Professional Documents
Culture Documents
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
3
&cdkifom;BuD;pmay
'dkUwm0efta&;oHk;yg;
jynfaxmifprk yu
d GJa&;
'dkYta&;
wdkif;&if;om;pnf;vHk;nDnGwfrIryduGJa&; 'dkYta&;
tcsKyt
f jcmwnfwcYH ikd Nf raJ &;
'dkYta&;
Edik if aH wmfzUJG pnf;yHt
k ajccHOya'ay:ayguaf &;onf
jynfaxmifpo
k m;tm;vH;k \ y"geusaomwm0efjzpfonf
jynfoo
Yl abmxm;
- jynfytm;udk;ykqdefdk; tqdk;jrif0g'Drsm;tm; qefYusifMu/
- Edik if aH wmfwnfNird af t;csr;f a&;ESihf Edik if aH wmfw;kd wufa&;udk aESmif,
h u
S zf suq
f ;D olrsm;tm; qefY
usiMf u/
- Edik if aH wmf\jynfwiG ;f a&;udk 0ifa&mufpu
G zf ufaESmif,
h u
S af om jynfyEdik if rH sm;tm; qefu
Y sif
Mu/
- jynfwiG ;f jynfy tzsuo
f rm;rsm;tm; bH&k efot
l jzpf owfrw
S af csreI ;f Mu/
Edik if aH &;OD;wnfcsu(f 4)&yf
pD;yGm;a&;OD;wnfcsuf(4)&yf
k yf sK;d a&;udt
k ajccH tjcm;- wpfrsK;d om;vH;k \ pdw"f gwEf iS hf
- Edik if aH wmfwnfNird af &; &yf&mG - pdu
at;csr;f om,ma&;ESihf w&m; pD;yGm;a&;u@rsm;udkvnf; tusiphf m&dwj rifrh m;a&;/
bufpHkzGHUNzdK;wdk;wufatmif- trsK;d *kP?f Zmwd*P
Oya'pdk;rdk;a&;/
k jf rifrh m;a&;
- trsK;d om; jyefvnfpnf;vH;k nD wnfaqmufa&;/
ESihf ,Ofaus;rItarGtESprf sm;?
aps
;
uG
u
f
p
D
;
yG
m
;a&;pepf
yD
nGwaf &;/
trsKd;om;a&;vuPmrsm; r
j
y
if
p
G
m
j
z
pf
a
y:
v
ma&;/
- cdik rf monfh zGUJpnf;yHk tajccHOy
aysmufysuaf tmif xde;f odr;f
j
y
nf
w
G
i
f
;
j
y
nf
y
rS
twwf
a'opf jzpfay:vma&;/
apmifha&Smufa&;/
ynmES
i
f
h
t
&if
;
tES
D
;
rsm;zd
w
f
- jzpfay:vmonfh zGJUpnf;yHkt
- rsKd;cspfpdwf"gwf &Sifoefxuf
ac:
pD
;
yG
m
;a&;
zG
H
U
N
z
d
K
;
wd
k
;
ajccHOya'opfEiS t
hf nD acwf
jrufa&;/
rDzGHUNzdK;wdk;wufaom EdkifiH wufatmif wnfaqmuf- wrsKd;om;vHk; usef;rmBuHhcdkif
awmfopfwpf&yf
wnf a&;/
a&;ESihf ynm&nfjrifrh m;a&;/
- EdkifiHawmfpD;yGm;a&;wpf&yf
aqmufa&;/
vHk;udk zefwD;EdkifrIpGrf;tm;
onf Edik if aH wmfEiS hf wdik ;f &if;
om;jynfolwdkY\ vuf0,f
wGi&f adS &;/
&cdkifnGefYzl;
4
f m;BuD;pmay
yHkESdyfxkwfa0rIrSwfwrf; &cdik o
pmrlciG jhf yKtrSwf
717^2000(9)
740^2000(10)
oQpaf omif;bk&m;eH&&H dS
&cdik w
f &l ,
d mwD;rIwaf eaom ky<f uyHrk sm;
ESihf &cdik n
f eG zYf ;l yHk
xkwfa0ol
a':a&Ttrd f
wdik ;f vif;pmay
8^65? tkypf (k 3)? atmifo'd v
d rf;? tif;pdef
yHEk ydS o
f l
a':cifcif0if;
uvsmatmYzfquf
152? uRe;f a&TNrKd iv
f rf;? ok0P?
&efukefNrdKU/
tkyaf &
1000
wefzdk;
500 usyf
twGi;f zvif
atmifwifat;ESihf orD;rsm;
33 vrf;? &efuek Nf rKd U/
pmpDpmjyK
&cdik o
f m;Bu;D uGeyf sLwm
pmjyif
q&mxGef;(ajrmufOD;)
OD;cifarmif
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
rmwdum
1/ &udKifpum;jyif ausmufpmwpfcsyf
Oumrif;ndK
------------------------------ 14
2/ &cdkifpum;yHkrsm;
at;MumnGeYf --------------------------------- 17
3/ &cdkifjynfe,fu jynfolYuAsmrsm;
atmifjr ---------------------------------- 20
4/ &cdkiftrsKd;om;wdkY\ wa&mwl&d,m
ewfjrpfpef;atmif ------------------------------ 27
5/ oif;Muefv &cdik t
f rsKd;om;wd\
Yk vSND ydKifyo
JG bif
tpHarmif ----------------------------------- 33
6/ qifatmif;rtoif;
toQifpudE -------------------------------- 40
7/ ta&SUawmiftm&Swdkuf '*Fg;ordkif;
'*Fg;ordkif; avYvmolwpfOD; ---------------------- 51
8/ a0omvDNrdKUawmfa[mif;rSawGU&Sdaom aMu;qDrD;cGuf
oZifE,
G f ---------------------------------- 60
9/ &cdkifZmwd0Ho armfuGef;pm
ewfjrpfnKd ZHarmifausmf&DT ------------------------ 65
10/ tmuswfr[kwf tefusdrf;NrdKUawmfNrdKU
aumif;jrwfol -------------------------------- 81
11/ ppfawGNrdKUordkif; tusOf; (1824-1947)
jrxGe;f atmif --------------------------------- 87
12/ oD&dok"r&mZmacwf &cdkifpD;yGm;a&;&m
apmode;f wef -------------------------------- 107
&cdkifnGefYzl;
13/6 cefYrSef;rdaom a&S;acwf &cdkifo,f,lydkYaqmif&cd
a&;ik o
f m;BuD;pmay
txGef; ----------------------------------- 113
14/ &cdkifvuf&m pmayrsm;
"n0wDt&Si&f 0dE ----------------------------- 122
15/ &cdkif,mOf;omjcif;
"n0wDt&Si&f 0dE ----------------------------- 133
16/ &cdkifpum;yHkESifh pum;pkrsm;
xGe;f atmif(abmif;'Gw)f ------------------------ 143
17/ tO ee'DrS NrKd Uom,m
av;NrdKUarmif -------------------------------- 159
18/ tbm0g
roZif(armifawm) ---------------------------- 166
19/ &cdkiftpdaE,s[dwod'd bk&m;udk;qlylaZmfenf;
ewfjrpfrmC ------------------------------- 170
20/ Ou mZpf
armifpaH zmf --------------------------------- 181
21/ a0omvdacwf Ak'0iftkwfcGufrsm;
a'gufwmapmxGe;f atmif ----------------------- 190
22/ aygufawmNrdKUe,frS
a0omvDacwf taxmuftxm;rsm;
armifAode;f ------------------------------- 200
23/ ajrmufOD;acwfrS pmwef;xdk; aMu;acgif;avmif;i,f
a&Tcikd af usmf(ajrmufO;D ) ------------------------- 207
24/ apwDtaMumif;
oljrwf(r[matmifajr) ------------------------ 210
25/ ajrmufOD;acwf eef;wGif;nDvmcHobifrS
&cdkifbGJUxl;*kPfxl;rsm;
armifa'0(ajrmufO;D ) -------------------------- 215
&cdkifnGefYzl;
7
&cdkifoajrmuf
m;BuD;Opmay
26/
D;acwf prcPfpmxdk; Ak'qif;wkawmfrsm;
apmrif;EG,(f ajrmufO;D ) ------------------------- 223
27/ &cdkif dk;&m orufwufyGJESifh yef;wsm;pnf
avYvmolwpfO;D ----------------------------- 228
28/ &cdkifyef;xdrfvkyfief;udk &SmazGaomf
yef;xdraf cs(&cdik o
f m;) ------------------------- 234
29/ uRefawmfeefY uswGed wGd (uRJw?Gd EGm;wG)d
ajrmufO;D (armifxeG ;f ) --------------------------- 240
30/ ydk;0gbGJU
jyefvnfwifjyol - armifpHazmf
--------------- 253
&cdkifnGefYzl;
8
&cdik o
f m;BuD;pmay
uReaf wmf
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
10
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
11
&cdkifnGefYzl;
12
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
13
&cdkifnGefYzl;
14
&cdik o
f m;BuD;pmay
rdwfqufpum;
tGefYtzl;wdkYonf opfvGifEkysdKaomtoGifudk aqmifwwfMuonf?
aSYodkYvSrf;wufMuonf/
vli,fwdkYum; tGefYtzl;rsm;jzpfMuonf? olwdkYrSm tm;opftifopf&Sd
Muonf/ trsdK;om;,Ofaus;rIESihforkdif;a&;&mydkif;udkwwfpGrf;orQavhvmMujyD;
&Sad omtodtjrifwu
Ykd kd jynfow
l x
Ykd w
H ifjyvdMk uonf/ pmtkyyf gaqmif;yg;trsm;pk
rSm &cdik ,
f Ofaus;rIukd avhvmvdu
k pf m;ol vli,fw\
Ykd wifjycsurf sm; jzpfMuygonf/
,if;aMumifh pmtkyu
f v
kd nf; vli,fb0ESiu
fh u
kd n
f aD tmif ]&cdik
f eG zYf ;l }[l trnf
ay;vdkufygonf/
]&cdik
f eG zYf ;l }\&nf,
G cf surf mS wdrf ryfaeaom&cdik ,
f Ofaus;rIrsm;udk az:
xkwx
f ed ;f odr;f jy;D ? ta[mif;pHwif? topfxiG &f efjzpfygonf/
&nfG,fcsufudk aqmifGuftaumiftxnfaz:&m vli,frsm;rSm t
"dujzpfayonf/ vlMuD;wdkY\ oGefoifxdef;uGyfay;rIudkvnf; arQmfvifhawmifhw
ygonf/
pmtkyw
f iG yf gadS om aqmif;yg;? pmwrf;rsm;teufoak woDynmoQif
wd\
Yk pmrsm;rSm qdb
k ,
G &f m rSad omfvnf; vli,ftGet
Yf zl;wd\
Yk vuf&mrsm;rSmum;
tydt
k vd?k temtqmrsm; uif;pifEikd rf nfr[kwyf g/ vli,fw\
Ydk ,Ofaus;rIa&;&m
tm;xkwcf surf sm;omjzpfonf[k rSw,
f Ml uapvdyk gonf/
&cdik
f eG zYf ;l wnfwahH &;rSm &cdik v
f x
l t
k ygt0if jynfaxmifpo
k m;taygi;f wdYk
\ tm;ay;rIay: wnfygonf/ jynfaxmifpkom;taygif; tm;ay;jcif;jzifhom
vlrsKd ;pkw\
Ydk ,Ofaus;rIrsm; a0qmvef;qef;Edik rf nf jzpfygonf/ jynfaxmifpk yef;
rKd iMf u;D wGif yef;wdik ;f zl;yGiv
fh ef;qef;Edik Mf uygap[l qEyKygonf/
&cdik
f eG zYf ;l
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
15
&cdkifnGefYzl;
16
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
17
Oumrif;dk
rSwfcsuf/
/aqmif;yg;udk acwfaSUaqmifpmapmif (twGJ-1? t
rSwf(3) 1961 ckZGefv)wGif az:jybl;onf/
&cdkifnGefYzl;
18
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifpum;yHkrsm;
atmufwiG af z:jyxm;aom pum;yHk Ukd um;&cdik t
f rsKd ;om;dUk toH;k rsm;aom
pum;yHkrsm;jzpfygonf/ edpOfajymqdkeDMuaom pum;rsm;wGif trSwfrxif
oHk;pGJcdkif;EIdif;ajymqdkMuonfkdUudk rSwfom;ul;,ljyD; wifjyvkdufjcif; jzpfyg
onf/ tuRefrodaom? owdrxm;rd rrSwfom;rdaom pum;yHkrsm;vnf;
trsm;tjym; [deDygOD;rnf/ okawoDtaygif;dkUu jznhfpGufaz:xkwf wif
jyMuyg&ef wdkufwGef;vdkygonf/
1/
2/
3/
4/
5/
6/
7/
8/
9/
10/
11/
12/
13/
udk,hfxrif;ukd,fpm;jyD; a,murEGm;udkausmif;a&?
udk,faumif;oaumif;(olaumif;)0g;aumif;0g;awmif;?
ukd,frGD;a&arsmuf? ukd,hfukdajcmuf?
usraumuf? aysmufrSm?
uvm;cwfaw&D? uvm;zifqD;zdkUawmifravmuf?
aMumifuMuDpyf(usDp,f)? <uufoDwwf?
csajcmufudk? cspdrf;rvkyfuJh?
csD;ppfolrSuf? jrifolSuf?
csyHkrSm? csavmufaysmfa&?
cGwfwwfvD,ifh? jywfvD,ifh? ajymwwfvD,ifh?jrwfvD,ifh
ig;r[dvkdY? rQdKifpGefa&?
ighorD;vSa&qdkau? a,mufrjrif;pD;xGufaw?
ighorD;vSa&qkdau? aumhjya&
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
14/ pmyg;oQifukd? arsmufESifa&/
15/ pm;cgi^ausmf? a,mfcgi^usD;? cHvDa&cg i^uef;BuD;
16/ pum;BuD;auvlr,kH? csD;wkH;BuD;aucGD;rpm;
17/ pdwfaumif; tacgif;usef
18/ pH*kd;jyifrSm <uufNyD;NyD;vkdY
19/ qifvm;au vrf;rvkd
20/ qlatmifum;apmifh,ifh? eyfatmifum;rapmifhvm;
21/ qdwfroDcifuyif Oukdazmufaw
22/ csD;yGJrSm vlrGJvma&
23/ wESpfvkH;v,fxGefa& EGm;xD;rSef; EGm;rrSef;rod
24/ wazgif0g;ukd wpfvkH;xJeefYuefbkdY
25/ awmif;wwfrSufw,f olawmfjrwf? ryD;ygvdko0efwdk?
26/ woufvHk;pm;uGrf;? oHz&mwjcrf;?
27/ a'goMuD;? t&D;(ta&;)udk,fhzkdY?
28/ "gwfcsif;cdkufr(rS)? ewfcsif;udufaw?
29/ ewfMurf;udk? ywfMurf;eefYvdkuf?
30/ aemufusau? v'rSmtdk;?
31/ jydef;awmrm(rSm)"g;uuvdkY?
32/ yef;udktaMumif;yvdkY? 0jcrf;udkacgif;rmwifa&/
33/ yp(yg;pyf)rSm? Muuftdyf-tdyfvdkY?
34/ yef;wefa,miforD;? cswefa,mifjzpfaw?
35/ ydif;wdkifryfryfvkdY? ppkef;ryfw,f?
36/ ay:pc&rf;oD;? eyfcsif;nD;?
37/ yp(yg;pyf)uysm;? 0rf;urQm;?
38/ zdwfcsif;zdwfau? ukd,fhtdwfrSmzddwf?
39/ jrwfzdkYvm;vdkYESif;cH? wodkufavsmha&?
40/ jrpfwzufrSm 0ufvufwifa&?
41/ arsmufrmojym? 'Hk;rmpnf&? wjyjy?
42/ rpm&pGmxuf? r0pGmuSufaw?
43/ rsufESmMuD;&m? [if;zwfyg?
44/ rsufESmr&? yausmuus?
19
&cdkifnGefYzl;
20
45/
46/
47/
48/
49/
50/
51/
52/
53/
54/
55/
56/
57/
58/
59/
60/
61/
62/
63/
64/
65/
66/
67/
68/
69/
70/
71/
72/
&cdik o
f m;BuD;pmay
r,m;q&m? vifijym?
remvdkoQHoQm;zuf? emvdkau'Awfzuf?
&DjrifrS? avmyifha&?
&Drjrifcifuyif avmyifha&?
&ifavmufwifr? cg;avmuf&musa&?
&Ja&usm;? ckwfrSmusa&?
Gmom;nD? EGm;cGwfpm;?
a&mufrvufjcif;ukd? rId[if;cl;cguyifod,ifh?
vufomjrifau? oufoJSnfa&?
vjyqGrf;wif?
vlrsm;au? csD;rsm;a&?
vlawusifudk? rcifvDauh?
vleefYaygif;? aumufSif;awmifraumif;?
vlray:cifuyif? csD;ay:a&?
vufdI;raumif; vufdI;jzwf? vufrraumif;vufrjzwf?
oDzdkYEGm; awmpyfukda,mifa&/
oD&moDzdkY? 0rf;usrwefY?
t*drEdkif? eGufudkudkif?
tzoQpfaomif;? om;udk;aomif;?
tMuDpyfeefYusifjzpfaw?
tl;udk ESif;awmwdk;a&?
l;uGefaqmifvkdYtdrfSdrmcsD;ppfaw?
taoQMuD;pyfacgif;xuf? jcDxuf? cGD;udkMuDpyfauyg;,yfem;,uf?
tarmifvJha&muf? ighEGm;aysmuf?
trd udk;Gmvnfau? orD;q,fGmvnf?
tkef;rm(rSm)tojymuyfuyfvkdY?
tm;MuD;&m? tmywfrvm?
tm;emau? 0rf;MuD;a&?
at;MumGefY
13-12-67
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
21
&cdkifjynfe,fu jynfolYuAsmrsm;
jynfol Ukd taMumif;ukd &D;zGUJ xm;aom uAsma&jynfoUl uAsmyifjzpfaw/
jynfol Ukd qdpk mG t&if;rJv
h w
l ef;pm;jzpfaom wdik ;f jynf\vlrsm;pkukd ajym
vdyk ga&/ &cdik jf ynfe,ff a&v,f,mEdik if w
H ckjzpfyga&/ &ckid jf ynfe,frm
eDuwfawwdik ;f &if;om;wdtxJu trsm;pka& v,form;? ,morm;wdjzpfyg
a&/ a,ZkeefY v,form;vlwef;pm;udk &cdik jf ynfe,f\tjcDcv
H w
l ef;pm;qdak u
rrSm;Edik yf g/ wrsKd ;ajym&au &ckid jf ynfe,foq
l pkd mG ? &cdik v
f ,form;yifjzpfyga&/
tuRefwifjyvkdaom jynfolUuAsmqdkpGmvnf; v,form;uAsmyifjzpfyga&?
rif;pdk;&mZmacwfuay:ca& v,form;uAsmwdudk qdkvdkyga&/
oufOD;qHydkif jrDoQifya'o&mZfacwfu ay:xGef;ca& &cdkifuAsmwdrm?
v,form;jynfol Ukd taMumif;udk zGYJq&dk ;D om;pGm trsm;tpm; rwG&d yg/ wpdw
aygufwGd&pGmwdu GD;,lwifjyvdkufpGmjzpfyga&/
,if;wG&d a& uAsmwdukd ESprf sKd ;cGEJ ikd yf ga&? yxrtrsKd ;u v,form;jynf
olUkd taMumif;udk ya'o&mZfpmqdu
k zGYJ qpdk mG yg/ 'kw,
d trsdK;u v,form;
jynfoldkUtaMumif;udk v,form;pmqdku zGJYqkdpGmjzpfyga&/
jynfoltaMumif;udk xnhfzGJYa&twGuf yxrtrsdK;tpm;udk jynfolYu
Asmtpm;xJrm oGi;f Edik af uvnf;? jynfoYluAsmppfppfvYkd rqdEk ikd yf g/ ZmjzpfvYkd
vnf;qdak u ,if;uAsmwda&? rif;pk;d &mZmvlwef;pm;udk ajzazsmzf Ykd &nfp;l xm;
vdYk jzpfyga&/ ,if;pmwdrm jynfol Ukd \b0rSeu
f dk rwG&d yg? jynfol Ukd \cHpm;rI
udv
k nf; xif[yfrjyEdik yf g/ oJuEm&rm &D,mS ;pGm rqef;a&ydik ?f ya'o&mZf
pmqdk\uAsmxJrm jynfoldkU\ b0rSef? cHpm;rI? awmifhwrIponfdkUudk
&cdkifnGefYzl;
22
&cdik o
f m;BuD;pmay
rwGd&pGmvnf;? obm0&mjzpfyga&/
yxrtrsdK;tpm;
pmqkdawmf OumysH\ 12-&moDOwkMuD;xJrmwGd&a& v,form;bGJUudk
yxrtrsdK;tpm;rm oGif;Edkifyga&? OumysHu eH,kefvbGJUrm
]oGefqif;usGmjyefvSm?
aomif;ZrL0,f? oQifvlrsdK;av;jzmdkU?
xGefoGm;Sm uRJEGm;wyf?
v,facsmif;awmawmif?
vkyaf qmifrsKd ;csvwfu} qdjk yD;v,form;jynfol Yk?d v,fvyk zf Ykd ysiu
f wfpmG
udk pmpDxm;yga&? ,if;aemuf? awmfovif;vrm wcg]awmfovif;vnf;? xGef;0if;vSm?
rdk;<uif;GmygcDrl?
awmifjrifh acgifacgif?
cazgifazgifonf?
,mawmif vkyfaomoldkY?
Munfch rD al ysmfb,
G w
f ?d
usD;iSufESifonf? ,mpifawmifwdkif;[dc?
pdwfowdvGrf;bG,fyif?
aumufoD;0if;0if;
awmfovif;vnf;?
vGrf;wif;zkdYom jrifc?
udkif;wcGifv,fvkyfom;
toD;aumufyif? rGrf;zsifom; r,m;eefY} qkdjyD;au ,mtaMumif;?
v,ftaMumif;udk zGJUpDxm;yga&/
txufay:&DMunhfau? attzJGUwda& v,form;jynfoltaMumif;udk
zGUJ pDxm;pGmjzpfvYdk jynfoUl uAsmvdYk qkEd ikd yf ga&? twGi;f tESpo
f m&udk Munhcf gr&m?
jynfoUl uAsmppfppf r[kwaf Mumif; odvmzdYkrvGyJ g/ at 12-&moD&wkMuD;ud?k
OumysH tolYtwGuf &nfpl;zGJUpDcavqdkpGmudk Munhfyguwfar/
at 12-&moD&wkMuD;udzk UGJ pDol pdew
f ifpm; pmqdak wmfOumysaH &? rif;&mZm
(&cdkif? 919-974)\om;awmf rif;carmif;(&cdkif? 939-984)\trIxrf;
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
23
&cdkifnGefYzl;
24
&cdik o
f m;BuD;pmay
aemufjyD;au ]pdwo
f wd vGr;f bG,yf if? aumufo;D 0if;0if;? awmfovif;
vnf;? vGrf;wif;bdkUomjrifc}vdkY pDyga&? v,form;wpfa,muftwGuf
obm0rusyg/ vll Ukd rm ud,
k t
fh m;xkwrf I atmifjrifpmG udjk rifau 0rf;omwwf
yga&? tm;wufwwfyga&/ OumysHu olYtoQifudk ajzazsmfzdkYtwGuf&m
Munfv
h aD &twGuf aumufo;D 0if;0if;udk jrifa&cgaysm&f zdYk? tm;wuf0rf;om&
zkdYtpm;? vGrf;bG,ftjzpf&m pmpDcyga&/
twdkajym&au v,form;b0eefYywfoufvdkY OumysH\ cHpm;rIa&
eufeJrIr[dyg/ olUuAsma& olUtoQif rif;carmif; &cdkifodkY jyefcsifatmif
qGJaqmifEdkifpGrf; [dcsif[dygzdkY/ jynfoludkawmh tusdK;ryEdkifyg/
'kwd,trsdK;tpm;
v,form;jynfol Ukd \ b0rSeu
f ?kd v,form;pmqkd Ukd zGUJ qkad om uAsm
wdrm&m wGEd ikd yf ga&/ ,if;uAsmwdrm&m jynfol Ukd \ cHpm;rI? arQmv
f ifrh I Ukd udk
yDyo
D o xif[yfjyEdik yf ga&/ emrnfrodpmqdw
k pfO;D &D;pDaom atmufygom
jcif;uAsmudk zwfMunfyh g/ atuAsmudk jynfoUl pmqdw
k a,muf zGUJ qdv
k pD mG jzpf
&zkYdvYkd ,Hrk ad &twGuf jynfoUl uAsm 'kw,
d trsKd ;tpm;xJrm xnfv
h u
dk yf ga&/
atomjcif;uAsmudk jynfoldkUEIwfzsm;u ul;,lxm;pGmjzpfyga&/ at'D-16
-17-&mpkavmufu pDcvDzdkYxifyga&/
]ydawmufra,0if;0g? yef;rmvmav?
vTrf;umyGifhjyD? rkd;&moDudk? tnDac:vSrf;?
ardkUrSmav? awmif,mpGrf;?
pdrf;vef;jra&mif? iSwfcg;awmifodkY?
,mazgifpyg;? rsdK;ocGm;eefY? pnf;um;vSa&
r,fhjrifaxGrSm? pdwfacG0rf;om
aemifESpfcgav? aumif;&mrsdK;pd
txGDxGDudk? r,fuodrnf/
[efpdav? [efpGav}
atuAsmrm pmqkad &? ydawmufyef;xuf rk;d udk pdw0f ifpm;yH&k yga&/
,if;twGuf ydawmuf0DT gu rd;k ukad rQmfac:eDa&qkjd yD;au wifpm;vdu
k yf ga&/
rd;k a& v,form;wdtwGuf tm;qD;yifr[kwyf gvm;/ rd;k aumif;aomaMumihf
ardkUawmif,mrm jra&mifydkif pdrf;vef;aom awmif,mpyg;cif;eefY ocGm;
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
25
&cdkifnGefYzl;
26
&cdik o
f m;BuD;pmay
Mum;&a&/
aj*mifawmifaj*mif eufajymifcavmif;
awmifb,HrSm omjidrfhanmif;AsmMu;&a&?
[l; ...a& ....a& ....[l;}
atuAsmudkvnf; tolzGJUqkdrSef; rodyg/ tnMwjynfolUpmqdkxJu
wpfa,mufa,muf jzpf&ygzdYk / jynfol Ukd oDqpkd mG u ul;,lxm;pGm jzpfyga&/
at'D 17-18-&mpkvdkY cefYrSef;uwfyga&/
uRJausmif;om;b0a& v,form;jynfoldkU\ b0wpdwfwydkif;yifjzpf
yga&/ atuAsmrm pmqdka& awmawmifxlxyfMurf;wrf;a& &cdkifobm0
ywf0ef;usifukd aemufq;kH xm;Asm uRJausmif;yHu
k kd zGUJ yga&/ atMurf;wrf;a&
ywf0ef;usifaemufcHum;aMumifh uRJausmif;tvkyf\ cufcJrI yifyef;rIdkU
oG,0f u
kd af y:vmyga&/ ,if;cufcyJ ifyef;rIukd xifvif;vmatmif qufjyD;au
zGJUygoD;a&/ ,if;ydkifzGJU&mrm wdkufdkufrqdk? uRJausmif;om;\ taz:ryg
vH;k csi;f wnf; uRaJ usmif;vm;&yHu
k jkd yAsm uAsmyh &d,m,feefY atmufygtwdik ;f
zGJUyga&]tpfudkryg/ nDryg
Mudrfom;'kwfudk eaemif;udkif? u,dkifuyg;
ESif;rdifrdifau? awmifusdKifMum;rSm
uRJausmif;vm;a&}
awmxJawmifxrJ m zwfuu
kd ?f jcifuu
kd cf AH sm uRJausmif;&aom tvkyf
a& nD;zdYkaumif;yga&/ taz:ryg vH;k csi;f wnf; vm;&a&twGuf ysi;f zdYkvnf;
aumif;? tm;i,fzdkYvnf; aumif;yga&/ a,auvnf; pmqdka& vlYb0udk
pdwyf sut
f m;i,fb,
G t
f jzpf jrifyrkH &yg/ vlUb0udk taumif;zufu wGujf y;D au
tcuftcJwv
dG ma&cg owt
d jynfeh efY &ifqikd 0f ahH tmif&m tm;yD;csify&kH yga&/
,if;aMumihf ESi;f 0DeaD om awmxJ? ajrmifx?J awmifusKd ifxrJ m? yd;k oHy&pfow
H d
eefY aomaomnHeaD uvnf; uRaJ usmif;om; pdwt
f m;i,fa&vdYk t&dyt
f >ruf
awmif rajymyg/ olYpdwf"gwf wnfjidrfcdkifcHhpGmudk ESif;oHudk aygufayguf
azgufoHeefY OyrmEIdif;jyD;au oG,f0kdufvdkYajymyga&/
]axGawmif a'awmif? acsmifajrmifwvTm;
ydk;ypdkif;oH? nHaomaom
awmoHvDoH rqlnH? ESif;oHajzmufajzmuf
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
27
yaygufazgufodkY Mum;&a&}
aemufjyD;au]aj*mifawmifaj*mif
eufajymifcavmif;
awmifb,HrSm? omjidrfhanmif;Asm Mum;&a&}
[l awmifb,Hrm yJw
h ifxyfeaD & uRcJ avmufou
H kd *DwoHeefYwifpm;Asm
zGUJ oDa&/ atydik w
f ifpm;zGUJ qdak &twGuf ajcmufoadG om? ysi;f zkYdn;D zdYkaumif;aom
uRJausmif;tvkyf touf0ifvmyga&/ atwifpm;rIk cufcJyifyef;rIudk tyH;
rysu&f ifqikd 0f o
hH l uRaJ usmif;om;\ b0tm;rmefukd az:usL;pGmvnf; jzpfyga&/
atwifpm;rIukd jynfol Ukd \ tEdik rf cHt,I;H ryD;wwfaom b0tm;rmefukd
xif[yfaz:jyxm;csuf jzpfawvdkYqkdau rSm;ygzdkYvm;/
&cdkifordkif;udkjyefMunhfyg/ acwftrsdK;rsdK;eefYtwl rif;vkyfca& vlwef;
pm;trsdK;rsdK;wdvnf; ysufokOf;ajymif;vJvm;cyg,m/ tzdESdyfcHv,form;
jynfol Ukd um; b0&yfwnf&;D wdu
k yf rJG m tm;rmeftjynhef efY yg0ifwek ;f ygoD;/
ukvm;wefjrpfeefY? av;rdUjrpfUkd pGm wpfcgvnf; &Dp;D rwefYa&ydik af ,Smif
&cdkifjynfoldkU\ tm;rmefvnf; tNrJwufeDzdkU trSefjzpfyga&/ &cdkifjrDjyif
wnf[ed o
D Gd umvywfv;kH ? &cdik v
f ,form; jynfol Ukd vnf; &yfwnfEikd yf g
vdrfhrnf/ oldkU\ v,f,mpyg;cif;wdvnf; pnfum;ygvdrfhrnf/
OumysH\ uAsmaw;oHdkUum; acwfeefYtwl wdwfvm;cyg,m/ jynf
olUpmqdkdkU\ uAsmaw;oHudkum; v,fcif;?,mcif;dkUrm emaomifhemom
Mum;eD&ygoD;a&/
atmifjr
(25-12-1967)
&cdkifnGefYzl;
28
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkiftrsdK;om;wdkY\ wa&mwl&d,m
]r,m;auR;rIY? om;auR;rIUau? wckynm? udk,fpDygau
"rwmoabm? avmuwHxGm? uREfkyfrSmum;? OpmSmjim;?
olrsm;[efav? tm;tefxkwfau? rvkyfjim;bJ? wa&mwvHk;?
trsm;oHk;atmif? tHk;oD;cGHeD? aMumif&DudkMuuf? wa&mwH
[efatmifvkyfau? aus;kyfiSufESihf? toufarG;&ef? OmPf
jzifhMuHau? toHESihf&if;? trsm;wum? em;aomwmrSm
emaysmfSif;atmif? omjcif;udkoif? q&moQifrSm? pHkvifjynfh0?
oifjyavjyef? prusefudk? twef&um? "eaMu;aiG? &csifay
? jynfukdvSnfh ywf? dI;roHkau? *kPfowif;ESihf?
omjcif;wwf[k}
(wef;cdk;q&mxGef; wdkufomjcif;rS)
vlrsdK;wdik ;f oDqrkd YI MdS uonfeh nf;wl wD;rIwrf o
I nfvnf; SMd uayonf/
xdkodkY oDqdkwD;rIwfrI *Dwwl&d,monf vlrsdK;wdkif;\ b0om,mrIudk jzpf
apEdkifavonf/ MunfEl;TifjrL;p&mvnf; jzpfayonf/ xkd*Dwwl&d,monf
vlwpfrsdK;?wpfEdkifiHwGif rSdrjzpfaom t&mjzpf\/ xdef;odrf;xm;tyfaom
tarGtESpfvnf;jzpf\/ tb,faMumihfqdkaomf avmu tEkynmtwwf
rsKd ;onf tqufquf tarGtESpjf zpfojzifh ,Ofaus;rI\ tpdwt
f ydik ;f vnf;
jzpf\/ vlrsdK;wpfrsdK;\ b0toufaoG;aMumobG,v
f nf; ta&;BuD;vSay
onf/ xkYdaMumihf a&mrjynfiS f eDb
kd &k iftm; ol\txde;f awmf ADwm*d;k ,wfpf
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
29
u tEkynmudrk zsuq
f ;D ygESi[
fh k aocgeD;wGif pma&;rSmcJah Mumif;udk ]ukAd g;'wf}
Zmwfum; MunhfIvdkuf&onf/
tEkynmESihf ywfouf uREkfyfwdkYonfvnf; vlrsdK;wpfrsdK;jzpfaom
&cdik t
f Ekynmrsm;ukd rzsuq
f ;D MuygESi[
fh k awmif;yefvu
kd cf siaf yonf/ xkYdaMumihf
yif uREyfk w
f Ykdonf &ckid rf if;rsm; xD;eef;pdu
k cf ahJ om ajrmufO;D rdUawmfa[mif;odYk
a&mufcJhpOfu SmazGav&m &cdkiftEkynm t<uif;tusef tenf;tyg;udk
awGUjrifc&hJ onf/ ,cktcg &cdik t
f Ekynmrsm;rSm aqG;ajrjh cif;tp? wdrf ryfaysmuf
uG,fjcif;tqHk;jzihf &ifqdkifawGUae&m? (uREkfyfwdkYenf;wl) okawoDrsm;u
wjznf;jznf; SmazGavhvmpkaqmif;Muojzif?h auseyfpmG r&Sad pumrl? vrf;p
ay:jyDqdkouJhokdY tptersm;udk awGUSdvmcJh&ayonf/
xk&d cdik f *Dwwl&,
d mrsm;teuf ,ckawGUS&d aom wl&,
d mrSm? aS;a[mif;
vuf&mrla[mif; r[kwf[kyif apm'uwufapOD;? xkd\ vufpvufikwf
ruif;aom? aS;a[mif;vuf&mrysufaom wl&d,mum; apmif;Sif;rsdK; t
ygt0if ]wr&m}[kac:aom wl&,
d mwrsKd ;yifjzpf\/ jrefrmrsm;u oa&m(0g)
wa,m[k tac:rlSMd uaomfvnf;? &cdik rf sm;url wa&m[kyif ac:Muwke;f
jzpfonf/ wa&mrSm apmif;trsKd ;0ifjzpfaomfvnf;? apmif;ukd vufjzifw
h ;D &?
wa&mrSm tjcm;xd;k p&m vufwefjzifh ulxk;d &avonf/ xkYdaMumifh wa&mudk
xkd;onf/ apmif;udkwD;onf[k tjcif;t&mtm;jzifh uGmjcm;onf/
apmif;trsKd ;tpm;udk ]yuwd0g'}rnfaom b*Fvt
D bd"gef yHpk EH iS w
fh uG
jyoxm;aMumif;od&onf/ xkYdjyif Oa&mypaom taemufEikd if w
H Ydrk S apmif;?trsKd ;
tpm;wl&,
d mrsm;vnf; yHpk EH iS w
hf uG awGYb;l Edik o
f nf/ ajrmufO;D rdU oQpaf omif;
odraf wmfwiG ;f apmif;wl&,
d mwrsKd ;udk awGUS&d onf/ xdak pmif; toHuv
kd u
dk f
? wa&m? 'Hrk if;? rD;ausmif;ponfh ud;wyfw&l ,
d mrsm; uGjJ ym;avovm;[k
,lq&efo
dS nf/ tb,faMumifq
h akd omf r*"tbd"gefrsm; 0Dem? 0vuyD 'k rf sm;
rSm apmif;o'gjzpfMu\/ wa&mrSm om&*D? yDemuD[yk ifjzpf\/ ]0Dem}[laom
apmif;wGif jrihfaom(jyif;aom) wm&toH? Sif;aom(csdKomaom) uv
toH? eufaom rEtoH[k oHk;rsdK;jym;onf/ xkdwm&mtoHudkyif wa&m[k
wl&d,mtrnf,l? wa&m[laom apmif;wa&mudk zefwD;Mujcif;ayavm
pOf;pm;Edkifonf/
xk\
d ,kwu
d kd mS &efrmS vnf; d;k d;k apmif;wD;oHonf? wa&mxd;k oHavmuf
rjrih(f 0g)toHrus,o
f nfukd awGUEdik yf g\/ xkYdaMumifyh ifvQif r*"tbd"gef
&cdkifnGefYzl;
30
&cdik o
f m;BuD;pmay
xkYdaMumihf apmif;rSuv
JG maom trsKd ;tpm;wGif yg0ifoifah Mumif; ,lq&ayonf/
odkYr[kwfapumrl apmif;rSwqifh wa&modkY ajymif;aTUopfqef;&ygrnf
jzpfaMumif; ,lqEdkifayonf/
&cdik w
f &l ,
d mjzpfaom wa&mrSm ud;ESpyf ifjzifh xk;d &avonf/ tjcm;
vlrsdK;rsm; wa&menf;wl? wa,mufcsif;if;(0g) wbmcsif;if;? apmif;Si;f
a>y(ykavG)rsm;ponfjzifh if; ,SOw
f
JG vnf; wD;rIwaf vhadS Mumif; od&onf/
xkdaMumifh &cdkifrsm;ujyaom yifhulZmwfuyGJobif wa&monf t
a&;ygaMumif;udk if;? wl&,
d mESifh ,SOw
f w
JG ;D rIwMf uaMumif;udk if; awGUSEd ikd o
f nf/
wa&mrSm aS;bk&ifacwf rif;cef;rif;em;wGif toHk;awmfcH jzpfcJhonfrSef\/
okYdaomf ,cktcgwGif qif;&Jcsr;f omraG; azsmaf jzEdik af om aysmaf wmfqufyif
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
31
&cdkifnGefYzl;
32
&cdik o
f m;BuD;pmay
Mum;bl;Sdoavmuf wifjyvdkygonf/
wa&m zvm;ac:wa&mcGu?f vuf;kH ? qGJ ud;vdyaf c:ckw;kH ? ud;qGJ
&m'vuf? toHaygufac: ewforD;aygufwa&mtkd;? anmifGufponfh t
pdwftydkif;rsm; SdMuonf/ yxrwa&mcGufudk txltyg; zvm;oPmef
Sx
d iG ;f jyD;vQif om;a&Muuf&onf/ if;aemuf vuf;kH opfacsmif;udk xk;d xnfh
jyD;? 'vufaygufazgufvsuf 'vufwyfjcif; ud;qGJjcif;? ud;\tck ckwHk;
]vdyf}wyfjcif; ponfjzifh tpDpOfwusyavonf/
wa&mcGuu
f kd ydEt
J ESpo
f m;jzifh toH;k yonf/ okYd&mwGif aMu;zvm;cGuf
udkvnf; wa&mcGuftjzpf toHk;y zvm;cGuf[lvnf; ac:[efSdonf/
bk&m;GmrS wa&mq&mMuD;onf if;\wa&mudk aMu;zvm;cGuu
f kd wyfqif
vsuf xd;k oGm;aMumif; rSv
D u
kd o
f nfb
h ;kd bGm;rsm;u ajymjyodc&hJ onf/ opfom;
cGux
f ufyif toHy
kd aumif;onf[v
k nf; if;wdYk u emcHcb
hJ ;l aMumif; ajym
jyonf/ tcsKd Uu tysi;f xl? tomwulyif tke;f rIwcf u
G u
f kd toH;k yMuojzihf
uav;pum;ovdk &,fp&mMuD;jzpfaeonf/ rsuu
f ef;wa&mxufyif tqift
h
wef;nHah o;onfum; tb,frmS cs;D rGr;f p&m Syd gawmhrnfenf;/ xkYd aMumif-h
]tke;f oD;cGeH ?D aMumif&u
D Mdk uuf? wa&mwHeH efYEu
S }f [k &cdik w
f iG f pum;qdk ;kd
SdcJhMuayonf/
vufHk;udk Sm;om;jzihfjzpfap? uRef;om;? ysOf;uwdk;om;jzifhjzpfap y
Edkifonf/ wa&mcGuftay:wGif Muuf&mum;orifa&? qdwfa&? *sDa&?
wdkYudk toHk;yonf/ bGJUud;udkrl jcnftaumif;pm;udk oHk;vGef;wifuspf?
vufHk;t&if;zsm;pGefudk anmifGuf[kac: xkdrSatmufeD;eD;wGif vufHk;udk
bGJUud;tvdkuf azgufonf/ xkdtaygufudk 'vufwyf&? 'vufayguf[k
ac:onf/ 'vufrmS vuf;kH wbuf wcsu&f if;zsm; jyefwyf&onf/ bGUJ u;d pGe;f
udk 'vufzsm;pGef;wGif &pfcsnf? bJGUud;udk toHnDSday;&efjzpfonf/
bGUJ ud;\ vuf;kH jzihf xdawGUrae&ef ckwakH c:vdyu
f kd ckay;ojzihf uGmSad e
onf/ 'vufzsm;wGif csnx
f m;aombGUJ ud;rsm; wyl;wnf;Sad p&ef vuf;kH udk
odkif;csnfud;jzifh xdef;ay;xm;&onf/
,ckx;kd aeMuaom &cdik w
f a&mrsm;wGif ud;ESpyf ifwyfuom rlaoenf;
rSefaeonf/ xkdodkYESpfyifjzifh toHk;yjcif;? xkdxufydk roHk;Mujcif;rsm;\
taMumif;udk xkq
d &mMuD; wa&mynmSirf sm;tm; ar;Munhrf yd gonf/ if;wdYku
ud;ESpfyifrSm toHvnf; csdKat;om,mvSaMumif;? jcnfud;xuf oHud;rSm
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
33
ewfjrpfpef;atmif
rSwfcsuf/
/ aqmif;yg;ukd &cdkifhwefaqmifr*Zif;(1960-61)wGif
az:jybl;onf/
&cdkifnGefYzl;
34
&cdik o
f m;BuD;pmay
oif;Muefv
&cdkiftrsdK;om;wdkY\ vSDNydKifyGJobif
&cdik t
f rsKd ;om;wdYkrmS oMuFev
f a&avmif;yGu
J kd if;? usiyf aJG c: eyef;owf
yGu
J kd if;? vSD ydiyf o
JG Ykdr[kwf avmif;ydiyf aJG c: avSydiyf u
JG dk if;? &moDyrJG sm;tjzpf
usif;yavhSdMuonf/ aqmif;yg; avSydifyGJobif qif,ifusif;yyHkudk
wifjyvdkygonf/
oif;Muefv vlxkyGJ
avSydiyf o
JG bifukd oMuFev
f wGiu
f sif;yaMumif; pmqdOk umysH Te;f vdu
k f
&wk]&urSefzl;? ajrmufOD; TDjynfom/
rsm;pGmonf GDvSDaygif;? od*Fe'D
eef;awmifqD0,f? TDvSDrif;qdyfacsmif;
waomif;aomif; aysmfpOfwGif;
wlpHkIMunhfcsifonf/ oMuFeftcgwnf;av}
[k zGUJ EGUJ xm;onfudk awGU&onfomru wef;cd;k q&mxGe;f MuD;uvnf;
]vSyD o
JG bif? &Dxw
J iG f ? aysmf iT jf rL;xl;? rif;vGiu
f sL;vsu?f wef;cl;
cgrSD? v&moD0,f? avmuDbmom? "rwmjzifh? em0gcsif;,SOf?
avmif;csif;ydifvsuf? igEkdifol,IH;? wyH;yH;eef?Y zufEIef;vSDavsmf?
&cdkifnGefYzl;
35
&cdkifom;BuD;pmay
ydifavmif;vsm
avSydifyGJudk usif;yEdkif&eftwGuf ]ydifvSD?ydifavmif;}ac:onfh ydifyGJ0if
rnhf avSaumif;&Sad &;rSm yxrta&;tMuD;qH;k jzpfovdk avSopfaumif;&a&;
ukad SUI opfyifcw
k v
f &JS ef wpf&yfv;kH wpfmG vH;k ]Gm[H;k }tm;ay; yg0ifavh
Sdonf/ oefoefrmrmSdaom a,musfm;rsm;u OD;aqmifjyD;? awmoHk;axmif
ukefatmifoGm;um opfaumif;SmMuonf/ opfSmrxGufrDuyif "avht
wdik ;f aA'ifq&mESifh Gmausmif;q&mawmfwYkd\ Mo0g'udck ,
H Nl yD; &ufaumif;
aeYom aG;cs,f opfckwfxGufMuonf/ vdkufyg&onfh olrsm;txJwGif
udk,ft*FgcsdKUwJhaom roefpGrf;olrsm; ryg0if&/ trsm;tm;jzifh q,hfajcmuf
vHSdonfh ydifavSrsm;udk ydifyGJ toHk;csavhSdMuojzihf? tqrwef touf
MuD;onfh opfyifwdkYudk awGUatmifSmMuonf/ opftaMumif; aumif;pGm
em;vnfonfh q&mrsm;ESihfwdkifyifjyD; temtqmrygaomopfudk ckwf,l&
onf/ opfyifcw
k u
f wnf;u opfyifvyJ u
kH dk edrw
d af umif;,lal vh SMd uygonf/
opfyifonf opfiw
k Ef iS fh teD;uyfq;kH vJusvQif avSavSm
f oGm;rnfh avSavmif;
rjzpf[k ,lqMuonf/ opfikwfESihfa0;&modkY vJusonfhopfudkrS ydkjyD;ESpf
oufMuonf/ tcsdKUGmrsm;rS ydifavmif;rsm;qdkvQif awmifwpfvHk;?ESpfvHk;udk
yif ausmfvJonf[k tqdkSdMuonf/ xkdYaMumifh ydifavmif;SmzdkY xGufu
&cdkifnGefYzl;
36
&cdik o
f m;BuD;pmay
wnf;u]oH;k awmifausmv
f Ykd vJvwfaw? xl;uJvaS &? xdek rd w
d af Mumih?f armifUkd
ydifavmif;? avSmfa&cg vsifjref&mrm? twkr[d? eDv&xm; yHkyrm?
,kZemwm vGeaf jrmufatmif? wr[kwcf si;f a&mufEikd af & trSeaf jym
ar? jrif;odaEm? wdr
f eG Yfpm;eefY EIid ;f p&m? oH;k vlUq&m avmif;od'w
u
f
av;awmfwifvdkY ypfvTwf&m? rQm;wefyrmt[kefjyif; *VKefrif;vJ
rwkEikd f ydib
f Ukd vm vDaS wmfom;dUk 0D;u a&mif;,Sm;yguyfv?D bmrxD
ZmeDydifavmif;}
[l rdrdwdkY\ydifavmif;onf opfckwfuwnf;u awmifoHk;vHk;ausmf
vJonhfavmif;vsmukd yvkyfaomavmif;jzpfojzifh? aev &xm;uJhokdY
vsifjrefvSonf[k rdrdwdkYydifavmif;*kPfyk'fudk az:xkwfjyD; wpfzufom;
rcHcsifatmif oHcsyfMuD;xdk;Muonf/
ydifavmif;yHkoPmef
&cdkifwdkif;rSm a&vrf;c&D;omrsm;vSojzihf avSavmif;udktoHk;rsm;ovdk
aS;&cdkifbk&ifrsm; vufxufu avStrsdK;rsdK;SdcJhonf/ bm;rJh? ou'gef?
*Rwf? u&0dwf? a&awmfpyfwif? avSmfum;? vGef;Muif? jym'f? azgifvSD?
TDavmif;? TDrD;ausmif;? TDMuuf? TDusD;? TDpmr&DwdkYjzpfMuonf/
,cktrsm;oHk; avSwdkYrSm ]wl;avmif;? pyfavmif;}[l ESpfrsdK;Sdonf/
,if;wdYkukd toH;k csonf twdik ;f ydiv
f ?DS pD;vS?D vSMD uD;[l trsKd ;rsKd ;ac:a0:Mu
onf/ ydifvSDrSm wl;avmif;rsdK;jzpfonf/ ydifavSrSm 5-6-vHrS 16-vH
txd tSnfSdygonf/ ]OD;? yJh? &Dpm;}[l tpdwftydkif;rsm; pepfwus
tcsdK;usatmif vkyf&onf/ avmif;udk xGif;wl;jyD;aomtcg rD;yGwfwdkuf?
qDacsmwdkuf? rdk[if;acgif;ESihfwdkuf tpSdonhf jc,forIrsm; yvkyf&onf/
16-vHSdydifvSDrSm OD;ESihfyJhudk wvHavmufpD? tSnfxm;&ygonf/ OD;u
ydk0if;? ojyDtdk;tjyif? e*g;kyf? udE&mkyf? e,m;kyf? [oFmkyf? jcL;yef;
wdkYudk yef;xkjyD; wyfqifxm;onf/ aq;a&; rGef;rHxm;onfrSm MunfhvS
onf/ yJrh mS qdv
k Qif ]jrm'ifc}kH ac: wufrcHu
k kd us;D ? usm;? iSuf yk ?f Mumyef;kyf
wkYd jzifh rGe;f rHxm;&onf/ wufrrSmqdv
k Qif ]rQm;wef;Sn}f [kac:aom wufr
udk toHk;cs&onf? avS0rf;rmqdkvQif avSavSmfom;rsm;xdkif&ef ]'*Hk}wyfjyD;
&cdkifnGefYzl;
37
&cdkifom;BuD;pmay
avSavSmfom;rsm;
q,fhSpfa,mufpD;&onfh 6-vHavSrSmqdkvQif? aemufqHk;u wufrudk
wOD;? wufrudkifaSUu yJhaxmifESpfOD; aSUrSm OD;pD;OD;aygufac:onfh yef;qGJ
wpfO;D ? OD;pD;aemufu ]vdik q
f pfawmifzse}f ac:onfh OD;axmifp;D ESpOf ;D ? useq
f ,fh
ESpOf ;D rSm wyif;uef ESpaf ,mufwpfwpJG D tavSmo
f rm;-6-qdik ;f xdik &f onf/
16-vHydiaf vSrmS qdv
k Qif vlav;q,favmuf pD;&ygonf/ avSavSmo
f m;wkYdrmS
t0wfqifw?l acgif;aygif;pGeaf xmif? &ifpnf;? pvG,o
f ikd ;f ? &ifoikd ;f trsdK;rsdK;
0wfqif&onf/ avSavSmfolrsm;onf OD;pD;wufcsonfukdMunhf wufnD
atmif vdkufavSmf&onf/ OD;pD;vkyfolu wufavSmfonfudk MuD;Muyf&ovdk
yJu
h ikd u
f vnf; avmif;wnhw
f nho
f mG ;atmif wm0ef,&l onf/ OD;pD;vkyo
f u
l
tvGefawmfbdkY vdkygonf/ udk,hfavmif;toGm;udkMunhfjyD; wufcs&ygonf/
ydifavmif; wmutxGufrSm wufukda&jrKyfjyD; tSnfqGJ avSmfcwfum?
yef;0ifrSm wufukd oGufoGufjrefjref avSmfcwf&ygonf/ wenf;qkdvQif
ydifavmif;oGm;bdkY tiftm;rSm OD;pD;\vIyfSm;rItay: wnfygonf/ ydif
avmif;tSdef,l wmxGufonfhtcg rwdrf;rapmif;&ef ta&;MuD;ygonf/
wmxGurf mS avmif;OD;pD;vkyo
f u
l apmif;vku
d rf nfqv
kd Qif jyef wnfo
h mG ;atmif
vky&f ojzihf tcsed Mf umoGm;wwfjyD; aemufrmS use&f pfcrhJ nfukd pd;k &dr&f ygonf/
ydifavmif;avSmf tawmfav; tSdef&onfhtcg? tawmfav; tajy;jref
rSefvmonhftcg? wufrudkifvkyfolu wufrudk a&xJepfHkavmufom cs
xm;avho
dS nf/ awmfonhf wufrudik w
f YkdrmS qdv
k Qif wufrudk a&ay:rSaz:
,lvmMuonf/ xkdaMumifh]udk;pdyfudk;vH? udk;yif;uef? usifoefwd&m
wufysmpD;vdkY? r[mavmif;MuD;xGufvdkYvm
ZrL'Dyg? vusfmuRef;rSm
xGef;a&eDv yHkyrm? owif;aMujim emrnfMuD;
ydifavmif;OD;pD; ]q&matmif}
oluSdaqmif vrf;TefjyvdkY
&cdkifnGefYzl;
38
&cdik o
f m;BuD;pmay
ydifavmif;0rf;r yif;uefrSm
Sdaemufb,fnm? eD&mpdatmif
vlpdbufpd xdkifjyD;um? OD;pD;q&mcs a&wufeefY
rysufruGuf nDnDnm? &Dyef;zGmatmif wufudkpGJvdkY
w[kefwnf;eefY xGufvDcg? ydifavmif;yJhrSm
]q&mxGef;}u? &yfapmufxvdkY SdudkarQmf?
olYvufpGJawmf xdkwufrudk? jrm'ifxufu aemif;aemif;ukdif
r,drf;r,dkif vSDrapmif;atmif? jzajzmifhwwef; udkifvkdUvm
Zmolwcg ydif0HhbdkYvJh}
[l ]usio
f ef}ac: vloef eyef;orm;rsm;om pD;aom r[mavmif;MuD;
rSm emrnfMuD;onfh q&matmifuavSOD;pD;? yJhukdifu emrnfausmf q&m
xGef;jzpfonhftaMumif;? vlaphwufaph avSmfvmonfh r[mavmif;MuD;
udk b,fow
l cg ydi0f yhH grnfenf;[k ta&;qdk oHcsyMf uD;xd;k Mujcif;jzpfonf/
avmif;ydifyGJ usif;yyHk
ydifavmif;yGJudk &yfGmtcsif;csif; odkYr[kwf rdUe,fcdkiftvdkuf usif;y
avhSdMuonf/ &moDyGJtjzpfomru bk&m;yGJ? rif;yJGpdk;yGJrsm;ESihf wGJbuf
vnf; usif;yavhSdMuonf/ ydifyGJ0ifrnf[kqkdvQif vSDrydifcif &yfGmoQif?
acsmif;oQifrsm;udk avmif;OD;cdkufjyD; twD;trIwf tqdktuESihf yoaom
tavhtxSdMuonf/ vSDydifyGJudk acsmif;rsm; usif;yavhSdMujyD;? jzm;a&
urf;ezl;xd jynhfvQHaeonfh vqef;p?vqkwfpcgrsm;rSm usif;yMuonf/
vSDyGJukdjzm; wvufaxmufwufaom eHeuf-10-em&D? 11-em&Davmuf t
pyjyD;? jzm;a&uscsdef nae 3-4em&Davmuf tqHk;owfonf/ yGJudk 3&ufxd usif;yMuonf/ Edkifoltm; aemufqHk;aeYrSm aTavmif;ESifh atmifqk
atmifvHudk csD;jrifhonf/ &yfGmvlMuD;rsm;udk 'dkifvlMuD;rsm;tjzpf aG;cs,f
wifajrmufavh SdMuygonf/ tcsif;ryGg;atmif t&yf&yfuydifvmonfh
avSavmif;OD;pD;rsm; pkaygif;aqG;aEG;jyD; pDpOf&ygonf/ qHk;jzwf&ygonf/
avSydiyf t
JG wGuf wmtxGut
f puyif tqH;k yef;zl; wkid t
f uGmta0;udk owf
rSwfxm;&ygonf/ ydifonfhtcg dk;&m"avhtwdkif;qdkvQif wmrutnD
xGufEdkif&ef oHwHk;udkpifjrifhu ud;ESifhqGJjyD; a&udkcs tcsufay;&onf/
,cktcg acwftavsmuf aoeyfyifazgufMuonf/ yef;zl;0ifrmS vnf; tEdik f
&cdkifnGefYzl;
39
&cdkifom;BuD;pmay
ydifavmif;oHcsyfMuD;
ydifavmif;aeYrSm acsmif;urf;yg; wpfzufwpfcsyfwGif &yfGmtvdkuf
r@yfrsm;xkd;jyD; {nhfcHauR;arG;Muygonf/ urf;vHk;Gwf y&dwfowf pnf
um;vSonf/ rdrdwdkY&yfGmrSm SdorQavSavmif;wkdYESihf acsmif;dk;wavQmufrSm
jynfhusyfaeatmif yGJMunhfy&dowf pnfum;vSonf/ tcsdKUrSmvnf; iSuf
aysmyifrsm;udk azgifvkyf MunhfwwfMuonf/ avSydifyGJrprD udk,fhGmudk,hf
avmif; *kPfyk'fudkaz:xkwf oHcsyfMuD;rsm; xkd;Muygonf/ tdk;pnfAHkarmif;
rsm;udkwD;MujyD; oHcsyfMuD;rsm;xdk;MuonfrSm tvGefemaysmfbG,fyif jzpfyg
onf/ oHcsyfMuD;rsm;udk ]ydifavmif;oHcsyfMuD;rsm;}[k ac:wGifvmMuonf/
oHcsyfMuD; ay:aygufvmonfh tajccHa&aomufjrpfyifjzpfonf[k xifyg
onf/ ydiaf vmif;rydirf D ]avSpikd ;f }vnf; jyMuonf/ jrif;pdik ;f onfh oabmyif/
aemufurf;dk;wavQmuf oHcsyfMuD;rsm;xkd;cg tomtnif vl;vmacgufjyef
uckef wD;rIwfoGm;MuonfrSmvnf; tvGefaysmfp&myifjzpfonf/ em;axmif
vnf; pdwf<up&myifjzpfonf/ oHcsyfMuD;rsm;udk avSorm;tcsif;csif;
rdrd*kPfyk'fudk az:xdk;Muonfudk tenf;i,faz:jyjyD; jzpfygonf/ oHcsyf
MuD;rsm;udk ydiaf vmif;orm;tcsi;f csi;f om xk;d onfr[kw?f ydiaf vmif;yGMJ unhf
y&dowfwdkYudkyg apmif;csdwfum qdkavhSdMuao;onff/
]acgif;aygif;wxD;? bMuD;av usef;uefom rmyg,ifhvm;
arwm[dvdkY? rdef;pGm&m? pdwfqdk;rmefyg? r[dyguJh?
EIwfcrf; Aufvef? uefawmfMuD;eefY?
ydifavmif;MunhfzdkY vmvwfaw? armifdkUavSmfar tm;ri,fuJh?
ydifavmif;avSmfvdkY vufarmif;em? wcsufzspfyg tdkrrdkU?
rufuvmudk acgif;rSmaqmif;? urf;axmifxufu t&D;av?
orufavmif;aoQ EdkifpDaMumif;udk? qkrGefawmif;zdkY aumif;yga&?
&cdkifnGefYzl;
40
&cdik o
f m;BuD;pmay
tpHarmif
&cdkifnGefYzl;
41
&cdkifom;BuD;pmay
qifatmif;rtoif;
aS;rif;wkdY vufxufqifonf ppft*Fgav;yg;wGif wpfyg;tygt0if
jzpfonf/ ,ckqdkvQif opf0g;xkwfvkyfa&; qifonf tvGefta&;ygt&m
a&mufvSonf/ &cdkifrif;vufxuf qifudk arG;jrLjcif;? qifzrf;jcif;? qif
yGJobifusif;yjcif;rsm; SdcJhonf/ qifeDydkifaom? qifjzLydkifaomrif;rsm;yif
SdcJhonf/ xkdrif;wdkYqkdvQif qifjzLocif? qifeDocifrif;[l tjrwfwEdk;
bGJUwHqdyf cyfESdyfcJhMuonf/ xkdqifESihfywfouf twwfynmonfrsm;?
qiftrIxrf;rsm;yif xm;SdcJh&onf/
qifEiS yfh wfouf avhvmp&mrsm;um; trsm;tjym;So
d nf/ uRe;f urf;
&yf? awmawmifa'owkdY qifESihfoufqdkif&m ae&mXmersm;yif trSwfw&
Sdaeao;onf/ if;wdkYum;ordkif;udk Tefjyajymjyaebdonf/ qifarG;jrLa&;
ESiyhf wfouf &cdik &f mZ0ifwiG f xifmS ;aom uRe;f &yfwcko
dS nf/ xku
d Re;f rSm
,ck ppfawGcdik ?f rif;jym;rdU? taSUbufurf;wGif wnfo
dS nf/ av;rdUjrpf0
jzpfaom &marmifjrpf\ wpfbufurf;rSmyifjzpfonf/ xkduRef;onf &m
armifuRef;? ipifdkif;acsmif;uRef;[k xifSm;onf/ xkduRef;wGif qifajrmif;?
qifvrf;wdkYonf qifESihfywfouf ordkif;oufaocHwdkYyifwnf;/
xkad e&modYk uREykf o
f nf ordik ;f wif&ef ud,
k af wGUoGm;a&muf Munhf aI vh
vmcJo
h nf/ oMuFe;f tvGe(f oMuFet
f ysH)wGif xku
d Ref; rsufarSmifawmfb&k m;
yGJ usi;f ywdik ;f vnf; bk&m;zl;&if; avhvmEdik o
f nf/ &cdik &f mZ0ifvm qifatmif;
roif; zGJUcJhaMumif;udkvnf; xkda'ou tckdiftrmaz:jyaeonf/ uREfkyfwkdY
onf &mZ0ifrw
S w
f rf;ESicfh sn;f auseyfrjzpfao;acs/ ordik ;f jzpf&yf a'oXme
rsm;udkyg udk,fawGUavhvmrIrsm;y&ef vdktyfayonf/ odkYrS xdkESpf&yfudk
&cdkifnGefYzl;
42
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
43
&cdkifnGefYzl;
44
&cdik o
f m;BuD;pmay
qifatmif;roif;zGJU
&cdkifnGefYzl;
45
&cdkifom;BuD;pmay
ta&miftqif;
Oaygox? q'EwdkY\ ta&mifrSm? EGm;EdkYopftqif;? ckoif;yGwfopf
ptqif;? ysufopfpykvJ tqif;wdYk uo
hJ Ykd ? jzLjzLazG;jyD;? tmabmifapG;apG;eD&J
jcif;? ajconf;vufonf;eD&Jjcif;? ajcz0g;vufz0g;eD&Jjcif;? Ouif;a&u
rkwfuJhodkYusjcif;? ESmarmif;ESpfacGcH ajrodkYaxmufjcif;? jrD;qHuefaumufrS
vTw
f usjcif;? rJaomtarG;rsdK; trSiif ,fwrSirf QrygSjd cif;? rsuf&pfeufjcif;?
rsufwGif;eDjcif;? rsufvHk;jzLjcif;? rsufESmrJjcif;/ 1/vufajc/ 2/ ESmarmif;/
3/ ukd,f/ 4/ tjrD;/ 5/ tpG,f/ odkYzd;jcif;ig;yg;wdkYonf tzktqpfrSd
zd;a0jcif;Sdavonf/
qiferD sdK;wGi?f ud,
k v
f ;kH uRwfjzLaomfvnf;? csufjyD;aom EGm;EdUkd tqif;Sd
jcif;/ aMumarG;tpSdaom trSifayguf&mwdkY? rJaomtarG;trSifaygufjcif;?
ajconf;vufonf; reDjref;jcif;? az:jyygvufajc? ESmarmif;? udk,f? tjrD;?
tpG,[
f al om tzd;ig;yg;rnDjcif;? omrefqifwYdk \ uk,
d Ef iS w
fh jl cif;/ odYk
&cdkifnGefYzl;
46
&cdik o
f m;BuD;pmay
t*FgvuPm uGJjym;avonf/
cGeftm;ESihfowd
qifjzLESpfrsdK;onf qifeufq,fpD;tm;udk aqmifEdkifavonf/ qifeD
wrsKd ;onf qifeufEpS pf ;D tm;udk aqmifEikd af vonf/ qifjzLqifeD ESprf sKd ;pHv
k ;kH
wkdYonf ppfajrjyift&yfodkY a&mufonfSdaomf axmifaomif;ruaom ppf
t*Fgav;rsKd ;wdYkukd &ifqikd b
f jd im;&aomfvnf; aMumufUHG jcif;pdwf tvsO;f rSad cs/
rdrt
d oQifO;D pD;ESifh yJYcsdyEf pS Of ;D rSwyg;? rnfonft
h jcm;yk*Kd vfurkd S pD;cGirhf yay/
qifxdef;udk &cdkifu ]'&um}ac:ygonf/ aygif;oif;&mvnf; rdrdtrsdK;rS
wyg; tjcm;qifrsdK;ESihfraygif;oif;? qufqHvnf;ry? 0,f,lvnf;r&?
zrf;vnf; &cJonf/ rnfrQyifqifusHK;oGif; zrf;rdjim;aomfvnf;? rpm;
raomufaejyD;vQif rdrdESmarmif;udk rdrdeif; taocHoGm;Smavonf/ xkdY
aMumifh bkef;MuD;w&m;aom rif;aumif;pdk;aumif;wkdY ay:aygufvmaom
tcgrSomvQif bkef;uHtavsmuf qifrsdK;wdkYay:Sdvm wwfEdkifay&m
onf/
&cdkifynmSdtrwffMuD; 0drvausmfonf? qifjzLrsdK;jzpfaom q'Eqif
rsKd ;\ ta&miftqif;vuPm *kPo
f ww
d Ykdukd bk&ifrif;ZmMuD;tm; vuFmjzifh
avQmufxHk;ycJhaom rSwfwrf;txiftSm;Sdonf/ atmuf az:jyaythH/
]umVmou? *a*F,sESihf? u@&ac:? aygufausmfwryd*Fv[k? ponf
ausmf[dk;? qifq,frsdK;xuf? wefcdk;tvGefq'efajymifjrwf? ywf&wfnDpGm?
vuPmum;? oEmpG,fa&mif? tmabmifapG;apG;? azG;azG;jzLpif? aiGoGift
vm;? pG,fzsm;tnD? vusfmcsD\? em&DESihfzuf? em;Gufem;Ek? rpkrGwf?
o&ywfoYkd? rjywfrapmuf? aemufaSUOD;uif;? rpif;ruke;f ? uk,
d v
f ;kH ausmh iS ;f ?
a&qif;nmwif? av;cGifpuf0ef;? rcRef;ryk? SpfcktpGef;? v0ef;oPmef?
rifa&cHodkY? toHoGefenf;? a&MunfESpfoG,f? nmb,fraG;? tajy;toGm;?
e*g;OD;csD? &moDoHk;rnf? ig;wnfoHk;csuf? rkefoufrMuL;? xdwfOD;vnfwdkif?
MuhcH ikd pf rG ;f oGe?f &Jrmefwnf;wnf;? ajconf;aecsuf? ausmufrsufev
D m? yrm
rjcm;? ESmarmif;zsm;wGi?f y'jrm;&dy?f ta&mifzw
d o
f Ykd? ttdyo
f ;kH axG? taeav;
yg;? tpm;oHk;csuf? ruGufroef;? awmifuRef;ZrL? qif[lorQ? rmerydif?
OD;qdik rf wefY? aMumufvefYa,Smifajy;? jraoG;ESmcsy?f jyD;cyf&m[k? puKawmfjrJ?
yvJtmeD? pHknDr,Gif;? qifrsm;rif;um;? aeYcsif;ravmuf? ajcmufq,fcefY
&cdkifnGefYzl;
47
&cdkifom;BuD;pmay
uGm? ,lZemudk? rMumvQifjref? aeYcsif;jyefonf}
qifjzLocif? qifeDocifrsm;
&cdkifwGif txiftSm;awGU&onfrSm aiG'*Fg;wdkYwGif? qifjzLocif?qiff
eDocif[
l tMuD;tus,cf wfEydS cf o
hJ nf/ &cdik x
f ;kd ausmufpmwdYkvnf; trsm;
tjym;awGUS&d onf/ Siaf xGaumif;rIausmufpmwGif qifjzLocif?qifeo
D cif
[l txiftSm; a&;xd;k csufawGUEdik \
f / qifukd &cdik w
f iG f tMuD;tus,ft
oHk;ycJhojzifh qifESifhqdkif&m qifMuefusrf;rsm;? qifMueftifvuPmudk
wwfuRrf;aom rl;MuD;rwfMuD;rsm;ae&m? uRef;urf;udk qifMuefuRef;[k ,
aeYwkdif ac:wGifSdao;onf/ if;qifwdkYudk &cdkiftee'Dac: av;rdUjrpft
aSUbufurf;ajc? awmif&if;uRe;f ? jym;uRe;f wdYkw&yf? d;k rawmifajc armfwif
teD; armfHkawmMuD;rSp &cdkifdk;rawmifwavQmuf taSUb*Fvm;e,f
awmifwef;tqHk;txd? qifESifhpyfqdkifaom&yfGm? awmawmiftrnfemrrsm;
ajrmufjrm;pGmSo
d nf/ qift;kd ? qifu;l vrf;? qifcsqdy?f t&yfXmetrnfrsm;
vnf; ,ckxd ac:wGifSdao;\/ &cdkifjynfe,fwGif pkdajypdrf;vef;aom
opf0g;awmMuD;rsm; jynhEf u
S af eojzifh qifpma&pmvnf; aygrsm;vSonfjzpf
ojzih?f qifrsm; tMuD;tus,jf zpfxeG ;f cJ&h avonf/ taSUygupwefurf;ajc
t0ifjzpfaeaom ewfjrpftaemufbufurf; b*Fvm;urf;ajrmifwavQmuf
awmifwef;wdkYrS oHk;ESpfwpfMudrfponfjzifh tpdk;&uukrPDwdkYtm; qifzrf;
cGifhtrdefYay; zrf;,lap&m? qiftrsm;tjym;udk zrf;&avonf/ xkde,fwGif
qifrsm; rQ zrf;rukeaf tmif aygrsm;jcif;rSmvnf; &cdik u
f rf;rS(r,lawmif?
r*FvmMuD;awmif? pdik ;f wifawmifponf) awmifawmwdYku qifrsm; rjywfu;l
oGm; aygufa&mufqufoG,faeavhSdonf[k xkde,fSd&cdkifrsm;u ajymqdkMu
onf/ xkad Mumihyf ifvQif rnfrQrMuD;rm; rSnv
f sm;vSaom xkad wmawmifwYkd
u rjywf qifzrf;&,lEikd Mf uonfukd tHMh ooifrh o
d nf/ xkad Mumifh &cdik ef ,fzuf
rSqifrsm; rul;roGm;Edik &f eftjyif qifxed ;f odr;f a&;? arG;jrLa&;wdYk ukd pepfw
us xdef;odrf;arG;jrL apmifhaSmufoifhayjyD;jzpfonf/ qifrsm;onf tkyfpk
acgif;aqmify e,fy,fusufpm;&mudkSmazGvsuf wmydkif?awmydkifoabm
jzihf aeavhSdonf/
&cdkifnGefYzl;
48
&cdik o
f m;BuD;pmay
qifzrf;jcif;
qifzrf;jcif;udk &cdik rf if;vufxufuyif yvkycf ahJ vonf/ atmif;r0ef
MuD;? trwfawmfqifuJMuD;? qifxdef;tpSdaomr;MuD;rwf&mwdkYonf qif
wyfrawmfuv
kd nf; tkycf sKyf&onf/ qifikd ;f rsm;udv
k nf;zrf;&onf/ &cdik Zf m
wd0HoarmfuGef;pm qif0efMuD;rSm? rif;wddkifyif trwfMuD;av;yg;wdkYwGif
wyg;tygt0ifjzpfonf[k az:jyxm;onf/ qifzrf;yHkrSm tjcm;aomr;MuD;
rwf&mwdkYxuf atmif;r0efMuD;uOD;pD; aqmifGuf&onf/ if;atmif;r
0efMuD;udk ]atmif;rcs}[lvnf; ac:wGio
f nf/ atmif;rcsonf MuD;pGmaom
qiftdk;udkyvkyf&onf/
qiftdk;qdkonfrSm ywfywfvnf&Hxm;aom awmifMum;wckudk eufpGm
wl;&onf/ xGufayguf0ifaygufwdkYwGif ydif;? tifMuif;tpSdaom opfrm
opfwikd Mf uD;wdYk jzifh ESpx
f yfus pdu
k x
f u
l m&Hxm;onf/ ,if;odYk opfwidk Mf uD;wdYk
udk wHcg;vkyfif;? awmcH&pfif; zHk;vTrf;xm;&onf/ tapmifhtaewdkY
onf awmifjrifw
h ckrS OD;rSif y apmihMf uyfae&onf/ if;wdYk aeaomae&mrSm
awmifudk Sufxm;aomae&mjzpfonf/ qifusHK;odkYvmrnfh c&D;wavQmuf?
awmifMum;awmifxyfwYkw
d iG v
f nf; q,fzYk&d mudk q,fzYkx
d m;&onf/ wcsKd Uae&m
wGif xGuaf ygufoPmefuo
hJ Ydk awmifMum;vkyx
f m;onf/ if;udk ]qifusy}f [k
ac:onf/ atmif;rjzifhvSnhfpm; oGif;,laomqifwdkYudk qiftdk;qifusHK;odkY
roGif;rD jyifqifxm;aom awmifMum;wdkY avSmifrdaomtcg? trwfawmf
qifuMJ uD;u tuJcyfMunfYh&I onf/ oGi;f xm;aom qifwYkw
d iG f Murf;aomqif
rsdK;ygSdcJhaomf? Oyg'ftE&m,fjzpfapEdkifojzifh? xkdqifrsdK;udk usHK;oGif;&mwGif
roGif;apav/ oGif;cJhaomf usHK;wGif;Sd qiftaygif;ao&rnfjzpfonf/
,if;odkY qifMurf;?qifoGrf;onf awtrsdK;qifrS rsm;pGmjzpfxGef;wwf
onf/ awtrsdK;aumif;udk vloHk;&ef&onf/ Murf;wrf;aom awtrsdK;udk
vlo;kH &efr&ojzih?f aS;&cdik u
f srf;wdYk wiG f ]qifawvl;}[l ac:onf/ if;udk
rSDjirf;y ausmufrsuf&wemwGifvnf; ausmufawvl;udkif;? MuuftrsdK;
wGifvnf; Muufawvl;udkif; roHk;tyf[k vmSdonf/ jrefrmwdkYwGif OD;csdK
ukyaf uGUonfu
h RJEmG ;udk awvl;[kac:onf/ &cdik w
f Ykd wiG f qd;k oGr;f onfuo
kd m
]awvl;}[kac:onf/
&cdkifnGefYzl;
49
&cdkifom;BuD;pmay
qiftdk;
qifyGJobif
&cdik rf if;vufxufwiG f qifjrif;tpSo
d nfwYdkukd obifyu
JG si;f yay;onf/
ewfawmfvwGif xko
d bifyu
JG si;f y jyoavho
dS nf/ qifyo
JG bifoUkd bk&if
ESifhwuG jynfolrsm; MunhfIMuonf/ xkdobifyGJ taumif;qHk;? ynmt
omqHk;jzpfolwkdYtm; rpcsD;ajrmufum olaumif;yavonf/
yGJobifrS qiftmZmenf? jrif;tmZmenf? av;tmZmenf? 'dkif;ol&J
tmZmenfwdkYudk arG;xkwf,lavonf/ obif cif;usif;jyo&mae&mrSm
rdUa[mif;rdUtwGi;f &wemrm&fatmifb&k m; taSUzufwiG f o
dS nf/ yGMJ unhpf if
rsm;vnf; ausmufcif; tqifq
h ifph w
D ef;um (atmifqef;uGi;f ? yGMJ unhpf if
avScg;xpf tqifhqifhyxm;ouJhokdY) ,ckxd vuf&mawGUSd&ao;onf/
,if;odYk obifoYkd0if&ef qifrsm;udk aeYpOfoifMum;xm;aom qifoQi?f
jrif;oQifwdkYu udk,fwdkiftwwfynmpGrf; jyo&onf/ qifwdkufyGJyaeyHk?
yHk[efrsm;ukd oQpfaomif;bk&m;odrfwGif xGif;xkcsufawGUEdkifonf/ aS;acwf
&cdik w
f Ykd onf taMumif;rJh tv[raecJMh u/ oGr;f wD;aom upm;ckepf m;rI
rsm;udkvnf; yavhrSdcJh/ eHeufnaewdkif;wdkYwGif rdrdwdkUqifjrif;rsm;udk "g;
ypf?vSyH pftwwfwYkdjzifh oifMum;aeonf/ xko
d Ydk oifMum;jyo&mXme ajrmuf
OD;rdUawmf(,ck rdUa[mif;rdU) taSUbuf avomawmifcw
H yfro
S nf ajrmuf
okYd? ykPm ;ajrmif;xd? awmiftbdYkwiG f armif;qG"J gwfawmfawmifx?d awmifMum;
&cdkifnGefYzl;
50
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
51
jzpfaMumif; avhvmodEdS ikd af yonf/ if;jyif ,ckacwf tpd;k &vkyif ef;qdik &f m
wdYk trIxrf;qdik &f m Xmepdwzf UJG pnf;vkyu
f ikd o
f uJo
h Ydk aS;&cdik rf if; vufxufu
vnf;? trIxrf;pdwf? Xmepdwfvkyfief;rsm;SdcJhaMumif; EIdif;,SOfodomEdkifay
onf/ ydkrdkpHkvifaom bk&ifacwf trIxrf; tpdkYtpkvkyfief;qdkif&m tzGJUt
oif;rsm;udk uREkfyfavhvm&Sdaom ]&cdkifrif;acwf tpdkYtpktoif;tyif; zGJU
pnf;yHkrsm;pmwrf;}wGif tus,favhvmEdkifMu ay&mownf;/
toQifpudE
25-10-1967
&cdkifnGefYzl;
52
&cdik o
f m;BuD;pmay
ta&SYawmiftmSwdkuf '*Fg;ordkif;
taSUawmiftmSwdkuf
jrefrmEdkifiH? rav;Sm;? puFmyl&f? tif'dkeD;Sm;? zDvDydkif? ,kd;',m;?
uarm'D;,m;? vmtdkESifh AD,uferfyg0ifaom tmSwdkuftaSUawmifykdif;udk
vlUordkif;okawoDwdkYonf ]taSUawmif-tmSwkduf}[l orkwfMuukef\/
xkad Mumifh ]ta&SUawmiftm&Swu
dk f '*Fg;orkid ;f }onf xdu
k ;kd Edik if H ypn;f zvS,af &;
r@dKiftjzpfjzifh tvGefaS;usaomacwfuyif toHk;yvmcJhMuaom acwf
tqufqufajymif;vJvmcJhMuaom '*Fg;tjzpftysuf? '*Fg;rSwfwrf;yifjzpf
onf/ '*Fg;ordkif;onf avhvmolrrsm;vSaom ynmwpf&yfjzpfaomfvnf;
tvGefpdwf0ifpm;bG,faumif;aom vlYordkif;\ tpdwftydkif;wckjzpfonfukd
um; wifjyaep&m vdt
k rhH xifay/ tu&mpmayonf vlUordik ;f \aomhcsuf?
vlY,Ofaus;rI\ aMu;rHjk zpfbo
d uJo
h Ykd '*Fg;onfvnf; ul;oef;a&mif;0,fa&;
\aomhcsuf? vlYpD;yGm;a&;\ aMu;rHkyifjzpfayonf/ vlU,Ofaus;rIESihf
cGJjcm;vnf; r&aumif;ygay/ vlY"avhxHk;pH? tawG;tac: tajrmftjrif
OmPfynmrsm;onf '*Fg;ordkif;udk rnfodkYzefwD;ay;aMumif; urmhordkif;
awGUMu&ayonf/
ur m h ' *F g ;ord k i f ;
urmo
h rdik ;f onf us,jf yefYv\
S / urmolurmom;wdYk\ ,Ofaus;rIEiS hf
ywf0ef;usiftajctaeudk taMumif;y '*Fg;ay:aygufvmcJh\/ okdYaomf
vlYvmuwckv;kH ]'*Fg;}[l wydief ufay:vmonfum; r[kwaf y/ ,if;odYk
&cdkifnGefYzl;
53
&cdkifom;BuD;pmay
*&dwf'*Fg;
wcsKd Uaom okawoDwUkd u *&dwjf ynf? at*seD monf? ajrxJyifv,fEiS fh
ywf0ef;usif ul;oef;a&mif;0,fa&; tcsut
f csma'owpfck jzpfonft
h m;avsmf
pGm ypnf;zvS,fa&;r@dKiftjzpfjzifh aiGudk '*Fg;cwfESdyf toHk;ycJhMu&m?
,if;'*Fg;rSm ESpfaygif;ESpf&mcefY yHko@meftrSwftom; wpfpHkwpf&m ajymy
avmufatmif ajymif;vJrIr,SdcJhaMumif; awGU&onf[k xGufqdkxm;Mu\/
if;'*Fg;udk pwifcwfESdyfcJhaom ckESpfou&mZfudk twdtuswifrjyEdkifMu
aomfvnf; c&pfawmfray:rD ESpaf ygif; 600-rS 450-twGi;f cwfEydS cf &hJ rnf
[k ,HkMunfMu\/ ,if;,HkMunfcsufudk vufcHMuaom okawoDwdkYonf
xkad cwfxt
dk csed f rnfonfw
h ikd ;f jynfrmS rQ '*Fg;cwfEydS t
f oH;k yonfukd rawGU
&aomaMumifh xdk*&dwf'*Fg;udkyif urm aS;tusqHk;'*Fg;[k owfrSwfMu
ayonf/ ,if;'*Fg;rSm rsuEf mS wpfzufwnf; yifv,fvyd yf kH cwfEydS x
f m;onf
udk awGUMu&ayonf/ tb,faMumihf xkyd u
kH o
kd maG;cs,f cwfEydS &f aMumif;
udkum; auseyfbG,f&maumif;avmufatmif xifjrifcsufay;onfudk rawGU
&ao;acs/
tdEd,'*Fg;
rsm;pGmaom okawoDwdkYu urmhtaemufEdkifiHrsm;\ ,Ofaus;rIonf
urmt
h aSUEdik if rH sm;udk vTr;f rd;k vmcJo
h nf[k xGuq
f Mkd u\/ ,if;xGuq
f ckd suf
twdkif; c&pfou&mZf 16-&mpkrSp 20-&mpktwGif; [kkwfrSefygonf[k
vufcEH ikd Mf uaomfvnf; aS;acwf? txl;ojzifh ]tvGeaf S;usaom c&pfawmf
&cdkifnGefYzl;
54
&cdik o
f m;BuD;pmay
wkyf'*Fg;
wkyfjynfonfvnf; urmhtaSUzsm; tvGefaS;usaomacwfuyif
,Ofaus;rIukd &,Sv
d mcJah om wkid ;f jynfwjynfjzpf\/ xkYdaMumifh if;wdik ;f jynf
toHk;ykaom '*Fg;rsm;onfvnf; tvGefaS;usaom '*Fg;rsm;jzpf&rnf[k
okawoDynm,Sdrsm; ,lqMuukef\/ okdYjzpf wkyfaS;acwf'*Fg;rsm;ukd
SmazGpkaqmif;Mu\/ avhvmMu\/ ,if;okdY pkaqmif;avhvmMuaomtcg
tvGefaS;usaom acsmifacwf(CHOU PERIOD) aT? aiG? aMu;paom
owKrsm;udkcwfESdyfaom '*Fg;udk awGUvm&\/ orkdif;taxmuftxm;t&
,if;'*Fg;rsm;udk c&pfawmfray:rD ou&mZf-250-ywf0ef;usif cwfESdyft
oHk;ycJhonf[k '*Fg;ordkif;okawoDwdkY ,lqMuukef\/
odkYtm;jzihf *&dwf'*Fg;? tdEd,'*Fg;ESihf wkyf'*Fg;rsm;ESihfywfouf
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
55
tdEd,,Ofaus;rI MoZmvTrf;rdk;&ma'o
tdE,
d jynfonf EKjrpf0rS ;f a'o? odEj ynfEiS fh yef*syjf ynf rd[
k if*sKd 'gdk
ESihf [m&yrdUawmfa[mif;ae&mudk wl;az:awGU,Sd&aom tvGefaS;usaom
ky<f uif;rsm;\ taxmuftxm;ycsut
f & c&pfawmfray:rD ESp&f maygif;rsm;pGm
uyif ,Ofaus;rItqifhtwef; jrifhaejyD;aom wdkif;jynfwpfjynfjzpf\/
,if;tdEK jrpf0rS ;f a'o ,Ofaus;rIonf taSUbufoYdk **Fgjrpf0rS ;f bifa*ge,f?
(aS;&cdik w
f ikd ;f \ wpdww
f a'o)ESihf jrefrmEdik if aH jrmufyikd ;f odYk jyefYEUHS vmbdouJh
okdY tdEd,awmifykdif;? tE&? csdKvm? j'mAd'? yE,paom wdkif;jynfrsm;ESihf
oD[Vdk u
f Re;f wkYdoYdv
k nf; jyefYEYHv
S mcJah yonf/ wkw
d Ekd iS afh jym&vQif tdE,
d ajrmufyidk ;f
,Ofaus;rIonf wenf;tm;jzifh t&d,HvlrsdK;\ ,Ofaus;rIonf tdEd,
awmifydkif;,Ofaus;rI? wenf;tm;jzihf j'mAD,HvlrsKd;wdkY\ ,Ofaus;rIudk
vHk;csHK vTrf;rdk;vdkufonf[k qkd&ayrnf/
,if;odkY oabmw&m;,Sdaom tdEd,,Ofaus;rIonf c&pfou&mZf
yXr&mpk? 'kwd,&mpkESifh wwd,&mpktwGif; wenf;tm;jzihf c&pfawmfay:
jyD; ESpfaygif;(300)twGif; tdEd,ukefonfrsm; o,faqmifvmcJhjcif;aMumihf
taSUawmiftmSwu
kd o
f Ykd tenf;ESit
fh rsm; jyefYEYHSvmcJo
h nf/ vTr;f rd;k vmcJo
h nf
udk awGUMu&ayonf/ taxmuftxm;tenf;i,frQ jyMu&rnfqdkvQif
jrefrmjynfawmifyidk ;f oa&acw&mrdUif;? ,k;d ',m;wkid ;f \ rdUawmfa[mif;
jzpfaom emudkjywGrf;(NAKOR PRATOM)rdUif;? *smAm;uRef; bdkdkbl'dk
(BORO-BUDUR)if;? AmvDuRe;f if;? rav;uRe;f qG,f oD&0
d Zd , (SRIVIJHA
f yl&(SIMHAYA)ESifh r'f*sy[d(MADJAPAHIT)rdUrsm;if;? AD,uferf qdr[
l (TNDRAPURA)rdUrsm;if;? tdE,
d ,Ofaus;rI Adou
k mvuf
PURA)ESifh td`Ey&
&cdkifnGefYzl;
56
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkif'*Fg;
"n0wDacwftwGif; c&pfawmfray:rD ou&mZf(3)&mpkavmufuyif
(&cdkifjynfe,f) '*Fg;cwfESdyfcJhonf/ yHkoPmefrSm av;axmihf odkYr[kwf
Spaf xmih?f pwk*yH o
kH Pmefjzpfonf/ aiGacsmif;udk tjym;vku
d cf wf tav;csed f
wlnDatmif jzwfxm;onf/ rsufESmESpfzufpvHk; odkYr[kwf wzufwnf;
wHqyd t
f rSwt
f om;rsm; yg,So
d nf[
l aS;vlMuD;rsm; ajymMubl;aomfvnf;
taxmuftxm;cdik v
f pkH mG wifjyEdik &f ef ,if;'*Fg;rsKd ;udk wpfjym;wpfavrQ Sm
r&ao;acs/ tu,f,SdcJhvQif ,if;'*Fg;onf tdEd,? rm*"wdkif;jynf
"rmaomurif;MuD;vufxuf cwfEydS cf ahJ om'*Fg;ESifh toGit
f jyifwcl srd rhf nf[l
pOf;pm;&ayonf/ odkYaomf cwfESdyfxm;aom wHqdyftrSwftom;rsm;rSm
wpfcEk iS w
fh pfck wlMurnfr[kw/f rnfoYkd jzpfap ,if;'*Fg;udk SmrawGU&ao;
acs/ ]"n0wDacwf '*Fg;,Sad yvdrrhf nf}[lomajymEdik
f ? ,So
d nf[
l um;
twdtus rajymEdkifao;acs/
a0omvDacwf
acwf\ umvtydik ;f tjcm;ukd c&pfou&mZf-322-rS-957-xd jzpf
aMumif;awGUMu&\/ pifppfrSm az:jyygou&mZfonf tvGefaS;usaom
aS;a0omvD\ umvtydkif;tjcm; r[kwfay/ a0omvDausmufavSum;rdU
\ umvtykid ;f tjcm;rQom jzpfayonf/ ,if;a0omvDausmufavSum;rdUudk
a'Gipf `Erif; pwifwnfaxmifc\
hJ / xkrd if;rS pwkwa jrmufjzpfaom a'0p`E
rif;vufxuf cwfESdyfcJhaom'*Fg;udkom awGU&ojzihf ,if;'*Fg;udkyif ]&cdkif
jynfe,f\ aS;tusqHk;aom'*Fg;}[l tcdkuftwefYtm;jzifh owfrSwf&ay
onf/ c&pfou&mZf(322)ckEpS w
f iG f eef;wufaom a'Gipf `Erif;onf a0omvD
ausmufavScg;rdUukd tHhMobG,f&m rdUt*FgESifhnDGwfpGm wnfaqmufcJh\/
a0omvDb&k m;MuD;(ausmufqif;wkawmf)udk wnfxm;ud;k uG,cf \
hJ / ausmufpm
wdik pf u
kd x
f cl \
hJ / Edik if jH cm;rSoabFmrsm; qku
d u
f yfEikd pf rd ahf omiSm wpfrikd cf eYf n
S f
&cdkifnGefYzl;
57
&cdkifom;BuD;pmay
ajrmufOacwf
acwf'*Fg;rsm;udk wcsdKUu b*Fvm;e,f? r[mar'ifvlrsdK;rsm; cwf
ESdyfaom '*Fg;udktwk,l cwfESdyfcJhMuonf[k xifrSwfMu\/ pifppfrSm
&cdkif'*Fg;ordkif;ESihf b*Fvm;e,f\ xkdacwf(c&pfou&mZf 15-&mpkacwf)
\ pD;yGm;a&;tajctaeudk rodMuom jzpfayvdrrhf nf/ a0omvDaESmif;acwf
rSp '*Fg;&ifzuf rif;\bGJUtrnfudk &udKiftu&mpmwef;? aMumzuf
,if;rif;\ bGJYtrnfudkyif em*&Dtu&mpmwef; a&;xdk;xm;cJhMuonfrSm
txiftSm;yif/ av;rdUacwfvnf; ,if;twdkif; a&;xkd;vmcJhonfudk r
awGUbl;olrsm; xifjrifcsufay;jcif;rQom jzpfayonf/ ajrmufOacwf
&cdik jf ynfe,fonf 16-&mpkEiS fh 17-&mpktwGi;f txG#t
f xdyo
f Ykd a&mufc\
hJ /
&cdkifnGefYzl;
58
&cdik o
f m;BuD;pmay
b*Fvm;yifv,fatmfw0du
k f tiftm;tMuD;rm;qH;k ? t<u,f0qH;k ? tcsr;f om
qHk;wkdif;jynfjzpfaMumif;? &ckdifjynfe,fodkY a&mufvmMuaom Oa&mywkduf?
taemufEikd if o
H m;rsm;uyif xGuq
f x
kd m;onfuakd wGU&\/ ,if;tcsdef &cdik f
bk&ifrsmonf ukvm;jynfodkYvnf; MoZmjyefYESHUaMumif; odMu&\/
,if;aMumihv
f nf; xko
d Ykd MoZmMuD;rm;cJah om &cdik b
f &k ifrsm;\ bGUJ trnf
udk ukvm;bJGUtrnfjzifhyl;wGJ '*Fg;&ifzuf &udKiftu&m? aMumzuf
em*&DESihf ygoQeftu&mrsm;jzihf cwfESdyfcJhMuayonf/
&cdkifjynfe,f\tajctaerSm oD&dok"r&mZm ewfGmpH e&ywdMuD;
(iukovMuD;)eef;wufaom c&pfou&mZf 1638-ckrStpy qkwf,kwf
vmonf[k qd&k aomfvnf; odoo
d mom qkw,
f w
k v
f maom ou&mZfrmS c&pf(1731)ckrS tpycJh\/ 1784-ck? bdk;awmfbk&m;odrf;ydkufcJh\/ ,if;
odYk bk;d awmfb&k m;odr;f ydu
k o
f nfx?d ajrmufOrif;tqufqufonf '*Fg;cwf
ESdyfcJhMuayonf/ bdk;awmfbk&m; cwfESdyfaom'*Fg;udk ]tr&yl&-qifjzLrsm;
SifEdkifiH}[laompmwef;ESifh awGU&\/
jyL'*Fg;
jyLvlrsdK;wdkYonf jrefrmEdkifiH awmifydkif;oa&acw&mrS ajrmufydkif;
[efvif;xd? {&m0wDjrpf0Srf;a'o aexdkifcJhMu\/ if;wkdY wnfaqmufcJh
aomrdUrsm;rSm [efvif;? AdEdk;ESifh oa&acw&mrdUrsm;jzpfMu? xdkrdUrsm;
okdYr[kwf? if;wdkYaexdkifcJhMuonf[k ,HkMunf&aoma'orsm;rS wl;az:&Sd
aom jyL'*Fg;rsm;udk awGU&\/ ,if;'*Fg;rsm;udk Munfjh cif;tm;jzih?f jyLvlrsKd ;wdYk
\ vlaerItqifhtwef;ESihf pD;yGm;a&;tqifhtwef;rSm acwftavsmuf rsm;
pGmjrifhrm;aejyDjzpfaMumif; awGU&\/ xkd'*Fg;rsm;\ trSwfvuPmrsm;udk
Munhjf cif;tm;jzihf tdE,
d ,Ofaus;rI rnfaGUrnfrQ vTr;f rk;d aeaMumif; aumif;
pGm odjrifMu&ayrnf/ jyL'*Fg;rsm;onf a0omvDacwf &ckdif'*Fg;rsm;ESihf
rsufESmwzuf a,bk,stm;jzifh wlaejcif;rSm xl;jcm;csufw&yfyifjzpfay
onf/ xkx
d ufx;l jcm;csuw
f &yfrmS aeESiv
fh wHqyd t
f rSwt
f om; ygSjd cif;yif
jzpf\/ ]aeESiv
hf }onf urmah S;acwf ordik ;f okawoDwYdk\ ,HMk unfcsut
f &
t&d,HvlrsdK;wdkY\ tvGefta&;MuD;aom trSwfvuPmw&yfjzpf\/
twdkif;jzpfcJhvQif t&d,H,Ofaus;rIESifh jyLvlrsdK;,Ofaus;rI rnfodkYqufpyf
aeaMumif; okawoeyvkyfMubdkY vdktyfayvdrhfrnf/ rnfonhfynm? rnf
&cdkifnGefYzl;
59
&cdkifom;BuD;pmay
jrefrm'*Fg;
yk*aH cwfEiS fh aS;[Hom0wDacwf '*Fg;cwfEydS o
f nfukd rawGU&/ aemuf
ydik ;f uke;f abmifacwfoYkd a&mufaomtcg (1)aTbrkd if;vufxuf-wzufu
v0ef;ESi,
fh ek f yk ?f usew
f zufu y'krm MumyH/k (2)yk*rH if;vufxuf-wzufuomoemawmfou&mZf-2390? usefwzufu aTjynfpkd;wHqdyf/ (3)rif;
wke;f rif;vufxuf- wzufu a'gif;ky?f rl;aph? rwfaph? wcsKd YwiG f jcaoFh yk ?f
usefwzufu xkdrif;\ eef;wufou&mZfudk cwfESdyfxm;\/ jrefrmjynf
awmifyikd ;f -rGew
f Ykd\a'orlum; [oFmwHqyd f cwfEydS x
f m;aom'*Fg;udk awGU
Mu&ayonf/ odkYaomf ,cktcg? ,if;aS;acwf'*Fg;rsm; aysmufuG,fvkr
wwfaom tajctaeodYk a&mufcahJ yjyD/ SmazGpak qmif; odr;f qnf;xm;tyfay
onf/
taSUawmiftmS'*Fg;rsm;
rav;uRef;qG,f c&pfou&mZf- 1445-ckrSp '*Fg;cwfESdyftoHk;y
cJYaMumif; awGY&\/ c&pfou&mZf (18)&mpkukefcgeD;tcsdefokdY a&mufaom
cg xdka'o pydefESihf'gcswfvlrsdK;wdkYuyif '*Fg;cwfESdyf toHk;ycJhMu\/
taSUtdE,
d uRe;f pk? tif'ekd ;D Sm;vnf; 'gcsv
f rl sKd ;wdYkyif c&pfou&mZf 1744ckrt
S py toH;k ycJMh uonf[k ordik ;f okawoDw
d Yk\
d xGuq
f ckd suu
f kd awGU&\/
zdvdydkifuRef;pk pydefvlrsdK;wdkYonf c&pfou&mZf 16-&mpkrStpy a&muf
vmMuaomfvnf; c&pfou&mZf 1742-ckodkY a&mufjyD;rS '*Fg;cwfESdyf
toH;k yonfukd awGUMu&\/ ,d;k ',m;wdik ;f \ '*Fg;ordik ;f udk jyefMunfrh nfqkd
vQif? Ak'omoemawmfou&mZf(1800)jynhf? c&pfou&mZf(1257)ckESpfu
p? '*Fg;cwfESdyf toHk;ycJhaMumif;awGU&\/
uarm'D;,m;? vmtdEk iS Ahf ,
D uferfwYkd onf jyifopfwYkd \ MoZmcHe,fajr
rsm; jzpfvmMujyD;vQif? c&pfou&mZf(19)&mpkodkY a&mufaomtcg jyifopf
wdkY vHk;vHk;odrf;ydkufjcif;udk cHcJh&\/ uarm'D;,m;ESihfvmtdk wdkif;jynfrsm;t
zdYk jyifopfwYdk cwfEydS af om'*Fg;rSwyg; aS;usaom '*Fg;rsm;udk rawGU&acs/
AD,uferfrlum; c&pfou&mZf at'D(968)rS(1800)twGif;cwfESdyfaom
&cdkifnGefYzl;
60
&cdik o
f m;BuD;pmay
'*Fg;orkdif;avhvmolwpfOD;
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
61
a0omvDNrdKYawmfa[mif;rS awGY,Sdaom
aMu;eDqDrD;cGuf
yHkaz:jyxm;aom qDrD;cGufonf a0omvDrdUawmfa[mif;rS awGU,Sd&
aomqDr;D cGujf zpf\/ aMu;eDjzihf xkvyk x
f m;\/ atmufccH akH jc&if;rS tky\
f
tpGe;f xd? ud;k vufrjrif\
h / xkvyk x
f m;aomtkyrf mS rde;f rwpfO;D \tkyjf zpf
vufEpS b
f ufukd wnDwGww
f nf; qefYwef;xm;\/ vufEpS b
f ufpvH;k
\vufacsmif;rsm;jzifh xufjcrf;cGx
J m;aom bl;oD;yHo
k Pmef aMu;eDr;D cGuu
f kd
udik x
f m;\/ xkad Mu;cGu\
f aSUydik ;f tpGe;f qk;H ae&m rD;pmtpudk wifxm;
rD;pmjcnfrQiu
f adk cGvsuf aMu;cGux
f J xnfx
h m;&efjzpf\/ qDr;D ud
k x
dS eG ;f &m
toH;k yaomqDrmS a&eHq?D tke;f qD? uef;usi(f unif)qDpaom qDrsKd ;r[kwf
bJ EGm;EdYkoYkdr[kwf uREJ YkdrS yvkyaf om axmywf? wenf;tm;jzihf EdYkaxmywfukd
toHk;y&\/
aMu;kyu
f kd rde;f rkyjf zifh xkvyk x
f m;\/ qHx;kH udk xdyf wif xH;k xm;
aomfvnf; aemufbufoYkd tenf;i,fvefaeonfukd awGU&onf/ MuD;aom
em;Guf? ay:vGifajzmihfwef;aom ESmwH,Sd\/ rsufvHk;MuD;\/ rsufvTmcs
xm;ojzihf kdaoav;pm;aomtoGifukd aqmif\/ vnfyif; dk;dk;ykwD;
(qGJud;)wpfuHk; 0wfqifxm;\/ vufaumuf0wfae&m us,fjyefYaom
vufaumufwpf&H 0wfxm;\/ cg; vSyaomcg;ud;udk 0wfqifxm;&m
0wfqifaomxrDrSm cg;udkywf 0wfqifxm;jyD;vQif wpfbufaomtpudk
&cdkifnGefYzl;
62
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
63
&cdkifom;BuD;pmay
qDrD;cGufudktoHk;yyHk
qDrD;cGuf\&mZ0if
c&pfou&mZf yXrESp&f mpkEiS fh 'kw,
d &mpk tdE,
d jynfawmifyikd ;f &mZ0if
uJhokdYaom qDrD;cGuftaMumif;ESihfywfouf ta&;tom;rsm;udk awGY
&jcif;aMumihf xkdacwf tdEd,jynfawmifydkif;udk *&dwfvlrsdK;? a&mrvlrsdK;wdkY
onf ukefpnful;oef;a&mif;0,fa&;tvdkYiSg? tdEd,jynfawmifydkif;odkY vm
a&mufMuojzihf if;wdkYuyif vlkyf? txl;ojzihf rdef;rkyfxkvkyfxmaom
aMu;eDrD;cGufrsm;udk aqmif,lvmMuonf[k wcsdKUaom okawoDynmoQif
rsm;u ,HMk unfMu\/ xdt
k aemufEikd if o
H m;rsm; aqmif,v
l maom qDr;D cGuf
rsm;udkpHy rdrdwdkYvdk&mtkyfjzihf tdEd,jynfawmifydkif;om;wdkYu xkvkyfMu
onf[lvnf; ,HkMunfMu\/ a0omvD qDrD;cGufukdrlum; tdEd,jynf
awmifyidk ;f om;wkYd \ vuf&m[lif;? tjcm;trsdK;tpm;ESifh tdE,
d awmifyikd f
trsdK;tpm;a&mxm;aom vuf&m[lif; tqHk;tjzwfay;&ef rvG,fulvS
acs/ if;qDrD;cGuf\ toGiftjyifESihfyvkyfyHkukd Munhfjcif;tm;jzihf tD*spf
jynfoYkdr[kwf tufaq;&D;,m;jynfrS yvkyaf om vuf&mESifh wlaMumif wcsKd U
okawoDwdkYu xGufqdkMujyef\/ wzef xdkqDrD;cGufudk &cdkifjynfe,f
oGef;vkyfonf? okdYr[kwf tdEd,jynfawmifydkif;a'orS vma&mufMuukef
aomukefonfrsm;u aqmif,lvmonf[lvnf; twdtusaz:jy&ef cJ
,Of;vSayonf/
&cdkifnGefYzl;
64
&cdik o
f m;BuD;pmay
qDrD;cGufESihf a&;xdk;xm;aomtu&m
qDrD;cGuf a&;xdk;xm;aomtu&mudk avhvmrnfqdkvQif ]awmf}
[laompum;udk Munfjh cif;jzihf v'gef;aomyk*Kd vf\ tqift
h wef;udk odEikd f
ayonf/ omoemh0efxrf;odYkr[kwf rif;rsKd ;rif;aqGxJ v'gef;aomtvjzpf
&ayrnf/ wzef tu&mpmvHk;a&;jcpfyHkoabmw&m;udk Munhfjcif;tm;jzihf
a0omvDaESmif;acwf c&pfou&mZf wpfq,f&mpk yXrydkif;a&;xdk;aom
tu&myHkpHrsdK;jzpfaMumif;awGU&\/ a0omvDaemufqHk; p`Erif;jzpfaom (pl
vp`Erif;)vufxuf cwfEydS x
f m;cJah om jynfo;kH '*Fg;ygtu&mESifh yHo
k Pmef
wlnDaejcif;aMumihfif;? a0omvDrdUawmfa[mif;ae&mrS wl;az:awGUSd&jcif;
aMumihf if;? qDr;D cGuo
f nf c&pfou&mZf (900)ESi(fh 950)pyfMum; a0om
vDrdUawmfyif oGef;vkyfcJhonf[lvnf; t,ltq,Sdayonf/
qDrD;cGuf a&;xdk;xm;aom tu&mrSm a0omvDaESmif;acwfawGU
,Sd&aom ]&u0P}&cdkiftu&mrsdK;jzpfaejcif;aMumihf &cdkifjynfe,f uJh
okdYaomtu&mrsdK; rnfonfhacwfumvuyif ay:aygufaejyDjzpfaMumif;?
okawoeyvkyf&ef vrf;pwckjzpfonf[k ,lqEdkifayonf/
qDrD;cGufydkifSif ausmufpm0efa[mif; OD;pHaTbku xdkacwfuok
awoet&mSdrsm;onf rdUa[mif;(ajrmufOD;)udkom avhvmcJhMujyD;? a0om
vDukd csefvSyfxm;cJhMuojzihf &cdkifvuf,Sdtu&mpmayonf a0omvDacwf
uyif ay:xGe;f cJjh yD;jzpfaMumif;jzihf rSww
f rf;wifxm;cJo
h nfomru a[majym
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
65
oZifEG,f
(c&pfou&mZf 1920-ck?Mo*kwv
f xkwf ]jrefrmEdik if H okawoe*sme,f
twGJtrSwf(10)tydkif;(2)yg,Sdaom OD;pHaTbka&; ]aMu;eDrD;cGuf}aqmif;yg;
udk tudk;tum;yygonf/)
&cdkifnGefYzl;
66
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifZmwd0Ho armfuGef;pm
]&cdkifZmwd0Ho armfuGef;pm}rSm tvGefwefbdk;Sdaom pmjzpfonf/ &cdkif
rif;qufrsm;? &cdik rf sKd ;EG,q
f ufrsm;? &cdik rf if; tkycf sKyfypkH eH pfrsm;? rif;tjzpfoYkd
a&mufatmif bdodufoGef;avmif;yHkrsm;? rl;rwftaMumif;t&m? ocs? [m&D
paom ,kwn
f rhH t
I jzpfEiS fh bk&iftrwfvw
l ef;pm; t&yf&yfwYkduv
kd nf; tusO;f
tm;jzihf armfuGef;wifxm;aom pmyifwnf;/ az:jyrnfh pmwrf;yifvQif
aS;rif;pOfpum;ESihf &uyl&twKywdtaMumif;? rif;usihfw&m;udk odap&ef
wifjy&jcif;[k qdx
k m;onft
h wdik ;f tusOf;pD jyqdx
k m;avonf/ orwrif;
wdkYpaom urmOD;tpuyif tus,ft0ef;rjybJ us,frnfpdk; t>rufom
csHK;xm;cJhonf[l\/
armfueG ;f pmrSm &cdik rf if;tqufquf toH;k yvmaom armfueG ;f pmyif
jzpfoihaf yonf/ xkrd if;rsm;vufxufuyif rl;rwfwYkd tm; wdik ;f jynfEikd if EH iS fh
&mZ0ifa&;&m tkycf sKyfypkH eH pfwYkduo
kd ad p&ef armfueG ;f pmukd ay;tyfc&H avonf/
xdkpmudk rl;rwfpaom bk&iftrIxrf;rsm;wdkY vufpGJycJh&onf/ ,if;odkY
rif;tqufquf toHk;yvmjcif;cH&aom armfuGef;pmonf aMu;yk&ydkuf?
ausmufwdkifwdkY urnf;pmwifvQuf armfuGef;a&;rSwfxm;&rnfh pmvnf;
jzpfayonf/ odUk aomf &cdik jf ynfe,fyif rdrw
d Ykd &cdik af rmfueG ;f uko
d o
d l Sm;ay
onf/ xko
d Ydk ausmufurn;f ponf wifvnf;Scd rhJ nf[v
k nf; rajymEdik af cs/
,ckawGU&aomrlrmS ayrlyifjzpfjyD; (taSUygupwefe,f)taemufjynfAv
kd rf if;
axmift0if? rSuaf csmif;(yif;0g? acsmif;zsm;)a'orS SmazGawGUScd jhJ cif;jzpfonf/
axmifpm;?acsmif;pm;wdYk tm; ay;tyf&mrS rysurf pD;use&f pfcjhJ cif;vnf; jzpfay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
67
&cdkifnGefYzl;
68
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
69
&cdkifnGefYzl;
70
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
71
&cdkifnGefYzl;
72
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
73
&cdkifnGefYzl;
74
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
75
&cdkifnGefYzl;
76
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
77
&cdkifnGefYzl;
78
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
79
&cdkifom;BuD;pmay
(1) trwf&SpfwkdiftpGJvusfm
(1)
(2)
(3)
(4)
jynfp;dk BuD;
[Z&m;BuD;
taemufbufrif;BuD;
taemuf0if;[kefrSL;
(5)
(6)
(7)
(8)
a&Tpmzwf
tdrfa&SUrif;
ta&SU0if;[kefrSL;
vufsmjreftrwf
(2)trwf&SpfwkdiftpGJvuf0J
(1)
(2)
(3)
(4)
qif0efBuD;
awmifbufrif;BuD;
ajrmuf0if;[kerf LS ;
ajrmufbufrif;BuD;
(5)
uk,
d &f BH uD;
(6)
awmif0if;[kerf LS ;
(7) vufusmjreftrwf
(8)
rif;a&SUawmfcH
(1)vusfmoif;&Spfa,muf
(1)
(2)
(3)
(4)
ukd,fvkyfawmff
twGif;ukd,fawmf&H
jynfukdif
pzko
d nf
(5)
(6)
(7)
(8)
vufawmf&D
b@mpkd;
0g;awmif;pm;
pm;OD;pm;
(2)vuf0Joif;&Spfa,muf
(1)
jyifu,
dk af wmf&H
(2)
aygufxdef;
(3)
aemufawmfyg
(4) oHaxmifpm;
(5)
rJq;dk Zm
(6)
rxde;f
(7)
yef;usm;onf
(8) vrnf(vrkdif;)
qwmon
onf
rkqdwf? qH? vufonf;? ajconf;wkdYukd aumif;pGm&dwfypfwwfaom
&cdkifnGefYzl;
80
&cdik o
f m;BuD;pmay
av;qJhav;uRef;t&yfa'o
a&S;rif;wkYd vkyaf qmifp&D ifuek af om xk;H pOf&o
dS nft
h wkid ;f ,ckrif;wkYd rmS
vnf; a&S;rif;wkYduo
hJ Ydkp&D if tok;H taqmifjyK&avonf/ wkid ;f jynf aeukef
aom vltaygif;wkdYonff av;qJhav;uRef;&Sdaom wpfOD;ukdwpfOD;u? wpf
a,mufuw
dk pfa,mufu ae&if;uRe;f trnf? Gmtrnf? acsmif;trnf? awmif
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
81
ewfjrpfndKZHarmifausmf&TD
&cdkifnGefYzl;
82
&cdik o
f m;BuD;pmay
tmusufr[kwf tefusdrf;NrdKUawmfNrdKU
ppfawGNrdKU&Sd -tefusdrf;awmf"gwfapwDawmfjrwfonfum; ppfawGNrdKU
\ t"duMuufoa&aqmif r*Fvmtaygif;ESifhjynfhpkHaom apwDwqljzpf
onf[kqkdygu rSm;rnfr[kwfygay/
tef;usdrf;awmfapwDawmfjrwfonf wwd,oH*g,emwif 'g,dumb0&Sib
f &k if oD&"d rmaomurif;w&m;BuD; apwDaygif;&Spaf omif;av;axmif?
ausmif;aygif; &Spfaomif;av;axmif? a&wGif;a&uefaygif; &Spfaomif;
av;axmifponfwYdk udk ZrL'DyguRef;tygt0if teD;tem;ywf0ef;usif wkid ;f
jynftESHUtjym; apwDawmfrsm;wnfxm;cJhaMumif;ukd ]yg&mZduPf tXu
xm Am[d&ed'gef;}wGif awGU&Sd&ayonf/ xkdYaMumifhr[kwfygavm? Ouvmy
&Sifbk&if pwifwnfxm;cJhonfqkdaom? a&Twd*kHapwDawmftp&Sdaom jrefrm
jynf&dS tcsKdUaomapwDrsm;ukv
d nf; oD&"d rmaomurif;w&m;BuD; wnfxm;
rGrf;rHcJhaMumif;ukd trsm;odNyD; jzpfMuygonf/
xkt
d efawmf"gwf usdr;f 0yfawmfral om tmusdyaf wmfac:? tefusdr;f awmf
apwDawmf tefawmf"gwf &Sdaeygao;ovm;? xkdtefawmf"mwfawmfonf
,cktcg b,fae&mXmeokdY a&muf&SdaeygovJ? okdYr[kwf xkdtmusufawmf
&Sd ovkH;awmfapwDawmfponfrsm; wnf&Sdaeygoavm? pma&;ol od&o
avmuf wifjy&rnfqkdygvQifvGefcJhaom ESpfaygif;wpf&mavmufu rif;jym;NrdKUe,frS acgif;avmif;
Gmom; Zmwdjzpfaom trsKd;aumif;om;wOD;onf tdrfaxmifC&m0oukd
y,fcGg omoemawmfokdY 0ifa&muf&[ef;jyKcJhavonf/ xkdt&Sifjrwfonf
odumoDvESifhjynfhpkHaomaMumifh ppfawGNrdKUolNrdKUom;rsm; Munfdko'g&SdvS
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
83
&cdkifnGefYzl;
84
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
85
]OKyfMo&Tifonf} ZmeHa&mtcguvJ
ou&mZf 1250-ckESpfavmufu jzpfonf/ 1186-ckESpfrSm okd;aqmif;
vlrsKd;rsufESmjzLwkdYu ppfawGNrdKUukd pwnfonf/ OKyfMo&Tifonf[k twkd
aumufrSwfxm;vQif ykdaumif;rnf? jrefrmpG,fpkHusrf; pwkwwGJpmrsufESm
16-vnf; 1826-rSmwnfcJhaMumif;ukd qkdonf/
okdYESifh acgif;avmif;q&mawmfausmif;rSm udef;0yfawmfrlaeaom tef
awmfEpS q
f El iS hf oGe;f pufawmfb&k m;ukd ausmif;ta&SUbuf&dS xef;yif&if; uef
teD;uGi;f rSm tefawmf"gwfyaJG wmf usi;f ycJMh uonf/ OD;&Jausmo
f -l OD;[m&DjzL?
tygt0if vlvwfwef;pm;rsm;ESifh 'gvSztp&Sdaom vlBuD;rdbrsm;u BuD;
rSL;usif;yMuavonf/
ESppf OfEpS w
f idk ;f ? ppfawGNrdKUukd vusfm&pfvn
S v
hf nfNyD; tylaZmfc&H ef vSnhf
vnfMuonf/ 1267-ckESpf tefawmf"gwfyGJawmfvSnfhvnf&mrSm bDvl;r
wHwm;ukd rausmv
f eG rf DS "gwfawmfwif?bk&m;jy'f0if;dk onf tvkt
d avsmuf
usKd;usoGm;cJhonf/ xkdwGifvli,frsm;u? uAsmu&majy;vSmMu? NrdKUxJrS?
vlpw
k Ydk u oGe;f pufawmfb&k m;ESihf tefawmf"gwfudk vk,b
l Ydk BuHaeMuaMumif;
owif;Mum;&ygonf qkv
d mS onf/ xkad e&mrSmyif bk&m;ESi"hf gwfawmfux
kd rf;
jyefajy;cJhMuonf[k OD;[m&DjzL\ajymjycsuft& od&ygonf/
wpfcgwpf&H ppfawGNrdKUrSm t"du& wckcka&m*gOy'ftE&,fqkdufrnf
qkdvQif acgif;avmif;ausmif;rStefawmfESifh oGef;pufawmfbk&m;onf? "gwf
uGefYjrL; edrdwfjyavhjyx&SdcJhavonf[kvnf; qkdygonf/
wcgaomf ]acgif;avmif;ausmif; rD;avmifaeygNyDbk&m;}[k q&mawmf
bk&m;ukd vltrsm; vmEId;,l&onfqkd\/ trSefrSm ausmif;rD;avmifonf
r[kwyf gay/ tefawmf"gwfEiS hf oGe;f pufawmfb&k m;wkYdrS "gwfawmfrsm;uGeYfjrL;
jcif;om jzpfygonf/ q&mawmfESifh ausmif;&Sd&[ef;awmfrsm;um; tdyf&mrS
Ekd;cgrS od&avonf/ okdY rMumrMum "gwfawmfuGefYjrL;onfqkdonf/
w&Ha&mntcgrSmvnf; acgif;avmif;ausmif;ukd vlqkd;vlrkdufwkdYu
a&eHqDokH;ykH;jzifh rD;dIUaomaMumifh rD;[kef;[kef; awmufavmifcJhavowwf/
ppfawGNrdKUolNrdKUom;rsm;vnf; tdyfarmusaecsdefjzpfojzifh vltrsm;ra&muf
vmrSD ausmif;rSm w0ufrQ rD;0g;rsKdcJhavNyD/ ausmif;a&SUrSm xkdifMunfhaeMu
aom q&mawmfuo
dk m awGU&onf/ 0kid ;f 0ef;Nidr;f owfMuaomfvnf; rNidr;f owf
Ekid af wmhacs/ oGe;f pufawmfb&k m;um; rD;xJygoGm;avonf/ tefawmf"gwfEpS f
&cdkifnGefYzl;
86
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
87
aumif;jrwfol
16-11-67
&cdkifnGefYzl;
88
&cdik o
f m;BuD;pmay
ppfawGNrdKUorkdif;tusOf;
(1824-1947)
t*Fvdyf-jrefrmppfyGJonf 1824-ckESpfwGif pwifjzpfyGm;onf/ AkdvfcsKyf
BuD;armf&Dqif(GENERAL MORNISON)onf &ckdifa'oukd xkd;ppfqif&mrSm
OD;pD;uGyu
f &J onf/ Akv
d rf LS ;csKyfrufbed (f BRIGADAI R MC BEAN)onf 'kw,
d
OD;pD;csKyftjzpfESifh OD;pD;yg0ifonf/ a&wyfukd uGefrif'kd*Ref;a[ (COMMODORE JOHN HAYES)u tkyc
f sKyu
f yG u
f v
J u
dk yf g&onf/ ,if;t*Fvyd w
f yfrawmf
rSm ppfonftiftm; (9343)a,mufyg0ifonf[k od&onf/ xkdt*Fvdyf
wyfzGJUonf (1825)ck?Zefe0g&DvwGif aumhbZm(COX'S BAZAAR)okdY csD
wufonf/ yxr&ckdifcHwyfjzpfaom armifawmteD; (1825)ck? ZE0g&Dv
31-&ufaeYwGif qkdufa&mufvmonf/ ,if;okdYa&mufvQif ppfwyfukd ESpf
wyfcGJ wpfwyfudk AkdvfcsKyfBuD;armf&Dqif OD;pD;onf/ usefwyfukd AkdvfrSL;
csKyfrufbdefu uGyfuJ&onf/ AkdvfcsKyfBuD;armf&Dqif\ wyfzGJU0ifwOD;jzpf
ol Akdvftif;qxGif;(LIEUTENANT ARMSTRONG )qkdolu (1825)ck?
azaz:0g&Dv(21)&ufaeYpGJjzifh oufqkdif&m AkdvfcsKyfBuD;xH tpD&ifcHpmwGif
]uReaf wmfwUdk onf &ckid jf rpf(ukvm;wefjrpf)[k ,lq&aomjrpf0
okYd 0ifrNd yDjzpfygonf/ ,if;wGif uReaf wmfUdk ukd taESmift
h ,Suaf y;
Ekdifaom cHwyfwpfckudk awGU&ygonf/ pkHprf;Munfh&m ,if;jrpfrSm
r,ljrpfjzpfonf/ &ckid jf rpf(ukvm;wefjrpf)rSm ta&SUawmifbufwiG f
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
89
&So
d nf[k od&ygonf/ &ckid jf rpfay:okYd xkad eYnaezufwiG f uReaf wmfUdk
0ifEkdifcJhygonf/ jrpf0rS &SpfrkdifcefYa0;aomae&mrSm cHwyfwpfck&Sd
aMumif; od&ygonf/ (20)&ufaeYu taxmufawmfrsm; owif;ay;
csuft& &ckdifbk&ifcHrSm pufavS(100)? ppfonfawmf (2000)ESifh
uReaf wmfUdk udw
k u
dk cf u
dk &f ef pkq
H if;vmaMumif; od&ygonf/ uReaf wmf
kdU urf;rScGg tqiftoifh &efolwyfrsm;tvmukd apmifhaeMuyg
onf}
[k awGU&onf/
rwfv 25-&ufaeYrSm Muufukdif;wef(KRAY KENG DONG) wGif wyf
pGJMuonf/ Muufukdif;wefrSm t*Fvdyfppfwyfrsm; ajrmufOD;(NrdKUa[mif;)okdY
csDwuf&mwGif vrf;ckvwfpcef;tjzpf t*FvdyfkdUu tokH;jyKcJhMuonf/
,if;rS ppfaMumif;av;aMumif;cGJ ajrmufOD;NrdKUukd xkd;ppfqifMuavonf/
rwfv(29)&ufrS (31)&uftxd wku
d yf t
JG BuD;tus,fjzpfymG ;NyD; aemufwaeY
rSm t*FvdyfkdU ajrmufOD;NrdKUukd odrf;ykdufEkdifavonf/
t*Fvyd -f jrefrm yxrppfyjJG zpfymG ;onft
h csdex
f d ajrmufO;D NrdKUrSm bk&ifcH
aeaom NrdKUawmfjzpfaeao;onf/ ppfawGNrdKUrSm xkt
d csdet
f xd NrdKUwNrdKUrjzpf
vmao;acs/ ,ck ppfawGNrdKU\ qifajczke;f ? Muufuidk ;f wefrmS e,fcsUJ t*Fvyd f
rsm;twGuf ajrmufOD;ukdxkd;ppfqif&mwGif ta&;ygt&ma&mufaom tpdwf
tykdif;u yg0ifaeNyDjzpfaomfvnf; ,ckvuf&Sd ppfawGNrdKUrSm omrefwHigGm
uav;wpfmG om &Sad eao;onf/ ,if;aMumifh t*Fvyd -f jrefrmppfyJG jzpfymG ;NyD;
onft
h csdet
f xd ppfawGNrdKUrSm NrdKUwpfNrdKUtjzpf rwnf&adS o;aMumif; xif&mS ;
onf/
t*Fvdyf-jrefrm yxrppfyGJukd &EykdpmcsKyfjzifh (1826)ck?azaz:0g&D
(26)&ufrSm tNyD;owfonf/ ,if;ppfyGJrS e,fcsJUt*Fvdyf&kdU &ckdifa'oESifh
weoFm&Da'orsm;ukd &vkdufonf/ xkd&&Sdvkdufaoma'orsm;ukd olkdU\
tkycf sKyfceH ,fajrtjzpfowfrw
S Nf yD; ukv
d edk t
D yk cf sKyfa&; taqmufttku
H dk wnf
aqmuf&ef vkdvm;onf/ wbufrSmvnf; Oa&mywcGifwGif pufrIvkyfief;
wkd;wufvmonf/ ,if;rS ukefacsmrsm;udk ajrmufrsm;pGm xkwfvkyfvm
onf/ xkwfvkyfNyDd;aom ukefacsmrsm;ukd a&mif;cs&ef aps;uGufrsm;vkdvm
onf/ wzef ukefacsmxkwfvkyf&eftwGuf ukefMurf;rsm;&&efa'orsm; vkd
vmonf/ ,if;tcsderf mS t*Fvefonf pufraI wmfveS af &;t& xkwu
f ek v
f yk f
&cdkifnGefYzl;
90
&cdik o
f m;BuD;pmay
wnfae&mESifhvlOD;a&
ppfawGuRef;onf yifv,fa&jyifrS (15)aytjrifhrSm &Sdonf/ ukvm;
wefjrpfESifh b*Fvm;yifv,fatmfwkdYqkH&m urf;ezl;rSm&Sdonf/ ajrmufvwD
wGwf (20H 8J)ESifh ta&SUavmif*sDwGwf (92H 55J)wGif wnf&Sdonf/ rkd;a&csdef
vufr(200)ausmf GmoGef;onf/ ajrmufOD;NrdKUxuf tylt{ rQwonf/
jyKjyifvkyfukdifvmygu oabFmqdyfcHaumif;jzpfvmrnfukd e,fcsJUt*FvdyfkdU
odNyD;jzpfonf/ oGm;vma&; vG,fulvmrnf/ ul;oef;a&mif;0,fa&; t
csuftcsm jzpfvmrnf/ olkdU\ ukdvkdeDaps;uGufonf ppfawGNrdKUrSm tvGef
oifhawmfaeonf/ Oa&mywkdufom;rsm;twGuf usef;rma&;tajctaerSm
ajrmufOD;NrdKUxuf oifhawmfonf/ ,if;tajctaersm;t& olkdUonf ppf
awGuRef;ukd jyKjyifvmMuonf/ taetxkdif? oGm;vma&; tqifajyatmif
jyKvkyfvmonf/ (1826)ckaemufykdif;wGif &ckdifjrdKUawmfjzpfaom ajrmufOD;NrdKU
ukd NrdKUawmftjzpfrS&yfpJNyD; ppfawGuRef;ukd &ckdifwkdif;\NrdKUawmftjzpf a&G;
cs,fvkdufavonf/
ppfawGNrdKU\{&d,mrSm (6)rkdif&Sdonf/ jrefrmjynf\ NrdKUBuD;(10)NrdKUt
euf wpfNrdKUtygt0ifjzpfvmonf/ atmufjrefrmjynfwiG f wwd,tBuD;qk;H
NrdKUjzpf jrefrmwjynfvkH;rSm pwkwjzpfcJhavonf/ NrdKUwnfptcsdefu NrdKU
vlO;D a&udk rod&aomfvnf; (1870)ckEpS af emufyidk ;f vlO;D a&ukd (10)ESpw
f pf
BudrfuspD az:jyxm;onf/ ,if;vlOD;a&pm&if;ukd atmufwGifazmfjyvkdufyg
onf/
1872 ck
19230 a,muf
1881 ck
33989
/
1891 ck
37938
/
&cdkifnGefYzl;
91
&cdkifom;BuD;pmay
1901 ck
35680
/
1911 ck
37893
/
1921 ck
36569
/
1931 ck
38094
/
1941-ckESpfvlOD;a&rSpm&if;ukd raumufjzpfawmhyg/ ppfBuD;rSmvnf;
jzpfcgptcsdefjzpfaomaMumifh jzpf[efwlonf/ ppfawGNrdKUvlOD;a&rSm w[kef
xkd; wkd;wufvmonfukdawGU&onf/
tkyfcsKyfa&;
wbufrSvnf; e,fcsJUt*Fvdyf&kdUonf rdrdkdUtusKd;tjrwfay:rlwnf
ukv
d edk t
D yk cf sKyfa&;pepfEiS hf tHr0ifawmhaom oufO;D qHyidk yf a'o&mZfukd &ckid f
wkdif;wGif zsufodrf;vkdufonf/ ,if;ae&mwGif ukdvkdeDtkyfcsKyfa&;,E&m;ESifh
uku
d n
f aD om tkycf sKyfa&;pepfudk tpm;xk;d vmonf/ &ckid af 'oukd wku
d ef ,f
aygif; (160)cGJxm;onf/ ,if;kdUteuf (148)wkdufe,frSm uRef;rsm;jzpf
onf/ usef(12)e,frSm acsmif;rsm;jzpfonf/ wkdufe,fwckpDwGif uRef;tkyf
aomfvnf;aumif;? acsmif;tkyfaomfvnf;aumif; tkyfcsKyfaponf/
uRef;tkyf?acsmif;tkyfrsm;onf jynfolvlxkxHrS taumufcGefukd e,fcsJY
t*Fvyd rf sm;\ tkycf sKyfa&;twGuf aumufcaH y;&onf/ aumufcaH y;&aiG\
(15)&mckid Ef KS ef;ukd uRe;f tky?f acsmif;tkyf Udk &&So
d nf/ uRe;f tkyf Udk \atmufwiG f
Gmacgif;&Sdonf/ Gmacgif;ukd Gmom;kdUu a&G;aumufwifajrmuf&onf/
Gmacgif;onf Gmom;rsm;xHrS taumufcGefaumufcHNyD; uRef;tkyfxHokdY
ay;oGif;&onf/ aumufcH&aiG\ (4)&mckdifESKef;ukd vpmtjzpf Gmacgif;u
&&Sdavonf/ (1869)ckwGif wkdufe,faygif;(160)rS (134)wkdufe,fokdY
avQmch svu
dk o
f nf/ uRe;f tky?f acsmif;tky?f Gmacgif;&kUd rSm trIao;zGUJ uav;rsm;
ukd ppfaq;EkdifcGifh&Sdonf/ ,if;olkdUtxufrSm NrdKU0ef? ckdif0ef? ckdifw&m;
olBuD;? wkdif;rif;BuD;ponfjzifh qifhuJqifhuJ&Sdonf/ NrdKU0efrS txuft&m
&St
d m;vk;H rSm rsufEmS jzLrsm;jzpfMuavonf/ xkrd sufEmS jzLt&m&Srd sm; k;H pku
d &f m
rSm ppfawGNrdKUjzpfonf/ ppfawGNrdKUrSm ukdvkdeDtkyfcsKyfa&;pepf\ ql;aNimifh
cvkwfrsm; &Sif;vif;&m A[kdXmejzpfvmonf/
udv
k edk t
D yk cf sKyfa&;pepf\ ql;aNimifrh sm;uk&d iS ;f vif;a&;rSm olUdk \ t"du
vkyfief;jzpfonf/ ,if;aMumifh jrefrmjynf\axmifrsm;wGif yxrtqifh
&cdkifnGefYzl;
92
&cdik o
f m;BuD;pmay
NrdKUGmoefY&Sif;a&;eSifh usef;rma&;
wbufuvnf; tkyfcsKyfa&;,E&m;taqmuftOD;rsm;ukd aqmufvkyf
&if; t*FvdyfrsufESmjzLrsm;\ usef;rma&;&&SdrItwGuf NrdKUGmoefY&Sif;a&;udk
vkyu
f idk v
f m&onf/ ,if;aMumifh ppfawGjrLeDpyg,ftzGUJ ukd (1874)ck? atmufwdk
bmv(1)&ufaeYwiG f zGUJ pnf;vku
d o
f nf/ ,if;jrLeDpy,ftzGUJ wGif tzGUJ 0if(12)OD;
yg0ifonf/ xk(d 12)OD;ukd Oa&mywku
d o
f m;(3)OD;? &ckid t
f rsK;d om;(4)OD;? r[mar
'if(3)OD;? [dEL(2)OD;jzifh cGJa0xm;onf/ xkdtcsKd;tpm;ukd Munfhjcif;jzifh
rsufESmjzLt*Fvdyfrsm;onf rnfrQtxd tcGifhta&;,laMumif; odEkdifonf/
vlrsm;pkjzpfaom &ckid t
f rsK;d om;rsm;xuf rsm;jym;aMumif;awGU&onf/ olwYdk\
tcGifhta&;&,lEkdifa&;twGuf uJhokdY,lxm;jcif; jzpfygonf/
rsufEmS jzLrsm;\ tusKd;twGuu
f Okd ;D wnf aq;krH sm; aqmufvyk v
f m
onf/ (1864)ckwGif aq;kHrSm tcef;(2)cef;om yg0ifonf/ wpfcef;ukd
Oa&mywkdufom;rsm;twGuf oD;oefY ae&m,lxm;onf/ usefwpfcef;udk
tdEd,vlrsKd;rsm;twGufjzpfonf/ ckwif(46)vkH;qefYaom taqmuftOD;ukd
(1879)ckESpfwGif xyfrHaqmufvkyfonf/ (1906)ckwGif ckwif(120)txd
xm;Ekdifonfh taqmuftOD;ukd wkd;csJUvmonfukd awGU&onf/ rdef;rcef;ukd
apwem&Sifrsm;jzpfaom rpwmrm&uefESifh OD;&Jausmfol-a':oEmjzLkdUu
aqmufvyk v
f LS 'gef;onf/ OD;&Jausmfo-l a':oEmjzLkUd xHrS tqkyd g rde;f rcef;
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
93
&cdkifnGefYzl;
94
&cdik o
f m;BuD;pmay
pD;yGm;a&;
e,fcsJUJ t*Fvyd rf sm;onf tkycf sKyfa&;ykid ;f rSm t&if;&Si,
f E&m;ESihf uku
d n
f D
atmifjyKjyifonf/ pD;yGm;a&;ykid ;f rSmvnf; olUdk vk&d mqGEJ idk af tmif jyKjyifvmonf/
olkdUtusKd;tjrwftwGuf vufa0cHvlwef;pm;rsm;ESifh jALkdu&ufrsm;udk
arG;xkwfMuonf/ vufa0cHvlwef;pm;rsm;onf &ckdiftrsKd;om;rsm;jzpfMu
onf/ olkdU &ckdifv,form;rsm;xHrS qefpyg;rsm;ukd wkdufkduf0,f,l&&Sd
Ekid o
f nf/ &&Sad omqefpyg;rsm;ukd t*Fvyd t
f &if;&Siu
f rk P
o
D Ydk wqifah &mif;pm;
Muonf/ v,form;rsm;um; ol&kdU v,f,mxGufypnf;rsm;ukd wkdufkduf
a&mif;0,fekdifcGifh tvGefenf;yg;atmif jyKvkyfxm;onf/
&cdkifnGefYzl;
95
&cdkifom;BuD;pmay
vrf;yef;qufo,
G af &;
e,fcsJUt*Fvdyfrsm;onf t&if;&SifpD;yGm;a&;vkyfief;twGuf bPffvkyf
ief;rsm;ukd wbufuvkyu
f idk af pNyD; wbufrv
S nf; vrf;yef;qufo,
G af &;vkyf
ief;ukd olkdUtusKd;tjrwftay:rlwnf wkd;csJUoifhonftwkdif;twmtxd
wk;d csJUJ vmonf/ uke;f vrf;c&D;rSm ppfawGNrdKUrS a&csrf;jyifxw
d pfvrf;? ppfawG
NrdKUrS ausmufwef;txdwpfvrf;&Sdonf/ ,if;vrf;rsm;rSm uw↦vrf;
jzpfNyD; armfawmfum; tcsdefraG;oGm;vmEkdifaomvrf;rsm;jzpfonf/ tjcm;
a'orsm;okYd uke;f vrf;jzifh oGm;vmEkid jf cif;r&S/d wenf;qk&d ygvQif uke;f vrf;
qufoG,fa&;rSm ppfawGNrdKUESifh qifajczkef;w0kdufavmufom oGm;vmEkdif
onf/ tjcm;NrdKUGmrsm;okdY oGm;vm&efrSm t"dua&vrf;udkom tm;ukd;ae&
onf/
&cdkifnGefYzl;
96
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
97
&cdkifnGefYzl;
98
&cdik o
f m;BuD;pmay
ynma&;
vrf;yef;qufo,
G af &;ukd e,fcsJUt*Fvyd &f Udk ? vspfvsLIxm;onf/ ,if;
rSm ol&kdUtkyfcsKyfa&;twGuf taxmuftulwpf&yfyif r[kwfygvm;/ wpf
bufrmS vrf;yef;qufo,
G af &;ukd taMumif;jyKNyD; rnDrQaom uRefynma&;
pepfudk tpm;xk;d vmonf/ &ckid w
f idk ;f ukd e,fcsJUt*Fvyd rf sm;rodr;f rD tcsdet
f
cgu ynma&;ukd bke;f BuD;ausmif;rsm;rSm oifMum;&ygonf/ xkyd nma&;pepf
rSm &ckdifwkdif;twGuf tH0if*GifusrI&SdcJhaomfvnf; e,fcsJUorm;rsm;twGuf
um; rvkdvm;tyfaomtajcokdY a&muf&Sdaeayonf/ xkdpepfukdy,fzsuf
NyD; olkdUukdtvkyftauR;jyKrnfjzpfaom uRefynma&;ukd tpm;xkd;vmjcif;
jzpfonf/ tpkd;&vkyfief;rsm;ESifh t&if;&SifukrPDrsm;wGif vcpm;rsm;tjzpf
0ifa&mufxrf;aqmifEkdif&eftwGuf olkdUoifay;aomynm&yfrsm;ukd &ckdif
wkdif;rS aiGaMu;wwfEkdifolrsm;u tav;ay;oif,lvmMuonf/ ppfawGNrdKU
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
99
&cdkifnGefYzl;
100
&cdik o
f m;BuD;pmay
trsKd;om;ausmif;
&cdkifnGefYzl;
101
&cdkifom;BuD;pmay
e,fcsJUqefYusifa&;
&cdkifnGefYzl;
102
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
103
&cdkifnGefYzl;
104
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
105
&cdkifom;BuD;pmay
r[mrdwfrsm;\ wefjyefxkd;ppf
wbufrmS vnf; e,fcsUJ t*Fvyd rf sm;onf (1943)ckavmufuyif zufqpf
*syefrsm;tm; r[mrdww
f yfrsm;toGiEf iS hf wefjyefx;dk ppfqifvmonf/ (1944)
ck? Ek0d ifbmv(8)&ufaeYwiG f a&wyfAv
dk cf sKyBf uD; armifbufwefonf oufqidk f
&m ppfaoemywdrsm;xHokdY &ckdifwkdif;rS *syefrsm;ukd &Sif;vif;okwfoif&efESifh
Zefe0g&DvrukefrD ppfawGNrdKUukd a&wykdif;ukef;wykdif; ppfqifwkdufckduf&ef
nTefMum;vkdufonf/ ,if;nTefMum;csuftwkdif; zufqpf*syefrsm;udk xkd;ppf
qifvm&m (1945)ck? Zefe0g&Dv(5)&ufaeYwiG f ppfawGNrdKUudk r[mrdww
f yf
rsm; ajccsEkdifonf/ ppfawGNrdKUukd odrf;rdvQifodrf;rdcsif; av,mOfuGif;ukd
ta&;wBuD; jyKvkyfonf/ ,if;okdY ta&;wBuD;jyKvkyf&jcif;rSm ppfawGausmufjzLNrdKUrsm;wGif av,mOfuGif;rsm;&Sdjcif;jzifh &efukefokdYxkd;ppfqif&m
rSm avaMumif;tultnD rsm;pGmay;Ekdifa&;twGuf jzpfavonf/ okdYESifh
ppfawG-ausmufjzLNrdKUrsm;wGif (12)&moDo;Hk av,mOfuiG ;f tjzpf tok;H jyKEkid f
&ef jyKvkyfjcif;jzpfonf/
okdYjzifh ppfawGNrdKUonf *syefrsm;? ppfaMumif;qif&mvrf;ESifh r[m
rdwfwyfrsm;\ xkd;ppfqif&mwGif vrf;aMumif;usaeonfh ppfvrf;aMumif;
rSm&Sdaeojzifh wkdufwmtkd;tdrf?taqmuftOD;rsm;rSm ajrjyifokdY 0yfcJh&onf/
tdrw
f idk Ef ,
G &f pf wNrdKUvk;H rSmAk;H 'PfaMumifh acsmufrsm;?csKdirhf sm;ESihf >yef;vsuf
&Sdonf/ ppfaMumifh aoaMuqkH;&SHK;&onfh uav;vli,fvlBuD; rnfrnfrQ
&SdcJhonfukdum; wpfOD;wpfa,mufrQ ajymEkdifrnfr[kwfygacs/ a&wyfAkdvf
csKyfBuD;armifbufwef tpD&ifcHpmwGif]ppfawGwNrdKUvk;H onf uReyf w
f Ydk \ Ak;H BuJwu
dk cf u
dk rf KS aMumifw
h pf
aMumif;? &eforl sm;zsupf ;D oGm;aomaMumifh wpfaMumif;? ysupf ;D aeonf
ukd awGUMu&\/ *syefrsm;aqmufvkyfoGm;aom ppfawGoabFmqdyf
urf;rSmvnf; Ak;H BuJwu
dk cf u
dk rf KS rsm;aMumifh tBuD;tus,yf supf ;D &av
onf}
[l ppfom;wa,muf\tjrifESifh wifjytpD&ifcHcJhavonf/ armif
&cdkifnGefYzl;
106
&cdik o
f m;BuD;pmay
jrxGef;atmif
ukd;um;aompmtkyfrsm;
1/
2/
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
3/
107
VOLUME A, BY MR. R.B. SMART CENSUS OF INDIA 1911 VOL. IX, BURMA
PART II TABLE, BY C. MORGAN WEEB, M.A. I.C.S
&cdkifnGefYzl;
108
&cdik o
f m;BuD;pmay
oD&dok"r&mZmacwf &ckdifpD;yGm;a&;&m
&ckdifwkdif;onf ao;oG,fNyD;ausmkd;&Snfaom a'ojzpfonf/ if;\
taemufbufwiG f b*Fvm;atmf&o
dS nf/ yifv,furf;&k;d wef;rSm taemufbuf
e,ferdww
f jcrf;vk;H ESihf qufpyfaeonf/ urf;ajrmifviG jf yif&yfrsm;wGif qefpyg;
pku
d yf sK;d ekid o
f nfomru urf;k;d wef;a'orsm;wGiv
f nf; qdyu
f rf;NrdKUrsm; wnf
aqmufEidk o
f nf/ &ckid w
f idk ;f wGif awmifxx
l yfonfomru jrpfacsmif;rsm;vnf;
yGm;rsm;onf/ yifv,fponfh a&vrf;aMumif;rsm;uko
d m tok;H jyKoGm;vmMu&
ojzifh &ckid w
f idk ;f ukd 'kw,
d Aif;epfNrdKUawmf[
l yif Ekid if jH cm;om;rsm;u rSww
f rf;
wifcJhMuonf/ xkdokdY yifv,fxGufaygufrsm;aom a'ojzpfaomaMumifhyif
&ckid w
f idk ;f orkid ;f wGif a&S;ESpaf ygif;rsm;pGmuyif Ekid if jH cm;wkid ;f jynfrsm;ESihf ul;oef;
a&mif;0,f qufo,
G cf MhJ uonf/ xkYdaMumifh a&S;acwf&ckid w
f idk ;f \ pD;yGm;a&;ukd
avhvmvQif EkdifiHjcm;om;rsm;ESifh wef;wlvkdufEkdifaom pD;yGm;a&;tjrif&SdcJh
aMumif; awGU&ygrnf/
15-&mpkacwfavmufup ajrmifOD;(NrdKUa[mif;)NrdKUonf &ckdifwkdif;\
NrdKUawmfjzpfco
hJ nf/ oD&o
d "k r&mZmvufxufwiG v
f nf; NrdKUawmfrmS ajrmufO;D
yifjzpfonf/ xkdtcsdefu &ckdifwkdif;rSm ESpfaygif;(200)ausmfrQ tqufrjywf
bJ Nidr;f csrf;cJ&h m pD;yGm;a&;rSm txl;wk;d wufvsuf&o
dS nf/ ay:wl*?D 'wf(cs)
paom EkdifiHjcm;om;wkdY\ukd,fawGUrsufjrif rSwfwrf;rsm;t&? &ckdifwkdif;rSm
xkad cwfxt
dk cgu? ta&SUtm&SwiG f wkww
f Ydkavmuf tqift
h wef;rjrifah omf
vnf; wjcm;EkdifiHrsm;xuf redrfhusaMumif;od&ayonf/
urmorkdif;wGif ay:wl*DwkdYonf yifv,fjyifokdY yxrqkH;ajcqefYEkdifcJh
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
109
&cdkifnGefYzl;
110
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
111
tjrwfwifum a&mif;csMuonf/
qefpyg;a&mif;csrSKrSm wkdif;jynfwGif ta&;tBuD;qkH;jzpfonf/ bk&if
onf t0,fawmfu,
dk pf m;vS,rf sm;vTwu
f m rdrw
d idk ;f jynft&yf&yfrS qefrsm;
ukd odrf;usKH;0,fxm;onf/ xkdYaMumifh EkdifiHjcm;om;rsm;rSm bk&ifwpfOD;xHrS
om qefpyg;ud&k &SEd idk af omaMumifh bk&ifuawmif;onfah ps;twkid ;f 0,f,Ml u
&onf/ qefpyg;aps;ESKe;f ukd bk&if\uk,
d pf m;vS,u
f owfrw
S o
f nf/ aps;ESKe;f
rSm wifykdYa&mif;cs&rnfh qefpyg;tenf;trsm;ESifh 'wf(cs)wkdY\vkdtyfrSKt
ay:rlwnfNyD; twuftus&So
d nf/ jynfwiG ;f qefaps;rSm qefwum&m(440aygif)vQif &ckdif'*Fg;(2)usyfrS (3)usyftxd aps;&Sdonf/ 'wf(cs)wkdYu
oufomaom jynfwGif;aps;twdkif;0,fvkdaomfvnf; bk&ifu tm;vkH;0,f
xm;NyD;jzpf aps;BuD;ay;0,f&onf/
(1631-34)wGif ta&SUtdEd,uRef;pk uyfa&m*gESifh iwfrGwfacgif;yg;
jcif; ab;qkdufa&mufaejcif;aMumifh 'wf(cs)wkdYrSm qefpyg; ta&;wBuD;
vkdtyfaeonf/ xkdtaMumif;ukd &ckdifbk&ifonf baw;AD;,m;okdYtaMumif;
trsKd;rsKd;jyum oHrsm;apvGTwfpkHprf;NyD;jzpfojzifh 'wf(cs)wkdY\tusyftwnf;
ukd od&SdNyD;jzpfonf/ xkdYaMumifh qefaps;ukd xum&mvQif (10)usyftxd
wk;d jrSiv
hf u
dk o
f nf/ xkt
d usyt
f wnf;tcsed f ukev
f eG Nf yD;onfaemufwiG rf l 'wf(cs)
wkdYonf qefwpfum&mvQif (5)usyfaps;ESifh&&Sdatmif BudK;pm;EkdifcJhayonf/
'wf(cs)wkdYonf qefpyg;aps;BuD;rdonf[k qkd&apumrl Aaw;AD;,m;wGif
qefa&mif;aps;rSm wpfum&mvQif (18)usyfjzpfonf/
'wf(cs)wkdYrSm xkdrQtjrwf&aomfvnf; enf;onf[k xifao;onf/
xkYdaMumifh (1936)wGif 'wf(cs)ukeo
f nfwYdkonf bk&ifxrH mS aps;BuD;rrdap&ef
ppfwaumif;okYd uk,
d pf m;vS,rf sm;vTwu
f m wpfum&mvQif (2)usyrf (S 3)usyf
txd aps;ay;umt0,fvw
T af omfvnf; xkad 'o&Sd qefrsm;tm;vk;H rSm bk&ift
h
0,fawmfrsm;u wum&mudk (2)usyfaps;ESihf 0,f,x
l m;ESiahf vNyD/ xkYd aMumifh
'wf(cs)wkYd tm; (3)usyfr(S 4)usyfaps;ESKef;twkid ;f a&mif;&ef &ckid b
f &k ifu Niif;
y,fEkdifcJhavonf/
xkdtcsdefwGif 'wf(cs)wkdYrSm tcuftcJESifh&ifqkdifae&onf/ rvum
wGif ay:wl*DESifhwkdufyGJrsm;jzpfyGm;aeonf/ qifwefbk&ifESifh ta&SUtdEd,
wkid ;f &if;om;rsm;u ykeu
f efaeMuonf/ xkYdaMumifh qefpyg;rSm ta&;wBuD;vkd
tyfaeonf/ xkdtajctaetm;vkH;ukd Aaw;AD;,m;rS jyefvmaomoHrsm;
&cdkifnGefYzl;
112
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
113
apmodef;wef
4-11-67
&cdkifnGefYzl;
114
&cdik o
f m;BuD;pmay
cefUrSef;rdaom a&S;acwf&ckdifo,f,lykdYaqmifa&;
o,f,lykdYaqmifa&;onf rnfonfhacwf? rnfonfhftcsdeftcgwGifrqkd
&Sd\/ enf;onfrsm;onf? vsifjrefonf? aES;auG;onf? o,fykdYEkdifpGrf;tm;
rsm;onf? enf;onfom uGmjcm;avonf/ acwftqufquf o,f,lykdY
aqmifa&;&S\
d / xko
d ,f,yl Ydak qmifa&;um; tb,ftenf;/ o,f,yl Ydak qmifa&;
onf aqmifu
G rf KS vkyif ef;yif/ ukeMf urf;ukeaf csm vkyo
f m;jynfol ukex
f w
k f
ud&d,mtp&Sdaom ukefxkwft&if;tESD;rsm; Tifvef;om,ma&;twGuf c&D;
oGm;yk*Kdvfrsm;udk vdktyfaomae&mokdY ajymif;a&TUo,faqmif ykdYaqmifay;
jcif;udk ac:qkd&ayrnf/ aqmifGufrSKvkyfief;um; vlUavmuwnfwHh
wkd;wufrSKtwGuf ta&;ygae\/ vlrSKa&;? pD;yGm;a&;wGif tusKH;0ifaeay
onf/
pDyGm;a&;u@wGif o,f,lykdYaqmifa&; rnfokdY0ifa&mufae&m,l ujy
aeonfudk MunhMf uygpkYd / ao;i,faompufw
Hk ckwiG f ukeMf urf;vkyo
f m;rsm;
ukd olwYdk&&dS mrS pufo
Hk Ydko,fyYdkay;&onf/ pufu&d,mrsm;ukd ,laqmifvm&
\/ xGufvmaomukefacsmukd pm;okH;olvufta&muf o,fykdYay;&onf/
o,f,lykdYaqmifa&; tusKH;0ifae\/ EkdifiHwEkdifiHwGifum; ykdta&;ygvm
onf/ EkdifiHtESHUtjym; ukefxkwft&if;tESD;rsm; jyefYBuJvQuf&Sd\/
xkNd yefYBuJaeaom ukex
f w
k t
f &if;tES;D rsm;ukd tv[rjzpfapbJ wkid ;f
jynftwGuf wefbkd;&Sdatmif o,f,lykdYaqmifa&;jzifh o,fykdYo,f,lvkyfum
pkpnf;ay;&onf/ ukefxkwft&if;tESD; tcsKd;tpm;tvkduf wkdif;jynftESHU
tjym; ukefypnf;xkwfvkyf&\/ xGufvmaomukefypnf;ukd ae&ma'o
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
115
&cdkifnGefYzl;
116
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
117
&cdkifnGefYzl;
118
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
119
&cdkifnGefYzl;
120
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
121
&cdkifnGefYzl;
122
&cdik o
f m;BuD;pmay
txGef;
&cdkifnGefYzl;
123
&cdkifom;BuD;pmay
&ckdifvuf&mpmayrsm;
tuREkfyfwkdY\ &ckdifvuf&mpmayrsm;ukd &SdavrSef;yifrodMubJ olwpf
yg; vlrsKd;jcm;wkYd \ pmayta&;tom;rsm;udo
k m trTe;f wifumaecJMh uojzifh
&ckdifvuf&mpmayrsm;onf aysmufuG,frSef;rod aysmufuG,foGm;cJhayonf/
okYd aMumifh &ckid pf mayrla[mif;rsm;ukd jyefvnfrrG ;f rHNyD; pufwifyEHk ydS &f ef tcsed f
tcgokdYa&mufNyDjzpfojzifh atmufyg &ckdifvuf&mpmayrsm;ukd &ckdif&[ef;
awmfrsm;ESifh &ckdifvlxkrsm;tm; wifqufvkduf&ygawmhonf/
,cka&;vwHUaom pmrla[mif;rsm;onf ayrlxJrSmyif&Sdygao;onf/
xkdpmrlrsm;rSm tjcm;r[kwf? ra[mo"gvuFmusrf;BuD;yif jzpfygonf/ xkd
aypmrSm (15)t*FgausmfrQ&Sdygonf/ xkdpmayusrf;BuD;onf ESpfaygif;(100)
ausmf (200)eD;yg;cefY&SdNyD[k cefYrSef;&ayonf/ xkdpma&;cJholrSm "n0wD
&ckdifom;ZmwdjzpfNyD; ,ckausmufjzLc&kdif &rf;NAJNrdKUe,f a&Tuif;bkHGmae &
[ef;vlxu
G f &[ef;bGUJ cH OD;0(xkq
d &ma&;om;aom ol\twKywu
d dk aemuf
rS a&;om;azmfjythH)jzpfonf/ xkdq&m\trnfukdum; wwftyfaocsm
rod&aomfvnf; ]uif;q&m}[k tac:rsm;Muonf/ xkdq&ma&;om;aom
ra[mo"gvuFmusrf;rSm olwd&o? od*Fg& &opaom tvuFm&&orsm;
jzifh jynfhESufvsuf&Sd\/ ZmwfawmfBuD;wckvkH;ukd av;eufaom pum;vkH;
rsm;ygaom vuFmrsm;jzifh zGJUEGJUEkdifojzifhvnf; csD;usL;xkdufayonf/ ygVd?
ayg&mP? &ckdifpum;rsm;jzifh wefqmqifxm;ojzifhvnf;aumif;? vuFm
tpyft[yfrsm; rrSm;,Gif;ap&bJ tcsDtcsnDatmif oDukH;xm;Ekdifojzifh
vnf;aumif; pmay0ifNyD; ajymifajrmufvSayonf[k qkd&ygawmhonf/
&cdkifnGefYzl;
124
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
125
&cdkifnGefYzl;
126
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
127
&cdkifnGefYzl;
128
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
129
&cdkifnGefYzl;
130
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
131
&cdkifnGefYzl;
132
&cdik o
f m;BuD;pmay
wnf;? oJoJ u
dk w
f ek ;f ? ewfwYdkbek ;f aMumif?h csK;H csK;H 0ef? ESpw
f idk ;f rSef
vsuf? NzdKif;0Seyf mG ;wuf? cGex
f u
G ,
f mv,f? rsKd;av;EG,w
f Ydk ? zGiyhf ,f
odrfzsif;? bkef;a&mifvif;om;? uRef;rif;atmifcsm? a&T&rmxuf
a&Tpma&Tusrf;? wwfpGrf;odjrif? aA'ifaq;orm;? ysufjym;pkHpd? yef;
csDyef;yk? a&;ol&pfvdrf? yef;wdrfyef;bJ? teftJ&wk? &TifjrL;om
Munf? oDjcif;onfu? yGm;pnfavmuD? tnDavmukwf? r,kwf
twif;? rsm;zsif(jzif)h ajymxl? tvSLoDwif;? ruif;aewl? ausmif;*l
(ul)bk&m;? yGm;rsm;&maxmif? NydKif;NydKif;ajymifonf? nmaumif&rf;
NAJ? aemufcqGJu? uvJwJuif;? owif;0Sefacsmuf? wac:avmuf
wGif? &rf;aygufjrpf0? ajrmufuif;vSxuf? Ak'bmom? q&mOuH
o? enf;cHrl;0? &nwynfh? rnfrSnfh&Sifu? OD;0&[k? emrynwf?
Murm0wfaMumif?h &[wfwef;cGe?f y,fcu
hJ ef? edAm efrw
k 0f ? "dov
D
uk?d r&aomfvnf;? aemifrwn;f wGi(f araw;)? uyfqnf;&&k?H 0g;pkH
owif;? ESv;Hk oGi;f ? awmif;wif;csed cf iG ?f uke;f 0g;tifjzif?h ighwiG if g
arG;? owdaq;vsuf? a&S;a&S;o'g? 'kZD0gukd? Oomru? b0ba0?
vGwfygap[k? tajctjrpf? &SpfcspfwGif? jzpfapyuwl? ESvkH;rl
vnf;? ok;H qlvUl Gm? o&Pmuk?d xdycf smOD;vk;H ? yef;uk;H O*i?f NrJpmG qif
? uif;&Siq
f &m? vlxu
G pf m[k? pOfvmO'gef;? OrifcPf;uk?d armfueG ;f
jzpfatmif? rsKd;aomif;axmifwkdY? okH;aqmifpdrfh&nf? BudK;BuHpnf?
BuHonftwkdif;? jynfhpGmvSKdif;onf? us,f0ef;ork'&mwnf;}}
[l ]r[mOr*Fcef;}tqkH;wGif tenf;tusOf;a&;om;xm;cJhonfukd
awGU&Sd&ayonf/
]ra[mfo"gvuFmusrf;BuD;}rSm BuD;us,fcef;em;vSygaomfvnf; aypm
tjzpfom&Sdaeao;ojzifh rxif&Sm;ray:vGifbJ jzpfae&onf/ rMumrD
pufwifESdyfvdrfhrnf[k arQmfvifh&ygawmhonf/ uif;q&mESifhtwl acwf
NydKif(0g) wacwfwnf;rSmyif "n0wD&ckdifwkdif;wGif uif;q&mESifh pma&;
NydKib
f uf 0g;ausmif;trnfcH q&mBuD;a&;om;cJah om ]aerdvuFm? ra[mo"g
vuFm? bk&d'wfvuFm? 0d"l&vuFm? a0oE&mvuFm? ayg&dom'vuFm?
aumuEkvuFm}ponfrsm;vnf;&Sdao;aMumif; pkHprf;ar;jref; wqifhMum;
od&ygawmhonf/ xkdxkd wdrfNrKyfaysmufuG,faeaom &ckdifvuf&mpmayrsm;
(0g)vuFm? at;(0g)tJ?h tef&wk? BudK;'ef;jcif;? okid ;f jcif;? omjcif;? ysKUd uAsm?
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
133
"n0wDt&Sif&0dE
rSwfcsuf/
&cdkifnGefYzl;
134
&cdik o
f m;BuD;pmay
&ckdif,mOf;omjcif;
],mOf;}[lonfrmS tdrx
f rJ mS jzpfap? tdr&f yd o
f matmuf qifyek ;f vsm;ay:
rSmjzpfap? uav;rsm;ukd rdcifu EkYd csKw
d u
dk af uR;&if;vnf;aumif;? uav;rsm;
ukd ody&f if;vnf;aumif;? uav;i,frsm;ESihf ysKdNzLr,fwYdk onfvnf;aumif;?
rdcifrsm;onfvnf;aumif;? 'gef;pD;jcif; okdYr[kwf opfyifrsm;\opfukdif;
ay:rsm;rSmjzpfap? BudK;BudrfEG,frsm;jzifh ysOfjym;wcsyfukd wbufwcsufpDNrJ
pGm csnfaESmifNyD;vQif 'gef;vTJpD;jcif;rsKd;ukd ,mOfpD;onf[l ac:qkdMuyg
onf/ ]omjcif;}[lonfrmS om,memaysmb
f ,
G &f adS om aw;oDjcif;[k qkv
d ydk g
onf/
a&S;ESpfaygif;rsm;pGmuyif "n0wD&ckdifjynfe,f txufyg,mOfpD;&m
wGif ,mOf;omjcif;wrsKd;ukd oDu;Hk Gwq
f Ndk yD; uav;i,frsm;tm; odyjf yk;d xk;H
&SdcJhMuygonf/ tcsKdUtysKdtG,f a&TckdifjzLwkdYrSmvnf; tqufukdarQmf&if;
,mOf;pD;? ,mOfom;jcif; oDqkdjcif;wkdYjzifh tvkyftm;csdefukd ukefvGefapcJhMu
ygonf/ xk,
d mOfom;jcif;rsm;rSm e,fajra'otvku
d f uGjJ ym;Muonfrsm;vnf;
&SdMuygonf/ okdY&mwGif a,bl,stm;jzifhum; GwfqkdykHrSm wlonfomrsm;
Muygonf/ omjcif;[kqkd&aomfvnf; ,ckypcwf rsufarSmufacwfrSm t
rsm;odMuukefaom wef;ckd;Gmq&mxGef;ESifh Gmacsmif;BuD;Gm q&mOD;atmif
xGef;wkdY\ omjcif;rsm;ESifh vkH;vkH;vsm;vsm;um; rwlMuacs/ wcsKdUw0uf
om wlMuacs\/ rwlyrHk mS wef;ck;d Gmq&mxGe;f \ ]tavmif;awmf aumfum
Ekomjcif;} {,mOfusL;cef;
]usL;vku
d af wav? arG;aroufrQ? 0rf;vG,af v? oaE&vkYd? q,fv
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
135
&cdkifnGefYzl;
136
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
137
Muonfrsm;onf/ if;jyif
(c) 0&pfawmifZmwD (OD;&pfawmiffapwD) vkH;ywfnD? vkH;nD
xGwx
f w
G ?f tzsm;acsrmS ? a&Tajc&pfvYdk ? OD;rem;rSm? 0wfvYdk yg? em;rSm
rrJ? pdecf 0J if? oif;abmausmufrmS ? usvYdk u?JG rdvu
J ,
dk w
f idk f rquf
Ekdif? bvJukd,fwkdif rqufEkdif? ta&SUyef;wdrf? taemufyef;bJ?
xGD;pr,f'Ggem;a#mif;ukd? qufrNrJ? arsmufom;armif? 'kd;atmif('
atmif)uom? cP0wfbkdY? qufyD;rnfvkdY? cH&a&? cH&a&/
[l vnf;aumif;/
(*) wwkdifESpfwkdif? rlnif;wkdif? wkdifurlnif;? o&ufuif;?
eifeefYigeefY? 0gqkv
d rSm aygif;uyfrnf? ckyidk q
f rdk ?d jrpfv,facgifrmS ?
usmusmrdefY(arGU) tD;aAGYeD? (ae)ESKwf? jyKwfwkwf jAKwf/
[l vnf;aumif;? GwfqkdwwfMuygonf/ xkdYjyifwmvnf;
(C) ta0ta0 a*gif;apmufau? rif;pyg;udk uRJpm;a&?
uRpJ m;vwf wkjH yefvufw?Hk 'k'H v
Hk ufawmuf? jceif;aumuf? (ajccsi;f
aumuf) ajymufajymufckefa&? emoma&? ta&SUjynfu? pma&muf
w,f/ pmra&mufod?(pmra&mufao;) uwkdod(uwkdYaoh) 0ufacs
wef;om;? qyifom? om;wa,mufrGD;(arG;) owkd;om;/
[l vnf;aumif; GwfqkdMuygonf/ omjcif;rSm &ckdifaemufqkH;
rif;jzpfaom r[morw&mZmvufxuf bk;d awmfO;D 0kid ;f ESihf &ckid w
f idk ;f rS ioH
a'ac: ioaEwkdY qufoG,faomacwf ay:vmcJhonf[k qkdMuygonf/
u-c-* trSwjf y ,mOf;omjcif;rsm;teuf (u)trSwjf y ,mOf;om
jcif;rSm penf;waygif;omjcif;rsK;d jzpf[efwo
l nf? xko
d mjcif;onf rsuEf mS jzL
t*FvdyfacwfusrS waygiftjzpf cav;rsm;yg;pyfrS tvkdvkday:aygufvm
aom omjcif;jzpfonf[k ynm&SdwkdY qkdprwfjyKMuonf/ (c)trSwfjyom;
jcif;ESifh (*)trSwfjyomjcif;rsm;rSm a&S;ESpfaygif;rsm;pGmuyif tjrpfwG,fae
aom ,mOf;omjcif;rsm;jzpfonf[k qkdMuonf/ (c)trSwfjy omjcif; OD;
&mZfawmifapwD[al omtyk'd ?f 0gqkv
d rSm[laom tyd'k w
f YdkrmS "n0wD&ckid w
f idk ;f
Ak'b
momxGe;f um;aMumif;ukd azmfjyjcif;yifjzpfygonf/ if;,mOfomjcif;
ukd tcsKUd rde;f rBuD;rsm;onf avmif;avSavSm&f if;yif qkw
d wfMuonfudk pma&;
olwkdYi,fpOfu awGUjrifMum;od cJh&bl;ygonf/
(*),mOfomjcif;rSm vkdufwef;ajy;wef;upm;Muaom uav;rsm;onf
&cdkifnGefYzl;
138
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
139
[l vnf;aumif;/
(p) ]cBudK;ajymufacseDeD? vufwefzsm;rSm? ydwftuFsDESifh?
eabvdyfvuf? eyef;qHrSm qDppufESifh? cspfykdYrsufESm? armifr[d
au/ vrf;0rSm aomf'vD(GmolBuD;) t,ifNyD;vD? vlaygif;pkH &ef
ukeNf rdKUu ac:ygpD? iSuaf ,mifaus;a,mif? tawmifrayguf? ysKid (f ys)H
ra&muf? iSuBf uD;aAmifpif;? awmrSmeif;? armifcspv
f yl sK?d em;rnfq/dk
txufaumif;uif? atmufaumif;uif? wdrfukdcGJau? r0JhuJh}
[lvnf;aumif; zGJUEGJUoDukH; GwfqkdwwfMuygonf/
"n0wD? ajrmufOD;a&TNrdKUawmfrSmtp ppfawGNrdKUtp&Sdaom NrdKUBuD;? Gm
BuD;? Gmi,fwkdYygrusef &ckdifwwkdif;vHk;wGifum;
(q) trsnrf snf (tr,fr,f) ? rSK[
d if;cl;aZmif vm;uwfr,f/
rSKd[if;vJcl;? pl;vJpl;? pl;ukdvJxGif? tdrfukdvJa&muf? txG#fwif?
i,fvifpm;bkYd? arsmufvufn;Id ? ukvm;ykZeG ?f nDe eH EH iS ?hf tuRerf pm;?
a&Tvifyef;rSm? Muif;vkdYxm;? olvmaumufpm;? igvmaumufpm;/
r&Sufrav? r&Sufr}
[lvnf;aumif;/
(Z) tbm0g tbmqkHajymif;vm;vD,ifh? trif0g? trif
qefzGwfvm;vD,ifh? qef0g-qefpyg;axmifvD,ifh? pyg;0g pyg;
Muufacs pm;vD,ifh? Muufacs0g? MuufacspGefbkwf okwfvD,ifh?
pGeb
f w
k 0f g? pGeb
f w
k o
f pfacgif; 0ifv,
D if?h opfacgif;0g? opfacgif;rD;
wku
d v
f ,
D if?h rD;0g? rD;&Dqw
G yf pfv,
D if?h &D0g-&DqifajymifBuD; aomuf
&D,if?h qifajymifBuD;0g? qifajymifBuD;awmifpOf vm;vD,if?h awmif
pOf0g? awmifeEGif;pkdufvD,ifh? eEGif;0g? eEGif;ouFef; qkd;vD,ifh?
ouFef;0g? ouFef;armif&Sif0wfvD,ifh? armif&Sif0g? armif&Sifyef;
qGwv
f m;c,if?h yef;0g? yef;bk&m; wifv,
D if?h bk&m;0g;? bk&m;edAm ef
ul;vD,ifh]
[l vnf;aumif;/ xkdrSwyg;vnf; (ps) ]tar(rsn)f (r,f)av a&mufrav? jyefcg&Hcg[yfygvyf?
xD;ESifhxrf;pif t,,lc? pH&azG-tdrfaemufu? tdrfaemufu tdrf
&Sif rSif;usKdif;yif? yifv,fyifpGwf? uykdifGmrSm vDoGwfoGwfESifh}
wenf;-
&cdkifnGefYzl;
140
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
141
&cdkifnGefYzl;
142
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
143
"n0wDt&Sif&0dE
rSwfcsuf/ /aqmif;yg;ukd &ckid w
hf efaqmifr*Zif; (1960-61) wGif
azmfjybl;onf/
&cdkifnGefYzl;
144
&cdik o
f m;BuD;pmay
&ckdifpum;ykHESifh pum;pkrsm;
vlwYdkonf a&S;rdbaqGrsK;d rsm;? tpOft
f quf ajymqkpd um;rsm;udk qufcH
ajymqkdvmMuonf/ ,if;tjyif rdrdwkdYaeYpOfESifhtrQ xdawGUvkyfukdif
ae&aom kyf0wK ud&d,mwefqmrsm;ESifhqufpyf csJUxGifokH;pGJvmMuonf
ukd awGU&ygonf/ xko
d YdkcsUJ xGio
f ;Hk pGv
J maompum;rsm;rSm vufawGUtajctae
ESifh tpyft[yfqkH;wkdYjzpfMuojzifh t"dyg,f ay:vGifxif&Sm;ayonf/ rdrd
wkYd b0tajctaeESihf pyf[yfok;H pGMJ uaom pum;ykEH iS phf um;pkrsm;rSm? &ckid f
trsKd;om;trsdK;orD;rsm; aeYpOfESifhtrQ ajymqkdaeMuaom pum;&yfrsm;ukd
avhvmjcif;jzifh od&SdEkdifygonf/
rsuaf rSmufumv &ckid t
f rsK;d om;?trsK;d orD;rsm;ajymqkad eMuaom pum;ykH
ESifhpum;pkrsm;onf vlYtaMumif;omru tjcm;ouf&SdoufrJhwkdY taMumif;
tjzpftysuf (INCIDENT) taMumif;t&mrsm;vnf; yg0ifMuygonf/ rdrw
d Ydk
0ef;usif tjzpftysufrsm;wkYd EiS hf qufo,
G af eMuyk?H vlUb0tzGUJ (CHARACTER)ESifh umva'oponfh tajcrlwnf ay:xGef;vmonfukd txif
t&Sm;awGU&ygonf/ &ckdifv,form;rsm; aeYpOfawGUxdajymqkdMuonfh p
um;rsm;onf ,aeY&ckdiftrsKd;om; tokdif;t0kdif;xJwGif xkd;azmuf0ifa&muf
aeonfudk awGU&ayonf/ xkYd twl tdr&f iS rf rsm;\vufo;Hk pum;rsm;? bke;f
BuD;ausmif;om;rsm;\ aeYpOfajymqkad eMuonfph um;rsm;? aps;olaps;om;rsm;
\ aeYpOfajymqkad eMuonfh pum;wkYdonfvnf; ,aeY&ckid t
f rsK;d om;trsK;d orD;
rsm;\ vufo;Hk pum;tjzpf wGiw
f iG Bf uD;tok;H jyKaeonfudk awGU&rnfjzpfyg
onf/ rdrw
d Ydk \ awGUxdjyKvkyaf eonft
h ajccHux
dk m;ojzifh xkpd um;ykrH sm;ESihf
&cdkifnGefYzl;
145
&cdkifom;BuD;pmay
ykHpHqkd&aomf
&ckid f
&D
vD
tD;
ponfjzifh jzpfygonf/
jrefrm
a&
av
at;
&cdkifnGefYzl;
146
&cdik o
f m;BuD;pmay
&ckid w
f Ydkonf ]tkid }f um&efEiS hf a&;om;ajymqkd &Gwzf wfMuonfudk jrefrmwkYd
u ]tnf}um&efESifh a&;om;ajymqkd GwfzwfMuygonf/
ykHpHqkd&aomf
&ckid f
jrefrm
ysKdijf ym;
ysOfjym;
vkid zf if;(yif;)
vnfyif;
tpDpkdif
tpDpOf
ponfwkdYjzpfygonf/
wzef &ckdifwkdY\ ]tkduf}um&efESifh a&;om;ajymqkdGwfzwfMuonfukd
jrefrmwkdYu ]tpf}um&efESifh a&;om;ajymqkd GwfzwfMuygonf/
ykHpHqkd&aomf
&ckid f
jrefrm
pku
d f
ppf
yku
d f
ypf
vkduf
vpf
ponfwkdYjzpfygonf/
xkYdtjyif ]t}um&efEiS hf &ckid w
f Ykd a&;om;ajymqkd Gwzf wfMuyku
H kd jrefrmwkYd
u ]tk}(OD;)um&efESifh a&;om;ajymqkd GwfzwfMuonfukd awGU&ygonf/
ykHpHqkd&aomf
&ckid f
jrefrm
vysKd
vlysKd
&0cGuf
a&tkd;cGuf
qjrpf
aq;jrpf
ponfjh zifh Gwzf wfa&;om;Muygonf/ ]vysK}d [k &ckid w
f Ydkw
G zf wf&mwGif
]vysKd}[k ]v}ukdzwfNyD; ]ysKd}ukdzwfonfr[kwfbJ? ]v}a&m ]ysKd}ukdyg wpf
ygwnf;a&m ]vysKd}[lzwfMuonf/
uJhokdY &ckdifESifhjrefrmwkdY toHajymif;a&;om;GwfzwfykHrsm;ukd wifjy
NyD;aemuf &ckid t
f rsK;d om;trsK;d orD;rsm; aeYpOf&ufquf ajymqko
d ;Hk pGaJ eMuaom
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
147
usrGdUukdx&H&uf-&ufvkdY
pum;tajymtqkd cufxefol? olwyg;ESifhpum;ajymqkd&mwGif tqDt
aighwnfhatmif rajymwwfolrsm;ukd ,if;okdYckdif;ESKdif; Oyrmay; ajymwwf
Muygonf/
]usrGdUukdx&H&uf&ufvkdY}\ jrefrmt"dyg,fonf ]usnfayGUukd tumt
&HtwGuf &ufvkyfouJhokdY}yifjzpfygonf/ tumt&HtwGuf 0g;rsm;ESifhom
&ufvyk
f &aomfvnf;? usnaf yGUESiu
hf m; &ufvyk
f r&Ekid b
f o
d uJo
h Ydk olwyg;
ESifhajymqkdqufqH&mrSm tqifrajyolrsm;udk ajymqkd&m txufygtwkdif;
ajymqkdwwfMuygonf/
ukid ;f jzwf
opfyifwkdY\ tukdif;tcufrsm;ukd ykdif;jzwfxm;jcif;ukd qkdvkdygonf/
okYd jzwfxm;aom opfyifrsm;rSm wk;H wdwEd iS hf jzpfaewwfygonf/ Munf
h
raumif;? &SKraumif;aomtoGif ay:aeonf/ t&dyt
f m0govnf; uif;rJ
h
&Sdayonf/
vlwkdYrSmvnf; pum;ajymqkd&mwGif wcsKdUonf ikH;wdwdESifh ajymavh
&Sdygonf/ wzufolwkdYtzkdY tcH&cufaom pum;rsm;jzpfacsonf/ tqDt
aighrwnfhaom pum;rsm;jzpfygonf/ xkdokdY tqDtaighrwnfh ikH;wdwd
ajymolrsm;ukd tukdif;tvufjzwfxm;aom opfyifrsm;oabmukd ckdif;ESKdif;
wifpm; ajymqkdwwfMuygonf/ ]olpum;ajymvkdY&Sdau ukdif;jzwfBuD;eJJYajym
&,f}[k ajymqkdwwfMuygonf/ ]ukdif;jzwf}qkdaom pum;pkonf
wku
d f u
dk t
f "dyg ,fa&m? oG,0f u
dk t
f "dyg ,fyg ay:vGiaf yonf/ odyo
f nf;uspf
vpfjcif;vnf; &Sdygonf/ 0ef;usifjzpf&yfESifh vlwkdY\ rsufjrifvufawGUus
aom pum;w&yfvnf; jzpfygonf/
&cdkifnGefYzl;
148
&cdik o
f m;BuD;pmay
*kdif;wkwf
pum;pkrSm armfawmfum;orm;rsm;xHrS&&Sdaom pum;pkjzpfygonf/
armfawmfum;orm;rsm;onf trsm;tm;jzifh rdrdwkdY\armfawmfum;rsm;ukd
tay:rSae pufcvkwfukdzGifhum pufESKd;avh&SdMuygonf/ vG,fvGifhwul
ESK;d Ekid af om armfawmfum;rsm;uko
d m armif;vkyd gonf/ okYd &mwGif vG,v
f ifw
h
ul wcgwav ESKd;r&Ekdifacs/ xkdtcg tulukd jyifyrS vkdtyfvmawmh
onf/ toifx
h m;&Sad om u&d,m]oHww
k }f (0g)]oH*idk ;f }uk,
d
l pufuEdk KS ;d &av
onf/ ]oH*idk ;f }ukd armfawmfum;pufacgif;ta&SUbufwiG f xm;&Sad omtayguf
rSxkd;oGif;NyD; wkwfum?wkwfum vSnfh,l&avonf/ ,if;okdYaom pufrsm;
ukd vG,fvifhwulESKd;r&aom armfawmfum;rsm;ukd ]*kdif;wkwf}[k ac:Bu
onf/
uJhokdY oabmukd,l rdrd\tpGrf;owdjzifh vkyfaqmifr&EkdifbJ
wjcm;wpfOD;wpfa,muf\ tultaxmuftyHhaom tiftm;jzifhNyD;ajrmuf
aponf/ atmifjrifaponf/ xkdvlrsm;ukd ]*kdif;wkwf}[k ac:prSwfjyKMu
avonf/ teuft"dyg,f ajymifvSonf/ av;eufrSK tjynfht0&Sdonf/
uspfvpfodyfonf;rSK&Sdonf/ pmoHayoH ygvSonf/ okdY&mwGif rxifr&Sm;
odrfzsif;aomudprsm;wGifom tokH;rsm;vsuf &Sdae&Smonf/
iykid ;f ukid ;f wif
ig;tydik ;f onf? tukid ;f rSm wifaejcif;udk qkv
d ydk gonf/ v,fuefoif;
rsm;xJwGifaexkdifMuaom ig;rsm;onf? rdk;tukef aqmif;tul;&moDcsdefwGif
uefoif;wpfckrSwpfckokdY ckeful;avh&SdMuonf/ ,if;odkY ig;rsm; ckeful;Mu
onfrSm aeyl&SdefaMumifh a&rsm;cef;ajcmufvmojzifh? a&rsm;&mbufokdY ckef
ul;Mujcif; jzpfygonf/ xkdig;rsm;ukdapmifhqkdif;NyD; vlrsm; kdufckwfavh&Sd
Muygonf/ &ckdifv,form;rsm;u ]ig;cGyfonf}[k qkdMuygonf/ xkdokdY
ig;rsm;ukcd w
k &f mwGif wcsKdUig;rsm;onf vl;vGeYf weG Yf cek rf KS t&Sed af Mumifh tykid ;f
ykdif;xGufavh&Sdaom tyifi,frsm;tay:wGif wcgwav wifusavh&Sdyg
onf/ xkdig;ykdif;rSm a&odkYvnf;rus? ukef;rSmvnf;rwifbJ &Sdaeonfukd
qkdvkdjcif;jzpfygonf/
vlwkdYrSmvnf; i,fG,fpOftcgu ynmoifcsdefwGif ynmoiftcGifh
vrf;qkH;NyD;? rdrd\toufarG;0rf;aMumif;rSKtwGuf vkyfief;cGifokdY 0ifa&muf
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
149
iref;
]iref;aumif}ukd ac:jcif;jzpfygonf/ ig;ref;onf a&ow0grsm;wGif
aMumufp&mtaumif;qkH;ow0gtjzpf trsm;uod&SdMuygonf/ ykHo@mef
uyif Murf;MuKwfaomtoGifukd aqmifaeayonf/ rmonf/ cufonfht
om;ta&rsm; &Sdayonf/
ig;ref;aumif;\ Murf;MuKwfcufxefrSK oabmukd,l? &ckdiftrsKd;
om; trsKd;orD;rsmonf? vltrltusifh&kdif;pkdif;aom? qufqHrSKtqifrajy
aomolrsm;ukd ]iref;}[l ac:wwfygonf/ tac:cH&olrsm;tbkYd tvGet
f cH
&cufaompum;pk? pum;&yfrsK;d jzpfygonf/ wbufom;tm; wifp;D aomf
vnf;aumif;? ESrd chf saomfvnf;aumif; ajymqkad ompum;rsm;wGif tok;H rsm;
ygonf/
ioaG;ukd rukdufeefYwkdufxm;a&tkyf
]ig;oa&G;ukd rD;ylESifhwkdufxm;onfhkyf}[l jzpfygonf/ jrefrmwkdYu
ioaG;ukd ]ig;wHcGef}[kac:Muygonf/ ig;oaG;rSm yg;yg;csyfcsyfjzpfNyD;?
tk;d rsm; tom;enf;aom ig;wrsKd;jzpfygonf/ ,if;ig;rsm;udk rD;wGizf w
k f
NyD; i&kyfoD;ESifhokwfpm;ygu? tvGefaumif;aom ig;wpfrsKd;jzpfygonf/
ioaG;taMumif;ukd &Sif;NyD;aemuf ]rukduf}t"dyg,fukd &Sif;&ygOD;
rnf/ ]rukduf}rSm rD;ESifhukduf pum;ESpfvkH;ukdaygif; ac:xm;aomypnf;
jzpfygonf/ jrefrmrsm;u ]rD;yl}[k ac:ygonf/ rD;t"dyg,frSm xif&Sm;
ojzifh xyfr&Si;f awmhyg/ ]uku
d }f rSm vuform;rsm; opfom;ukd tacsmwku
d f
aom ]a&ay:xkd;u&d,m}ukd ac:jcif;jzpfygonf/ tacsmwkdufjcif;ukdvnf;
]uku
d w
f u
dk o
f nf}[k qkMd uygonf/ tuFsrD sm;ukrd ;D ylwu
dk &f mrSmvnf; acsmarGUnD
nmatmif rD;yljzifh opfom;ukd a&ay:xkd;ouJhokdY xkd;ay;&avonf/
&cdkifnGefYzl;
150
&cdik o
f m;BuD;pmay
qefpkdif&m? usrGdrvkdufEkdif
qefukd vufESifhaxmif;zGyfonfhudpudk &ckdifaus;vufrsm;wGif ,ck
xufwidk f awGU&ayonf/ qefaxmif;&mwGif qkrH mS qefux
dk nf
h usnfayGU
ESifh axmif;&ygonf/ xkduJhokdYqefzGyf&mrSm wcsKdUaomqefrsm;onf vGifhpif
uswwfygonf/ xkdvGifhpifusaom qefaphrsm;aemufokdYvkduf axmif;
kd;r&Sdyg/ axmif;vnf; vkdufraxmif;Ekdifyg/ xkduJhokdY qefvGifhpif&mokdY
usnfayGUESihf vku
d rf axmif;Ekid o
f nfu?dk &ckid w
f Ydk u ]qefpidk &f m usrGrd vku
d Ef idk }f
[k qkdMuygonf/
,if;ukd xyfqifht"dyg,ftjzpfESifhvnf; okH;pGJwwfMuygao;onf/
tao;trTm;udpuav;rsm;udk a&;BuD;cGifhus,f rvkyfvkdufonfhoabm
taMumif;udpr sm;rSm ]qefpkdifusrGdrvkdufEkdif}[l &ckdift&yf&yfwGif ajymqkd
aeMuygonf/
qyGwf
ig;rsm;ukd qm;rsm;jzifh yGwfe,fay;jcif;jzifh wm&SnfcHatmif vkyfay;
&avonf/ xkid g;rsm;udk qm;yGwef ,fxm;aom iqe,f(ig;qm;e,f)rsm;rSm
rmawmifhNyD; yifukd,ftom;ESifhrwlawmhbJ Murf;aeygonf/ qm;e,f
NyD;aomig;rsm;ukd iqe,f(ig;qm;e,f)? iqrm(ig;qm;rm)[l ac:Muyg
onf/
,if;oabmu,lNyD; vlwkdY aeYpOfqufqHjyKrlaexkdifa&; tokdif;t0kdif;
rSmvnf; xkdpum;pkukd tokH;jyKMuygonf/ wpfOD;wpfa,mufonf trlt
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
151
q,fawmif;MunfhvkdY wpfawmif;rjrif
v,form;rsm;ESifh tdrf&Sifrrsm;xHrS&&Sdaom pum;ykHjzpfygonf/ v,f
orm;rsm;onf rdrw
d Ydk &w
d o
f rd ;f NyD; &&Sad ompyg;rsm;udk awmif;rsm;jzifo
h ,f,l
wvif;jyifwGifpkykHxm;um pyg;odrf? pyg;zsif;rsm;ESifh trSKdufo&pfrsm;
ukd aG;xkwf&avonf/ tdrf&Sifrrsm;onfvnf; rdrdwkdYtdrfwGif&Sdaom qef
rsm;ukd paumwGix
f nfNh yD; wnf;cgum pyg;vk;H rsm;ESihf qefzsif;tqk;d rsm;ukd
aG;xkwMf u&avonf/ xko
d Ydk v,form;rsm;onf tawmif;awmif; twif;
wif;rS pyg;aumif;pyg;oefYrsm;ukd aG;xkwaf omfvnf;? todrt
f zsi;f tvGef
rsm;aeonfukd awGU&ayonf/ tdrf&Sifrrsm;rSmvnf; rdrdaG;xm;aom qef
aumif;xuf qefnhHrsm;aeonfukd awGU&aomtcg nnf;nnf;nLnLjzifh
ajymqkdMuayrnf/ rdrdwkdY\vkyfcGifvkyf&yfrsm;rS 0wKypnf;rsm;ESifhyif Oyrm
ay;ckdif;ESKdi;f &nfG,fajymqkdMuonfrS ]q,fawmif;MunfhvkdY wpfawmif;
rjrif}[laom pum;ykHjzpfvm&ayonf/
,if;udk xyfqifht"dyg,fjzifhvnf; ajymqkdtokH;jyKMuygonf/ tcsKdU
aom rdef;rysKd?a,mufsm;ysKdrsm;rSm tvGeftMunfh&qkd;apaom kyf&nf&Sdol
rsm; jzpfygonf/ xkdolrsm;\ t&yftarmif;? toGiftjyif? tajymtqkd?
taetxkid u
f p rnfonfb
h ufuyifMunfah pumrl aumif;uGuw
f pfuu
G rf S
rawGU? ESpo
f ufz,
G &f mrjrifbJ &Sw
d wfygonf/ okYd aomtcgrsKd;wGif xko
d l
rsm;tm;? ]q,fawmif;MunfhvkdY wpfawmif;rjrif}[k qkdwwfMuygonf/
pum;ykHrSm oG,f0kduft"dyg,fa&m wkdufkduft"dyg,fyg av;eufay:vGif
ygonf/
'g;au(a*)'g; 0g;au(a*)0g;
]'g;qkdvQif'g;? 0g;qkdvQif0g;}[k jrefrmt"dyg,f&ygonf/ 'g;qkdvQif
&cdkifnGefYzl;
152
&cdik o
f m;BuD;pmay
yifxufajcmuf
opfyifay:&Sd tcuftvufrsm;onf taMumif;wpfcck ak Mumifh ajcmufaoGY
vmonf/ pdrf;vef;pkdajyrSK uif;rJhvmonf/ wpfyifvkH; ajcmufcef;vm
onf/ ,if;okdYjzpfvmjcif;ukd ]yifxufajcmuf}[k wkdufkduft"dyg,ftae
ESifh qkdMuygonf/
usef;rmoefpGrf;rSK&Sdaom ukd,fum, yifukd,ftaetxm;rS wjznf;
jznf;tiftm;qkwNf yD; BuHKvS
D vmonf/ zswfvwfrKS uif;vmonf/ tom;
ta&rSmvnf; pkdajyrSKr&SdbJ yifukd,ftaetxm;rsm;aysmufNyD; olemkyfay:
vmonf/ xkduJhokdY oGm;&if;vm&if;ESifh usef;rmrSK,kwfavsmhvmolwkdYukd
]yifxufajcmuf}[k ac:qkdwwfMuygonf/
yk*HrSmjrif;? ZGef;rSmjrif;
ae&mwum rdrdESifhqkdifaomfvnf; yg\? rqkdifaomfvnf; yg\/ r
odonfht&m? rwwfonfht&m[k r&Sdoa,mif ajymqkdjcif;wkdYukdvnf; jyK
vkyfwwf\/ xkduJhokdYolrsm;udk ]a'gifhwkdif;yg}[lvnf; ac:qkdwwfygonf/
,if;olrsm;ukd ]yk*HrSmjrif;? ZGef;rSmjrif;}[l qkdprSwfjyKMuygonf/
]yk*HrSmjrif;? ZGef;rSmjrif;}[laompum;ukd ]wefckd;q&mxGef;\ ow
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
153
jymawmif;Guf
]qif;&JrGJawrSKukd awmif;ESifhtrQ xrf;Gufae&ol}[l t"dyg,f&yg
onf/ tvGefav;eufyDjyif pmqefayqefygonf/ xkdokdYaom pum;rsKd;
ukd jrefrmpmayavmuwGix
f if&mS ;aom OD;yknonf tawmfrsm;rsm; tok;H jyK
cJhygonf/ OD;ykn\ umu0vd,0wKwGif ]umu0vd, rGJjymusarmifESHwkdY
pHMuonfhtdrfOD;okdY aus;Zl;awmfocif t&Sifuyax&dEonf <u qGrf;
&yfawmfrlvm\}[k awGU&ygonf/ tjcm;aom OD;ykn\ pmay0wKrsm;
rSmvnf; awGU&ygonf/
]qGD;awmif;Guf}rSm ]aqG;awmif;Guf}jzpfygonf/ txufazmfjyyg
]jymawmif;Guf}qkdaom pum;pkESifh t"dyg,fqifwlkd;rSm;&Sdygonf/
yeJoD;cGH EGm;&kduf&kdufvkdY
]ydEJoD;tcGH EGm;&pf&pfvkdY}[k qkdvkdygonf/ ydeJoD;rsm;ukd EGm;wkdYonf
tvGefESpfoufMuygonf/ ydEJyifatmufwGifjzpfap? tjcm;EGm;rsm; jrifom
onfhae&mwkdYwGifjzpfap 0kdif;zGJUvli,fbkef;BuD; ausmif;om;rsm; ydEJoD;ukd
&cdkifnGefYzl;
154
&cdik o
f m;BuD;pmay
EGm;NyD;&mrSm zsmGifhGifhvkdY
]EGm;ajy;&mwGif zsmvGifhygouJhokdY}[k qkdvkdygonf/ EGm;rsm;onf w
aygif;v&moDwGif rdwfvkdufwwfMuygonf/ ,if;tcsdefrSm avl;vnf;
wkdufcwfwwfygonf/ EGm;rsm; ajy;vTm;rdwfvkdufonfhtckdufwGif avl;\
t&SdefaMumifh zsmrsm;rSm vGifhygwwfMuygonf/ ,if;okdY EGm;rsm;ajy;vTm;csdef
ESifh zsmvGifhygonfhtcsdefrSm wcsdefwnf;?wNydKifwnf;vkdvkd jzpfay:aomf
vnf; wpfckESifhwpfck rnfokdYrQpyfqkdifjcif; r&SdvSacs/ EGm;rsm;onf olwdkU
udpE iS o
hf w
l Ydk ajy;vTm;MuonfomjzpfNyD; zsmrsm;rSm avt[keEf iS hf vGiyhf gjcif;
omjzpfayonf/
vlwkdY0,fvnf; rdrdESifh rqDrqkdifaomudpjzpfaomfvnf; ta&;BuD;
cGifhus,fjyKvkyfNyD; rdrdESifhoufqkdifouJhokdY vkyfaqmifwwfayonf/ okdY&m
wGif xkdolwdkYvkyfaqmifcsufrSm c&D;rwGif tusKd;oufa&mufrSKvnf;r&Sd/
,if;aqmifGufrSKukd trsm;uvnf; todtrSwfrjyKMuacs/ xkduJhokdYaom
olrsm;ukd ]EGm;NyD;&m zsm&Gifh&GifhvkdY}[l qkdrSwfMuygonf/ xkdckdif;ESKdif;csufrSm
t"dyg,f&Sif;vif;vSNyD; trsm;em;vnfvG,faom ykHaqmifpum;wpf&yf jzpf
ygonf/
eEGif;bl;arSmufw,f
vdrfnmajymaompum;ukd &ckdifwkdYonf ]0gajymonf}[k qkdMuyg
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
155
zkwfav&,fiyd? &SdvDrSef;rod
csujf yKwfa&;onf tdr&f iS rf rsm; aeYpOf&ufquf jyKvkyaf e&aom tvkyf
jzpfonf/ csufjyKwfa&;rSm rygvQifrjzpfaomypnf;rSm iydjzpfygonf/
&ckdifwkdYonf ikyfoD;ESifhiydzkwfNyD; a&maxmif;aom ikyfoD;axmif;rSm
rygvQifrjzpfaom tpmjzpfygonf/ okdYESifh &ckdiftdrf&Sifrrsm;onf iydukd
tNrJ rD;wGifzkwf&aomtvkyfonf aeYpOf&ufquf tvkyfw&yfjzpfygonf/
wcgwav iydukd rD;wGifzkwfxm;onfhtcsdefESifh ra&S;raESmif;rSmyif tjcm;
[if;vsmrsm;twGuf pDrH&ygonf/ xkdokdY tjcm;[if;vsmrsm;ukd pDrHae&o
jzifh rdrdzkwfxm;aomiydukdyif owdr&bJaeygonf/ xkdrD;zkwfxm;onfhiyd
rSm rD;tyl&SdefaMumifh wl;cg;NyD;jzpf&avonf/ ,if;taMumif;ukd ykHckdif;NyD;
]zkwfvD&,fiyd? &SdvDrSef;awmifrod}[l pum;ykHjzpfvmygonf/
rdbaqGrsKd;tokid ;f t0kid ;f u ypfy,fvspv
f sL&SKxm;jcif; cH&olwYdk uvnf;
0rf;enf;aMuuGJpGmESifh rdrd\b0ukd azmfxkwfwwfMuygonf/ xkdokdY rdrd\
b0udk todtrSwrf jyK ypfy,fc&H jcif;ukd ]zkwv
f &D ,fiyd &Sv
d rD eS ;f awmifrod}
[k pdwt
f m;i,fpmG ESihf ajymwwfMuygonf/ pum;ykrH mS &ckid t
f rsK;d om;rsm;
ESifh teD;pyfqkH;aom&omrGefwpfckukd ykHckdif;xm;jcif;jzpfygonf/ xkdYaMumifh
okYdaom ta&;taMumif;udpr mS yif tqkyd gpum;ykrH mS a&SUwef;yg0ifaeonf
ukd txift&Sm;awGU&ygonf/ rdrw
d Ykd\ teD;tuyfjrifawGUae&aom 0wKukd
ykHaqmifxm;jcif;aMumifh em;vnfvG,fNyD; tokH;rsm;vm&jcif; jzpfayonf/
abmufuwwf
,if;pum;pkonf Zmwfobifrsm;rS qif;oufvm[efwyl gonf/ ]azmuf
&cdkifnGefYzl;
156
&cdik o
f m;BuD;pmay
&Dra&m
EGm;EkdYukd trsm;tm;jzifh a&a&mNyD;rS EGm;EkdYonfwkdY a&mif;Muygonf/
a&a&ma&mif;vQif tjrwftpGe;f rsm;rsm;&&SMd uygonf/ a&ra&maomEGm;EkYdudk
a&mif;&mwGif a&a&mNyD;EGm;EkYd xuf aps;ESKef;ukjd riNhf yD; a&mif;Muygonf/ ,if;
okdYa&mif;&mwGifvnf; ]&Dra&m(a&ra&m) EGm;EkdYtpkduf(ppf)}[kajymNyD; a&mif;
wwfMuygonf/
0wKypnf;rsm;ppfrSefaMumif; rdrdvkyfukdifrSKrSefaMumif;wkdYukd ajymqkd&m
wGiv
f nf; txufygEGm;EkYd onfrsm;rS&&Sad om ]&Dra&m}qkad ompum;pkudk Mum;
nyf okH;wwfMuygonf/
&m0ifa'g
a&tkd;cGufaygif;? w&m0ifaomtkd;BuD;ukd ]&m0ifa'g}[k ac:Muygonf/
pum;vkH; odyfonf;onf/ t"dyg,fay:vGif xif&Sm;ygonf/ ,if;okdYaom
a'grsm;udk tdrfrsm;wGif a&okdavSmif&eftwGuf tokH;jyKMuygonf/
t&uftvGeftusL;aomufEkdifolrsm;udk ]a'gacs}?]&m0ifa'g} ponfjzifh
ajymqkdaemufajymifavh &SdMuygonf/ xkdokdYwifpm;ckdif;ESKdif;aom pum;rSm
ESpfaxGaomt"dyg,f ay:vGifygonf/ tvGeftusL; ajymqkd&onfjzpf
aomaMumifh pmaySKa'gifrh S pum;t&qkad omf twd,0kwt
d vuFmajrmuf
ayonf/
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
157
vufcyfrus
rkefYwDonfrsm; [if;&nfcyf&mwGiftokH;jyKaom ZGef;BuD;ukd ]vufcyf}
[kac:onf/ ,if;vufcyfukd tkef;oD;tcGHukd wkwfacsmif;&Snf wwfxm;
onf/ wkwaf csmif;&Snrf mS vufuidk jf zpfNyD; tke;f oD;cG(H tke;f rSKwf)rSm [if;&nf
cwf&eftwGujf zpfonf/ rkeYf w[
D if;&nfudk xnfah y;&onfrmS vufcyfucdk s
rxm;&atmifyifjzpfonf/ rkefYwDaomufol rsm;aomaMumifhjzpfonf/
wenf;qkd&aomf ta&mif;t0,faumif;onfukd wqifhwuf ajymqkdMu
ygonf/ pnfpnfum;um; jzpfonfukdvnf; qkdvkdygonf/
0uif;yl-&ylaqmuf? aqmufvkdY
tkd;uif;yltxufrSm a&tkd;ylwnfouJhokdYyifjzpfonf/ tkd;uif;ylrSm t
vGefylvSygonf/ ,if;tkd;uif;ylxufrSm? wzefa&ylukd xyfwnfayonf/
tkd;uif;rStyl wzef a&aEG;tkd;rStyl[yf &Sdacsonf/ tylESKef;rSm tacgif
tzsm;okdYyif a&muf&Sdacsrnfjzpfonf/ wenf;qkdaomf ]0uif;yl?&ylaqmuf
aqmufvkdY}[l ckdif;ESKdif;ajymqkdwwfMuygonf/ 'ku\ axmif;zdaom'Pf
ukd rcHEkdifonfhtcg nnf;nLvnf; ajymwwfMuygonf/
oHoydwf
oHjzifhjyKvkyfxm;aom oydwfukdqkdvkdygonf/ ,if;oHoydwfrSm bkef;
BuD;ausmif;rsm;wGif&Sdaom kd;kd;oydwfxuf BuD;rm;ckdifcHhavonf/ qGrf;?
cJbG,frsm;rsm; xnfhqefYaomoydwfjzpfonf/
]oHoydwf}[laompum;pkrSm &ckdifbkef;BuD;ausmif;rsm;rS qif;oufvm
aom pum;jzpfonf/ bkef;BuD;ausmif;rsm;rSm ausmif;om;oli,frsm;teuf
tpm;taomufBuD;oludk ]oHoydwf}[k ac:qkdMuonf/ ,if;oabmukd,l
omreft&yfolt&yfom;rsm;rS tpm;taomufBuD;olrsm;ukdyg ]oHoydwf}[k
ac:Muygonf/ ,if;pum;pkonf trsm;\tokH;pum;tjzpfESifh ,cktcsdef
xd wGifus,faewkH;yif&Sdygonf/
okH;yGg
]yGg}[laompum;onf &ckid af ps;rsm;wGif tav;csdef tac:ta0:wpfrsKd;
jzpfonf/ ]av;yGm}vQif wpfokdufjzpfonf/ ESpfokdufcGJonf jrefrmtav;
&cdkifnGefYzl;
158
&cdik o
f m;BuD;pmay
[ufu&Dus
ovdyfrsm;ukd tmacgiftwGif;rS vdyf[uf jyifyokdYxkwf,l&yg
onf/ ,if;okYd ovdyrf sm;ukd iifxw
k &f mwGif toHjrnfygonf/ ][uf}[l
toH&SnfBuD; jrnfwwfygonf/ xkdjrnfoHukdpGJNyD; ovdyf[uf tmacgif
rSxkwf&aom ovdyf?wHawG;rsm;ukdyif ][ufu&D}[k ac:qkdjcif;jzpfygonf/
[ufu&DusrSm? jrefrmrsm; ,ckrsufarSmufacwftokH;rsm;aeaom ]ol
rsm;wHawG;cGufrSm arsmaernfhtaumif}[laom pum;rsKd;jzpfygonf/ okdY
&mwGif tqkdyg][ufu&Dus}rSm ]olrsm;wHawG;cGufrSm arsmrnfhtaumif}
[lonfhpum;avmuf jyif;xefrSKr&Sdyg/ ,ck rsufarSmufacwf jrefrmrsm;
tokH;pum;rSm cg;cg;wl;wl; emusnf;csufESifhajymaom pum;jzpfygonf/
ajymolrmS vnf; cHjyif;rSKtjynfyh gonf/ cH&olrmS vnf; tvGet
f cH&qk;d aom
pum;jzpfygonf/
][ufu&dus}um; ,if;okdY r[kwfygacs/ tbkd;tbGm;u ajr;ukdaomf
vnf;aumif;? rdbu om;orD;ukdaomfvnf;aumif;? toufBuD;olrsm;u
i,fG,folrsm;ukdaomfvnf;aumif; ukPma'goESifh ajymonfhtcg okH;
wwfygonf/ ajymqkdol\ ukPma'goygrSKukd cH&oltaeESifh odNyD;jzpf
ojzifh xkduJhokdYajymqkdrSKukd tNyHK;rysufcH,lMuayonf/ wpfOD;ukdwpfOD;
tNidK;xm;NyD;? tMuifemuif;rJhpGm qJa&;wkdif;xGmrSK vkH;0rygacs/ tjyKo
abmESihf qkq
d ;Hk raomoabmrsK;d wGif ,if;pum;pkudk Mum;ny
f tok;H jyKwwf
Muygonf/
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
159
tdrfuvqGD;? armifumBuD;
awmGma'orsm;\ vufawGUtvkyfcGifrS aygufyGm;vmaom pum;
yif jzpfygonf/ &ckdifa'oaus;vufawmGmrsm;wGif qefaxmif;qefzGwf
ukd aeYpOfESifhtrQ vkyfukdifae&ygonf/ qefaxmif;qefzGwfEkdif&eftwGuf
tdrfeHab;? tumt&Hrsm;ESifhqufNyD; ab;okdY tumtzDrsm; vkyfxm;&yg
onf/ ,if;tumtzDrSm ae? rkd;? avwkdYrS umuG,f&efjzpfygonf/ xkdokdY
armif;axmif;qefzGwf&eftwGuf tdrfeHab;?eH&Hrsm;ESifh qufumxm;aom
tumtzDukd ]armif;um}[k ac:Muygonf/
armif;umwwfqifxm;aomtdrfrSm aqG;ajrhaeNyD;jzpfaomfvnf; armif
umrSm topfjyKjyifxm;ojzifh ckdifckdifcHhcHhESifh &Sdaeayao;onf/ ,if;okdY t
ajctaejzpfay:aeaom tdrEf iS ahf rmif;umukd trSwjf yKNyD; ]tdru
f vqD;G armif;
umBuD;}[l qkdprSwfjyKMuygonf/
vlwpfOD;wpfa,mufonf rdrdwwfEkdifonfxuf tqifhjrifhNyD;ajymqkd
aexkdifpm;aomufjcif;jyKonf/ rdrd\ yifudk,ftaetxkdifxufvGefuJNyD;
usifBh uHorl sm;ukd ]tdru
f vqG;D armif;umBuD;}[laompum;ykEH iS hf ckid ;f ESKid ;f ajym
Muygonf/
txufwGif uRefawmfwifjycJYonfh &ckdifpum;ykHESifhpum;pkrsm;onf
&ckdifvlxktMum;rS aygufzGm;vmjcif;jzpfygonf/ rdrdwkdY\teD;uyfqkH;aom
taeESifh,SOfNyD; ajymqkdawG;ac:rSKrsm;onf pmoHayoHqefaeygonf/ okdY
aomf pmaytokid ;f t0kid ;f xJoYdk xk;d azmufvmjcif;r&Sad o;aom pum;ykrH sm;ESihf
pum;pkrsm;jzpfygonf/ pmayonf jynfolvlxkukd tvif;a&mifay;onf/
pmayonf jynfov
l x
l \
k tiftm;vnf;jzpfonf/ jynfow
l Ydk\tawG;tac:
jynfolwkdY\tjrifu wifjyaom ZmwfckHwpfckvnf;jzpfonfqkdu rSm;rnf
rxifyg/ okdYjzpfvQif jynfolawGMum;rS aygufzGm;vmaom &ckdifpum;ykH
rsm;ESifh pum;pkrsm;rSmvnf; ,if;ZmwfckHay:okdY a&muf&efvkdvmygawmY
onf/ a&muf&Sdvmaom pmaytoD;tyGifhrsm;ukdvnf; yGifhvef;Ekdifatmif
ysKd;axmifay;ykdY&efom vkdygawmhonf/
pmayjzifh trsKd;*kPfxGef;vif;ygap/
xGef;atmif(abmif;'Gwf)
&cdkifnGefYzl;
160
&cdik o
f m;BuD;pmay
tOee'DrS NrdKYom,m
]jrufzkwfukdxGif? tdrf,mjyif? om,mapbkdY yefajrmif;GmNrdKUwpfNrdKU}[l
aom wabmifpum;ukd uRefawmfi,fpOfuyif Mum;cJh&avonf/ i,fpOf
wk;H u xkw
d aygif\t"dyg ,fudk em;rvnfcahJ cs/ em;vnfatmifvnf; rBudK;
pm;cJ/h uRefawmftouf tawmf&vmaomtcgrSom xkt
d xufyg wabmif
\oabmw&m;onf vufawGUESifh[yfpyfrSKaMumifh em;vnfcJh&avonf/
tOee'Donf av;NrdKUjrpfukdac:aom trnfjzpfonf/ av;NrdKUjrpf\
xif&mS ;ausmaf ZmcJrh KS udk orkid ;f avhvmbl;olwidk ;f odMurnfjzpfayonf/ avmif;
MuufNrdKU? NcdwfNrdKU?ae&O&mNrdKU? eef;usNrdKU? e*&mompnfNrdKU? pr0ufNrdKU p
aomNrdKUrsm;onf urf;pyfwGifyif wnf&SdcJh\/
xkYjd yifwjcm; a0omvD? ajrmufO;D paomNrKd UawmfwYdo
k nfvnf; av;NrKd UjrpfEiS hf
av;rkdifig;rkdifavmufom a0;onf/ av;NrdKUurf;ajc\ xGufukefoD;ESHonf
&ckdifajrukd trsm;qkH;tusKd;ay;avonf/ xGufukefaygrsm;ojzifh a&vrf;
c&D;aumif;rGejf cif;? rif;aeNrdKUrsm;ESiehf ;D pyfjcif;paom taMumif;t&mwkYd aMumifh
av;NrdKUjrpfonf ykdxif&Sm;vm&avonf/
tOee'Dav;NrdKUjrpf\ vuf0b
J ufurf;ajcwGif xif&mS ;aomNrdKUrSm rif;
jym;NrdKU? ajrmif;bG,fNrdKUjzpfonf/ vuf0Jbufurf;ajcwGif yef;ajrmif;NrdKUu
av;yifjzpfonf/
yef;ajrmif;GmrSonf yef;ajrmif;NrdKUokdY jzpfvmwkd;wufcJhonfrSm rMum
ao;aomtcsdefu jzpfygonf/ yef;ajrmif;NrdKUuav;onf av;NrdKUjrpf\
vusfmbufwGifwnf&Sdaom wpfckwnf;aom NrdKUuav;yifjzpfonf/ yef;
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
161
&cdkifnGefYzl;
162
&cdik o
f m;BuD;pmay
yef;ajrmif;NrdKUwGi;f &Sv
d rf;rsm;rSm tm;vk;H awmifausmufrsm;cif;xm;aom
ausmufcif;vrf;rsm;jzpfonf/ vrf;ukd jyKjyifwnfaqmuf&mwGif wpfOD;
wpfa,muf\ vkyfaqmifcsufaMumifhr[kwf? vltrsm;\ vkyftm;vkyf
aqmifcsufaMumifhyifjzpfonf/ uRefawmf rSwfrdygao;onf/ opfyifrsm;ukd
ckwfvSJjcif;? vrf;azmuf&mwGif vrf;usaomtdrfwcsKdUukd NzdKypfjcif;? teD;&Sd
awmifrsm;rS awmifausmufrsm;o,f,lum vrf;wGifzkdYjcif; paomtrSKudp
ukdaqmifGufMuaom &yfolGmom;rsm;rSm aysmf&TifpGm vrf;azmufvkyfukdif
cJhMuonfukd awGUcJh&ygonf/ wcsKdU aumufnif;aygif;auR;Muygonf/
uJhokdY pkaygif;vkyftm;jzifh vlxktusKd;jyK yef;ajrmif;vrf;rsm;rSm aumif;rGef
NyD;ajrmufoGm;cJhygonf/ yef;ajrmif;NrdKUteD; &yfGmwkdUukdvnf; vrf;rBuD;wkdY
jzifh qufoG,fxm;ygonf/ ukef;vrf;qufoG,fa&;vnf; tqifajyrSK&Sd
ygonf/
vrf;yef;qufoG,frSKaumif;rGefjcif;onf pD;yGm;a&;wkd;wufrSKukd jzpf
aponf/ yef;ajrmif;NrdKU\ pD;yGm;a&;tajctaeukd wifjy&aomf pD;yGm;a&;vkyf
ief;rsm;rSm ukeo
f nfrsm;? aps;onfrsm;? yGpJ m;rsm;? O,smOfyidk &f iS rf sm;? v,form;
rsm;? ukdif;orm;rsm;? vufvkyfvufpm;rsm;\ pD;yGm;a&;vkyfief;rsm;yif jzpf
Muonf/
0g;vkyif ef;onf av;NrdKUjrpf\ vkyif ef;wpfcjk zpfonf/ 0g;vkyif ef;onf
BuD;us,fygbd\/ xkdYjyif Budrf? ebuf? uef'aumuf paomvkyfief;wkdY
vnf; BuD;us,fvSayonf/
yef;ajrmif;NrdKUuav;wGif txnfqkdif? ukefpkHqkdif (40)eD;yg;&Sdygonf/
ypn;f rsKd;pkH &ygonf/ ,cktcg xkq
d idk w
f Ydk \wk;d wufrKS onf ,kwaf vsmhvm
NyD; vvooqkdif\wkd;wufrSKonf ykdrkdBuD;xGm;vmonfukd awGU&ygonf/
vvooqkdifonf yef;ajrmif;NrdKUwGif ESpfqkdif&Sdygonf/ yef;ajrmif;tkyfpk
qkdifwpfqkdifESifh e*g&mtkyfpkqkdifwpfqkdifjzpfygonf/
yef;ajrmif;NrdKUwGif aps;BuD;(2)&ufusygonf/ t*FgaeYESifhpaeaeYjzpfyg
onf/ aps;wkYdwiG f teD;tem;&yf&mG rsm;uvnf; aps;0,forl sm;? aps;a&mif;
olrsm; vma&mufa&mif;0,fazmufum;Muonf/ tvGefpnfum;ygonf/
yef;ajrmif;ESifhteD; O,smOfxGufoD;ESH pD;yGm;a&;vkyfief;onfvnf; BuD;
us,fygayonf/ xkdYjyif ajryJ? rnif;paom ukdif;xGuftaphwkdYaMumifh
yJqDESifhrnif;qDvnf; a'owGifxGufayonf/ aq;Guf tenf;tusOf;
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
163
&cdkifnGefYzl;
164
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
165
&cdkifnGefYzl;
166
&cdik o
f m;BuD;pmay
av;NrdKUarmif
&cdkifnGefYzl;
167
&cdkifom;BuD;pmay
tbm0g
]tbm0g? tbmqkHcGwf vm;c,ifh/ trif0g? trifqkHajymif;
vm;c,ifh/ qkH0g? qkHpyg; axmif;vD,ifh/ pyg;0g? pyg;MuufaoQ
pm;vD,ifh/ MuufaoQ0g? MuufaoQpGef&J xkd;vD,ifh/ pGef&J0g?
pGef&Jopfacgif; atmif;vD,ifh/ opfacgif;0g? opfacgif;rD;wkduf
ypfvD,ifh/ rD;0g? rD;&DqGwf ypfvD,ifh/ &D0g? &DqifabmifBuD;
aomufvD,ifh/ qifabmifBuD;0g? qifabmifBuD;awmifpOf a,mif
vD,ifh/ awmifpOf0g? awmifpOfeEGif; pkdufvD,ifh/ eEGif;0g? eEGif;
ouFef; qkd;vD,ifh/ ouFef;0g? ouFef;armifoQif 0wfvD,ifh/
armifoQif0g? armifoQifyef;qGwf vm;c,ifh/ yef;0g? yef;bk&m;
wifvD,ifh/ bk&m;0g? bk&m;edAmef ul;vD,ifhav ... ul;vD,ifh}}
]tbm0g(tazaum)}[laomaw;uAsmonf uav;(taoQ) wpf
a,mufukd pmqkd&Sifu pdwf&Snfvuf&Snf &Sif;jyaeaomaw;uAsmwpfyk'f
yif jzpfayonf/ uav;uvnf; olodvkdonfrsm;ukd ar;prf;Munfh\/
pmqk&d iS u
f vnf; em;vnfatmifajzonfudk awGY&ayonf/ uav;rSm av;ig;ESpf ywf0ef;usiftG,f jzpf[efwlonf/ xkduav;onf tdyf&mrSEkd;aomf
vnf;aumif;? olYtbukd rjrif&ojzifh ]tbm Zmukdvm;cav;}qkdonfh
oabmESifh ]tbm0g}[l ar;vkdufavonf/
]tbm0g}qkdaompum;pkonf rdbukdrawGUjrif&aom uav;(taoQ)
wpfOD;\rsufESmukd xifjrifapvma,mif&Sdayonf/ rdrd\ cspfciftm;xm;
jrwfE;dk aom rdbrsm;ukd rawGU&aomtcg tm;i,foyH gonfudk awGU&onf/
ukPmoH[k qkd&acsrnf/ ]vm;c,ifh}? ]axmif;vD,ifh}? ]pm;vD,ifh}p
&cdkifnGefYzl;
168
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
169
aumif;aMumif;ukd ajymjyvko
d nf/ ,if;aMumifh rD;avmifaeaom opfacgif;ukd
]&DqGwf}a&jzef;ay;vkdufavonf/ rD;ukd Nidrf;vkdufaponf/ a&rSm ow0g
taygif;wkdY\ rDSckdtm;xm;&m toufocifyifjzpfonf/ xkdYjyif uav;u
]&D0g(a&aum)}[l ar;onfudk ]&Dqifabmif aomufv,
D if}h [k ajzjyefonf/
pdwfqkd;aeaomuav;i,frSm pdwfNidrfoufvmavonf/ xkdYaMumifh
qifabmifBuD;ae&mukd odvkdvmavonf/ uav;i,f\ywf0ef;usifonf
awmifp,
G af wmif;dk rsm;ESihf &Sad eonf/ okYdaomae&mrsK;d wGif qifabmifBuD;
aeaMumif;ukd &Snf&Snfa0;a0;ajymqkdae&efrSm pmqkdtbkdY rvkdawmhay/ qif
abmifBuD;rsm awmifpOfawmifkd;wavQmufrSm aeaMumif;ukd tvG,fwul
ajymEkdifonfyif r[kwfygvm;/
awmifeab;wGifaeolrsm;onf awmif,mvkyfief;ukd vkyfukdifMu\/
uav;\trdtbrsm;vnf yg0ifonf/ ,if;awmifeHab;wGif eEGif;ukd
pku
d yf sKd;&aMumif;ukd pmqk&d iS u
f uav;tm;todOmPfay;\/ eEGi;f ukd vlt
okH;taqmiftjzpf tokH;jyKonfomru bkef;BuD;rsm;0wfqif&ef ouFef;ukd
vnf; t0ga&mifq;dk ay;Ekid af Mumif; today;jyefonf/ bke;f BuD;? armifoQif
wkYd rmS bk&m;om;awmfrsm;yDyD omoemvkyif ef;ukd vkyaf qmif&\/ xko
d mo
emvkyfief;taMumif;ukd uav;i,ftm; pmqkd&Sifonf em;tvnfqkH;ESifh
t&Sif;vif;qkH;taetxm;jzihf a&;om;xm;onfukd awGU&onf/ xkdrQom
ruao;? bk&m;qGrf;? bk&m;yef; uyffvSL&aMumif; uav;i,fvnf; vSLyg
u ukokdvf&aMumif;ukd awGU&onf/ armifoQifonf ukokdvf&&eftwGuf
bk&m;rSm yef;wifaeaMumif;ukd ajymjyonf/ xkdYjyif bk&m;rSm ,cktcg t
jrifjh rwfq;Hk aomt&m edAm efoYdk ul;a&mufomG ;NyDjzpfaMumif;ukd &Si;f jyaeaMumif;
awGU&ygonf/
]tbm0g}qkad om uAsmwpfy'k v
f ;Hk ukd csK
H a0zef&rnfqydk gaomf xkad w;
uAsmonf &ckdifawmvufa'orS aygufyGm;vmaom aw;uAsmjzpfonf/
pmqkd&Sifonf rnfolrnf0gjzpfonfukdum; rod&ay/ ,ck ]tbm0g}
aw;uAsm&Sif\trnfukd rod&apumrl &ckdiftrsKd;om;xJwGifvnf; awm
aevlwef;pm;\b0okyu
f dk ay:vGiaf paom pmqk&d iS &f adS eaMumif;ukd xif&mS ;
pGm awGU&SEd idk yf gonf/ &ckid w
f ikd ;f &if;om;wdYk onf pmaytaeESiv
hf nf;aumif;?
tawG;tac:taejzifhvnf;aumif;? tqifhtwef;rnHhaMumif;ukd aw;
uAsmu oufaocHvsufyif&Sdonf/ xkdrQomruao; &ckdifwkdYa'oonf
awmawmifa&ajr om,monf/ pdr;f vef;pkad jy omarmbG,af umif;aMumif;
&cdkifnGefYzl;
170
&cdik o
f m;BuD;pmay
ukd awG;qqifjcifEidk o
f nf/ &ckid o
f nf wk;d wufaom vlrsK;d rsm;jzpfaMumif;ESihf
&yfGmNidrf0yfom,maom jynfGmjzpfaMumif;ukdvnf; odEkdifayonfyif/
,if; ]tbm0g}aw;uAsmwGif tonf;ESv;Hk \cHpm;csufjzpfaom tcspf
taMumif;vnf; vkH;0ryg0if/ EkdifiHa&;taMumif;ESifhvnf; vkH;0rywfouf/
awmaevlwef;pm;wkdY\ obm0tajctae? vkyfukdifpm;aomufykH? bmom
,kMH unfrKS ? ywf0ef;usio
f m,mrSKwkYdjzifh jc,frKS ef;xmonf/ uav;i,fwpfO;D
\ odvkdaompdwfukd rcsKyfcs,fbJ rdrd\vkd&m,kHMunfrSKbufokdY qG,f,l
vmonfrSm vGefpGmpdwf0ifpm;bG,fyifjzpfonf/ ,ckacwfrdcifrsm; enf;,l
bG,yf if tar;tjrefxal omuav;rsm;tm; tcsKUd rdcifwYdkonf aigufief;wwf
Muonf? rmefrJwwfMuonfukd awGU&ayonf/
,if;wkdYrSm todrsm;vkdaom uav;rsm;tm; todOmPfukdcsKd;ESdrf&m
a&mufomG ;onf/ olwYdkar;onfudk em;vnfoabmaygufatmif tvsO;f oifh
ovkd ajymMum;&ayrnf/ xkdokdYajymqkd&if; todOmPfenf;yg;aom uav;
tm; rdrdvkd&mbufokdY qGJac:,l&monf/ ]tbm0g}aw;uAsmuvnf;
rdcifaumif;rsm;twGuf &nfeT ;f pyfqx
dk m;onfqu
dk rSm;tHrh xifyg/ tar;
tjref;xlaom i,fG,folwkdYtm; vGwfvyfpGmar;jrefEkdifatmifvnf; vrf;
cif;xm;\/ taemufEidk if rH sm;rSmvnf; okYdtar;tjref;xlveG ;f aom uav;
rsm;tm; ar;orQukd rnnf;rnLbJ rdcifvkyfoluajzMum;aMumif;ukd rMum
cP Mum;od&ygonf/ xkYd aMumifh taemufEidk if o
H m;rsm;uko
d m txiftjrif
BuD;aeolrsm;tm; aw;uAsmu igwkYd&ckid af us;vufmG rSmvnf; okYdaom
todOmPf&ifhoefaom pmay&Sifrsmonf a&S;tcguyif&SdaeaMumif; ajymjy
oa,mifyif &Sdygawmhonf/
&ckdifwkdif;&if;om;rsm;onf pmaya&;om;&mwGif tawG;tac:taejzifh
xdyfwef;uyg0ifaMumif;ukd ckdifvkHpGmjzifh aw;uAsmuyif oufaoxl
vsuf&Sdayonf/ bmoma&;taejzifhvnf; wkd;wufBuD;us,faernfukd jrif
a,mifEidk o
f nf/ ,ckacwfwiG v
f nf; okYdtawG;tac:&ifo
h efaom obm0
ukdwifjyEkdifaom? &o*kPf? yom'*kPfajrmufvSaom &ckdifpmqkd&Sifrsm;
ay:aygufxGef;um;vmvdrfhrnf[k rsm;pGm,kHMunfvsuf&Sdygonf/ a&S;&ckdif
pmqkd&Sifrsm;\ jrifhjrwfaumif;rGefvSaom aw;uAsmrsm;ukdvnf; &SmazGMu
yg? azmfxkwfMuyg[k wkdufwGef;vkduf&ygawmhonf/
roZif(armifawm)
&cdkifnGefYzl;
171
&cdkifom;BuD;pmay
&ckdiftpdaE,s[dwod'd bk&m;ukd;qlylaZmfenf;
bk&m;ukd;qlt&yfTef
Aka'gp rZDaroaXm? om&dylawmp AuHaP/
ypdraep tmeaEm? Owa&parm*vmaeSm/
aum@manm ykAbm*oD? yg,app*0Hywd/
OygvDe&wdap0? t*dae,O a&waum/
&m[kavmap' {oaE? Z,wk opr*FvH/
1/ bk&m;ocif bdoduf
tX&o [wKaAa"m? a*gparmous 0#aem/
oAnK tAwdavmaum? oAavmum okcyawm/
0dZmp&P oraEm? aomwma&m*sH ''gwkar/
2/ t&Sifom&dykw&m bdoduf
om&dykawmr[myanm? yXarmt*om0aum/
"raoemrwdaoaXm? o'gaomwd H ua&mwkar/
3/ t&SiftmeEm bdoduf
tmeaEmAk'KyXaum? o*FDa[om"koraw/
A[kokawm "rma&m? o'gaomwH ua&mwkar/
&cdkifnGefYzl;
172
4/ t&Sifarm*vmef bdoduf
arm*vmaem r[mawa&m? 'kwda,mt*om0aum/
'drEmeHaomta*g? o'gaomwH ua&mwkar/
5/ t&Sifaum@n bdoduf
tnwaum@naxa&m? &wnKeHta*gt[k/
"rpum[dora,m? o'gaomwH ua&mwkar/
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
173
6/ t&Sif*0Hywd bdoduf
oAma0&m b,mbdawm? *0Hywsmo0ua,m/
r[modEdua&mavmau? o'gaomwd H ua&mwkar/
7/ t&SifOygvd bdoduf
0dea,t*eduaum OygvdowK0@dau/
0dea,yg&rdyawm? aomwsma&m*sH''gwkar/
8/ t&Sifa&0w bdoduf
t&n0goDeHaom ta*g? a&0awmcrd{neda,m/
0da0umbD&aum axa&m? o'gaomwd H u{&mwkar/
9/ t&Sif&m[kvm bdoduf
&m[kavm Aka'gykawmyd? odumumrerkwarm/
'g,a'goA0arok? r[moEd ua&mwkar/
wpfqlukd;acgufpD *gxmukdGwfbdwfodufajrSmuf/
ovTJpifwGif a&;vnf; Xmremav/
ab;'Pf&efum qkawmif;*gxm
aum@mnax&m Elbma0e yk&wdrm, 'dom,? tm*wmeH
ownm,meH toDwo
d w o[omeH ywwk(r'b)D "'aH owk tw*aF rwk/
om&dykwax&mElbma0e 'uDPm, 'dom, tm*wmeH ow&k
b,meH toDwdow o[omeH ywwk0d'Haowk tw*Farwk/
tmeEma&m&m Elbma0e ypdrm,'dom, tm*wmeH owK&k
b,meH roDwdow o[omeH ywwk0d'Haowk tw*Farwk/
arm*vmeax&m Elbma0e Ow&m, 'dom,bm*wmeH ow&k
b,meH todwdow o[omeH ywwk0d'Haowk tw*Farwk/
Oygvdax&m Elbma0e 'uP
d m, tEl'o
d m, tm*wmeH ow&k
b,meH toDwdow o[omeH ywwk0d'Haowk tw*Farwk/
a&0wax&m Elbma0e yk&wrd m, tEl'o
d m, tm*wmeH ow&k
&cdkifnGefYzl;
174
&cdik o
f m;BuD;pmay
ukd;uG,f&tHhaom tpDt&if
bk&m;ukd;qlwkdYukd ukd;uG,f&tHhaom tpDt&ifum; okdYwnf;/
oefYjyefYvpS mG aom b,(Asy)f (vifyef;tBuD;pm;rsK;d ) topfBuD;ukd uk;d ck
vkyf? [ufajymzuf(iSufaysmzuf)ukdaomfvnf; av;axmifhN*dKvfpmay;onfh
cGufuJhokdY tcef;ukd;cgufuGefYvkyf/ wHcGef? MuufvQmwkdifrSm ylaZmfvkdol
wpfaxmifhwGif wpfopfomap/ teHrSm ckESpfopf?&SpfopfpD tjzLoufouf
ukd jyKav/
xD;jzLukd;ck? rD;wkdifrSmylaZmfvkdol t&yfESifhtrQwGif vufwpfopfom
csnfyifukd[l ylaZmfooloufaphwGif wpfyifom rD;pm,l/ ukd;ykdif;ykdif;
wpfyidk ;f rSm vufwpfopfomap? vufwpfopfomonft
h ykid ;f rSm bk&m;ocifzYdk
rD;pm;jyK? <uif;onfh&Spfykdif;rSm &[Emrsm;zkdY rD;pmjyK? rD;pmrSm za,mif;rH?
za,mif;rSm &omvQif bk&m;ocifrSm 5d-5H? &[EmrSm 5d pD? r&omvQif
bk&m;ocifrmS 1d-1H? <uif;onf&h pS q
f rl mS 1d pD? onfEiS rhf &omvQif bk&m;rSm
cH? <uif;onfh&SpfqlrSm olpD? onfwGifrpomacsNyD/ t&yf? toufESifh
wkdif; jrifhonfcsnfukd rD;pmjyK za,mif;ukdwkdifjyKav/
bk&m;ocifrmS rD;wkid w
f opfom &Snaf p/ qGr;f yGJ uk;d yGpJ &D if/ qefo;Hk
xyfuRwv
f aS tmif zGy?f qefvwfqefzsm; ryg&atmif ok;H cg0ef; (ok;H cgwD;
) qef&if;om;ukd,l? wpfjynfu omvGefarmufap/ wpfjynfrSefkHom r
[dapESi/hf oefYjyefYvo
S nfah &ESihf ok;H xyfpifMu,fvaS tmif aq;av/ qGr;f csuf
aomtcg a,mufsm;ukdom csufap/ rdef;rukd rcsufap&m/
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
175
&cdkifnGefYzl;
176
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
177
&cdkifnGefYzl;
178
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
179
&cdkifnGefYzl;
180
&cdik o
f m;BuD;pmay
ckepf&ufom; bk&m;ylaZmfenf;
ckepf&ufom;udk bk&m;uk-uk&onfum; we*FaEGom;ukd tdrt
f aemuf
ajrmufaxmifhu qGrf;pifaqmif ]wefckd;BuD;bk&m;}[l trnfrSnfh/ a&t
vsifoGefNyD;rS qGrf;ig;xkwfwif? yef;ig;yGifh? qDrD;ig;wkdif? wHcGefig;wkdif?
qDrD;wkdifukdwpfxGm wHcGefwkdifrSm olemwpfaxmif? wHcGefGufrSm? t0wfjzL
pukd arG;aeYup &ufvnfatmifvSL vkdtyfaomqkukdawmif;/ weif;
vmukd tdrfajrmufbufu qGrf;pifaqmuftHh ]ausmfa0g}[k bk&m;ukdrSnfh
a&tvsifoeG
f if;enf; pD&ifyal Zmfav/ Ak'[
;l om;rSm tdrt
f a&SUu ]aZ,
bkH}[krSnfh/ a&tvsifoGef if;enf;pD&ifylaZmfav/ Mumoyaw;om;rSm
tdrfaxmifu ]a&TbkHom}trnfrSnfh a&tvsifoGef? if;enf; pD&ifylaZmfav/
aomMumom;rSm tdrt
f aemufu ]jroDwm}[krn
S /hf a&tvsifoeG /f if;enf;
pD&ifylaZmfav/ paeom;rSm tdrfta&SUaxmifhu ]omxGef;OD;}rSnfh/ a&tvsif
oGef if;enf; pD&ifylaZmfav/ &m[kN*dK[fukdvnf; ckepf&ufom;wkdYonf
tdrftaemufajrmufucsnf; pD&ifylaZmfav/
aemifvmvlrsm; rsKd;av;yg;wkdY rSwfom;ukefMu? vuFmjyzdrfh? rlvwl
,Of? pyf,SOfoifhpGm? y&d0gaerSK? tm,kGefY&Sif? eHyifpkdufaumif;? wpf
aMumif;ea&? wnfqjynfGm? rsKd;aqGrSmESifh? uefoma&wGif;? wljcif;jyKyg/
bkrdrSmum;? xm;&mocsFKdif;? yifpa&tdrf? jrSKyfxdefaoG;oH? wwefa*[? y
wdxm;bdusDus? acgif;aq;&avh/ awZtrSef? xD;wHcGefESifh? ausmif;uefbk
&m;? vSKcef;em;u? wpfjcm;Xme? towwdxm;bd? uRJEGm;jrSKyfxm;? Opm
uefom? a&wGif;wljcif;jyKNrJ? wuGJoD&d? yef;wdpkduftyf? t&yf&modrf;? eef;
tdrftrSK? aumif;pGmjyKavm? eHukwkdYtm;? bk&m;yrm? jrwfEkd;&m\/ eHrSmay:
&cdkifnGefYzl;
181
&cdkifom;BuD;pmay
ewfjrpfrmC
ukd;um;usrf;rsm;
y&dwfaygif;csKyfyg
wdwKy&rusrf;
wdwKyg&musrf;
ayrl/
ayrl/
ayrl/
&cdkifnGefYzl;
182
&cdik o
f m;BuD;pmay
OumZpf
]OumZpf}onf rif;om;Oum\taMumif; OumZmwfjzpfygonf/ Zmwf
[kqkdaomfvnf; pum;ajyZmwf0wKwpfckr[kwfbJ tykd'faygif;(121)ykd'fjzifh
zGJUoDxm;aom uAsmvuFmBuD;wpfck jzpfygonf/ uAsmrSm ykHrSefav;vkH;
pyftzGJUjzpfNyD; tykd'fwkdif;ukd ]av --- }jzifhcsD? ]wnfhav ---}jzifh tqkH;
owfxm;\/ xkdYaMumifh if;uAsmBuD;ukd tcsKdUu ]OumtJ}[kac:aMumif;
odcJh&ygonf/
1/ OumZpfpmrl
OumZpfwGifzGJUxm;aom taMumif;t&mukdrajymrD ]OumZpf}pmrlt
aMumif;ukd tenf;i,f wifjyvkdygonf/ OumZpfonf vufa&;pmrlwpfck
jzpfygonf/ if;pmrludk ppfawGNrdKUae rdwaf qGjzpfol pmayokawoDq&mBuD;
OD;Aode;f u uRefawmftm; avhvm&efay;cJo
h nf/ (taemufjynf? rd;k om&Gm
q&mawmfb&k m; OD;OmPkw& xHr&S &So
d nf[k od&onf/) if;pmrlEiS hf ywfouf
a&;olpmqk?d a&;cJah omacwf ponfwYdk udk q&mBuD;tm; uRefawmfar;jref;
pkHprf;jcif; rjyKcJhrdyg/
pmrlrSm ukvm;wefjrpfzsm;? av;NrdKUjrpfzsm;paom &ckdiftnma'o
pum;oHjzifh a&;om;xm;\/ pum;oHtrsm;pk\teufudk azmf,&l &SEd idk af omf
vnf; xkad 'ook;H pum;vk;H tcsKUd ESihf tuRr;f w0ifr&S
d wpfaMumif;? cif;usi;f
zGUJ qkx
d m;aom tcsut
f vuftcsKUd ESihf pdr;f aeao;wpfaMumif;? pmrlu&dk &SNd yD;
pzwfMunfhpOfu wpfq,f&mckdifESKef;rQom em;vnfcJhygonf/ pmrlul;a&;
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
183
&cdkifnGefYzl;
184
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
185
2/ rif;OumtaMumif;
trsKd;tEG,jf rifjh rwfaom 0&"r&mZmonf awmifacgif;jrdKU\ t&Sijf zpf
\/ xkdrif;\om;awmfonf odefZul(od*Fol)jzpf\/ odefZul\ Muif&m
awmf olZmwmrS jrwfaomom;BuD; &SdOum(rif;Oum)ukd zGm;jrifavonf/
&wemok;H yg;ukd k
d w
T u
f ;dk uG,&f m om,maom uRe;f ajrwGif [oFm
jynfonfvnf;aumif;? GmBuD;Gmi,fwkdYESifhjynfhaom ppfukdif;?yif;,?tif;0
jynfwkdYonfvnf;aumif; toD;oD;&SdMu\/ xkdokH;jynfwkdY jrefrm? rGef?
ysL? &Srf;[laom trsdK;av;yg;wkdYonf 0ajymom,m Nidrf;csrf;pGmtwl,Of
wGJ aexkdifvsuf&SdMu\/
bkef;wefckd;BuD;rm;aom awmifacgif;NrdKU\t&Sifonf puk? pvif; p
aom aus;vufckdifwkdYukdpkd;ykdif tcGeftwkwfcH,l&\/ umr? rif;wkH;?
oHjyif? uonf;? rkd;zGJU? rkd;zsif;paom t&yf&yfte,fe,frif;wkdY\ ocif
vnf;jzpf\/ jrwfaomrif;wkdY\ t&Sifjzpfaom xkdrif;onf usKH;? wHwkdif;?
&Javmif;? &ifwm;? rk'fwHcg;? ol&Jajy;? ol&JckdwkdYjzifh Akdvfajcwpfodef;yif r
NzdKrzsufEkdifaom ausmufNrdKUBuD;ukdwnf e,fopfy,fopfrsm; csJUxGifpkd;
rkd;avonf/
xkdtcsdef ta&SUwllwGif aexkdifMuaom ysL?&Srf;ponfh vlav;yg;wkdY
onf arm[zdp;D w&m;ysufjym;um cku
d &f efymG ;vmMuavonf/ jrwfaom
0&"rmrif;\ e,fy,fwGifum; NrdKUvnf;ckdifcHh? jynfolvnf;nDnGwf? tpm;
tpmvnf;aygrsm; pnfum;avonf/ xkYd jyiftoD;oD;aom aus;vufrsm;
wGifvnf; vif;? csif;?&Srf; ponfhvlwkdYonf wpfOD;pum;ukd wpfOD;em;r
vnfaomfvnf; aysmyf g;pGmaexkid Mf u\/ wef;upm;jcif; jyKMu\/ wef;upm;
jcif;onf &efoludkatmifjrifatmif ra,mifrrSm; vsifvsm;pGm upm;&aom
trSKjzpfavonf/
&TOD umum; ab;bk;d tpOftquf wpfq,fEh pS jf ynfudk ykid pf ;dk aomrif;rsK;d
rS qif;oufvmaom rif;om;pifppfjzpf\/ &TDOuSm\ zcrnf;awmf rif;
&Jausmfxif[k trnfwGifaom odefZulonfvnf; jrwfpGmbk&m;a[mTef
Mum;aom w&m;awmfukd vkdufemusifhokH;um tvSL'ge ukokdvfaumif;rSK
tNrJjyKoljzpf\/ &TDOumukd zGm;NyD;aemufrMumrD odefZul\ Muif&mawmf
onf xl;jcm;pGmvSyacsmarmaom orD;zkYd r,f(apmykYd r,f)ukd zGm;jrifavonf/
&TDOumonf ynmoifcsdefa&mufaomtcg avmukw&mw&m; ukd;yg;?
&cdkifnGefYzl;
186
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
187
&cdkifnGefYzl;
188
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
189
&cdkifnGefYzl;
190
&cdik o
f m;BuD;pmay
armifpHazmf
&cdkifnGefYzl;
191
&cdkifom;BuD;pmay
a0omvDacwf
Ak' 0iftkwfcGufrsm;
&ckdiforkdif;vm a0omvDacwf\vuf&mrsm;um; trsKd;aygif;pkHvifvS
ayonf/ a0omvDacwf tEkynmvuf&mrsm; ]yef;q,frsdK;}wGif yg0if
aom yef;ykvuf&m trsKd;tpm;rsm;ukdvnf; txift&Sm; awGU&SdEkdifao;\/
yef;ykynmjzifh vuf&majrmufrsm;pGm xGif;xkxm;aom kyf<uyef;ykvuf&m
rsm;jzpfonf/ Ak'0iftkwfcGufrsm;onf tEkynmomru bmoma&;? ,Of
aus;rSK&SKaxmifhrsm;t& tvGefwefzdk;&Sdaom taxmuftxm;rsm;vnf; jzpf
aeayonf/ aqmif;yg;wGif &ckid af 0omvDacwfvuf&m Ak'0 iftw
k cf u
G rf sm;
jzpfaom Ak'0if&Spfcef;ESifh Ak'0ifq,fcef;yg tkwfcGufrsm;\taMumif;t&m
ukd a&;om;wifjyygrnf/
tkwcf u
G rf sm;ukd ]tE*l yk <f uif;rsm;}[lvnf; ac:ygonf/ ausmuf
csyfay:wGif tuGufazmf xGif;xkxm;aom tkwfcGufwGif Ak'0ifvm
xif&Sm;aom jzpf&yfrsm;ukd okyfazmfxm;ygonf/ ae&m Ak'0ifESifhpyf
vsOf; tenf;i,f&Sif;vif;&ygrnf/ a*gwrjrwfpGmbk&m;\ b0jzpfpOf[k
ac:qkd&rnfh Ak'0ifqkdif&m taMumif;t&mrsm;um; rsm;jym;vSygonf/
onfwkdYtxJrS xif&Sm;aomjzpf&yfrsm;ukd azmfjy&aomf oHa0Zed,av;Xme
[kac:qkdonfh zGm;awmfrlcef;(vlreD)? oAnKw a&TOmPfawmf&awmfrlcef;
(Ak'* g,m)? w&m;OD;a[mMum;cef;(rd*'g0ke)f ESihf y&deAd m efpaH wmfrcl ef;(ukd
&cdkifnGefYzl;
192
&cdik o
f m;BuD;pmay
y&dedAmef pHawmfrlcef;
emVm*D&dqifawmfcRwfcef; wm0wd HomrSqif;oufcef;
oAnKw a&TOmPfawmf&cef;
w&m;OD;a[mcef; ,rkdufjym#d[mjycef;ygvdav,su awmxGufcef;
zGm;awmfrlcef;? Ak'0ifq,fcef;yg ausmufcsyfwGif xGif;xkvkyfxm;onfrsm;
um; atmufygtwkdif;jzpf\/
y&dedAmef pHawmfrlcef;
emVm*D&dqifawmfcRwfcef; wm0wd HomrSqif;oufcef;/
oAnKw a&TOmPfawmf&cef;
w&m;OD;a[mcef; ,rku
d jf ym#d[mjycef;? ygvdav,su awmxGucf ef;?
zGm;awmfrlcef;/
'kw&p&d,musifhcef;
rkOvdEme*g; yg;ysOfrdk;umuG,fcef;/
jzpf&yfrsm;ukd wpfckcsif;vkduf tusOf;csKyf wifjyygrnf/
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
193
&cdkifnGefYzl;
194
&cdik o
f m;BuD;pmay
y&dedAmef pHawmfrlcef;
bk&m;&Sio
f nf oufawmf(80)tG,w
f iG f &[ef;taygif;NcH&v
H suf yg0g
jynfokdY<u ]pkE}trnf&Sd a&Tyef;xdrfonf aqmufvkyfvSK'gef;onfh o&uf
O,smOfausmif;wku
d f oDwif;ok;H aeawmfr\
l / pkEo
nf bk&m;&Si\
f w&m;awmf
ukd Mum;emNyD;aomf cJzG,fabmZOfukdvnf;aumif;? ]oku&rE0}ac: rBuD;
vGef;ri,fvGef;aom awm0uf\tom;ukdvnf;aumif; csufjyKwfpD&ifNyD;
uyfvLS ygonf/ bk&m;&Sio
f nf tqkyd gom;>yrf;qGr;f ukd bkO;f ay;NyD;vwfaomf
Murf;wrf;jyif;xefonfh aoG;oGeaf &m*ga0'emukd cHpm;&ygonf/ ,if;onfh
aemuf0,f bk&m;&Sio
f nf ukoed mkjH ynfoYdk qufvuf<ucs&D m jynft0ifvrf;
wGifawGU&Sdaom rvmrif;wkdY\ tifMuif;O,smOf0,f tifMuif;yiftpkwkdY
\tMum; vJavsmif;puf,laepOf nOfh\aemufqkH; y&dedAmefpHawmfrl
onf/ y&deAd m efp0H ifjcif;rjyKrD bk&m;&Siu
f ]jyKjyifr&onfh ocFg&w&m;wkYd
onf ysupf ;D jcif;om&Su
d ek \
f / okYd jzpf rarhaomtodw&m;jzifh oifcspo
f m;
wkYdonf udpN yD;atmif tm;xkwMf uukeaf vmh}[k aemufq;Hk Mo0g'ukd &Sit
f meE
ESi&hf [ef;taygif;wkYdtm; a[mMum;awmfro
l nf/ xkad eYum; bk&m;&Sizf mG ;awmf
rl&mESifh oAnKwa&TOmPfawmf&awmfrl&m uqkefvjynfh 0domcgor,
yifwnf;/
Ak'0ifvmtqkdyg y&dedAmefpHawmfrljcif;ukd Ak'0iftkwfcGufESpfrsKd;pvkH;
\txufqkH;wGif a&;vkyfxm;ygonf/ bk&m;&Sifonf ovGefxuf0,f
avsmif;awmfral eNyD; ovGeef ab;wGif idak <u;aeolwYdk \ykrH sm;ukd xkvyk x
f m;
ygonf/
oAnKwa&TOmPfawmf&cef;
tavmif;awmf od'w
r if;om;onf touf(29)ESpw
f iG f edrw
d Bf uD;av;
yg;ukdjrif&ojzifh r[mou&mZf (97)ck 0gqkdvjynfhaeY? noef;acgif,Ht
csdefwGif awmxGufawmfrlavonf/ xkdYaemuf oAKnKwOmPfawmfukd &
&Sad pjcif;tvkYd imS 'kw& p&d,m (6)ESpu
f sifch &hJ mrS ou&mZf(103)ck? wefc;l v
wGif ravQmv
h eG ;f rwif;vGe;f aom rZrd y#dy#musiphf Ofudk ajymif;vJtm;xkwcf hJ
&m uqkefvjynfhaeYta&mufwGif r[maAm"dyifatmuf0,f tavmif;awmf
&cdkifnGefYzl;
195
&cdkifom;BuD;pmay
wm0womrSqif;cef;
Ak'0 iftw
k cf u
G Ef pS rf sKd;pvk;H \ vuf,mzufxyd q
f ;Hk wGif xkvyk x
f m;aom
ykHonf bk&m;&Sifwm0womrS vlYjynfokdY jyefvnfqif;oufvmykH jzpfyg
onf/ Ak'ykHawmfonf &yfawmfrlykHjzifh okyfazmfxm;NyD; tyg;wGif trsKd;t
rnfazmf&efcufaom t&Hkyfrsm;u NcH&Haeygonf/ bk&m;&Sifonf om0wd
jynf ,rkdufjym#dumwefckd;jyNyD;aomtcg wm0womewfjynfokdY wuf
vSrf;<ujref;awmfrlNyD; r,fawmfjzpfcJhbl;aom oEKod[ewfom;ESifhwuG
ewfjA[mtaygif;wkdYukd tbd"rmw&m;a&at; wdkufauR;ygonf/ bk&m;
&Sifonf wm0womwGif okH;vrQpHawmfrlaeNyD;rS ouFe*dk&fjynfokdY jyef
qif;cJhonf[k Ak'0ifwGif jyqkdygonf/
emVm*d&dqifawmfcRwfcef;
Ak'0 iftw
k cf u
G Ef pS rf sKd;pvk;H \ vuf0b
J ufxyd q
f ;Hk wGif yg0ifaomykaH wmf
um; emVm*d&dqifawmfcRwfcef;yif jzpfygonf/ jzpf&yfESifhywfouf
Ak'0ifuqkdxm;ykHrSm Ak'bk&m;&Siftm;tHwk bk&m;wpfqlvkyf&ef BuHpnf
aoma'0'wfonf bk&m;&Sifukdowf&ef enf;rsKd;pkHjzifhBuHpnf tm;xkwfyg
onf/ wpfBudrfwGifrl bk&m;&Sifonf &mZN*dK[fjynf qGrf;cH<uvmpOf
a'0'wfonf kef;&if;Murf;wrf;aom emVm*d&dtrnf&Sd qifajymifBuD;tm;
t&uf(16)tkd;wkdufNyD; trsufjyif;pGmxGufap&ef kdufESufxkd;qGum bk&m;
&Sif<ucsDvm&mvrf; rsufESmcsif;qkdifvTwfvkdufavonf/ okdY&mwGif qif
ajymifBuD;onf Ak'\
csKdNrdev
f pS mG aompum;awmfudk Mum;&onfEf iS hf ESmarmif;
ukdatmufcs em;ESpfzufukd wpfzswfzswfvSKyfum bk&m;&Sifajcawmf&if;
&cdkifnGefYzl;
196
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
197
&cdkifom;BuD;pmay
w&m;OD;a[mMum;jcif;
a&rD;tpkHwefckd;jym#d[mjycef;
Ak'0iftkwfcGufESpfrsKd;pvkH; vuf,mbuf'kwd,tqifhyg ykHawmfjzpf
ayonf/ ykHawmfonf vuf0Jbuf'kwd,ykHuJhokdYyif "rpMumrkj'mjzifhyif
jzpfygonf/
tcef;ESifhpyfvsOf; Ak'0ifu atmufygtwkdif; tqkd&Sdygonf/
tcgwpfyg; &mZN*dK[folaX;onf tzkd;xkdufaom pEul;oydwfukd
&[Emppfppfjzpfaom yk*dKvfxl;rSom,lEkdifap&ef tawmif(60)rQjrifhaom
aumif;uif qkdif;jzifhqGJxm;av\/ xkdtcg &mZN*dK[fjynfwGif *kdPf;q&m
BuD;rsm;tjzpfxif&Sm;aom wdwdq&mBuD;(6)OD;u &,l&efBudK;yrf;Muaomf
vnf; ratmifjrifay/ okdY&mwGif t&Sifyda@mvrax&fjrwfu psmefysH
&,lEidk cf &hJ m onfudk bk&m;&SiMf um;odavaomf &[ef;rsm; okYdwefc;dk rjy
&ef ynwfawmfral vonf/ owif;ukd wdww
d YdkMum;aomtcg wpfv0JG g'
jzefY Adrdom&rif;BuD;u bk&m;&Siftm; om0uwkdY wefckd;rjy&vifhupm;
ukd,fawmfwkdif wefckd;jy&ef avQmufxm;av\/ xkdtcg bk&m;&Sifvnf;
om0wdjynfokdY <ua&mufawmfrl BuD;us,fcrf;em;aom r@yfBuD;&Sd vl?
ewf? jA[m y&dowfwkdY\ txufaumif;uifjyif wefY&yfawmfrlvsuf
awaZmuokP
d ;f (rD;vQH)ukv
d nf;aumif;? tmayguokP
d ;f (a&tvsif)ukv
d nf;
aumif;? edv'fuokP
d ;f (a&mifjcnfajcmufo,
G )f udv
k nf;aumif;? tmkjH yKvsuf
&cdkifnGefYzl;
198
&cdik o
f m;BuD;pmay
y&dav,suawmxGufcef;
Ak'0if&Spfcef;yg tkwfcGuf vuf0JbufatmufqkH;wGifvnf;aumif;?
q,fcef;ygtkwfcGuf vuf0Jbufav;cef;teuf wwd,ajrmuftcef;wGif
vnf;aumif; toD;oD;xGif;xkxm;ygonf/ jzpf&yfESifhywfouf Ak'0if
tkyfpk0if ZdewyumoeDusrf;wGif atmufygtwkdif; azmfjyxm;ygonf/
tcgwpfyg; b&m;&Sio
f nf tao;tzGu
J pd w
pfck &[ef;rsm; tjiif;yGm;Mu
ojzifh aumorDNrdKUrS (7),lZemuGma0;aom ygvdav,suawmtkyfwGif
wpfyg;wnf; pHaeawmfrlavonf/ tqkdygawmtkyfwGif qifrif;wpfp
konf bk&m;&Siftm; aeYnrjywf Munfh&SKapmifha&Smufaeygonf/ onf
ukd arsmufwpfaumifuawGU&SdNyefNyD; ysm;&nfpaom cJbG,fabmZOfwkdYukd
uyfvSLygonf/ jzpf&yfudk Ak'0iftkwfcGufwGif azmfjyxm;onfrSm bk&m;
&Sifonf ajcawmfESpfzufukdpkHcs (ukvm;xkdifay:wGif xkdifaeouJhokdY) xkdif
aeawmfrlNyD; &ifcGifxuf0,f tkd;i,fukdwifum qifarsmufwkdYu uyfvSL
aom cJzG,fabmZOfwkdYukd vufcHaeonfhykHpHrsKd; xkvkyfxm;ygonf/
zGm;awmfrlcef;
rZdra'o? ouwkdif;? uydv0wfjynf&Sif oka'g'erif;BuD;\ awmif
nmpHa'0D od&rd [mrm,mrdz&k m;BuD;onf r[mou&mZf(67)ck? 0gqkv
d jynfh
aeY Ow&moe#feuwfESifh vrif;(pef;)wkdY,SOfonfh oef;acgif,HtcsdefwGif
tavmif;awmf oaE,al omfral vonf/ onfrS uk,
d 0f ef&ifrh m q,fv
aphaomf rdzk&m;BuD;onf aqGawmfrsKd;awmf? r,fawmfcrnf;awmfwkdY\ae&m
jzpfaom ]a'0'[}jynfoYdk c&D;xGuaf vonf/ ,if;okYd omG ; ESpjf ynfaxmif
Mum;&Sd vlrdeDomarmtifMuif;awmokdY a&muf&Sdaomtcg yifvkH;uRwfyGifhae
onfh tifMuif;yifBuD;atmufem;aepOf tqkdygtifMuif;yifBuD;\ tcuf
wpfcufonf ukid ;f ay;avonf/ rdz&k m;BuD;onf xko
d pfcufudk vSr;f ukid f
vku
d o
f nfEiS yhf if urZavvSKyaf vonf/ ,if;onfaemuf0,f tavmif;awmf
&cdkifnGefYzl;
199
&cdkifom;BuD;pmay
'ku&p&d,musifhcef;
tavmif;awmf od'w
r if;om;onf oAnKwa&TOmPfawmf &&S&d eftvkYd
iSm awmxGufvmpOf aoemed*kH;&GmteD;&Sd Oka0vawmokdYa&mufavaomf
urXmef;pD;jzef;&ef oifv
h aS omt&yf[k ESv;Hk yku
d u
f m w&m;tm;xkwyf gonf/
&cdkifnGefYzl;
200
&cdik o
f m;BuD;pmay
a'gufwmapmxGef;atmif
usrf;ukd;pm&if;
-r[mAk'0ifopf/
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
201
aygufawmNrdKYe,frS
a0omvDacwftaxmuftxm;rsm;
aygufawmNrdKUe,fonf a&S;acwf &ckid Nf rdKUawmfa[mif;rsm;wnf&cdS ahJ om
NrdKUe,fwpfckr[kwfacs/ okdYaomf a0omvDacwfxGef;um;cJhpOfu Ak'bmom
ukd;uG,frSK tavhtxwpfckjzpfaom pwlygausmufapwDi,f xkqpfukd;
uG,rf KS taxmuftxm;rsm;udk awGU&ygonf/ a,"rm*gxm ou#bmom
ausmufpmi,fwpfcsyEf iS hf wpfjcm;ausmufqpfvuf&m tusK;d tyJrh sm;ukv
d nf;
awGU&ygonf/ ,if;ausmufqpfvuf&m taxmuftxm;rsm;ukd rwifjyrD
a0omvDacwftaMumif;ukd tenf;i,f&Sif;vif;zkdYvkdygonf/
&ckid o
f rkid ;f a0omvDacwfEiS yhf wfouf &ckid &f mZ0iftqkEd iS hf acwfopf
okawoDwYdk tjrif rwlnMD uacs/ &ckid &f mZ0ifrsm;rSm ajrmufO;D acwfa&; rSwf
wrf;rSwf&mrsm;ukdtajccH a&;om;Mujcif;jzpfygonf/ acwfopfokawoD
wkdYurl a0omvDacwf oufqkdif&mrif;rsm;a&SUarSmufwGif a&;xkd;cJhMuaom
ausmufpm? '*Fg;pm? aMu;acgif;avmif;pm? aMu;eDjym;? pmrsm;ukd zwf&SK
azmfxw
k w
f ifjyMujcif;jzpfygonf/ xkYd aMumifh acwfopfoak woDwYdk\ wifjy
,lqcsufu ykdckdifvkHonf/
acwfopfokawoD t*FvdyfvlrsKd; a'gufwm*Refpwef? tdEd,vlrsKd;?
a'gufwmqm;um;wkYdu a0omvDacwfonf bDp(D 638)rSpwifcNhJ yD; at'D(720)
txd rif;(3)quf? rif;aygif;(37)yg;tkyfcsKyfcJhonf[k qkdcJhMuygonf/
&cdkifnGefYzl;
202
&cdik o
f m;BuD;pmay
ydEJacsmif;uRef;rSvuf&mrsm;
ydEaJ csmif;uRe;f onf 28-rkid &f n
S
f tus,q
f ;Hk ae&mrSm (3.2)rkid ?f tusO;f
qk;H ae&mrSm (0.2)rkid &f o
dS nf/ uRe;f wGif awmifwef;ESpcf &k o
dS nf/ awmifwef;
ESpcf Mk um;vGijf yifonf uRe;f \ tus,q
f ;Hk ae&mjzpfonf/ a0omvDacwfEiS hf
ajrmufOD;acwf ausmufqpfvuf&mrsm;ukd vGifjyifwGif awGU&onf/
a&S;a[mif;vuf&mrsm; awGU&aomae&mrsm;rSm oQifGm\ajrmufbuf
ESifh ta&SUbufwkdYjzpfonf/ Gmajrmufbuf ukdufig;&mcefYtuGm pm;usuf
uGif;&Sd apwDysufteD; Gmom;vli,f OD;pHausmuf(24)ESpfu 1982-ck
ESpfwGif ausmufpmwpfcsyfawGU aus;GmaumifpDtzGJUOuX OD;pHxGef;vS
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
203
&cdkifnGefYzl;
204
&cdik o
f m;BuD;pmay
BudrfacGarmf&GmrS pwlygausmufapwDi,f
&cdkifnGefYzl;
205
&cdkifom;BuD;pmay
ajriluRef;rSvuf&mrsm;
ajriluRef;onf rkdif(20)&Snf tus,fqkH;ae&monf (2.25)rkdif? t
usOf;qkH;ae&monf (0.2)rdkifom&Sdonf/ tv,fwGif awmifwef;u ae&m
,lxm;onf/
uRef;wGif a0omvDacwfvuf&m[l ,lq&aom pwlygausmuf
apwDi,f (29)qlawGU&onf/ uRef;ta&SUajrmufbufjcrf;&Sd NydKif;awmifGm?
ukvm;odef? 'kdifcsyfwkdY (7)ql? taemufbufjcrf; <uDjyifGm? jyifbkwfGm?
qHawmf&SifapwDawmfawmifbuf odrfawmf&mESifh ,if;wkdYteD;wkdY (22)ql
jzpfygonf/ odrfawmf&mteD;awGU&aom pwlygwpfql ou#ausmufpm
ysuftenf;i,f a&;xkd;xm;ygonf/
pwlygausmufapwDi,frsm;ESifhywfouf q&mBuD;OD;pHomatmifu
jynfhpkHpGm wifjyzl;ygonf/ OD;pHomatmif azmfxkwfwifjyzl;aom pwlyg
ausmufapwDi,ftcsKUd ou#bmom a,"rm*gxmygonfh pwlygwkYdonf
ajriluRef;wGiaf wGU&aom pwlygrsm;ESihf wpfypHk w
H nf;jzpfyf gonf/ xkYd aMumifh
ajriluRef;awGU&aom pwlygapwDi,frsm;onf a0omvDacwfvuf&m
rsm;jzpfonf[k ,lqEkdifygonf/ ,lqcsufukd ydEJacsmif;uRef;rS a,
"rm*gxmwkd; ou#ausmufpmu axmufcHaeygonf/taMumif;rSm ydEJ
acsmif;uRef;(tv,fz&kHumuRef;)onf ajriluRef; (taemufzkHumuRef;)ESifh
jrpfwpfckom uGmjcm;aomaMumifh jzpfygonf/
okdYaomf ajriluRef;onf ydEJacsmif;uRef;uJhokdYr[kwfbJ ajrjyefYvGifjyif
enf;aomaMumifh vlaerSKvnf; enf;cJhvdrfhrnf[k ,lqoifhygonf/ pwl
ygapwDi,f trsm;tjym;awGU&jcif;rSm if;uRef;onf yifv,fuRef;jzpf
ausmufw;Hk ausmufaqmifrsm;aomaMumifh ukov
dk &f iS w
f Ydku wpfuu
G ?f ausmuf
qpform;wkdYuwpfuGuf apwDi,ftrsm;tjym; xkqpfay;cJhMujcif;jzpffEkdif
onf/ ajriluRef;rSwpfqifh rdrdwkdYvkd&mokdY avSrsm;jzifh o,f,lykdYaqmifay;
&cdkifnGefYzl;
206
&cdik o
f m;BuD;pmay
awmif;&if;uRef;rSvuf&mrsm;
awmif;&if;uRef;um; aygufawmNrdKUe,f\ tcsuftcsmusaomuRef;
jzpfonf/ awmifajrmuf(10)rkdifcefY&Snf ta&SUtaemuf (8)rkdifcefY&Sdonf/
tv,fwGif wef;wifawmifwef;u awmifajrmuf oG,fwef;wnf&Sdonf/
oQif&GmrS ewfkyf
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
207
armifAodef;
1994-ck? {NyDv? ppfawGNrdKU/
&cdkifnGefYzl;
208
&cdik o
f m;BuD;pmay
ajrmufOD;acwfrS
pmwrf;xkd; aMu;acgif;avmif;i,f
ajrmufOD;NrdKU&Sd AEKvausmif;q&mawmfonf a&S;a[mif;ypnf;rsm;pk
aqmif;&m 0goemBuD;aom yk*dK vfwpfOD;jzpfayonf/ a&S;a[mif;bk&m;ykHpH
rsKd;pkHESifh rkj'mrsKd;pkHukd &SmazGaygif;pkNyD; rSefADkdBuD;rsm;jzifh cif;usif;jyoxm;
onf/ ajrmufO;D NrdKUokYd a&mufvmMuaom bk&m;zl;rsm;ESihf Ekid if jH cm;okawoD
rsm; rjzpfrae AEKvausmif;okdY oGm;a&mufavh&SdMuayonf/
1353-ckEpS ?f 0guRwfvqef;(10)&ufaeYwiG f NrdKUe,fNidr0f yfyjd ym;rSKwnf
aqmufa&;tzGJUrS wm0efay;ojzifh 'k-wkdif;rSK;ESifhtzGJU NrdKUay:&Sd bk&m;ykxkd;
rsm;okYd vku
d v
f &H iS ;f vif;jy&if; AEKvausmif;wku
d o
f Ydk a&mufcyhJ gonf/ rSeAf D dk
xJ&Sd bk&m;qif;wkawmfrsm;ESifh "mwfawmfrsm;ukd zl;arQmfMunfh&SKpOf wpfck
aomADkdxJrS aMu;ypnf;wpfckukd jrifawGUcJh&ayonf/ ta0;rSMunfhvQif
aMu;MuKyfi,f[k xifrSwf&aomfvnf; teD;uyfMunfhaomtcg aMu;MuKyf
r[kwrf eS ;f odc&hJ ayonf/ q&mawmftm; if;ypn;f ukMd unfv
h
dk xkwjf y&ef
avQmufxm;&m q&mawmfonf ADkdxJrS xkwf,ljyocJhonf/
xkdaMu;ypnf;rSm uRefawmfxifovkd aMu;MuKyfi,fr[kwfbJ aMu;
acgif;avmif;i,fwpfcjk zpfaMumif; jrifawGUcJ&h ayonf/ acgif;avmif;yko
H @mef
rSm apwDykxkd;rsm;wGif csdwfqGJaomacgif;avmif;r[kwfbJ wd&pmefrsm;wGif
csw
d q
f aJG om acgif;avmif;i,fwpfcjk zpfaMumif; awGU&Scd o
hJ nf/ acgif;avmif;i,f
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
209
&cdkifnGefYzl;
210
&cdik o
f m;BuD;pmay
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
&cdkifnGefYzl;
211
&cdkifom;BuD;pmay
apwDtaMumif;
apwD[lonfrSm Ak'bmom0iftaygif;wkdY\ ukd;uG,f&mOD;Gwf&m
taqmuftOD;wpfrsKd;jzpfonf/ pma&;olwkdY\ &ckdifjynfe,fwGifum; pdrf;
vef;pkdajyjrifhrm;onfh obm0awmifwef;rsm;ay:wGif jzLazG;aomxkH;
ouFef;wkdYjzifh wifhw,foyg,fMunfndKzG,f&m aumif;vSaomapwDawmf
ajrmufjrm;pGmwkdY wnf&Sdayonf/ Ak'pmay yd#duwfusrf;*efrsm;t& apwD
av;rsKd;&Sdonf/
1/ "mwkapw
pwD
jrwfpGmbk&m;ESifhwuG &[Emt&SifjrwfwkdY\ "mwfawmfwkdYukdwkdufjyK
wnfxm;aomapwD/
2/ O'dapwD
jrwfpGmbk&m;ESifh &[EmwkdU\kyfxkqif;xkawmfwkdYukd a&T?aiG?aMu;?oH
paomowKrsKd; tkwfausmuf? t*Faw? qifpG,ftp&Sdaom t&m0wKwkdYjzifh
kyfwk?qif;wk xkvkyfxm;aomapwD/
3/ "rapw
pwD
jrwfpGmbk&m;a[mMum;awmfrlaom tbd"rm? 0denf;? okwH? usrf;*ef
tpkHjzpfap? wyk'fw*gxmjzpfap a&Tjym;? aiGjym;? cJjym;? ayGuf? puL?
txnf? t0wf? ausmufjym;wkdY yd#uwfawmfwkdYukd a&;om;xkvkyf ukd;
uG,faomapwD/
4/ y&dabm*apw
bm*apwD
jrwfpGmbk&m;ESifh &[Emrax&fjrwfwkdY\ tokH;taqmifypnf;rsm;? &
&cdkifnGefYzl;
212
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
213
&cdkifom;BuD;pmay
apwDykHo!meftrsKd;rsLd;
apwDykHo!mefwkdYukd Ak'bmom0ifwkdif;jynfrsm; trsKd;rsKd;wnfxm;
uk;d uG,yf al ZmfvmcJMh uonf/ uREyfk w
f YdkEidk if w
H iG v
f nf; a&S;ydou
k mq&mBuD;rsm;
ESifh ynm&Sdrsm;?&[ef;awmfrsm;wkdYu tcsKd;ustaqmuftOD;rsm;jzpfap&ef
ykHo!mef(7)rsKd;jzifh wnfaqmufcJhMuavonf/ if;ukd usrf;jyKoltrnfrod
a&;om;cJhaom rpkHvifawmhNyDjzpfaom ayrlwpfapmifrSvnf;aumif;? yk*HNrdKU
a&TOD;rifq&mawmfBuD;ESifh &ckdifNrdKUawmifzDvmq&mawmf bk&m;BuD;wkdYjyKpkcJh
aom (owyl Adou
k musr;f rSvnf;aumif; xGuq
f x
dk m;onfwYdkudk tenf;i,f
wifjyygrnf)/
apwDykHo!mefckESpfrsKd;
1/ y@mum& =
OykHo!mefapwD
2/ "num& =
pyg;pkykHo!mefapwD
3/ yky#gum& =
a&yGwfykHo!mefapwD
4/ y'krmum& =
Mumzl;o!mefapwD
5/ *@mum& =
acgif;avmif;o!mefapwD
6/ ruk#mum& =
rukd#fo!mefapwD
7/ pwkum& =
av;axmifhav;jywfykHapwD
apwDykHo!mef(7)rsKd;wkdYukd tajccHNyD; tqifhqifhwkd;csJYqifhyGm;um
wnfaqmufvmcJhonf/ rnfrQyiftqef;xGifapumrl ykHo!mef(7)rsKd;wkdY
ESifh ruif;acs/ apwDwnf&mwGif ykHo!mefrl&if;trnfukd owfrSwfNyD;rS
rdrdvkd&mtrnfukd owfrSwfac:wGifMuonf/ OyrmqkdvQif &[ef;cH&rnfh
&[ef;avmif;tm; vk&d if;trnfuydk ,fxm; &[ef;avmif;[lorQukd (em*)
[lom ac:&onf/ enf;twkdif; apwDwnfvQifvnf; trnft&if;ukd
omxm;&onf/ apwDwkdYrSmvnf; tvkH;pkHNyD;pD; tae*ZmwifNyD;rSD 'g,
umwkdYu xm;vkdaomtrnfukd xm;&onf/ taMumif;ESifhpyfvsOf;
q&mawmfBuD;ESpfyg; jyKpkawmfrlxm;cJhaom (ow&lyAdokumusrf;)t& t
enf;i,f azmfjyvkdufygonf/
&cdkifnGefYzl;
214
&cdik o
f m;BuD;pmay
yk*HNrdKUa&TOrifq&mawmfBuD;tvkdt&
we*FaEG
wevFm
t*Fg
Ak'[l;
Mumoyaw;
aomMum
pae
bk&m;xkvkyfrnfh
opfrsKd;
rOLom;? tif;om;
*efYa*:? ukudK
clpHom;? yOif;om;
&Sm;om;? o&ufom;
ysOf;uwkd;? aygufom;
qD;om;? oef;om;
owdom;?owGwfom;
bk&m;trnf
azmifawmf&wempHO;D
a&TYpnf;ckH
oAnK&wemrOL
wPSuF&m? ar"uF&m
a*gwr?wy?a0bl
tw'oD? "r'oD
r*FvmapwD?apwem
a&0w? plVmrked
&ckdifNrdKUawmifzDvmq&mawmfbk&m;BuD;tvkdt&
&ckdifNrdKU awmifzDvmq&mawmfbk&m;BuD; a&;om;onfhusrf;wGif t
us,fw0ifhazmfjyyg&Sdxm;aomfvnf; Z,m;csvG,fulap&ef atmufwGifazmf
vdkufjyyg\/
'g,umarG;aeY
bk&m;xkvkyfrnfhopf? bk&m;trnf
owKrsKd;pm;
1/ we*FaEG
tifMuif;om;
&wempHO;D
&wemukd;yg;
aygif;pyfowK
2/ wevFm
uefYaumf?cJowK
uwLH? aiGpHOD;
&cdkifnGefYzl;
215
&cdkifom;BuD;pmay
3/ t*Fg
pOfhom;? pdefowK
&wemrOL
t&draw,s
4/ Ak'[
;l
&Sm;om;?a&TowK
a&TpHOD;? wPSuF&m
ar"uF&m
5/ Mumoyaw;
NydKif;?abmfowK?
r*FvmpHOD;? a*g"r
jy'g;
uy?a0bl
6/ aomMum
oef;om;? oHowK
ousrOL?tw'D
"r'D
7/ pae
xdefom;? 'efowK
apwem?a&0w?
plVrked
q&mawmfBuD;ESpyf g;wkYd\ usr;f *efoabmwkYdrmS twlwyl ifjzpfMuonf/
a'otvkduf tenf;i,fpDom uGmjcm;Muonf/ okdYaomf pdwfoabm? eH
oabmwkYdrmS twlwjl zpfBuonf/ okYd rl&if;trnfrsm;ukad y;NyD;rS 'g,um
wkdYrSm rdrdxm;vkdaom bk&m;trnfrsm;ukd t&yfpGJ? erdwfpGJ? tjzpftysufpGJ?
taMumif;t&mpGJwkdYjzifh avmuDtaMumif; orkdif;rSwfwrf;taejzifh rSnfhac:
Muavonf/ xkdrSwpfyg; 'g,umwkdY\trnfukd pGJvnf;aumif;? Ak'
Zmwfawmfrsm;\ t*Fgtpdwftykdif;trnfukd pGJvnf;aumif;? edygwfawmf
vm?ZmwfawmftoD;oD; jzpfysufcJhaom b0trsKd;rsKd;trnfukd pGJvnf;
aumif; rSnfhac:cJhjcif;jzpfayownf;/
aqmif;ygtm; uREkyf \
f aus;Zl;&Sif uG,v
f eG o
f q
l &mBuD; y@dwOf ;D OD;
omxGe;f \ a&;rSwx
f m;cJah om ]apwDtaMumif;rSwpf }k ukd tajccHum a&;om;
jcif;jzpfygonf/
oljrwf(r[matmifajr)
&cdkifnGefYzl;
216
&cdik o
f m;BuD;pmay
ajrmufOD;acwf eef;wGif;nDvmcHobifrS
&ckdif bGJYxl;*kPfxl;rsm;
"n0wD? a0omvD? av;NrdKUacwfwYdk onf ajrmufO;D acwftyk cf sKyfa&;\
jrpfzsm;cH&myifjzpfonf/ okdYaomf 'kwd,ajrmufOD;acwfukd wnfaxmifaom
rif;bmBuD;(at'D-1531-53)vufxufwiG f &ckid jf ynf tkycf sKyfa&;opfwpf
ckukd pwifcJh\/ awmifndKwkduftoQif t*rked(t*pdaE,s)? oQifjr0g? 0d
rvtrwfBuD;eSifh r[mynmausmff teEoD[wkdYonf a&S;tEk"rowfwkdYukd
ndNyD; a&TAsOf;"rowfusrf;ukd a&;qGJcJhMuonf/ xkdusrf;twdkif; EkdifiHwpf
0Se;f twnfjyKjy|mef;tkycf sKyfco
hJ nf/ okYd EiS hf &ckid w
f idk ;f onfvsr;f vsr;f awmuf
wk;d wufpnfyifc\
hJ / 16-&mpkwiG f ta&SUawmiftm&SwpfciG &f dS Ekid if rH sm;teuf
twkd;wufqkH;? tpnfum;qkH;? tcsrf;omqkH;pm&if;0if EkdifiHjzpfaMumif;
EkdifiHjcm;okawoDwkdY\ rSwfwrf;t& od&Sd&onf/
nDvmcHcef;r
ajrmufOD;eef;awmfukd 0if;okH;xyf(a&T0if;awmf) um&Hxm;onf/ yxr
xyfwGif A[kdeef;ESifh &mZyvif&Spfcef;\ eef;aqmifrsm;? 'kwd,xyfwGif
ajreef;aqmifrsm;ESihf bdow
d o
f eG ;f a&Munfrsm;xm;&S&d m eHomuefawmf? wwd
,xyfwGif euwfkHawmf? vufeufwkduf? yef;ckHawmfESifh jreef;aqmifrsm;
&Scd ahJ Mumif; od&&dS ayonf/ nDvmcHobifusif;yaom taqmufttkH (vTwf
kH;awmf)rSm yxrxyfwGif&Sdaom A[kdeef;aqmifjzpfygonf/ &SifaxG;aESmif;
&cdkifnGefYzl;
217
&cdkifom;BuD;pmay
nDvmcHokdYwufa&mufolrsm;
nDvmcHobifokdY okcrdef? 0efBuD;? rSL;awmf? rwfawmf? aoemywd?
NrdKUpm;e,fpm;rsm; pkHvifpGm wufa&mufMu&onf/ nDvmcHcef;rtwGif;wGif
0efBuD;(10)OD; (0J,m 5-OD;pD)wkYd\ bGUJ xl;*kPx
f ;l rsm;/ if;wkYd\ aemufwef;
wGif (7)OD;pD? wpfwef;pD (7)wef;? &mxl;BuD;i,ftvkduf ae&m,l&onf/
vuf0b
J uftwef;wGif vuf0eJ 0pwmvDo(49)OD;wkYd \ bGUJ xl;*kPx
f ;l rsm;?
vuf,mbuftwef;wGif vuf,mempwmvDo(49)OD;wkYd \ bGUJ xl;*kPx
f ;l
rsm;ukd awGU&onf/ if;wkdY\trnfrsm;udk pDwef;NyD; wifjyrnfqkdygu
pm&SnfoGm;rnf jzpfygonf/ okdYESifh pm&SKolrsm;odvkdqE&Sdygu toQif
puEd a &;om;cJNh yDjzpfaom ]ajrmufO;D eef;wGi;f nDvmcHobif}? &ckid w
f efaqmif
r*Zif;trSwf-12-(1971-72)wGif tjynfhtpkHwifjyxm;ygonf/
bk&if(e&"dywd)u yvifawmfwGifxkdifNyD; nDvmcHwufa&mufolrsm;xH
a&SUjyKxkdif&onf/ nDvmcHwufa&mufolrsm;uvnf; (ckHukd,fpDjzifh bk&if
rif;jrwfxH a&SUjyKxkdifMu&onf/ vuf0Jvuf,m\tv,fwGif oGm;vm
Ekdif&ef tlvrf;aMumif;xm;&Sdonf/ bk&ifESifh nDvmcHwufa&mufolrsm;\
a&SUtv,fae&mwGif [ku
d w
f idk f (Hike Tai)&So
d nf/ nDvmcHwufa&muforl sm;
\bGJUxl;?*kPfxl;tm; 0wfqifxm;aom aAmif;awmfeSifhpvG,fawmfukd
Munfhjcif;jzifh &mxl;BuD;i,fukd od&SdEkdifygonf/
nDvmcHusif;ycsdef
eef;wGif;nDvmcHobifukd wpfESpfvQifwpfBudrf? ESpfBudrfusif;yjcif;
r[kwfay/ ta&;BuD;vQif vkdtyfovkd usif;yMuonf/ okdYusif;y&mwGif
tcsdefrSm eHeuftkPfwufcsdefjzpf tarT;eHYomxnfhxm;aom qD;rD;cGuf
rsm; cef;vk;H jynfx
h eG ;f ndx
m;onf/ a&Tyef;uef? aiGyef;uefrsm;wGif ywjrm;?
eDvm? Oz,m;? pdef? aMumifponfwkdYukdxnfhNyD; eH&Hay:wGif wifxm;
Muonf/ ausmufrsuf&wemwkdYrS ta&mifwkdYonf trkd;wGif [oFmjy'g;
okwfxm;aomrSef ta&mif[wfNyD; rSefrsufESmjyifrSwpfqifh a&mifjyef[wf
&cdkifnGefYzl;
218
&cdik o
f m;BuD;pmay
nDvmcHusif;yykH
nDvmcHobifokdY wufa&mufaom0efBuD;(10)OD;rSm txufvTwfawmf
jzpfNyD; if;wkdY\aemuf0J,m(49)OD;pDukd atmufvTwfawmf[k owfrSwfMu
onf/ atmufvw
T af wmfrS yk*Kd vfwpfO;D onf rdrad 'o\ pD;yGm;a&;? tkycf sKyf
a&;? ppfa&;? bmoma&;wkYd\tajctaersm;? rdrx
d rf;aqmif&aomwm0efrsm;
rS atmifjrifrKS tajctaewkYdudk wifjyMu&onf/ rdrad e&mrS tlvrf;aMumif;t
wkdif; ][kdufwkdif}qDokdYoGm;a&mufNyD; aqG;aEG;wifjyMu&onf/ atmufvTwf
awmfrS wifoGif;vTmrsm;ukd txufvTwfawmfrS 0efBuD;(10)OD;ESifh bk&ifrif;
jrwfwYkd wkid yf ifE;DS aeSmMu&onf/ xkw
d ifoiG ;f vTmtay: oufqidk af om0efBuD;
wpfOD;u ][kdufwkdif}oGm;NyD; twnfjyKjcif;?tBuHjyKjcif;rsm;ukd aMujimay;
onf/
eef;wGif;nDvmcHrS &ckdifbGJUxl;? *kPfxl;rsm;\ t"dyg,fzGifhqkdcsufukd
wpfckcsif;wifjyygrnf/ okdYaomf tvkH;pkHNyD;ajrmufNyD? tjypfqkdzG,fr&SdNyD[k
rnfonfhtcgrQ r,lqtyfyg/ aysmhuGuf? [muGufrsm; &Sdaumif;&Sdrnfjzpf
ygonf/ qufvuf avhvm&OD;rnfom/
jynfpkd;BuD;e&D
if;bGYJ awmf&yk*Kd vfonf eef;wGi;f nDvmcHobif 0efBuD;(10)OD;teuf
vuf,mbuf eHygwf(2)ae&mwGif xkdif&oljzpfonf/ xkdyk*dKvfonf bk&if
wkid ;f cef;vSnv
hf nf&mwGijf zpfap? ppfc&D;csDwuf&mwGijf zpfap? eef;awmf tm
PmvTt
J yfjcif; cH&oljzpfonf/ bk&ifu
h ,
dk pf m;awmftjzpf qefpyg;a&mif;0,f
a&;vkyif ef;&yfrsm;ukv
d nf; pGr;f pGr;f wrH MuyfrwfruGmaqmifu
G &f ojzifh ]Am
blpm&jynfpkd;BuD;}[k ac:Muonf/ wkdif;ckdif?EkdifiHawmfwGif w&m;ESifhtnD
pD&ifyidk cf iG ?hf qk;H jzwfyidk cf iG &hf adS om ynm&So
d ck rdev
f nf; rnf\/ vTwaf wmf0ef
vnf; jzpf\/ ajrmufO;D NrdKUajrmufbuf tjrifah wmifcu
H yfteD;wGif jynfp;dk BuD;
bk&m;ESihf jynfp;dk BuD;yd#uwfwu
dk w
f Ydk&o
dS nf/ jynfp;dk BuD;\ aumif;rSKawmfjzpf
onf/
&cdkifnGefYzl;
219
&cdkifom;BuD;pmay
ukd,f&HBuD;vufzef
oli,fawmfa&G;p
if;bGUJ awmf&yk*Kd vfonf eef;wGi;f nDvmcHobif 0efBuD;(10)OD;teuf
vuf,mbuf eHygwf(3)ae&mwGif xkdif&oljzpfonf/ xkdYjyif vuf,m
(49)OD;teuf yxrwef; eHygwf(4)ae&mwGifxkdif&aom oli,fawmfBuD;ESifh
vuf,mbuf pwkwwef; eHygwf(6)ae&mwGifxkdif&aom oli,fawmfwkdYukd
vnf; awGU&jyefonf/ t*r[m"r&mZm"d&mZ*kk &ckdifq&mawmfpD&ifaom
"n0wDta&;awmfykH? pmrsufESm(22)wGif ]wawmif;pm; om;cspfaESmif;OD;
vnf; wpfp;D &Siaf usmpf mG xH oli,fawmfpv
H suaf eavonf}[lvnf;aumif;?
tqkyd gta&;awmfyHk pmrsuEf mS (134)wGiv
f nf; ]om;awmftvwfrmS om;awmf
tdraf &SUpHrif;xH oli,fawmfpv
H suaf e&ygonf}[lvnf;aumif; xyfraH wGU&Sd
&onf/ okYd EiS hf if;wkYdk rmS bk&if\om;awmf? ajr;awmfrsm;rS ac:,lcefYxm;
tcspaf wmftjzpf owfrw
S x
f m;jcif;jzpfz,
G &f ydS gonf/ ajrmufO;D NrdKUrS taemuf
awmifbuf rkid (f 20)cefYtuGmwGif oli,fawmf[
l &So
d nf/ oli,fawmfbUJG xl;?
*kPfxl;ukd&&Sdaomolrsm;ukd tykdifpm;ay;xm;onfh a'oyifjzpfygonf/
[Z&m;BuDD;
if;bGYJ awmf&yk*Kd vfonf eef;wGi;f nDvmcHobif 0efBuD;(10)OD;teuf
vuf,mbuf eHygwf(5)ae&mwGif xkid &f oljzpfonf/ xkyd *k Kd vo
f nf wkid ;f jynf
&cdkifnGefYzl;
220
&cdik o
f m;BuD;pmay
[Gef;rdZEm;BuD;
if;bGUJ awmf&aomyk*Kd vfonf eef;wGi;f nDvmcHobif 0efBuD;(10)OD;t
euf vuf0Jbuf eHygwf(1)ae&mwGif xkdif&oljzpfonf/ xkdyk*dKvfonf
a&wyfrawmf? Munf;wyfrawmfwkdYukd ukd,fwkdifukd,fus tkyfcsKyfuGyfuJ&
aomoljzpfonf/ ,ckacwf wyfrawmfppfO;D csKyfBuD; (0g)umuG,af &;0efBuD;
ESifhwlonf/ xkdYjyif rkZkEmBuD;? a&SUuif;ZkEwf? &ZkEwfBuD;? &ZkEwfi,f?
ajrmufOD;a&SUwif;ZkEwf? okH;axmifa&Suif;ZkEwf tp&SdonfwkdYrSmvnf; eef;
wGi;f nDvmcHobifrS vuf0^J vuf,m&Sd &ckid b
f UJG xl;*kPx
f ;l rsm;jzpfMuonf/
Munf;wyf?a&wyfrS wyfrSL;BuD;? ppfolBuD;rsm;jzpfygonf/
qifuJBuD;
if;bGUJ awmf&aomyk*Kdvo
f nf eef;wGi;f nDvmcHobif 0efBu;D (10)OD;teuf
vuf0b
J uf eHygwf(2)ae&mwGif xkid &f oljzpfonf/ xkyd *k Kd vo
f nf rif;\tok;H
taqmifjzpfaom qifjzLawmfqifrsm;? qifatmif;0efESifh qifxdef;wkdYukd
MuyfrwftkyfcsKyf&onf/ qifwyfrawmfukd xdef;csKyf&onf/ &ckdifrif;wkdY
onf qifukd wGifus,fpGmtokH;jyKcJhMuonf/ bk&ifukd,fwkdif qifzrf;avh&Sd
onf/ qifrsm;ukdavhusifh&mwGif qifausmif;udk(4)ckdifuRef;wGif zGifhvSpf
xm;&Sdonf/ ajrmufOD;NrdKUe,f ta&SUajrmuf(5)rkdiftuGmwGif&Sdaom qiftkd;
BuD;GmESifh qiftkd;acsGmwkdYrSmvnf; qifwyfudk csxm;onfhae&myif jzpfyg
onf/ ewfawmfvwGif qifNydKifyrJG sm; usi;f yjyKvkyo
f nf/ rif;&mZmBuD;vuf
xuf '*GgokdYcsDwuf&mwGif qif(700)ygonf[k qkdonf/ xkdYjyif refe&dwf
\rSwfwrf;t& oD&dok"r&mZmbdodufyGJwGif qiftaumifaygif;(400) pD
wef;vSnfhvnfykHukd jrifcJh&onf[k qkdonf/
&cdkifnGefYzl;
221
&cdkifom;BuD;pmay
vuform;oD;G AsKdi;f axmif
pnfobiftrwf
if;bGUJ awmf&yk*Kd vo
f nf eef;wGi;f nDvmcHobif vuf,m(49)OD;teuf
owrwef; eHygwf(1)ae&mwGif xkid &f oljzpfonf/ if;yk*Kd vfonf ,Ofaus;
rSK? ok"r? aw;*DwESifhwkdif;jynfukd taESmifht,Sufay;aom ,ubDvl;?
ewfrdpmMurf;wkdYtm; rkd;OD;rkd;aESmif; vpOfrjywf yef;wsm;pnfjzifh wD;cwf&
aom ewfyGJobifwkdYqkdif&m pDrHaqmifGuf&ef cefYtyfxm;onfh ]obif
0efBuD;}yif jzpfygonf/ ,ckacwf ,Ofaus;rSK0efBuD;ESifh wlonf/
avmouGyfOD;pD;
if;bGJUawmf&yk*dK vfonf eef;wGif;nDvmcHobif vuf0Jbuf(49)OD;
teuf 'kwd,wef; eHygwf(5)ae&mwGif xkdif&oljzpfonf/ xkdyk*dKvfonf
trSm;trSefukd tqkH;tjzwfay;Ekdifonfh w&m;pD&ifa&; em,utzGJU0ifjzpf
onf/ ,ckacwf w&m;a&;OD;pD;Xme&Sd tBuD;tuJESifhwlonf/
uawmf
if;bGYJ awmf&yk*Kd vfonf eef;wGi;f nDvmcHobif vuf0(J 49)OD;teuf
yOrwef; eHygwf(6)ae&mwGif xkid &f oljzpfonf/ xkyd *k Kd vo
f nf omoemawmf
b@m?jynfolUtusKd;awmfaqmif? b@mponfh b@mawmfaiGrsm;ukd t
oGif;txkwf wm0ef,l&aomyk*dKvfjzpfonf/ ,ckacwf aiGwkduft&m&Sd?
&cdkifnGefYzl;
222
&cdik o
f m;BuD;pmay
armZvdwf
if;bGUJ awmf&yk*Kd vfonf eef;wGi;f nDvmcHobif 0Jbuf(49)OD;teuf
pwkwwef;eHygwf(1)ae&mwGif xkdif&oljzpfonf/ xkdyk*dKvfonf rD;wm;?
rD;um? rD;owf? rD;avmifrSKrsm;ukd wm0ef,laqmifGuf&oljzpfonf/ ,ck
acwf rD;owfOD;pD;XmewGif&Sdaom tBuD;tuJESifhwlonf/ ajrmufOD;NrdKUe,f
taemufbuf (7)rkid cf efYtuGmwGif oif;yef;ukid ;f aus;GmteD; armZvdwb
f k
&m; (,ck armvdwu
f ek ;f bk&m;)&So
d nf/ rD;owft&m&Sd aumif;rSKawmfjzpfonf/
eef;wGi;f nDvmcHobifrS &ckid b
f UJG xl;*kPx
f ;l rsm;ukd em;vnfoabmayguf
a&mufonftxd *CeP &Sif;vif;wifjyEkdif&ef rvG,fulvSay/ tuRefYt
aejzifh &ckdifbGJUxl;*kPfxl;rsm;\ t"dyg,fzGifhqkdcsufrsm;ukd vufvSrf;rdo
rQ wifjyygonf/ ,ckacwf tac:ta0:&mxl;rsm;ESifh,SOfwGJum uGif;uGif;
uGuu
f u
G f ay:vGiaf p&ef wifjyjcif;jzpfygonf/ okYdaomf t,ltqvGrJ mS ;jcif;?
oabmraygufjcif;rsm; &Sdaumif;&Sdrnfjzpfygonf/ xkdokdY&Sdygu tuRef\
tawGUtm;enf;csuf? cRwf,Gif;csufrsm;omjzpfygaMumif; kd;om;yGifhvif;pGm
0efcHygonf/ aemufusef&Sdaeao;onfh bGJUxl;*kPfxl;rsm;ukd aemiftvsOf;
oifhu qufvuf&SmazGwifjyygrnf[k qEjyKvsuf/
armifa'0(ajrmufOD;)
usrf;uk;d pm&if;
1/ a&TbkHed'gef;usrf;(ayrl)
2/ &ckdifAdokumusrf;
3/ "n0wDta&;awmfykH
4/ "n0wD&mZ0ifopf
5/ &ckdifZmwd0HoarmfuGef;pm
rif;Amacwfynm&Sdoeykduftrwf
(OD;OD;omxGef;\pmpkrSwfwrf;)
OD;OD;omxGef;(ppfawGa'oaumvdyf
ESpfvnfr*Zif;(1981-82)
&ckid q
f &mawmf
yJcl;rif;ausmif;q&mawmf
toQifpudE(&ckdifwefaqmifr*Zif;-13)
(1973-74)
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
6/ ajrmufOD;eef;wGif;nDvmcH
7/ ausmufpmuajymaom&ckdif
bGJUxl;? *kPfxl;rsm;
8/ oQifjr0gtwKywd
223
toQifpudE(&ckdifwefaqmifr*Zif;-12)
(1971-72)
wufxGef;eD (ajrmufOD;? ppfawG
a'oaumvdyf ESpfvnfr*Zif;
(1981-82)
OD;ausmfausmfvS pDpOf
&ckid ,
f Ofaus;rSK(ajrmufO;D )rS
xkwfa0onf(1354)
&cdkifnGefYzl;
224
&cdik o
f m;BuD;pmay
ajrmufOD;acwf prcPfpmxkd;
Ak' qif;wkawmfrsm;
&ckid o
f rkid ;f tqkt
d & ajrmufO;D acwfwiG f Ak'o
moema&mif0gonf aevkd
vvkd xGef;ajymifcJhygonf/ bk&m;? apwD? ykxkd;aygif;(6352755)[k &Sdjcif;
uyifvQif oufaoxlaeygonf/ ,if;bk&m;ta&twGufukd eHoifhocsFm
enf;t& ]oZifyef;ckdifwNrdKifNrdKif &ckdifbk&m;aygif;}[k pum;kd;pum;xm
jzifh qkdkd;jyKcJhMuygonf/ rQavmufaom bk&m;? apwD? ykxkd;rsm;ukd
bk&ifucsnf; wnfxm;cJhjcif;r[kwfay/ rdzk&m;? rSL;rwf? Akdvfyg? &[ef;?
oQifvl? jynfolrsm;uyg wnfxm;cJhjcif;jzpfygonf/ uJhokdY ukokdvf'ge
jyKvkyfcJh&m tvSLU'g,um\ tvSLrSwfwrf;tjzpf ausmufpm? aypm?
aMu;yk&ykdufpmrsm;jzifh a&;xkd;cJhMuonfrsm;&Sdovkd wpfcgwpf&HwGifvnf;
olwkdY\aumif;rSK qif;wkawmfrsm;\prcPf("rcPf)rsm;? yvifrsm;wGif
a&;xk;d cJMh uonfvnf; &Syd gonf/ ae&m tvsOf;oif
h tuRefYtaejzifh
vufvSrf;rDoavmuf ajrmufOD;acwf rdzk&m;? rSL;rwf? Akdvfyg? pma&;pmcsD
wkdY oGef;vkyfvSL'gef;cJhaom &u0Ptu&m a&;xkd;xm;onfh aMu;qif;xk
(4)qlukd azmfjyygrnf/
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
225
&cdkifnGefYzl;
226
&cdik o
f m;BuD;pmay
(*)]rif;&mZmBuD;\awmifrdzk&m;aumif;rSKqif;wkawmf}
qif;wkawmfrSm ajrmufOD;NrdKU a&S;a[mif;okawoejywkduf pHrg,f
vsuf&Sdygonf/ blrdzrkj'mjzpfygonf/ prcPfa&;xkd; rl&if;pmrSm ]955
ck ewfawmfvqef;9&uf 4eDEiS "hf jd zLueuwef 4aqmifNyDaom rdKzGmacgif\
nDrawmfjzpf &ckdifb0&Sifrif;BuD;apm\ arsmufomawmf awmifrdKzGm\
aumif;rSKawmfbk&m; yGifhawmfrl\}[l jzpfygonf/ ou&mZf(955-974)
ck rif;&mZmBuD;(at'D 1593-1612)vufxuf arsmufom;awmf rdzk&m;
acgifBuD; 0dZv\nDrawmf awmifrzd &k m;BuD;u ou&mZf(955)ck? ewfawmf
vqef;(9)&uf Ak'[
;l aeYoeG ;f vkyaf Mumif; urn;f pma&;xk;d xm;jcif;jzpfonf/
oGef;vkyfonf[k wkdufkdufrqkdbJ topfbk&m;wpfql yGifhvmonfh[ef
wifpm;ok;H ESKe;f xm;onfudk awGU&S&d ygonf/ OmPfawmftjrifh (1)ay(8)vufr?
'l;pGefESpfzuftus,f (1)ay(3)vufr&Sdygonf/
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
227
apmrif;EG,f(ajrmufOD;)
&cdkifnGefYzl;
228
&cdik o
f m;BuD;pmay
usrf;uk;d pm&if;
1/
2/
3/
4/
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
229
&ckdif&kd;&m
orufwufyGJESifh yef;wsm;pnf
&ckdifvlrsKd;wkdY\ tqifhtwef;jrifhrm; ajymifajrmufvSaom ,Ofaus;rSK
udk avhvm&mwGif wl&d,mypnf;rsm;onf arhxm;r&aumif;aom u@
wpf&yfyifjzpfonf/ okdYaomfjim;vnf; &ckdifkd;&mwl&d,mypnf;rsm;qkdif&m
pmtkypf mwrf;rsm;? avhvmazmfxw
k cf sufrsm;onf tvGeyf if enf;yg;vsuf&dS
ayao;onf/ vufvSrf;rDS&myk*dKvfrsm;? wwfodem;vnf uRrf;usifaom
ynm&Sifrsm;taejzifh avhvmokawoejyKvkyfum azmfxkwfwifjyoifhaom
tcsdefjzpfonf/
&cdkifvlrsKd;wkdYwGif vlrSKa&;qkdif&m yGJvrf;obiftcrf;tem;rsm; wD;
cwftokH;jyKcJhMuaom wl&d,mrsm;&SdcJhMuonf/ wcsKdUwl&d,mrsm;ukd ,ckt
csdefxd wGifus,fpGm tokH;jyKaeMuaomfvnf; wcsKdUwl&d,mrsm;rSmrl tokH;
jyKrSKenf;yg;jcif;aMumifh wdrfNrKyfuG,faysmufvkeD;yg; tajctaeokdY a&muf&Sd
aeaMumif; awGU&Sd&ayonf/ uHqkd;vSaom tcsKdUwl&d,mrsm;rSmum; &Sm;yg;
ypnf;tjzpfjzifhom jywkdufwGif tem;,lae&aomb0rS tokH;awmfcHb0okdY
jyefa&mufatmif wjyefvnf BuHaqmifay;rSKudk arQmfvifhMu&&Smonf/
tqkd;qkH;rSm tpte&Smr&atmif wdrfjrKyfaysmufuG,foGm;aom wl&d,m
ypnf;rsm;yifjzpfonf/ usrf;udk;usrf;um;jzifh rnfokdYyif txift&Sm;awGU&
aomfvnf; rsufjrifwifjyp&m vkH;0&Smr&bJjzpfaeonf/ usefonfhwl&d,m
&cdkifnGefYzl;
230
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
231
&cdkifnGefYzl;
232
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
233
&cdkifnGefYzl;
234
&cdik o
f m;BuD;pmay
avhvmolwpfOD;
ukd;um;onfhpmtkyfpmwrf;rsm;
1/ &ckid &f mZ0ifopfusrf;('kw,
d wG?J pm-366)&rf;NAJawmifausmif;q&mawmf/
2/ &ckdifrif;quf&mZ0ifrSwfwrf;? OD;atmifomOD;? (vufa&;rl)/
3/ &ckdifjynfe,fjzpfpOftusOf;? (,Ofaus;rSKu@)?
&ckdifjynfe,fjynfolYaumifpD/
4/ &ckdiftEkynmypnf;rsm;? azav;vGif? awmifukwf(ykodrfaumvdyf)
(&ckdifwefaqmifr*Zif;? trSwf 12-1971-1972-ck)
5/ wkdif;&if;om;,Ofaus;rSK&kd;&m"avhxkH;pHrsm;(&ckdif)(pm-167)
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
235
&ckdifyef;xdrfvkyfief;ukd &SmazGaomf
ajrBuD;[lonf rnfonfhtcgrQ rkom;rqkd/ ajrBuD;xJrS ay:xGufvm
aom a&S;a[mif;,Ofaus;rSK tarGtESpfypnf;xJwGif yef;xdrfynmjzifhzef
wD;cJhaom ypnf;rsm;vnf; yg0ifaeMuonfukd awGU&Sd&onf/ wkdif;jynf
wpfjynf vlrsKd;wpfrsKd; ,Ofaus;rSKrnfr?Qwkd;wufcJhonf? qkwf,kwfcJhonf
wkdYukd a&S;usaom ,Ofaus;rSKvuf&ma[mif; taxmuftxm;rsm;tm;
avhvmMunfh od&SdEkdifonf/
a&S;acwf tD*spfjynf ]wGyfwefcrGef}bk&if\ aq;pdrfxm;aom refrDkyf
wGif a&Tb,uf? a&TqBJG udK;? a&Tvufaumuf? a&TvufpyG w
f Ydk udk ausmufrsuf
&wemrsm;jzifhpDjc,fNyD; vuf0wfwefqmqif,ifvsuf wl;azmfawGU&SdMu&m
tD*spfwkdY\ yef;xdrftwwfynm rnfrQwkd;wufvuf&majrmufcJhMuonfukd
urmUu wtHhwMo rSwfwrf;wifcJhMu&avonf/
a&S;&ckdifwkdY\ yef;xdrfvkyfief;ukd rnfonfhtcsddefu pwifvkyfukdifvm
Muonfukd rcefYrSef;Edkifaomfvnf; a&S;acwfudk;uG,frSK 0wfpm;qif,ifrSK
pmayponfwkdYrSwqifh avhvmod&SdEkdifygonf/
a&S;acwf ukd;uG,frSKqkdif&m kyfvkH;kyf<ursm; tqifwefqmygonf/
pmayvnf; qif,ifxkH;zGJUrSKtaMumif;ukd zGJUEGJUokyfazmfMuygonf/
yef;xdrfvkyfief;ukd &SmazGjyo&rnfqkdvQif qif,ifxkH;zGJUrSK rygrNyD;
aom vuf0wf&wem tqifwefqmtxnfrsm;taMumif;ukdyif avhvm
wifjy&rnfjzpfygonf/ vufaumuf? em;a!mif;? vnfq?JG ezl;pnf;? ruk#d ?f
o&zlponfh tqifwefqmrsm;um; yef;xdrfynm&Sifrsm;wkdY\ vufpGrf;rsm;
&cdkifnGefYzl;
236
&cdik o
f m;BuD;pmay
om jzpfMuayonf/
ajrmufOD;NrdKU? a&S;a[mif;jywdkufwGif Ak'a*gwr pEol&d,bk&iftm;
w&m;a[mMum;awmfrl[ef (at'D-4-&mpk)ausmufqpfkyf<uif;vuf&mukd
avhvmMunfhygu w&m;awmfukd pdwfyg0ifpm;pGmemcHaeaom pEol&d,
bk&if&kyf<u\0wfqifykHukd awGY&ayrnf/ ezl;ay:wGif aocsmpGmjyKvkyfxm;
onfh ezl;pnf;udv
k nf;aumif;? vnfqb
JG ,ufEiS hf vufarmif;uGyf wefqm
rsm;ukdvnf;aumif;? qif,ifxm;onfhykHrsKd; xkvkyfxm;onfukd txifom;
awGUjrifMu&ayrnf/
xkdtcsdefxkdtcgu yef;xdrfwkdYjyKvkyfaom txnfvuf&mrsm;ukdMunfh
hNyD; yef;ykq&mwkdYu t&Sdukdt&Sdtwkdif; trSefudktrSeftwkdif; ausmufqpf
xkvyk f rSww
f rf;wifxm;jcif;jzpfonf/ xkad Mumifh at'D(4)&mpkavmufuyif?
&ckdifwkdYrSm yef;xdrfvkyfief;udk vkyfukdifaeNyDjzpfaMumif;? yef;ykq&mwkdY\
ausmufqpfvuf&mu oufaoxlaeonf[k aumufcsufcsEkdifonf/ t
apmqkH; taxmuftxm;wpf&yfrSm &ckdif&mZ0ifvm r[mpjEm;vufxuf
wGif r[mjrwfrkedkyfyGm;awmftm; OD;aoQmifawmfrukd#fukd a&TjzifhjyKvkyfap
awmfrjl cif;jzpfonf/ ruk#d o
f &zlukd a&Tjzifjh yKvkyaf pjcif;? o&zlay: ywjrm;
pDjcif; twwfynmrsm;ukd yef;xdrfonfwkdYom jyKvkyfEkdifpGrf;&SdMuonf/ xkdY
aMumifhvnf; &ckdifvlrsKd;wkdY yef;xdrftwwfynmukd r[mpjEm;vufxuf
uyif xD;okH;eef;okH; vkyfukdifaeMuNyD[k avhvmod&Sd&onf/ xkdxufapm
aom taxmuftxm;rsm;vnf; &Syd grnf/ tb,faMumifq
h adk omf rnfonfh
twwfynm&yfyifrqkd kwfw&ufay:vmjcif;r[kwfbJ qifhuJqifhuJ ay:
aygufvmjcif;jzpfayonf/
a&S;acwfu &ckid b
f &k ifwyg;pDonf bdou
d cf v
H v
dk Qif xkrd if;\0wfqif
rSKESifhwlatmif rudk#fo&zlaqmif; rif;0wfwefqm jynfhpkHpGmyg0ifaom
bk&m;wpfqlukd OD;pGmxkvkyfonf[k od&\/ ZrLywdrif;ukd bk&m;&Sifu
cRwfcef;tjzpf &nfTef;oGef;vkyfxm;jcif;jzpfonf/ aMu;qif;wk ZrLywd
kyfyGm;awmfrsm;(bdaurked)udk zl;jrifjcif;jzifh xkdacwfxkdtcgu yef;xdrf
wkdYjyKvkyfaom rif;0wfwefqm &wemtxnfrsm;jzifh jynfhpkHpGm0wfqif
xm;aom &ckdifrsm;\t&dyfta,mifukd jrifa,mifEkdifonf/
a0omvDacwfwiG f &ckid jf ynfow
l Ydkonf yef;twwfq,frsK;d vk;H ukd wwf
ajrmufonf[l\/ xkdyef;q,frsKd;wGif yef;xdrfonfvnf; wpfrsKd;yg0if
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
237
&cdkifnGefYzl;
238
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
239
yef;xdrfacs(&ckdifom;)
rSDNirf;
(1) &ckdifwefaqmif r*Zif;trSwf(9)(1960-61)
]aygif;awmfav;q,f}- (OD;omxGef;)
&cdkifnGefYzl;
240
&cdik o
f m;BuD;pmay
(2) &ckdif'*Fg;rsm;
(1979)ck? ZGefv? (OD;pHomatmif)
(3) &ckdifr*Zif;trSwf(1)twGJ(1)-pmrsufESm(6)
(4) &cdkifjynfe,fjzpfpOforkdif;-yxrwGJ(ykH-15)(pmrsufESm-69)
(5) ]a0omvDacwf Ak'tEkynm}
]1990-ck? Zefe0g&Dv ausmufawmfawmifrS "rpMumrkj'm}
(OD;xGe;f a&Tcidk )f
(6) odyHr*Zif;? trSwf(71)
1986-ck? Mo*kwfv? ]refrDukdavhvmjcif;}- (xDvmpkd;jrifhx,f)
(7) &ckdifr*Zif;trSwf(10)?
1986-ck? rwffv? "nOD;(ajrmufOD;)
&cdkifnGefYzl;
241
&cdkifom;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
242
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
243
&cdkifnGefYzl;
244
&cdik o
f m;BuD;pmay
tvkyfeefYwm0ef
&ckid o
f m;BuD;pmyDu pmtkyx
f w
k 0f &D mrSm yg0ifaqmifu
G zf Ydkwm0efuv
dk uf
cHvkdufpGmeefY vSjrifhyg;rSm qufvufxkwf0DzkdYa&mufeDa& pmrlwdukd uRef
awmfhyg;okdY vTJtyfcH&ygAsm,f/ xkwf0DNyD;Asm,fjzpfw,f pmtkyfwd? jzefY0D&zkdY
pmtkyfwd? aemufxyfaqmifGufp&m pmrl? pmtkyf? pmGufpmwrf;? tMurf;
tacsmtm;vkH;ukd uRefawmfavhvmxm;zkdY&atmif uRefawmhtcef;okdY ykdY
aqmifvkdufyga&/
]q&mvkyfaqmif&zkdY vkyfief;wdukdawmhcg uRefawmfwppD vkdufjyyg
r,f/ t*k a'pmwdukd t,ifqkH;avhvmxm;yg}
vSjrifhpum;tqkH;rSm uRefawmfuvnf; vDvHyGyGeefY ...
]tif; ...? tvkyu
f awmh pvmAsm,f/ olawmfacgif;l;? avmif;tvl;eefY?
ruszkdYvkda&ESrf;}vkdY uRefawmfu ukd,fhukd,fukd owdyD;vkdufw,f/ vSjrifh
u0ifAsm,f ]pmyDe,frSm ? ,if;ykdif acgif;l;cgl;? avmif;vl;cgvl;eefY? pm
yDorm;? pmyDvkyfom;BuD;wd jzpfvmuwfpGmygAsm,fa, q&m}vkdY tm;qD;
wpfvkH; wkdufvkdufyg,ifh/
]Zmyifqq
dk dk pmyDe,frmS pmyDuv
l b
D 0? pmyDo&l if;iSm;b0rsKd;eefY ]acgif;
'vm}tjzpf vkdufvkyf&auvnf; &ckdiftrsKd;om;pmyDwd jzpfay:wkd;wufvm
zkdYqkdauawmhcg auseyfp&mBuD;yg&m/
tHhrcef;pm&GD;q&m
qufvufxkwfyDzkdY a&muf[dxm;a&? OD;jrxGef;atmif\ ]ukdvkdeDacwf
a&Tjynf&ckid }f aqmif;yg;pmrlw?d toQipf uEd \
]&ckid ,
f Ofaus;rSKrsm; trSw(f 4)}?
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
245
&cdkifnGefYzl;
246
&cdik o
f m;BuD;pmay
qkdifu,faemufu uRefawmf
rjzefY0D&oda& ]Asmvf}pmtkyf? ]ovkH;awmf"mwforkdif;}eefY ppfawGNrdKUt
aMumif;pmtkyf? ,if;ESpftkyftm; &ckdiftrsKd;aumif;om;kdUyg;ukd a&muf[d
Ekid zf YdktwGuf aqmif&u
G &f mrSm &ckid ef ,fajrwpfciG u
f adk wmhcg q&mawmftoQif
pudE wm0ef,ljzefYyD;a&;twGuf pmtkyfykdYyD;kHavmufeefY&m aqmif&Guf&yg
a&/ a,auvnf; av,mOfeefYyYdkEidk af tmif aqmif&u
G &f pGmu vG,u
f al &udp
r[kwfyg/
Zmyifjzpfjzpf vSjrifq
h idk u
f ,faemufuvku
d ,
f if; ykYd aqmifa&;udp NyD;pD;
vm;c&pGmygAsm,f/
&efukefrSm[da& &ckdifwcsKdUvufokdYa&mufzkdY uRefawmfkdUBudK;pm;&jyefod
a&/ &ckdiftrsKd;om;pmyDukd &efukeftwGif;rSmeDa& &ckdifoHCmawmftrsm;BuD;
avhvmvku
d pf m;tm;yDorSK jyKwyfyga&/ a,ZkeefY &ckid b
f ek ;f awmfBuD;ausmif;
wdu &ckdifoHCmawmfrsm;kdU tultnDukd,lyPm jzefY0D&yga&/
pmtkyfwpftkyfjzpfvmzkdYtwGuf pmrl&&Sda&; BudK;yrf;&jcif; pmwnf;Ekdif
rnfYy*k K v
d rf sm;xHoYdk ykYdy;D &jcif;utp pmtkyjf zpfvma&xd tqift
h m;jzift
h qifh
av;q,favmuf aqmif&u
G &f yga&/ (tus,u
f &dk n
S zf Ydw
k u
G v
f Ydk razmfjyygAsm,f)
tNyD;om;xGufvma&pmtkyfukd wpfcgjzefY0Da&mif;cscGifh&&SdzkdYtwGuf pmyDpDppf
a&;ukd jyefvnfwifjya&;txdudk aqmif&u
G &f pGma&? twGt
d BuHKaumif;aumif;
Eke,foad & uReaf wmfyidk v
f w
l pfa,muftwGuf rvG,af &udpy g/ wyifwyef;
avhvmrSwfom; tm;BudK;rmefwuf BudK;pm;aqmif&Guf&yga&/
vrf;p&Smr&a& udp[
lorQ vSjrifhu uRefawmfhukd qkdifu,faemufrSm
wifNyD;au vrf;jyyD;yga&/
qkid u
f ,frmS xkid v
f u
dk &f a& udpu
ajymcgvG,af &ykid f vku
d cf g rvG,yf g/
wpf&ufeDu .../
0if;pde(f ac:)*pyaZmf0if;(ac:)OD;0de,
d qkad om yk*Kd vt
f m; wGcd siv
f Ydk vSjrifh
eefYuRefawmf wpf&ufukefatmif vkduf&Smuyfyga&/
&efuek w
f uov
dk ?f tif;vsm;aqmifa&SUuvSya& tif;vsm;Ekid v
f eG f uw&m
vrf;rBuD;ykid f vrf;nDn?D vrf;aumif;aumif;xdaemufu,
G rf mS rjyKjyif&oda&
&cdkifnGefYzl;
247
&cdkifom;BuD;pmay
Zmwfvrf;t&Sd olajymrSod
wpf&ufed vSjrifhu uRefawmhfukdajymvmyga& .../
]tjcm;pmtkyfudpu
kd &yfxm;vkdufygq&m? OD;&mZfajrr*Zif;trSwf(3)
ukd t,ifaqmif&Guf&zkdY useDygAsm,f}
olYpum;ukdMum;rS vGefca&wpfESpfavmufuyif xGufjzpfzkdYysifeDa&
OD;&mZfajrr*Zif; trSwf(3)udp &SKyf,SufcyfeDpGmukd uRefawmfu vSjrifh
tm; tao;pdyfrD;jref;pkHprf;rdyga&/
]a'ykdif?a'ykdifygq&m/ vGefca& okH;av;vavmufu q&mawmf
(toQifpudEukd qdkvkdygonf)eefY OD;&mZfajrr*Zif;aumfrDwDvkdY od&a&/vl
wpfcsKd UuRefawmft
h rd rf mS ,if;r*Zif;udpa qG;aEG;uyfyga&/ ZmwdaqG;aEG;a&
&cdkifnGefYzl;
248
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
249
&cdkifom;BuD;pmay
qD;rdD;wkdeefYukojcif;
OD;&mZfajrr*Zif;trSw(f 3) rxGuEf idk b
f J MumeD&a&udp aemufq;Hk aumuf
csufcsau r*Zif;xGufatmif &efukefrSm aqmif&GufeDa&vlwdu ol&kdU
vufxJaiGrtyfbJ? vSjrifhvufxJrSm q&mawmfukd,fwkdif aiGtyfyD;xm;ca&
&cdkifnGefYzl;
250
&cdik o
f m;BuD;pmay
&Sdqufvm;uyfr,f
&cdik o
f m;BuD;pmyDu? Zm&nf&,
G cf sufwed efY t*kyidk &f ckid &f ;dk &m trsKd;om;
pmyDwdukd xkwf0DeD&a&vJvkdY? wpGrf;wp avhvmxm;uyf&ygr,f/
aemufjzpfxGef;vmzkdY ynm&SifkdU avhvmEkdifuyf&vDatmif &ckdife,f
ajrwpfcGifu pufrwifpmrkduf rjzefY0Dvkduf&oda& &Sda[mif;yDpm vuful;
rifpm? y&ykdufpm? ausmufpmwdeefY pum;ajym taMumif;t&m 0xKwdukd
vufvSrf;rSDa&ykdif pufwifjzefY0DyD;EkdifzkdYvnf;aumif;/
tpkid t
f quford ;f qnf;vm,if; a[mif;EGr;f ysufp;D zkYd ysifeaD & &Sad [mif;
pmyDwdukd azmfxkwfwifjycsifol &ckdiftrsKd;aumif;om;kdUtwGuf wifjyp&m
ae&mwpfuGufacscefY [dEkdifpDzkdY/
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
251
uk,
d &hf ifxu
J cHpm;csufwu
d dk jynfot
l rsm;a&SUarSmufrmS xkwjf ycsifpw
d f
[dv
d ma& &ckid t
f rsKd;aumif;om;&kUd twGuf aMumif;vrf;Zif;cif acsykid &f yfp&m?
avQmufMunfhpm[ddeDzkdY/
&ckdifhynm&Sif ynm[dwd\ uoif;u&if;eefY jyefYMuif;eDa& pmyDkdYukd
pkyD;aygif;yD;EkdifzkdYqkda& &nfG,fcsufwdeefY aqmifGufeDpGmvkdY od&yga&/
&ckdife,fajrtwGif;rSm trsKd;om;[efeefY pmyDxkwf0DAsm,f pD;yGm;&Sm
a&vlavmuf l;a&yk*K v
d u
f m;[dzYdk r[kwv
f Ydk t*kcsderf mS ajym&ygzkYd / taMumif;
u t*ktcsdefrSm &ckdifa'otwGif; pmtkyf(1000)pGHzkdY psD;uGufr[dodvkdYyg/
a,ZkeefY pmtkyfwdukd p&dwftykdtukefcHyPm taumif;qkH;jzpfatmif
vnf; tvSrjyifqifEkdifyg/ pmtkyfwd t&SKH;enf;a&tajctaerSm touf
&SifEkdifygpDvkdY qkawmif;xm;&yga&/
pmtkyw
f pftyk pf jD zefY0v
D u
dk Nf yD;au aemufwpftyk f qufu
dk Ef idk zf YdktwGuf
aiGjyefodrf;&a&'kuum; tyifyef;qkH;'kuyg/ a,auvnf; wjznf;jznf;
wk;d wufjzpfxeG ;f vmzkYdvYdkawmhcg arQmv
f ifrh yd ga&/ a&mifeu
D v
dk nf; vSr;f jrifryd g
a&/
tu,fwef[d pmyDtod?pmyDtwwf pmyDxkwf0Da&; A[kokwynm
[da&^oda&yk*Kd vfwu
d qkv
d m;cNyD;a& &nf,
G cf suw
f yd idk f vkyu
f idk af qmifu
G f
zkYdtwGuf a'pmyDu aemufqw
k yf ;D &zkYd/ vkt
d yfauvnf; auseyf0rf;ajrmufpmG
vufcHygr,fvkdY kd;kd;om;om;cH,lxm;yga&/ tultnDtaeeefY yHhykd;vkyf
aqmifyD;&zkdYqkdauawmif vkyfyD;ygr,f/ uRefawmfkdUtaeeefY trSefwu,f
vkyfukdifoifha&vkdY olrsm;kdUtBuHyD;pGmwdukdvnf; wyfEkdifzkdYykdif BudK;pm;vkyf
aqmifygr,f/
enf;aumif;vrf;aumif;? tBuHaumif;? OmPfaumif;eefY a0zefa&;[l
orQwdukdvnf; BudKqkdvsufyg/
a'&ckdifom;BuD;pmyDu &SdqufaqmifGufvm;zkdY rSef;csufwduawmhcg
1/&ckdiftrsKd;om;pmyD? pmtkyfwd? okH;vwpfBudrf(0g) wpftkyfxkwf
ekdifatmif BudK;pm;&ef/
2/pmrlwd&[dEkdifrSKeefY pmtkyfjzefY0Da&;udp vsifjrefvmrSKtay:rlwnf
Asm,f vpkkdifxkwf0DEkdifatmif BudK;pm;&ef/
3/&ckdifGefYzl;aqmif;yg;rsm;r*Zif;rSm &ckdift&GD;tom;(&ckdiftoH)eefY
0wKwkd? aqmif;yg;? NydKifyGJwd jyKvkyfvm;&ef/
&cdkifnGefYzl;
252
&cdik o
f m;BuD;pmay
uswGed wGd
&ckid f ;dk &mtrsK;d om;pmyDeefY ywfoufvYdk pmtkypf mwrf;wd ku
d Ef ydS x
f w
k 0f D
jzefYcsda&;twGuf &ckid o
f m;BuD;pmyDrmS 0ifa&mufaqmifu
G zf Ydk &efuek Nf rdKUawmf
ukd a&mufvmcgp topfpufpuftm*EKjzpfw,f/ uRefawmfhrSm pmyDxkwf0D
jcif;eefYygwfoufvkdY t,ifu ZmtwGdtBuHKwpfckvnf; r[dzl;yg/ rMum
cif a'tvkyrf sK;d vkyv
f m&zkYdvYdkvJ rSe;f ajcr&Syd g/ uRr;f usio
f w
l d 0ifa&muful
nDaqmif&GufyD;zkdYr[dvkdY uRefawmfu qkdif;rqifh?AkHrqifh aqmifGufvm&
jcif;jzpfyga&/ OD;aqmifzYdk o[
l ad u aemufuvku
d zf Ydk toifyh g/ OD;aqmiforl
[dcgvnf; &Sduvm;zkdY raMumufyg/
uRefawmfeefY &ckdifom;BuD;pmyDa& t,ifuyif nSdESKdif;wkdifyifxm;pGm
r[dbJ? t*krS vSjrifhukdtaMumif;jyKyPm aygif;pkyg0ifvm&jcif; jzpfyga&/
tvkyu
f dk paupcsif; uRefawmfrh mS OD;&mZfajrr*Zif;trSw(f 3)eefY uswGd
ewGd ueOD;wGv
d m&a&/ wpfyidk ;f wpfp ku
d zf Ydk usefa& pmom;tcsKdUukd ku
d Nf yD;
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
253
ajrmufOD;armifxGef;
0gacgif;vqef; -9^56/
&cdkifnGefYzl;
254
&cdik o
f m;BuD;pmay
ykd;0gbGJY
tav ... ZrLuRef;om? vlGmwGif? jzpfaprsm;pGm? tjzmjzmukd?
bk&m;jzpfaMumif;? Ak'avmif;? taygif;vlYGm? ZrLcsmwGif? jzpfxwkH[ef?
twefwefudk? tuREkfyfu? vuFmppfukd? qkdvkdufrnfav/
tav ... &Sdoa&mtcg? Am&mPoD? ac:nDwGifonf? xkda&TjynfrSm?
olaX;ol<u,f? [donfr&Sm;? tjynfjynfrSm? qif;&Jom;av;? aysmfyg;onf
r&Tif? aeusifonfovSm? aomif;aomif;oJoJ? wkdif;vJtavrSm? nmZmyl
&d? ndvwa&m? upm;aysmf&Tif? q&mausmif;rSm? aepnfwGifvnf;? wpf
Gmauwpfa,muf? vufGD;aumuf? aMumif;avQmufurf;yg;? psD;'kuHrSm?
ajymoHMum;vkdY? raemBuD;pGm? tbrJha&? pH&Jabmfau? xHawmf0yfpif;? eef;
pnf&Sifukd? avQmufvwfjcif;um;? tjynfjynfESifh? tNrdKUNrdKUrSm? apmif;ukd
rif;om;? tpnfajymau? Mum;bl;a&um;? apmif;ukd&aMumif;? &Sifrif;om;
rSm? &atmifacsmif;yg? yaZmif&mjzpfau? a&Trdausmif;ukd? Zmt&yfrSm? &cDar
kH? raeBuD;pGm? tbrJha&? pH&Jabmfum;? xHawmf0yfpif;? eef;pnf&Sifukd?
avQmufvwfjcif;um;? ,lZmemajcmufq,f? 0dxdus,fau? vuFm'Dy?
ar&wGiq
f ?dk tvGeyf ;D au? jynfoC
d K rSm? a&mif;0,fazmufum;? ukeo
f nfom;
rSm? r,m;ukw
d rf;? jynfoC
d K u?dk edwidk ;f vGr;f a&? om;ukv
d nf;wrf;? jynfoC
d K
uk?d qGwyf smvGr;f a&? pdwrf w
S pf mG um;? vm;&m&yfrmS ? a&Tranmif;uk?d xyfuyf
ygvkdY? rrGwfwifhw,f? a&Tranmif;ukd? rdausmif;ukd wD;csifonfvnf;? ,
aumif&mjzpfau? w&maiGu?dk ,lavonfw&yf? raemuRefudk ,laZmifvw
T f
aw? raPmuRefrmS ? vmjyefvwfajrmuf? avmif;oabFmrSm? csufcsif;a&muf
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
255
&cdkifnGefYzl;
256
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
257
&cdkifnGefYzl;
258
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
259
&cdkifnGefYzl;
260
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
261
&cdkifnGefYzl;
262
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
263
&cdkifnGefYzl;
264
&cdik o
f m;BuD;pmay
armifpaH zmf
rSwfcsuf/
jyefvnfwifjyonf
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
265
NAdwdoQukdvkdeDacwf ynma&;rsufESmpmrS
wkdufppffrSL;BuD; OD;pHOD;ckdif
1853-ckESpfrwkdifrD tcsdefxd &ckdifjynfe,fwGif ykHESdyfvkyfief; r&Sdao;
[k qkd&ygrnf/ EkdifiHjcm;owif;rsm;ESifh pD;yGm;a&;aps;ESKef;owif;rsm;? aMumf
jimrsm;twGuf umvuwm;xkwo
f wif;pmrsm;ukd tm;uk;d ae&onf/ AKYAB
COMMERCIAL NEWS owif;pmukd 1953-ckESpfwGif ppfawGNrdKY xkwfa0
onf/ ,if;tcsdefrSp &ckdifjynfwGif ykHESdyfvkyfief;pwifonf[k rSwf,lEkdif
ygonf/
aemufEpS t
f enf;i,fMumaomtcg ,if;owif;pmukd Mr. John Ogilvy
Hay, F.R.G.S qkdolu 0,f,lvkdufygonf/ owif;pmykHESdyfwkduf trnfukd
vnf; ARAKAN NEWS [k ajymif;vkdufygonf/ Mr. John Ogilvy Hay
onf ,if;owif;pmukdOD;pD;NyD; tcsdefrSefxkwfa0cJhygonf/
1868-ckESpfwGif Mr. John Ogilvy Hay onf OD;&Jazmfo,fqkdol
tm; tqkdygowif;pmESifh ykHESdyfwkdufukd avvHwifa&mif;csvkdufygonf/
,if;aemuf OD;&Jazmfo,f\om;jzpfol OD;usifckdif(csif;ckdif[k xifygonf)
tm; vTaJ y;vku
d yf gonf/ OD;&Jazmfo,fEiS o
hf m; OD;usicf idk w
f YdkrmS rnfonfch Ek pS f
txd owif;pmukd wm0ef,lxkwfa0cJhonfukdum; rod&yg/
(19-2-1924)aeYxw
k f ARAKAN NEWS owif;pmukd awGU&ojzifh
,if;owif;pmrSm 1924-cktxd xkwfa0vsuf&SdaeaMumif; od&ygonf/
&cdkifnGefYzl;
266
&cdik o
f m;BuD;pmay
jrefrmEkdifiHynma&;
ARAKAN NEWS owif;pm\oufwrf;wpfavQmufwGif
aqmif;yg;&Sif
rsm;onf rdrdwkdY\tjrif? xifjrifcsufrsm;ukd vGwfvGwfvyfvyf azmfxkwf
a&;om;jcif;rsm;&Sdrnfjzpfygonf/ ,if;aqmif;yg;rsm;ukd pkaygif;NyD; pmtkyf
pmwrf;rsm; jyefvnfkdufESdyfxkwfa0rSKrsm; &SdEkdifygonf/ ,if;aqmif;yg;pm
tkyfrsm;rSm ,cktcg &SmazGawGU&Sd&ef jzpfEkdifawmhrnfr[kwfawmhyg[k qkd&r
avmufyifjzpfaeonfhumvokdY a&muf&SdaeNyDjzpfygonf/
okYd&mwGif ARAKANNEWS owif;pmwGif jrefrmEkid if yH nma&;ESiyhf wfouf
a&;om;wifjycJhonfh aqmif;yg;rsm;ukdpkaygif;NyD; 1901-ckESpfwGif ppfawG
ykEH ydS w
f u
dk rf S pmtkyt
f jzpfxw
k af 0cJo
h nf/ ,if;pmtkyrf mS ]&ckid t
f wdw?f ypyK ef
tem*wf}pmtkyfxkwfa0NyD; (9)ESpfcefYtMumwGif xkwfa0cJhaompmtkyfjzpfyg
onf/
,if;pmtkyu
f akd &;om;olrmS OD;pHO;D ckid q
f o
dk jl zpfygonf/ ]jrefrmEkid if yH nm
a&;} EDUCATION IN BURMA trnf&Sd pmtkyfjzpfygonf/ pmtkyfyg ]jrefrm
Ekid if yH nma&;}ESiyhf wfoufonfh aqmif;yg;rsm;ukd ARAKAN NEWS owif;pm
wGif rnfonfch Ek pS af vmufu a&;om;cJo
h nfuu
dk m;rod&yg/ aqmif;yg;rsm;
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
267
&cdkifnGefYzl;
268
&cdik o
f m;BuD;pmay
OD;pHOD;ckdif\ b0rSwfwrf;
NAdwdoQukdvkdeDacwf ynma&;pepf\ aysmhuGuf[muGufrsm;ukd rnm
rwm a0zefa&;om;cJhol OD;pHOD;ckdif\b0rSwfwrf;rSm ryDjyifyg/ 0kd;wkd;
0g;wm;avmufom awGU&ygonf? od&ygonf/ aqmif;yg;&Siu
f ,
dk w
f idk af &;onfh
]jrefrmEkdifiHynma&;}pmtkyfyg tcsuftvuftcsKdUavmufukdom tajccHwGif
awGU&ygonf/ wdusaomOD;pHOD;ckdif\ b0rSwfwrf;&&Sda&;rSm arQmfrSef; r
&Ekdifavmufatmif tvSrf;a0;aeNyDjzpfygonf/
jrefrmEkid if yH nma&;pmtkyt
f zk;H rSm OD;pHO;D ckid t
f rnfEiS ,
hf OS
f tvkyt
f ukid f
udk MAUNG SAN OO KHINE, OF THE BURMA SUBORDINATE JUDICAL AND
d ygonf/ ,if;aMumifh OD;
EXECUTIVE SERVICE [k a&;xm;onfudk awGU&S&
pHOD;cdkifrSm NAdwdoQtpkd;&w&m;a&;XmerS w&m;a&;0efxrf;wpfOD;jzpfaMumif;
od&ygonf/
tqkyd gpmtky\
f aemufqufww
JG iG f 0dw&dk ,
d txdr;f trSw&f yH aHk iG aumf
rwD?ppfawG THE VICTORIA MEMORIAL FUND COMMITIEE, AKYAB \
tpnf;ta0;rSww
f rf;ukd azmfjyxm;ygonf/ ,if;tpnf;ta0;rSww
f rf;wGif
aumfrwDOuX? twGi;f a&;rSL;rsm;ESihf aumfrwD0if(55)OD;wkYd \trnfudk awGU
&ygonf/ 0dwkd&d,txdrf;trSwf&HykHaiGaumfrwD OuXrSm OD;jrOD;jzpfNyD; t
wGif;a&;rSL;rsm;rSm OD;pHOD;ckdifESifh OD;xGef;csefwkdY jzpfMuygonf/
,if;aumfrwD\ twGif;a&;rSL;wpfOD;jzpfol OD;xGef;csefrSm ,if;tcsdef
tcgu B.A.B.L bGJU& w&m;vTwfawmfa&SUaeBuD;wpfOD;jzpfNyD; yxrtBudrf
zsuford ;f vku
d &f aom (&.w.n)tzGYJ acgif;aqmif OD;ausmfrif;( I.C.S )\ zcif
jzpfaMumif; od&ygonf/ OD;ausmfrif;ukd 1899-ck Ekd0ifbmv(15)&ufaeY
wGif arG;zGm;aMumif;od&ygonf/ ,if;aMumifh 1901-ckrSm xkwfa0onfh
]jrefrmEkid if yH nma&;}pmtkyu
f dk OD;pHO;D ckid af &;om;csed w
f iG f OD;xGe;f cse\
f touf
rSm (20)ausmf (30)0ef;usif&SdEkdifygonf/ ,if;aMumifh OD;xGef;csefESifh twl
twGif;a&;rSL;\wm0efukd xrf;aqmifol OD;pHOD;ckdifrSmvnf; ,if;tcsdefrSm
touf(20)ausmf (30)0ef;usif&SdEkdifonf[k cefYrSef;&ygonf/
,if;touftG,frSm vlrSKa&;pdwf"mwf&Sdolrsm;twGuf wuf<upGm
&cdkifnGefYzl;
269
&cdkifom;BuD;pmay
bk&ifcHcsKyf\ ynma&;tjrif
(19)&mpktukef (20)&mpktp jrefrmEkdifiHrSm tdEd,\tpdwftykdif;wpf
&yf jzpfygonf/ tdE,
d bk&ifccH sKyf\ tkycf sKyfrKS atmufwiG f r[m0ef&iS af wmf
rif;BuD;wpfOD;u jrefrmEkdifiHukd tkyfcsKyfvsuf&Sdygonf/ tkyfcsKyfa&;qkdif&m
tqifhjrifhqkH; tdEd,bk&ifcHcsKyfavmh'fumZef LORD CURZON \ ynma&;
oabmxm;tjrifrSm acwfESifhavsmfnDonfh tjrifjzpfygonf/ OD;pHOD;ckdif
&cdkifnGefYzl;
270
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
271
&cdkifom;BuD;pmay
trSmpum;tav;xm;
bk&ifcHcsKyf\rdefYrSmcsufrSm *Gm&fvmvlxktm; &nfG,fajymMum;
cJjh cif;jzpfonf/ okYd &mwGif ,if;trSmpum;rSm ,if;a'owpfcw
k nf;uGuNf yD;
tusK;d oufa&mufrKS &So
d nf[k aqmif;yg;&Siu
f rrSw,
f yl g? avhvmrSwo
f m;
vkdufemolrsm; tm;vkH;twGuf[k cH,lxm;ygonf/ ,if;aMumifh aqmif;yg;
&Sifu rdrd\tjrifukdazmfjy&mrSm
]Ekid if jH yKokcrdeu
f ol\Ekid if o
H m;rsm;tm; aumif;rGe
f vufawGU
qefaom ajymMum;onfh tBuHay;csujf zpfonf/ r[m&m*smrdwaf qG
avm'fumZGef\ rdefYrSmcsufrSm r[m&m*smESifh *Gm&fvmvlxktwGuf
vufawGUqefaom tBuHaumif;rsm;jzpfayonf/ bk&ifcHcsKyftm;
,if;wkYdu aus;Zl;wif&adS ernfjzpfonf/ rdeYfrmS csut
f wkid ;f ta&;,l
aqmifGufvsuf *Gm&fvmrSm rMumrDwkd;wufvmrnfjzpfygonf}
[k azmfjyxm;onfukd aqmif;yg;rSm zwf&SK&ygonf/
wqufwnf; jrefrmEkdifiHrSrdwfaqGrsm;tm; ,if;rdefYrSmcsufukd tav;
ay;rSwfom;xm;&efukdvnf; wkdufwGef;xm;onf/ bGJU'D*&DrSm b0wkdufyGJ
atmifjrifrSK r[kwfao;onfudkvnf; azmfxkwfxm;onfukd aqmif;yg;wGif
zwf&KS &onfrmS
jrefrmrdwfaqGrsm;tm; bk&ifcHcsKyf\trSmpum;ukd tao;pdwf tav;
ay;zwfNyD; rSwfom;xm;&efjzpfonf/ r[m0dZm 0dZmbGJU'D*&D&olonf b0
wkdufyGJrSm tNrJatmifjrifrSK&NyD[k qkd&rnfr[kwfao;onfukd rSwf,l&rnf
jzpfaMumif;ponfjzifh azmfjyxm;onfrSm rSwfom;avhvmxkdufonfrsm;ukd
awGU&ygonf/ bGJU'D*&Dukd tav;ay;azmfusL;aeonfhtcsdefrSm ,ckuJhokdY
a&;om;azmfxkwfonfh aqmif;yg;&SifOD;pHOD;ckdif\ pdwf"mwfukd csD;usL;zG,f
&myifjzpfygonf/
vli,frsm;tvkyf&&Sda&;
NAdwdoQvufatmuf jrefrmEkdifiHynma&;pepfrSm ukdvkdeDe,fcsJUorm;
rsm;twGuf tusKd;jyKynma&;jzpfonf/ ausmif;rS oifMum;wwfajrmufvm
&cdkifnGefYzl;
272
&cdik o
f m;BuD;pmay
ynma&;pepfzsufodrf;ypf
NAdwdoQe,fcsJUorm;wkdY csrSwfusifhokH;aom jrefrmEkdifiHynma&;pepfrSm
tHacsmfaeaom ynma&;pepfjzpfygonf/ ,if;pepfukd rvkdvm;zsufodrf;&ef
omjzpfygonf/ ,if;tHavQmfaerSKukd rdrdukdifaqmifxm;aom uavmifjzifh
azmfxkwfNyD; zsufodrf;&efawmif;qkd0hHonfh aqmif;yg;&SifOD;pHOD;ckdiftm; csD;
usL;&rnfjzpfygonf/ ,if;yk*Kd vf\vkv
d m;aom ynma&;rSm bufpyHk nma&;
ukd azmfusL;awmif;qkdxm;ygonf/
]ynmoifMum;aeonfh jrefrmEkdifiH&Sdausmif;rsm;wGif bk&ifcH
csKyfarQmfvifhaom oifkd;nTef;wrf;jzpfonfh us,fjyefY bufpkHy
nma&;vnf;r[kw?f vkyif ef;qefjyD; vufawGUusaom oif;dk nTe;f
&cdkifnGefYzl;
273
&cdkifom;BuD;pmay
jynfoltusKd;oufa&mufrSKr&Sdonfh ynma&;
tdEd,wGifusifhokH;aeaom ynma&;pepftwkdif; jrefrmEkdifiHwGif NAdwd
oQe,fcsJUorm;rsm;u usifhokH;aeonfh tdEd,&Sd tusKd;cHpm;cGifh&rSKavmuf
jrefrmEkid if yH nma&;rSm xda&mufrKS ESihf jynfow
l YdktusK;d oufa&mufrKS r&Sad o;/
ausmif;rsm;wGif pdw"f mwfEiS b
hf moma&;qkid &f m oifcef;pmrsm;ukd oifMum;rSK
r&S/d &mpkwpfpek ;D yg; a&muf&adS eNyDjzpfaomfvnf; jrefrmEkid if w
H iG f wuov
dk w
f pfck
zGifhvSpfapjcif; r&Sdonfrsm;ukd ynma&;rsufESmpm wkdufppfrSL;BuD; OD;pHOD;ckdif
u zGifhcsxm;onfrSm
]NAdwo
d Qtpk;d &vufatmufwiG f &mpkEpS w
f pfcek ;D yg; jrefrmEkid f
iHa&muf&NdS yDjzpfaomfvnf; wuov
dk w
f pfck ykid q
f idk rf KS r&Sad o;/ jrefrm
EkdifiHwGif acwfpm;aeonfh ynma&;pDrHudef;rSm tdEd,wGifusifhokH;
aeonfh ynma&;pDrHudef;jzpfonf/ ,if;aMumifh jrefrmEkdifiHrSm td
E,
d &&Sad om atmifjrifrKS xuf omvGeaf umif;rGeo
f nfh tusKd;ouf
a&mufrSKukd &&SdEkdifrnf[k uRefyfrarQmfvifhyg/ wkdif;&if;om;vlrsKd;
a,mufsm;uav;?rde;f uav;rsm;ukd vufc&H ef&nf,
G
f wnfaxmif
zGifhvSpfxm;aom ausmif;rsm;ESifhaumvdyfrsm;rSm pdwf"mwfESifhbm
oma&;qkdif&mynmukd ay;Ekdifrnfr[kwfay}
[k aqmif;yg;&Sifu a&;om;azmfjyxm;onfukd zwf&SK&ygonf/
kd;pif;onfhynma&;
ynma&;wkd;wufrSKtwGuf NAdwdoQtmPmykdifwkdYu TefMum;csufrsm;
&Sdonf[k qkdaomfvnf; vufawGUrSm xl;rjcm;em;oif&kd;Tef;wrf;ukd jyK
&cdkifnGefYzl;
274
&cdik o
f m;BuD;pmay
tESpfrygaomynma&;
ESHUpyfaomA[kokwr&&SdbJ [kdpyfpyf'Dpyfpyf A[kokwukdom ausmif;
rsm;rS &&Sdygonf/ ,if;rSm b0wkdufyGJatmifjrifa&;twGuf rarQmfvifhEkdif
ay/ *Gm&fvmuJhokdY ao;i,faoma'orSm ynma&;qkdif&mwkd;wufrSKrsm;ukd
aqmif;yg;&Siu
f tm;usrdonf/ rdrw
d Ykd Eidk if rH mS ynma&;jyKjyifajymif;vJrKS rsm;
r&Sdao;onfrsm;ukd rausrcsrf;ESifh a&;om;wifjyxm;onfukd awGU&Sd&yg
onf/
],if;okYdausmif;rsm;wGif wufa&mufoif,al eolrsm;rSm [kpd yfpyf
'Dpyfpyf tay:,Ht*Fvyd -f jrefrm A[kow
k rsm;uko
d m &&SEd idk af yrnf/
,if;A[kokwjzifh wpfpkHwpfa,mufaomolrSm b0wkdufyGJ atmif
jrifEkdifrnf[k rarQmfvifhEkdifyg}
[k aqmif;yg;wGifazmfjyNyD; qufvuf *Gm&fvmuJhokdY ao;i,fonfh
a'orSm ynma&;vkyf&yfrsm; wkd;wufaeykHukd azmfjyxm;onfrSm
]*Gm&fvmuJhokdY ao;i,faomjynfe,frSmyif ynma&;qkdif&m
odyHausmif;rsm;pGm wnfaxmifxm;onf/ vli,frsm;tm; jyKpk
ysKd;axmifay;onf/ EkdifiHtusKd;jyK 0efaqmifrSKausmif;rsm;jzpfaom
ppfa&;ESihf Oya'qkid &f mynm ESp&f yfuo
dk ifMum;ay;onfh odyaH usmif;
ESifh *Gm&fvm\ om;aumif;&wemrsm;twGuf qm'ausmif;rsKd;&Sd
&cdkifnGefYzl;
275
&cdkifom;BuD;pmay
onf}
[k ynma&;bufwGif wkd;wufaeaom *Gm&fvmtm; tm;usykHrsm;udk
vnf;aumif;? rdrdEkdifiH\ynma&;rSm vufawGUrqefrSKrsm;ukd aqmif;yg;&Sif
\ rausrcsrf;cHpm;csuftjzpf yGifhxGufonfhvuf&mrsm;ukd awGUjrif&yg
onf/
vlxktvif;t&
oifMum;rSKqkdif&m oifkd;rmwdumrsm;rSm vufawGUqefaom oifkd;
rmwdumrsm;jzpf&ef vkdygonf/ jrefrmEkdifiHrSm vufawGUqefaomynma&;
ukd ay;onfah usmif;rsm;r&Syd ?Hk jrefrmrsm;rSm ynmtvif;r&ojzifh todOmPf
uif;NyD;? t,lonf;rSKEGHrSm &SdaeykHrsm;ukd r&SdwifuJ aqmif;yg;&Sifu cHpm;&
ayonf/ ,if;cHpm;csufrsm; ay:xGufvmonfhvuf&mrSm
]oifMum;rSKqkdif&m oifkd;rmwdumrSm us,fjyefY&rnfjzpfay
onf/ vkyfief;qefNyD; vufawGUus&efvkdtyfygonf/ vkyfief;qef
NyD; vufawGUusonfyh nma&;ukd oifMum;ay;onfah usmif;ESihf aum
vdyfrsm;wpfausmif;rQyif jrefrmEkdifiHwGif r&Sdao;yg/ vuf&Sdynm
a&;pepfrmS todOmPfuif;rJjh cif;ESihf t,lonf;rSKrsm;&Sad eaom vlxk
tm;tvif;a&mifEiS hf wk;d wufrKS udk azmfaqmifay;Ekid rf nf r[kwaf y/
todOmPfuif;rJhrSKESifh t,lonf;rSKrsm;ukd jrefrmEkdifiHwGif tpOft
NrJ&adS e&rnf}
[k rausrcsrf;ESihf jynfot
l usKd;aqmif OD;pHO;D ckid u
f ar;cGe;f xkwv
f u
dk f
ygonf/ ]wpfbufwnf;rSm aqmif;yg;&Sifu ,if;taMumif;&if;rsm; qGJ
xkwfrnfhol wpfOD;wpfa,mufrQyif r&SdawmhNyDvm;/ todOmPfacgif;yg;
rSKESihf t,lonf;rSKrsm;wGief pfreG ;f aeonfh jrefrmEkid if t
H m; qGx
J w
k rf nfo
h rl sm;
ukd arQmfrSef;awmifhwcJhonf/
]wjcm;Ekid if rH sm;uJo
h Ydk jrefrmvlrsK;d rsm;rSmvnf; acgif;aqmifrsm;
&So
d nf/ okYd &mwGif ,if;wm0efrsm;rSm olwYdk\wm0efrsm;jzpfonf[k
rSw,
f o
l abmaygufaom jrefrmhacgif;aqmifrsm; ray:xGuaf o;yg/
acgif;aqmifrsm;rSm uHw&m;ay:rSm oabmayguf,kd;pGyfaeolrsm;
omjzpfonf/ vlwpfOD; bk&ifjzpfvmrnf? jrifhjrwfaomol? oef;
<u,foal X;? ygarmu okYdr[kwf todOmPfacgif;yg;aom olqif;&J
&cdkifnGefYzl;
276
&cdik o
f m;BuD;pmay
jzpfvmonfwkdYrSm uHw&m;twkdif;jzpfonf}
ponfjzifh azmfjyxm;onfh aqmif;yg;ukd avhvmzwf&SK&ygonf/
,if;uJo
h Ydk wm0efoad cgif;aqmifrsm; ay:xGe;f rSKr&Sad o;jcif;ESihf acgif;aqmif
rsm; wm0efa&SmifrSK? uHw&m;ukdcsnf;ykHcsNyD; vlom;rsm;tm; arsmaponfh
acgif;aqmifrsm;tay: rauseyfrKS rsm;ukd uavmifjzifah zmfxw
k cf o
hJ nf/ acgif;
aqmifrsm;\aysmhnHhrSK? wm0efrJhrSKrsm;ukdvnf; rnmrwm tjywftowf
a0zef&KS yfcsxm;onfrmS rsuaf rSmufacwfudk tusK;d oufa&mufrKS &Sad eygonf/
tuGefaqmifolrvkdvm;
OD;pHO;D ckid o
f nf ynma&;ESiq
hf ufE,
G o
f nfh vlrKS a&;vkyif ef;ukd vkyu
f idk f
wm0ef,lcJholjzpfonf/ ynm&nfcReffqkay;a&;udpr sm;? vkyfaqmifcsufrsm;
u oufaoxlcyhJ gonf/ vlrKS a&;vkyif ef;rsm;ukd vkyaf qmif&if; rdru
d ,
dk u
f dk
txifBuD;olrsm;ukv
d nf; BuHKcJ&h rnfjzpfonf/ wpfu,
dk af umif;orm;rsm;ESihf
vnf;awGUcJh&rnf/ tuGefaqmifol ynm&Sdrsm;ukdvnf; jrifcJh&rnf/ tuGef
aqmifynm&Su
d wpfu,
dk af umif;rsm;\ [efwpfv;Hk ESiahf jympum;rsm;ukv
d nf;
yJhwifxyfrQMum;cJh&ayrnf/ ,if;okdY BuHKcJh? Mum;cJh? jrifcJh&zefrsm;ojzifh jrif
jyif;uwf? Mum;jyif;uwfyrHk sm;ukd ol\uavmifjzifh zGichf scJo
h nfrsm;ukd tm;
yg;w& zwf&SK&ygonf/ ,if;wkdYrSm
]jrefrmrsm;rSm twef;tpm;okH;rsKd;&Sdonf/ wpfukd,faumif;
orm;rsm;jzpfNyD; Ekid if \
H tusK;d pD;yGm;ukd ta&;rBuD;ouJo
h Ydk oabm
xm;olrsm;jzpfonf/ aemufwpfrsKd;rSm ynmrJh kd;trSKrsm;jzifh
wif;usyzf UJG aESmifjcif; cH&olrsm;jzpfonf/ wwd,trsK;d rSm ]uk,
d u
f sK;d
uko
d modaomolonf vlYjynfraexku
d }f [laomaqmify'k u
f dk ukid f
aqmifxm;aom olrsm;jzpfonf/ ,if;twef;tpm;okH;rsKd;onf
Ekid if w
H idk ;f rSm&So
d nf/ okYd &mwGif tdE,
d ESijhf refrmEkid if w
H YdkrmS tjcm;Ekid if H
rsm;xuf xl;jcm;rSK&Sdonf/ ,if;okH;rsKd;teuf yxrESpfrsKd;rSm xif
&Sm;NyD; tm;BuD;onf/ tdEd,bk&ifcHcsKyf avmh'fumZGefonf tjcm;
&ufrsm;u ajymMum;ouJhokdY jyKjyifajymif;vJrSKrsm;ukd txufwef;
vTmrsm;rS pwif&rnfjzpfonf/ okYd &mwGif ,if;twef;tpm;rsm;jzpf
aom jrefrmtrsK;d om;rsm;rSm ynmA[kow
k &So
d rl sm;r[kw?f pGr;f &nf&dS
olrsm;? ykid q
f idk o
f rl sm; r[kwMf uacs/ ,if;txufwef;vTmrsm;onf
&cdkifnGefYzl;
277
&cdkifom;BuD;pmay
trsKd;aysmufrSm pkd;aMumufol
rdrdwkdYjrefrmrsm;rSm todOmPfenf;olrsm;? t,lonf;olrsm;ESifh ysif;&d
olrsm;tjzpf awGUjrifae&onf/ ynma&;ESifhywfouf vlaerIrsm;yjyif
ajymif;vJrrI sm; vkt
d yfonf/ ,if;ukd yjyif&eftwGuf NAdwo
d Qtpk;d &\ wm0ef
jzpfonf/ ,if;yjyifajymif;vJrIrsm;r&SdvQif aemiftem*gwfrSm vlrsKd;aysmuf
uG,foGm;Ekdifonf/ rdrdwkdYEkdifiHom;rsm; uJhokdY qufvuf&SdaevQif rsm;
rMumrD vlrsKd;yifaysmufu,
G o
f mG ;rnf[k ruG,rf 0Suf wm0ef&pdS mG jzifh OD;pHO;D
ckid u
f azmfxw
k cf yhJ gonf/ ,if;wkYdrmS atmufygtwkid ;f awGU&rnf jzpfygonf/
&cdkifnGefYzl;
278
&cdik o
f m;BuD;pmay
jrxGef;atmif
rSwfcsu
suf- pma&;ol\om;BuD;jzpfol apmxGef;atmifu vkdtyf
onfh taxmuftxm;rsm;udk &SmazGulnDul;a&;rSKrygvQif pmwrf;jzpf
ajrmufrnfr[kwfaMumif; azmfjytyfygonf/ aqmif;yg;\ useftykdif;rsm;
udk aemufr*Zif;rsm;wGif qufvufazmfjyygrnf/
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
279
&cdkiftu&m? &cdkifoifykef;MuD;
,Ofaus;rI tqifhtwef;jrifhaom vlrsdK;wdkif;wGif ukd,fydkiftu&meefY
udk,fykdifpm [duwfNrJjzpfonf/ &cdkif,Ofaus;rIonf wdk;wuf tqifhjrifhc
ygonf/ &cdik w
f ikd ;f tESUH rm ,ckwikd f wnf[ed o
D ;D aom Sad cwftaqmufttH?k
kyfxk? ausmufpm? urnf;pmponfh kyf0wKtaxmuftxm;wdudk MunhfHk
avmufeefY &cdik ,
f Ofaus;rI tqift
h wef;redrahf Mumif;? &cdik rf m ud,
k yf ikd t
f u
&meefY pmt&D;tom;[dcaMumif; odomEdkifonf/
,if;wdk;wuftqifhjrihfaom ,Ofaus;rItxGDxGDdkUudk &cdkiftrsdK;om;dkU
rxde;f odr;f Edik cf Muwfay/ rsuaf rSmufumvwGiu
f m; pmyDtygt0if ,Ofaus;
rIt&yf&yfUkd rm qkw,
f w
k af ysmufu,
G v
f ek ;D jzpfejD yDuw
dk &dG rnfjzpfonf/ rsm;
pGmaom &cdkiftrsdK;om;dkUonf rdrddkU ukd,fydkiftu&m? pmt&D;tom;[d
pGmudkawmif rodaomtjcDodkY a&mufeDMuwfjyDjzpf\/ &cdkifpmyDukd &cdkifwd
rod qufysmroHk;Muwfau ,if;pmyD rMumcif vHk;0ysufokOf;vm;rnf
trSefjzpfonf/
pmyDonf ,Ofaus;rItaygif;\ tc&mjzpfaomaMumihf pmyDaysmuf
au wjcm;,Ofaus;rIUkd vnf; rwnfwEhH ikd af y/ ,Ofaus;rIaysmufau vlrsdK;
&yfwnf wdk;wuf&D;vrf;vnf; qHk;jyDjzpfonf/
vlrsdK;wnfww
hH ;kd wuf&;D wGif pmyDaumif;aumif;t&ma&mufpmG udk owd
yrdMuwfaom &cdkifynmoQifdkUonf &cdkifpmyDaz:xkwfzdkY tm;xkwfcMuwf
onf/ &cdkifhwefaqmifr*Zdef;rsm;u ]&udKifpmyDu@}wdum; ,if;tm;xkwf
rI\ &vm'frsm;yifjzpfonf/ ,if;u@rsm;onf &cdkifpmyDaz:xkwfrI\
&cdkifnGefYzl;
280
&cdik o
f m;BuD;pmay
rSwfwdkifMuD;wpfckvnf; jzpfay\/
&cdkifhwefaqmif r*Zdef;wGif ]&udKifpmyDu@}udk 1957-58 ckESpfup
(1962-63)&cdik w
hf efaqmif ed*;kH csKyf&aomESpx
f d oD;jcm;u@tjzpf az:jy
zl;ygonf/ ataqmif;yg;onf ]&udKifpmyDu@}wdu t&D;MuD;onf[k ,l
qaomtcsufwdudk xkwf,lwifjyxm;pGm jzpfygonf/ ]&udKifpmyDu@}wd
udk zwfzl;oldkUtwGuf xl;qef;rI [drnfr[kwfaomfvnf;? rzwfzl;oldkUt
wGuu
f m; &cdik pf myDavhvmrIwiG f rkcstaxmuftulyvdrrhf nf[k ,Hyk gonf/
&cdkifpmyDaz:xkwf&D; &nfG,fcsufeefY wifjyvdkufjcif;jzpf\/
o& uyfyHk
&cdkifnGefYzl;
281
&cdkifom;BuD;pmay
&cdkiftu&myHkpH (1)
&cdkifnGefYzl;
282
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifAsnf; 33 vHk;dkU\tac:ta0:rSm
&cdkifoifykef;MuD;qdkenf;
u
um
ud
uD
uk
ul
au
uJ
aum
aumf
uH
um;
us
usm
usd
usD
usK
usL
aus
usJ
ausm
ausmf
usH
usm;
u&D;&m u &a&/
ucs? um&a&/
ubif? ud &a&/
wifvdkYyGwfwm? uD &a&/
wcsufiif? uk &a&/
ESpfcsufiif? ul &a&/
o0Djcm;? au &a&/
aemufyif? uJ &a&/
o0DvJhjcm;? umvJhcseefY aum &a&/
Sdxkd;? aumf &a&/
wcsufyGwfwm? uH &a&/
csvdkYESpfcsufyGwf? um; &a&/
uyifh&D;&m? us &a&/
uscsusm &a&/
uswifusd &a&/
wifvdkYyGwfwm? usD &a&/
wcsufiif? usK &a&/
ESpfcsufiif? usL &a&/
o0Djcm;? aus &a&/
aemufypf usJ &a&/
o0DvJhjcm; usvJh cseefY ausm &a&/
Sdxdk;ausmf &a&/
wcsyGwfwm usH &a&/
csvdkYESpfcsufyGwfwm usm; &a&/
&cdkifnGefYzl;
283
&cdkifom;BuD;pmay
u&pf&D;&m Mu &a&/
Mucs Mum &a&/
Muwif Mud &a&/
wifvdkYyGwfwm MuD&a&/
wcsufiif MuK &a&/
ESpfcsufiif MuL &a&/
o0Djcm; aMu &a&/
aemufypf MuJ &a&/
o0DvJhjcm; MuvJhcseefY aMum &a&/
Sdxdk; aMumf &a&/
wcsufyGwfwm MuH &a&/
csvdkY ESpfcsufyGwfwm Mum; &a&/
jc? j*? ji? jy? jz? jA? jr? dkUudk txufygenf;twdkif;
qdk&onf/
iS
iSg
iSd
iSD
iSK
iSL
aiS
iSJ
aiSg
aiSmf
iSH
iSg;
i[qGJ&D;&m iS&a&/
iScs iSg &a&/
iSwif iSd &a&/
wifvdkYyGwfwm iSD &a&/
wcsufiif iSK &a&/
ESpfcsufiif iSL &a&/
o0Djcm; aiS &a&/
aemufypf iSJ &a&/
o0DvJhjcm; iSvJhcseefY aiSg &a&/
Sdxdk; aiSmf &a&/
wcsufyGwfwm iSH &a&/
csvdkYESpfcsufyGwfwm iSg; &a&/
S?
PS?ES?
rS?
,S?
dkUudktxufygenf;twdkif;qdk&onf/
S?
vS?
&cdkifnGefYzl;
284
&cdik o
f m;BuD;pmay
uG
uGm
uGd
uGD
auG
uGUJ
uGH
uGm;
u0qGJ&D;&m uG &a&/
uGcs uGm &a&/
uGwif uGd &a&/
wifvdkY yGwfwm uGD &a&/
o0Djcm; auG &a&/
aemufypf uGJ &a&/
wcsufyGwfwm uGH &a&/
csvdkYESpfcsufyGwfwm uGm; &a&/
0 udck sev
f yS jf yD; cGrt
S G xd txufygenf;twdik ;f qd&k onf/
uR
uRm
uRd
uRD
auR
uRJ
uRH
uRm;
uyifh0qGJ&D;&m uR &a&/
uRcs uRm &a&/
uRwif uRd &a&/
wifvkdYyGwfwm uRD &a&/
o0Djcm; auR &a&/
aemufypf uRJ &a&/
wcsufyGwfwm uRH &a&/
csvdkYESpfcsufyGwfwm uRm; &a&/
cR? *R? iR? zR? AR? rR? vR dUk udk txufygtwdik ;f qd&k onf/
<u
<um
<ud
<uD
a<u
<uJ
<uH
<um;
&cdkifnGefYzl;
285
&cdkifom;BuD;pmay
iG
iGg
iGd
iGDG
aiG
iGJ
iGH
iGg;
&cdkiftowfaoQqdkenf;
uuf
u? uufuowf/
uif
uifiowf? uifhiowf? uif;iowf/
ukduf upf upfpowf/
udkif? unf unfnowf? unfhnowf? unf;nowf/
uwf
uwfwowf/
uef
uefeowf? ueYfeowf? uef;eowf/
uyf
uyfyowf/
7
urf
urfrowf? urfhrowf? urf;rowf/
u,f
u,f,owf/
u0f
u0f0owf/
ud0k f
uwifiif0owfudk0fvJh&? ukd0fhvJh&? ukd0f;vJ&/
crStp t-tqH;k xd txufygenf;twdik ;f qd&k onf/
usuf
uyifhusufuowf/
usif
usifiowf? usifhiowf? usif;iowf/
uspf
uspfpowf/
usnf
usnfnowf? usnfhnowf? usnf;nowf/
uswf
uswfwowf/
usef
usefeowf? usefYeowf? usef;eowf/
usyf
usyfyowf/
&cdkifnGefYzl;
286
&cdik o
f m;BuD;pmay
usrf
us,f
us0f
usdK0f
Muuf
Muif
Mupf
Munf
Muwf
Muef
Muyf
Murf
Mu,f
Mu0f
MudK0f
iSuf
iSif
iSpf
iSnf
iSwf
iSef
iSyf
iSrf
iS,f
iS0f
iSK0d f
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
uGuf
uGif
uGpf
uGnf
uGwf
uGef
uGyf
uGrf
uG,f
uRuf
uRif
uRpf
uRnf
uRwf
uRef
uRyf
uRrf
uR,f
<uuf
<uif
<upf
<unf
<uwf
<uef
<uyf
287
S? PS? ES? rS? ,S? S? vS? dkUudk txufygtwdkif;
qdk&onf/
u0qGJ uGufuowf/
uGifiowf? uGifhiowf? uGif;iowf/
uGpfpowf/
uGnfnowf? uGnfhnowf? uGnf;nowf/
uGwfwowf/
uGefeowf? uGefYeowf? uGef;eowf/
uGyfyowf/
uGrfrowf? uGrfhrowf? uGrf;rowf/
uG,f,owf/
0-udk csev
f yS jf y;D c-rS t-txd txufygenf;twdik ;f
qkd&onf/
,yifh0qGJuRufuouf/
uRifiowf? uRifhiowf? uRif;iowf/
uRpfpowf/
uRnfnowf? uRnfhnowf? uRnf;nowf/
uRwfwowf/
uRefeowf? uRefYeowf? uRef;eowf/
uRyfeowf/
uRrfrowf? uRrfhrowf? uRrf;rowf/
uR,f,owf/
cR? *R? yR? zR? AR? rR? vR dUk udt
k xufygenf;twdik ;f
qdk&onf/
u&pf0qGJ<uufuowf/
<uifiowf? <uihfiowf? <uif;iowf/
<upfpowf/
<unfnowf? <unfhnowf? <unf;nowf/
<uwfwowf/
<uefeowf? <uefYeowf? <uef;eowf/
<uyfyowf/
&cdkifnGefYzl;
288
&cdik o
f m;BuD;pmay
<urf
iTuf
iTif
iTpf
iTnf
iTwf
iTef
iT0f
iTrf
iT,f
<urfrowf/
>c? >*? >y? >z? >A? >r dkUudktxufygenf;twdkif;qdk
&onf/
i[qGJ0qGJiGufuowf/
iTifiowf? iTifhiowf? iTif;iowf/
iTpfpowf/
iTnfnowf? iTnfhnowf? iTnf;nowf/
iTwfwowf/
iTefeowf? iTefUeowf? iTef;eowf/
iT0f0owf/
iTrfrowf? iTrfhrowf? iTrf;rowf/
iT,f,owf/
T? PT? ET? rT? ,T? T? vT? oT? dkUudktxufygenf;
twdkif;qdk&onf/
&cdkiftowfMuD;qdkenf;
udwf
udef
udyf
udrf
ukwf
ukef
ukyf
ukrf
aumuf
aumif
udkuf
udik f
usdwf
usdef
uwifudwfwowf/
udefeowf? udefYeowf? udef;eowf/
udyfyowf/
udrfrowf? udrfhrowf? udrf;rowf/
ukwfwowf/
ukefeowf? ukefYeowf? ukef;eowf/
ukyfyowf/
ukrfrowf/
aumufuowf/
aumifiowf? aumifhiowf? aumif;iowf/
uwifiifukduf uowf/
udkifiowf? udkihfiowf? ukdif;iowf/
c rS t-txd txufygenf;twdkdif;qdk&onf/
uyihfusdwfwowf/
usdefeowf? usdefYeowf? usdef;eowf/
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
usdyf
usdrf
usKwf
usKef
usKyf
usKrf
ausmuf
ausmif
usdKuf
Mudwf
Mudef
Mudyf
Mudrf
MuKwf
MuKef
MuKyf
MuKrf
aMumuf
uduf
udif
iSu
d f
iSed f
iSdyf
iSdrf
iIwf
iIef
iIyf
iIrf
289
usdyfyowf/
usdrfrowf? usdrfhrowf? usdrf;rowf/
usKwfwowf/
usKefeowf? usKefYeowf? usKef;eowf/
usKyfyowf/
usKrfrowf? usKrfhrowf? usKrf;rowf/
ucsmucsmausmufuowf/
ausmifiowf? ausmifhiowf? ausmif;iowf/
uwifusdiifusdKuf uowf/
cs? *s? ys? zs? As? rs? dUk udt
k xufygtwdik ;f qd&k onf/
u&pfMudwfwowf/
Mudefeowf? MudefYeowf? Mudef;eowf/
Mudyfyowf/
Mudrfrowf? Mudrfhrowf? Mudrf;rowf/
MuKwfwowf/
MuKefeowf? MuKefYeowf? MuKef;eowf/
MuKyfyowf/
MuKrfrowf? MuKrfhrowf? MuKrf;rowf/
ucsmucsmaMumufuowf/
MuwifMuKiifudufuowf/
udifiowf? udifhiowf? udif;iowf/
jc? j*? ji? jy? jz? jA? jr dUk udt
k xufygenf;twdik ;f
qkd&onf/
i[qGJiSdwfwowf/
iSdefeowf? iSdefYeowf? iSdef;eowf/
iSdyfyowf/
iSdrfrowf/
iIwfwowf/
iIefeowf? iIefYeowf? iIef;eowf/
iIyfyowf/
iIrfrowf? iIrfhrowf? iIrf;rowf/
&cdkifnGefYzl;
290
&cdik o
f m;BuD;pmay
aiSguf
aiSgif
iIduf
idiI f
uGdwf
udeG f
uGyd f
uGrd f
uGdKuf
udKG if
uRdwf
uRdef
uRdyf
uRdrf
uRdKuf
uRdKif
<udwf
<udef
<udyf
<udrf
<uduf
<udKif
iTdwf
&cdkifnGefYzl;
291
&cdkifom;BuD;pmay
iTed f
iTdyf
iTdrf
iTdKuf
iTKd if
&cdkiftu&myHkpH(2) o&uyfyHk
&cdkifnGefYzl;
292
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkiftu&myHkpH (2)
&cdkifnGefYzl;
293
&cdkifom;BuD;pmay
&cdkiftu&myHkpH (3)
&cdkifnGefYzl;
294
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
295
&cdkifom;BuD;pmay
&cdkiftu&myHkpH (4)
&cdkifnGefYzl;
296
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
297
&cdkifpmyDu@twGufudk;um;aom
ausmufpm? urnf;pmeefY yDpmrsm;
1/ oQpfaomif;bk&m;[d a0omvDausmufpm taemufrsufESmrSm 7 &mpk
2/ ajrmuf 6 &mpkcefY
3/ awmif / cefY
4/ txuf 7 &mpcefYk
5/ a0omvDacgif;avmif;ausmufpm
7 &mpk
6/ awZ&mr[d a0omvDausmufpm /
&cdkifnGefYzl;
298
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
299
&cdkifom;BuD;pmay
armifAodef;
13-12-1967
tTef;rSwfcsufrsm;
1/ &cdkiftu&myHkpH(1)onf uG,fvGefol rEav;0dZmESihfodyHwuodkvf
ygarmucsKyaf [mif; q&mOD;ausm&f if\ ]&cdik t
f u&mESi&fh cdik o
f ifyek ;f MuD;}
(1957? 'DZbFm? jr0wD)aqmif;yg;rS tu&myHkpHeefY twlwljzpfonf/
2/ &cdik w
hf efaqmifr*Zif; twGJ 1? trSwf 7 (1958-59) &uKd ifpmyDu@
pmrsufESm(3)Munhf/
3/ &cdkiftu&myHkpH-2? 3? 4 dkUudk &cdkifhwefaqmif twGJ 1? trSwf 7
yg&udKifpmyDu@wGifif;? &cdkifhwefaqmif twGJ 1? trSwf 8?
(1959-60) &udKifpmyDu@wGifif; xnfhoGif;az:jyxm;ygonf/
4/ &cdik w
hf efaqmifr*Zed ;f twGJ 1? trSwf 7? &uKd ipf myDu@pmrsuEf mS 3Munh/f
5/ &cdik w
fh efaqmifr*Zed ;f twGJ 1? trSwf 7? &uKd ipf myDu@pmrsuEf mS 7Munh/f
6/ OD;omxGe;f ]&uKd ifa0omvDrdUa[mif;rS *kyw
pm} &cdik w
hf efaqmifr*Zed ;f
twGJ 1? trSwf 8 pmrsufESm 5? 7 Munhf/
&cdkifnGefYzl;
300
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
301
&cdkifom;BuD;pmay
&wema&Tjynf
ausmufwkH;ausmufeH&Hrsm; xlxyfaygrsm; rwfapmufvSaomawmif
BuD;rsm;onf "n0wDwkdif;jynf\aejynfawmf ajrmufOD;NrdKUwnf&Sd&m pwk
&ef; av;q,fih g;rkid cf efYus,jf yefYaom awmifMum;ajrtm; 0kid ;f &HumqD;vsuf
&Sd\/ aejynfawmfokdY usL;ausmf0ifa&mufvm&ef vG,fulaomawmifMum;
[loaGUukv
d nf; ckid cf pHh mG aqmufvyk x
f m;aom xlxjJ rifrh m;vSonfh ausmuf
wHwkdif;BuD;rsm;ESifh ydwfqkdYxm;ojzifh ywfcsm0kdif;vsuf&Sdaom awmifpOfwef;
BuD;onf ndKUndKUrSKdif;rSKdif;ESifh yuwdydef;ydwfvsuf&Sd\/
wkdif;wyg;rS wkdufckduf&efvma&mufMuaom &efol[lorQukd ckcHum
uG,f&eftwGufvnf; awmifpOfwavQmuf tcsuftcsmusaom ae&mwkdif;
xkxnfBuD;rm;aomcHwyfrsm;ukd ausmufwkH;BuD;rsm;jzifh ckdifcHhpGmaqmuf
vkyfxm;\/ ndKarSmifaomta&mif&Sd &Snfvsm;av;vHaom tajrmufBuD;
rsm;ukdvnf; xkdcHwyfrsm;\a&SU tpDt&Dwyfqifxm;onf/ tcsdKUaom
awmifxdyfrsm;rS xkdtajrmufBuD;rsm;onff jymvJhaomrkd;aumif;uifxufqD
okdY iGm;iGm;pGifhpGifh axmifwufvsuf&Sd\/ rQBuD;us,fvSaom vufeuf
u&d,mrsm;ukd jrifhrm;vSaom awmifpOfwef;wavQmuf BudK;BudK;pm;pm;
wyfqifxm;onfukd jrif&jcif;tm;jzifh &ckdifwkdif;om;wkdYonf ppfa&;ppfrmef
ESifhjynfhpkHaom vlrsLd;wpfrsKd;jzpfaMumif; xif&Sm;vSonf/
Opm"e ukHvkHjynfhpkHaom tcsdeftcgjzpfonfhtavsmuf ay:wl*D? yJ
cl;? jrefrm? r*kd? b*FvD? c&pf,mefbmomukd;uG,fMuaom *syefvlrsKd;
rsm;ESifh wjcm;wkdif;wyg;rS vlrsKd;toD;oD;wkdYtm;vnf; bk&ifhaMu;pm;ppf
&cdkifnGefYzl;
302
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
303
&cdkifnGefYzl;
304
&cdik o
f m;BuD;pmay
nDnDxGef;
(arm&pfaumvpf M.COLLIS ' THE LAND OF THE GREAT IMAGE pmtkyf
ESifh ygarmuOD;rsKd;rif;\ OLD BURMA pmtkyfwkdYukd rSDNirf;jyKygonf/)
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
305
&ckdifwkdif; pmayxkwfvkyfrSK
,aeY&ckdifwkdif;wGif trsKd;om;pmayxkwfvkyfrSKonf vkdtyfonf[k
cH,lvmaom pmayavhvmolvli,fwkdif;onf pmayxkwfvkyfrSKjyemukd
tav;teufxm;um pOf;pm;onf/ wlnaD omvli,frsm;ukd pkpnf;Muonf/
pmayxkwfvkyfEkdifrSKtm;ukd nDrQpGmcGJa0NyD; pkkpnf;uspfvpfpGmjzifh ]pkaygif;
acgif;aqmifrSK} rltwkdif; usifhokH;Muacsonf/ uJhokdYaom pkaygif;wmpl
rSKtiftm;,lrSKonfyif nDnGwfrSKvuPmukdjyum trsKd;om;pmay yGifh
vef;pkdajyrSK\ tvm;tvmukd az:jyayonf/
trsKd;om;pmay xkwv
f yk rf KS wm0efudk yck;H xufwiG w
f ifum xrf;aqmif
vmaom vli,fpmay0goem&Sifrsm;ukd MunhfjyefvQifvnf; udk,fESifhrrQ
aom0efukd xrf;aqmifae&onf[k jrifonf/ tb,faMumifhqkdaomf ,
aeYpmayxkwfvkyfaom vli,fuavmif&Sifrsm;onf pmayavhvmrSKenf;yg;
ao;jcif;? b0tod r&ifu
h suaf o;jcif;? tawG;tac:taeESihf Eke,fao;jcif;?
,if;tay:avhvm&ef tcsdefrsm;rsm; vkdaeao;aomaMumifhjzpfayonf/ w
enf;tm;jzifh pmayxkwv
f yk rf KS jyemukd ,aeYvil ,fuavmif&iS rf sm; wm0ef
r,lbJ pmayynm&yfESifhb0ynm&yfukd aZmufcsNyD;avhvmae&rnfh tcsdef
tcgjzpfonf/ okdYr[kwfbJ pmayxkwfvkyfrSKjyemukd aeYrtm; n
rtm; BuHpnfBudK;pm; tEGrf;te,fcHaeMu&aomtcg pmayavhvmrIwkdY
onf avsmh&Jvmum tem*gwftwGuf pmayjyKpkysKd;axmifrSKwGif xdckduf
p&mrsm;&Sdonfukd awGUjrif&ayonf/ pifppfrSmum; ,aeYpmay xkwfvkyfrSK
&cdkifnGefYzl;
306
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
307
&cdkifnGefYzl;
308
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
309
ppfawGaemifvwf
rSwfcsuf/
/ aqmif;yg;ukd acwfa&SUaqmifpmapmif (twG-J 1 trSwf
-3? 1961-ck? ZGefvwGif) az:jybl;onf/
&cdkifnGefYzl;
310
&cdik o
f m;BuD;pmay
awmif&if;uRef;
]tbmBuD; 0g0g
awmif&if;uRef;u jrif;pD;vkdYvm
ESroEm? iGDzvm;eefY uGrf;,mvkdYvm}
(&ckid ,
f idk ;f omjcif;)
&ckid ,
f idk ;f omjcif;0if awmif&if;uRef;onf &ckid w
f Ydk uav;b0uyif od
uRrf;cJh&aom t&yfa'owpfckjzpfonf/ ,ckaygufawmNrdKUe,fwGif wnf&Sd
onf/ ukvm;wefjrpf0teD; ta&SUbufurf;wGif ar;wif&Sdaom(452)ay
jrifo
h nfh wyfawmifwef;? ,if;ta&SUbufoYdk xk;d xGuo
f mG ;onfh wef;wifawmif
wef;BuD;wkdYukd A[kdjyKwnf&Sdaomt&yfjzpfonf/ awmifbufwGif uRJul;
jrpf? ajrmufbufESifh ta&SUbufwkdYwGif r[defacsmif;BuD;wkdYu &Hywfxm;
onf/ Gmaygif;(32)Gm yg0ifywfoufonf/ aygufawmNrdKUonfyifvQif
awmif&if;uRef;BuD;yg0ifaeygonf awmifajrmuf(11)rkdif? ta&SUtaemuf
(8)rkdifrQ us,f0ef;onf/
]awmif&if;}qkdaompum;onf ]cga&muf}qkdonfh rlv]0g&P}rS qif;
oufvmonf[k qkdMuonf/ tumv?r&PrS vGwfuif;apEkdifaom 0g
&Py&dwfawmfukd&nfTef; wnfxm;ukd;uG,fcJhaom qif;wkawmfwpfql
ukd ,aeYwidk f zl;awGUEkid yf gao;onf/ xkq
d if;wkawmfBuD;\qHpak wmf Ak'\
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
311
&cdkifnGefYzl;
312
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
313
&cdkifnGefYzl;
314
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
315
&cdkifnGefYzl;
316
&cdik o
f m;BuD;pmay
&cdkifnGefYzl;
&cdkifom;BuD;pmay
317
&cdkifnGefYzl;
318
&cdik o
f m;BuD;pmay
atmifvSodef;
1991-ckEpS ?f 'DZifbmv
ukd;um;csuf
1/ pErmvm vuFm&(OD;)- &ckdif&mZ0ifopfusrf;('kwd,wGJ)-1293-ck
2/ omxGef;atmif(OD;)- &ckdifr[m&mZ0ifawmfBuD;-(1288)ck
3/ OD;ausmfaZm- touf(50)aq;q&m o0ifacsmif;Gm? aygufawmNrdKU
e,f\avhvmrSKrSww
f rf; if;u aruH,o
Hk rkid ;f aypmukd vGecf ahJ om(35)
ESpcf efYu uk&d ifb0jzifh pmacsmif;bke;f BuD;ausmif; uk,
d w
f idk zf wf&KS cJ&h NyD;
ykHESdyfxkwfa0cJhaom ]aruH,kHorkdif;opf}ESifh tcsKdUtcsufrsm; uGmjcm;
aMumif; qkdxm;ygonf/ (7-12-91)aeYawGUqkHrSKrSwfwrf;/
4/ ukd,fwkdifuGif;qif; avhvmrSKrSwfwrf;rsm;/
5/ BudrfacGarmf? 'g;xkdif? qm;jyif? rif;bm? o0ifacsmif;Gmrsm;/
6/ okawoDOD;OD;omxGef;\ avhvmrSKrSwfwrf;rsm;/