Chapter 10

Piyasa Yapısı ve Eksik Rekabet

David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics,

6th Edition, McGraw-Hill, 2000
Power Point presentation by Peter Smith
Çoğu piyasalar iki aşırı uç piyasa olan tekel
ve tam rekabet yapılarının arasında kalır.

■ Bir eksik rekabetçi firma;

– Mevcut piyasa fiyatlarında daha fazla
satmak isterler
– Talep eğrisinin aşağıya doğru eğimli
olduğunu
– Çıkış fiyatlarının üretilen ve satılan mal
miktarlarına bağlı olduğunu bilirler

10.2
Eksik (aksak) Rekabet
■ Oligopol;
– Kısıtlı sayıda üreticinin olduğu endüstri
– Fiyatların yanlızca bir firmanın kendi üretimine
değil, endüstrideki diğer önemli üreticilerin de
hareketlerine bağlı olduğu endüstriler.
■ Monopolcü (tekelci) Rekabetçi Endüstriler;
– Ürünleri birbirinin yakın ikamesi olan çok
sayıda firma bulunmaktadır
– Her bir firmanın çıkış fiyatını etkilemede sınırlı
gücü vardır.

10.3
Piyasa Yapısı
Firma Fiyat Giriş Örnek
Sayısı Etkileme Bariyerl
Gücü eri
Tam Rekabet çok yok yok Meyve sebze

Aksak Rekabet:

Monopolcü Rekabet çok küçük yok bakkal

Oligopol Az orta bazen araba

Monopolistik bir çok büyük postane

10.4
Minimum etkin ölçek ve piyasa talebi
■ Minimum etkin ölçek,bir firmanın uzun dönem
ortalama maliyet eğrisinin düşüşünün durduğu
çıktı miktarıdır.

TL LAC2

LAC3

LAC1
D
ÇIKTI MİKTARI
10.5
Tekelci Rekabet
■ Özellikleri:
– Çok sayıda firma
– Giriş engeli yok
– Ürün farklılığı (çeşitlemesi) var
■ Yanifirma aşağıya doğru eğimli talep
eğrisine sahip
– Giriş engellerinin olmayışı kar yarışını
mümkün kılmakta

10.6
 Tekelci Rekabet (2)
■ Firmalar teğet noktasında
MC
£ üretimi keserler, normal
kar yaparlar.
AC
■ Firmalar minimum LAC de
F üretim yapmamaktadır.
P1=AC1
■ Fiyat marjinal maliyeti
aşmaktadır.
■ Tam rekabet piyasasının
D aksine, firmalar piysa
MR
fiyatında daha fazla satma
Q1 Çıktı arzusundalardır.
10.7
Oligopol
■ Az sayıda satıcının olduğu piyasa
■ oligopolistic endüstrinin özünde, her
firma kendi hareketlerinin az sayıdaki
diğer rakiplarin kararlarını nasıl
etkileyeceğini düşünmekir.
■ Oligopol gizli anlaşma veya ortak
hareket etmeme olarak
özelliklendirilebilir.

10.8
Gizli anlaşmalar ve karteller
■ Gizli anlaşma (çakışma)
– Firmaların kendi içlerinde veya
aralarında aldığı, rekabet yapmama
yönündeki kararadır.
■ KARTEL
– Firmalar arası yasal anlaşmaların izin
verildiği ortamlardır.
➡ e.g. OPEC

10.9
Gizli anlaşma zordur, eğer:
■ Endüstride çok sayıda firma varsa
■ Ürün standart değilse
■ Talep ve maliyet şartları hızlı
değişirse
■ Giriş engelleri yoksa
■ Firma ların arz kapasitesi varsa

10.10
 Dirsekli talep eğrisi (1)
Oligopol de firma talep
eğrisini nasıl belirleyecek.
TL

P0
Şuandaki fiyat ve çıktı
miktarını inceleyebilir,

Fakat herhangi bir fiyat

değişikliğinde rakibin
hareketlerini önceden
kestirmesi gerekir.
Q0 miktar
10.11
 Dirsekli talep eğrisi (2)
Eğer firma fiyatı düşürürse
rakiplarinin karşılık
TL verebileceğini bekler,

P0
… böylece talep rakiplerinde
tepki vereceğinden daha
az esnektir.

D
Talep eğrisi P0 altında
Q0 miktar
dik olacaktır.
10.12
 Dirsekli talep eğrisi (3)
…fakat bir fiyat artırımında
rakipleri tepki vermeyecektir,
£ piyasa payı rakiplere
kaptırılacaktır.
P0 böylece talep P0
üzerinde
göreceli esnektir.

D Böylece firmanın dirsekli

Q0 talep eğrisi oluşur.
Quantity
10.13
 Dirsekli talep eğrisi (4)

Bu anlayışla, firma fiyat artırma

TL veya azaltmada gelirinin
azalacağını anlar.
P0
Yani en iyi strateji fiyatı Po
da tutmaktır.

Marjinal maliyetlerde bir

artış olsa dahi fiyatın sabit
D
kalacaktır..
Q0 miktar
10.14
Oyun Teorisi:
■ Oyun
– Kararların karşılıklı dayanaklı olarak
verildiği durumdur.
■ Strategy
– Her durumda oyuncunun nasıl hamle
edeceğini belirleyen bir plandır.
■ Baskın strategy
– Oyuncunun en iyi stratejisi diğer
oyuncuların seçtiğinden bağımsızsa

10.15
Tutukluların oyun ikilemi
Duopoldeki iki firmanın yüksek veya düşük çıktı
üretimi kararı olduğunu varsayalım.
B Firmasının Çıktısı

Yüksek Düşük

Yüksek 1 1 3 0
A
Firma
Düşük 0 3 2 2
sının
Çıktısı
10.16
Tutukluların ikilemi
■ Her firma yüksek üretim için baskın
stratejisi vardır
■ Böylece herbiri 1 birim kar ederler
■ Fakat her ikiside düşük üretimi
seçerlerse daha iyi olacaklardır
– Diğer firmanında düşük üretiiğinden
emin olduğu sürece
■ Böylece çakışma (gizli anlaşma)
ortak yarar sağlamaktadır.
■ Fakat her firmanın aldatma güdüsü
vardır.
10.17
Çakışma üzerine....
■ Aldatma olasılığı anlaşma veya
tehditlerden etkilenebilir.
■ Ön-vaad
– Bir kişinin gönüllü gelecek opsiyonlarını
kısıtlayıcı mutabakata varmasıdır.
■ Güvenilir tehdit
– dikkate değer tehdit

10.18
Yarışılabilir Piyasalar
■ Yarışılabilir piyasalar serbest giriş ve
çıkışın olduğu piyasalardır.
– Batık maliyetler yoktur
– Vur-kaç stratejisine uygundur

10.19
Stratejik giriş engellemesi
■ Bazı giriş engelleri yükümlü firmalar
tarafından kurulabilir:
– Yıkıcı fiyat tehditi
– Yedek kapasite
– reklam
– Ürün üremesi
■ Potansiyel giriş yapanlar için batık
maliyet oluşturucu hareketler
10.20