Talep Analizleri

Marjinal Fayda Yaklaşımı

Yrd.Doç Dr. Dilek Seymen

DEÜ.İİBF-İktisat Bölümü
 Talep Analizleri- Marjinal Fayda
Yaklaşımı

• Toplam ve Marjinal Fayda

• Azalan Marjinal Fayda Kanunu
• Marjinal Fayda Yaklaşımına Göre Tüketici
Dengesi
• Marjinal Fayda,Tüketici Rantı ve Talep Eğrisi
FAYDA: Malların ve hizmetlerin insan ihtiyaçlarını karşılama
özelliğine denir.Bir tüketici bir malı kullandığında ondan
fayda elde eder. Bir malı satın alan tüketici aslında o malın
faydasını satın alır. Bu fayda kıtlıkla birlikte o malın değerini
belirler

TOPLAM FAYDA: Bir malın tüketilmesi sonucu elde

edilen tatmindir.

MARJİNAL FAYDA: Tüketilen mal miktarının bir birim

değiştirilmesiyle toplam faydada meydana gelen
değişmedir.
 Faydanın ölçülüp ölçülemeyeceği konusunda, iki
temel görüş vardır. Bunlardan birisi faydanın
ölçülebileceğine dair olan "Kardinal Fayda Teorisi"
diğeri ise faydanın ölçülemeyeceği yalnızca
kıyaslama yapılabileceğine dair olan "Ordinal
Fayda Teorisi" dir.
 KARDİNAL FAYDA TEORİSİ

Kardinal fayda yaklaşımını benimseyen

iktisatçılara göre fayda birim olarak ölçülebilir kabul
edilmektedir. Yani herhangi bir mal ya da hizmetin
sağladığı fayda birim olarak ölçülebilmektedir ve bu
fayda birimine "Util" ya da "Utilon" adı verilmektedir.
Örnek vermek gerekirse, iki ayrı malın faydaları;

1 adet elma = 5 fayda birimi (Utilon)

1 adet armut = 3 fayda birimi (Utilon)

şeklinde ifade edilebilir.

 ORDİNAL FAYDA TEORİSİ

Ordinal Fayda Teorisi, faydanın

ölçülemeyeceği prensibine dayanır. Buna göre,
fayda yalnızca kıyaslanabilir. Bir birim A malının
sağlamış olduğu fayda bir değer alınarak ölçülemez.
Bu kişiden kişiye değiştiği gibi yer ve zamana göre
de değişir. Bu noktada kişi A malından sağladığı
faydayı, diğer mallardan sağlayacağı faydayla
kıyaslayarak karara varır. Bu durum farksızlık analizi
(kayıtsızlık analizi) ile açıklanır.
 AZALAN MARJİNAL FAYDA TEORİSİ

Toplam fayda, bir mal ya da mal demetinin tüketilmesi neticesinde elde

edilen tatmindir. Marjinal fayda ise, bu mal ya da mal demetinin son biriminin kişiye
sağlamış olduğu tatmin seviyesidir. Bu nedenle "marjinal" kavramı bir bakış açısı ya
da bir yaklaşım olayıdır. Mesela bir sürahi suyun içinden alınan bir bardak su bir
marjinalliği ifade ettiği gibi bir bardak su içinden alınan bir yudum su da marjinal bir
kavramdır. Bu nedenle herhangi bir maldan (A malı) satın alan ya da kullanan
tüketicinin fayda fonksiyonu

U=f(qa) ise

Marjinal fayda; MU= DUa /Dqa

MU : Marjinal Fayda
DUa : A malından sağlanan toplam faydadaki değişim
Dqa : A malının tüketilen miktarındaki değişim

Tüketici bir maldan tüketimini devamlı artırırsa sağlayacağı toplam fayda,

tüketilen mal miktarı ile birlikte artmaya başlar. Tüketicinin tatminini
maksimumlaştırdığı noktada toplam fayda eğrisi de maksimum olur ve azalmaya
başlar. Marjinal fayda ise başlangıçtan itibaren giderek azalır ve doyma noktasında
sıfır olur. Daha sonra negatif değer kazanır.
 Burcu’nun çikolata tüketiminden sağladığı fayda (günlük)
16
D E
14
C TU
F
12 B Paket TU
(util)
10
Fayda (util)

0 0
8 A 1 7
2 11
6 3 13
4 14
4 5 14
6 13
2

0
0 1 2 3 4 5 6
-2
Paket çikolata (günlük)
 Burcu’nun çikolata tüketiminden sağladığı fayda (günlük)
16

14 TU
12 Paket TU MU
(util) (util)
10
Fayda (util)

0 0 -
1 7 7
8 A 2 11 4
3 13 2
6
4 14 1
B 5 14 0
4 6 13 -1
C
2
D
0 E
0 1 2 3 4 5 6F
-2 MU
Paket çikolata (günlük) MU = ∆TU / ∆Q
 TOPLAM FAYDA - MARJİNAL FAYDA
Fayda Birimi(U)

Toplam Fayda Eğrisi

TU2
B
∆TU2
TU1 A

∆TU1 MUx = ∆TUQ / ∆Q

O q1 q2 Q
∆q1 ∆q2
Marjinal
Fayda
(MU)
Marjinal Fayda Eğrisi

Q
O
 Marjinal Fayda

Qx 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

TUx 0 7 13 18 22 25 27 28 28 27

MUx 7 6 5 4 3 2 1 0 -1
 Mal Fiyatları Tüketiciler İçin Veri İken
Tüketicinin Denge Koşulu

Malın Marjinal Faydası MU1 MU2 MU3 MUn

= = = =
Malın Fiyatı P1 P2 P3 Pn
 Tüketicimiz X malı için harcadığı son
ÖRNEK lira karşılığında 4 birimlik ek fayda
elde etmiştir. Y malı için harcadığı
VERİLER son lira karşılığında 2 birimlik fayda
artışı elde etmiştir. Rasyonel
X ve Y adlı iki mal tüketiyoruz tüketicimiz; Y malı için harcamış
X’in Marjinal Faydası 8 Birim MUx olduğu son lirayı X malı alımında
kullanarak ve 2 birimlik fayda alımına
Y’nin Marjinal Faydası 10 Birim MUy karşılık 4 birimlik fayda kazanacaktır.
Px = 2 TL ( X Malının Fiyatı ) Net kazanç 2 birim faydadır.
Py = 5 TL ( Y malının Fiyatı)

MUx MUy 8 10 4 2
Px
> Py
yani > =
1
> 1
2 5
ÖRNEK; Marjinal faydayı temel alarak fayda maximizasyonu
MAKSİMUM TOPLAM FAYDA
VERİLER
X ve Y olamak üzere iki mal 107 Util
tüketilmektedir. MUx MUy 10
Her iki malın fiyatı 1 TL olup tüketicinin = =
Px Py 1
geliri zaman birimi başına 8 TL dir PxQx + PyQY = (1TL). (2) + (1TL).(6) = 8 TL
Qx 1 2 3 4 5 6 7 8 Toplam
Mux 11 10 9 8 7 6 5 4 60

Muy 19 17 15 13 12 10 8 6 100

MU sürekli olarak azaldığı için, tüketici toplam faydasını maksimize

edebilmek için mutlaka harcamış olduğu her liradan ( 1TL) elde edeceği
faydayı maksimuma çıkarması gerekmektedir. Tüketici gelirinin ilk 1TL’sını
Y malından bir birim almak için harcamalıdır. Bu durumda 19 util fayda
sağlayacaktır. Daha sonra tüketici ikinci, üçüncü, dördüncü ve beşinci birim
TL larını yine Y malından satın almak için harcamalıdır. Altıncı birim TL’sını
ise X malı satın almak için harcamalıdır. Tüketici yedinci ve sekizinci birim
TL’larını ise ikinci birim X malı ve Altıncı birim Y malı alımında kullanmalıdır.
MUx MUy
= Şeklinde yazılabilir.
Px Py
Marjinal Fayda ve Tüketici Rantı
 Tüketici Rantı; Bir Tüketicinin Süt Tüketimi

Tüketilen Tüketicinin Tüketici ranti

süt miktari ödemeye razi Piyasada Süt fiyati
kg(1) olduğu fiyat (2) 30 TL/kg (3)

1 300 TL 270 TL
2 150 TL 120 TL
3 100 TL 70 TL
4 80 TL 50 TL
5 60 TL 30 TL
6 50 TL 20 TL
7 40 TL 10 TL
8 30 TL 00 TL
9 25 TL -
10 20 TL -
 90
Ayşe’nin incir tüketiminin marjinal faydası

80
a
70
b
60
c
MU, P (TL/adet)

50 MU
40

30

20

10

0
0 250 500 750 1000
Q (yıllık adet)
 Ayşe’nin incir tüketiminin marjinal faydası
90

80
a
70
b
60
Tüketici
rantı c
MU, P (TL/adet)

50 MU
40

30

20

10

0
0 250 500 750 1000
Q (yıllık adet)
MU, P Tüketici rantı

Toplam
tüketici
rantı
P1

Toplam
tüketim
MU
harcaması

O Q1 Q
P ÜRETİCİ VE TÜKETİCİ RANTI
S
A

E
p

B D

O q Q