KNC OTURUM Alma Saati: 14.

08 BAKAN: Mehmet Naci BOSTANCI (Amasya) -----0----MEHMET NAC BOSTANCI (Amasya) Sayn Halis zdemir, toplanty aarken tekrar size ho geldiniz diyorum. 12 Eyll darbesini, ncesi ve sonrasyla aratran Komisyon olarak faaliyet gsteriyoruz. Bu Komisyon Meclisteki drt partinin mtereken hazrlam olduu, 60l yllardan itibaren yaanan brokratik vesayeti, asker darbeleri aratran bir Komisyon. Bunlar, darbelerin tarihlerine ve illiyet balarna gre kendi iinde alt gruplara ayrlm vaziyette. Biz de, bu darbeler srecinde ok nemli bir tarih ifadeden 12 Eylle ilikin almay yrtyoruz. Siz de 12 Eyll dneminde birinci elden tanklklar olan, 12 Eylln maduriyetini yaam olan insanlardan birisisiniz. Sizi davet ettik, kabul edip geldiiniz iin ok teekkr ediyorum. Ben, Komisyonun alma usulne ilikin u ksa aklamay yapaym izninizle. nce sizin z gemiinizi okuyorum, bu arada grntl basn grnt alyor, daha sonra grntl basn kyor, yazl basn burada olabiliyor ve almamza bu ekilde devam ediyoruz. Sizin ksa z gemiiniz u ekilde: 1958 ylnda Tokatta dnyaya geldiniz. 75 ylnda Milli Trk Talebe Birliinin Tokat Tekilat Bakanl grevini yrttnz, 76-79 yllar arasnda Aknclar Genel Merkezinde eitli grevler ifa ettiniz, 79da Konyada kurulan Aknc Genler Dernei Genel Merkezinin kurucu yesi ve eitimden sorumlu genel bakan yardmcl grevlerini stlendiniz. 80 asker mdahalesi yapldnda ayn zamanda Aknc Sporcular Dernei Genel Bakan olarak grev yapyordunuz. Asker mdahale srasnda, askerlik grevini orlu Tekirdada yapmakta iken Aknclar Davas nedeniyle birliinizde gzaltna alndnz, Mamak Cezaevine getirildiniz ve 18 ay tutuklu kaldnz. Gazeteci ve yazar olarak alyorsunuz, basn kart sahibisiniz. Mamak Zindanlarnda Bir Aknc Tarihe Notlar isimli kitab kaleme aldnz, o dneme ilikin hatralarnz anlattnz. ok teekkrler. Halis Bey, 12 Eylle giderken ok ciddi bir iddet sreci yaand. Bu iddet srecinde toplumun farkl kesimlerinden farkl meslekleri ifa eden insanlarla birlikte ok sayda gen hayatn kaybetti. atma srecinin failleri diye baktmzda, ok kabaca syleyecek olursak, saclar, solcular diye ayrlyordu. Saclarn iinde lkcler arlkl olmak zere aknclar iddet balamnda telaffuz ediliyordu. Sol tarafta da eitli fraksiyonlar ifade ediliyordu. Trkiye 12 Eylle doru giderken yaanan bu iddetin muhakkak nemli pay oldu darbenin yaplmasnda ama kimilerine gre darbeciler bir darbe ortam oluturmak amacyla iddeti provoke ettiler, kkrttlar, bir gvensizlik ortam oluturup bir bakma messes yapnn her zaman kendisine kar olarak grd iki u olan, irtica ve blclk hem bunlara kar radikal bir mcadele vermek hem de iktidar iddias tayan sadaki ve soldaki gruplar datmak amacyla bir gvensizlik ortam oluturup dorudan mdahaleyle tasfiye etmeyi amaladlar. Bunun yaparlarken ayn zamanda, Trkiyenin yaad ekonomik yapdan kaynaklanan srekli krizlerin olmas, ithal ikamesine dayal sanayileme modelinin iflas etmesi, 24 Ocak Kararlar ve kresel lekteki yeni trendler erevesinde Trkiyenin de liberasyon politikalar, iktisadi liberalizm politikalar uygulamasn tevik ediyordu bir bakma. O kresel ekonominin bir paras olmak, ancak bunu yaparken, ithal ikamesine dayal sanayileme modelinin ve

devleti iktisadi modelin bir lde korumacla dayal duvarlar ykldnda ve beraberinde onun karakteristik nitelikleri deitiinde, serbest piyasa olutuunda doacak toplumsal muhalefeti de bastrmak amacyla bylesine brokratik otoritenin egemen olduu bir Trkiye tasavvur ediyorlard. Nitekim, darbe de bu yzden 24 Ocak kararlarnn ardndan belli bir gecikmeyle geldi. Bunlarn hepsi yorumlar. Siz nasl bakyorsunuz, Trkiye 12 Eylle nasl srklendi, kkrtmalarn pay nedir, btnyle kkrtma olarak aklayabilir miyiz, yurt dnda birtakm devletlerin bu ite ne lde dahli vardr, resme nasl bakyorsunuz? Buyurun. HALS ZTRK ncelikle, aziz milletimizin yegne temsilcisi olan Parlamentomuzun bu deerli Komisyonuna davet edilmi olmaktan dolay sevincimi, mutluluumu paylamak isterim. Dorusu, Parlamentomuzun asker mdahalelerin demokrasiyi askya alma eylemlerinin aratrlmas ve umut ediyorum ki bundan sonraki nesiller asndan ve lkemiz asndan da bir daha kalklmamasna katkda bulunacan, belki bu yolun tamamen kapatlacan umut ederek szlerime balamak isterim. Sizin ifade ettiiz gibi, Trkiye 12 Eyll asker mdahalesine ncelikle hazrland. Yani genler kamplara blndler, saclar solcular olmak zere. Solcular pek ok fraksiyona ayrldlar, saclar ana hatlar itibaryla aknclar, lkcler olmak zere ayrldlar ve o gn genlere, lkclere komnizm geliyor empozesi, solculara faizm geliyor tehdidi ciddi ve belirgin bir ekilde ifade edilmek suretiyle genlerin kamplamas, ayrmas, belki birtakm provokasyon eylemler sonucunda arann tamamen dmanca bir muameleye dnmesi sonucunu dourdu. Bildiimiz gibi 1980 mdahalesine gelindiinde Trkiyede neredeyse her gn 20 tane gen sadan ve soldan katlediliyorlard. O noktaya, yani insanlar, genler birbirlerini ldrr hle getirilmilerdi. Bu ortamn salanmasnda benim ve aknclarn o dnemdeki kanaatimiz uydu: Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliinin scak denizlere inme hevesiyle Trkiyedeki birtakm genleri solcu diye adlandrp onlara, belki genlerin bir ksmnn bilerek belki bilmeyerek- destekleri sonucu iddete bavurmalarn salad. te yandan, iki kutuplu dnyada Amerika Birleik Devletlerinin Trkiyeyi belki ileri karakol grmesi neticesinde sada yer alan genlere ise komnizm geliyor eklindeki propaganda ve medya kanalyla, belki sivil toplum kanalyla oluturulan bu hava 12 Eyll hadisesini dourdu. Peki, 12 Eyll hadisesinde askerlerin bir fonksiyonu var myd? Yani esasen 12 Eyll yapanlar, 12 Eylle gelindiinde olan olaylar durdurmak m istediler, Olan olaylar olusun da biz bu ii daha salkl yapalm, hsn kabul m grsn dediler. Onu msaade ederseniz, eski Cumhurbakanmz Sayn Sleyman Demirelin azndan, o dnemde gene komutan olan Bedrettin Demirelin yapt bir aklamay kitabmdan ifahi deil aynyla aktarmak istiyorum. Orada diyor ki Bedrettin Demirel: alnt aynen yle- O dnemde Trkeri ardm. -Trker dedii MTin Bakan- Dedim ki kendisine: burada arzu ederseniz tamamn da okuyabilirim- Bana terr rgtlerinin, -o zaman terr de deil de daha ziyade anari kelimesi yaygn ekilde kullanlyorduanaristlerin listelerini, bulunduklar adresleri bildirin dedim, Trker bana dedi ki: Ben bu listeyi Genelkurmaya verdim, O hlde bana da getir dedim, bana getirdi, bir st yaz yazdm. Listede rgt var, militan adlar var, adresleri vard, her ey vard, Demirelin sz bunlar: Bilmiyoruz dediiniz kiiler bunlardr., buyurun diyorum, hatta MTin Bakan ekindi de getir bana Babakan olarak ben vereyim dedim. Yazy bizzat Babakan, o gnn Babakan Demirel veriyor. Bedrettin Demirelin beyanlar oldu diyor. Gene Demirelin azndan: Bu mdahale karar temmuz 79de

verilmiti. Diyor ki Bedrettin Bey: Peki niin bir sene veyahut on drt ay beklediniz? Olusun, daha ok olusun ki mdahaleye hakllk kazandralm, mdahale hakllk kazansn, yani onu bekledik. Bu cmlenin -devam var bu aklamalarn arzu ederseniz devam ederiz- Trke aklamas uydu: Yani takriben o tarih arasnda 3 bin civarnda gen daha lmt. Yani buna anak tutmak diyebilirsiniz, buna sua bilfiil itirak etmek diyebilirsiniz, hukuki anlamn bilmiyorum ama bizim gnlmzde bunun yer ettii anlam bizzat katliamlara itirak eklindedir. nk kendi imknlar ve ellerinde Bu eyi destekleyen gene merhum Ecevitin bu konuda gene benim kitabma aktardm baka bir deerlendirmesi var yani askerin, o gnk grevde olan komuta kademesinin, Evren ve arkadalaryla alakal Sayn Ecevitin, rahmetli Ecevitin bir eysi var. Bu da gene askerin 12 Eylle giderken bu iin nlemini almaktan daha ziyade bu olusun diye Mara olmak zere, Mara katliamlarn hatrlayacaksnz, orum katliamlarn hatrlayacaksnz, bunlara nasl anak tutulduunu Ecevitin azndan eer msaade ederseniz ifade etmek isterim. CHP Genel Bakan, eski Babakanlardan Sayn Blent Ecevit unlar sylyor: Belli ki mdahaleyi akllarna koymulard ve bir Cumhuriyet Halk Partisi-AP koalisyon hkmeti kurulmas durumunda, sivil ynetimin baz engelleri aabilecei, en azndan toplumda yeni bir umut ortam dourabileceini, yle bir ortam olutuu takdirde de asker mdahalenin kamuoyunda onaylanmayacan dnyorlard. 12 Eyll mdahalesinden sonra geriye baktmz da beni artan bir durum oldu. 1978de hkmeti kuruumuzun ardndan bir yla yakn sre skynetim ilan iin baz siyasal evrelerin youn basks altnda kalmtk fakat bunlara kar direnmitik. Silahl kuvvetleri asli grevinden uzaklatrmay ve siyasal zemine ekmeyi doru bulmuyorduk. Ancak Kahramanmarataki ac olaylar zerine skynetim ilanna kendimizi mecbur hissetmitik. Zaten sanrm, Kahramanmara olaylar baz evrelerce bizi skynetim ilanna zorlamak iin tezghlanmt. Skynetim ilanna karar verince, bu kararn hangi illerde uygulanmas gerektiini doal olarak Genelkurmay Bakan Orgeneral Sayn Evrenle grtm. Baz byk illerde, baz Gneydou illerinde skynetim gereksinmesi duyuyordu ancak o sralarda baz Orta Anadolu illerinde o zaman ki deyimle hilal denilen blgede ciddi can tehlikesi vard. Ben hilal denilen blgedeki illerden bazlarnn skynetim kapsamna alnmasn istedim fakat Sayn Evren kuvvetimiz yetmez gerekesiyle bu illerde skynetime raz olmad. 12 Eyll 80den sonra 67 ilde birden skynetim ilanna silahl kuvvetlerin gcnn yetince ardm, yadrgadm itiraf ederim. Adalet Partisi Genel Bakan, eski Babakan Sayn Sleyman Demirelin de buna benzer, devam eden ifadeleri var. Dolaysyla, bizim o gnk yaadmz artlarda, ben Aknclar Derneinin bir yneticisi olarak tekilatlarn bu yaplan organizasyona nasl dahil edildiklerini bizzat yaayarak grdm. Bununla alakal msaade ederseniz bir rnek vermek isterim. Ben o srada Aknc Sporcular Dernei Genel Bakanydm, Aknclar Dernei Genel Merkezi Kzlaydayd, henz Aknclar kapatlmamt. Bir ahs geldi, ahs mein ceketli, mein apkal yani bir kamyon ofr edas ierisinde olan bir ahst gelen. Genel bakanla grmek istediini syledi. Bizim tabii, ya durumumuz o tarihlerde yirmili yalarda olduumuz iin genel bakan olarak alglamad zihninde zannediyorum. Genel bakanla konumay srarla srdrd, onunla konumak istediini. Biz yle zannettik: Zaman zaman yolda kalan kamyon ofrleri yol paras, mazot paras istemek iin mracaat ediyorlard, bunlardan birisi zannettik. Utandndan bize syleyemiyor, genel bakana sylemek istiyor diye dndk. O gn bir ey sylemedi, ertesi gn tekrar geldi. Ben kendisine dedim ki: Ben, Aknc Sporcular Derneinin Genel Bakanym, bu Dernein de ynetimindeyim. Syleyeceklerinizi ltfen bana syleyin, aksi hlde buyurun gidin.

Peki o zaman, bir zel yerde konuabilir miyiz dedi, buyurun dedim. Biz gene utanmasna ey gstererek Bize kendisi dedi ki: lkeye komnizm geliyor. Ben milliyeti, vatanperver bir vatandam, sessiz kalamam, size iki kamyon dolusu silah teklif ediyorum, bu silahlar arzu ederseniz istediiniz adreslere brakmak istiyorum, arzu ederseniz nereye isterseniz oraya brakmak istiyorum. MEHMET NAC BOSTANCI (Amasya) Bu hangi tarihte oluyor? HALS ZDEMR Yani 79da Aknclar kapand yani 79 sonuna gelinmedi, 78 sonudur. Ancak ahs bugn karma gelse, -zihnimde, beynimde kaznmtr, tabii, ekli deimitir adamcazn ama- tanrm. O gnk tecrbelerimiz, bu nevi zaman zaman bu kadar apl deil ama bizi olaylara srklemek isteyen mracaatlar yapld iin zihnimiz de biraz bu konuda antrenmanlyd. Kendisine unu syledim: Bu konuda tek bama karar veremem, bizim yarn ynetim kurulu toplantmz var, bunu ynetim kuruluna gtrmeliyim, ynetim kurulu kararn bir gn sonra gel size cevap vereceim. Adam kt, gitti. Gerekten ertesi gn geldi. Ben, ynetim kuruluna bunu gtrmedim nk bu nevi eyleri biz ynetimde tartmyoruz dahi. Kendi geldiinde dedim ki: -baka yollar aramamasn temin maksadyla- Ynetim kurulunda bunu uzun uzun konutuk ve tarttk. Biz -srekli de zaten bunu sylyorduk Aknclar olarak- Trkiyede oynanan bu oyunun, kk darda karanlk mihraklarca lkemizde oynanan bir trajik hadisedir, karde kavgasdr, karde kan dklyor, biz bu ite youz. Bunun zerine o ahs hibir ey sylemeden, deta protesto edercesine kalkt, frlad yerinden, gitti. Buna benzer bir baka olay daha teyiden ifade etmek isterim. Bir gn -St Endrstrisi Kurumunda memurdum o zaman ben- bir ahs geldi bana orada ii olarak alan, dedi ki: -ayrca da dernekte grevim vard- Halis Bey bir araba aldm, chevrolet taksi aldm. 1.5 ton tama kapasitesi var, zulas var. sminin Behet olduunu Ama Behet midir deil midir baka bir mstear isim mi bilemiyorum. Ben, bunu size gayet uygun fiyatta satmak istiyorum. dedi. Kendisine dedim ki: Ya Behet, bizim silahla ve anariyle Bu karde kavgas diye deerlendiriyoruz, bu konuda bizim tavrmz bellidir, bizim byle bir eye ihtiyacmz yok. Ama ite bak tekilatlara siz silah tamak iinde bu alt yaps, makaslar, vesairesi -makasl aralar biliyorsunuz- buna gre tanzim edildi. dedi. . Bunu niin anlattm? Ayn ahs ben, 12 Eyll ihtilali oldu, savcla gtrldmde savclk kaleminde grdm ve ardm. Dedim ki: Behet ya sen burada ne aryorsun? Dedi ki: Biz resm grevliyiz, grevlendirildik, burada alyoruz. Bir baka ey daha arz edeyim. Yani bu provokasyonlar ne kadar tekilatlar iine sokulmak isteniyor. Savcnn huzuruna ktmda ise aknlm bir kat daha artt. O zaman Milli Selamet Partisi Genel Merkezinin imdi herkesin nnde bilgisayar var, herkes yazma yapabiliyor, o zaman yaz ilerine bakan bir tek memur var. Emekli Albay Mustafa Arafatolu diye bir ahsn yannda alyor o ahsda. Baktm, o ocuk orada, karda yani zabt ktibi. Gayriihtiyari hiddetli: Selim, ya senin ne iin var burada yani bir deil iki deilsiniz senin ne iin var? O arada savc orada. Yani buradan vicdanen ok rahat bir ekilde sylyorum ki, 12 Eyll ihtilalini yapanlar sadece bize Mamak zindanlarnda yaptklarndan tr deil, orada len, katliamda lenler -biraz sonra temas edeceim o noktalara- olusun diye beklediklerinde ihtilali yapanlar, ihtilale anak tutanlar, alklayanlar, nerede kaldnz? diyenler de dhil olmak zere bu sua ortak olduklarn dnyorum. 3 bin ksur tane gencimiz olusun diye o arada katledilmilerdir, olusun. Mara olaylar olusun diyedir, orum olaylar olusun diyedir. Maraa gittim bir hafta sonra Mara olaylarndan. Aknclar Bakan beni karlad, Maran kenar

mahallesinde iki katl bir evi var, gtrd. Askerler var her tarafta. Ben de genel merkez sorumlusu ve grevlisi olarak yanmda bir iki arkadala birlikte gittim. Olay anlamak istedik. Nedir olay? diye sordum, dedi ki: Halis Bey, bu olay biz anlam deiliz. Ayn renkte 2 tane kamyon geldi. Hk renkli 2 kamyon geldi. Birisi Alevilerin mahallesinde durdu dieri Snnilerin bulunduu tarafa durdu. Snnilere dediler ki meydanda: Aleviler Trkiyede kalktlar, topyekn kalktlar Ey mmeti Muhammed, siz neredesiniz? dediler ve herkese kamyonun ierisinde silah dattlar. Ayn eyi Alevi mahallesinde de yaptlar. O zaman biz sorduk -ben kitabma bu eylerin bir ksmn aldm- o zaman yaptmz soruturmada bunun evet, doru olduunu, yani her iki tarafa da kamyon geldiini, silah datldn, bu katliamn yapldn hatta katliamn derinlemesi iin bir baka hikye var: Aknclar Bakannn evinin yaknnda bir baka yal bir insan Ben bu olaylar sezdiim iin koarak evime katm. Giderken yolda bir komuma rastladm. Ya seksenlerdeydi. Dadan, gitmi, srtnda odun getiriyordu. Ben kolundan tuttum Amca, ko, insanlara silah atyorlar, kr kuruna gidersin, brak odunu! dedim. Srlsklam terlemiti. Oduna kyamad, brakmad, ben de onu bekleyemedim. htiyar, yava yava evinin nne kmaya alyordu, evime gittim. Ertesi sabah ktmzda o ihtiyarn kafasnn bir yerde, gvdesinin bir yerde olduunu grdm. Bu bir gen deildi, bu tahrikin, iddetin, halka nasl yaygnlatrlmasn temin iin yaplm bir olayd. Bunu, bizzat o dnemin Aknclar Bakanndan kendim duydum ve arkadalarmla bunu paylatm. imdi huzurlarnza Peki, ihtilal yaptlar da Deniliyor ya hani Bakla kesilir gibi kesildi. Evet, dorudur. Sokak olaylar, sokak anarisi kesilmitir ama ierideki lmler, katliamlar, hakszlklar devam etmitir. Burada gene ifade edeyim: Pek ok eyde -zannediyorum belki bizim kitabmzdan da alntdr- pek ok kaynakta da bilano olarak ifade ediliyor, 12 Eyll htilalinin bilanosu -yani bakla kesilmi mi deil mi bunu ifade etmek bakmndan sylyorum- bir defa ieride yaklak 300 kii Mamak, sadece Mamak Cezaevinde lmtr, sadece 300 kii Mamak Cezaevinde. Bunun 170 ksuru ikence srasnda lm dieri de Kaarken vuruldu. eklinde ifade edilmitir. Kayorlard, kamaya teebbs ettikleri iin vuruldu. Kama hikyesinin bir hikyesini anlatmak isterim: Bir gn, koularmz bizim solcu- sac, lkc, komnist, komnistin her trls Yani fraksiyonlarn tamam ayn ortamda kalyorduk biz. MEHMET NAC BOSTANCI (Amasya) Hangi bloktaydnz? HALS ZDEMR B Bloktaydm ben. MEHMET NAC BOSTANCI (Amasya) B Blok HALS ZDEMR B Bloktaydm. Bir gn, Aydnlk gazetesinde de zaman zaman yazdn syleyen bir arkadala kouta bulunuyorduk. Bana geldi, dedi ki: Halis Bey, -Hocam diye hitap ediyorlar namaz kldm iin ve oradaki renmek isteyenlere ite Kuran dersi veriyoruz, akaik dersi veriyoruz- bir sohbet ortam ierisinde Hocam, bugn ok korkun bir olay yaadk. dedi. Hayrdr, nedir? K aylar O tarihlerde de ok iddetli k ve kar var. Asker cemseye bindirildik, mahkeme salonuna gtryor -sol gruptan bahsediyorum- gtrlrken birden cemse durdu, asker ara durdu ve oradaki subay bize nin aaya! dedi. Biz, baktk ki mahkeme salonu deil, savclk deil, niye ineceiz? Yani Mamakn ierisinde bir alanda durdu ve nin! dedi. Komutanm niye iniyoruz? Mahkeme deil buras. dedi bir arkadamz. Ona bir tane vurdu ve: Burada ihtiyac olanlar gidersin, kamak isteyen de kasn! dedi. Herkes, aynen tavuk gibi, aratan atlayan yere Pat! diye birbirimizin zerine dmek

kaydyla, kprdamadan ylece karlarn zerine oturduk. Anladk ki biz kayoruz muamelesi greceiz. Bu vahim olaylar anlatmakla, hele hele yani Mamak yaamayanlara, bilmeyenlere anlatmakla anlalr eyler deil, muhayyile d, akl d, hayal olarak canlandrmaya alsanz insann bunu hayal etmesi mmkn olmayan maalesef olaylar. MEHMET NAC BOSTANCI (Amasya) Halis Bey, istatistikler verdiniz, baz istatistikler. Onlar nereden aldnz? HALS ZDEMR Ben, ifade edeyim efendim, burada kitapta da, bunu kitabma da aldm bu istatistii ben, bunu, gene o davada yarglanan bir arkadamzn bir mlakatnda, zannediyorum asker kaynaklardan ald, ha bu ifade ey yapaym, Emin Emirle Mill gazetede 12 Eyll 2005 tarihinde yaplan bir mlakat. Msaade ederseniz bu eyi okuyaym: htilalle birlikte her ey altst olmu, her ey yerinden oynam, her ey bir pamuk iplii gibi hayata tutunur olmutu. O Cuma gn sabahndan balamak zere Trkiye Byk Millet Meclisi kapatld; Anayasa iptal edildi, siyasi partilerin kaplarna kilit vuruldu; 650 bin kii gzaltna alnd; 1 milyon 683 bin kii filendi; alan 210 bin davada 230 bin kii yargland;7 bin kii iin idam cezas istendi; 517 kiiye idam cezas verildi, bunlardan 50si asld, idam istenen 259 kiinin dosyas Meclise gnderildi; 71 bin kii TCKnn 141, 142 ve 163nc maddelerinden yargland; 98.404 kii rgt yesi olmak suundan yargland; 388 bin kiiye pasaport verilmedi; 30 bin kii sakncal olduu iin iinden atld; 14 bin kii yurttalktan karld; 30 bin kii siyasi mlteci olarak yurt dna gitti; 300 kii kukulu bir ekilde ld; 171 kiinin ikenceden ld belgelendi; 937 film sakncal bulunduu iin yasakland; 23.677 dernein faaliyeti durduruldu; 3.854 retmen, niversite grevlisi, 120 retim yesi, 47 hkimin iine son verildi; 400 gazeteci iin toplam 4 bin yl hapis cezas istendi; 31 gazeteci cezaevine girdi; 300 gazeteci saldrya urad; 39 ton gazete, dergi imha edildi; cezaevlerinde toplam 299 kii yaamn yitirdi; 144 kii kukulu ekilde ld, ki ikencelerden; 14 kii alk grevinden ld; 16 kii kaarken vuruldu; 95 kii atmalarda ldrld; 73 kiiye doal lm raporu verildi; 43 kiinin intihar ettii bildirildi. Bu, 12 Eyll, yani bakla kesilir gibi kesildi denildikten sonraki tarihin bir bilanosu. MEHMET NAC BOSTANCI (Amasya) Onun kayna nedir? HALS ZDEMR Bunun kayna MEHMET NAC BOSTANCI (Amasya) Mill gazetede yaplan o rportaj deil mi HALS ZDEMR Emin Emiri, ki Mamakta kalm bir arkadamz MEHMET NAC BOSTANCI (Amasya) Kendisi aratrarak bir yerden mi karm? HALS ZDEMR Evet, aratrarak karm. O ksm ben kitabma almadm ama gazetede kendim okudum yani nereden aldna dair bilgileri, dokmanlar veriyor. O tarihli gazeteden de bu ey yaplabilir. imdi, efendim, biraz nce ifade ettiimiz gibi ncelikle fraksiyonlara, ite solcular sadece solcu olmakla kalmad, Leninist, Marksist, inci vesaireci filan Yani 5 kii bir araya gelmise 5 tane ayr fraksiyon doruldu. Ha, keza gene lkcler zerinde Hillciler, amanistler diye eyler yaplmaya, gayret ierisine girildi, Aknclar ayn ekilde kendi ierisinde blme gayretleri ierisine girildi. Yani, anari ve terrn ierisine ekebilmek iin Aknclar olmadk muamelelere tabi tuttular, mensuplarn katlettirdiler, okullardan kovdurdular vesaire vesaire.

Yani, peki bu arada Aknclar Dernei olarak -biz yneticileriyiz- Aknclar Dernei ne yapt da -biraz ksaca ona da temas etmek isterim- byle bir muameleye tabi tutuldu? Mamak zindanlarna pek ok arkadamz kapatld, ben dhil pek oumuz olaanst muamelelere tabi tutulduk ve ikencelere tabi tutulduk. Efendim, bu kitab, ben Mamak Zindanlarnda Bir Aknc, Tarihe Notlar kitabn 26 yl sonra yazdm. 26 yl sonra yazdmda baktm ki yazma nedenim u: Aknclarla ve o gnk olaylarn tahliliyle alakal deerlendirmelerin toplumda ok yetersiz olduunu fark ettim. Bilinmediini ve bunun bilinmesinin topluma gelecek bakmndan -yani provokatif birtakm olaylar, bakaca olaylar var- bunlarn da bilinmesi, bu nevi olaylara genliin zihninin kapatlmas ve ders, ibret alnmas bakmndan kitabma aldm. Ancak, kitap yazlrken iki ayr hukukudan mtalaa aldm. Bunlardan birisi Yardmc Doent Avukat Sleyman Akdemir dieri gene Doktor, u anda Profesr oldu, Sinan Klolu diye bir arkadamz. Sinan Klolu dediimiz arkadamz ayrca asker mahkemelerde hem hkimlik hem savclk yapm bir arkadamz. Bu kitab ben, gzyalaryla yazdm ancak bunun hibir satrnda ikence tabiri kullanamadm. O artlar, o psikolojiyle yazlm bir kitaptr. Byleyken dahi bu kitab okuyan arkadalarmz, her kim okumusa, siyasette, sada, solda vesaire Nerede bulunursa bulunsun, bugnk artlarda, okuduktan sonra beni aradklarnda alayarak okuduklarn ifade etmilerdir nk, gerekten yrek dayanmaz hadiseler zeri kapatlarak deta devlete kar su ilememek eyine snarak bu kitab kaleme aldk. imdi sizlere arz edeceim bu nmdeki dier kitap Aknclar Davas ve ddianamesidir. Bu iddianamenin zerinde bir bez var, u bez. Yani, o tarihlerde moda olan pijamalarn kumadr veya yatak, yorgan, ite rtlerinin, perdelerin filan o dnemde -gen arkadalarmz bilmezler- bu kumatr. Benim bu gz bamdr. Bunun zerine cilt yaptm bu gz ban darya karabilmek iin. Artan bezi de, nk aramalar karken de ok sk denetleniyorduk, bezi de -affedersiniz- mendil olarak kullanmak zere cebime koyarak karttm yani bu bez bunun parasdr, unun parasdr. Ben, birliimden alnp Mamak Asker Cezaevine getirildiimde nce bir asker yetkilinin karsna karldm. MEHMET NAC BOSTANCI (Amasya) Onu size gz band olarak kullandlar ylemi? HALS ZDEMR Bunu gz band olarak kullandlar. MEHMET NAC BOSTANCI (Amasya) Gzlerinizi balamak iin HALS ZDEMR Bu, krk gn benim gzmde bal kald. Yani, hcrede bulunduum sre dnda. MEHMET NAC BOSTANCI (Amasya) Bir hatra olarak saklyorsunuz. HALS ZDEMR Bunu hatra olarak saklyorum, evet. Savclkta Nurettin Soyer Basavcyd, Basavcnn huzuruna karttlar. Basavc bana dedi ki, bir cumartesi gnyd: Ne iin getirildin? Askerden alnarak getirildim. Zannediyorum, nnde dokman yoktu. Dedim: Ben memuriyet yaptm, memurdum. Klk kyafet de o zaman dzgn. Dedi ki: Evladm, sen herhlde bir ey iin ifade vermek zere arldn. Sen bizim misafirimizsin, iki gn burada kalacaksnz. Bunu, unun iin anlatyorum: Bu iki gnlk misafirlik ortamnda yaadklarm, grdklerim var. Postasn ard -Antalyal bir delikanl- dedi ki Bu, size misafir olarak emanettir, sizin kouunuzda kalsn. Beni koularna gtrdler, o, savclarn, hkimlerin yemek yedii yerde yemek yedirdi, ayn eyde oturduk. Bana savc dedi ki: Evladm, sakn bir yere ayrlma. Sadece ifaden alnacak, birliine geri

dneceksin. Ben, biliyorum neyle karlaacam ama kamay hibir zaman dnmediim iin, iki gnn paal paalktr, bir de etraf grelim istedik. Bana dedi ki ayrca Nurettin Soyer: Seni sorgulayacak, ifadeni alacak savc Enis Karak, zmirde, pazartesi gn geliyor. Pazartesiye kadar misafir olacaksn. Pazartesi sabah oldu, Enisin, Yzba, Savc Enisin kaleminde oturuyorum, oraya gtrdler beni. Fakat, darda askerler konuuyor birbirleriyle, iki gn orada misafir oldum ya, diyorlar ki: Sen gtr. Ben gtreyim. Birisi diyor ki: Ya biz beraber olduk. Anladm ki benimle ilgili konuuyorlar. Beni ikence yerine gtrecekler ama yz yze kaldklar iin mahcuplar, beni almak istemiyorlar, birbirlerine smarlyorlar beni. Oradan gen bir ocuk geldi, dedi ki: Kusura bakma, ben yeni geldim, seninle tanmyoruz. Biz askeriz, sen de askersin. Bu, bizim grevimiz, seni gtreceiz. Ald savclktan, aa kata indirdi, aaya indiimizde Yalnz, savclk safhasnda kapda otururken Nurettin Soyerin, Sahir Solmaz diye ismini hatrladm, Bursa lkclerin bakanln yapan gen bir ocuk sorguya gtrlp getiriliyor. Benim jenerasyonum, lkc. Burada oturuyorum, Savc Nurettin Soyere ifade veriyor, darya kyor. Yan tarafta bir oda var, orada sivil grevliler var. Nurettin Soyer: Bunu geri gtrn C5e. diyor. C5e gtrn. diyor, arkasndan o siviller geliyor Devam edin. diyor. Dedim ki Ha, Sahir Solmaz lkc, o Antalyal ocuk da lkcym, posta ocuk Ben de lkcym. dedi, konuuyoruz orada eyin nndeyiz. te, C5te yaadklarn anlatyor Sahir. Ama insanlktan km, ikenceden geliyor. O ocuklardan birisi Sahire dedi ki: Aabey, senin bulunduun yer, yukarda bir yer var, hcre, buras Hilton kalr yannda. Dikkatinizi ekiyorum C5 Hilton kalr yannda. Sen rahatna bak, oras ok iyidir. dedi. Pazartesi gn ne oldu? Gelen delikanl beni aaya indirdi, bir Ford Taunus, siyah plakal bir ara geldi, beni bindirdiler. Savcln nnden ayrlr ayrlmaz bu bezi kartt. Affedersiniz MEHMET NAC BOSTANCI (Amasya) Siz Fordun arkasnda oturuyorsunuz, iki tarafnzda da HALS ZDEMR Evet. nce bir sigara ikram etti bana, Ben sigara kullanmyorum. dedim. Sonra bunu verdi, dedi ki: Ben mi balayaym, sen mi balarsn? Ben balarm. dedim, baladm. Kontrol etti, dedi ki: Kusura bakma. Ald beni, bir stabilize yol Stabilize yola girince ben, askerin tarif ettii yere gtrldm anladm. Yani Hiltona deil de hcreye gtrldm anladm, C5e deil. Ara, byle bir stabilize yoldan daha yukar kt, garnizon olarak kullanlan, asker garnizon olarak kullanlan bir binaym -sonradan rendim bunlaronun te Kafan e, saa dn, sola dn koltuumda bir asker, bir demir kap atlar gcrdayarak, ben eriye gir! dediler, girdim, ikinci admda duvara tosladm. Kapy kapattlar Gzndeki ba aabilirsin. dediler. Ban e ve ieri gir. stersen gzlerindeki ba aabilirsin. Bu bir aka myd? Bulunduum yeri tanmaya, geniletmeye alrken beynimde pei peine sorular sralanyordu. Ben neredeyim? Niin bu yerdeyim? Kimler, ne iin beni buraya getirdiler? Kime, ne zararm dokundu? Ben ne yaptm? Beynimde bu cevapsz sorular uuurken genzime dayanlmaz bir koku yaylyordu. Buras karanlk, souk, darack ve pis bir yerdi. Elimle ltm, be kar bir taraf, drt kar bir taraf. Genilii bu. Zifiri karanlk, svas yaplmayan bir kiremit, tula duvar. En st ksmnda bir cam bardan geebilecei kadar delik var, hava delii, oraya kapatldm. Sonra reniyorum ki girdiim yer -affnza maruren sylyorum, anlalmas iin sylyorum- insan pislii. Daha nce girenlerin dar karlmad iin pisledikleri pisliin ierisine

girmiim, ki bazlar kurumu, bazlar kurumam -ok affedersiniz, ifade etmek zorundaym- ben, ancak, tabii oraya girdiimde Girmeden nce bir hatram ifade etmek isterim: Mehmet Zahid Kotku Hoca Efendi. Yani, u mehur Erbakan Hocann Hocas dedikleri zat. Bu zatn bir sohbetine davet edilmitim Hac Bayram Camiisinde. Hac Bayram Camiisinin altnda bilmem bilenleriniz var mdr- caminin altnda bir dehliz gibi bir yer vardr, Hac Bayram Hazretlerinin oras inziva yeriymi, ben ilk defa gryordum. Darack bir yer, tam ayakta duramadan duruyorsunuz. Biraz, meydan gibi bir yer var, arada bir yer var ama kk delikler var, deliklerden birisinden ieriye baktm. Kylerde kk frnlar vardr, yani ayakta durulamaz ama bir, iki metrekare bir yer, byle bir yer. Merak ettim, yani bir yandan Hoca Efendinin sohbetini dinliyoruz, bir yandan da merak ettim, merak saikiyle sordum orada bulunanlara: Buras nedir? Dediler ki: Buras ilehane. Hac Bayram Veli Hazretleri dervilerini buraya alr, burada uzlete eker, krk gn burada bir ey yemeden, ite gnlk diyelim 3 hurmayla, 21 kuru zmle filan beslenerek uzlet, arnma yaarlar. Bir tarikat, eitim yeridir. Ben, gayriihtiyari, orada Ben, katiyen byle bir yerde kalamam. demi idim. Kap alp girdiimde o aklma geldi. Kalamaz msn sen? Al, buyur ite buradan. dedim ve fakat enteresan tabii krk gn olacan bilemezdim. Uzlet de krk gnd, benim kaldm sre de krk gnd. Savcnn gzetim tarihleri, kaytlarda, burada eydir yani gzetim altna ald tarih ve mahkemeye karldm tarih. Asker birliimden aln tarihimle mahkemeye karldm, tutuklanma tarihim alt gndr. Alt gnn bir ksm yolda gemitir, krk gn hcrede gemitir, o iki gn de, eyle beraber. Hcrede olanlardan bir miktar bahsetmek isterim. Bunlarn yeniden bir daha yaanmamas, yaplanlarn, bunlara alk tutanlarn belki vicdanlar varsa neye alk tuttuklarn daha iyi anlamalarn temin bakmndan ve tarihe not dmek iin. Yazarken ok zorlandm, inallah anlatrken kolay anlatrm: Tam on iki gn uyutulmadm, hibir ey verilmedi. Yemeden, imeden on iki gn o insan pisliklerinin zerinde -ki ben Mill Trk Talebe Birlii Bakanl yapm, Akifi anma gnleri dzenlemi, stiklal Marn en gzel okuma yarmalar dzenlemi bir tekilatn bakanydm- Bin defa stiklal Mar okuyacaksn, bin defa Atatrkn Genlie Hitabesini okuyacaksn, bin defa ite anakkale Marn syleyeceksin, bin defa unu yapacaksn Artk, azmn ierisinde dilim dnmeyene kadar ve azmn ierisinde biraz nce bahsettiim o kurumu pisliklerin azm doldurduu, ayakta duramayacak hle gelinceye kadar on iki gn sren, uyutulmadan, yatrlmadan, yedirilmeden, iirilmeden Bu, sorguya hazrlama sresiymi meer. Yozgatl bir asker, Yozgatl olduunu uradan biliyorum: Oradaki grevlilerden birisi Ya sen hlen burada msn? dedi -izine gitmi- Anadoluda bayramlarda datlan, olduka kalitesiz ekerler vardr, kylerde datlr, imdilerde var m bilmiyorum, yle bir ekeri eyin altna att, kapmn altnda, o hcrenin kapsnn altnda iki, parmak bir yer var demirin altnda, darda asl n eyi oraya dyor, ben orada seyrediyorum. Yani, karanlkta artk u vcut a o kadar hasret ki iki dizimin zerine kyorum ve izliyorum orada. O oukcaz o ekeri verdi. Daha sonra bir gn geldi, dedi ki, ya ben acr, merhamet eder asker diye askerlerin yemek yedii, grevli askerlerin yemek yedii yerdeki yemekleri meer subay nezaret ediyor, gtryorlarm, o ocukcaz yemei yerken ekmei srm ve bir dilimi dolabn arkasna atm. Frsat bulamam ki bana getirsin. Frsat bulduunda dolab ekmi, ocuk kendisi anlatt bana yani nbeti srasnda verebiliyor bunu. Dedi ki: Veremiyoruz. Bunu ben byle verdim. Karanlk, altndan verdi bana. Kurumu, ktr ktr, lezzetini hayatta unutmadm, unutamayacaz da.

On gnden bahsediyorum. Daha sonra, sanyorum o asker veya baka bir vicdanl asker kendi yiyecei aure tatlsn yass tabaklar, demir tabaklar var askeriyede, askerliini yapanlar bilecekler -imdi bilmiyorum nasldr- o tabakla demirin altndan uzatt bana. Dedi ki: Sakn, bunu ye, taba orada ters kapat, brak. Sorarlarsa Buradayd zaten. dersin. Zaten, bize yapacak her eyi yapyorlar lmn dnda. O on gn zarfnda bir adet eker, bir yarm dilim ekmek, bir tabak aure. Vcudum, kalbimden balayan bir ate, alev btn vcudumu saryor. Yalvar yakar askerlerden, nbetilerden istediim bir ay bardana -nk borular donmu, su akmyor- darda askerin ifadesi, diyor ki: Su yok. Camdan sarkan buzu kryoruz, bunun iine koyuyor. Grlmesin, bilinmesin, yasak olduu iin iki, barda gemeyen sudur, itiim de odur on gnde. Vcuduma bir, kalbimden kan bir ate, alev vcudumu saryor, tarif edilmez bir yangn yani sanki zannedersiniz ki bir eyi kzartyorsunuz veya yakyorsunuz. On nc gnn sonunda dediler ki: Kalk, gzlerindeki ba bala! Baladm. Srtn dn! dediler, dndm. Kapy atlar, gzbam kontrol ettiler ve on alt gn sren sorgum devam etti. Bunu ifade bakmndan da, yani mahkemeye, bu Evren - ahinkaya mahkemesine mdahil olarak yazdm dilekede koyduum iirimi msaade ederseniz olayn anlalmas, hissiyatn anlalmas bakmndan, bir de bana kolaylk salyor nk anlatamyorum, nutkum tutuluyor; Hcrem: Hcremin duvarlar sadan be, soldan alt kar, ilehane ile sanki yar, Hcrem, benim ana kucam Yirmi bir, yirmi iki yanda bir gen Hcrem, benim ana kucam, Sana dargn kalmayacam, Hcrem, sar beni, Ben lmden geliyorum, Hcrem, seni seviyorum Hcrem darack, Dualarm Allaha ak, Yakar Rabbime, Vuslat iin hem ne yakar Gzlerimin ya iime derler ya, Benim kalbim akm Sorgu: Sorguya alnyorum, Allahm, artk dayanamyorum Sorguya alnyorum, Bakalar yor, donuyor, Ben yanyor, kavruluyorum. Allahm, artk dayanamyorum Sorguya alnyorum, kimsesiz ve yalnz, Ve yalnz Rabbime yalvaryorum, Artk dayanamyorum Sorguya alnyorum, Sanki beni anlayan m var? Sanmyorum heyhat! Vatanmda dayanlmaz aclar yayorum

Yayorum, Sorgudan geliyorum, yryemiyorum, Kollarma girmi iki asker, tanyorum Demek hl yayorum, Sorgudan geliyorum, yayorum Sevinsem mi zlsem mi bilmiyorum, krediyorum Demir kap gcrdyor, Hcrem beni ieri buyur ediyor, Sanki ana kuca, sanki baba oca Bugn de yayorum, Alnm ta duvara dayayp krediyorum, Yaadm secdede hissediyorum Ruhum strap iinde, aclarm hissetmiyorum, Bugn de yayorum, krediyorum. Bunlarn, ne yaadklarmzn anlatlmas, pek ok arkadamzn Bunlar, sadece tabii benim yaadklarm deil yani byle bir alglama ierisine ltfen girmeyiniz. Mamaka yolu dm pek ok gencin, sacs solcusu fark etmeden yaad muamelelerdir. Belki bizim biraz farkmz uydu: O gn, bugnk tabirle rgt lideri saylmamz, eitim sorumlusu olarak grlmemiz olabilir diye dnyorum. imdi, bu muameleleri yapan insanlar yarglanyor. Bu insanlarn karlatklar muamelelerle alakal bizden merhamet talebinde bulunulabilir mi? Bunlar, bizim yaadklarmz. eriye girmeden yaayanlar var. Toplumun her kesimi yaad, retmen yaad, memur yaad, akademisyen yaad, herkes yaad. Hatta mevcut anayasayla sonular itibaryla bugn yeni doan ocuk da yayor. 12 Eyll diye tarif edilen asker mdahalenin izah sanrm ok mkl ve zor. Burada unu da ifade etmek isterim: Peki, Aknclar, eitli muamelelere tabi olmular. Bunu hak edecek ne yapmlar? Yani, bu karde kavgasdr diye tm Trkiye sathnda kendi mensuplarna bu retiyle ifade etmi olan bu insanlar ne yapmlar da bu muamelelere tabi olmular, anlalmas mmkn deil. Aknclar kurulduunda Tevfik Rza avu, rahmetli, Aknclarn kurucu genel bakandr, Aknclarn kuruluuyla alakal bir eyi var burada, onu da kendi dilinden, kendi lisanndan okumak isterim. Aknclar Derneinin kurucular niyetlerini yle ifade ediyorlard yazl ve szl olarak: "Mevcut anarik ortamdan gerek kendileri ve gerekse genleri kurtarmak, maddi ve manevi ynden stn meziyetli bir genlik yetimesine yardmc olmak ve bu ynde almalar yapmaktr". Gene, Tevfik Rza avu, bir toplantda genlere hitaben: "Gen insan denilince aklma, ilk nce akll, akll olunca imanl, imanl olunca da edepli insan geliyor. nk gen insann bu ekilde dnlp deerlendirilmesi gerekir. Senin vazifen, beynelmilel Siyonist mihraklarnn ve yerli i birlikilerinin oyununu bozmak ve ona alet olmamaktr." Yani srekli tekilatmz yneticileri bizler, tekilatmz mensuplarna ilediimiz ey budur. Ayrca, biraz nce ifade ettiim sivil toplum kurulularnn hoca efendilerinin bizim zerimizde vaaz, nasihatlerinde zerimizde braktklar etki var. Gene, ifade etmeden geemeyeceim, merhum Erbakan Hocamz, her frsatta, malum ya msait olanlarnz, bata zataliniz Sayn Bakan biliyorlar, solcular, Cumhuriyet Halk Partisi, bir anlamda psikolojik himayesi altnda, lkcler, Milliyeti Hareket Partisinin Aknclar, slamclar da Mill Selamet Partisinin birlikte anlr, birlikte ifade edilir. Her sylemlerinde, bata Erbakan olmak zere Bu, kk darda bir oyundur. Gene kendi sz var burada, arzu ederseniz Erbakann o

ifadeyi de biraz sonra ey yapaym. Gene, Demirelin ve Ecevitin ifadeleri var. Merhum Trkein, vefat etmiti, rahmetle anyoruz. Elbette tabii, Trke de Demirel de Ecevit de Gidin, insan ldrn. dememilerdir ama unu da dememilerdir: Bu karde kavgasdr, buna dur deyin. de maalesef dememilerdir. Bugn geriye dndmzde, pek ok solcu arkadamz ve lkc arkadamzla bunun da deerlendirmesini karlkl yaptmzda, maalesef, bu deerlendirmeyle de hemen hemen yzde 80-90 orannda bu deerlendirmeye katlan insanlarla karlayoruz. BAKAN Halis Bey, Aknc genler, Aknc Genlik Tekilat, 80 ncesi dnemde iddet karsnda nasl bir pozisyon ald? Olaylara kart m? Ne lde kart? Sizin gzleminiz nedir? HALS ZDEMR Ben, Aknc Genler Derneinin eitimden sorumlu genel bakan yardmcln yapyordum. Aknc Sporcular Derneinde -ki aktif bir dernekspor almalar btn illerde spor salonlarmz var, genleri spora ynlendiriyoruz. BAKAN Daha ok hangi spor? Karate? HALS ZDEMR Karate, judo, savunma sporlar. BAKAN Savunma sporlar. HALS ZDEMR Ltfen, bunu o gnn artlar altnda, bir elinde silah olan insanla ayn yatasnz ve ayn psikolojiyi yayorsunuz, korkaklkla itham ediliyorsunuz, bu insann kendisini ifade etmesi gerekiyor. Biz, ahsen genleri bu nevi aktivitelere ynlendiriyorduk ve srekli, hatiplerimiz, konumaclarmz ve yneticilerimiz, bata bizler olmak zere, biraz nce, kurucu genel bakann ifadelerini arz ettim, bunun bir karde kavgas olduu ve bir Mslmann bir Mslman katiyen ldremeyecei, hatta bir karncay dahi incitemeyecei fikriyle, inancyla, srekli empoze edilerek yetitirildik yani byle bir kska, byle bir otokontrol ierisinde yetitik. Peki, buna kar durmak isteyen var myd? Evet, vard. Farzmuhal bir niversite, bir arkada, lkcler ya da solcular tarafndan ldrlen arkadalarmz, geliyorlar Karlk vermek istiyoruz. diyorlar. te, Erbakan Hocann sylemi var, hatiplerin sylemi, bizlerin sylemi var. Hayr, efendim o yle olmasn diyor, byle olmasn diyor. E ne yapalm peki? O hlde, bunun din ynn soralm. Bakn, ben bizzat, stanbulda bir hoca efendiye, Sadrettin Yksel merhum Hoca Efendiye gittim. Ben buna inanyorum, ayn inanc tayorum ama bir karinem olsun, bir dayanam olsun nk aktif bir cemiyetin bandaym, Aknc Sporcularn Genel Bakanym, bunu kendilerine rahat fren olarak kullanaym diye genlere yanna gittim. Gittiimde, iki hl beni ok enteresan, ilgin buldum. Birisi, Sadrettin Yksel Hoca Efendi gibi dnya apnda bir hoca efendinin Fatihte bir ara sokakta kck bir dairede, mtevaznn ok tesinde bir dairede, yerde sergi dahi olmayan, salonunda bir yatak ve yatakta yatan -rahatszd kendisi gittiimde- tahta sandalyelerin evinde bulunduu bir ortamda grdm. Ama evinin duvar ktphane idi, kendisi o artlarda kabul ettiler ve kendisine ben, bize sorulan sualleri derleyerek sordum. Yani sadece siyasilerin deil, toplum nderlerinin de Aknclarn anariden geri durmalarnda bir fonksiyonu ifade iin arz ediyorum. Dedim ki: Efendim rnek verdim- Krkkalede bir yurtta Aknc mensubumuz lkcler tarafndan dvlerek ldrld. Babas da bir lkc olan, emniyet mensubu olan bir zatn ocuu. Cenazesini ben Hataya gtrdm, Hatayda Suriye snrnda bir kyde defnettik. ki: Ankara Anttepede komnistler hkim -tabirimi mazur grn, sol gruplar, komnistler diye, kendileri zaten Komnistiz. diyorlar- o blgede Safranboludan bir gen, imam hatip okulu mezunu bir gen, niversite snavna girmek iin geliyor. smi Celil. Snava girerken imdi bu genler hatrlarlar m bilmiyorum, insanlarn siyasi grntleri byklarndan, salarndan, ellerindeki

dokmanlardan anlalyordu. O gen arkadan cebinde o gn Aknclara ait bir dergi kimliini ifade ediyor. Onunla birlikte Anttepe Lisesine snava girecei yeri belirlemek iin gidiyor, imam hatip okulunu bitirmi bir gen, kimseyi tanmaz. Kapdan kta, solcular ldryorlar, yaralyorlar, daha vahim bir ey syleyeceim, Hacettepe Hastanesine gtrlyor, o zaman Hacettepe Hastanesi, ne kadar ayrma topluma yaylm, ne kadar derinlemi. Sonra reniyoruz ki kan kaybndan hastanede vefat ediyor. Yani doktorlar da bu iin ierisinde maalesef, ihmalle girmi oluyor. Bunu da Safranboluya gtrdk ve gece saat 12de defnettik. Ben ismini filan unutmutum, uzun zaman gemiti, bir seyahat srasnda Safranboluda bir dostumla sohbet ederken Buraya gece geldik, biz cenaze defnetmitik. dedim. Dedi ki: Benim kaynbiraderim. Babas annesi yayor mu, ziyaret etmek isterim. dedim. Yayor. Haber verdiler, gittik. Bakn, u yara, u ac dindirilebilir mi? Babas Benim olum Safranboluda baheli evi ok seviyordu, madem bu onun arkada, orada kabul edeyim. diyerek bizi ba evlerinde, ehrin dnda kabul etti. Gittik, bir bahe ierisinde bir ky evi, girdik oturduk. Yalnz, kaynbiraderi, benim arkadam olan dedi ki: Sana bir hususu hatrlatacam, kaynvalidemiz bu olayn etkisiyle sana dndke Ho geldin diyecek. Unutuyor, unutkanlk var. Yani bu yeni deil, psikoloji tamamen km durumda. Yani idare et artk, her dndnde sana Ho geldin diyecek, sen de Ho bulduk dersin, hatrn soracak, yeniden anlatacaksn. Gerekten, kadncaz bir ey ikram ediyor, dnyor Ho geldin, kimsin sen, nereden geldin? tekrar ediyor. Babasna sordum, dedim ki Bu ac tabii unutulmaz. Dedi ki: Evladm, u kap gcrdyor, aa, tahta kap ama gcrdyor aarken, bu her gcrdadnda Celil geliyor zannediyorum. Otuz ksur yl gemi zerinden, bu acnn unutulmas, bunun sorgulanmas. Sorgulanma deyince, bu alan mahkemeden bir mddet bahsetmek isterim. BAKAN Sadrettin Bey size ne nerdi? Olaylar anlattnz byle, size ne nerdi Sadrettin Bey iddet konusunda. HALS ZDEMR Onu ifade edeyim, affedersiniz, onu atlyorduk. Dedim ki Arkadalarmz yle dnyor, baz arkadalarmz bize geliyor diyor ki Ksas uygulayacaz. Biz, bizi ldrmeyeni deil, ldreni ldreceiz. Sadrettin Hoca rahmetli, yatan dorultturdu, arkasna yastk koydurdu, dedi ki: Bak evladm, ksas ferden uygulanan bir hadise deildir. Bilseniz ki yzde yz, Ahmet, sizin kardeiniz Mehmeti ldrd ve gznzle grseniz, siz onu, benim madem kardeimi ldrd, ben de bunu ldrdm diyemezsiniz, katil olursunuz nk bir insan ldren kinat ldrm gibidir. hkmn hatrlatt. Zaten biz bunlara inanyoruz da Sadrettin Hocadan da bilinen lim bir zat, ayrca Sadrettin Hoca, o dnemde verdii din eylerle ok nde grnen bir ahsiyet. BAKAN Olu da ldrlm deil mi? Metin Yksel. HALS ZDEMR Evet, Metin Ykselin babasdr. O bakmdan yani, biraz da ona unun iin gittim ben Bakn, evlad da ldrlm bir zattan fetva alyoruz. Yapamazsnz sualini zaten biliyoruz, teyit ve pekitirmek iin. Katiyen yapamazsnz ama siz ki geldiniz bana sordunuz, ben size bunun aslnn nasl olabileceini syleyeyim. Ksas, tamamen devletin iidir ve mahkemenin iidir. Mahkeme karar verir, devlet de bunu yapamaz, mahkeme karar verirse devlet yapar. Ksas budur. Katiyen yapamazsnz, herhangi bir siyasi gruptan size unu yaptlar, biz de onlara bunu yapalm diyemezsiniz, kul hakkna girersiniz dvseniz. dahi diye BAKAN Bu iin normatif taraf. Pratikte iddet yaand m? HALS ZDEMR Pratikte iddet tabii, baz yerlerde saldrlar okullarda. Ben, benim hayatmdaki rneini vereyim. Ticaret Turizm Yksek Okulu lkclerin elinde. imdi hepsi arkadalarmz, dostlarmz yani, aleyhte konumu olarak bir ey

sylemiyorum, gnn fotoraf iin sylyorum. Kayt yaptrmaya gittim, oradan beni tanyan bir arkada geldi, tanyan demeyelim, Tokattan Mill Trk Talebi Birliinde birlikte olduumuz bir arkada hemen yanma geldi, lkcym diyerek okula kayt yaptrd okuyor, Behzat ismi, dedi ki Vallahi Bakan, imdi koridorda karar aldlar ve ldrecekler, hemen okulu terk et, koridorda karar aldlar ve seni ldrecekler okulun ierisinde. La havle ya, kayt iin geldim. ktm, Yabanc Diller Yksek Okulunu da tutuyor puanm, ayn tarihte oluyor bakn, gelinen noktay sylyorum, oraya gittim. Orada, gittiimde, imdi retmenlik yapan stanbulda bir arkadamzn days okulun muhasebesini yrtyormu. Daysn ey yaparak dedi ki Daymn yanna git yani orada tandk olmaz, komnistlerin elinde okul, devam mecburiyeti yok, rahat bitirirsiniz yani gidip gelme sorunu olmaz. Oraya gittim, ay kahve filan, meer bu defa da muhasebeci biliniyormu, onun ayn imi olmak yani adamn siyasi izgisiyle alakal bizi orada hemen tespit noktasna getirmi. Evraklarmz hazrlayacaz, geldim, bu defa beni daysna gnderen arkada dedi ki Katiyen gelmeyesiniz. Gelinen nokta bu. Aknclarn da hkim olduu okullar var. Mesela, stanbul niversitesi Aknclarn hkimiyeti altnda. Sosyolojik bir vaka hline gelmi yani ya taraftarm diyeceksiniz, bir taraftan olacaksnz ya da iinde bulunduunuz artlarda yaamaya mahkm edileceksiniz. BAKAN Aknclar hkim olduklar okullarda otoriteyi tesis etmek iin birtakm yntemler kullandlar m? HALS ZDEMR Kullandlar evet, anlatyorlar ama ldrmenin dnda, odunlar, sopalar, kavgalar eklinde cereyan etmi olaylar, oralarda yaayanlar anlatyorlar. Ancak memnuniyetle unu bugn yayoruz, bugn gryoruz ki eer toplum nderleri bize o telkini yapmasa idiler, siyasi parti olarak merhum Erbakan bizi frenlemeseydi, en azndan sussayd dahi yani Bu karde kavgasdr, katiyen giremezsiniz, olmaz byle bir ey. demese, sussayd dahi, belki bugn karnzda, huzurunuzda konuan bir insan ben olmayacaktm nk nden giden bir tekilat yapsnda bir insandm, belki herhangi bir yerde bir kr kuruna sebepsiz gidecektik. Dolaysyla, Aknclarn ve Mill Trk Talebe Birliinin, ben Tokatta da Mill Trk Talebe Birlii Bakanl yaptm. Sayn Bakan, unu da ifade etmek isterim, Aknclarn bu olaylara girmemesinin toplum zerinde yle bir etkisi oldu: Aknclar Genel Merkezi 1979 ylnda kapatldnda ki bir provokasyondur- bir bildiri cuma saatinde ieride baslyor, mumlu kt bildiri masasnn zerinde bulunuyor, askerler o anda ieriyi basyorlar, onu yakalayp Aknclar kapatyorlar. Bizzat yaadmz bir olaydr. 1.200e ulam ube says, 67 vilayet var baknz, 500 civarnda ile var yani tamamn topladnz zaman her birinde birer tane ube olsa varsayn ki 600 olmas lazm. Mahallelere kadar sirayet etmi bir tekilat yaplanmas. Neden bu kolay yaplanyordu? Siyasi tercihinden dolay deil, veliler, babalar, analar, ocuklarn anarinin dnda tutabilmek iin ya Mill Trk Talebe Birliini tercih edip emanet ediyorlard olaylara karmadklar iin, azami lde karmadklar iin, mmkn mertebe karmadklar iin, canlarn korusunlar. Bir de buradaki ocuklar programlar itibaryla ne yapyorlar? Bunlar mill genlik geceleri yapyorlar, Ayasofya alsn mitingleri yapyorlar, Kbrs Trktr, Trk kalacak mitingleri yapyorlar diye toplumda kabul edilmi, gerek Mill Trk Talebi Birliinin gerekse Aknclarn byle bir pozitif kabul var. Bu kabul, Aknclarn tm illerde ve ilelerde tekilatlanmasna, kolay tekilatlanmasna, kabul grmesine sebebiyet verdi. BAKAN Halis Bey, rahmetli Erbakann Aknclar Dernei zerindeki etkisi moral bir vasilik dzeyinde miydi? Yoksa bir tr siyasi partinin yan organ, atamalar tayin eden, kimin nereye geleceini bilen, o ekilde bir iliki sz konusu muydu?

HALS ZDEMR Hayr, Erbakan Hocann buradaki, szmn banda belirttiim yani siyasi kamplamann bizi siyasal olarak da o noktada tutan bir yan vard. Erbakan Hocann, bizim Erbakan Hocay kabul etmemizden, sevmemizden kaynaklanan bir temas vard. Onun dnda, ki ben en uzun Aknclar ynetiminde de Aknc Genlerin kuruluunda da Aknc Sporcularn da bir gn hatrlamam ki Ynetime u arkadanz alnsn, u da karlsn ya da yle niye yapmadnz? eklinde en ufak bir teklifleriyle dahi karlamadk. Ancak biz, genliin de verdii bir eyle, zaman zaman ite, konferanslar var, mitingler var, kapal salon toplantlar var, oralardan ktktan sonra yaptmz hususi sohbetlerinde, nasihatlerinde, tamamnda bunu sylediine mahit olmuuzdur. BAKAN Halis Bey, o dnemde kullanlan dille, terminolojiyle soracak olursam, organik bir iliki var m acaba? HALS ZDEMR Hayr, organik ilikimiz yoktu. BAKAN u anlamda: Ayn dnya grne sahip insanlar istiare ederler, konuurlar, grrler. Daha sonra da Anadolu Genlik Vakf teekkl etmiti mesela, rahmetli Erbakan orayla da bir istiaresi vard tabiatyla. HALS ZDEMR Anadolu Genlik Vakf kuruluunda rahmetli Erbakan Hocann davet ettii toplantda ben vardm. imdi, btn dernekler, vakflar kapatld, Hoca bizleri davet etti, bir yemek ikram etti, bir iftar sofrasyd. Orada sohbette yle yani tekilatlanma, savrulma, dalma, kim nerede bilmiyoruz, baz arkadalarn adresleri yok, vesaire filan, bundan konuma bahisle Vakf altnda toplanlabilir. diye, o vakfn kurucularndan olan bir arkadamzn teklifi oldu. Yani Hocamzn orada da ifade ettii ey, Erbakan Hoca rahmetli, srekli ilkeler ve yaplmas gerekenler zerinde dururdu. O kadar durmasna ramen, mesela bizler, yani siyasi olarak yakn durmamzn kendi tekilatmz bnyesinde itirazlar ite, bu dahi tahamml gtrmez bir eydi yani niye biz? Hatta Biz Mill Selamet Partili bile bilinmeyelim. diyen arkadalarmz vard. Brakn organik ba yani Biz partili grnmeyelim. diyen arkadalarmz vard ki bunlar, ki daha sonra Aknclardan ayrldlar, bu gerekeyle, organik badan dolay deil, gnl ban dahi kabul etmeyen arkadalarmz vard bizim. Yani dolaysyla, rahmetli olmu bir insandr, ayrca tabii bizler de bildiimizi doru bir ekilde tarihe emanet ediyoruz, tarihin ders almasna emanet ediyoruz, burada vg ya da yerme bakmndan da bir ey yok. BAKAN Hayr hayr, o deerlendirmelere girmeyeceiz zaten. yle bir ey: imdi, gnl bandan bahsettiniz. Genliin dnyaya romantik bakyla rgtlenmi bir siyasi partinin pratik bak arasnda her zaman bir mesafe olur ve genlik rgtleri, ilikili olduklar siyasi partiye ok eletirel bakarlar. Bu manada buraya yerletirilebilecek bir ayrlk myd sylediiniz? Yoksa bambaka bir dnya gr myd? HALS ZDEMR Bambaka bir dnya gr deil. BAKAN Bu anlamda yani romantik, naif. HALS ZDEMR Hayr. Bizi, biraz da bu iimizi kolaylatran durum uydu: Bir de Mill Trk Talebe Birlii vard, onun da ihtilal olduunda 260 civarnda ubesi vard. Ben, Tokat Bakanln yaptm 1975de yani o yapy da biliyorum. Onlar mesela tamamen partinin almalarna da itirak etmiyorlard. Yani Biz partiler styz. diyorlard. Mill Trk Talebe Birliinden yetimi arkadalarn kurduu bir tekilat olduu iin Aknclar, ayn gr paylaan arkadalarmz da vard yani Biz partiler st duralm, partinin zaten genlik kollar var. ve genlik kollar, mesela Mill Selamet Partisinin genlik kollar var, Mill Selamet Partisinin Genlik Kollarnn ynetimiyle, genel merkeziyle, teyit bakmndan sylyorum yani kimseyi sulamak adna sylemiyorum, Aknclarn genel merkezi neredeyse kst.

BAKAN Bir rekabet de vard herhlde. HALS ZDEMR Rekabet de tabii yani, saha belki paylam, belki de genlik rgt kendi sahalarna girdiini mi dnyordu ya da daha m popler grnyordu. BAKAN iktidar ortakt evet. HALS ZDEMR Bir ey vard ama organik hibir bamz yoktu. Ama zaman zaman, ben mesela bir hatram yine ifade edeyim, belki bu sorgulamada ok iddetli eye maruz kalmann nedenlerinden birisi bu olabilir. Ben ok yakndm rahmetli Erbakan Hocaya, gnl ba olarak ok yakndm, kendileri de bizi evlad olarak ifade ederlerdi yani dost meclislerinde de ifade ederlerdi. Yani bir gn serzenite bulunmak iin yanna ktm, Aknc Sporcular Genel Bakan, ihtilal olmadan nce yani kimsenin olmad bir ortamda kendisiyle konumak istedim. Mecliste bir oval, o zaman daha u renk masalarnz vard, daha oval bir masa, ok iyi hatrlyorum. Rahmetli Hocann yanna oturdum, Hocam, yle bir skntmz var. Bir, sizinle arkadalarmz temasta olmamz istemiyorlar, bir grup arkadamz. Bir grup da Bu dozda kalsn yani gnl birliinde kalsn. diyorlar. Ne nerirsiniz? Yani siz bize bu noktada nasl bir yntem nerirsiniz? Yani buna siz darlr msnz? Ayrlk m deerlendirirsiniz? Ne dersiniz Hocam? dediimde kendisi bana dedi ki: Mill Selamet Partisinin Genlik Kollar Genel Bakan var, kr imdi soy ismini hatrlamyorum- biraz nce buradayd, partinin Genlik Kollar var, birbirinizin alma alanlarna tabii ki girmeyeceksiniz ama siz Hocamzn o tarihten itibaren mill gr empozesi var biliyorsunuz, mill grle ilgili, daha ziyade zihniyetle ilgili yani arkadalarnzn dncelerine, hatta Mill Trk Talebe Birliinin partiler styz fikrine ben kendisine, ite Mill Trk Talebe Birlii Bakanym, anlalsn diye sylyorum bunlar yani bizatihi yaadm olay aktaryorum. Hatta, Hocann gnl dahi koymadn grdm ben yani byle bir arzusu da kendisinin yoktu, tekilatta da zaten yoktu yani gnl ba dnda bir ba yok. BAKAN Halis Bey, son bir ey soracam, sonra arkadalara sz vereceim. Aknclar Derneinde ka kii yargland? Neticede ceza alnd m? HALS ZDEMR Yani biz toplu davada mnferit davalar var. Benim kitabmda anlattm, 200 ksur kii arkadamz yarglandk biz. Yani bunun drtte 1 civarnda arkadamz yarglama sonuna kadar hemen hemen bekletildi yani bunlar ierisinde ben de varm. Pek ouna yani ok az iinde biz 178 ve bunu ey yapmam lazm BAKAN 168, eteden mi verdiler? HALS ZDEMR eteden evet, silahl cemiyet kurmaktan dava ald, mebbetle ve eyle yarglandk biz ama on sekiz ay yarglamann sonunda 36 durumaya ktk, sonunda 163nc maddeden ceza verdiler. 163nc maddenin biz gerekeli kararn takriben alt yedi yl bekledik. Verilen karara da mevcut hkimlerden birisi erh koyduu iin. bu gerekeli karar biz bekleyedururken 163nc madde Meclis tarafndan kaldrld, 141, 142 ve 163. Dolaysyla, bizim yarglanma meselemiz dt yani burada herhangi bir sonula kar deiliz. BAKAN Hi kimsenin cezas yok u anda. HALS ZDEMR Cezas yok evet. O noktada eyimiz var. BAKAN Peki, ok teekkr ediyorum Halis Bey. imdi, Seluk Beye sz vereceim izninizle. Buyurun Seluk Bey. SELUK ZDA (Manisa) Benim iki sorum olacak Halis Bey. Bir: 12 Eyll darbesini yapanlar iki gereke sunmulard. Bir, karde kavgas, sa-sol kavgas, bir de 12 Eyll ncesi Konyada yaplan Konya mitingini, Mill

Selamet Partisinin yapm olduu bir mitingi gereke olarak sunmulard. Bu davann iddianamesini biliyor musunuz? Soruma devam edeceim. Biliyorsanz, bu iddianamede bir yandan darbenin gerekesi olarak sunulan bu miting hemen hemen hi yer almyor. Neden yer almyor? Neden yer almad sizce? kincisi ise, size silah teklif edildiini, bir arabayla silah getireceklerini sylediniz, bir ahs Grsem tanrm. dediniz. Parayla m satmak istedi size? Yoksa meccanen mi vermek istedi? Teekkr ederim. HALS ZDEMR Ben teekkr ediyorum. Tamamen meccanen vermek istedi. Bunu niye yapmak istiyorsunuz? dediimde Benim mesleim bu, ben milliyetiyim, vatanna bal bir insanm, lkeye komnizm geliyor, bu sebeple vermek istiyorum. dedi. Gerekesi buydu. Konya mitingi konusuna gelince, Konya mitingi konusu, sorgulamalarmzda oka konu edildi yani benim ikence eylerimden birisi de Konya mitingiydi. Orada partiyle Aknclar tekilatn, davay birletirmek amacyla bunu yapmak istediler ama ne hikmettir, o Konya mitingi, sizin de ifade ettiiniz gibi Sayn Milletvekilim, dava eyi ierisinde yer almad. Hatta, biraz daha ileri gidecek olursak Sayn Evren, slam Konferansnda Biz Filistin meselesine sahip kyoruz, Konyada byk bir miting yaptk. diye iftiharla orada slam lkelerine kendisi deklare etti, ifade etti. Konya mitingini tertipleyenler ierisindeyim, yasal deil, yasal tertip heyeti 7 kiiliktir, o heyetin iinde deilim ama mitingi tertip eden heyetin ierisindeyim nk Aknc Genler Dernei Genel Merkezi Konyadayd. Hatta, Konya mitinginin talimatnn verildiinde de Konyada idim ben yani mesela Keecilerin aklamalar var, diyor ki Konyada miting yaplmasn, askerler diyor ki ihtilal yapacaklar. Yani Konya mitingi o tarihlerde pek ok miting grdk, imdi de gryoruz, o tarihlerde yaplan toplumun hsnkabul gsterdii olaanst byk bir mitingdi, ok byk, ok kalabalkt gerekten yani bugnlerde bile belki eine az rastlanr bir miting yaplmt Konyada. Bu miting, ertesi gn maalesef Konyada stiklal Marnda Erbakanclar oturdu. diye manetlere ekildi. Yani tamamen Filistin meselesi st rtld Erbakanclar Konyada stiklal Marnda oturdular. diye manetlere ekildi ve toplumun zihnine Konya mitingi de maalesef tamamen amac dnda bu ekilde lanse edildi. Konya mitinginde oturulma hadisesi de tarih bir vaka olduu iin sorulmad ama gzlemimi ifade edeyim. Ben krsdeydim, miting meydannda bir yere kum ylm, bir araba kum var veya toprak ylm. Tabii, kalabalk, her taraf dolu, onun zerinde de insanlar var, 7-8 belki 10 kii. Yani stiklal Mar balaynca oradakiler oturdular, meldiler yani. Herkesin seviyesine geldiler melince ama o resmedildi ve haberlere bu ekilde kt. BAKAN Halis Bey, affedersiniz, bu Konya mitingi erevesinde asl tartma bir arka plan balam olarak uydu: 79da biliyorsunuz randa bir slam devrimi oldu. ran slam Devrimi, din hareketler marifetiyle dnyaya dzen verilebileceine ilikin kimilerinde endie dourdu zellikle Bat dnyasnda, slam dnyasnda ise slamiyetin devrimci ynne ilikin derin bir ilgi ortaya kard, bunun Trkiyeye de yansmalar oldu. Kendilerini slami hareketle ilikili grenler, ran devrimi zerinden yeni yorumlar gelitirdiler hatta derin tartmalar yapld HALS ZDEMR Sempatizanlar olutu ok ciddi miktarda. BAKAN - kendi iinde mevcut messese yaplarnn ierisinde ran meselesine bakta farkllklar dodu ama yeni bir ekol, yeni bir yaklam olarak dinin devrimci rol zerinden topluma biim verme hlinin mmkn olabileceine, bunun devrimci bir dinamik oluturabileceine ilikin tartmalar yaand. Esasen Konya mitingi ve orada stiklal Marna ynelik ki ulus devletin ok temel bir sembol olarak

grlr istikll marlar dnyann her yerinde. Oysaki slami gelenek ulus devletle o dnemlerde ban bir bakma kesmek isteyen mmetin birliini vurgulayan, dinin bu devrimci rol dolaysyla da snrlar akn, dini hareketlerin mmkn olabileceini bunu salamann yolunun da ulusalc fikirlerle ba kesmekle olduuna ynelik birtakm tartmalar yaanyordu ok ana hatlaryla sylyorum. Konya mitingine bu kadar vurgu yaplmasnn nedeni ran devriminin dourduu tedirginlik erevesinde daha dikkatli bir okumayla size bakan gzn, iktidar gznn, orada ulusalc bir sembole kar randan esen rzgarlarla etkilenen slamc gelenein buna itiraz biiminde okudu. Siz, byle bir arka plan balam zerinden deerlendirme yaptnzda nasl yorumlarsnz? HALS ZDEMR Teyiden sylyorum, aynen dorudur. Ben tutuklandmda B Blokta kaldm, koular azaldka C Bloa alndm daha sonra da D Bloa alndm. Bir gn, Mamakla ilgili eyi olan arkadalar bilirler, askerle konumak yasaktr, askerin de sizinle konumas yasaktr. Kendilerine hitap edeceiniz zaman ya havaya bakyorsunuz veya ayanzn nne bakyorsunuz. Er ya da subay fark etmez, Komutanm. diye hitap ediyorsunuz. Bu ayrnty unun iin anlatyorum: D Blokta bir gn saym yaplyor, kou saym. Subay girdi, askerler girdiler saym yaplyor, kpekler var yannda. te bir, iki, , drt falan saym da bitti. Bir subay, subay konumaz onun iin anlattm- bana dnd Hoca, bir adm ne k bakalm. dedi bana, ne ktm. Yani bir eyin subayn konumas ok garip ama zannediyorum duruundan, hareketinden sarhotu belki yani ayakta biraz durmakta zorlanyordu. Siz dedi bana Siz ihtilal yapacaktnz aynen randa olduu gibi. Ksa knye yaptm, orada olanlar birileri isim, kou vesaire falan te siz devrim yapacaktnz. ihtilal de demedi. Ben devrim ksmna itiraz ettim, Biz devrim deil inklapyz, ihtilalc deiliz. falan gibi aramamzda bir konuma geti. Bunun zerine o zat, dedi ki: damdan yarglanan lkcler bir adm ileri ksnlar. kouumuzda yaklak on kadar arkadamz ileri ktlar. Solcular ne ksn iki adm iki adm da solcular kt bir o kadar da onlar varlar. Onlarn en bata olanlarna solculara sordu: Siz mi tehlikelisiniz, Hoca m tehlikeli? Hepsi, koutaki arkadalarmz, bana gznn yanyla bakt ne cevap verecek yani bir yanda dayak var, bir yanda beni krmak istemiyor. Ben iaret ettim, istedii gibi konu diye yani Hoca tehlikeli komutanm. diye yksek sesle ey verdi. Dedi ki bak: Siz birbirinizi ldrrken bunlar ihtilal yapacakt. Nasl yapacakt? Bunlarn her kyde bir imam var deerlendirmenizin eyinin pekitirmek iin sylyorum- bir de retmen var bir de muhtar var, imam zaten bunlardan, retmen ya da muhtar ayarttlar m, btn kyleri toplarlar, bir gn bakarsnz ki Ankarann meydanlarnda insanlar yryemez olur, ihtilal olur. randa grmediniz mi siz? Konuuyor, devam ediyor o zat. Tabii bu biraz srd yani hi olaan d bir ey yok on sekiz ay kaldk, hibir asker, hibir subay bizimle konumad, yasakt zaten bizim de konumamz, onlarn da konumas yasakt cezaevi grevlilerinden bahsediyorum. Byle bir bak alarnn olduunu orada grdm bunu da zaten kitabma da aktardm. Byle bir ey vard yani saplant hline gelmi kanaat vard. Buyurduunuz gibi belki Konya mitinginin ok byk katlm salam olmasnn, coku olmasnn, byle bir ey belki mitingi daha banda ite stiklal Mar vesaire filan diyerek toplum nezdinde gnlden drme eysi olabilir, bilemiyorum yani. BAKAN Ben yle anlyorum: Bylesine gl bir endie vard, ihtilal yapacaklar ve ran benzeri bir Trkiye oluturacaklarna ynelik. Ancak bu ii

dnen kimilerin olmakla bunlar tartan birileri olmakla birlikte hibir zaman bir ihtilal gerekletirecek dzeye ulaamad bunlarn says, byle mi anlamak gerekir? HALS ZDEMR Daha dorusu yle diyelim, ben o dnemdeki bir rgt lideri olarak ifade edelim bugnk tabirle. Byle bir heves zaten yoktu, yani hatalarmz yok muydu? Elbette vard yani BAKAN Affedersiniz, sorduum u: rana ilikin, ran devriminden sonra slam evrelerde rana nasl baklacak, ran nasl deerlendireceiz, bu yntemi nasl yapacaz biz? HALS ZDEMR Bunlar yapld ok derin tartmalara sebebiyet verdi. BAKAN Bu tartmalar erevesinde kimileri de rana daha yakn bir pozisyon olutu dedi. HALS ZDEMR Evet dorudur. BAKAN Onu demek istiyorum. HALS ZDEMR Dorudur, bu yle yalnz bu uzun srmedi. lk olduunda bir hevestir, herkeste bir merak ve heves yani bir heves ve heyecan katt. Daha sonra iilik ve mezhep meselesi, yaklam farklar, rana gidip gelenlerin intibalar, iin iine girince ok byk bir kitlenin ran hevesi, toplumun endie edenlerin dnd gibi de olmad hi. Yani buna biz de dhil yani farzmuhal abdest denenin abdest olmad, namaz klma ekillerinin bizim bilgilerimize gre BAKAN Yani kendi yorumlarna gre HALS ZDEMR Yorumlarmza gre ifade ettik, byle dndk, dncemizi sylyorum. Dolaysyla olmad m? Kopanlar oldu, bir elin parma gibidir bilinen belli gnlnde olanlar belki bilmediklerimiz vardr ama bizim tekilatlarmzdan bu anlamda kopu ok az olmutur ama sesleri yksek kt. Nedeni uydu: Biraz bu sesin yksek kmasn isteyenler vard sanyoruz yani bizden daha ok onlar ne karttlar. BAKAN ne karttlar diyorsunuz. HALS ZDEMR te burada da medyann maalesef bu birtakm 28 ubatta olduu gibi, daha nce olduu gibi medyann taknd o sakat tavrn vebalini veremeyecekleri tavrn- bir neticesi olarak deerlendiriyorum. BAKAN Halis Bey, ok teekkr ediyoruz ok sa olun. Hem o dnemi gayet iyi bir ekilde anlattnz hem de kiisel tanklklarnz ok nemli bunlar ayn zamanda kitabnzda da yer alyor. Aradan otuz iki yl gemi olmasna ramen hlen ne kadar canl bir ekilde o dnemin tanklar, sanklar ve insanlarda kimi olaylarn yaadn gryoruz. Bunlar da muhakkak raporda yerlerini alacak. ok teekkr ediyoruz, sa olun. HALS ZDEMR Efendim, ben teekkr etmeden nce szlerimi unlarla bitirmek isterim: BAKAN Buyurun. HALS ZDEMR ncelikle o dnemi yaayan, lkcler, solcular, aknclar her kimse nder olmu ya da fazlasyla kendisini mensubiyetle bal olmu insanlarn mutlaka kendilerine dnp bir zeletiri yapmalar gerekir. Yani bugn, farzmuhal birtakm idam edilen Deniz Gezmi gibi ahsiyetlerin idamn tasvip ediyor anlamnda sylemiyorum, byle yetki vesayetimiz de yok- ama askere kurun skm, banka soymu vesaire insanlarn Trk genliine idol olamayacan, bunun bugnk siyasal yap ierisinde solcuyum diyen, lkcym, diyen yapt hatay bugn aknclar, yaptmz hatay eriat gelecek, dertler bitecek. byle bir sylemi bizim ahsen sylemememiz gerektiini yani yeni nesle sylemememiz icap ediyor. Bu bize denler diye alglyorum nk bazen televizyon programnda gryorum, ben solcu bilmem rgtn lideriydim, biz yle yapardk iftiharla anlatyor.

Amalarnz sizin gnlnzde iftihar eyi yatabilir ama yaptklarnzn bugn yanl olduunu hlen kavranlmamsa PKK ders almaz sizden, doudaki gen ders almaz, ders vermek gerekiyor. Ayrca aziz milletin yce temsilcisi Meclisimizin de 12 Eyll ve darbelerin braktklar tortular ortadan kaldrmak iin affnza magrren sylyorum: Ben, hayal etmezdim, 12 Eyllle ilgili Parlamentoya arlacaz, yle bir Parlamento oluacak, arlacaz ve bu mesele enine konuna Parlamento yaadklarn tedavi edecek. Bu byk bir gelimeydi. Ancak bir yandan bir gelime daha var ki: 12 Eyll yapanlarn yarglanmas meselesi pek ok arkadamz mracaat etti, buna ben de dhilim, dava dosya dilekelerimiz reddedildiler. Bunun alt yapsn daha dzgn yaplmas Bakn, olusun diye binlerce gencin lmesini salayan ekipten sz ediyoruz. Kendileri sylyorlar, olusun. Bu olusun diyenlerin yakalarnn hapse atlmalarndan sz etmiyorum- tarih nezdinde dzgn bir eklide yarglanmalar ve bizim de hesap sormaya frsat verilmemizi yce Parlamentomuzdan bekliyoruz. Ayrca, Anayasann, insan haklarna saygn, insan nceleyen, insan hayatn nceleyen saygn bir anayasa yapma niyetinde olduunun Parlamentonun biliyoruz, bu almalarn da daha abuklatrlmasn ayrca bizim gibi hayatyla demi, geleceiyle demi insanlarn, yaralarnn bir ekilde telafi edilmesi. Farzmuhal ben, ortaokul ve ilkokul dnemlerinde ok baarl bir renciydim. Matematik eyine sahip -ocuklarm da yledir- niversiteyi bitiremedim. 12 Eylln bir marifetidir. Yaadklarmz, hapisten ktktan sonra yaadklarmz var, a biil a kaldk. Dostlarmzn yanlarna gidemedik, yllarca sren bir savrulmuluk yaadk; bunu sadece ben de yaamadm, lkcler yaad, solcular herkes yaad. Dolaysyla, devletin neter elinde bekleyenden ziyade, neteri yarann zerine vurmasn tez elden bekliyoruz. Sayglar sunuyorum, hrmetler ediyorum. Teekkr ediyorum. BAKAN ok teekkrler, sa olun. Kapanma saati:15.42