You are on page 1of 165

2

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

About Type Setting

Daw Khin Si

Proofer

Sara Htun

Book Layout

U Khin Moung

Cover Design

Myint Zaw

( all photos and references are copyrighted by


their respective owners.)

First Edition - September, 1997.


&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

rmwdum
xkwaf 0oltrSm aqmif;yg;rsm;
1/ &DTDOum
2/ Murm0dyguf aemufy;dk wuf
3/ bk&m;oGef;ukef;awmf
4/ &ckid pf um;avhvma&;
5/ ywjrm;a'0D apmrJusD
6/ oQpaf omif;bk&m;rS rif;0wfwefqm
pkv
H ifpmG ESihf ausmufqif;wkawmf
7/ oufoZl mESihf pEo"k r&mZmrif;
8/ a0omvDacwf pD;yGm;a&;ESihf tuRet
Yf jrif
9/ &ckid b
f &k if r[morw\ bdou
d yf aJG wmf
10/ tdwzf iG afh y;pmwpfapmif
11/ &ckdifrIyef;csD[ef
12/ rif;jym;NrKd Ue,frS awGU&&dS aom a0omacwf
taxmuftxm;rsm;
13/ aESmif;acwfpmqk&d iS f OD;umpH\
usdef;awmf&Sifbk&m;
14/ tOee'DrS Asm'dw0f ifNyKd i;f wkid b
f &k m;orkid ;f
15/ &ckid u
f Asmjyem
16/ xl;jcm;xif&Sm;a& &ckdifrif;wcsKdU
17/ &Spaf omif;bk&m;ausmufpm\
ajrmufbufrsufESm

armifpaH zmf
yef;atmif
oljrwf(r[matmifajr)
rmefatmifjrat;
atmifodef;xGef;(zkHumuRef;)
armifa'0(ajrmufOD;)
a&Tckdifausmf(ajrmufOD;)
apmrif;EG,f(ajrmufOD;)
uk,
d &f mZm
t&Siaf umov
ausmfomGefY
rif;jym;rif;ode;f ZH
armifrSef;atmif(usdef;ajr)
ckid af pmode;f (yef;ajrmif;)
a0a0(ppfawG)
aemifat;(taemuf)
atmifol&ausm(f &uKd i)f

pma[mif;yDa[mif;u@
18/ ausmuf;dk &mZ0if
0wKrsm;
19/ t&ufuRef(yxrqk&)
20/ tusKd;jyKcsifyga&('kwd,qk&)
21/ cspfuHacraoQ(wwd,qk)

oEmarmifarmif
ckid pf ;dk 0if;
ausmfckdifausmf

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

xkwfa0ol\trSmpm
&ckid
f eG zYf ;l trSw(f 3)udk 10-8-1995 ckEpS w
f iG f xkwaf 0Ekid cf ahJ omfvnf; 1996
ckEpS w
f iG f &ckid
f eG zYf ;l trSw(f 4)tm; xkwaf 0jcif;rjyKEidk b
f J ,ck 1997 ckEpS u
f sro
S m
xkwfa0Ekdifygawmhonf/
uReaf wmfonf &ckid af &;&m pmtkypf mwrf;rsm;ukd xkwaf 0aomtcg uReyf sLwm
pmpDjcif;ESihf cJpmvk;H pmpDjcif;vkyif ef;ESpcf v
k ;Hk ukd vkyu
f idk zf ;l ygonf/ uGeyf sLwmpmpDjcif;
onf pmtkyaf &rsm;aomtcg oufomNy;D cJpmvk;H pmpDrmS pmtkyaf &enf;aomfvnf;
oufomrI &Syd gonf/ tpyxrwGif &ckid
f eG zYf ;l trSw(f 4)rSm uGeyf sLwmjzifh pmpDNy;D
jzpfaomfvnf; pmtkyaf pmifa& enf;yg;rIaMumifh cJpmvk;H jzifh ajymif;vJppD Ofvu
dk &f yg
onf/
,if;okYd tpDtpOfajymif;vJraI Mumifh tcsed rf sm;pGmMuefMY umoGm;&ygonf/ aemuf
aemifwiG f okYd MuefMY umrIrsK;d rjzpf&atmif uReaf wmfBuKd ;pm; tm;xkwo
f mG ;rnf
[k uwdjyKygonf/
&ckdifvSjrifh
15-7-1997

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

&ckdifom;BuD;pmayrS pmayrdwfaqGESifh pmzwfolrsm;ukd


zd w f a c: t yf y g o nf
1/ &cdik o
f m;Bu;D pmayonf &ckid pf may? &ckid ,
f Ofaus;rI? &ckid o
f rkid ;f qkid &f m pmtkyf
pmwrf;uk]d ]pmzwforl sm; avhvmrIv,
G u
f al p&ef }}&nf&,
G yf gonf/
2/ &ckid o
f m;Bu;D pmayrS xkwaf 0aom pmtkyrf sm;ukd pmzwforl sm;tm ]]tNrzJ wfI
avhvmEkifd &f ef}}twGuf &nf&,
G yf gonf/
3/ &ckid o
f m;Bu;D pmayrS pDpOfxw
k af 0aom pmtkyrf sm;ukd pmzwfol pmayrdwaf qG
rsm;tm; ]]tpOftNraJ y;ykEYd idk &f ef}} &nf&,
G yf gonf/
4/ &ckid o
f m;Bu;D pmayrS xkwaf 0aom pmtkyrf sm;tjyif tjcm;aompmtkyrf sm;ukd
vnf; ]]rSm,lrv
I ,
G u
f al p&ef}} &nf&,
G yf gonf/
5/ xk]d ]&nf&,
G cf surf sm; atmifjrifap&ef}}twGuf pmzwforl sm; 0ifciG yhf pHk w
H iG f
jznfph u
G Nf y;D ]]&ckid o
f m;Bu;D pmzwforl sm;}} uwfxw
k af y;Ekid &f ef ywfpyf Ydk "mwfyHk
ESpyf EHk iS t
hf wl pmwku
d rf S rSwyf w
Hk ifjzifh ay;ykEYd idk af Mumif; cifrif&if;ES;D pGm zdwaf c:yg
onf/
6/ u'f&&SNd y;D aom pmzwfo?l pmayrdwaf qGrsm;xHoYdk ay;ykaYd omtcg ]]25&mckid f
EIe;f ESihf ,if;xufwefz;dk avQmh vnf;aumif;? ay;ykyYd grnf/
ay;yk&Yd efvyd pf m/ ]]&ckid o
f m;Bu;D pmay}} c^55? uRe;f a&T0gvrf;?
bk&ifah emifyJG w
Hk ef;?bk&ifah emifpmwku
d ?f r&rf;uke;f NrKd Ue,f? &efuek Nf rKd U/
&ckdifom;BuD;pmayrS pmzwfolrsm; 0ifcGifhykHpH
aeYpGJ -----------trnf
----------------------------rSwyf w
Hk iftrSwf
----------------------------arG;ou&mZf
----------------------------tvkyftukdif
----------------------------rdbtrnf
----------------------------vdypf mtjynft
h pkH
----------------------------0ifciG ahf wmif;olvufrw
S f

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

&TDOum
(OumZpf tqkH;owfykdif;)
tcsD;pum;
OuZpftyk'd f 1 rS 60txdwiG f avhvmod&&dS aom Zmwfvrf; tcsKyu
f dk ]]&ckid
f eG zYf ;l
trSw-f 2}} pmzwforl sm;tm; wifjycJyh gonf/ use&f adS eao;aom OumZpftyk'd f 61rS
tqk;H xdudk avhvm&mwGif q&mBu;D OD;Aode;f xHryS if ,if;tykid ;f \ rluw
JG pfcu
k dk aemuf
xyf&&So
d jzifh yxrrlEiS hf 'kw,
d rludk SEd idI ;fppD pfavhvmum od&&dS orQ Zmwfvrf;tusO;f
ukd ,ckpmzwforl sm;a&SUarSmufoYdk qufvufwifjyvku
d yf gonf/
,cifwifjycJNh y;D aom Zmwfvrf;wGif rif;Oumonf rdr\
d aejynfawmfudk rif;acgif
u rdrd rd &Scd u
dk f 0ifa&muford ;f ,lvu
dk jf cif;cH& &Sr;f wkaYd e&mXmebufoYdk OD;wnfqw
k cf mG
cJMh uaMumif;jzifh tqk;H owfcyhJ gonf/
rif;OumtaMumif;
t0qGaD emif? rif;acgizf suf Udk ?
ckHcgjynf&Gm? ysufca&av/
ok;H Bud q
H idk v
f nf;? rEkid af v/
wPSm&efrif;? cGi;f vDjcif;[k?
rif;npfr
pd m? zsufqD;vSmonf?
ok;H Bud q
H idk v
f nf;? rEkid cf [k?

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

ikd Udk yif&m? rif;om;Muif&m?


&TOD umrSm eDvwfawav/
('k-rl? tyk'd )f
rif;OumrSm om;csi;f vnf;jzpf? a,mufzvnf;awmfaom rif;acgi\f vSnjhf zm;zsuf
qD;rIaMumifh NrKd Ujyjynf&mG ysupf ;D cJ&h avNy/D ok;H Burd w
f idk w
f idk f qkid Nf yKd if wku
d cf u
dk yf gaomfvnf;
tiftm;csi;f rrQ rEkid af wmhNy/D NrKd UjyxD;eef;ukd vufvw
T v
f u
dk f &awmh\/
rif;Oumonf k;d om; &wemok;H yg;udk kad oukid ;f Iid ;f \/ avmb? a'goenf;yg;
olvnf; jzpf&um; pdwx
f m;El;nHo
h rd af rGU\/ okaYd omfvnf; pdw"f mwftiftm; aysmn
h v
Hh eG ;f
onf[k qk&d rnfuo
hJ Ydk jzpfaeayonf/
,ckusL;ausmfolvufwGif;okdY rdrdykdifeuf usa&mufoGm;aomtcg tonf;
wqwfqwfcg emusn;f krH w
S pfyg; rnforYdk Q rvkyw
f wf? rukid w
f wf jzpfae&Sm\/ xkx
d uf
um; wPSm&ruBf u;D aom rif;acgi\
f odr;f ,ljcif;ukd cHvu
dk &f aom NrKd UwiG ;f csppf mG aom
rdz&k m; yef;uk;H r,fEiS hf i,f&,
G v
f aS om om;awmf Oy&mwkUd usecf \
hJ / olw\
Ydk uHMurmukd
rawG;0H?h rawG;&Javmufatmifjzpfum aqG;ajrUyyl ef &&Smonf/ xked musn;f rI? ylyefr?I
aqG;ajrrh w
I o
Ydk nf rsuv
f ;Hk tpkrH S rsuaf &ayguBf u;D rsm;tjzpf wvdrv
hf rd hf Opdr,
hf pdk ;D usvm
onfudk rif;Oumonf rqnfrd rwm;rd&mS acs/
OmPfynm tajrmftjrifESihf jynfhpkHNyD;vQif opm&SdvSaom trwfBuD;onf
rif;Oum\tjzpfudk rI&uf? rjrif&ufjzpf&\/ r&Tirf vef; I;d EGr;f pGmaom rsuEf mS jzifh
]]olrY mS um;ax? uk,
d rhf mS aMu}}[k rMumrMum nnf;nLjrnfwrf;um ai;ikid rf idI af wGae
aom olo
Y cifudk jrifae&aom trwfBu;D onf rif;Oum\ ylyefpw
d u
f ,
G af ysmuf pdwf
"mwfBuchH idk f jrifah jrmufvmatmif rnforYdk nfyHk jyKoifo
h nfudk BupH nfawG;q&Sm\/ cspv
f S
pGmaom om;orD;wku
Yd dk rjrifrawGU& ylyefacsmufcsm;? &wufymG ;aeaom r'Da'0Dtm;
rif;Bu;D a0E&monf a'gojzpfp&m tjypfqpdk um;jzifh pdw"f mwfajymif;vJ BuchH idk af tmif
jyKvyk zf ;l onf r[kwyf gavm/
xkaYd Mumifh &TzD sicf g;oD;? trwfBu;D onf rif;Oumtm; ]]pnf;pdrv
f eG Mf uif? toQiZf mkUd?
idv
k eG ;f wk/H vm;vD&m&m;? csppf mG r,m;? csppf mG om;[k? Zm,Sm;k}H }[k tjypfwifpum; qkv
d u
dk f
\/ xkad emuf avmu rnforl Q vTzJ ,fa&Smifwrd ;f r&Ekid af om tedpo
abm? ocFg&
oabmwku
Yd dk Oyrm Oyar,s wkjYd zihf rif;Oumtm; Tejf yavQmufwifavonf/
av - t&Sjd yKA? awmifuZrL
taemufru
l m;? vlorl qef?

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)
uRe;f a*g,efvnf;? EIid ;f wefrjrif
O'*F?k tif;AsnZf rk mS ?
xl;xl;jcm;jcm;? jzpfonfrsm;ukd
oQio
hf m;0rf;wGi?f rSwpf cD si\f /
(yrl ? tyk'd f 62)

toQio
hf m;/ uRe;f OD; ,lZemwpf&mjrifah om ukuKd yifayguaf &muf&m jyKA0 ad 'om
ta&SUuRe;f ? uRe;f OD; oajyyifayguaf &muf&m ZrL'DygawmifuRe;f ? uRe;f OD; xded yf ifayguf
&mty&a*g,m taemufuRe;f ? uRe;f OD; ya'omyifaygu&f m Ow&ukk ajrmufuRe;f [l
pMu0Vm tHMh opzG,f Bu;D us,v
f aS om uRe;f Bu;D av;uRe;f wkYd wnf&MdS uuke\
f /
ta&SU jyKAm uRe;f rS xGuv
f maom aerif;onf a&mifjcnfwvQyv
f Qyf w&Te;f &Te;f jzifh
xkdav;uRef;vkH;&Sd trkdufarSmifwnf;[laom &efppfonfwkdYukd IH;ap? ajy;ap
tvif;a&mifay;ay \/ okyYd gaomfvnf; pMum0Vm\ tv,fwnf&adS om jrif;rk&d af wmif\
t&dyu
f sa&mufaomtcg aerif;\ tvif;a&mifonf uG,af ysmuf trku
d af rSmifu wpfcg
tkypf ;dk jyefygavonf/ ocFg&w&m;wko
Yd nf okYd yif jzpfvu
dk f ysuv
f u
dk &f adS eay\/
thHMopzG,fBuD;us,fvSaom pMum0Vm\ uRef;BuD;av;uRef;wkdY jzpfysuf
aeykw
H u
Ydk v
dk nf; rSwo
f m;ygO;D /
jrif;rk&d af wmif\ ajrmufbuf&Sad om Ow&uku
k Re;f onf tif;ysOo
f @mef&\
dS /
xku
d Re;f rS vlw\
Ydk rsuEf mS onfvnf; uRe;f \ yko
H @meftwkid ;f jzpf\/ a&Ttqif;ESihf wl
aom tom;ta&&S\
d / ajrmufuRe;f ol ajrmufuRe;f om;wko
Yd nf C&m0gotrIupd u
dk
&Supf Ek;d Muonfjzpf a,mufsm; rde;f rwkYd "rwmtwkid ;f qufqrH u
I dk vkv
d m;aomtcg
wjcm;olwYdk a0;&m yke;f vQK;d jyKMuonf[\
l / &vmaom om;i,fudk trsm;oGm;vm&m
vrf;rBu;D tem; csxm;&m eD;pyfaom tpkttkyk u
f aumuf,u
l m? t"d|mefjzifh vuf;dI
rSxGufapaom EkdY&nfjzifh wkdufauR;arG;jrLMu\/ toufwrf;ESpfaygif; wpfaxmif
ae&aom xku
d Re;f om;wkYd aovGeaf omtcg trsK;d taqGwu
Ydk ya'omyifr&S aom t0wf
wefqmwkjYd zifh xkyyf ;dk um tjyifty oifah vsm&f m cs,
D o
l mG ;Muonf [l\/ xku
d Re;f
om;&Jwd&pmefrsm;vnf;r&Sd/ xkduRef;ol uRef;om;wkdYrSm touf twkdif;ae
pkawhaomtcg i&J okrYd ouf? txufewfjynfoo
Ydk m a&mufMu&\/ 0wfpm; wefqm
vk&d mrw ya'omyifrS &Muaom[l\/
jyKA0 ad 'ouRe;f om;wku
Ykd m; aiGom;yrm jzLpGmaom tom;ta&&Sd vjynf0h ef;
yko
H @mef rsuEf mS &SMd uonf[\
l / ormtmZD0rIjzifh toufarG;Muaom xkv
d w
l o
Ydk nf

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

ygPmwdygwuHudk a&SmifMuOfMu\/ yHo


h u
k t
l om;ukd pm;MuumrSeaf ompum;ukd qkd
oDwif;oDv tNraJ pmifx
h ed ;f Muaom[l\/
bk&m;tqlqw
l Ydk jzpfyiG ahf wmfrMl u&m ZrL'DygawmifuRe;f um; uRe;f oluRe;f om;
wk\Yd tom; ta&mifonf ywjrm;kt
d qif;&S\d / vSn;f OD;uif;ykyH rm rsuEf mS ok;H axmif&h \dS /
aumif;rIjyKusifholrsm;vnf; &Sd raumif;rIjyKusifholrsm;vnf; &SdMu\/ &[ef;
oHCmwkv
Yd nf; uRe;f om jzpfxeG ;f Mu\/
jrif;rkd&fawmif\ taemuft&yf&Sd ty&a*g,mefuRef;oluRef;om;wkdYum;
tom;ta&uzvf a&mif? toHuEGm;\ toHrsK;d &Sd vjcrf;o@mef r0ef;rpm; tvsm;
&Snv
f suf jrif;rsuEf mS ESiw
hf al om rsuEf mS &S\
d / EGm;wyfaom ,mOfjzifh vSnv
fh nfomG ;vm
azmufum;a&mif;0,fMuaom [l\/
uRe;f Bu;D av;uRe;f wkw
Yd nf&m pMu0VmBu;D onf jrpfBu;D ig;oG,?f jrpfi,fig;&mESihf
r[mork' &mBuD;wkdY wnf&mvnf;jzpf\/ pMu0VmwkdufBuD;\ txufvTmjzpfaom
ajrom;xkrSonf twGif;qkH;tvTm jzpfaom ausmufom;xkwkdifatmif ,lZemaygif;
ode;f aomif;rsm;pGmaom ajrxk? a&xk? avxk? rD;xkwo
Ydk nf tapmufeufidI ;f pGm zGUJ vsuf
wnf\/ i&Jrw
S ufvmaom rD;vQu
H r[mork'& m usa&mufazmufxiG ;f um jzpfay:
vmapaom aMumufrufz,
G &f m Av0grck 0Jork'& mBu;D onfvnf; &Sw
d aHk o;\/
okv
Yd Qif pMu0Vmwku
d Bf u;D onf ajr? a&? av? rD; [laom "mwfBu;D av;yg;jzifh
zGJUpnf;vsuf urmhed,mrw&m;t& rapmif;rvGJ BuD;us,fpGm wnf&Sday\/ BuD;
us,v
f aS om pMu0Vm\t*Fgtpdwf tykid ;f rsm;onfvnf; wpfc\
k tiftm;ukd wpfcu
k
trSjD yKae&\/ avmu a,mufsm;wumwkYd awGUBuKH cHpm;&NrjJ zpfaom qif;&J'u
k E iS hf
uREyfk w
f Ydk ,ckuo
hJ Ydk awGUBuKH &cku
d w
f iG f toQio
hf m;onf pdwEf v
S ;Hk emusn;f aqG;ajrah ekrH QEiS hf
ta&;awmfNy;D Ekid rf nfr[kwyf g/ pMu0Vm\ t*Fgtpdwt
f ykid ;f Bu;D rsm;onfyifvQif wpfc\
k
tm;ukd wpfcu
k trSjD yKae&vQif uREyfk w
f o
Ydk nfvnf; a&T aiG Opm rsK;d &dum ESihf rS&D mck&d mukd
&SmBuo
H mG ;a&muf &rnf jzpfavonf/
toQio
hf m;/ "mwfBu;D av;yg;jzifh zGUJ pnf;vsuf pMu0VmBu;D pwifjzpfxeG ;f &m
tmumoonf tqk H ; tpr&S d / xk d t eE t mumo pMu0VmES i f h pMu0Vm&S d
ow0grsm;onfvnf; teEyif/ xkt
d eE pMu0Vrsm;rS ok;H q,fw
h pfbw
Hk iG f twkr&Sad om
OmPfawmfteE&Sif jrwfpGmbk&m;wkdYESifh BuHKBudKufMu "rtvif;a&mif&Ekdifygrlum;
edAmeftrwqkjrwfukd yefqifMu&ukef\/ qkr&Ekdifolrsm;rSmrl uyfurmwpfck vkH;
&Gmcsaeaom rk;d pufr;dk aygurf sm;yrm ok;H q,fw
h pfbw
Hk iG f wvkv
H v
J J jzpfcsnyf sucf snf

&ckdifom;BuD;pmay

10

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

usiv
f nfusuf pm;aeMu&rnfom jzpfayonf/
tNrdKufedAmefqkukd r&EkdifMuao;aom uREfkyfwkdYonfvnf; &yfwnfp&m
b0aumif; b0rGeu
f dk &SmBuMH u&OD;rnfjzpf a&T aiG Opm rsK;d &dum wkYd &ekid rf nfEh rS awmf
zkrYd ,f pk;d pH&m ]]omvSaygu?H q,fEh pS f wef}}ESihf ]]tvGeo
f mpnf ckepfjynf}} okYd a&S;OD;pGm
zk;H uG,v
f n
S yfh wf csw
D ufMuygp/Ykd
&mrn rif;rsK;d rif;EG,jf zpfaom trwfBu;D vufsmonf ewf&mG pH ode;f Zukrif;\
Zk E w f j zpf N yD ; vQ i f &T D O u m \ q&mvnf ; jzpf o nf / &T D O u m tm; om;t&if ; wrQ
cspjf rwfE;dk oljzpfojzifh t&m&m wGif xk;H ykeH nf;emrsm; Tejf yum OD;aqmifraI y;vmoljzpf\/
&TDOumonf rdrd\q&mjzpfaom trwfBuD; \avQmufxm;csufrsm;ukd em,lvsuf
trwfBu;D \ MuyfrwfrjI zifh opm&Sad emufvu
dk af emufygrsm;ESit
hf wl csw
D ufc&hJ m zkrYd ,f
&S&d mokYd a&mufvmMuavonf/
rsuf&nfprf;prf;ESifh rdfrd\tjzpfoepfukd ajymjyaomarmifawmfBuD; &TDOumukd
jrif&aomtcg zkdYr,f crsmvnf; 0rf;enf;yufvufjzpf&&Sm\/ armifBuD; Oumtm;
vkt
d yfaom tultnDay;&efrmS rdrw
d m0ef jzpfayonf/ aMuuG0J rf;enf;rI tylr;D vQH
avmifNrKd ujf cif;cHae&aom &TOD umtm; zkrYd ,fu ]]armifBu;D Muif&m? &TOD umESi?hf rif;acgirf mS
bvnf;ruG?J wbwnf;ukd ....tuk&d if;aZ? nD&if;&efo?l vlb
Y u
Hk Re;f rSm? jzpfvmS a&av?
a'vQiw
f pfaMumif;? irif;acgiEf iS hf armifBu;D Muif&m &TOD umrSm &Sad vmuwGif 0dyguaf [mif;}}
ponfjzifh a&S;uHMurm 0dyguq
f ;dk aMumifh armifBu;D OumESihf tif;0rif;acgiw
f Ydk okjYd zpf&
[efwyl gonf[k w&m;jy\/ xkad emuf qufvuf zkrYd ,fu rdbay;pm; ,lxm;&aom
rif;acgio
f nf rdr\
d i,fvifjzpfojzifh olt
Y aMumif;ukd rdrt
d odq;Hk jzpfygaMumif;/ rif;acgif
taMumif;ukd ajym&ygvQif ]]rif;acgio
f x
H (D oaE)? npf&eT ;f a&av? ausmif;wGirf 0if? odrjf yif
rvm;? olrY ,m;ukd ? avmbrsm;}} olwpfO;D jzpfygaMumif; oDwif; oDvapmifx
h ed ;f olvnf;
r[kwaf Mumif; ponfjzifh rif;acgi\
f &ufpufMurf;MuKwyf ?Hk aumufusppf Of;vJ ykw
H u
Ydk dk
ajymjyum armifBu;D Oumtm; ESpo
f rd phf um;qkad vonf/
zkrYd ,fonf rdrcd spaf om armifBu;D &TOD umtm; a&T? aiG? Opm? rsKk ;d &dum wku
Yd dk vko
d
avmufykH ay;\/ rif;OumwkdYvnf; ESri,f zkdr,fxHrS ]]a&T aiG Opm? rsm;pGm
vufaqmif? ukeaf tmif&Ny;D ? &Srd mS xif&mS ;? uk;d apmfymG ;[k? &Sr;f om;eDaZ? ,if;&yfjynf}}
okdY OD;wnfcsDwufcJhMuavonf/
armif a wmf r if ; Ou m onf tI H ; uk d & if 0 ,f y k d u f rd r d j ynf & G m rS a0;&mok d Y
xGufcGmoGm;&avNyD; jzpfaMumif;ukd aryef;ukH;Mum;od&aomtcg ,lusKH;r&pdwf

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

11

aomuBu;D pGmjzifh xGuaf jy;p&m vrf;uk&d mS rd\/ okaYd omf ajy;p&m vrf;aygu?f vrf;pukd
rawGU&awmh/
rdred ef;aqmif\teD;tyg;wGif oGm;vmapmifMh uyfaeolrsm;ukd awGU&\/ rif;acgi\
f
bufawmfom; rsm;jzpf[efwo
l nf/ [krd mS onfrmS tvSr;f uGmaomae&mrsm;rS zsuq
f ;D
vk,ufaeMuoHrsm; vkvMk um;rd\/ rif;acgi\
f bufawmfom;rsm;yif jzpf[efwo
l nf/
rif;onf rdrw
d \Ydk toufpnf;pdrt
f ;dk tdrjf ynf&mG ukd zsuq
f ;D ypfaom rif;jzpf\/ ,ckrrd \d
cspv
f ifrif;Oumonf b,fqw
D iG af &mufaeavonfrod/ cspaf om om;awmfonfvnf;
b,fokdYa&muf b,fykHjzpfaeavonfukdrod&/ om;\zcifonfvnf;aumif;? om;
awmfonfvnf;aumif; ewfjynfewfeef;okyYd if <ujref;MuavNyaD vm/ qifu
h mqifu
h m
0if a &muf v maom yl a qG ; jcif ; ? pk d ; &d r f x d w f v ef Y j cif ; wk f d Y u k d aryef ; uk H ; rS m
tazmfjyKae&&Smavonf/
aryef;ukH;um; ]]bkef;pnfocif arhcspfvifESifh udk,fwGif &efol? t,lwZpf?
rif;olnpfvnf;? rku
d rf u
dk rf rJ ?J bkiH &JwiG ?f azmfvnf;ray:? watmfvv
J ?J cH&Nrv
J ?Ydk rif;\r,m;
rif;\om;vnf;? ig;yg;&efol? zsuf,lr<uif;? ukd,fxD;<uif;? qifjrif;NcD;rSm? oDpD
aom0fav}}[k rcsdaom ESvkH;om;\usdefqkdcsufrsm;ukdom pOfqufrjywfa&&Gwf
jrnfwrf;ae&&Sm\/ jrpfig;oG,frS vQHqif;vmaom a&tvsOfuJhokdYaom rsuf&nf
wko
Yd nfvnf; aryef;uk;H \rsuv
f ;Hk wkrYd S tqufrjywf pD;usaeawmh\/
oleY ef;aqmifteD;tyg; &wko;Hk axGv;Hk yif opfo;D 0vH yef;reftrsK;d rsK;d jzifh om,m
wifw
h ,fpmG wnf&adS eaom O,smOfawmf? a&uefawmfwrYdk mS aysm&f iT Mf unfe;l p&m/ xkOd ,smOf
awmfa&uefawmfwYdk tcgrvyf usupf m;Muaom aus;iSut
f aygi;f wkrYd mS vnf; aomif;
aomif;oJoJ zkrd armifEw
HS u
JG m aysm&f iT jf rL;wl;pGm usupf m;NrJ usupf m;vsuf aus;iSurf sm;pGm
tcsKUfd rmS vnf; tcgrvifh a<u;&ifo
h aH usmf om;ukad c: jrL;aysmyf s0H v
J su/f txD;usef
aryef;uk;H crsmrSmrl aysmjf rLaeMuaom aus;iSuw
f u
Ydk dk Munhu
f m awG;rdiI af i;armvku
d ?f
rsu&f nfwawGawG pD;usvmvku
d Ef iS hf xkt
d cku
d w
f iG yf if wku
d pf nfwu
dk af rmif;wkYd toHudk
Mum;& txdww
f vefY vSr;f Munhv
f u
dk af omtcg ajy;vTm;pk;Hk aeMuaom rif;acgi\
f
wyfrsm;ukad wGU&\/ rif;acgi\f trwfwpfO;D eSihf ud,
k &f aH wmfwyfom;tcsKUd vnf; aryef;uk;H
xHa&mufvmMuavonf/
aryef;ukH; xdwfxdwfvefYvefY jzpfaeykHukd awGUjrifaom wref trwfonf
]]bk&ifrif;acgix
f H ocifr vku
d af pcsiyf gonf}} [k csKo
d mpGmyif avQmufwifajymqk\
d /
aryef;uk;H uvnf; olo
Y m;awmfudk awGUyg&ap[k &Scd ;dk awmif;yef\/

&ckdifom;BuD;pmay

12

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

okdYaomf wreftrwfu ,cktcg om;awmfukd awGUcGifhr&Ekdifao;yg/ bk&if


rif;acgiu
f om;awmftm; 0wfpm;aqmifa,mifrsm; ay;xm;ygonf/ okyYd g bk&ifrif;acgif
xH ocifrvkduf&ef jyifqifxm;ygrnfhtaMumif; avQmufxm; trwfwrefjyefoGm;
avonf/ aryef;uH;k rSm bk&ifrif;acgi\
f vufcyk w
f iG ;f ua&jzpfaeNyD r[kwyf gavm/
+ +
+
uk;d apmfzmG ;ESihf
&wemhy&l m?
r[me*&
jynfrtMum;?
ESpyf g;tqD;? rGeaf wmifBu;D wnf/h
pdr;f pdr;f jra&mif? qifacgi;f awmif[?k
vrf;azmifc&D;? wufvwfNy;D rS?
t&Sjd ynfjrwf? a&Tjynf&yfu?dk
nD;Twf adk o? &Scd ;dk vD\/
(yrl? yk'd -f 37^'kr?l yk'd -f 7)
rif;OumESifh trwfBuD;vusfmwkdYonf zkdYr,fESifh cGJcJhNyDaemuf? kdYrIdif;&Daom
kd;rawmifBuD;&Sd&mokdY aemufvkdufaemufygrsm;ESifhtwl csDcJhMu\/ vrf;c&D;wGif
edrdwfvuPmrsm;ukd jrif&Mum;&ojzifh om;awmf Oy&monf &efolvufcsufjzifh
txufewf&mG okYd wufomG ;&avNy[
D k rif;Oum ,kMH unfpw
d cf sxm;vku
d f avonf/
rif;OumwkdYonf pdrf;pdrf;jraom ,kd;&TDawmif? zkd;acgifawmif? kdUkdUrIdfif;aom
ykd;&TDawmif? teef;oZif wkdY a0a0qmqmyGifhvef;&m ,kd;Zifawmif? qifacgif;awmif
wnf;[laom k;d r\ awmifig;qifw
h u
Ydk dk wa&GUa&TU wufvmMu\/ qifacgi;f awmifoYdk
wufcJh&m vrf;c&D;wGif &yfwefY bkd;awmf? crnf;awmfwkdY vTrf;rkd;BuD;pkd;cJh&m
]]t&Sjd ynfjrwf? a&Tjynf&yf}} &S&d mokYd a&mf&rf;vsuf rif;Oumonf OD;Gwf adk o &Scd ;dk
avonf/ redrrhf jrifh awmifig;qifw
h Ydk wnf&&dS m e,fajronfum; &Sr;f apmfbmG ;uk;d OD;wkYd
tkycf sKy&f m ]]oQr;f om;&yfNr?D uufp&D}} ESihf ]]&wemyl&m? r[me*&? jynfrBu;D }}wkYd
tMum;&Sd us,jf yefaY om ajrjcm;? e,fjcm;jzpfavonf/
rif;OumwkdYvnf; qifacgif;awmif\ ajrmufbufzsm; ausmufwkH;-ausmuf
om;wkjYd zifh NrKd UwnfMu\/ NrKd U? jy? wHcg;? &ifwm;? usK;H ajrmif; ponfh NrKd Ut*Fgrsm;ESijhf ynhpf pHk mG

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

13

ckdifckdifcHhcHhwnfxm;NyD;? &efolYab;rS umuG,fa&;twGuf vrf;auGUvrf;0wkdY


ql;ajimihfusKH;rsm; csxm;jcif;? rsm;pGmaom wkH;armif;BuD;rsm; qifxm;jcif;wkdYukd
jyKvyk x
f m;Mu\/ O,smOfrsm;wnf a&uefrsm;vnf; wl;azmfMu\/ xkad emuf &Jruf
tiftm;wk;d yGm;ap&ef Akv
d 0f ifcjH cif;jyKavonf/
]]vlowif; vlcsif;aqmif}}qkdonfh pum;twkdif; odef;Zukrif;\ om;awmf
&T D O u m onf a,muf z awmf r if ; acgif \ taumuf B uH r I a Mumif h rd r d j ynf & G m uk d
ypfxGuaf jy;cJ&h aMumif;? ,ckqifacgi;f awmifajrmuf zsm;wGif NrKd Ujywnf aexkid af Mumif;
owif;pum;onf &Sr;f jynf? &Sr;f &Gmrsm; ysUH EUHS omG ;avonf/ taMumif; trsK;d rsK;d jzifh
&Sr;f wkjYd ynf&mG rsm;okYd a&mufaeMuaom ode;f Zukrif;\vla[mif;rsm;? ode;f Zukrif;ESihf
om;awmf &TDOumukd Munfkdolrsm;onfvnf; wzGJzGJ0ifa&mufvmMuavonf/
xkt
d xJwiG f trwfarmifv
dk nf; yg0ifavonf/
trwfarmifkdonf rif;Oum\ om;csif;wpfOD;jzpfayonf/ ESpfaygif;rsm;pGm
uGu
J mG oGm;Ny;D aemuf ,ckjyefawGU&aomtcg &Sr;f rif;\ykid ef ufwiG f rdrv
d rl sm;ESihf aus;vuf
wnfaxmifum aus;pm;wpfO;D jzpfaeonfudk awGU&\/ rif;Oumonf trwfarmifu
dk dk
zuf v J w uif ; qD ; Bud K \/ trwf a rmif k d u vnf ; a&T a iG v uf a qmif y P m rsm;
qufoNyD;rif;acgif\ vkyf&yftcsKdUukd ajymjy\/ rif;acgifonf &Srf;jynf? ,Gef;jynf?
ponfwkdYukd ppfcsDwufpOfu &dumjywfvyfacgif;yg;ojzifh atmufjynfatmufe,frS
rifaMumif usm;usm; ESiphf pfonf ajrmufjrm;pGmwku
Yd dk ol&aJ umif;r[kw[
f q
k u
dk m &Sr;f e,f
qefEiS ahf &mif;pm;aMumif;? rdro
d nf yifvQiv
f nf; qefEiS ahf &mif;pm;jcif;ukd cH&aMumif;?
xkdYaMumifh rdrdonf &Srf;jynf? &Srf;e,f ckdvIHum rdrdvlrsm; ESifhtwl aus;vuf
xlaxmifaejcif;jzpfaMumif;? ajymjyavonf/
xkdYaemuf rif;Oumu &Srf;wkdY\ e,fy,frsm;taMumif;ukd ajymjyyg&ef
wku
d w
f eG ;f ar;jref;ojzifh armifo
dk nf ]]ode;f wef zk;d jrwf? aZmwd&of[?k tjrwfvxm;?
ywjrm;okdY? vlrsm;ocif? igwkdYoQifrSm? &ifcGifaeSmif;rGD;? pHoD;nufjym? rdukrm
[k}}trnfwGifausmfapmaom orD;awmf wpfyg;&SdaMumif;rS tpcsD &Srf;wkdY\
e,fy,frsm;taMumif;ukd ajymjyav\/
ZrL'Dyg\ e,fedrdwfjzpfaom tmoEwkdif;ac: &Srf;apmfbGm;ukd;OD;wkdY tkyfpkd;&m
e,fy,fonf us,0f ef;vSaMumif;/ uwfp&D? odeu
f seD *&? oif;wG?J xkem? *ifa*,paom
aus;vufNrKd U&mG aygi;f rsm;pGm wkYd tqufrjywfwnf&adS Mumif;/ apmfbmG ;uk;d OD;wk\
Yd ocif?
jynf&Sifrif;pkd;pH&m aejynfawmfonf tifusDNrdKU jzpfaMumif;/ xkdNrdKUonf urmtpu

&ckdifom;BuD;pmay

14

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

r[morwrif;tm; ewfa'0grsm; zefqif;ay;aom NrKd Uuo


hJ Ydk tpp t&m&m jynfph zHk UHGNzKd ;aom
NrKd UawmfjzpfaMumif;wku
Yd dk ajymjy\/ xkjYd yif &Sr;f bk&ifrmS pdejf zL ac: om;awmfwpfyg; ESihf
"durk m rSm acsmarmvSyaom rsuEf mS ? ,OfEak Mumh&iS ;f aom uk,
d cf EmESihf Munhef nf;rGev
f ?S
orifrokdY ? <u<utnD? [oFmNcDokdY ? wkd;wDwkd;uG}}[eftrlt&m wifhw,fvSaom
wpfyifwidk ef ef;oljzpfaMumif;jzifh ed*;Hk csKyaf jymjyavonf/
trwfarmif\
dk owif;pum;ukd Mum;&aom rif;Oumonf &Sr;f bk&iforD;awmf
rdurk m tay: pdw0f ifpm;rdavonf/ rif;Oum\trlt&mukd owdynmESijfh ynhpf aHk om
trwfBu;D vusmf uvnf; tuJcwfvu
dk rf \d / xkt
d cku
d w
f iG yf if &Sr;f bk&if\ apwrefwpfO;D
rif;Oumwkx
Yd H a&mufvmavonf/
&Sr;f bk&ifonf rif;Oumwkt
Yfd aMumif;ukd Mum;odNy;D jzpf\/ okaYd omf olpY w
d x
f J
oHo,&Sdaeav onf/ rif;om;Oumonf tu,fppfIH;ojzifh ajy;vmcJhaomf
olx
Y cH 0dk ifvmaumif;\/ okjYd zpfygvsuf olx
Y v
H m rMum;ravQmuf? olv
Y ufatmufoYdk
0ifa&mufrvmjcif;rSm &efjyKvdk yifavm/ oHo,yaysmufapjcif;iSm rif;Oumwkx
Yd H
wrefwpfO;D apvTwv
f u
dk jf cif;jzpf\/ &Sr;f rif;\apwrefa&mufvmaomtcg t&m&mukd
ajrmfjrifwwfaomtrwfBu;D onf &Sr;f bk&ifvufatmufoYkd 0ifa&mufcv
dk jHIcif;jzifh bk&ifo
h rD;
awmfukd rif;Oum &Ekid rf nfr[kw[
f k pOf;pm;rd\/ xkjYd yif rdrw
d o
Ydk nf &Sr;f wkEYd iS hf ppfcif;p&m
BuKH vmygu Ekid af jc&Srd nf? r&Srd nfudk odEidk &f ef tifusND rKd UEiS hf ywf0ef;usif &Sr;f e,fy,fwiG ;f okYd
okH;Budrfwkdifwkdif trSwf rxif 0ifa&mufaxmufvSrf; tuJcwfNyD;jzpf\/ xkdYaMumifh
trwfBu;D u &Sr;f bk&ifah pwreftm; okYd jyefMum;vku
d af vonf/
odef;Zukrif;onf wpf&mhwpfyg;aom rif;wkdY\ocif? aersKd;EG,fbk&ifrif;jrwf
jzpfaMumif;/ rif;om;&TD Oumonf ode;f Zukrif;ukd qufcaH om om;awmfjzpfaMumif;/
,ck &efolrsKd;ig;yg;u aESmifh,SufzsufqD; ckdufukd t&yftaeroifhao; acw
a&Smifwrd ;f um ae&mokYd a&mufvmjcif;jzpfaMumif;? okaYd &mufvm&mwGif toQihf
orD;awmf\ owif;ukMd um;od& Muifbufawmftjzpf ajrm ufpm;vkyd gaMumif;? tu,f
tcGirhf &ygu ESpjf ynhw
f pfjynf rdwt
f Munf rjzpfb?J &efppfBu;D pGm jzpfz,
G &f ydS gaMumif;ukd
bk&ift
h m; avQmufxm;&ef jyefMum;vku
d \
f /
&Sr;f bk&ifonf rif;Oumwk\
Yd jyefMum;csuu
f dk wreftrwfxrH S Mum;od&aomtcg
a'gotrsuf acsmif;acsmif;xGuf qifacgi;f awmifoYdk ppfcs&D ef jyifqifavonf/ qifwyf?
jrif;wyf? ajconfwyf? av;wyf ponhw
f yfaygi;f rsm;pGmukd ]]txyftxyf MumES,x
f yfv?Ydk
Mumcsyt
f oGi?f rGr;f rGr;f zsio
f nf? ppfvQipf pfr}} ppfAsL[mjzefu
Y si;f cefcY JG ppfoBl u;D ua&SUzsm;?

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

15

om;awmfped jf zLu tv,f? rdru


d aemufq;Hk rSae csv
D mMu\/
txyfxyfcsDwufvmaom &Srf;wyfwkdY\ toHukdMum;&aomtcg? ppfukdrvkd
vm;aom rif;Oum onf pk;d &draf MumifMh urI jzpfay:&jyef\/ ok&Yd mwGif ESv;Hk &nf? vuf;Hk &nf
pG,pf jHk ynh0f aom trwfBu;D vuf,mu ]]"rynwf? usr;f ESiu
hf yG f }} &efot
l m; wku
d cf u
dk f
jcif;onf rw&m;rIr[kw[
f k &TOD umtm; Tejf yqk;H rum &JwcH eG f atmifveH u
D dk vTiw
hf if?
&Sr;f wku
Yd dk ckcw
H u
dk cf u
dk &f ef rdr\
d ppfonfrsm;tm; tvsit
f jref uGyu
f pJ rD aH vonf/trwf
Bu;D onf rdr\
fd ppfO;D pD; Akv
d rf ; ukd oif&h m? oif&h m wyfrsm; cs&yfxm;ap\/ &Sr;f wkeYd ;D vm
onfEiS w
hf pfNyKd ief uf wk;H armif;Bu;D rsm;ukd jzKwcf sjcif;? ql;wGi;f Bu;D rsm;&S&d mokYd ppfjrLjcif;
rsm;jyKum &eforl sm;ukd NyKd uyJG supf ;D ap\/ rNyKd ruGJ wufvmolrsm;ukv
d nf; toifch s&yf
xm;aom rif;Oum\wyfrsm;u usm;&Jrsm;uJo
h Ydk wku
d cf u
dk Mf u\/ okjYd zifh aemufq;Hk
&Sr;f bk&if\wyfrsm;onf ok;H pkuJG aemufqw
k x
f u
G f ajy;Mu&avonf/ rif;Oum\
ppfonfrsm;onf ]]bk&ifo
h rD;awmf rdurk m ukd rif;Oum tm; vma&mufqufo&rnf/
rquf o ygu bk & if h a ejynf a wmf wk d i f a tmif vma&muf wk d u f c k d u f r nf } }[k
&Sr;f wyfom;rsm; Mum;avmufatmif a<u;aMumf atmf[pfvu
dk Mf u\/
rdurk m onf rdrad Mumifh crnf;awmfEiS hf jynfojl ynfom;rsm; 'kua wGUae&aMumif;ukd
odaomtcg crnf;awmfxH oGm;a&muf? okaYd vQmufxm;avonf/ ]]crnf;awmf
bk&m;? uk,
d cf Em a&m*ga0'em pGu
J yfvmygu aysmufuif;aprnfh oufqidk &f m aq;0g;udk
rS0D &J ygonf/ ,ck]]acsmufcsm;jynf&mG ? uReYf aMumifo
h mvQi?f 0DqmI;d yg;? iwfrw
G ,
f mS ;?
wkid ;f um;&Gmjynf? ysuv
f wfrnf}} uJo
h Ydk jzpfaeygonf/ xkaYd Mumifh wpfjynfrif;om;xHoYdk
bk&m;uReaf wmfr uk,
d w
f idk f oGm;a&mufawGUqHk jyemudk ajz&Si;f yg& ap}} [k yefMum;
avQmufxm;av\/
cspforD;awmftm; wpfaeYwpf&ufrQ rsufaphatmufu taysmufrcHcsifatmif
jrwfE;dk awmfrv
l S aom &Sr;f bk&ifonf orD;awmfu pGepYf eG pYf m;pm; oGm;vkad &;ESichf iG ahf y;yg&ef
awmif;cHvmaomtcg? cGiahf y;vkpd w
d f r&So
d nhjf yif acsmufcsm;ylyefr?I pk;d &draf MumifMh urI
wko
Yd nf &ifwiG ;f vIid ;f vk;H rsm;yrm x<uvmMu\/ okyYd gaomfvnf; r;rwfjynfow
l u
Ydk kd
iJu
h u
G af xmufxm;&rnfjzpfojzifh orD;awmftm; tcGiahf y;um oGm;a&;? vma&;twGuf
tpp vkad vao;r&Sad tmif pDraH qmif&u
G af y;awmfral vonf/
rdurk m onf aumif;pGm 0wfpm;qif,ifNy;D vQif aemufvu
dk af emufyg ta>ct&Hrsm;?
ukd,f&Hawmf rsm;ESif a&Txrf;pifpD;vsuf ppfwvif;ukd jzwfausmf rif;Oum&Sd&m
qifacgi;f awmifoYdk vmcJah vonf/ rdurk m vmaMumif; Mum;odNy;D aom trwfBu;D vusmf ESihf

&ckdifom;BuD;pmay

16

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

a&TOumwkdYvnf; xkdufxkdufwefwef BudKqkd&ef jyifqifxm;Mu\/ trwfBuD;u


&Srf;bk&ifonf okdYorD;awmftm; vTGwfvkdufjcif;rSm oabmkd;jzifh aumif;aom
vTwjf cif;vnf; jzpfEidk \
f / ]]xufay:uysm;? xJrmS rQm;ESi}hf } rk;d om;roifah vsmaf om tBuH
tpnfjzifh vTw
G v
f u
dk jf cif;vnf; jzpfEidk \
f / rnfoyYdk if jzpfap/ ,ck &TOD umrSm rdurk m tm;
Muifbufawmf tjzpf odr;f yku
d &f awmhrnfjzpfonf/ xkrd Qru OD;&D;awmf &Sr;f bk&ifah e&mokYd
vku
d yf gaexkid &f awmhrnfjzpf\/ xkaYd Mumifh t&m&m ynmowd&&dS rnfjzpfaMumif;wku
Yd dk
&TOD umtm; BuKd wifowday; ajymMum;xm; avonf/
rif;OumESifh rdukrmwkdYonf ]]oifq&m&SD;quf? tusKd;zufvkdY? rysufESvkH;?
BuKd ;eS,x
f ;Hk }} cJMh uol rsm;jzpfojzifh ESpOf ;D om; qkaH wGUvu
dk Mf uonfEiS hf wpfNyKd ief uf wpfO;D
tay:wpfO;D TwEf ;l o'gjrwfE;dk pGmjzifh a&TarwmaESmifBuKd ;txyfxyf &pfzUJG rMd uavonf/
armifr,fEpS yf g;wko
Yd nf ,k,MuifempGm pum;ES;D aeSm ajymqk
d EdS idI ;f MuNy;D aemuf? rdurk m u
rdr&d yfXmefoYdk &TOD umvku
d cf yhJ g&ef ac:\/ xkaYd Mumifh trwfBu;D vusmf onf &TOD umESihf
rdurk m wkt
Yd m;]] &wem&efatmif}}qifajymifBu;D ay: xD;jzLok;H vufr;dk pD;ap\/ &Jruf
Akdvfygtaygif;wkdYtm; armifESHESpfyg;ukd NcH&Hap wifhw,fcrf;em;pGm &Srf;NrdKUawmfokdY
csw
D ufvm&m rdurk m pH&m eef;aqmifoYdk a&mufMuavonf/
&Srf;bk&ifonf orD;awmfwkdY a&mufvmaMumif; Mum;&aomtcg oHwpfOD;
apvTwf orufawmftm; awGUvadk Mumif; trdeaYf wmf&v
dS u
dk o
f jzifh &TOD umonf bk&ifh
a&SUawmfokdY 0ifcJhavonf/ OD;&D;awmf bk&ifu orufawmf wpfjynfrif;onf
rdrw
d idk ;f jynf qufvufaexkid rf nfqydk gu rdrw
d Ydk uk;d uG,af om ]]r[musb
D &k m;}}ukd
ylaZmf acgi;f xufcsu
D m used o
f pmqk&d rnfjzpfaMumif; rdeMYf um;avonf/ rif;Oumu
rdrw
d Ydk rif;rsK;d wGif ab;bk;d pOfquf tpOftvmrsK;d r&Scd ahJ Mumif;/ rdrw
d rYdk mS &wemok;H yg;ukd
ukd;uG,fol rsm;om jzpfaMumif; jyefvnfajymMum;aomtcg &Srf;bk&if\pdwfxJ
rif;om;onf igw
h idk ;f jynfudk tkypf ;dk vkd vmjcif;jzpfrnf[k txifrmS ;um rif;Oumtm;
uGyfrsufypf&ef trdefYcs\/ r;rwfwkdYu roifhavsmf aMumif; twefwef wm;jrpf
avQmufxm;aomfvnf; vlowform; tmPmom;av;a,mufvufoYdk rif;Oumtm;
tyfvkdufavonf/
xkt
d jzpftysuu
f kd owifvnf;Mum;? jrifvnf;jrif&aom rdurk m onf rdred ef;aqmif
rS ajy;xGuv
f mum tmPmom;rsm;ukd wGe;f xk;d z,f&mS ; rif;Oum\vufudk qGaJ c:vsuf
crnf;awmf bk&ifBu;D a&SUarSmufoYdk 0ifa&mufcMhJ uavonf/
rdukrmonf pkd;&drfylyefpdwfjyif;pGmjzifh crnf;awmftm; okdY avQmufxm;\/

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

17

crnf;awmfb&k m;? orufawmf wpfjynfrif;ukd owf&efapckid ;f jcif;rSm tjynfjynfrif;wk\Yd


uJh&JUjcif;ukdcH&NyD;? crnf;awmf\ *kPfoa&npfEGrf;p&mtaMumif; jzpfygonf/
orufawmftm; om;awmft&if;uJhokdY oabmxm;oifhvS ygonf/ crnf;awmf\
tvkq
d Etwkid ;f orufawmf wpfjynfrif;ukd ac:aqmifvmcJNh y;D rS owfrnfqjdk cif; rSm
vk;H 0roifrh avsmyf g/ ol\usihf ;dk usiphf Of r[kwo
f nfudk rjyKvyk v
f o
dk jzifh crnf;awmf
&efNiKd ;zGUJjcif;rSmvnf; w&m;rnfr[kwyf g/ rif;wumwko
Yd nf taqGcifyeG ;f jzpfaom rif;wk\Yd
wkdif;jynfrsm;okdY oGm;a&mufvnf ywfMuaomtcg xkdjynfrif;wkdY ukd;uG,faom
bk&m;ukdylaZmf usdefopmqkdMu&onf[kvnf; rMum;zl; yg ponfponfjzifh
xdwv
f efpY ;dk &drpf w
d f a'gopdw?f 0rf;enf;pdww
f Ydk aygi;f pyfvsuf OD;zsm;acgi;f xdyo
f w
Ydk idk f
0Sew
f ufz;Hk vTr;f cHae&aom rdurk m onf oEmvufzsm;wku
Yd dk ezl;xufwiG f wif,u
S u
f m
wwGwfwGwf avQmufxm;&Smavonf/
orD;awmf\oem;pzG,f tjzpfoepfukd jrif&aom bk&ifBuD;onf Muifemjcif;
jyif;pGmjzihf rif;Oumtm; ao'Pfrv
S w
G af p orD;awmftvku
d s jzpfap[k trdeaYf wmfrw
S f
\/ orD;awmfwv
Ydk nf; crnf;awmftm; uefawmh rdrw
d eYkd ef;aqmifoYdk jyefcMhJ uav
onf/
............... oQrf;ocifukd?
rsK;d yifErS ? tvSoZl m?
ukrmGwfEl;? yefxGmjyKaomf?
............. rif;&Jausmfonf?
ESpaf zmfwu
l ?G eDp&D onf?
xdfrf;jrm;wvnf yD;vwfwnfhav/
(yrl? tykd'f-113)
rdurk m onf crnf;awmfrif;Bu;D tm; rif;OumESihf rdrw
d \Ydk xdr;f jrm;r*FvmyGo
J bifudk
qif,if usif;yay;ygrnfhtaMumif; avQmufxm;awmif;yef\/ bk&ifBuD;vnf;
orD;awmfEiS hf orufawmfw\
Ydk xdrjf rm;r*Fvmobifudk ckepf&ufwidk w
f idk f Ncrd Nhf crd o
hf o
J J
Bu;D us,pf nfum;pGm usi;f yay;awmfr\
l / r*Fvm obif r;rwfjynfol tm;vk;H tm;
wufa&mufap&ef aqmfMuvsuf xrif;[if;vsm? t&ufaopmr<uif; vkdavao;
r&Sad tmif auR;arG;\/
r*Fvmobif tcrf;tem; toifhpD&if cif;usif;xm;onfh rif;r@yfwGif
pHaeMuaom crnf;awmf ESihf r,fawmfwt
Ydk m; rdurk m ESihf &TOD umwko
Yd nf aqGrsK;d &if;csmrsm;

&ckdifom;BuD;pmay

18

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

pkHnDpGm NcH&HvsufyefxGmOD;csuefawmh Mu\/


uef a wmh M uNyD ; aomf bk & if B uD ; wk d Y \ k d ; &m xk H ; pH t wk d i f ; ao&nf O D ; uk d
jzLpifoef&Y iS ;f aom ykvif; wGif xnfh armifr,fEpS yf g;wku
Yd ocifb&k m;
aomufvwfjim;av ....../
rdcifawmf&if;?
aomufygrif;av ......./
(yrl? tykd'f-116)
[k avQmufxm;wifqufMu\/ xkdaemuf pm;awmfyGJrsm;jzihf r,fawmfcrnf;
awmfwt
Ydk m; armifr,fEpS yf g;ud,
k w
f idk f adk opGm qufuyf auR;arG;jyKpMk u\/ r,fawmf
crnf;awmfwu
Ydk vnf; bdou
d q
f rk eG pf um;rsm; >rufMum; cs;D jri ahf wmfrMl uavonf/
rif;OumESihf rif;ukrm wk\
Yd r*FvmobifBu;D Ny;D ajrmufaomtcg rif;Oumtm;
om;&if;uJhokdY apmifha&Smufvmaom trwfBuD;tm; &Srf;bk&ifBuD;onf pm;aus;
pm;vufrsm; cs;D jri hf orD;awmf ]]qif;jr jzL}}ESihf xdr;f jrm;ay;\/ rif;Oumwk\
Yd ppfoBl u;D
Akv
d rf ; tm;vnf; ord;D awmf]]yef;jrol}}ESihf xdr;f jrm;ay;avonf/
armifpHazmf

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

19

Murm0dyguf aemufykd;wuf
]]-- ab;cifBuD;pGm? tavmrmvQif? wnfvSmavmif;Muuf? xkdNrdKUxuf0,f?
jzL&GufjzefYMuKef;? ig;a,mufqkH;wGif? rSm;Id;BuHoD;? eef;usBuD;um;? rdxufru?
jynfyjynfwiG ;f ? "m;wpif;rQ? r&S&d wnf?h useaumufiif? ylqmtifEiS ?hf aqGvifEpS rf nf?
tdraf xmifcsnf ? pnfobifBu;D ? orD;vSpmG ? yef;eDvmuk?d tmomrufruf? avmbwuf?
&uf&uf,lNyD;? rwfBuD;acgifzsm;? rwfESpfyg;ukd? NidK;xm;BuD;pGm? zsufqD; vSmonf?
rdmus
p ifhnpfnL;wJhav}}
(&ckid rf if;orD;{csi;f ? &rf;NAo
J &ufacsmif;ayrl tyk'd f 23rS) ou&mZf 536-ck? at'D
1273 ckESpfrSm eef;usBuD;eef;wufvma&/ olwufvmpGmeefY wkdif;jynftNcDteDu
rtD;rcsr;f jzpfvmyga&/ tcGet
f wkwf wdw;dk aumufaw/
uif;cGef qdycf eG f &DceG w
f u
d dk aumufaw/ oXD;ol<u,fwOd pm"ekUd udk zsuq
f ;D ypf
aw/ vk,uf odr;f yku
d af w/ rif;rsK;d EG,f Udk uadk v; ESyd pf ufiS ;f yef;a&/ r;rwfwu
d v
dk J
tjypftemtqmuk&d mS zGyD s,f zrf;qD;csKyaf ESmifvaD &? v,f,mrSm [da&pyg;qef&w
D u
d dk
jrif;pm;yD;a&/ xifa&ykid f ,rf;um;a&rif;/ a,;ZleefY jynfow
l pfv;Hk qif;&JraJG w'ku
yifv,f0v
D muwf&a&/ wkid ;f jynfu qlyu
G v
f ma&/ bk&iftay: rSm jynfow
l rd ek ;f wD;rIudk
bk&ifu odvma&tcg bk&ifa& aMumuf&UHG wek v
f yI v
f ma&/ a,Zl;eefY aejynfawmfupNy;D
aus;vufZeyk'yf grusef "m;vSaH v;jrm; tm;vk;H ukd odr;f qnf;vku
d af v/ "m;qkv
d Ydk [if;
oifp&m"m;ukad wmif cserf xm;/ oHCmawmfwrd mS acgi;f &dwaf w oifwek ;f "m;ukd todr;f cH
&uwfaw/ acgi;f &dwv
f adk u rif;Bu;D eef;awmfuv
dk m;Ny;D ,if;rSm &dwcf &a&/ a,Ny;D au

&ckdifom;BuD;pmay

20

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

jyefvmvwfz/d t*kajymjy cpGma& &ckid jf ynfavmif;Muufacwf ajcmufqufajrmufjzpfaw


eef;usBu;D bk&ifacwf tNct
D eDjzpfyga&/
eef;usBu;D a& ,if;ykid Ef idk x
f ufuvl jyKwwfaw bk&ifBu;D jzpfyga&/ a'avmuf&m
vm;qkad u? trwfBu;D pnfobif\ orD; yef;eDvmukd vkcd siv
f aYdk wmif;,rf;vDa&/yef;
eDvma& vSyacsmarmol uvdeYf arwpfa,muf jzpfeaD &twGuf bk&ifrif;jrwf \ab;u
vTwyf gpq
D Ndk y;D au ]]yef;eDvmausmufa&m*gjzpfeaD &}}vkYd avQmufaw/ tumt&Hvyk f
Ny;D xm;a&/ nOfch g vlot
D avmif;wpfavmif;udk &Smys,o
f rD;ykid f vkyNf y;D au tavmif;ukd
rD;wkdufaw/ yef;eDvmukd tjcm;wpfeD&mrSm 0Sufxm;vkdufaw/ yef;eDvmoDys,fvkdY
vljrifojl rif rD;oN*K [jf ya&/
,if;ykdifeDvkdY Mumvma&tcg ....a'udpukd bk&ifu rdvm;avmufys,fqkdcgrS
trwfBu;D vuf,m eEoo
l m;eJY yef;eDvmukd yD;pm;vku
d af w/
,if;r*Fvmaqmifyu
JG pnfw;D oHudk Mum;a&cg bk&ifu rD;jref;pkpH rf;a&/ yef;eDvmeJY
vuf,m eEoo
l m;eJY orufwufyw
JG ;D pGmyg bk&m;vkYd avQmufwifvYdk odvma&/
a,cg ,if;trwfBuD; ESpfa,mufvkH;kdU ykdifqkdifa& Opm"ewdukd odrf;,la&?
trwfBu;D kUd udk zrf;qD;vku
d af w? yef;eDvmukv
d J odr;f ,la&/ a,Ny;D au ,if;edupNy;D
bk&ifrif;jrwfudk rwkid rf Mum;bJ pnfrwD;&qkNd y;D au trdex
Yf w
k w
f m;jrpfvu
dk af w/
a'udpu
a'avmufeYJ usv
D m;pGmr[kwo
f ;D / pnfobiftrwfeYJ vuf,meE
olUdk u orufwuf yGJ zsuq
f ;D cH&vkYd t&Suw
f uGJ jzpf&a&/a,ZleefY eef;usBu;D tay:
&efNiKd ;zGUJ xm;vku
d af w/ ]]eDvOD ;D ....av/ rk;d aumif;wke;f &GmOD;oD;eef&Y m}} NiKd ;vDa&/
pnfobifeJY vuf,meEolkdUa& r;rwfwdjynfolwdeefY aqG;aEG;wkdifyifa&/
qD;0g;rEmefuRrf;usif vdrma&oQifi,fpdweJY oQifi,fem&' nDtpfukdESpfyg;kdUbufukd
csO;f uyfuwfaw/ &Siif ,fEpS yf g;u trwf Bu;D ESpaf ,muf\pum;ukd vufcv
H u
dk af w/
trwfBuD;kdU tvkdus jzpf&pDar/ pdwf&mcsuwfvD/
oQiif ,fEpS yf g;u avmif;Muufwpfzufurf; aygi;f wkwaf csmif;zsm;ukd uRJ idk ;f [ef
aqmifNy;D eDvaD &/ ,if;taMumif;ukd eef;usBu;D odatmif]]toQirf if;Bu;D bk&m; uReaf wmf
kUd bufrmS uRJ idk ;f ESpaf umif a&mufeD yga&/ ,if;uRJ idk ;f ESpaf umifudk ESrd ef if;yD;awmfryl g
bk&m;}}vkYd avQmufvaD &/
eef;usBu;D uvJ]]udpr [d tD;-tD;aoQev
D u
D wf? igb&k ifrif;jrwfu,
dk af wmfwidk f
qk;H rar/ a'ykid f pGmukd qk;H rcsipf mG vJ MumeDys,.f ..[J...[J}}vkYd tm;&0rf;om jzpfvaD &/
eef;usBu;D a& uRJ idk ;f ukd ESrd ef if;zkYd rxGucf ifrmS t&ufw0aomufaw/ &Jq;D wif

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

21

a&/ Ny;D au pD;awmfqifudk pD;yemaygi;f wkwzf ufudk xGuaf w/ uRJ idk ;f [da&awmukd
a&mufpmG eefY uRJ idk ;f ESpaf umifu tNyKd i&f yfNy;D au Munhef aD &/ uRJ idk ;f ESpaf umifudk jrifpmG eJY
k;d k;d uRrJ [kw/f ememkyzf efqif;xm;a& uRyJ gvm;/ ememkyzf efqif;xm;pGmuvJ tjcm;vl
ur[kwf igq
h &mwdum;*k? Zmykid yf sizf aYdk v;csihf igawmh'u
k y s,.f ..rjzpf/ xGuNf y;D rSvw
G zf /Ydk
ukid ;f ...vlb
Y 0u eDNy;D au us;D aoQ wpfaumifvyk v
f u
dk af r}}
eef;usBu;D a& olwwfxm;a& ememkyt
f wwfeefY pD&ifxm;a&qD;ukd pm;vku
d f
aw/ qD;vk;H aoQ 0rf;xJuadk &mufpmG eefY vltjzpfu us;D aoQjzpfvm;a&/
us;D aoQ ykid zf efqif;Ny;D au ysv
H m;pGmeJY oQiif ,fEpS yf g;u pGeif u
S v
f yk yf s,f vku
d af w/
rif;Bu;D u pGeaf ,mifzefqif;a&/ a,au oQiif ,fUdk u ode;f iSuv
f yk Nf y;D au vku
d af w/
vGwfzkdYvrf;ukd rjrifa&cg rif;BuD;u orifa,mifzefqif;jyefa&/ oQifi,fkdUu
usm;[efzefqif; Ny;D au vku
d af w/ orifa,mifzefqif;vkNYd y;D auavh vGwv
f rf;rjrifa&
twGuf qifyidk zf efqif;a&/ oQiif ,fUdk u qifEpS af umif[ef zefqif;ys,f vku
d jf yefa&/
,if ; u rif ; BuD ; u vG w f v rf ; rjrif j zpf v ma&/ vl y k d i f j yef z ef q if ; NyD ; au
vl a wmxJ 0 if N yD ; a&/ a,tcg oQ i f i ,f k d U u "m;uk d qG J N yD ; au vk d u f c G y f a w/
oQiif ,fUdk "m;csuaf Mumifh rif;Bu;D \ vuf,mzufem; jywfxu
G v
f m;a&/
oGD;'&J oH'&J jzpfeDa& eef;usBuD;a& aumif;aumif;aMumufvefYNyD;au
iSuaf oQyidk zf efqif;vkYd toQi"f Eo
D m&q&mawmfausmif;wku
d x
f J 0ifvNYdk y;D a&/
]]toQib
f &k m; wynfah wmfudk u,fygb&k m;}}
aMumuftm;wBu;D eJY q&mawmfudk zufxm;vDa&/
q&mawmfu ]]z,fyg}}
rif;ukd vufz,fypfvu
dk af w/ a,Ny;D au]]ukdif; rif;BuD; &efoludk ZmvufeufeJY wm;qD;zkdYvJ/ acgif;&dwf"m;awmifrS
vufrSmr[d/ rif;BuD; odrf;xm;vkdYav/ wpfckavh r[dyJeJY &efoludk wm;qD;vkdY
&zkv
Yd m;....ajymygO;D }}
]]toQib
f &k m; em;u pDuseaD & oG;D okwzf Ydk yk0gacswpfyf idk ;f pGeyYf g bk&m;}}
]]yk0g...[kwv
f m;/ rif;Bu;D odr;f xm;vkYd ausmif;rSmvJr[d/ tdrw
f rd mS vJ r[dpmG
rodvm;/ uGr;f xkwzf Ydk yk0gaoQwpfyidk ;f awmifrrS [d rif;Bu;D / tm;vk;H odr;f xm;a&av}}
q&mawmfu rif;BuD;tvkdukd rjznfhyD;/ a,Zl;eefY q&mawmfbufrSm eDvkdY
igt
h oufcsr;f omzkYd r[kwq
f pdk mG ukd oda&twGuef YJ rdr\
d aumif;rIawmfjzpfaw *lxu
J dk

&ckdifom;BuD;pmay

22

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

0ifys,fwHcg;ydwfxm;vkdufaw/
,if;tcg oQiif ,fUdk u
]]rif;BuD;xGufzkdYvm; rxGufvm;ajym/ rif;BuD; vxm;a&aumif;rI *lukdyg
rD;wku
d zf aYdk '/ rxGuf au vlyguyl gq;Hk zk}Yd }
tif;...rxGuaf uawmhcg *GuszyYdk s,/f igopD mG u udpr [d/ igvx
m;a& *luadk wmh
tzsut
f qD; rcHEidk /f toufu&dk m toDcaH r/ tvudk toDrcH qkad & qk;H jzwfcsuu
f dk
csvkdufaw/
]]xGuyf gar...toQif Udk xGuyf gar/ *luadk wmh csr;f omyD; uwfyg}}
ajymNy;D au vuf,mzufem;u pD;useaD & oG;D ukv
d uf,mzufvuf0g;eefcY yH s,f
kyw
f ak wmf\ vuf,mzufaygiaf wmfay:rmS vuf0g;ku
d v
f u
dk af w/ vuf0g;ku
d Nf y;D au
t"d|mefavhjyKvkdufaw/
]]toQifbk&m;....bk&m;...wynfhawmfa& atjynfrSm rif;tjzpfukd wpfzefjyef&
vkyd g\bk&m;/ ,if;tcg wynfafh wmf\&efoel efY &efo\l aqGrsK;d toif; tyif;kUdudk jyKwjf yKwf
pifatmif owf&NyD;cgrS&m wynfhawmf\ vuf0g;ykHpHkdufxm;a& oGD;pifMu,fjy,f
aysmufpyD gom; toQib
f &k m;}}
eef;usBu;D a& opm"d|mefjyKNy;D au bk&m;*lxu
J tjyifudk xGuv
f mvwfaw/
tjyifu toifh apmifq
h idk ;f eDa& oQiif ,ff Udku acgi;f uqHyifudk zrf;qGNJ y;D au&Dtek ;f oD;ckid u
f dk
vS;D jzwfvu
dk af wykid f vS;D jzwf vku
d af w/ oQiif ,fUdk u eef;usBu;D acgi;f ukd trwfBu;D
pnfobif vufxu
J dk tyfEv
HS u
dk af w/
eef;usBu;D touf&n
S pf Ofu vlwumukd tEkid u
f sio
hf wfjzwfca& oG;D pGe;f a&
Zmwfvrf; &D;om;c a&ykid f olu,
dk w
f idk af v; ,if;Zmwf\ ZmwfaumifwpfaumiftjzpfeefY
Zmwford ;f vm;czl;vD,if/h
yef;atmif

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

23

bk&m;oGef;ukef;awmf
&uyl&"n0wD\ jynfBuD;ocif bk&ifpEol&d,rif;BuD; yifhzdwfcsufaMumifh
Ak'j rwfpmG onf aemufygwynfh &[ef;oHCm(500)ESit
hf wl jymom'f,mOfyspH ;D r[m
ou&mZf (123)ck? c&pfou&mZf (bDpD 554)wGif taemufrZdrrS "n0wD&ckdif
a&TjynfBu;D qDoYdk a'opm&D<ucsu
D m a&muf&v
dS mcJah vonf/ 'umawmf pEo&l ,
d bk&if
rif;jrwf avQmufawmif;yefvwfaomaMumifh r[mou&mZf (123)ck uqkev
f jynfh Ak'[
;l
aeYwiG f Ak'u
,
kd pf m;awmf r[mrkeu
d dk oGe;f vkyaf wmfrcl ahJ vonf/ xkaYd Mumifh &ckid jf ynf
yxrOD;qk;H aom bk&m;oGe;f vkycf o
hJ nfh uke;f awmfonf tcsed f ae&mrSyif pwifum
ay:ayguv
f mcJjh cif;jzpfonf/
Ak'u
,
dk pf m;awmf oGe;f vkyu
f ;dk uG,f ylaZmfonfh "avhtpOf bmomw&m;tm;
udk;uG,frIukd quf,lcJhonfhvlrsKd;jzpf&um; "n0wD? a0omvD? av;NrdKU? ajrmufOD;
[laom acwftqufqufaygif; ESpfaygif;ajrmufjrm;pGmaom tcsdefumvwGif Ak'
uk,
d pf m;awmf oGe;f vkyaf wmfrcl MhJ uonfh bk&m;oGe;f uke;f awmfwu
Ydk m; &ckid jf ynfae&m
tESUH tjym;rsm;jym;pGm &Sad evdrrhf nfrmS {uefrvGyJ if jzpfayonf/
1989-ckESpfwGif pma&;ol\ q&mtoQif &ckdifjrefrmy@d OD;OD;omxGef;onf
"n0wDwpfcGif okawoejyKvkyf&eftwGuf ajrmufOD;NrdKUrSae pma&;olxHokdY
a&muf&v
dS mcJo
h nf/ q&mwynfh ESpOf ;D wku
Yd m; "n0wDNrKd Uawmf ae&ma[mif;ukd ae&m
vyfrusev
f n
S v
fh nfcMhJ uonf/ pma&;olarG;zGm;Bu;D jyif; vmcJo
h nfah e&mjzpf aomfvnf;
rodao;onfh ae&majrmufjrm;pGm &Sad o;\/ q&mBu;D um; arm&? anmif; nm&rSe;f rod?

&ckdifom;BuD;pmay

24

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

ajymorQ? jyorQuMdk unh?f rodao;onfudk ar;[kqu


dk m pma&;oltm; ]]bk&m;pdwiG ;f us}}
vku
d v
f jH yocJu
h m ,ck "n0wDNrKd Uawmf ae&ma[mif;ausmufawmfNrKd Ue,f\ta&SUt&yf
]]oD&rd me'D}} ac: o&Dacsmif;\ taemufurf;pyfausmufwpfv;Hk aus;&GmokYd ta&mufwiG f
&Gmvnf wnf&Sdaeonfh awmifykdYukef;i,fwpfckqDokdY ac:aqmif,lum jyocJhonf/
pma&;olonf ausmif;om;b0 Burd zf efrsm; pGm ae&mokYd oGm;a&mufczhJ ;l ygonf/
okaYd omfvnf; ]]&Tu
D rkd odevyde;f }} [k qko
d uJo
h Ykd tvGew
f pf&mrS tzk;d xku
d w
f efjzpf&yfreS f
aom orkid ;f oufao a&S;a[mif;tarGwpfc[
k k vk;H 0rodjrifcyhJ g/ q&mBu;D u ae&m
onf Ak'j rwfpmG bk&m;\ uk,
d pf m;awmfrsm; oGe;f vkycf o
hJ nfh ]]bk&m;oGe;f uke;f awmf&m}}[k
ajymqkcd yhJ gonf/
pma&;olonf ,if;tcsed af &mufro
S m uef;aeaom rsupf D jyefyiG b
hf o
d nft
h vm;
xl;jcm;onhf ywf0ef;usirf sm;ukd avhvmum taxmuftxm;rsm;ukpd ak qmif;Ny;D q&mBu;D
tm; jyefvnfwifjyrdygonf/ q&mBuD;u&,fNyD; ]]ighwynfh a&Ttkd;&oGm;NyD}}[k
ajymqkrd ed MYf um;cJyh gonf/ trSeyf if pma&;oltzkYd a&Tt;dk &&Sd jcif;jzpfygonf/ tqkyd gae&mtm;
vpf v sLrI x m;awmh b J Bud r f z ef r sm;pG m oG m ;a&muf a vh v myg\/ rd r d x H o k d Y
a&muf&v
dS mMuonhf orkid ;f okawoDwt
Ydk m; oGm;a&mufyaYdk qmifjyoay;ygonf/
azmfjyyg awmifyu
Ydk ek ;f i,fonfum; ay(20)cefjY rifNh y;D Bu;D rm;vSpmG aom ouf&ifh
ausmufpeG ;f ? ausmufw;Hk Bu;D rsm;\tjrifq
h ;Hk ae&mwGif a&S;vlom;wkYd zefw;D xm;onhf
ausmufrsufESmjyifnDBuD;wpfck&Sd\/ i;f\teD;wpf0kdufwGif tylcsdeftvGefjyif;pGmjzifh
rD;avmifuRr;f jcif;cHc&hJ aom ausmufom;ae&mrsm; awGU&&dS onf/ tjrifq
h ;Hk rsuEf mS jyifrS
atmuf 3-aycefY tedrfhqifhi,fwpfckukd jyKvkyfzefwD;um a0omvDacwfrSjyKvkyf
xm;cJjh cif;jzpf[efwal om ausmufom;odro
f rkww
f idk rf sm;ESihf odraf wmf&ma[mif;wpfcu
k dk
awGU&&dS \/ ,if;atmufwiG f wdraf umaeNyjD zpfaeaom a&S;a[mif;a&wGi;f i,fwpfcEk iS fh
a&uefwpfuef&o
dS nf/ odraf wmf&mrS oG,w
f ef;aeaom awmifEmS armif;wpfcw
k iG f apwD
ysu&f m wpfc&k adS eao;onf/ ,if;ae&yfa'ocH tpOfpum;rsm;t&vnf; ae&monf
r[mrked bk&m;oGe;f uke;f awmf&m[k ,aeY wkid af jymqkad eMuao;onf/
]]0if;ya&mifarmif;? a&Tyef;awmif;jzif?h Gwaf ysmif;"wH?k 0doBuKH EiS ?fh wlcv
Hk ,
G u
f ?l
jrwfqifjzLwuf? wif,lqifhxkd;? xD;jzLrkd;vsuf? jrwfEkd;a'o? IukefMu? "n0wD?
NrKd UqrD ajzmif?h a&SUawmifaxmif0h ,f? ewfapmifb
h rk ?d oD&*d w
k af wmif? AGaD cgix
f yd x
f uf}}[k&ckdif&mZ0ifvuFm(ulcsyf) aMumaMumif;a& 3? 4? 5 wGif r[mrkedoGef;vkyf
awmfr&l eftwGuf bk&m;oGe;f uke;f awmfudk okjYd yqkx
d m;ygonf/

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

25

aemuf&ckdif&mZ0if vuFmwpfapmifvnf; ]]&wem a&TaiG? wpfuka#ukd


a&Tyef;awmif;rSm? xnhfNyD;cgvQif? &wemqifjzL? wifawmfrl? xD;jzLrkd;rS? "n0wD?
od*F aD &Ta&mif? wajymifajymifr?S a&SUawmif&yfciG ?f aqmif,u
l sif ? jroGirf idI ;f ? wefc;dk &So
d nf?h
oD&*d w
k af wmif? AGx
D ufacgiu
f [
dk k qkx
d m;ygonf/
okYd &mZ0ifvuFmrsm;t& pma&;olonfvnf; "n0wDNrKd Uawmfae&mwpf0u
dk w
f iG f
&SmazGaeqJ jzpfygonf/ okdYaomf ,ckazmfjyyg bk&m;oGef;ukef;awmfrSmrl "n0wDNrdKU
awmfa[mif;\ taemufbuf wHwidk ;f \ tjyifbufwiG f uyfvsu&f o
dS nf/ if;ae&mrS
"n0wDeef;awmfudk Munfh v
I wfaomf ta&SUawmift&yfwiG f wnf&adS eonf/ xkYd twGuf
aMumifh if;ae&monf r[mrkedbk&m;oGef;vkyfawmfrlonfh ukef;awmfjzpfEkdifygonf/
,if;aMumifh atmufyg tcsut
f vufrsm;tm; pkpnf;wifjyygonf/
1/ "n0wDNrKd Uawmf\ teD;uyfq;Hk tjyifwpfae&mwGif wnf&adS ejcif;/
2/ bk&m;oGe;f uke;f awmfrMS unhaf omf "n0wDeef;NrKd Uawmfonf
ta&SUawmifaxmift
h &yfwiG f wnf&adS ejcif;? wjcm;bk&m;oGe;f uke;f "n0wDNrKd U
teD; r&Sjd cif;/
3/ bk&m;oGe;f ukeaf wmftm; a&S;vlom;wkYd jyKjyifzefw;D xm;Mujcif;/
4/ trsm;qk;H aom tylcsed jf zifh rD;avmifuRr;f rIccH MhJ u&aom ausmufom;
rsm;&Sad ejcif;/
5/ ,aeYtxdf acsmzf ?hJ acsmpf ? aiGp? aMu;p trsK;d rsK;d aom owKtptersm; awGU&adS e
&jcif;/
6/ bk&m;oGe;f vky&f mwGif vkt
d yfaoma&ukd tvG,w
f ul &&SEd idk af p&ef a&wGi;f a&uef
rsm; wl;azmfjyKvkyfxm;jcif;/
7/ bk&m;oGe;f vky&f eftwGuf ae&m? r@yfuem;ESihf yGv
J rf;obifrsm; usi;f yjyKvyk f
Ekid o
f nfh ae&mtus,t
f 0ef;wkYd &Sad ejcif;/
8/ tvGew
f &mxl;uJaom bk&m;uke;f awmf&mjzpf &[Emt&Sijf rwfwEYdk iS hf oHCm
awmfrsm; vma&mufz;l ajrmfMuNy;D odr0f ifOykof jyKvyk Ef idk Mf ujcif; (,ckxufwidk f
a0omvDacwfrS odraf wmf&ma[mif; &Sad ejcif;/)
9/ acwftqufqufrjywfrvyf r[mrked t&Sijf rwftm; zl;ajrmfawmfrNl y;D bk&m;
oGe;f uke;f awmf&mtm;vma&mufz;l ajrmfEidk af p&ef r[mrkeb
d &k m;ESihf qufo,
G x
f m;
aom vrf;a[mif;wpfck xif&mS ;pGm &Sad ejcif;(ajratmuf2ayausm?f 3ay cefw
Y iG f
&Sdaeonf/)

&ckdifom;BuD;pmay

26

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

10/ uk,
d pf m;awmf r[mrked oGe;f vkyNf y;D pD;aMumif;ukd Ak'& yfem;Ny;D Munhf aI wmfrcl &hJ m
jrifrh &dk [
f ak c:wiG af om awmifajcatmufwiG f uyfvsuw
f nf&adS ejcif;/
11/ r[mrkeb
d &k m;oGe;f uke;f awmf&m[k a'ocHrsm;u tpOftvmajymqkNd y;D pum;
rSww
f rf;wifvsuf ,aeYxd &Sad ejcif;/
txufazmfjyyg tcsuftvufrsm;ukd axmufINyD; obm0tajctaetay:
IjrifokH;oyfum pma&;olonfvnf; r[mrkedkyf&SifawmfESifh acwftqufqufwGif
Ak'kyfyGm;t&G,ftpm;trsKd;rsKd;wkdYtm; oGef;vkyfcJhonfhae&mjzpfaMumif; qkdkvkdygonf/
okdYaomfvnf; ,ckacwf tcsdefumvwGifum odyHenf;jzifh wdusaom tajzrsm;ukd
qkdEkdifcJhNyD; jzpf&um; ae&mrS &&Sdxm;onfh acsmfzJhacsmfpowKtykdif;tprsm; wkdYukd
"mwfcGJprf;oyfEkdifygu ykd wdusppfrSefaom tajzxGufay:vmrnfrSm rvGJraoGyif
jzpfayonf/ xkt
Yd wGuaf Mumifh Ekid &f mEkid &f m wm0efxrf;Ny;D arhavsmu
h m ypfy,fjcif;cHae&&Sm
onfh t"duorkdif;tarG r[mrkedbk&m;oGef;ukef;awmfajrtm; azmfxkwfEkdifMuygap?
r[mrkeb
d &k m;orkid ;f awmfBu;D ppfreS pf mG a&;om;xkwaf 0Mu&mwGiv
f nf; tkww
f pfcsyf
oJwpfyGifhtjzpf taxmuftul jzpfEkdifygap[k aqmif;yg;tm; a&;om;vkduf
&ygownf;/
oljrwf(r[matmifajr)
ukd;um;csufrsm;
- &ckid &f mZ0ifvuFm(ayrl)
&rm0wD0g;ausmif;q&mawmf OD;auwka&;/
- &ckid &f mZ0ifvuFm (ayrl)
&rf;NANJ rKd U0ef\trIxrf; OD;pHwifa&;/
- &ckid jf refrm y@d OD;OD;omxGe;f ESihf "n0wDe,fajrtm; ud,
k w
f idk u
f ,
kd u
f s
okawoejyKcsuf rs;tay:wiG f t"du tajccHa&;om;ygonf/

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

27

&ckdifpum;avhvma&;
rk;d tukef aqmif;tul;umv ajccif;vufcif;omtcsed w
f iG f jrefrmjynf tv,fyidk ;f
a'orS tvSuek f a&mif;olrsm; &ckid ef ,ft&yf&yfov
Ydk ma&muf a&mif;0,favh&MdS uonf/
xef;acguzf mrsm; ud,
k pf jD zifh awmifuw
k af wmifMum;vrf;ESihf trf;awmifMum;vrf;ukd
jzwfausmcf MhJuonf/ ,if;okYd tpkvu
dk t
f zGUJvu
dk f wpf&mG 0ifwpf&mG xGuf tvSuek af &mif;ol
rsm;ukd &ckid w
f u
Ydk txrf;onf[ak c:Muonf/
wpfcak om aqmif;Owk\ ncif;qnf;qmwGif txrf;onf tkypf w
k pfpk &ckid jf ynf
e,f &GmBuD;wpf&GmokdY a&mufvmMuonf/ arSmif&DysKd;pjyKvmNyDjzpfojzifh wpfnwm
wnf;ck;d &ef tdrBf u;D wpftrd o
f Ydk 0ifvmMuonf/ wnf;ckcd iG hf awmif;Muonf/ tdr&f iS u
f
MunfMunfomom cGifhjyKonf/ aqmif;nonf ckdufckdufwkefat;aeonf/ tdrf&Sif
trsK;d orD;Bu;D {nhcf ef;okYd xGuv
f monf/ wpdr;f w&Hpmvkd oabmrxm;bJ {nh0f wf
ausyeG pf mG ar;jref;onf/
]]armif&ifwrYdk mS ykq;dk awGaum ygMu&JUvm;}}
]]ygygw,f? ta': ygygw,f udpr &Syd gcifAsm;}}
txrf;onfrsm;u jyefajymvku
d Mf uonf/ nonfeufonfxufeufvmonfEiS hf
trQ tat; "mwfu vGeu
f v
J monf/ txrf;orm;rsm;rSmum; NcKH p&mapmifrygMu
ud,
k v
f ;Hk wkeaf eonfEiS t
hf rQ wpfa,mufEiS w
hf pfa,muf ab;csi;f ,SOf yl;uyftyd Mf u
&onf/ tdr&f iS \
f tar;rSm at;vGe;f aomaMumifh apwemjzifh apmifay;vkd ar;jref;jcif;
jzpf\/ apmifudk ykq;kd [k ac:aom &ckid af 0g[m&ukd rodaomaMumifh 'kua wGMY u&awmhonf/

&ckdifom;BuD;pmay

28

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

]]pum;vGef EIwrf & Murf;ayguu


f REH w
I &f onf}}[k &ckid pf um;yk&H o
dS nf/ uk,
d phf um;ESihf
uk,
d b
f momjzpf ]]b,forl jyK rdrrd }I } [k ESv;Hk oGi;f um Buw
d rf w
dS f cHpm;cJ&h avawmhonf/
wpfcgwpf&H &ckid t
f rsK;d om;vli,fwpfO;D jrpf0uRe;f ay:a'o&Sd &GmBu;D wpf&mG okYd
a&mufvmonf/ ypn;f 0,f&ef ukerf sK;d pkq
H idk w
f pfqidk o
f Ydk 0ifar;jref;onf/ ta': ta':
qkid rf mS olyek rf &Sb
d ;l vm;/ xkpd um; Mum;vQiyf if qkid &f iS rf ed ;f rBu;D txdww
f vefY tHMh oaom
rsuEf mS jzifh olyek ?f olyek ?f olyek f [kwv
f m; olyek af wmhr&Syd g/ uRerf wk&Yd mG awmh tpk;d &e,fygy}J }
[k jyefajymavonf/
olyek rf &&if rjzpfvyYdk g? tusF aD wG npfax;aeygNyt
D a':? aus;Zl;jyKNy;D a&mif;ygcifAsm
[k &ckid v
f il ,f u xyfraH jymMum;onf/
qkdif&Sifrdef;rBuD;u wjznf;jznf; &dyfpm;rdvmonf/ qkdif&Sdypnf;rsm;ukd
wpfcck si;f ,l vli,fudk jyonf/ qyfjymeJu
Y srS &ckid v
f il ,frmS oabmawGUomG ;um tJ
....tJcrk S olyek af wGUawmhw,f[k jyefajymavonf/ &cdik pf um;ukd a&S;a[mif;jrefrmpum;
[kajymMuonf/ rSeyf gonf/ okaYd omf &ckid pf um;wGif b*Fvb
D mompum;? tl&'l bmom
pum;rsm;vnf; rodroma&maeSmaeaMumif; awGU&onf/ olyek f [laom a0g[m& rSm
ukvm;pum;]]qmbGe}f } rSajymif;vJvmonf/ *efZb
D &m=pGyu
f s,t
f usF ?D u&meD =pma&;?
paom a0g[m&rsm;rSvnf; xked nf;twlyifjzpfonf/
&cdkifjynfe,fonf "n0wD? &rm0wD? arC0wD?'Gg&m0wD ponfh0wDwkdY\
jynfe,fjzpfonf/ "avhpOfvm? k;d &m,Ofaus;rIeiS fh yx0Dtaetxm;wkYd tajccHum
&ckid jf ynfe,fudk 0wDav;&yfowfrw
S x
f m;cJo
h nf/ NrKd Ue,faygi;f 17-ckyg0ifonf/ &ckid jf ynf
e,f\ ajrmufbufwiG f armif;awmNrKd U&o
dS nf/ awmifbufzsm;wGif *GNrKd U&o
dS nf/
ajrmufOD;NrdKUESifh oHwGJNrdKUwkdYonf a&S;acwftqufqufuyif orkdif;tpOf
tvmBuD;cJhaom NrdKUawmf a[mif;rsm;jzpfMuonf/ ppfawGNrdKUESifh ausmufjzLNrdKUwkdYrSm
ukv
d edk aD cwfwiG f ay:xeG ;f pnfum;vmaom oabFmqdyNf rKd UBu;D rsm;jzpfonf/ &rf;NAu
J Re;f ESihf
rmefatmifuRe;f wkv
Yd nf; uRe;f yifjzpfaomfvnf; "n0wD acwfrS ajrmufO;D acwftxd
&rm0wDEiS hf arC0wD[l ,Ofaus;rItqift
h wef; jrifrh m;xif&mS ;cJMh uonf/
0wDav;&yfwt
Ydk ajccH &ckid jf ynfe,f ,Ofaus;rIav;rsK;d &So
d nf[k qkEd idk o
f nf/
,if;,Ofaus;rI wkdYonfyif &ckdiftrsKd;om;wpf&yfvkH;\ kd;&m,Ofaus;rIjzpfonf/
ppfawGtygt0if &ckid af jrmufyidk ;f wpfcv
k ;Hk ukd "n0wD[ak c:onf/ oHwaJG wmifuw
k Ef iS hf
*GNrKd Uwo
Ydk nf 'Gg&m0wDwiG f yg0ifonf/
0wDav;&yfwo
Ydk nf k;d &m"avhwiG f tcsKUd wn
l rD rI sm;&SMd uaomfvnf; a0g[m&ok;H pGrJ I

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

29

ESihf ajymykq
H ydk Hk av,lavodr;f uGjJ ym;jcm;em;Muonf/ &ckid af jrmufyidk ;f \ ajymykq
H ydk o
Hk nf
vQm&if;oHygonf/ &ckid af wmif ykid ;f onf vQmzsm;oHjzpfonf/ jrefrmpum;ESirfh sm;aomtm;jzifh
wlonf/ tv,fyidk ;f wGiyf gaom &rm0wDEiS hf arC0wDw\
Ydk pum;onf pmoHayoHrsK;d
jzpfonf/ a&S;a[mif;jrefrmpum;[k qkEd idk yf gonf/ azmfjyyg a0g[m&rsm;onf &ckid jf ynfe,f
wGif 0wDwpf&yfEiS hf wpf&yftac:ta0: uGjJ ym;aom om"ursm;yif jzpfonf/
"n0wD
'a,m
*efZb
D &m
tbm
trif? trd
tcif
ZmvJ

&rm0wD
ca,muf
xk;d tusF D
bm;bm
tD;a,mif
rif;aoQ
tpGma&mif

arC0wD
cawmif;
xk;d tuFs D
ygyg
tD;a,
rif;rif
Zmrif;

'Gg&m0wD
vkHcsnf
pGyu
f s,t
f uFs D
taz
tar
OD;av;
bmvJ

rdrx
d uftoufi,fou
l dk rif;ESiihf gEiS ahf jymonfrmS jrefrm"avhyifjzpfonf/ &ckid f
ajrmufyidk ;f wGif rif;tpm; ref;[kajymonf/ oHwpJG um;wGif ta0;uko
d ;Hk onf/ &G,w
f l
ESit
hf oufBu;D oludk av;pm;orI jyK ac:&mwGiyf if ta0;ukd a&SUuxm;wwf onfrmS
oHwpJG um;\0daoojzpfonf/ rmefatmifwiG f olrsm;ESirhf wlbJ xl;xl;jcm;jcm; rwfudk
ok;H onf/ rmefatmifom;wko
Yd nf a&S;acwfr; rwf rsK;d k;d rS qif;oufvmMuolrsm;jzpf
rif;tpm; rwfuo
dk ;Hk onf[k ajymoHqo
dk MH um;zl;onf/ [kwrf [kwf rod&aomfvnf;
tcsi;f csi;f tjyeftvSef trwfac:aeMuonfrmS wrlx;l qef;aeonf/
ppfawGNrKd U xrif;qkid rf sm;wGif pum;ajymqkyd EHk iS hf ywfouf xl;jcm;csuw
f pfck
awGU&onf/ 0ifvm ol {nho
f nfu qkid &f iS u
f adk r;onf/
a'ed Zmig;[dvJ ('DaeY bmig;[if;&Sv
d )J
qkid &f iS u
f jyefajymonf/ Muuf? bJ? 0uf? trJ ? qdwu
f vDpm?
ar;olu ig;ukd ar;onf/ qkid &f iS u
f tom;ukd ajzonf/ okaYd omf tar;wjcm;
tajzwjcm;r[kwyf g/ ckw&f mwjcm; &S&mwjcm;r[kwyf g/ tar;EGm;ausmif;om; tajz
bk&m;avmif;pum;&So
d nf/ ig;onfyif Muuf? bJ? 0uf?trJ? qdwu
f vDpmwk\
Yd bkt
H rnf
jzpfaeonf/ yifrjzpfaeonf/ rnfoq
Ydk adk p ppfawGNrKd U wGif ig;ukad r;rS tom;uko
d rd nfrmS
{uefyifjzpfonf/
cvkwfxdrS trdw[l pum;ykH&Sdonf/ okdYaomf ppfawGNrdKUwGif cvkwfxdu

&ckdifom;BuD;pmay

30

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

tbukd wMuonf/ tHMh oonht


f cg? xdwv
f efo
Y nft
h cg? rarQmv
f ifb
h aJ wGUonft
h cg? tbm
av; [k tmar!dwjf yKMu\/ &rf;NAw
J iG f tD;a,mifav;[ko;Hk onf/ rmefatmifwiG f trda,
[lownf;/
&ckid o
f l &ckid o
f m;wkrYd mS enf;enf;ajymwwfonf/ odaYk omf rsm;rsm; {nh0f wfaus
wwfMuonf/ y&d,m,fryg rm,mrokH;bJ wJhwkd;ajymwwfMuonf/ kd;kd;om;om;
oabmjzLtlpif;yGiyhf iG v
hf if;vif; ajym avh&adS yonf/ ikyaf xmif;ukd Buo
H umavmif;
ajymwwforl sm;r[kwaf cs/ rsm;rsm;ajym enf;enf;vkyf oludk IUH cswwfMuonf/ pum;
aMum&Sno
f u
l dk Ni;D aiGUwwfMuonf/ pyg;pyg;axmif;zefrsm;u pyg;xJu qefp&d ? pum;
pum; ajymzefrsm;u pum;xJu Zmwdjy[k ajymavh&MdS uonf/ ajymzefrsm; pum;aygh
ysuf om;r&Su[
f l ok;H avh&MdS uonf/
pum;ajymqkjd cif;ESifh ywfoufaom Oyrmpum;rsm;vnf; &So
d nf/ ,if;wkw
Yd iG f
pum;rsm;rsm; ajymjcif;ukd b0ifrusaom oabmukd awGUMu&rnfjzpfonf/ |mkH
oabmxuf ted|mko
H abmu tm;omaeaMumif;udk azmfeT ;f vsu&f adS ernfjzpfonf/
pum;wifBu;D onf
=
pum;emxk;d onf
=
pum;oifonf
=
pum;avSmo
f nf
=
pum;a&mif;pum;0,fvyk o
f nf
pum;brf;onf
=

tremyajymqko
d nf
yufyufpufpufajymqko
d nf
IUH csvadk om oabmjzihf wkyajymqko
d nf
&efwkdufonf/
=&efwu
dk o
f nf? *k;H acsmonf/
aysmhuGufEIdufonf/

&ckid o
f w
l Ydk tajymtqkd ,Ofaus;Muonf/ yD,0gpmrqkw
d wfaomfvnf; em;0ifcsKd
onf/ omawmifo
h m,m&So
d nf/ olrwku
Yd ,
kd u
f dk emrfpm;tjzpfxm;pum;ok;H ykrH mS av;pm;
ku
d sK;d aom oabmukad qmifonf/ &nfreG rf ?I azmfa&Gru
I idk ;f Iid ;f rIwjYdk zifh cs,rf eI ;f xm;onf/
&ckid af jrmufyidk ;f "n0wDwiG f ]]tuRef Udk}} [kajymonf/ &rm0wDac: &rf;NA?J ausmufjzLa'o
wGif ]]ykaoQUdk }} [k ok;H onf/ rmefatmifow
l u
Ydk ]]rkUd }} [l cspzf ,
G q
f w
dk wfMuonf/
&ckid w
f \
Ydk tdraf xmifa&;"avhwiG f nDrjzpfo\
l om;ESihf tpfu\
dk orD;ukd xdr;f jrm;
ay;avh&o
dS nf/ t&D;orD;? t&D;om;[kajymum aoG;csi;f aESmMuonf/ ]]zdwcf si;f zdwf
zsmay:rmS zdw}f } [laom pum;jzifh aqGrsK;d om;csi;f tdraf xmifjyKjcif;ukd umuG,w
f wfMu
onf/ taMumif;ukd &nf&,
G f a,mufsm;ysK?d orD;ysKu
d dk jrifvQif ac:ow
H Mum;uyif
t&D;orD;[k atmfac:avh&o
dS nf/ ZeD;avmif;[l t"dym ,f&onf/ tdraf xmifzufjyK&ef

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

31

vlo&d iS Mf um; pdeaf c:vu


dk jf cif;vnf; rnfayonf/
t&D;orD; ac:oMH um;&aom rde;f rysKu
d toHvm&mbufoYdk orifvnfjyef Munhf
onf/ ajE& iS f tysKpd ifyifjzpfaomfvnf; pdwq
f ;dk onfh [eftrlt&mukd rjy? NyKH ;NyKH ;
&Ti&f iT Mf unfvifaom rsuEf mS xm;jzifh wkUH jyefonf/
]]Zmrif;t&D;om;a,}} [l/
rmefatmifjrat;

&ckdifom;BuD;pmay

32

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

ywjrm;a'0D apmrJusD
(1)
rdz&k m;apmrJuso
D nf &ckid o
f rkid ;f wGif bk&m;'g,u
d mrwpfO;D tjzpf xif&mS ;oljzpfonf/
rdz&k m; apmrJusED iS hf ywfouf toQiOf uo
H \ ywjrm;a'0D apmrJusD bk&m;orkid ;f pmtky?f
&rm0wDr*Zif; trSwf (2)rS 0wD'idk ;f \ uREyfk o
f ad om pk;d rJusD aqmif;yg;? &ckid
f eG zYf ;l
trSw(f 2)rS wufxeG ;f eD(ajrmufO;D )\ apmrJusD ESiyhf wfouf 0wD'idk ;f okYd aqmif;yg;?
toQipf udE( &ckid jf ynf)\ jynfwiG rf uk#d f "mwfO;D &mZf orkid ;f pmtkyw
f Ydk uGjJ ym;aom
t,ltq wifjycsurf sm;ukd zwfaI vhvm&ygonf/
xkdxkdaom aqmif;yg;taMumif;jcif;&mrsm;ukd zwfIrdaomtcg &ckdiforkdif;
pmrsuEf mS wGif aqG;aEG;? jiif;ck?H SEd idI ;f tajz&Smvsuf &Sad eMu&ao;onfh ywjrm;a'0D
apmrJus\
D orkid ;f aMumif;ESihf ywfouf yg0ifaqG;aEG;wifjyvkpd w
d f jzpfay:vmygonf/
okjYd zpf aqmif;yg;ukd a&;om;jcif;jzpfygonf/ pma&;olonf ayguaf wmNrKd Ue,f
om;wpfO;D jzpfNy;D ykPm ;uRe;f NrKd UwiG f ,cktcg Ekid if w
H m0efxrf;aqmif&if; wpfzufrv
S nf;
OD;&mZfawmf a*gyutzGUJwiG f yg0ifaqmif&u
G f ukov
dk jf yKaeol wpfOD ;jzpfygonf/ okjYdzpfay&m
Zmwdp?JG a'opGu
J if;&Si;f pGmjzifh aqmif;yg;ukd a&;om;wifjyjcif; jzpfygonf/
toQifOuHo\ txufazmfjyygpmtkyf pmrsufESm(10)wGif rrJusDukd aumZm
ou&mZf 875 ckepS w
f iG f &rf;NAu
J Re;f tv,fyidk ;f uH'idk ;f e,f &Gm&if;&GmwGif awmif,m
yJcif;vkyjf cif;jzifh oufarG;ausmif;jyK ol OD;jzLoD;? a':rw
J w
l rYdk S zGm;jrifonf[k a&;om;
xm;ygonf/ aqmif;OD;aygucf gp a[rE&moD wpfcak om tcsed w
f iG f rJusrD wkYd tysKd

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

33

wpfpo
k nf xif;acG? [if;cl;? ig;&Sm&efomG ;cJMh uaMumif; (pm-16) acsmif;wpfzufurf;
pef;awmifESmarmif;pG,f a&tkdifpyfteD; ausmufacgif;t0wGif jyLwpfqkdYaeaom
MuufOvk;H cefY ausmufew
D pfv;Hk ukd rJusrD jrifaMumif;? if;ukd wkwaf csmif;jzifh xk;d qGMu&m
a&tkid x
f J vdrq
hf if;oGm;aMumif;/ rJusrD u ,ufojhJ zifo
h &hJ m &&Sad Mumif;? ausmuferD mS
olrsm;ukid v
f Qif ta&mif;dI Ny;D rJusrD ukid v
f Qif &T&J pJT dk aomta&mifjzifh awmufajymifaeaMumif;
(pm-17)jzifh zwfo
I &d &dS ygonf/ if;jyif rif;Bu;D onf rJusrD ukd t*ra[oDrPda'0D
rdz&k m;Bu;D (apmrJus)D [k bGEJ iS ;f awmfral Mumif; (pm-27)? rif;Bu;D \cGijhf yKawmfrcl sut
f &
rdz&k m;Bu;D onf ou&mZf 895-ck ewfawmfvqef; (8)&ufaeYwiG f ajrmufO;D rSxu
G Nf y;D
OD;&mZfawmfapwDudk yxrOD;pGmwnfawmfral Mumif;? xkad emuf awmifpOfcEk pS cf kid w
f iG f
"mwfawmfrsm;ukw
d nfvmcJ&h m 'Gg&m0wDwiG f tqk;H owfaMumif; qufvufzwf&I ygonf/
rdz&k m;Bu;D onf OD;&mZfawmifapwDudk wnfawmfrMl uaom eef;wGi;f oltcsKUdEiS hf uH'idk ;f e,frS
vltcsKdUwkdYukd bk&m;Oyoumtjzpf apmifhMuyfzkdY&m xkdOD;&mZfawmif bk&m;teD;
a&ayguaf csmif;a'owGif oHaus;&Gmcsay;wnfawmfral Mumif; pm(67)jzifh zwf&I ygonf/
0wD'idk ;f \&rm0wDr*Zif;aqmif;yg;(pm -38-39)wGiv
f nf; pk;d rJusrD mS bk&ifrif;ygBu;D \
rdzk&m;jzpfaMumif;? &rf;NAJuRef; uefwkdif;e,frS jzpfaMumif; a&;om;xm;onfukd
zwfIavhvm&ygonf/ wufxGef;eD (ajrmufOD;)url apmrJusDrSm ykPm;uRef;NrdKUe,f
a&ayguaf csmif;oljzpfonf[l vnf;aumif;? OD;&mZfawmifapwDudk bk&ifrif;zavmif;
wnfxm;jcif;jzpfaMumif;ukv
d nf;aumif;? usr;f tuk;d tum; pkv
H ifpmG jzifh wifjyxm;ygonf/
q&mawmftoQif pudEurl apmrJusD? pdk;rJusDESpfOD;&SdaMumif;jzifh jynfwGif;ruk#f
"mwfO;D &mZforkid ;f (pm-105-111)wGif a&;om;cJyh gonf/
ykPm;uRef;NrdKUe,f Nidrf0yfydjym;rIwnfaqmufa&;tzGJUonf ykPm;uRef;NrdKU?
OD;&mZfawmfb&k m;Bu;D a*gyu tzGUJ opfudk 12-7-92 aeYwiG f zGUJ pnf;ay;cJyh gonf/ a*gyu
tzGUJ opfonf yxrtBurd f rsuEf mS pkn
H D tpnf;ta0;wGiyf if OD;&mZfawmfb&k m;orkid ;f
jyKpak &;tzGUJ udk zGUJ pnf;wm0efay;tyfc&hJ m pma&;olrmS tzGUJ acgi;f aqmiftjzpf wm0ef,&l if;
bk&m;orkid ;f jyKpx
k w
k af 0a&;twGuf BuKd ;yrf;cJ&h ygonf/ xkw
d m0efudk vufcNH y;D aemuff
q&mawmfO;D puEd ? OD;0go0wkt
Yd m; yifzh w
d u
f m ykPm ;uRe;f NrKd Ue,fwpf0u
dk f uGi;f qif;
avhvmjcif;ukd vufvrS ;f rDoavmuf aqmif&u
G cf MhJ uygonf/ uGi;f qif;MupOf OD;&mZf
awmfbk&m;BuD;ESifh ESpfzmvkHcefYuGma0;onfh OD;&mZfawmifNrdKUpm;eef;&m? bk&m;BuD;ESifh
wpfridk cf efu
Y mG a0;onfh a&ayguaf csmif; aus;&Gm&Sd apmrJust
D rd af e&mESihf ywjrm;&onf
qkad om ae&mwku
Yd dk a&muf&adS vhvmMuygonf/ pk;d rJusD ESihf ywfouf &rf;NAu
J Re;f okYd

&ckdifom;BuD;pmay

34

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

oGm;a&mufavhvmoifah omfvnf; tcGirhf om roGm;jzpfcyhJ g/

(2)
txufazmfjyyg pmtky?f aqmif;yg;rsm;ukd zwfo
I &d &dS orQEiS hf apmrJuso
D rkid ;f ukd
qifjcifaqG;aEG; wifjyoGm;rnfjzpfygonf/ OD;&mZfawmfapwDjrwfBuD;tm; bk&if
rif;zavmif;onf aumZmou&mZf 941 ckEpS rf S 953 ckEpS x
f d (12)ESpS w
f idk w
f idk f wnfxm;
cJyh gonf/ xko
d Ydk wnfxm;pOf rdrEd idk if t
H wGi;f rS yef;&H tausmt
f armf wpfaxmifceft
Y m;
qifah c:Ny;D wnfxm;cJjh cif;jzpfygonf/f vkyif ef;Bu;D Muyf&ef om;awmf OD;&mZfawmif NrKd Upm;ukd
wm0efay;tyfcyhJ gonf/
&rf;NAJuRef;om;rsm;onf ,cifacwftqufqufrS ,aeYxd vufrItwwf
(yef;&Htwwf) uRrf;usifwwfajrmufMuaMumif;rSm orkdif;ukdrsufajcrjywfolwkdif;
todyif jzpfayonf/ okdYjzpfay&m OD;&mZfawmfapwD wnfpOfumvu &rf;NAJuRef;rS
yef;&Hq&mtcsKUd okrYd [kwf trsm;pk okrYd [kwf tm;vk;H eD;yg;rSm apwDwnf&mwGif yg0ifchJ
onfom jzpfygonf/

(3)
apwDwnfxm;&ef qifhac:cH&onfh yef;&Hq&mrsm;rSm yxrwGif wpfOD;csif;
vma&mufcJhMurnf jzpfaomfvnf; ESpf&Snfvrsm; wnfxm;&rnfhtajctaeukd
oabmaygurf Md uaomtcg rdrw
d \Ydk rdom;pkrsm;ukd toD;oD;ac:,u
l m OD;&mZfawmf apwD
teD;okYd ajymif;a&TUaexkid v
f mcJMh uvdrrhf nfom jzpfygonf/ xkt
d csed u
f OD;&mZfawmifNrKd UrmS
bk&ifi,f;Hk pku
d &f m NrKd Ujzpfojzh ifh NrKd UjytwGi;f yg0ifonhf ,cka&ayguaf csmif; aus;&GmwGif
yef;&Hq&mrsm;rSm wpfpw
k pfa0;wnf; aexkid v
f mcJMh u&mrS &Gmi,fwpfck ay:ayguv
f m
Ekid yf gonf/

(4)
okdYjzpf&m
&rf;NAJuRef; uefwkdif;e,f&Gm&if;&GmrS OD;a&ToD;a':rJwlwkdYrSm
orD;i,fapmrJusDtygt0if om;orD; rdom;pkESifhtwl a&aygufacsmif;aus;&GmokdY
ajymif;a&TUa&muf&v
dS mEkid yf gonf/ ae&mwGif apmrJus\
D zcif OD;jzLoD;rSm yef;&Hq&m
wpfOD;jzpfvdrfhrnf[k pma&;ol qifjcifrdygonf/ uefwkdif;e,frS a&ayguf acsmif;okdY
ajymif;a&TUvmMupOfwiG f apmrJusrD mS i,f&,
G o
f w
l pfO;D vnf; jzpfEidk Nf y;D tysKad yguw
f pfO;D

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

35

vnf; jzpfaumif;jzpfEidk yf gonf/ xko


d Ydk a&ayguaf csmif;aus;&GmwGif aexkid &f if; OD;&mZf
awmifapwD Xmyemydwyf JG usi;f ycge;D ou&mZf 953 ckEpS cf efw
Y iG f apmrJuso
D nf ig;oJ?h
ywjrm;&? bk&ifah &Tem;awmfoaYdk yguMf um; rdz&k m;tajrm ufc&H jcif;vnf; jzpfEidk yf gonf/

(5)
apmrJusrD mS i,fpOfuyif OD;&mZfawmfapwD wnfxm;&m vkyt
f m;yg0if ukov
dk jf yK
&if; bmomw&m;tay: av;av;eufeuf ouf0if,MHk unfol wpfO;D jzpfayonf/ rdz&k m;
jzpfvmaomtcg OD;&mZfawmfapwDtm; rok;d ouFe;f uyfv& ef &ufvyk af eMuonfh t,o
r*F b
D UJG & &ue;f onfrrsm;ukd OD;aqmifNy;D OD;&mZfawmifwef;wGif apwDwpfql wnfxm;cJh
ayao;onf/ if;jyif ajrilqaH wmf&iS b
f &k m;ukd jyKjyifwnfxm;jcif; /rdrZd mwda'ojzpfaom
&rf;NAu
J Re;f apwDyx
k ;kd rsm; wnfxm;jcif;wkaYd Mumihf if;bk&m;apwDrsm;rS orkid ;f oufao
rsm;tjzpf ,aeYtxd xifxif&mS ;&Sm;wnf&dS aeygao;onf/

(6)
pma&;olonf atmufygtaxmuftxm; tcsKUd tay:o;Hk oyfNy;D txufygtwdik ;f
qifjcifum aumufcsuq
f x
JG m;jcif;jzpfygonf/
OD;&mZfawmfapwD&ifjyifawmf taemufajrmufapmif;wGif tkwaf vSum;wpfcrk mS
,aeYxdxif&Sm; ay:vGifpGm &Sdaeao;&m if;ukd a'ocHrsm;u apmrJusDavSum;[k
,aeYwidk af c:a0:aeMuonfudk awGU&yg onf/ a'guw
f mazmfcsrrf m rSww
f rf;(pm-58)wGirf l
rif;zavmif;avSum;[k awGU&ygonf/
OD;&mZfawmifay:&dS avsmif;awmfrb
l &k m;&ifjyifwiG f ,cifa*gyursm; odr;f qnf;xm;cJh
aom ausmufpmwpfcsyf okpYd ma&;xk;d xm;onfudk awGU&ygonf/]]ou&mZf 1221
ck &rm0'D &ef;ajyU NrKd U0t0if unf;acsmif;&Gmae a':0ef;rjrpf ,ck&mG ae a&ayguaf csmif;
uHwumatmifoma0 aumif;rIeAd m efqk om"kac:apaom0f}}[l jzpfygonf/ ausmuf
pmrSm OD;&mZfawmifa&uefudk jyKjyif&efw;l azmfpOfu &&Scd o
hJ jzifh awmifay:oYdk o,f,x
l m;
&Sjd cif;jzpfaMumif; od&ygonf/ pma&;olyg0ifaom NrKd Ue,fpmayaumfrwD0ifrsm;u if;
ausmufpmukd "mwfyrHk w
S w
f rf;wifNy;D ,cktcg OD;&mZfawmifajc&if; "rpMum ausmif;wku
d f
odr;f qnf;xm;&Syd gonf/ ausmufpm t&qkv
d Qif &rf;NAu
J Re;f rS vlrsm;onf a&ayguf
acsmif;aus;&GmokYd vGecf ahJ om ESprf sm;pGmuyif ajymif;a&TUtajccs aexkid v
f mcJMh uaMumif;
odomayonf/ okdY&mwGif ausmufpmwpfckwnf;wGif azmfjycsufukd ukd;um;NyD;

&ckdifom;BuD;pmay

36

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

&rf;NAJuRef;rS vltrsm;pkonf a&aygufacsmif;okdY ajymif;a&TUvmcJhMuonf [lum;


wpfxpfcsNcHKikHaumufcsufqGJ&efum; jzpfEkdifrnfr[kwfay/
aemufwpfcsuf wifjyaqG;aEG;vkdonfrSm ,ckxd a&aygufacsmif;aus;&Gmom;
rsm;\ tavhtxrsm;rSm ywf0ef;usifaus;&Gmrsm;\ tavhtxrsm;ESifhrwlnDbJ
&rf;NAJuRef;om;rsm;\ "avhESifhwlnDaeaom tcsufrsm;jzpfygonf/ tdrfOD;x&Hukd
acgi;f &if;xm; tdyjf cif;? aooludk ta&SUbufoYdk OD;wku
d o
f N*K [jf cif; wkjYd zpfygonf/
bmompum;[lonf taeMumonht
f cg eD;pyf&m tok;H tEIe;f rsm;okYd tvG,w
f ul ajymif;
vJu;l pufwwfaomfvnf; "avhx;Hk pH (Customs)rSmrl tvG,w
f ul ul;pufjcif;aysmuf
uG,jf cif; r&Sed idk af y/ ,if;aMumihf a&ayguaf csmif;om;rsm;onf &rf;NAEJ ,
G rf sm;jzpfEidk yf gonf/

(7)
apmrJusED iS yfh wfouf pma&;olaqG;aEG;wifjycsuu
f dk ed*;Hk csKy&f vQif apmrJuso
D nf
&rf;NAu
J Re;f onf &rf;NAu
J Re;f olwpfO;D jzpfNy;D rdbrsm;ESit
fh wl a&ayguaf csmif;aus;&GmokYd
ajymif;a&TUaexkdifum OD;&mZfawmfapwD wnfxm;pOfumvwGif rdzk&m;jzpfcJhaMumif;cJh
aMumif;? OD;&mZfawmfapwDwnfxm;pOfumvwGif rdz&k m;jzpfcahJ Mumif;? xkaYd emufwiG f
rdrZd mwda'otygt0if ae&mtESt
YH jym; apwDyx
k ;dk rsm;ukd wnfxm;um bk&m;'g,u
d mr
tjzpf xif&mS ;ausmMf um;cJo
h jl zpfaMumif; qifjcifro
d nfudk aqG;aEG;wifjytyfygownf;/
atmifxGef;odef;(z kHumuRef;)

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

37

oQpfaomif;bk&m;rS
rif;0wfwefqm pkHvifpGmESifU ausmufqif;wkawmf
trsK;d bmom? omoemawmfEiS h pmay,Ofaus;rIwu
Ydk dk jrwfE;dk aom vli,fwpfpk
onf 1986 ck ]]oQpaf omif;bk&m;Ak'y Zl ed,yGaJ wmf}}wGif &efyaHk iGrsm;uk&d &S&d ef aysmyf JG
&Tiyf jJG zihf &SmazGMuygonf/ tjrwfaiG (5000)usycf ef&Y &SMd u\/ ,if;&&Sad iG tv[oukeq
f ;Hk
rnft
h pm; rdrw
d v
Ydk rl sK;d wk\
Yd Ak'o
moemh*P
k af &miftpOfwnfwahH p&ef Ak'q
if;wkawmfwpf
ql jyefvnfjyKjyifu;dk uG,zf Ydk pDpOfcMhJ u\/ xl;qef;&Sm;yg;Ny;D orkid ;f 0ifqif;xkawmfwpfql
ukd jyKjyifrrG ;f rHMu&ef tm;vk;H oabmwlvufcMH uygonf/
(u)rlvtp? udef;0yf&m
okjYd zihf vli,fwo
Ydk nf ajrmufO;D ajrtESaYH jcqefcY MhJ u\/ wpfawmifwuf? wpf
awmifausmf? wpfawmifqif;cJhMu\/ awmifwef;toG,foG,f? awmifxGwfESihfawmif
uvyfygrusef &SmazGcMhJ u\/ xkaYd emufwpfzef q&mBu;D OD;OD;omxGe;f \ vrf;Tecf suf
t& rif;0wfwefqmESifh ausmufqif;wkawmfwqludk awGUMu&ygonf/ ,if;wkawmfrmS
ajrmufO;D NrKd U\taemufajrmuft&yf? urf;pD;ywfacsmif;teD; aiGawmfNrKd U;dk cHwyf awmifwef;
wGi&f o
dS nf/ awmifwef;wpfavQmuf tjrifq
h ;Hk awmifwpfv;Hk &S\d / aiGawmif ayguw
f w
H m;\
ta&SUbufwiG &f adS omawmifjzpfonf/ ,if;awmifBu;D rSm taemufbufoYdk rsuEf mS rl Ny;D
ol&aJ jy;(ok;H ) qif&h \
dS / qif;wkawmfonf yxrtqifh (atmufq;Hk tqif)h wGi&f o
dS nf/

&ckdifom;BuD;pmay

38

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

,if;tqifo
h nf wpf{ucef&Y NdS y;D tjcm;aom qif;wkawmfapwDawmfwYdk vnf; &Syd gonf/
(c) avmu"HxJu qif;wkawmf
ou&mZf 1146 (at'D 1784)ckwiG f xD;eef;ysuo
f Ok ;f cJNh y;D jrefrmNrKd U0efarmifpaH ysmf
xd NrKd U0ef(9)quf? ESpaf ygi;f (40)wkid af tmif tkycf sKycf o
hJ nf/ okjYd zifh jrefrmwko
Yd nf ,k;d ',m;
ukd ppfwu
dk &f ef &ckid w
f t
Ydk m; qifah c:ojzifh rcHr&yfEidk jf zpfum trsK;d rsK;d qlycl MhJ uonf/olyek ?f
olc;dk ? "m;jyrsm; xlxyfvmcJ\
h / vlaumif;olaumif;wkrYd mS at;csr;f &mt&yf jzpfaom
taemufjynfbufoYdk xGuaf jy;cJMh u&ayonf/
t*Fvyd w
f v
Ydk ufxufwiG f ,cifuxuf ykd vlq;dk ? olc;dk ? olyk ek o
f u
l efrsm;ESib
hf &k m;
zsuf oku
d q
f &mrsm; xlxyfrsm;jym;vmcJo
h nf/ xkb
d &k m;zsuo
f u
dk w
f ;l orm;wkaYd Mumifh
&ckid jf ynf&dS Ak'o
moedu taqmufttkrH sm;rSm wpfaeYwpfjcm; ysupf ;D jcif;okYd a&mufc&hJ
onf/
&ckdifjynf&Sd bk&m;rsm;wGif xif&Sm;ausmfMum;cJhaom rif;0wfwefqmESifh
ausmufqif;wkawmf rSmvnf; ocFg&w&m;ukd rvGefqefEkdifyJ ESpfaygif; (200)ausmf
jyKjyifxed ;f odr;f rnfo
h rl &Sjd zpfc&hJ \/ ppfab;? ppf'Pf rk;d 'Pf av'PfEiS b
hf &k m;zsuf oku
d w
f ;l
orm;wk\
Yd 'PfaMumifh vlot
l a&muftayguu
f if;uGmNy;D awmBu;D rsurf nf; twGi;f
csKEH ,
G yf w
d af ygi;f zk;H vTr;f vsu&f cdS \hJ / vli,fwo
Ydk mG ;a&muf awGUjrifcMhJ u&mwGif tvGeaf MuuGJ
p&mzl;ajrmfcJh&\/ qif;wkawmf\ OD;acgif;awmf? ukd,fcEmawmf? aygifawmf? vuf
awmfwrYdk mS vnf; [kw
d pfck onfwpfcjk zpfvsu&f \
dS / qif;wkawmf ude;f 0yfco
hJ nfh ausmuf
apwD*lawmfrSmvnf; ausmufwkH;ausmufcJrsm; yvifawmfrSmvnf; ausmuftpte
tjzpfoYdk ajymif;vJomG ;ayNy/D
at'D 1987 ck ar(31)&uf we*FaEGaeY eHeufyidk ;f wGif vli,fwo
Ydk nf qif;wk
awmfued ;f 0yfvsu&f o
dS nfh awmifqo
D o
Ydk mG ;a&mufNy;D awmckwjf cif;? vrf;xGi?f vrf;azmuf
jcif;rsm; vkyMf u\/ [kw
d pfck onfwpfck BujJ yefaY eonhf qif;wkawmf\ t*Fg&yfrsm;ukd
&SmazGNy;D wpfpw
k pf;Hk wnf;xm;Mu\/ w&m;yGJ qDr;D ? tarT;eHUomrsm;ukd qif;wkawmf\
a&SUarSmufwiG f ylaZmfxm;Mu\/ xkaYd emuf q&mBu;D OD;OD;omxGe;f ud,
k w
f idk f vufprHk ;dk vsuf
y&dwaf wmfrsm;? ab;tE&m,fuif;*gxm? rEerf sm; &Gwq
f Ndk y;D uefawmhygonf/ vli,fwYdk
vnf; q&mBu;D \aemufrS vuftyk cf su
D m &Scd ;fdk Muygonf/
vli,frsm;onf ravQmhaomZGJrmef? jyif;jyaom 0D&d,rsm;jzifh qif;wkawmfukd
yifah qmifMuonfrmS *kP,
f pl &maumif;vSonf/ xkjYd yif tBuOH mPfrsm; tpDtrHrsm;ukd

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

39

vkt
d yfovkd ulnyD yhH ;kd ay;aom yk*Kd vrf sm; rSm a&S;a[mif;okawoer; OD;ausmx
f eG ;f atmif?
tvu(1)ajrmufO;D ausmif;tkyf OD;OD;jrom? tv,fwef; jy OD;xG;D armifwYdk jzpfygonf/
tpyxrwGif awmifxdyfrS awmifajcokdY ]]pGyfzm;}}wGif yufvufvSJxnfhNyD;
avQmcs yifah qmifygonf/ OD;acgi;f awmfEiS hf tjcm;t*Fg&yfrsm;ukd ud,
k pf x
D rf;&Guv
f suf
awmifajcokYd ,laqmifMuonf/ a&S;a[mif; vuf&mrsm;? rusK;d ryJ?h rysupf ;D ap&ef qEjzifh
twwf EkdifqkH; ajymif;a&TUcJhjcif;jzpfygonf/ xkdaeY nae(4)em&DwGif tHawmfodrfwGif
udef;0yfcJhonf/
(C) rGrf;rHjcif;
oQpaf omif;bk&m; a*gyutzGUJ \ cGijfh yKcsut
f & tHawmford af pwD&w
H pfql (tHawmf
odraf pwDawmfrS ajrmufbufoq
Ykd if;vrf;teD;wGi&f adS om apwDi,f) wGif bk&m;qif;wk
r&Sdojzifh ,if;qif;wkawmfukd wnfxm;&ef oabmwlMuonf/ qif;wkawmftm;
a&S;rlrysuf e*kdyuwdtwkdif;jzpf&ef yef;&Hq&m tausmftarmf OD;ausmfat;ESifh
qufoG,fMu\/
yk*Kd vu
f vnf; a&S;rltwkid ;f rGr;f rHay;rnf[k uwday;\/
okEYd iS hf at'D 1987 -ck ZGev
f (19)&uf eHeufyidk ;f rS pvnf; ol\wynfw
h yef;rsm;
ESihf vkyu
f idk af p\/ q&mBu;D OD;OD;omxGe;f vnf; qif;wkawmftm; rlv? rla[mif;? rlreS &f &Sd
&ef rMumcPoGm;a&mufvrf; Teaf y;cJo
h nf/ yef;&Hq&mwk\Yd pdw&f n
S f vuf&n
S rf aI Mumifh
e*kyd uwduo
hJ Ydk twwfEidk q
f ;Hk jyKjyifay;onf/ qif;wkawmfrmS xkEd pS f Zlvidk (f 31)&ufwiG f
atmifjrifpmG Ny;D pD;aMumif;od&onf/
(i) taeuZmwifyGJ
tH a wmf o d r f a pwD & H w G i f rif ; 0wf w ef q mES i f h xl ; qef ; aom qif ; wk a wmf
wpfqlwnf&Sdonf[k Mum;odvmaom &[ef;&Sifvlrsm; oGm;a&mufzl;ajrmfMuonf/
txl ; ojzif h jynf w G i f ; jynf y rS ork d i f ; 0goem&S i f rsm;? ok a woD r sm;?
oGm;a&muf"gwyf Hk u
dk ,
f Nl y;D rSww
f rf;,lvmMuonf/ okEYd iS hf vli,fwo
Ydk nf bk&m;yviaf wmf
atmufwiG f oefo
Y ef&Y iS ;f &Si;f bk&m;0wfjyKEidk Mf u&ef qEjzifh orHwvif;cif;Muonf/ xkjYd yif
xkEd pS f pufwifbmv (6)&uf we*FaEGaeYwiG f oHCmawmf(11)yg;wku
Yd dk yifzh w
d v
f suf
taeuZm wiftrTef;? taeuZmwdoHom&Hponfh *gxmawmfrsm;ESifh bk&m;&Sif\
EIwaf yguo
f w
k af wmfwu
Ydk dk oHNyKd if &Gwzf wfMuygonf/ NrKd Ue,fv;Hk uRwf a*gyutzGUJ rsm;?

&ckdifom;BuD;pmay

40

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

ygwaD umifprD S yk*Kd vrf sm;? Xmeqkid &f mrS yk*Kd vrf sm;ukd zdwMf um;Ny;D qGr;f abmZOfrsm;ESihf
{nfch MH uygonf/
xkt
d jyif 1992-ck Zlvidk (f 23)&uf eHeufyidk ;f wGif tHawmford af pwD&rH S oQpaf omif;
bk&m;odrfawmfokdY oQpfaomif;a*gyu\ qEay;rIjzifh a&TUajymif;ukd;uG,fcGifh&cJh\/
ajymif;a&TU&m tenf;i,f txdtyGe;f &So
d jzihf rGr;f rHMu&m (3)&ufxd jyKjyifc&hJ onf/ ,cktcg
oQpaf omif;bk&m;odraf wmf? oQpaf omif;bk&m; Bu;D cefY 0ifvrf;0Jbuf(ajrmufbuf)wGif
MumarSmufMumvSeyf viaf y:wiG f tylaZmf tzl;ajrmfcv
H su&f ydS gonf/
(p) qif;wkawmf\vuf&mrGef
qif;wkawmf\ OD;acgi;f awmfrmS tenf;i,fBu;D Ny;D ruk#d af wmfudk vGepf mG vuf&m
ajrmufaom yef;EG,yf ef;cufrsm;jzifh jyKvyk x
f m;onf/ ruku
d #f af wmf\ tay:yidk ;f wGif
wrm&Guf(ac:) yef;cuf 6-ckxuf renf;? rukd#fawmfwpfywfxk qpfxm;onfrSm
tEkpyd v
f o
S nf/ yef;cufw\
Ydk atmufwiG f yef;EG,f yef;vdyrf sm;ESihf AEKajymufrsm; pDwef;
xm;onfuadk wGU&\/ ruk#d af wmf\ tay:q;Hk tv,fxyd w
f iG f qHuspf ukd vuf,m&pfacG
vsu&f o
dS nf/ em;&Guaf wmfrmS yck;H awmfEiS rhf xday/ em;yef;awmf ESpcf rk mS vufuidk u
f o
hJ aYdk uGU
aumufNy;D em;&Gurf S wkwcf idk af om yck;H ay:oYdk udik ;f usae\/ em;uif;rsm;ukd xif&mS ;pGm
awGU&/ ezl;awmfrmS us,jf yefo
Y nf/ atmufopYdk u
dk f rsuv
f mT cs(puKajE) xm;onf/
ESmacgi;f awmf ajzmifw
h ef;Ny;D ESmwHay:onf/ arwmw&m;ygaom yg;pyfawmfwiG f wnfNird f
aomtNyKH ;ukad qmifaeonf/ ar;k;d awmf tenf;i,fum;onf/ vnfyif;awmf rwdrk &Snf
jzpfNy;D vnf&pfo;Hk &pfudk xif&mS ;pGm azmfxm;onf/ &ifbwfawmfrmS pvG,af wmfyg&NdS y;D
pvG,af wmf(3)xyfxufrenf;ay/ pvG,af wmfrsm;\tem;ukd rkwyf w
k ;D (okrYd [kw)f ykvJ
vk;H rsm;jzifh pDwef;xm;onfudk awGU&\/ tcsKUd aom pvG,af wmfwiG f yef;rsm;ukd rukVyky
(ac:) jrwfav;yef;udkaomfvnf;aumif; xnfhoGif;xkqpfxm;onfrSm tEkpdwfvS\/
vufarmif;awmfwiG f armif;uGuyf g&NdS y;D uefaY umfyef;rsm; pDxm;onf/ nmbufvufrmS
yx0DajrBuD;(yvifawmf)ESifh rxday/ yZuFrkj'm(ac:) vlewfjA[mwkdY\ tzl;tajrmf
tylaZmfudk cH,al wmfr[
l efjzpfonf/ nmbufvufacsmif;rsm;onf Io
Yd usn;f ukd xdae
onf/ b,fbufvufudk &ifciG 0f ,f yufvufwifxm;onf/ ajcxyfyviaf cG pHy,fawmf
rl[efjzpf\/ OmPfawmftwkid ;f twmrSm
qif;wkawmf\tjrifh(rukd#ftygt0if)
4ay 5vufr
cg;awmfywfvnf
3ay 4vufr

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

41

rud#k af wmftjrifh
vufarmif;awmfywfvnf
'l;pGef;ESpfzuftus,f
wkjYd zpfygonf/

1 ay
2 ay 6vufr
3 ay

(q) acwfumvukd cefhrSef;jcif;


bk&m;ukd rnfonhcf Ek pS ?f ou&mZfwiG f rnfoal umif;rIjyKco
hJ nf[k ajym&ef
rvG,u
f al y/ okaYd omf tjcm;aomqif;wkawmfrsm;\ vuf&mrGeEf iS fh qufpyfNy;D okawoe
vkyjf cif;jzifh acwfumv tykid ;f tjcm;ukd cefrY eS ;f Ekid yf gonf/
(1) ajrmufO;D NrKd U a&S;a[mif;okawoejywku
d &f dS at'D(5)&mpkacwf ausmufqpf
Ak'O ;D acgi;f awmf Bu;D (a0omvD eef;NrKd Utaemuf&yfyyD if&if;&GmteD;rS &&So
d nf)wGif yg&adS om
ezl;awmfum;Ny;D ESmacgi;f awmf ajzmifw
h ef;vsuf ESmwHay:[ef? ar;k;d awmf tenf;i,fum;
[efwrYdk mS rif;0wfwefqmESihf bk&m;\ vuf&meSihf eD;pyfr&I jdS cif;/
(2)r[mwkid ;f pjEm ;rif;\ aumif;rIawmf a0omvDb&k m;Bu;D plVpjEm ;rif;\ jynfxrd ;f
trwfBu;D ]]"raZ,s}}\ aumif;rIawmf ]]"r&mZmbk&m;}}wk\Yd rsuEf mS awmfonf rif;
0wfwefqmESihf bk&m;\ rsuEf mS awmftaetxm;wkrYd mS tvGew
f n
l jD cif;/
(3)ausmufawmfawmifajcrS &&Sad om ]]Ak'b
&k m;&SiEf iS hf pEo&l ,
d bk&if}} ausmuf
qpfvuf&mwGi&f adS om Ak'b
&k m;&Si\f rsuEf mS awmf vnfyif;awmfwrYdk mS rif;0wfwefqm
bk&m;\ rsuEf mS awmf vnfyif;awmfwEYdk iS hf ykpH w
H n
l jD cif;/
(4) ajrmufO;D jywku
d ?f vufaumufaps;ausmif;wku
d ?f ppfawGNrKd U r[mukov
ausmif;awmfEiS t
fh jcm;&ckid jf ynfe,f&dS bke;f awmfBu;D ausmif;rsm;wGif aMu;ESifh tjcm;0wKrsm;
jzifo
h eG ;f vkyNf y;D tvGeo
f ym,fvaS om rif;0wfwefqm qif,ifxm;aom qif;wkawmfi,f
rsm;pGmawGU&onf/ &ckid b
f &k ifwo
Ydk nf &mZbdou
d cf ,
H v
l adk omtcg xkrd if;\0wfqifrEI iS hf
wlatmif rif;0wfwefq
f m tjynht
f pkjH zihf bk&m;wpfqu
l dk OD;pGmoGe;f vky&f onf/ euwf
aA'ifusr;f rsm;\ tvkt
d & &ufaumif;&ufjrwfudk a&G;&onf/ ,if;aemuf bdou
d t
f crf;
tem;wGif tylaZmfc&H onf/ xkjYd yif omoemykid f q&mawmfBu;D \a&SUarSmufwiG f xkb
d &k m;ukd
bk&ifrif;jrwf\ OD;xdyaf y:wiG f wifNy;D uwdopmjyK&\/ rif;usiw
hf &m; q,fyg;ESit
hf nD
wkid ;f jynfudk tkycf sKyyf grnf/ Ak'o
moemawmfudk cs;D jri yhf grnf[k usr;f opmused q
f Mdk u&
onf/ okEYd iS x
fh b
dk &k m;ukd r[mused b
f &k m; (jrwfaom opmqkjd cif;[k t"dym ,f&onf)
okrYd [kwf ]]eef;wufb&k m;}}[kl ac:Muonf/ ,if;r[mused b
f &k m;rsm;ukd a0omvDacwf

&ckdifom;BuD;pmay

42

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

wGif oGe;f vkyaf Mumif; okawoDwYdk wifjyxm;Ny;D jzpfonf/ ,if;r[mused b


f &k m;wkEYd iS hf
rif;0wfwefqmESihf bk&m;\vuf&mwkrYd mS vGepf mG wlaejcif;/
(5) &ckid rf *Zif;? trSw(f 13)wGif &ckid rf *Zif;aumfrwDrS wifjyonhf qif;wkawmf
\ ykaH wmfEiS w
hf uG atmufyguAsmwkjYd zifh azmfusL;xm;onfrmS ]]rif;0wfwefqm? pkv
H ifpmG ESihf
vuf&majrmufb?d a0omvdrS
oD&pd u? qif;wkawmf}}[l azmfjyxm;jcif;/
(6) q&mBu;D OD;OD;omxGe;f ESihf okawoDrsm;uvnf; a0omvDacwf vuf&mjzpf
aMumif; tqk;H tjzwfay;cJjh cif;/
okEYd iS
hf rif;0wfwefqmESihf ausmufb&k m;rSm a0omvDacwfwiG f xkqpfu;dk uG,cf hJ
aMumif; ajymEkid yf gonf/
(Z) xl;jcm;ay:vGif? &ckdifjynfwpfcGif
,ck oQpaf omif;bk&m; odraf wmf&dS a0omvDacwfrS ausmufqpfqif;wkawmfudk
bk&m;zl;vmol wkid ;f yDwad omre jzpfvsu&f NdS y/D qGr;f ? yef;? qDr;D rsm; ylaZmfaeMuNy/D
tcsKUd u ZrLywdrif;cRw[
f ef xkqpfu;dk uG,cf o
hJ nf[k qkMd uonf/ trSet
f m;jzifh okYd
r[kwaf y/ r[mwkid ;f pjEm ;rif;u r[mrkeb
d &k m;ukd ruk#d af wmfqufuyfv' ge;f ouJo
h Ydk
ax&0g'usr;f *efEiS t
hf nD &nf&,
G f xkqpfjcif;jzpfonf/ ax&0g' yd#uwfawmfvm'DC
edum,f? r[m0*ygVad wmfwiG f jrwfpmG bk&m;onf vljY ynfavmu&Sd y&dowfav;yg;wkYd
jzpfonfh rif;y&dowf? ykPm ;y&dwo
f wf? olaX;y&dwo
f wf? &[ef;y&dwo
f wfEiS hf aumif;
uifbkHu ewfy&dwfowfav;yg;jzpfaom pwkr[m&mZfewfy&dowf?wm0wom
ewfy&dwo
f wf? rmefewfy&dowf? jA[my&dowfrsm;okYd <ua&mufum w&m;a[mMum;
jcif;rsm; jyKvyk af Mumif; azmfjyxm;ygonf/ xkjYd yif jrwfpmG bk&m;onf rif;y&do
f wf (cw,
d
yl&o
d ) tpnf;ta0;okYd <ua&mufNy;D w&m;a[mMum;onht
f cg rif;uJo
h Ydk rif;y&dowfrsm;
awGUjrif&ygonf/ (rif;y&dowfokdY bk&m;&Sif<u&mwGif jrwfpGmbk&m;\ toGiftjyifrSm
ouFe;f awmf0wfv
Hk suEf iS hf yuwdtcsK;d tpm;yko
H @meftwkid ;f <uoGm;jcif;omjzpfygonf)
xkaYd Mumifh ax&0g'usr;f ESit
hf nD jrwfpmG bk&m;onf rif;y&dowfoYdk <ua&mufNy;D
w&m;a[mpOf tcsed u
f mvuyif rif;(bk&if)rsm;pGm awGU&jrif&rnfh yko
H @mefudk &nfreS ;f
rif;0wfwefqmpkv
H ifpmG ESihf qif,ifvsuf qif;wkawmfrsm; jyKvyk u
f ;dk uG,cf MhJ uaMumif;
okEYd iS hf bk&m;ukd ]]cw,
d yk&o
d }} ykaH wmf[k qkEd idk yf gonf/

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

43

qif;wkawmftm; oQpaf omif;bk&m; odraf wmfBu;D wGif omru ajrmufO;D wpfciG ?f


&ckdifjynf wpf0ef;vkH;vnf; *kPfusufoa&ukd aqmifvsuf &ckdiforkdif; *kPf&nf?
a0omvDacwf ppfreS af om Ak'o
moemawmfukd cH,Nl y;D pOfqufrjywf xGe;f ajymifae
vdrrhf nf[k wifjyvku
d yf gownf;/
armifa'0(ajrmufOD;)

&ckid jf refrm y@dwq


f &mBu;D OD;OD;omxGe;f tm; aqmif;yg;jzifh *kPjf yKuefawmh
yg\/
usrf;ukd;pm&if;
1/ pErmvmvuFm&(toQi)f &ckid &f mZ0ifopfusr;f y-'k (1293)
2/ wifvidI f (uk)d (armfvNrKd iw
f uov
dk )f qif;wkawmfEiS hf rif;ajrmufwefqm?
jrpfrc "rpmo0Pf r*Zif;(1992-ck? {Ny)D
3/ OD;omxGef;(OD;)
]]ajymjycsufrSwfpk}}
4/ OD;omxGef;(OD;)
ajrmufOD;NrdKUbk&m;orkdif;(1940)
5/

San Tha Aung (U)

Buddhist Art of Ancient Arakan(1979)

&ckdifom;BuD;pmay

44

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

oufolZmESifU pEok"r&mZmrif;
oufoZl mtaMumif;ukd azmfjyMu&m &ckid &f mZ0if wpfapmifEiS w
hf pfapmif uGv
J aGJ e
Muonfudk awGU&ayonf/ tif;apmuf&mZ0if e&ywdrif;Bu;D pk;d pHpOf taemufrZrd a'o
yqmjynfrS rif;acgi;f a&mif\om;awmf ESma&mifpo
D nf aemifawmf pmvaomusLukd ykeu
f ek f
ta&;edro
hf jzifh ESrawmf oufoZl mESit
fh wl xGuaf jy; &ckid o
f aYdk &mufvmaMumif;ESihf
a&;om;xm;onf/
q&mirnf;&mZ0if yqmrif;\ om;awmf oufoZl monf pEo"k r&mZm rif;vuf
xuf &ckid jf ynfoYdk a&mufvmaMumif; azmfjyxm;onf/ &rf;NAaJ wmifausmif; q&mawmfu
e&ywdBu;D rif;vufxufwiG f a&muf&cdS ahJ om yqmrif;\om;awmf ESma&mifpo
D nf pE
ok"r&mZmrif;ukd ykeu
f ef&m ta&;edro
hf jzifh upye'Djrpfnmzsm;okYd xGuaf jy;vGwaf jrmufchJ
onf/ okaYd omf om;awmfEpS Of ;D ESiahf emufygtcsKUd udk zrf;qD;rd uGyrf sucf o
hJ nf/ useaf e
aomolrsm;ukd opma&wku
d Nf y;D av;ukid pf pfonftjzpf wm0efay;tyfxm;cJo
h nf/ olwYdk
tm; &ckid w
f u
Ydk uref[ak c:aMumif; azmfjya&;om;xm;onf/
taMumif;ukyd if orkid ;f q&mBu;D rpwm[maA;u if;\jrefrmEkid if o
H rkid ;f pmtkyf
wGif &ckid af &;&mtcef; a&;om;azmfjyxm;cJo
h nf/ ol\a&;om;csurf mS csmcsK*smonf
ol\tpfudk tl&efZuftm;ykeu
f ef&m ta&;edrf o
hf jzifh c&pfou&mZf 1660-ckEpS w
f iG f &ckid f
jynfoYdk xGuaf jy;cJ&h onf/ olt
Y m; &ckid b
f &k if pEo"k r&mZmrif;onf vIu
d v
f pJS mG vufcNH y;D
rumokYd oabFmjzihf ykaYd y;&ef uwdjyKco
hJ nf/ csmcsL*smwGif vSyaom orD;awmfwpfyg;
yg&o
dS nf/ if;jyif &wemypn;f rsm;pGmwku
Yd dk ukvm;tkwrf sm;jzifh o,faqmif,cl o
hJ nf/

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

45

pEo"k r&mZmrif;onf csmcsL*sm ygvmaom a&TaiG&wemrsm;ukd wyfrufco


hJ nf/
if;jyif csmcsL *sm\orD;awmfuydk g odr;f yku
d v
f cdk o
hJ nf/ ,if;aMumifh orD;awmfrsm;teuf
tBu;D qk;H orD;tm; vufquf ay;&ef bk&ifuawmif;qkcd o
hJ nf/ csmcsL*smu &cdik b
f &k ifrmS
bmomtm;jzifv
h nf;aumif;? vlrsK;d tm;jzifh vnf;aumif;? rwl xdr;f jrm;ray;Ekid af Mumif;
jiif;qefcahJ vonf/ csmcsL*smonf &ckid x
f ;D eef;ukd odr;f yku
d &f eftwGuf ajrmufO;D &Sd rlqvif
rsm;ukd pnf;kH;cJhonf/ taMumif;ukd bk&ifuod&Sdojzifh BudKwifESdyfuGyfEkdifcJhonf/
csmcsL*smtm; zrf;qD;uGyrf sucf o
hJ nf/ om;awmfrsm;ukd axmifoiG ;f tusO;f csxm;cJo
h nf/
csmcsL*sm\a&TaiG&wemrsm;ESihf orD;awmfrsm;ukd odr;f yku
d cf o
hJ nf/ aemufwpfEpS cf efY Mum
aomtcg rlqvifwo
Ydk nf x<ucJMh uonf/ ,if;aMumifh aomif;use;f olrsm;ukd ESrd ef if;cJh
onf/ zrf;qD;xm;aom csmcsL*sm\om;awmfrsm;ESihf orD;awmfrsm;ukd ao'Pfay;cJo
h nf/
useaf eaom rlqvifrsm;ukd opma&wku
d Nf y;D bk&ifw
h yfrawmfwiG f av;ukid pf pfonftjzpf
trIxrf;apcJo
h nf/ taMumif;udk tl&efZuf bk&ifMum;odapaomtcg vufpm;acsonfh
oabmjzifh &ckid yf idk ef ,fajrjzpfaom ppfwaumif;NrKd Uudk r*kw
d yfrawmftm; odr;f yku
d af pcJh
onf/ wpfqufwnf;yif b*Fvm;bk&ifcH csm&Dceftm; &mrl;ukd odr;f yku
d af pcJo
h nf/zrf;
qD;&rdaom &ckid v
f rl sK;d rsm;ukv
d nf; uRet
f jzpfa&mif;csapcJo
h nf/ ,if;aMumifh 1666ckEpS f
rSpNy;D &ckid yf idk ef ,fajrjzpfaom b*Fvm;a'oonf r*kb
d &k ifrsm;vufatmufoYkd usa&muf
cJhavonf/
rpwmbmeD,m\ r*kdtifyg,mtwGif; c&D;wpfaxmufpmwrf;wGif csmcsL*sm
taMumif; a&;om;xm;onfrmS rif;om;csmcsL*smESiahf emufygrsm;onf &ckid jf ynfoYdk xGuf
ajy;cJMh uonf/ xkv
d pl t
k m; &ckid b
f &k if pEo"k r&mZmrif;u vIu
d v
f pJS mG vufccH o
hJ nf/ rsm;jym;
vSpmG aom a&TaiG&wemrsm;ukd &ckid b
f &k ifonf ,cifwpfcgrS rjrifz;l vkcd sipf w
d af y:ayguf
cJo
h nf/ csmcsL*sm\orD;udv
k nf; vufxyfciG ahf wmif;cJo
h nf/ csmcsL*smu xku
d pd r mS bmom
jcm;jzpf rjzpfEkdifaMumif; jiif;qefcJhonf/ ,if;aMumifh &ckdifbk&ifonf csmcsL*smESifh
aemufvu
dk af emufygrsm;ukd 3-&uftwGi;f &ckid jf ynfrS xGuo
f mG ;&eftrdeYf ay;cJo
h nf/
xkt
d cg csmcsK*smonf ol\aemufygrsm;ESihf ajrmufO;D &Sd rlqvifrsm;ukd pnf;k;H Ny;D bk&iftm;
ykeu
f efco
hJ nf/ bk&if\ wyfrawmfu ESrd ef if;&m csmcsL*smrSm aemufygtcsKUdEiS hf vGwaf jrmufchJ
onf/ zrf;qD;&rdaom csmcsL*sm\buf awmfrsm;ukd ao'Pfay;cJo
h nf/ csmcsL*sm\orD;
awmfEiS hf &wemypn;f rsm;ukd bk&iford ;f ,lco
hJ nf/ useaf e aomrdom;pkrsm;ukd axmifoiG ;f
tusOf;csxm;cJhonf/ aemufwpfESpfMumaomtcg bk&if\Muif,mawmf tygt0if
csmcsL*sm\rdom;pktm;vk;H udk uGyrf sucf ahJ vonf/

&ckdifom;BuD;pmay

46

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

csmcsL*smtaMumif;ukd rpwm 'Avl,ltuf'DZ,fu if;\jrefrmEkdifiHorkdif;


pmtkyw
f iG f atmufyg twkid ;f a&;om;azmfjycJo
h nf/
&ckid jf ynfwiG f pEo"k r&mZmbk&if tkypf ;dk aepOf tdE,
d Ekid if H {u&mZfrif;oQmvf*sm[ef
ewf&mG pH use&f pfaom om;awmfav;yg; eef;vkyjJG zpfco
hJ nf/ xko
d m;awmfav;yg;wGif
tl&efZufqadk om om;awmfu tEkid &f Ny;D xD;eef;&&Scd o
hJ nf/ nDawmfEpS yf g;jzpfaom 'g&mESihf
rl&'fwrYdk mS uGyrf sucf cH &hJ onf/ usen
f aD wmf csmcsL*smrSm aemufvu
dk af emufyg vl(200)
cefEY iS t
hf wl &ckid jf ynfoYdk xGuaf jy;cJo
h nf/ xkv
d pl rk mS &ckid jf ynfrw
S pfqifh rumoko
Yd mG ;&ef
&nf&G,fcsuf&SdcJhonf/ if;wkdYtm; pEok"r&mZmrif;onf MunfjzLpGmjzifhvufcH
NyD;aexkdif&efae&mrsm; ay;xm;cJhonf/ ajrmufOD;NrdKUwGif csmcsL*smwkdYvlpkonf
&Spv
f Mumatmifaexkid cf hJ aomfvnf; rumokYd oGm;a&mufa&;udpr mS rjzpfEidk b
f J &Sad eonf/
csmcsL*sm\orD;tBu;D qk;H &Seb
f b
D t
D m; pEo"k rb&k ifEiS hf vufqufay;cJo
h nf/
aemufrMumrD csmcsL*smESiahf emufygrsm;u ykeu
f efx<ucJMh uonf/ &ckid b
f &k ifu ESrd ef if;&m
olykefrsm;ta&;edrfh ajrmufbuf awmifwef;a'ookdY xGufajy;cJhMuonf/ okdYaomf
rMumjrifrh D csmcsL*smtm; zrf;qD;rd ao'Pfay;cJo
h nf/ csmcsL*s\ om;rsm;ukv
d nf;
acgi;f jzwfowfNf y;D rdom;pk0if trsK;d orD;rsm;ukd tpmiwfxm; aoqk;H apcJo
h nf[ak &;
om;xm;onf/
csmcsL*smtaMumif;ukd orkdif;q&mBuD; rpwmaz,mu a&;om;xm;onfrSm
csmcsL*smESifhtaygif; ygrsm;onf &ckdifjynfokdY pEok"rrif;vufxuf a&muf&SdcJhonf/
olwo
Ydk nf &ckid jf ynfrw
S pfqifh rumoko
Yd mG ;vkd Muonf/ &ckid b
f &k ifu csmcsL*sm\orD;
wpfa,muftm; vufxyfcGifhawmif;cJhonf/ csmcsL*smu vufrcHbJ jiif;qefcJhonf/
if;jyif bk&iftm;vkyfBuHNyD; xD;eef;vk&efBuHpnfcJhonf/ tBuHtpnfukd bk&ifu
od&Sdojzifh csmcsL*smtm; zrf;qD;NyD; uGyfrsufapcJhonf/ orD;awmfrsm;ukd zrf;qD;NyD;
bk&ifa&SUawmfokdY oGif;aponf/ orD;awmfav;OD;teuf wpfOD;rSm bk&ifa&SUwGif
rdru
d ,
kd u
f o
dk wf aoqk;H oGm;onf/ ESpOf ;D rSm tqdyaf omufaoqk;H cJo
h nf/ aemufq;Hk
useo
f rD;wpfO;D ukd bk&ifu odr;f yku
d x
f m;cJo
h nf/ okaYd omf rMumrD if;rSmvnf; aoqk;H
oGm;onf[k a&;om;xm;cJo
h nf/
*kPx
f ;l aqmif ausmufpm0efq&mBu;D OD;pHa&Tbu
k 1921 ckEpS f ESpcf sKyt
f pD&ifcH
pmukd ausmufpm rif;Bu;D rpwm trfcsupf 'f al &mqmvfxH ay;ykcYd o
hJ nf/ xkt
d pD&ifc&H m
csmcsL*smtaMumif;ukd atmufyg twkid ;f a&;om;azmfjycJyh gonf/
c&pfou&mZf 1660-jynfEh pS w
f iG f csmcsL*smonf ol\aemufygrsm;ESit
hf wl &ckid b
f &k if

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

47

pEo"k rrif; xH ck0d ifco


hJ nf/ olwt
Ydk m; &ckid af &wyfwiG f trIxrf;aeMuaom ay:w*l w
D u
Ydk
*Rwaf vSrsm;jzifh tdE,
d Ekid if rH S ac:,cl jhJ cif;jzpfonf/ pEo"k rrif;onf if;wkt
Yd m; 0rf;om
tm;&pGmvufcNH y;D rif;om;wk\Yd taqmifta,mifuadk y;tyfNy;D ajrmufO;D NrKd UwiG f aexkid cf iG hf
ay;cJo
h nf/ csmcsL*smonf &ckid b
f &k iftm; r*kx
d ;D eef;ukd &&Sad &;twGuf ulnaD y;&ef arwm
&yfccH o
hJ nf/ &ckid b
f &k ifuvnf; tultnDay;rnf[k uwdu0wfjyKcahJ vonf/ csmcsL*sm
onf rdro
d rD;tBu;D qk;H ESihf pEo"k r&mZmrif;ukd vufqufay;Ny;D r[mrdwt
f jzpf ckid rf m
atmifaqmif&u
G cf o
hJ nf/ &ckid b
f &k ifonf tcrf;tem;Bu;D pGmjyKvyk f vufxyfyu
JG dk qifEcJT hJ
onf/ xkt
d cg &ckid pf mqkw
d pfO;D u r*krd if;orD;\ tvSbUJG udk pmzGUJ qcdk o
hJ nfh uAsmrsm;rSm
,aeYxd &ckid pf maywGif oufoZl m\tvSbUJG tjzpf xif&mS ;aeao;onf/ oufoZl m\
tvSbUJG uAsmukd aqmif;yg;aemufq;Hk wGif azmfjyxm;ygonf/
pEo"k r&mZmrif;onf uwdtwkid ;f r*kx
d ;D eef;ukd odr;f Ny;D csmcsL*smtm; xD;eef;wif
&eftwGuf &ckid u
f ek ;f wyfEiS hf a&wyfrsm;ukd b*Fvm;e,frw
S pfqifh tdE,
d okYd csw
D ufapcJh
onf/ csw
D ufvmaom &ckid u
f ek ;f wyfudk b*Fvm;a'o r*kb
d &k if\wyfr; rm*sLvm
OD;aqmifaomwyfu ntcsed w
f iG f 0ifa&mufwu
dk af vonf/ &ckid pf pfonfrsm;onf rarQmf
vifb
h t
J wku
d cf cH &hJ taotaysmufrsm;cJo
h nf/ tiftm;rrQ a&SUorYdk wk;d Ekid b
f J wyfacguf
jyef cJ&h onf/ taMumif;ukd csmcsL*smMum;odaomtcg rdr\
d r*ked ef;&rIrmS vk;H 0ukeq
f ;Hk
cJah Mumif; odc&hJ onf/ okaYd omf bk&ifvyk v
f adk om csL*smonf &ckid b
f &k if xD;eef;ukv
d &k ef
BupH nfco
hJ nf/ xkt
d But
H pnfudk bk&ifo&d o
dS jzifh vku
d f zrf;qD;&m csLcsm*smESihf aemufyg
rsm;onf &ckid jf ynfajrmufyidk ;f awmifwef;a'ookYd xGuaf jy;vGwaf jrmufcMhJ uonf/
pEo"k rrif;onf rdr\d aus;Zl;ukd rodbJ rku
d rf u
dk f idk ;f kid ;f BupH nfcahJ om csmcsL*smudk
rsm;pGmtrsuf xGucf o
hJ nf/ xGuaf jy;cJah om csmcsL*smESihf tzGUJ0ifrsm;tm; vku
d v
f zH rf;qD;cJ&h m
csmcsL*smeSio
fh m;rsm;ukd zrf;qD;&rdco
hJ jzifh tm;vk;H ukd ao'Pfay;cJo
h nf/ csmcsL*sm\ r,m;
ESihf orD;rsm;ukd bk&if\Muif,mawmf eSit
hf wl aexkid af pcJo
h nf/ csmcsL*sm\ useaf eaom
aemufvu
dk rf sm;ukd bk&ifw
h yfrawmf av;ukid pf pfonftjzpf ceft
Y yfxm;cJo
h nf/ olwu
Ydk dk
uref[ak c:Muonf/ urefppfonfw\
Ydk wm0efrmS eef;awmfvNHk cKH a&;ESihf bk&if\uk,
d &f H
awmf wyfom;tjzpf wm0efxrf;aqmif&onf/
c&pfou&mZf 1663-ckEpS w
f iG f urefppfonfrsm; wpfcak om nOft
h csed f eef;awmf
ukd rD;IUd Muonf/ bk&ifEiS hf rdz&k m;rsm; vGwaf jrmufcahJ omfvnf; ajrmufO;D NrKd Upm; raemoD[
rSm rD;avmif toufq;Hk I;H cJ&h onf/ pEo"k r&mZmbk&ifonf trsuaf 'gorsm;pGmxGuf
urefppfonftm;vk;H ukd zrf;qD;apNy;D uGyrf sucf o
hJ nf/

&ckdifom;BuD;pmay

48

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

csmcsL*smtaMumif;ukd &ckdif&mZ0ifrsm; wpfapmifwpfrsKd;azmfjyMuouJhokdY


taemufwkdif;orkdif; ynm&Sifrsm;vnf; wpfOD;wpfrsKd;pD a&;om;cJhMuonf/ okdYaomf
csmcsL*smonf xD;eef;vkyw
JG iG f ta&;edrhf &ckid b
f &k if pEo"k r&mZmrif;xH ck0d ifcahJ Mumif;ukd
wnDwnGww
f nf; a&;om;cJMh uonf/ ,if;aMumifh &ckid &f mZ0iftcsKUdf u csmcsL*smonf
e&ywdrif;vufxuf a&mufcahJ Mumif; a&;om;csurf mS rjzpfEidk af cs/ pEo"k r&mZmrif;
vufxufom jzpfEidk af yonf/
tb,faMumifq
h adk omf e&ywdrif;Bu;D onf aumZmou&mZf 1000 rS 1007
ckEpS x
f d (7)ESpf ajrmufO;D xD;eef;ukd pk;d pHco
hJ nf/ if;rSm c&pfou&mZfEiS q
hf v
dk Qif 1638
rS 1645 xdjzpfonf/ csmcsL*sm &ckdifjynfokdYa&muf&Sdaom c&pfou&mZfrSm 1660
jynfEpS jf zpfojzihf pEo"k r&mZmrif; tkypf ;dk pOfEiS o
hf m uku
d n
f aD yonf/ xkrd if;onf c&pf
ou&mZf (1652 rS 1674)ESpx
f d ESpaf ygi;f 22ESpw
f idk af tmif ajrmufO;D xD;eef;ukt
d yk pf ;dk aom
rif;wpfyg;jzpfonf/ oufoZl mrSmvnf; pEo"k r&mZmrif;tm;qufoaom csmcsL*sm\
orD;tBu;D qk;H bDbo
D mjzpfoifyh gonf/ okrYd o
S m r*krd if;orD;\ tvSbUJGuzdk UGq
J &dk m a&mufyg
rnf/ ,if;aMumifh oufoZl mqko
d nfrmS r*krd if;om; csmcsL*sm\orD;jzpfNy;D pEo"k r&mZm
rif;\ Muif&mawmfwpfO;D jzpfaMumif;ESihf xkrd if;orD;\ tvStyukd zGUJ qx
dk m;onhf uAsmukd
yif oufoZl mtvSzUJG [k ac:qo
dk ifah Mumif; a&;om;vku
d &f ayonf/

oufolZm\ tvSzGJUuAsmrsm;
1/ ausmq
f ef;jym;? bk&m;&Siyf if?h bke;f awmfyiG o
hf m;? aemufciG rhf Zrd ? a'opk;d
atmif? rif;acgiaf &mifvQi?f jynfaxmif&n
S v
f sm;? tkv
d wfjim;? om;Mo&o?
wvaomusL? rif;rlaomcg? usi&hf mroif?h vifh jynfo?l vlww
Ydk nD? ESa&mif
pDEiS ?hf wlNy;D ppfruf? ykeu
f ek f zsuf ? ajy;xGuo
f mG ;&m? oufoZl mvnf;?
aemufygwnD? ESa&mifpED iS ?hf wlNyrD uGm? &JAv
dk yf gEiS ?hf rwf&m crf;em;? om;r,m;
wk?Yd ajy;oGm;0ifajrmuf? uRecf aH &mufonf? vQaH wmufpufa&Tawmf0,faomf/
2/ pufa&Tawmfa&mif? xGe;f vQaH jymifom;? jynfaxmifaemufrmS ? yqmwkrd if;?
0ifvmvQi;f aomf? jznhw
f if;odr;f jref;f ? &meef;wnfaqmuf? 0rf;ajrmufMunfjzL?
Muifawmfrl ? &eforl rSw?f ynwf avjim;? odr;f jref;xm;onf? bk&m;qk,l
arQmfacsaomf/

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

49

3/ bk&m;qk,?l arQmaf wmfrl ? oufoZl maoG;? taxG;tBu;D ? rif;orD;uk?d xHe;D


ruGm?apyg awmfxm;? rdrH sm;ESi?hf rsu0f g;pDr?H jrwHaxGaxG? a&TaiG'*Fg;?
a&aomf rsm;\? wkid ;f om;jynfo?l vl&[ef; tm;? oem;awmfr?l wkb
Yd ek ;f vl\?
jzpfval 0csm? pMumajymif&eT ;f ? wifx
h ;l qef;onf? &H0ef;aqmfrsm; a&Tvn
S afh omf/
4/ &H0ef;aqmfa&T? aysmpf aH e? wifah xGvpS mG ? od*gF a&mif&eT ;f ? vGex
f ;l qef;onf?
a&Teef;Ouif;? oyifxuf? aeoGiaf &SUw?l xGuaf wmfsru
l ? vQv
H al jymif0if;?
&mrif;Asm'dw?f xkw
d q
H yd \
f ? bke;f &dyaf wmifonf? vGecf sr;f Munfom? aemuf
jynfveG af usm?f &mZmarmfcg? 'g*gjynfaxmif? waqmifo&l wef? rif;yxefw?Ydk
&Tiv
f eG Mf unfpmG ? oku
d rf mS ed'ge;f ? used ;f cef;okaYd vQmuf? uRecf aH &mufom;?
ausmif; vsm;ukd? a&Tem;avQmufqifh? armfuGef;qifonf? 0ef;usifausmf
qef;jym;vSnhfaomf/
5/ rvQr;f xif? xdyjf yifO;D pGe;f ? va&mifxeG ;f ok?Yd wku
Yd Re;f tm;vk;H ud,
k af &mif
zk;H onf? wifh ;Hk 0ifajymif? vSxw
G af cgirf ?l jzLa&mifjymxGm;?a&Ttom;ESihf ? jrvm;
pdeo
f ,
G ?f vuk,
d Ef ,
S o
f ?Ydk Muifz,
G v
f q
S if?h ajcmufjypfviG hf ? vSjcift
h &nf?
ajcmufxyf jynfvnf;? &Srd nfrxif? jrifvQif ud,
k v
f ;Hk ? oufq;Hk wdr;f rwf?
cEmjywfvrd ?hf ewfvnf;rwl? vlvnf;ru? b,f'geaMumif?h tvSoYdk pifveG f
oenf;/
6/ nOfah rSmifwiG f ? tjyifqahJ v;? 0if;a&mifajy;om;? i,faoG;&Sed ;f &Sed ;f ?qifjrpdr;f
ukd ? cyford ;f &Siv
f ?l ESv;Hk rlvrd ?hf rOLyef;jrwf? yGiahf &mifvw
T o
f ?Ydk rdjrwfajymcif?
oufv;Hk MuifrQ? OuFK'k? wGirf o
I nm? jra*g,mESi?hf jyKAm &yfaqmif/ awmifnm
ZrL? uRe;f av;qlwif?h &Siv
f Nl yKd ib
f uf? &rnfcuf\? NzKd ;jywfa&mifo,
G f aomf
wm ES,o
f ?Ydk EIid ;f qG,rf avQm?f tpkay:wiG ?f oaumf a'0? EIwu
f jywfjywf?
oHcsKv
d w
T o
f nf? o,fewf oifu
h dk befoenf;/
7/ nOfah rSmifwiG f ? tjyifqahJ v;? 0if;a&mifajy;om;? i,faoG;&Sed ;f &Sed ;f ? qif;jr
pdr;f ukd ? cyford ;f &Siv
f ?l ESv;Hk rlvrd ?hf rOLyef;jrwf? yGiahf &mifvw
T o
f ?Ydk rdjrwfajymcif?
oufv;Hk MuifrQ? OuFL'k? wGirf o
I nm? jra*g,mESi?hf jyKAm &yfaqmif/ awmifnm

&ckdifom;BuD;pmay

50

&ckdifGefYzl; trSwf(4)
ZrL? uRe;f av;qlwif?h &Siv
f Nl yKd ib
f uf?&rnfcuf\? NzKd ;jywfa&mifo,
G ?f aomf
wmES,o
f ?Ydk EIid ;f qG,rf avQm?f tpkay:wiG ?f oaumf a'0? EIwu
f jywfjywf?
oHcsKd vTwo
f nf? o,fe,f oifu
h dk befoenf;/
7/ vSpHwifh? auoQifhjrESpf? xkH;uspfvspfESifh? a&opfrGrf;zsif;? jrKaw0if;rQ?
tqif;a&Ta&mif?cef;vk;H ajymifom;? wefaqmiftwl? xGm;jymjzLvQi?f rd;k ol
ewf&yf? EIid ;f rpyfwnf?h ajcmufxyfwcH eG ?f vSwif[
h efEiS ?hf ,k*efxyd zf sm;? b,f
odMum;onf? rSwo
f m; aemifwYdk &efoenf;/
a&Tckdifausmf

rSDjirf;jyKaompmtkyfrsm;
1/ &ckid &f mZ0ifppfusr;f ('kw,
d tky-f &rf;jynfah wmifausmf q&mawmf)
2/ "n0wD&mZ0ifopf yJc;l rif;ausmif;q&mawmfO;D y@d?
3/ &ckid rf [m&mZ0ifawmfBu;D OD;omxGe;f atmif NrKd Ua[mif;NrKd U/
4/ 1921 ckEpS f a&S;a[mif;okawoetpD&ifcpH m? OD;pHa&Tb?k *kPx
f ;l aqmif
ausmufpm0ef/
5/ jrefrmEkid if o
H rkid ;f rp[maA;?
6/ jrefrmEkid if o
H rkid ;f rpwm 'Avl,t
l ufp'f ZD ,f/

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

51

a0omvDacwf pD;yGm;a&;ESifh tuRefYtjrif


&ckdiforkdif; a0omvDacwfonf pmay,Ofaus;rI tEkynm]]jrwftjrKaw
&wemcJ}}rsm; xGef; awmufa0qmcJhonf/ &ckdif,Ofaus;rI okw&wemokduf[lyif
okawoDrsm;wifpm;okH;EIef;Muonf/
pmay,Ofaus;rI tEkynmqkdonfrSm tajccHpD;yGm;a&; taqmufttkHESifh
ukid ;f uRe;f rSD uRe;f ukid ;f rSD tjyeftvSef wpfcEk iS w
hf pfck uGi;f qufrsm;ozG,f qufpyf
aygif;ul;ae&um; a0omvDacwf,Ofaus; rI e,fy,fwGif t"dutcef;u@rS
yg0ifco
hJ nfh a0omvDacwf pD;yGm;a&;taMumif;ukd tuReo
f o
d rQ avhvmwifjyvku
d f
&ygonf/
(u) a0omvDacwfESifh &wemrkd;
a0omvDacwf pD;yGm;a&; zGUH NzKd ;wk;d wuf&jcif;rSm &wemrk;d &GmoGe;f jcif;onfvnf;
taMumif ; wpf
&yf j zpf a csonf [ k
ork d i f ; tqk d t &vnf ; aumif ; ?
pum;tpOftvmtm;jzifv
h nf;aumif; wpfqifh od&&dS yg onf/ &ckid f rif;orD;{csi;f wGif
]]ku
d w
f idk x
f ed BYf uKd ;? rk;d vnf; &wem? &GmumumvQi?f rnfomausmrf eG ;f ? O'ge;f axmifvmT ;?
pjEm;[k? BuD;tm;ajrmufpnf? ukd;qufwnfonf? vlYjynfbkef;[def;? pl;wnfhav}}
[lvnf;aumif; ]]ab;awmfpjEm;? ukd;quftm;ukd? odMum;ay;o? vSHysHvSESifh?
rk;d vnf;&wem? &GmonfxefBuKd ;? ausmv
f rT ;f [k;d onf? wefc;dk wnfyh s?H arT;uRev
f ;Hk ajy;?
{vJ,
h if,ih{f ;}} [lvnf;aumif; a0omvDacwfwpfavQmuf &wemrk;d rsm;pGm &Gmonf[k
qkdygonf/

&ckdifom;BuD;pmay

52

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

wpfzef r[m0dwd HouvuFmwGifvnf; ]]pkdifumrysuf? ukd;qufum;?


aomif;uGuaf usmf Mum;? pEm;&m;[k? rjcm;avbJ? jzpfavNr\J ? rvGMJ uyg? ESpaf ygi;f rSmum;?
wpf&majcmufq,f? ckepf0,fvQif? tu,faeus? rSwfMuukefavmh? rmCay;quf?
vSv
H ufeufjzif?h pOfv
h ufuRe;f vk;H ? wkwcf eG u
f sK;H vsu?f yufuek ;f vGe[
f ;dk ? xdex
Yf ed BYf uKd ;vsu?f
rd;k &wem? &GmumumvQi?f awZmwufNzKd ;? Bu;D wefc;dk onf? vlrsK;d k"d Twv
f w
S nf;}}[l
a0omvDacwf pE&m; (pjEm;)rif;ukd;quf &wemrkd;&GmoGef;cJhonf[k uAsmvuFm
pmaywkjYd zifh rSww
f rf;wifxm;cJo
h nfudk awGU&ygonf/
xkdYjyif pVpjEm;rif;vufxuf "raZ,smtrwfBuD; a&;pyfoDukH;cJhaom
pjEm;bGJUwGifvnf; ]]jzL aqmifavqGqG? &jim;&wem? xD;jzLumau? &mZmvlYxG#f?
tkrd if;jrwfav}} [l &wemrk;d &GmoGe;f cJh aMumif; od&ygonf/
pjEm ;rif;rsm; vufxuf a0omvDacwfwiG f &wemrk;d rsm;pGm &GmoGe;f cJo
h nfudk
&ckid 0f Zd m a&usr;f ESihf &mZyku
H sr;f 'kw,
d wGw
J iG f atmufygtwkid ;f azmfjyxm;ygonf/
(1)oD&doD'ga'0oQif&aoh? (2)oD&dok"rmvuFm&oQif&aoh? (3)oD&dacrm0&
oQi&f aoh? (4)oD&o
d 'k Ad oQi&f aoh? (5)oD&o
d rk *FvoQi&f aoh? (6)oD&ad &0woQif &aoh?
(7)oD&t
d aemr'oQi&f aoh tp&Sad om ok;H usyd o
f ;Hk yg;&aohwo
Ydk nf a0omvDNrKd Uawmf
ta&SUbuf aZmf*sDajrmifESifh anmifcsKdifajrmifwkdYqkH&m OrifokH;q,fawmifwGif tkwf*l
wpfckpDwkdYjzifh oDwif;okH;Muum *Em&DxGuf&yfvrf;ukd BudK;pm;cJhMuonf/ xGuf&yf
ayguaf omtcg pjEm ;rif;aejynfawmf rif;ud;k qufwidk af tmif &wemrk;fd &GmoGe;f aponf/
wcsKdUaom &aohrsm;rSm aq;0dZmrsm;jzpfMuonf[k qkdonf/ xkdpOftcg &wemrkd;
&GmoGe;f apaom &aohwt
Ydk m; kyw
f ?k qif;wk? wHqyd cf wfEydS f ylaZmfMuonf[k qk\
d /
(Orifo;Hk q,fwrYdk mS ,cktcg opfyifBu;D rsm; ayguaf &mufNyKd ysuu
f m ,aeYwidk f a0omvD
&Gm ta&SUbuf&Syd gao;onf)
odYk a0omvDacwfwpfavQmufwiG f &wemrk;d &GmoGe;f cJo
h nf[k orkid ;f rsm;u
qkx
d m;onfudk awGU&ayonf/
(c) &ckdifbk&ifrsm; pD;yGm;a& tajrmftjrif
pjEm;rif;rsm; vufxuf a0omvDonf EkdifiHpD;yGm;a&; vQrf;vQrf;awmuf
xG e f ; awmuf a umif ; rG e f c J h \ / tajccH Z pf j rpf u k d NcH K i k H a vh v mqef ; ppf M unh f y gu
a0omvDacwfwGif EkdifiHwumESifh ukefpnful;oef; a&mif;0,fa&;xGef;um;cJhonfukd
awGU&ayonf/ *kdtm? rvf'kdufuRef;? oD&dvuFm? b*Fvm;? plrw&m? *smAm? wkwf?

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

53

tdE,
d paom Ekid if rH sm;ESihf a&mif;a&;0,fwm rsm;jym;cJah vonf/ Ekid if jH cm;ukeo
f nfrsm;onf
&ckid jf ynfrx
S u
G af om qefpyg;? qif? uRe;f ? ysO;f uwk;d ? ysO;f r? csw
d ?f rJe,f? ysm;za,mif;?
csnfxnf? 0g;*Grf; ponfwkdYukd tjrwfwEkd; 0,f,lMuonf/ t"duykdYukefrSm
qefpyg;jzpfonf/
a0omvDNrKd Uawmf\ trnftjynft
h pku
H yif ]]a0omvDausmufavSum;}} [l
qkdkd;&SdcJhayonf/ wpfrkdifcefY &Snfvsm;aom ausmufavSum; oabFmqdyfcHwpfck
aqmufvyk af y;xm;jcif;uyifvQif yifv,f &yfjcm; wkid ;f jynfrsm;ESihf ul;oef;a&mif;0,f&ef
qGaJ qmifzw
d af c:aeoa,mif jzpfaeayonf/ txl;xl; tjym;jym;aom aumufyo
J vJwYdk
ayg<u,f 0 &ma'o[k l trnf & onf h a0omvD t m; ausmuf a vS u m
oabFmqdyfcH&Sdjcif;uyif ukefonftaygif;wkdY pkaygif;aexkdif&m t&yf[lvnf;
teuft"dym ,fwpfrsK;d zGiq
hf Mdkuao;onf/ &ckid o
f rkid ;f tqkt
d & pjEm ;rif;rsm;vufxufwiG f
ESpfpOf yifv,ful; &GufoabFmBuD; rsm; wpfaomif;cefY a0omvDNrdKUawmfokdY
vma&muful;oef;a&mif;0,fMu&onf[k odygonf/ okdYjzpf a0omvDNrdKUawmfrSm
,if;acwf ,if;tcsdefu EkdifiHwum &GufoabFmBuD;rsm;jzifh t0iftxGuf rpJ
]]ysm;yef;cwfrQ}} pnfum;cJhayvdrfhrnf/ urmYtqifhtwef;rD oabFmqdyfBuD; jzpf
cJhayvdrfhrnf/
Ekid if w
H pfEidk if H pD;yGm;a&; zGUH NzKd ;wk;d wufjcif;rSm Ekid if u
H dk tkycf sKyo
f nfh bk&ifrsm;\
tajrmftjrif Bu;D rm; rItay: rlwnfygonf/ &ckid b
f &k ifrsm;onf Ekid if w
H umaps;uGurf sm;ukd
pl;prf;pavhvmEkid &f ef oHrsm;? taxmufawmfrsm;ukd vQKUfd 0u
S af pvTwNf y;D 0,fvt
dk m;ESihf
a&mif ; vk d t m;? aps;EI e f ; tajctae? Ek d i f i H a &;tae txm; ponf r sm;uk d
vQKUd 0u
S af pvTwx
f m;onfh oHrsm;ESihf taxmufawmfrsm;xHrS &&So
d nfh aps;EIe;f toD;oD;ukd
IEd idI ;f Ny;D aemuf Ekid if aH wmf\ qefpyg;aps;EIe;f ukd wkid ;f jynfoYdk aMunm&onf/ Ekid if jH cm;okYd
wifykdYa&mif;csrnfh aps;EIef;rSm twuftus&Sdaomfvnf; jynfwGif;aps;EIef;ukdum;
ykHaoowfrSwfxm;onf/
qefpyg;a&mif;0,fa&;vkyif ef;um; Bu;D us,o
f nfEiS t
fh rQ pnf;urf;pepfvnf;
usevS o nf / &S i f b k & if u wk d u f k d u f x d e f ; csKyf x m;onf / ok d Y w ap bk & if o nf
rdrdwpfOD;wnf;aom oabmjzifh y&rf;ywm aqmif&Gufonf[k rrSwf,loifhyg/
&ck d i f e ef ; pOf e ef ; quf \ r[mOya'jzpf a om ]]rEk " r o wf u srf ; }}vmES i f h tnD
aqmif&u
G jf cif;omjzpfonf/
a0omvDacwfu pjEm ;rif;rsm;onf Ekid if jH cm;ukeo
f nfrsm;\ &if;ES;D jrK yEf rHS w
I u
Ydk dk

&ckdifom;BuD;pmay

54

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

qGaJ qmifEidk &f ef tvkiYd mS wHcg;zGiphf ;D yGm;a&;pepf(aps;uGupf ;D yGm;pepf)ukd usio


hf ;Hk Muonf/
EkdifiHjcm;&GufoabFmBuD;rsm; t0if txGuf aumif;rGefap&ef wpfrkdifcefY&Snfaom
ausmufavSum; oabFmqdycf w
H pfcu
k dk pDraH qmufay; xm;jcif;jzifv
h nf; Ekid if w
H umESihf
ul;oef;a&mif;0,frIxGef;um;apjyefonf/ (ausmufavSum; oabFmqdyf cHrSm
a0omvD N rd K Uawmf a [mif ; \ taemuf b uf rk d i f 0 uf c ef Y t uG m eE e 'D a c:
&rf;acsmif;jrpfurf;yg;ay: wnf&Sdaom yDyif&if;aus;&GmwGif ausmufavSum;
t<uif;tuserf sm;ukd ,aeYxufwidk af vhvmawGU&dS Ekid yf gao;onf/ if;jyif tcgtm;avsmpf mG
cGijhf yKxm;aom taumufceG u
f if;vGwcf iG hf pepfrmS vnf; wkid ;f wpfyg;om ukeo
f nfrsm;
txl;ESpfNcdKufonfh pD;yGm;a&;rufvkH;wpfckjzpfawmhonf/ a0omvDbk&ifrsm; onf
tjyifNrdKUkd;twGif;om xGef,ufpkdufysKd;apNyD; usDawmfrsm;ukdvnf; cHwyfESifh
NrKd U;dk twGi;f om wnfaqmufjcif;\ &nf&,
G cf surf mS tu,f NrKd Uawmfudk &eforl sm;
0kdif;&HydwfqkdYvmygu NrdKUawmfol NrdKUawmfom;rsm; qefa&pyg; &dumrsm; rjywf
vyfap&efjzpfayonf/ a0omvDacwfwiG f a&T'*Fg; aiG'*Fg;? Bu;D i,f vwf wku
Yd dk cyfEydS f
tok;H jyKapjcif;jzifh ul;oef;a&mif;0,fa&; vG,u
f al ponf/
xkdYjyif &ckdifbk&ifrsm;onf pkdufysKd;a&;? arG;jrLa&;? EkdifiHawmfumuG,fa&;?
aomufa&okH;a& &&Sda&;wkdYtwGuf &nf&G,f qnfajrmif;tif;tkdifrsm;ukd wnf
aqmufay;xm;jyefonf/ okdYvQif &ckdifbk&if rsm;onf rdrdwkdYNrdKU&Gma'oukd zGHUNzdK;
wk;d wufap&ef rnfrQ tajrmftjrifBu;D rm;pGm aqmif&u
G cf o
hJ nfudk rSe;f qEkid yf gonf/
(*) a0omvDacwfu xif&Sm;aom qnfawmfrsm;
a0omvDb&k ifrsm;onf pD;yGm;a&;\t"duusaom pku
d yf sK;d a&;twGuf qnfajrmif;?
tif ; ? tk d i f rsm;uk d acwf r D enf ; pepf u seaom Ad o k u mvuf & mrsm;jzif h
pD r H a qmuf v k y f x m;Muonf / xif & S m ;aom qnf a jrmif ; rsm;rS m &E e 'D ac:
ausmufqnfawmfBu;D ? aZmf*saD jrmifqnf? anmifcsKid af jrmifqnf? yef;acsmif; ajrmif;qnf?
Muyf p yf q nf ? rusm;qnf ? r&T D a jrmif ; qnf ? o&uf q nf ? tawmif a wmf q nf ?
o&ufwpfyif qnf? tif;usKH;qnf? awmif&if;qnf? vumqnf? qvif;yef;qnf?
wbufqnf (tif;&Snfqnf)? zkdYawmifqnf ponfwkdYukd awmifxyfawmifMum;wkdY
ydwq
f nfNy;D pDrw
H nfaqmufco
hJ nfudk awGU&aYON/F
uJo
h Ydk qnf? ajrmif;? acsmif;uefrsm;udk aqmufvyk &f ef NrKd Upm;? &Gmpm;rsm;xHrS
qifq
h Ndk y;D jynforl sm; uvnf; ('kid ;f ust
D pkrYd sm;) rdrw
d \
Ydk k;d om;aom todw&m;jzifh

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

55

wnfaqmufay;jcif;jzpfygonf/ a&S;&ckdif BuD;rsm;onf qnfawmfrsm;ukd rdrdwkdY\


pD ; yG m ;a&;twG u f
t"d u aomh c suf w pf c k t jzpf
tav;xm;um
wnfaqmufcJhjcif;vnf;jzpfygonf/
(C) &wemrkd;ESifh ywfouf tuRefYtjrif
a0omvD a cwf w pf a vQ m uf v k H ; wG i f &wemrk d ; rsm;pG m &G m oG e f ; cJ h o nf [ k
orkdif;rsm;tqkdt& od&yg onf/ ,if;ESifhywfouf tuRefYtjrifukd ajym&vQif
a0omvDpjEm;rif;rsm;onf wHcg;zGifhpD;yGm;a&; pepf (aps;uGufpD;yGm;a&;pepf)ukd
usio
hf ;Hk jcif;/ Ekid if w
H um ukeo
f nfrsm;tm; tcgtm;avsmpf mG cGijhfyKxm;aom taumuftcGef
uif;vGwjf cif; pepfrmS vnf; wkid ;f wpfyg; ukeo
f nfrsm; txl;ESpNf cKd uo
f nfh pD;yGm;a&;
rufv;Hk wpfcjk zpfjcif;? qefpyg;pdu
k yf sK;d &ef oifw
h ifrh Qwaom &moDOwk&dS qefpyg; pku
d yf sK;fd
jzpfxGef;jcif;? pkdufysKd;vkyfukdif&eftwGufvnf; vkdtyfaoma&ukd jznfhqnf;ay;Ekdif&ef
qnfajrmif;? wmwrHrsm; toif&h dS aejcif;? Ekid if jH cm;&Guo
f abFmBu;D rsm; tcsed rf a&G; 0ifxu
G f
oGm;vmEkid &f ef oabFmqdycf aH umif;rGejf cif;? a&mif;a&;0,fwm vG,u
f al p&ef a&T'*Fg;?
aiG'*Fg;tBu;D tvwf? ti,frsm;ukd t&G,t
f pm; (5)rsK;d cyfEydS t
f ok;H jyKaeNyjD zpfjcif;wkaYd Mumifh
jynfov
l x
l rk mS csr;f om<u,f0Muyku
H dk qkv
d o
dk avm[k awG;awmrdygonf/
wpfaMumif;uvn;f a0omvDonf b*Fvm;yifv,f urf;ajcwGif ta&;ygaom
ukeo
f ,
G pf cef; wpfcjk zpfcjhJ cif;? ta&SUwidk ;f Ekid if rH sm;ESihf tdE,
d jynfwYdk ul;oef;a&mif;0,frw
I iG f
tcsuftcsmusonfh Mum;pcef; yifv,fqdyfurf;NrdKUwpfckjzpfcJhjcif;? a0omvDrif;
wku
Yd vnf; ul;oef;a&mif;0,fru
I dk rsm;pGmtm;ay; jcif;? Ekid if u
H t
dk yk cf sKyo
f nfh bk&ifrsm;\
pD;yGm;a&; tajrmftjrifBuD;rm;jcif;? qefpyg;a&mif;0,fa&;vkyfief; pnf;pepfusejcif;
wkaYd Mumifh pjEm ;rif;rsm;vufxufu a0omvDjynfow
l rYdk mS &wemrk;d &GmouJo
h Ydk wpfaeY
wpfjcm;pD;yGm;Opm &wemrsm; csr;f om<u,f0vmyku
H dk wifpm;Te;f qkad vovm;[k pOf;pm;
rdygonf/ trSew
f u,f &wemrk;d &Gmonf r&Gmonfuadk wmh tuRet
Yf aeESihf twwf
rqkEd idk af wmhyg/ rnfoq
Ydk adk p ,if;tcsed u
f a0omvDjynfow
l rYdk mS csr;f om<u,f0cJrh nfum;
ajrBuD;vufcwfrvGJyg/
xkt
d csed u
f ]]a0omvDNrKd Uawmfonfum; wm0wd o
H mewfjynf\ vSywifw
h ,fjcif;
ukyd if jyuf&,f jyKEidk o
f nhNf rKd U}} [l qkd ;dk &Scd ahJ yonf/ rZrd a'owpfvmT ;wGif aevkv
d vkd
xGe;f um;pnfyifcahJ om NrKd Uawmf jzpfco
hJ nf/ wpfenf;tm;jzifh &ckid ,
f Ofaus;rIr@dKi}f }
jrwftjrKaw &wemcJ}} [k wifpm;Te;f qkEd idk yf gonf/ ompGXmeDa0omvDum; MuufysrH us

&ckdifom;BuD;pmay

56

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

pnfum;cJrh nfum; trSeyf if/


a&S;&ckdifBuD;rsm;\ av;pm;pHwifxkdufaom &ckdifh,Ofaus;rI r@Kdifjzpfaom
&ckid ,
hf Ofaus;rI\ txifu& Adou
k mvuf&mrGerf sm;ESihf jynhv
f Qx
H nf0gaeaom txl;xl;
tjym;jym;aom aumufyo
J vJwYdk ayg<u,f&m a'o[ktrnf&aom ukeo
f nftaygi;f wkYd
pkaygi;f aexkid &f mt&yf[l trnfaqmifaom ul;oef;a&mif;0,frjI zifh vQr;f vQr;f awmuf
cJah om a0omvDNrKd Uawmfonfum; wpfacwfwpfcsed u
f ,Ofaus;rItqift
h wef;onf
urmt
Y qift
h wef;rD xdyw
f ef;wGif &Scd ahJ yonf/ a0omvDom; tmZmenf pmr&Dw\
Ydk
owd Aswu
d u
dk m; b*Fvm;a&jyiftESUH ajcqefjY ycJMh uonf/
okaYd omf at'D 327-ckwikd f pjEm ;rif;(a'GpjEm ;)rSonf at'D 818ckEpS f irifixkH
(apma&Txl;)xd ESpfaygif; 490ausmfwkdifatmif eef;ouf&SnfMumcJhaom a0omvD
NrdKUawmfa[mif;rS a&S;a[mif;tarGtESpf rsm;onf ,cktcg urmtESHUajcqefY
vsu&f MdS uonf/ a0omvDum; tedp0 &ocFg&mw&m;ukd rvGeq
f efEidk f awmhygwum;/
a&S;&ckid Bf u;D rsm;\ pHwifxu
dk af om ,Ofaus;rI tarGtESprf sm;ukd xde;f odr;f &efrmS
&ckid w
f pfrsK;d om; vk;H wk\
Yd orkid ;f ay;wm0efwpf&yf[k cH,o
l ihaf yownf;/
apmrif;EG,f(ajrmufOD;)
usrf;ukd;
1/OD;atmifomOD;xkwaf 0aom pmqkad wmf z'lrif;k\
d bapmjzLrif;orD;
{;csif;(1970-ck Ek0d ifbm)
2/OD;pHomatmifa&; ]]tmeEmpjE} } (&Sp&f mpk &ckid af 0omvDrif;) (1975-ck?
rwfv)
3/&ckid jf ynfe,fjynfoaYl umifprD S xkwaf 0aom jynfe,fjzpfpOforkid ;f ? yxrwGJ
orkid ;f u@ (1984-ck)
4/OD;OD;omxGe;f a&;]]a0omvDacwf'*Fg;rsm;}} aqmif;yg;ESihf ]]ausmufqnf
awmfBu;D }}aqmif;yg;? &ckid w
f efaqmif aqmif;yg;rsm;pmtky(f 1-8-94 aeYxw
k )f
5/OD;xGe;f a&Tcidk (f r[m0dZm )xkwaf 0aom ]]&ckid pf mqkad wmfrsm;}}pmtky(f 1991-xkw)f

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

57

&ckdifbk&if r[morw\ bdodufyGJawmf


&ckid af jrmufO;D NrKd Uawmfonf wpfcsed u
f &ckid w
f idk ;f jynf? &ckid v
f rl sK;d wk\Yd *kPo
f wif;ukd
tvGefxif&Sm; apcJhaom NrdKUawmfwpfNrdKUjzpfonf/ taemufEkdifiHrS okawoDrsm;u
wk;d wufom,mpnfyifcrf;em;csr;f omaMumif; cs;D rGr;f cJMh uonf/ ajrmufO;D NrKd Uawmfudk
&ckid b
f &k ifrif;apmrGeo
f nf &ckid o
f u&mZf (792)ck? c&pf(1430)ckEpS w
f iG f wnfaxmifco
hJ nf/
e&dEo
?l r[m&mZolqadk om ynm&SEd pS Of ;D ukd NrKd Uawmfwnf&ef Bu;D r;apcJo
h nf/ e&dEo
o
l nf
jynfov
l x
l b
k ufrS tBu;D tr;jzpfNy;D r[m&mZolonf bk&ifbufrS tBu;D tr;jzpfonf/
NrdKUawmfrwnfrDuyif tdrf? vrf;? acsmif;? ul;wkdY? wHwm;? awmawmif? NrdKUkd;? jy?
eef;awmf ponfwkdYukd jynfhpkHpGm wHqdyfcyfcJhonf/ ,ckacwfykHpH (Plan) qGJonhf
oabmtwkid ;f yif jzpfonf/ rif;apmrGeo
f nf eef;NrKd Uawmfudk 0kid ;f &H NrKd Uaygi;f (23)NrKd Uwnf&ef
qk;H jzwfco
hJ nf/ rif;ukd oufw?dk jynfuadk xmifymG ; qkad ompum;jzifh ]]igaovQif aoygap?
igw
h idk ;f jynf igv
h rl sK;d touf&n
S w
f nfwv
hH Qif aumif;Ny}D } [k qkd rif;apmrGeo
f nf wkid ;f
jynfEiS hf vlrsK;d twGuf toufupdk eG u
Yf m ajrmufO;D NrKd Uawmfudk wnfaxmifcahJ vonf/
ajrmufOD;NrdKUawmfonf rif;apmrGefvufxuf ykHpH(Plan) cscJhonfhtwkdif;
Ny;D aumif;orQNy;D pD;cJh <uif;use&f pfonfrsm;vnf; <uif;use&f pfcahJ vonf/ rif;apmrGef
ewf&GmpHawmfrlNyD;onfaemufykdif; pkd;pHaom &ckdifbk&ifrsm;u qufvuf jyKjyif
wnfaqmufcMhJ uonf/ &nfreS ;f onftwkid ;f Ny;D onft
h csed w
f iG u
f m; ajrmufO;D NrKd Uawmf
onf urmausmfNrdKUwpfNrdKU jzpfcJhayNyD/
ajrmufOD;NrdKUawmfwGif aumZmou&mZf (792)ckrS (1146)ckxd? c&pf(1430)rS

&ckdifom;BuD;pmay

58

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

(1784)ckESpfwGif &ckdifwkdY\ aemufqkH;bk&ifjzpfaom ]]ta*gyknaZm&mZ}} bGJUcH


]]&ckid b
f &k ifr[morw}} rif;vkyt
f yk cf sKyf cJo
h nf/ r[morwbk&ifonf yd#uwfusr;f *ef
avmuDuse;f *efEiS hf ynm&yfrsm;pGmukd wwfuRr;f onfh owAd swEd iS hf jynfph o
Hk jl zpfonf/
ajrmuf O D ; Nrd K Uawmf w G i f oD & d o k " r & mZm ac: rif ; [&D vuf x uf r S p
aemufyidk ;f umvrsm;onf umv0dyw
(d qkw,
f w
k af omtcsed )f rsm;ESio
hf m &ifqidk cf &hJ onf/
tkycf sKyaf om rif;rsm;onfvnf; wm&Snw
f mrsm; tkycf sKyEf idk jf cif;r&S/d wkid ;f jynfvx
l v
k nf;
NiKd jiifyifyef;pGm 'kuq
if;&Judk om cHpm;vmcJMh u&onf/ xkt
d csed w
f iG f t&nftcsi;f jynh0f aom
r[morw&mZm tavmif;tvsmjzpf aom ]]owkd;atmif}}\ *kPfowif;xifay:
ausmaf Zm vmaomaMumifh &ckid jf ynfojl ynfom;ESiw
hf uG &ckid jf ynf&dS &[Em? ykPm ;ynm&Sd
taygi;f wkYd pka0;wkid yf ifNf y;D ]]owk;d atmif}} tm; rif;jyKawmfryl g[t
k Burd Bf urd f awmif;yef
avQmufxm;Muonfh ]]owkd;atmif}}onf &ckdifbk&if ]]r[morw&mZm}} tjzpf
twGufvufcHawmfrlcJhavonf/
r[morwum; rif;rsKd;rif;EG,fr[kwf tvGefawmfom? jynfoljynfom;wkdY
tm;ukd;avmuf om jynfoltm;vkH;u wnDwGwfwnf; oabmwlqkH;jzwf
wifajrm ufccH &hJ aom tvGex
f ;l qef;aom &ckid b
f &k ifwpfyg;yifjzpfonf/ rsuaf rSmufacwf\
a&S U ajy;[k y if q k d a vmuf o nf / jynf o l r sm;\ wif a jr m uf jcif ; uk d cH & oam
r[morwrif;onf 1145-ck uqkev
f qef;(15)&uf Mumoyaw;aeY nae(4)csuw
f ;D
ausmf (pufem&Dr[kwyf g/ a&S;a[mif; &ckid ef m&D wpfrsK;d omjzpfygonf) rum&v*fpef;?
ar"kef we*FaEG? Ak'[
;l ? u&u#f aomMum/ "Ekpae/ uk&H moD Mumoyaw;?
&m[k? rdew
f iG f t*FgN*Kd [&f adS om r*Fvm tcgawmfwiG f tacgiw
f efaqmifrzd &k m;Bu;D eSiw
hf uG
taemufeef;? ajrmufeef;? tv,feef; rdz&k m;wkEYd iS yhf g/ ]]Ak'g }} bdou
d u
f dk cHawmfro
l nf/
bdodufyGJawmf
bdodufyGJawmfrusif;yrD ynm&Sdtaygif;wkdYESifh r[morw bk&ifukd,fwkdif
SdEIdif;wkdifyifcJhonf/r[morwbk&ifESifhwuG udk,f&HBuD;trwf? 'g;ykdifBuD;trwf?
ud,
k af wmf&?H tpk? Akv
d rf if;? wyfuif;? vuf0jJ ref? vuf,mjref? trwfynm&S?d ajriluRe;f pm;?
ykPm;ynm&SdeE&? omoemykdifq&mawmf? odef;ckd a&mufbkef;BuD;?(odef;ckd=oD[kdVf
=oD&dvuFm) okdufwwfavmufay? aA'ifokH;ykH wpfzufurf;ul;&aom &aoh
]]pwdp0H wD}} wkYd yg0ifMuonf/
r[morwbk&ifu ]]"n0wD &ckid jf ynfBu;D aevozG,t
f vGeyf nmtjrifEiS hf
jynf h p k H a om trwf y nm&S d o l j rwf w k d Y &ck d i f j ynf 0 ,f a&S ; tcg bk & if r if ; rsm;

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

59

rif;rluek af omfvnf; bdou


d rf cHaomrif; rsm;omvQif rsm;vm\/ ]]&[ef;rSmodum ?
rif ; rS m bd o d u f } } cH r S o mvQ i f rif ; rnf & monf / tbd o d u f r cH u rif ; rrnf /
tbdodufrcHaom rif;wkdYonf/ ]]o'dolypm}}rQomrif;jzpfonf/tbdodufcHrSrkcsrif;
jzpf&monf/ xkdYaMumifh a&ajroeif; rif;[lu rcRwfbdodufcH&monf/ tbdodufcH
uvnf; bGUJ wq
H yd ef mrawmfcH NrJ jzpfonf/ &ckid b
f &k ifrsm;tbdou
d rf cHonfrmS MumNyjD zpf
a&SUx;Hk pHrysuf pDpOfMu&rnf}} [k rdeaYf wmfro
l nf/
&ckdifbk&ifr[morw trdefYawmf&SdonfhtwGuf SdEIdif;pnf;a0;wkdifyif&ef
a&muf & S d a eMuaom ynm&S d t aygif ; vnf ; a&S ; xk H ; pH r ysuf acwf E S i h f v nf ; tnD
bdou
d yf aJG wmfudk qufvufppD OfMuonf/
bdou
d ef ef;awmf
bdou
d yf aJG wmfudk a&S;rif;wkv
Yd ufxuf ajreef;awmfwiG rf cH? 108-awmif&adS om
ajrwGif a&ozef; om;jzifh aqmuftyfaom bdou
d ef ef;awmfwiG o
f m tbdou
d cf aH wmfrl
onf/ ,ck &mZmbdodufcHawmfrlrnfrSm ajreef;awmfwGifyif &mZmbdodufcHawmfrl
oifrh nf/ erEm"mwfouf? qif? jrif;? odMum;a&pif? eef;awmf? 0wfvaJ wmf? qif&eef;awmf?
opfyifrsKd;? wHcGefBuD;? N*dK[fkyf? ewfkyf? cif;usif;omatmif? 108-awmifajrwGif
bdodufeef;awmf topfaqmufvkyf cHawmfrloifhrnf/ ESpfrsKd;wkdYwGif xl;qef;pGm
wefqmqiftyfaom r@myfBu;D ukd aqmuf if;r@myfwiG f a&ozef;om;tajc? taygi?f
trSw
D uJ&dS aom Burd t
f if;ysOpf &D if bdou
d cf aH wmfrrl nf[k rdeaYf wmfral vonf/
rif;ajrmufwefqmig;yg; okH;pGJykH
bk&ifrif;jrwfwo
Ydk nf xGuaf wmfr&l mtcgwidk ;f rif;ajrm ufwefqm(5)yg;ukd rjywf
aphpaHk tmif aqmif,&l onf/ a&Teef;a&Tbw
Hk iG f pHy,fawmfral omfvnf; ,yfajceif;(zdeyf)?
oif;uspt
f p&So
d nfwu
Ydk dk qifxm;&onf/ tbdou
d cf aH wmfral om tcgum; rif;ajrm uf
wefqm 5-yg;rQomru bke;f uHtavsmuf &wkid ;f yif wifw
h ,fpmG Nc&H t
H yfonf/
&mZyviaf wmf
&mZyviaf wmfonf tjcm;tkyrf sm;&Sad omfvnf; jcaoFh yk o
f m y"mejzpfaomaMumifh
oD[moe yvifawmfrnf\/ a&Tjzifh jc,fvS,frGrf;rH xD;wif&onf/ yviftwkdif;
tavsmif;xifatmif 4-rsuEf mS ? 8-rsuEf mS ? tvk&d &dS mvkyEf idk o
f nf/ &mZbdaouusr;f wGif

&ckdifom;BuD;pmay

60

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

yvit
f Bu;D (8)awmif? tvwf(6)awmif? ti,f(4)awmif (4)rsuEf mS [k qkad omaMumifh
tvkH;tavsmif;xifpGm xkvkyf&onf/ 4-rsufESmpvkH; jcaoFhkyf(4)pD;apmifhae[ef
xkvkyf&onf/ &mZyvifxm;&majrukd okH;awmifESifh wpfrkdufjrifh&onf/ ajrjyif
wifhw,fjcif;ukd jyKwwfaom ae&mtxl;ukd yvif[kac:onf/ {u&mZfrif;\
ae&mawmfonf oH[m oeyviaf c:\/ tjcm;ae&mrsm;xuf txl;vkyaf qmif&rnf
jzpfonf/
xD;jzLawmf
&mZyvifawmfukd tv,fA[kdjyK vuf,mbufawmfu ueu'gefxD;awmf?
wrG w f x D ; awmf ? ,mOf x D ; awmf ? Mu0S e f ; xD ; awmf ? (ok d Y r [k w f ) y'k r x D ; awmf ?
ork'Z mxD;awmf? ,Ofx;D awmf? MuiSe;f xD; awmf[al om xD;awmf(4)pif;ukd pku
d x
f &l onf/
&mZyvifawmf\ vuf0Jawmfbufuvnf; ueu'gef xD;awmf? orkuxD;awmf?
0doBuKH x;D awmf? ol&,
d xD;awmf? [laom xD;awmf (4)pif;ukd pku
d x
f &l rnf/ pkpak ygi;f
xD;awmf (8)pif; pku
d x
f x
l m;&onf/ tk;d t&Guu
f dk a&Tjzifh rGr;f vsuv
f yk &f onf/
tif;ysOfawmf
tif ; ysOf a wmf u k d bd o d u f o G e f ; awmf & &ef ae&mtjzpf j yKvk y f M u&onf /
a&ozef;om;jzifh jyKvyk &f onf/ a&ozef;om;ukd tajctaygi;f trS(D wJu)J ygatmif ckid cf phH mG
jyKvk y f & ef oO m vD a e&mawmf r S m uJ h o k d Y Bud r f r suf u G i f ; cwf & uf v k y f & onf /
tbd o d u f c H & ef t wG u f if ; tif y sOf a wmf o nf Mum&T D ; (Mumk y f a &;)aom
tif;ysOaf wmfjzpf&rnf/ Muma&;jc,f&mvnf; a&ozef;om;wGif a&;jc,fro
S mr[kw?f
ysOfjzL? ydwfjzL? ydwfEk ponfh tcsKd;oihfawmf&mwGif a&;jc,fEkdifonf/ a&;jc,fNyD;a&
ozef;om;oihfatmif (vSatmif) Budrfjcif;\atmuf? txuftvkd&Sd&mrsm;wGif
uyfvTrf;&onf/ xkdtxnfrsm;ukd okH;aqmifvkduvnf; tbdodufoGef;NyD;aomf
tok;H jyKEidk o
f nf/
tif;ysOfa&;enf;
tem;a&ok;H aMumif;eSihf av;axmifw
h cH g;? wHcg;av;rsuEf mS ? ok;H azwmifyrmPukid
qefrek n
Yf uf jzifh a&;om;pD&ifNy;D vQif tv,fwiG f y'krm Muma&;onf/ erE"mwfoufqif
aom rsOf;aMumif;rsm;rSm? tzkdtruyfvsuf tcif;tusif;yg jyKvkyf&onf/ enf;

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

61

tzko
d ufoufom wGo
J ;Hk aom xk;H a[mif;enf; rsm;ukd tok;H jyK&onf/ Muma&;ykaH &;[ef
um; tv,fA[kcd suu
f dk yGichf sy(f 8)ck&adS om 'kw,
d yef;xyf? if;enf;qifu
h m&Haom
yGichf sy(f 8)ckEiS hf 'kw,
d yef;xyf? if;qifu
h m&Haom yGichf sy(f 8)ck&adS om wwd,yef;xyf?
okeYd nf;jzifh yef;xyf(8)Burd w
f idk w
f idk ?f yGichf sy(f 8)ckpED iS hf yGichf syaf ygi;f (64)csyf ta&twGu&f dS
atmif a&;&\/
{u&mZfrif;jrwf pHy,fawmfrlovsuf bdodufcH&rnfjzpf\/ MumyGifh (64)csyf
qkdaomfvnf; ]]qifjzL onfawmaMumifh}} qkdouJhokdY yGifhcsyf(100)jyKvkyfvQifvnf;
Mumy'krm jzpf\/ (64)csyaf tmuf ravsmv
h sif Ny;D onfomwnf;/

bdodufrif;cHawmfypnf;rsm;
bdou
d cf yH aJG wmf yg0ifaom ypn;f rsm;ukd ,cifa&SUu rif;wkt
Yd ok;H jyk Kco
hJ nfyh \
JG
ok;H pkwpfprk Qom ok;H pGjJ cif;jzpfonf/
om;NrD;,yf
urmOD;tpuyif vlwiG f orw? om;aumifwiG f auo&mZmjcaoF?h ig;wGif ig;eEm?
iSuw
f iG f Oa'gi;f rif;wdo
Yk nf rif;jyKMuonf/
jcaoFo
h nfum; om;wumwk\Yd rif;jzpf twkr&Sad om om;&J? om;jrwfjzpfonf/
oD[moeyvifwGifvnf; jcaoFhkyfukd tokH;jyKonf/ om;NrD;,yfonfvnf; auo
&mZmjcaoF\
h tNr;D (Nr;D 'ke;f ? y'ke;f )ukv
d yk &f onf/ &wempDaom om;Nr;D ,yf\ tk;d
twkdif;twm yrmPt&Snfonf vufopf (28)opfjyKvkyf&onf/ (14)vufrausmf
cef&Y rfdS nf/ jcaoFh yk (f ref0ifaeaomjcaoF)h ukd ajrmufO;D acwf tok;H jyKcMhJ uonfudk awGU
&onf)
,yfEpS pf if;
]]arm&0dow? [wuESi?hf 0gVADZed? trnf[o
d m;? vQn
H ;D a&mif0if;,yfEpS pf if;}}
(O*gp-H \eef;yGihf armfueG ;f rS? O*gpo
H nf OumysrH [kwyf g)[lonftwkid ;f oD;Nr;D ,yftjzpf
auo&mZmjcaoFo
h m;Nr;D ,yftjyif Oa'gi;f om;Nr;D ,yfvnf; yg&rnf/ ,yftk;d rsm;onf
EGJUEGJUGwfGwf&Sd&rnf/ &TD(a&T)ywjrm;pDjc,faom tkd;jzpfonf/ xkdpGtkd;onf wvH
(4)awmifrQomjzpfonf/ ,yfudk rif;csi;f wko
Yd nf "g;xpfvufwif cg;wGif tk;d ukd
axmuf bk&if\rsuEf mS eHyg;ESpzf ufudk vDo,
G (f av&atmif)rdatmif nifnifomom

&ckdifom;BuD;pmay

62

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

cwf&aom ,yfjzpfonf/
xD;av;yg;ESihf tMum;tMum; ,yfrm;csyfvsuf
,yfrm;[lonfrmS vnf; ,yf0idk ;f ? ,yf&n
S w
f u
Ydk dk qkv
d o
dk nf/ &ckid pf mqkd O*gp\
H
eef;yGiahf rmfueG ;f rsm;wGif ]]xD;av;yg;ESifh tMum;tMum;? ,yfrm;csyv
f su?f pOfqufo;Hk nD?
q,f h o k H ; vD } } [l o nf E S i f h t nD vuf 0 J ? vuf , mxD ; jzLawmf ( 4)pif ; tMum;
aqmuf p k d u f x m;tyf o nh f ,yf r sm;jzpf o nf / xD ; jzLawmf t k d ; ES i f h
oifah tmifvyk af qmif&onf/ txl;tqef; &wemrsm;jzifh pDjc,f&onf/
,yfrsm;ESihfywfouf pma&;ol udk,fawGUwpfckukd a&;yg&ap/ pma&;olwkdY
yvuf0NrdKUe,fodkY c&D;a&mufckduf? yvuf0NrdKUe,f&Sd &ckdifvlrsKd;rsm;wGif ]]tHa[myGJ}}
jyKvyk u
f si;f yaeMuonfudk awGU&onf/ if;yGw
J iG f ,yfrm;[kac:aom ,yfwpfrsK;d ukyd g
okH;pGJMuonfukd awGU&onf/ xkda'o 0kdif;0kdif;pufpuf ,yfukd ,yf0kdif;[kac:
4axmifjh yKvyk x
f m;aom ,yfudk ,wfrm;[k ac:Muonfudk awGU&onf/ tHa[myGJ
if;,yf0idk ;f ,yfrmESprf sK;d pvk;H ukd &Tm;(,yfcyf)Muonf/
oif;uspfawmf
ZrL&pf&(DT a&T)pifjzifNh y;D aom ywjrm;Mu,fjzifh pDjc,faom ruk#d af wmf]]v0kid ;f ? t0ef;}}
ozG , f w if h w,f p G m ezl ; jyif &pf y wf a om oif ; uspf a wmf u k d bk & if r if ; jrwf
qifjref;awmfrl&onf/
ruk#d o
f &zl
ruk#d Ef iS hf o&zlw\
Ydk xl;jcm;yko
H nf tenf;i,fom&So
d nf/ ruk#d f txG#rf &S?d
o&zl txG # f & S d &S d o nf r Qomxl ; jcm;onf / ruk d # f u k d v nf ;
a&S ; xk H ; pH t wk d i f ; aomf v nf ; aumif ; ? ,if ; xuf v G e f aomf vnf ; aumif ; ?
qif,ifjyKvyk &f onf/ ZrL&pf&(DT a&T)ukd vky&f onf/
NcDeif;
NcDeif;[lonf NcD(ajc) eif;&aom zdeif; xm;&aom (zdeyf)ukd ac:onf/
bk&ifrif;jrwfp;D awmf rl&ef a&Tjzifjh yKvyk &f onf/

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

63

oefvsuf
oefvsuu
f dk bk&ifrif;jrwfu,
kd w
f idk f ukid &f ef? wpfzufomG ;? ESpzf ufomG ; ponfjzihf
BudKuf&mtoGm; jyKvkyfEkdifonf/ &TD(a&T)jzifh rGrf;rH a&T? &J? trsuf&wem pDaom
tk;d ESijhf yKvyk &f onf/
ukd,f0wfawmfESifh tuFsD
txl;xl;aom &wemwkdYjzifh pDjc,ftyfaom jzLvSpGmaom ukd,f0wfawmf
tqif;ckepfyg;&Sad om ri,frBu;D aom tuFs aD wmfwu
Ydk dk bk&ifrif;jrwf 0wfqif&onf/
vufaumufawmf
bk&ifrif;\ vufaumufawmfukd Mu,f(9)vkH;(ukd;vkH;)pD &TD(a&T)piftwdukd
jyKvyk &f onf/
em;yef;
em;yef;tqDwiG f qGaJ om em;oG,yf ef;uk;H jzpfonf/
vnf&b
JG ,uf
vkdif(vnf) &GJb,ufawmfukd bk&ifrif;jrwf 0wfqif&ef a&SUusrf;vmtwkdif;
aomfvnf;aumif;? xl;qef; aomfvnf;aumif;jyKvyk &f onf/
pvG,af wmf
rdrd\tusifhukd t"d|mefaqmufwnfvkdaomaMumifh pvG,fawmfwif&onf/
opfow0gwo
Ydk nf rdr\
d vuf,mbufrS tpmrsm;uko
d mpm; vuf0b
J ufrS tpmukd
rpm;/ uJo
h Ydk uwdNro
J uJo
h Ydk tukov
dk u
f dk MuOfz,ft[
hH k opfow0gudk twk,l
&od(&aoh)wkYd opfeufta&ukd aqmifuek o
f nf/ okb
Yd &k ifrif;jrwfrpS rif;nDrif;om;?
r;awmfrwfawmfwkdYrSm rdrdtusifht"d|mef usifhokH;aqmufwnfvkd pvG,fawmf
qifjref;Muonf/ (,ckacwf &ckid Of ykoo
f nfrsm;? Oykow
f b
H ufywfjcif;onfvnf; p
vG,q
f if,if usiahf om a&S;a[mif; &ckid x
f ;Hk pHtusiw
hf pfcyk ifjzpfonf/
&T(D a&T)aiGpaom &wemwkjYd zifh rif;polww
Ydk iG f jyKvyk o
f nhf pvG,w
f o
Ydk nf
= r;Bu;D rwfBu;D t*r[maoemywdwrYdk mS pvG,(f 18)oG,/f

&ckdifom;BuD;pmay

64

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

= tdraf &SUrif;rSm (21)oG,/f


= &DNr&D iS (f a&ajr&h iS )f rif;wkrYd mS (24)oG,af om pvG,w
f u
Ydk kd qifjref;&onf/
pvG,fwifaom olwkdYrSm rdrdwdkY a&SUtpOftvmtusifhrsm;ukd rdrdwkdYtavsmuf
usifh&onf/ pvG,fqifjcif;aMumifh rdrdwkdY tusifhtvkduf &DNrDoQifwkdYrSmvnf;
uk o k d v f w &m;yG m ;rsm;rnf / ok d Y r S wk d i f ; Ek d i f i H o m,mpnf y if r nf / bk & m;ocif
omoemxGe;f vif;rnf pvG,w
f ifjcif;onf/ wefqmqifjcif; omrmefr[kw/f tusihf
t"d|mefEiS w
hf uG tusK;d twkid ;f rod&o
dS nf/
tvkH;pkHaom rif;wkdY\ wefqmqif,ifjcif;wkdYjzifh odMum;rif;\toa&uJhokdY
wifw
h ,fpmG qif,if &onf/ a&SU,cif&NdS y;D aom &mZbdaou use;f vmtwkid ;f xufyif
vGef aomfvnf; qif,ifawmfrt
l yf onf/
&T'D @(ac:)awmifr;DT (awmifa0S;)awmf
awmifr;DT awmfudk &Dozef;om;jzifjh yKvyk &f onf/ awmifr;DT awmfwiG f opfajzmif&h rnf?
yk;d uku
d rf yg&? trsut
f zkuif;&rnf? t&Sno
f nf bk&ifrif;jrwf\ ezl;qHawmfEiS t
hf nD
jzpf&rnf/ iGDtqif;(aiGtqif;) jyKvkyfNyD; &TD(a&T)EG,f jc,fovsufjyKvkyf&onf/
txl;xl;aom tkyrf sm;vnf; xkvyk yf g0ifonf/ &T(D a&T)jr? ywjrm;rsm;vnf; pDjc,f&onf/
&mZbdodufjyKvkyf&mwGif vuf,mawmfu (13)pif;? vuf0Jawmfu (13)pif;
cif;usi;f jyKvyk &f onf/
r*Fvmwef;xl;
uvyfNc(D ajc)uJo
h Ydk vkyaf qmifaom twifawmfudk r*Fvmwef;xl;[l ac:onf/
,cifu usD;NcD (aus;ajc)(okdYr[kwf) awmifZvyfyef;o@mefjyKvkyfMuonf/ if;ukd
uGrf;cGuf? aomuf&D(aomufa&) awmfwif tcefYoifh&m cif;usif;vkyfaqmifonf/
r*FvmtusKdf;iSmjzpfonf/ &TDjzifhjyKvkyf&onf/ oif;avQm jzpfap? jcL;yef;jcL;EG,f
tajymuftjcnfEiS jfh zpfap jyKvyk &f onf/
ckoif;
vuf,m&pf ckoif;(4)vk;H yg&onf/ &wemjzifh pDjc,f&onf/

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

65

a&Tu&m;
ewfyo&ef ruef;o@mefcu
G t
f xl;yifjzpfonf/
vufow
k yf 0g
a&Ta&miftqif;&Sad om vufow
k yf 0gudk jyKvyk &f onf/
Oaygif;
a&TcGuf/ / a&Tom;twdudk jyKvyk &f onf/
a&T[if;csKd/ / iG(D aiG)om;twdudk jyKvyk &f onf/
a&Tt;dk /
/ a&Tom;twdudk jyKvyk &f onf/
aMu;tkd;/ / ajrtkd;/
axG;cH/ / a&Tom;twdudk jyKvyk &f onf/
a&Tzvm;/ / a&aomuf&ef a&Tom;twdudk jyKvyk &f onf/
uGr;f avmif;// (uGr;f cGu?f uGr;f tpf? uGr;f *g) uGr;f xnf&h ef jzpfonf/
tvHwcH eG af wmf(7)yg;
tvHwcH eG af wmfrsm;ukd aumif;aomaeY? euww
f Ydk pD&ifjyKvyk &f onf/ tvHrsm;wGif
1/ aea&mifEiS w
hf al omta&mif(ol&,
d a&mif) tvH?
2/ jzLaom ta&miftvH
3/ 0gaom ta&miftvH
4/ rSnahf om ta&miftvH
5/ pdr;f aom ta&miftvH
6/ eDaom ta&miftvH
7/ jymaom ta&mif tvHrsm;ukd jyKvyk &f onf/
if;tvHrsm;wGifvnf;
1/ arsmufkyf
2/ *VKef yk f
3/ bDv;l kyf
4/ jcaoFh yk f
5/ Oa'gi;f kyf

&ckdifom;BuD;pmay

66

&ckdifGefYzl; trSwf(4)
6/ qifkyf
7/ e*g;kyrf sm;ukd jyKvyk yf g0if&onf/

a&Teef;awmfudk jyKjyifjcif;
a&Teef;awmfudk pEmokre&mZmrif;vufxuf rD;oifah vmifonfudk aemufrif;wkYd
vufxuf rvkyjf zpfc/hJ tkwyf Euo
f m pku
d x
f El idk cf o
hJ nf/ tkwjf rpfrcsEidk cf /hJ ,ckvufxuf
wnfaqmuf&m tkwef ef;oD[m oeyvif eef;OD;jym'fomNy;D ygonf/ ]],if;wGirf m&bif
OD;uif&mZyvi}f } wnfxm;onf/
"n0wD &ckid jf ynf ]]eef;yko
H rkid ;f }}rsm;rSm oHwNJG rKd U ]]'obmwdu}} nDaemif
rif;jyKaomtcg odMum;ewfrif;onf nOfhoef;acgif,HwGif udk,fwkdifxifvsuf
eef;ykzH efqif; jzpfonftwkid ;f aqmufvyk o
f nfh eef;ykrH [mrked jrwfpmG bk&m; wum
awmf&if;pEo&l ,
fd &mZmvufxuf eef;yk?H 'o&mZmrif; vufxufeef;ykEH iS hf ajrmufO;D NrKd U
awmfwiG f rif;apmrGef rif;bmwkv
Yd ufxuf eef;ykw
H o
Ydk nf a&SUusr;f *efEiS t
fh nD wnfvyk f
aom eef;ykjH zpfonf/
,Mwm? ,m,D? tif;tkid f kyw
f rk sm;jzifh aumif;rGeo
f nf/ ,if;twkid ;f ,ckeef;awmf
ukd wnfvyk rf nf/ a&Teef;jy'f&mZyvif OD;uifawmfonf/ pma[mif; pmwrf;xk;H pH
ESirhf nDrGw&f o
dS nfudk xk;H pHEiS hf ajymif;jyifMu&rnf/ a&SUOya' xk;H wrf;&mZ0ifvm&So
d nfom
oifhjrwfonf/ tcrf;tem; tokH;taqmif pD&ifcefYxm;rIrSm y"mejzpf xkH;pHOya'
rysufr,Gif;? om;awmftpOf? ajr;awmftquf? jrpfawmftTefY? qif;oufvsuf
ajymif;jyifoifo
h nfrsm;ukd ajymif;jyifoifo
h nfyif/ urmOD;xk;H pH&o
dS nf/ urmtvwfwiG f
jzpfaom xkH;pHvnf;&Sdonf/ w&m;pnf? acgif;avmif; xm; jynfoljynfom;wkdY
cwfxkd;&onhf xkH;pHrsm; vnf; ,ckumvay:xGef;aomfvnf; aemifrif;wkdYrSD&ef
xk;H pHOya'yifjzpfonf/
&mZyvifxkH;pHtwkdif;twm Oya'orSm &ckdifynm&Sd O*gpHpyfqkdaom eef;yGifh
armfueG ;f awmfrsm; ESit
hf nD ,cktXk ef ef;OD;uif&mZ]]yvi}f }awmfudk ajymif;jcif;jzpfonf/
bkef;uHyg&rDBuD;jrwfawmfrlonfESifh avsmfpGm twkdif;xuftvGefjzpfapvkdaomaMumifh
ajymif;awmfrljcif;jzpfonf/ a&S;xkH;pHrusjyKvkyfcJhonfh taetxm;ukd odfrf;
a&SUuqif;vwfonhf xk;H pHtaetxm;ESiahf vsmaf tmif ajymif;jcif;omjzpfonf/
ajreef;jymom'fawmfwiG f oD[moeyvi?f aemufyw
JG ufprkwf aqmifawmfwiG f
y'krm oe&mZ yviaf wmfudk vkyaf qmif&rnf/ ]]&mZyvif vkyf ;dk xk;H pHpmwrf;a[mif;}}

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

67

twkid ;f jzpfonf/
oBuFeaf wmfac:jcif;
oBueF af wmfac:jcif;onf NrKd UawmfwiG ;f rSm ac:jcif;? NrKd Uawmfjyifoifah wmf&mrSmac:jcif;
xkH;pH&Sdonf/ ,if;ESpfrsKd;wGif tcrf;tem; BuD;BuDk;us,fus,f oBuFefac:awmfrlvQif
NrdKUjyifoifhawmf&mrSm ac:awmfrl onf/ tcrf;tem;BuD;BuD;us,fus,fr[kwfvQif
a&TNrKd Uawmf twGi;f rSmyif oBueF af c:awmfro
l nf/ ,cktcg tuRef Udk &ckid jf ynfBu;D wGiu
f m;
umv0dyw
t
d cgBu;D BuKH BuKd uaf eaomaMumifh tcrf;tem;Bu;D Bu;D us,u
f s,Ef iS hf rcHawmf
rlNy/D toift
h wifah vsmpf mG aom cHawmfrrl nf[k bk&ifred aYf wmfral omf a&S;xk;H pHwiG f ok;H pk
wpfpak vsmeh nf; jyKvyk v
f Qif oifjh rwfvyS gonf[k avQmufMu qk;H jzwfjyKvyk Mf uonf/
bGUJ wHqyd ef mrHawmf
rif;{u&mZf\ wHqyd ef mrHawmf (emrnf? trnfawmf)? rdz&k m;Bu;D \ wHqyd ef mrH
awmf? Zmwmawmfrsm;ukv
d nf; jyKvyk f bdou
d o
f eG ;f jyKtyfEiS ;f &onf/ ywjrm;taqmif
ta,mifrsm;rSvnf; a&S;xk;H pHta[mif; twkid ;f pD&if&onf/ rif;{u&mZfemrHawmf Zmwm
awmf ywjrm;(9)&pfp?D oifyek ;f acgif ywjrm;(3)&pfp?D oifyek ;f acgif ywjrm;(2)&pfp?D vufem;
ywjrm;wpf&pfpD &if;zsm;e0&wf(2)vk;H pkH xnfv
h yk &f onf/
tdrf&Sdrif;ukdvnf; bGJUESif;
bdodufoGef;avmif; tdrfa&SUrif;ukdvnf; bGJUwHqdyfemrawmfay;&NrJjzpfonf/
trnfay;ouJo
h Ydk t0wftpm;? NrKd Ujy? &Gm? jynf? oem;awmfro
l nf/ tdraf &SUrif;om;?
rif;ajr;? r;rwf? r,fawmf? trIxrf;? t&mxrf;wkt
Yd m; bGUJ emr xyfraH y;oem;cs;D jri hf
tyfEiS ;f &onf/
rdzk&m;ukdyg bdodufoGef;
rdz&k m;ukv
d nf; tbdou
d o
f eG ;f &onf/ bdou
d o
f eG ;f rS ]]ra[oDrzd &k m;}}jzpfonf/
tbdou
d rf oGe;f aomf ]]rif;pnf;pdr&f rdz&k m;}}omjzpfonf/ rdz&k m;ukd bdou
d o
f eG ;f &m
rif;orD;u oGef;&onf/ bdodufoGef;&Gwfqkdpm? usdefpmrsm;ukdvnf; &Gwfqkd&onf/
oGe;f aomae&monf rif;bdo
d u
d o
f eG ;f pOfaeaom a&ozef;tif;ysOrf [kw/f &wemtpktykH
xuf wufomoGe;f &onf/

&ckdifom;BuD;pmay

68

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

bk&ifrif;jrwftm; tbdodufoGef;jcif;
txufqcdk ?hJ ajymcJ?h aqG;aEG;cJMh uNy;D onftwkid ;f pDpOfaqmif&u
G f Ny;D pD; r*Fvm
tcsed t
f cgaumif;qku
d q
f u
dk af &mufNyjD zpfvQif &ckid jf ynfoQib
f &k ifrif;jrwfonff odMum;rif;\
wefqmESifhwlaom rif;ajrmufwefqmig;yg;? tygt0if txl;xl;aom &wemwkdYukd
qif,if 0wfpm;vsuf bdou
d cf yH pn;f rsm; 0kid ;f &H tbdou
d o
f eG ;f &ef jyKvyk x
f m;aom
a&ozef;tifysOaf wmfxufwiG f wuf ae&m,l&onf/
xkad emufrS rif;om;? rif;orD;? ykPm ;? olaX; ponfwu
Ydk tpOftwkid ;f bdou
d f
pm? used pf mrsm;&Gwq
f dk tbdou
d adf &pifoeG ;f avmif;&onf/ tbdou
d u
f sed pf mrsm;udk
ygV?d &ckid ?f ESpcf suaf &mpGuf &Gwq
f rdk S aocsmonft
h wGuf xko
d Ydk &Gwq
f &dk onf/
rif;orD;&Gwq
f ydk Hk
a'0? toQirf if;jrwf/ wH? toQirf if;jrwfu/dk oaAy?d tvk;H pkv
H nf;jzpfuek af om?
cw,
d *Pm? rif;rsK;d taygi;f wko
Yd nf? twmeH? rdru
d ,
dk u
f /dk tm&u?H apmifah &SmufpjD cif;iSm/
rdem tbdaoaue? odYk tbdou
d o
f eG ;f jcif;jzif/h tbdou
d u
f ?H tbdou
d cf aH om/
r[m&mZmeH? rif;jrwfudk / ua&mE?d jyKuek \
f / wG?H toQirf if;jrwfonf/ &mZ"are?
w&m;ESi/hf oare? nDojzif/h &Z?H rif;tjzpfu/dk uma&[d? jyKawmfryl gavmh/ {awokcw,
d
uawok? xkrd if;rsK;d taygi;f / wG?H toQirf if;jrwfonf/ o[dwpdawp? tpD;tyGm;ukd
tvk[
d o
d nfvnf;/ ba0jzpfawmfryl gavmh/[dworawp? tpD;tyGm;ukd tvk[
d o
d nf
vnf;/ ba0jzpfawmfryl gavmh/ [dworaw? tpD;tyGm;jzifrh Qaom arwmpdw[
f ad wmfrl
onfvnf;/ ba0? jzpfawmfryl gavmh/ &um0&um*kw,
d m? apmifah &Smufr"vkNH cKH pjD cif;jzif/h
awoH? xkrd if;rsK;d wko
Yd nf/ &uad w? apmifah &Smuftyfonfvnf;/ b0g[?d jzpfawmfral vmh/
okYd ygV?d &ckid Ef pS w
f idk f a&m,Suf rif;orD;&Gwq
f dk tbdou
d o
f eG ;f avmif;&onf/
tbdou
d af &pifudk bk&ifrif;\ OD;xdyf oGe;f avmif;Ny;D vQi?f bk&ifrif;jrwf\ bGUJ wq
H yd f
awmfudk rif;om;u atmifjcif;(8)yg; tcsKy*f gxmukd &Gwq
f q
dk ufuyf&onf/if;jyif eef;NrKd U
awmfarmfueG ;f a&Teef;awmfurn;f rsm;ukv
d nf; xyfraH Mumfjim&onf/
pnfw;D cwfjcif;
tbdou
d cf aH wmfro
l nfu
h m;? A[kXd pf Of? "mwfpnfrS p twD;trIwf wl&,
d mrsK;d pkH
wku
Yd dk ork'& m vIid ;f wHyidk ;f xouJo
h Ydk wpfNyKd ief uf wD;rIw&f onf/

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

69

trdeaYf wmfxw
k jf yefjcif;
&ckid b
f &k if bdou
d af wmfoeG ;f Ny;D aemuf bk&ifrif;jrwfonf &ckid u
f Re;f Bu;D (44)uRe;f
ESihf &ckid w
f pfjynfv;Hk okYd trdeaYf wmfxw
k jf yef&onf/ (xkwjf yefaom trded aYf wmfrsm;ukd aemuf
aemifazmfjyygrnf)/
xkt
d rdeaYf wmf us,0f ef;aom &ckid af 'o? e,fy,ftrIxrf;aygi;f pk?H jynfojl ynfom;
tm;vk;H ? &[ef;&Sio
f al wmfojl rwfygrusef tm;vk;H aom yk*Kd vrf sm;okYd trdeaYf wmfouf
a&mufaMumif; Te;f onf/ bdou
d o
f eG ;f Ny;D taMumif;ESihf bk&ifbUJG emrnf? wkid ;f jynfemrnf?
eef;awmfemrnfrsm;ygonf/ pvG,fpaom tusifhoDvrsm;ukdvnf; NrJMu&efygonf/
bdou
d cf NH y;D onfaeYu p Oykoo
f v
D ukd &ckid w
f pfjynfv;Hk ok;H ESpu
f siMhf u&ef aMumfjimonf/
vlpaom tjypfxu
dk af omolrsm;ukd vGwNf ird ;f csr;f omcGihf ay;onf/ awmiSuw
f &d pmef
rsm;ukdvnf; Oya't& rzrf;rowfbJ ab;rJhvTwfonf/ vlOD;a& pm&if;ukdvnf;
qufoiG ;f &onf/ tcsed t
f av;? awmif;? wif;wku
Yd dk rlvtwkid ;f vky&f ef tmPmygonf/
w&m;pD&ifa&;qkid &f mrsm;vnf; "rowfEiS t
hf nD jyKvyk Mf u&efygonf/
&ckid af emufq;Hk bk&if r[morw\ bdou
d yf aJG wmfum; Ny;D qk;H jcif;okYd a&mufNy;D jzpf
ownf;/
(ukd,fh&mZm)
(1994)
usrf;ukd;
1/ &ckid &f mZ0ifopf(awmifausmif;)
2/ tjcm;&ckid &f mZ0ifrsm;
3/ r[morwrif;bdodufpmwrf;(ayrl)(t"du)
4/ &ckdif&mZbdaouusrf;
5/ O*gp\
H &ckid ef ef;yGiahf rmfueG ;f ?
6/ eef;yko
H rkid ;f /

&ckdifom;BuD;pmay

70

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

tdwfzGifhay;pm wpfapmif
&ckid f ;dk r r*Zif; trSw(f 1)ukd zwf&wJt
h cgrmS 'Dtw
d zf iG ahf y;pmukd a&;jzpfcyhJ gw,f/
aemifat;(taemuf)&JU aqmif;yg;rSm armifjyL; oHw\JG aqmif;yg;eJY pmwrf;aMumihf ajrmufO;D ?
ausmufawmfwrYdk mS jyemjzpfcw
hJ ,fvYdk qkx
d m;wmukd awGU&w,f/
tJ'pD mwrf;rSm bmawGwifjyxm;w,fqw
dk mawmh pma&;ol t&Sit
f aeeJY rzwf&
vkYd rodygb;l / ukpd rd &f UJ aqmif;yg;xJrmS awmh q&maz(armifjyL;)u trSm;&S&d if axmufjy
jyKjyifay;ygqw
dk phJ um;ukd ajymw,fqv
dk v
Ydk J a&;&jcif;jzpfw,f/ OD;wifaz(armifjyL; oHw)JG &JU
aqmif;yg;rSeo
f rQ zwfaI vhvmMunhw
f t
hJ cgrmS r[m,meeJY ouwukd tNrw
J rf;tom;
ay;a&;om;xm;wmukd awGU&w,f/
armifa'0 ajrmufO;D &JUaqmif;yg;rSm a0zefxm;wmu uGi;f qif;okawoervkyb
f J
usr;f pmtkyaf ygi;f rsm;pGmukd wifjyuk;d um;ae&if trSm;rsm;wwfw,fvq
Ydk w
dk ,f? armifa'0
&JU ajymMum;csuf[m rSefuefoifhawmfygw,f/ pmawGUvufawGUaygif;pyfzkdY vkdtyfwm
trSeyf gy/J
q&mOD;wifaz (armifjyL; oHw)JG &JU ]]&ckid jf ynfoYdk ygVo
d uwta&;tom;pwif
a&muf&jdS cif; aqmif;yg;eJyY wfoufvYdk aqG;aEG;wifjyyg&ap/
yifrvm*wfrif;&JU Ancient Arakan pmtkyu
f dk ygVo
d uwta&;tom; pwif
a&muf&jdS cif; aqmif;yg;eJY ywfoufvYdk aqG;aEG;wifjyyg&ap/
avhvmoifh
q&mOD;wifaz (armifjyL; oHw)JG taeeJY ygVb
d momeJYJ ouwbmomukd uRr;f usipf mG

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

71

avhvmoifMum;yg? uRr;f usiNf yq


D &dk if tJ'aD usmufpmrsm;ukd jyefvnfavhvmNy;D uk,
d w
f idk f
zwfMI unhyf g/ yifrvm*wfrif;&JU wifjycsuaf wG b,ftwkid ;f twmtxd rSeo
f vJ rSm;ovJ
ud,
k w
f idk o
f &d edS m;vnfvmygvrd rhf ,f/
ekdifiHjcm;om;rsm;&JU t,ltqrsm;ukdom a&SUwef;wifvGef;NyD; pmtkyfrsm;ukdyJ
tm;uk;d jyKraeoihyf gb;l /
xifa,mifrrd mS ;
pma&;ol t&Sit
f aeeJv
Y J Ekid if jH cm;om;rsm;&JU t,ltqrsm;eJY ouwpmaywkaYd Mumifh
q&marmifjyL;uJo
h Ydk ,cifu ok;H oyfczhJ ;l ygw,f/
okaYd omf OD;a&Tatmif M.A(ouw)&JU ouwo'gusr;f eJY OD;jrifah qG r[m0dZm
vef'ef&UJ ouwo'gusr;f ukd tywfwukwf avhvmqnf;yl; oifMum;cJyh gw,f/ tJ'D
NyD;rS ausmufpmrsm;ukd acwftvkdufcGJjcm;NyD; udk,fwkdifzwfIokawoejyKwJhtcgrS
xifa,mifrrd mS ;jzpfcahJ Mumif; od&awmhw,f/
aqmif;yg;a&;aeMuwJh aqmif;yg;&Sif tawmfrsm;rsm;[mqk&d if ygVed YJ ouwukd
wwfuRr;f rIr&Sd avhvmrIvJ r&Sb
d J Ekid if jH cm;om;rsm;&JU pmtkyrf sm;uko
d m a&SUwef;wifu;dk
um;aeMuwm rsm;aew,f? ausmufpmrsm;ukd acwftvku
d cf jJG cm;Ny;D ud,
k w
f idk o
f ak woe
jyK avhvmrIr&Sw
d m[mvJ]]tjiif;yGm;&eftaMumif;}} jzpfwhJ tm;enf;csuaf wGygy/J
ygVdpmay
ygVyd garu a':tek ;f &JU ygVpd mayorkid ;f eJY a'guw
f m 0ifwmepf&UJ pmtkyrf sm;ukd uk;d um;
Ny;D ygVed YJ rm*"rwlb;l vkYd aqmif;yg;rSm wifjyxm;wm awGU&w,f/ pma&;olt&Si&f UJ
awGU&cdS suu
f v
dk J wifjyygrh ,f/
armifthH r[m0dZm (bkaH b) ouso[
D "rmp&d, ygVyd g&*l&UJ Ak'o
moem 2500
c&D; pm(78)rSmjrwfpmG bk&m;a[mawmfral om pum;tpOf a'oemawmftpOfudk ygV[
d ak c:onf/
(ygV-d tpOftwef;)jrwfpmG bk&m;\pum;awmf a'oemawmftpOfonf rm*"dbmomjzifh
wnf&&dS um; bk&m;a[ma'oemawmfudk ygV[
d ak c:&mrS tcsed Mf umanmif;aomtcg rm*"d
bmomukd ygVb
d mom[kac:avonfw/hJ OD;jrifah qG r[m0dZm (vef'ef) "rmp&d,uvJ
ouwo'gusr;f usr;f OD;ed'ge;f rSm rm*"bmom[m ygVb
d momjzpfw,f twlwyl v
J Ydk
qkx
d m;w,f? OD;a&Tatmif M.A (ouw)uvJ 'Dt,ltqukd vufcw
H ,f/

&ckdifom;BuD;pmay

72

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

jrefrmEkid if H pmoifom;rsm; acwftqufquf oif,v


l mMuwJh oD[Vdk u
f Ak'0 ,
d
rax&fp&D ifwhJ y'lyod'd o'gusr;f rSmvJ ygVb
d mom[m rm*"bmomyJvYdk qkx
d m;w,f?
'Dtqkad wGudk jrefrmEkid if u
H &[ef;&Siv
f t
l rsm;pku vufcx
H m;Muygw,f/
'Dawmh ynm&Siw
f &Ydk UJ ajymqkw
d ifjycsurf sm;ukd b,fou
l rSm;w,f rSew
f ,fqw
dk m
rdrdukd,fwkdif vufawGUokawoejyKNyD; aumufcsufcsrS jzpfvdrfhr,f/ pmawGeJY
rvkaH vmufygb;l vkYd qkcd siyf gw,f/
ygVdeo
YJ uw
ygVb
d mom[m ouwuqifoufvmwJh om;Bu;D Mo&ovkYd q&marmifjyL;u
xyfrw
H ifjyxm;jyefw,f? q&mOD;pHomatmifuvJ &ckid jf ynfo;Hk tu&m ed'ge;f rSm azmfjycJh
ao;w,f/
OD;jrifhaqG&JU ouwo'gusrf; usrf;OD;ed'gef;rSm ygVd? ouw? jymuwwkdY[m
rdom;pkbmomrsm;jzpfw,f? rnfonfh bmomu a&S;usw,fqw
dk m rajymvkyd gb;l wJ?h
ouwbmom[m ygVb
d mom&JU t&if;cHvq
Ydk x
dk m;w,f? okaYd omf
q&m OD;a&Tatmif M .A (ouw)apwD,*F"rmp&d,? ousoD["rmp&d,
(0XHoumh)omoe"ZoD&d y0&"rmp&d, (oda&mrPd)av;bGUJ & ynm&Si&f UJ a&S;a[mif;
ouwo'gusr;f yxrbGUJ pm(y)rSm ok;H oyfxm;wmuygVo
d nf ouwxuf a&S;us a0'ESihf tNyKd io
f abm&Sad Mumif; awGU&\qkNd y;D
us,w
f 0ifh &Si;f jyxm;ygw,f? ygV?d ouw? jymuwwk[
Yd m rdom;pkbmomjzpfaMumif;
awmh q&mOD;a&Tatmifu vufcw
H ,f/
q&mOD;a&Tatmifu ygVdbmomonf Historical Language trsKd;tpm;jzpf
,if;ygVb
d momukd pepfwuswwfajrmufapEkid &f ef ygVb
d momESifh rdom;pkbmomrsm;jzpf
aom ouwESihf ygu#bmomwku
Yd dk avhvm&ef vkt
d yf\/ xko
d Ydk yl;wGaJ vhvmjcif;rjyKygu
ygVb
d momESihf ywfouf tjiif;yGm;zG,rf sm; BuKH &wwf\wJ/h
aumufcsufcs&ifawmh OD;jrifhaqG&JU usrf;OD;pum;rSmqkdovkd ouw[m ygVd
bmom&JU t&if;cHr[kwEf idk b
f ;l / ouwu qif;oufvmwmvJ r[kwb
f ;l /
q&mOD;a&Tatmif&JU tqkdt& ygVd[m ouwxuf a&S;usaevkdYyJ? oD[kdVfu
Ak'y ,
d rax&fp&D ifwhJ y'kyod'd o'gusr;f rSmawmh ]]ouw0do'dou
H wGm}} ouwu
qif;oufvmwJh bmomr[kwaf Mumif; taxmuftxm;rsm;pGm&Sw
d ,f/
armift(hH r[m0dZm )(bkaH b)&JU omoem 2500c&D;rSm qkx
d m;wmu ouwbmom

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

73

pum;rSm ygVrd m*"ESihf pifNyKd i&f adS ecJo


h nf/ okaYd omf ouwpmayrSm jrwfpmG bk&m;vufxuf
wGif &Sad weonf[l &mZ0ifrw
S w
f rf;r&Scd /hJ
at'D ig;&mpk tdE,
d pma&;q&mBu;D rsm;rS ouwpmay a&SUwef;a&mufatmif
wGe;f ykaYd zmfjya&;om;Muonf/ tmaomurwkid rf D a&SUyidk ;f tdE,
d &mZ0ifrmS bk&m;a[m
ygVad wmfrsm;uko
d m tckid rf mqk;H rSww
f rf;tjzpf ,l&onf/
*sed ;f pmayac: t'rm*"DrmS yxro*Fg,em aemuftESpEf pS &f mcefY aemufus\/
ouwpmayrSm omoemESpf ok;H &mpkrS ay: wwd,tqifo
h m&So
d nfvYdk qkx
d m;ygw,f/
'Dawmh pmtkyaf wGuydk J uk;d um;wifjyae&ifawmh tjiif;yGm;vkYd qk;H rSmr[kwb
f ;l /
ud,
k w
f idk o
f ak woejyKzaYdk wmh vkt
d yfMuygNy/D
ygVdpmay
q&marmifjyL;&JUaqmif;yg;rSm oD[Vdk rf mS pwkwo
*H g,emwifNy;D rS ygVpd may pGpJ NJG rNJ rJ
ok;H pGcJ yhJ gw,fw/hJ 'Dpum;[m rSeo
f ifo
h avmuf rSeyf gw,f/
&ckid w
f efaqmif r*Zif; trSw(f 17)rSm a0omvDacwf &ckid jf ynf Ak'o
moemppfwrf;
aqmif;yg;rSm q&marmifjyL;u oD[Vdk rf mS ax&0g'*kP
d ;f rSmrl ygVb
d momjzifh oH*g,emwifchJ
ayonfwJh/
q|oH*g,emwifNyD;jzpfwJh "ry'tXuxmed'geuxmrSm ,mwryPd'dyrSd?
'Dybmom,o@dwmwkYd qkx
d m;ygw,f? yd#uwfawmfrsm;ukd oD[Vdk b
f momjzifo
h m oH*g
,emwifygw,fwJh/
ygVb
d momeJyYJ wfoufvYdk xnfo
h iG ;f ajymcsiw
f mu
omoemESpf av;&mpk arm&d,rif;quf jyKww
f t
hJ csed rf mS ax&0g'*kP
d ;f [m tdE,
d
jynfawmifyidk ;f qHcsu
D adk jymif;a&TUw,f/ omoemESp(f 5)&mpkrmS yef*syjf ynfe,f om*vNrKd U
awmfrmS *&dwEf ,
G 0f if rdvEd r if;Bu;D &JU tar;ukfd &[Et&Sif em*odeaf jzqkw
d hJ rdvEd y Om
ygVdawmfusrf;BuD;ay:xGufvmcJhw,fwJh/
omoemESpf 10&mpka&mufawmh t&Sif r[mAk'a Cmorax&f[m tdE,
d awmifyidk ;f
uaeNy;D oD[Vdk u
f dk <ua&mufNy;D oD[Vdk b
f momeJ&Y w
dS hJ yd#uwfawmfawGudk ygVb
d momjyef
qkw
d ,f/ ygVb
d momeJY q|uxm? #Dumusr;f awGjyKpw
k ,fvYkd Ak'w
&m;awmf txufwef;
tqifu
h sr;f eJY omoem 2500 c&D;rSm qkx
d m;w,f/

&ckdifom;BuD;pmay

74

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

owdjyKoifh
EkdifiHjcm;om; ausmufpmynm&Sifrsm;rSm rsm;aomtm;jzifh ouwpmayom
uRr;f usif ygVpd maywGif uRr;f usirf rI &Sd tm;enf;wwfMuygw,f/ tJ'gaMumifh rdrw
d Ydk
tm;oef&muko
d m qGJ aumufcsucf sazmfjywwfMuw,f/ tJ'gaMumifh ouwESihf ygVu
d dk
uRr;f usipf mG avhvmyg? pmtkypf mwrf;rsm;ukd vufuidk jf yK? ud,
k w
f idk v
f J okawoejyKzYdk
txl;vkdtyfvSygw,f/
arwm&yfcv
H dk
q&marmifjyL;[m pmaya&;&mrSm tvGeaf vhvmrI tm;aumif;wJh q&mwpfO;D jzpf
w,fqw
dk m wifjya&;om;rIudk Munfv
h o
Ydk &d ygw,f? &J&0J 0hH w
hH ifjy&Jwo
hJ wu
d v
dk J cs;D usL;
ygw,f/ odaYk omf q&mhtaeeJ-Y
1/ ygVed o
YJ uw uRr;f usipf mG avhvmoifMum;yg?
2/ &ckid af usmufpmrsm;ukd acwftvku
d cf jJG cm; ESUH EUHS pyfpyfcjJG crf;pdwjf zm ud,
k w
f idk f
okawoejyKavhvmyg/
3/ Ekid if jH cm;om;rsm;&JU t,ltqrsm;uko
d m a&SUwef;rwifygev
YJ Ydk 'Gg&m0wDe,fom;
q&mtm; 'Gg&m0wDe,fom; t&Sit
f aeeJU arwm&yfcv
H ydk gw,f/
ed*;Hk pum;
q&mukd tckvadk jymjy&wmawG[m ukpd rd &f UJ aqmif;yg;rSm ygwhJ ky0f wKtaxmuf
txm;rckid v
f rHk D wpfrsK;d om;vk;H odum usr,ft
h vkyrf sK;d vkyrf w
d mrsK;d rjzpf&atmif q&m
tcsed rf q
D ifjcifzyYdk g/ ]]'Gg&m0wDe,fom; armifjyL;aMumif}h } qkw
d hJ a0zeftjypfwifc&H wmrsK;d
'Gg&m0wDom; t&Sit
f aeeJv
Y J rjzpfapcsiyf gb;l /
q&mtm;av;pm;vsuf

t&Sifaumov(*a0oD)

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

75

&ckdifrI yef;csD[ef
&ckid ,
f Ofaus;rI &ckid pf mayrsm;ukd vufvrS ;f rDoavmuf avhvmrdonf/ pmay
oufoufavhvmum; auseyfEpS o
f uftm;&jcif;r&Syd g/
okEYd iS t
hf cgtm;vyfwidk ;f 0goemxk&H m taygi;f toif;rsm;ESihf a&S;tarGtESpjf zpfaom
taqmuftOD;? kyv
f ;Hk ky<f ua&S;a[mif;ypn;f rsm; useaf om ae&mrsm;okYd oGm;a&muf
avhvmqnf;yl;rdonf/ txl;ojzifh uREyfk rf mS rdr0d goemyg&m yef;cst
D Ekynmjzifh a&S;a[mif;
vuf&mrsm;ukd yef;csu
D m;jzifh rSww
f rf;wifavh&o
dS nf/
wpfcgwpfcg vGepf mG vSytcsK;d usNy;D tHMh op&maumif; vufzsm;cgavmufatmif
vuf&majrmufaom kyyf rHk sm;ESiv
hf nf; BuKH awGUMu&onf/ &ckid ,
f Ofaus;rItEkvuf&m
kyv
f ;Hk ky<f ursm;onf avhvmrSww
f rf;wifaeolrsm;tm; eufidI ;fpmG IUd ,zl rf;pm;aeMu
ovm;[kyif xifrw
S &f onf/ tzrf;cH&olrsm;tzkv
Yd nf; ke;f xGuv
f w
G af jrmufjcif;iSm rpGr;f
omawmhay/ avhvmonht
f ykid ;f rSmvnf; pepfwus&&dS ef avhvmolrsm;tzkYd c&D;rayguf
NrKd Ura&muf abmif;'Gwt
f xdjyefvrf;&So
d nf/
rnfonht
f vkyw
f iG rf qkd jyefvnfqef;ppfavhvmMuNyq
D v
dk Qif uGi;f qufr&d efEiS hf
taMumus&ef vkt
d yfaMumif; okawoDwx
Ydk rH S Mum;zl;\/
wpfcg wpfcg rdrad vhvmvkad om taMumif;t&mwpfcck u
k dk od&v
dS dk vku
d &f mS &onf
rSm taMumrus y&rf;ywmjzpfjzpfaejyefonf/ wGif vk&d if;ukrd &bJ 'kut
rsK;d rsK;d ESiYf
awGU&\/ xkaYd Mumihf Z,m;cs tBuaH umif;&SmBu&H \/ rdrv
d t
dk yfaom a&S;&ckid rf l yef;csD
[efudk avhvm&ef vlEiS yhf wfoufaom taMumif;t&mrsm;ukd wpfcck si;f cGjJ crf;um &SmazG
&efvt
dk yfvmojzifh atmufygtwkid ;f &SmazGMunho
f nf/

&ckdifom;BuD;pmay

76

&ckdifGefYzl; trSwf(4)
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)

ukd;uG,fonfhbmom
pum;-toHae toHxm;
pmay-ta&;tom;
vlraI &;&m-tusiphf ku
d f
qif,if-xkH;-zGJU-wD;-u
aqmufvyk Af o
d u
k m vufrt
I Ekynm ponfwjYdk zpfMuonf/ okYd cGjJ crf;vku
d f
onfEiS hf a&S;yef;csED iS hf ywfoufaomtaMumif;t&mvk&d if;ukd &SmBu&H efvrf;p
pwif&&SNd yjD zpf&m? yef;csyD nmonf qif,if? xk;H -zGUJ -qk-d wD;-u aqmufvyk f
a&; Adou
k m? vufrI ynm paom taMumif;t&mrsm;ESifh qufpyfaeaMumif;
odvm&NyjD zpfonf/
wpfzef a&S;yef;csED iS hf ywfoufaom tusK;H 0ifaeonfah e&mrsm;ukd odaomfvnf;
avhvmenf;? avhvm[efudk cGjJ crf;Munh&f jyefonf/ xkaYd Mumifh a&S;a[mif;,Ofaus;rI
vuf&mwpfcck Ek iS hf BuKH widk ;f BuKH widk ;f atmufygtpDtpOftwkid ;f aqmif&u
G &f jyefonf/
(1)
yef;csrD supf jd zifh yef;csD aI xmifrh S Munfh jI cif;?
(2)
t&Su
d dk t&Sw
d idk ;f ykq
H u
JG ;l ,ljcif;?
(3) (u) tysut
f pD;&So
d nfah e&mrsm;ukd teD;pyfq;Hk jznfph u
G Mf unhjf cif;?
(c) rvkv
d m;tyfaom jznfph u
G ef nf;ukd a&SmifMuOfjcif;
(4) (u) t&m0wKwpfcck \
k twkid ;f twm
(c) awGU&Sdonfhae&mXme
(*) awGU&o
dS nft
h csed u
f mvwku
Yd v
dk nf; twwfEidk q
f ;Hk rSwo
f m;xm;&\/
(yef;ukd taMumif;jyKNyD; 0g;jcrf;ukd acgif;rSmwif&a&) qkdaom &ckdifpum;ykHu
ae&mrSm tok;H 0ifaeonf/ a&S;a[mif;yef;cst
D aMumif;ukd avhvm&ef (usraumuf
aysmufr&Sm) ajrxnfp? a<uxnfp? aMu;p? oHp? ausmufw;Hk ausmufcJ tydik ;f tusK;d
tptersm; tok;H rjyKbJ ausmckid ;f ypf r&ay/
vkcH snw
f pfxnfjzpfzYdk jcnfwpfrQio
f nf t"duqko
d uJo
h Ydk a0omvDww
H idk ;f Bu;D
wpfcjk zpfvmzkYd tkww
f pfcsyo
f nfvnf; t"du&yifjzpfonf/
Oyrmwpfcrk mS vifyef;uGjJ crf;wpfcu
k dk awGUMuonfqydk gp?Ydk pm&Guaf y:wiG f if;vifyef;
uGaJ ygi;f rsm;pGmukd ,lNy;D [efcsun
f n
D q
D ufpyfMunhv
f u
dk v
f Qif vifyef;uGw
J pfjcrf;rSonf
vifyef;wpfcsyftjzpf jrifvm&rnfjzpfonf/ xkdYtjyif vifyef;uGJtay: ygvmaom
yef;uGurf sm; tkyrf sm;onfvnf; qufpyfay:vmrnfjzpfonf/ if;ukMd unhNf y;D acwfEiS hf

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

77

vlaerIpepfwu
Ydk dk cefrY eS ;f &eftwGuf vrf;yGio
hf mG ;NyjD zpfonf/
yef;csyD nmonf urmay:&v
dS rl sK;d wkid ;f \ tEkynmwkw
Yd iG f t"duaomhcsuyf nm&yf
Bu;D wpf&yfjzpfonf/ ykaH zmfa&;qGjJ cif; ( Design)ukd urmOD;vlom;rSp ,aeYxufwidk f
tok;H jyKvmcJMh uonf/
,aeYurmay:&dS wkid ;f jynfwidk ;f ? vlrsK;d wkid ;f rSm rdrw
d \
Ydk ud,
k yf idk ,
f Ofaus;rIrsm;ukd
vGwfvGwfvyfvyfazmfxkwfaeMuonf/ xkdYaMumifh uRekfyfwkdY &ckdifvlrsKd;wkdYonfvnf;
rdrw
d Ydk ud,
k yf idk ,
f Ofaus;rIudk vGwv
f yfpmG azmfxw
k Ef idk o
f nf/
]]vli,fESifhyef;csD}} ,aeYuRekfyfwkdY\ vli,fwkdYonf wkdif;wyg;,Ofaus;rIrsm;
vTr;f rk;d rIaMumifh rdrw
d u
Ydk ,
kd yf idk ,
f Ofaus;rIudk avhvmrIUtm;enf;aeMuonf/ arhxm;Mu
onfqv
dk nf; rrSm;ay/
wHigEiS hf eD;wHig rkq;dk ESihf eD;rkq;dk qko
d uJo
h Ydk eD;pyf&mbufyg oGm;&onfrmS rSeu
f ef
aom ed,mrwpfcjk zpfaeonf/ odEYk iS hf rdrb
d 0udk arhavsmu
h m tjcm;tawG;rsm;jzifh
vGiahf rsmaeMuonf/ rdrb
d 0udk rarhavsm&h atmif rdrb
d 0\ Zpfjrpfudk &SmBuMH u&rnf/
rdru
d ,
kd u
f dk ud,
k yf idk ,
f Ofaus;rIEiS hf teD;pyfq;Hk jzpfatmif ysK;d axmifjyKpak vhusiahf y;&ef
vkt
d yfayonf/
txl;ojzifh wdrjf rK yaf ysmufu,
G af eaom uReyfk w
f \
Ydk uk,
d yf ikd f ;dk &m "avh0wfpm;
qif,ifx;Hk zGUrJ rI sm;xJrS kyv
f ;Hk ky<f ursm;ukd &ckid rf yI ef;cs[
D efEiS hf tjyKoabmjzifh ykaH zmfvu
dk Mf u
ygvQif acwftqufqufwrd jf rK yaf ysmufu,
G af eaom k;d &m"avhrsm; uGi;f uGi;f Bu;D ay:
ayguv
f mvdrrhf nfjzpfaMumif; wifjyygonf/
ausmf o m G e f Y
rSDSjirf;
1/ &ckdifa&S;a[mif;,Ofaus;rIvuf&mrsm;?
&ckdifwefaqmifr*Zif;? pmrsufESm(32)I
2/ ajrmufOD;vrf;Tef? 1988?

OD;OD;omxGef;a&;onf/
twGJ1? trSwf 5? 1955-56
&ckid jf ynfe,fjynfoaYl umifp?D
ppfawGNrdKUrS jyKpkonf/
3/ ajrmufO;D NrKd Ue,f jzpfpOforkid ;f pmrsuEf mS (269) NrdKUe,frSwfwrf;jyKpka&;aumfrwD
ajrmufOD;NrdKUe,fygwD,lepf(1982)
4/ tuReo
f ad om &ckifd af &S;a[mif;yef;csD
yef;csrD if;k?d &ckid rf *Zif;trSw(f 14)
5/ "n0wD? a0omvD? av;NrKd U? ajrmufO;D paomae&mtESUHtjym;oko
Yd mG ;a&mufavhvmcsuf
rsm;/

&ckdifom;BuD;pmay

78

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

6/ &ckid
f eG zYf ;l 1968
ajrom;r[kwfbJ ausmufom;ay:wGif a<u&nfokwfyef;csDvuf&m tykdif;tp
"mwfykHtjzLa&mif a<u&nfay:wGif tpdrf;a&mifjzifh aumufaMumif;yef;csDqGJxm;onf/
aumufaMumif; yef;cs\D vuf&mrSm tufjcif;? vku
d jf cif;? acsmjf cif;? r&Sb
d J &J0phH mG qGx
J m;aom
aumufaMumif;vuf&mukd awGU&&dS onf/ aus;iSuEf iS hf yef;cufrmS vGepf mG yem&Ny;D [yfrd
onf/
awGU&adS omae&m &wemykaH pwD Murf;cif; rif;carmif;aumZm(975),ckvuf&rdS mS
a<u&nfow
k v
f uf&mudk ajrmufO;D a&S;a[mif;okawoejywku
d o
f Ydk ajymif;a&TUxm;Ny;D
jzpfonf/

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

79

rif;jym;NrdKUe,frS awGU&Sd&aom
a0omvDacwf(jyifNyD;) taxmuftxm;rsm;
rif;jym;NrKd Uonf &ckid jf ynfe,f\ NrKd UawmfppfawGNrKd UrS ta&SUajrmuft&yf rkid (f 40)ausmf
uGma0;Ny;D tOee'Dac:av;NrKd Ujrpf jrpf0usaom taemufbufurf;ezl;ay: wnf&adS om
NrdKUwpfNrdKUjzpfonf/
NrKd Uwnf&&dS mt&yfa'o a&S;u used ;f uRe;f wkid ;f (okrYd [kw)f used ;f wku
d t
f jzpfjzihf
xif&mS ;cJo
h nf/ &ckid jf ynfudk t*Fvyd rf if;wkYd odr;f ,lNy;D onfah emufwiG u
f m; a'oukd
e,fyidk f ;Hk pku
d &f mtjzpf owfrw
S v
f suf at'D (1867)ckEpS rf S pwif ]rif;jym;NrKd U}[l
owfrw
S af c:wiG v
f mcJMh uonfrmS ,aeYtxdyifjzpfayonf/
rif;jym;NrdKUe,fonf taemufbufwGif aygufawmNrdKUe,f? ta&SUbufwGif
apwkw& mNrKd Ue,f ajrmufbufwiG f ajrmufO;D NrKd Ue,fEiS hf awmifbufwiG f ajrykNH rKd Ue,fwjYdk zifh
e,ferdwcf si;f xdpyfvsuf wnf&o
dS nf/
okeYd ,ferdww
f nf&&dS m rif;jym;NrKd Ue,ftwGi;f a&S;tcgu ta&;ygxif&mS ;cJo
h nfh
uRe;f Bu;D ok;H uRe;f ukd awGU&&dS onf/ ,if;wkrYd mS used ;f uRe;f MuyfpifuRe;f ESifh awmwef;uRe;f
wkdYjzpfMuayonf/
xku
d Re;f wkYd a&S;&ckid b
f &k ifrsm; vufxuftcgu wnfxm;ud;k uG,cf MhJ uaom
apwDyx
k ;dk bk&m;rsm;? ausmufurn;f pmrsm;? trSwrf xifawGU&&dS aom aiG'*Fg;rsm;ESit
hf jcm;
aomorkid ;f qkid &f mky<f uif;rsm;ukd txifu&awGU&&dS ay&m? ,if;wku
Yd dk avhvmMunhf jI cif;

&ckdifom;BuD;pmay

80

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

tm;jzifh &ckid w
f jYkd zwfoef;vmcJMh uonfh a0omvD? av;NrKd U? ajrmufO;D tp&Sad om acwfBu;D
rsm;\ orkid ;f pOftcsKUd uydk if od&&dS rnfjzpfayonf/
txl;ojzifh rif;jym;NrKd Ue,f at'D (327 rS 818)xd xGe;f um;cJah om a0omvDacwf
ESihf ywfoufonft
h axmuftxm;rsm;;ukd rif;jym;NrKd U used ;f awmifwef;wpfciG w
f iG v
f nf;
aumif;? rif;jym;NrdKUe,f MuyfpifuRef; ptif;&Gma[mif;teD;0ef;usifwGifvnf;aumif;?
rif;jym;NrKd Ue,f zko
H macsmif;&Sd tk;d ykaH wmif&mG 0ef;usiw
f iG v
f nf;aumif; toD;oD;awGU&EdS idk f
onfjzpfojzifh aqmif;yg; ,if;wk\Yd taMumif;ukd oufaocHorkid ;f ky<f uif;"mwfyrHk sm;
ESit
hf wl a&;om;azmfjyvku
d af ytH/h
*
*
*
1/ u/ usdef;awmifajc&if;rS ausmufpmwpfcsyf
vGecf ahJ om q,fEpS af usmf umvu rif;jym;NrKd Ue,f\ taemufbufused ;f awmif
ZD0mS "mwfawmfwnf&&dS mt&yf awmifatmufajc&if;rS ausmufpmwpfcsyu
f dk &&Scd o
hJ nf/
xkad usmufpmukd q&mOD;atmifrif;u ausmufpm&&So
d x
l rH S awmif;,lord ;f qnf;cJo
h nf/
tqkyd gausmufpmudk zwf&I eftwGuf q&mBu;D OD;pHomatmif&&dS m &efuek Nf rKd UoYdk ay;ykaYd p
cJo
h nf/ q&mBu;D rSm ausmufpmzwfaI epOfumvtwGi;f uG,v
f eG o
f mG ;&Smygonf/ ,if;
ausmufpmudk wpfzefq&mOD;atmifrif;u jyefvnf&,lNy;D ,ckrif;jym;NrKd U (NrKd Urawmif
ausmif;) odr;f qnf;vsux
f m;&So
d nf/
ausmufpm\t&G,rf mS tvsm;(1 ay 11 vufr) teH(9-vufr) xk(3-vufr)
&SNd y;D pmaMumif;a&(8)aMumif;yg&o
dS nf/ ausmufpm\ ajr0ifyidk ;f rSm (11-vufr)&SNd y;D pmygajr
ay:yidk ;f onf (1-ay)wdw&d o
dS nf/ ausmufpm\ yxrpmaMumif;onf (a,"ra[wk
ybm0g)jzpfaMumif;ukd vG,u
f pl mG zwf&I onf/ tu&mrSm jA[t
D u&mrsm;jzpfayonf/
aemufpmaMumif;rsm;ukd jynfph aHk tmif zwfjI cif;jzifh azmfxw
k jf cif;uku
d m; rnforl Q
rjyKvyk Ef idk Mf uao;ay/ q&mBu;D OD;pHomatmifu pmukd zwf&I mvufa&;vufom;ukd
cefrY eS ;f at'D (5)&mpk a&;xk;d pmjzpfaMumif;ukd cefrY eS ;f ajymqkcd o
hJ nf[k od&&dS onf/
q&mBu;D OD;omxGe;f &Spd Ofu pma&;olonf q&mBu;D eSihf twlomG ;a&muf wpfBurd f
zwfcI yhJ gonf/ q&mBu;D u aemufpmaMumif;rsm;rSm tvtwef;? ukov
dk af umif;rIrsm;ukd
a&;xk;d xm;onf[k qkyd gonf/
txl;ojzifh ausmufpmyg (8)aMumif;teuf aMumif;a&eHygw(f 1)(2)(3)\ tqk;H em;
wGiv
f nf;aumif; aMumif;a&(8)\ tpem;wGiv
f nf;aumif; rlvausmufpm &&So
d u
l

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

81

&ckdifom;BuD;pmay

82

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

83

&ckdifom;BuD;pmay

84

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

85

"m;aoG;xm;ojzifh pmvk;H rsm;rSm ysupf ;D vsu&f adS eonf/ okawoDtaygi;f wkt


Yd prS tqk;H
od&adS tmif zwfo
I ifyh gonf/
1-1/ usdef;awmifwef;rS pwlygwpfql
xkt
d csed u
f mvESihf ra&S;raESmif;rSmyif rif;jym;NrKd Ue,f\ taemufbufused ;f awmif
awmifwef;olaX;uke;f &Gm\taemufbufwnfw
h nfh ,ciford af [mif;ae&mwpfcrk S pwlyg
wpfqu
l dk &&Scd MJh uonf/
pwlygudk ,if;rSo,f,v
l mNy;D rif;jym;NrKd U &wemhArd mefausmif;xm;&Scd o
hJ nf/
xkpd wlygudk pma&;olomG ;a&muf Munfh cI phJ Ofu pwlygrmS atmufajcxufjcrf;uGaJ eNy;D
tay:vnf; yJah eonhaf e&mrsm;ukd jrifawGUc&hJ onf/
,if;ukd bke;f awmfBu;D ausmif;rS q&mawmfEiS w
hf umwcsKUd u t*Fawjzifh jyefvnf
zk;H tkyrf rG ;f rHNy;D xD;awmftopf wyfqifjcif;? atmufajcukAwk;H ukd jyKjyifjcif;ESihf ,if;ukd
aq;jzLokwv
f suf ,cktcg bke;f awmfBu;D ausmif;\ txuford f uk;d uG,x
f m;&Sad eonf/
pwlygudk topfrrG ;f rHjyKvyk x
f m;onft
h wGuf e*kv
d uf&mESihf uGmjcm;vsu&f adS eonf/
,ckrrG ;f rHjc,foxm;aom pwlyg\ tjrifrh mS (3-ay 11-vufr)&So
d nf/
1-8/ usdef;awmif0ef;usifrS a0omvDacwfaiG'*Fg;
a&S;&ckid jf ynfukd a&S;&ckid rf if;rsm; tkypf ;dk cJph Oftcgu used ;f uRe;f a'o vlaerI
&Scd o
hJ nfjzpfay&m ,if; tkycf sKyrf t
I wkid ;f twmt& used ;f uRe;f pm;rsm;ukd ceft
Y yf tkycf sKyf
apcJo
h nf/ vlaerIt& &yf&mG rsm;wnfaxmif 0ef;usif aexkid cf MhJ uonfjzpfay&m
,cif&mG a[mif;ae&mwkrYd S &ckid rf if;rsm; oGe;f vkycf wfEydS cf ahJ om aiG'*Fg;trsm;tjym;ukyd if
a'orS &&Scd MhJ uonf/
wGif a0omvDacwf\ taxmuftxm;jzpfaom (0D&pjE) rif;\ '*Fg;tcsKUd udk
a'orS &&Scd zhJ ;l Muonf[k od&&dS onf/
rif;jym;NrKd Ue,fjzpfpOforkid ;f (NrKd Ue,fyuprS xkwaf 0onf/) pm-111
2-u/ rif;jym;NrdKUe,f MuyfpifuRef;rS ptif;&Gma[mif;
MuyfpifuRe;f onf rif;jym;NrKd U\awmifbuf(3)rkid af usmt
f uGm MuyfpifawmifarmfrS
p awmifwef;onf ajrykNH rKd Ue,f tiltxd us,jf yef&Y n
S v
f sm;onf/
uRef; a0omvDacwfESifhywfouf taxmuftxm;rsm;ukd rif;jym;NrdKUrS

&ckdifom;BuD;pmay

86

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

awmifbuf(16)rkid af usmu
f mG a0;onfh MuyfpifuRe;f (ptif;&Gma[mif;)ae&m awGU&&dS onf/
,if;a'orSawGU&Sd&aom a0omvDacwfrS (pwlygrsm;)ESifh tjcm;taxmuftxm;rsm;
taMumif;ukd qufvufwifjyvkad yonf/
2-c/ i&HUrif;"mwfukef;awmfrS pwlygrsm;
i&HUrif;"mwfawmfwnf&&dS mrSm ptif;&Gma[mif;rS taemufawmifbuf(3)zmvkcH efY
uGma0;aomae&mjzpfonf/ uke;f awmf\tjrifrh mS (ay 70)cefjY rifah yvdrrhf nf/ uke;f awmf\
tv,fum; OmPfawmf (26-ay)jrifah om i&HUrif;"mwfawmfwpfql wnf&o
dS nf/
"mwfawmfwnf&&dS m uke;f ajrxuf ,cifu pwlyg(4)ql &Scd o
hJ nf[q
k o
dk nf/
,cktcg (3)qlwnf;om &Sad wmhonf/ wpfqal om pwlygrmS ajrykNH rKd Ue,f 0ufacgi;f aus;&Gm
rS usio
f efwpfO;D u pwlygudk o,faqmifomG ;Ny;D xkczJG suq
f ;D ypfonf[k od&onf/
,ckuke;f awmf use&f adS eaom pwlyg(3)ql\ taMumif;ukd tpDpOftwkid ;f
azmfjyaytH/h
"mwfawmf\taemufawmifaxmifUrS pwlyg
pwlygrmS tjrif(h 4 ay 3 vufr)&So
d nf/ atmufajcukAtjrifo
h nf (13-vufr)
&SNd y;D ,if;tay: (5-vufr)cefY jrifah om(Square Platform)tem;azmif;&pfudk jyKvyk f
xm;onf/ ,if;\ pwk&ef;rsuEf mS jyifay:wiG f qvif'gyu
Hk dk qifx
h m;onf/ tv,f
(4-ay 3-vufr)ywfvnf&adS om ouFe;f qD;yg&o
dS nf/ ouFe;f qD;\atmufazmif;&pf
i,frl ykw;D aph tvk;H (33)vk;H ukd xkqpfxm;onf/ ,if;\atmuftem;azmif;&pf rsuEf mS
jyifum; Mumyef;wkjYd zifh wefqmqifxm;onf/ Mumyef;ta&twGurf mS (12)ck&o
dS nf/
pwlyg (qvif'g)\atmufajcvnf; azmif;&pfwyfqifxm;Ny;D azmif;&pfrsuEf mS
jyif Mumyef;csyrf sm;jzifh jc,fv,
S x
f m;onf/ Mumyef;csyEf pS cf t
k Mum; tv,fonf csKid hf
aeaomyko
H @mefudk ay:viG af ponf/ tqkyd g Mumyef;csyt
f a&twGurf mS tay:EiS ahf tmuf
onf (21)ckp&D MdS uonf/ Mumyef;csyrf sm;wk\Yd Mum;wpfcpk D rl vIid ;f wGeiYf ,frsm;ay:viG v
f suf
&Sad eonf/ okaYd omf txufEiS ahf tmufrmS wpfvpJG &D MdS uonf/
Mumacgi;f avmif;arSmuf\ xdyzf sm;wGif xD;tjzpf (5-vufr)jrifah om xkcReyf u
Hk dk
awGU&onf/ okaYd omf jynfph jHk cif;um; r[kwaf o;ay/ atmufajcukArsuEf mS jyifuu
kd m;
rSeaf bmiftuGuw
f pfuu
G f ay:atmif xkvyk x
f m;onf/ pwlyg oD;jcm;xGi;f vkyx
f m;
aom atmufajczdeyfukd rawGU&ay/ pwlygy(Hk 8)Iyg/

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

87

"mwfawmf\taemufajrmufaxmifUrS pwlyg
pwlyg\OmPfawmftjrifrh mS (3-ay 8-vufr)&So
d nf/ atmufcH ukArsuEf mS jyif\
tjrifo
h nf (10-vufr)&SNd y;D ,if;tay: (5)vufrjrifah om(Square Platrorm) tem;
azmif;&pfudk jyKvyk x
f m;onf/ tv,f ouFe;f pD;yg&NdS y;D ywfvnfrmS (3 ay 11 vufrcG)J
&Sdonf/
xko
d uFe;f pD;atmufazmif;&pfywfvnfwiG f ykw;D aphtvk;H (35)vk;H jzifh pDwef;xkqpf
xm;onf/ ,if;ykw;D aphatmuf rsuEf mS jyifwiG u
f m; Mumk;d MumEG,rf sm;ukd wpfcEk pS w
f pfck
eabxyfjc,frIef;xm;onf/ tv,fwGif Bud*HtuGufi,fuav;rsm; ay:vGifvsuf
&So
d nf/ txl;ojzifh atmufajcMumk;d EG,u
f dk ESpx
f yfjyKvyk x
f m;onft
h wGuf rsuEf mS jyifrS
wGaJ vmif;usae[efudk ykrd adk y:viG af ponf/
qvif'g\ atmufajcrsuEf mS jyifum; tv,fcsKid ahf eNy;D azmif;&pfrsuEf mS jyifEpS cf k
ukd jyKvyk x
f m;onf/ okaYd omf atmufajc\azmif;&pfrsuEf mS jyifonf tay:\rsuEf mS jyifxuf
Bu;D rm;onf/ xkrd suEf mS jyifwYdk vnf; Mumcsyv
f mT rsm;ukd xkqpfxm;onf/ atmufrMS um
csyv
f mT onf tay:rMS umcsyx
f uf t&G,Bf u;D onf/
pwlyg\atmufajcukArsuEf mS jyifum; rSeaf bmifxq
k pf rSejf ywif;ESpcf k ay:viG f
aeonf/ atmufco
H ;D jcm;zdeyfudk rawGU&&dS ay/
tay:acgi;f avmif;arSmuf\ xdyf um; xD;tjzpf MumoD;&pfrsm;jzifh wefqmqif
xm;onf/ MumoD;ta&twGurf mS (21)ckww
d &d o
dS nf/ okaYd omf jynfph jHk cif;r[kwb
f J ,if;
tay:rS tTerYf mS ysupf ;D aejcif;ukd awGU&onf/
txl;ojzifh pwlyg\atmufajc ukArStptay:MumoD;&pfEiS hf ud,
k x
f nf[ef
taetxm;rSm q&mBu;D OD;pHomatmifa&;om;wifjycJo
h nfh (Buddhist Art of Ancient
f S yk(H 12)wGif azmfjyxm;aom rD;acsmif;0rS &&So
d nfph wlyg\ yko
H @mefEiS hf
Arakan) pmtkyr
tcsK;d tpm;rSm vGepf mG rSqifwal eonfudk awGU&&dS onf/
rD;acsmif;0rS pwlygrI atmufczH ed yfEiS x
hf ;D wkrYd mS tjynft
h pkyH g&NdS y;D pwlygrmS
atmufczH ed yfEiS hf xD;awmfjynfph jHk cif;r&So
d nfom uGmjcm;onf/
"mwfawmf\ajrmufbufrS pwlyg
pwlyg\tjrifrh mS (3-ay 3-vufr)&So
d nf/ atmufajcukAtjrifo
h nf (9)vufr
&SNd y;D ,if;tay: (5)vufrjrifah om tem;azmif;&pfudk jyKvyk x
f m;onf/ xkt
d em;azmif;
&pfrsuEf mS jyifay: (qvif'g) yku
H dk qifx
h m;onf/ qvif'g\ ok;H ykw
H pfyt
Hk ay:yidk ;f wGif

&ckdifom;BuD;pmay

88

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

ouFe;f pD;yg&NdS y;D ,if;rSm (4-ay)ywfvnf&o


dS nf/
qvif'g\ ykaH tmufajcrsuEf mS jyifav;ck eH&u
H yfvP
dk rf ck rf sm; xGi;f vkyx
f m;Ny;D
,if;txJ Ak'q
if;wki,fav;qlu tjyiforYkd suEf mS rl yviif ,fwpfcpk aD y:wiG f xkid af e
Mu[efjzpfonf/
Ak'q
if;wki,frsm; xkid af eMu[efrmS wpfcEk iS w
hf pfcrk wlbJ ta&SUbufwiG f "r
pMumrkj' mESihf awmifbufwiG f blrzd rkj'mwkYd toD;oD;jzpfMuonf/
ouFe;f qD;\atmuftem;wGiu
f m; yef;rsm;ukd xkqpfxm;onf/ acgi;f avmif;
arSmufy\
Hk xdyjf yifonf ajymifacsmvsu&f adS eNy;D pwlygudk xkqpfcphJ Ofuyif xD;awmfudk
rxnfch [
hJ k ,lq&ayonf/
atmufajcukArsuEf mS jyifum; rsuEf mS ukd tjyifox
Ydk w
k Nf y;D ESmarmif;auG;Twf
xm;aom qifkyfrsm;ukd rsufESmjyifav;ckxkqpfxm;onf/ wpfzefrsufESmjyif\
axmifw
h pfcpk D vnf; jcaoF[
h k ,lq&aom wd&pmefrsm;u ab;apmif;xkid af e[efudk
awGU&&dS onf/ pwlyg"mwfy(Hk i)Iyg/
2-*/ ptif;&Gma[mif; bkef;awmfBuD;ausmif;rS pwlygrsm;/
qufvufNy;D ptif;&Gma[mif;&Gm\ ta&SUajrmuft&yf bke;f awmfBu;D ausmif;wGif
awGU&&dS aom pwlyg(3)qluv
dk nf; qufvuf wifjyygrnf/
yxrpwlyg
pwlygrmS i&HUrif;"mwfawmf\ ajrmufbufwiG &f adS eaom pwlyguo
hJ yYdk if qvif'g
rsuEf mS jyifav;ckpvk;H vkP
d rf ck x
f iG ;f xkxm;Ny;D ,if;txJ ude;f 0yfpyH g,af eMuaom
Ak'q
if;wki,frsm; yg&o
dS nf/ toD;oD; Ak'q
if;wki,frsm;\ rkj' mrSmvnf; ,cifpwlyguo
hJ Ydk
yif &Sad yvdrrhf nf/
txl;ojzifh pwlygrmS xuf0ufjcrf;uGo
J mG ;onht
f jyif ouFe;f qD;rSp tay:
ykid ;f wpfcv
k ;Hk ysupf ;D aeonfudk awGU&&dS onf/
pwlyg\atmufajcukArsuEf mS jyifwYdk rl rSeaf bmiftuGurf sm;ukd xkqpfxm;
onf/ ,if;rSeaf bmiftuGu\
f atmuftem;wGirf l wpfrx
l ;l jcm;aom tkyif ,fuav;
rsm; yg&o
dS nf/ tkyif ,fuav;rSm vuftyk cf sD &Scd ;dk aeMu[efjzpfayonf/ tkyf
rsm;\ aemufjzefu
Y sux
f m;aom tawmifrsm;vnf; yg&o
dS nf/ tkyrf sm;ukd eD;eD;uyf
uyf avhvmMunho
f nft
h cg (vluEd & )D tkyrf sm; jzpfz,
G &f o
dS nf[k ,lq&onf/

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

89

rsuEf mS jyifwpfcpk \D tv,f (2)kyEf iS ahf xmifw


h pfcpk D (1)kypf pk ak ygi;f pwlygtem;
av;buf tky(f 12)kyyf g&o
dS nf/
'kwd, pwlyg
pwlyg\tjrifrh mS (2 ay 11 vufr)&So
d nf/ awGU&&dS aom pwlygrsm;teuf
ti,fq;Hk aom pwlygjzpfayonf/
pwlyg\ (Square Platform) tem;azmif;&pfrSm ay:vGifrIr&SdonfhtwGuf
ukArsuEf mS jyifEiS hf wpfqufwnf;&Sad eovkd jrif&onf/
qvif'g\tv,fwnfw
h nfw
h iG f ouFe;f qD;yg&NdS y;D ywfvnfrmS (1 ay 5 vufr)
&So
d nf/ tay:acgi;f avmif;arSmuf\ axmifph eG ;f wpfjcrf;rSm ysupf ;D vsu&f adS eonf/ pwl
ygrmS pif;vk;H acsmjzpfNy;D xD;awmfuv
dk nf;aumif;? atmufco
H ;D oefY zdeyfuv
dk nf;aumif;
rawGU&Sd&ay/
wwd, pwlyg
pwlygrmS tjrif(h 3 ay 8 vufr)&So
d nf/ atmufcu
H Ak tjrifo
h nf (1ay 4vufr)
&SNd y;D ,if;tay: (6 vufr)jrifah om tem;azmif;&pfyg&o
dS nf/
qvif'gykHukd tem;azmif;&pf rsufESmjyifwGif qifhxm;NyD; tv,fwnfhwnfh
(3 ay 11 vufr)ywfvnf&adS om ouFe;f qD;yg&o
dS nf/ ukArsuEf mS jyiftv,fwnfw
h nfh
wGif a'giv
f u
dk af bmifwpfck xGi;f xkxm;onf/ pwlyg\xdyyf idk ;f axmifph eG ;f wpfae&mESihf
ukAaxmifph eG ;f wpfae&mwkrYd mS ysupf ;D vsu&f o
dS nf/ txufyg pwlygrsm;uJo
h yYdk if xD;ESifh
atmufczH ed yfcu
Hk kd rawGU&&dS ay/ pwlyg"mwfyHk (Z)Iyg/
txufwiG f wifjycJo
h nfh pwlygrsm;\ tajctaeukd q&mBu;D OD;pHomatmifu
jynhpf o
Hk nf[q
k adk om rD;acsmif;0rS awGU&&dS onfph wlygEiS hf EIid ;f ,SOw
f u
dk q
f idk Mf unhv
f u
dk o
f nfh
tcg ptif;&Gma[mif;rS ,ckrsujf rifawGU&&dS aom pwlygrsm;rSm jynfph o
Hk nf[k rqkEd idk af o;ay/
tb,faMumifrh l ptif;&Gma[mif;rS pwlygrsm;rSm xD;awmfjynfrh pkjH cif;ESihf atmufczH ed yfwYdk
rawGU&&dS jzpfayonf/
onfrmS vnf; ptif;&Gma[mif;rS pwlygrsm;\ xD;awmfEiS ahf tmufcaH usmufjym;
zdeyfwrYdk mS ysupf ;D qk;H yg;cJ&h aomaMumifh jzpfz,
G &f o
dS nf/ ESpaf ygi;f (1400)ausmMf umjrifch o
hJ nf
ESit
hf nD jzpfysujf cif;oabmrS ,if;wkrYd mS vGwNf irfd ;f Ekid cf v
hJ rd rhf nfr[kwaf y/ wpfae&mrS
wpfae&m a&TUajymif;o,f,&l mwGif xD;awmfrmS ysupf ;D &vG,u
f o
l nf/ atmufczH ed yf

&ckdifom;BuD;pmay

90

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

ausmufjym;wkrYd mS tvGwjf zpfonft


h wGuf aysmufq;Hk ysupf ;D &efv,
G u
f l jzpfayonf/
a&S;,cifu pwlygrsm; atmufcaH usmufjym;zdeyf&cdS o
hJ nfqjdk cif;ESiyhf wfouf
oufaocHzed yfausmufjym;wpfcu
k u
dk m; ,aeYxw
d idk ;f ptif;&Gma[mif; &GmxJ awGUjrifEidk f
ygao;onf/
xkad Mumifh txufazmfjyyg ptif;&Gma[mif;rS ,ckawGU&&dS aom pwlygrsm; atmufcH
ausmufjym;zdeyfwu
Ydk m; ,cifu olaY e&mESio
hf l vku
d af vsmnDaxG wifw
h ,fpmG &Scd MhJ uay
vdrrhf nfudk wGucf suEf idk af yonf/
2-C/ ptif;&Gma[mif;rS tjcm;taxmuftxm;rsm;
ptif;&Gma[mif;wnfae&m obm0onf ta&SUbufwGif awmifESifhajrmuf
oG,w
f ef;aeaom awmifjrifBh u;D eSihf taemufbufwiG f awmifEiS ahf jrmufo,
G w
f ef;aeMu
onfh awmifwef;ESpcf t
k Mum;wGif wnf&adS om &Gmjzpfayonf/
,cktcg ,if;teD;rS acsmif;i,fonf wdrfaumvsuf &SdaeNyDjzpfonfhtwGuf
oGm;vm&m cufcaJ om ae&mwpfcjk zpfaeonf/ vGecf ahJ om ESpaf ygi;f (1400)ausmu
f rl
acsmif;rSm us,jf yefeY ufidI ;f aom acsmif;wpfcv
k nf; jzpfz,
G &f m&So
d nf/
txl;ojzifh a'owpf0u
dk f awmifwef;ESpcf t
k Mum; ydwq
f jYdk zpfay:aeaom i&HU
rif;tif;ESihf olZmtif;wku
Yd dk ,ckwidk jf rifawGU&ayonf/ i&HUrif;tif;rSm tvsm;ay ESpaf xmif
ausmcf efEY iS hf teHay wpfaxmifih g;&mausmf us,0f ef;vdrrhf nf[k cefrY eS ;f &onf/ a'o
apwDa[mif;wkYd NyKd ysu&f mrS Ak'q
if;wki,frsm;ukd &&Scd MhJ uonf/ wpfcak om qif;wkysuf
OD;awmfrmS (a0omvDacwf)[efudk awGU&cdS &hJ onf/ 10-10-94 aeYu pma&;olavhvm
a&mufcphJ Ofu v,fxeG &f mrS &&Scd ahJ om aMu;jzifh jyKvyk x
f m;onft
h kyw
f pfyk u
f dk jrifawGUchJ
&onf/ tqkyd gtkyrf mS ewfyk w
f pfyk jf zpfaeayonf/ ewfyk \f tjrifrh mS (3'or 5)vufr
&SNd y;D xkid af eykjH zpfonf/ nm'k;l wpfzufudk axmifNy;D nmvufudk ,if;tay: arSmuf
csxm;onf/ tjcm;ajcwpfzufurdk l wifyviaf cG ykpH cH sxm;Ny;D b,fvufudk ,if;'l;ay:
&G&u
G av; wifxm;onf/ OD;awmf qHpu
k av;rsm;ozG,f tpkuav;rsm;ESihf OD;aoQmif
udk wefqmqifxm;onf/ em;rSt,yfonf yck;H ay:EiS hf xdpyfvsuw
f nf&o
dS nf/
wpfzef &Gm\ bke;f awmfBu;D ausmif;teD; uGi;f jyifrS vGecf ahJ omq,fEpS cf efu
Y ajrBu;D
xJrS vufwpfqyk t
f &G,f ,if;xufBu;D aom t&G,&f o
dS nfh cJv;Hk rsm;ukv
d nf; &&Scd MhJ u
onf/ ,if;cJv;Hk rsm;rSm tajrmufqeftjzpf tok;H jyKco
hJ nf[k ,lq&onf/
txl;ojzifh a'oajympum;t& 0ef;usif ausmif;awmf&m? eef;&muke;f ponfh

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

91

ae&mrsm;vnf; &Sad eao;onf/ ,if;wko


Yd nf a0omvDacwfEiS hf uif;uGmEkid cf MhJ uvdrrhf nf
r[kwfaMumif;rSef;q&ayonf/
3-u/ tkd;ykHawmif&GmrS pwlygwpfql
tk;d ykaH wmif&mG onf zko
H macsmif;zsm;wGif wnf&adS om &Gmwpf&mG jzpfonf/ zko
H macsmif;
rSm rif;jym;NrKd U ta&SUajrmuft&yf (6)rkid af usmt
f uGm yef;ajrmif;Bu;D acsmif;rS tpjyK tauGU
taumufrsm;pGmjzifh oGm;vm&aomacsmif;jzpfonf/
tk;d ykaH wmif&mG rSm rif;jym;NrKd UEiS hf tajzmifw
h idk ;f vQif (12)rkid cf efo
Y ma0;uGmaomfvnf;
a&vrf;jzifh oGm;vm&onht
f wGuf rkid (f 20)cefY uGma0;aeayonf/
&Gm pwlygwpfqal wGU&cdS ahJ Mumif;ukd &ckid o
f rkid ;f 0goem&Sif rif;jym;NrKd U pku
d yf sK;d a&;
bPfrS vufaxmufrefae*sm udpk
H eG aYf jymjy pma&;olo&d cdS &hJ onf/
xkaYd Mumifh 29-7-95 aeYu zko
H macsmif; (ausmufarmf&mG ) Zmwd ukad rmifom'k;d \
c&D;vrf;Teyf aYdk qmifraI Mumifh rk;d &moDxrJ mS yif cufcufccJ J a&muf&cdS o
hJ nf/
tk;d ykaH wmif&mG rSm pnfrsuEf mS uJo
h Ydk nDnmaomay (80)cefjY rifo
h nfh awmifuek ;f ay:
wGif wnf&adS om &Gmi,fwpf&mG jzpfayonf/ &GmwnfaeykrH mS vnf; obm0taetxm;
onf ptif;&Gma[mif;wnfaeykEH iS hf toGiw
f o
l nf/ &Gmonf ta&SUtaemufo,
G w
f ef;ae
aom awmifwef;ESpfcktMum;wGif wnf&SdaeNyD; &Gm\ajrmufbufus,fjyefYaom
(i&pfrtif;)wnf&Sdonf/
tk;d ykaH wmif&mG OD;ausmw
f if\ ykaYd qmifjyorIaMumifh pwlyguadk vhvmawGUjrifc&hJ onf/
pwlygwnf&o
dS nfah e&mrSm tk;d ykaH wmif&mG rS taemufawmifbufwiG w
f nf&NdS y;D ,if;okYd
(15)rdepfcefY oGm;vm&onf/ pwlygwnf&Sdonfh awmifuykef;ukd (ausmif;awmif)[k
ac:aMumif;od&onf/ ausmif;awmf a&S;u(bm;rJb
h m;u&m;)wkaYd exkid cf o
hJ nf[v
k nf;
wpfqifhMum;od&onf/
txl;ojzifh pwlygrmS uke;f awmfwiG f wnf&adS eaom apwDysurf S xGuv
f monf
[kqMdk uonf/ apwDxrJ mS vnf; ausmufpmwpfcu
k dk &&Scd o
hJ nf[o
k &d onf/ ,if;udpk ma&;
olzwf&I ef ajymjyonft
h cg ,cktcg ajrykNH rKd Ue,f yifuyfawmifarmfq&mawmf OD;0do'k
xH&Sdaeonf[kqkdonf/
ukef;awmfrS awGU&Sd&aom pwlygrSm xufjcrf;uGJaeonfhtjyif ouFef;pD;
atmufyidk ;f qvif'gudk rawGU&awmhay/ ouFe;f pD;rS ,if;tay:yidk ;f ukd awGU&&dS aomfvnf;
xufjcrf;uGaJ eNy/D xD;awmfrmS vnf; ysupf ;D aeNy/D

&ckdifom;BuD;pmay

92

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

avhvmrIt& pwlyg\atmufajcukAtjrifo
h nf (14-ay 5 vufrcG)J &So
d nf/
,if;tay: (3 ay 5 vufr)jrifah om tem;azmif;&pfyg&o
dS nf/ usK;d yJyh supf ;D aeaom
ouFe;f qD;tay:yidk ;f ESihf xD;awmfwu
Ydk dk cefrY eS ;f wGuq
f vQif pwlygrmS (4)ayausmcf eft
Y jrifh
&Sv
d rd rhf nf[k cefrY eS ;f &onf/
pwlyg\rsuEf mS jyifonf ,cifwifjycJo
h nfh pwlygrsm;\rsuEf mS jyifrsm;avmuf
ajyjypfacsmarGUjcif;r&Sb
d J Murf;wrf;rIudk azmfjyvsu&f adS eayonf/
4-u/ ed*kH;
txufwiG w
f ifjycJo
h nfh taxmuftxm;rsm;ukd tajccH atmufygorkid ;f tcsuf
tvufrsm;ukd aumufcsucf sEidk af yonf/
used ;f uRe;f t&yf awGU&&dS aom ausmufpmonfvnf;aumif;? pwlygapwDi,f
onfvnf;aumif;? aiG'*Fg;onfvnf;aumif;? at'D(5)&mpkukd &nfTef;vsuf&Sday&m
xkt
d csed u
f mvonf a0omvDacwfwiG f usa&mufojzifh xkad 'owkYd a0omvDacwfuyif
bmomuk;d uG,rf I ul;oef;a&mif;0,frw
I Ydk &Scd MhJ uayvdrrhf nf/ ,if;ESiq
hf ufpyf used ;f uRe;f
wpfciG f vlaerIonf at'D (5)&mpkuyif xif&mS ;pGm&Sad eMurnf jzpfayonf/
wpfzef ptif;&Gma[mif;a'orS pwlygtrsm;tjym;ESihf ewfyk if ,f? Ak'q
if;wkrsm;
tjyif tjcm;taxmuftxm;rsm;ukd awGU&cdS &hJ Ny;D jzpfay&m pwlygu;dk uG,rf o
I nf a0omvD
acwfom xGe;f um;cJo
h nft
h avsmuf bmoma&;ud;k uG,jf cif;ESit
hf wl vlaerIwo
Ydk nf
a'o&Scd MhJ uonf/ tjcm;aom a0omvDacwf\tjcif;t&mwko
Yd nfvnf; 0ef;usif
jzpfysucf ahJ yvdrrhf nf/
tvm;wl zko
H macsmif;zsm;&Sd tk;d ykaH wmif&mG teD;rS awGU&&dS aom pwlygonfvnf;
xked nf;wlpmG at'D(5)&mpkxufaemufrusru
D yif xkad 'o bmoma&;uk;d uG,rf EI iS hf
twl vlaerI&adS ecJah Mumif; jyoaeonf/

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

93

xkaYd Mumifh rif;jym;NrKd Ue,fwpf0u


dk o
f nf a&S;a0omvDacwfu rif;aejynfNrKd Uawmf
wpfckr[kwfaomfjim;vnf; awGY&Sd&aom a0omvDacwf taxmuftxm;rsm;ukd
axmufv
I Qif ta&SUbufwiG v
f nf;aumif;? taemufbufwiG v
f nf;aumif;? awmifbuf
wGiv
f nf;aumif; tESUH tjym;txift&Sm;awGU&cdS &hJ onfjzpf a0omvDacwf at'D(5)&mpk
uyifvQif rif;jym;NrKd U bmomuk;d uG,rf ?I ul;oef;a&mif;0,fr?I vlaerIw&Ydk adS ecJNh yjD zpfaMumif;
ukd rSw,
f El idk Mf urnf jzpfayownf;/
rif;jym;rif;odef;ZH
10-8-95
usrf;ukd;
1/ U San Tha Aung: Buddhist Art Of Ancient Arakan.
2/ Oung Hla Thein. A Visit to Miniature Stupas of Sa-ong
(Rakhine State Magazine, 84)

&ckdifom;BuD;pmay

94

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

aESmif;acwfpmqkd&Sif OD;umpH\
usdef;awmfoQifbk&m;
oHxD;awmfwif vuFmwpfyk'f
,ckazmfjyvwUH aom used ;f awmfoQib
f &k m; oHx;D awmfwif vuFma&;zGUJ co
hJ rl mS
rif;jym;NrKd Ue,fudk wGrd qkw&f mG Zmwdjzpfol OD;umpH(0umpH)yif jzpfayonf/
pmqko
d nf aeSmif;acwfpm&if;0if pmqk&d iS w
f pfO;D jzpfayonf/ pmqko
d nf vuFm?
&wk? omjcif;wku
Yd dk a&;pyfou
D ;Hk &m xifay:co
hJ w
l pfO;D vnf;jzpfayonf/ pmqkad &;om;cJh
onfh pmaypm&if; raemfomjcif;? iSuo
f rufwufvuFmESifh used ;f awmf&iS f oHx;D awmfwif
orkid ;f vuFmwkrYd mS xif&mS ;Muonf/
iSuo
f rufwufvuFmuku
d m; q&mOD;atmifrif;u 1980 jynfEh pS f Zefe0g&v
D xkwf
trSw(f 10) &ckid jf ynfe,fpmapmifwiG f a&;om;wifjycJNh y;D jzpfayonf/
1984-ckEpS af vmufu pma&;olEiS hf pma&;q&m orkid ;f okawoD rif;jym; rif;odP;f
xGP;f wko
Yd nf a&Tused ;f awmifb&k m;orkid ;f ukd jyKpck phJ Ofu pmayrsm;ukd pkaqmif;avhvmcJh
onft
h cg rif;jym;NrKd U aps;a[mif;ykid ;f &yfuu
G af e Xmaea[mif; vuFmrS used ;f awmfoQif
bk&m; oHx;D awmfvuFmjzpfaeNy;D OD;umpH\vuf&mjzpfaMumif; od&&dS onf/
OD;apmomu ,cifayrla[mif;rS wpfqifhul;,lxm;aom pmjzpfaeayonf/
,if;ukd pmapmif\ (pma[mif;aya[mif;u@)rS wpfqif&h [ef;oQiv
f l jynfot
l rsm;
zwfaI vhvmjcif;tvkiYd mS okYd azmfjytyfayonf/

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

95

a&Tusdef;awmf&Sifbk&m; a&TcsoHxD;awmfwifvuFm (1270)


]]earmw-b*0awm? t&[awm? ormorK'
}}
oknav;ck? t&if;jyK? pwk'g&m? ,lZemonf? urmb'? ay:OD;pum;?
xufzsm;jA[m? oufusvmS ? r[myx0D? ajrqDoum? t&omaMumif?h a&mif0guif;jywf?
psmefvufvGwfrS? t&yfwyg;? oGm;vm;tHhiSm? ra&mufvm? vGefpGmaMumufjim;?
uk;d a,mufom;wk?Yd vkv
d m;rjywf? awmifw
h vwfaomf? xGe;f ay:vm&? ol&,
d ESihf pEmabmr?
Ak'* k ?k bm&Pkaom&m? oDwmav;pif;? jrpfrif;ig;jzm? yOmork'? owyraw? vnfonf
a&mifpdk ? jrifrh &dk af evponf euw?f av;&yfuRe;f Bu;D ? &Hq;D wifw
h ,f? uRe;f i,fEpS af xmif?
jrm;ajrmifpMu0Vm? Murmtavsmuf? ayguo
f nfo
h ajy? aumif;onf edrw
d ?f wdwEf iS hf
aumuf,?l ZrLaomif;uGu?f tv,fcsuw
f iG ?f wk;d wuform? r[morw? rif;vS&mZm?
vufxufcg0,f? ZrLajrwGi;f ? rsm;zsi;f jzpfvm? 'Dygay:xeG ;f ? a&Tused ;f uRe;f vQi?f trnfwiG f
jim;? NrKd Urif;jym;uk?d ykid u
f m;csKyrf ;dk ? tkypf ;dk orm? rif;jzpfvmS ? aMumfjimcyif;? owif;Bu;D vS?
oif;parT;BuKd i?f &eHv
Y idI o
f nf? e,fyidk 0f efaxmuf? o'gayguf ? Munfavmufoabm? raem
t[dw?f aZmpdw&f iT jf rL;? a&S;OD;rSev
f ?S pvG,&f ? OD;vSazmfZ?H trSeOf uX? &JvpS rG ;f tif?
ow&d iS [
f ?k bGUJ rnfwiG u
f ? pk;d &rI0rf;? armifomyef;vQi?f NrKd Uyidk yf ifwnf;? xkjYd yifwyg;? aiG"m;
vnf;&? Ou|rl? &mZmpnf;pdrf? wif;rwdrfonf? *kPfodrfcwfESdyf? ykvdyftifpyawmf?
armifzaxmfu? csiahf omfwEk idI ;f ? ajrwkid ;f t&m? vGev
f rd m jim;? bk&m;wumBu;D jcm;oD;rSef
0if? ig;a,mufyifudk ? azmfjyvkt
d ?Hh ukov
dk &f iT jf rL;? xGe;f OD;csi;f atmif? vkyaf qmifav&m?
xGe;f jzLyg\/ wjzma&mif;0,f? qko
d nfaumif;pHO;D ? vlaygi;f pkEiS ?hf aumif;rIarQmu
f ;dk ? jrwfE;dk
onfavsmuf? o'gayguf ? NrKd UaemufuvQi?f used af wmf&iS u
f ?kd wpfcgjyifrnf? Buo
H nfuyif?
vl&iS t
f rsm;? NrKd UwiG ;f om;vnf;? tm;&0rf;om? bk&m;rSmrl? aumif;pGmEkid t
f ?hH t&Snw
f ahH tmif?
vkyaf qmifuv
Hk ?Hk a&TcswaHk omf? "mwfawmfajymifajymif? ajcmufo,
G af &mifvQi?f vQypf pfoiG f
ok?Yd ESpv
f zdk ,
G yf if? zl;&vsiu
f ? NrKd UvQiv
f nf;ykid ?f aiG"m;ukid u
f ? csiEhf idI n
f rD Q? cefaY 0iS? 'kw,
d
bk?H ay;wkaH va,Smif;? vlaygi;f rsm;pGm? tk;d ao&Gmawmifyw
k Bf u;D ? jcm;oD;rSecf if? ac:wiG f
awGUrqkwf? t[kwfrSefpGm? tao&GmESifh? *grav;&yf? ,lwkHvwf? ac:rSwfumv?
pdMwrmo? wefcl;v[k? qef;pykPrD? tnDjynfhbd? xkdonhhfae&m? &GmBuD;&Gmi,f?
used ;f ywfvnfyif? ruwGio
f nf? rsm;vQiaf omif;atmif;? &Gmvlaygi;f ESihf taMumif;vnf;yg?
awmifrmS ? vkyBf u&H jim;? tusK;d tm;aMumif?h aemifeAd L wm? a&mufvykd gonf? rSepf mG rcRwf
&apaom0f/
rcRwfa&muf&m? ZrLcsm0,f? r[maAm"d? wkr[dom;? rkedig;ql? yGifhawmfrlcsif;?

&ckdifom;BuD;pmay

96

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

edAL ul;&m? wku


Yd Re;f om0,f? qdyn
f majzmifw
h ef;? raumufveG ;f wnf;? rsm;uRe;f "dywd?
[donfrwl? ZrLOD;pGef;? a&Tusdef;uRef;0,f? ajymif&Tef;omoem? awmufxGef;ygonf?
&umyl&? NrKd U"nuk?d omuD,rif;? tkypf ;dk jcif;aMumif?h owif;aumif;vS? pEo&l ,
d ? wGib
f d
rif;ausm?f vufxufawmf0,f? pHaysmw
f b
Hk ?d om0wu
d ? <ubdwu
Hk ?dk rIid ;f kjd rjr? ok;H vlq
Y &m?
ousbek ;f acgi?f ausmufawmfawmif? rsm;ajrmifoC
H m? a>c&HygEiS ?hf r[my&ar? &yfwefaY e
vsu?f jzefu
Y suNf y;D rS? orEpuK? arQmMf unfh aI omf? tEkig;&m? jzpfaomcgvQi?f rSeyf ifrck s?
XmewGif? arm&tppf? igvQifjzpf\? aemifem*wf? ig\"mwfvQif? vlewftTefY?
jzpfvwUH [?k oHjy&Tiv
f ef;? rdecYf eG ;f Asm'dw?f "mwfwq
H yd v
f Qi?f a&TawmifciG o
f ?Ykd Munhv
f Qif w
I ?
arQmf u
I rl? w,lZem? &Sad v&mwGi?f umum*D&?d awmif0,f[\
d ? Zmwdus;D om;? ig;&m
tm;vQi?f a&mufavusiaf omf? tkwt
f ifcyif;? rSw
D if;aeaxG? oref;aywnf;? pm;onf
rsm;pGm? ukev
f wf&mvQi?f iwfonfyifwnf;? r&Tiaf omtm;? wjcm;Xmae? a0;&yfajrok?Yd
ESpv
f 0Ydk rf;om? 0pGm&Smpm;? oGm;tHah vm[k? ajyma[mwkid yf if? aus;rif;&Siu
f ? pdww
f iG &f iT t
f m;?
roGm;rvku
d ?f awmifvQi?f EIu
d Nf cKd uaf ysmyf u
dk ?f usew
f v
Hk u
dk u
f ? aoav&pf\/
xku
d wvSp?f aemufEpS ef m*gw?f ae&yf? used ;f vwfc&hJ m? used ;f awmifomwGi?f
used ;f awmif&iS rf ?l ewfvw
l um? uk;d uG,&f mvdr?hf jzpfavydr[
hf ?k ESpo
f rd &hf iT v
f ef;? rdecYf eG ;f
Asm'dwf? cyfwHqdyfvQif? wefckd;jrifonf? a&mifwifNydK;jyuf? zdwfvsufvlvl? jzLjzL0g0g?
eDjyma&mifarmif;? xGuv
f u
dk af &Smif;onf? aomif;cGiu
f Re;f vk;H ausmaf paomf/
aomif;uRe;f ZrL? cyford ;f vlw?Ydk rSw,
f al paMumif;? vuFmavmif;&m? &umyl&?
NrKd U"nESi?hf &Snx
f Ekid b
f ?d om0wv
d Qi?f jynfciG rf eD;? jcm;oD;rSeu
f ?dk &mZN*Kd [Ef iS ?hf wlvo
dk mvGe;f ?
a&Tusdef;uRef;0,f? &G,frSef;wlpGm? uRef;wumxuf? omykdifwuf? aAGcsufjzpfbd?
*D&"d rwm? xkad wmifrmS ? a&T0gwEk? aus;ok0rif;? r,Gi;f wZpf? jzpfavaomcg? aoav
&mwGi?f aemifvmude;f 0if? vQm&if;"mwfvQi?f wnfvwfusiu
f ? a&mifxifvif;vif;? ajymif
ajymif0if;? cyif;rsm;zsif? usdef;awmf&Sif[k? ac:wGifemr? bGJUrnf&? xkdupOfvm? ckwkdif
omvQif? wGifvmjzpfbd? ESpfodrfhapiSm? rsm;pGmaomif;aomif;? xD;wifaMumif;ukd?
taygi;f cyif;? odap&Si;f tH?h Bu&H if;rlv? NrKd UwiG ;f uvQi?f tv&iS w
f nf;? *kPw
f if[;D [D;?
oHxD;wumr? rdarvSrSm? vufcig;&m? xD;awmfrSmvQif? wifygwkHvkd? NrdKUykdifqkdu? xkdxkd
0ef;,m? wpf&mwpfb?Hk wifavwkjH im;? NrKd UwiG ;f tm;vnf;? ajcmufyg;t&om? abmZOfrmS ay?
awmif0,f? vz,
G rf sm;pGm? aumif;&omvQi?f vavusi\
f ? xkv
d siNf y;D u? 'kw,
d bk?H
wifwaHk vyg? tonf&mG awGUrqkw?f t[kwrf eS Nf y;D ? awmifyBYkd u;D eSi?hf jcm;onf;tk;d onf?
a0;&yfaywnf;? woG,w
f pfaMumif;? vlaygi;f rsm;pGm? oHwef;&GmvQi?f nDnmpku
H ? wwd,

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

97

bk?H wifwaHk vajrmuf? awmif0,fa&muf\/ xkad emuf pwkw? awmfpw


G bk?H uswaHk v
jim;? uif;qdyfom;vQif? &Tiftm;oHcsKd? vGrf;csif;qkd? omvkd&Tifys? xkd&yfuvQif? wifonf
yifvnf;? xkjd yifvv
S ?S yOrbk?H uswaHk vjim;? Al;yifom;vnf;? aomif;aomif;vnf;aMumf?
aMumfjimwkv
H pf? wifonfjzpf\/wvSpo
f nf;tl? aps;usrv
l Qi?f aysmo
f w
l xl;? uckejf rL;vsu?f
MunfE;l ? &Tiv
f ef;? tHrh cef;wnf;? pdw0f rf;nDrQ? q|rbk?H wifwaHk vjim;? xk&d yfom;vnf;?
tm;&0rf;om? xkad wmifrmS twd? ysUH EUHS o&d m? tif;rSmrajy? oku
d 0f ifay\/ ac:avomjcif;?
iajytif;vQi?f oHiS ;f om,m? xko
d nf&mG rSm? rde;f ra,mufsm;? vltrsm;vnf;? tm;&0rf;
om? nDnmNy;D rS? q|rbk?H wifygw\
Hk /
e0uk;d bk?H bk&m;*kPu
f fdk ? tmkjH yKap? wifayaomavQmuf xGe;f awmufa&mif0g?
wif;r&GmESi?hf wjzmwyg;? &yfjcm;iwefysi?f xk&d yfwiG ;f 0,f? 0if;0if;ajymifajymif? ausmif;wpf
aqmifEiS ?hf jrwfacgiw
f oD;? ax&fBu;D odum ? q&mvQi?f 0gawmfBu;D vS? xkad usmif;uvQi?f
ajrmufciG Of w&m? arQmMf unfyh gaomf? "mwfawmfta&mif? 0if;ajymifxed x
f ed ?f w&Sed &f edS v
f Qi?f
jrifvwfusiu
f ? wifumq,fw?Hk aZwkaH vjim;? pGeu
Yf m;q,fw
h pf? wif;jynfo
h m;blawmif?
vkyaf qmifav&m? vlwumwk?Yd nDnmjzjz? yAwac:? aqmifxyd af y:? tkwaf tmfot
J ?l
azG;azG;jzL? oligcyif;? vif;cGi;f Ako
H ?H wl&,
d moHiS ;f ? r,Gi;f oHvQi?f wD;rIwu
f siu
f ?
wifygwkHvkd? "mwfawmfukdvnf;? xkdonfrSefuif;? r,Gif;ausmufpD? zdwfvQHnDu?
r[Da&mif&edS ?f 0&Zde?f (pde0f ZD)vkv
d ?dk pufpuf,adk omf? ESpv
f zdk ,
G af vQmuf? awmufonfvif;
vif;? ta&mifcsi;f om;? ajcmufyg;tpk?H uGejf rL;yku
H m;? tmkpH w
d
f w
G ?f rjywfaeYn? *kPrf eS ;f
qvsu?f vkyMf u&jcif;? tusK;d tm;aMumif?h pHpm;wkb
H ?d bkw
H o
k o
d m? ewfw&Ydk mG u? jref;<u
vmrnf? y&arocif? aus;Zl;&Sio
f nf? yifuahH umfatmuf? yviaf yguf ? a&mufonfppf
ppf? yg,jf rpfow
k o
f if? atmifjrifawmfr?l wpfqjl zpfx? rdaw,su?dk zl;&awGUBuKH ? twlqHk ?
yknausmo
f ?J tvay;Ny;D ? c&D;r*i?f ykw
Yd ifaypG? {jrom,m? w&m;omuk?d Mum;emNy;D aomf?
{[dac:? &Spaf bmify&dum ? tpkyH gvsu?f 0#dor'd gav;yg;? ajcmufyg;todOmPf? &Sppf Of
ormywf? uif;vGwfudavom? &Sif;&Sif;uGm? acrmtrSef? jrwfedAmefokdY? rkcsvsifpGm?
a&mufvdk aom0f/
armifrSef;atmif(usdef;ajr)

&ckdifom;BuD;pmay

98

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

tOee'DrS Asm'dyf0if NydKif;wkdifbk&m;orkdif;


NyKd i;f wkid "f mwf(ac:)yg;ysO;f awmf"mwfonfum; tOee'Dav;NrKd Ujrpf\ ta&SUbufurf;
ay:wiG f wnf&o
dS nf/
av;NrKd Ujrpfonf &ckid jf ynfe,f\ ta&SUbufyidk ;f wGif wnf&NdS y;D csi;f awmifwef;Bu;D
\ txufyikd ;f a'o rwlyND rKd Uajrmufbuf ]]bkew
f vm}} a&wHceG rf S pD;qif;onf[o
k &d
onf/ ,if;jrpfrmS ajrmufraS wmifopYdk ;D qif;um &ckid jf ynf ppfawGNrKd U&dS b*Fvm;yifv,fatmf
ESiahf jrykNH rKd U&dS ]][efwm}}yifv,fatmf &ifciG x
f o
J Ydk wk;d 0ifomG ;ayonf/
(tOee'D)av;NrKd Ujrpfonf ,cifb&k ifah ejynfawmfrsm; xGe;f um;cJo
h nfh (yOm? Ncyd ?f
ae&O&mawmifi?l avmif;Muuf)ponfh NrKd Uav;NrKd Uudk taMumif;jyK av;NrKd Ujrpf[k trnfwiG f
aMumif;od&onf/
NyKd i;f wkid "f gwo
f nf ay(500)cefjY rifrh m;aom rOLyAwawmifxufwiG f wnf&NdS y;D
xif&mS ;onfh "mwfawmfwpfqjl zpfonf/ onf"mwfawmfwnfae&mrSm ,cktcg rif;jym;NrKd U
ESirhf idk (f 20)cefu
Y mG a0;Ny;D av;NrKd Ujrpf\ ta&SUbufurf;ESihf (3)zmvkcH efu
Y mG a0;aom ,ck
yef;ajrmif;a'owpf0u
dk f usa&mufonf/
onf"mwfawmfawmifwef;rSm ajrmufrSawmifokdY oG,fwef;NyD; &Snfvsm;aom
awmifwef;? awmifp,
G rf sm;&So
d nf/ awmifbuft&yfwiG u
f m; uaygw*D&ad wmifwef;ESihf
qufE,
G Nf y;D *D0g"mwfEiS o
hf puAE0rax&fusiphf Of*l wku
Yd v
dk nf;awGU&&dS ayrnf/
,cifb&k ifah ejynfawmfrsm; xGe;f um;cJo
h nf(h yk&ed ?f ae&O&m? awmifi?l avmif;Muuf)
ponfh NrKd Uawmfa[mif;ae&mrsm;onfvnf; onf"mwfawmfEiS u
hf m; ra0;vSay/ ,if;

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

99

"mwfawmfwnf&adS om rOLyAwawmifonf a'owpf0u


dk f jrifrh m;Ny;D xk;H jzLjzLapwD
awmfBu;D udk ta0;uyif zl;jrifEidk af yonf/ pdr;f vef;pkjd ynfaeaom v,fuiG ;f Bu;D rsm;ESihf
Ird idI ;f rIid ;f awmifwef;Bu;D rsm;jzifh yPm&vsuf wnf&adS eayonf/
ajrmufO;D NrKd U\ta&SUbuf (4)rkid cf efo
Y muGma0;Ny;D yef;ajrmif;Bu;D acsmif;ESihf av;NrKd Ujrpf
Mum;wGif wnf&o
dS nf/ aEG&moDEiS ahf qmif;&moDwiG f &yfa0;&yfe;D rS bk&k m;zl;vmolrsm;ESihf
pnfum;vsu&f adS yonf/ rk;d &moDwiG u
f m; bk&m;zl;vma&muforl sm; enf;yg;ayonf/
aqmif;yg;um; Asm'dw"f mwfawmf arGawmfrsm;ESihf qufE,
G af eonhf NyKd i;f wkid f
bk&m;orkid ;f ukd azmfjyvkad yth/Hh
jrwfAk' Asm'dyf
&ckid ?f "n0wDjynf&h iS ?f pEo&l ,
d rif;onf Ak'j rwfpmG bk&m;&Siu
f dk zl;ajrmfvadk om
aMumifh raempdwjf zifh "d|mefyifzh w
d cf ahJ vonf/
ou&mZf(123)ckEpS w
f iG f aumif;uifc&D; jymom'f,OfyspH ;D Ny;D &[Em(500)Nc&H v
H suf
a'opm&D <ucsaD wmfrcl ahJ vonf/
bk&m;&Sio
f nf ausmufawmfawmifxuf0,f t&yf&pS rf suEf mS ukd Munfah wmfral v
NyKH ;awmfro
l nfudk nDawmftmeEmu jrifaomtcg ar;awmfral v\/ xkt
d cg bk&m;&Sif
u rdrEd pk Ofb0u usiv
f nfczhJ ;l aom t&yfa'orsm;ukd vuf;dI Teu
f m aemifwiG jf zpfxeG ;f
vmrnfh Asm'dwaf wmf (248)qludk Asm'dwpf um; cyfEydS af wmfrcl ahJ vonf/
onfAsm'dwaf wmfxw
J iG f NyKd i;f wkid "f mwfwpfqv
l nf; yg0if okrYd ed MYf um;cJah y&m
]]rOLyAwawmifxuf0,f igonf ykPm ;wpfZpfjzpfz;l cJo
h nf/ igveG af wmfro
l nf
&Sad omf vuf,myg;k;d awmf"mwfudk ,lNy;D apwDwnft?hH ,if;apwDudk NyKd i;f wkid ;f "mwfawmf
[k trnfwiG v
f wUH }}[k rdeaYf wmfrcl ahJ yonf/
(Asm'dyaf wmf 248 qlwiG f r[mjrwfrek t
d ygt0if jzpfayonf/)
"mwfawmfysHEUHS a&muf&dS
Ak'j rwfpmG bk&m;&Sio
f nf ou&mZf (148)ckEpS w
f iG f y&deAd m efjyKcahJ vonf/ ckepf&uf
MumravmifuRr;f bJ use&f pfaom "mwfawmfarGawmf &Sppf &Gwf (32)oku
d u
f dk &Spjf ynf
axmifrif;rsm;tm; a'geykPm ;u cGaJ 0ay; yifah qmifMuavonf/
Ak'j rwfpmG bk&m;&Si\
f "mwfawmfarGawmfrsm;ukd rm*"wkid ;f rS tZmwowfrif;u
ud;k uG,v
f adk yonf/ uk;d uG,&f jcif;iSm tE&m,ftoG,o
f ,
G f umuG,rf ?I wk;d wufom

&ckdifom;BuD;pmay

100

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

,m0ajymvkad omaMumiffh wjcm;wkid ;f jynfrsm;rS yifah qmif ajrxJapwDjzifh uk;d uG,cf ahJ v
onf/
ou&mZf (218)ckepfwiG f yg#vdyw
k jf ynf&h iS f oD&"d rmaomu(taomu)rif;Bu;D
onf rdru
d ;dk uG,v
f dk tZmwowf\ ajrxJapwDudk azmufxiG ;f Ny;D "mwfawmfarGawmf
tm;vk;H udk yifah qmifcahJ vonf/
xkdYaemuf taomurif;BuD;\ avQmufxm;csuft& &Sifr[mwdrax&fESifh
&SiAf mulvrax&fEpS yf g;ukd tr;xm;Ny;D Ak'j rwfpmG Asm'dycf yfEydS cf o
hJ nfh ae&mrsm;wGif apwD
wnf&ef "mwfawmfarGawmfrsm;jzifh &ckid jf ynfoYdk <ua&mufcahJ yonf/
,if;tcsed w
f iG f &ckid jf ynf ol&,
d purif;Bu;D (bDpD 272-316)ESihf rdz&k m;kpw
d mwkYd
u xkt
d &Sijf rwfrsm;ukd 0rf;omtm;&pGmjzifh BuKd qydk ifah qmifMuavonf/ xkt
d cg bk&ifBu;D
ESihf rdz&k m;wku
Yd &[ef;ESpyf g;ukd tr;xm;Ny;D ou&mZf(222)ckEpS w
f iG f "mwfawmfarGawmf
rsm;ESihf bk&m;&SiAf sm'dwcf yfEydS cf ahJ om a'orsm;wGif "mwfawmf (247)qludk wnfxm;cJah y
onf/
,if;okYd wnfxm;pOfu EGm;vm;Obvnfwpfarmh&adS om ausmufapwDi,f
xdyw
f iG f "mwfawmfarGawmfrsm;ukd XmyemxnfNh y;D wnfxm;uk;d uG,cf MhJ uonf/
"n0wDa0omvDacwf jyKjyifrrG ;f rH
NyKd i;f wkid "f mwfawmfonfum; Ak'j rwfpmG bk&m;&Si\f "mwfarGjrwfawmfrsm;ESihf wnfchJ
aomapwDwpfqjl zpfonf/ omoemawmfysUH EUHS a&muf&adS &;twGuf taomurif;Bu;D u
OD;pD;aqmif&Gufum OmPfawmfxkxnfrsm; BuD;rm;vsuf&Sdayonf/ a0omvDacwf
ausmufavScg;NrKd UawmfwiG f pk;d pHaeaom r[mwkid ;f pjEm ;rif;Bu;D (at'D 327-382)rdz&k m;
okybma'0DEiS q
hf ufvufjyKjyifrrG ;f rHcMhJ uonf/
av;NrdKY ajrmufO;D acwfjyKjyifrrG ;f rH
av;NrKd Uacwf yxryk&ed Nf rKd Uawmf pk;d pHaeaom aumvd,bk&if (at'D 11181123)ESihf rdz&k m;ukrm &Dwu
Ydk "mwfawmfrsm;ukd jyKjyifrrG ;f rHcMhJ uonf/
onfrif;jrwfum; NyKd i;f wkid "f mwfawmfoYkd bk&m;zl;olrsm; oGm;a&;vma&; tqif
ajyap&ef av;NrKd Ujrpfurf;ezl;rS awmifajcokaYd &mufatmif vrf;rBu;D wpfcu
k dk azmufvyk f
cJhonf/
,if;vrf;rBu;D ukd ,ckwidk af wGUjrifEidk o
f nf/ okaYd omfvnf; v,fajrwk;d csUJ raI Mumifh

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

101

wpfyidk ;f wpfusK;d yJah eayNy/D awmifxyd f "mwfawmf\ taemufbufawmifwpfjcrf; NyKd us


rnfudk pk;d &dro
f jzifh ckid cf efaY tmif jyKjyifEidk cf ahJ yonf/
ajrmufO;D acwf (at'D 1570-1593)ckEpS f b0&Sirf if;zavmif;ESihf rdz&k m;&Siv
f wfwYdk
u jyKjyifrrG ;f rHum pE0Zd ,&mZm at'D (1710-1731)ESihf rdz&k m; ra&T*w
l u
Ydk vnf;xyfrH
jyKjyifrrG ;f rHcMhJ uonf/
ajrmufOD;acwf aemufydkif;tajctae
ou&mZf (1146)ckEpS w
f iG f ajrmufO;D acwfuek q
f ;Hk Ny;D &ckid ef ef;qufjywfc&hJ onf/
xkaYd emufbmoma&;ukd tav;xm;rnft
h ajctaeray;onft
h wGuf "mwfawmfrmS NcKH E,
G f
ydwaf ygi;f rsm;jzifh awmvm;? NcKH vm;? apwDvm;[kyif cGjJ cm;rodEidk o
f nfh tajctaeokYd
qkdufa&mufcJhonf/
,if;okYd t*Fvyd t
f yk cf sKypf Ofumv ,if;"mwfawmfudk a'owpf0u
dk (f 32)&GmrS ylaZmf
uk;d uG,cf o
hJ nf/ ajrmufO;D NrKd Ue,f *kPu
f Re;f aus;&GmrS ysv
H eG af wmfrcl ahJ om q&mawmfBu;D
rSm "mwfawmfjzpfajrmufa&; OuXtjzpf aqmif&u
G Nf y;D (32)&GmrS wum? wumrrsm;ESihf
wpfBurd f jyKjyifrrG ;f rHcahJ yonf/
(jyKjyifrrG ;f rHonf&h ufuadk wmh wdu
f spmG rod&ay/)
,if;okjYd yKjyifNy;D (1320)ck 0gqv
dk qef; 13 &uf nOft
h csed [
f k xif&onf/ (obm0
'Pfavm? rormrlavm wdusrod&ay/) "mwfawmfrmS wpf0ufcefNY yKfd usomG ; ,if;txJ
rS ajrpkid ?f ajrcJ? ausmufw;Hk Bu;D rsm;ESihf Ak' yk yf mG ;awmfrsm;rSm awmifatmufoYdk wcsKUd aysmuf
qk;H wpfo,
G jf zpfc&hJ ayonf/
okjYd zifh NyKd i;f wkid "f mwfawmfBu;D ukd jyefvnfwnfaqmuf&ef a*gyutoif;rS tv
aiGrsm; aumufcHNyD; (1974)ckESpfwGif topfwzef jyefvnfwnfaqmufEkdifcJhonf/
okdYaomfvnf; oHxD;awmfrSm "mwfawmfxdyfay:okdY ra&muf&SdcJhay/ 1981 ckESpfrSom
a*gyutoif;rS Bu;D r; Zmwfy?JG usiyf ?JG vGeq
f yJG JG ponfh aysmyf JG &Tiyf rJG sm;jzifh jyefvnf
xD;awmfudk "mwfawmfxyd af y:oYdk ta&mufwifay;Ekid o
f nf/
,if;aemufyifkd ;f wGif a*gyutoif;rS pdw0f ifwpm;? *kwpku
d jf zpfrvmonft
h wGuf
xk;H jzLa&mifyif rvif;Ekid af wmhay/ okjYd zifh ,if;a'o&Sd pdwx
f ufoefaom vli,fwcsKUd u
(1992)ck oBueF (f 3)&uftwGi;f jyKjyifrrG ;f rHEidk cf ahJ yonf/
xkUd aemuf (1992)ckEpS w
f iG f oku
d o
f rm;rsm;rSm "mwfawmfxrJ S ajrpkid af jrcJrsm;ukd
tjyifox
Ydk w
k yf pfNy;D Xmyemawmfrsm;ukd arTaeSmuf&mS azG[ef&adS yonf/ okjYd zifh "mwfawmfrmS

&ckdifom;BuD;pmay

102

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

ajrom;r&Sw
d hJ tcGo
H mjzpfaeayNy/D 1993-ckEpS f a*gyutoif;ESihf vli,frsm;pkaygi;f Ny;D
"mwfawmfxo
J Ydk ajrpkid ?f ajrcJrsm; jyefvnfxnfo
h iG ;f Ny;D "mwfawmftv,fuv
kd nf; NyKd i;f
opfv;Hk Bu;D rsm;jzifh axmufxm;usm;uefxm;ayonf/
,if;odjYk zifh oku
d o
f rm;rsm;\ avmb&ruaf Mumifh "mwfawmfrmS Burd zf efrsm;pGm
'kuo
o
H &mvnfc&hJ ayonf/ oku
d o
f rm;rsm;\ vufcsuaf Mumifh "mwfawmfarGawmfwcsKUd
rSm oku
d w
f ;l &if; ysupf ;D cJ&h ayonf/
rsufarSmufvuf&m tajctae
NyKd i;f wkid "f mwfawmfrS (15)aycefY a0;aomawmifbuft&yfwiG f apwDwpfqu
l kd
vnf;aumif;? tmkHcH"rmkHBuD;twGif;&Sd 0d&wdXwko'armbk&m;rSm OmPfawmf 5ay
8vufr)&Sd Ak'q
if;wkawmfwpfq?l ausmufq
dk if;wkawmfwpfq(l av;NrKd Uacwfvuf&m
jzpf)ausmufw
dk iG f xGi;f xkxm;aom bDv;l pkw
H w
JG pfc?k odraf wmf&ma[mif;ESihf ajcawmf
&mwpfcu
k v
dk nf; xm;&Sad yonf/
(1992-ckEpS )f ,if;"mwfawmfudk oku
d o
f rm;rsm; azmufxiG ;f pOfu 0Sux
f m;cJ&h m
(yef;ajrmif;? xGu0f uef)rS &&Scd o
hJ nfh aMu;qif;wk Ak' yk yf mG ;awmfwpfq(l a&S;acwfvuf&m
r[kw)f ukd vnf;aumif; a*gyutoif;rS xde;f odrf ;f ylaZmfxm;&Sad yonf/
okjYd zihf ,if;"mwfoYdk &yfa0;&yfe;D rS Ak'b
mom0ifrsm; vma&mufz;l ajrmf Munfo
dk 'g
yGm;Ekid af yonf/
txufazmfjycJah om orkid ;f um; tOee'D (av;NrKd Ujrpf)wGif rOLyAwawmifxuf
Ak'" mwfawmfarGawmfrsm;jzifh wnfcahJ om Asm'dwaf wmf0if NyKd i;f wkid "f mwfawmfwpfql
jzpfaMumif; orkid ;f xif&mS ;ayonfwnf;/
ckdifapmodPf;(yef;ajrmif;)
rSDjirf;ukd;um;pm&if;rsm;
- OD;omxGe;f ? OD;? qHawmf&iS o
f rkid ;f /
- t&Sipf uEd ? jynfwiG rf uk#d ?f "mwfO;D &mZforkid ;f /
- xGef;a&Tckdif(ppfawGaumvdyf)&ckdifeef;quf? NrdKUquforkdif;
- OuX? "mwfawmfa*gyutoif;? pm&Gupf mwrf;rsm;/

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

103

&ckdifuAsm jyem
ow0gwidk ;f rSm jyifykyt
f mkx
H w
d rdG u
I dk wkUH jyefa&pHepf[yd ga&/ vlrmS ykv
d mpGmu
tqifhjrifhwkHUjyefrIpHepfjzpfaw bmompum;yg/ bmompum;a& vlom;wdMum;rSm
qufo,
G af &;ud&,
d mjzpfaw? todtjrifzyD;a& ud&,
d mjzpfaw/ bmompum;qkpd mG
vlt
Y zGUJ tpnf;wpfcrk mS orkid ;f t&aumif;ta&;yga& vlryI o
Hk @mefwpfct
k jzpf vIy&f mS ;
ajymif;vJeaD &/ ajympGmukd rSwzf Ydk vkt
d yfawvkYd odjrifvma& orkid ;f wauGUrmS pmt&G;D tom;
pyga&/ tajymeeft
Y &G;D Zmol,ifav/ ,Si;f eDpmG yg&m/
orkid ;f rSm vlrsK;d wdtjzpf pkpnf;vmuwfawpGmrSm bmompum;avh tNccD w
H pfcsuf
yga&/ ,if;bmompum;eefY trsK;d om;pmyDzUG NH zKd ;vma&/ ,if;pmyDu bmompum;ukd
wjyefzGHUNzdK;us,fjyefYpDa&/
pmyDupd r mS uAsmtaMumif;ukd t"duajymygar/ uAsmqkpd mG bmompum;\ tTeYf
tzl;jzpfawvkYd pmyDynmoQif Ukd u qku
d wfaw/ ]]pmyDtEkynmrSm tjrifq
h ;Hk yko
H @mefa&
uAsmjzpfaw}} vkYd *smref'eynm&SiBf u;D ]]uef}Y } uawmifajymca&/ uAsmudpq
pdk mG
bmompum;udpj zpfaw/ &ckid pf myDzUHGNzKd ;wk;d wufa&;twGuf &ckid u
f Asma&/ aumif;ta&;
Bu;D a& tcef;u ygeaD &/ jyemu &ckid u
f Asmqkpd mG Zmav? Zmcsiu
hf dk &ckid u
f AsmvkYd
ac:zaYdk v;/ *E0if &ckid u
f Asmu ,Si;f yga&/ atedrsuaf rSmufumvrSm &ckid u
f Asmqkpd mG
ZmuAsmwduadk jympGmavvkYd rde;f zkYd uszaYdk ,/ uReaf wmfUdk rmS wifjyzkYd toif[
h ed &D ygz/Ydk

&ckdifom;BuD;pmay

104

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

rI[
d if;cl;apmifvm;uwfar
]]tarsav a&mufrav
rI[
d if;avhc;l pl;avhp;l
tpl;av;xGif eDav;0if
tdru
f adk v;a&muf rk;d av;aomuf}}
]]ikwo
f ;D em;rSmyef
eHe&H u
G u
f dk wkv
Yd pYdk m;
pm;aumif;,ifv
h m; atmifausmZf H
tkH;....tmrcH}}
]]bk&m;vufaqmif rsm;ajrmifqrD ;D
rkav;yGm;au ukum ;xD;eefY
wHceG 'f ufpeG f MuufvQmvdyv
f uf
jymom'fwifAs,?f qGr;f awmfMuufv}Ydk }
at;csiw
hf &d ckid u
f Asmwdjzpfaw/
&cdik u
f Re;f om; awmom;awmifom; wd&w
G q
f adk & &ckid u
f Asmwdyg/ a'uAsmwdrmS
xl;jcm;csuu
f Zmav/ &cdik w
f ed pD OfajymeDa& bmompum;ukd wku
d f u
dk o
f ;Hk xm;pGm jzpfaw/
um&efygcsiyf g/ rygcsief /D &ckid v
f D &ckid t
f ajym e&Do;Hk xm;pGm wG&d yga&/
]]rI[
d if;cl;&ef oGm;Murnf}}
]]pm;aumif;ovm; atmifausmZf }H } vkYd pmpum;eefrY &G;D yg/ ated&ckid rf mS &D;eD
uwfo;D a& uAsmwcsKUd / &ckid t
f ajymbmmpum;rok;H a& uAsmwd/ ,if;uAsmwd twwf
ynmaumif;au aemiftESpw
f pfq,fEpS q
f ,frmS &ckid u
f Asmpm&if;rSm yg[zd rYdk [kwyf g/
ygzq
Ydk adk u ArmuAsmtefaomfavmf*sD (Anthalogy) xJu&dk m a&mufvyD gz/Ydk
&ckid b
f mompum;? &ckid pf myDudk pdw0f ifpm;a& Ekid if jH cm;om bmomaA'ygarmu
wpfa,mufu &cdidk o
f m;uAsmq&mwpfa,mufudk rsuaf rSmuf&ckid u
f Asmwd vkcd siaf &?
toHzrf;,lvm;zkYd awmif;qkad &ygz/d uReaf wmfUdk u yD;vku
d yf gAs,u
f Asmxd/ ,if;csix
hf rJ mS
ated&ckid o
f m;wd rok;H ? rajyma&a0g[m&wd? aemufqufw]d ]ypn;f }}wdygeaD &? uAsmvD
uav; &ckid v
f rD [kw/f ,if;ykid q
f adk u ArmuAsmukd &ckid o
f eH efq
Y pdk mG &mjzpfygz/Ydk &ckid u
f Asm
jzpfrvmyg/
atcsi&hf ckid u
f Asm r[kwyf gvq
Ydk adk u uReaf wmfUdk baZmifcpH m;&ygzaYdk v;/ olu
bmomaA'ynm&Sit
f eDeefaY jympGmjzpfvYdk 0rf;enf;yufvufjzpf&zk/Yd a,auavh jiif;vku
Yd

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

105

r&yg/ uk,
d f Udk u,
dk w
f idk u
f uk,
d b
hf mompum;ukd wefz;dk rxm;vk?Yd rok;H vkjYd zpfawudp/
uk,
d phf myDorkid ;f vrf;udk uk,
d f Udk rjrifpmG ? olu
Y dk aus;Zl;awmifwif&zko
Yd ;D /
a,wGuef efY ated&ckid u
f Asmukd Zmykid zf efw;D uwfzaYdk v; t"dutusq;Hk tcsuu
f
&ckid b
f mompum;ukd ok;H &zkjYd zpfyga&/ &ckid b
f mompum;qkpd mG a& a'ed&ckid w
f d ajymeDa&
bmompum;jzpfyga&/
ateduAsmTrend rSm t"duxl;jcm;csuu
f Zmav;qkad u trsK;d om;uAsmwkid ;f
a& tajyme&Dbufudk wjznf;jznf;yg;ygvwfaw uyfygvwfawqkpd mG yg/ Ekid if w
H umrSm
yGjJ ywf vm;ygAs,/f tajymeeft
Y &D;pGm uAsmrSm xyfusvm;ygAs,?f ArmuAsmwdrmS avh
tm;vk;H ykid f tajyme&Dtajympum;yg/
tajyme&Dqpdk mG Zmav? vlxo
k ;Hk bmompum;ukd &nfeT ;f pGmjzpfyga&/ vlxo
k ;Hk
bmompum; eef&Y ;D &zkjYd zpfyga&/ &ckid w
f o
d ;Hk a&? ajyma& edpOkd pf um;eefY uAsm&D;&ygz/Ydk
ated&;D eDuwfaw &ckid u
f Asmqkpd mG wdrmS rsuaf rSmuf &ckid pf um;r[kwaf wpGmwd
trsm;Bu;D wGed &D a&/ &ckid pf um;xJrmS r[da&]]onf}} ? ? wGi?f \/ aom}} wdruefruef
ukd uAsmwdrmS pdwyf suaf umif;xref;wGed &D a&/ a'csiw
hf &d ckid pf um;rSm r[dyg/ r[da&pGm
wdudk ZmjzpfvYdk xnfo
h ;Hk edeu
f wfav? ta*gi[
hf ed pD mG wdudk ZmjzpfvYdk rok;H 0Hu
h wfav;/
&ckid u
f AsmzGUH NzKd ;zkt
Yd wGu?f &ckid pf um; zGUH NzKd ;zkt
Yd wGuf &ckid u
f Asmwd &ckid yf idk &f ;DG zkv
Yd dk
tyfaw/
]]uR;D }}qkad & pum;wpfv;Hk / &ckid o
f m;uk,
d yf idk /f aumif;vSa&/ oH&n
S jf zpfaw/
pl;&Sa&oabmaqmifa&/ ]]uR;D a&vla0'em}} uavh,if;ykid Af s,/f uReaf wmfUdkajymeDuwf?
Mum;eDuwf&a& pum;vk;H ? &ckid u
f AsmpmyDpmG rwG&d au pmxufyx
D ufwifzYdk tvkyu
f dk
tolUdk vyk zf aYdk v;/ pmyDorm; uAsmq&mwdvyk &f zkyYd / bmomaA'orm;u rSww
f rf;wif?
bmompum;vk;H ausmufidk ;f wk;H aoQwu
d dk oG;D a&tvky?f yef;yifaoQwd ysK;d yemyGiahf tmif
vkyzf t
Ydk vky/f uAsmq&mrSm bmompum;eefyY wfoufNy;D ,if;wm0ef[d yga&/ atcsiu
hf dk
orkid ;f q&mrvkyEf idk /f olt
Y vkyrf [kwyf g/ a,twGuef efY &ckid pf myD&iS o
f efa&;rSm uAsmtcef;
u@ukd avQmw
h u
G rf &yg/
tajyme&Dqadk u tqef;ykid jf zpfeyD gz?Ydk tajyme&Dudk ArmuAsmq&mwdxufapmNy;D
au t,if;qk;H ok;H ca& &ckid u
f Asmq&ma& OumysjH zpfyga&/ q,fEh pS &f moD&wkrmS tajym
e&Daumif;aumif;wGEd idk yf ga&/ wHy;dk oHomMum; Muufrsm;aomaomwGe?f armifurvm?
vdyjf ymyl;vm[efoYdk (uqke)f
ESi;f vnf;wa0a0ESi?hf 0D;&yfajra[0Em? avSi;f vmcg? arvGr;f &mukd ? armifawmf

&ckdifom;BuD;pmay

106

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

rod(0guRwf)
armifaMumifh rBuo
H mwnf;? aexkid af omf raysmyf u
dk ?f xrif;a& pmr0ifygonf?
ylqmaoG;avjzpf (wefaqmifrek ;f )
Oumyst
H ajyme&Do;Hk ca&? Ekid if w
H umrSm tajyme&DArmuAsmrSm tajyme&D uReaf wmf
kUd u uk,
d rf ajyma& pum;eefY &G;D uwfaw/
uAsmqkpd mG bmompum; tGet
Yf zl;yg/ bmompum;xJu txd,q
S ;Hk pum;vk;H
eefY acwfNyKd icf pH m;rIeefaY ygi;f Ny;D au trsK;d om;uAsmukd zefw;D &ygz/Ydk ateDY &ckid u
f Asmwd
rSm bmompum; tvStGew
Yf u
d adk vh rwG&d ? &ckid o
f m;wdrajyma& &ckid rf qefa& &ckid f
r[kwaf w vDow
H d a0g[m&wdudk wGed &D pGm &Suzf aYdk umif;? &ifv;D zkaYd umif;yga&/
pmtky&f mS ;wJh onfajrrSm
0g;awmawG yde;f yde;f xyfvYdk
tJ'D 0g;awGudk puLvkyf
tJ'D puLawGay:rmS
Nird ;f csr;f vSywJh av;NrKd Uorkid ;f opfudk
b,fola&;yghrvJ/
(armifcidk af tmif)
&ckdifwefaqmifr*Zif; trSwf(18)rSm &SdqkH;uyga& tzGifhuAsm]]av;NrdKU}}xJu
aemufq;Hk tyk'd jf zpfyga&/ &ckid cf pH m;rIxufjrufauavh &ckid u
f Asmr[kwyf g/ 0rf;enf;rdyg
,ifh/
jyKjyifciG v
hf w
T ?f raygi;f pyfu
rsK;d Zmwftrke;f ? rk;d okcYd sKe;f vsuf
qufx;Hk rajz? ajzvnf;rusi;f
jrifrvif;u? r&Si;f urmarSmifawmhr,f/
(oQit
f ek ;f )
&ckid rf *Zif;(18)rSmyga& tzGiu
hf Asmyg/ &ckid u
f Asmr[kwyf g/
a0omvDwJh
emrnfausm[
f ;dk ? &ckid rf sK;d \
jrwfE;dk zG,&f m a&S;NrKd Uawmf/
rif;eDcidk f (armifawm)
uAsmrSm ]wJ}h av;yg ]\} avhyga&? pdwn
f pfryd g,if/h &ckid rf *Zif; trSw(f 17)u

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

107

tzGiu
hf Asmyg/
upye'D? rIe&f rD idI ;f jy
jrpftvSay? Munfah vvSav
ESi;f rk;d a0vsu?f awmifajrwpf0u
dk f
iSuw
f pfou
kd v
f nf;? 0Jvu
dk yf sv
H u
dk f
aw;qkdvkdufESifh
ocif&ifrmS yDwjd zmbd
trd&ckid af jrompGav/
taemufom;(ppfawG)
rkead jrr*Zif;(trSw2f )xJu uAsmyg? vSyg,if?h &ckid u
f Asmjzpfrvmyg/ &ckid v
f rD [d
yg/ acwfprf;aemufqufwJG aiGwm&Dr*Zif;yg uAsmykpH yH g/ ppfawGo
dk efq
Y adk u a'ykid u
f Asm
wdudk EkEak oQeefY vSatmif&;DG wwfyg,if/h &ckid u
f Asmu r[kwyf gum/
BuKH ,ufyif;pdaoQ? xkwjf ypGmyg&m/ &ckid u
f Asmvrf;rSm tm;&zkaYd umif;pGm[dyga&/
&ckid w
f efaqmifrmS &ckid u
f AsmoyfoyfygvmpGm/ o[m,r*Zif;(trSwf 2) eefY ajrmufO;D
r*Zif;(1)rSm &ckdifuAsmwdukd wav;wpm;eD&myD;pGmu 0rf;omtm;&zkdYaumif;yga&/
uReaf wmfUdk uawmh &ckid u
f Asm*kPo
f u
d m [d[d acwfrrDS w
DS eD&m&pDcsiyf ga&/
uAsmqkpd mG bmompum;tGet
Yf zl;jzpfawtwGuf uAsmq&maumif;wpfa,muf
jzpfzYdk bmompum;uRr;f usi&f zkYd tmkcH pH m;rIxufjruf&zkjYd zpfyga&/ jrefrmEkid if rH mS xdyw
f ef;
uAsmq&mBuD; rif;ok0Pfa& bmomaA'ynmoQifyg/ aZmf*sDav;,if;ykdifygAs,f/
ocifu,
dk f awmfridI ;f a& bmomaA'ynmoQif r[kwaf uavh vlxo
k ;Hk bmompum;ukd
aumif ; uRrf ; usif y ga&/ jref r muAsm? jref r mpmyD zG H U N zd K ;wk d ; wuf r I t wG u f
olUdk BuKd ;yrf;ca&pGmwdudk avhvmwGEd idk yf ga&/ rm,maumhpuD;a& koQm;bmompum;
tm;aumif;csuu
f dk vlxo
k ;Hk tajyme&DeefaY ygi;f yem koQm;;uAsmwacwfaxmifcyga&/
]]uAsmqkpd mG bmompum; tEkynm/ taumif;qk;H bmompum;a& vuf[b
d 0
uvma&/ txdcu
dk Ef idk q
f ;Hk bmompum;a& b0ukd yDjyifatmif okyaf zmfxm;a& bmom
pum;&mjzpfaw}}
]]acwfo
f ;Hk vlxo
k ;Hk bmompum;eefY ajymyg&;DG yg/ uAsmbmompum;ukd vlxek m;
vnf&ygz}Ydk }
]]uAsmtaMumif;}}pmwrf;rSm acwfopfwkwfuAsm acgif;aqmif tkdufcsifhu
,if;ykid af jymxm;a&/ uReaf wmfUdk jiif;zk[
Yd yd gzv
Ydk m;/

&ckdifom;BuD;pmay

108

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

a0g0h pS w
f rif;u ]]jruf&u
G w
f }d } Leaves of Grass uAsmpmtkyef efY pca& acwfopf
tar&duefuAsm &Dp;D aMumif;av;aomh ,if;ykid yf gAsm,f/ vlxb
k mompum;? tajyme&D
tm;aumif; xufjrufaw tmkcH pH m;rI/
a,wGuef efY &ckid u
f Asmorm;wda& &ckid b
f mompum;ukd tok;H uRr;f usizf v
Ydk ydk ga&/
rdrb
d mompum;ukd wwfoed m;vnfzYdk vkyd ga& (&ckid pf um;ajymwwfpmG ukd qkv
d pdk mG r[kw)f
a,wGuef efY &ckid u
f Asmorm;wda& &ckid b
f mompum;ukd rdrb
d mompum; ruRr;f
usiaf u rdrv
d rl sK;d uAsmZmykid jf zpfygzaYdk v; &ckid b
f mompum;ukd pm&Gux
f uf uGeyf sLwm
xuf wifNy;D au cefcY efn
Y m;nm; ajymifajymifajrmufajrmuf&;D Ekid zf Ydk vkyd ga&/
&ckid u
f AsmeefY ywfoufNy;D au ajrmufO;D ? o[m, &ckid
f eG zYf ;l kUd rmS xkw
d ykid ;f a'u
ykid ;f zwf&a& pmwrf;wpfapmif wG&d yga&/ ]aemifat;} &G;D a& ]&ckid u
f Asmjzpfay:w;dk wuf
rIpmwrf;yg/ apwemrSeaf & zGUJ pnf;ykaH umif;yga&/ ,Sm;,Sm;yg;yg; xGuv
f ma& pmwrf;yg?
ta&;tBu;D qk;H wpfcsuu
f jyemyg/ &ckid u
f AsmvkYd owfrw
S af w abmifjzpfyga&? &ckid f
r*Zif;rSmyga& uAsmwda& &ckid u
f AsmvkYd abmifcwfr&yg? qku
d wfygzAYdk sm,fvYdk assume
vkyv
f rYdk &yg/ ]&ckid u
f Asm}qkad & t"dym ,fziG chf su[
f Nd y;D om; a0g[m&e,fy,fa& odyyH nm
e,fyg/ wdus&yga&/
&ckid rf *Zif;rSm &ckid u
f Asm [kwpf mG av;yga&/ r[kwpf mG av;yga&/ r[kwpf mG rsm;yg
a&/ ,if;ykid yf gAsm,f/ &ckid w
f efaqmifrmS avh ,if;ykid yf gAsm,f/ Mum;rSmajymca& &cdik w
f ef
aqmif trSw(f 18)rSm yg[ad & armifcidk af tmif &D;a& tzGiu
hf Asm]]av;NrKd U}}taMumif;t&m?
tmkcH pH m;rI? twwfynmwpfcak vh ajymzkrYd [d? &ckid u
f AsmvkYd vk;H 0rowfrw
S Ef idk yf g/
&ckid u
f xGuaf w r*Zif;pmrsuEf mS wdrmS ygwidk ;f &ckid u
f AsmvkYd rajymEkid af &ykid ?f &ckid f
om;wd&;DG wkid ;f &ckid u
f AsmvkYd rajymekid yf g/ &ckid rf *Zif;uAsm ok;H oyfcsuu
f dk &ckid u
f AsmvkYd
ajympGma& trSm;Bu;D wpfcyk g/ &ckid u
f Asm t"dym ,fziG chf suv
f rJG mS ;vmEkid yf ga&/
&ckid b
f mompum;ukd rok;H ? &ckid v
f ?D &ckid t
f ajyme&Drygau &ckid u
f Asmr[kwyf g/
&ckid u
f AsmrSm yifrESv;Hk tdraf & &ckid b
f mompum;jzpfyga&/ rsuaf rSmuf&ckid v
f x
l o
k ;Hk
bmompum;? ,if;pum;tajyme&Dudk uAsmrSm wku
d f u
dk o
f ;Hk rS&m &ckid u
f Asmjzpfygz/Ydk aemuf
tcsuw
f u
d tmkcH pH m;rI? tvuFm? edrw
d yf u
Hk pd w
yd g/ uAsmtwwfynmudpw
yd g/
&ckid f *E0ifuadk vhvm? &ckid af us;vufuAsmwduadk vhvm? ArmuAsm? Ekid if w
H um
uAsmwduadk vhvm? rkq;dk pkid o
f if t,ltqeefY &ckid u
f Asm *kPo
f u
d m ukd Bu;D jrifh atmifvyk f
vm;&ygz/Ydk cspaf u BuKd ;pm;uwfygar/
a0a0(ppfawG)

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

109

xl;jcm;xif&Sm;a& &ckdifrif;wcsKdY
(&ckid o
f [m,toif; aiG&wk txdr;f trSwf pmapmifu Some Outstanding Monarchs of Arakan by Aung Zan ukd bmomjyefyga&)
&ckid jf ynf\orkid ;f aMumif;a& aumif;aumif;&Snv
f sm;yga&/ &ckid o
f rkid ;f rSww
f rf;wdrmS
&ckdifjynf\ orkdif;ukd rm&,k(bDpD-3000)uyifpa&vkdY azmfjyyga&/ wcsKdUuqkdau
'Gg&m0wDNrKd Ua[mif;(oHw)JG u rif;om;wpfyg;jzpfaw 0goak '0u pa&vkaYd wmifrS azmfjyuwf
yga&/ a'ykid &f n
S v
f sm;a& orkid ;f wpfavQmufrmS tajrmftjrifBu;D a& rif;aumif;rif;jrwfwd
pk;d pHca&ykid f rif;qk;d rif;npfw?d eef;vkb&k ifwv
d nf; [dcd pGmygAsm,f/ &ckid o
f m;kUd a& ud,
k hf
bk&if uk,
d o
hf cifwu
d dk ousrsK;d EG,u
f qif;oufvmpGmjzpfawvkYd tpOftvmrSw,
f l
uwfyga&/ ousqpdk mG tif't
dk m&d,efZmpfjrpfyg/ atydik rf w
S ,
f rl eI efY ,kMH unftm;xm;rIUdk
aygi;f pyfjcif;jzifh tcsi;f csi;f nDnw
G o
f ;DG pnf;yem vGwv
f yfaw wkid ;f jynfwpfcu
k dk wnf
aqmufxal xmifvmuwfpmG at'D 1784 txdygAsm,f/
&ckid o
f rkid ;f rSww
f rf;wdt
f & xl;jcm;xif&mS ;a& rif;wcsKUdUdk taMumif;ukd a'aqmif;yg;
eefY wifjyzkYd &nf&,
G yf ga&/
a'rif;wda& pdw"f mwfprG ;f &nf jrifrh m;xufjrufpmG eefY &ckid jf ynfBu;D ukd Bu;D us,f
xif&Sm;atmif zefqif;tkyfpkd;cuwfaw rif;jrwfwdjzpfyga&/ a'rif;jrwfwdudk
olUdk \0if;vuf awmufya&vky&f yfwt
d wGuf xm0&atmufro
d wd&eDuwf&ygvrd ahf r/
1/ rm&,krif;(bDpD 3000)
oufvrl sK;d acgi;f aqmif\orD; ErmkeefY uydv0wftZKe&aohUdk \om;awmfjzpf

&ckdifom;BuD;pmay

110

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

yga&/ rm&,krif;a& yxr"n0wDudk wnfaqmufcoljzpfyga&/ ousUdk \ acgi;f aqmif


rm&,ka& ukvm;wefjrpf0rS ;f rSm rl&if;eDxidk o
f l qHyifaumufaumuf tom;rJr?J tyifww
dk dk
eefY ausmufacwfaeSmif;vlom;wdudk atmifEidk cf yga&/ ,if;rl&if; eDxidk o
f l Udk udk &ckid o
f rkid ;f
wdrmS bDv;l wdvYdk azmfjyyga&/
&Sda[mif;&ckdifjynf\ yxrqkH;aom rif;tjzpf rm&,kukd owfrSwfuwfyga&/
rm&,krif; wnfaxmifca& yxr"n0wDNrKd Ue&D mukd t*k&ckid jf ynf ajrmufbuf yvuf0
tem;u ausmufyef;awmif; eDvmyef;awmif;rSm wGEd idk yf ga&/
2/ pEol&d,rif; (bDpD 582-554)
r[mrkeb
d &k m;tem;u &Sad [mif;NrKd Uawmf wwd, "n0wDudk wnfaxmifca&rif;
jzpfyga&/ a*gwrAk' uk,
d af wmfwidk f &ckid jf ynfudk <ucsv
D mpGm a'pEo&l ,
d rif;vufxufrmS
yg/ bk&m;oQif oDwif;ok;H eDa& umvtwGi;f rSm kyyf mG ;awmf r[mrkeu
d dk oGe;f vkyyf ga&/
,if;kyyf mG ;awmfjrwfudk tpGjJ yKvYdk &ckid jf ynfudk ]]kyyf mG ;awmfjrwfow
D if;ok;H &ma'o}}
vkYd arma&Upaf umavhpu
f emrnfwyfcpGmyg/
3/ a'GifpjEm;rif; (at'D 370-425)
a'rif;\bGUJ awmfudk orkid ;f rSm r[mwkOd ;f pjEm ;vkv
Yd nf; azmfjyyga&/ ol&,
d auwk
rif;\ om;awmfyg/ bk&ifpEo&l ,
d ukd qufcaH & 25-qufajrmufrif;jzpfyga&/ a0omvD
\ yxrqk;H rif;vnf; jzpfyga&/ a'rif;vufxufawmfa& aumif;aumif;tD;csr;f wnfNird f
<u,f0csr;f omyga&/ ,if;twGuef efY tmeEpjEa usmufpmrSm a'rif;vufxuf a0omvD
ukd (ewfjynf\vSywifw
h ,fjcif;ukyd if jyuf&,fjyKEidk af vmufatmif vSywifw
h ,faom
NrdKUawmf)vkdY urnf;xkd;cpGm jzpfyga&/
4/ tmeEpjErif; (at'D 720)
ajrmufO;D NrKd U? oQpaf omif;ykx;dk awmfrmS ausmufpmwkid Bf u;D wpfcu
k dk a'edxufwidk f
wGdjrifEkdifuwfyga&/ ,iff;ausmufpmukd ooFukdufbmomeefY &GD;xkd;xm;pGmyg/
,if;ausmufpmukd &G;D xk;d coltjzpf tmeEpjEr if; xif&mS ;&jcif;jzpfyga&/
ausmufpmrSm azmfjyxm;csuft& tmeEpjErif;a& tdrfeD;csif;ekdifiHwdjzpfaw
b*Fvm;? oD&v
d uFm? tdE,
d kUd txd tmPmpufus,jf yefcY aMumif; od&&dS yga&/ Ak'b
mom
ukd txl;ouf0if,MHk unfojl zpfawtwGuf ukov
dk af umif;rIrsm;pGmjyKvyk cf yga&/ &ckid jf ynf

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

111

a& ax&0g'Ak'b
momxGe;f um;a& wkid ;f jynfwpfcjk zpfaMumif; rSww
f rf;wifxm;cjcif;a&
a'tmeEpjEa usmufpm\ wefz;dk rjzwfEidk af om aus;Zl;jyKcsuw
f pf&yfjzpfyga&/
5/ aumvd,rif;(at'D 1118)
yk&ed rf if;quf? q|rajrmufrif;jzpfyga&/ tdE,
d ? yk*eH efY ,k;d ',m;(xkid ;f ) kUd txd
a'rif ; \emrnf x if & S m ;ausmf a pmyga&/ avmif ; Muuf a wmif a rmf a wmif b ,H u
ausmufaqmifrmS &G;D xk;d ca& atrif;\ ausmufpmukd atedxufwidk w
f jdG rifzwfEI idk yf goad &/
6/ 'o&mZmrif; (at'D 1123)
aumvd,rif;\ om;awmfjzpfyga&/ 'kw,
d yk&ed rf if;qufudk wnfaxmifov
l nf;
jzpfyga&/ taemf&xmeefY tavmif;pnfol Udk usL;ausmrf aI Mumifh ,k,
d iG ;f ysupf ;D eDa& r[m
rked yk yf mG ;awmfudk pEo&l ,
d rif;vufxufawmfutwkid ;f jyKjyifrrG ;f rHca&rif;tjzpf orkid ;f
rSm xif&mS ;yga&/
7/ tavmrmjzLrif;(at'D 1250)
avmif;Muufrif;quf\ yxrqk;H rif;jzpfyga&/ OmPfynmjynhpf <Hk u,f0a& rif;wpf
yg;yg/ eef;usm;bke;f Bu;D ausmif;&Sd Ak' yk yf mG ;awmfwpfq\l aemufuek ;f awmfxufrmS atrif;
a& oD[Vdk (f oD&v
d uFm)ukd bk&m;zl;<ucspD aD &vkYd urn;f rSww
f rf;[dyga&/
8/ &ckdifrif;xD; (at'D 1283)
&ckid o
f rkid ;f rSm eef;ouft&Snq
f ;Hk rif;yg/ w&m;rQwrI? OmPfynmxufjrufr?I tajrmf
tjrifBu;D rIUdk twGux
f if&mS ;yga&/ oufawmfcek pfEpS rf mS eef;pHNy;D au oufawmf 113ESpf
rSm ewf&mG pHyga&/ ysLwpfoed ;f rif;vkv
Yd nf; ausmMf um;yga&/ b*Fvm;uyif {&m0wDjrpf0rS ;f
taemufbuftxd MoZmjyefEY UHS cyga&/ emrnfausmf ]]avmuom&ysKUd }}ukd &G;D zGUJ pyfqcdk pGm
a'rif;vufxufawmfrmS jzpfyga&/
9/ rif;apmrGef (at'D 1430)
avmif;Muufacwf aemufq;Hk rif;jzpfyga&/ jrefrmkUd 0ifa&mufwu
dk cf u
dk af wtwGuf
b*Fvm;ukd wdr;f a,Smifc&yga&/ rif;apmrGerf [dpOfumvrSm &ckid jf ynfa& t0bk&ifeefY
rGeb
f &k if &mZm"d&mZfUdkMum;rSm ppfwvif;jzpfcyga&/ a*gpv
l wef\ tultnDeefY rif;apmrGef

&ckdifom;BuD;pmay

112

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

a& avmif;Muufx;D eef;ukd jyef&yga&/ aemufyikd ;f (1433-ckEpS )f rSm NrKfd Uawmfudk avmif;Muuf
ueDyem ykrd v
dk NHk cKH pw
d cf s&a& ajrmufO;D okYd &TaD jymif;,lcyga&/ ajrmufO;D rif;qufudk pwif
wnfaxmifcpGm atrif;apmrGeyf g/
10/ rif;c&D(ac:)e&EktvDcif (at'D 1433)
rif;apmrGe\
f nDawmfyg/ aemifawmf(rif;apmrGe)f b*Fvm;rSm a&mufepD Of &efol rGe?f
jrefrmwdudk 24-ESpw
f idk w
f idk f ajymufusm;ppfqifEw
JT u
dk yf 0JG ifecD ol jzpfyga&/
plvwefwyfrsm;\ wyfr; tlvcD efvufwiG ;f u aemifawmfudk u,fwifcpGmvnf;
atrif;c&D;yifjzpfyga&/ atrif;\ eef;pHoufu 26-ESpyf g/
11/ bapmjzLrif; (at'D 1450)
rif;c&D\om;awmfyg/ rlqvifwdvTrf;rkd;xm;a& b*Fvm;u ppfwaumif;ukd
atmifEidk cf oljzpfyga&/ bapmjzLrif;a& av;onfawmfBu;D wpfO;D vnf;jzpfyga&/ tm;cGeAf v
oefprG ;f oljzpfvYdk ppfyw
JG rd mS Bu;D 0gav;wpfvufudk ukid pf aJG vh[yd ga&/ av;twwfrmS
ajymifajrmufawtwGuf umvDrm&Sm;qkad &bGUJtrnfuv
dk nf; ykid q
f idk yf ga&/ (umvDrm)qkpd mG
b*FvDpum;eefY(av;)ukdac:pGmyg/
rif;apmrGev
f ufxufu b*Fvm;vufoYdk qk;H I;H ca&e,fy,fwu
d dk atrif;vuf
xufrmS jyef&,lEidk cf yga&/ emrnfausmpf mqku
d 0dBu;D wpfqjl zpfaw z'lrif;kad & atrif;
vufxufu trwfynm[dBd u;D jzpfyga&/ bapmjzLrif;\vufxufawmf taMumif;ukd
pmqkd z'l;rif;kdu pyfqkd&GD;om;rSwfwrf;jyKcyga&/ pmqkdBuD;\vuf&muawmhcg
]]&ckid rf if;orD; {csi;f }}jzpfyga&/
a'{csi;f a& &ckid pf myDrmS *E0ifajrmufvuf&mrGew
f pfcyk gAsm,f/
12/ ppfwaumif;rif;bif(ac:) bk&ifrif;AmBuD; (at'D 1531)
ajrmufO;D rif;quf 12-qufajrmufrif;yg/ tdref ;D csi;f Ekid if H Udk \ usL;ausmrf &I efudk
umuG,zf t
Ydk wGuf bk&ifrif;AmBu;D a& ajrmufO;D aejynfawmfudk wHwidk ;f txyfxyf um&H
cyga&/ ppfwaumif;okdY ppfcsDyemb*Fvm; t&SdzufwpfcGifvkH;ukd atmifjrifNyD;au
*g,m(tdE,
d )txd NcpD MumjzefcY yga&/
Ak'b
mom0ifrif;wpfyg;jzpfawtwGuf tdE,
d u Ak'" mwfraDG wmfwu
d dk &ckid jf ynfoYdk
yifah qmif,v
l mNy;D au Bu;D us,x
f if&mS ;aom oQpaf omif;ykx;dk awmfBu;D ukd wnfxm;;uk;d

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

113

uG,af wmfryl ga&/ atykx;dk awmfBu;D a& &Sad cwf"n0wDeefY a0omvDUdk u pwlygwu
d dk
ykw
H ,
l yl em twdtuswnfaqmufxm;pGmjzpfyga&/ b*Fvm;ukd atmifjrifrI txdrf ;f trSwf
tjzpf wnfxm;pGmjzpfv]Ydk ]&efatmifaZ,s}}vkv
Yd nf; bGUJ rnfawmf[yd ga&/
atrif;vufxufrmS taemufEidk if w
H ed efY yxrqk;H ukepf nfu;l oef;qufo,
G rf I
jyKvyk cf yga&/ ay:w*l v
D rl sK;d wduv
dk nf; Munf;wyf? &DwyfUdk rmS cefx
Y m;tok;H cscyga&/
bk&ifrif;AmBuD;rSm (ZmabmufoQm;)qkda& *kPfxl;aqmifbGJU emrawmf[dauvnf;
&ckid jf ynf a& r*kt
d ifyg,m\ vufatmufct
H cGeq
f ufwidk ;f jynfwpfcrk [kwcf yg/
Munf;wyfeefY &DwyfUdk udk wnfaqmufNy;D au &ckid jf ynfudk yifv,fjyifwpf;dk rSm
pGr;f &nftxufjruf t0if;vufq;Hk ? wkid ;f jynfwpfcjk zpfvmatmif bk&ifrif;AmBu;D jyKpw
k nf
axmifawmfrlyga&/
13/ rif;zavmif; (at'D 1571 )(qDukEm;oQm;)
rif;Ambk&if\ txD;G qk;H om;awmfjzpfyga&/
ajrmufO;D acwfrmS wefc;dk txufjrufq;Hk rif; wpfyg;vnf; jzpfyga&/
taemufb*Fvm;u r*kw
d u
d dk wku
d x
f w
k Nf y;D au ppfwaumif;eefY 'umukd rdr\
d
bke;f tmPmpufatmufoYkd jyefvnford ;f oGi;f cyga&/ atrif;vufxufawmfa& tvGef
tD;csr;f om,mzGUH NzKd ;<u,f0yga&/ bk&ifrif;zavmif;a& wpfwidk ;f jynfv;Hk u apwDb&k m;
ykx;dk wdudk rGr;f rHjyifqifwnfaqmufawmfrcl yga&/
14/ rif;&mZmBuD; (at'D 1593)
rif;&mZmBu;D \ ykid ef ufe,fajra& [l;*vdjrpf0uyif oHviG jf rpf0txd us,0f ef;yg
a&/ &ckid jf ynf\ wefc;dk t[det
f 0g tjrifrh m;qk;H a&muf[cd pGm a'rif;vufxufrmS yg/ yJc;l ukd
pnf;k;H atmifjrifNy;D au e,fpyfudk jzwfausmv
f Ydk jrefrmjynfudk wku
d cf u
dk v
f muwfaw
usL;ausmo
f l ,k;d ',m;wdudk atmifatmifjrifjrif wku
d x
f w
k yf pfEidk cf yga&/ ppfwaumif;
NrKd Upm; om;awmf rif;rmefBu;D eefY qif'u
d Re;f (Sundwip Island)u ay:w*l v
D rl sK;d qDbwf
&Sef*GifZmvyf(Sebastian Gonsales) kdU yl;aygif;ykefukefrIukdvnf; ESdrfeif;Ekdifcyga&/
aemufwpfcg *kt
d mNrKd Upm; ay:w*l v
D rl sK;d 'Giaf [ke;f 'DtmZmAD'dk (Don Hierome do Azvedo)u
aejynfawmfudk wku
d cf u
dk u
f sL;ausmv
f mrIuv
kd nf; ESrd ef if;atmifjrifawmfryl ga&/
a'ta&;tcif;rSm ay:w*l w
D yfr; 'Gi?f z&ifpw
d ?f 'D? eDaeYpf usq;Hk yga&? OD;&mZfawmif
tem;u wku
d yf u
JG awmh &DaMumif;ppfqifro
I rkid ;f rSm tBu;D us,q
f ;Hk jzpfyga&/

&ckdifom;BuD;pmay

114

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

rif;&mZmBu;D vufxufrmS Ekid if jH cm;a&;ay:vpD D Adou


k mBu;D uawmhcg trwfynm[d
r[mynmausmjf zpfyga&/ bk&ifrif;&mZmBu;D ukd r[mynmausmu
f odraf rGUeuf,idI ;f a&
OmPfynmtajrmftjrifeefY pnf;k;H odr;f oGi;f yem bk&ifudk Ekid if OH ;D aoQmiftjzpfxm;vkYd wpdwf
wykid ;f vTwaf wmftyk cf sKyaf &;pepf (Semiparlimentary)ukd csrw
S t
f aumiftxnf azmfc
yga&/
r[mynmausmf trwfBu;D a& bk&ifrif;bifuyif rif;&mZmBu;D kt
Yd xd rif;ig;quf
wkid w
f idk f trIawmfxrf;aqmifcNy;D au toufoQpq
f ,ft&G,rf mS tedpa &mufyga&/
15/ rif;carmif;(at'D -1612) [lpdefoQm;
aemifawmfb&k ifrmefBu;D \ axmifxm;ykeu
f efru
I dk rif;om;b0uyif rif;carmif;
ESrd Ef iS ;f czl;yga&/ ,if;cgu r*kv
fd ufatmufcH taemufb*Fvm;ukv
d nf;oGihf tBurd af ygi;f
rsm;pGm 0ifwu
dk zf ;l cyga&/ Munf;wyft&mrSm tiftm;omvGeaf & r*kd Udk a& rif;carmif;\
&Dwyfuu
dk scg r,SOEf idk u
f wfyg/ b*Fgvo
D rkid ;f q&mkUd u rif;carmif;ukd aumif;aumif;
aMumufzaYdk umif;a& ppfb&k ifwpfyg;tjzpf azmfjyrSww
f rf;jyKuwfyga&/
bk&ifrif;carmif;a& 'ghkdUeefY r[mrdwfjyKyem ay:wl*DusL;ausmfolkdUukd wkduf
xkwyf pfcyga&/ atmufjrefrmjynf qdyu
f rf;NrKd U oHvsiu
f v
dk nf; wku
d cf u
dk af tmifjrif yga&/
owdajymifajrmufaw bk&ifwpfyg;jzpfauvnf; rif;carmif;a& wpfcgwpfvDrSm
&ufpufMurf;MuKww
f wfyga&/ a'pku
d q
f ;dk aMumifh olq
Y &mocif Oumyst
H rwfudk crnf;
awmfrif;&mZmBu;D u trsuaf wmf,yS ga&/
Oumysq
H pdk mG q,fEh pS &f moDOwkUdkeefaY usmMf um;a& trwfpmqkad wmfBu;D yg/ rif;om;
ukd Ekid Ef idk ef if;eif; ryJjyh if rqk;H rEkid v
f Ydk rif;&mZmBu;D u trwfBu;D Oumysu
H dk r[mrkeb
d &k m;
rSm bk&m;uRet
f jzpf v'ge;f tjypfy;D awmfryl ga&/
16/ bk&ifoD&dok"r&mZm (at'D 1622)
bk&ifrif;carmif;\om;awmfyg/ bk&ifrif;biftquf aemufq;Hk rif;jzpfyga&/ a'rif;
eef;wuf eef;&a&tcgrSm ppfwaumif;em;u 'D,ef;*g;(Dianga) rSm[da& ay:wl*D
ukeo
f ,
G pf cef;wpfcu
k dk pD;eif;wku
d cf u
dk zf Ydk pDpOfyga&/ t&Sb
d ufwidk ;f jynfwu
d dk c&D;vSnv
hf m
a& c&pf,efbek ;f Bu;D refe&dwu
f a'tpDtpOfufdk odvm;cvkYd ajrmufO;D a&TNrKd Uawmfudk
tjyif; vku
d v
f mvwfyga&/ a&mufawcg tpDtpOfudk zsuo
f rd ;f ypfzYkd bk&ifudk ajymqkd
azsmif;zsEidk v
f u
dk yf ga&/ aemufyikd ;f rSm bk&ifeefY &if;ES;D uRr;f 0ifvm;yem refe&dwu
f olt
Y wGd

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

115

tBuKH ? aqG;aEG;ajymqkrd w
I u
d dk pydeb
f mompum;eefY rSww
f rf;&G;D om;yga&/
OmPfynmBu;D rm;a& rif;wpfyg;jzpfawtwGuf bk&ifo&D o
d "k r&mZma& rdr\
d
e,fajrtwGi;f ckv
d eHI x
D idk u
f wfaw ay:w*l w
D u
d dk Ekid Ef idk ef if;eif; udik w
f ,
G x
f ed ;f csKyx
f m;
Ekid yf ga&/ ay:w*l u
D vnf; bk&ifb
h ek ;f &dyaf tmufrmS aumif;aumif;rGerf eG ef x
D idk yf em e,fpyf
a'owdudk apmifah ,Smufy;D cuwfyga&/
17/ pE0dZ,&mZmrif;
&ckid jf ynforkid ;f rSm pE0Zd ,&mZmrif;pGm xl;jcm;xif&mS ;ca& aemufq;Hk rif;ygAsm,f/
21 ESpw
f m umvywfv;Hk &ckid jf ynfBu;D udk Bu;D us,jf rifjh rwfatmif zefqif;pk;d pHawmfryl ga&/
b*Fvm;ukd ppfcsyD em r*kt
dk ifyg,mxJudk a&muf[v
d m;ca& &ckid ef ,fajrwdudk jyefvnf
awmif;qk&d ,lEidk cf yga&/ (1666 ckEpS rf mS ppfwaumif;pGm r*kv
d ufatmufukd a&mufvm;c
yga&/)
bk&ifw
h yfrawmfo;Hk tajrmufBu;D wpfvufrmS &G;D xk;d xm;a& urn;f pmt& bk&if
pE0Zd ,&mZma& 'umukd csw
D ufwu
dk cf u
dk cf a&vkq
Yd ydk ga&/ bk&ifrif;bifvufxufu
usio
hf ;Hk a& wpdww
f ykid ;f vTwaf wmftyk cf sKyaf &;pepfudk eef;vkb&k if wpfyg;jzpfaw e&ywd
u zsuo
f rd ;f ypfyem oufO;D qHyikd pf epfudk jyefvnfazmfaqmifyga&/ ,if;vky&f yfaMumifh
tkycf sKyaf &;ykid ;f rSm *,ufxvmvwfaw ,k,
dk iG ;f ysupf ;D rIwu
d dk &yfwv
hH m;atmif pE0Zd ,
&mZmrif; toDtBuD BuKd ;yrf;c&yga&/
bk&ifrif;bif\tkycf sKyaf &;pepfudk zsuo
f rd ;f ypfpmG a& &ckid o
f l &ckid o
f m;kUd twGuf
txdempDa& xk;d ESucf suw
f pf&yfyg/ ,if;jzpf&yfaMumifh &ckid jf ynho
f jl ynfom;wd pdw"f mwf
,kd,Gif;ysufNydKc&yga&/
,if;jzpf&yfa& 1784 rSm &ckid jf ynfBu;D ukd bk;d awmfb&k m; vufatmuft,ify,if
a&muf&v
dS m;pDzt
Ydk wGuf wGe;f tm;wpf&yfjzpfcyga&/
bmomjyefol

aemifat;(taemuf)
tukd;tum;
1/ &ckid -f a'guw
f mazmfcsrrf m
2/ ppfawGckid f a*Zufw;D ,m; twGJ (u)rpwm tm-bD?prmhwf
3/ &Sad cwf &ckid jf ynf? Ak't
Ekynm-pHomatmif
4/ &ckid &f mZ0if-OD;omxGe;f atmif? ajrmufO;D

&ckdifom;BuD;pmay

116

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

5/ kyyf mG ;awmfjrwf&&dS ma'o? arma&Upaf umavhpf


6/ &ckdif-yifv,fatmf,Ofaus;rI-arma&Upfaumavhpf
7/ b*Fvm;ukd usL;ausmo
f rl m*frh sm;-*sreD rD [
dk efa*gch sf
bmomjyeforl w
S cf suf
ajrmufO;D NrKd Uq&m OD;ausmaf usmv
f (S a&Tcidk af usm-f ajrmufO;D ) \ vrf;Tecf sut
f &
ataqmif;yg;rSmyga& rif;wd\eef;pHcEk pS o
f u&mZfwu
d dk &mZuroacFyusr;f t& ou&mZf
NzKd jcif;rsm; tygt0if tm;vk;H IEd idI ;f xm;csurf mS yl;wGyJ g Z,m;twkid ;f jzpfcyga&/
1/ rm&,krif;
(bDpD 3325-3263)
2/ pEo&l ,
d rif;
(bDpD 580-528)
3/ a'Gipf jEm ;rif;
(at'D 327-382)
4/ tmeEpjEr if;
(at'D 720-729)
5/ aumvd,rif;
(at'D 1118-1123)
6/ 'o&mZmrif;
(at'D 1123-1139)
7/ tavmrmjzLrif;
(at'D 1250-1256)
8/ rif;xD;
(at'D 1283-1389)
9/ rif;apmrGef
(at'D 1430-1433)
10/ rif;c&D
(at'D 1433-1459)
11/ bapmjzLrif;
(at'D 1459-1482)
12/ bk&ifrif;bif
(at'D 1531-1553)
13/ rif;zavmif;
(at'D 1571-1593)
14/ rif;&mZmBu;D
(at'D 1593-1612)
15/ rif;carmif;
(at'D 1612-1622)
16/ bk&ifo&D o
d "k r&mZm (at'D 1622-1638)
17/ pE0Zd ,&mZmrif;
(at'D 1710-1731)

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

117

&ckdifbk&if\ axmufvSrf;a&;rsm;
&ckdifbk&ifkdUonf owif;&,lrItwGuf oli,fawmfrsm;ukdvnf; rGD;pyfconf/
owif;&,lorl sm;ukd vQKUd 0u
S t
f rnfoauFwtjzpf eacgi;f (ESmacgi;f )[k tok;H jyKMuonf/
eacgi;f onf olo
Y bm0t& vuf[ef? Nc[
D ef? rsupf [
d ef? AZ[ef paom Murf;wrf;aom
MoVm&dukyf [efrsm;ukd rjy&bJ tvGeEf ;l nHo
h rd rf pdG mG teHUrsm;ukd pdppfEidk o
f uJo
h Ydk
axmufvrS ;f a&; ynmonfvnf; tvGeEf ;l nHo
h rd rf pdG mG yif rdro
d v
d o
dk nfudk odatmif
jyKvyk &f rnfh ynm&yfwpfcjk zpfonf/ &ckid pf pfusr;f ? &mZ0ifusr;f ? oHo0Pfusr;f ponfrsm;
axmufvrS ;f a&;trnfoauFwtjzpf ESmacgi;f ukd tok;H jyKMuonfudk wG&d onf/
Oyrm
]]jynfEmS acgi;f ukd r&Snpf &D m}}
]][lonfum;? toQifrif;\ rsufpdjzpfaom tpkHtprf;wGif xnfhawmfrlaom
olwdkYukd}}
ponfjzifh &ckid pf pfusr;f ? tkycf sKyaf &;usr;f rsm;wGif qkx
d m;onfukd awGU&onf/
&ckid b
f &k ifUdk onf axmufvrS ;f pkpH rf;a&;tm;ukd tvGeu
f s,jf yefpY mG tok;H jyKcuwf
onfudk ay:w*l ?D 'wfcsf rSww
f rf;kUd vnf; wGUd &onf/ olUdk&ckid o
f Ydk qefpyg;0,fzYdk vmuwf
onf/ &ckid af 'ojzpfeaD om ps;D xufps;D jri Nhf y;D olUdk a'ojzpf ps;D xufrsm;pGm ps;D avsmh 0,f
,lvMdk uonf/ odaYk omf &ckid b
f &k ifura&mif;&? wkid ;f jynf[pd yg;? qefrsm;ukd bk&ifuxde;f
csKyv
f u
dk o
f nf/ Ny;D rS olUdk a'jzpfeaD om ps;D xuf ruGmaom olUdk twGuf c&D;p&dwEf iS hf
oifah wmfaom tjrwftpGe;f xm;aom ps;D jzif&h ma&mif;rnf[k trdeaYf wmfxm;vku
d o
f nf/

&ckdifom;BuD;pmay

118

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

ay:w*l ?D 'gch sf o
Ydk nf olUdk&ckid o
f Ydk rvmcifuyif olUdka'ojzpfeaD om ps;D EIe;f ukd odeaD om
&ckid b
f &k if\axmufvrS ;f a&;tiftm;? axmufvrS ;f a&;ynm? us,jf yefeY ufapmuf ykrH sm;ukd
tHMh orqk;H ? txifBu;D cuwf&onf/
ajrmfjrifqifjcifOmPfjzifh axmufvrS ;f pkpH rf;tm;Bu;D cuwfpmG r[kw?f rdryd *k v
u
d
twGuv
f nf; rsm;pGmyif owd0&D ,
d Bu;D Bu;D ESihf axmufvrS ;f pkpH rf;confudk wG&d onf/
&ckid jf ynfoQif jzpfvmaom &ckid b
f &k ifonf Z&Gu?f Zifa&mf? BuKd ;Mum? OMo? ZD0pk;d ?
iSurf sm;ukv
d nf; axmufvrS ;f a&;ynm tok;H jyKcuwfonfudk atokw
Yd UdG &onf/]]Z&Guif u
S o
f nf tqdy[
f ad om >reD u
f jdk rifaomf tvGev
f efY uR;D aMumfuek \
f /
Zifa&mfiu
S u
f m; tqdyu
f pdk m;aomf tvGe,
f pf\/
OMoum; tqdyu
f pdk m;aomf oD\/
ZD0pk;d um; tqdyu
f pkd m;aomf yifyef;\/}}
]]rdrt
d pD;tyGm;ukd tvk[
d ad om jynfoQirf if;onfum; tqdyu
f dk ajyaysmufpw
D wf
aom &Djzif&h cD sK;d Ny;D aom qkcd Ny;D aom iSuf Udk wiG f wpfcck ak om iSuf Udk jzifh pkpH rf; tqdyaf jz
pDwwfaom ]]vufpyG }f }ukd 0wf pm;awmfac:&m\}}[kpm;aomuf&m pkpH rf;axmufvrS ;f yku
H dk wG&d onf/ tqdyu
f adk jypDwwfaom
csK;d &DppD Ofy?Hk bk&if0wfawmfral om tqdyaf jzvufpyG f pD&ifyrHk sm;onf avhvmoifah om
taMumif;t&mrsm;jzpfonfudk wG&d onf/ iSuf Udk jzifh axmufvrS ;f yku
H v
dk nf; okawoejyK
oiho
f nf/
>rdefqdyfumuG,faom &ckdifbk&if\iSuf
wd&
p mefrsm;\ tqdyw
f iG f >red q
f yd o
f nfvnf; vlt
Y oufudk tE&m,fjyKEidk \
f /
okaYd omf xkt
d qdy[
f ad om >red rf sm;onf Oa'gi;f iSuu
f dk aMumufMu\/ vefMY u\/ z,fvm;
Mu\/ xkaYd Mumifh &ckid b
f &k if\ qdyaf jzaxmufvrS ;f a&;usix
hf ;Hk rSm]]Oa'gi;f [d&mt&yf >red f Udk reDuek f xkaYd Mumifh Oa'gi;f ukd tdr0f awmf xm;&m\}}/
[kqx
dk m;onfudk wG&d onf/
rD;jzifph pHk rf;enf;wpfck
]]iSuf Udkr[dru
l m; pm;awmfxrif;(tpm)ukd rD; ypf(xnf)h aomfvnf;aumfi;
pkpH rf;&m\}}/ xrif;ukd rD;wGix
f nfah omf]]tqdy[
f ad om xrif;um; rD;usaomf ta&mif\
dk toHNyKd uNf yKd ujf rOf\/

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

119

]]tqdyaf &mufaom xrif;kUd um; tiGrd [d? tqif;(ta&mif)azmufjyef\/


tqdy[
f ad om (tqdyx
f nhx
f m;aom) [if;rsK;d um;vsipf mG ajcmufwwf\}} rpm;
rok;H tyf/
&Dukd pkHprf;enf;
]]tqdyx
f nfah om &Dum;? tvGeBf uKd i\
f
aemufaemufrlvnf;[d\/
zdwzf w
d (f Nzed NYf zed aYf wmuf) rlvnf; [d\/
t&dyx
f if\/
tjrKwf0ef;0ef;[d\/
tqif;k\
d }} [k jyqkx
d m;\/
]]EGm;eko
Yd pfEu
dI (f + + +) tqif;[d\/
oDa& (t&uf)um; OMotqif;ESiw
hf \
l /
Eku
Yd m; a&T\/
tv,fEu
dI v
f nf; wpfpak omt&Ofonf txufow
Ykd uf\}}
csufpkHprf;enf;
]]tqdyfxnhfaom t&nfcyfodrf;usdusd(acsmacsm)[d\/
csufusufcJ\/
usufouJhokdY BuDvG,f\}}/
tjcm;pkpH rf;enf;rsm;
]]tqif;vnf; a&Ta&Tr[d?
ajcmufaom0wKum;? Buv
D ,
G \
f /
vsipf mG azmufjyef\/
El;nHah om0wKum; Murf;Murf[\
d /
i,faom0wKum; oD\/ (ouf[o
d w0g)
Bu;D aom0wKum; rdarm\/ (ouf[o
d w0g)
ykq;dk ? cif;EkYd Udk Eu
dI f &TaD omt0ef;onfxif;\/
odrrf (dG i,fveG ;f )aom jcnfzsiu
f m;jywf\/
oHEu
dI ?f ywjrm;EIu
d u
f m; npf\
l ? wqdwn
f \
hH /
tqdyv
f nf; ajyaysmuf\}}/

&ckdifom;BuD;pmay

120

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

ywjrm;tppftrSeo
f nf tqdy&f jD zifu
h saomf npf\
l / tqdyn
f \
hH ? tqdyf
ajyaysmuf\qko
d nft
h wGuf tqdyaf jzvufpyG f ywjrm;tppftrSev
f nf; yg&rnfyif
jzpfonf/
]]av;aom xm0&um;ayg\
h /
tkyftqif;aysmh\}}
pm;pD pkpH rf;enf;
]]tqdypf m;pDaom olum;
ukd,fajcmufwwf\/
rsupf ad &T\ (teD? t0ga&mifjzpf\)
pum;Nidrf\?
tzefwvJvJudk,fwGefY\?
wkHvIyf\?
cRD;xGuf\
rMumrMumt&yfrsuEf mS Munf\
h ?
rdrjd yKtyfaomtrI rdrt
d &yf rwnfMunf[\
d }}
]]odq
Yk cdk Ny;D aom tjcif;t&mkUd udk rSwo
f m;awmfjyK qD;aomufjcif;? pm;jcif;?
pm;awmfac:jcif; EIu
d ?f pkepf rf;qifjcif rjywfusihf usi&hf m\}}[kpm;awmfac:&m ponfrsm; rdryfd *k v
u
d twGuyf g pkpH rf;axmufvrS ;f ykrH sm;ukd ynmpkH
pGmwGd&onf/
ynmpm&

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

121

&Spfaomif;bk&m;ausmufpm\ ajrmufzufrsufESm
&Spfaomif;bk&m;ausmufpm\ rsufESmwGif tpOftvkduf a&;xkkd;xm;aom
ausmufpmrsm;yg&&dS m? ausmufpmwkid \f tajctaeaMumifh ausmufpmrsm;teuf rnfonfh
ausmufpmukrd S aocsmatmif rzwfEI idk af wmhacs/ ok&Yd mwGif ,cktcg rGeb
f adk uvufxJ
&Sad eaom vGecf o
hJ nfEh pS af ygi;f (50)ausmu
f ul;,lco
hJ nfh rif;ul;pm\ tultnDjzihf
a'guw
f m *Repf wifu BuKd ;pm;zwfrI aI Mumifh tcsKUd aom tpdwt
f ykid ;f rsm;ukd azmfxw
k Ef idk cf hJ
onf/ 1973-ckEpS Ef iS hf 1975 ckEpS w
f w
Ydk iG f rif;ul;rltopfrsm; ul;l ,lcNhJ y;D rsujf rifu,
dk af wGU
Munhf pI pfaq;rIuv
dk nf; jyKvyk cf o
hJ nf/
aumif;rGeaf ooyfaom rifu;l rl\"mwfyrHk sm;ukd ygarmu(D.C.Sircar) 'Dpq
D mum
xHoaYdk y;ykcYd &hJ m ausmufpm\ oufwrf;ESihf ywfoufaom tzk;d wefa0zefcsurf sm;ESit
hf wl
tBuaH umif; OmPfaumif;rsm;ukd &&Scd yhJ gonf/
yxrOD;qk;H a&;xk;d xm;aom ausmufpm&Sd pmaMumif;a& (4)aMumif;cefrY mS vk;H 0
eD;yg;ysupf ;D aeNyjD zpf\/ &Spaf omif;bk&m;ausmufpm\ ta&SUbufrsuEf mS yg tv,fo&()
td\xl;jcm;aom yko
H @mefwcsKUd uv
dk nf; awGU&\/ aemufq;Hk pmaMumif;wGif rsO;f wkEd pS cf k
a&SU &ufp(JG tcsed u
f mv)[k ,lqEkid pf &mwpfcu
k dk awGU&jyef\/ xkaYd Mumifh ausmufpm
onf ta&SUbufrsuEf mS yg ausmufpm\ tpdwt
f ykid ;f wpfcrk [kwcf yhJ gu ,if;ausmufpm
ESiahf cwfNyKd ijf zpfEidk af yonf/
atmufbufwiG f tpOftvku
d f ausmufpmrsm;yg&&dS m? nmbufjcrf;wGif a&wGuf
Munh&f m pkpak ygi;f pmaMumif;a&(69)aMumif;yg&o
dS nf/ if;wkt
Yd euf trsm;tjym;rSm

&ckdifom;BuD;pmay

122

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

vk;H 0ysupf ;D oGm;NyjD zpf\/ raoroyfaom vufa&;vufom;jzifh a&;xk;d jcif;jzpf aocsm


atmifzwf&efyif cufcv
J o
S nf/ tu&mwpfrsK;d wnf;jzifh pkpak ygi;f ausmufpmok;H ck a&;xk;d
xm;[ef&\dS / ausmufpmrsm;\ vufa&;vufom;ukd cefrY eS ;f Munhv
f Qif a*g#,
d ac: a&SUajy;
b*Fvt
D u&m[ef ykpH aH [mif;rsm; use&f adS eao;Ny;D ? aemufraS jymif;vJvmaom taemuf
tdE,
d tu&m acwfNyKd iyf pHk w
H csKUd vnf; pwifaeNyjD zpfaMumif; awGU&ayonf/
vk;H 0eD;yg; jynfph aHk umif;rGeaf om tu&mwpfcu
k dk b*Fvm;pjEr if;quf\ a*g0Ed p jE
(at'D 1020-55)rif;ausmufpmESifh EIdif;,SOfavhvmum qufpyfMunhfEkdifonf/ if;
ausmufpm&Sd tu&mrsm;\tvsm;vkdufrsOf;rSm (xdyfpGef;)nmbufodkY &SnfxGufae\/
xkduJhokdYaom (w)tu&mykHpHukd (10)&mpktpykdif;(okdYr[kwf) (9)&mpkaemufydkif;wGifrS
b*Fvm; rSww
f rf;rsm;wGif &Sm;&Sm;yg;yg; awGU&ygonf/ (P)tu&mykpH u
H v
dk nf; (10)&mpk
ukecf ge;D xuf apm trsm;tm;jzifh rawGUMu&acs/
10&mpk (o)tu&mESihf ywfouf uGjJ ym;csurf &Sad Mumif; awGU&onf/ ok&Yd mwGif
(b)tu&m&Sd atmufbufvufwrH mS b,fbufoYdk auG;aeonf/ ykpH u
H dk b*Fvm;a'o
a*g0Ed p jEr if;\ bwfuyku
d yf g&0goak '0 (Betka paikpara Vasudeva Image) kyw
f k
ausmufpmxufapm rawGU&ay/ ausmufpm&Sd (w)ESihf (b)tu&mrsm;\ atmufyidk ;f
tpGef;rsm;onf b,fbufodkY auG;aeonfrSm rSwfom;p&maumif;aom pdwf0if
pm;zG,&f mjzpfNy;D ? xkrd if;vufxuf a&;xk;d aom ulvu
f &l D (Kulkuri)ausmufpmxuf
tenf;i,fapmae\/ ,if;ausmufpmwGif (w)ESi(hf b)ukd a&S;usaom eHo@mefawGU&Ny;D
&Spaf omif;bk&m;ausmufpmyko
H @mefEiS hf eD;pyfpmG awGU&onf/ acwf taemuftEd ,
d
ausmufpmrsm;\ xl;jcm;csuftcsKdUukd bkHabckdif oHCe tBuD;tuJjzpfaom 0dZv
(Vijjala) (at'D 1053)\ trdejYf yefwrf;wGif erlemtjzpfawGUEi
dk o
f nf/
okjYdzpf&m vufa&;vufom;ukd tajcjyKvsuf ausmufpmukd (11)&mpk tv,fyidk ;f
umv[l owfrw
S Ef idk o
f nf/ xkjYd yif (9)&mpkrpS b*Fvm;(txl;ojzifh taemuftEd ,
d
jzpf[efw\
l )ESihf tenf;qk;H (11)&mpkwidk af tmif a&vrf;aMumif;rS wqifh tquftoG,f
rjywf&cdS o
hJ nfudk rSe;f qEkid \
f / yxrqk;H aom ausmufpmwGif pmaMumif; a& (7)aMumif;
yg&&dS m aemufq;Hk (4)aMumif;&Sd tu&mrsm;uko
d m zwfEI idk \f / yxrpmaMumif; \tqk;H wGif
pmu&m&d (Cakarari) wwd,pmaMumif;wGif pmwk'omar (Caturddasame)
pwkwp maMumif;wGif od C
H 0dMuro&l (Simghavikramasura)ESihf q|r pmaMumif;tqk;H
wG i f &cf a omum (Raksoka) [l zwf E k d i f \ / ow r pmaMumif ; tqk H ; wG i f
f m*Repf wifu zwfco
hJ nf/ ok&Yd m wGif ,if;rSm
]]um&dw&mZs;}}(Krtarajyah) [l a'guw

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

123

rnforYdk Q rjzpfEidk af y/
aemufausmufpm pmaMumif;a&(8)wGif ]]o0gowdN*. D }}ESihf pxm;onf/ xkad emuf
NrKd UwpfNrKd Utrnfjzpfaom t0g,yl&m(Avayapura) ESihf pmaMumif;tqk;H wGif (N*u
D w
dk cgxyf
awGU&jyef\/ pmaMumif;a&(1-9)wGif &m(Zs;)yl&-N*. D oD HC*@ywdol&pjEa'(o)-&m
[l awGU&onf/ onfrmS &ckid rf if;wpfyg;\trnfjzpfaMumif;ukd <uw
D t
J eD;rS&&Sad om
(N*. D oD C
H *@pjE) trnfa&;xk;d yg&o
dS nfh '*Fg;ESpjf ym;awGU&&dS rIu ckid v
f aHk p\/ pmaMumif;a&
(1-10)wGif Buw
d (qm')oHC*gwaAm' wH[l awGU&ojzifh Ak'b
momtaMumif; tjcm;
a&;xk;d csuw
f pfcjk zpf[ef&\dS / aemufpmaMumif;wGif ]pwk&'f goar Aa'Buu
d m&mZKm'wEH iS f
pmaMumif;a& (1-12)wGif ]]N*. D od C
H 0dMuro&l pjE} }ukd wpfBurd af zmfjyjyef\/ pmaMumif;
a& (1-13)\ tv,fwiG ]f ]auom&D}} (Kersari)jzpfEidk Nf y;D ? pmaMumif;a& (1-16)wGif
(od C
H ol&pjEa '0r[mZk;)ukd wpfBurd af zmfjy[ef&o
dS nf/
pmaMumif;a& (1-19)wGif (N*. D -ol-(p)(jE) ESit
hf wl yk*v
u
d trnfwpfc\
k tpdwf
tykid ;f rsm;ukd awGU&\/
ausmufpmESpcf &k dS pum;pkrsm;tMum;wGif tvm;wlomjzpfonf[k *Repf wifu
rSwcf sujf yKxm;\/ ok&Yd mwGif 'kw,
d ausmufpmu yxrausmufpmxuf tenf;i,fydk
jynhpf \
Hk / tmeEpjEa usmufpm\ atmufajcawGU&ouJo
h Ydk (wpfq,fah v;ESp)f [laom
rlrSefr[kwfaom *Pef;qkdif&m pum;pkawGU&Sd&jcif;rSm ol\a&SUrStquftEG,f
(N*. D od C
H *@ywdo&l pjE) ESio
hf m oufqidk \
f /
'kw,
d ausmufpm\ tqufjzpf[ef&adS om aemufausmufpmudk pmaMumif;a&
(1-22)okrYd [kw(f 23)wGif pwifNy;D ? vufa&;vufom;wpfrsK;d wnf;yifjzpfonf/ a&;xk;kd
xm;ykrH mS aumfv(H 3)ckyg&NdS y;D pmaMumif;wpfaMumif;pDwiG f tu&m(7)vk;H (okrYd [kw)f (8)vk;H
pDyg&o
dS nf/ ykpH aH &;xk;d xm;aom tjcm;ausmufpmrsm;ukd rawGU&ao;acs/ tcsKUd aom
tpdwt
f ykid ;f rsm;rSm vk;H 0&Si;f vif;ae\/ okjYd zpf&m b,fbuf&dS aumfvu
H dk atmufygtwkid ;f
zwfIEkdifonf/
pmaMumif;a& - 1-40
"H rm, u&dwH
-41
0 'Ho a'o
-32
tm&u a'o0dZm,H
u@rSm bk&iftaejzifh Ekid if t
H rsm;tjym;ESihf tquftoG,jf yKru
I dk azmfjyae\/
(rm,)twGuf ("m,m)ukd &&SNd y;D ? ('Ho)\t"dym ,frmS r&Si;f vSacs/ tu&mykpH w
H iG f
(e)tu&mESif (7)tu&mESpcf w
k o
Ydk nf tvG,w
f ul a&maxG;Ekid af y&m (tm&ua'o)ukd

&ckdifom;BuD;pmay

124

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

(tmeua'o)tjzpfvnf; zwfEidk o
f nf/ tu,f tm&ua'o omjzpfcyhJ gvQif (11)&mpk
,if;trnfjzifh wkid ;f jynfwpfc&k cdS o
hJ nf[k rSw,
f &l rnfyifjzpf\/
tv,faumfvHwGif pmaMumif;a& (11-43-44)bufzufESifh aMumif;a& (1154-46)tMum;wGif atmufygtwkid ;f awGU&onf/
................ blrd ....... od,
'b0wd,mom-Zmwm
,uoQyl&........&mZm
,uoQy&l rSm yk*b
H &k iftEk'k m u odr;f yku
d cf ahJ om rGeNf rKd Uawmfa[mif; oxk\
H a&S;
trnfwpfcyk ifjzpfonf/ okYd rcsirhf &Jjzpfp&maumif;vSaom pmyk'd rf mS at'D (11)&mpkv,f
umvwGif rGeEf iS &hf cdik f Ekid if EH pS cf t
k Mum; tquftoG,&f cdS ahJ Mumif; azmfeT ;f aeayonf/
nmzuf a umf v H \ xd y f tv,f a umf , H \ tqk H ; wG i f rsOf ; wk d j zpf a eaom
ta&SUb*Fvm;pjEr if;qufrS a*g0Ed p jEu
&kd nfeT ;f [ef&\
dS / ,if;aumfvH yif tenf;i,f
atmufocYdk sum bk&ifrsm;? ewfa'0rsm;ESiyhf wfouf &nfeT ;f [ef&adS om a&;xk;d csuu
f kd
awGU&onfrSm
pmaMumif;a& - 37
a'0wH u&mwH
/
- 38
uwmv, a'0g
jzpfNy;D ,if;aumfv\H tqk;H jA[Pwkt
Yd aMumif;ukd atmufygtwkid ;f awGU&onf
pmaMumif;a&
58
jA[P
......... ok
/
59
a,m
....... wm('&)*edok
/
68
a'oQ
........
tm*edy&a'oQ .........
]t*ed}[laom a0g[m&ukd ausmufpmwGif rMumcPawGU&wwf&m b,fzuf
aumfvH pmaMumif;a& (1-44? 54? 60? 61)wGif vnf;aumif;awGU&\/ if;\t"dym ,frmS
ausmufpmyga&SUaemufpum;pOft& r&Si;f vif;vSacs/ tu,f (y&a'o)ukd wkid ;f jynf
wpfcktjzpf aumuf,lrnfqkdygu rMumrDu atmifEkdifcJhaom wkdif;jynfi,fwpfck
(odrYk [kw)f wkid ;f jynfwpfc\
k tpdwt
f ykid ;f trnftjzpf rSw,
f El idk o
f nf/
ausmufpm&Sd rysupf ;D ao;bJ&adS weao;aom tpdwt
f ykid ;f rsm;wGif pum;vk;H
tcsKUd EiS hf pum;pktcsKUd udk awGU&aomfvnf; orkid ;f qkid &f mt&jzpfap? bmomaA'qkid &f mt&
jzpfap tusK;d aus;Zl;rsm;ukd r&Ekid af wmhacs/
ausmufpmonf tapmykid ;f u &SEd iS Nhf y;D aom pjEr if;rsm;tquftEG,jf zpf[efwl

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

125

onfh od C
H ESiphf ol&pjEE iS t
hf qk;H owfaom rif;qufopfwpfc\
k orkid ;f udk rdwq
f uf
ay;jcif;yifjzpfaMumif; awGU&onf/
tmeEpjEaemufykdif;&mpk0ufcefYtMum? at'D 788-9 r[mwkdOf;pjErif;onf
rif;qufopfudk wnfaxmifonfqadk om &ckid &f mZ0ifvm azmfjycsuEf iS u
hf u
dk n
f aD eonf/
&ckid &f mZ0ifvm rif;trnfrsm;rSm ausmufpmrS rif;trnfrsm;ESihf qifwal eayonf/
eef;pH&mt&yfa'o? xif&mS ;aomtrnfrsm;? uG,v
f eG Nf y;D olrsm;\ trnfrsm;ukd jrefrm
trnftjzpf ajymif;vku
d rf aI Mumifh uGjJ ym;oGm;[ef&o
dS nf/ ok&Yd mwGif a&S;a[mif;ky0f wK
taxmuftxm;rsm;? jyifytaxmuftxm;rsm;ukd tajcjyKvQif orkdif;qkdif&mtcsuf
tvufrsm; uku
d n
f aD eaMumif; awGU&jyefonf/ xkaYd Mumifrh [mwkOd ;f pjEr if;onf a&S;a0om
vDNrdKUawmfa[mif;ae&m a0omvDNrdKUukd jyefvnfwnfaxmifcJhonfqkdonfrSmvnf;?
,if;a'orS(8)&mpkaemufyidk ;f kyv
f ;Hk ky<f ursm;awGU&rdS t
I & ckid v
f aHk p\/ ,if;rif; qufrS
xif&Sm;aom plVwkdOf;pjEbk&ifonf at'D (953)ckESpfwGif b*Fvm;pjErif;qufrS
N*j
pD Er if;\ MoZmBu;D xGm;aecsed f ppfwaumif;okYd ppfcsx
D u
G cf ahJ Mumif; tqk&d o
dS nf/ xkrd S
jyefa&mufNy;D rMumrD tcsed w
f iG f wkwjf ynf okrYd [kwf waumif;jynfoYkd xGucf mG cJ\
h /
xkaYd emuf rdrad 'ookYd jyefra&mufEidk af wmhojzifh rdz&k m;acgiBf u;D pEma'0Donf NrKd Uvrl sK;d pkEpS f
OD;ESifh wpfqufwnf;vufqufcJhjyefonf/ onfrSm awmifay:ae vlrsKd;pkwkdYtm;
,Ofaus;aom NrKd UjyokaYd &mufapjcif;ESit
hf wl wkid ;f jynf Iyaf xG;aom tajymif;tvJudk
jzpfay:apcJ&h avonf/ wpfzefwidk ;f jynfudk &Sr;f vlrsK;d rsm;ESihf ysLvlrsK;d wku
Yd usL;ausmf
wku
d cf u
dk cf &hJ m a0omvDudk pGev
Yf w
T cf &hJ \/ wpfcsed w
f nf;rSmyif yJc;l rS rGew
f o
Ydk nf &ckid jf ynf
awmifyidk ;f ukd (18)ESpMf um odr;f yku
d x
f m;Mu\/ xkrd w
S pfqifh NrKd Uawmfopf yOm(Pyinsa)ukd
oufvrl sK;d wk\
Yd tultnDjzifh jyefvnfwnfaqmufEidk cf MhJ uonf/
11-&mpktpykid ;f cefrY S tpjyK &ckid jf ynfonf jrefrmqefvmawmh\/ &mZ0ifrS rif;wkYd
\ bGUJ trnfrsm;ukd jrefrmtrnftjzpf rMumcPok;H vmjcif;? ausmufpmrsm;wGif &ckid f
trnfrsm;ukd awGU&jdS cif;wkYd &Sv
d monf/ a0omvDonf ky0f wKtaxmuftxm;rsm;t&
tdE,
fd \t&dyt
f aiGUrsm; use&f adS o;aomfvnf; wjznf;jznf;ESihf vufawGUwiG f jrefrmjynf
tv,fyidk ;f ESihf tquftoG,rf sm;jym;vmawmhonf/
&Spaf omif;bk&m;ausmufpmtvkt
d & od C
H pjEb
&k ifonf tmeEpjEb
&k ifu at'D
729 ckEpS w
f iG f rSww
f rf;wifouJo
h Ydk aqmif&u
G cf ahJ om rif;wpfyg;yifjzpfayonf/ &ckid jf ynf
onf at'D (11)&mpktv,fyidk ;f wGif yk*b
H &k if tEk'k g u yxrjrefrmEkid if aH wmfudk xlaxmif
&m zdtm;ay;rIaMumifh wkid ;f jynfwiG f txdemcJ&h jyef\/

&ckdifom;BuD;pmay

126

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

jrefrm&mZ0ifEiS hf &ckid &f mZ0ifEpS cf pk vk;H wGif &ckid jf ynfoYdk tEk'k m bk&ifusL;ausmrf u
I dk
azmfeT ;f xm;\/ ok&Yd mwGif &ckid jf ynfrmS uk,
d yf idk t
f yk cf sKycf iG &hf Ekid if t
H jzpf wnf&adS o;onfudk
um; rjiif;Ekid af cs/ taemufbufwiG f ygv(Palas)ESihf 0gref (Varmans)wk\
Yd Ncrfd ;f acsmufrI
aMumifh ta&SUb*Fvm;pjEr if;qufrmS usq;Hk Ny;D (okrYd [kw)f usq;Hk vkqq
J jJ zpfae\/ at'D
1013-23 ckEpS w
f iG f ukv
d m(Cola)\kww
f &uf0ifa&mufraI Mumifh ta&SUb*Fvm;pjEr if;
qufrmS tiftm;csed aYJ pcJ&h onfrmS xif&mS ;av\/ xkaYd Mumifh &ckid jf ynfEiS hf a&aMumif;ul;oef;
a&mif;0,fru
I dk taESmift
h ,Sujf zpfc[
hJ ef&o
dS nf/
xkaYd Mumifh &Spaf omif;bk&m;ausmufpm\ ajrmufbufrsuEf mS onf bk&ifwpfyg;u
rdr\d rif;qufudk rSww
f rf;wifxm;jcif;jzpf&m? a&S;u&Scd zhJ ;l aom pjEr if;qufr[kwcf yhJ gvQif
xkrd if;qufonf (8)&mpkuek cf ge;D ywf0ef;usiu
f tmPmjyef&um? a0omvDNrKd Uawmfudk
jyefvnfwnfaqmufEidk cf hJ rEkid ef if;Ekid af om tajctaersm;atmufwiG f &mpk(2)pkMumatmif
pDrt
H yk cf sKycf ahJ Mumif; awGU&onf/ xkb
d &k ifrmS eef;qufwiG f eef;vsmtjzpf w&m;0if&cGi&hf dS
olyifjzpf&m? yk*rH if;usL;ausmrf I eef;vkb&k ifw\Ydk BuKd ;yrf;rIrsm;ukd wefjyefErdS ef if;Ny;D aemuf
yOmNrKd UawmfopfwiG f tkypf ;dk cJah Mumif; ,lq&ayonf/
ausmufpmonf a0omvDNrKd Uawmfa[mif;u tultnDawmif;cHo?H tdE,
d qef
aom rif;qufwpfc\
k aemufq;Hk yifo
h ufu
dI o
f jH zpfNy;D jrefrmEkid if \
H aemufq;Hk vufusef
ou#ausmufpmvnf;jzpfayonf/
atmifo&l ausmf (&uKd if)

(Pamela Gutman; Ancient Arakan, volume 1, Text pp-68-74)

jyefygonf/

&ckdifom;BuD;pmay

ukd bmom

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

127

pma[mif; yDa[mif; u@

&ckdifom;BuD;pmay

128

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

ausmufkd;&mZ0if
earmw b*0awm t&[awm ormorK'

ausmufiEGm;'kid ;f yk?H a&SmufyyHk ifuyf? eHwpyfrmS ? rjywfoal ygi;f aevwUH? csi;f ESiu
hf &if?
rsm;zsiw
f k;d ? awmif;dk wpfciG ?f ukid ;f ,mjyifrmS ? rD;vQif xkcd gavmifvwUH ? ausmufuakd umuf
csi;f ? aumif;wvif;vnf;? cwfvsiaf jymifajymif? k;d a&TawmifrmS ? rD;vQix
f cdk gavmifvwUH ?
pdaEyk yf mG ;? jrwfu,
dk pf m;vnf; ? bk&m;ok;H qljzpfvwUH ? xko
d nfuus;D ? ausmufvrd Bhf u;D ?
c&D;jyefqkyf? b&*kwftrSef? oabFmysHESifh? trSefcsufcsif;? ckESpfrif;vnf;? tjyif;xkdcg?
wifvwHU? ukvm;ukd&Sm? ausmufawmf&GmrSm? xkdcgwkyfawGUvwHU? bl;oD;awmifrSm?
rif;acgiu
f v
k m;? Bu;D zm;tHah vmuf? wku
d Bf u;D aqmuf? tykwx
f cdk g? aevwUH ? vufqu
D ef
rSm ? a&mifvQx
H rd n
f ;D ? MumjrifBh u;D vnf;? tNy;D xkcd g? ajrxJom ay:vwUH / awmifO;D wcGi?f
*sD&mjyifrSm? vGifwD;xkdcg jzpfvwHU? olrif;igrif;? tcsif;csif;vnf; ppfBuD;xkdcg jzpfvwHU?
eef;wGif;7-&uf? eef;jyif 3-&uf? 10-&ufwkdifatmif? "m;rkd;xkdcg &GmvwHU? *pye'D?
xkjd rpf&rD mS ? aoG;eDxcdk gjzpfvwUH ? r[mrked Bu;d bdpufawmf? xko
d a&mfcsucf si;f ? wHwidk ;f wGi;f
rSm 3-ESpjf ynfah wG? 0ufi,fu;l avmuf? aoG;acsmif;ayguaf tmif jzpfvwUH/ yg;awmfeaH ,mif?
uRNJ caH wmifrmS ? vlu<dk urf;qD;ykv
Yd wUH / bk&m;Bu;D eHa,mif? ukeaf bmifacsmif;0? vrf;r&bJ?
&Sv
d wUH? ajrmufuadk jy;vnf;? arsmufBu;D aqmifajcmifah eSmifvwUH? awmifuadk jy;vnf;? qwf
BuD;N*dKwifcwfvwHU? ta&SUukdajy;vnf; ta&SU"m;pmjzpfvwHU? taemufudkajy;vnf;
taemufuRev
f smjzpfvwUH ? om;ukt
d rd&mS rwG?d trdwpf&mG ajy;vwUH ? ysK&d ,
G u
f uk?d rde;f r
ysKw
d ?Ydk vko
d nfpMHk um;? abmf&,
G rf sm;ESi?hf aojim;acsmifrmS ? jzpfvwUH ? uRaJ jc&meSi?hf EGm;ajc&m
uk?d ae&mjrufz;Hk ? wkid ;f vk;H Nird ;f &dy?f a&G;pDppfo?Ydk ok;H ESpaf phatmif? rjrif&bJaevwUH ? &rf;NAJ

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

129

oHawmif? uRe;f rmefatmifrmS ? wpfaumifuRx


J ;D usev
f wUH ? &ckid jf ynfwiG ?f uywifrmS ?
usev
f sit
f xD;? wom;rdvsi?f xkw
d iG u
f wefusev
f wUH ? ajrmufO;D 0oJ? wjyifwv
J nf;jzpf
vwUH ? 'kid ;f usb
D &k m;ay:? avSravSmb
f aJ &mufvwUH / usq
D ,fusu
D ?dk vli,fwpfa,muf
pm;vwUH / ausmif;q,fausmif;ukd &Siif ,fwpfa,muf pm;vwUH / ukvm;? ykZeG ?f xkwo
f ;Hk
wefudk vTev
f wUH /
ukvm;acgi;f xuf trmeufvnf;ayguv
f wUH / eef;jzLaxmifaomif;? ol&aJ umif;
onf ay:vwUH / eef;rxkcd g ysuv
f wUH / us;D ESiZhf &uf? a&m,Sux
f cdk g? rZrD modYk ysv
H wUH /
a&Tw*d rHk mS ? 0kid ;f tku
H v
k m;a&mufvwUH / bk&m;ajc&if; ppfwvif;vnf;jzpfvwUH / ou&mZf
80-ude;f jyK? pGe;f ig;ckrmS ? jrif&maumufusKid ?f a&Tyef;ckid rf mS ? ajcmuf&mtdraf jcvGwv
f rd n
/f
urf;acsmif;awmif&if;apwD&if;rSm? use<f uif; 20 vGwv
f rd n
/f upye'Djrpfpv
D uf,m?
urf;awmfomrm? w&mvlAv
dk ?f olawmfoal umif; vGwv
f wUH /
uRe;f 0,fajcmuf&monf? aiGptrSeaf Mu; rwefvnf;jzpfvwUH ? pyg;w&m,yfMu&m
onf? olwjYdk yifrmS 80-'*Fg;jzpfvwUH ? acgi;f aygi;f tusF D pufcsaD omufq?H vS&efum;qef;
tqef;xkcd gay:vwUH ? tusF v
D ufwdk vlysKu
d spD m;rsm;vwUH ? tysKrd rS?D tusF rD Nr?J rde;f uav;
wkaYd y:vjJ yKcsi?f olwv
Ydk Qi?f om;viftcsi;f ayvwUH ? 15-ESpw
f idk yf if? ra&mufcif? om;vifxdk
cgaevwUH / tcsKUd aomfu? xkrd ed rYf wkYd ? jzLqGMunfvif? oDv&Si?f vlvsit
f rsK;d ? opfacguq
f ;dk
? vrf;k;d ukyd pf? acgi;f uk&d w
d v
f ?Ydk ykw;D pdyv
f ?Ydk aroDvvnf; ay:xrsm;pGm vifrmS bke;f Bu;D
jzpfvwUH /
bke;f Bu;D pdww
f dk remvkd &Gmukd ESpo
f if;cGv
J wUH / &Gmwpf&mG rSm awGUumoem;? a'go
yGm;au? vlrsm;awG? q,ftdrfwoif;uGJvwHU? teD;pkdYpkdYbkef;BuD;aqmifodkY uGJvwHU/
bke;f Bu;D a,mifa,mif ausmif;waqmifEiS hf ay:vwUH / bke;f Bu;D rw&m;? nqGr;f pm;vnf;
rsm;vwUH / i,fou
l o
dk m tjrifx
h m;? Bu;D olum;atmuf? taxmufrawmf? vltadk tmufu
aevwUH / acgi;f aygi;f ukcd Rw?f ajrrSmpGyv
f ?Ydk t0wfrvkjH zpfvwUH /
xydecf em;wif rdr& iT v
f nf;rsm;vwUH / em;a#mif;r0wf? ajccsi;f pGyf ? ajccsi;f xkcd g
0wfvwUH txufucdk se&f ifczH csu?f tysKv
d ufwjdk zpfvwUH / ppfawGNrKd U0if? wefwidk ;f jyifu?
oHoabFmBu;D cHvwUH ? tdraf xmifreS ?f 10/ vlysKid g;usy?f rvGwx
f cdk g aumufvwUH ? ausmif;
rif;Bu;D ocifov
D &Siu
f dk aiGvsiif g;usyf aumufvwUH /
yOi;f armif&iS f ausmif;vQit
f Nr?J ESpu
f sycf u
JG dk rvGx
J cdk g aumufvwUH? &yf&mG vnfywf
arwm&yfvYdk bk;d olawmfudk aiGawmfEpS u
f sycf aJG umufvwUH / wjynfw&Gm aps;rSmvm?
a&mif;um;azmuf0,f ukeo
f ,
G v
f yk o
f l xkrd Qvu
l ?dk aiGjzLig;usyf aumufvwUH / a&mif;ol

&ckdifom;BuD;pmay

130

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

um;rsm; 0,f,&l mS ;? xkid ;f um;tv,f jzpfvwUH /


ukvm;xHrmS ? aiGvsiu
f yGm;? yGm;awmhtykid ?f rqyfEidk ?f tykid u
f v
k m;odr;f vwUH ?
awmifuatmufcsif;jym;ukdqif;? tjcm;uvlvnf; t,lvTJvkdY awmifBudKawmifMum;
a&mufvwUH / tcsKUd orl sm;r,m;ukd ypf? om;ukyd pfv?Ydk uk,
d v
f w
G t
f NraJ &SmifvwUH /
&ckid &f ujynf"nrSm? rdrr sm;pkcg ukvm;&GmodYk rysux
f cdk g oGm;vwUH? wcsKUdrrd tkyv
f S
ESihf &onftvk?d ukvm;ukv
d nf; tdro
f v
l ifom;jyKvwUH ? trdr&mrm? brSmukvm; &aom
om;uk?d ukvm;xHoYdk oGi;f vwUH / ukvm;jynfrmS pdaEr[d? [efvnf;wvk?d ykPm ;ausmf
wvkd uefBu;D ul;vwUH / uHEiS hf bk&m;twlxm;? ykPm ;ae&m[kwv
f wUH / ukvm;jynfrmS
[dEL ykPm ;pk;d vwUH / ou&mZfrmS 1200 ESiahf &mufvm 80 ckEpS 0f ,fwiG f pEmrif;aumif;?
xD;jzLaqmif;? rif;avmif;xkcd g ay:vrd n
/f
rif;avmif;&mZm? vmaomcg? *pye'D? ajrmufqaD csmufMum;? awmifawmMum;u?
vS"H m;ukid ,
f ?l qifjzLok;H pD;? avmif;rif;Bu;D vnf; wpD;qifEiS hf wifvrd n
/f wpD;qifrmS
"m;pusfmESifh vSHpusfmvnf;ygvdrnf/
wpD;qifrmS ? yd#uwfo;Hk yk?H tukerf usef wif ygvrd n
/f rif;aumif;&mZm?
vmaomcgu *pye'D? jrpfpu
D rf;xuf vusmf bufrmS ? us;D jzL&Gmu? pErnf&? xkrd rd u
dk
eef;rawmifnm wifvrd n
/f if;rif;um; touf 80 a&Svrd n
/f
pmrludk q&mOD;Aode;f xHraS y;ykaYd om Avmpmtkyv
f ufa&;rI rifu;l rS 12-1094 Ak'[
;l aeY eHeuf 7;30em&DwiG f ul;,l&&Syd gonf/
"n0wD ausmufkd;&mZ0ifawmfBuD; (vufa[mif;)
Ak?H rH? oH? e
ou&mZfocsmF ? axmifEh pS &f mESihf ?a&mufvmS ckepfq,f? ajcmufc0k ,f? AsKid ;f jzLvnf
csi;f ,Suv
f rd n
?f us;D rJus;D jzL? &efcsi;f rlum;? us;D jzLxkcd g? ,rkEm arsmygvrd n
?f us;D jzL
axmifaomif;? taygi;f xkcd g? zk;d acgiaf wmifuarQmv
f rd n
/f rif;um;tvGw?f jynfOygwf
vnf;jzpfvrd n
/f
aom? ow? tX? e0 jynfBu;D tk;d ES,q
f v
l rd n
/f ou&mZfocsmF ? axmifEh pS &f mESihf
a&mufvmS ckepfq,f? &Spcf 0k ,f? a&m*E&? jzpfxuyfBu;D ? awGUvrd n
/f
&Spcf pk yg; us;D rpm;yJ,v
dS rd n
/f wkid ;f oljynfom;? ylyifaomursm;vdrn
/f pyg;ESiq
hf ef?
'l;a,mifuReEf idk if jH ynfol ylvrd n
/f rif;um;tvGwf jynfOygwv
f nf;jzpfvrd n
/f
ou&mZfocsmF axmifEh pS &f mESi?hf a&mufvmS &Spq
f ,f? ESpcf 0k ,f? wkid ;f jynfr@dKi?f

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

131

&ckid jf ynfBu;D ysupf ;D xkcd g pm;&dum aMumihyf v


l rd n
/f Ekid if w
H idk ;f om; &dum &Sm; vlrsm;xkcd g
ylvrd n
/f
uRaJ jc&mESihf EGm;ajc&mukd ajrZmjrufBu;D zk;H vdrn
/f vlwu
Ydk ,
kd rf mS a&m*gx;l qef;?
temqef;udk ? aq;usr;f r0if rSnu
hf sirf &? jzpfvrd n
/f bke;f Bu;D rw&m;? nqGr;f pm;vnf;
rsm;vdrn
/f bke;f Bu;D a,mifaqmif ausmif;waqmifEiS hf ? aevdrn
?f bk&m;um;atmuf
arsmufum;t|uf? jzpfysu{f uef? wkid ;f Ekid if rH mS ? rusiv
hf al umif;? olawmfaumif;vnf;
rsm;vdrn
/f oli,fuw
dk if? bk&ifrif;jrwf? k;H ukt
d yfrif;jrwfemrnfrn
S v
hf rd n
/f acgi;f qHx;Hk
ESihf acgi;f wk;H jynfudk zsuv
f rd n
/f orm;a,mifa,mif? wkw"f m;aqmif? vlavSmifval jymif
rsm;vdrnf/
Bu;D um;vsif a&Tcu
J m;aiG? rawGr,Gi;f ? jzpfwxkaH wG? rsK;d av;yg;vnf; a&mvdrn
/f
wkid ;f &ckid rf mS pk;d ykid rf w&m; ? rif;um;ESpv
f ;Hk ? Burd rf ;D tk;H okYd jzpfvrd n
/f ou&mZfocsmF axmifh
ESp&f mESihf a&mufvm&Spq
f ,f av;ck0,f? Z&ufvmoHr;dk BuKd ;oHoYdk Mum;vdrn
/f
Z&ufuvkyf us;D uykw?f OD;ykwaf wmifu ajy;vdrn
/f us;D ESiZhf &uf vnfcsi;f ,Su?f
Z&ufuukduf usD;uukduf? udkufavaomcg? a&TjynfomokdY? rsm;pGmaxmifaomif;?
us;D taygi;f vnf; axmifaomif;ck0,f? ajrmufa[0efoYdk ysv
H rd n
/f
jynf&ckid u
f dk ? pk;d ykid Zf &uf? ajcmufcx
k ufrmS tkyv
f rd n
/f rif;ESib
hf &k m; ESpyf g;xkid Nf yKd if
a&mufvrd n
/f t*FgerH sm; qDqef&mS ;? wkid ;f om;jynfol uReu
f Rwq
f al u? olyek t
f rsm;
xvdrnf/
bk&m;ajc&if; ppfwvif;vnf; jzpfvrd n
/f ol&,
d aerif; a&mifjcnf&iS ;f aerif;a&mif
jcnfnpfvdrnf/ aerif;a&mifjcnf npfaomcg wkdif;jynfom;rsm;pGm ab;BuD;pGmvQif
awGUvdrnf/
olwif;igwif; tcsi;f csi;f vnf; cGwv
f rd n
/f ajrwvHrmS "rmok;H ck? ypfvrd n
?f
tk;d awmifaeykv
H rd n
/f taumifawmifaeykv
H rd n
/f
*p
ye'Djrpf&t
D rsm;? e'Dzsm;u? aoG;eDxcdk g? pD;vdrn
/f o&Dacsmif;ESihf &rf;acsmif;
tMum;? awmifO;D zsm;rSm ? rif;om;Z&yfaqmufvrd n
/f u'0ESi&hf rf;0tMum;? vlaumif;
<urf;ES,frsm;vdrnf/
uRe;f om,mrSm? vlaumif<urf;ES,x
f ifvrd n
/f used ;f wcGirf mS armif&iS w
f bke;f ?
arTvrd n
/f us;D ukad rmif&iS af yguaf wmjyifu? ESiv
f rd n
/f armif&iS yf ifyef;? us;D vnf;EGr;f ?
yso
H ef; Z&ufoed ;f uxGu?f ajcmufcx
k ufrmS ? pGe&f mZm? ok;H jzmus;D ukd zsuv
f rd n
/f
ou&mZfocsmF ? axmifEpS &f mESihf a&mufvm&Spq
f ,f? ig;ck0,f? &mZmbk&if rm,m

&ckdifom;BuD;pmay

132

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

qif? rsm;zsiaf &TaiGord ;f arMum; ode;f &mZmav? &mZmrif;u? vkyv


f rd n
/f &ufuef;,nf
Zif? aumufvQio
f ;Hk rwf? uGr;f wvdyu
f dk ? wrwfusvQif aumufvrd n
/f
ausmif;&Siyf *k Kd v?f &[ef;ysKu
d dk aumufvQiif g;usy?f tNrrJ w
S ?f ausmif;jrwf0[
d m?
odraf wmf&mukd ? aumufvQio
f ;Hk q,f jzpfvrd n
/f &[ef;tyif? ausmif;vQirf pm;? yOi;f rsm;
uk?d aumufxtNr?J ESpu
f sycf aJG rmif&iS ?f ig;rwfyifvnf; jzpfvrd rhf nf/
csi;f NrKd UtoGif ? udik ;f ,mjyifrmS ? &ckid v
f rl sK;d um;? &BuKd iaf wmokaYd &mufvrd n
/f ou&mZf
ocsmF axmifEh pS &f mESiahf &mufvm&Spq
f ,f? ajcmufc0k ,f? jynf&mG ab;'ge?f Ekid if w
H idk ;f om;?
ab;'gerf sm;? rif;uxkcd gyv
l rd n
/f
bk&ifus;D rif; Ekid if w
H iG ;f rSm olrif; igrif; tcsi;f csi;f vnf; rsm;vdrn
/f ou&mZf
ocsFm axmifhESpf&mESifh a&mufvm&Spfq,f &Spfck0,f? rif;om;bkef;acgif awm&*kHu
ay:vrd n
/f
atmufcsi;f &GrD sm;? wausmaf usmv
f nf; jrnfvrd n
/f atmufcsi;f ajroHw&HMum;/
Z&ufaxmifaomif; taygi;f rsm;pGm? uk;d ckrmS yif &uciG u
f ysev
f rd n
/f
ou&mZfocFsm axmifEh pS &f mESi?fh a&mufvm&Spq
f ,f? uk;d ck0,f? aemufrmS rSx
D idk f
tkypf ;dk ykid af u? eef;pnf;rif;aumif; xD;jzLaqmif;? tavmif;ck&d ef? vSet
f &dEr m? "m;pBumF
ESi?hf &mZmacgi;f rsm;? xkad &TjynfrmS ykid v
f mS zkaYd u? rif;w&m;av/
rif;w&m;uvm;vSeaf &mif? rSeu
f if;axmif? OmPfuyGijhf zL? ZrLvk;H rSm vuf;Hk ya'?
rk;d okaYd pau? ol&modMum;? om;armifwnf;av? om;armifwnf;/
ou&mZfocFsm axmifEh pS &f mESihf a&mufvmS &Spq
f ,f? uk;d ck0,f? ,k;d acsmif;Burd f
acsmif;? uyvDacsmif;? ,k;d acsmif;tykid &f ydS ef;ckid rf mS ? tMuifrrd ? odMum;yD;au? oaE&vk?Yd
rif;vSxkdcg vmvdrnf/
pEmol&,
d ? emrbGUJ awmfcv
H rd n
/f t&dEr mvSpH BumF vnf;? t&G,af v;awmif,dS
vdrn
/f tk;d wrl;[wqefaY uGU ? ok;H xGmjynfv
h nf;? ,Sv
d rd n
/f ok;d rSepf mG pBumF rSmvnf;?
ukd;awmiftxd,Sdvdrnf/
[wrd nfom? qifrmS av;pD;? ok;H pD;tjzLa&SUral qmifomG ;? waMumif;qifr?J ygvrd n
/f
0gaZ,sqifr\? rSnw
hf iG ef mr? vusmf bufu ? cGmtoifeh if?h waumifqifryJ gvrd n
/f
a0vmyef;awmif;? eDvmyef;awmif;? ausmufyef;awmif;vnf;? tawmifBu;D ok;H vk;H ,Sd
vdrnf/
ok;H vk;H tMum; xkrd if;om;ukd bk&m;a&pifoeG ;f vdrn
?f jzef;avaomcg xkrd if;om;rSm
rsm;pGmaxmifaomif;? taygi;f rsm;pGm ? ajrmuftnmuygvrd n
/f

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

133

ausmufavSum;rSm rif;om;xD;eef;pku
d v
f rd n
/f ou&mZfocsmF axmifEh pS &f mESi?hf
a&mufvmud;k q,f? wck0,f? omoemav? a&mif0gaeok?Yd xGe;f vdrn
/f opmav;yg;
jrwfw&m;ukd vlwu
Ydk ,
kd rf mS wnfvrd n
/f Opma&TaiG qefa&pyg;? uREJ mG ;qifjrif;? jynfph jHk cif;
vnf; jynf&ckdifrSm &Sdvdrnf/ acsmif;kd;uwdrf? aomifurf;ueuf? BuD;vwfawmfrSm?
vGijf yiftxdjzpfvrd n
/f wpfa,mufOpm? wpfa,mufrmS ? ,l&mr[d?? orm"dvnf; wnf
vdrn
/f ewfjynf vljynf? jynfEpS jf ynfvnf; wpfjynftvm;jzpfvrd n
/f pBumF bke;f uH?
w&m;pH? Ekid if jH ynfv;Hk {vwUH /
ausmuf;dk tqked uf oku
d t
f qku
d dk axmuf ynm&Siw
f MYdk unhf yI g/ orkid ;f eSio
hf u
dk f
qko
d nfrmS ? bk&m;oku
d ?f ewforD;oku
d ?f tlZuoko
Yd u
dk ?f ewfpufa&mifou
dk ?f opfwef;
vuf;Hk oku
d ?f rSew
f if;oku
d ?f odMum;oku
d ?f &aohou
dk ?f *0Hywdou
kd ?f u0gorkid ;f oku
d ?f
ynmausmfavQmufxkH;? toGif;w&m;BuD;udk;vkH;? Mu,ftdrfzGJU vtdrfzGJU? aetdrfzGJU?
Mu,fwcH eG ?f wdrw
f cH eG ?f vwHceG ?f ay:ayguo
f nfu
h mv? a[maomwdwef rd w
d ?f edrw
d rf mS
tmumooQw& usr;f ukd odoa&GUa[majymMuav/
77? 78? 79? 80? 81 ckEpS u
f s ou&mZfocsmF ? {utX? 'Ggyl [k? ude;f rSma*gZm?
wwfaomcgvQi?f &mZmbk&if? *EoQiaf u? bdwv
f Qix
f m;0,f? armifvNrKd iu
f ?dk ykid o
f nftp?
a&SUrmS qkid ;f ol? atmufom;[lum;? pm;r&dum ppfBu;D pGmaMumih?f av;jzmZD0? a&mufx
roG,f? xkdudef;0,fwGif? aumifukwfcGifukd ? usDvQifaxmifaomif;? taygif;ckd&m?
xku
d ed ;f rSmyif? csw
D iG u
f s;D em;? jynfum;ylqm? jrpfrvmvnf;? vuf,mvuf0?J ao;ao;
tkwftif? rsm;zsifeE? owfjzwfwoD;? ajrmufukdNyD;vnf;? arsmufBuD;aqmifhajcmif?
ude;f wwfaESmif? awmifoNYdk *Kd 0if? qwfN*Kd wif[q
k o
dk nf/
{u? tX? 'Gg? ly? 1281-ckr?S 7-ckoYdk usa&mufonfumv? Z&ufqadk om *Ev
wkid ;f &Si?f wkyb
f &k ifrif;onf? bdw?f "m;0,f? armfvNrKd i?f paomNrKd Uwu
Ydk dk twif;0if?
zsuo
f nfumv? ukvm;rif;wko
Yd nf? xkEd pS ?f xk&d ufrmS Akv
d af jc wpfoed ;f eSihf wyfwnf
vdrnf/
av;NrKd Uzsm;? Ncw
d Nf rKd Uuwpfcg? wyfwnfvrd n
/f ,if;onftcg? rvm,kjrpfvuf0?J
vuf,mrSm? jynfow
l Ydk ylvrd n
/f rv,jk rpfonf? r,ljrpfuq
dk o
dk nf/ xkt
d cg ajrmufudk
ajy;vnf;? arsmufBuD;aqmifajcmif qkdaomaMumifh? csif;kdif;NrdK kdif;ajy;onfhumv?
qwfBu;D N*Kd wifqadk omaMumifh ta&SUjynfu pm;eyf&u
d m ? ppfrufBu;D pGm? &dum &Sm;yg;aom
aMumifh tvktwku
d rf sm;wwfonf/
ou&mZfocsmF a'G;? tX? 'Gg? ly? urf;okYd tusord rf if;bk&if? *E&iS ?f rsm;zsiw
f csu?f

&ckdifom;BuD;pmay

134

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

Z&uftp? wlrwcg? pGefY&mZmau? nDnmoD;oD;? udkufNyD;wkHajrmuf? usD;ukdajcmuf?


ysHajrmufaomif;aomif;? avSoabFmvnf;? a&aMumif;rvyf? ukef;wufxyfau
wwfrwwfBu;D ? zGUJ p;D wkx
H ? 'Dav;0okYd a&mufxaomcg? &rmwkid ;f ol? rmefatmifvw
l ?Ydk
qmyla&muf&uf? NcKd iahf vSmifEu
S af u? ysx
H u
G rf om? us;D rsm;pGmau? yif;0gujdk cm;? tqk;H em;
au? us;D um;rGe;f ysi?f AsL[mqifau? aevQif xkcd g? q,fEpS Mf umav? a'G;tX? 'Ggyl ?
1282-a&mufonft
h cg? wkwjf refrm? &Sr;f wko
Yd nf? ukvm;ukEd iS f ? vGwo
f nfumv?
avSoabFmwko
Yd nf? a&aMumif;txyfxyfwEYdk iS hf vmNy;D vQif 'Dav;0rSm pkrv
d rd n
/f 'Dav;0
qkdonfum;? "n0wD? &ckdifjynf? &rm0wD&rf;NAJ? rmefatmifwkdY NcdKifhavSmifiSufuJhokdY
ysx
H u
G f rom&Sv
d rd n
/f yif;0gudk wmjcm;Ny;D vQif 22 wyfvrd n
/f
ou&mZfocsmF ? a0um? tX? 'Ggyl [kued ;f rSm aumZmwufaomcgvQi?f &mZmbk&if?
*E&if? yGifh&m"n? *Eprsm? NrdKUrSmNrdKUpm;? cefYtyfxm;onf/ aejcm;xkdcg? ESpfESpfMumau?
"n&X? wkdif;&uukd ? csDxm;ppfonf? vlr&Sdcg? AsL[mawmfwif? wwfom;ysifau?
ky&f iS af wmfBu;D bk&m;Bu;D udk yifNh y;D csaD qmifwidk ;f atmif &u? tif;ydw0f u? avSrmS oabFm?
abmifEiS ahf rQmau? oGijf im;ou&mZf? jzpfonfreS pf mG ? q? tX? 'Gg? ly[k jzpfxonfrmS
rde&f moDpuf? 15 &ufau? ac:utnD? ykPr aD u? wDwrD vG?J paeaeYwiG ?f ac:xrnf&?dS
x&d u k r ? awmawmif v S a u? 'obk & if od r f a wmf c G i f r S m ? xm;usif u k d ; uG , f ?
wkyfwnfonf/
jynfvnf;{csr;f ? ewfvrf;trSe?f &uoal uqmylvsuv
f ?Ydk {csr;f bk?Yd ayu? tX?
'GgH ? ly? 1284-ckEpS rf mS usonfumv? wkwrf if;wko
Yd nf ta&SUjynfudk vuf&odr;f Ny;D vQi?f
&ckid jf ynfudk wyfom;qif? vTwrf nftcg? ta&SUjynfu r[mrke?d bk&m;Bu;D ukv
d nf;?
oabFmawmfEiS hf tif;ydw0f u? oGi;f ,lcNhJ y;D vQif 'obk&iford af wmfBu;D uk?d ukrm awmif
awmfxufoYdk 1286-ckEpS rf mS ? rde&f moDqadk om? waygi;f vjynfh paeaeYxm; uk;d uG,Nf y;D
vQi?f &ckid jf ynfu?dk vuf&odr;f ,lvrd n
/f
wkwrf if;ykid o
f nfu
h mv? ewfjynfEiS t
hf rQ {csr;f ygvrd n
/f wkwrf if;ESihf ukvm;rif;
wko
Yd nf? yif;0guw
dk m? jcif;Ny;D vQi?f wyfcsygvrd n
/f ausmuf;dk qko
d nfrmS ygrif;? t*Fvyd f
rif; wko
Yd nf &ckid jf ynfudk 11-ck wefc;l vjynft
h wmwuf? paeaeYaexGuf 3-em&Dtcsed f
wGif &aomaMumifh tESpw
f pf&mykid zf q
Ydk o
dk nf/ olEiS v
hf w
l u
Ydk waygiu
f sL;ausmo
f nfrmS
carmif;au &mysuNf y;D ? ESpw
f &mau urmvk;H ukd jcifv
h eYkd ?D ysupf cD armif;? tyifoaH u?
vuf,mxufrmS us;D wacgi;f qkad omaMumif?h tESpw
f &mykid zf q
Ydk o
dk nf/
yifv,fe'd ge;f oku
d rf mS vnf; tESpw
f &mykid zf q
Ydk o
dk nf/ okEYd iS hf us;Dd ESirhf qkid f rykid u
f v
k m;

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

135

pGejf im; 80-tynrSm av;ck0,f? &SpEf iS ahf jcmufwidk ;f &umrSm? 16-ESp?f rif;jzpfaomcg?
pBumF ocif? 0rf;wGio
f aE pG,
J w
l nfonfqadk omaMumifh tESpw
f &m ykid zf q
Ydk o
dk nf/ nDawmf
tmeEm avQmufonfum;? Asm'dwaf wmfxm;cJah omaMumif?h orkid ;f rSmvnf; w&mqko
d nf/
Ak'b
momEG,u
f ukd ckid ?f j'm? ykid rf mS ? *Evmonf? wkyrf nfau? vl,w
l u
dk zf su?f
us;D rif;vufu? jynfu&dk vnf;? nDtiftmeef? avQmufjyefo
Y nfum;? pum;pwGi?f cspv
f Qif
y&ar? pdaEvw
k ? Asm'dwuk?d ewforD;oku
d u
f vnf;? 100? omqko
d nf/ om#d? tX?
o[? q,faomvkycf g wkwu
f ck;d ? zsLuNiKd ;/
&ckdifjynf &ckdifrif; pwkwo*Fg,emwifarmfuGef;
&uyl&"nocif? bk&if&mZm? emvmrm,l? rif;[korkduf? bdwfodufBudKufcg?
aumZmbd@? om"uusr;f ? ude;f cef;t&? rdbpHZ?D NzKd v<D uif;ESp?f ou&mZfr[m? 103?
yGirhf aI wGBuKH ? uqkeyf @
k ? a*gwr[k? Ak'x
x
H mG ? jzpfvma[mMum;? 45 0ga&mufaomcgum;?
&mav;q,f&pS ?f jynfv
h u
dk u
f qke?f eDBuKH t*Fg? edAL wmod?Yk rSepf mG a&muf[?d cwrd if;quf?
rysupf Ofvm? pEo&l ,
d ? ZD0uude;f NzKd ord ;f Ny;D rS? wpfupvku
dk ?f ou&mZfum;? omoem
? pkdifvkdufrysuf? 16? qufcg ol&d,mpdw&? "eOudef;? rxdef;NzdKvG,f? 32-quf?
rysuaf &mufz?d oD&pd E&? Owrude;f ? NzKd oed ;f aygi;f jyK? "mwk#u
d m? aumZm*kau? a&mufau
rSepf mG ? omoemESp?f twdwjf zpfcg? xkEd pS rf mS yif? pdMwyk@?D y#dy'g? qkwpf u&uf? ,if;ed&uf
wGi?f jroGirf ;dI td? wef;ck;d [donf? bkrad &Tawmif? aAGxyd af cgi;f uk?d nDatmifjyKum? Ad[m
wrsu?f av;buftnD? ig;aumifpjD zpf? wausmif;0,f 50-oHCm? wpfrsuEf mS vQi?f
250? av;oG,&f [ef;? oD[u
dk Re;f u? 'l&eSpjf zm? ig;&mpDr?I uk,
d jhf ynfru? "l&waxmif?
yifhaqmif auR;arG;? vyGJusif;y? avmuxl;qef;? ewfeef;wrQ? wlpGma&Tausmif;?
taygif;rsm;pGm? oHCmESpfaxmif? yifhaqmifNyD;rS? plva&0'? em&uum;? "robif?
o*Fg,emwif&mtp? yO0ed ,m? 250? okwe u
f s,zf ?d pmvDZu? 900-wdw?d tbd"rm
usr;f vmou? &Sp&f m av;q,f? pkaEa[mude;f ? ygved ,? urmavm[m? Bu;D 0gcsyjf ym;?
ESpfaxmiftm;jzifh? &GD;xm;aocsm? wpfESpfMum\/ wjzmzGifhjy? tXuxm? ESpfESpfMumjyK?
y-'kwrSD? pwkwdus? r[d Ho[k? rnf&orkdif;? &ckdifwkdif;odkY? pDckdif;vDzd? armh*vdykw?
wdaxm&f&Sif; ocifa& 0w? raxm&fig;jzm? &[EmkdU <uvmxkdcg? ol&dompu?
kUd &mZtm;? a[mMum;a'oem/
a'0'lw?H okwt
H qk;H ? av;aomif;vk;H rSm? "rpuk? &rk[ad Mumif;? av;aomif;&[ef;?
uRww
f ef;0ifMu? xku
d p? omoe0efxrf;? &[ef;oHCm? pnfvmyGm;w? oD[ve,f?

&ckdifom;BuD;pmay

136

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

0g'wlz?d kUd oCF rD mS ? ok;H ESpMf umvQi?f atmifjrifNy;D pD;? oD&pd E&m? kUd rif;rSmum;? kyyf mG ;ykx;dk ?
apwDrsK;d EG,?f aemufq;Hk uefx;l aumif;rIjzmjzm? jynf&mG cGeb
f Pf? ,Sjyefwywf? &efysuf
uif;Nird ;f ? r,dr;f r,kw?f BuKd ;ukw'f ge? oDvwjzm? bm0emw&yf? 0dyem? rsm;pGmtm;
xkw?f avmukwo
f bif? pkrH ufyiG o
f nf? zkv
d 0f ifeAd m efa&mufaMumif;wnf;/
pmqkad wmfom&ar"m a&;pyfaom armfueG ;f aywnf;/
pmrludk q&mAode;f xHrS ay;ykaYd om &ckid t
f EkpmyD? pmtkyt
f rSw(f p)vufa&;rif
ul;rl Avmpmtkyrf S (8-10-94)peDeed eH uf (9)em&Dtcsed w
f iG f ul;,l&&Syd gonf/
'kw,
d a0omvDNrKd UawmfwiG f aumZmou&mZf 103-ck wef;ul;vqkyf w&uferd S
tpjyK aMu;csyjf ym; 95000 oD&pd jEr if;jrwf\ yOro*Fg,emaMu;xuf tu&mwif
awmfrcl ahJ om a&SUaw ,if;pmrl omoem0if vuFmarmfueG ;f wyk'w
f nf;/
(1)
okwy&H-okavmudwH-okr*FvH-oydZwk?
(2)
&uDyl&-"nocif-bk&if&mZm-emvmrm,k? rif;[korkduf?
wko
d u
kd Bf uKd ucf gaumZmbdE? aom{uusr;f ? ude;f qef;t&? rdbpHZ?D NzKd v<D uif;ESp?f onf&mZf
r[m? w&mok;H ck? yGirhf aI wGUBuKH ? uqkeyf @? a*gwr[k ? Ak'w
x
H mG ? rao&mwk?Yd us,pf mG
&pdr?hf oem;zdezYf ed Yf a[mrde
Yf eT Mf um;? av;q,fig;vQi?f a&mifjim;0g;&G,?f &mav;q,f&pS ?f
bk;d awmfcsp/f jynfo
h pfuqk?H t*FgBuKH aeY? ok;H bkUH aqGUaqGUqaHk cGUaEGUjzif?h pa&GUeAd L ? pHawmfrb
l ?d
jynfoo
l ufEiS ;f ? r,Gi;f pOfavQmuf? ig;q,fajrmufu? pEo&l ,
d (ZD0u)ude;f NzKd ord ;f Ny;D rS?
wpfupvpf? ou&mZf&m/
omoemESp?f yGm;opftnD? ,SOrf aDS jrmufwuf? q,fah jcmufqufrmS ? ol&,
d pdMu
("eO)ude;f NzKd ode;f Ny;D wkrd ?S cw,
d EG,?f ok;H q,fEpS q
f uf? rysuaf &mufjyef oD&pd jE
(Owr)ude;f ? NzKd ord ;f aygi;f jyK? "mwk#u
d m? aumZm*kP? a&mufwrSepf mG ? omoemESp?f
twdwf jzpf\/
xkEd pS rf mS yif? pdMwmyk@?d y#dyg'? qkwpf w&uf? ,if;aeYxufwiG ?f jroGirf ;dI td? wefc;dk
[donf? wkrad &Tawmif? aAGxyd af cgiu
f ?dk nDatmifjyKvsu?f av;bufrsuEf mS ? wbufrmS
vQi?f 0d[mtnD? ig;axmif0w
d nf?h rQpyH ,f/
ig;q,focsFm? wrsufESmvQif? ESpf&mhig;q,f? av;oG,f&d,m? ax&foHCmwkdY?
ESpjf zm 'l&? oD[VrS? ig;&mtnD? rax&fajymifEiS ?hf yifah qmifauR;arG;? vay;yGBJ u;D yJw
h if[;D rQ?
tHu
h s;D xkcd g? usi;f y&mwGi?f v,fcsmxl;q,f/
ewfeef;xl;avsmif; a&Tausmif;Adrmef? a0p,efr?S "r&wem? nDvmcHr?I jyKMuav
&m? oHCmESpaf wmif? OD;aqmifyAk i ?f ppGmyO? 0de,? ESp&f mhig;q,f? edu,fyO? okwE [
?k

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

137

{uwmvD? vkd&mrSD\/
*red ufpmG ? O'umow? bd"r? &Sp&f mhav;q,f? ok;H oG,yf #d uwf? ygVjd rwf?
a&;rSwaf Mu;0gjym;? ESpaf xmiftm;jzif?h Ny;D jim;aocsm? wESpMf umcJ?h wjzmzGijhf y? tXuxm
0de,m? ckepf&mig;q,f? edu,fyO? okwE r mS ? axmifih g;&mwnf?h "rwad &u? bd"ry?
ajcmuf&muk;d q,f? "dym ,faygi;f k;H ? use;f csKzH iG [
hf ?d 0do'k rd if? a&xGuu
f mvDo? *G,ed
p?
,mucFgx&PD/
aMu;eDcsyjf ym;? 20 tm;jzif?h ig;yg;edu,? tXuxm? ESpEf pS Mf umpOfu? yGm;wuf"r
pufrQi?f rysut
f csO?f qufwnfr?I arQmaf xmufv
I su?f y-'kaemufr?S wwd,[k? "r
obif? o*Fg,em? wif&m"dywd? arm*vyd w
k ? wdax&fausm?f trdeaYf wmfjzih?f xifay:
jynh0f ? r[d o
H [k? rnf&orkid ;f ? &ckid w
f idk ;f od?Yk apckid ;f <uvm? r[ma&0? ax&f&ig;jzm?
&[EmkUd ? ol&,
d mpu? wk&Yd mZtm;? a'0'lweH wfurefjzif?h a[mTeo
f eG ;f avmif;? av;
aomif;&d,m? "rpuK? &rIval ygi;f ? av;aomif;&[ef;? uRww
f ef;0ifu? jrwfA'k \ ? "rpuf
i,f? qufoG,fyGm;avQmuf? xyfqifhavSmuf? xGef;awmufxdefxdef? aemufaemif
csed v
f nf;? rrSed rf rIid ;f ? a&Tcidk w
f idk ;f 0,f? jyefv
Y idI af &mifp,
G ?f ZrLv,f? jyefu
Y s,q
f ifo
h if?h
EI;H oG,o
f if[
h /k toifyh u
dk u
f sK;H ? pdwyf ef;uk;Hk jzif?h zk;H zk;H vTr;f au? r[mr[dE ax&f&bke;f pnf?
jzefw
Y nfE,
G pf if? oD[cdk iG f ? aemufaemifaqmif&u
G ?f vG,u
f cl su[
f ?k ayxuftu&m?
o*Fg,e? pwkwa jrmuf? wifNy;D aemufr?S wdr;f arSmufnpfnL;? 0g'xl;jzif?h ul;ul;jzefjzef?
r,SOpf eG pf eG ;f ? pifMu,foefprd ;f ? ulyk jhH zefjY zL;? &G,u
f sL;tjrwf? vGwv
f w
G jf yKxm;qD,VESi?hf
0g'wln?D xko
d *F t
D m;? yOrrd w
S ?f aMu;eDcsyv
f Qi?f a&Tcsyw
f iG o
f m;? ig;axmiftm;jzif?h a&Tjym;
aocsm? ok;H ESpMf umvQi?f aumif;&GmoD;oD;? atmifjrifNy;D \/ vlx;D cGeo
f ;D ? rk;d rk;d oDv? oD&d
pjEm ? wk&Yd mZmtm;? jynf&mG cGeb
f Pf? avsmw
h efw0uf? &efrsucf yford ;f ? Nird ;f apaMumif;jyK?
aumif;rIjynfNh zKd ;? apwDr;dk ESi?hf ykx;dk qif;wk? rsuf MI unfq?G yGm;xcsr;f om? twmy&?
ruGm&rI? uHxm;? a&xm;? uHxl;? qnf;yl;r,kwf? BudK;ukwf'ge? oDvwjzm?
bm0emw&yf? 0dyOem? yGm;umxdr;f csKy?f avmukwrf *i?f wkrH rG ;f wifonf? zkv
d 0f ifeAd m ef
a&muf aMumif;wnf;/

pmrludk q&mAode;f xHrS ay;ykaYd om? &ckid t


f EkpmyD? pmtkyt
f rSwf (1)vufa&;
rifu;l rl? Avmpmtkyrf S (8-11-94)peDeed eH uf (10)em&Dtcsed w
f iG f ul;,l&&Syd gonf/
(ykEH ydS rf &ao;aom pma[mif;yDa[mif;rsm;udk ay;ykyYd g&ef arwm&yfcyH gonf/)

&ckdifom;BuD;pmay

138

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

0wKwkdNydKifyGJtwGuf jyefMum;csuf
&ckid
f eG zYf ;l trSwo
f ;Hk pmtkyaf & 1995-Mo*kwv
f rSmxGuv
f m;cyga&/ trSw(f 4)ukd
pmrlzw
d af c:pmG eefY pmtkyt
f jzpfoaYdk &mufatmif zefw;D &pGm wpfEpS af usmMf umvm;cyga&/
a,auav;0wKwNdk yKd iyf t
JG wGuf a&muf[v
d ma& pmrlpmG (14)yk'x
f ;J &m a&mufvmcyga&/
yxrtBurd f 0wKwNdk yKd iyf rJG mS &ckid 0f wKwadk ygi;f 28-yk'af &mif,ifo
h m;eefY 'kw,
d
tBudrfrSm ZmaMumifh 14-yk'fxJ&m a&mufvm&a&vJ/ a'ykdif&mjzpfvDzkdYqkdygau/
aemufaemifNyKd iyf w
JG rd mS 0wKww
dk ad &mufyifa&mufvzD v
Ydk m;vkYd pk;d &drpf &mjzpf&ygzu
Ydk m/
tuRepf Of;pm;rdoavmuf a'edeu
Yf rmok;H t*Fvyd pf ma& t*Fvyd v
f rl sK;d wpfrsK;d om;
vk;H BuKd ;pm;tm;xkwrf aI Mumifh urmok;H tjzpf vufcv
H m&pGmyg/ &ckid pf myDjrifzh t
Ydk wGuf
&ckdifom;wdu tm;yD;tm;ajrmufrvkyfygau/ ZmolvmvkdYvkyfygzkdYvJ/ ]]rdrdukd,f&m
uk d ; uG , f yg}}qk d a &pum;eef Y t nD tuRef k d U w pf r sKd ; om;vk H ; tav;xm;As,f
&G;D wwfajymwwf? 0,fwwf? xkww
f wfrS &ma'&ckid pf myDjrifw
h ufvmzkv
Ykd Ydk tuRex
f ifyga&/
t*ka&mufvma& &ckid pf mykid &f ;DG a& 0wKwNdk yKd iyf 0JG ifuavmifoQief efY 0wKemarwdudk
azmfjyvku
d yf ga&/
1/ t&ufuRef
oEmarmifarmif
2/ tusK;d jyKcsiyf ga&
ckid pf ;dk vif;(uavmife)D
3/ cspfuHacolaoQ
ausmfckdifausmf(tif;0)
4/ wpfyrl mS ESpyf q
l ifh
tOea&TxGef;
5/ [kH;vif;oufoD[DvD,Jh
vSatmifa&T

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

139

6/ i&Jukdwpfacguftvnfa&mufcvDa&
OD;OD;oef;jrifh
7/ w'*Fxu
J xm0&
armifausmfaZmfxGef;(pG,fpkHGefYzl;)
8/ cspfolpum;aoQ
ewfjrpfoef;vIdif
9/ b0rkew
f idk ;f
uRe;f om;aoQ atmifausmo
f ed ;f
10/ tvGr;f ed*;Hk csKyv
f ,
D m
armifprd cf idk f (&aohawmif)
11/ &ckid t
f ppf&mS awmfyHk
*Ha*:eG zYf ;l
12/ wlarmifarwm
wuokdvfNrdKifatmif
13/ tvGr;f Nc&D m yef;Nc&D m
av;NrKd Uom;aoQ (yef;ajrmif;)
14/ olt
Y aMumif; tuRet
f odq;Hk
a&Tyef;xdrf ukad pm0if;
kUd &ma&muf[yd ga& a'ykid Bf uKd ;pm;yrf;pm;eefY NyKd iyf 0JG ifa& uavmifoQiw
f t
d m;vk;H udk
aus;Zl;txl;wifyga&/
a'NyKd iyf t
JG wGuf qk&0wKwu
d dk ykEH ydS af zmfjya&cg pmwnf;csKyf q&matmifpaH zmf oabm
xm;qEEiS t
hf nD pmvk;H aygi;f owfyw
Hk u
d dk jyKjyifvu
dk yf ga&/
pmyDr[daomvlrsKd;r[dEidk f
vlrsKd;[d&iS af u pmyD[&d zkYd
&ckid pf myDw;dk wufxeG ;f um;ygpD

pDpOfol

&ckdifom;BuD;pmay

140

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

wnf;jzwfolrSwfcsuf
a'wacguf vufc&H ,Sad & 0wKww
dk d rmaysmu
h u
G f [muGuw
f d H yg,adS uavh 0wK
&D;olUdk \ BuKd ;pm;rI? tm;xkwrf w
I u
d adk wmhcg xifxif&mS ;&Sm;yif wG&d yga&/ atcsiu
hf 0wK
wku
d m;r[kw?f ykjH yif&mrvm;vkYd qk&d zkpYd mG wdav; ryg0ifoavmufygAsm/ wckwvDawmhcg
um;ygygod ,
hH mif/h
taMumif;t&mykid ;f rm OD;wnfcsuaf umif;zkYd ud,
k yf idk pf w
d u
f ;l pdwo
f ef;jzpfzeYdk mifh t&D;
tom;ykid ;f rm tp?tv,f? tqk;H ajyajyjypfjypf? uspu
f spv
f spv
f spf zGUJ pnf;rI[zd q
Ydk adk &
tcsuw
f u
d dk vufuikd x
f m;Asm vufc&H ,Sad & 0wKwdk Udk udk &G;D cs,yf ga&/ a,cg tjypf
a'go? temtqmtenf;qk;H vkYd qk&d zk0Yd wKwdk (5)yk'?f (6)yk'af vmuf towif&yga&/
,if;csiw
hf u
d dk wcg tacguaf cguf zwfyemxyf&;DG a&cg atmufrm azmfjyxm;a& (3)yk'u
f dk
&yga&/ ,if;csiw
hf u
d kd ZmtaMumif;tcsuw
f d aH Mumifh &G;D a& qkpd mG ukad v; atmufuazmfjy
xm;ygv,
D mif/h
(1) t&ufuRef
(2) tusK;d jyKcsiyf ga&
(3) cspfuHacracs(aoQ)
1/ t&ufuRe/f /t&uform; (wpfenf;qk&d au t&uform;tygt0if rl;,pfq;D
0g;orm;)kdU b0rSm wGd&wwfaw tE&m,fqkd;usKd;wdukd 0wKwkdkdU obm0emifhtnD
rD;armif;xk;d jyxm;pGmukd wG&d yga&/ wcsuw
f nf;rmyif pm&D;ol\apwememifh a0'emkUd
ukdav; rD;armif;xkd;jyxm;a&/ Zmwfvrf;u usvma& t&dyfykdif zGJUpnf;xm;pGmukd
wG&d ygaMumif;/
2/ tusK;d jyKcsiyf ga&/ /q,fausmo
f uf(r[kwaf uavh) toufEpS q
f ,f0ef;usif
ausmif;olt&G,f uvdaraoQUdk \ cHpm;rIw?d pdwv
f yI &f mS ;rIwu
d dk &oygatmif yGiyhf iG v
hf if;
vif; k;d k;d om;emifh yDyjD yifjyif zGUJ xm;pGmukd wG&d ygaMumif;/
3/ cspu
f aH craoQ/ /0wKwadk umif;kUd rm yg0ifavh[ad & ]]jrK yu
f u
G }f } emifh ]]vSnfh
uGu(f =tvSn)hf }}kUd udk vdrv
f rd rf m tok;H cs &D;zGUJ xm;pGmukd wG&d ygaMumif;/
wnf;jzwfol

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

141

t&ufuRef
uReaf wmfa& npsmxrif;pm;Ny;D oQpef m&DavmufrmS tdrjf yifux
dk u
G v
f myga&/ pmrlyzYkd Ydk
udpe mifyh g/ ppfawGNrKd U t0D;oifwuov
dk f apwemoifwef;iG&D wktxdr;f trSwf pmapmif
xkw0f zD q
Ydk v
dk Ykd uAsm0wKpmrlaoQwyd zYdk v
Ydk m;cDpmG yg/
ykNYd y;D jyeftvmrSm MunfE;l p&myif/ ppfawGNrKd U vyaoQa& xdex
f ed yf vk/Yd vrf;rwdudk
Munhv
f u
dk af u oeyfcg; ESrd ;f xm;a& rdra oQwv
d ;J avsmif;edeu
f wfawykid /f vjynfch ge;D jzpf
vkYd aumif;aumif;ya&[dz/Ydk atydik v
f yaoQudk pDw&dG au ud,
k u
hf Re;f &Gmukpd D tcgcgowd&
rda&/ uk,
d u
hf Re;f &GmaoQrmS u vQypf pfr;D r[dvYdk vyjyifaoQatmufrmS upyfc?vrf;avQmuf
c? aw;jcif;qkcd uwfpmG aysmzf aYdk umif;cyga&/ *kavh ppfawGNrKd UrmS vyaoQwyd vk/Yd
va&mifatmufrmS pdwMf unfE;l pGmeefY vrf;avQmufvmvwfpmG rSm ly&Gmtv,fwef;
ausmif;&Sd vrf;rBu;D xufrmS yufvufpif;vkYd vJeed af & vli,fwpfa,mufudk wG&d a&/
&efjzpfuwfvYdk owfypfcpGmvm;? um;,ufwu
dk yf pfcpGmvm;/ MunfE;l pdwu
f yif tHMh opdwf
ukd ajymif;vm;a&/
txl;vJ;vm;MunhfcDcg uRefawmfhnDeefY oli,fcsif;rsKd;0if;ukd wGd&a&/ atmf
...rsKd;0if;ukd;/
rsKd;0if;a& wuokdvfbGJU&wpfa,mufyg/ wuokdvfrSmuyif oli,fcsif;kdUemifh
taysmf tyg;aomufpm;rIwjd yKcpGm t&uform;b0ukd pwifca&/ ola& k;d om;a&?
aysmw
f wfaw/ pdwaf umif;a&? oli,fcsi;f wdudk ulnw
D wfaw/ t&uf0idk ;f zGUJ aomufpm;
uwfauavh olYtdwfuxkwfawa*s;Asm,f/

&ckdifom;BuD;pmay

142

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

bGJU&NyD;cg ukefoG,fv,f,mrSm tvkyfvkyfaw/ ukefoG,fv,f,mrSmu


oduwfaw twkdif;Asm,f/ t&ufaomufolrsm;a&/ rsKd;0if;eefY ukefoG,fv,f,m?
ukefoG,fv,f,meefY rsKd;0if;? t&ufvrf;cif;vkdufuwfpGm t*ktzwfqnfr&atmif
jzpfvm;a&/
*kqadk u rsK;d 0if;a& t&ufaMumifh OD;aESmufuadk wmif xdcu
dk ef AD sm/ tl;wpfyidk ;f
jzpfeAD sm/ nOfq
h adk u tdyv
f rYdk &vwf/ t&ufraomuf&au vufwNd cw
D w
d ek af &/ cEmwd
tm; r[dykdifwGda&/ ]]"mwfqDjznhfrS um;vm;a&ykdif}} / t&ufa& olYcEm\toGD;
tom;taMum tjcifwdukd tm;vkH;pdrfh0ifxkd;azmufvkdY a&mufvm;Asm,f/ t&ufa&
olu
Y t
dk Ny;D tykid f pk;d rk;d xm;vDAsm,f/
nOft
h yd rf &vkYd ol&rd&&mavQmufvm;eDa&/ *kavavQmufvm;eD&f mu Zmpdwaf yguf
vJrod? vrf;rBu;D orHovif;xufrmS yufvufveJ aD &/ aqmif;&moD ttD;"mwfeefY
orHwvif;,avmuft;D zkpYd mG rSm vJ;yifavhvJ eDa&yif/
olvJ;eDpGm&Sdu Prince wnf;ckd&dyfom&SdrSm Budrfukvm;xkdifwdeefY xkdifyem
rsKd;jcm;wdu MunhfeDa&/ &ckdifjynfrSm txl;tqef;jrifuGif;wpfckvkdY ,if;rsKd;jcm;wdu
Munhef u
D wfpmG [dz/Ydk trSeu
f atjrifuiG ;f rsK;d a& &ckid jf ynfrmS txl;tqef;awmhr[kw/f
uReaf wmfu rsK;d 0if;ukw
d x
JG ;l &if; olb
Y 0ukad umif;atmifjyKjyif,v
l m;zkYd qk;H rtBuyH ;D
a&/ rif;ykid f rsK;d Bu;D qGBD u;D bGUJ &pmwwfwpfa,mufteDeefY uk,
d *hf P
k u
f dk uk,
d af xmufzYdk
oifah Mumif; &ckid t
f rsK;d *kPu
f dk avhaxmufzo
Ydk ifah Mumif;? t,ifacguf &ckid o
f m;wdZmavmuf
wk;d wufcvJqpdk mG orkid ;f rSm txift&Sm;[daMumif;? t,ifacguf &ckid o
f m;wd *kyikd t
f &uf
raomufaMumif;? trsK;d ukad pmifv
h Ydk oDvukad pmifrh S &ckid af c:aMumif;? t&ufaomufAsm,f
oDvrapmifah u &ckid rf [kwaf Mumif; ? trsK;d *kPrf apmifah u &ckid rf [kwaf Mumif; t&SnBf u;D
ajymjya&/ oluavh em;pku
d v
f Ydk axmifeyD g,if/h
]]rif;Munhpf rf;? [krd mS Prince wnf;ckd&dyfom&Sdu xkdifMunfheDa& rsKd;jcm;wd/&ckdif
vlrsK;d ukd rsK;d jcm;wd txifao;vm;pGmukd rif;kUd igUdk cu
H wfzv
Ydk m;/}}
,if;ykid af jymvku
d af wcg ola& uReaf wmf Tejf y&mukd vSr;f Munhaf &/ vSr;f MunhNf y;D
au vufwu
d dk uspu
f spyf gatmifqyk ,
f if;]]rifUdk vm;a0;rsK;d jcm;wd}}vkYd atmfv
f u
dk af w/
ola& trSew
f u,fjrifvYdk atmfvu
dk pf mG r[kw/f uReaf wmfajymvkeYd *ko
d ;DG <uvmvm;
rod/]]&ckid o
f ;DG }} "mwfcaH wmhrysuo
f yd &Hk a&/ OD;aESmufysuf t&uform;awmif trsK;d om;
a&;pdw"f mwfrysuo
f yd gvm;vkYd wpfzufrmS 0rf;omrdauavh t&mra&mufaw trsK;d om;
a&;pdw"f mwf&mvkYd 0rf;enf;&yga&/ vufwBdG uKH BuKd uef &D pGmu Buu
D pJG &myg/

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

143

&ckid v
f il ,faoQwpfa,muf aqmif;&moDnOft
h csed rf mS vrf;rBu;D orHwvif;xuf
rSm yufvufvAJ sm,f pif;eDpmG ukd wG&d a& &ckid o
f m;wdteDeefY ZmavmufBuu
D pJG &mygv;J /
a,avhvrf;u jzwfvm;ca& vltrsm;uawmh vspv
f sLIvm;pGmrsm;yga&/ ,if;olY
xku
d ef efY ,if;olcY v
H ?D ,if;oludk atykid jf zpfatmif ,if;olvyk pf mG &mvkYd ajymyemvm;cuwf
yg,if/h
uReaf wmfuaumh uReaf wmfneD efY wuov
kd w
f ufzuf oli,fcsi;f ? olt
Y pfuedk efY
av; uReaf wmfu trsK;d om;a&; tEkynme,fy,frmS cifrifow
l q
d adk wmh taMumif;
aMumif;axmufyemwGw
d idk ;f tBuyH ;D a&? qk;H ra&? vrf;aumif;Tejf ycyga&/
a,avhou
l ]]ajymcgt;Hk cH jyefcgaemufcidk ;f }} vlpm;rsK;d ? ]]cG;D ywk;H usKid af xmufpyG }f }
vlpm;rsK;d / ]uReaf wmf tpfuBdk u;D udk &Scd ;dk yga&? tpfuBkd u;D pum;twkid ;f t&ufjzwfzYdk
BuKd ;pm;ygar}}vkYd twefweff uwdy;D czl;auavh uwdrf wnfc/
*kavhoiG hf vrf;rBu;D xufrmS NrrD mS 0yfAsm uReaf wmfu
h kd ol&cdS ;dk eDygAsm,f/ uReaf wmfh
&ifxrJ mS a0'emjyif;xefpmG eefY atykid yf ody;D vku
d yf ga&/
]]t&uform;b0u vGwaf jrmufNy;D au? &ckid v
f rl sK;d tusK;d ukd a&muf&mt&yfrmS
us&mwm0efeefY jzpfEidk o
f &Gd xrf;aqmifEidk yf gp}D }vk/Yd
yody;D Ny;D cg olv
Y ufarmif;ukd ukid w
f ,
G ,
f if;? ly&Gmu olt
Y rsK;d tdru
f dk uReaf wmf
ac:,v
l mcyga&/
vrf;rSmavh olem;0ifr0S ifpD trsK;d rsK;d ajymjyyg,if/h
]]at ly&GmqkdpGm urmausmftmZmenf q&mawmf OD;OwrrGD;ca&&Gma0;/
q&mawmf OD;Owrykid f xGe;f xGe;f ayguaf yguf &ckid o
f m;wd ukv
d edk aD cwfrmS ay:aygucf a&/
rsKd;jcm;e,fcsJUwdukd wpfa,mufavh armfrMunfh0Hha&tcsdefrSm q&mawmf OD;Owra&
t*Fvyd b
f &k ifcH u&ufa'guu
f dk ]]ta0; -u&ufa'guf igUdk jynfu rif;xGuv
f m;vD}}
vkYd pm&G;D ESix
f w
k 0f chH a&/ OD;Owra& &ckid o
f m;owu
d dk urmodatmifvyk cf a&/ rif;kUd
ated&ckid f vli,fw0d gZmykid v
f /J oBueF cf g t&ufr;l vkYd ,kid yf ,
D ikd yf g;vm;yem]]&ckid o
f m;owd
ukd urmuodaf tmifprG ;f aqmifjyvku
d af r}} vkYd oBueF t
f ajrmufaw;jcif;wdudk qked u
D wf
wke;f odv
f m;/ toH&mjrnfNy;D tqefryga& oBueF t
f ajrmufyidk af v}}/
]]*kavh rif;uyg &ckid o
f m;owu
d dk urmuodatmif vkycf pGmvm;/ aqmif;&moD
vrf;rBu;D xufrmS tEG;D xnfrygbJ yufvufrvJepD mG udk tm*EKrsK;d jcm;wd jrifpcD pGmav}}
]]rif;pOf;pm;Munhaf 0 rsK;d 0if;? rif;oifcef;pm,l&zkaYd 0;/ rif;udk igatykid f tcsed u
f ek cf H
ajymjyeDpmG a& rif;kUd &ckid v
f il ,faoQwd t&ufaMumifh &Dwrd rf epfpcD siv
f yYdk g/ &efuek rf mS &ckid f

&ckdifom;BuD;pmay

144

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

om;wpfa,mufu vltrsm;&Srd mS ]ig&ckid o


f m;a0;}vkYkd atmfajymyem t&ufwykvif;ukd
a*gi;f xufu oGecf sjya&? &ckid o
f m;owu
d dk Zmvkyzf v
Ydk aJ 0? iga& igo
h il ,fcsi;f wd? ign
h t
D &G,f
rif;kUd yidk f vli,faoQwu
d dk t&ufEiS hf ywfoufvmau wGw
d idk ;f ajymzl;a&? t&ufaMumifh
igUdk&cdidk v
f rl sK;d epfemcpGm tzkzH u
Hk dk pkEH idk o
f rQ ajymzl;a&? ajymzkpYd mG u igw
h m0ef? pOf;pm;vku
d ef m
usiBhf uzH pYdk mG u rif;wm0ef}}
]]igjyefzAYdk sma0; rsK;d 0if;? nOfah vheufvm,m}}
rsK;d 0if; Mum;vDzv
Ykd m;? rMum;vDvm;rod? uReaf wmfa& vmvrf;twkid ;f jyefvwf
aw? rsK;d 0if;awmh olt
Y rsK;d tdru
f dk 0ifvm;c,ih?f Zmykid u
f svu
D wfzv
Ydk ;J rqkEd idk /f
............................0.....................
tdru
f adk &mufawcg igtyd rf &/ &ckid v
f rl sK;d \ tem*gwu
f dk vufqifu
h rf;aqmif,l
vm;zkYd &ckid v
f il ,fw/d t&ufcu
G rf mS rsK;d ? t&ufyv
k if;rSmjrKy}f jzpfeed u
f wfpmG ukd pOf;pm;yem
&ifrmS rGr;f vma&? tdyv
f rYdk &? a*gi;f wdaemufusvma&/
jywif;ukzd iG yhf pfaw/ rGe;f vku
Yd syv
f jYdk zpfepD mG vD,uf&zkv
Yd m;vk?Yd va&mifa& jywif;
ukd jzwfyem tdrcf ef;wGi;f ukd 0ifeaD &/
va&mif\t&omukdcHpm;Asm,f tdyfcef;wGif;rSm wem;vrf;avQmufeDa&? vrf;
avQmuf&if; jzpf&yfwl uk,
d t
hf zk;d oQiu
f t
dk wGuf ay:vma&/
.....................0...................
uReaf wmf tzk;d oQirf eS ;f rodcd ifuyif tzk;d oQiu
f ,
G v
f eG cf yga&/ roDcif tzk;d oQiu
f
uReaf wmfu
h dk rSwrf cd auavh? uReaf wmfuawmh tzk;d oQiu
f dk rrSwrf cd yg/ tzk;d oQiu
f dk
rrSwrf ad uavh? wqifw
h qifMh um;odc&pGmwdu &G;D au0wKwpfy'k &f zk/Yd
*kawmh taMumif;pyfvt
Ydk wGuf ay:vmpGmyg/ tzk;d oQiu
f kd vltrsm;u ]wufw;dk z}
vkdYac:uwfaw/ uRefawmfhbBuD; OD;wufwkd;\zcif teDeefYac:pGmyg/ emrnf&if;u
OD;ausmx
f eG ;f / tzk;d oQiaf & ayguaf wmNrKd Ue,f awmif&if;uRe;f rSm uRe;f ol|;D / v,fuR;J
tajrmuftjrm;ykid q
f idk af & v,fyidk o
f QiBf u;D / azGomt[dwef efY tzk;d oQiaf & e,fwvTm;rSm
xdefYxdefYBudK;ca&/
a,avh pD;yGm;a&;usqif;vma&cg tzk;d oQiaf & ,if;t*Fvyd af cwfu vl&wwf
wdx;Hk pHtwkid ;f bde;f ,SLa&? bde;f pm;a&? bde;f pm;vkYd ,if;acwfuatmufrus/ vl&wwf
wdrS bde;f pm;Ekid v
f Ydk bde;f pm;jzpfauyif *kP,
f &l zkyYd idk /f
tzk;d oQif bde;f qD0ifev
D Ydk tabmifoQiu
f kd rormvlq;dk wpfpu
k 'g;eefcY w
G cf a&/
tabmifoQiaf & ,if;'Pf&meefo
Y q
D ;Hk c&a&/

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

145

tabmifoQiftokbrSm tzkd;oQif ZmykdifysifeDvDarrod/ tabmifoQiftokb


aemufyidk ;f rSm tzk;d oQif bde;f ukjd zwfvu
dk af wqkad &/ ,if;cgrS ysiv
f UdkZm&zko
Yd v
d /J c&D;uvGef
vm;,g/
nOfo
h idk af cgiu
f adk &mufvwfAsm/ aumif;aumif;nOft
h yd yf suaf u rjzpfqNdk y;D tm;"r
tdyfypfvkdufaw/
...................0................
wpfywfavmuftMumrSm rsK;d 0if;oDa&vkYd Mum;&a&/ rsK;d 0if;a& uReaf wmfeefw
Y adG &
edu Bu;D pGmaemifw&a& tod0ifvm;Ny;D au t&ufjzwfawvwf/ jAKe;f ueJ;wdueJ;
t&ufjzwfypfawcg ola& taumif;vkypf mG 'Pfurdk cHEidk cf / oem;p&m oDq;Hk vm;c&a&/
qD;'PfrcHEidk v
f Ydk oDvm;&a& a&m*gonfyidk /f
tzk;d oQif Udk acwfu bde;f jzwfvYdk oDcuwf&a&/ t*krsK;d 0if;kUd acwfrmS t&ufjzwf
vkYd oD&pGmukd rsK;d 0if;uk,
d w
f idk f wGBd uKH vcD Asm,fav/
tzk;d oQiu
f bde;f pm;auavh touf&n
S cf aH &/ t*krsK;d 0if;uawmh t&ufaMumifh
toufw&dk a&/ vlo
Y ufwrf; wpf0ufruscif vlb
Y 0ukd pGecYf gG vm;ca&/
'g;emihchf w
G ?f oewfemifyh pfvUdk u yk*Kd vcf si;f &moDa&/ t&ufu yk*Kd vw
f b0csi;f
awmifru rdom;pk tpkywf0ef;usi?f &yf&mG ? wkid ;f jynf? vlrsK;d a'guaf vQmufepfemvm;uuf
&a&/
t&ufraomufau reDEkdifa&tqifhxda&mufvm;au? t&uf\tckdif;tpDjzpf
vm;a&/ t&ufuRejf zpfvm;a&/ t&ufaomuf&zkq
Yd adk u Zmrqkv
d yk zf /Ydk t&ufa&ol\
ocifjzpfvma&/ r,m;xuf t&ufuckd spaf w/ rdzxuft&ufucdk spaf w/om;orD;xuf
t&ufucdk spaf w/ t&ufeefrY wGad u reDwwfrwdik w
f wf/ rdzeDraumif;pGmukd *krpdu
k ?f
t&ufqidk u
f v
dk m;a&/ r,m;rSmoG;D oGi;f &zkpYd mG ukd t&ufaomufev
D dk tcsed rf rSv
D u
dk /f t&uf
rl;NyD;au ukd,fhtaoQukd qD;wkdufpGmrSm qD;vkH;jrufvkdY taoQoDvma&/ t&ufa&
ted|mkt
H zkzH u
Hk dk zefw;D a&/
uk,
d b
hf 0xufyif t&ufudk wG,w
f muwfaw/ uk,
d 0f wfxm;a& tEG;D xnfudk
aygiyf em? a&mif;yem t&ufaomufwwfaw/ aqmif;cg tEG;D xnfuadk &mif;vkYd uifpyD &m
aoQemifh t&ufaomufeaD & &ckid o
f m;wdudk &ckid jf ynfrmS trsm;tjym;wG&d vdar/
Zmavmufxd t&ufuRejf zpfuwfv;J qkad u? t&ufaMumifh &Su
d ,avmuf oDvm;
cuwfAsm/ uk,
d af vhocD ge;D Asm/ tqkwq
f efcgaygujf zpfeed Af sm,f/ ppfawGpum;eefq
Y adk u
rD;pufcq
G Hk a&mufeAD sm,f/ &ckid jf ynfpum;eihaf jymzkq
Yd akd u trf;ukad &mufeAD sm,f/ trf;

&ckdifom;BuD;pmay

146

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

ukad &mufeAD sm,fqpdk mG u ajrykNH rKd Uudk ra&mufcif trf;NrKd Uuadk &mufeAD sm,fvYdk ckid ;f EIid ;f ajym
pGmyg/ ykvif;a&mifawmufNyD; rsufESmwdtrf;eDa& t&uform;wdukd ]]rif; trff;ukd
a&mufe,
D m? owdxm;? t&majryku
H dk a&mufar*g;}}vkYd owdy;D uwfaw/ajrykq
H pdk mG ocsKi ;f
ukdqkdvkda& oabmemifh ajympGmyg/ ppfawGNrdKUrSmawmh t&uform;wdukd ]]ta0;
rD;pufcq
G x
Hk uf rvGepf aD uheef;}}vkYd owdy;D uwfaw/ rsK;d 0if;uawmh rD;pufcq
G rHk u
a&mufvm;cygAsm,f/
.................0................
rsK;d 0if;tavmif;ukd &ifcJG ZHk &yfrmS csxm;a&/ tokbuawmh pnfyg,mif/h rsK;d Bu;D
aqGBu;D ? olaY qGrsK;d wdu trsm;tjym;/ uReaf wmfn
h t
D ygt0if wuov
dk w
f ufzuf ausmif;
oli,fcsi;f wd? ukeo
f ,
G v
f ,f,mXmerS 0efxrf;wd? t&uform; rdwaf qGtodtuRr;f wd
trsm;Bu;D Munfzh Ydk a&mufvmuwfyga&/
uReaf wmfavh Mum;a&csed ;f csi;f &ifc;JG ku
H dk pufo;D tjyif;eif;Asmvm;ca&/ &ifcJG u
Hk dk
tjyif;0ifMunfah &/ [kwaf w/ rsK;d 0if;a& rsuEf mS jzLzyfjzLa&mfemifh tdyef aD &ydik /f
uReaf wmfjrifvu
dk pf mG u rsK;d 0if;a& uReaf wmfemifh aemufq;Hk wGv
d u
dk af wednOfu
h
uReaf wmfph um;wdaMumifh tjyif;txef aemifw&vm;Ny;D au b0ukd jyefwnfaqmufzYdk
BuKd ;pm;ysiq
f ifvm;zkYd qk;H jzwfca& rsuEf mS rsK;d / &Gut
f opfv,
S Af sm,f b0vSu
D Edk iS zf Ydk BuKd ;pm;
arvkYd &Guw
f idk u
f x
dk cl grS &Guw
f idk u
f sK;d vkYd k;d EGr;f vm;a&avmif;orm; rsuEf mS rsK;d yg/
uReaf wmfuawmh yk;d pm;edeaf & yef;wyGiu
hf kd yk;d owfq;D jzef;vku
d af wcg ,if;yef;yGihf
<uv
D &Ydk musvm;vkYd pdwrf aumif;jzpfeed af & O,kid rf ; wa,mufyidk /f
rsK;d 0if;tavmif;ukd watmifw
h arm uReaf wmfai;Munhef ,
D if;? uReaf wmf&h ifwiG ;f
rSm vD;vHvma&ykid f wGv
d myga&/ igemifw
h v
dG Ydk rsK;d 0if;oDvm;&pGmvm;/ igq;Hk rcvkYd rsK;d 0if;
aemifw&yem t&ufjzwfpmG aMumif; oDvm;&pGmvm;/ rsK;d 0if;oD&pGm igw&m;cHvm;/ igr
[kwaf u tolw&m;cHv/J
rsK;d 0if;tavmif;ab;rSm uReaf wmf rsu&f nfusc&yga&/
oE m armif a rmif

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

147

tusKd;jyKcsifyga&
tcef;xJ;ukd q&m0ifvmpGmemifh tuRef Udk tm;vk;H rwfwyf&yf tkt
d aoyD;Ny;D au
EIwq
f ufvu
dk u
f wfyga&/ tusF t
D jzLvuf&n
S 0f wfxm;a& q&mrsuEf mS ukd ai;MunhNf y;D
au Zmajymzkv
Yd q
J pdk mG udk apmif&h pGmavmuf pdw0f ifpm;zkaYd umif;pGm r[dygAsm,f/ pdwx
f ;J
rwGad & vlwpfa,mufudk wpfjym;rwefatmif ajymwwfauavh/ pdw&f if;Zmykid f [dav
qkpd mG ukd odNy;D a&aemufrmS q&mukyd v
dk Udk av;pm;? ykv
d t
Ydk xifBu;D ? ykv
d cYdk spv
f mrdyga&/ q&m
pum;ukd em;axmife&D au tuRepYf w
d w
f u
d trsK;d rsK;d ajymif;Ny;D au ? tjrifus,v
f m
a&vkYkd xifryd ga&/
]]pum;ajymavhusiphf mG ukd rysurf uGuf vkyu
f wf,ifv
h m;? avhusi&hf zkEYd rS ;f ? trsm;
Bu;D avhusiv
hf D rif;kUd wt
d wGuf ykad umif;vDAsm,f/ t*Fvyd pf um;ukd ajymawmh ajymwwf
csiaf &? yprvIycf si?f &Suaf wqkv
d rYdk & Mum;vm? vmuwfzAYdk smvfum; aemufEpS q
f adk u
t*Fvyd w
f d uefawmifuefzrYdk [kw?f atku;dk q,fih g;ukezf Ydk Zmavmufvo
dk rd v
hf v
Ydk ;J ? ud;k
q,fhajcmufcg udk,fkdUAukd vnfzkdYvma& t*Fvdyfwdukd pm&GD;vkdY 'gjzpfjyvkdufuwf
tuReyf prvIycf siyf gq?dk txl;ojzifh r racswad ,? wpf&ufev
D pYdk um;q,fceG ;f jynfah tmif
ajym,ifv
h m;rod/ vlwpfa,muf[ad u tjyifrxGu0f ?hH wpfe&D m&mukd wpfa,mufwnf;
rvm;0H?h tuku
d v
dk u
dk yf cYdk idk ;f ? tzudv
k u
dk yf cYdk idk ;f ? ,ufjywfvl aemufvu
dk zf Ydk *s;D pOf;pm;
eDuwf? Armrwd ausmfwufvm;vdrfhar/ ,if;olkdUu t*Fvdyfpum;wdukd &Tdwf&Tdwf
ajymvk?Yd atrupGmwdrmS 0g aMumifeu
D wfz/Ydk ,if;ykid yf sief aD u Ekid if jH cm;om;wdArSm txif
ao;cH&vdrfhar}}

&ckdifom;BuD;pmay

148

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

q&mu pum;t&SnBf u;D ukd ajymNy;D pGmemifh udo


k ef;aX;xnfyh ;D a& tzef&nfudk
aomufvu
dk yf ga&/ oEmu tuRef Udk pum;ajymavhusiv
hf Ydk vlwAd rSm tajymcH&pGmukd
q&mukw
d idk cf siv
f m rodyg/ tuReu
f q&mZmykid pf um;rsK;d jyefajymzkv
Yd ;J qkpd mG ukd odeyD ga&/
]]ywf0ef;usiq
f pdk mG ud,
k u
hf akd 0zefzYdk jzpfvmpGm? olUdkurdk if;kUdu uaumif;Bu;D ta&;
pku
d v
f v
Ydk ;J r&? vk;H 0ta&;rpku
d v
f v
Ydk rJ &? at*kavmavmq,f rif;kUd udk Zmykid jf rifuwfzYdk
vJqadk u t*Fvyd f ;l l;eDuwfawvkjYd rifv?Ydk rif;kUd vyk pf mG Zmykid &f nf&,
G cf suv
f ;J qkpd mG ukd
oda&wpferd mS awmhau ,if;ykid Zf majymzko
Yd rd v
hf ;J ? igUdktm;vk;H u &ckid jf ynfw;dk wufzYdk wpfck
wnf;twGuf vkyef u
D wfawqkpd mG ukd aemufcgov
d u
D wfvrd ahf r? wpfcak wmh[ad & rif;kUd
uvJ qifjcife&D zkaYd ,? teDtxkid ?f tajymtqkd 0wfpmG pm;pGmutp Mum;vm;? rif;kUd wu
d
tjyifudk ,ufjywfxu
G ef aD &cg rif;kUd trdtzwdu Zmykid Bf uKd uzf v
Ydk ;J ? a,au olUdk BuKd uf
atmif tdrt
f vkyw
f u
d v
dk hJ 0ifvu
Ydk v
l Ydk vkyyf ;D &zk?Yd t*Fvyd pf um;em;rvnf? rajymwwfaw
vlw&d rdS mS rraoQeefaY ,musmf ;aoQ tjrifrawmfjzpfatmif reDuwfauh? t&m BuKd uef u
D wf
awvkx
Yd ifau tpwnf;uyif ajymcsief u
D wfpmG rSm ydv
k aYkd jymuwfzaYdk '? &qmcsm(pf)u
vlwv
d Ydk armifErS ykid o
f abmxm;Ny;D au &k;d oom;emifh atmifjrifatmifvyk ?f twwfEidk q
f ;Hk
vlajymp&mrjzpfatmife}D }
tuReef efo
Y Em wpfa,mufudk wpfa,muf vSr;f MunhNf y;D au &,fvu
dk u
f wfyg
a&/ oEmawmif rwkid af jym&od hH q&mu wkid zf pYdk mG ukd odead &ykid af jymvga&/ xkw
d ywfA'l;
edu&dk m tuRet
f wGuf ay:vmyga&Asmvf/
...................0.................
pufo;D udw
k efNY y;D au qkid x
f v
J rS ;f Munhv
f u
dk pf mG eefY oEmkUd ? csmcsmkUd ? ukjd rifa&TUdk udk
jrifyga&/ pufo;D udk aomhcwfNy;D au olUdk[ad &eD&mukd ajymp&mpum;wd pOf;pm;,if;emifh
avQmufvmvwfyga&/ tuRef Udku wjcm;tcsed rf mS &ckid pf um;ajymauavh? t*Fvyd pf um;
uvGaJ u wpfcv
k rhJ ajym&yg/ oEmkUd xidk ef aD & pyGcJ rHk mS 0ifxidk Af em tm;vk;H ukd xk;H pHtwkid ;f
EIwq
f ufvu
dk af waemufrmS ajymzkpYd um;pOf;pm;&pGmemifh vlrsm;ajympGma& pum;ukd aocsm
em;axmif&pGmemihf wjcm;pyGu
J vlwu
d dk owdxm;zkaYd wmif rtm;yg/
]]a[;oEm tuRev
f efcY a&ykid f oEmuvJ aMumifeyD ga&/ ajymvma&vlukd tuRef
rodauavh oEmkUd trd ef m;uvkYd xifyga&/ udjk rifah &TEiS hf ukad &Tabmfu wpfcck ak jymzkYd
ysiNf y;D au rajymjzpfuwfyg/ ae0if;xGe;f emifh udak t;vIid v
f hJ Zmvky&f zkrYd eS ;f rod jzpfeaD &
tcsed cf g ,if;vlxu
G v
f m;cyga&/
]]'kuc idk pf ;dk ? igawmif atykid f txifc&H zkv
Yd Ydk wpfcgvhJ rpOf;pm;zl;}}

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

149

rsu&f nfuscsief aD & oEmukd ZmajymvkYd ajym&zkrYd eS ;f tuRerf pOf;pm;wwfygAsm,f/


ukad t;vIid u
f dk tm;uk;d wBu;D vSr;f Munhv
f u
dk af wcg ukad t;vIid u
f ayguu
f ek ;f uk&d m jri jhf y
yga&/
]]igjyefzYdk Asmvfa[;vlwu
d ,avmufawmifajympGmudk oEmaMumifh rcHEidk Af smvf}}
]],ydik af wmhauZm[kwzf v
Ydk J oEmrSm uk,
d f Udk k;d om;auusAD sm,frem;? at*kZmcsihf
twGuf ckid pf ;dk kUd &qmcsm(pf)rSm wufeu
D wfpmG av? t*Fvyd pf um;ajymwwfzpYdk mG rSm aemuf
qk;H &nf&,
G cf suu
f Zmav? &ckid o
f m;wd atmufusaemufusrjzpfatmifvYdk rem;? urm
tqifrh pD cD siv
f rYdk em;? &ckid jf ynfudk cspv
f u
Ydk aumif;ajymcsiaf & &ckid pf um;ukd rajymbJ t*Fvyd f
pum;ajym avhusiehf u
D ufawqkpd mG udk rrde;f auhav? at*kqadk u ckid pf ;dk kUd uavhvmeD
wke;f ? avhusiehf ed ;f wke;f &m [dord ahf &/ t*Fvyd pf um;qkad & urmok;H pum;ukd &ckid o
f m;jzpf
aw ckid pf ;dk kUd u usuRr;f usuif ajymwwfcsiaf u ,if;vlwad vmufudk ta&;pku
d ef v
D Ydk
&zkv
Yd m;oEm}}
tuReu
Yf Mdk unhef aD & oEmrsuEf mS u olut
dk uRew
f zdG ;l orQrmS tjywfom;qk;H ? t&J
&ifq
fh ;Hk jzpfeaD &twGuef mifh tuReaf ysmyf ga&/
]]&qmcsm(pf)f u vlwed mifyh wfoufau twwfEidk q
f ;Hk &k;d oom;eDz?Ydk ppfawG
wpfNrdKUvkH;ukd&m &nf;pm;xm;csifxm;ypfzkdY &qmcsm(pf)uvlwdukdawmhau BudKufau
awmif &nf;pm;xm;zkYd rpOf;pm;Asmvf ckid pf ;dk oabmus,ifv
h m;}}
oEmukd &,fjyAem acgi;f ndwv
f u
dk rf yd ga&/
...............0.............
]]ckid pf ;dk vufzuf&nfqidk v
f m;pGmvm}}
]][kwfyga&}}
]]at;vm;uvm; oodrrf arGUeED rS ;f ? a,mufsm;aoQxed mifh owdxm;vkYkd pum;ajym?
vljrifraumif; rjzpfpaD uh}}
]][kwaf w? pdwcf s ckid pf ;dk kUd u tm;vk;H armifyikd Ef rS ykid ef u
D wfpmG &m}}
]],if;ykid q
f adk uawmhaumif;a&? t&m &nf;pm;wd,ufwd rxm;eDauh}}
ararhajympGmukd &,fNyD;au wl;pwm;buf xGufvmrdyga&/ awmfygodrfh,ifh
tuRet
Yf rdu tuRef Udk udk em;vnfev
D /Ydk araru olrBuKd upf mG ukq
d adk u vk;H 0rvkypf &D
yg/ OD;Owrvrf;ueD vrf;rBu;D ukt
d auGU tuReeYf mrnfac:oMH um;vkYd vSnMfh unhv
f u
dk af w
cg oli,fcsi;f vSvES ,
G u
f dk wGyd ga&/ pufo;D xufuqif;Ny;D au EIwq
f uf&yga&Asm,f/
]]Zmav eifUdk Eidk if jH cm;rSm; eDuwfawqku
d m}}

&ckdifom;BuD;pmay

150

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

]],m ZmudMk unhv


f aYdk jympGmava[;}}
]]rodav ppfawGrmS vmNy;D au t*Fvyd pf um;ajymeDuwfv}Ydk }
]]urmok;H pum;ava[? ppfawGrmS vJh ajymvk&Yd pGmAsmvfrem;}}
]]&ckid o
f rqkad u &ckid pf um;ajym&a&a[;? vlrsm;ukd txifrBu;D &}}
]]wk;d wufeaD uawmh txifBu;D &zked if;&m? t*kvhJ uk,
d f Udk rwk;d wufEidk v
f Ydk wk;d
wufatmif Ekid if w
H umemifh tquftoG,f vky&f vG,af tmif t*Fvyd pf um;ajymeDuwfpmG
avhusifeDuwfpGm}}
]]igawmhem;rvnfa[;? igUdkopd mG u &ckid jf ynfucdk spaf u &ckid pf um;ajymzk?Yd t*Fvyd f
pum;ukd MuBu;D usus,v
f yk v
f rYdk oif}}
]]atav eifUdk tjrifemifh igUdk tjrifeefu
Y rwl? eifUdk csppf mG emifh igUdk csppf mG eefu
Y rwl?
ZmolUdk csppf mG uykv
d Ydk xda&mufzv
Ydk ;J qkpd mG ukd aemufro
S v
d m;vdrahf r}}
]]tvum; MuBu;D usus,f ajymreDygauhav? eifUdkwd tjyifxu
G cf siv
f ?Ydk a,musmf ;
wdemifh &a&mif;owfvYdk eDcsiv
f ?Ydk &nf;pm;xm;csiv
f Ydk t*Fvyd pf um;ajymausmif; wufepD mG ukd
igoyd ga&}}
tuReZf mavmuf a'goxGu&f zkv
Yd ;J qkpd mG ukd pOf;pm;Munhyf gz/d wpfcv
k ;J jyefrajymbJ
emifh xGuv
f ma& tuReu
Yf dk vSvES ,
G af MumifvYdk Munhu
f sev
f u
dk zf x
Ydk ifyga&/ ajymcsiaf &vl
ajymcsipf mG ajymuwfygAswpf zD /d ta&;vJrh pku
d cf siyf gAsmvf? em;vJrh axmifcsiyf gAsmvf/wpf&uf
&uf? wpfcsed cf sed rf mS &ckid jf ynftay:rmS xm;a& tuRef Udk apwemukd vlenf;pkuyifjzpfjzpf
todtrSwjf yKauawmfygAsmvf/
................0...............
udkat;vIdifemifhtwlygvma& vlwdukd trIrJh? trSwfrJh vSnhfMunhfvkdufawcg?
awmufya&? Munfvifa&? qG;J aqmifr[
I ad & rsucf ;Hk wpfpeHk efY &ifqidk &f zkv
Yd Ydk vk;H 0rxifc
yg/ tuRew
f pfcgvhJ rcHpm;zl;a& cHpm;csuw
f pfcu
k v
dk J &vku
d yf ga&/ a,auavh ola&
&mwcsm(pf)f u pDe,
D mausmif;om;wpfa,mufvm;rodqpdk mG ukd csucf si;f pOf;pm;rdvu
dk af w
twGuef mifh tuRezYf momtuRef owdy;D vku
d &f yga&/ ukad t;vIid u
f t*Fvyd yf idk rf w
d q
f uf
yD;a&cg pdwrf 0ifpm; [efaqmifveYdk yD gord ahf &/ uGeyf sLwmuqkpd mG ukad wmhau pdwx
f ;J rSm
rSwx
f m;vku
d rf yd g,if/h 0kid t
f idk w
f u
D vkaYd jyma& uko
d ef;xGe;f OD;eef?Y tpuwnf;uodNy;D om;
jzpfaw ukad usmo
f ef;Bu;D kUd uydk J pum;ajymeDrad uavh olZmvkyef aD v odcsief yD ga&/ xk;H pH
twkid ;f pum;rajymbJ; em;axmifew
D wfaw udak t;vIid u
f v
dk hJ pjzpfyg,ih?f ukad usmo
f ef;
Bu;D udv
k hJ em;rvnfa& pmwdudk rD;jzpfyg,mif/h uko
d ef;xGe;f OD;ukv
d hJ 0kid t
f idk w
f u
D taMumif;

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

151

wdudk rD;d jzpfyg,if/h olu


Y u
dk sau uGucf sev
f Ydk pum;rajymbJ;xm;pGmudk olt&dyu
f szv
Ydk m;
rqkdekdifyg/ olYukdMunhfvkdufrdwkdif; olutuRefYudk pkdufMunfheDa&twGufeefY Mumau
tuRefrMunhf0HhAsmvf/
]]ckid pf ;dk u taoQwpfa,mufyidk f cspzf aYdk umif;a&}}
vk;H 0rxifxm;a&pum;udk jAKe;f cemihaf jymvku
d af w olu
Y t
dk uReaf rmhMunhNf y;D au
Zmjyefajym&zkrYd eS ;f rodjzpfvcyga&/ taoQyidk q
f v
dk Ydk awmfygord ,
hf if/h
]]uReaf wmfo
h il ,fcsi;f wpfa,mufemifh ykpH w
H w
d al &? yyGiv
hf vif;ajympGmwd}}
]]aMomf [kwyf gvm; Zmolygrod}}
]]tuRet
Yf oHwd wkeef v
D mrodyg/ trSeu
f tuReo
f el mihpf um;rajymcsiyf g/ &if;vJ
r&if;ES;D csiyf g/ tuRepYf w
d x
f rJ mS wpfcck u
k kd BuKd oed yD ga&/ a,auavh tuRepf um;rajym
bJ eDvu
Ydk r&yg/ pDe,
D mwpfa,mufjzpfaw olu
Y dk tuReaf v;pm;&zkq
Yd pdk mG [dygord ahf &/
]]tuReo
Yf il ,fcsi;f u emrnfqef;a& ..aZmf,m}}
]]r-raoQygvm;}}
acgi;f ndwjf yNy;D au ryGiw
hf yGihf &,fvu
dk af w olrY suEf mS udk xde;f xm;a&Mum;u
ai;jzpfvcyga&/ pum;r[d pum;&SmNy;D au *kPx
f ;kl ZmESpb
f momygav/ ZmavQmufzv
Ydk ?J
Zmukpd w
d 0f ifpm;avemifh rD;eDa& olu
Y dk wjcm;vl&mqkad u tuRet
f jrifuwfryd gz/Ydk
]]ckid pf ;dk u 0kid t
f idk w
f rD S 0kid t
f idk w
f ?D uko
d ef;xGe;f OD;emefY twlwv
l m;wufygzaYdk xm?
uko
d ef;xGe;f OD; ckid pf ;dk ukad c:ygzeYdk rS ;f }}
olr;D pGmukd jyefajz&ufemihf wpfqufwnf; udo
k ef;xGe;f OD;ukd vSr;f ajymvku
d af wcg
uko
d ef;xGe;f OD;u &,fNf y;D acgi;f ndwjf yauavh oluZmjzpfvYdk rsuEf mS I;d vcavrodyg/
]]uGeyf sLwm wufcsipf w
d f r[dvm;}}
]]rwufcsiyf g? t&m -ukrd sK;d rif;ckid ef mihf wwlwufe&D auyg0g}}
tuReu
f ewfa,mifum;cHvu
dk af wcg olur&,fcsi&f ,fcsi&f ,fyga&/ r[w
[yGiv
hf ma& EIwcf rf;Mum;u oGm;aoQwu
d dk Munh&f if;? &qmcsm(pf)u vlwed mifyh wfouf
au &k;d oom;eDzv
Ydk Ydk ajymxm;a& oEmpum;ukv
d J Mum;&if; vSvES ,
G af jympGmwduv
dk J
owd &&if;puyif tuRe&f ifcek v
f cyga&/ vk;H 0rjzpfEidk ?f rjzpfoifq
h pdk mG udk odauavh
tuReZf m wwfEidk yf gzv
Ydk /J
..........0..............
xde;f csKyx
f m;a&Mum;u olu
Y cdk spef rD eS ;f odvca&cg vufzuf&nfqidk u
f dk rvm;bJ
pum;ajymavhrusib
hf J eDMunhyf gord ahf &/ olu
Y adk ,SmifMunhv
f ?D ykw
d cdG siv
f mvD? tuReo
f u
Yl dk

&ckdifom;BuD;pmay

152

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

cspef rD eS ;f aocsmvDygAsmvf/ tuRerf vmpGmMumvkYd udak t;vIid ef mihw


f wl? oltrd u
f v
dk u
dk v
f m
a&tcgrmS awmhau tuRew
f pfcu
k v
dk J owdr&csiyf gAsmvf/ ]]uReaf wmfu ckid pf ;dk eDraumif;
vm;}}vkq
Yd Ndk y;D au ajyma& olu
Y Zdk mykid v
f yk v
f Ydk tuRerf OayumjyKxm;Ekid yf gzYdk odrv
hf ;J /
,if;ykid ef mihf vufzuf&nfqidk rf mS xkid pf um;ajym&if;? tcspt
f aMumif;? oHa,mZOf
taMumif;wduv
dk J aqG;aEG;rSe;f rod aqG;aEG;rd&if; tuRef Udk yk&d if;ES;D vmyga&/ tuRef
um;&Dum;&m;ajymvkYd ol&,fcsiaf &tcgrsK;d ? olaMumufaw cG;D eefaY jcmufwwfawtcgrsK;d ?
a,mufsm;aoQwu
d dk cspzf aYdk umif;a&vkYd ajyma&tcgrsK;d wdrmS abmvfyefemefY acgi;f ukrd em
atmif owfwwfaw olt
Y rlt&macsudk tuREt
f cspq
f ;Hk ygAsmvf/ vufzuf&nfqidk u
f
jyefwidk ;f tdrt
f xdvu
dk yf w
Ydk wfaw olu
Y Zdk mykid v
f yk v
f Ydk rdypf&ygzv
Ydk /J
olu wpfcgwvDusau uaumif;xl;qef;yga&/ vltrsm;Bu;D &Srd mS qkad u tuReYf
ukd roda&ykdif pum;rajymbJ wpfeD&m&mrSm vmxkdifcsifxkdifeDwwfyga&/ uGrf;ukd
qD;aygi;f pkx
H nfv
h Ydk tvGet
f uRH pm;csipf m;eDNy;D au wpfcgwpfvrD mS rke[
Yf if;cg;udk BuKd uaf w
vkaYd jymNy;D au pm;wwfyga&/ wcsKUd a,mufsm;wdu r raoQwu
d rG ;f pm;au vk;H 0oabm
rusauavh oluawmh ,if;ykid rf [kwyf g/ e*ku
d wnf;u uGr;f pm;wwfaw tuReu
f
olemifah ygi;f Ny;D au ykpd m;wwfvmyga&/ wpfcgwpfvD vufzuf&nfqidk rf mS xkid Nf y;D uGr;f pm;
,if; tuRerf ;l vk[
Yd ad u? pk;d &drw
f Bu;D jzpfNy;D au oHy&moD; vSr;f awmif;oMum;vSr;f rSm
wwfyga&/
tuReeYf miho
f u
l tif'efaoQavmuf tBuKd uw
f yl ga&/ uAsm&G;D pGm? ykq
H pJG mG ? *DwmwD;
pGm aemufq;Hk ? BuKd uaf wzwfwwfaw pmtkyw
f ad wmifwel yD g,ih/f cH,cl suw
f v
d J wpfcg
wpfcgrmS wlygord ahf &/ olu tuReu
Yf dk pmtkyw
f yd ;D zwfwwfyga&/ olzwfcidk ;f a& pmtkyf
wdudk tuREu
f aumif;BuKd uaf wykid ?f tuReu
Yf Asmwduv
dk J aw;csi;fvyk zf q
Ydk Ndk y;D au ol,l
vm;wwfyga&/ &qmcsm(pf)qkda& t*Fvdyfpum;ajymoifwef;ausmif;ukd cspfpGmrSmvJ
tuReeYf miho
f el mihf wlpmG ygAsmvf/
]at tvf tm&f tzf}qkad & tzGUJ wpfct
k aMumif;ukv
d J tuReu
Yf dk ajymjyzl;yga&/
ZmvkrYd [kwf tuReu
f 0ifcsiaf &vkYd ajymwkid ;f ]]at t,f tm&f tzf}}qkpd mG vltm;vk;H ukd
wpfrsK;d wnf; oabmxm;rS 0ifv&Ydk pGmESr;f aocsmqk;H jzwf}} vk&Yd ,fNy;D ajymwwfyga&/
olu
Y dk tjcm;vlwyd idk f oabmxm;vkrYd &pGmukd oloed pD mG aocsmeDygAsmvf/ ]]uReaf wmf
at tm&f tzfawmif xGuo
f ifeh AD smvfov
d m ckid pf ;dk }}vkYd tuReu
Yf dk pku
d Mf unhNf y;D auajym
a& olpY um;ukd t"dym ,fazmfzrYdk wwf&atmifxd tuRerf wk;H odryhf g/ xde;f odr;f eD,if;
u? rjzpfEidk rf eS ;f od,if;u twdtvif;cspzf Ydk BuKd ;pm;eDa& tuRef UdktaMumif;ukd q&modau

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

153

ZmajymarrodygAsmvf/
...........0.............
cifpef;0if;u ajymp&m[da&qkv
d Ydk ,if;olUdk trd zf ufudk tuRex
f u
G v
f mrdyga&/
]]a[;a[;...ckid pf ;dk Zmvm;av}}
pufo;D ukw
d efv
Y Ydk Munhv
f u
dk af wcg tuReyYf idk Af smvf pufo;D xufuqif;vkYd &yfeD
a& cifpef;0if;ukd wGyd ga&/ tuReMf umeDvYdk ,if;olxu
G v
f mpGmrSe;f owdxm;rdyga&/
]]ig eifUdk trd u
f dk vm;pGma[;}}
]][kwv
f m; igveJ ifrvmvkYd xGuv
f mpGm? vmyefvifawmbufudk vm;uwfz}Ydk }
]],S,iS ;f ajymaua[ eifu
h cdk spaf w oli,fcsi;f wpfa,mufteDeefY rsK;d rif;ckid f ykid v
f l
ukd igoabmwla&? rdbt[det
f 0g? zJo
h m'*Fg;? ynmt&nftcsi;f ajymp&mwpfuu
G v
f hJ
r[d?d eifu
h dk uaumif;cspaf wqkpd mG ukv
d hJ igoad &? a,auavh eif,if;olu
Y dk jyefrcsp&f ?
aqm&D;cspfcsifaucspf? cspfawvkdYrajym&? ZmjzpfvkdYvJ qkdau ,if;olpGm &qmcsm(pf)u
vlwpfa,mufjzpfeDvkdY}}
tuRecf ifqef;0if;ukd aMumifvMYdk unhef rD yd ga&/ cifqef;0if;ypuatykid pf um;rsK;d
xGuv
f mzkv
Yd Ydk tuRev
f ;Hk 0rxifxm;yg/
]]eif oEmukd ajymcpGmwdudk rdvcAsm,fvma[? tvum; vlajymp&mrjzpfpaD uh}}
]]at;a[ igou
Yl dk a,SmifzjYdk yifauavh r&a[;? igu,if;olu
Y cdk spaf w}}
]]igrcsp&f vkYd ajympGmr[kw?f &qmcsm(pf) eef0Y ;D a& wpf&ufrmS eifUdk oabmtwkid ;f
vkyu
f wf? wpfcv
k J r[kwb
f aJ wmif tajymcHe&D pGm? BuKd uef u
D wfawqkad u Zmajymar
rod? eift
h wGuf ajympGm&m}}
]][kww
f ,f &qmcsm(pf)udak wmh igv;Hk 0emrnfysuaf tmifrvky?f olucspaf wvkYd
ajymvmauawmifrS igjiif;vku
d af r? olu
Y cdk spaf wvkYd tajzryD;&auavh igcsppf mG ukd olod
Ny;D om;&m? &qmcsm (pf)rSm igUdk EpS af ,mufpvk;H ukd [deaD &qkad u? &ckid jf ynfw;dk wufzYdk
wpfzufwpfvrf;u vkyef u
D wford ahf &qkakd u igUdk c&JG a&vkYd ajymvkrYd &ESr;f }}
oleefYoli,fcsif;ykdif? armifESrykdif &&if;ESESD;&m olYukdcspfzkdYAsmvf? &kd;oom;&m
cspzf AYdk smvfvYdk qk;H jzwfvu
dk rf yd ga&/
................0................
tuRef Udk atwef;aqmifrek ;f rSm &qmcsm(pf) &efyaHk iGtwGuf tku
d (f pf)c&if;vufrw
S f
a&mif;&ygz/Ydk ,if;wGuef efY atedcg tkypf zk UJGvYdk pDe,
D mausmif;om;? ausmif;olwd tif'eftrsm;
vmuwfzv
Ydk Ydk q&majymxm;yga&/ tuReo
f u
Yl dk a,Smif,if;eefY rwGpd mG wpfywfavmuf

&ckdifom;BuD;pmay

154

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

[dygAsmvf/
arQmef aD &vkYd ajymvkrYd &auavh vmauaumif;zkv
Yd Ydk pOf;pm;Ny;D au cifqef;0if;ajym
pGm pum;wdudk em;axmiferD yd ga&/ tcef;xJ0ifvma& tpdr;f a&mif t&dyw
f pf&yd u
f dk olvYdk
csucf si;f odNy;D &ifcek v
f ca& tuRepYf w
d u
f adk wmif tuRet
Yf MhH oyga&/ ckw
H rd mS 0ifrxkid b
f J
q&mem;rSm &yfNy;D au tzef&nfxnfyh ;D oifyek ;f zsuNf y;D vkyef aD &? olrY suEf mS u tuReYf
ukd rmefygerD eS ;f odomyga&/
]]eif rsK;d rif;ckid ef eft
Y wl vufrw
S rf a&mif;csiv
f m}}
cifqef;0if;ajymcgrS tuRef oleefw
Y wl a&mif;csiv
f cyga&/ ZmavmufyJ a&mif;csif
csif oleefw
Y wl rusygpaD uhvYdk ta*giv
hf a*gihf qkawmif;rdpmG yg/ olemiht
f eDrsm;au ykv
d Ydk
oHa,mZOfjzwf&cufzpYdk mG ukd tuReo
f yd ga&/ Zmyifajymajym tkypf o
k ;Hk acgi;f aqmif rsK;d rif;ckid f
vkYd q&maMunmvku
d af wcgrmS tkypf o
k ;Hk xJ ygxm;a&? tuReu
f qkawmif;rjynfv
h Ydk
pdwrf aumif;auavh? aysmv
f ca&qkpd mG ukd jiif;vkrYd &yg/ tNyKH ;a&mxm;a& rsupf ed efY tuReYf
ukMd unhv
f u
dk af w olrY suEf mS uvJ auseyferD eS ;f odomyga&/
]]ckid pf ;dk uReaf wmfu
h dk ZmjzpfvYdk a,SmifepD mG av}}
]]ckid pf ;dk vlwAd rSm uaumif;tajymcH&a&? udrk sK;d rif;ckid f wpfrsK;d awmh rxifauESr;f }}
]]ckid pf ;dk tajymcH&a&qkv
d Ydk uReaf wmfpw
d rf aumif;? tm;vk;H uReaf wmfrmS ;pGm&m}}
vufrSwfwwla&mif;eDa&tcsdefrSm tuRefyg olyg wwfEkdifoavmuf wxdef;
oodr;f eDzYdk qk;H jzwfxm;auavh? wpfa,mufcsppf mG ukd wpfa,mufuodeaD &/ vlEpS f
a,muf teDemihf Zmtwkid ;f twmxd xde;f odr;f Ekid yf gzv
Ydk /J wpfa,mufeyD pl mG ukd wpfa,muf
urjrifEkdifbJ xD;aqmif;yD;rdyga&Asmvf/ tuRefYpufoD;ukd olarmif;yD;a&tcg rSm
tom;csi;f wku
d ef pD mG ukd Zmol&ifrckeb
f J &Ekid yf gzv
Ydk /J olu tusF t
D jzL 'a,mtrnf;0wf
xm;Ny;D au tuReu
f tuFst
D jzL puwftrnf; 0wfxm;pGmukd pdwcf si;f rqufo,
G b
f J
wrifwwl0wfpmG vkYd ajymvk&Yd ygzv
Ydk m;/ rEG,Ef ,
G f pk;d eefY jroDwmu bvuftef0u
dI v
f Ydk
pa&cg qifwljzpfeDa& uwDygzdeyftrnf;ukd ESpfa,mufNydKifwl ikHUMunhfrduwfyga&/
cifqef;0if;jrifauZm ajymzkv
Yd rJ odyg/
olpm;orQurG ;f ukd vku
d pf m;pGmwpfrsK;d ? eDycl &H pGm wpfrsK;d eefY tuReaf cgi;f nD;a&cg
olysm,mcwfvYdk pd;k &dref pD mG ukd tuRe[
f efw
Y m;&ygzv
Ydk m;/ pufo;D u oHpaoQoNYl caD xmufudk
jcpfrv
d ca&cgvJ tuRew
f pfcv
k J pdwrf ylueG af qmifvYdk eD&ygzv
Ydk m;/ tdrt
f jyef arSmifv[
Ydk d
au olvu
dk yf AYdk em tdrjf yefa&mufa&mufcsi;f NcrD qD;zk?Yd acgi;f u &DrcsK;d zk?Yd wpfem;aoQtem;
,lNy;D rS ud,
k v
f ufrsuEf mS opfz?Ydk tdy&f ;D 0atmiftyd zf Ydk qkpd mG wdudk q&mcHvYdk olajyma&cg

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

155

tuRerf om,mbJ eDygzv


Ydk m;/ tpuwnf;u tzGUJ wwlrusauavh ,if;avmufjzpfzYdk
r[kwyf g/ cifqef;0if;ukd *wdy;D xm;&pGmukad wmif tuRe&f u
S v
f myga&/ olu&m at*k
tcsed rf mS cspaf wvkzYd iG ahf jymvmau tuReu
f vJ jyefcspaf wvkYd ajymvku
d zf rYdk eS ;f tuReaf o
csm odyga&/ &qmcsm(pf)awmhau tuRet
Yf wGuef efY emrnfysuzf Ydk Asmvfvmrodyg/ tuRef
,if;rsK;d tjzpfcEH idk yf gzv
Ydk m;/ &qmcsm(pf)ukd xdcu
dk af tmifvyk af u &ckid jf ynfudk xdcu
dk af tmif
vkypf mG eefw
Y zl v
Ydk Ydk tuRex
f ifyga&/ tuRef Udk wqdwaf oQrmS ;jyau &qmcsm(pf)ukd vlwt
d
xifao;vDygzAYdk smvf/ emrnfysu[
f ad &eD&mwpfcrk mS Zmolwufcsiyf gzv
Ydk /J tuRef Udkwm0efu
t*Fvyd pf um;ukd tuRef UdkwwfrHk [kwb
f ?J &ckid o
f m;tm;vk;H wwfatmif vkyef idk v
f yD adk umif;
vDygAsm,f/ tuRef &qmcsm(pf)ukd odum usatmif rvky0f ahH &ykid ?f cGv
J v
Ydk J rvm;Ekid yf g/
...............0.................
]]ckid pf ;dk ukd uReaf wmfajymp&mwd trsm;Bu;D [da&}}
wwku
d q
f qkid f olajymvma&pum;u tuReo
f u
Yl dk ajymcsief pD mG eefY vm;wlyga&/
]]tawmfAsmvf ckid pf ;dk vJoiG hf ukrd sK;d ckid u
f dk ajymp&m[dvYdk atrSmwkYd xGuv
f mpGm}}
xkid cf Hk yydacsrmS 0ifxidk Nf y;D ajymvku
d af wcg olu tHMh oa&ykid Mf unhyf ga&/ tuReef efY
tMunhcf si;f qkaH &cgrmS csucf si;f rsuEf mS vTNJ y;D au tzef&nfvrS ;f xnfu
h eG af qmifeyD ga&/
udrk sK;d rif;ckid f ajympGmukd t,ifajymyg}}
]uReaf wmf rajymcsiaf uavh ajym&zkAYd smvf/ ckid pf ;dk ukd uReaf wmfcspaf wvkYd rajym
Asmvf}}
]]bk&m; ckid pf ;dk em;rvnfyg}}
]]uReaf wmf ckid pf ;dk ukd cspaf wvkYd ajymzkYd qk;H jzwfz;l a&? ,if;csiu
hf dk ckid pf ;dk vJozd &Ydk m
at*k uReaf wmf,if;pum;ukd rajymAsmvf}}
]]ckid pf ;dk ajymcsipf mG uvJ ,if;twkid ;f ygAsmvf? tuRef Udk pmG &qmcsm(pf)ukd vltxif
ao;atmifvyk zf Ydk ysicf uwfyga&/ vlwumajymatmifvyk zf Ydk ysicf yga&}}
]][kwaf w uReaf wmfUdk t"du&nf&,
G cf suu
f uReaf wmfUdk avhvmeDa& t*Fvyd f
pmeefY &ckid jf ynfudk tusK;d [datmifvyk zf Ydk [kwaf wrem;? &qmcsm(pf)rSm a,mufsm;aoQeefY
rraoQwd &a&mif;owfvYdk a&ma&0qkpd mG rsK;d uReaf wmfrMum;csi?f atykid af jymeD&pGmtwGuf
uReaf wmfcidk pf ;dk ukd tm;ema&/ rraoQwpfa,mufudk odum cs&m a&mufezD v
Ydk m;rod}}
rsu&f nf0eJ aD & olrY supf x
d u
J jywfom;a&t"dym ,fudk tuReef m;vnfvu
dk yf gAsmvf/
]]wjcm; rraoQwt
d wGuq
f adk uawmh odum cs&m a&mufcsiaf ua&mufz?Ydk &qm
csm(pf)urr aoQwpfa,muftwGuaf wmhau ,if;pum;pwdpmG &qmcsm(pf)*kPu
f jdk ri Nhf y;D

&ckdifom;BuD;pmay

156

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

a& pum;wd&mjzpfyga&? ukrd sK;d ckid u


f dk ckid pf ;dk ajymcsipf mG uvJ ,if;twkid ;f ygAsmvf/ Zmvlrqkd
uk,
d yf g0ifxm;a&? ,kMH unfxm;a& tzGUJtpnf;wpfcu
k dk odum usatmifrvkyo
f ifyh g/ ,Ny;D
au &qmcsm(pf)u &ckid jf ynfacwfrw
D ;dk wufzYdk taMumif;eefY qufeyD ga&rem;? tuRef Udk
apmifah ,Smuf&ygzeYdk if;&m}}
&Snt
f m;Bu;D a& tuRepYf um;tqk;H rSm olutm;avsmeh aD & tNyKH ;ukNd yKH ;yga&/ tuRef
0rf;enf;auavh? 0rf;omyga&/ atykid af ,mufsm;yDoNy;D au trSeu
f dk qk;H jzwfwwfau
vl? uk,
d t
hf wGuef mift
h m;vk;H tajymcH&zkpYd mG ukd rvkcd siaf &vl? tuReu
Yf dk uaumif;em;vnf
a& vlwpfa,mufudk vvD;eeuf csprf cd a& twGuef mihaf wmh uk,
d u
hf ,
dk u
f ,
kd f auseyfrd
yga&/ tuRef olu
Y w
dk pfoufv;Hk cspv
f m;zkpYd mG aocsmvm;cygAsmvf/ oluvJ tuReu
Yf dk
zGirhf ajym? tuReu
f vJ olu
Y t
dk ajzryD;bJ wpfa,mufudk wpfa,mufcspv
f Ydk &pGmygAsmvf
rem;/ tuRef Udk tcsprf mS tuRef Udk twGuf arQmv
f ifch suf rygyg/ ykid q
f idk cf sipf w
d v
f J r[dyg/
wpfa,mufemifh wpfa,mufem;rvnfqpdk mG vJ uif;0D;yga&/ tuReaf vhusizhf pYdk mG a& &ckid f
jynf urmtqifrh zD t
Ydk wGuf pOf;pm;vku
d af wcgrmS tcspq
f pdk mG t&omukd ykv
d yYdk yDjyjyif
odvu
dk &f yga&/ tD;csr;f vku
d af wjzpfjcif;/
olrY suEf mS ukd tjrwfwEk;dk MunhNf y;D au? tjzLpifq;Hk ? toef,
Y iS ;f qk;H ? tk;d om;qk;H wd
yg0ifzq
Ydk adk & tNyKH ;eefY NyKH ;jyvku
d rf yd ga&/ ol&Y ifxrJ mS vJ tD;csr;f &zkv
Yd Ykd arQmv
f ifrh yd g,if/h
ckdifpkd;vif;(uavmifeD)

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

157

cspfuHacraoQ
(wpf)
ocsK i;f uke;f a[mif;em;ukd jzwfz&Ydk mqkad u jrwfomxGe;f pGmca,mufudk twdadk oQ
ysi0f wfvu
dk af w/ edwidk ;f vm;eDusvrf;jzpfauvnf; pdwx
f u
J ,if;eD&mukd a&mufau
aMumufpw
d u
f trsm;r[kwaf uvnf; pauaoQavmufawmhcg 0ifcsiaf &/ olrsm;wd
ajympGmukd olMum;zl;a&/]]qdwq
f aD & wpfcgwpfcg vrf;cGqrHk mS rJrBJ u;D wpfcu
J qkeYd w
D wf
aw}}qku
d wfpmG ukd Mum;zl;a&/ a,auvJaomh olu
Y dk wpfcgaoQvnf; tajcmufrcHz;l /
jrwfomxGe;f pGm a'vrf;rSm rkew
Yf q
D idk ;f xrf;udk xrf;yem trf;NrKd U(ps;D )xJudk yk&Yd pGmMum
eD,m/ ti,faoQuyif olt
Y rdaemufu rkeaYf wmif;ukd xrf;yemvku
d ef u
D s&m/ qdwq
f D
ajcmufpmG eefY wpfcgaoQvnf; rBuKH z;l / qdwq
f t
D ajcmufrcH&auvnf; ca,mufuadk wmh
ysiyf em0wfvu
dk af w/ ps;D udk apmEkid o
f rQ apmatmifa&mufzpYdk mG olUtvky/f a,rS&m rkew
Yf D
[if;a&tk;d ukd ylatmif EG;D eD&zkYd r[kwv
f m;/
jrwfomxGe;f rSm tzr[d&m/ trdrqreefY eD&a&/ rkew
Yf aD &mif;pm;&auvnf;
qif;qif;&J&x
J u
J r[kw/f om;trdEpS af ,muf vlwef;pdeED idk af & tqifrh mS [da&/ va&;
'ge;f a&;utp vlraI &;wdrmS tjcm;vlwed efY wef;wlyg0ifEidk af &/ tjcm;vlwyd idk f pm;Ekid f
aomufEkdifa&/
olYtrdvnf; om;aoQwpfa,mufrsufESmri,f&atmif t&G,f[doD;auvnf;
aemufxyftrd af xmif,mom;cszu
Ydk dk pdwrf ul;c/ ynmwwfaw om;aoQwpfa,muf
jzpfvmzkpYd mG uk&d m pdwu
f ;l ca&/ olpw
d u
f ;l a&twkid ;f olo
Y m;aoQ rESpu
f bGUJ wpfcu
k &dk vm
c,m/ tvky&f mr&oD;/ trdvyk ef aD & rkew
Yf q
D idk rf mS &m ulneD aD &/ a,vko
Yd m;taphauuyif

&ckdifom;BuD;pmay

158

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

pyem xlaxmifca& rkew


Yf q
D idk u
f o
dk l rpGeyYf pfcsi/f pGev
Yf nf;rpGe?Yf wk;d vnf;rwk;d bJeefY
ykHrSef&m a&mif;cseDa&/ rkefYwDa&mif;rpm;auvnf; oldkUom;trd vlwef;pdpm;Ekdif
aomufEidk af & b0rSm[da&/ tvkyrf &cifrmS om;utrdudk ulneD pD mG &mjzpfaw/
.............0...........
jrwfomxGe;f pGm ocsKi ;f uke;f ta[mif;ukd vGev
f m;,m/ olrY mS tvkyu
f pd t
wGuf
pkpH rf;zk?Yd tvkyo
f rm;rSwyf w
Hk ifzt
Ydk wGuf ta&;Bu;D eDa&? c&D;xGupf &m[deaD &/ a,vkYd
rk;d rvif;cif tvkyNf y;D rS&m olupd u
dk aqmif&u
G Ef idk zf jYdk zpfaw/ a,vkaYd emufvw
l d rEk;d cifrmS
ps;D okYd apmapmvm;pGmjzpfaw/ ps;D vm; ps;D vmwpfa,mufvaJ omh rwG&d oD;/ jrwfomxGe;f
vrf;rBuD;ukd a&mufvm;c,m/ twkdaoQ0wfxm;a&ca,mufukd jyif0wfvkdufa&/
qkdif;xrf;ukd [efususxrf;yem vrf;rBuD;twkdif; psD;xJbufokdY avQmufvm;a&/
olvm;eDa&vrf;&SdUem;rSm rJrJo@mefwpfckukd olwGdvkduf&a&/ a'ykdifjzpfvmzkdYqkdpGmukd
jrwfomxGe;f wpdvnf;rxifc/ rif;ausmif;&SUdu uHah umfyifatmufem;rSm wG&d pGmjzpfaw;/
jrwfomxGe;f acgi;f Bu;D vm;a&/ &SUd u&dk mqufvm;&zkv
Yd m;? aemufu&dk m jyefyemNy;D &zkv
Yd m;
qkpd mG ukd ra0cGw
J wfjzpfeaD &/ ,if;tcsed rf mS rJro
J @mefudk aoaocsmcsmMunhefh v
D u
dk af w/
rde;f raoQwpfa,muf/ tua,mif;rde;f raoQwpfa,muf/ qkid ;f xrf;ukd tomaoQcsxm;
vku
d af w ,if;rde;f raoQu jrwfomxGe;f vufudk ,lyemukid v
f u
dk af w/ tm;uk;d wBu;D eJ.Y .
]]0wf&nfuu
kd yl gt;Hk tpfuBdk u;D / 0wf&nfpmG 'kua &mufeo
D yl g/ tpfuBdk u;D 0wf
...0wf&nfukdulygtkH;}}
jrwfomxGe;f Zmykid v
f yk &f zkYd rodjzpfvm;a&/ 0wf&nfvq
Ydk adk & rde;f raoQuidk x
f m;a&
vufuv
kd nf; cgcsvu
dk af w/ rde;f raoQwpfa,muf a'rSmvmyemtpGm 'kua &mufeaD &mif/
]]eifhudkigu tpGmjzpfvkdY ul&zkdYa&mif/ eiftpGmuvkdYvJrod/ ighrSm tvkyfuvJ
wpfzufeefY aumif;cufvm;,m}}
rdef;raoQ ikdvma&/ jrwfomxGef;ukd tm;ukd;r&&mvkdY olxifvm;a&/ olkdU
ESpaf ,mufvrf;rBu;D tv,faumifrmS vljrifauvnf;raumif;/ jrwfomxGe;f qk;H jzwf
csuw
f pfcu
k ckd svu
dk af w/ tm;EGUJ a& rde;f raoQwpfa,mufudk wwfEidk af &bufu uln&D
zkpYd mG olrY mS wm0ef[ad &r[kwv
f m;/ rde;f raoQarmyef;eDa&/ pum;wdvnf; wkeef D a&/
wpfcck u
k dk aumif;aumif;aMumufeaD &ykid /f
]]0wf&nfpmG rde;f raumif;wpfa,mufyg tpfuBdk u;D / [ih.f ...[if}h }
]]rikad uhz?d rikad uhz/d uJ...ajym? eifu
h ikd g tpGmuln&D zkaYd &mif}}
]]0wf&nfudk (.....)&Gmudk a&mufatmifyyYdk ;D pDcsiaf &}}

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

159

]]ykyYd ;D zkq
Yd pdk mG rcuf? eifa'eD&mukd Zmykid af &mufvmpGmukd ajymjytk;H }}
]]ajz;ajz;&m ajymuwfar tpfuBdk u;D ? 0wf&nf yifyef;eDvyYdk g? &Gmukv
d m;cg vrf;rSm
ajymjyar}}
]],if;ydik q
f adk u eifa'tem;rSm watmifah oQev
D u
dk t
f ;Hk ? igps;D xJuNdk y;D emrket
Yf ;dk ukd
ykcYd t
D ;Hk ar? trda&mufrS olpY mG ol rD;zkv
d rd ahf r/}}
(ESpf)
0wf&nfpmG &GmrSmqkad u uGr;f awmifuidk f yef;awmifuidk f jzpfa&/ umvom;vlysKd
aoQwd yg;pyfzsm;rSm &Dyef;pm;eDa& 0wf&nfudk yk;d uwf? yrf;uwfpmG vnf; trsm;Bu;D /
a,auvnf; &GmrSm[da& vlysKad oQwu
d dk 0wf&nfrBuKd u/f ]]olt
Y vSpmG awmeefrY wef?
NrKd Ueef&Y mwefa&}}vkYd wcsKUd u ajymuwfpmG ukd 0wf&nfoabmusa&/ trdtzuvnf;
v,fyidk ?f ,mykid ?f awmo|D;/ acsmifacsmifvnfvnfxu
J /
kww
f &ufrmS 0wf&nfb0 ajymif;vJvm;zkYd tajctaewpfcjk zpfvma&/ pyg;odr;f
csed ?f weif;v,fcsed rf mS NrKd Uom;vli,faoQwpfpk olUdk&mG em;ukd aysmyf pJG m;xGuv
f muwfaw/
0wf&nfUdk v,fweJ YJ tyg;aoQrmS [da& qD;yifwpfyifatmufrmS pcef;csuwfaw/ tk;d wd?
cGuw
f u
d tp "m;? a,mufrwdudk 0wf&nfUdk v,fxrJ mS iSm;&a&/ pyg;odr;f csed jf zpfvYdk
0wf&nfUdk wpftrd o
f m;vk;H wJuadk jymif;yemeDuwfaw/
ausmOf ;D qkad & vli,fwpfa,mufpmG tjcm;olwx
d uf xl;jcm;eDa&/ abmif;bDzif
usyfeefY *sif;tuFs DeefY a,emvufaumufwdukdvnf; 0wfxm;oD;a&/ 0wf&nfeefY
qufqaH &tcgvnf; azmfazmfa&Ga&G&m/
]]eifeh mrnf tpGmvkaYd c:a&mif}}
ausmOf ;D u pyem rdwq
f ufvu
kd af w/ 0wf&nfu &Suaf &jzpfvm;ca&/ a,au
vnf; wpfcsuaf oQ&m [efaqmifEidk af &/ ausmOf ;D pum;tqk;H rSm]]0wf&nfvYdk ac:yga&}}
]]vluvSa&ykid ?f emrnfuvJ aumif;aumif;vSa&a0;}}
0wf&nf wJxo
J Ydk 0ifNy;D vm;ca&/ ausmOf ;D vnf; tvk[
d ad & 0efwd qefwu
d dk
iSm;yem olUdk oil ,fcsi;f wd[ad & qD;yifatmufoYkd vm;ca&/
..........0........
0wf&nfpmG taysmq
f ;Hk wpfcu
k dk &vku
d af w/ arQmef aD & t&mwpfcpk mG jzpfay:vma&/
NrKd Uom;ausmOf ;D yg;u 0wf&nfudk arwm[daMumif;? 0wf&nfvaS &taMumif;? 0wf&nfudk

&ckdifom;BuD;pmay

160

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

csprf cd a&taMumif;wdudk NrKd Uom;Bu;D yDyD &D;pm;pmwpfapmif yD;vku


d af w/ 0wf&nfvnf;
[efyefrvkyyf eJ efY jyefpmukd &G;D vku
d af w/ olvaJ omh udak usmOf ;D ukd cspef aD &vk/Yd
NrKd UeefY 0wf&nfUdk &mG pGm ESprf idk f ausmaf usmaf vmuf&m 0D;a&/ ausmOf ;D vnf; 0wf&nf
yg;okYd edwidk ;f ykid af &mufvma&/ &GmeefY r0D;ryg;a&eD&mwdrmS csed ;f wGw
d wfaw/ olwb
Ydk 0rSm
tpGmukv
d nf; aemufxyfpw
d rf ul;wwf/ aysm&f iT zf eYdk pD mG &m olUdkb0twGuf t"dujzpfeaD &/
cspu
f wfawtcsed pf mG wajz;ajz;Mumvm&tcg olUdktwGu
J dk eD&mwkid ;f rSmwGv
d m&a&/ &Gmem;
rSmqkdauvnf; olkdUtwGJ? NrdKUrSmqkdauvnf; olkdUtwGJ? olkdUb0pGm aysmfp&mwdeefY
jynhef aD &/ cspo
f El pS Of ;D wNyKH ;NyKH ;wpf&ufrmS ausmOf ;D u 0wf&nfu-dk
]]0wf&nf? eif tpfuu
Ydk dk ,kaH &r[kwv
f m;}}
]]tpfukda& ,kHvkdY&m tpfudkcsdef;a&tcgwkdif; 0wf&nfvkdufvma&r[kwfvm;?
a'pum;ukd tpGmjzpfvkdY xyfumxyfumrD;eD&vJ}}a'pum;ukdajympGm ausmfOD;wcg&m
r[kw/f 0wf&nfeefY wGad &tcgwidk ;f ajymeDuspum;/
]]0wf&nfu tpfuUdk tvku
d u
dk m; wpfcgaoQvrJ vku
d cf / cgwidk ;f acgi;f &mcgeaD &/
a,vk,
Yd v
Hk m;vkYd rD;&pGm&m}}
0wf&nftoufti,faoQo;D tpfudk t&G,af &mufawtcg tpfuYdk tvku
d v
dk u
dk zf Ydk
qk;H jzwfxm;a&? tcka'ykid &f m eDuwft;Hk ar}}
ausmOf ;D aemufxyfpum;wpfceG ;f acsvaJ omh rajym,m/ tpGmajym&zkq
Yd pdk mG ukd
pOf;pm;eDa&/ 0wf&nfeefY AG'D D ,kMd unfah uvnf; edcif;yG&J mMunf&h a&/ nOfyh q
JG adk u wcg
aoQvnf; ac:vrYdk &c/ ausmOf ;D wpfcu
k dk pOf;pm;vk&Yd vm;a&/
]]aemufwpfywfrmS AG'D ,
D Zdk mwfum;aumif;a& nOfyh MJG unhu
f wfar/ tuku
Yd cdk spf
au vku
d Mf unh&f zkaYd emif;}}
ausmOf ;D tusyu
f idk v
f u
dk af w/ a,'gvaJ omh 0wf&nfu jiifjiifom&m acgi;f ndwf
tajzyD;vkdufaw/
(okH;)
AG'D ,
D Edk pS u
f m;aygi;f Ny;D vm;c,m/ nOfq
h ,fEh pS &f m&Dawmif ausmv
f m;,m/ 0wf&nfu
ausmOf ;D udk vku
d yf cYdk idk ;f a&/ ,if;edu ausmOf ;D t&ufaomufxm;a&rSe;f ukd 0wf&nfoed aD &/
Zmwfum;ukd aumif;aumif;rMunh/f ukvm;xkid rf mS &mtdyef aD &/ yg;pyfuvnf; t&ufeUH
waxmif;axmif; xGuef aD &/ a,auvnf; vluykpH w
H pfcv
k nf;rysu/f AG'D ,
D dk x
Hk rJ mS
awmifrS 0wf&nfudk pum;wpfceG ;f aoQvnf; rajymc/

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

161

AGD'D,kdNyD;vkdY tjyifxGufvmuwfaw/ryDwfoD;a& qkdifwqkdifrSm0ifyem ttD;


wpfcu
G pf aD omufzYdk qk;H jzwfuwfaw/ arSmif&w
d u
f seaD & jrufcif;jyifcw
Hk pfcrHk mS xkid u
f wf
aw/ 0wf&nfpmG &DqmqmwGv
d Ydk wusw
d Nf y;D wusw
d af omufcsvu
dk af w/ ausmOf ;D NyKH ;eDa&/
tcsK d a &wd 0 rf ; xJ u k d 0 if v m;a&qk d a uyif rsuf a wmif p if ; vma&? td y f c sif v ma&?
ajEr aqmifEidk ,
f m/ ausmOf ;D &ifciG x
f rJ mS rSyD emeDvu
dk &f a&/ 0wf&nfowdrf ysucf ifrmS
tjcm;pm;yGcJ w
Hk pfck u vli,fwpfa,muf pum;ajymoHudk Mum;vku
d &f a&/
]]ausmOf ;D a0 ...rwftaumifraoQ tdyv
f m;c&mvm;}}
]]tdyv
f m;,ma0;? tdyv
f m;,m? igwm0efusaD &a0;aem? a'taumifraoQudk [efr
ysuw
f yJG em ,lvm;uwfar/ rwfUdk txJu igu
h w
dk pfa,mufavmufvmult;Hk /useaf &
vlwu
d tdru
f apmifeh u
D wf}}
0wf&nf rsupf u
d zdk iG Mhfunhzf BYdkuKd ;pm;vku
d af w/ BuKd ;pm;vkrYd &/ arSmiftwdusvm;ca&/
+ + +
]]0wf&nf igav eihZf mwfvrf;ukd em;axmif&pGm aumif;aumif;pdw0f ifpm;a&/
a,'gvaJ omh rk;d vJvif;zk,
Yd m eifUdk &mG ukv
d nf;a&mufz,
Ydk m Zmwfvrf;ukd tqk;H rowf
oD;vm;}}
]]0wf&nfajympGmudk wcsuaf oQavmuf onf;cHyem em;axmift;Hk tpfuBdk u;D ?
Zmwfvrf;u pdwu
f ;l ,OfepD mG r[kwyf g/ ua,mif;jzpfcaw nOft
h cg Zmwfvrf;ukad &muf
eD,m/ tpfuBdk u;D eefw
Y adG &tykid ;f ukd a&mufz,
Ydk m}}
0wf&nf pdwn
f pf0rf;enf;eDpmG udk jrwfomxGe;f odeaD &/ olrpdwn
f pfajywmvnf;
ajyatmifqNdk y;D em jrwfomxGe;f u pum;qufy;D vku
d pf mG &mjzpfaw/ olvnf; 0wf&nfeefY
xyfwl pdwrf aumif;jzpfeaD &/
]]at; at; ajym? ajym &Gmudrk a&mufcif tNy;D ajym}}
]]olUkd ajyma& tdrq
f pdk mG NrKd UpeG rf mS [da& tumt&HrvkaH & tdraf oQwpfaqmif&m
jzpfaw/ tdrfoQifwdr[d/ owd&vkdYEkd;vma&cg ausmfOD;tygt0if olkdUwpfa,mufvJ
r[duwf&m/ 0wf&nfvJ ud,
k u
hf ,
kd u
f dk ok;H oyfrad &tcgrmS ...}}
0wf&nfrsuf&nfxGufvmpGmukd jrwfomxGef; owdxm;vkdufaw/ Idufyem
wpfcsed ;f ESpcf sed ;f ikv
d u
dk o
f ;D a&/ olvnf; rodcsiaf qmifyem em;axmifeaD &/
]]ausmOf ;D eefo
Y l Udk taygi;f toif;wdu 0wf&nfukd t[if[
h ihf 0wf&nfb0ukd
zsuf....zsuf}}
]]a[; ? aumif;,m? aumif;,m? eifqufrajymauzd igem;vnf,m}}

&ckdifom;BuD;pmay

162

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

]]t[ifh ....0wf&nfvJ aMumufaMumufex


YJ u
G Nf y;D vmpGm tpfuBdk u;D eefw
Y v
dG &Ydk m}}
jrwfomxGe;f u 0wf&nfpum;ukd rMum;csi,
f m/ Mum;vkrYd aumif;pGmudv
k nf;
oload &/ a,vkYd pum;ukjd ywfatmifwefv
Y u
dk &f a&/ wcsKUd trd u
f rD;cGux
f eG ;f eDuwf,m/
0wf&nfu jrwfomxGe;f ukd csecf yem&GmxJoYdk 0ifvm;ca&/ 0wf&nfaemufudk
Munhyf em jrwfomxGe;f usev
f u
dk cf a&/ 0wf&nfwpfa,muf tdrrf mS Zmykid v
f rd n
f myem
ajymvDzaYdk &mifqpdk mG ukd jrwfomxGe;f rod/
jrwfomxGe;f odpmG wpfc&k m[d,m/ tqdyjf yif;a& yk;d zvHwv
d ufcsuef efY zl;yGizhf Ydk
vkyef aD & yef;aoQwpfyiG ahf wmhcg 0wf&nfcrf;vk
Yd ;dI EGr;f vm;cyg,mvk/Yd
(av;)
ausmOf ;D owif;pGm wpfNrKd Uv;Hk okYd jyefvm;ca&/ 0wf&nfwpfa,mufvnf; odvzD &Ydk m/
jrwfomxGef;vnf;oda&/ oludk,fwkdifawmifrSvm;yemMunfhcDoD;a&/ 0wf&nfeefY
jzpfuwfaw nOfrh mS ausmOf ;D wpfa,muf&jD rKyv
f Ydk oDvm;ca&/ olUdk oli,fcsi;f wdajyma&
pum;twkdif;qkdau t&ufrl;vGefyemacsmif;rSmqif;vkdY &DcsKd;a&/ usefa&vlwdvnf;
tm;vk;H rl;eDuwfaw/ wpfa,mufuw
dk pfa,muf ta&;rpku
d Ef idk u
f wf/ ,if;cg ausmOf ;D
vnf; acsmif;urwufEidk &f m/ a,vkaYd csmif;xJrmS toufxu
G v
f m;cpGmjzpfaw/ Zmykid yf J
jzpfjzpf ausmOf ;D oDvm;c,m/ usev
f il ,fwu
d v
dk nf; ppfq;D zk[
Yd ad &qkyd em *gwx
f o
J aYdk c:,l
vm;uwfaw/ ]]olrsm;raumif;Bu?H ab;'Pfx}d }qkad & pum;ykpH mG trSeu
f efq;Hk jzpfeaD &/
tenf;eeft
Y rsm;&muGma&/ vlb
Y v
D ;l wpfzUJG v;Hk awmhcg 'kuw
u
Gd wfzpYdk mG trSe&f m/
(ig;)
0wf&nfeefjY rwfomxGe;f ? jrwfomxGe;f eJY 0wf&nfweJG u
D wfjyef&m 0wf&nfvnf;
NrKd Uuedk w
d idk ;f a&mufaw/ NrKd Ups;D xJrmS pufjcKyo
f ifeaD &/ olUdk trdtzu pdwrf vnfatmif
pufjcKyo
f ify;D pGmjzpfaw/ ausmOf ;D eefY vGev
f eG Mf uL;MuL;jzpfcpGmukd olUdk ozd ,
Ydk mrxif/ k;d k;d
om;om; cifecD pGmvk&Yd m odeu
D wfaw/ 0wf&nfuvnf; oltjypfudk zGirhf ajym/ zk;H uG,f
xm;ca&/ ,if;taMumif;uko
d pd mG jrwfomxGe;f wpfa,muf&m[da&/
jrwfomxGef;eefY0wf&nfpGm rwGdcsifvkdYvnf;r&/ &ufjywfwGdeD&a&/ psD;wpfpsD;xJ
rSm tvkyv
f yk ef u
D wfpmG r[kwv
f m;/ wGed u
D wfawtcsed w
f v
d nf;renf;,m/ wpfa,muf
eefYwpfa,mufvnf; oHa,mZOfwG,feDuwfpGm/ 0wf&nfu jrwfomxGef;xuf
pauhaoQyadk &/ tpGmwpfcrk qkd tpfut
dk wGu?f tpfupdk m;zk?Yd tpfu0dk wfzq
Ydk ydk em jrwfom

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

163

xGef;ukd wGdatmif&SmyemyD;wwfaw/ jrwfomxGef;uvnf; 0wf&nfukd eD&mwkdif;rSm


tvkdvkdufaw/ AGD'D,kdMunhfcsifa&vkdY 0wf&nfuajymau jrwfomxGef;vkdufjy&a&/
yavmif awmifb&k m;ukd vku
d yf Udk vq
Ydk adk uvnf; ykyYd ;D &a&/ wpfa,mufeefY wpfa,muf
em;vnfrt
I jynh[
hf u
d wfa&/ 0wf&nfu acwfqefcsiaf &/ ,if;pGmukd jrwfomxGe;f u
xde;f yD;&a&/ 0wf&nfpmG jrwfomxGe;f ukd wpfzufowf cspef pD mG vkYd jrwfomxGe;f xifeaD &/
jrwfomxGe;f pGm vlq;dk Bu;D / vQKUd0u
S pf &m[dauvnf; vQK0fd u
S x
f m;wwfaw/ yGiv
hf if;
p&m[dauvnf; yGifhyGifhvif;vif;qufqHwwfaw/ tckawmhcg vQKd0Sufxm;vkdYr&a&
jyemwpfco
k &Yl ifxu
J dk 0ifeaD &/ 0wf&nfudk ajymjyzkt
Yd aMumif;wpfcu
k zefvma&/
a,vkw
Yd edrmS 0wf&nfUdk pufqidk cf ef;odYk jrwfomxGe;f vm;ca&/ qkid rf mS aemufvl
wd wpfa,mufvaJ omhr[duwf/ 0wf&nfwpfa,mufx&J m[da&/ 0wf&nfu jrwfom
xGe;f vmpGmukd jrifa&cg uAsmu,m ukvm;xkid w
f pfv;Hk udk csy;D vku
d af w/
]]vmavtpfudk xkid t
f ;Hk ? tpGmudpe efv
Y ma&mif}}
]]tpfurdk xkid ,
f m 0wf&nf? eifu
h ikd gpum;wpfceG ;f aoQavmuf ajymcsiv
f /Ydk eiftm;
au igeefw
Y em;aoQavmufvu
dk cf ygvwf}}
]]qkid rf mS vJ vlr[do;D tpfu?dk q&mra&mufvma&tcg 0wf&nfvmcr,fav? tpGm
rSmokYd vm&zkaYd &mif}}
]]rif;ausmif;&Sd uHah umfyifatmufu topfziG x
hf m;a& ttD;qkid u
f v
dk mvwf}}
jrwfomxGe;f wGzd eYdk &D mukd ajymyem pufqidk u
f xGuv
f ma&/
+ + +
jrwfomxGe;f oHy&k m&nfwpfcu
G u
f rdk mS yem xkid ef aD &/ ol&Y ifxrJ mS qlyu
G ef aD &/
ttD;cGuu
f vnf; ol&Yk ifudk Nird ;f tD;ryD;Ekid /f qk;H jzwfcsuw
f pfcu
k dk tjy;D ykid q
f ;Hk jzwf&zk,
Yd m
MumMumqGx
J m;vkv
Yd rJ jzpf/ Mumvmaw 'kuy rdk sm;vmzk&Yd m[da&/ 0wf&nfwpfa,mufawmh
cg aysmef v
D zD Ydk jrwfomxGe;f xifeaD &/ 0wf&nft&G,pf mG tckrS pdwu
f Zwfwwfaw t&G,f
jzpfaw/ uHah umfyifatmufu ttD;qdik u
f dk csed ;f vku
d pf mG ukd 0wf&nfwpfcrk [kwaf u
wpfcu
k adk wmh pOf;pm;rdz&Ydk mtrSe/f 0wf&nfcif;yD;a&vrf;udk jrwfomxGe;f ravQmufc/
vlrpI nf;urf;ukd xde;f odr;f yemeDca&/
jrwfomxGe;f ps;D bufuvrf;rBu;D ukd arQmMf unfeh aD &/ yef;Eka&miftxufatmuf
qifwel ef0Y wf&nfudk jrwfomxGe;f t0D;uyifjrif&a&/ jrwfomxGe;f pdwrf Nird cf si/f ttD;
qkid u
f dk 0wf&nfa&mufvma&/ aemufxyf ttD;wpfcu
G u
f dk jrwfomxGe;f rSmvku
d af w/
jrwfomxGef;emifh &SdxkdifckHvGwfwpfckrSm 0wf&nfxkdifvkdufaw/ 0wf&nfukdMunhf&pGm

&ckdifom;BuD;pmay

164

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

0rf;omeDa&vkYd xif&a&/ a0SMunhaf 'Munhv


f yk ef aD &/ wpfcgu rkew
f o
D nfjrwfomxGe;f eefY
0wf&nfqadk & yef;ikaH oQwikH a'eD&mem;rSm wGq
d cHk a& r[kwv
f m;/
]]tpfurYkd mS ttD;rSmxm;pGm Mum,mr[kwv
f m;/ tckxd wusw
d v
f rJ aomufo;D /
tpGmjzpfeaD &mif/ rsuEf mS vJaomh rvef;ykid jf rifa&}}
]]0wf&nf? igwpfcv
k rJ jzpf/ eifa&mufcgrS twlwal omufzv
Ydk Ydk vmapmifeh pD mG &m}}
0wf&nfttD;ukd wusw
d af omufvu
dk af w/ jrwfomxGe;f vnf; zefcu
G w
f pf0uf
avmufuek v
f m;atmif aomufypfvu
dk af w/
]]ta&;wBu;D tpGmajymp&m[da&mif? tpfuadk jymzdav}}
0wf&nfu pyempum;ajymvma&/ jrwfomxGe;f a0SMunhaf 'Munhv
f yk v
f u
dk af w/
olUdk eefY pauaoQavmuf0;D a&ckrH mS pkw
H w
JG pfwx
JG idk ef u
D wfpmG ukd wG&d a&/
]]0wf&nf? eifeeft
Y pfuedk efY a'eD&mrSm pwGcd pGmukd rSwrf v
d m;}}
]]rSwrf ad &tpfu?dk rSwrf ad &? tuku
Yd dk rSwrf pd mG ykid ?f a0Sw&d pmefw}d }
]],if;taMumif;ukd xnfrh ajymauhz?d ,if;pGm twdwu
f Ny;D vm;c&m? tckypKye f
rSm igajymzkpYd um;uked m;axmif}}
]][kwf....[kwf}}
0wf&nf&ifzedk aD &/ 0wf&nfvcdk siaf &? Mum;csiaf & pum;ukd tpfuydk g;pyfu zGiafh jym
zk,
Yd m/ igu
h ckd spef aD &taMumif; em;axmif&zk,
Yd mvkYd pdwu
f ;l yemaysmef aD &/ rsuv
f mT csyem
acgi;f ikUH xm;a&/ jrwfomxGe;f acgi;f axmifvma&/
]]eifpmG igeefw
Y edG &D au aysmaf &r[kwv
f m;}}
]][kwfuJh....aysmfyga&}}
]]at;...eifaysmef aD &vko
Yd &d vkYd ig0rf;oma&/ a,'gvaJ omh...}}
]]a,'gvaJ omh...tpGmajymcsiaf &mif tpfuadk jymav? ajym&majymyg}}
]]ajymar? ajymar? eif igu
h dk cGiv
hf w
T Ef idk zf v
Ydk m;}}
]]cGiv
hf w
T Ef idk af & tpfu?dk tm;vk;H udk cGiv
hf w
T Ef idk yf ga&}}
]]igpmG eefu
Y dk nDraoQwpfa,mufyidk f tpu cspcf ifcpGm/ tckvaJ omh nDraoQ
wpfa,mufxufyydk emcspzf Ydk igpw
d u
f ;l vkrYd &c? tpGmjzpfvv
Ydk q
J adk u....
jrwfomxGe;f u 0wf&nfudk apmif;Munhv
f u
dk af w/ ttD;zefcu
G u
f &kd m ai;Munhef D
a&/ 0wf&nfuw
kd &dG a&/
]]igrh mS tdraf xmifbuf&;DG Ny;D om; [dev
D }Ydk }
]]tpGmajyma& tpfu?dk tdraf xmifbuf[ad &}}

&ckdifom;BuD;pmay

&ckdifGefYzl; trSwf(4)

165

]][kwaf w a'edr;kd aomufbufu igah ,muravmif;wdeefY r,m;avmif; tdru


f dk
vnfzaYdk &mufeu
D wfaw/ a,vkYd eifu
h idk gtody;D &pGm}}
0wf&nf rsu&f nfusvma&/ vufuikd yf 0geefY okwyf pfvu
dk af &/ acgi;f axmifvm
a&/ a,em NyKH ;vma&/
]]0wf&nfvJ 0rf;oma&tpfu?dk 0wf&nfb0ukd jyefyemvef;qef;atmif jyKp,
k ,
k c
a&? tpfuadk us;Zl;wd? nDraoQwpfa,mufyidk f oGeo
f ifjyca&? aus;Zl;wdpmG 0wf&nf&ifxJ
rSm tjynfyh g/ tm;remwrf;ajym&au? 0wf&nfpmG tpfuv
Ydk w
dk w
d w
f w
d af oQ cspef cD yga&/
tpfuu
dk awmif;qkv
d mzkeYd u
d dk apmihpf m;a&pGm eDwidk ;f ykid &f m/ tckawmhcg tpfuu
dk ajymjy
vkYd tpfuu
Ydk dk tpfuBdk u;D t&if;wpfa,mufxufawmif ykyd emav;pm;vm&a&}}
]]igvJ eefpY um;ukMd um;&vkYd 0rf;oma&0wf&nf? iguv
dk aJ omh tpfuBdk u;D wpf
a,mufyidk rf w
S yf em? tultnDvadk u tcsed rf a&G;vmawmif;? ulnzD t
Ydk oif[
h ed aD &}}
]]0wf&nfvm;zk,
Yd m tpfudk tpfudk Udk ro
d m;pk aysm&f iT w
f wfygpv
D Ydk qkawmif;vku
d f
yga&}}
0wf&nf ps;D xJbufov
Ydk m;c,m/ jrwfomxGe;f r[efv
Y u
dk /f 0wf&nfudk Munhyf em
ai;usev
f u
dk af w/ 0wf&nfajymca&ykid f 0wf&nf0rf;omEkid yf gzv
Ydk m; rajymEkid /f jrwfomxGe;f
pdwx
f u
J &m]]0wf&nfvq
Ydk adk & rde;f raoQa&? rac:yeJ efY igyh g;okaYd &mufvmyem? igrvTwb
f J
eefY igeyH g;uxGuv
f m;ca&/ eifb
h 0 tcspu
f rH aumif;cr[kwv
f m;/ a,vkiYd gqak wmif;
yD;vku
d af r? cspu
f aH craoQwpfa,muf cspu
f aH umif;ygpv
D /Ydk
ausmfckdifausmf (trf;0)

&ckdifom;BuD;pmay

You might also like