufukd aqG;aEG;vkd
ayonf/

&cdkifnGefYzl;
308

&cdik o
f m;BuD;pmay

if;,lq ,kMH unfc,


H al &;om;[efrsm;um; ]jynfoYlpmay}[lvnf;aumif;?
jynfoYl uAsm[lvnf;aumif;? ]uAsmopf-pmayopf}[lvnf;aumif;? wGif
wGifBuD; a&;om;cJhMuonf/ pmayrsKd;aphckdifrmrSKr&SdbJ? pmayykHo@mef[ef
ukd twif;kdufoGif;cJhonf/ ,if;cgpmzwfy&dowfonf ,if;tawG;tac:
aemufokdY twlrvkdufEkdifacs/ ,if;tawG;ac:okdY vkdufEkdifpGrf;&nfonf &
ckdifwkdif;olrsm;wGif r&Sdao;acs/ pifppfaomf ,aeYurmYpmay taqmuf
ttkBH uD;onfum; tvGeYftvGejf rifrfh m;ae&um; if;jrifrh m;rSK\ a&mifjyef[yf
rSKukd pmayuavmif&Sifrsm;u cH&aomaMumifh jzpfayonf/ qkdvkdonfrSm
,aeYurmwGif e,fcsJUqefYusifa&;a<u;aBumfoHrsm;? urmppfxdef;odrf;a&;
rsm;? vlrSKb0zlvkHrSKESifh vlwef;pm; tusKd;wlcHpm;rSKtay: vlwef;pm;
wkdufyGJrsm;jzifh a&m>yrf;ae&um; ,if;\toGiftjyifrsm;onf uREkfyfwkdYxH
okdY wkdufkdufta&mif[yfvmaomaMumifh Nidrf;csrf;a&;pmayrsm;? uAsmopf
rsm;ukd oDukH;zGJUEGJUvsufom; jzpfaecJhMu&onf/
tcsufukd ,aeYjyefvnfokH;oyfvQif apmaeao;onfukd awGU&ay
onf/ taMumif;u pmay&yfwnfrSKtwGuf BudK;pm;ae&onfhae&mwGif
if;pmayonf rnfokdYaompmayjzpfoifhonf? rnfokdYaompmay rjzpfoifh
[lum; rcGJ,loifhvSacs/ uREkfyfwkdY&ckdifwGif trsKd;om;pmay [eftaeESifh
rwkd;wuf&ao;um;? pmayyGifhvef;rSKonf r&Sdao;/ wbufwGif pmbwf
y&dowftiftm;vnf; enf;yg;ao;jcif;wkYd aMumifh pmaytod acgif;yg;aeMu
ao;acsonf/ pmaytodr&SdbJ pmaycH,l,kHMunfcsufr&SdEkdif/ tcsuf
ukd Munfjh cif;tm;jzifh pmaywnfxiG v
f mcsufonf apmaeao;onfudk awGU
&ayrnf/ ae&mwGif pma&;oltaeESifh pmayopf?uAsmopf rnfaom
taMumif;t&mukd &Sif;jy&efr&nfG,fyg/ &Sif;jyaejcif;jzifhvnf; tajct
aeESifhrukdufnD t"dyg,fr&Sdacs/ aumif;NyD? okdYqkdvQif ,aeY&ckdifajr
wGif rnfokdYaompmay[efrsKd;udk jyKpkoifhovJ[k pma&;oltm;ar; jim;tHh
,aeYtajctaet& pma&;ol rajzMum;vkdygacs/ okdYaomf wpfckawmh
ajymvko
d nf/ if;um; pmayjyKpkorl sm;onf rdrw
d Ydk,MHk unfcsurf sm;ukd ZGwt
f
wif; ra&;om;bkdYyifjzpfonf/ taMumif;u pmzwfy&dowfESifh uif;uGm
oGm;EkdifaomaMumifhjzpfonf/ ,if;tay:twGufcsNyD; pmbwfy&dowfft

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

309

ay: wkdif;wmum pmay[efukd xm;&ayrnf/ um;pma&;ol\tjrifukd


tMurf;zsOf; wifjyjcif;jzpfayonf/
pmayjzefYcsdrSKukd aqG;aEG;&vQif &ckdifpmayjzefcsdrIonf ,cifuvnf;
pepfrus? ,ckvnf; pepfrusonfudk awGU&ayonf/ okYdcsn;f pcef;oGm;ae
jcif;jzifh pmay&yfwnfrKS ukd r&Ekid [
f k wGucf suf&ayonf/ acwfwpfacwfudk
jzefYMunfhvQif xif&Sm;ayonf/
,ckuo
hJ Ydk pmwapmifxw
k Nf yD;vQif? k;H ukv
d u
dk af &mif;? tdru
f v
dk u
dk af &mif;?
ra&mif;EkdifvQif aiGr&jzpfaeygu aemufqkH;tqifhonf ]ydwf&aomtqifh}
jzpfvmayrnf/ xkdYjyif pmapmifwpfaxmifxkwfvQif if;wpfaxmifapmif
onfyifpGHrnf? ig;&mom pGHrnfavm[lvnf; rajymEkdif/ vkyftm;tay:
tajccHoGm;ayonf/ qkdvkdonfrSm ykHaopmbwfy&dwfowf r&&SdavorQ
umvywfv;Hk xkwv
f yk o
f rl sm;onfyifvnf; yifyef;?tusKd;vnf; &&SEd idk rf nf
r[kwaf cs/ ,if;aMumifh &ckid pf may&yfwnfrKS twGuf uk,
d zf &d ifzd BudK;pm;ae
Muaom ,aeYpmayxkwfvkyfolrsmonf pmayaps;uGufBuD;rsm; jzpfay:
vmbkdYtwGuf enf;vrf;aumif;rsm; &SmoifhvSonf[k jrifayonf/ &ckdif
rsm;taeESifhvnf; tcuftcJtrsKd;rsKd;jzifh ukd,fzd&ifzd tEGrf;e,fcHum &ckdif
pmay&yfwnfrSKtwGuf BudK;pm;vmMuaom vli,fuavmif&Sifrsm;ukd tm;
ay;oifv
h o
S nf/ ,if;okYd tm;ay;rSvnf; trsKd;om;pmayyGiv
hf ef;vmum ]u
rmUrSwfausmufwifcH vlrsKd;wpfrsKd;}tjzpf 0ifh<um;Ekdifayrnf/ trsKd;om;a&;
&mrsOf;aMumif; wnfhrwfaprSKESifh &ckdifpmay&yfwnfrSKtwGuf tm;ay;&ef
wm0efonf &ckdiftrsKd;om;wkdif;wGif &Sdayownf;/

ppfawGaemifvwf
rSwfcsuf/
/ aqmif;yg;ukd acwfa&SUaqmifpmapmif (twG-J 1 trSwf
-3? 1961-ck? ZGefvwGif) az:jybl;onf/

&cdkifnGefYzl;
310

&cdik o
f m;BuD;pmay

awmif&if;uRef;
]tbmBuD; 0g0g
awmif&if;uRef;u jrif;pD;vkdYvm
ESroEm? iGDzvm;eefY uGrf;,mvkdYvm}
(&ckid ,
f idk ;f omjcif;)
&ckid ,
f idk ;f omjcif;0if awmif&if;uRef;onf &ckid w
f Ydk uav;b0uyif od
uRrf;cJh&aom t&yfa'owpfckjzpfonf/ ,ckaygufawmNrdKUe,fwGif wnf&Sd
onf/ ukvm;wefjrpf0teD; ta&SUbufurf;wGif ar;wif&Sdaom(452)ay
jrifo
h nfh wyfawmifwef;? ,if;ta&SUbufoYdk xk;d xGuo
f mG ;onfh wef;wifawmif
wef;BuD;wkdYukd A[kdjyKwnf&Sdaomt&yfjzpfonf/ awmifbufwGif uRJul;
jrpf? ajrmufbufESifh ta&SUbufwkdYwGif r[defacsmif;BuD;wkdYu &Hywfxm;
onf/ Gmaygif;(32)Gm yg0ifywfoufonf/ aygufawmNrdKUonfyifvQif
awmif&if;uRef;BuD;yg0ifaeygonf awmifajrmuf(11)rkdif? ta&SUtaemuf
(8)rkdifrQ us,f0ef;onf/
]awmif&if;}qkdaompum;onf ]cga&muf}qkdonfh rlv]0g&P}rS qif;
oufvmonf[k qkdMuonf/ tumv?r&PrS vGwfuif;apEkdifaom 0g
&Py&dwfawmfukd&nfTef; wnfxm;ukd;uG,fcJhaom qif;wkawmfwpfql
ukd ,aeYwidk f zl;awGUEkid yf gao;onf/ xkq
d if;wkawmfBuD;\qHpak wmf Ak'\

ta0Pdu*kPfawmf(18)yg;ukd &nfTef;aom vufsm&pf azmif;<ut&pf


(18)ckyg&So
d nf/ Budraf cGarmfmG awmausmif;wGif ,ck ude;f 0yfawmfro
l nf/

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

311

tcsKdYuvnf; ]awmif&if;}qkdonfhpum;onf ]wk&if*}qkdonfh ygVdpum;rS


qif;oufvmNyD; ]jrif;}[k t"dyg,f&&Sdonf/ ]wl&*def}onf ]jrif;pD;ol?
jrif;xdef;}ponfjzifh t"dyg,f&&Sdonf/ tcsufukdppfa&;t& ta&;BuD;cJh
aom t&yforkdif;u axmufcHjyefonf/ bmompum;qif;oufrlwGif
vnf; ]wk}rS]awmif}onf toHvG,f? ouw]wkH*H}(awmif)rS &ckdifwkdYu
]awmif}[k arG;pm;cJhMuonf/ awmif&if;ajrmufwpfckdwGifvnf; ]atmifh}ukd
]tkefY}? ]a'gifh}ukd ]'kefY} ponfjzifh GwfqkdaeMuqJjzpfonf/ xkdYaMumifh ]wl
&if*}rS ]awmif&if;}[k jzpfvmonf[k qkdjcif;rSm jzpfEkdifzG,f&Sdaeayonf/
awmif&if;uRef;BuD;onf ukvm;wefjrpf0 ajrEkvGifjyif\tpykdif;wGif
wnf&SdNyD; ukvm;wefvGifjyif\ajrEkrsm; tenfusykdYcsvmrSKtwGuf trmcH
&m t&yfwpfckvnf;jzpfonf/ aruH,kH'@m&DykHjyift& t&yfonf "n
0wDaESmif;ykdif;wGifrS vlaexkdifrSK pwifcJh[ef&Sdayonf/ BudrfacGarmfaus;Gm
ta&SUajrmufbufwGifawGU&Sd&aom ausmufpwlyg kyf<uif;vuf&mrsm;u
t&yfa'orsm;onf a0omvDacwfuyif Ak'bmomukd;uG,frSKrsm;ESifht
wl pnfyifcNhJ yD;jzpfaMumif; oufaoqkad eayonf/ av;NrdKUacwf(at'D 8181430)wGif 'o&mZmrif;BuD;(eef;pH 1123-1139)onf awmif&if;uRef;rS
aejynfawmfyk&defukdjzwf r[mrkedta&muf rif;vrf;rBuD; azmufvkyfcJh
aMumif;tqk&d &dS m xkad cwfawmif&if;uRe;f \ ta&;ygrSKrsm; xif&mS ;vSayonf/
&ckid o
f rkid ;f wGif awmif&if;uRe;f \ta&;ygrSKonf ajrmufO;D acwf(14311785)wGirf o
S m ykrd x
dk if&mS ;cJah Mumif; ajrmufO;D acwforkid ;f taxmuftxm;
rsm;aMumifh qkdEkdifygonf/
awmif&if;uRef;wGif ajrmufOD;acwforkdif; kyf<uif;tjzpf ]*lokH;*l}?
wyfarmf"mwfawmif (wpfawmif)apwD? jynfGm? wyfarmfGm? "m;ukdifGm?
rif;ygGmponfjzifh usef&Sdaeayonf/ at'D(1430)jynfhESpfwGuf ajrmufOD;
NrdKUawmfukd wnfaxmif&m NrdKUawmf\vkHNcHKa&;? csrf;omvma&;wkdYtwGuf
tumtuG,rf sm;? vkyif ef;aqmifwmrsm; jyKvyk cf &hJ mwGif awmif&if;uRe;f onf
vnf; yg0ifywfoufcahJ yonf/ yx0Dtaetxm;t& awmif&if;uRef;onf
ukvm;wefjrpf0 ajrEkuRef;ay:vkHNcHKa&;twGuf rsm;pGmta&;ygcJhonf/ xkdY
aMumifh wyfNrdKUwpfNrdKUukv
d nf; csxm;cJ&h m xkt
d &yfukd ,ckwidk f ]wyfarmfmG }
[k ac:wGifqJjzpfygonf/ wyfonf OD;&mZfawmifwyfNyD;vQif 'kwd,
ta&;BuD;qkH;jzpfcJhonf/ ppfolBuD;rsKd;kd;rSqif;oufaom rif;&mZm(eef;pH-

&cdkifnGefYzl;
312

&cdik o
f m;BuD;pmay

1501-1513)\om;awmf rif;bmBuD;onf tdrfedrfhb0 ppfolBuD;&mxl;jzifh


awmif&if;uRe;f wyfNrdKUwGif aexkid cf ahJ yonf/ 1513-ck? aemifawmf oZmwm
rif;tm; yk&def&SdwyfwkdYu ykefuef&mwGif aemifawmfOD;&mZfawmifpm;ESifhtwl
rif;ygBuD;onf oGm;a&mufErdS ef if;cJ&h ao;onf/ rif;ygaecJah omt&yfudk ,ck
wkdif ]rif;ygGm}[k ac:wGifcJhonf/ rif;yg\xif&Sm;rSKaMumifh awmif&if;
uRef;ukdyif ]rif;yguRef;}[k tcsdKU&mZm0ifwkdYu okH;ESKef;xm;ao;onf/ ]&
ckid f r[m&mZ0ifawmfBuD;} wkid ;f wpfyg;rS qku
d af &mufvmaom avSoabFm
wkdYukd apmifha&Smufxdef;odrf;ap&ef wyfawmfcsJYvsuf om;awmfrif;ygukd
vnf;aumif; wyfawmf a&S;OD;pGmxdef;odrf;&ef xm;avaomaMumifh ,ck
xufwidk f ]wyfarmfrif;yg}uRe;f [k ac:a0:vsu&f adS vonf[k yg0ifavonf/
xkYdaMumifh ]tbmBuD;0g0g} ,kid ;f om;jcif;onf xkad cwftcguyif ay:aygufchJ
aMumif; qkdEkdifayonf/ rif;ygBuD;wGif om;awmf?orD;awmf rsm;pGm&Sdonf/
oEmrSm orD;awmfwpfyg;yifjzpfonf/
rif;orD;oEmonf aemiftcg apmoEmtjzpf xif&Sm;vmcJhonf/
ppfa&;uRrf;usifonfh riforD;wpfyg;jzpfNyD; crnf;awmfrif;bmBuD;eef;pHpOf
twGif; (1546)ckESpfwGif NrdKUawmfukd awmifilwyfwkdY 0ef;&HpOftcgu ]aiGEk
jzL}trnfjzifh rm,mAsL[m?y&d,m,fAsL[mwkdYukd tokH;jyKum yg0ifqifETJcJh
onf/ apmoEmonf tukad wmfrif;wdum \ZeD;tjzpf aemifwiG f xif&mS ;vm
cJo
h nf/ aemifawmf rif;wdum (aemifwiG f uk;d aomif;ykx;dk ukov
dk af wmf&iS )f
onfvnf; ppfa&;t&uRrf;usifonfh rif;om;BuD;jzpfNyD; crnf;awmfwm0ef
us&m awmif&if;uRef;wckdonfyif ppfa&;avhusifh&mt&yf jzpfcJh[efwlay
onf/
pifppfvQif ppfa&;t&ta&;BuD;onfh awmif&if;uRef;wGif ppfa&;ESifh
ywfoufonfha'0wmukd a&S;tcgu pDrHxm;&SdcJhonf/ xkdewfrSm ]wef;wif
&Sifrewf}[k ,ck xif&Sm;onf/ wef;wif&Sifr&Sd&mt&yfwGif rif;ygGm
a[mif;&SdcJhonf/ xkdt&yfawmifwpfckrS&&Sdaom ausmufqif;wkawmfrSm
OmPfawmf(65)vufrjrifNh yD; ,ckrif;ygGm(opf)wGif ude;f 0yfonfh wef;wif
&Sifronf &ckdifwkdY\ ppfewfa'0Dwpfyg;yifjzpfonf/ kd;acsmif;tzsm; ]ppf
wef;wif}[l&Sdonf/ ppfa&;avhusifh&m a'ojzpfonf/ wef;wifewfonf
usm;a&0wfNyD; EGm;aygifuo
dk mpm;ok;H aMumif; &ckid ef wfomjcif;wkYdu qko
d nf/
ajrmufOD;teD;wGifvnf; ]wef;wifGm}[k &Sdao;onf/ trf;acsmif;0wGif

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

313

vnf; wpfbuf&efukd umuG,f[efYwm;rnfh taetxm;twGuf umuG,f


a&;wyf xm;cJhaomt&yfukd wef;wifGm[k ac:wGifvsuf&Sdao;onf/
awZ&mrausmufpmt& awmif&if;t&yfonf ppfa&;t& ]cGif}wpfck
owfrSwfcH&onf/ ,ckacwftac: AsL[ma'ojzpfonf/ xkdausmufpmt&
awmif&if;wyfonf [if;ca&mftxdtykid &f cdS &hJ m jym;uRef;? *if;uRef;? jynfp;dk
BuD;uRef;wkdYonfwGif wyftykdifwGif yg&SdEkdifcJhayonf/ ppfa&;t& ta&;
BuD;onfh awmif&if;uRef;wGif tkyfcsKyf&ol rif;bmBuD;(xkdpOftrnfrSm z
apmoD&)d onf aemifawmf rif;acgif&mZm(eef;pH 1521-1531)vufxufwiG f
tcsKdUaomrSL;rwfwYdk \ rESpNf rdKUjcif;ukd cH&avonf/ xkYd aMumifh remvko
d w
l Ydk
u taMumif;zefwD;Muojzifh aejynfawmfESifhtvSrf;a0;uGmaom oHwGJe,f
okdY oGm;a&muf&avonf/ okdY&mwGif rif;bmBuD;onf a&mufav&mt&yf
vlcspv
f cl if aygNrJaygvmcJo
h nf/ aemufq;Hk oHwrJG yS ifcsw
D ufvmum ajrmuf
OD;xD;eef;ukd &,lcahJ vonf/ csw
D ufvmpOfu uRe;f avSo;Hk q,fomygcJo
h nf/
okdY&mwGif awmif&if;uReff;cHwyfonf rif;bmtvkdokdY ygcJhonf/ xkdYaMumifh
rif;bmBuD;onf &ckdifxD;eef;ukd&,l&ef rsm;pGmrcufcJjcif;jzpfonf/ yx0D
t&Munhv
f Qif &ckid af wmifyidk ;f rSvmaom avmif;avS? oabFmwkYdonf ajrmuf
OD;NrdKUawmfokdY awmif&if;uRef;teD; ,ck qifckHwkdifjrpfrSwpfqifhjzwf oGm;
&pNrJjzpfonf/ qifckHwkdifjrpf\ ajrmufbuftqkH;jrpf0wGif [if;ca&mfGm&Sd
onf/ t&yfudk awmif&if;cGiu
f yif ykid af vonf/ xkYdaMumifh awmif&if;cGif
\tvkdr&yJ rif;bmonf ajrmufOD;NrdKUokdY csDwufr&Ekdifay/
rif;bmBuD;eef;&onfeSifh yxrqkH;jyKvkyfaomt&mrSm e,fajrpnf;kH;
ckdifrma&;? jyKvkyfonfhftaejzifh NrdKUawmf\jyify&Sd ta&;BuD;aomt&yfXme
ukd;ckwkdY *lukd;vkH;wnfxm;cJhavonf/ xkd*lukd;vkH;ukd awmif&if;uRef;w
ckdwGif ,ckwkdif awGUjrifEkdifayonf/ xkd*lwkdYrSm awmifndK*l? BudrfacGarmf*l
ESifh ewfawmifBudKif*lwkdYjzpfMuNyD; zkdcaemifhqkdifwnf&SdMuonf/ rif;bmBuD;
onff *lo;Hk vk;H ukd wpfe,fwnf;wGiw
f nfxm;jcif;u t&yfonf ta&;
BuD;rSK twkdif;twmukd ay:vGifaponf/ wkdif;jynfvkHNcHKa&;twGuf rif;bm
BuD;\pDrrH KS aMumifh awmif&if;uRe;f wyfarmfmG &Sd wyfawmif("mwfawmif)onf
ta&;BuD;onfh tcsufjypcef;wpfck jzpfvmcJhonf/ awmif&if;uRef;ajrmuf
buf abm'gacsmif;? r[deaf csmif;wkYd onf a&wyfpcef;aumif;jzpfvmcJo
h nf/
pifppf &ckid jf ynfxw
J iG f xkpd Ofu OD;&mZfawmifa&wyfonf tiftm;tBuD;qk;H

&cdkifnGefYzl;
314

&cdik o
f m;BuD;pmay

jzpfonf/ okdYaomfvnf; ppfa&,mOfrsm; csxm;cJh&mt&yfrSm abm'gacsmif;?


r[defacsmif;wkdYomjzpfcJhonf/ 17-&mpkwGif ajrmufOD;NrdKUawmfokdYa&muf&SdcJh
aom ay:wl*Dbkef;BuD;refEk&mZfonf OD;&mZfawmifwGif &yfem;cJhpOfu OD;
&mZfawmifpm; a&wyfAv
dk cf sKyfonf OD;&mZfawmifNrdKUrS ok;H rkid t
f uGmwGiaf &wyf
ESifh twla&muf&SdaeaMumif;ESifh xkdt&yfodkY oGm;a&mufawGYqkHcJhaMumif; qkd
xm;onf/ tqkdt& wpfckwnf;aom jzpfEkdifonfht&yfrSmvnf; t
&yf0ef;usio
f mjzpfonf/ ,ck qm;jyifmG teD;wGif ZrLuke;f [l uke;f wpfuek ;f
&SdNyD; xkdukef;\ta&;ygrSKrSm ,cktcg ajymrukefatmif&SdaeqJ jzpfonf/
wzef awmif&if;uRe;f ajrmufbufwpfck ta&;BuD;onfeh wfrmS r[deaf csmif;
wGif&Sdonfh vufyHjym;&Sifryifjzpfonf/ a&S;&ckdifwGif ta&;BuD;onfht&yf
wefckd;BuD;onfhewfwkdYukd ukd;uG,fcJhonfh"avh&SdcJhonf/ tcsufuvnf;
ppfa&,mOfpcef;aumif;jzpfcahJ Mumif;rsm; oufaowpfcyk ifjzpfonf/ rif;bm
BuD;\ajr;awmf rif;&mZmBuD; (eef;pH 1593-1612)vufxuf [Hom0wDudk
ppfatmifcJhtjyefwGif rGefppfonfrsm;ukd ,laqmifcJhonf/ if;wkdYum; &
ckid t
f ESUH csxm;cJ&h m awmif&if;uRe;f a'owpfco
k nfvnf; tygt0ifjzpfco
hJ nf/
if;t&yfukd ,ckwkdif ]wvkdif;acsmif;}[k ac:ao;onf/
ajrmufOD;acwfv,fwGif ajrmufOD;NrdKUwcGif(xkdpOfu "n0wDe,f[k
ac:onf)ukd ppfa&;? pD;yGm;a&;t& pDrHcefYcGJ&mwGif wpfe,fvkH;ukd (44)ykdif;
ykdif;cJhonf/ wpfykdif;pDukd wpfuRef;[kac:onf/ wpfuRef;pDrS t&efppftif
tm; wpfaxmifp&D &Sad tmif pDrx
H m;cJo
h nf/ awmifbufwiG f ajryk?H taemuf
bufwGif r,ljrpf0? ajrmufbufwGif yDacsmif;? ta&SUbufwGif awmifil
ae&O&mNrdKUa[mif;(,ck yef;ajrmif;)txd us,jf yefYco
hJ nf/ xko
d Ydk(44)uRe;f cschJ
&m ,ck aygufawme,fwGif (11)uRef;yg0ifcJh&m awmif&if;uRef;onf
ta&;BuD;qkH;jzpfonf/ awmif&if;uRef;udk okH;buf(taemufbufrSm uk
vm;wefjrpfyifv,f&Sdonf) usefuRef;(10)uRef;u 0dkif;xm;onf/
xkdokdYpDrH&mwGif uRef;wpfuRef;pD vl0if? vlxGuf? zGm;aopm&if;ukd
&yftajctae? GmtajctaewkdYukdapmifhMuyf&ef ewfaumif;wpfOD;ESifh ewf
wpfyg;? omoema&;twGuf enf;ay;vrf;Tejf yK&ef oHC0efaqmifausmif;
wpfausmif;(okdYr[kwf) apwDwpfql? pDrHuGyfuJ&efuRef;tkwf(uRef;pm;)wkdY
ukd toD;oD;csrSwfay;&onf/ wpfuRef;pDwGif tenf;qkH;tdrfaxmifaygif;
(1000)ausmf yg0if&avonf/ awmif&if;uRe;f wGiv
f nf; okYdaom tpDtrH

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

315

rsm;&SdcJhaMumif; taxmuftxm;rsm;ukd awGU&ayonf/ wef;wifewfBuD;?


BudrfacGarmfteD;&Sd "m&Prked? NrdKUawmift&yfwkdYonf orkdif;kyf<uif;rsm;jzpf
Muonf/
bk&m;ykxkd;rsm;tm; ylaZmfukd;uG,frSKESifhywfouf ajrmufOD;acwf\
xl;jcm;rSKwpfck&Sdygonf/ wkdif;jynftE&m,f umuG,fa&;?wkd;wufa&;wkdY
twGuf tcsKdUaombk&m;ykxkd;wkdYtm; tNrJrjywf ylaZmfyoap&ef&nfG,f
wnfxm;cJMh uygonf/ uyfo;Hk yg;rSuif;a0;apEkid af om &wemokwu
f &dk nfeT ;f
]&wemyknapwD}ukd wnfxm;cJhMuonf/ xkdapwD&SdcJh&mt&yfukd ,ck
wkid f ]&wemykH mG }[k ausmufawmfe,fwiG &f adS o;onf/ &efoal b;rS vGwu
f if;ap
onfh arm&okwfukd&nfTef; arm&apwD(,ckvnf; &kd;awmfapwD)udk r,l
urf;? avmif;acsmif;wGif wnfxm;cJhMuonf/ rkd;avaumif;rGefaponfh i
&HUrif;y&dwfukd&nfTef; i&HUrif;apwDukd rif;jym;NrdKUe,f ausmufckwfpwGif
wnfxm;cJMh uonf/ tumvr&PrSvw
G u
f if;atmif "m&Pbk&m;ukd wnf
cJo
h nf/ wefc;dk ausmaf ZmBuD;rm;vmatmif y|mef;apwDudk ajrmufO;D NrdKUawmft
a&SUbuf rusm;awmifwef;wGif wnfxm;cJhMuonf/ apwDawmfwkdYrSm
NrdKUawmfukd ta0;teD;rS&H wnfxm;jcif;jzpfonf/
*g&Prkedwnf&Sd&m awmif&if;uRef;&Sd NrdKUawmft&yfrSm wyfawmfwif
awmif\ ta&SUajrmufwiG f wnf&o
dS nf/ ajrmuft&yfoYdk rsufEmS rlxm;onfh
NrdKUa[mif;wpfNrdKUjzpfonf/ ajrmufbuf&Sd abm'gacsmif;rSm qdyfcHjzpfNyD;
,if;t&yf armvdyfGm&SdcJhonf/ rdef;rwkdYwm0efukd,l&aom armpvdyfac:
armvdyt
f pktoif;wkYd aexkid &f mjzpfonf/ ta&SUbufwiG f "m;ukid f mG &So
d nf/
NrdKUjytkyfcsKyfa&; &mZ0wfom;wkdYukd zrf;qD;ta&;,l&olrsm; aexkdifcJh&m
t&yfjzpfonf/ NrdKUawmift&yf\taemufbufonf wyfarmfawmifwef;jzpf
NyD; awmifajrmufwef;aeonfh NrdKUkd;wrQwnf&Sdonf/ awmifukdausmf
aomawmifajc jynfmG a[mif;&So
d nf/ NrdKUjyjynfmG jzifh pnfum;cJo
h nft
h &yf
jzpfaMumif; oufaoxlonfh orkdif;&kyf<uif;wpfckjzpfonf/ ajrmufOD;acwf
v,fwGif a&Ta&mifvTrf;rkd;aomumvrsm;ukd toufoGif;cJholrif;? trwfESifh
ynm&Siw
f Ydk teuf ynm&Sijf zpfonfh OD;jr0g\ t&yfXmeDonf jynfmG yifjzpf
onf/ jynfGm\trnfonf ygVdouwtrnf yl&?yl&rfwkdYESifh wlonf/
a0omvDacwf&ckdifjynfwGif ]yl&rfyl&}[l t&yfwpfck &SdcJhonf/ xkdt&yfrS
e,fpm;r[m0D&onf a0omvDxD;eef;ukd 12-ESpfpkd;pHcJhaMumif;? ausmufpm

&cdkifnGefYzl;
316

&cdik o
f m;BuD;pmay

taxmuftxm;t& od&onf/ a0omvDxD;eef;ukd &,lEkdifatmif tiftm;


&SdNyD; NrdKUawmfESifhteD;uyfwnf&SdEkdifonfht&yfrSm t&yf?a'orsKd;om
jzpfEkdifonf/ rif;bmBuD;\eef;&ykH&enf;onf tcsufukd tm;ay;axmuf
cHorQjyKaeonf/ a0omvDacwf awmif&if;uRef;BuD;onf pnfyif0ajymcJh
onfrSm ,kHrSm;oHo,r&Sdacs/ ausmufpwlygrsm;u oufaocHaeMujzpf
onf/ a0omvDacwfxuf a&S;usaomumvwGiv
f nf; t&yfonf pnf
yif0ajymcJh[efwlayonf/ aruH,kHocsFKdif;'@m&Dorkdif; "n0wDjynf&Sif
wpfOD;\ orD;awmfwpfyg;jzpfol raemf[m&D (aemifwGif uHukd,kHMunfo
jzifh aruH,[
Hk w
k iG v
f mol uHu,
dk MHk unfo)l u jyKpkysKd;axmifojzifh t&yf
onf ausmufrsuf&wemwkdYjzifh jynfvQHcJhaMumif; qkdxm;onf/ raemf[m
&D\Muif,mukd ]'jE"E}D [kazmfjyxm;&m a0omvDrif;wpfyg;jzpfaom pjEAEK
ESifh trnfcsif;xyfwlaeayonf/ aruH,kH\t&yfrSm NrdKUawmift&yfyif
jzpfaMumif; qkdMuonf/ wzef"n0wDacwfukefcsdefavmufwGif &ckdifurf;
ajc ]pifjA}qkdonfh qdyfurf;NrdKUwpfNrdKU&SdcJhaMumif; acwfNydKifrSwfwrf;wkdY
u qkdxm;onf/ ]pifjA}onf ,ckacwf qm;jyifESifh toHeD;pyfojzifh
qm;jyift&yfonfyif pifjAjzpfonf[k okawoDwkdYu aumufcsufcsxm;
Muonf/ okawwDyifrvmu pifNAJNrdKUjzpfEidk &f m qm;jyift&yfudk r,ljrpf0
&Sd qm;jyifBuD;t&yf[k wifjyxm;onf/ awmif&if;uRef;ajrmufbuf teD;
wGifvnf; qm;jyifGmqm;jyifuGif;[l&Sd&m t&yfonfvnf; ppfNAjzpf
EkdifzG,f&Sdonf/ wkd;wufpnfyifcJhaMumif; '@m&Dtaxmuftxm;wGif r,l
jrpf0&Sd qm;jyifBuD;t&yfonf awmif&if;uRef;&Sd qm;jyift&yfavmuf tif
tm;r&Sdacs/ qm;jyifGmteD;&Sd ]ZrKGm]ukef;onf ]pifNA}toHESifh rsm;pGmwl
nDaeayonf/ bmompum;Zpfjrpfukd ajc&maumuf orkdif;kyf<uif;wkdYESifh
qufpyfavhvmEkdifvQif rsm;pGmtusKd;&SdvmEkdifayrnf/
qm;jyifGmwGif ]*lwmt&yf}[l&Sdonf/ ajrmufOD;acwfwGif ]vufsm
jref*lwm}[k xif&Sm;onfhtrwfBuD;wpfOD;&SdcJhonf/ trwfBuD;*lwmonf
jynfwGif;ykefuefrSKwkdYukd bk&ifhukd,fpm; aphpyfaqG;aEG;&ef wm0ef,l&onfh
vusfmjreftrwfBuD;jzpfonf/ *lwm&yfwpf&yfonf wyfpGJcJh&mt&yfwpfck
[k qkdEkdifonf/ qm;jyifGm\ta&SUbufwGif pyg;xm;acsmif;[l &Sdonf/
ajrmufO;D acwfwiG f Ekid if &H yfjcm;twGuf qefpyg;ukrd wifyYdk rDS ,m,Doadk vSmif
xm;cJh&mt&yfokdYukd ]pyg;xm;t&yf}[k ,aeYwkdif trnfwGifvsuf&Sdonf/

&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay

317

xkdacwfu qefpyg;a&mif;0,fa&;rSm bk&ifykdifvkyfief;jzpf&m qmjyifGm&Sd


pyg;xm;t&yfonf ajrmufOD;acwfpD;yGm;a&;twGuf ta&;ygcJhaMumif; xif
&Sm;vSygonf/ pyg;xm;uJhokdY ta&;BuD;cJhonfh t&yfwpfckrSm ,if;teD;&Sd
]ompnf}t&yfjzpfonf/ ]ompnf}qko
d nfrmS ]ygVd} ]oZe}rS qif;oufvmNyD;
t&yfvkHNcKHa&;twGuf acwftac:]uif;pcef;}? (,cif uif;qkdonfrSm t
aumufcGefukdom ac:onf)[k t"dyg,f&&Sdonf/ ajrmufOD;acwfwGif vkH
NcHKa&;pcef;ukd NrdKUpm;rsm;&Sdonfht&yfwGif xm;&SdcJhonf/ Oyrm OD;&mZf
awmifpm; (,ck-ykPm;uRef;t&yfukd pm;ol)twGuf ,if;t&yfajrmufbuf
teD;wGif ompnf(,ckompnfGm)wpfck? rkpnfpm;twGuf ompnfaxmifh
[laom t&yfjzpfMuonf/ ompnft&yfwYdk onf rsm;aomtm;jzifh vkNH cHKa&;
t& tcsuftcsmusonfhae&mwGifom xm;&Sdwwfonf/ qm;jyif&Sd om
pnft&yfonf qufoG,fa&;t& ta&;BuD;vSaom r[defacsmif;wGif
wnf&Sdonf/ ompnfuGif; ta&SUbufwGif ]vkyfwkdif;acsmif;}[l&Sdonf/
vkyw
f idk ;f onf a&S;ayg&Ppum;wGif ]ocFsKdi;f }[kt"dyg ,f&&So
d jzifh pum;
&yfu t&yf\a&SUacwftajctaeukd waphwapmif; zGiv
hf pS jf yaeygonf/
ou&mZf(1071)ckxkd; awZm&mrausmufpmwGif awmif&if;wpfcGif vkwd
acsmif;teD; tvSLrSwfwrf;wpfckukd azmfjyxm;onf/ vkwdacsmif;t&yfonf
vkwkdif;acsmif;t&yfyif jzpfzG,f&Sdonf/ ompnfuGif;\taemufbufacsmif;
wpfbufwGif vdyfausmufpG,fwef;? vdyfausmufpG,fewf[l&Sdonf/ teD;
wpf0u
dk w
f iG f ompnfewfuo
hJ Ydk wefc;dk BuD;onf/ a&S;tcgu taumufpcef;
jzpfwef&monf/ refe&dwfrSwfwrf; taumufpcef;ukd ]ausmufuD'g&m}[k
ac:&SdaMumif; yg&Sdonf/ ausmufuD'g&mrS ausmufqnf(pG,fpkH)okdY qif;
oufwef&monf/
a&S;tcgu ewfukd;uG,frSK"avhwGifvnf; uRef;wpfuRef;pDwGif yifr
ewfBuD;wpfOD; xm;&Sdonf/ awmif&if;uRef;&Sd yifrewfBuD;rSm wef;wif&Sif
r jzpfonf/ a&S;,cifu vlwkd;vlavsmh tajctaeukd ewfuawmfrsm;rSw
qifh ewfxH yowifjyMu&onf/ &yfa&;Gma&; rauseyfp&mrsm;ukdvnf;
ewfyGJrsm;wGif yGifhyGifhvif;vif; wifjycGifh&SdcJhonf/ uRef;ykdifewfuawmfwkdY
onf ajrmufOD;wGif wpfESpfwpfcg ewfnDvmcHwufa&muf&NyD; &yfGmt
ajctaewkdYukd bk&ifhem;awmfokdY azmufMu&onf/ ewfa&;ewf&mudpukd
ukdifwG,f&aom0efBuD;ukd ]ewfpMum0wD}[kac:cJhonf/ ewfuawmf(ewf

&cdkifnGefYzl;
318

&cdik o
f m;BuD;pmay

aumif;[k &ckdifuac:onf)wkdY\ pm;aomufaexkdifrSKtjzpf ewfv,f[l


tcGev
f w
G af jrrsm; ykid ;f jcm;ay;&onf/ ewfv,frsKd;ukd awmif&if;uRef;
wGiv
f nf; awGU&ayonf/ qm;jyift&yf&dS ewfv,fonf 0g;-1200 (v,f10-{ucefY)&Sdao;onf/ ewfv,fukdvkyfukdifolonf xGuf&SdoD;ESHtay:
tcsKd;us tcGefay;aqmif&onf/
awmif&if;uRe;f wck\
d twdw,
f Ofaus;rSK taMumif;t&mwcsKUd ukd vuf
vSrf;wrD wifjyjcif;omjzpfygonf/ ykdufpdwfwkduf uGif;qif;avhvmNyD;
ajray:orkdif;kyf<uif;rsm;? ayxufr0if pmrwif&ao;bJ yg;pyfajymtjzpf
usef&Sdaeao;onfrsm;ukd qufpyfoDukH;azmfxkwfum xufykd &ckdif
okw wkd;yGm;vmp&m&Sdygonf/

atmifvSodef;
1991-ckEpS ?f 'DZifbmv
ukd;um;csuf
1/ pErmvm vuFm&(OD;)- &ckdif&mZ0ifopfusrf;('kwd,wGJ)-1293-ck
2/ omxGef;atmif(OD;)- &ckdifr[m&mZ0ifawmfBuD;-(1288)ck
3/ OD;ausmfaZm- touf(50)aq;q&m o0ifacsmif;Gm? aygufawmNrdKU
e,f\avhvmrSKrSww
f rf; if;u aruH,o
Hk rkid ;f aypmukd vGecf ahJ om(35)
ESpcf efYu uk&d ifb0jzifh pmacsmif;bke;f BuD;ausmif; uk,
d w
f idk zf wf&KS cJ&h NyD;
ykHESdyfxkwfa0cJhaom ]aruH,kHorkdif;opf}ESifh tcsKdUtcsufrsm; uGmjcm;
aMumif; qkdxm;ygonf/ (7-12-91)aeYawGUqkHrSKrSwfwrf;/
4/ ukd,fwkdifuGif;qif; avhvmrSKrSwfwrf;rsm;/
5/ BudrfacGarmf? 'g;xkdif? qm;jyif? rif;bm? o0ifacsmif;Gmrsm;/
6/ okawoDOD;OD;omxGef;\ avhvmrSKrSwfwrf;rsm;/

You might also like