781

TEFSR- KEBR TEVLT

eyhul Ekber Muhyiddin bn. Arabi

Tercme Vahdettin nce

2. CLT

KTSAN

782

Kitsan Yaynlar
Tasavvuf Serisi: 23 TEFSR- KEBR / TEVLT (2. Cilt)

Yazar: Muhyiddin bn. Arabi (k.s.) eviren: Vahdettin nce Editr: kran Eser Gknar Sayfa Uygulama: A. Onur enyurt Kapak Dzeni: Sabahattin Kana

Bu eserin orjinali stanbul / Fatih - Atf Efendi Ktphanesi, Kadir Bey Blm, Mustafa el-Bab 0.100 de bulunan Muhyiddin Arabi (r.a.) Tefsir-i Kebirinin Tercmesidir.

KTSAN KTAP
Basn Yayn Datm San. ve Tic. Ltd. ti. Ticarethane Sokak No: 41/3-4 Sultanahmet STANBUL Tel. 0212 513 67 69 Faks: 0212 511 51 44 www.kitsan.com

ENBY SURES 783

ENBY SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- nsanlarn hesaba ekilecekleri (gn) yaklat. Hal byle iken onlar, gaflet iinde yz evirdiler. 2.3- Rablerinden kendilerine ne zaman yeni bir ihtar gelse, onlar bunu, hep alaya alarak, kalpleri oyuna, elenceye dalarak dinlemilerdir. O zalimler yle fsldatlar: Bu (Muhammed), sizin gibi bir beer olmaktan baka nedir ki! Siz imdi gznz gre gre byye mi kaplyorsunuz? 4- (Rasul) dedi ki: Rabbim, sema da ve arz da (sylenmi) her sz bilir. O, hakkyla Semi (iiten) ve Aliym(bilen)dir. 5- Hayr, dediler, (bunlar) sama sapan ryalardr; bilakis onu kendisi uydurmutur; belki de o, airdir. (Eer yle deilse) bize hemen, ncekilere gnderilenin benzeri bir yet getirsin. 6- Bunlardan nce helk ettiimiz hibir belde iman etmemiti; imdi bunlar m iman edecekler? 7- Biz, senden nce de, kendilerine vahiy verdiimiz ricalden (erlerden) bakasn (Resul, Nebiy) irsal etmedik (gndermedik). Eer bilmiyorsanz kitab ehline (bilenlerden) sorunuz. 8- Biz onlar (resulleri, nebiyleri), yemek yemez birer (cansz) ceset olarak yaratmadk. Onlar (bu dnyada) ebed kalc da deillerdir. 9- Sonra onlara (verdiimiz) sz yerine getirdik; bylece, hem onlar hem de dilediimiz (baka) kimseleri kurtulua erdirdik; msrifleri de helk ettik. 10- And olsun, size iinde sizin iin t bulunan bir Kitab indirdik. Hl akl etmez misiniz? 11- Zalim olan nice beldeyi krp geirdik; arkasndan da nice baka topluluklar vcuda getirdik.

784 TEFSR- KEBR / TEVLT

12- Azabmz hissettiklerinde bir de bakarsn ki oralardan (azap blgesinden) kayorlar! 13- Kamayn! inde nimetlendirildiiniz, refahda bulunduunuz meskenlerinize dnn! nk size sorular sorulacak! 14- Vay bamza gelenlere! dediler; gerekten biz zalimlerdik. 15- Artk onlarn davalar byle devam etti Biz kendilerini, kuruyup biilmi ekine, snm atee evirinceye kadar bu feryatlar srp gider. 16- Biz, semay, arz ve bunlar arasndakileri, oyuncular (ii, elencesi) olarak yaratmadk. 17- Eer bir elence edinmek isteseydik, onu kendi tarafmzdan edinirdik. (Bu irademizin eseri olurdu. Ama) biz kesinlikle (bunu) yapanlardan deiliz. 18- Bilakis biz, Hakk btln tepesine bindiririz de o, btln iini bitirir. Bir de bakarsnz ki, btl yok olup gitmitir. (Allah'a) yaktrdnz sfatlardan dolay yazklar olsun size! nsanlarn hesaba ekilecekleri gn yaklat. kk kyamet gnnde sorgulanmalarnn vakti yaklat. Hatta kyameti bilselerdi, u anda hesaba ekildiklerini grrlerdi. Yani, lrz, yaarz, bizi ancak zaman (Dehr) helak eder denildii gibi var olan, sonra fena bulan mevcutlar edinmek isteseydik, kudretimiz cihetinden bunlar edinirdik. Fakat bu, hikmete ve hakikte aykrdr. Bu yzden edinmedik. Bilakis bizbindiririz burhani ve kefi yakinle batl akidenin tepesine bindiririz de onun iini bitirir. ezer. Bir de bakarsn ki batl zeval bulmu, yok olup gitmitir size helak sizin iindir, yaktrdnz sfatlardan dolay , harin olmayacana dair inanlarnzdan dolay yazklar olsun size. Ya da yle bir anlam kastedilmitir: Byk kyamette deimeyen sabit hakk olan zati tecelliyi u fani varlklarn batlnn zerine bindiririz de onlar kahreder, salt bir hilie dntrr. Bir de bakarsn ki onlar srf fanidirler. Ortaya kar ki her ey Haktan ibarettir, Onun ii gerektir, batl veya elence deildir. Baka varlklar ispat etmenizden, onlara sfat ve fiil yaktrmanzdan, etki atfetmenizden dolay yazklar olsun size! Helak olasnz! Kesinlikle bozulup gitmiti nk birlik, eyann bekasnn, okluk ise bozulmasnn sebebidir. Her eyin kendine zg bir zelliinin olduunu ve bu zelliiyle bakasndan ayrldn, bu zelliiyle kendisi olduunu grmyor musunuz? Eer bu zellik olmasayd, bu eyin varlndan da sz edilemezdi. te bu, yce Allahn birliinin tandr. Nitekim air yle demitir:

ENBY SURES 785

Onun her eyde bir ayeti vardr Onun bir olduuna delalet eder 19- Semalarda ve arzda kimler varsa O'na aittir. O'nun indinde (huzurunda) bulunanlar, O'na ibadet hususunda kibirlenmezler ve yorulmazlar. 20- Onlar, bkp usanmakszn gece gndz (Allah') tesbih ederler. 21- Yoksa (o mrikler), yerden birtakm ilahlar edindiler de, (lleri) onlar m diriltecekler? 22- Eer o ikisinde (semada ve arzda) Allah'dan baka ilahlar bulunsayd, bunlarn nizam kesinlikle bozulup gitmiti. Demek ki Ar'n Rabbi Allah, onlarn yaktrdklar sfatlardan mnezzehtir. 23- O, yaptndan ekileceklerdir. sorumlu tutulamaz; onlar ise sorguya

24- Yoksa O'ndan baka birtakm ilh m edindiler? De ki: Haydi delillerinizi getirin! te benimle beraber olanlarn Kitab' ve benden ncekilerin Kitab'. Hayr, onlarn ou Hakk bilmezler; bu yzden de yz evirirler. 25- Senden nce hibir resl gndermedik ki ona: Benden baka lh yoktur; u halde bana kulluk edin diye vahyetmi olmayalm. 26- Rahmn (olan Allah, melekleri) evlt edindi, dediler. H! O, bundan mnezzehtir. Bilakis (melekler), ltuf ve ihsana mazhar olmu kullardr. 27- O'ndan (emir almazdan) nce konumazlar; onlar, sadece O'nun emri ile hareket ederler. 28- O, onlarn nlerindekini de, arkalarndakini de (yaptklarn da, yapacaklarn da) bilir. Allahn rzasna ulam olanlardan bakasna efaat etmezler. Onlar, Onun hayetinden (korkusundan) titrerler! 29- Onlardan her kim: lh O deil, benim! derse, biz onu cehennemle cezalandrrz. te biz, zalimlere byle ceza veririz! 30- nkr edenler, semalarla arz bitiik bir halde iken bizim, onlar birbirinden kopardmz ve her canl eyi sudan yarattmz grp dnmediler mi? Yine de inanmazlar m? 31- Onlar sarsmasn diye yeryznde (arzda) bir takm dalar diktik. Orada geni geni yollar atk; ta ki maksatlarna ulasnlar.

786 TEFSR- KEBR / TEVLT

32- Biz, gkyzn (semay) korunmu bir tavan gibi yaptk. Onlar ise, gkyznn (semay) yetlerinden yz evirirler. Semalar ve arz ayakta tutan adalet, vahdetin kesret lemindeki glgesidir. Eer mizalarn dengesi gibi bileimlerdeki vahdani heyet olmasayd, bu varlklar mevcut olamazlard. Bu heyet zail olursa, o varlklar da derhal ifsat olurlar. Allahmnezzehtir. ar zerindeki Rububiyeti ile her ey feyz bahetmesiyle mnezzehtir. nk btn varlklar zerine feyiz buradan iner. Allah, onlarn birden fazla ilahn olabilecei eklindeki yaktrmalarndan mnezzehtir. Allah, onlarn nlerindekinibilir. onlarn varolmalarndan nce mevcut olan, ceberut ve melekut ehlinden mcerret zatlar kapsayan ana kitapta sabit olan klli ilmi bilir. Arkalarndakini de bilir dnya semasnda sabit olan varlklara, czi hadiselere dair ilmi de bilir. O halde onlarn bilgileri, Onun ilminin kapsamnn dna kabilir mi, fiilleri Onun emrinden nce olabilir mi, szleri Onun szn geebilir mi? Allahn rzasna ulam olanlardan bakasna efaat etmezler. stidadlar, dolaysyla efaati kabul edecek kapasitede, nefsi melekuti nura uygun olduu Allah tarafndan bilinen kimselerden bakas iin efaat etmezler. Onlar Allahn vechinin parldaylarndan hayet, korku ve rperti iindedirler. Azametinin nurlar altnda ezilmilerdir. Grp dnmediler mi?... Haktan perdelenmi olan kimseler semalarla arz n tek bir heyuliden, cismani maddeden mteekkil olarak bitiik olduklarn, bizim onlar birbirinden kopardmz suretleri birbirinden ayr ekilde var etmekle birbirinden ayrdmz grmediler mi? Ya da yle bir anlam kastedilmitir: Ruh semalar ve beden arz, tek nutfe halinde bitiikti. Biz, organlar ve ruhlar ayr klmak suretiyle onlar birbirinden ayrdk. Yarattk btn canllar nutfeden yarattk. Diktik beden arznda dalar kemikler yarattk ki beden arz sarslmasn, gidip gelerek yalpalamasn ve onlar geri kalmayp kaim olsunlar, ayr kiilikleri bulunsun. Orada geni yollar atk duyularn ve btn kuvvetlerin geip gidecekleri yollar mahiyetinde mecralar atk. ta ki maksatlarna ulasnlar bu duyular ve yollar araclyla Allahn ayetlerine ulasnlar, onlar tansnlar. Yaptk akl semasn bir tavan gibi onlarn stnde ve yksek bir tavan haline getirdik, korunmu kldk. Deimeden, yanlmadan ve hatadan muhafaza ettik. Onlar kantlarndan ve burhanlarndan yz evirirler

ENBY SURES 787

33- O, geceyi, gndz, gnei, ay... yaratandr. Her biri bir yrngede yzmektedirler. 34- Biz, senden nce de hibir beere ebedlik vermedik. imdi sen lrsen, sanki onlar ebed mi kalacaklar? 35- Her canl, lm tadar. Bir deneme olarak sizi hayrla da, erle de imtihan ederiz. Ve siz, ancak bize dndrleceksiniz. 36- (Raslum!) Kfirler seni grdkleri zaman: Sizin ilhlarnz diline dolayan bu mu? diyerek seni hep alaya alrlar. Halbuki onlar, ok esirgeyici Allah'n Kitabn inkr edenlerin ta kendileridir. 37- nsan, aceleci (bir tabiatta) yaratlmtr. Size yetlerimi gstereceim; benden acele istemeyin. 38- Eer, diyorlar, doru iseniz, ne zaman (gerekleecek) bu tehdit? 39- nkr edenler, yzlerinden ve srtlarndan (saran) atei savamayacaklar, kendilerine yardm dahi edilmeyecei zaman bir bilselerdi! 40- Bilkis, kendilerine o (kyamet) yle ni gelir ki, onlar artr. Artk, ne reddedebilirler onu, ne de kendilerine mhlet verilir. 41- And olsun, senden nceki Resullerle de alay edildi; ama onlar alaya alanlar, o alay konusu ettikleri ey kuatverdi. 42- De ki: Allah'a kar sizi gece gndz kim koruyacak? Buna ramen onlar Rablerini anmaktan yz evirirler. 43- Yoksa kendilerini bize kar savunacak birtakm ilhlar m var? (O ilh dedikleri eyler) kendilerine bile yardm edecek gte deildirler. Onlar bizden de alka ve destek grmezler. 44- Evet, onlar da, atalarn da barndrdk. Nihayet, mr kendilerine (hi bitmeyecek gibi) uzun geldi. Oysa onlar, bizim gelip (kfirlere ait) araziyi evresinden eksilteceimizi grmezler mi? u halde, stn gelen onlar m? 45- De ki: Ben, sadece, vahiy ile sizi ikaz ediyorum. Fakat, sar olanlar, ikaz edildikleri zaman bu ary duymazlar. 46- And olsun, onlara Rabbinin azabndan ufak bir esinti dokunsa, hi phesiz, Vah bize! Hakikten biz zalim kimselermiiz! derler.

788 TEFSR- KEBR / TEVLT

Oyaratandr nefis gecesini, ruh gneinin ndan ibaret akl gndzn ve kalp ayn Her biri bir yrngede ruhaniler semasnda ulvi bir kararghta, bir snrda ve bir mertebede Allaha doru seyir halindedir. nsan aceleci yaratlmtr. nk yaratln temeli olan nefis daimi bir taknlk, bir kararszlk iindedir, bir halde durulmaz. Acelecilik tynetine sahiptir. Eer byle olmasayd, bir halden bir hale seyri ve ykselii de olmayacakt. Ve nk ruh srekli bir sebat halindedir. Ruhun nefisle temasa gemesiyle birlikte kalbin varl gerekleir ve ikisi de dengeli bir seyir haline kavuur. Bu yzden insan nefis makamnda kald, ruhun nurunun ve skunet ve gven duygusuyla balayan kalbin egemenliine girmedii srece cibilliyetinden kaynaklanan acelecilik onun yakasn brakmaz. Bir bilselerdi!... ltuf ve ba her eyi kuatan Rahmandan ve her eyi kuatan ahiretten perdelenenler, azabn, vahdani emir sahibi ve ilmi her eyi kuatan Rahmann emriyle, btn ynlerden kendilerini kuatt vakti ve ruha bakan taraftan yani nlerinden gelip lahi kahr ateiyle, ruhani nurlardan ve insani kemallerden btnyle yoksun olula azap vermesini ve bedene bakan cihetten, yani arkalarndan gelip cismani heyetler ateinden, nefsani akrep, ylan ve karanlklardan, heyulani pisliklerden ve bedensel elemlerden oluan azapla cezalandrdn bir bilselerdi! Kendilerine yardm dahi edilmez perdeleri kaln, oka aceleci olmalarndan dolay pheleri de iddetli olduu iin rahmani yardmlara kavuamazlar. Grmezler mi?... gafletleri bu kadar m srd ki grmyorlar bizim geldiimizi beden arzna yallk vastasyla gelip evresinden eksilttiimizi iitme, grme ve sair kuvvetlerini eksilttiimizi?... Ya da kastedilen anlam udur: Hakka ynelen ve Hakk anan uyank nefis arzna sfat nurlar araclyla geliriz de onun kendine ait sfatlar ve kuvvetleri eksiltiriz. u halde stn gelen onlar m? yoksa biz miyiz? And olsun, onlaraufak bir esinti dokunsa Rabbani nefhadan bir esinti azap suretinde onlara dokunsa, ya da Emirlmmininin (a.s) dmanlarna ynelik azab rahmetinin genilii suretinde iddetlenen, dostlarna ynelik rahmeti de azabnn iddeti suretinde genileyen Allah mnezzehtir. dedii gibi bir musibet balarna gelse, bylece uzun sreli yararlanma nedeniyle biriken gaflet perdesi yrtlsa, yani rahmet suretinde azap ve gizli kahr ile kar karya kalsalar, kesinlikle uyanacaklar, Haktan yz evirmekle, batla dalmakla ne byk zulm ilediklerini fark edeceklerdir.

ENBY SURES 789

47- Biz, kyamet gn iin adalet terazileri kurarz. Artk kimseye, hibir ekilde hakszlk edilmez. (Yaplan i,) bir hardal tanesi kadar dahi olsa, onu (adalet terazisine) getiririz. Hesap gren olarak biz (herkese) yeteriz. 48- And olsun biz, Musa ve Harun'a, takv sahipleri iin bir k, bir t ve Furkan' verdik. 49- (O takv sahipleri ki) onlar, grmedikleri halde Rablerine candan sayg gsterirler. Yine onlar, kyametten korkan kimselerdir. 50- te bu (Kur'an) da, bizim indirdiimiz hayrl ve faydal bir ttr. imdi onu inkr m ediyorsunuz? Bizadalet terazileri kurarz Allahn terazisi, vahdetinin glgesi ve ondan ayrlmaz sfat olan adaletidir. Ruh semalar ve beden arz onunla kaimdir, onunla istikamet bulur. Eer o olmasa varlk, snrlar belirlenmi bir ahenk zere istikrar bulamaz. Her eyi kapsad iin de her varlk adaletini, durumuna, tama kapasitesine gre ondan alr. Bylece, her biri asndan, dier bir ifadeyle her ey asndan zel bir mizan sz konusu olur. Buna bal olarak da eyann saysnca teraziler belirginleir. Aslnda bu birden fazla teraziler mutlak mizann czleridir. Bu yzden, mutlak adalet kavram ondan bedel ya da onun vasf olarak kullanlmtr. nk btn teraziler tek olan mutlak adaletten ibarettir. Grntlerin oalmasyla hakikt artmaz. Terazilerin kurulmas, gereklerinin zuhur etmesi demektir. Bu ise perdelenmi kimse asndan kk kyamet gnnde, ehli olanlar iin de byk kyamet gnnde gerekleir. Kimseye hibir ekilde hakszlk edilmez nk her nefis hayr olarak ne ilemise, amelinin durumunu iyilikler kefesinde, yani ruhun kalbe bakan cihetinde, iledii btn ktlkleri de ruhun nefse bakan ciheti olan ktlkler kefesinde bulur. Kalp, terazinin dilidir. Bu yzden iyilikler kefesine beyaz parlak cevherler, ktlkler kefesine de siyah karanlk cevherler konulur denilmitir. u kadar var ki, kyamette kefenin ar basmas ykselmeyi, ycelie meyli, hafif basmas ise inii ve alakla meyli ifade eder. Cismani mizanda ise durum bunun tam tersidir. Orada ar gelen tercihe ayandr, muteberdir, Allah katnda bakidir. Hafif gelen ise tercih edilmez ve fanidir. Yani Allah katnda deeri ve itibari yoktur. Yaplan hibir amel eksiltilmez. Bir hardal tanesi dahi olsa buradan hareketle yce Allah mahlukat bir koyunu samaktan daha ksa bir srede hesaba eker szn anlyoruz.

790 TEFSR- KEBR / TEVLT

Kalp Musa sna ve akl Harun una verdik. Veya Musa ve Harunu bilinen Nebiyler olarak da ele alabiliriz. Furkan verdik. Yani furkani akl olarak isimlendirilen tafsili ve kefi ilmi verdik. Bir k ruhani mahedelerden kaynaklanan eksiksiz bir nur bir t bir hatrlatma. Bir nasihat verdik. takva sahibleri iin nefisleri rezilliklerden, perdeleyici sfatlardan arnm, azametin gzelliklerinin nurlar, ar ve temiz kalplerinden nefislerine yansyan kimseler iin. Bu hal, onlarda kalbi huzur makamna ulamadan nceki gayp halinde bile bir korku, bir rperti brakr. Onlar, kyametten byk kyametten, onun vuku bulmasndan daima korkarlar, korku iinde onu beklerler. nk yakini inanlar son derece gldr. nk korku, ancak vuku bulmas beklenen bir eyin beklentisi iinde olunduu srada hissedilen bir duygudur. Yani onlara kalp makamnda, Hak ile batl birbirinden ayrt ettikleri hakikt ve klli marifet ilmini; ruh makamnda ve nur mertebesinde btn nurlar parlaklyla bastran mahede nurunu; nefis makamnda ve sadr mertebesinde t ve nasihatle hatrlatmay, czi, kabiliyet sahibi saliklere faydal ilimlerden oluan eriat verdik. te bubir ttr. Hayr ve bereketi stndr, yukarda iaret ettiimiz ya da ierir. Buna ek olarak zati kefi, hviyet makamnda, teklik cemi aynnda hakiki mahedeyi, btn kelimeleri cami, btn mahede ve hikmetlerle dolup taan bir zikirdir. nk bereketin anlamnda gelime ve art da vardr. 51- And olsun biz brahim'e daha nce rdn vermitik. Biz onu iyi tanrdk. 52- O, babasna ve kavmine: u karsna geip tapmakta olduunuz heykeller de ne oluyor? demiti. 53- Dediler ki: Biz, babalarmz bunlara tapar kimseler bulduk. 54- Dorusu, siz de, babalarnz da ak bir sapklk iindesiniz, dedi. 55- Dediler ki: Bize gerei mi getirdin, yoksa sen oyunbazlardan biri misin? 56- Hayr, dedi, sizin Rabbiniz, yaratt semalarn ve arzn da Rabbidir ve ben buna ahidlik edenlerdenim.

ENBY SURES 791

57- Tallahi (Allah'a yemin ederim) ki, siz ayrlp gittikten sonra putlarnza bir oyun oynayacam! And olsun biz brahimevermitik. Ruh brahimine rdn ona zg, onun gibisine yaraan rdn, yani zati tevhide, mahede ve dostluk makamna iletilmeyi bahetmitik. Daha nce kalp ve akl mertebesinden nce, eref ve izzet bakmndan onlardan nce gelen hidayet makamn vermitik. Biz onu iyi tanrdk. Onun kemali ve faziletini bizden bakas bilmezdi. Bunun sebebi de yce bir mertebede, nemli bir konumda olmasyd. O, babasnademiti. nefs-i klliyeye ve kavmine semavi natka nefislerden ve bakalarndan ibaret kavmine uheykeller de ne oluyor? akllarn ve eyann hakiktlerinden, varlklarn mahiyetlerinden oluan, ilerine nakedilen bu heykeller, timsaller de nedir? karsna geip tapmakta olduunuz timsallerinin ve tasavvurlarnn karna geip kulluk sunduunuz bu putlar da nedir? Bu szleri, kutsal ruh makamndan yukar ykselmesi, nurani perdelerin tesine geip zati tevhid fezasna kmas esnasnda sylemiti. Nitekim, yle buyurmutur: Ben sizin (Allah'a) ortak kotuunuz eylerden uzam. Ben hanf olarak, vechimi semalar ve arz yoktan yaratan Allah'a evirdim ve ben mriklerden deilim. (Enam, 78.79) Nitekim Cebraile (a.s) hitaben syledii Sana hibir ihtiyacm yoktur sz de bu makamdan kaynaklanmaktayd. Biz, babalarmz bulduk btn nefislerden nceki lemlerden oluan ceberut ehlinden varlk illetlerimizi bunlara tapar kimseler bulduk onlar kendi zatlarnda hazr tutuyor ve onlardan gafil olmuyorlard. ak bir sapklk iinde nurani Hakka kar perde iinde, zatn aynna ulaamam, sfat berzahlarnda beklemekte ve teklik hakiktine, hviyet denizinde boulmaya ulamamaktasnz. Bize gerei mi getirdin senin bu ekilde bize gelmen Hak ile midir? Yani bu szleri syleyen Hak azze ve celle midir? Yoksa senin nefsin olduu gibi varln m srdrmektedir, dolaysyla bu szleri syleyen sen misin? Bu takdirde senin szlerin hakikti olmayan bir oyundan ibaret kalr. Sen bu oyunda bizden stn olur ve biz de senden geri kalrz Ama sen kendi nefsinle isen, aksi olur. HayrRabbiniz gelen, sz syleyen sizin Rabbinizdir. Var etmek, dorultmak, hayat bahetmek, arndrmak, haber vermek ve retmek suretiyle sizi eiten, besleyen Rabbiniz. Her eyin Rabbi ve har eyin var edicisi. Ve ben buna.. Bu hkme, yani konuann, her eyin Rabbi sfatyla mevsuf olan Hak olduuna ahidlik edenlerdenim.

792 TEFSR- KEBR / TEVLT

Bu mahede, Rububiyet mahedesidir. Aksi takdirde ben buna demezdi. nk zati mahede salt yokluktur. Orada benlik de olmaz ikilik de. Gelenin ve syleyenin her eyi var eden Hak olduu aka ifade edildikten sonra ikilikten sz edilmesi, klli makam iaret etmektedir ki bu da makamdan geridir. Ve Tallhi Yemin ve kasem harfleri Teye kadardr. Zira Te harfi Teshik-i unsurdir. Yani, vcudun budiyetle grnmesidir. Mesela, ihtiyarlk dneminden ocukluk zamann grmek ve kklnn hallerini dnmek gibi manalar ihtiva eder. Bunun stnde tasarruf ve iktidar yoktur. Vallahideki Vv- kasem, (Allah hakk iin) mevak-in ncmdan velayetin mahsulu olan kemalattan mahrum kalmay istemek demektir. Billhideki B-y Kasem, ubdiyetten ve rubbiyetten istifade etmi olduu kemalt- rububiyetten mahrum kalmay istemek demektir. Tallhideki T-y Kasem, Reslullah (s.a.v)n ilminin nihayeti olan Teshik- rislet ve unsrinin kendisine ihsan edecei kemalttan mahrum olmasn istemek ve sz vermek demektir. El iyz-u billh (Allaha snrm) Ve Tallhi putlarnza bir mekir (oyun) oynayacam diyen brahim (a.s) ayet vv ile balad iin hem velayetin kemalatndan, hem rububiyet kemalatndan hem de risalet kemalatndan mahrum kalmas zerine, kapsaml ok byk yemin ederek onlara, eyann suretini, icat etmeye, korumaya ve tedbir etmeye koyulduunuz, zati teklikten yz evirdikten sonra ispat etmeye yneldiiniz, tevhid nuruyla sfat kesretine yz evirdiiniz varlklarn aynlarn sileceim demitir. 58- Sonunda brahim onlar parampara etti. Yalnz, onlarn byn brakt; belki ona mracaat ederler diye. 59- Bunu ilahlarmza kim yapt? Muhakkak o, zalimlerden biridir, dediler. 60- (Bir ksm:) Bunlar diline dolayan bir gen duyduk; kendisine brahim denilirmi, dediler. 61- O halde, dediler, onu hemen insanlarn gz nne getirin. Belki ahitlik ederler. 62- Bunu ilhlarmza sen mi yaptn ey brahim? dediler. 63- Belki de bu ii u bykleri yapmtr. Hadi onlara sorun; eer konuuyorlarsa! dedi.

ENBY SURES 793

64- Bunun zerine, kendi vicdanlarna dnp (kendi kendilerine) Zalimler sizlersiniz, sizler! dediler. 65- Sonra tekrar eski inan ve tartmalarna dndler: Sen bunlarn konumadn pek l biliyorsun, dediler. 66- brahim: yleyse, dedi, Allah' brakp da, size hibir fayda ve zarar vermeyen bir eye hl tapacak msnz? 67- Size de, Allah' brakp tapmakta olduunuz eylere de yuh olsun! Siz akl etmez misiniz? Sonunda brahimetti zati kahr ve ayni mahede baltas ile onlar parampara.. etti. Etrafa dalm fani paralar haline getirdi. Yalnz onlarn byn brakt. O, ilk yakin zere onun baki ayniydi ve brahim bununla Halil=Dost olarak isimlendirilmiti. Belki ona mracaat ederler diye. Ondan feyiz alrlar, ondan nur ve ilim edinirler. Tpk balangta kendisinin ondan feyiz ald gibi. Dediler akllara ak olan nefisleri dedi ki: Bunukim yapt? tanrlarnz bu ekilde kmseyen, tahkir eden kimdir? lahlarmza.. bunu kim yapt? Mauklarmz ve mabutlarmz olan ilahlarmz / tanrlarmz perdelenmilie nispet ederek, onlara fani varlklar gzyle bakarak , zahir kuvvetiyle onlar savrulmu zerreciklere dntrerek, perdelenmiler haline kim getirdi. Bunu sylerken bu ii yapann bykln de vurgulam oluyorlard. Muhakkak o, zalimlerden biridir. mcerret mabutlarn haklarn, btn mevcudatn varlk kemalatn eksilten, onlardan varl nefyedip Hakk ispat etmek suretiyle zulmetmitir. Ya da onlar yok etmek ve kahretmek suretiyle onlarn nefislerinin haklarn eksilten zalimlerdendir. Dediler kibir gen duyduk genlik ve cesarette kusursuz, Allahtan bakasn kahretme gcne sahib, can ve mal feda etme hususunda cmert bir yiit duyduk. Bunlar diline dolayan bunlarn kudretlerinin ve kemallerinin olmadn, bunlara yokluk ve fena nispet eden bir gen duyduk. Onu hemen getirin Onun getirilmesini istediler. Derken btn nefislerin karsna aynen kp hazr bulundurdular ki belki ahitlik ederler kemaline ve faziletine tanklk ederler de ondan istifade ederler. Bunu sen mi yaptn? bu soru, onun kemalinden bilmediklerini inkr etmelerinin sureti mahiyetindedir. nk nefislerin bilmelerine imkn olan her ey akllarn kemallerinden aadr ki bu kemaller

794 TEFSR- KEBR / TEVLT

akllarn mauklar konumundadrlar. Dolaysyla, akllar lahi kemalden perdelenmi olurlar. Ancak bir akl bu dzeye ulanca da dierlerinden daha erefli ve daha stn olur. Belki bu ii bykleri yapmtrdedi. Bu ii, benliimle yapmadm ki, ben benliimle ondan daha iyi konumdaym. Bilakis, hakiktim ve hviyetimle yaptm. Bu ise benlikten daha erefli ve daha byktr. Hadi onlara sorun; eer konuuyorlarsa kendi balarna konuabiliyorlarsa! Yani onlar konuamazlar, bilgileri yoktur, kendi balarna bir varlk sahibi deildirler. Bilakis varlklar kendisinden baka ilah olmayan Allahtan kaynaklanr. Bunun zerine kendi vicdanlarna dndler gerei ikrar ederek, kabullenerek, mmkn nitelikli varln aslnda varlnn olmadn, dolaysyla kemalinin hi olmayacana itiraf ederek vicdanlarna dndler. Zalimler sizlersiniz, sizler! dediler. bakasna varlk ve kemal nispet etmekle asl siz zalimsiniz, o deil. Sonra eski inan ve tartmalarna dndler. Onun kemaline karlk kendi eksikliklerinden utanarak, Ona boyun eerek ve Ondan etkilenerek eski hallerine dndler ve dediler ki: Senpekala biliyorsun. Hakkani lednni ilimle onlarn yok olduklarn biliyorsun ki, onlardan konuma yeteneine nefyettin. Bize gelince, biz, Allahn bize rettiinden bakasn bilmeyiz. Bylece, kendi eksikliklerini itiraf ettiler. Nitekim, Melekler de Ademi inkr ettikten sonra onu bildiklerinde eksikliklerini itiraf etmi ve yle demilerdi: Bize rettiinden baka bilgimiz yoktur yleyse, Allah brakp dabir eye hl tapacak msnz? size zarar ve yarar verme gcne sahip olmayan bu eyleri yceltip sayg gsterecek misiniz? nk zarar ve yarar verme gcne sadece Allah sahibdir, bakas deil. Sizeyuh olsun sizin, mabutlarnzn ve O Allahdan baka her eyin varlndan sklyorum. Siz akl etmez misiniz? Ondan baka messir ve mabud olmadn anlamayacak msnz? 68- (Bir ksm:) Eer i yapacaksanz, yakn onu da ilahlarnza yardm edin! dediler. 69- Ey ate! brahim iin serinlik ve esenlik ol! dedik. 70- Bylece ona bir tuzak kurmak istediler; fakat biz onlar, daha ok hsrana urayanlar durumuna soktuk.

ENBY SURES 795

71- Biz, onu ve Lt'u kurtararak, iinde cmle leme bereketler verdiimiz lkeye ulatrdk. 72- Ona (brahim'e), shak' ve fazladan bir ba olmak zere Ya'kub'u ltfettik; her birini slih insanlar yaptk. 73- Onlar, emrimiz uyarnca doru yolu gsteren nderler yaptk ve kendilerine hayrl iler yapmay, namaz klmay, zekt vermeyi vahyettik. Onlar, daima bize ibadet eden kimselerdi. Yakn onu brakn, Allahn gstermesi sonucu semalarn ve arzn melekutunu grerek, ilkin sizin hakiktleri ve marifetleri- ki bunlar ak ateinin yaktlardr- iine atarak tututurduunuz ak ateine yansn. Nitekim yce Allah yle buyurmutur: Bylece biz brahim'e semalarn ve arzn melektunu gsteriyorduk. (Enam, 75) Celal ve Cemalin ona tecelli etmesi esnasnda sizin aynlarnzn oluturduu perdelerin gerisinden sfat ve isim nurlarnn parldaylarn ona gsteriyorduk. te bu gsterme, sz konusu atein tutumas demektir. lahlarnza yardm edin. Bu nurlarla destek sunmak ve bu atei tututurmak suretiyle mauklarnza ve mabudlarnza yardm edin. Eer i yapacaksanz Hakkn emriyle bir ey yapacaksanz. Ey ate! serinlik ve esenlik ol! fena haline ulamak suretiyle serinlik ve esenlik ol. nk vuslat lezzeti kmil ruha fayda verir ve sonradan olma eksikliinden, noksanlk afetinden, ak atei aynnda mmknlk belasndan kurtarr. Bylece ona bir tuzak kurmak istediler onu yok ederek ve yakarak tuzaa drmek istediler. Fakat biz onlar, daha ok hsrana urayanlar durumuna soktuk. Kemal olarak ondan daha noksan ve mertebe olarak ondan daha eksik kimseler yaptk onlar. Onukurtardk onu ve akl Lutunu fena sonras hakan, balanm varlkla baki klarak bedeni tabiat arzna karp kurtardk. Bereketler verdiimiz verimli ameli kemalatla, faydal gzel adapla, eriatla ve faziletli melekelerle bereketlendirdiimiz arza gtrdk. cmle leme iin bereketli kldmz yere ulatrdk. Yani feyzini, terbiyesini ve hidayetini kabul etme istidadna sahib lemlere vardrdk. Onashak ltfettik. Kalp shakn bahettik. Haktan rcu ederek halk tekmil makamna geri gelmesi iin. Ve Yakubu raz olmu, belalarla snanm, yakin ve safa ile mutmain olmu nefis Yakubunu fazladan bir ba olarak ltfettik. Kalp nuruyla

796 TEFSR- KEBR / TEVLT

aydnlanm ve ondan olma Yakubu verdik. Her birini salih insanlar yaptk. Hidayette istikamet ve temkin zere olmalarn saladk. Onlarnderler yaptk. Onlar sair kuvvetlerin, istidat sahibi eksik nefislerin imamlar kldk. Emrimiz uyarnca doru yolu gsteriyorlard. Ruh haller, mahedeler ve nurlarla; kalp marifetler, keifler ve srlarla; nefis ahlak, muamele ve adapla doru yolu gsteriyorlard. Kendilerine hayrl iler yapmay, salt (namaz) ikame etmeyi, zekt vermeyi vahyettik. Onlar, daima bize ibadet eden kimselerdi. ifadesiyle kastedilen budur. Tevhidle ve gerek kullukla tecrit ve Teklik makamnda bize ibadet ediyorlard. te brahimin zahirini batnna tatbik ettiimiz zaman bu anlam elde etmi oluruz. Baka bir tevil tryle de yorumlanmas mmkndr. nk Hz. Resulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Ben ve Ali iki nurduk; Allah tesbih ediyor, Ona hamdediyor ve tehlil getiriyorduk. Melekler de Onu bizim tesbihimizle tesbih ediyor, Ona bizim hamdimizle hamdediyor, bizim tehlilimizle Onu tehlil ediyorlard. Adem yaratlnca onun alnna intikal ettik. Onun alnndan slbne, sonra iteintikal ettik O, brahimi ruhtur, ki Allah onu kutsamtr. Ruh saflarnn ilk mertebesinde kmildi. Meleklerin tmne kemalatn aktaryordu. Eksikliklerini tamamlyordu. Mevcudatn aynlarndan oluan putlar, maddi ve mcerret varlklardan mmkn nitelikli zatlara sahip ilahlar tevhid nuruyla kryordu. Bylece kemal mertebelerini kat ediyordu. Sfatlarn yannda durup tesine gemeyenleri, bakasn perde yapp zattan engellenenleri uyaryordu. Bunun zerine gnahkr ve azgn nefis Nemrudu ve kavminden ibaret olan kuvvetleri onu zikir ve kuvvet mancnna koyup rahim tabiat scaklnn ateine att. Allah da bu atei ona kar serin ve esenlikli kld. Yani ruh ve afetlerden beri kld. Dier bir ifadeyle ruhunun mazharndan ibaret olan varlnn incisini atee koydular. Biz de onu, lemler iinde bereketli kldmz beden arzna gtrp kurtardk. Bu arzn bereketi de onun hidayetinden, kemale erdirmesinden ve onlar hakiki rzklar ve kemal vasflar olan ilim ve amellerle terbiye etmesinden kaynaklanyordu. 74- Lt'a gelince, ona da hkm (hakimlik, hkmdarlk) ve ilim verdik; onu, irkin iler yapmakta olan memleketten kurtardk. Zira onlar (o memleketin halk), gerekten fena iler yapan kt bir kavimdi. 75- Onu (Lt'u) rahmetimize kabul ettik; nk o, slihlerden idi.

ENBY SURES 797

76- Nuh'u da (hatrla). Hani o dua etmi, biz onun duasn kabul etmitik. Bylece, kendisini ve (iman eden) yaknlarn byk skntdan kurtarmtk. 77- Onu, yetlerimizi inkr eden kavimden koruduk. Gerekten onlar, fena bir kavim idi; bu yzden topunu birden (suya) gmdk. 78- Davud ve Sleyman' da (an). Bir zaman, bir ekin konusunda hkm veriyorlard: Bir grup insann koyun srs, geceleyin babo bir vaziyette bu ekinin iine dalp ziyan vermiti. Biz onlarn hkmn grp bilmekte idik. Kalp Lutunu da an. Onaverdik hikmet ve ilim verdik ve ...kurtardk halkndan memleketten beden memleketinden kurtardk ki irkin iler yapyorlard ifsat edici ehvet irkinliklerini iliyorlard. onlar kt bir kavimdi. Bizim tarafmzdan kendilerine emredilmeyen iler yaptklar, eriat ve akl tarafndan uygun grlmeyen amelleri sergiledikleri iin yoldan km fasklardlar. Onu rahmetimize kabul ettik rahimi rahmetin, sfat tecellileri makamnn kapsamna aldk. nk o, Salihlerden idi. limle amel eden, istikamet zere sebat eden salih kimselerden idi. Akl Nuhunu da an. Hani o dua etmiti kalbin kadimlii cihetinden seslenmiti. Allahtan bir sonraki kemali istemiti. Biz onun duasn kabul etmitik. stidadnn gerei olan kemaline ek olarak onun duasn kabul etmitik ve bu istidadn fiile karmtk. Bylece, kendisinikurtarmtk. Kutsi, fikri, hamdi ve sair akli kuvvetleri skntdan kurtarmtk. Ki bu sknts, kemalatnn bil kuvve olmasndan ibaretti. nk bir eyde bil kuvve olarak var olan her ey onun iin sknt mahiyetindedir. Bu ey, zuhur etmek ve fiile kmak suretiyle soluk almak ister. Dolaysyla, istidat kuvvetli, iinde potansiyel olarak bekleyen kemal mmkn olduu oranda sknt da byk olur. Onukavimden koruduk makul ve haram eylere ilikin ayetleri yalanlayan nefsani ve bedensel kuvvetlerden kurtardk. Gerekten onlar fena bir kavim idi. Onu kemal ve tecritten alkoyuyor, yalanlamak suretiyle onu nurlardan perdeliyorlard. Bu yzden suya gmdk heyulani katran suyunda, derin cismani denizinde topunu birden boduk.

798 TEFSR- KEBR / TEVLT

Nazari akl Davud unu da an. O sr makamndayd. Sadr makamnda bulunan ilmi akl Sleyman n da an. Bir zaman, bir ekin konusunda hkm veriyorlard. stidat arznda bulunan, oraya emanet edilen, ezelde gmlen, ftratta seciye olarak mevcut bulunan ve zuhur ve ortaya ka ynelmek zere neet eden kemalat hakknda hkm veriyorlard. Onun hakknda ilim, amel ve fikirle, meyve vermesi iin riyazetle, eitlenmesiyle ve yetimesiyle hkm veriyorlard. iinde dalp ziyan vermiti iinde yaylmt, bedensel tabiat gecesinin ve nefsani sfat gecesinin karanlnda ifsat etmek zere bir grup insann koyun srs Yani hayvani ve ehevi kuvvetler iinde dalp zarar vermiti. Biz onlarn hkmn hali hazrlarna gre verdikleri hkmlerini gryorduk. nk hkm bizim emrimizle ve gzlerimizin nnde, irademiz uyarnca gerekleiyordu. Derken sr Davudu, zevk gereince hayvani, behimi kuvvetler srsnn, ruhani kuvvetlerden oluan ekin sahibine mlkiyet olarak teslim edilmesine hkmetti. Ki bunlar boazlasnlar, kahr ve galebeyle istila etmek zere ldrsnler, onlarla beslensinler. lmi akl Sleyman da ilim uyarnca ruhani kuvvetlerin ona musallat olmasna hkmetti. Ki faydal ilimlerden, czi idraklerden, ahlaktan ve faziletli melekelerden oluan stlerinden istifade etsinler. Ayklamak suretiyle yeniden yeertsinler, slah etsinler. Nefisten ve gazap, hareket, hayal ve vehim gibi hayvani kuvvetlerinden oluan srnn sahiplerinin istidat arznda bulunan eyleri itaat, ibadet ve riyazet gibi eriatn kapsamna giren ahlak, adap ve sair salih amellerle yeniden ikame etmelerine hkmetti. Ta ki ekin yeersin, kemal olarak gz alc bir dzeye ulasn. Yine onun verdii hkm uyarnca, kemal hasl olduktan sonra sr, asl sahibine iade edilsin. Onlar da korunmu, gzetilip otlatlm, gdlm, eitilmi, hayvani ameller balamnda iffet faziletiyle terbiye edilmi olsunlar. Ekin de ruh ve kuvvetlerinden oluan sahibine iade edilsin, ilim ve hikmetle gelimi, meyve vermi, irfan ve hakikt iekleriyle bezenmi, tecelli ve mahede nurlaryla sslenmi olarak teslim edilsin. 79- Bylece bunu (bu fetvay) Sleyman'a biz anlatmtk. Biz, onlarn her birine hkm (hkmdarlk) ve ilim verdik. Kular ve tesbih eden dalar da Davud'a boyun edirdik. (Bunlar) biz yapmaktayz. 80- Ona, sava skntlarnzdan sizi korumas iin zrh yapmay rettik. Artk kredecek misiniz?

ENBY SURES 799

81- Sleyman'n emrine de kasrga (gibi esen) rzgr verdik; onun emriyle iinde bereketler yarattmz yere doru eserdi. Biz her eyi biliriz. 82- eytanlar arasndan da, onun iin dalglk eden (ve inciler karan) ve bundan baka iler grenler vard. Biz onlar gzetim altnda tutuyorduk. Bu yzden, yce Allah Sleymana biz anlatmtk. buyuruyor. nk eriat ve ameli hikmet dorultusunda takva ve riyazetle amel etmek, kemalin elde edilmesi, fiile karlmas hususunda klli ilimden, fikirden, nazardan, zevkten ve keiften daha etkilidir. Biz, onlarn her birine hkm ve ilim verdik. nk her biri, gr, nazari ve ameli hkm, mkaefe ve muamelesi itibariyle isabetliydi. Kemal talebinde birbirlerine destek oluyorlard, erefli hasletlerin kendileri araclyla elde edilmesi hususunda uyumluydular. Davuda boyun edirdik organ dalarnn gnllerini tesbih ediyorlard zelliklerinin dilleriyle kendilerine emrettiimiz tesbihi gerekletiriyorlard. Onunla birlikte, kendilerine zg yryleriyle yryorlard. Ona isyan etmez, ona engel olmazlard. Ardan almaz, ayak srtmez ve emrine kar kmazlard. Bilakis onunla birlikte yryor, onun emrini eksiksiz uyguluyorlard.Edeplendirme amal direktiflerine, riyazetine gnll olarak boyun eiyorlard. Emri dorultusunda riyazeti alkanlk haline getirmilerdi. taat ve ibadette riyazeti temel davranlar haline getirmilerdi. Ruhani kuvvetler kular da zikirle, fikirle ve nur ruhlar fezasnda uula tesbih ediyorlard. Biz bu boyun edirmeye kadirdik. Onasizi korumas iin zrh yapmay rettik vera ve takvadan zrhlar yapmasn rettik. Ne salam zrhtr vera! Sizi korumas iin yrtc, vahi gazap kuvvetlerinin saldrsndan, hrsn ve tabii igdlerin, vehmi ve eytani kuvvetlerin istilasndan Artk kredecek misiniz? bu nimetlerin hakk olan kr, toptan Rabbani huzura ynelmek suretiyle eda edecek misiniz? Sleymann Sadrda nefis tahtna yerlemi ameli akl Sleymana kasrga gibi esen heva rzgrn da boyun edirdik. Onun emriyle eserdi. Ona itaat ederek beden arzna ibadet ve edeple eserdi. iinde bereketler yarattmz yere ahlak, faziletli melekeler ve salih amellerle bereketlendirdiimiz yere doru eserdi. Biz

800 TEFSR- KEBR / TEVLT

her eyi kemale sebep olan her eyi biliriz Vehim ve hayal eytanlar arasnda da onun iin heyuli cismani denize dalan, czi anlamlar incilerini karanlar vard. Bundan baka iler de yaparlard terkip, tafsilat, sanat, kazanmn gz alc rnekleri ve baka eyleri de yaparlard. Biz onlar gzetim altnda tutuyorduk kaymadan ve sapmadan, batl ve yalann sirayet etmesinden koruyorduk. 83- Eyyub'u da (an). Hani Rabbine: Enn messeniyyeddurru ve ente Erhamurrahimiyn / Gerekten bama bu dert geldi. Sen, merhametlilerin en merhametlisisin diye nida etmiti. 84- Bunun zerine biz, tarafmzdan bir rahmet ve kulluk edenler iin bir hatra olmak zere onun duasn kabul ettik; kendisinde dert ve sknt olarak ne varsa giderdik ve ona aile efradn, ayrca bunlarla birlikte bir mislini daha verdik. 85- smail'i, dris'i ve Zlkif'i de (yd et). Hepsi de sabreden kimselerdendi. 86- Onlar kimselerdendi. rahmetimize kabul ettik. Onlar hakikten iyi

87- Znnn'u da (Yunus'u da zikret). O fkeli bir halde geip gitmiti; bizim kendisini asla sktrmayacamz zannetmiti. Nihayet karanlklar iinde: L ilhe ill ente subhaneke inn knt minezzalimiyn / Senden gayr ilah yoktur ancak sen varsn. Seni tesbih ederim. Gerekten ben zalimlerden oldum! diye nida etti. 88- Bunun zerine biz de onun duasna icabet ettik ve onu kederden kurtardk. te biz mminleri byle kurtarrz. Eyyubu da an trl imtihanlarla snanan, en arnm hale ulatran riyazetle cehd eden mutmain nefis Eyyubunu da an. Hani Rabbinenida etmiti. Emek sarf etmenin, enerjiyi son noktasna kadar tketmenin, geni bir aba vermenin ve cehd etmenin youn halinde skntnn alabildiine iddetini arttrd bir srada seslenmiti: Bama bu dert geldi. zayflk, krklk ve acizlik derdine mptela oldum. Sen, merhametlilerin en merhametlisisin. Genilik ve huzur bahederek merhamet edersin. Bunun zerineduasn kabul ettik. Amellerin skntsndan kurtaran huzurlu haller ve eksiksiz mutmainlik vererek ve zerine sekine indirerek duasn kabul ettik. Kendisine dert ve sknt olarak ne varsa giderdik. Hidayet nuruyla onun iinde

ENBY SURES 801

bulunduu riyazet skntsn, cehd derdini giderdik. Sknt karanln, kalbin nurunun parlamasyla bertaraf ettik. Ve ona aile efradn verdik. Bizim sahip olduumuz ve riyazetle ldrdmz nefsani kuvvetleri hakiki hayatla yeniden dirilterek ona verdik. Ayrca, bunlarla birlikte bir mislini daha verdik. ruhani kuvvetlerin, kalbi sfat nurlarnn desteklerinden oluan bir mislini daha verdik. Ahlaki fazilet sebeplerini, czi/faydal ilim hallerini bolca verdik. Tarafmzdan bir rahmet ve kulluk edenler iin bir hatra olmak zere Znnunu ( Balk sahibi Yunusu) da an. Kemal mertebesine ulamam ruhu da an. Ogeip gitmiti bedensellikten ayrlarak fkeli bir halde , perdelenmi ve muhalefetinde srarc olan, kendisinden yz evirip itaat etmekten imtina edip byklenmeye devam eden kavmi konumundaki nefsani kuvvetlerden ayrlarak ekip gitmiti. Bizim kendisini asla sktrmayacamz zannetmiti. u anda yaad snama gibi bir snama ile kendisini sktrmak suretiyle kudretimizi onun hakknda kullanmayacamz sanmt. Ya da kendisini sktrmayacamz, hayatn daraltmayacamz zannetmiti. Derken, balk tarafndan yutuldu. nk hikmetimiz onun bedene taalluk etmesini, yani bedensel kullanla elverili olmasn zorunlu klyordu. nida etti cismani tabiat, bitkisel nefis ve hayvani nefisten ibaret mertebenin karanlklar iinde, indi istidat diliyle yle seslendi: Senden gayr ilah yoktur ancak sen varsn (vcudsun) bylece zati tevhidi ikrar etti. Zaten bu tevhid, ilk ahit ve ftrat misak kapsamnda iinde potansiyel olarak mevcuttu. Ardndan da ezelde belirlenen ilk tecerrtten kaynaklanan tenzihi dile getirdi ve yle dedi: Subhaneke Seni tesbih ederek tenzih ederim Sonra da eksikliini ve kavmi hakknda adalet ilkesini iletmediini itiraf etti ve dedi ki: Gerekten ben zalimlerden oldum!...Bunun zerine bizde onun duasna icabet ettik. Sluk etmesini saladk, hidayet nuruyla grp amaca vasl olmasn kolaylatrdk. Ve onu kurtardk eksiklik kederinden, tecelli nuruyla perdelenmekten kurtardk, perdeleri kaldrdk. te biz mminleri byle kurtarrz. hakiki imanla inanan ve yakine ulaan kimseleri byle kurtulua erdiririz. 89- Zekeriyya'y da (an). Hani o, Rabbine yle nida etmiti: Rabbi! La tezerni ferden ve ente hayrul varisiyn / Rabbim! Beni yalnz brakma! Sen, vrislerin en hayrlssn.

802 TEFSR- KEBR / TEVLT

90- Biz onun da duasn kabul ettik ve ona Yahya'y verdik; eini de kendisi iin (ocuk dourmaya) elverili kldk. Muhakkak ki onlar (btn bu Nebiyler), hayr ilerinde kouurlar, umarak ve korkarak bize yalvarrlard; onlar, bize kar derin sayg huu iindeydiler. 91- Irzn iffetle korumu olan (Meryem'i de an.) Biz ona ruhumuzdan fledik; onu ve olunu cmle lem iin bir ibret kldk. Zekeriyyay da an ilimlerden yana yaln olan ruh Zekeriyyasn da an. Hani o, Rabbine niyaz etmiti kemal istidad iinde istidat lisanyla seslenmiti. Kalp Yahyasnn kendisine bahedilmesini taleb etmiti ki, onda ilimler yeersin. lmin kabulnde kalbe destek olacak ve mirasn deruhte edecek kimseler bakmndan yalnzln ikayet etmiti. Bununla beraber, Allahta fena bulann ilmi kemalden daha iyi olduunu da biliyordu. Nitekim yle demitir: Sen, varislerin en hayrlssn. Kalpten ve baka eylerden daha iyisin. Ona Yahyay verdik. Kt ahlakndan, tabiat karanlnn galip gelmesinden dolay ksr olan nefis zevcesini, ahlakn gzelletirmek ve ksr olmasna neden olan karanl gidermek suretiyle slah ederek ona kalp Yahyasn baladk. Onlar Nebiylerden oluan bu kmil insanlar hayr ilerinde kouurlard mahedeler iin yarr, ruhlarla salt hayra koarlard. Bize yalvarrlard kalplerle mkaefe talebiyle bize dua ederlerdi. umarak kemali umarak ve korkarak eksiklikten korkarak bize dua ederlerdi. Veya sfat tecellileri makamnda ltuf ve rahmeti umarak ve kahr ve azametten korkarak huu duyarak titreyerek bize yalvarrlard. Onlar, bize kar derin sayg iindeydiler nefisleriyle bize sayg duyuyorlard. Irzn iffetle korumu olan da an. temiz, saf, istidat sahibi ve ibaret eden nefsi de zikret. O, korumu tu, istidat rzn ve i dnyasnda ruhun tesir mekann. Bedensel kuvvetlerin orada sefahat iinde hareket etmelerine kar korumutu. Biz onafledik. Ruhul Kudsun tesiriyle hakiki hayat fledik. Bunun zerine kalp sasn dourdu. Onukldk kalp ile beraber apak bir alamet ve ak bir hidayet yaptk cmle lem iin ruhani kuvvetlerden ve basiret sahibi istidatl nefislerden oluan lemler iin bir yol gsterici kldk. Onlar Hakka ve dosdoru yola iletirlerdi.

ENBY SURES 803

92- Hakikten bu (btn bu Nebiyler ve onlara iman edenler) bir tek mmet olarak sizin mmetinizdir. Ben, sizin Rabbinizim. yle ise Bana kulluk edin. 93- (nsanlar) kendi aralarnda (din ve devlet) ilerinin birliini bozdular. Halbuki hepsi bize dneceklerdir. 94- Bu durumda her kim mmin olarak iyi davranlar yaparsa onun abasn grmezlikten gelmek olmaz. Zira biz onu yazmaktayz. 95- Helk ettiimiz bir belde iin artk (yeniden mmur olmak) imknszdr; nk onlar geri dnemeyeceklerdir. Hakikten bu hakikte ulatran yol, -ki yukarda sz edilen Nebiylere zg tevhid yoludur- sizin yolunuzdur, ey muhakkikler ve ey tarikat salikleri! Bu yolunuz bir tek srat-mustakiym yoldur. Bu yolda erilik ve sapma yoktur. Haktan uzaklap bakasna meyletmez. Bu yolda gayrsna eilim sz konusu deildir. Ben yalnz Ben sizin Rabbinizim. O halde ibadeti srf Bana ynelik Benim iin olarak gerekletirin ve sadece Bana ynelin. Benden bakasna dnp bakmayn. Birliini bozdular perdelenmiler, Haktan uzaklap kaybolanlar, dinden gafil olanlar paralandlar. Dinlerini blk prk edip aralarnda paylatlar. Farkl heva ve hevesler dorultusunda farkl yollar tercih ettiler. Halbuki hepsi bize dneceklerdir. Hangi maksada bal, hangi yolu izler ve hangi tarafa ynelen olurlarsa olsunlar bize dneceklerdir ve biz de iledikleri amellere ve izledikleri yollara gre hakkettikleri karlklarn vereceiz. Bu durumda her kim ameli kemallerle bezenirse mmin olarak yakinen bilirse, onun abas, orta kyamette, ilk ftrat makamna ulama esnasnda kabul grr, reddedilmez. Zira biz bu abann suretini, onun kalbinin sayfasna yazmaktayz. Sfat nurlarnn tecerrd esnasnda bu yazlanlar zuhur eder. Ezelde helak edilmesine ve bedbahtlna hkmettiimiz bir belde iin yeniden neet bulma srecinde nefis sfatlaryla perdelenmekten kurtulup ftrata dnmek imknszdr. 96- Nihayet Ye'cc ve Me'cc (sedleri) ald ve onlar her tepeden akn ettii zaman; 97- Ve gerek vaat (lm, kyamet) yaklanca, birden, inkr edenlerin gzleri donakalr! Yazklar olsun bize! (derler), gerekten biz, bu durumdan habersizmiiz; hatta biz zalim kimselermiiz.

804 TEFSR- KEBR / TEVLT

98- Siz ve Allah'n dnda taptnz eyler cehennem yaktsnz. Siz oraya gireceksiniz. 99- Eer onlar bir er ilah olsalard oraya (cehenneme) girmezlerdi. Halbuki hepsi (tapanlar da taplanlar da) orada ebed kalacaklardr. 100- Orada onlara inim inim inlemek der. Yine onlar orada (hibir iyi haber) duymazlar. 101- Tarafmzdan kendilerine gzel kbet takdir edilmi olanlara gelince, ite bunlar cehennemden uzak tutulurlar. 102- Bunlar onun uultusunu duymazlar; gnllerinin diledii nimetler iinde ebed kalrlar. 103- En byk dehet dahi onlar tasalandrmaz. Melekler kendilerini yle karlar: te bu size vaat edilmi olan (mutlu) gnnzdr. Nihayet Yeccaldzaman. nefsani kuvvetler Mecc bedensel kuvvetler, mizacn sapmas ve terkibin bozulmas neticesinde ald ve onlar her tepeden mahalleri ve yerleim alanlar olan bedenin organlarndan akn ettii zaman gidip zeval bulduklar zaman ve gerek vaat yaklanca lm suretinde kk kyamet kopunca, perdelenmilerin gzleri dehetten ve korkudan ne frlayp donakalr. Hayflanrlar, kendilerini knarlar ve zalimliklerini, eksikliklerini itiraf ederler. Siz vetaptnz eyler Sizin iinizde, Allahdan bakasna kulluk eden tanrlarna tapan ve bu tapnmasyla Haktan perdelenen her bir kimse, tapt ve yannda durarak tesine gemedii mabuduyla birlikte mabudunun mertebesine gre uzaklk ve yoksunluk cehenneminin tabakalarndan birine atlr. Orada onlara inim inim inlemek der. perdelenmiliin acsndan, azabn iddetinden, zlem ateinin istilasndan ve yoksunluk ve ayrlk mddetinin uzunluundan dolay inim inim inlerler. Yine onlar orada duymazlar Hakkn ve meleklerin szlerini. nk perdeleri ok kaln, kalbin duyma yollar tamamen kapaldr. Bunun nedeni de cehaletin son derece gl olmasdr. Ayrca, karanln iyice km olmasndan ve gzlerinin de krlemesinden dolay nurlar da gremezler. Tarafmzdan kendilerinetakdir edilmi olanlara gelince mutluluk ve gzel akbet takdir edilmi, nceki yarg kapsamnda mutluluklarna hkmettiimiz kimselere gelince, ite bunlar

ENBY SURES 805

cehennemden uzak tutulurlar nk nefsani elbiseleri ve tabii rtleri zerlerinden karmlardr. Bunlar onun uultusunu duymazlar nk mertebe olarak cehennemden ok uzaktadrlar. gnllerinin diledii nimetler iinde zatlarnn istedii cennet, zellikle zat cennetinde mahede nimetine gark olmu olarak ebedi kalrlar. En byk dehet dahi onlar tasalandrmaz Kk kyamette lmle gerekleen o dehet an da onlar kayglandrmaz. Byk kyamette azamet ve celalin tecellisi de korkuya kaplmalarna neden olmaz. Melekler kendilerinikarlar lm annda mjde ile karlar onlar mahzun olmazlar. Veya nefsani dirili esnasnda esenlik ve kurtulula, yahut orta kyamette ve hakiki dirilite honutlukla ya da istikamet halinde fena sonras bekaya dn esnasnda onlar eksiksiz mutlulukla karlarlar. 104- (Dn o) gn ki, yazl ktlarn tomarn drer gibi g toplayp dreriz. Tpk ilk yaratmaya baladmz gibi onu tekrar o hale getiririz. (Bu,) zerimize aldmz bir vaat oldu. Biz, (vaat ettiimizi) yaparz. 105- And olsun Zikir'den sonra Zebur'da da: Arza iyi kullarm vris olacaktr diye yazdk. 106- te bunda, (bize) kulluk eden bir kavim iin bir mesaj vardr. 107- (Raslum!) Biz seni lemlere Rahmet olarak gnderdik. 108- De ki: Bana sadece, sizin ilhnzn ancak bir tek Allah olduu vahyedildi. Hl Mslman olmayacak msnz? 109- Eer yz evirirlerse de ki: (Bana emrolunan) hepinize akladm. Artk size vaat olunan ey (maherde toplanma zamannz) yakn m uzak m, bilmiyorum. 110- phesiz Allah szn an da bilir, gizli tuttuklarnz da bilir. 111- Bilmiyorum, belki de o (azabn ertelenmesi), sizi denemek ve bir zamana kadar sizi (imknlardan) faydalandrmak iindir. 112- (Muhammed:) Rabbim! (Onlar hakknda) Hakk ile hkmn ver. Bizim Rabbimiz O Rahmn, sizin isnat ettiiniz vasflar karsnda yardmna snlacak olandr. Dedi. Dn o gn kisemay kaplayp dreriz Yani kk kyamette amellerin suretlerini ve ahlak heyetlerini ieren nefis semasn yazl ktlarn tomarn drer gibi iinde yazl bulunan bilgilerler

806 TEFSR- KEBR / TEVLT

birlikte tomar haline getirir gibi, toplayp drdmz gn zlmezler. Yani tpk iinde yazlanlar uzun sre korunsun diye yazl ktlar drld gibi. Yahut, orta kyamette kalp semasn iindeki ilim, sfat, irfan ve makullerle drdmz gn. Ya da byk kyamette ruh semasn iindeki ilim, mahede ve tecellilerle drdmz gn. Tpk ilk yaratmaya baladmz gibi onu tekrar o hale getiririz. ilk tevili esas alrsak; ikinci yaratlta dirilile veya ikinci tevili esas alrsak; ftrata dnle veya nc tevili esas alrsak; fena sonras beka ile ilk haline dndrrz. And olsun levhteki zikirden sonra kalp Zeburunda yazdk ki: beden arzna varis olacaktr. sekinet nuruyla aydnlanm salih kuvvetler, fasklarn riyazetle helak olmalarndan sonra varis olacaklardr. Ya da kastedilen anlam udur: Ana Kitabda ki Zikirden sonra levhi mahfuzdaki Zeburda yazdk ki: arzda iyi kullarm varis olacaklardr. Ruh, sr, kalp, akl, nefis ve sair kuvvetler, Salihlerin vahdette fena bulmalar eklinde helak olmalarndan sonra istikamet zere olularyla arza varis olacaklardr. Bir mesajdr yeterli bir duyurudur, teblidir. bir kavim iin Allahta sluk etmek suretiyle Ona kulluk eden bir topluluk iin Rahmet olarak biz seni, lemleri mutlak kemale ulatrmak eklinde tezahr eden rahimiyeti ve zamannda kkten helak etme azabnda emin olmalar eklindeki rahmaniyeki ieren byk bir Rahmet olarak gnderdik. nk Allahn rahmeti gazabn gemitir.

HAC SURES 807

HAC SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Ey insanlar! Rabbinizden ittika edin (saknn)! nk kyamet vaktinin sarsnts (zelzesi) mthi bir eydir! 2- Onu grdnz gn, her emzikli kadn emzirdii ocuu unutur, her gebe kadn ocuunu drr. nsanlar da sarho bir halde grrsn. Oysa onlar sarho deillerdir; fakat Allah'n azab ok dehetlidir! 3- nsanlardan, bilgisi olmakszn Allah hakknda tartmaya giren ve her inat azgn merd eytana uyan birtakm kimseler vardr. 4- Onun (eytan) hakknda yle yazlmtr: Kim onu yolda edinirse bilsin ki (eytan) kendisini saptracak ve alevli atein azabna srkleyecektir. 5- Ey insanlar! Eer basdan (yeniden dirilmekten) phede iseniz, unu bilin ki, biz sizi topraktan, sonra nutfeden, sonra alakadan (alanm yumurtadan), sonra uzuvlar (nce) belirsiz, (sonra) belirlenmi canl et parasndan (uzuvlar zamanla oluan ceninden) yarattk (ruh nefh ettik) ki size (kudretimizi) gsterelim. Ve dilediimizi, belirlenmi bir sreye kadar rahimlerde bekletiriz; sonra sizi bir bebek olarak dar karrz. Sonra gl anza ulamanz iin (sizi bytrz). inizden kimi vefat eder; yine iinizden kimi de mrn en verimsiz ana kadar gtrlr; ta ki bilen bir kimse olduktan sonra bir ey bilmez hale gelsin. Sen, arz da (hamidsiz) rahmet gelmemi halde kupkuru ve l bir halde grrsn; fakat biz, zerine (rahmet) yamurunu indirdiimizde o, kprdanr, kabarr ve her eitten (veya iftten) i ac bitkiler verir. 6- byledir, Allah Hakkn ta kendisidir; Muhakkak ki O, lleri diriltir; yine O, her eye hakkyla kadirdir.

808 TEFSR- KEBR / TEVLT

7- Ve muhakkak o saat (kyamet vakti) de gelecektir; onda hibir phe yoktur. Ve muhakkak Allah kabirlerde olanlar diriltip kaldracaktr. 8.9- nsanlardan bazs, bir bilgisi olmad halde, bir rehbere hidayete dayanmakszn ve (vahye dayanan) nurlu bir kitab olmad halde, srf Allah yolundan saptrmak iin yann eip bkerek (kibir ve azamet iinde) Allah hakknda tartmaya kalkar. Onun iin dnyada bir rezillik, kyamet gn de ona yakc hariyk (uzaklk) azabn tattracaz. 10- te bu, nceden senin kendi elinle kazandklarndan (denilir). Elbette Allah kullarna zulm edici deildir. 11- nsanlardan kimi Allah'a yalnz bir ynden kulluk eder. yle ki: Kendisine bir iyilik dokunursa buna pek memnun olur, bir de musibete urarsa ehresi deiir (dinden yz evirir). O, dnyasn da, ahiretini de hsran olmutur. te bu, apak hsrann ta kendisidir. 12- O, Allah' brakp baka, kendisine ne faydas, ne de zarar dokunacak olan eylere yalvarr, ibadet eder Bu, (Haktan) bsbtn uzak olan dalaletin ta kendisidir. 13- O, zarar faydasndan daha (akla) yakn olan bir varla yalvarr. O (yalvard), ne kt bir yardmc, ne kt bir dosttur! 14- Muhakkak ki Allah, iman edip salih amel (iyi davranlarda) bulunan kimseleri, zemininden rmaklar akan cennetlere kabul eder. phesiz, Allah diledii eyi yapar. 15- Her kim, Allah'n, dnya ve ahirette ona (Raslune) asla yardm etmeyeceini zannetmekte ise, (Allah ona yardm ettiine gre) hemen semaya ulaacak sebebleri uzatsn, sonra btn rabtalar kopartsn.. Hemen baksn!.. o yapt hile fkesini gidermeye yetecek mi? 16- te byle biz o Kur'an' ak seik yetler halinde indirdik. Gerek u ki Allah, diledii kimseyi doru yola sevk eder. 17- Mmin olanlar, Yahudi olanlar, Sbiler, Hristiyanlar, Mecsler ve mrik olanlara gelince, muhakkak ki Allah, bunlar arasnda kyamet gnnde (ayr ayr) hkmn verir. nk Allah her eyi hakkyla bilendir (Aliymdir). Ey insanlar! Rabbinizden korkun! Heyulani rtlerden ve nefsani sfatlardan arnmak suretiyle onun cezasndan saknn. nk kk kyamet esnasnda beden arznn geirdii sarsnt, orada

HAC SURES 809

blnmler iin mthi bir eydir. Onu grdnz gn, her emzikli kadnunutur. Organlar emziren besleyici organ onlar beslemesini unutur. Her gebe kadndrr. hayal, vehim, hafza ve akl gibi idrak ettikleri eyleri koruma zelliine sahip kuvvetler idrak ettii ocuunu drr. Btn bunlarn nedeni dehetin etkisiyle sarho olmalar, unutmalar, hayret iinde kalmalar ve apmalardr. Ya da organlar tayan btn kuvvetler, zayf kaldklar iin tadklarn, hareket edilerini ve istiklallerini drrler. Yahut bir kuvveti tayan her organ o kuvveti iinden atarak drr. Yahut da iinde bil kuvve bulunan kemalat ifsat ederek, deerini drerek atar. Veya her nefis iinde tad faziletli veya rezil heyetleri ve sfatlar izhar etmek, dar vurmak suretiyle drr. nsanlar da sarho bir halde grrsn. lm sarholuu iinde her eyi unutmu, baygn halde grrsn. Oysa onlar sarho deillerdir. Gerekte arabn etkisiyle sarho olmu deillerdir, bilakis azabn iddetinden sarho olmulardr. Sengrrsn nefis arzn da kupkuru ve cehaletle lm halde grrsn. zerinde fazilet ve kemalat namna hibir bitki olmaz.zerineindirdiimizde ruh semasndan ilim suyunu indirdiimiz zaman o, kprdanr. hakiki hayata kavuarak hareketlenir, kabarr makam ve mertebelerde ykselmek suretiyle geliir. Her eittenverir. her snftan i ac kemalat ve faziletten bezenmi bitkiler yeertir. Bu byledir nk muhakkak Allah Hakkn ta kendisidir. Sabit, deimez ve bakidir. Ondan bakas ise deiken ve fanidir. Odiriltir. cehalet llerini, orta kyamette, zerlerine ilim feyzini aktarak, tpk kk kyamette tabii lleri dirilttii gibi. Kyamet saati vakti her iki anlamda gelecektirVe Allah kabirlerdeki kimseleri diriltip kaldracaktr. Orta kyamette, cehalet llerini beden kabrinden karacaktr. Kalp yerinde kaim olmalarn, ftrata ve ilim hayatna dnmelerini salayacaktr. Tpk ikinci hayatta ve kk kyamette tabii lleri dirilttii gibi. Bir bilgisi olmad halde. Yani bir delile dayanmad halde. bir rehberi bulunmad halde, bir kefi ve vecdi ve bir kitab vahyi ve furkan olmad halde yalvarr Allahtan bakasna dua eder. kendisine ne faydas, ne de zarar dokunacaktr. ne olursa olsun bunlarn byle bir gleri yoktur. nk Allahtan bakasyla perdelenme sapklktr, Hakdan uzaklktr. Bylelerinin zarar yararndan daha yakndr. Bunlarn yannda durup teye gememek insan Hakdan perdeler.

810 TEFSR- KEBR / TEVLT

18- Grmez misin ki, semalarda olanlar ve arzda olanlar, gne, ay, yldzlar, dalar, aalar, hayvanlar ve insanlarn birou Allah'a secde ediyor; birounun zerine de azap hak olmutur. Allah kimi hor ve hakir klarsa, artk onu deerli klacak bir kimse yoktur. phesiz, Allah dilediini yapar. Semalarda olanlar ve arzda olanlar Allaha secde ediyor. semavi ve arzi melekutlar ve onlarn dndakiler, ayette zikredilen ve zikredilmeyen varlklar boyun eerek, itaat ederek, emirlerine uyarak, Allahn kendilerinden istedii fiil ve zellikleri gerekletirerek secde ediyor. Ayette, sz edilen varlklarn Allahn emrine boyun emeleri, Onun iradesine kar gelmelerinin imknszl ve Onun kudreti altnda ezilmeleri boyun emenin en son noktas olan secdeye benzetilmitir. Bu varlklar iinde secde etmekten kanan sadece batnyla deil, zahiriyle eytana tabi olan insanlar olduklar iin, zerlerine azap hak olan ve ezelde bedbahtlklarna hkmedilen insanlarn ou zellikle zikredilmitir. Bunlar, eytanlk karakterinin ar bast ve zillet ve bedbahtln ayrlmaz zellikleri olduu kimselerdir. Allah kimi hor ve hakir klarsa kimi kahrnn, gazabnn ehli, cezasnn ve fkesinin mahalli klarsa artk onu deerli klacak bir kimse yoktur. phesiz, Allah dilediini yapar. 19- u iki grup, Rableri hakknda ekien iki hasmdr: mdi, kafirler (gerei inkr eden)ler iin ateten elbiseler biilmitir. Onlarn balarnn stnden kaynar su dklecektir! 20- Bununla, karnlarnn iindeki (organlar) ve derileri eritilecektir! 21- Bir de onlar iin demir kamlar vardr! 22- Izdraptan dolay oradan her kmak istediklerinde, oraya geri dndrlrler ve: Tadn bu yakc azab! (denilir). 23- Muhakkak ki Allah, iman edip iyi davranlarda bulunanlar, zemininden rmaklar akan cennetlere kabul eder. Bunlar orada altn bileziklerle ve incilerle bezenirler. Orada libaslar (giyecekleri) ise ipektir. 24- Ve onlar, szn en gzeline yneltilmiler, vgye lyk olan Allah'n yoluna iletilmilerdir. Kafirler iin ateten bir elbise biilmitir. nkr eden, gerei rten perdelenmiler iin Allahn gazap ve kahrndan elbiseler hazrlanmtr, ki bunlar heyetler, tersine dnm ve en iddetli azaba maruz kalm

HAC SURES 811

nefislerinin sfatlaryla uyumlu cisimlerdir. Onlarn balarnn stndendklecektir hevann ve kendilerine galip gelen dnya sevgisinin kaynar suyu. Veya cehli mrekkebin ve ruha bakan yukar alnlarnn zerine galip gelmi fasit itikatlarn lahi kahr suretindeki kaynar suyu dklecektir. Bunun yannda mahbub ve inanlan konumdaki murattan da yoksun kalacaklardr. Bununlaeritilecektir eritilip rtlecektir iindekiler istidatlarnn karnnda bulunan gl anlamlar ve zahirlerinde bulunan insani sfatlar, beeri heyetler eritilecektir. Bylece, anlamlar ve suretleri deiecektir. Derileri pitike baka derilerle deitirilir. Onlar iinkamlar vardr. Krbalar vardr ki demirdendirler. Melekuti esir denilen maddeden yaplmlardr ve semavi cisimler zebanilerinin ellerindedirler. Bunlar maddi nefisler zerinde etkili olur, onlar ezerler. Onlar kutsi cihetten pislik uurumlarna yuvarlarlar. Heristediklerinde insani ftratn etkenlerine ve ilk istidadn gereklerine kmak dnmek istediklerinde, bu atelerden insani mertebeler fezasna varmay arzu ettiklerinde zdraptan dolay kt ve karanlk heyetlerin verdii zdraptan, kanlmaz derekelerin verdii skntdan dolay iinde bulunduklar azaptan kmak istedikleri her seferinde kendilerine bu actan krbalarla vurulur, helak edici ukurlarn en aasna dndrlrler ve onlara yle denir: tadn bu yakc azab! Cennetlere kalp cennetlerine. zeminindenakar ilim nehirleri. Bunlar orada bileziklerlebezenirler. Ahlak ve kalba dklm faziletlerle sslenirler altndan akli ilimlerden, ameli hikmetlerden ve incilerle kalbi marifetlerle ve kefi hakiktlerle bezenirler. Orada libaslar ise ipektir. lahi sfatlarn nurlarnn, latif tecellilerin ualarndan giyinirler. Ve onlar szn en gzeline kalp makamnda sfatlar zikretmeye, yoluna bu sfatlarnn sahibinin yoluna yani bu sfatlara sahip olmas itibariyle vgye layk zati tevhid yoluna yneltilmilerdir. Bu da ayniyle zatn yoludur. Buraya varmak da fena bulmak suretiyle gerekleir. 25- phesiz kafirler, Allah'n yolundan men ederler ve -yerli, taral- btn insanlara eit (kble veya mbed) kldmz Mescid-i Harm'dan da(insanlar) alkoymaya kalkanlar (unu bilmeliler ki) kim orada (byle) zdda gidip zulm ile Haktan sapmak isterse biz ona ac azaptan tattrrz.

812 TEFSR- KEBR / TEVLT

26- Bir zamanlar brahim'e Beytullah'n yerini hazrlam ve (ona yle demitik): Bana hibir eyi e tutma; tavaf edenler, ayakta ibadet edenler, rk ve secdeye varanlar iin beytimi temiz tut. Kafirler nkr edenler, tabii rtlerle perdelenenler, Allahn yolundan ve Mescid-i Haramdan alkoymaya kalkanlar. ki kalp Kbesi avlusunun n konumundadr. Kldmz mutlak insani kuvvetler nas iin eit yaptmz bir yerdir. Hem ruhani akli kuvvetlerden oluan yerliler iin hem de nefsani kuvvetlerden oluan tarallar iin eit konumdadr. nk bu taral kuvvetler de ona ulaabilir, orada tavaf yapabilirler, sr makamna ykseldikleri zaman. Kim oradaisterse oraya varanlardan kim sapmak isterse, tabiata ve zulme meylederse, zulm ile hakszlk etmek isterse, kalbi ilim ve ibadetlerden herhangi bir eyi nefsani bir yere koyarsa, bunlar dnyevi bir ama iin kullanrsa, an, hret, mal ve makam gibi bedeni lezzetler elde etmek iin izhar ederse veya tam tersine hissi lezzetler ve nefsani hazlar gibi ehvetlere ynelirse, bunlarn iki cihann yararna olduunu vehmederek byle bir eye kalkarsa ya da bunlarn ynn deitirirse, rnein riyakrlk ve mnafklk ederse yahut zalimce bir mlhitlie kalkarsa ona ac bir azap tattrrz. tabiat cehenneminde elem verici bir azaba arptrrz. Bir zamanlarhazrlamtk yapmtk Ruh brahimi iin kalp beytinin meknn, ki buras sadrdr. Bu hazrlamamzn nedeni amel ve ahlakla oraya dnmesini salamakt. Rivayete gre yce Allah, tufan srasnda Kbeyi semaya kaldrdktan sonra, bir rzgr gndererek etrafn ortaya karm ve brahime Kbenin yerini gstermitir. brahim de Kbeyi eski temelleri zerinde yeniden kurmutur. Yani, cehalet tufan gnlerinde ve tabiatn galebe gelmesi dalgalarnn kopmas zamannda ge ekilmesinin ardndan ona yerini gstermitir. Rahmet nefhalarndan oluan rzgr gndererek, etrafnda oluan nefsani heyetleri, tabii kirleri ve heyulani tozlar ortadan kaldrp temellerini ortaya karmtr. brahim de onu insani ftrattan oluan eski temellerinin zerinde yeniden ina etmitir. E tutma Yani beytin amel talaryla, hikmet amuruyla ve ahlak kireciyle yeniden bina edilmesi iinde onu merci kldk ve dedik ki: E tutma, ortak koma! Yani ona tevhidi emrettik. Sonra kalp beytini yukarda sz edilen kirlerden temizlemesi emrini verdik.

HAC SURES 813

Tavaf edenler iin nurlanmak ve ahlaki faziletleri edinmek iin onun etrafnda dnen nefsani kuvvetler, ayakta ibadet edenler irfan ve hikmetli anlamlar ilka etmek iin orada kaim olan ruhani kuvvetler, rku ve secdeye varanlar ondan ibadet suretlerini, eri ve akli adab edinen bedensel kuvvetler iin temizle. Ya da basiret sahibi, renme abas iinde olan, cehd veren, sluk eden, ibadete kendilerini verip boyun een taliplere yol gstermek iin temizle. 27.28- nsanlar arasnda hacc iln et ki, gerek yaya olarak, gerekse nice uzak yoldan gelen yorgun argn develer zerinde, kendilerine ait birtakm yararlar yaknen grmeleri, Allah'n kendilerine rzk olarak verdii kurbanlk hayvanlar zerine belli gnlerde Allah'n ismini anmalar (kurban kesmeleri iin) sana (Kbe'ye) gelsinler. Artk ondan hem kendiniz yeyin, hem de yoksula, fakire yedirin. 29- Sonra kirlerini gidersinler; adaklarn yerine getirsinler ve o Beyti Atki (Kbe'yi) tavaf etsinler. 30- Durum byle. Her kim, Allah'n hrmetlerine sayg gsterirse, bu, Rabbinin katnda kendisi iin daha hayrldr. (Haram olduu) size okunanlarn dnda kalan hayvanlar size hell klnd. O halde pislikten, putlardan saknn; yalan szden saknn. nsanlar arasndailan et. kalp makamna ve bu makamn ziyaret edilmesine davet et ki yaya olaraksana gelsinler. nefsin sfatlarndan arnm olarak ve niceyorgun uzun sren riyazet ve cehd nedeniyle yorgun den nefisler zerinde nice uzak yoldan gelen tabiatn derinliklerinde uzak ve derin yollardan sana gelsinler kendilerine ait birtakm yararlar yakinen grmeleri iin kalp makamndan edinilen ilmi ve ameli faydalar grmeleri ve Allahn ismini anmalar iin onun sfatlaryla sfatlanarak onu anmalar iin belli gnlerde tecelli nurlar ve mkaefeler iinde sana gelsinler. kendilerine rzk olarak verdii kurbanlk hayvanlar zerinde muhalefetler mzraklaryla ve mcahede baklaryla boazlanarak Allaha kurban edilmi nefis hayvanlar zerine Allahn ismini ansnlar. Artk ondan kendiniz yeyin. Ahlaknn etinden ve belli melekelerinden istifade edip sluk esnasnda g toplayn ve yedirin faydalandrn yoksulu nefis kuvvetlerini talep eden, sfatlarnn galip gelmesinden, heyetlerinin istila etmesinden dolay zorluk eken yoksulu doyurun ki, arnsn, edeplensin. Nefsi zayf, ilmi eski, ama eitim ve terbiye yokluundan dolay takatsiz den ve buna iddetle ihtiyac bulunan fakiri de doyurun.

814 TEFSR- KEBR / TEVLT

Sonra temizlesinler fuzuli eylerin kirlerini, heyetlerin pisliklerinden oluan fazlalklarn temizlesinler. Hrs byklarn ksaltmak, fke ve kin trnaklarn kesmek gibi. Ksacas nefsin telvinlerinin btn kalntlarn temizlesinler. Adaklarn yerine getirsinler ilk ahit esnasnda kabul ettikleri anlamlar ve ilerine yerletirilmi kemalat fiili olarak gerekletirmek suretiyle adaklarn yerine getirsinler. Temizlenmek suretiyle kirlerini gidersinler, manileri ortadan kaldrsnlar, adaklarna riayet etsinler, iyiliklerle bezensinler ve marifetleri elde etsinler. Vetavaf etsinler yce melekutun akna kararak, ulu Allahn arnn etrafn, Beyt-i Atki tavaf etsinler. Durum byle bu i byledir. Her kim, Allahn hrmetlerine sayg gsterirse ki Allahn emir ve yasaklarna uyarsa ki bunlarn inenmesi helal deildir. Bunlar da beytin temizlenmesi, nefsin kurban edilmesi gibi zikredilen tm hac menasikidir. Dahas faziletlerle bezenmek, rezilliklerden uzak durmak, tecellilerde nurlara ynelmek, lahi sfatlarla sfatlanmak ve makamlarda ykselmek gibi. Bukendisi iin daha hayrldr. Rabbinin huzurunda ve Rabbine yaknlk mekannda kendisi iin daha iyidir. Size helal klnd selametli nefislerin hayvanlarndan, onlarn ahlaklarndan ve yolda onlarn amellerinden yararlanmak size helal klnd. Bunun yannda hazlardan deil haklardan istifade etmeniz de size helal klnd. Size okunanlarn dnda Maide suresinde, faziletlere benzeyen rezillikler olarak size haram klnanlarn dndakiler size helal klnd. Bu faziletlere benzeyen rezillikler, kendi varlk vecheleri ya da olmalar gereken surette sudur etmemilerdir, bilakis salt rezillikler olarak nefisten sadr olmulardr. te bunlar Allah yolunda saliklere haramdrlar. O halde pisliktensaknn. ve taplan ehvet putlarndan, tabi olunan hevalardan uzak durun. Nitekim, yce Allah bir ayette yle buyurmutur: Hevasn ilah (tanr) edineni grdn m? . Yalan szden saknn sahte ilimlerden, vehim meneli phelerden, hayali tasavvurlardan, cedelde, ihtilaflarda kullanlan vehmi kurgulardan ve mugalatadan uzak durun. 31- Kendisine ortak komayan Allah'n hanifleri (O'nun birliini tanyan mminler) olun. Kim Allah'a ortak koarsa sanki o, semadan dp paralanm da kendisini kular kapm, yahut rzgr onu uzak bir yere srklemi (bir nesne) gibidir.

HAC SURES 815

32- Durum yledir. Her kim Allah'n hkmlerine sayg gsterirse, phesiz bu, kalplerin takvsndandr. 33- Onlarda (kurbanlk hayvanlarda veya hac fiillerinde) sizin iin belli bir sreye kadar birtakm yararlar vardr. Sonra bunlarn varacaklar yer, Beyt-i Atykdir. Allahn hanifleri olun fasit yoldan ve batl ilimlerden uzaklaarak, kemalin kendisi ve onunla bezenmek iin de olsa, kemalat ve amelleri deitiren her eyden yz evirerek Allaha ynelin. nk btn bunlar perde mahiyetindedir. Kendisine ortak komakszn bakasna bakmak, Onun yolunda bakasna iltifat etmek suretiyle ortak komayn. Kim Allaha ortak koarsa bir eyin yannda durarak, ona meylederek Allaha ortak koarsa Sanki ruh semasndan dp paralanm da nefsani drtler, eytani hevalar kular kapm , parampara etmi veya nefis hevas rzgr onu Haktan uzak bir yere srklemi gibidir. Helake, kr bir karanla srklemi gibidir. Her kim Allahn hkmlerine sayg gsterirse. istidat sahibi olup Allah yolunda muvaffak klnma izgisine sevk edilmi nefislerden her kim Allahn hkmlerine sayg gsterirse ve bununla Allahn vechine iletilmeyi amalarsa, kukusuz onun bu saygs muttaki, nefsani sfatlardan ve karanlk heyetlerden mcerret kalplerin sahiplerinin kemalini tahsil etmesinden ileri gelmektedir. Onlarda sizin iin belli bir sreye kadar birtakm yararlar vardr. Ameller, ahlak, ilmi ve ameli kemaller gibi yararlar vardr. Belli bir sreye kadar. Allahta hakiki olarak fena buluncaya kadar. Sonra varacaklar yer sevk edilecekleri snr, boazlanmalar zorunlu olan mekn, kalp Kbesinin yanndaki sadr haremine varmakla sr makam olarak nefsin makamna ulaarak hayatndan ve sfatlarndan fena bulmasdr. 34- Biz, her mmete-(Kurban kesmeye uygun) hayvan cinsinden kendilerine rzk olarak verdiklerimiz zerine Allah'n adn ansnlar diyekurban kesmeyi gerekli kldk. mdi, lhnz, bir tek lh'tr. yle ise, O'na teslim olun. (Ey Muhammed!) O muhbitiyn (ihlsl mtevazi) insanlar mjdele! 35- Onlar yle kimseler ki, Allah anld zaman kalpleri titrer; balarna gelene sabrederler, salt ikame eder ve kendilerine rzk olarak verdiimiz eylerden (Allah iin) harcarlar.

816 TEFSR- KEBR / TEVLT

36- Biz, byk ba hayvanlar da sizin iin Allah'n (dininin) iaretlerinden (kurban) kldk. Onlarda sizin iin hayr vardr. u halde onlar, ayaklar zerine dururken zerlerine Allah'n ismini annz (ve kurban ediniz). Yan st yere dtklerinde ise, artk (can ktnda) onlardan hem kendiniz yiyin, hem de ihtiyacn gizleyen-gizlemeyen fakirlere yedirin. te bu hayvanlar biz, kredesiniz diye sizin istifadenize verdik. 37- Onlarn ne etleri ne de kanlar Allah'a ular; fakat O'na sadece sizin takvnz ular. Sizi hidayete erdirdiinden dolay Allah' byk tanyasnz diye O, bu hayvanlar bylece sizin istifadenize verdi. (Ey Muhammed!) Gzel davrananlar mjdele! Her bir mmete kuvvetlerden oluan her bir mmete gerekli kldk kendilerine zg bir ibadet tarzn zorunlu kldk. Allahn adn ansnlar diye Onun sfatlaryla sfatlansnlar, ki bu mmetler, tevhide ynelite Allahn sfatlarnn mazharlardrlar. kendilerine rzk olarak verdiimiz kemalden dolay. Ki nefis hayvan vastasyla buna ulamlardr. Bunlar da hayvanlar selametli nefisler trndendirler. mdi, ilahnz, bir tek ilahtr. sadece Ona ynelerek, Ondan bakasna dnmeyerek Onu birleyiniz. Boyun emeyi ve itaat etmeyi srf Ona ynelik olarak gerekletirin. laha boyun edikleri iin mjdele Onun feyzini alma kabiliyetine sahib, krk ve mtevazi kimseleri mjdele. Onlar yle kimseler ki, Allah anld zaman. huzurda olmakla Allahn anldna duyduklar zaman kalpleri titrer Onun feyzini kabul etme yeteneine sahip olduklar iin etkilenirler. Sabrederler sebat gsterirler, sarslmazlar balarna gelene karlatklar muhalefetlere ve gerekletirdikleri cehdlere sabrederler. Salt (namaz) ikame ederler. mahede namazn eda ederler. Kendilerine rzk olarak verdiimiz eylerden fazilet ve kemalattan Allah iin harcarlar Allahta fena bulmak ve istidat sahiplerine feyiz vermek suretiyle infak ederler. Byk ba hayvanlar da erefli ve deeri byk nefisleri de kldk. Allah iin iaretlenmi kurbanlar yaptk. Onlarda sizin iin hayr vardr. Mutluluk ve kemal vardr. u haldezerlerine Allahn ismini annz. Onun sfatlaryla sfatlanmak ve kendi sfatlarnz Onun sfatlarnda yok etmek suretiyle zerlerine Allahn adn annz. Allah yolunda kurban kesmek ite budur. ayaklar

HAC SURES 817

zerine dururken Allahn kendilerine farz kld eyleri eda ederken, eriatn kaytlarna ve tarikatn adabna bal kalrken, hareket ve tereddtlerine son vermiken. Hevalarndan dtklerinde ise hayatlarndan ve bamsz olmalarn ve tereddt etmelerini salayan kuvvetlerinden ibaret olan hevalarndan, onlar Allah iin ldrdklerinde ise. Artkyiyin. Onlarn faziletlerinden istifade edin ve istidat sahibi, talep etmek zere harekete geen mritleri istifade ettirin. te bu hayvanlar bizsizin istifadenize verdik. Riyazet etmeniz suretiyle onlar sizin hizmetinize verdik kredesiniz istidat nimetine ve istidad Allah yolunda kullanma bana kavumanza karlk olarak kredesiniz diye. Allahaulamaz. fazilet kemallerinin etleri ve kanlarndan ibaret olan hevalarnn izale edilmesi suretiyle yok edilmeleri Allaha ulamaz. fakat Ona sadeceular. Arnmanz sizin onlardan ve sfatlarndan arnmanz, saknmanz Ona ular. nk vuslatn sebebi, arnma ve Allahta fena bulmadr; rezillikler yerine faziletlerin gereklemesi deil. te riyazet araclyla onlarn sizin emrinize verilmesinin bir benzeri olarak Allah byk (Ekber) tanyasnz diye O, bu hayvanlar sizin istifadenize verendir. Onlardan ve her eyden arnarak Onda fena bulmanz araclyla bunlar sizin emrinize verdi.Tpk arnma, birliini vurgulama ve Onun hakikte giden yolunu izleme hususunda size yol gsterdii gibi. Gzel davrananlar mjdele! Beka ve fenadan dolay kullukta istikamet ve temkin halini mahede edenlere mjde ver. 38- Muhakkak Allah, iman edenleri mdafaa eder. u da muhakkak ki Allah, hain ve nankr olan herkesi sevgisinden mahrum eder. 39- Kendileriyle savalanlara (mminlere), zulme uram olmalar sebebiyle, (sava konusunda) izin verildi. phe yok ki Allah, onlara yardma mutlak surette kadirdir. 40- Onlar, baka deil, srf Rabbimiz Allah'tr dedikleri iin haksz yere yurtlarndan karlm kimselerdir. Eer Allah, bir ksm insanlar (ktlklerini) dier bir ksm ile defedip nlemeseydi, mutlak surette, ilerinde Allah'n ismi bol bol anlan manastrlar, kiliseler, havralar ve mescidler yklr giderdi. Allah, kendisine (kendi dinine) yardm edenlere muhakkak surette yardm eder. Hi phesiz Allah, gl Kaviyydir, Aziz (galib)dir.

818 TEFSR- KEBR / TEVLT

41- Onlar (o mminler) ki, eer kendilerine yeryznde (arzda) iktidar verirsek salt (namaz) ikame eder, zekt verirler, iyilii emreder ve ktlkten nehyederler ve ilerin sonu Allah'a varr. Allahkorur. Nefsani kuvvetlerin karanln, muvaffakiyet bahetmek suretiyle, ruhani kuvvetlerden oluan iman edenler den savar. u muhakkak ki Allah, hain.herkesi sevgisinden mahrum eder. lerine konulmu kemalattan ibaret Allahn emanetlerini, ibadet ve itaat araclyla eda etmeyip kallelikle kalbe ihanet eden ve ahde vefa gstermeyen kuvvetleri sevmez. Nankr olan Allahn verdii nimetleri Ona isyan etmede kullanan nankrleri de sevgisinden mahrum eder. Kendileriyle savalanlaraizin verildi vehim ve hayal gcne ve onlarn dnda, nefsani kuvvetlere kar, zulme uram olmalar , nefsin sfatlarnn istilas ve stnlk kurmas sebebiyle hakszla uram olan ruhani kuvvetlere sava konusunda izin verildi. Onlar yani mazlumlar karlm kimselerdir. ehvetlerin ve bedensel lezzetlerin elde edilmesinde kullanlmak ve kleletirilmek suretiyle kararghlarndan ve asl konumlarndan haksz yere bunu gerektiren bir hakkn altna girmi olmalar sz konusu olmakszn, srf saygy, temkini, Hakka ynelmeyi ve batldan yz evirmeyi gerektiren tevhidi benimsedikleri iin, karlm olan kimselerdir. Eer Allahdefedip nlemeseydi nefsani kuvvetler insanlarnn bir ksmndier bir ksmyla savmasayd, ehvani kuvvetleri gazabi kuvvetlerle, gazabi kuvvetleri de ehvani kuvvetlerle defetmeseydi veya mutlak olarak kuvvetler insanlarn nlemeseydi, nefsani kuvvetleri ruhani kuvvetlerle, vehmi kuvvetleri akli kuvvetlerle ve yukarda sylendii gibi nefsani kuvvetlerin bazsn bazsyla savmas gibi Manastrlaryklr giderdi. sr ruhbanlarnn manastrlar ve halvetghlar, kiliseler kalp Hristiyanlarnn kiliseleri ve tecellilerinin mahalleri, havralar sadr Yahudilerinin havralar ve mabedleri ve mescidler ruh mminlerinin mescidleri, mahede makamlar, Allahta fena bulduklar yerleri ilerinde Allahn ismi bol bol anlan. Allahn en byk isminin, Onun ahlakyla ahlaklanmak, Onun sfatlaryla sfatlanmak, Onun srlaryla tahakkuk etmek ve Onun zatnda fena bulmak suretiyle oka anld bu yerler yklr giderdi. Allahmuhakkak surette yardm eder. Kendi varlyla ortaya kp zuhur edeni nuruyla kahreder. Allah, Kaviyydir gldr. Kendisinin yolundan sapp baka tarafa meyledeni ycelii ve ceberutuyla malup eder.

HAC SURES 819

Onlar ki, eer kendilerine yeryznde iktidar verirsek Hakkani varlk bahetmek suretiyle istikamet bahedersek klarlar murakabe ve mahede namazn ikame ederler. Verirler hakikt ilimlerinin yakin marifetlerinin mkaefe nisabna ulam bulunanlarnn zektn, talepte bulunan mstahaklara verirler. Emrederler nefsani kuvvetlere ve eksik nefislere iyilii eri amelleri ve raz olunmu ahlaki erdemleri mahede makamnda emrederler. Onlar nehyederler ktlkten bedensel ehvetlerden, maddi lezzetlerden, adi rezilliklerden, aalk muamelelerden alkoyarlar. lerin sonu Allaha varr. Her ey Ona dner. 42.43.44- (Raslm!) Eer onlar (inkrclar) seni yalanlyorlarsa, (unu bil ki) onlardan nce Nuh'un kavmi, d, Semd, brahim'in kavmi, Lt'un kavmi ve Medyen halk da yalanladlar. Musa da yalanlanmt. te ben o kfirlere sre tandm, sonra onlar yakaladm. Nasl oldu Benim onlar reddim (cezalandrmam)! 45- Nitekim, birok memleket vard ki, o memleket (halk) zulmetmekte iken, biz onlar helk ettik. imdi o lkelerde duvarlar, (km) tavanlarn zerine yklmtr. Nice kullanlmaz hale gelmi kuyular ve (ssz kalm) ulu saraylar vardr. 46- (Seni yalanlayanlar) hi yeryznde (arzda) dolamadlar m? Zira dolasalard elbette dnecek kalpleri ve iitecek kulaklar olurdu. Ama gerek u ki, gzler kr olmaz; lkin gsler iindeki kalpler kr olur. 47- (Raslum!) Onlar senden azabn abuk gelmesini istiyorlar. Allah vdinden asla dnmez. Muhakkak ki, Rabbinin nezdinde bir gn sizin saymakta olduklarnzdan bin yl gibidir. 48- Nice lkeler var ki, zulmedip dururlarken onlara mhlet verdim. Sonunda onlar yakaladm. Dn yalnz banadr. 49- De ki: Ey insanlar! Ben ancak sizin iin apak bir uyarcym. 50- man edip slih ameller ileyen kimseler iin mafiret ve bol rzk vardr. 51- yetlerimiz hakknda (onlar tesirsiz klmak iin) birbirlerini geri brakrcasna yaranlara gelince, ite bunlar, cehennemliklerdir.

820 TEFSR- KEBR / TEVLT

52- (Ey Muhammed!) Biz, senden nce hibir Resl ve Neb gndermedik ki, o, bir temennide bulunduunda, eytan onun dileine ille de (beer arzular, dnceler) katmaya kalkmasn. Ne var ki Allah, eytann kataca eyi iptal eder. Sonra Allah, kendi yetlerini (lafz ve mana bakmndan) salam olarak yerletirir. Allah, hakkyla bilen Aliymdir, hkm ve hikmet sahibi Hakiymdir. 53- (Allah, eytann byle yapmasna msaade eder ki) kalplerinde hastalk olanlar ve kalpleri katlaanlar iin, eytann katt eyi bir deneme (vesilesi) yapsn. Zalimler, gerekten (Hakdan) olduka uzak bir ayrlk iindedirler. Nebiy ile Resul arasndaki fark udur: Nebiy; velayet makamnda fena bulmak suretiyle vasl olan, bahedilmi varlkla istikamet makamna Hak ile tahakkuk etmi olarak dnen, Hak ile bilen, Ondan, Onun zatndan, sfatlarndan, fiillerinden ve hkmlerinden Onun emriyle haber veren; kendisinden daha nce gnderilmi bir eriat esasnda insanlar Hakka davet eden, ama eriat koymayan, bir hkm ve millet vaz etmeyen; mucize gsteren, insanlar uyaran ve mjdeleyen kimseye denir. srailoullar Nebiyleri gibi. nk btn srailoullar Nebiyleri Musann dinine davet ediyorlard. Ayr bir din ve eriat koymu deillerdi. Onlardan Davud (a.s) gibi kitab sahibi olanlarn kitablar da hkm ve eriat iirmezdi, sadece marifet, hakikt ve t tr eyler ieriyordu. Bu yzden Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: mmetimin alimleri srailoullarnn Nebiyleri gibidir. Onlar da arif, temekkn etmi velilerdi. Resul ise; Nebiyde bulunun btn bu zelliklerin yan sra eriat ve kanun koyma zelliine sahip kimsedir. Dolaysyla Nebiy, Veli ile Resul arasnda yer alr. O, bir temennide bulunduunda telvin makamnda nefsi temenniyle zuhur ettii zaman eytankatar kartrr, onun dileine dileinin kapsamna ona mnasip olan bir eyler katar. nk nefsin zuhur etmesi, kalpte bir karanlk ve siyahlk meydana getirir, eytan bunun arkasna girip perdelenir ve uyumluluk araclyla buray vesvesesinin mahalli, telkinlerinin kalb haline getirir. Allah, eytann kataca eyi iptal eder. Ruhun nurunu kalbin zerine yneltip aydnlatmak, kutsi yardmn gndermek, nefsin zuhurunun zulmetini

HAC SURES 821

izale edip ezmek suretiyle onu iptal edip geersiz klar. Ki eytann telkininin fasitlii ortaya ksn, melein telkini ondan ayrt edilsin. eytann telkini yok olurken melein ilkas yerlesin. Sonra Allah, kendi ayetlerini salam olarak yerletirir. Tekmin araclyla onlar muhkemletirir. Allah, hakkyla bilendir. eytani telkinleri ve onlar vahyinden ayklayp yok etmenin yolunu bilir. Hkm ve hikmet sahibidir. Hikmetiyle ayetlerini yerletirir, salamlatrr. Hikmetinin bir gerei de eytann telkinlerini, pheler iinde kvranan mnafklar, kalpleri Hakk kabul etmeye kar duyarszlam, ta kesilmi perdelenmiler iin bir fitne yapmas, phelerinin ve perdelenmiliklerinin katmerleerek artmas iin onlara bir snama arac kalmasdr. nk zulmani, karanlk nefisleri, Hakka kar duyarszlam kat kalpleri mnasebetiyle sadece eytann telkinlerini kabul edebilirler. Nitekim, yce Allah yle buyurmutur: eytanlarn ise kime ineceini size haber vereyim mi? Onlar, gnaha, iftiraya dkn olan herkesin stne inerler. (uara, 221-222) Onlar Hakka kar derin ve uzak bir ayrlk iindedirler. Byle iken Hakk kabul etmeleri mmkn mdr? 54- Bir de, kendilerine ilim verilenler, onun (Kur'an'n) hakikten Rabbin tarafndan gelmi bir gerek olduunu bilsinler de ona inansnlar, bu sayede kalpleri huzur ve tatmine kavusun. phesiz ki Allah, iman edenleri, kesinlikle dosdoru srat- mustakiym bir yola yneltir. 55- Kafir olan kimseler, kendilerine o saat anszn gelinceye, yahut da (kendileri iin hayr ynnden) ksr bir gnn azab gelinceye kadar onun (Kur'an) hakknda hep phe iindedirler. 56- O gn, mlk Allah'ndr. nsanlar arasnda hkm verir. (Bu hkm gerei) iman edip iyi davranlarda bulunanlar Nam cennetlerinin iindedirler. 57- nkr edip yetlerimizi yalanlayanlara gelince, ite onlar iin alaltc bir azap vardr. 58- Allah yolunda hicret edip sonra ldrlen yahut lenleri hi phesiz, Allah gzel bir rzkla rzklandracaktr. phesiz Allah, evet O, rzk verenlerin en hayrlsdr. 59- Allah onlar, herhalde memnun kalacaklar bir girilecek yere sokacaktr. Allah, kesinlikle tam bir bilgi sahibi Aliymdir, Halmdir.

822 TEFSR- KEBR / TEVLT

60- te byle. Her kim, kendisine verilen eziyetin dengi ile karlk verir de, bundan sonra kendisine yine bir tecavz ve zulm vaki olursa, emin olmaldr ki, Allah ona mutlaka yardm edecektir. Hakikten Allah ok balayc Afuvvun ve mafiret edici Gafurdur . Bir de kendilerine ilim verilenlerbilsinler. yakin ehli muhakkikler bilsinler ki, eytann telkinde bulunabilmesi bir hikmetten kaynaklandn, Hakkn, adalet ilkesine ve mnasebet olgusuna bal olarak Rabbinden geldiini bilsinler de ona inansnlar. Hepsinin Allahtan olduunu bilsinler de sekine nuruyla, eytani telkinlerle rahmani ilkalar ayrt etmeyi gerektiren istikamet araclyla kalpleri undan emin olsun ki: phesiz Allah kendilerini Hak ve istikamet yoluna iletecektir. Bylece, eytann telkinlerini kabul edip de ayaklar kaymaz ve kalpleri saf olduu, byk bir nurla aydnland, k sat iin de sadece Rahmann ilkasn kabul eder. Perdelenmiler hep ondan phe iindedirler, kk kyamet kopuncaya kadar veya knhn bilemedikleri, iddetini vasfedemedikleri korkun vaktin azab gelinceye kadar veya iddet bakmndan benzeri olmayan ya da iinde hibir hayr bulunmayan vaktin dehet verici azab gelinceye kadar. O gn mlk azap gerekletii ve kyamet koptuu gn hkmranlk Allahndr. Hi kimse onlar Allaha kar savunamaz. nk Allahtan bakasnn kuvveti de hkm de yoktur. nsanlar arasnda hkm verir. Onlar birbirinden ayrr. stikamet ve adalet dorultusunda amel eden yakin sahipleri sfat cennetlerinin iindedirler. orada nimetlenirler. Zattan perdelenmiler, sfatlar Allahtan bakasna nispet etmek suretiyle onlar yalanlayanlar nefislerin sfatlarndan ve heyetlerinden oluan alaltc bir azap iindedirler. nk, Allahn izzetinden ve byklnden perdelenmilerdir ve gidileri alakla ve lahi kahredici azaba yneliktir. Hicret edenler nefislerin yurtlarn ve sfli kararghlarn terk edenler, Allah yolundasonra ldrlenler riyazet ve evk klcyla ldrlenler yahut lenler iradeleriyle ve zevkle lenler hi phesiz Allahonlar rzklandracaktr. keif ilimleriyle ve tecelli faydalaryla gzel bir rzkla yararlandracaktr. Onlar rza makamna sokacaktr. Allah, Aliymdir kesinlikle tam bir bilgi sahibidir; istidatlarnn ve hakkedilerinin derecesini ve zerlerine feyizle iletilmesi gereken kemalatlarn bilendir. Halimdir telvinlerde ifrata kamalar

HAC SURES 823

ve cehdde tefrite dmeleri zerine onlara ceza verme hususunda acele etmez. Hallerinin gerektirdiinden onlar alkoymaz. Ki bunlar kabul etmelerine imkn vermi olsun. Bir kimse cezada denklik balamnda adalet ilkesini gzetirse, sonra zulmetmektense zulme urama tarafna eilim gsterirse, lahi hikmette onun melekuti teyitle desteklenmesi, ceberuti nurlarla yardma mazhar klnmas bir gerekliliktir. nk adalet konusunda ihtiyat, zulmetmektense zulme urama eilimine sahip olmay gerektirir. Nitekim Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Allahn zalim kulu olacana mazlum kulu ol. Hakikten Allah ok balaycdr. Affetmeyi ve cezadan vazgemeyi emreder. Mafiret edicidir. Affetmeye g yetiremeyenleri de balar. 61- Bylece (Allah, hakszla urayana yardm edecektir ve buna kadirdir). nk Allah, geceyi gndze katar, gndz geceye katar. u da muhakkak ki Allah, hakkyla iiten Semdir ve hakkyla gren Basrdir. 62- Byledir. nk Allah, Hakkn ta kendisidir. O'nun dndaki taptklar ise btln ta kendisidir. Gerek u ki Allah, evet O, yeane yce byk olan Alyukebrdir. 63- Grmedin mi, Allah, semadan su indirdi de bu sayede arz yeeriyor. Muhakkak, Allah Latfdir, Habrdir. 64- Semalarda ve arzda ne varsa O'nundur. Hakikten Allah, yalnz O, zengin Gandir, vgye deer Hamddir. 65- Grmedin mi, Allah, yerdeki eyay ve emri uyarnca denizde akp giden gemileri sizin hizmetinize verdi. Semalarn, arz zerine dmemesi iin onu tutuyor. Ancak O izin verirse baka. Muhakkak Allah, insanlara ok efktli Raufdur ve ok merhametli Rahmdir. 66- O, (nce) size hayat veren, sonra sizi ldrecek, sonra sizi diriltecek olandr. Gerekten insan, ok nankrdr. 67- Biz, her mmete, uygulamakta olduklar bir ibadet tarz gsterdik. yle ise onlar (ehl-i kitab) bu ite seninle ekimesinler. Sen, Rabbine davet et. Zira sen, hakikten dosdoru bir srat- mustakiym yoldasn. 68- Eer seninle mnakaa ve mcdeleye giriirlerse: Allah yaptnz ok iyi bilmektedir de.

824 TEFSR- KEBR / TEVLT

69- Allah kyamet gnnde, ihtilf etmekte olduunuz konulara dair aranzda hkm verecektir. 70- Bilmez misin ki, Allah, arzda ve semada ne varsa bilir? Bu, bir Kitabda (levh-i mahfuzda) mevcuttur. Bu (eya ve olaylarn bilgisine sahip olmak), Allah iin ok kolaydr. 71- Onlar, Allah' brakp, Allah'n kendisine hibir delil indirmedii, kendilerinin dahi hakknda bilgi sahibi olmadklar eylere tapyorlar. Zalimlerin hi yardmcs yoktur. 72- yetlerimiz ak ak kendilerine okunduunda, kfirlerin suratlarnda honutsuzluk sezersin. Onlar, kendilerine yetlerimizi okuyanlarn neredeyse zerlerine saldrrlar. De ki: Size bundan (bu fke ve huzursuzluunuzdan) daha ktsn bildireyim mi? Bilinen ate nar! Allah, onu kfirlere vaat olarak bildirdi. O, ne kt bir dn yeridir! 73- Ey insanlar! (Size) bir misal verildi; imdi onu dinleyin: Allah' brakp da yalvardklarnz (taptklarnz) bunun iin bir araya gelseler bile bir sinei dahi yaratamazlar. Sinek onlardan bir ey kapsa, bunu ondan geri de alamazlar. steyen de ciz, kendinden istenen de! 74- Onlar, (Bu ciz putlar Allah'a ortak komak suretiyle) Allah'n kadrini hakkyla bilemediler. Hi phesiz Allah, ok kuvvetli (Kavy)dir, ok stn (Aziz)dir. 75- Allah meleklerden de resuller seer, insanlardan da. phesiz Allah iiten (Sem)dir, gren( Basr)dir. 76- Onlarn nlerindekini de, arkalarndakini de (yaptklarn da, yapacaklarn da) bilir. Btn iler Allah'a dndrlr. 77- Ey iman edenler! Rk edin; secdeye kapann; Rabbinize ibadet edin; hayr ileyin ki kurtulua eresiniz. 78- Allah urunda, hakkn vererek cihad edin. O, sizi seti; din hususunda zerinize hibir zorluk yklemedi; babanz brahim'in dininde (de byleydi). Peygamberin size ahit olmas, sizin de insanlara ahit olmanz iin, O, gerek daha nce (gelmi kitablarda), gerekse bunda (Kur'an'da) size Mslmanlar adn verdi. yle ise salt (namaz) ikame edin; zekt verin ve Allah'a smsk sarln. O, sizin Mevlnzdr. Ne gzel Mevldr, ne gzel yardmcdr!

HAC SURES 825

Bylece nefsin cezalandrmada zuhuru esnasnda balama veya cezalandrmada adaleti gzetme esnasnda teyit ve yardm (ki bu ikincisinde mazlumiyet esastr) gibidir. Bunun sebebine gelince: Allahkatar. Nefis karanl gecesini kalbin nuruna katar, hareketiyle ve istila etmesiyle. Derken bundan cezalandrma kar. Katar kalbin gndzn nefsin karanlna katar, bylece affeder. Bylece her ey Onun takdiri, ekip evirmesi ve kudretiyle gerekleir. u da muhakkak ki Allah, Semdir hakkyla iitendir, onlarn niyetlerini iitir ve Basrdir hakkyla grendir, amellerini grr ve durumlarna gre onlara muamele eder. Onlar, Allahn kadrini hakkyla bilemediler. Yani Onu hakkyla, gerei gibi tanmadlar. nk etkileme gcn kudreti Ondan bakasna nispet ettiler. Ondan bakas iin varlk ngrdler. nk Onu bilenlerin her biri, sadece kendi nefislerinde bulduklar sfatlarn biliyorlar. Eer Onu hakkyla bilselerdi, Onda fena bulurlard, Onun zatn ve sfatlarn mahede ederlerdi. Ondan baka eylerin mmkn varlklar olduklarn, varlklarnn Onun varlyla mmkn olduunu, Onun kudretiyle g yetirdiklerini, kendilerine ait bamsz kudretlerinin olmadn bilirlerdi. Byle iken Ondan bakasnn varlndan ve etkisinden sz edilebilir mi? Hi phesiz Allah, Kaviydir ok kuvvetlidir. Kahrnn gcyle kendisinden bakasn kahreder, yok eder. Ondan bakasnn varl da kuvveti de yoktur. Azizdir ok stndr, zaten kudreti olmayan her eye galip gelir. Ey iman edenler!... yakini olarak inananlar! Rku edin. sfatlar yok etmek suretiyle rkua varn. Secdeye kapann zat yok etmekle secdeye gidin. Rabbinize ibadet edin istikamet makamnda bahedilmi varlkla Ona kulluk edin. nk kendisinden geriye bir krnt kalan kimsenin Ona hakkyla ibadet etmesi mmkn deildir. nk ibadet, marifet orannda gerekleir (insan Allah bildii oranda Ona kulluk eder). Hayr ileyin bakalarn kemale erdirmek ve irad etmek suretiyle hayr ileyin. Ki kurtulua eresiniz. Telvin ve kalnt varlndan kurtulasnz. Allah urunda, hakkn vererek cihad edin. Mabuda ulamada en son noktaya varn ki nefsinizle ve benliinizle kalmayasnz. Bu ifade, telvinin varlndan sakndrma amal bir mbalaa rneidir. nk damarlarnda benlik akan kimsenin Allah urunda hakkyla cihad etmesi mmkn deildir. Allah

826 TEFSR- KEBR / TEVLT

yolunda hakkyla cihad etmek, geride bir ayn ve eser kalmayacak ekilde Onda btnyle fena bulmaktr. te bu, Onun zatnda cehd etmektir. O, sizi seti. Hakkani varlk bahetmekle. Bakas deil. O halde Ondan bakasna, benliinizi izhar etmek suretiyle iltifat etmeyin. zerinize yklemedi. dini hususunda hibir zorluk stnze bir yk, ibadette bir zorluk bindirmedi. nk nefiste varlk kalnts bulunduu veya ibadet eden kimse kalpte ve ruhta varlk kalnts hissettii, tevhid nuruyla istikamet bulmad, teklik makamnda muhkemlemedii zaman ibadette tam bir ruh, genel bir zevk olmaz. Bu ibadet skntdan, darlktan, ykten ve meakktten hali olamaz. Fakat kii istikamette yerleiklik kazanrsa, tam sevgide iyice saflarsa ibadette genilik ve ruh bulur. Dininde yani, zellikle hakiki babanz brahimin dini olan srf tevhid dinini kastediyorum. brahimin bu balamda baba olmasnn anlam tevhidde ncelikli olmas ve her muvahhide feyiz vermesidir. Dolaysyla, btn muvahhidler onun ocuklardr. O brahim veya Allah size Mslmanlar adn verdi. fena bulmak suretiyle zatlarn Allaha teslim edenler adn verdi. nceden ve sonra sizi slamda alimler kld. Rasulun size ahid olmas iingerek daha nce ifadesinin anlam budur. Yani tevhid hususunda Rasul size ahidlik edecektir. Makamnda sizi desteklemek suretiyle sizi koruyup denetleyecektir. Ta ki sizden herhangi bir varlk kalnts zuhur etmesin. Sizin de insanlara ahid olmanz iin onlar kemale erdirerek, makamlarn ve mertebelerini denetleyerek, ayet kabul ederlerse zerlerine tevhid nurlarn salarak onlara rnek-ahit olmanz iin. yle isekln zati hud namazn. nk makamnzn erefinden ve amacnzn yceliinden dolay byk bir neme haizsiniz. Zekt verin istidat sahiplerine feyiz vermek ve basiret sahibi talipleri terbiye etmek suretiyle zekt verin. Halinizin gerektirdii kr ve makamnzn gerektirdii ibadet budur. Smsk sarln bu yol gsterme ile ilgili olarak Allaha sarln. Onu nefsinizden grmeyin. Onunla, Onun ahlakyla ahlaklananlar olun. O, sizin Mevlanzdr. stikamet makamnda hakikt olarak sizin Mevlanzdr. Yardmn devaml gndermek suretiyle yol gstermede sizin yardmcnzdr. Ne gzel Mevladr, ne gzel yardmcdr. Baarya ulatran, muvaffak klan Odur.

MMNN SURES 827

MMNN SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Gerekten mminler felaha (kurtulua) ermitir; 2- Onlar ki, namazlarnda hu iindedirler; 3- Onlar ki, bo ve yararsz eylerden yz evirirler; 4- Onlar ki, zekt verirler; 5- Ve onlar ki, iffetlerini korurlar; 6- Ancak eleri ve sa ellerinin sahib olduu (criyeleri) hari. (Bunlarla ilikilerden dolay) knanm deillerdir. 7- u halde, kim bunun tesine gitmek isterse, ite bunlar, haddi aan kimselerdir. 8- Yine onlar (o mminler) ki, emanetlerine ve ahidlerine riayet ederler; 9- Ve onlar ki, saltlarn (namazlarn) devam ederek muhafaza ederler. 10- te, asl bunlar vris olacaklardr; 11- (Evet) Firdevs'e vris olan bu kimseler, orada ebed kalcdrlar. Gerekten mminler kurtulua ermitir. Yakini olarak inananlar byk bir baar ve kurtulu elde etmilerdir. Onlar ki kalp huzuru namaznda huu iindedirler. Azamet nuru kendilerine tecelli ettii iin huu ve heybet brr tm varlklarn. Onlar ki, bo ve yararsz eylerden fuzuli ve gereksiz eylerden yz evirirler. nk btn meguliyetleri Hak iledir, varlklar Hak ile dolup tamtr. Onlar ki, zekt verirler sfatlarndan arnarak. Onlar ki, iffetlerini lezzet ve ehvet sebeplerini korurlar hazlar terk ederek haklarla yetinirler. u halde, kim bunun tesine gitmek isterse hazlara meylederse ite bunlar kendilerine zulmetme suunu ileyen kimselerdir. Yine onlar ki, emanetlerine yce Allahn i dnyalarna tevdi ettii srlarn ve

828 TEFSR- KEBR / TEVLT

ahitlerine ftratn balangcnda Allahla yaptklar ahde riayet ederler. emaneti eda eder, ahitlerini ihya ederler. Ve onlar ki ruhlarn mahede namazna devam ederler, muhafaza ederek. te asl bunlar bu sfatlarla vasfedilen bu kimseler varis olacaklardr. Firdevse varis olan bu kimseler Kutsi alanda ruh cenneti firdevsine varis olacaklardr. 12- And olsun biz insan, amurdan (szlp karlm) bir zden yarattk. 13- Sonra onu salam bir kararghta nutfe haline getirdik. 14- Sonra nutfeyi alaka (alanm yumurta) yaptk. Peinden, alakay, bir parack et haline soktuk; bu bir parack eti kemiklere (iskelete) evirdik; bu kemikleri etle kapladk. Sonra onu baka bir yaratla insan haline getirdik. Halikylarn (yaratclarn) en gzeli olan Allah, ne ycedir. 15- Sonra, muhakkak ki siz, bunun ardndan elbet leceksiniz. 16- Sonra da phesiz, sizler kyamet gnnde tekrar bas olacaksnz. 17- And olsun biz, sizin stnzde yedi yol yarattk. Biz yaratmaktan habersiz deiliz. 18- Semadan uygun bir lde yamur indirip onu arzda durdurduk. Bizim onu gidermeye de elbet gcmz yeter. 19- Bylece onun (yamurun) sayesinde sizin yararnza hurma baheleri ve zm balar meydana getirdik. Bunlarda sizin iin birok meyveler vardr ve siz onlardan yersiniz. 20- Tr-i Sn'da da yetien bir aa daha meydana getirdik ki, bu aa hem ya hem de yiyenlerin ekmeine katk edecekleri (zeytin) verir. 21- Hayvanlarda sizin iin elbette ibretler vardr. Onlarn karnlarndakinden (stlerinden) size iiririz. Onlarda sizin iin birok faydalar daha vardr; etlerinden de yersiniz. 22- Onlarn zerinde ve gemilerde tanrsnz. Sonra onu baka bir yaratla insan haline getirdik. Yaratl aamalar iinde o aamadan bu aamaya intikalinin dnda, iine ruhumuzdan flemek, bizim suretimizle ekil vermek suretiyle baka bir yaratla var ettik. Dolaysyla o hakiktte bir ahlaktr, halk deildir.

MMNN SURES 829

Elbet leceksiniz tabiat olarak leceksiniz. Sonra da phesiz, sizler kyamet gnnde kk kyamette tekrar diriltileceksiniz. ikinci yaratl esnasnda. Veya siz iradi olarak leceksiniz ve orta kyamette hakiki olarak diriltileceksiniz. Yahut byk kyamette fena bulmak suretiyle leceksiniz ve beka bulmakla da diriltileceksiniz. Sizin stnzde yani suretlerinizin ve cisimlerinizin stnde yedi yol zikredilen yedi gaipten oluan yedi yol yarattk. Biz onlarn yaratlndan habersiz deiliz. nk gayb bizim amzdan grnen lemden farkszdr. ndirdik ruh semasndan yakini ilim suyunu. Onu durdurduk. nefiste sekine yaptk. Bizim onu gidermeye de elbet gcmz yeter. Perdelemek ve zerini rtmek suretiyle onu giderme gcne sahibiz. Bylece onun sayesinde sizin iinbaheleri meydana getirdik. hal ve ba hurmalarndan, ahlak ve kazanlm erdem zmlerinden baheler meydana getirdik. Bunlarda sizin iin birok meyveler vardr. Nefis, kalp ve ruhun lezzet meyveleri vardr. Onlardan beslenirsiniz ve onlarla saknrsnz. Bir aa tefekkr aac, Tur-i Sinada yetiir beyin Turunda veya hakiki kalp Turunda akl gcyle verir yeeren talepleri, faal akl ateinin aleviyle tutuup yanma istidad yayla kark olarak verir. Katk anlamlar tatma arzusunda olan, eitimli, basiretli kimseler iin nurani bir renk veya hale dair bir zevktir. Sizin elbette behimi kuvvetler hayvanlarnda ibretler vardr. Onlar araclyla dnyadan ahirete geersiniz. Onlarn karnlarndakinden size iiririz. drakleri ve faydal ilimleri size iiririz. Onlarda sizin iin birok faydalar daha vardr. Sluk hususunda size ok ynl olarak yararl olurlar. Etlerinden de yersiniz. Ahlakla beslenirsiniz. Onlarn zerinde ve sizi heyulani denizde tayan eriat gemisinde tanrsnz. kutsi leme, tevfik kuvvetiyle tanrsnz. 23- And olsun ki, Nuh'u kavmine gnderdik ve o: Ey kavmim! Allah'a kulluk edin. Sizin iin O'ndan baka bir ilh yoktur. Hl saknmaz msnz? dedi. 24- Bunun zerine, kavminin inkrc ileri gelenleri yle dediler: Bu, sadece sizin gibi bir beerdir. Size stn ve hkim olmak istiyor. Eer Allah (Peygamber gndermek) isteseydi, muhakkak ki melekler gnderirdi. Biz gemiteki atalarmzdan byle bir ey duymadk.

830 TEFSR- KEBR / TEVLT

25- Bu, yalnzca kendisinde delilik bulunan bir kimsedir. yle ise, bir sreye kadar ona katlanp bekleyin bakalm. 26- (Nuh), Rabbim! dedi, beni yalanlamalarna kar bana yardm et! 27- Bunun zerine ona yle vahyettik: Gzlerimizin nnde (muhafazamz altnda) ve bildirdiimiz ekilde gemiyi yap. Bizim emrimiz gelip de sular coup ykselmeye balaynca her cinsten birer ift ile, daha nce kendisi aleyhinde hkm verilmi olanlarn dndaki aileni gemiye al. Zulmetmi olanlar konusunda bana hi yalvarma! Zira onlar kesinlikle boulacaklardr. 28- Sen, yanndakilerle birlikte gemiye yerletiinde: Bizi zalimler topluluundan kurtaran Allah'a hamdolsun de. 29- Ve de ki: Rabbim! Beni bereketli bir yere indir. Sen, iskn edenlerin en hayrlssn. 30- phesiz, bunda (Nuh ve kavminin bandan geenlerde) birtakm ibretler vardr. Hakikten biz (kullarmz byle) deneriz. 31- Sonra onlarn ardndan bir baka nesil meydana getirdik. 32- Onlara ilerinden kendilerine irsal edilen: Allah'a kulluk edin. Sizin O'ndan baka bir ilhnz yoktur. Hl Allah'tan korkmaz msnz? (mesajn ileten) bir Rasul gnderdik. 33- Onun kavminden, kfir olup ahirete ulamay inkr eden ve dnya hayatnda kendilerine refah verdiimiz varlkl kiiler: Bu, dediler, sadece sizin gibi bir insandr; sizin yediinizden yer, sizin itiinizden ier. 34- Gerekten, sizin gibi bir beere itaat ederseniz, herhalde ziyan edersiniz. 35- Size, ldnz, toprak ve kemik yn haline geldiinizde, mutlak surette sizin (kabirden) karlacanz m vaat ediyor? 36- Bu size vaat edilen (ldkten sonra yeniden dirilmek, gerek olmaktan) ok uzak! 37- Hayat, u dnya hayatmzdan ibarettir. (Kimimiz) lrz, (kimimiz) yaarz; bir daha diriltilecek de deiliz. 38- O, Allah hakknda yalnzca yalan uyduran bir adamdr; biz ona inanmyoruz. 39- O (Nebiy): Rabbim! dedi, beni yalanlamalarna karlk bana yardmc ol!

MMNN SURES 831

40- (Allah yle ) buyurdu: Pek yaknda onlar mutlaka piman olacaklar! 41- Nitekim, vukuu kanlmaz Hakk olan bir helak sayhas yakalayverdi onlar! Kendilerini hemen sel sprntsne evirdik. Artk zalimlerin kavmi baid (uzak) olsun. Bunun zerine ona yle vahyettik: yap. ameli hikmet ve nebevi eriat gemisini gzlerimizin nnde. seni amel esnasnda srmelerden koruyan gzetimimiz altnda ve bildirdiimiz ekilde ilim ve ilham yoluyla sana bildirdiimiz ekilde gemiyi yap. Bizim emrimiz gelince bedensel kuvvetlerin ve maddeye dalm nefislerin helak edilmesine ilikin emrimiz gelince sular coup ykselmeye balaynca beden kazan fasit maddelerin ve aalk karmlarn istilas sonucu kaynamaya balaynca her cinsten eler halinde iki tane yani her eyden, klli ve czi suretlerden iki snf al. ki sureti kastediyorum ki, bunlardan biri tr olarak kllidir, br ise kiisel olarak czidir. Ve aileni ruhani kuvvetlerden ve mcerret insani nefislerden senin eriatn uygulayan kimseler. Daha nce kendisi aleyhinde hkm verilmi olanlarn dnda. Hakknda helak olacana dair hayvani nefis ve cismani tabiat olan ein hari. Zulmetmi olanlar konusunda bana hi yalvarma. Nefsani kuvvetler ve maddeye dalm heyulani nefislerden olup ruhani kuvvetleri ve mcerret insani nefisleri istila edip onlarn konumlarn gasp etmek suretiyle zulmedenler hakknda bana yalvarma. Zira onlar kesinlikle boulacaklardr. Heyulani denizde boulacaklardr. Senyerletiinde Allaha doru seyirde istikamete kavutuun ve eytani ordularn zulmetinden kurtarma nimetine karlk olarak kalbi hamd anlamna gelen Allahn sfatlaryla sfatlandn zaman Ve de ki: Rabbim! Beni bereketli bir yere indir. Buras kalp makamdr. Yce Allah lemleri orada cem etmekle, klli ve czi anlamlarn idrak edilmesini salamakla buray bereketli klm, heyulani deniz tufanndan ve onun suyunun tamasndan emin klmtr. phesiz bunda birtakm ibretler vardr. Temiz akl sahipleri iin deliller ve mahedeler vardr. Hakikten biz onlar nefislerin sfatlarnn belalaryla, riyazet araclyla bunlardan arnma ile imtihan ederiz. Ya da akl sahiplerini, hallerini ve hikyelerini kefettikleri zaman kendi hallerinden ibret almakla imtihan ederiz.

832 TEFSR- KEBR / TEVLT

42- Sonra onlarn ardndan baka nesiller getirdik. 43- Hibir mmet, ecelini ne ne alabilir, ne de erteleyebilir. 44- Sonra biz peyderpey Resullerimizi irsal ettik (gnderdik). Herhangi bir mmete Resullerinin geldii her defasnda, onlar bu Resulu yalanladlar; biz de onlar birbiri ardndan yok ettik ve onlar ibret hikyelerine dntrdk. Artk iman etmeyen kavim bizden uzak olsun! 45-46 Sonra yetlerimizle ve apak bir mbiyn sultanla (fermanla) Musa ve kardei Harun'u Firavun'a ve ileri gelenlerine gnderdik. Onlar ise kibre kapldlar ve onlar, ululuk taslayan bir kavimdiler. 47- Bu yzden dediler ki: Kavimleri bize klelik ederken, bizim gibi beer olan bu iki adama inanr myz? 48- Bylece ikisini de yalanladlar ve bu sebeple helk edilenlerden oldular. 49- And olsun biz Musa'ya, belki onlar yola gelirler diye, Kitab' verdik. 50- Meryem olunu ve annesini de (kudretimize) bir almet kldk; onlar, yerlemeye elverili dz, su kayna bulunan bir tepeye yerletirdik. 51- Ey Resuller! Temiz olan eylerden yiyin; gzel iler yapn. Muhakkak Ben sizin yaptklarnz hakkyla bilirim. 52- phesiz, bu (insanlar) bir tek mmet olarak sizin mmetinizdir; Ben sizin Rabbinizim. yle ise Benden ittika edin (korkun, saknn)! (denildi). 53- Ne var ki insanlar kendi aralarndaki ilerini para para bldler. Her grup kendilerinde bulunan (fikir ve davran) ile sevinip bbrlenmektedirler. 54- imdi sen onlar bir zamana kadar gaflet ve aknlklar iinde babaa brak! 55.56Kendilerini mal ve oullarla desteklemi olmamz ne sanyorlar? Acele edip vermemiz kendileri iin hayr m?!.. Hayr! onlar uur etmiyorlar (iin farkna varamyorlar). 57- Muhakkak o kimseler, Rablerinden hayet duyar ve titrerler, 58- Ve o kimseler, Rablerinin yetlerine iman ederler, 59- Ve o kimseler, Rablerine ortak komazlar,

MMNN SURES 833

60- Ve o kimseler, kalpleri arparak verirler. Muhakkak Rablerine dnecekler. 61- te onlar, hayrlara kouurlar acele ederler ve onlar bunda ne geenlerdir. Sonra onlarn ardndan baka nesiller getirdik. kinci yaratlta. Meryem olunu kalp olunu ve annesini mutmain nefsi bir alamet kldk. Allaha ynelite ve seyirde tek olmalar, mutmain nefis Meryeminin ykselii srasnda kalp sasnn ondan olmas suretiyle tek bir iaret olmalarn saladk. Onlarbir tepeye yerletirdik. Kalbi ruh makamna ve nefsi kalp makamna ykseltmek suretiyle yksek bir yere yerletirdik. stikrar ve sebat bulunan temekkn edilebilen ve suyu bol olduu iin yerlemeye elverili olan yksek yere yerletirdik. su kaynana.. suyu bol, yakini ilmi bol, ak ve zahir olan bir yer. Sanyorlar m ki, onlara verdiimiz servet ve oullar ile kendilerine faydalar salamak iin can atyoruz? Yani dnyevi lezzetlerden yararlandrmamz, fani hazlar desteinde bulunmamz, onlarn sand gibi, bizim onlara iyilik yapmaya can attmz anlamna gelmez. Oysa fayda salamak iin can atmak veya hayr dokundurmak iin yarmak; azamet tecellisi srasnda meydana gelen korkunun, hayetin iddetinden rpererek etkilenip kabul etmek; Rabbani sfatlarn tecellisi ayetlerine ayniyle kani olmak; Hakta fena bulmak suretiyle zati tevhidi gerekletirmek; bundan sonra halka yol gstermek; teklik zatndan Rububiyet lemine dnte varlk kalntsnn zuhur etmesinden korkarak beka makamnda halka kemalatn vermekten ibarettir. te hayrlarda yarmak budur. Bunun iin ve buna ynelik olarak aba sarf edilir. 62- Biz hi bir nefse gcnn yettiinden bakas ile ykml klmayz. Nezdimizde Hakk syleyen bir Kitab vardr ve onlara hi bir zulm yaplmaz. 63- Hayr, onlarn (o inkrclarn) kalpleri bu hususta cehlet iindedir. Ayrca, onlarn bundan (bu irk ve inkrclklarndan) te birtakm (kt) ileri vardr ki, onlar bu ileri yapar dururlar. 64- En nihayet, refah ve bolluk iinde olanlarn skntya (veya azaba) urattmzda, bakarsn ki onlar feryad basarlar. 65- Bouna szlanmayn gremeyeceksiniz! bu gn! Zira bizden yardm

834 TEFSR- KEBR / TEVLT

66-67- Muhakkak yetlerim size okunurdu da, siz, buna kar kibirlenerek arkanz dner, geceleyin (Kbe'nin etrafnda toplanarak) hezeyanlar savururdunuz. 68- Hala bu kelam (Kur'an') dnmediler mi? Yoksa kendilerine, daha nce gemiteki atalarna gelmeyen biri mi geldi? 69- Yoksa Rasullerini henz tanmadlar da onun iin mi onu inkr ediyorlar? 70- Yoksa onda bir cinnet olduunu mu sylyorlar? Hayr! O, onlara Hakkla geldi. Ve onlarn ou ise Hakkdan holanmamaktadrlar. 71- Eer Hakk, onlarn kt arzu ve isteklerine uysayd, mutlaka semalar ve arz ile bunlarda bulunanlar bozulur giderdi. Hayr, biz onlara an ve ereflerini getirdik; fakat onlar kendi ereflerine srt evirdiler. 72- (Raslm!) Yoksa sen onlardan bir karlk m istiyorsun? Rabbinin karl daha hayrldr. O, rzk verenlerin en hayrls Hayru er-Razikyndir. 73- Gerek u ki sen onlar srat- mstakiyme (doru bir yola) davet ediyorsun. 74- phesiz kmaktadrlar. ahirete inanmayanlar ise, srarla bu yoldan

75- Eer onlara acyp da iinde bulunduklar sknty giderseydik, iyice krleerek azgnlklarnda direnirlerdi. 76- And olsun, biz onlar skntya drdk de yine Rablerine boyun emediler, tazarru ve niyazda da bulunmuyorlar. 77- Hatta en nihayet zerlerine, azab ok iddetli bir kap atmz zaman, bir de bakarsn ki onlar orada akn ve mitsiz kalmlardr! 78- O, sizin iin kulaklar, gzleri ve gnlleri yaratandr. Ne de az krediyorsunuz! 79- Ve O, sizi arzda yaratp tretendir. Ve O'nun huzurunda toplanacaksnz. 80- Ve O, hayat veren ve ldrendir; gecenin ve gndzn deimesi O'nun eseridir. Hl aklnz kullanmaz msnz! 81- Hayr! Evvelkilerin dedikleri gibi dediler. 82- Dediler ki: Sahi biz, lp de bir toprak ve kemik yn haline gelmiken, mutlaka yeniden bas m (diriltileceiz) edileceiz yle mi?

MMNN SURES 835

83- Hakikten, gerek bize, gerekse daha nce atalarmza byle bir vaatte bulunuldu; (fakat) bu gemitekilerin masallarndan baka bir ey deildir! 84- (Raslm!) de ki: Eer biliyorsanz (syleyin bakalm), bu dnya ve onda bulunanlar kime aittir? 85- Allah'a diyecekler. yle ise siz hi dnmyor musunuz? de. 86- Yedi kat semalarn Rabbi, azametli Ar'n Rabbi kimdir? diye sor. 87- (Bunlar da) Allah'ndr diyecekler. O halde siz Allah'dan hi korkmaz msnz!? de. 88- Eer biliyorsanz (syleyin), her eyin melektu (mlkiyeti ve ynetimi) kendisinin elinde olan, kendisi her eyi koruyup kollayan, fakat kendisi korunmayan (buna muhta olmayan, mutlak olan) kimdir? diye sor. 89- (Bunlarn hepsi) Allah'ndr diyecekler. yle ise nasl olup da byye (hayale) kaplyorsunuz? de. 90- Dorusu biz onlara Hakk getirdik; onlar ise hakikten yalanclardr. 91- Allah ocuk edinmemitir; O'nunla beraber hi bir ilh da yoktur. Aksi takdirde her ilah kendi yarattn sevk ve idare eder ve mutlaka onlardan biri dierine galebe alard. Allah, onlarn (mriklerin, irk iinde bulunanlarn) yaktrdklar vasflardan mnezzehtir. 92- O, gayb da ehdeti de bilendir. SubhanAllah, mriklerin ortak kotuklar eylerden teal (ok yce)dir. 93.94- (Raslum!) De ki: Rabb! mma turiyenn ma yuadune Rabb! Fela tecaln filkavmizzalimn. / Rabbim! Eer onlara yneltilen tehdidi (dnyev sknty ve uhrev azab) mutlaka bana gstereceksen; Rabbim! bu durumda beni zalimler topluluunun iinde bulundurma. 95- Muhakkak biz, onlara ynelttiimiz tehdidi sana gstermeye elbette ki kadiriz. Biz hi kimseyi gcnn yettiinden bakasyla ykml klmayz. Yani biz herkesi, ncekilerin, nde gidenlerin makamlarna ulamaktan sorumlu tutmayz. nk bunlar, ancak baz fertlerin ulaabildikleri makamlardr. Nitekim, bazlar yle demilerdir: Hak ciheti, her varan

836 TEFSR- KEBR / TEVLT

iin yol olmaktan veya art arda herkesin muttali olmasndan ycedir. Bilakis, her mkellef, kendi hviyetiyle istidadnn gerektirdii ve kendisine uygun olan kemalden sorumludur, bu da onun kapasitesinin son noktasdr. Nezdimizdebir Kitab vardr. Bu Kitab, levh-i mahfuz veya mml Kitab (ana kitab)dr. Syleyen her nefsin istidadnn mertebelerini, kemalinin snrn ve son noktasn, bunun yannda btn bunlarn iinde Hakk olanlar syleyen bir Kitap vardr katmzda. Ve onlar hakszla uratlmazlar. Cehd ettikleri ve riyazetle bunlar elde etmek iin altklar zaman, men edilmek ve yoksun braklmak suretiyle hakszla uratlmazlar. Bilakis, herkese ulama imknna kavutuu, sluk esnasnda itiyakla bekledii ey verilir. Hayr perdelenmilerin kalplericehalet iindedir. heyulani perde ve bryen bir gaflet iindedir. Bu hususta bu n hazrlktan ve Hakk talep etmekten gaflet iindedir. Onlarnbirtakm ileri vardr. Bunun aksine, birtakm kt ileri vardr ve bu iler onlar bu kapdan uzaklatrmakta ve perdelerini daha da koyulatrmakta, kalnlatrmaktadr. Yani, ne geenlerin amelleri aydnlanmada, perdenin almasnda ve Hakka ulamada srekli bir ilerlemeyi gerektirdii gibi, onlarn amelleri de alalmay, bulanmay, perdenin kalnlamasn ve Hakkn kapsndan kovulmay kanlmaz klmaktadr. nk bu ameller, dnya ve ehvetleri arzusuyla, nefsin tutkulu hevasnn ve lezzetlerinin elde edilmesi amacyla gerekletirilmilerdir. Onlar bu ileri yapar dururlar. Bu ileri alkanlk haline getirmilerdir, bu ileri onlarn srekli meguliyetlerini oluturmaktadr. Ayetlerden ve kemallerden sz edildiini duyduklar her seferinde inatlar, sapkla dallar, byklk kompleksleri ve batlda derinlere batmalar artar. te gerisin geri dnp tabiat cehenneminin ukurlarna yuvarlanmak budur. stidatlarn iptal ettikleri, nefis ve tabiat kuvvetleri gereince istidatlarnn nurunu tabiat ve tortularyla sndrdkleri, dolaysyla heyulani rtlerle, zulmani heyetlerle hidayet ve akl nuruna kar perdelenmilikleri gittike iddetlendii iin szn zerinde dnmeleri, tevhid ve adalet hakiktlerini anlamalar mmkn deildir. Bu yzden Nebiyi (s.a.v) delilikle suladlar, onu tanyamadlar. Nur ile karanlk arasnda kartlk ve batl ile Hak arasnda da ztlk bulunduu iin,

MMNN SURES 837

Nebiyi inkr ettiler. Buna bal olarak da onunla Hakk da inkr ettiler, tanmadlar. Eer Hakuysayd tevhid ve adaletten ibaret olan hak, ya da zat ve sfat daveti onlarn kt arzularna batl iinde, zalim ve karanlk, kesretten dolay vahdetten perdelenmi nefislerden kaynaklanan deiik arzularna uysayd batl olurdu. nk bu takdirde, semalarn ve arzn dayand adalet ve mcerret zatlarn dayand tevhid yok olacakt. Bilindii gibi, eyann hakiktinin bekas ve okluklarn dzeni vahdet ve onun glgesi olan adaletle mmkndr. Arzn ve semann ayakta kalmas da onlara baldr. Aksi durum, btn bunlarn dzenlerinin bozulmasn gerektirir. Hz. Rasuln (s.a.v) onlar davet ettii dosdoru yol /srat- mustakiym tevhid yoludur ki, nefiste adaletin hasl olmasn, kalpte sevginin var olmasn ve ruhta vahdetin mahede edilmesini gerektirir. Karanlklar yznden nur leminden, maddi hisler yznden akldan, pislik yznden kutsilikten perdelenenler, evet, onlar zulm ve kine bulanmlardr, dmanla kaptrmlar kendilerini ve kesrete meyletmilerdir. Bu yzden yoldan yz geri dnmeleri, aksi tarafa sapmalar kanlmazdr. nk Hak yol bir tarafta onlar baka bir taraftadrlar. 96- Sen, ktl en gzel bir tutumla sav! Biz onlarn ne ile vasflandrlm olduklar eyi ok iyi bilmekteyiz. 97.98- Ve: Rabbi! Euzu-bike min hemezatieyatyn ve euzu bikerabbi en yahduruni. / Rabbim! Sana snrm, eytanlarn vesveselerinden, kkrtmalarndan! Sana snrm Rabbim! onlarn yanmda bulunmalarndan. de. 99- Nihayet onlardan birine lm gelip attnda: Rabbim! der, beni geri gnder; 100- Ta ki boa geirdiim dnyada salih ameller (iyi i ve hareketler) yapaym. Hayr! Bu onun azndan kan (bo) bir laftan, tahminden ibarettir. Onlarn gerisinde ise, bas olunacaklar gne kadar (sren) bir berzah (boyutsal engel) vardr. 101- Sra nefh olunduun (flendii) zaman artk aralarnda akrabalk balar kalmamtr; birbirlerini de arayp sormazlar. 102- Artk kimlerin mizanlar ar basarsa, ite asl bunlar felah(kurtulu)a erenlerdir.

838 TEFSR- KEBR / TEVLT

103- Kimlerin de mizanlar hafif gelirse, artk bunlar da nefislerine yazk etmilerdir; ebed cehennemde kalacaklardr. 104- Onlarn vechlerine (yzlerine ate) nar arpar ve onlar orada srtp (suratlar irkin bir halde) kalrlar. 105- Size yetlerim okunurdu da, siz onlar yalanlardnz deil mi? 106- Dediler ki: Rabbimiz! akavetimiz (azgnlmz) bizi alt etti; biz, bir sapklar topluluu idik. 107- Rabbimiz! Bizi buradan kar. Eer bir daha (ettiklerimize) dnersek, artk belli ki biz zalim insanlarz. 108- Buyurur ki: Alaldka alaln orada! Bana kar konumayn artk! 109- Zira kullarmdan bir frka: Rabbena! menna fafirlena verhamna ve ente hayrurrahimiyn. / Rabbimiz! Biz iman ettik; bizi affet; bize ac! Sen, merhametlilerin en hayrlssn, demilerdi. 110- te siz onlar alaya aldnz; sonunda onlar (ile alay etmeniz) size beni yd etmeyi unutturdu, siz onlara yle glyordunuz 111- Muhakkak bu gn Ben onlara, sabrettiklerinin karln verdim; onlar, hakikten muratlarna erenlerdir. 112- (Allah inkrclara) Arzda ka sene kaldnz? diye sorar. 113- Bir gn veya gnn bir ksm kadar kaldk. te sayanlara sorun derler. 114- Buyurur: Sadece az bir sre kaldnz, keke gerekten siz (bunu) bilmi olsaydnz! 115- Sizi sadece bo yere abes olarak yarattmz ve sizin hakikten bize rc ettirmeyeceimizi (geri dndrmeyeceimizi) mi sandnz? 116- O, Allahn tealadr (ok ycedir). Melik Hakk Odur. Ondan baka ilh yokdur. O, Keriym Arn Rabbidir. 117- Her kim Allah ile birlikte dier bir ilha ibadet ederse, -ki bu hususla ilgili hibir delili yoktur- o kimsenin hesab ancak Rabbinin nezdindedir. uras muhakkak ki kfirler felah bulmazlar. 118. (Raslm!) De ki: Rabbifir verham ve hayrurrahimyn. / Bala ve merhamet et Rabbim! merhametlilerin en hayrlssn. ente Sen

MMNN SURES 839

Sen en gzel bir tutumla sav. Yani bir kimse sana ktlkle karlk verdii zaman, kalp makamnda sebat et ve hangi iyilikle ona karlk vermenin daha gzel olduuna bak. Ki onunla arkadann nefsini ezesin, krasn da ktlkten dnsn, piman olsun. Senin kendi nefsinin zuhur etmesine ve ona misliyle mukabelede bulunmasna izin verme. O zaman onun nefsinin hiddeti ve azgnl artar, buna bal olarak ktl de oalr. Ama onun ktlne iyiliklerin en gzeliyle karlk verirsen kendi nefsine hkmetmi olur, eytan yenilgiye uratm olursun. Kalbini sabitletirmi, Allahn sana emrettii husus zere dosdoru hareket etmi olursun. Bunun yannda, ar ballk, hilm faziletini elde etmi, ilmin gereini yapma baarsn gstermi, Rahmana itaat, eytana isyan tavr zere istikrar kazanm olursun. Kendi iyiliine arkadann nefsini ve melekelerini slah etmeyi de eklemi olursun. ayet onda en ufak bir iyilik kalnts varsa, bunu glendirir, salamlatrrsn. Bu da senin hanene yazlacak bir baka iyiliktir. Bylece iki iyilii de kapsarsn. Aksi olursa iki ktl birden iinde barndrm olursun. Biz onlarn yaktrmakta olduklar eyi ok iyi bilmekteyiz. Yani her ktlk ileyen, Allahn ilminin kapsamndadr. Bil ki, Allah onu bilir ve sana yapt ktlkten dolay, ayet cezaya mstahaksa, ona hak ettii cezay, karl verecektir. Allah senden daha ok ona g yetirir. Ya da dnme imkn varsa ve de affetmesi durumunda halini dzelteceini bilirse, onu affeder. fkenin kabarmasndan ve nefsin, eytann vesvese vermesiyle, kulana fsldamasyla zuhur etmesinden, eytann hazr ve yakn olmasndan Allaha sn. Rabbinden koruma isteyerek Ona ynel ve yle de: Rabbim!...sana snrm. Kalp, dil ve amel ile Ona ynelik aka kar. Melun eytann tahriklerinden, drtlerinden, hazr olmasndan Onun kapsna sn. O zaman eytan kahredilmi, talanarak kovulmu olur. Seni ktlkle vasfedip de asl kendisi bu vasfa sahip olan, buna ramen senin hakknda kt eyler syleyen kimse, lm gelip atncaya, azabn iaretlerini grnceye, ktlk heyetlerinin rktcln gzlemleyinceye kadar o tutumunu srdrrse, o zaman pimanlk gsterir, gemite terk ettii iman ve salih amel adanda bulunur. Ancak, onun elinde i hasret ve pimanlktan baka bir ey kalmaz. Dilinden hasret ve pimanlk szleri eksik olmaz. Ama bunlar yararsz dualardr. Ne faydas olur, ne de kabul edilir.

840 TEFSR- KEBR / TEVLT

Onlarn gerisinde yani dnleri ise, kt heyetleriyle uyumlu zulmani cisim heyetleri ve Hakka ve dnyaya dnlerine mani olan muallak suretler tarafndan engellenmektedir. Buras ise nur ve zulmet denizleri, mcerret ruhlar lemi ile mrekkep bedenler lemi arasnda bir berzahtr. Burada azap trlerinin en iddetlileriyle, ceza ksmlarnn en irkinleriyle azap ekmektedirler. Bu durum da sura frld, kyametin koptuu ve bedenlerin haredildii zamana kadar devam eder. O vakit aralarnda akrabalk balar kalmamtr. nk birbirlerinden de, ahlaklarna, amellerine, nefislerinde kk salm ve zrlerine yazlm heyetlerle perdelenmi olurlar. Bu yzden birbirlerini tanyamazlar. Birbirlerini de arayp sormazlar. nk byk bir korku iindedirler, aralarndaki halleri unutmu durumdadrlar. Gemite aralarnda bulunan alakalar ve balantlar kesilmitir. nk her biri farkl bir azap trn ekmektedir. Her biri deiik bir perde tryle engellenmitir. Suretleri ve derileri deitirilir. ekilleri ve yzleri bakalar. Btn bunlar kusurlarna ve nefislerinin suretine gre belirginleir. Onlarn vechlerine nar arpar ve onlar orada srtp kalrlar. Zira ate yzlerini yakar; orada suratlar irkin ve gln bir halde bulunurlar. te bu, bedbahtln btnyle galip gelmesi; def edilmeyi, kovulmay, uzaklatrlmay, lanetlenmeyi gerektiren ok kt bir akbettir, tpk kpeklerin kovulmas gibi. Bir gn veya gnn bir ksm kadar kaldk. bni Abbas anlatyor: ki nefha arasnda ektikleri azap, sz edilen berzahta perdelenmilikleri, dnyadaki kal srelerini onlara unutturur. u halde zikredilen sreler kal mddetlerini unutturmutur. Bu sreyi ksa olarak nitelemeleri ise tkenmesinden dolaydr. Tkenen bir eyse, zerinde durmaya deer bir ey deildir. Bu yzden, hemen arkasnda yer alan ifade onlarn bu deerlendirmelerini dorulamaktadr: Sadece az bir sre kaldnz. Dolaysyla, keke siz bunu bilmi olsaydnz! ifadesinin anlam yledir: Siz dnya hayatnn sresini ok zaman hesap ederdiniz; ama uzundur diye kendinizi aldatrdnz. Dnya hayatnn lezzetlerine, ehvetlerine kandnz. Eer bu srenin ok ksa olduunu bilseydiniz, o zaman hazrlnz yapardnz, dnyevi ba ve ilgilerden arnrdnz. BalaRabbim! dnyevi balar heyetlerini bala. Ve merhamet et. kemalat eklemek suretiyle rahmetini gnder. Sen merhametlilerin en hayrlssn, iyisisin.

NR SURES 841

NR SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- (Bu) Bizim inzl ettiimiz ve (hkmlerini zerinize) farz kldmz bir sredir. Belki dnp t alrsnz diye onda ak seik yetler indirdik. 2- Zina eden kadn ve zina eden erkee had uygulayn, her birine yz sopa vurun; Allah'a ve ahiret gnne inanyorsanz, Allah'n dininde (hkmlerini uygularken) onlara acyacanz tutmasn. Mminlerden bir grup da onlara uygulanan cezaya ahit olsun. 3- Zina eden erkek, zina eden veya mrik olan bir kadndan bakas ile evlenmez; zina eden kadnla da ancak zina eden veya mrik olan erkek evlenir. Bu, mminlere haram klnmtr. 4- Namuslu kadnlara zina isnadnda bulunup, sonra (bunu ispat iin) drt ahit getiremeyenlere seksener sopa vurun ve artk onlarn ahitliini hibir zaman kabul etmeyin. Onlar tamamen gnahkrdrlar. 5- Ancak bundan sonra tevbe edip slah olanlar mstesnadr. Allah ok balayc ve merhametlidir. 6.7- Elerine zina isnadnda bulunup da kendilerinden baka ahitleri olmayanlara gelince, onlarn her birinin ahitlii, kendisinin doru syleyenlerden olduuna dair drt defa Allah adna yemin ederek ahitlik etmesi, beinci defa da, eer yalan syleyenlerden ise Allah'n lnetinin kendi zerine olmasn dilemesidir. 8.9- Kadnn, kocasnn yalan syleyenlerden olduuna dair drt defa Allah adna yemin ve ahitlik etmesi, beinci defa da, eer (kocas) doru syleyenlerden ise Allah'n gazabnn kendi zerine olmasn dilemesi kendisinden cezay kaldrr.

842 TEFSR- KEBR / TEVLT

10- Ya Allah'n size bol ltfu ve merhameti bulunmasayd ve phesiz Allah, tevbeleri kabul eden hkm ve hikmet sahibi olmasayd (haliniz nice olurdu)! 11- (Rasulullahn eine) bu ifki (ar iftiray) uyduranlar phesiz fitneyi meydana getirenler sizin iinizden bir gruptur. Bunu kendiniz iin bir er sanmayn, aksine o, sizin iin bir iyiliktir. Onlardan her bir kiiye, gnah olarak ne ilemise (onun karl ceza) vardr. Onlardan (elebalk yapp) bu gnahn bykln yklenen kimse iin de ok byk bir azap vardr. 12- Bu iftiray iittiinizde erkek ve kadn mminlerin, kendi vicdanlar ile hsnzanda bulunup da: Bu, apak bir iftiradr demeleri gerekmez miydi? 13- Onlarn (iftiraclarn) da bu konuda drt ahit getirmeleri gerekmez miydi? Mademki ahitler getiremediler, yle ise onlar Allah nezdinde yalanclarn ta kendisidirler. 14- Eer dnyada ve ahirette Allah'n ltuf ve merhameti stnzde olmasayd, iine daldnz bu iftiradan dolay size mutlaka byk bir azap isabet ederdi. 15- nk siz bu iftiray, dilden dile birbirinize aktaryor, hakknda bilgi sahibi olmadnz eyi azlarnzda geveleyip duruyorsunuz. Bunun nemsiz olduunu sanyorsunuz. Halbuki bu, Allah katnda ok byk (bir su) tur. 16- Onu duyduunuzda: Bunu konuup yaymamz bize yakmaz. H! Bu, ok byk bir iftiradr demeli deil miydiniz? 17- Eer inanm insanlarsanz, Allah, bir daha buna benzer tutumu tekrarlamaktan sizi sakndrp uyarr. 18- Ve Allah yetleri size aklyor. Allah, (iin i yzn) ok iyi bilir, hkm ve hikmet sahibidir. 19- nananlar arasnda irkin eylerin yaylmasn arzulayan kimseler iin dnyada da ahirette de etin bir ceza vardr. O Allah, bilir ve siz bilmezsiniz. 20- Ya sizin stnze Allah'n fazl ve Onun rahmeti olmasayd! Muhakkak Allah, ok efkatli Raufdur, ok merhametli Rahiymdir.

NR SURES 843

21- Ey iman edenler! eytann admlarn takip etmeyin. Kim eytann admlarn takip ederse, muhakkak ki o, edepsizlii (yz kzartc sular) ve ktl emreder. Eer stnzde Allah'n ltuf ve merhameti olmasayd, iinizden hibir kimse asla ebediyen arnp temize kamazd. Lakin Allah dilediini arndrr. Allah Semidir ve Aliymdir. 22- inizden faziletli ve servet sahibi kimseler akrabaya, yoksullara, Allah yolunda g edenlere (mallarndan) vermeyeceklerine yemin etmesinler; balasnlar; feragt gstersinler. Allah'n sizi balamasn arzulamaz msnz? Allah ok balayandr, ok merhametlidir. 23.24Namuslu, ktlklerden habersiz mmin kadnlara zina isnadnda bulunanlar, dnya ve ahirette lnetlenmilerdir. Yapm olduklarna, dilleri, elleri ve ayaklarnn, aleyhlerinde ahitlik edecei gn onlar iin ok byk bir azap vardr. 25- O gn Allah onlara gerek cezalarn tastamam verecek ve onlar Allah'n apak gerek olduunu anlayacaklardr. 26- Kt kadnlar kt erkeklere, kt erkekler ise kt kadnlara; temiz kadnlar temiz erkeklere, temiz erkekler de temiz kadnlara yarar. Bu sonuncular, (iftiraclarn) sylediklerinden ok uzaktrlar. Kendileri iin balanma ve gzel bir rzk vardr. 27- Ey iman edenler! Kendi evinizden baka evlere, geldiinizi fark ettirip (izin alp) ev halkna selm vermedike girmeyin. Bu sizin iin daha iyidir; herhalde (bunu) dnp anlarsnz. 28- Orada hibir kimse bulamadnzsa, size izin verilinceye kadar oraya girmeyin. Eer size, Geri dnn! denilirse, hemen dnn. nk bu, sizin iin daha nezih bir davrantr. Allah, yaptnz bilir. 29- inde kendinize ait eyann bulunduu oturulmayan evlere girmenizde herhangi bir saknca yoktur. Allah, sizin aa vurduklarnz da, gizlediklerinizi de bilir. 30- (Reslm!) Mmin erkeklere, gzlerini (harama) dikmemelerini, rzlarn da korumalarn syle. nk bu, kendileri iin daha temiz bir davrantr. phesiz Allah, onlarn yapmakta olduklarndan haberdardr.

844 TEFSR- KEBR / TEVLT

31- Mmin kadnlara da syle: Gzlerini (harama bakmaktan) korusunlar; namus ve iffetlerini esirgesinler. Grnen ksmlar mstesna olmak zere, zinetlerini tehir etmesinler. Ba rtlerini, yakalarnn zerine (kadar) rtsnler. Kocalar, babalar, kocalarnn babalar, kendi oullar, kocalarnn oullar, erkek kardeleri, erkek kardelerinin oullar, kz kardelerinin oullar, kendi kadnlar (mmin kadnlar), ellerinin altnda bulunanlar (kleleri), erkeklerden, ailenin kadnna ehvet duymayan hizmeti vb. tbi kimseler, yahut henz kadnlarn gizli kadnlk hususiyetlerinin farknda olmayan ocuklardan bakasna zinetlerini gstermesinler. Gizlemekte olduklar zinetleri anlalsn diye ayaklarn yere vurmasnlar (Dikktleri zerine ekecek tarzda yrmesinler). Ey mminler! Hep birden Allah'a tevbe ediniz ki kurtulua eresiniz. 32- Aranzdaki bekrlar, klelerinizden ve cariyelerinizden elverili olanlar evlendirin. Eer bunlar fakir iseler, Allah kendi ltfu ile onlar zenginletirir. Allah, (ltfu) geni olan ve (her eyi) bilendir. 33- Evlenme imknn bulamayanlar ise, Allah, ltfu ile kendilerini varlkl klncaya kadar iffetlerini korusunlar. Ellerinizin altnda bulunanlardan (kleler ve criyelerden) mktebe yapmak isteyenlerle, eer kendilerinde bir hayr (kabiliyet ve gvenilirlik) gryorsanz, hemen mktebe yapn. Allah'n size vermi olduu malndan siz de onlara verin. Dnya hayatnn geici menfaatlerini elde edeceksiniz diye, namuslu kalmak isteyen criyelerinizi fuha zorlamayn. Kim onlar zor altnda brakrsa, bilinmelidir ki zorlanmalarndan sonra Allah (onlar iin) ok balayc ve merhametlidir. 34- Ant olsun ki biz size (gerekeni) ak ak bildiren yetler, sizden nce yaayp gitmi olanlardan rnekler ve takvya ulam kimseler iin tler indirdik. Bu ar iftiray uyduranlar... Kendileri iin balanma ve gzel bir rzk vardr. ftira suu ok ar bir su olarak nitelendirilmi ve bu suu ileyenler en sert ifadelerle tehdit edilmilerdir. yle ki baka hibir gnahla ilgili olarak bu kadar sert tehditlere yer verilmemitir. Cezas da o kadar arlatrlmtr ki zina ve haksz yere adam ldrme iin bile bu kadar ar ceza ngrlmemitir. nk rezilliin arl ve gnahn bykl kaynakland kuvvetin byklne gre belirginleir. Bu

NR SURES 845

bakmdan rezillikler, kendilerini ileyen kimseyi lahi huzurdan ve kutsi nurlardan perdelemelerine, onu heyulani tehlikelere ve zulmani uurumlara yuvarlamalarna gre farkl olur. nk kaynaklar, balang noktalar farkldr. Bunlarn kayna ve balang noktas olan kuvvet mutlak olarak erefli olduu zaman bundan sadr olan rezillik daha aalk olur. Ya da kuvvet iin tersi sz konusu ise ondan sadr olan fiil iin de tersi sz konusu olur. nk, rezillik erdemin (faziletin) kartdr. Erdem daha stn ve erefli olduu iin onun kart olan rezillik de daha aa, daha adi olur. ftira, akl gcnden (kuvve-i natka) kaynaklanan bir fiildir. Akl gc ise insani kuvvetlerin en ereflisidir. Zina, ehvani gten, adam ldrmek de gazap gcnden kaynaklanr. akl gc ehvet ve gazap gcnden daha erefli olduu oranda ondan kaynaklanan rezillik de dier ikisinden kaynaklanan rezilliklerden daha aa, daha adi olur. nk insann insan olmas, ulvi ilimlere ykselmesi, lahi cihete ynelmesi, irfan ve kemalat elde etmesi, hayrlar ve mutluluklar kazanmas ancak, akl gc (kuvve-i natka) ile mmkndr. eytanln galip gelmesiyle bu g bozulduu, zulmetin egemen olmasyla nurdan perdelendii zaman byk bir bedbahtlk meydana gelir, artk cehennemle cezalandrlmas kanlmaz olur. Bu, ar bir tortu ve klli bir perdelenmedir. Hayr! Bilakis onlarn ilemekte olduklar ktlkler kalplerini kirletmitir. Hayr! Onlar phesiz o gn Rablerinden mahrum kalmlardr. (Mutaffifin, 14.15) Bu yzden amellerin bozulmas deil de itikadn bozulmas cezann sonsuzluunu, azabn devamlln gerektirmitir. Nitekim, yce Allah yle buyurmutur: Allah, kendisine ortak koulmasn asla balamaz; bundan bakasn, diledii kimse iin balar. (Nisa, 48) Ama dier iki kuvvete gelince, bunlarn her birinden kaynaklanan rezillikler zuhur etmeleriyle birlikte akl melekesine yansrlar. Sonra ayklanmalar ve heyecanlar dinmesinin ardndan boyun emeleri, nurun galibiyeti sonucu egemenliklerinin ortadan kalkmasyla, nurun tabiat gerei bunlara hakim olmas sonucu rezillikleri silinip gider. Tpk nefs-i levvamenin tevbe ve pimanlk annda yapt gibi. Ama bu kuvvetlerin rezillikleri, srar edilmesi ve istifardan vazgeilmesi durumunda kalc hale gelirler. Ama her iki durumda da bu kuvvetlerin

846 TEFSR- KEBR / TEVLT

rezillikleri sr makamna, huzur mahalline ve Rabbe mnacat yerine ulamazlar. Gs (sadr) snrn amazlar. Bunlarla ftrat gerek anlamda perdelenmi, ters yz olmu olmaz. Fakat akl kuvvetinden sadr olan rezillik iin tamamen tersi bir durum sz konusudur. Bilmez misiniz ki, Ademolunu yoldan karan eytanlk, yrtclktan ve hayvanlktan daha fazla onu lahi huzurdan uzaklatrr. O kadar uzaklatrr ki bunun lsn belirlemek mmkn olmaz. nk insan, akl gcnden kaynaklanan rezillikle eytanlar, buna karlk ehvet ve gazap glerinden kaynaklanan rezilliklerle hayvanlar veya yrtc hale gelir. Ama her hayvann slah olmas umulur, her canl kurtulua yakndr, eytan hari. Bu yzden yce Allah yle buyurmutur: eytanlarn ise kime ineceini size haber vereyim mi? Onlar, gnaha, iftiraya dkn olan herkesin stne inerler. (uara, 121.122) Burada yce Allah eytann admlarnn izlenmesini nehyediyor. nk byle bir hayaszl ilemek ancak ona tabi olmak, emirlerine boyun emekle olabilir. Bu takdirde kii eytann askeri ve bals olur. Dolaysyla, eytandan daha alak, daha rezil biri haline gelir. Allahn faziletinden yoksun kalr. Allahn fazileti ise hidayetinin nurudur. Byle bir durumda kii, kemal ve mutluluun bahedilmesinden ibaret olan lahi rahmetten perdelenir, dnya ve ahirette lanetlenir, Allahn ve meleklerinin gazabna urar. Bedenindeki organlar onun aleyhinde ahitlik ederler. Suretleri deiir, grntleri irkinleir; zleri ve nefisleri pis ve iren olarak belirginleir. irkefin en dibine varm olarak grnrler. nk bu tr irenlikler, ancak iren kimselerden sadr olur. Nitekim, yce Allah Kt kadnlar kt erkeklere yarar. rezilliklerden arnan temiz kimselere gelince, onlardan da ancak iyilikler ve faziletler sadr olur. Kendileri iin balanma vardr. lahi sfatlarn nurlar onlarn nefislerinin sfatlarn rter. Gzel bir rzk vardr. kalplerine varit olan anlamlardan ve marifetlerden oluan gzel bir rzk vardr onlar iin. 35- Allah, semalarn ve arzn nrudur. O'nun nrunun temsili, iinde lamba bulunan bir kandillik gibidir. O lamba kristal bir fanus iindedir; o fanus da sanki inciye benzer bir yldz gibidir ki, douya da, batya da nisbet edilemeyen mbarek bir aatan, yani zeytinden (kan yadan) tututurulur. Onun ya, neredeyse, kendisine ate demese dahi k verir. (Bu,) nr stne nrdur. Allah diledii kimseyi nruna eritirir. Allah insanlara (ite byle) misaller getirir. Allah her eyi bilir.

NR SURES 847

Allah, semalarn ve arzn nurudur. Nur; bizzat zahir olan ve varlklarn grnmesini, zahir olmasn salayan eydir. Nur, mutlak olarak yce Allahn isimlerinden biridir. nk Allahn zuhuru iddetlidir ve varlklar da Onunla zahir olurlar. Nitekim yle denmitir: Gizlidir; ok zahir olduu iin. Aciz kald Onu idrak etmekten yarasa kavminin gzleri Onun yznn nurundan mavi gzlerin payna den Zayf gzlerin paynn iddeti gibidir. Onun varlyla var olduuna ve Onun zuhur etmesiyle zuhur ettiine gre O, semalarn ve arzn nurudur. Yani ruh semalarn ve beden arzn zahir ve grnr klan Odur. O, mutlak varlktr ki varlklar ve aydnlklar Onunla var olmulardr. Onun nurunun misali Varlnn ve lemlerin Onunla zuhur etmesi eklinde kendini gsteren zuhurunun misali iinde lamba bulunan bir kandil gibidir. Bu ifade, z itibariyle karanlk olan bedene iarettir. Bedenin ruh nuruyla aydnlanmasna da lamba ifadesiyle iaret edilmitir. Bedenin duyu alaryla rlmesi ve nurun da bu alar arasnda parldamas da kandil lamba ilikisine benzetilmitir. Kristal fanus, ruhla aydnlanp bakasna yansyp aydnlatmaya balayan kalbe iarettir. Kristal fanusun inci misali yldza benzetilmesi yalnlndan ve aydnlnn ileri dzeyde oluundan, mekannn yksekliinden, nn fazlalndan kaynaklanmaktadr. Tpk kalbin durumu gibi. Bu kristal fanusun tututurulduu aa ise, temiz ve berrak kutsi nefistir. Buna benzetilmi olmasnn nedeni de ayrntlarnn dal budak salmasndan, beden arzndan biten kuvvetlerinin eitliliinden, dallarnn kalp fezasnda ykselip ruh semasna ykselmesidir. Bereketle nitelendirilmi olmas da faydalarnn ve ahlak, amel ve idrak meyveleri gibi faydalarnn okluundan, kemalatlarda byk bir hzla ykselmesinden, dnya ve ahiret mutluluunu ve iki cihan kemalini elde etmesinden, nurlarn, srlarn, marifetlerin, hakiktlerin, makamlarn, kazanlarn, hallerin ve balarn ona dayanyor olmasndan kaynaklanmaktadr.

848 TEFSR- KEBR / TEVLT

Bu balamda zellikle zeytine benzetilmesinin nedeni, ondan elde edilen rnlerin czi olmas ve tpk zeytin gibi maddi eklerin ekirdeine mukarin olmasdr. Tpk zeytin gibi. nk zeytinin tamam z deildir. Ayrca, istidadnn zirvesi tutumaya ziyadesiyle elverilidir. O da ruh ve kalp vastasyla kendisine ulaan faal akl ateinin yla aydnlanr. Tpk zeytinin yanda tutuma kabiliyetinin ziyadesiyle bulunmas gibi. Nurun douya da batya da ait olmasnn anlam, lahi nurun batt, zulmani perdeyle rtld yer olan beden leminin bats ile nurun doduu, bedenden daha latif. Daha aydnlk ve ruhtan daha akta olan nurani perdelerden syrlp ortaya kt ruh lemi dousunun arasnda yer almasdr. Neredeyse onun istidat ya, iinde potansiyel olarak bulunan kutsi ftrat nuruyla tutuacak ve fiile kmak suretiyle aydnlanacak, kendi kendine kemale ulaacak ve parlayacaktr, kendisine ate demese dahi kendisine faal akl demese, kutsal ruh nuru kendisine ulamasa bile. Bunun nedeni istidadnn kuvvetli ve son derece berrak olmasdr. Nur stne nurdur. Yani bu aydnlk, hasl olan kemalin yan sra sabit olan ve asl itibariyle aydnlanan istidat nuruna eklenmi bir nurdur. Adeta katlanm bir nurdur. Allahnuruna eritirir. Bizzat zahir olan ve bakasn zahir klan nuruna tevfik ve hidayetiyle diledii kimseyi mutlulua kavusun diye inayet ehlinden diledii kimseyi nuruna ulatrr. Allah Aliymdir her eyi bilir, misalleri ve bu misallerin rtt gerekleri bilir, velilerine de bunlarn hakiktlerini gsterir. 36- (Bu kandil) birtakm evlerdedir ki, Allah (o evlerin) ycelmesine ve ilerinde isminin anlmasna izin vermitir. Orada sabah akam O'nu (yle kimseler) tesbih eder ki; 37- Onlar, ne ticaret ne de alveriin kendilerini Allah' anmaktan, namaz klmaktan ve zekt vermekten alkoyamad insanlardr. Onlar, kalplerin ve gzlerin allak bullak olduu bir gnden korkarlar. 38- nk (o gnde) Allah, onlar yaptklarnn en gzeli ile mkfatlandracak ve ltfundan onlara fazlasyla verecektir. Allah, dilediini hesapsz rzklandrr.

NR SURES 849

Birtakm evlerdedir yani yce Allah, diledii kimseleri makamlarda nuruna iletir. Allahizin vermitir. Bu evlerin binalarnn ykselmesine ve derecelerinin ycelmesine ilerinde isminin anlmasna izin vermitir. Adnn dil ile cihat ile ve nefis, huzur, murakebe makamlarnda ahlak ile ahlaklanmalarna, kalp, mnacat ve mkleme makamnda sfatlarla sfatlanmalarna, sr makamnda srlarla tahakkuk etmelerine, mahede ile yaknlamalarna, ruh makamnda nurlar iinde hayret etmelerine ve zat makamnda gark olmalarna, silinmelerine ve fena bulmalarna izin vermitir. Oradatesbih eder. Tezkiye, tenzih, tevhid, arnma ve birleme eklinde sabahlar ve perde akamlarnda tesbih eden kimseler var nce geen, mcerret, mfret ve hak ile kaim fertlerden adamlar vardr. Ticaretonlar alkoymaz. Zhd ederek dnyay verip ahiret almak eklindeki ticaretleri ve cihat etmek suretiyle canlarn ve mallarn cennet karlnda satm olmalar onlar zat zikretmekten alkoymaz. salt (namaz) ikame etmekten fena makamnda uhud namazn klmaktan, zekt vermekten beka halinde bakalarn irad ve ikmal etme zektn vermekten alkoymaz. Onlar, kalplerinallak bullak olduu bir gnden korkarlar. Kalplerin srlara ve gzlerin basiretlere dnt bir gnden korkarlar. Daha dorusu hakiktleri fena bulup sonra Hak ile var olmak eklinde alt st olurlar. Nitekim, yce Allah kutsi bir hadiste yle buyurmutur: Ben onun kula ve gz olurum. te byle bir gnde varlk kalntsnn zuhur etmesinden ve benliin bak olmasndan korkarlar. nk Allah, onlar mkfatlandracaktr. Hakkani varlk bahetmekle dllendirecektir. Yaptklarnn en gzeli ile. fiil, nefis ve amel cennetleriyle karlk verecektir. Ve ltfundan onlara fazlasyla verecektir. Kalp ve sfat cennetlerini de fazladan bir ba olarak verecektir. Allah, dilediinirzklandrr. Ruh cennetlerinden ve mahedelerden hesapsz rzk verir. Evet bu rzklar hesapszdr, nk saylamayacak, llemeyecek kadar oktur. 39- nkr edenlere gelince, onlarn amelleri, ssz llerdeki serap gibidir ki susayan, onu su zanneder; nihayet ona vardnda orada herhangi bir ey bulamam, stelik yan banda da (inanmad, kendisinden saknmad) Allah' bulmutur; Allah ise, onun hesabn tastamam grmtr. Allah hesab ok abuk grr.

850 TEFSR- KEBR / TEVLT

40- Yahut (o kfirlerin duygu, dnce ve davranlar) engin bir denizdeki youn karanlklar gibidir; (yle bir deniz) ki, onu dalga stne dalga kaplyor; stnde de bulut... Birbiri stne karanlklar... nsan, elini karp uzatsa, neredeyse onu dahi gremez. Bir kimseye Allah nr vermemise, artk o kimsenin aydnlktan nasibi yoktur. 41- Semalarda ve arzda bulunanlarla dizi dizi kularn Allah' tesbih ettiklerini grmez misin? Her biri kendi duasn ve tesbihini (renmi) bilmitir. Allah, onlarn yapmakta olduklarn hakkiyle bilir. 42- Semalarn ve arzn mlk Allah'ndr; dn de ancak O'nadr. nkr edenlere dinden perdelenenlere gelince onlarn amelleri sevap kazanmak umuduyla iledikleri ameller ssz llerdeki serap gibidir. nk hayvani nefis lnde kaim olan bo heyetlerden sadr olmaktadr. Susayan onu su zanneder. Onlar ileyen ve sevap uman kii onlarn daima lezzet veren ve vehmettiiyle rten baki eyler olduklarn vehmeder. Nihayet ona vardnda kk kyamette onlarn yanna geldiinde orada hibir ey bulamamtr. mevcut olmadklarn, bilakis bo, fasit bir hayal ve yalan bir zan olduklarn grr. Nitekim, yce Allah bir ayette yle buyurmutur: Onlarn yaptklar her bir iyi ii ele alrz, onu salm zerreler haline getiririz. (Furkan, 23) Yan banda da Allah bulmutur. Bu mevhum hayalin yan banda Allahn kuvvetlerden, semavi ve arzi nefislerden oluan zebanilerinin kendisini yoksunluk ateine ve hsran rsvalna doru srklediklerini, bozuk akidesine ve batl ameline uygun olarak cehaletin kaynar suyunu ve zulmetin kt kokulu ieceini verdiklerini grr. Yahutkaranlklar gibidir. Derin, dalgal, bedensel heyetlerle perdelenmi her cahil nefsin cssesini yutan, onunla balantl btn nefsani kuvvetleri yutan heyuli denizdeki youn karanlklar gibidir ki onu dalga kaplyor. cismani tabiat dalgas stne bitkisel nefis dalgas stne kapanyor. stnde hayvani nefis bulutu ve zulmani heyetler karanlklar st ste binmi vaziyette. Birbiri stnekarp uzatsa bunlarla perdelenmi, bunlar tarafndan yutulup hapsedilmi kimse elini fikirle gzlemleyen akl gcn karsa neredeyse onu dahi gremez. Ortamn karanlk olmasndan, sahibinin basiretinin krelmesinden ve bir eye iletilme kabiliyetinin yklmasndan dolay. Koyu karanlk bir gecede kr bir insan siyah bir eyi nasl grebilir ki?

NR SURES 851

Bir kimseye Allah nur vermemise Kutsi destek ve akli yardmla ruhun nurlarn zerine salmak suretiyle aydnlk vermemise artk o kimsenin aydnlktan nasibi yoktur Allah tesbih ettiklerini grmez misin? ruh semalarnda bulunanlarn takdis ederek ve cemal sfatlarn izhar ederek Allah tesbih ettiklerini, ve yerde bulunanlarn beden arz leminde bulunanlarn hamd ve tazimle, celal sfatlarn izhar etmekle Onu mnezzeh saydklarn, kalp ve sr kuvvetleri kular da her iki emirle dizi dizi saf tutmu olarak, sr fezasnda mertebelerine gre sralanarak, sekinet nuruyla istikamet bularak Onu tesbih ederler ve hibiri kendi snrn amaz. Nitekim, bir ayette yle buyrulmutur: Bizim her birimiz iin, bilinen bir makam vardr. (Saffat, 164) Her biri kendi duasnbilmitir. Kendine zg ibadetini; Onun kahr ve saltanat karsnda eziliini, boyun eiini ilmi veya ameli olarak bilmitir. Onun kendisine ynelik terbiyesini muhafaza etmi, kendisine emrettii eylerde srf Onun rzasn gzeterek huzurunda durmay renmitir. Ve tesbihini srf Ona zg olan ve birliine tanklk eden zellikleri izhar etmeyi bilmitir. Allahbilir. fiillerini ve ibadetlerini. 43- Grmez misin ki Allah birtakm bulutlar (karp) sryor; sonra onlar bir araya getirip st ste yyor. te gryorsun ki bunlar arasndan yamur kyor. O, semadan, oradaki dalardan (dalar byklnde bulutlardan) dolu indirir. Artk onu dilediine isabet ettirir; dilediinden de onu uzak tutar; (bu bulutlarn) imeinin parlts neredeyse gzleri alr! 44- Allah, gece ile gndz birbirine eviriyor. phesiz, bunda basiret sahipleri iin mutlak bir ibret vardr. Grmez misin ki Allahsryor. Nefha ve irade rzgrlaryla akl bulutlarn, czi suretlerden ayrlm furu mahiyetinde sevk ediyor, sonra onlardan eitli birleimler meydana getirmek suretiyle onlar kaynatryor. Sonra onlar bir araya getirip st ste yyor. hccetler ve burhanlar haline getiriyor. te gryorsun ki netice yamurlar ve yakini ilimler bunlar arasndan kyor. Ruh semasnda, vakar, itminan ve istikrar veren nur dalarndan sekinet ve yakin indirir. Onlardan o dalardan hakikt, kefi irfanlar ve zevk manalar

852 TEFSR- KEBR / TEVLT

dolularn indirir. Ya da semalardaki dalardan indirir. Ki bunlar, ilim ve keif gibi eylerin madenleri konumundadr. nk, her ilmin ve sanatn ruh kapsamnda ftri adan deimeyen bir madeni vardr ve sz konusu ilim oradan kaynaklanr. Bu yzden, baz insanlara baz ilimler kolaylkla gelirken, bazlarna gelmez. Yine baz insanlara, dier bazlarndan daha fazla verilir. Her kiiye, yaratl gayesi kolaylatrlr. Yani ruh semasndaki dalardan marifet ve hakikt dolular yaar artk onu dilediine isabet ettirir. Ruhani kuvvetlerden dilediinin zerine indirir. dilediinden de onu uzak tutar. Nefsani kuvvetlerden ve perdelenmi nefislerden onu uzak tutar. imeinin parlts neredeyse yani bu dolularn imekleri. Bunlar, hemen ncesinde gnderilen k parldaylardr ki ne uzun sre kalrlar ne de istikrar bulurlar; aniden parlarlar sonra kaybolurlar, ta ki kalclk kazanncaya kadar. Bu srada aknlk ve dehetten donakalm gzleri kamatrr, grme yeteneklerini ortadan kaldrrlar. imekler arttka onlarn hayretleri de artar. Bu yzden, Resulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Rabbim! Hayretimi arttr. Yani, ilmimi ve nurumu oalt. Allaheviriyor. Nefis karanl gecesini ve ruh aydnl gndzn. yle ki: Bazen ruhun nuru galip geliyor, kalbi ve nefsi aydnlatyor, ardndan nefis zulmeti zuhur ederek ortam bulandryor, kalbi de telvinlere drerek bulandryor. phesiz, bundabir ibret vardr. Kalpleri basiretli olanlar veya basiret sahibi kimseler bunlardan ibret alrlar ve telvinler esnasnda, nefsin zulmeti iinde Allaha snrlar. Hakkn tarafna ve nur madenine kaarlar. Sr ve ruh makamna geerler. nlerindeki perdeler alr. 45- Allah, her canly sudan yaratt. te bunlardan kimi karn stnde srnr, kimi iki aya stnde yrr, kimi drt aya stnde yrr... Allah dilediini yaratr; phesiz Allah her eye kadirdir. 46- And olsun biz (bilmediklerinizi size) ak seik bildiren yetler indirdik. Allah, dilediini doru yola iletir. 47- (Baz insanlar:) Allah'a ve Rasule inandk ve itaat ettik diyorlar; ondan sonra da ilerinden bir grup yz eviriyor. Bunlar inanm deillerdir.

NR SURES 853

48- Onlar, aralarnda hkm vermesi iin Allah'a ve Rasule arldklarnda, bakarsn ki ilerinden bir ksm yz evirip dnerler. 49- Ama, eer (Allah ve Reslnn hkmettii) hak kendi lehlerine ise, ona boyun eip gelirler. 50- Kalplerinde bir hastalk m var; yoksa phe iinde midirler, yahut Allah ve Reslnn kendilerine zulm ve hakszlk edeceinden mi korkuyorlar? Hayr, asl zalimler kendileridir! 51- Aralarnda hkm vermesi iin Allah'a ve Raslne davet edildiklerinde, mminlerin sz ancak Semina ve etana / ittik ve itaat ettik demeleridir. te asl bunlar felaha (kurtulua) erenlerdir. 52- Her kim Allah'a ve Raslne itaat eder, Allah'a hayet duyarak korkar ve saknrsa, ite asl bunlar mutlulua erenlerdir. 53- (Mnafklar), sen hakikten kendilerine emrettiin takdirde, mutlaka (savaa) kacaklarna dair, en ar yeminleri ile Allah'a yemin ettiler. De ki: Yemin etmeyin. taatiniz malmdur! Bilin ki Allah, Habir (yaptklarnzdan haberdar)dr. 54- De ki: Allah'a itaat edin; Rasulune de itaat edin! Eer yz evirirseniz unu bilin ki, Rasulun sorumluluu kendisine yklenen (tebli grevini yapmak), sizin sorumluluunuz da size yklenen (grevleri yerine getirmeniz)dir. Eer ona itaat ederseniz, doru yolu bulmu olursunuz. Rasul'e den, sadece ak seik duyurmaktr. 55- Allah, sizlerden iman edip, salih amellerde (iyi davranlarda) bulunanlara, kendilerinden ncekileri sahib ve halife (hakim) kld gibi onlar da arz da sahib ve halife (hakim) klacan, onlar iin beenip setii dini (slm') onlarn iyiliine yerletirip koruyacan ve (geirdikleri) korku dneminden sonra, bunun yerine onlara gven salayacan vaat etti. nk onlar bana kulluk ederler; hibir eyi bana e tutmazlar. Artk bundan sonra kim inkr ederse, ite bunlar asl byk gnahkrlardr. 56- Salt (namaz) kln, zekt verin, Rasul'e itaat edin ki merhamet gresiniz. 57- nkr edenlerin, arz da (Allah') ciz brakacaklarn sanmayasn! Onlarn varaca yer nardr. Ne kt var yeri!

854 TEFSR- KEBR / TEVLT

58- Ey mminler! Ellerinizin altnda bulunan (kle ve cariyeleriniz) ve iinizden henz ergenlik ana girmemi olanlar, sabah namazndan nce, leyin soyunduunuz vakit ve yats namazndan sonra (yannza gireceklerinde) sizden defa izin istesinler. Bunlar, mahrem (kapanmam) halde bulunabileceiniz vakittir. Bu vakitlerin dnda ne sizin iin ne de onlar iin bir mahzur yoktur. Birbirinizin yanna girip kabilirsiniz. te Allah yetleri size byle aklar. Allah, (her eyi) bilendir, hkm ve hikmet sahibidir. 59- ocuklarnz ergenlik ana girdiklerinde, kendilerinden ncekiler (bykleri) izin istedikleri gibi onlar da izin istesinler. te Allah, yetlerini size byle aklar. Allah almdir, hakmdir. 60- Bir nikh midi beslemeyen, ocuktan kesilmi yal kadnlarn, zinetleri (yabanc erkeklere) tehir etmeksizin (baz) elbiselerini karmalarnda kendilerine bir vebal yoktur. ffetli davranmalar kendileri iin daha hayrldr. Allah iitendir, bilendir. 61- mya glk yoktur; topala glk yoktur; hastaya da glk yoktur. (Bunlara yapamayacaklar grev yklenmez; yapamadklarndan dolay gnahkr olmazlar.) Sizin iin de, gerek kendi evlerinizden, gerekse babalarnzn evlerinden, annelerinizin evlerinden, erkek kardelerinizin evlerinden, kz kardelerinizin evlerinden, amcalarnzn evlerinden, halalarnzn evlerinden, daylarnzn evlerinden, teyzelerinizin evlerinden, veya anahtarlarn uhdenizde bulundurduunuz yerlerden, yahut dostlarnzn evlerinden yemenizde bir saknca yoktur. Toplu halde veya ayr ayr yemenizde de bir saknca yoktur. Evlere girdiiniz zaman, Allah tarafndan mbarek ve pek gzel bir yaama dilei olarak kendinize (birbirinize) selm verin. te Allah, dnp anlayasnz diye size yetleri byle aklar. 62- Mminler, ancak Allah'a ve Rasulne gnlden inanm kimselerdir. Onlar, o Rasul ile ortak bir i zerindeyken Ondan izin istemedike brakp gitmezler. (Rasulm!) u senden izin isteyenler, hakikten Allah'a ve Reslne iman etmi kimselerdir. yle ise, baz ileri iin senden izin istediklerinde, sen de onlardan dilediine izin ver; onlar iin Allah'tan ba dile; Allah mafiret edicidir, merhametlidir.

NR SURES 855

63- (Ey mminler!) Rasul'u, kendi aranzda birbirinizi arr gibi armayn. inizden, birini siper edinerek svp gidenleri muhakkak ki Allah bilmektedir. Bu sebeple, onun emrine aykr davrananlar, balarna bir bel gelmesinden veya kendilerine ok elemli bir azap isabet etmesinden saknsnlar. 64- Bilmi olun ki, semalarda ve arzda ne varsa Allah'ndr. O, sizin ne yolda olduunuzu iyi bilir. nsanlar O'nun huzuruna dndrldkleri gn yapm olduklarn onlara hemen bildirir. Allah, her eyi hakkyla bilendir. Allah, her canlyyaratt. Nefis arznda kmldayan ve onu fiiller ilemeye sevk eden drt, arzu eklindeki canl trlerini zel bir sudan yaratt. Yani kendisinden kaynaklanan bu arzu ve drtye mnasip bir ilimden yaratt. nk her drtnn menei zel bir idraktir. te bunlardan kimi karn stnde srnr. Tabiatta yrr, tabii, bedensel nsani ameller meydana getirir. Kimi iki aya stnde yrr. drtlerden kimisi iki aya stnde yrr ve insani amellerle ameli kemalat meydana getirir. Kimi drt aya stnde yrr. Hayvani drtlerden, arzulardan kimi drt ayak stnde yrr ve vahi ve hayvani ameller meydana getirir. Allah dilediini yaratr. Bu drt ve arzulardan diledii amelleri meydana getirmeye ilikin gz kamatrc ve kmil kudretinin kaynandan yaratr. limleri ve halleri izhar etmeye ilikin eksiksiz ve stn hikmetinin kaynandan hikmet, anlam, irfan ve hakikt gibi nceden zikredilen ayetler araclyla dilediklerini mstakim olmakla vasfedilen tevhid yoluna iletir. Allah ve Rasule inandk, diyorlar. Cem ve tafsili tevhide sahip olduklarn ve onunla amel ettiklerini iddia ediyorlar. Ondan sonra da ilerinden bir grup yz eviriyor. Cem ve tafsil gerei amel etmeyi terk etmek ve her eyi serbest grme meslei olan ibahaclk ve zndklk suunu ilemek suretiyle yz eviriyorlar. Bunlar inanm deillerdir. Bunlar, senin bildiin iman ile kendilerinin iddia ettikleri cem ve tafisili olarak Allah bilme esasna dayal olarak iman etmi deildirler. Her kim Allahaitaat ederse cemi mahede ederek batni olarak Allaha itaat ederse, ve Rasulne itaat ederse tafsil hkmnce zahiren itaat ederse, Allaha sayg duyarsa sfat tecellilerini gzeterek kalben Ondan korkar, hayet duyarak rperirse, Ve Ondan saknrsa ruhen, zat mahedesi esnasnda benliin zuhur etmesinden saknrsa, ite asl bunlar mutlulua erenlerdir. byk kurtuluu, baary elde edenlerdir.

856 TEFSR- KEBR / TEVLT

Allah, sizlerden iman edenlerevaat etti. yakinen inananlara ve iyi davranlarda bulunanlara faziletler kesb etmek suretiyle salih ameller ileyenlere vaat etmitir ki onlar sahip ve halife hakim klacaktr. Allah yemin ederek buyuruyor ki: Allah urunda hakkyla cihat ederlerse, onlar nefis arznn halifeleri, sahip ve hakimleri klacaktr. kendilerinden ncekileri sahip ve hakim kld gibi. tevhidde fena makamna onlardan nce ulaan velilerin sahip ve hakim kld gibi. Onlar iinyerletirip koruyacaktr. Fena sonras beka bahederek dinlerini Allahn honutluunu kazandran istikamet yolunu koruyacaktr. Korku dneminden sonra, bunun yerine onlara nefis makamnda gven salayacaktr. istikamete ulatracaktr. Bana kulluk ederler beni birlerler ve bakasna dnp bakmazlar, bakas iin varlk ispat etmezler. Artk bundan sonra kim inkr ederse benliin zuhur etmesiyle tuyana sapp azarsa, telvine dp istikamet ve kararllktan uzaklarsa te bunlar asl gnahkrlardr. Tevhid dininin dna kanlardr.

FURKAN SURES 857

FURKAN SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1.2- lemlere uyarc olsun diye kuluna (Muhammed'e) bu Furkan' indiren, semalarn ve arzn hkmranl kendisine ait olan, hi ocuk edinmeyen, mlknde orta bulunmayan, her eyi yaratp ona bir nizam veren ve mukadderatn tayin eden O (Allah), ne yceler ycesidir. 3. (Kfirler) O'nu (Allah') brakp, hi bir ey yaratamayan, bilakis kendileri yaratlm olanlar, kendi nefislerine hibir ekilde ne zarar ne de fayda verebilen, bir ldrmeye, bir hayat vermeye ve lleri yeniden diriltip kabirden karmaya malik olmayan ilahlar (tanrlar) edindiler. Ne yceler ycesidir Yani hayr oktur Furkan indiren O Allahn. Ve hayr artmtr. nk Furkann indirilmesi furkani akln, kendisine mahsus, btn lemler iinde kmil ve baka hi kimsede benzeri bulunmayan istidadyla tek kld kuluna izhar etmesi anlamndadr. Dolaysyla onun furkani akl, klli akl olarak isimlendirilen kuatc akldr. Bu da ancak yce Allahn btn sfatlaryla Muhammedi mazharda zuhur etmesi ve onun da farkl istidatlaryla birlikte btn mahlukata yanstmas ile gerekleir. te bu zuhur, hayrn oalmas ve artmasdr ki, ondan daha byk oal, daha fazla art yoktur. lemlere uyarc olsun diye demesi de bu yzdendir. Yani Onu btn lemlere genel bir uyarc olarak gndermitir. nk Onun dndaki btn Nebiylerin risaletleri, insanlar iinde istidatlar uygun olan kimselere zgyd. Onun Risaleti ise; herkesi kuatan genel, evrensel bir Risalettir. Nbvvetinin sonuncu Nbvvet olmasnn anlam da budur. Onun mmetinin en hayrl mmet olmas da bundan ileri geliyor.

858 TEFSR- KEBR / TEVLT

Semalarn ve arzn hkmranl kendisine ait olan Semalar ve arz hakimiyetine boyun edirir. Her eyi, imkn zelliiyle taayyn edecek ekilde var etmitir. Ki imkn zellii onlarn yokluklarnn da ahididir. Her eyi yaratp ona bir nizam veren ve mukadderatn tayin eden onlar, tmn deil baz sfatlarn kabul edecek, baz kemallerine mazhar olacak ekilde yaratmtr. Yani onlarn istidatlarn kendisinin sfatlarndan ibaret olan onlarn kemalatlarndan diledii iin hazrlamtr. 4- (Kfirler) Bu (Kur'an), olsa olsa Onun (Muhammed'in) uydurduu bir yalandr. Baka bir kavim de bu hususta kendisine yardm etmitir, dediler. Kesinlikle zulm ve yalan meydana getirdiler . 5- Ve yine onlar dediler ki: (Bu yetler), onun, bakasna yazdrp da kendisine sabah akam okunmakta olan, ncekilere ait masallardr. 6- (Raslm!) De ki: Onu semalarda ve arzdaki srr bilen indirdi. phesiz O, ok balayc (Gafur)dur, engin merhamet sahibi (Rahiy)mdir. 7- Onlar (bir de) yle dediler: Bu ne biim Rasul; (bizler gibi) yemek yiyor, arlarda dolayor! Ona bir melek indirilmeli, kendisiyle birlikte o da uyarc olmalyd! 8- Yahut kendisine bir hazine verilmeli veya iinden yiyip (meakktsizce geimini salayaca) bir bahesi olmalyd. (Ayrca) o zalimler (mminlere): Siz, ancak byye tutulmu bir adama uymaktasnz! dediler. 9- (Raslm!) Senin hakknda bak ne biim temsiller getirdiler! Artk onlar sapmlardr ve (hidayete) hibir yol da bulamazlar. 10- Dilerse sana bunlardan daha iyisini, altlarndan rmaklar akan cennetleri verecek ve sana saraylar ihsan edecek olan Allah'n an ycedir. 11- Onlar stelik kyameti de yalan saydlar. Biz ise, kyameti inkr edenler iin alevli lgn bir ate hazrladk. 12- Cehennem atei uzak bir mesafeden kendilerini grnce, onun fkeleniini (mthi kaynamasn) ve uultusunu iitirler. 13- Elleri boyunlarna bal olarak onun (cehennemin) dar bir yerine atldklar zaman, orackta yok oluvermeyi isterler.

FURKAN SURES 859

14- (Onlara yle denir:) Bugn (yalnz) bir defa yok olmay istemeyin; aksine birok defalar yok olmay isteyin! 15- De ki: Bu mu daha hayrldr? Yoksa takv sahiplerine vaat edilen ebedilik cenneti mi? Oras, onlar iin bir mkfat ve (huzura kavuacaklar) bir var yeridir. 16- Onlar iin orada ebed kalmak zere diledikleri her ey vardr. te bu, Rabbinin zerine (ald ve yerine getirilmesi) istenen bir vaattir. 17- O gn Rabbin onlar ve Allah'dan baka taptklar eyleri toplar da, der ki: u kullarm siz mi saptrdnz, yoksa kendileri mi yoldan ktlar? 18- Onlar: Seni tenzih ederiz. Seni brakp da baka dostlar edinmek bize yaramaz; fakat sen onlara ve atalarna o kadar bol nimet verdin ki, sonunda (seni) anmay unuttular ve helki hak eden bir kavim oldular, derler. 19- (Bunun zerine tekilere hitaben yle denir: te (taptklarnz), sylediklerinizde sizi yalanc kardlar. Artk ne (azabnz) geri evirebilir, ne de bir yardm temin edebilirsiniz. inizden zulmedenlere byk bir azap tattracaz! 20- (Reslm!) Senden nce gnderdiimiz btn Resuller de hi phesiz yemek yerler, arlarda dolarlard. (Ey insanlar!) Sizin bir ksmnz dier bir ksmnza imtihan (vesilesi) kldk; (bakalm) sabredecek misiniz? Rabbin her eyi hakkyla grmektedir. De ki: Onubilenindirdi. lemler iinde perdelenmilere gizli sr olan gayb bilen Allah indirdi. phesiz O, ok balaycdr. Gaiplere kar perdelenmi olanlarn sfatlarn kendi sfatlarnn nurlaryla rter. Engin merhamet sahibidir. yice berraklamalar durumunda kalplerin zerine istidatlarna gre kemalatlarn baheder. Onun balayclnn ve merhametinin bir gstergesi de, sizin, ey perdelenmiler! ikyet ettiiniz bu Furkann indirilmesidir. Onlar stelikyalan saydlar. Byk kyameti yalanladlar. Byle bir yalanlama ancak perdelenmenin ok ileri boyutlarda olmasndan ya da istidadn eksikliinden ileri gelir. Her iki durum da zorunlu olarak cismani tabiat ateleriyle ve heyulani heyetlerle zulmani nefisleri istila etmesi ve semavi ve arzi nefis zebanilerinin tesir etmesi azabyla cezalandrlmay kanlmaz klmaktadr. Ki bu azap, onlarn tesirini ve kahrn kabul etme istidadyla uzaktan onlara ynelir. nk sfli cihetten gelerek kahrnn etkileri ve tesirinin gazabnn musallat olmas onlarda zuhur eder.

860 TEFSR- KEBR / TEVLT

Atldklar zaman mahrumiyet tabiat ateinin meknlarndan dar bir yerine atldklar zaman, bu dar yer onlar heyetlerine uygun bir berzahta, istidatlarnn ls kadaryla hapseder. Elleri boyunlarna bal olarak sfli varlklara ynelik sevgi zincirleriyle balanm olarak cehenneme atlrlar. Bundan maksat, onlar hareket etmekten, maksatlar gerekletirmekten alkoyan ehvettir. Etrafn mani heyulani suretler zincirleridir. Ki aletleri, ehvetleri gerekletirmeye ynelik hareketlere engel olurlar. O srada, kendilerini doru yoldan uzaklatran, sapkla aran hemcinslerinden eytanlarla birlikte zincire vurulmulardr. Orackta yok oluvermeyi isterler. lm arzu ederler. Kardklar frsatlarn ardndan hasretle yanarlar. nk lm temenni ettirecek kadar iddetli bir zorluk iinde olurlar. De ki: Bu mu daha iyi, yoksacennet mi? beden elbisesinden ve nefislerin sfatlarndan syrlanlar iin vaat edilen kutsi lem cenneti mi? Onlar iin oradadiledikleri her ey vardr. Ebedi ve sonsuz olmak zere btn ruhani lezzetlerden diledikleri her eye kavuacaklardr. Taptklar eyler bu ifade, Allah dndaki btn mabudlar ierir. Buradaki syleme hal diliyle gerekleir. nk perdelenmi insann dndaki btn varlklar Allahn varlna ahitlik eder, Allah ile Onun birliini bulur, zelliklerini ve kemalini sergileyerek Onu tesbih eder. Allahn kendisinden yapmasn istedii fiilleri yerine getirmek suretiyle Ona itaat eder. Seni tenzih ederiz. Seni brakp da baka dostlar edinmek bize yaramaz. ifadesinin anlam budur. Dolaysyla, onlarn halleri, sapkl kendilerinden olumsuzluyor ve kendileriyle birlikte duranlara yklyor. Onlar iin sapkl ispat ederek kendilerinden nefyediyorlar. nk maddi lezzetlere dalarak, dnyevi gzelliklerle megul olarak perdelenmilerdir. Bu da gaflete ve unutmaya, dolaysyla helak ukuruna yuvarlanmaya sebep olur. 21- Bizimle karlamay (bir gn huzurumuza geleceklerini) ummayanlar: Bize ya melekler indirilmeliydi ya da Rabbimizi grmeliydik, dediler. And olsun ki onlar kendileri hakknda kibre kaplmlar ve azgnlkta pek ileri gitmilerdir. 22- (Fakat) melekleri grecekleri gn, gnahkrlara o gn hibir sevin haberi yoktur ve: (Size, sevinmek) yasaktr, yasak! diyeceklerdir. 23- Onlarn yaptklar her bir (iyi) ii ele alrz, onu salm zerreler haline getiririz (deersiz klarz).

FURKAN SURES 861

24- O gn cennetliklerin kalacaklar yer ok huzurlu ve dinlenecekleri yer pek gzeldir. 25- O gn, sema beyaz bulutlar ile yarlacak ve melekler blk blk indirileceklerdir. 26- te o gn, gerek mlk (hkmranlk) ok merhametli olan Allah'ndr. Kfirler iin de pek etin bir gndr o. Melekleri grecekleri gn, gnahkrlara o gn hibir sevin haberi yoktur. nk o gn, kk kyametin kopaca, bedenin harap olaca gndr. Bu gn de semavi ve arzi ruhaniler kahr ve azap eklinde onlar zerinde etkili olurlar. Berzah lemine ait heyetler de kesinlikle onlardan ayrlmazlar. Oysa bunlar ruhlarnn tabiatlarnn aslyla kesinlikle badamazlar. Ama hal itibariyle onlarla uyumludurlar. Yasaktr, yasak! diyeceklerdir. Yce Allahn bu azab kendilerinden savmasn ve uzaklatrp menetmesini temenni ederler. Onlarn amellerinin zerreler gibi havaya salmasnn nedeni, sahih olmayan bir akideye dayal olarak ilenmi olmalardr. nk amelde asl olan, salam bir ftrata dayanan imandr. Bu olmaynca yaplan iyilik, ktlktr. nk bozuk bir niyete dayanr ve nk onunla Allahn rzasndan baka bir ey amalanmtr. O gnyarlacak. Hayvani ruh semas insani ruh bulutlaryla yarlacaktr. nk insani ruh bulutlar ona doru alacaktr. Bu yzden, tefsirlerde bunun ince ve beyaz bulutlar olduu ifade edilmitir. Bulutlara benzetilmesinin nedeni ise bedenden cesedani heyetler ve nefsani latif suretler edinmesi ve bunlarla perdelenmesidir. Ayrca bu, bulutun suyun menei olmas gibi, ilmin meneidir. Bu surette, beden olarak diriliten nce sevap ve azap grlr. Meleklerindirileceklerdir. Bu suretle btnlemi olarak. Ya sevap iin ya da azap iin ineceklerdir. nk bu melekler ya ltfun mazharlar ya da kahrn mazharlardr. te o gn, gerek mlk sabit ve deimeyen mlk ok merhametli olan Allahndr. btn ltuf ve kahr sfatlarna sahip ve her eye hakkettiini indiren Allahndr. nk o gn, her batl mlk zeval bulur. O gn hi kimsede azap grenleri kurtaracak bir g bulunmaz. Allahtan bakasna snmalarna da imkn yoktur. O gn, btn balar ve eklemlemeler geersiz klnmtr. O gn, Rahman olan Allahn mlk mutlak olarak ortaya kmtr. Ya da yle bir anlam kastedilmitir: O gn kalp semas sekinet nurlaryla

862 TEFSR- KEBR / TEVLT

paralanr. Orta kyamette ruhani kuvvetler melekleri lahi yardmlarla ve sfati nurlarla inerler. O gn, kalp zerindeki hakimiyet, arna istiva etmi ve btn sfatlaryla tecelli etmi Rahman olan Allaha aittir. Her iki taktirde de Kfirler iin pek etin bir gndr o. lk anlam esas alrsak: Bedenin harap olmas esnasnda karanlk heyetlerle ve semavi kahrla azap grrler. kinci anlam esas alrsak: Bu kyamete maruz kalan kiinin gzleri nnde kfirlerin azap grmesi, onun da bu azab seyretmesidir. Byle bir gnde etki bakmndan bamsz bir varlk bulunmaz ki kendisiyle uyumlu olsun. Allahtan baka kahretme gcne sahip kimse de olmad iin bu halleri itibariyle Allaha ortak olmas da sz konusu olmaz. Ya da baz mfessirlerin yapt u yorum da esas alnabilir: Nefsani kuvvetler orada bask altna alnr ve riyazetle azap grmeleri salanr. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir. 27- O gn, zalim kimse (pimanlktan) ellerini srp yle der: Keke o Resullerle birlikte bir yol tutsaydm! 28- Yazk bana! Keke falancay (btl yolcusunu) dost edinmeseydim! 29- nk zikir (Kur'an) bana gelmiken o, hakikten beni ondan saptrd. eytan insan (uuruma srkleyip sonra) yzst brakp rezil rsvay eder. 30- Rasul der ki: Ey Rabbim! Gerekten kavmim bu Kur'an' bsbtn terk ettiler. 31- (Rasulm!) te biz bylece her Nebiy iin sululardan dmanlar peyd ettik. Hidayet verici ve yardmc olarak Rabbin yeter. 32- nkr edenler: Kur'an ona bir defada topluca indirilmeli deil miydi? dediler. Biz onu senin kalbine iyice yerletirmek iin byle yaptk (para para indirdik) ve onu tane tane (ayrarak) okuduk. Hz. Rasulullahn (s.a.v) kalbinin Kuranla pekitirilmesine gelince; O, halka yol gstermek iin fena sonras beka makamnda kalbin hicabna geri dnd zaman, nefsi sfatlaryla onun kalbinin zerine zuhur ediyordu. Bundan dolay da onda telvin hali meydana geliyordu. Nitekim bir ayette yle buyrulmutur: Biz, senden nce hibir Rasul ve Nebiy gndermedik ki, o, bir temennide bulunduunda, eytan onun dilediine ilka katmaya kalkmasn. (Hac, 52) Bir ayette de yle buyurmutur: Yzn ekitti ve geri dnd. (Abese, 1) byle durumlarda yce Allah derhal vahiy indirmek suretiyle onu dzeltiyor,

FURKAN SURES 863

onu kendine ekiyor, edeplendirip uyaryordu. O da her durumda Ona dnp tevbe ediyordu. Nitekim, Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Beni Rabbim terbiye etti ve gzel edeplendirdi: Bir baka yerde de yle buyurmutur: Bazen kalbimi bir kasvet brr de ben gnde yetmi kere istifar ederim. Kalbi iyice pekiip istikamet bulana kadar devam ederdi bu durum. Yce Allahn onu snamasnn sebebinin zuhuru davet ile gerekleiyordu. nk, o davet ettii zaman insanlar ona eziyet ediyor, ona dmanca tavr taknyor ve karsna dikiliyorlard. Bu da onun snanmasnn sebebini oluturuyordu. Snavn iki hikmeti vardr: Birincisi, Nebiynin kendisiyle ilgilidir. O da, nefisleri, nefislerinin sfatlar ve istidatlar ve istidatlarnn mertebeleri itibariyle farkl olan dmanlarn istilas karsnda nefsinin btn sfatlaryla zuhur etmesi, bylece yce Allahn btn sfatlarn varl ve btn kuvvetlerin faziletinin bulunmas mnasebetiyle onu hikmetle terbiye etmesidir. Bu sayede, btn gzel ahlaklar ve tm Nebiylerin kemalat onun iin gereklemi olur. Nitekim, Hz. Nebi (s.a.v) yle buyurmutur: Ben stn ahlak tamamlamak zere gnderildim. Bana btn szleri kapsayan Kitab verildi. nk Hz. Nebiynin (s.a.v) btn sfatlarla zuhur etmesi, faziletlerini ve hikmetlerini kabul etmesinin ortam, atmosferi mahiyetindedir. Eer nefsin sfatlarnn etkisiyle kalpte muhtelif cihetler olmasayd, kalp, trl hikmetleri ve faziletleri kabul etme, her birine zel ekilde ynelme istidadna sahip olamazd. kincisi, mmetle ilgilidir. nk Hz. Nebi (s.a.v) herkese gnderilmi bir Rasuldr. nsanlarn istidatlar birbirinden ayr, nefisleri de sfatlar itibariyle farkldrlar. Bu yzden Nebide (s.a.v) btn hikmetleri ieren bir zelliin bulunmas kanlmazdr. Onlar uygun den ahlak ile arndrmas, istidatlarna ve sfatlarna gre onlara yararl olan ilimleri retmesi buna baldr. Aksi takdirde btn insanlar davet etmesine, davetinin btn insanlara ynelik olmasna imkn olmazd. Nitekim vahyin blm blm ve deiik zaman dilimlerinde nazil olmas da bu yzdendir. Vahyin bu ekilde blm blm inmesi, nefsinin farkl sfatlarnn farkl zamanlarda zuhur etmesinden kaynaklanyordu. Bu da, Allahn sfatlaryla sfatlan esnasnda Allaha ve Allah iinde ve Allahtan hareketle insanlar doru yola iletme amacyla sluk etmede kalbinin sabitletirilmesini ve istikamet zere olmasnn salanmasn kanlmaz klyordu. te tam

864 TEFSR- KEBR / TEVLT

ve mutlak istikamet budur. O halde salikler, vasl olanlar, kemale erenler ve sluklarnda tekaml edenler bunu rnek alsnlar. Hak ile beraber olup kemale ermelerinin anlam budur. Tertil zere okunmas, blmlerin arasnda zamansal boluk braklmas demektir. Ki bu sre iinde kalbini arndrp okuduu vahyi kalbinde kkletirsin, hal olmaktan kp bir meleke haline gelmesini salasn. 33- Onlarn sana getirdikleri hibir temsil yoktur ki, (onun karlnda) sana dorusunu ve daha an getirmeyelim. 34- Yzkoyun cehenneme (srlp) toplanacak olanlar; ite onlar, yerleri en kt, yollar en sapk olanlardr. 35- And olsun, biz Musa'ya Kitab' verdik, kardei Harun'u da ona yardmc yaptk. 36- yetlerimizi yalan sayan kavme gidin dedik. Sonunda, (yola gelmediklerinden) onlar yerle bir ediverdik. 37- Nuh kavmine gelince, Resullerini yalanclkla itham ettiklerinde onlar, suda boduk ve kendilerini insanlar iin bir ibret yaptk. Zalimler iin ackl bir azap hazrladk. 38- d', Semd'u, Ress halkn ve bunlar arasnda daha birok nesilleri de (inkrclklarndan tr helk ettik). 39- Onlarn her birine (uymalar iin) misaller getirdik; (ama t almadklar iin) hepsini krdk geirdik. 40- (Rasulm!) And olsun (bu Mekkeli putperestler), bel ve felket yamuruna tutulmu olan o beldeye uramlardr. Peki onu grmyorlar myd? Hayr, onlar ldkten sonra dirilmeyi ummamaktadrlar. 41- Seni grdkleri zaman: Bu mu Allah'n Rasul olarak gnderdii! diyerek hep seni alaya alyorlar. 42- ayet ilahlarmza (tanrlarmza) inanmakta sebat gstermeseydik, gerekten bizi neredeyse ilahlarmzdan (tanrlarmzdan) saptracakt diyorlar. lerde azab grdkleri zaman, asl kimin yolunun sapk olduunu bilecekler! 43- Hevasn kendisine ilah (tanr) edinen kimseyi grdn m? Sen (Raslm!) ona koruyucu olabilir misin? 44- Yoksa sen, onlarn ounun gerekten (sz) dinleyeceini yahut dneceini mi sanyorsun? Hayr, onlar hayvanlar gibidir, hatta onlar yolca daha da sapktrlar.

FURKAN SURES 865

45- Rabbinin glgeyi nasl uzattn grmedin mi? Eer dileseydi, onu elbet hareketsiz klard. Sonra biz gnei, ona delil kldk. 46- Sonra onu (uzayan glgeyi) yava yava kendimize ektik (ksalttk). Yukarda yaplan aklamalardan Onlarn sana getirdikleri hibir temsil yoktur ki hibir garip rneklendirme yoktur ki (onun karlnda) sana dorusunu ve daha an getirmeyelim. Sana getirdiimiz bu rnekle de onlarn rneinin oluturduu batl ezip imha eder. Nitekim, yce Allah bir ayette yle buyurmutur: Bilakis biz, Hakk btln tepesine bindiririz de o, btln iini bitirir. Bir de bakarsnz ki, btl yok olup gitmitir. (Enbiya, 18) bu, yukarda iaret edilen rezilliin kart olan fazilettir. Ve daha an getirmeyelim. sana tecelli eden lahi sfat izhar etmek suretiyle sana bir keif veririz de onun yerine geer ve aa karrsn. Gerekten, onu aa karan lahi sfat batl sfatn ve etkilerinin aklamas ilevini grr. nk her nefsani sfat, nurani lahi sfatn glgesidir. ni mertebelerine inmi, perdelenerek klm, bulanmtr. Sevgi-ehvet ve gazap-kahr ilikisi gibi. Yzkoyun (srlp) toplanacak olanlar. Nefisleri sfli tarafa iddetli bir ekilde meyilli olduu iin ftratlar ters yz olmutur. Bu yzden, yzleri yere gelecek, yzkoyun yere kapaklanacak ekilde diriltilirler ve srnerek tabiat cehennemine giderler. te onlar, yerleri en ktolanlardr. Sfatlarnn batln parampara eden Hakk kabul edemeyecek bir yerdedirler. Yollar en sapk olanlardr. Kendi sfatlarnn aklamas ve kefi olan lahi sfatlara ulamaktan uzaktrlar. Kt duygularn kendisine tanr edinen kimseyi grdn m? Bir eyle perdelenen kimse, onun yannda durur, tesine gemez ve ona sevgiyle balanr. Bu yzden, o eyle trde ve hemcinstir. Yani sevdii eye ibadet ederken aslnda kendi hevasna, tutkulu arzusuna ibadet eder. Onun hevasn Allahtan bakasn sevmeye sevk eden de eytandr. O halde, Allahdan bakasn Allah iin ve Allah sevgisinden dolay olmadan seven kimse, sevdiine ve hevasna, dolaysyla eytana ibadet eden, ok tanrl, ok ynelili biridir. imdi bundan sonra Sen (Raslm!) ona koruyucu olabilir misin? tevhide davet ederek onu kurtarabilir misin? O uzakln en son noktasnda, Hakkn glgelerinden biriyle perdelenmitir. Rabbinin glgeyi nasl uzattn grmedin mi? izafi varlkla glgeyi uzattn grmedin mi?

866 TEFSR- KEBR / TEVLT

Biliniz ki, eyann mahiyeti ve objelerin hakiktleri Hakkn glgesi ve mutlak varln lemiliinin sfatdr, bunun uzatlmas ise, Hakkn Nur ismiyle onu izhar etmesinden ibarettir. Nur ismi de harici zahir ismin varldr ve her ey onunla zahir olur, onunla ortaya kar ve yokluk da varlk fezasna, yani izafi varla ular. Eer dileseydi, onu elbet hareketsiz klard. Yani hazinesi ve cmertliinden ibaret olan yoklukta sabit brakrd. Bundan maksat da mml Kitab ve deimez levhi mahfuzdur. Her eyin varl bu ikisinde batn ve hakikt olarak mevcuttur. Hilik anlamnda salt adem i kastetmiyoruz. nk salt adem (yokluk), kesinlikle varlk kabul etmez. Batnda, Hakkn ilminin hazinesinde ve gaybnda varl olmayan bir eyin zahirde var olmas mmkn deildir. Var etme ve yok etme, gaipte sabit olan izhar etme ve gizlemeden baka bir ey deildir. O, zahirdir, batndr ve O, her eyi bilen Aliymdir. Sonra onukldk. Akl gneini ona glgeye delil kldk. Hakiktinin varlndan ayr olduunu gsteren bir delil kldk. Yoksa harite bu ikisi arasnda bir fark ve ayrlk yoktur. Yani salt varlktan baka bir ey var olmaz. nk varl olmasayd bir ey olamazd. Onun varlk dnda bir ey olduuna ancak akl delalet eder. Sonra onukendimize ektik. Yok ederek, fena bulmasn salayarak yava yava kendimize ektik. nk varlklar iinde her vakitte yok edilen eyler, bir ncekine gre daha kolay yok edilir ve az olandan kabzedilip ekilen de baka bir mazhar da ortaya kacaktr. Kabzetme gsteriyor ki fena bulmak, salt yokluk deildir. Bilakis, Allahn kabzasnda yaylmaktan, almaktan, alkonmaktan ibarettir. Allahn kabzas ise; ezeli ve ebedi olarak varln suretini ve hakiktini koruyan akldr. 47- Sizin iin geceyi rt, uykuyu istirahat klan, gndz de dalp alma (zaman) yapan, O'dur. 48.49- Rzgrlar rahmetinin nnde mjdeci olarak gnderen O'dur. Biz, l topraa can vermek, yarattmz nice hayvanlara ve nice insanlara su vermek iin semadan tertemiz su indirdik. Sizin iinklanOdur. Nefis karanl gecesini bir rt klmtr. Hakk ve sfatlarn, zat ve glgelerini mahede etmekten alkoyan bir rtyle brr ve perdeler sizi. Dnya hayatndaki gaflet uykusunu da istirahat klan Odur. Sonsuz hakiki hayattan uzakta uyursunuz. Nitekim Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: nsanlar uykudadrlar, ldkleri zaman uyanrlar.

FURKAN SURES 867

Yapan ruh nuru gndzn dalp alma zaman klan Odur. Kalpleriniz onunla canlanr, maddi uykunun ardndan kutsi fezada yaylrsnz. gnderen Odur. Rabbani nefha rzgrlarn nevnema bulup yaylmay salayan, canlandran olarak gnderen Odur. Ya da sfat tecellileriyle kemal rahmetinin ncesinde mjdeciler olarak gnderir. ndirdik ruh semasndan ilim suyunu tertemiz olarak indirdik. Temizleyici olan bu su, sizi rezillikler kirinden, tabiatlar pisliinden, bozuk akidelerden veya ifsat edici cehaletlerden temizleyip arndrr. Biz, l topraa can vermek iin. Cehaletin etkisiyle lm kalbi diriltmek iin. Yarattmzhayvanlarasu vermek iin. Nefsani kuvvetleri ameli, faydal ilimlerle suvarmak iin. ve insanlara ruhani kuvvetlerin nice sine nazari ilimleri iirmek iin. 50- And olsun bunu, insanlarn t almalar iin, aralarnda eitli ekillerde anlatmzdr; ama insanlarn ou ille nankrlk edip diretmitir. 51- (Raslm!) ayet dileseydik, elbet her lkeye bir uyarc gnderirdik. 52- (Fakat evrensel uyarclk grevini sana verdik.) O halde, kfirlere boyun eme ve bununla (Kur'an ile) onlara kar olanca gcnle byk bir sava ver! 53- Birinin suyu tatl ve susuzluu giderici, dierininki tuzlu ve ac iki denizi salveren ve aralarna bir engel, almaz bir snr koyan O'dur. 54- Sudan (meniden) bir insan yaratp onu nesep ve shriyet (kan ve evlilik bandan doan) yaknla dntren O'dur. Rabbinin her eye gc yeter. 55- (Byle iken inkrclar) Allah' brakp kendilerine ne fayda ne de zarar verebilen eylere kulluk ediyorlar. nkrc da Rabbine kar urap durmaktadr. 56- (Raslm!) Biz seni ancak mjdeleyici Beir ve uyarc Nezir olarak gnderdik. 57- De ki: Buna karlk, sizden, Rabbine doru bir yol tutmay dileyen kimseler (olmanz) dnda herhangi bir cret istemiyorum. And olsun, bunuanlatmzdr. ndirilmi olan bu ilmi deiik suretler ve misallerle aklamzdr ki t alsnlar. hakiktlerini, hakiki vatanlarn, unuttuklar ahitleri, balarn ve en gzel kkenlerini hatrlasnlar diye. Ama insanlarn ou, ille nankrlk edip diretmitir.

868 TEFSR- KEBR / TEVLT

Hakkani hidayet nimetine kar nankrlk etmiler, rahimi rahmeti de inkr etmilerdir. Bunun sebebi, heyulani rtlerden oluan celal perdeleri iinde rahmet suretlerinin gerisinde gizlenmeleridir. ayet dileseydik, elbet her lkeye bir uyarc gnderirdik. Senin btn insanlar ardn mutlak kemalini ahslara bldk ve onu farkl ihtilaflaryla insan gruplarna gre Nebiyler arasnda dattk. Nitekim, yce Allah yle buyurmutur: ve her toplumun bir rehberi vardr. (Hud,7) Bylece her toplulua, kendileriyle uyuan bir Nebi gnderdik. Hz. Muhammedin (s.a.v) Nebi olarak gnderilmesinden nce Musann (a.s) srailoullarna ve uaybin (a.s) Medyen ve Eyke halkna has Nebiler olarak gnderilmeleri gibi. Senin cihat ykn de hafifledik. nk cihat kemale gre belirginleir. Kemal byk olduu oranda cihat da byk olur. nk yce Allah her gruba isimlerinden biriyle Rablk eder. Kmil kii Allahn btn sfatlarnn mazhar olup Onun btn isimlerini tahakkuk edince btn milletlerle btn sfatlarla cihat etmesi vacip olur. Ama biz bunu yapmadk. nk senin deerin byktr ve sen mutlak kmil, Kutb-i Azamsn. Hatemsin, son Nebisin. Biz onu senin kalbine iyice yerletirmek iin byle yaptk. Ayetini tevil ederken bu zellikler zerinde durmutuk. O halde boyun eme. Perdelenmilere itaat etme. Baz perdelerin gerisinde onlarla birlikte durmak, baz sfatlar bakmndan eksik olmak suretiyle onlarla uyma.Onlara karsava ver. nk herkese gnderilmi bir Nebisin byk bir sava ver. Ve bu imdiye kadar olup biten cihatlarn en bydr. Nitekim, Hz. Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Hibir Nebi benim uradm eziyetlere uram deildir. Yani hibir nebi benim kemalim dzeyinde bir kemale erimemitir. ki denizi salverenOdur. Yani cisim ve ruh denizlerini yaratlta birbirine kartrmtr. Biri ruh denizi tatl ve susuzluu giderici dir. Berrak ve lezzet vericidir. Cisim denizi olan brnn suyu ise tuzlu ve ac dr. Tad deimi ve bulanktr, ienlere lezzet vermez. Ve aralarna bir engel koyan Odur. Bu berzah, bu snr hayvani nefistir. Bu da iki denizin birbirine karmasn, ruhun cisme bulanp koyulamasn, cismin de ruhla aydnlanp mcerretlemesini engeller. Ve almaz bir snr. Bir snr var etmitir ki, her biri brnn tamasndan korunmak iin o snra snr. Bu snr byle bir taknl engeller.

FURKAN SURES 869

58- lmsz ve daima diri olan Allah'a gvenip dayan. O'nu hamd ile tesbih et. Kullarnn gnahlarn O'nun bilmesi yeter. 59- Semalar,, arz ve ikisinin arasndakileri alt gnde yaratan, sonra Ar'a istiv eden (ona hkmeden) Rahmn'dr. Bunu bir bilene sor. 60- Onlara: Rahmn'a secde edin! denildii zaman: Rahmn da neymi! Bize emrettiin eye secde eder miyiz hi! derler ve bu emir onlarn nefretini arttrr. lmsz ve daima diri olan Allaha gvenip dayan. Btn varlklarn l olduklarn ve kendi zatlaryla hareket etmediklerini mahede et. Nitekim, yce Allah bir ayette yle buyurmutur: Muhakkak sen de leceksin, onlar da lecekler. (Zmer, 30) nk varlklar, ancak yce Allahn onlarn ilerinde var ettii etkenlerle hareket etmektedirler. Kendi fiillerini ve herkesin fiilini Hakta fena ederek, onlarn Hakkn fiilleri zerinde oluturduklar perdeyi kaldrarak tevekkl et. nk tevekkl makam fiillerde fena bulmaktr. Bunu da lmsz ve daima diri olan ifadesiyle aklamaktadr. Ki tevekkln menei, Allahn hayat sfatn mahede etmektir. Nitekim, her canl Allahn hayat sfatyla hayat sahibi olmutur. Ve nk len biri, bizzat diri olamaz. Fiillerin fena bulmas makamndan hayat sfatnda fena bulmaya ykselmekle tevekkl makam sahih olur. Nitekim, mutasavvflar yle demilerdir: Bir makamn sahih olmas iin, o makamdan yukar bir makama kmak gerekir. len her canl, ancak zat itibariyle daima diri olan ile hayat bulurlar ve onun hayat da zatnn aynsdr. Dolaysyla Onunla hareket ederler. u halde, onlarn fiillerini nemsememek gerekir. nk hadiste iaret edildii gibi, onlarn tm sana bir zarar vermek zere bir araya gelseler bile, Allahn senin iin takdir ettiinin dnda bir zarar veremezler. Onu hamd ile tesbih et. Kendi sfatlarndan arnarak, sfatlarn Onun sfatlarnn iinde mahvedip silerek, Ondan bakas iin bamsz bir sfat olmayacak ekilde Onu tenzih et; Onun hamdine brnp Onun fiilinin kayna haline gel. Yani Onun sfatlaryla sfatlan. nk gerek hamd, Onun vlmeye layk (hamid) olmasn salayan kemal sfatlaryla sfatlanmaktr. te tevekkl makamnn sahihlii ve hakikti buna baldr. Bunun iin de bakasnn fiillerinin kayna konumundaki sfatlar nefyetmek gerekir. Onun sfatlaryla sfatlanmak suretiyle kendi

870 TEFSR- KEBR / TEVLT

sfatlarndan arndn zaman, Onun ilminin her eyi ihata ettiini mahede edersin. O zaman, insanlarn sana kar iledikleri sular savmay, onlarn sana yaptklar eziyetlerin cezasn vermeyi Ondan istemekle yetinirsin. Onun onlara ceza verme kudretine sahip olduunu da grrsn. Tpk brahimin (a.s) dedii gibi: Ondan istemem iin, Onun halimi bilmesi yeterlidir. Kullarnn gnahlarn Onun bilmesi yeterlidir. Semalar, arzyaratan. Yani ruh semalaryla ve cisim arzyla perdelenmitir. Ve ikisinin arasndakileri kuvvetleri alt gnde yaratmtr. Bu da Adem zamannda Muhammed (s.a.v) zamanna kadar sren alt bin senedir. nk, yaratma Hakkn eya ile perdelenmesinden baka bir ey deildir. Burada sz edilen gnler ahiret gnleridir, dnya gnleri deildir. nk o srada dnya da, gne de, gndz de yoktu. Kald ki senin Rabbinin katnda bir gn, sizin saydklarnzdan bin sene miktar kadardr. Sonra istiva etmitir yedinci gnde Muhammedi kalp arn istiva etmitir. Yani btn sfat ve isimlerin birletii, bir araya geldii gnde. te tam zuhur ve rahmani rahmetten ibaret genel feyizle istikamette istiva etmenin anlam budur. stivann faili olarak baka bir isim deil de Rahman isminin zikredilmesi de bu yzdendir. nk istivann tam zuhur anlamn ifade etmesi ancak Rahman ismiyle mmkn olabilir. Ayette zikredilen alt gnn, ceninin ruh semalar ile beden arznn ve ikisi arasnda bulunan kuvvetlerin yaratld alt ay anlamnda kullanlm olmas da ihtimal dahilindedir. Bu takdirde istiva da, ceninin kalbinin arna tam zuhur etmek anlamn ifade eder. Ki cenin yaratlmadan nce ar, nutfe suyunun zerindeydi. Ve henz yedinci hafta farkl bir yaratlla, baka bir ekilde insan olarak belirmemiti. Ayette geen Rahmaniyet sfat da manevi ve ekli feyzinin onun kalbinden varlnn btn paralarna yansmas anlamnda olabilir. Bunu bir bilene sor. Onu bilen bir arife sor, o sana Onun halini haber verir. Her eyi bilen olmas halinden sor. Onlara: secde edin! denildii zaman Onun btn sfatlarnda fena bulmalarn ve bununla Ona itaat etmelerini emrettiin zaman, bunu inkr ederler, emrine uymazlar. nk istidatlar bu feyzi almak hususunda yetersizdir. Bu isme dair bilgileri yoktur. Bunun nedeni de btn sfatlara brnmemi olmamalardr. Veya bu sfatlarla perdelenmi olmalar hali sz konusudur.

FURKAN SURES 871

61- Gkte burlar var eden, onlarn iinde bir era (gne) ve nurlu bir ay barndran Allah, yceler ycesidir. 62- bret almak veya kretmek dileyen kimseler iin gece ile gndz birbiri ardnca getiren de O'dur. 63- Rahmn'n (has) kullar onlardr ki, yeryznde (arzda) tevazu ile yrrler ve kendini bilmez kimseler onlara laf attnda (incitmeksizin) Selam! derler (geerler); 64- Gecelerini Rablerine secde ederek ve kyam durarak geirirler. 65- Ve yle derler: Rabbimiz! Cehennem azabn zerimizden sav. Dorusu, onun azab gelip geici deil, devamldr. 66- Oras cidden ne kt bir yerleme ve ikamet yeridir! Var edenAllah, yceler ycesidir. Nefis semasnda duyu burlarn var eden onlarn iinde ruh gnei var eden, kalp ayn da nurlu ruhun nuruyla aydnlk klan Allah ycedir. getiren Odur. Nefis karanl gecesini ve kalp nuru gndzn birbirini takip edecek ekilde bret almakdileyen kimseler iin. getiren Odur. Kalp nuru gndznde unutulmu ahdi hatrlamak, manalara ve marifetlere bakmak isteyip ibret almak isteyenler iin veyadileyen kimseler iin. Nefis karanl gecesinde kretmek ibadetlerle, ahlaki erdemleri edinmelerle ve melekeler kazanmalarla kretmek isteyenler iin. Rahmann kullar istidatlarnn genilii sayesinde bu ismin feyzini kabul etmeye zg klnmlar yeryznde (arzda) tevazu ile yrrler. Onlarn nefisleri sekinet nuruyla itminan bulmutur. Tabiatn gerektirdii sapmalardan alkonmutur. Onlar bedensel hareketleri itibariyle mtevazdrlar. nk bedensel organlar itminan heyetlerine almlardr. Onlara laf attnda sefih kimseler, onlara laf attklar zaman, onlarn szlerini teslim ederler, onlara cevap vermezler. nk rahmet ile dolmulardr. Ayrca, halleri nefsin sefihlikle zuhur etmesinden ok uzaktr. Kalbin nurunun yol at takva sayesinde nefisleri, eziyetlerden etkilenmeyecek, sarsnt geirmeyecek kadar ycelmitir. Gecelerinigeirirler. Onlar nefis makamnda kendi iradeleriyle lmlerdir. secde ederler riyazetle fenaya ularlar. Kalbin sfatlaryla kaim olurlar, kalbin hayatyla hayat bulurlar. Hal lisanyla Allah iin sylerler. Ve Rabbimiz!...sav. eklindeki dualarna icabet de gecikmez.

872 TEFSR- KEBR / TEVLT

67- (O kullar), harcadklarnda ne israf ne de cimrilik ederler; ikisi arasnda orta bir yol tutarlar. 68- Yine onlar ki, Allah ile beraber (tuttuklar) baka bir ilaha (tanrya) yalvarmazlar, Allah'n haram kld cana haksz yere kymazlar ve zina etmezler. Bunlar yapan, gnah(nn cezasn) bulur; 69- Kyamet gn azab kat kat arttrlr ve onda (azapta) alaltlm olarak devaml kalr. 70- Ancak tevbe ve iman edip iyi davranta bulunanlar bakadr; Allah onlarn ktlklerini iyiliklere evirir. Allah ok balaycdr, engin merhamet sahibidir. 71- Kim tevbe edip iyi davran gsterirse, phesiz o, tevbesi kabul edilmi olarak Allah'a dner. 72- (O kullar), yalan yere ahitlik etmezler, bo szlerle karlatklarnda vakar ile (oradan) geip giderler. 73- Kendilerine Rablerinin yetleri hatrlatldnda ise, onlara kar sar ve kr davranmazlar. Bundan nce onlar eksiksiz tezkiye ve nefsin btn sfatlarndan fena bulma, tabiat cehennemine dren, kt kal yerine ve vahim akbete duar klan zevk veren rezilliklerden uzaklama ile vasfetmiti. Bunun ardndan onlar, drt fazilet trnn tmyle nitelenmek suretiyle eksiksiz bezenmeyle vasfediyor. Bu da nefis olarak ldkten sonra kalp olarak hayat bulmalardr. Nitekim irade olarak l ki tabiat olarak dirilesin. O halde harcamada savurganlkla eli sklk arasnda orta bir tutum iinde olmak adalettir. Onlar ki, Allah ile beraber baka bir ilaha (tanrya) yalvarmazlar. fadesiyle iaret edilen tevhid ise hikmet faziletinin esasdr. Tevhid elde edildii zaman, onun glgesi olan adalet nefse vurur, bylece btn fazilet trleriyle nitelenir. Haram ve dokunulmaz olan nefsin ldrlmesinin yasaklanmas cesaret erdemine, zinann yasaklanmas da iffet erdemine iarettir. Sonra bunlarn kartlar olarak da Rahmaniyetin kapsamnda olan Rahimiyet rahmetinden perdelenmileri zikrediyor. Ki onlar Onun feyzinin genelliini kabullenecek istidada sahip olmadklar gibi ona zg klnm da deildirler. Bununla beraber herkesi kapsayan zahiri feyzinden de bsbtn yoksun braklmamlardr. Bu balamda yle buyuruyor:

FURKAN SURES 873

Bunlar yapan Allaha ortak komaya varncaya kadar bu rezillik trlerinin tmn ileyen kimse bulur mutlak byk gnahnn cezasn grr. O da klli perdelenme ve sfli heykel heyetleri eklindeki ruhani ve cismani azabn katlanmasndan ibarettir. Kyamet gn kk kyamette, yapp ettiklerinin karln bulur ve aalanmann son noktasna kadar rezil olmak suretiyle orada ebedi kalr. Ancak tevbe edenlerbakadr. Allaha dnen, gnahlardan uzak duran ve irk yerine iman benimseyen, rezillikleri faziletlerle deitiren kimseler baka. Allah onlarn ktlklerini iyiliklere evirir. Sz konusu kt heyetleri nefislerinden siler ve faziletleri yerleik klar. Allah ok balaycdr. Nuruyla onlarn nefislerinin sfatlarn siler, ortadan kaldrr. Engin merhamet sahibidir. Cmertliiyle onlarn zerine kemalatn aktr. te gerek anlamda tevbe budur. Sonra, hakiki tevbenin aklanmasnn ardndan sluk ehlinin halinden sz ediliyor ve buyruluyor ki: Onlar, yalan yere ahitlik etmezler. Aldatc eylerle megul olan yalan ehliyle oturup kalkmazlar. nk dnya ehli yalan ehlidir; fani olan baki, irkin olan gzel, yok olan var, kt olan iyi sayarlar. Bu yzden yalanc, batl ehli ve yanlta olan kimselerdir onlar. Yani, halvetten ayrlmamak, ibadet etmeyi tercih etmek ve namaz klmak suretiyle yalanclar yalnz brakrlar. Bo szlerle karlatklarnda zorunlu olmayan fuzuli eyler karlarna ktnda, onu terk ederler ve ondan yz evirirler. Oradan geip giderler. Vakur bir ekilde nefislerini byle eylerle ilgilenmekten alkoyarlar. Nefsani hazlar itibariyle haklarla yetinirler. Onlar gerek zahitlerdir. Tecerrt etmi ve gereksiz eyleri terk etmilerdir. Hakiki zht ve tecrit zikredilmiken, onunla birlikte gerek ibadetten ve ibadetin tahkik edilmesinden de yle sz ediliyor: Kendilerine Rablerinin ayetleri hatrlatldnda yani irfan ve hakiktleri, sfat tecellilerini ve mahedeleri kefederler. Onlara kar bu ayetlerin ierdii irfan ve hakiktleri bildikleri halde sardavranmazlar. Bilakis, duyduunu alglayp anlayan kulaklarla, yani nefis kulaklaryla deil, kalp kulaklaryla dinlerler. Ayetlerin mahedesine ve tecellilerine kar kr davranmazlar. Bilakis, keskin baklarla bu ayetlere taraf gzlerini dikerler, hidayet nuruyla srmelenmi gzleriyle. 74- (Ve o kullar): Rabbena heb lena min ezvacina ve zrriyatina kurrete ayunin vecalna lil muttakiyne imama. / Rabbimiz! Bize gzmz aydnlatacak eler ve zrriyetler bala ve bizi takv sahiplerine nder kl! derler.

874 TEFSR- KEBR / TEVLT

75- te onlara, sabretmelerine karlk cennetin en yksek makam verilecek, orada hrmet ve selamla karlanacaklardr. 76- Orada ebed kalacaklardr. Oras ne gzel bir yerleme ve ikamet yeridir. 77- (Raslm!) De ki: (Kulluk ve) yalvarmanz olmasa, Rabbim size ne diye deer versin? (Ey inkrclar! Size Resl'n bildirdiklerini) kesinkes yalan saydnz; onun iin azap yakanz brakmayacaktr! Ardndan, yce Allah, onlarn, yaknlatrlmlar zmresine karmak iin kalp makamndan ne gemilerin mertebesine ulamay talep edilerini, nefsin telvininden ve sfatlarndan Allahtan yardm isteyilerini yle vasfediyor: Rabbimiz! Bizebala. Nefislerimizin elerinden ve kuvvetlerimiz zrriyetlerinden, ibadetlerinden, boyun eilerinden, lahi emirlere uyularndan, kalp nuruyla aydnlanlarndan dolay mutlu olacamz, gzlerimiz iin aydnlk olacak, byklenmeyen, stnlk taslamayan, kibirlilik gsterip zorbalk etmeyen kimseler bala. Bizi takva sahiplerine arnm tecerrt etmi kimselere nder kl. ne gemi kimselerin makamna ulamak suretiyle onlara nderlik etmemizi sala. te onlarakarlkverilecek. Firdevs kk ve ruh cenneti verilecektir, Allah ile ve Allah iin sabrederek bakasndan uzaklamalarnn karl olarak. Orada hrmetlekarlanacaklardr. Sonsuz hayatla ve selamla selametle, musibetlerden beri olmakla karlanacaklardr. Yani Allah, kendi bakiliiyle onlar sonsuz baki klmak suretiyle yaatacaktr ve kendi kemallerini onlara vermek suretiyle onlar selamette ve afetlerden beri klacaktr. Nitekim, yce Allah Kendisine kavutuklar gn, Allahn onlara iltifat selam dr. (Ahzab, 44) buyurduu gibi yle de buyurmutur: Orada karlatka syledikleri selam dr. (brahim, 23) Yalvarmanz olmasa, Rabbim size ne diye deer versin? yani, Allah talep etmeniz, Onu istemeniz olmasayd, nemsiz, nem verilmez, deersiz bir ey olurdunuz, haere gibi, bcek gibi. nk insan, irade ve talep sahibi olduu zaman insan olur, deer kazanr. Allah dorunu herkesten daha iyi bilir.

UAR SURES 875

UAR SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Ta. Sin. Mim. 2- Bunlar, apak Kitab'n yetleridir. 3- (Raslm!) Onlar iman etmiyorlar diye neredeyse kendine kyacaksn! Ta. harfi Tahir ismine Sin. harfi Selam ismine ve Mim. harfi de eyay ilimle ihata eden (el-Muhit) ismine iarettir. Bu isim ve sfatlarn ayetlerini oluturduklar Mbiyn apak Kitabdan maksat da beyan ve hikmet sahibi kmil Muhammedi varlktr. Nitekim, Emirlmminin Ali (a.s) yle buyurmutur: Sen de apak kitab vardr ki, o kitabn harfleri araclyla gizli olan aa kar. Ta - Ha. suresinde akland gibi yukardaki ayetlerin anlam u ekilde belirginleiyor: Rasulullah (s.a.v), kavminin kendisinin nuruyla hidayete ermediklerini, davetini kabul etmediklerini grnce, bunun onlardan deil, kendisinden kaynaklandn dnd. Bunun zerine riyazeti, cehdi ve mahedede fena bulma abasn arttrd. Bunun zerine Ona vahiyle bildirildi ki: Nefislerin etkilenmesini engelleyen varlk bakiyesi kirinden beri olmak, istidadn eksikliklerden uzak olmas ve ilimle btn mertebeleri kapsayan kemal gibi sfatlar, zatnn btn kemalat ve mertebeleri aklayan Kitabnn sfatlardr. nk, btn lahi sfatlarla vasflanmtr. Hakkn btn isimlerinin anlamlarn kapsamtr. O halde, kendini helak etme. man etmediler ve imandan kandlar diye iddetli riyazetle kendini kahretme. nk bu durum, onlarn kendilerinden kaynaklanmaktadr; ya perdenin kalnl gibi iddetli bir engelden veya istidatlarnn olmamasndan kaynaklanmaktadr. Dolaysyla Neredeyse kendine kyacaksn.

876 TEFSR- KEBR / TEVLT

fadesinin orijinalinde yer alan lealle edat acma ifade etmektedir. Yani nefsine ac; onlar iman etmiyorlar, iman etme frsatn kardlar diye riyazet ederek kendini helak etme. 4- Biz dilesek, onlarn zerine semadan bir mucize indiririz de, ona boyunlar eilip kalr. 5- Kendilerine, o ok esirgeyici Allah'tan hibir yeni t gelmez ki, ondan yz evirmesinler. 6- stelik (ona) yalandr derler; fakat alay edip durduklar eylerin haberleri yaknda onlara gelecektir. 7- Yeryzne (arza) bir bakmazlar m! Orada her gzel iftten nice bitkiler yetitirdik. 8- phesiz bunlarda (Allah'n kudretine) bir nine vardr; ama ou iman etmezler. 9- phe yok ki Rabbin, mutlak galip ve engin merhamet sahibidir. 10-11Hani Rabbin Musa'ya: O zalimler gruhuna, Firavun'un kavmine git. Hl (balarna gelecekten) saknmayacaklar m onlar? diye seslenmiti. 12- Musa yle dedi: sulamalarndan korkuyorum. Rabbim! Dorusu, beni yalanclkla

Biz dilesek, onlarn zerine semadanindiririz. Ulvi lemden bizim sana ynelik desteimizin bir gerei olarak bir kahr indiririz de boyunlar onun nnde eilir, zahiren itaat eder, teslim olur, Mslman olurlar; ama iman kalplerine girmez. Fetih gnnde olduu gibi. Yani onlarn iman etmeleri bu takdirde imknsz olur. nk, bu kalp iidir. Onlarn teslim olular, Mslmanlklar kahrla, zorla ve mecbur brakma ile gereklemi olur. Hani Rabbin Musayaseslenmiti. Ameli hikmetle bezenmi, akli ilimlerde tecrbe edinmi, kutsi nurlar ve insani kemalat hatrlatlarak tevik edilmi, lahi huzura varmak iin ayrlklarla ve tecritlerle nitelenmi, yakini irfan ve hakiki manadan ibaret ruhani rzklar elde etmeye ynelik abasyla ehvet gcn yenilgiye uratan kalp Musasna seslenmiti. Bu seslenme, nefs-i emmare Firavunu adna zorbalk yapan ehvet zorbasn ldrmesinden, nefsi emmareninkendisini tamamen istila etmesinden korktuu iin ruhani

UAR SURES 877

ufukta bulunan ilim ehri Medyene kamasndan ve sr makamnda ruh uaybinin hizmetine varmasndan sonra gereklemiti. Buras ise konuma mahalli, hikmet yoluyla akli seyir mnacat mekndr. Tevhid yoluyla Allahta sluktan nce denge araclyla ahlaki erdemleri edinmenin yeridir. Burada terk ve tecritle riyazet edilir. Ama burada ilim ve irfanla glenmi, erdemlerle bezenmi, ssleri ve kemalleriyle arz endam etmi, en erefli haliyle zuhur etmekten dolay azm, azamet ve byklk sfatlar hususunda Rabbiyle ekien, gz alcl ve gz kamatrclyla vnen, kendini beenen nefsin de baki kald bir yerdir. Nefsin bu zellikleriyle baki kalmasnn nedeni ise benliiyle perdelenmesi, hakkn kemalatn kendine ait olduunu grmek suretiyle intihal (arma) yapmasdr. Bu yzden de insanlarn en kts konumundadr. Nitekim, Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: nsanlarn en kts, hayatta iken banda kyamet kopan kimsedir. Eer bu insan lseydi de sonra kyamet kopsayd, o zaman insanlarn en hayrls olacakt. O zalimler gruhuna git. Nefsani, Firavuni kuvvetlerden oluan, nefsi emmare Firavununa boyun een, onu Rab edinen Hakkn kemalatn onun kemalat olarak alglayan, bylece zulmn en irkinini ileyen toplulua git. Saknmayacaklar m? kahrmdan, tutup yakalamamn iddetinden, kklerini kurutup yok etmemden korkmayacaklar m? Beni yalanclkla sulamalarndan korkuyorum. tevhide davet ediimi yalanlamalarndan, riyazet, terk ve tecrit hususunda bana itaat etmemelerinden korkuyorum. 13- (Bu durumda) iim daralr, dilim dnmez; onun iin Harun'a da resullk ver. 14- Onlarn bana isnat ettikleri bir su da var. Bundan tr beni ldrmelerinden korkuyorum. 15- Allah buyurdu: Hayr (seni asla ldremezler)! kiniz mucizelerimizle gidin. phesiz ki, biz sizinle beraberiz, (her eyi) iitmekteyiz. 16- Haydi Firavun'a gidip deyin ki: Gerekten biz, lemlerin Rabbi'nin Resulleriyiz; 17- srailoullarn bizimle beraber gnder.

878 TEFSR- KEBR / TEVLT

18- (Kendisine Allah'n emri tebli edilince Firavun) dedi ki: Biz seni ocukken himayemize alp bytmedik mi? Hayatnn birok yllarn aramzda geirmedin mi? 19- Sonunda o yaptn (kt) ii de yaptn. Sen nankrn birisin! im daralr. Onlar kahredecek gcm olmad, eri emirleri, vahyi srlar ve fikir ve akl erevesi dndaki hakiktleri kabul etmelerinin imknsz olduunu bildiim iin. Onlar bu hususu alkanlk haline getirmilerdir, zorbalklaryla Firavunlamlardr. Dilim dnmez. Bu kavramlar etrafnda onlarla konuamam. nk benim ortaya sreceim bu kavramlar onlarn alageldikleri, iinde yetierek bydkleri ameli hkmle badamamaktadr. Benim ortaya koyduum kavramlar ahlakta dengeye dayanmaktadr, mutlak olarak fena olmaya deil. Onun iin Haruna da Resullk ver. Akl Harununu da resul olarak grevlendir ki, akli kavramlarla onlar eitsin, iki cihann maslahatn gzetme, iki menzilin mutluluunu seme hususunda kabul etmeleri daha kolay olan eylere yneltsin. Ki sertlikleri yumuasn, esneklii ve yumuaklyla, ameli ve hilmi itibariyle onlara daha uygun bir karakter arz etmesiyle kibirleri zayflasn. Onlarn bana isnat ettikleri bir su da var. nk ehvet zorbasn ldrmtm. Bundan trkorkuyorum. Onlar tevhide arrsam, tecridi, hazlar terk etmeyi ve sadece haklarla yetinmeyi emredersem beni ldrmelerinden. endie ediyorum. stila ve galibiyetle beni ldrmelerinden korkuyorum. Bu, nefsi hikmetle perdelenmi ve istidad olduu halde henz vahdet yoluna almam, nail olduu kemalatn yannda durmayan kimsenin halinin bir suretidir. Bir n inayet yetimeden, cezbe araclyla muvaffakiyet yetimeden, byle bir kimsenin nefsi, inandnn aksine, ok az kabul eder, eriata tabi olmaya ram olur. Hayr!... burada korkmamas gerektii vurgulanarak, yrei pekitiriliyor, cesaret veriliyor. kinizgidin. Aradaki uyum ve hemcinslik, delil yoluyla tevhidi ikrar etme ve Firavunlukla azgnl ezme hususundaki benzerlikten dolay akln kendisine elik etmesi emrediliyor. Biz sizinle beraberiz, iitmekteyiz. Burada tevekkl ve koruma emrediliyor, yakini inancn takviyesi gerekletiriliyor. nk Hak biriyle beraber oldu mu artk kimse onu malup edemez. srailoullarn bizimle beraber gnder. Zaafa uratlan, mustazaf klnan, bedensel lezzetlerin tahsilinde kullanlan ruhani kuvvetleri bizimle gnder.

UAR SURES 879

Firavununun onu ocuklukta yetitirmesi, terbiye etmesi, Musann onlar arasnda senelerce kalmasnn, tecrit ve kemal talebinin gerekletii dnemlere kadar sren ocukluk ve ilk genlik halinin tasviridir. Bu tecrit ve kemal talebi de krk yana varnca en olgun dzeyine eriir. nk, bu zamanda kalp nefis terbiyesiyle megul olur. Aletlerin normal sebepler olarak kabul edilmesi hikmetinden dolay velayet ona aittir. Yaplan i (el-file) ten maksat, ehveti istila etmektir ki, bu nefis asndan yerilmi bir harekettir. Ona nispet ettii nankrlkten maksat da terbiye etme hakkn grmezlikten gelmesidir. 20- Musa: Ben, dedi, o ii o anda sonunun ne olacan bilmeyerek yaptm. 21- Sizden korkunca da hemen aranzdan katm. Sonra Rabbim bana hikmet bahetti ve beni Mrsellerden kld. 22- O nimet diye bama kaktn ise, (aslnda) srailoullarn kendine kul kle etmendir. 23- Firavun yle dedi: lemlerin Rabbi dediin de nedir? 24- Musa cevap verdi: Eer iin gereini dnp yaknen anlayan kiiler olsanz, (itiraf edersiniz ki) O, semalarn, arzn ve ikisi arasnda bulunan her eyin Rabbidir. 25- (Firavun) etrafnda bulunanlara: itiyor musunuz? dedi. 26- (Musa): O, sizin de Rabbiniz, daha nceki atalarnzn da Rabbidir. dedi. 27- (Firavun): Size gnderilen bu resulunz mutlaka delidir, dedi. 28-(Musa) dedi ki: ayet aklnz kullansanz (anlarsnz ki), O, dounun, batnn ve ikisinin arasnda bulunanlarn Rabbidir. 29- Firavun: Benden bakasn ilah edinirsen, ant olsun ki seni zindanlklardan ederim! dedi. Ben, o ii o anda sonunun ne olacan bilmeyerek yaptm. Ben o ii yaparken kfir deildim. nk o anda uygun olan buydu. Bilakis ben, o ii yaparken vahdet yoluna iletilmemitim. Sonra Rabbim bana hikmet bahetti. Delil ynteminden akn, kazanma ve akl erevesinin tesinde yksek bir hikmet bahetti bana ve beni Peygamberlerden kld. Mrsellerden kld ve size gnderilmi bir Resul Nebi olarak grevlendirdi.

880 TEFSR- KEBR / TEVLT

Benim kavmim olan kuvvetler beni srailini kleletirmi olman ise, bama kakacan bir ltuf deildir. Bilakis, byle yapman, dmanlk ve azgnlktr. nk, sen onlar kleletirmeseydin, bedensel tabiat annem beni beden tabutu iine koyup heyuli denizine atmayacakt. Tam tersine ruhani kuvvetlerden olan ailem ve kavmim beni terbiye edip yetitirecekti. Firavun yle dedi: lemlerin Rabbi dediin de nedir? Bu kssa ile ilgili olarak aktarlan grlerden birine gre Firavun, mantkl ve aratrmac bir kimseydi. Bu soruyu da yce Allahn hakiktini renmek maksadyla sormutu. Musa (a.s) O, semalarn, arzn ve ikisi arasnda bulunan her eyin Rabbidir. eklinde cevap verip, Onun hakiktinin snrsz bir genilie sahip olduu iin snrlar belirlenerek bilinemeyeceini, nuraniliinin ve letafetinin iddetinden dolay akl tarafndan kavranamayacan, ancak izafi bir sfatla, ayrlmaz bir zellikle bilebileceini vurgulayp cahilliini ve yakinden yoksunluunu eer iin gereini dnp anlayan kiiler olsanz. buyurarak eer yakin ehli olsaydnz, akln Onu kavramasnn imkn olmadn; ancak Ona zg fiillerden hareketle varln kantlayabileceini, hakiktini ise ancak kendisinin bilebileceini bilirdiniz. Dolaysyla, sizin sorduunuz eye akli nazarn ulamasna imkn yoktur dediinde, Firavun onu kmsedi ve kavminin dikktini aklnn basitliine, verdii cevap ile soru arasnda bir balant olmadna ekti. Bu, kavmini hayrete drme amacna ynelik bir tavrd, bir yandan da Musann aklnn hafifliini sergilemek istiyordu. Firavun, bata syledii trden, yine Musann bir zelliini ileri srp onun deliliinden dem vurunca, Musa ona u karl verdi: ayet aklnz kullansanz. Yani eer ben deli isem, sizin aklnz var m ki snr bilinsin de tesine geilebilsin? Bu karlkl konuma gsteriyor ki, kendi makul (akledip anlad) ile perdelenmi nefis, Hakkn bilinmesine, risalet ve eriatn hikmetine ulaamaz. Bunlara tabi olmay iine sindiremez. Tabi olmay benimseyemez. Bilakis, benliiyle ne kar. Bilginlik ve Rablk talebiyle belirginleir. lahi risalete stnlk kurar. Benden bakasn ilah edinirsen, ant olsun ki seni zindanlklardan ederim. sznn anlam budur. 30- Musa: Sana mbiyn (apak) bir ey getirmi olsam da m? dedi.

UAR SURES 881

31- Firavun: Doru syleyenlerden isen, haydi getir onu! diye karlk verdi. 32- Bunun zerine Musa assn atverdi; bir de ne grsnler, as apak koca bir ylan (oluvermi)! 33- Elini de (koynundan) kard; o da seyredenlere bembeyaz grnen (nur saan bir ey oluvermi)! 34- Firavun, evresindeki ileri gelenlere: Bu, dedi, dorusu ok bilgili bir sihirbaz! 35- Sizi sihriyle buyurursunuz? yurdunuzdan karmak istiyor. imdi ne

36- Dediler ki: Onu ve kardeini ele ve ehirlere toplayc grevliler gnder; 37- Ne kadar bilgisi derin sihirbaz varsa sana getirsinler. 38- Bylece sihirbazlar belli bir gnn tayin edilen vaktinde bir araya getirildi. 39- Halka: Siz de toplanyor musunuz (haydi hemen toplann), denildi. 40- (Firavun'un adamlar:) sihirbazlara uyarz, dediler. Eer stn gelirlerse, herhalde

Musay istilaya uramaktan koruyan, zerinde galibiyet ve stnlk kurulmasn engelleyen apak ey, kutsi parlak nur ve artan gelen aydnlk delildi. Ki ruhanilik ufkunda kalp onunla kaynam, nefis ve kuvvetler ise onun karsnda aciz kalmt. Bu da davasnda doruluunun deliliydi.ki akli gcn ifade ediyordu: nazari ve ameli akl gcn. Ayn zamanda, nurani heyeti ve kahr gcn de ifade ediyordu. Nihayet birincisi, stn hikmetle pekitirilmi kutsi bir kuvvete dnt ki mcadele esnasnda dmann ezilmesinde, mugalata srasnda hasmn savulmasnda ona dayanlr. kincisi ise, kmil kudretle pekitirilmi meleki bir gce dnt ki kuvvetler iinde ona galip gelmeye alan, kudretle muhalefet etme abasnda olan aciz brakr. Musa (a.s), kalbin zikrine dayanarak kutsi kuvvet asasn atnca, gce dayal galibiyet hususunda ylanl apak bir ylana dnt. Meleki elini de gs cebinden karnca, parlakl ve nuranilii karsnda bakanlar hayrete dtler.

882 TEFSR- KEBR / TEVLT

41- Sihirbazlar geldiklerinde Firavun'a: ayet biz stn gelirsek, muhakkak bize bir cret vardr deil mi? dediler. 42- Firavun cevap verdi: Evet, o takdirde hi phe etmeyin, gzde kimselerden de olacaksnz. 43- Musa onlara: Ne atacaksanz atn! dedi. 44- Bunun zerine iplerini ve deneklerini attlar ve: Firavun'un kudreti hakk iin elbette bizler galip geleceiz, dediler. 45- Sonra Musa assn att; bir de ne grsnler, onlarn uydurduklarn yutuveriyor! 46- (Bunu grnce) sihirbazlar derhal secdeye kapandlar. 47.48- lemlerin Rabbine, Musa ve Harun'un Rabbine iman ettik dediler. 49- Firavun, (kzgnlk iinde) dedi ki: Ben size izin vermeden ona iman ettiniz ha! Demek ki size sihri reten bynzm o! Ama imdi (size yapacam grecek ve) bileceksiniz: Ant olsun, ellerinizi ve ayaklarnz aprazlama kestireceim, hepinizi astracam! 50- Zarar yok, dediler, (nasl olsa) biz phesiz Rabbimize dneceiz. 51- Biz, ilk iman edenler olduumuz iin Rabbimizin hatalarmz balayacan umarz. 52- Musa'ya: Kullarm edileceksiniz, diye vahyettik. geceleyin yola kar; nk takip

53- Firavun da ehirlere (asker) toplayclar gnderdi: 54- Esasen bunlar, saylar az, blk prk bir cemaattir. 55- (Byle iken) kesinkes bizi fkelendirmilerdir. 56- Biz ise, elbette uyank (ve yekvcut) bir cemaatiz. (diyor ve dedirtiyordu). 57.58- Ama (sonunda) biz onlar (Firavun ve kavmini), bahelerden, pnarlardan, hazinelerden ve deerli bir yerden kardk. 59- Bylece, bunlara srailoullarn miras yaptk. 60- Derken (Firavun ve adamlar) gn doumunda onlarn ardna dtler.

UAR SURES 883

Firavuni nefis ve kuvvetleri hayrete dp acizlik gsterince, kendilerini beden arzndan karmasndan, bozgunculuunun ve bedendeki liderliinin ktln engellemesinden, tasallut ve istilasn engellemesinden korkunca, eytani kuvvetleri saldlar, nefsani drtleri uyandrdlar, vehmi ve hayali kuvvetler ehirlerine gnderdiler. Oralardaki btn sihirbazlar topladlar. Trl mugalata ve kuku uyandrma yntemleriyle vesvese ve kuruntu ilka etsinler diye. Bunlar da toplant zamannda hazr bulundular. Btn nefsani, bedensel ve ruhani kuvvetlerin bir araya geldii bir toplantyd bu. Srra ynelik ve kutsi huzurda toplanlmt. Derken tahayyli ve vehmi iplerini, kuruntu ve vesvese asalarn attlar, nefs-i emmare firavunun ve kuvvetlerinin izzetiyle galip geldiklerinin vehmedilmesini salamak, sayg ve makam elde etmek, liderlik ve saltanat makamna yakn olmak iin. Kutsi kuvvet ylan, tevhidin gcyle onlar yuttu. Hakikt nuruyla onlarn uydurduklarn kapt. Vehim, hayal ve tahayyl sihirbazlar boyun ediler. nk aletlerini, glerini yitirmilerdi. Kalp Musasna ve Akl Harununa tabi olmann yakini nuruyla onlarn Rabbine inandlar. Bylece, elleri ve ayaklar kesilmi oldu. Trl hilelerle, tuzaklarla, entrikalarla beden arznda almaktan, geim talebinden, lezzet ve ehvet elde etmekten, bedensel kuvvetler mlknde liderlik ve saltanat ile tasarrufta bulunmaktan alkondular. nk nefse muhalefet etmi, kalbe uymulard. Bu yzden, nebati nefsin dallarna asldlar; riyazet, kahr ve siyasetle hareketlerini icra etmeleri engellendi. Onlar da kalbe tabi olmak, Hakka ynelileri esnasnda srla hair neir olmak suretiyle Rablerine dndler. Kutsi nur sayesinde yalanlar ve uydurmalar eklinde belirginleen hatalar baland. Kalp Musasna, duyularn sakinlii ve nefsani kuvvetlerin dinginlii gecesinde ruhani kuvvetleri vahdaniyet huzuruna varmak zere yola karmas, heyulani madde denizinden geirmesi vahyedildi. 61- ki topluluk birbirini grnce, Musa'nn adamlar: te yakalandk! dediler. 62- Musa: Asla! dedi, Rabbim phesiz benimledir, bana yol gsterecektir.

884 TEFSR- KEBR / TEVLT

63- Bunun zerine Musa'ya: Asan ile denize vur! diye vahyettik. (Vurunca deniz) derhal yarld (on iki yol ald), her blk koca bir da gibi oldu. 64- tekilerini de oraya yaklatrdk. 65- Musa ve beraberinde bulunanlarn hepsini kurtardk. 66- Sonra tekilerini suda boduk. 67- phesiz, bunda bir ibret vardr; ama oklar iman etmi deillerdir. 68- phesiz, Rabbin, ite O, mutlak galip ve engin merhamet sahibidir. 69- (Raslm!) Onlara brahim'in haberini de naklet. 70- Hani o, babasna ve kavmine: Neye tapyorsunuz? demiti. 71- Putlara tapyoruz ve onlara tapmaya devam edeceiz diye cevap verdiler. 72- brahim: Peki, dedi, yalvardnzda onlar sizi iitiyorlar m? 73- Yahut size fayda ya da zarar verebiliyorlar m? 74- yle cevap verdiler: Hayr, ama biz babalarmz byle yapar bulduk. 75-76- brahim dedi ki: yi ama, ister sizin, ister nceki atalarnzn; neye taptnz (biraz olsun) dndnz m? 77- yi bilin ki onlar benim dmanmdr; ancak lemlerin Rabbi (benim dostumdur); 78- Beni yaratan ve bana doru yolu gsteren O'dur. 79- Beni yediren, iiren O'dur. 80- Hastalandm zaman bana ifa veren O'dur. 81- Benim canm alacak, sonra beni diriltecek O'dur. 82- Ve hesap gn hatalarm balayacan umduum O'dur. Nefis Firavunu telvinler iinde organ tabiatlar ehirlerinden ordularn toplayarak onlar takibe koyuldu. Liderliinin ve mlknn elinden gitmesinden ekiniyordu. Kalbin ve tabilerinin egemenliinden, lkesine ve destekilerine hakim olmasndan dolay byk bir kin duyuyordu. Az kalsn onlar yakalayacakt. Kalp Musas, kar karya

UAR SURES 885

geldiklerinde, yz yze kaldklarnda, Hakkn emri uyarnca kutsi kuvvet asasn heyulani denizine vurdu. Heyulani deniz haklar ve hazlar olmak zere iki ksma ayrld. Musa ve kavmi tecrit yoluyla kurtuldular. Dmanlar hazlardan men edilmek ve haklara mecbur edilmek suretiyle nefsani lezzet bahelerinden, bu bahelerin zevk ve arzu pnarlarndan, saklanm hazinelerinden ve sebeplerinden, itah ekici unsurlarna meyletmekten karldlar. Musa ve ailesi de ayrlmak suretiyle denizden kt. Nefis firavunu ve kavmi de topluca suda bouldular. Neye tapyorsunuz? bir eye, arzu ederek, severek ve dost edinerek balanan, yan banda duran kimse, ona tapmaktadr, onunla Rabbinden perdelenmektedir, onun yannda durmakla kemalinden yoksun kalmaktadr. Byle bir kimse muvahhidin dmandr. nk bir olan Hakkn yannda bakasnn varl ancak vehimle mmkn olabilir. Bakasna ibadet etmeye sevk eden de eytandr. Bu bakasna ibadet eden kimsenin belirgin zellii ise zulm ve dmanlktr. Muvahhidin hudunda Haktan bakasnn ne zarar ne de yarar sz konusudur. Haktan bakas kendiliinden grp iitemez de. nk muvahhid, her nefsin yaptklarnn zerinde kaim olan Hakk mahede etmektedir. Btn fiil sebepleri Onun isimlerinin huzurundandr ve Ondan kaynaklanmaktadrlar. Nitekim, brahim (a.s) yle demektedir: Beni yaratan ve bana doru yolu gsteren O'dur. Beni yediren, iiren O'dur. O halde yaratan, yol gsteren, yediren, iiren, hasta dren, ifa veren, ldren ve dirilten Odur. Allah'tan gayr taptklarnz hani nerede? Size yardm edebiliyorlar m veya kendilerine (olsun) yardmlar dokunuyor mu?... imdi artk bizim ne efaatilerimiz var, ne de yakn bir dostumuz. ayetleri de bu anlam pekitirici mahiyettedir. Buras fena makamdr ve bu makamn gnah da ancak varlk kalntsnn bulunmas eklinde olur. Bu yzden brahim (a.s) halinin gnahndan korkmu ve Allahtan zatnn nuruyla bu gnah balamasn dilemi ve yle demitir: Ve hesap gn hatalarm balayacan umduum Odur. Yani byk kyamette , varlk kalntsnn zuhur etmesinden dolay, beni yoksunlukla cezalandrmayacan umduum Odur. 83- Rabbim! Bana hikmet ver ve beni iyiler arasna kat. 84- Bana, sonra gelecekler iinde, iyilikle anlmak nasip eyle!

886 TEFSR- KEBR / TEVLT

85- Beni, Nam cennetinin vrislerinden kl. 86- Babam da bala (ona tevbe ve iman nasip et). nk o sapklardandr. 87- (nsanlarn) dirilecekleri gn, beni mahcup etme. 88- O gn, ne mal fayda verir ne de evlt. 89- Ancak Allah'a kalb-i selim (temiz bir kalp) ile gelenler (o gnde fayda bulur). 90- (O gn) cennet, takv sahiplerine yaklatrlr. 91- Cehennem de azgnlara apak gsterilir. 92.93- Onlara: Allah'tan gayr taptklarnz hani nerede? Size yardm edebiliyorlar m veya kendilerine (olsun) yardmlar dokunuyor mu? denilir. 94.95- Artk onlar, o azgnlar ve blis ordular, toptan oraya tepetaklak (cehenneme) atlrlar. 96- Orada birbirleriyle ekierek yle derler: 97- Vallahi, biz gerekten apak bir sapklk iindeymiiz. 98- nk, biz sizi lemlerin Rabbi ile eit tutuyorduk. 99- Bizi ancak o gnahkrlar saptrd. 100.101- imdi artk bizim ne efaatilerimiz var, ne de yakn bir dostumuz. 102- Ah keke bizim iin (dnyaya) bir dn daha olsa da, mminlerden olsak! 103- Bunda elbet (alnacak) byk bir ders vardr; ama oklar iman etmezler. 104- phesiz Rabbin, ite O, mutlak galip ve engin merhamet sahibidir. 105- Nuh suladlar. kavmi de Peygamberleri (Mrselleri) yalanclkla

106- Kardeleri Nuh onlara yle demiti: (Allah'a kar gelmekten) saknmaz msnz? 107- Bilin ki ben, size gnderilmi gvenilir bir resulm. 108- Artk Allah'a kar gelmekten saknn ve bana itaat edin.

UAR SURES 887

109- Buna kar sizden hibir cret istemiyorum. Benim ecrimi verecek olan, ancak lemlerin Rabbidir. 110- Onun iin, Allah'dan korkun ve bana itaat edin. 111- Onlar yle cevap verdiler: Sana dk seviyeli kimseler tbi olup dururken, biz sana iman eder miyiz hi! 112- Nuh dedi ki: Onlarn yaptklar hakknda bilgim yoktur. 113- Onlarn hesab ancak Rabbime aittir. Bir dnseniz! 114- Ben iman eden kimseleri kovacak deilim. 115- Ben ancak apak bir uyarcym. 116- Dediler ki: Ey Nuh! (Bu davadan) vazgemezsen, iyi bil ki, talanmlardan olacaksn! 117- Nuh: Rabbim! dedi, kavmim beni yalanclkla sulad. 118- Artk benimle onlarn arasnda sen hkmn ver. Beni ve beraberimdeki mminleri kurtar. 119- Bunun zerine biz onu ve beraberindekileri, o dolu geminin iinde (tayarak) kurtardk. 120- Sonra da geri kalanlar suda boduk. 121- Dorusu bunda byk bir ders vardr; ama oklar iman etmezler. 122- phesiz Rabbin, ite O, mutlak galip ve engin merhamet sahibidir. 123- d (kavmi) de Peygamberleri (Mrselleri) yalanclkla sulad. 124- Kardeleri Hd onlara yle demiti: (Allah'a kar gelmekten) saknmaz msnz? 125- Bilin ki, ben size gnderilmi gvenilir bir Resulm. 126- Artk Allah'a kar gelmekten saknn ve bana itaat edin. 127- Buna kar sizden hibir cret istemiyorum. Benim ecrimi verecek olan, ancak lemlerin Rabbidir. 128- Siz her yksek yere bir almet dikerek eleniyor musunuz? 129- Temelli kalacanz umarak salam yaplar m ediniyorsunuz? 130- Yakaladnz zaman, zorbalar gibi mi yakalyorsunuz? 131- Artk Allah'dan korkun ve bana itaat edin.

888 TEFSR- KEBR / TEVLT

132.134- Bildiiniz eyleri size veren, size davarlar, oullar, balar, pnarlar ihsan eden (Allah'a kar gelmek) den saknn. 135- Dorusu sizin hakknzda muazzam bir gnn azabndan endie ediyorum. 136- (Onlar) yle dediler: Sen t versen de, vermesen de bizce birdir. 137- Bu, ncekilerin geleneinden baka bir ey deildir. 138- Biz azaba uratlacak da deiliz. 139- Bylece onu yalanclkla suladlar; biz de kendilerini helk ettik. Dorusu bunda byk bir ibret vardr; ama oklar iman etmezler. 140- phesiz Rabbin, ite O, mutlak galip ve engin merhamet sahibidir. 141- Semd (kavmi) de Peygamberleri (Mrselleri) yalanclkla sulad. 142- Kardeleri Slih onlara yle demiti: (Allah'a kar gelmekten) saknmaz msnz? 143- Bilin ki, ben size gnderilmi gvenilir bir Resulm. 144- Artk Allah'a kar gelmekten saknn ve bana itaat edin. 145- Buna kar sizden hibir cret istemiyorum. Benim ecrimi verecek olan, ancak lemlerin Rabbidir. 146.148- Siz burada, bahelerin, pnarlarn iinde; ekinlerin, salkmlar sarkm hurmalklarn arasnda gven iinde braklacak msnz (sanrsnz)? 149- (Byle sanp) dalardan ustaca evler yontuyorsunuz (oyup yapyorsunuz). Sonra, beka makamnda hak ile tahakkuk etmede istikamet istiyor ve yle diyor: Rabbim! Bana hikmet ver ve beni iyiler arasna kat. Bana hikmet ve Hak ile hkmetme yetenei bahet. Ki lemin slahna ve halkn kemaline sebep kldn kimselerden olaym. Beni kendin iin mahbup kl, ki senin mahlukatn da ebediyete kadar beni sevsinler. Benim iin sonra gelecekler iinde, iyilikle anlmak nasip eyle!

UAR SURES 889

Hi kukusuz, bir eyi seven kimsenin onu sk sk iyilikle anmas kanlmazdr. Bu, lazmn melzum yerine zikredilmesi trnden bir eydir. Ancak Allaha kalb-i selim ile gelenler baka. Yani kalbi temiz olarak Allaha gelen kimse baka. Kalbin temiz ve selamette olmas da iki ekilde olur: Birincisi, ftrat itibariyle istidat eksikliinden beri olmas. kincisi, yetime esnasnda nefsin sfatlarnn oluturduu perdelerden uzak olmas. Bu ayetlerin ak iinde zikredilen btn nebilerin ruh veya kalp olarak tevil edilmesi mmkndr. Resullerin kavimlerinin onlar yalanlamalar da nefsani kuvvetlerin, ruhanilerin edebiyle edeplenmekten, kmillerin ahlakyla ahlaklanmaktan kanmalar eklinde tevil edilebilir. Saknmaz msnz? rezilliklerden kanmaz msnz? Bilin ki ben, size gnderilmi gvenilir bir resulm Haktan aldm hikmetleri ve yakini manalar, vehimlere ve tahayyllere bulamam olarak size tebli yoluyla iletiyorum. 150- Artk Allah'dan korkun ve bana itaat edin. 151.152- Yeryznde (Arzda) bozgunculuk yapp dirlik dzenlik vermeyen ar gidenlerin emrine uymayn. 153- Dediler ki: Sen, olsa olsa iyice bylenmi birisin! 154- Sen de ancak bizim gibi bir insansn. Eer doru syleyenlerden isen, haydi bize bir mucize getir. 155- Salih: te (mucize) bu dii devedir; onun bir su ime hakk vardr, belli bir gnn ime hakk da sizindir, dedi. 156- Ona bir ktlkle ilimeyin, yoksa sizi muazzam bir gnn azab yakalayverir. 157- Buna ramen onlar deveyi kestiler; ama piman da oldular. 158- Bunun zerine onlar azap yakalad. Dorusu bunda, byk bir ders vardr; ama oklar iman etmezler. 159- phesiz Rabbin, ite O, mutlak galip ve engin merhamet sahibidir. 160- Lt kavmi de Peygamberleri (Mrselleri) yalanclkla sulad. 161- Kardeleri Lt onlara yle demiti: (Allah'a kar gelmekten) saknmaz msnz? 162- Bilin ki, ben size gnderilmi gvenilir bir Resulm.

890 TEFSR- KEBR / TEVLT

163- Artk Allah'a kar gelmekten saknn ve bana itaat edin. 164- Buna kar sizden hibir cret istemiyorum. Benim ecrimi verecek olan, ancak lemlerin Rabbidir. 165-166- Rabbinizin sizler iin yaratt elerinizi brakp da, insanlar iinden erkeklere mi yaklayorsunuz? Dorusu siz snr am (sapk) bir kavimsiniz! 167- Onlar yle dediler: Ey Lt! (Bu davadan) vazgemezsen, iyi bil ki, srgn edilmilerden olacaksn! 168- Lt: Dorusu, dedi, ben sizin bu iinizden tiksinmekteyim! 169- Rabbim! (vebalinden) kurtar. Beni ve ailemi, onlarn yapageldiklerinden

170- Bunun zerine onu ve btn ailesini kurtardk. 171- Ancak bir kocakar mstesna. O, geride kalanlardan (oldu). 172- Sonra dierlerini helk ettik. 173- zerlerine yle bir yamur yadrdk ki... Uyarlanlarn (fakat yola gelmeyenlerin) yamuru ne de kt! 174- Elbet bunda byk bir ibret vardr; fakat oklar iman etmezler. 175- phesiz Rabbin, ite O, mutlak galip ve engin merhamet sahibidir. 176- Eyke halk da Mrselleri (Peygamberleri) yalanclkla sulad. 177- uayb onlara yle demiti: (Allah'a kar gelmekten) saknmaz msnz? 178- Bilin ki, ben size gnderilmi emin bir resulm. 179- Artk Allah'a kar gelmekten saknn ve bana itaat edin. 180- Buna kar sizden hibir cret istemiyorum. Benim cretimi verecek olan, ancak lemlerin Rabbidir. 181- ly tastamam yapn, (insanlarn hakkn) eksik verenlerden olmayn. 182- Doru terazi ile tartn. 183- nsanlarn hakk olan eyleri ksmayn. Yeryznde (arzda) bozgunculuk yaparak karklk karmayn. 184- Sizi ve nceki nesilleri yaratan (Allah) dan korkun.

UAR SURES 891

185- Onlar yle dediler: Sen, olsa olsa iyice bylenmi birisin! 186- Sen de, ancak bizim gibi bir beersin. Bil ki, biz seni ancak yalanclardan biri sayyoruz. 187- ayet doru szllerden isen, stmze gkten azap yadr. 188- uayb: Rabbim yaptklarnz en iyi bilendir, dedi. 189- Velhasl, onu yalanc saydlar da, kendilerini o glge gnnn azab yakalayverdi. Gerekten o, muazzam bir gnn azab idi! 190- Dorusu bunda byk bir ders vardr; ama oklar iman etmezler. 191- phesiz Rabbin, ite O, mutlak galip ve engin merhamet sahibidir. 192- Muhakkak ki o (Kur'an) lemlerin Rabbinin indirmesidir. 193.195- (Raslm!) Onu Rhu'l-emn (Cebrail) uyarclardan olasn diye, apak Arap diliyle, senin kalbine indirmitir. 196- O, phesiz daha ncekilerin Kitablarnda da vardr. 197- Ben srail bilginlerinin onu bilmesi, onlar iin bir delil deil midir? 198.199- Biz onu Arapa bilmeyenlerden birine indirseydik de, bunu onlara o okusayd, yine ona iman etmezlerdi. 200.201- Onu gnahkrlarn kalplerine byle soktuk. Onun iin, ackl azab grnceye kadar ona iman etmezler. 202- te bu (azap) onlara, kendileri farknda olmadan, anszn geliverecektir. 203- O zaman: Bize (iman etmemiz iin) mhlet verilir mi acaba? diyeceklerdir. 204- (Durmadan mucize talebiyle) onlar bizim azabmz m arabuk istiyorlard? 205.206- Ne dersin! Eer biz onlar yllarca yaatp nimetlerden faydalandrsak, sonra tehdit edilmekte olduklar (azap) balarna gelse! 207- Faydalandrldklar nimetler onlara hi yarar salamayacaktr. 208.209- Biz hibir memleketi, t vermek zere (gnderdiimiz) uyarclar olmadan yok etmemiizdir. Biz zalim deiliz.

892 TEFSR- KEBR / TEVLT

210- O'nu (Kur'an') eytanlar indirmedi. 211- Bu onlara dmez; zaten gleri de yetmez. 212- phesiz onlar, vahyi iitmekten uzak tutulmulardr. Artk Allahtan korkun. tecrit ve tezkiye esnasnda Allahtan saknn ve bana itaat edin. aydnlanma ve erdemlerle bezenmede bana uyun. Buna kar sizden hibir cret istemiyorum. Sizin yannzdaki lezzetleri ve czi idrakleri talep etmiyorum, nk benim onlara ihtiyacm yoktu. Benim ecrimi verecek olan, ancak lemlerin Rabbidir. O, bana klli mana ve hikmetleri ilka eder, kutsi leziz nurlaryla aydnlatr beni. Onu eytanlar indirmedi. nk eytanlarn bir eyi indirmesi, ancak istidatlarn pislik, hile, dzen, hainlik, kallelik gibi rezillikler bakmndan uyumlu olular nedeniyle nefislerin kabul etmesi durumunda gerekleir. nk eytanlarn idrakleri vehim ve hayal trndendir. Bu yzden, nefsin sfatlarndan arnan, vehim ufkundan kutsi tarafa ykselen, nefsi, ruhani nurlarla, parlak alevli lambalarla aydnlanan, faal aklla btnlemek suretiyle akl parlayan, en yce lemden irfan ve hakikt almaya balayan kimseye eytanlarn inmesi uygun dmedii gibi ona inmeleri de imknszdr. Sonra eytanlarn irfan, hakiktleri, klli anlamlar ve eriatlar kapmalar da mmkn deildir. nk onlar, ruh semasndan, en yce melekuttaki konumalar dinlemekten uzak tutulmulardr. Kutsi nurlarn yakc alevleriyle ve akli burhanlarla kovalanmlardr. nk vehmin kapasitesi kalbin ufkunun ve sadrn makamnn tesine geip srra ulaamaz. Byle iken en yce ufukta olup yaklap da iyice yakn olana ulamas mmkn mdr? 213- O halde sakn Allah ile beraber baka ilaha (varlk vererek) kulluk edip yalvarma, sonra azap edilenlerden olursun! 214- (nce) en yakn akraban uyar. 215- Sana uyan mminlere (merhamet) kanadn indir. 216- ayet sana kar gelirlerse de ki: Ben sizin yaptklarnzdan muhakkak ki uzam. 217- Sen O mutlak galip Aziyz ve engin merhamet sahibi Rahyme gvenip dayan. 218- O ki, kyam (ayaa kalktn zaman )da seni gryor.

UAR SURES 893

219- Secde edenler arasnda dolaman da (gryor). O halde, sakn Allah ile beraber baka ilaha kulluk edip yalvarma. Nefsin zuhur etmesi suretiyle baka varla varlk vererek ynelme, okluk yznden birlikten perdelenme. Sonra azap edilenlerden olursun. Uyum ve murakabe eklinde inmekle olmasa da eytanlarn telkiniyle azap ekersin. Nitekim, bir ayette yle buyrulmutur: eytan onun dilediine katmaya kalkr. (Hac, 52) nk vahyin alnmas srasnda eytanlarn inmesinden, beraberliklerinden ve saptrmalarndan emin olunsa da uyarda ve uyarlanlarn akllarnn ve nefislerinin dzeyine inip telkinde bulunmalarndan emin olunmaz. En yakn akraban uyar. stidatlar senin istidadna yakn, ftrat itibariyle halleri senin haline uygun olanlar uyar. nk kabul, ancak nefis itibariyle bir nevi trdelik ve ruhlarn yaknl ile gerekleir. Kanadn indir. Sana tabi olan mminlerin mertebesine inerek onlarn zerine koruyucu kanatlarn indir, ki onlara anlayacaklar dilleriyle hitap edesin, onlar bulunduklar makamdan ykseltip yukar karasn. Aksi takdirde sana tabi olmalar mmkn olmaz. ayet sana kar gelirlerse tortularn reklenip kalclamasndan ve perdelerin younluundan dolay sana kar gelirlerse, onlarn kuvvetinden, kudretinden, kendi kuvvet ve kudretinden uzakla, Allahn fiillerinde fena bulup tevekkl et. nk onlar da, sen de Allahn dilemedii bir eye g yetiremezsiniz. Ancak Onun diledii olur. Tevekklnde ve kendi fiillerinden fena bulmanda Onun fiillerinin kaynaklar olan izzeti-ki asilerden dilediini onunla kahreder ve onlar perdeleyip imandan alkoyar- ve rahmeti-ki onunla merhamet eder ve hidayet ehlinden dilediklerine hidayet edermahede et. nk perdelenmiler, Onun kahr ve celaliyle perdelenirler, hidayete erenler de Onun ltuf ve cemaliyle doru yolu bulurlar. Senin bu hususta hibir yetkin yoktur. Sen dilediini doru yola iletemezsin. Ama Allah dilediini hidayete erdirir. O kiseni gryor. Senin yannda hazr bulunuyor ve seni koruyor kyama kalktn zaman kk kyamet srasnda hayatta, orta kyamet srasnda ftratta ve byk kyamet srasnda istikamet zere vahdette seni koruyor. Dolaman da Allahn fiilleri, sfatlar ve zat iinde nefis, kalp ve ruh olarak fanilik erevesinde faniler zmresi arasnda dolaman, ilk yaratltan nce de Allahta fena bulmu atalarn olan Nebilerin sulplerinde dolaman gryor.

894 TEFSR- KEBR / TEVLT

220- Her eyi iiten Sem, her eyi bilen Alm O'dur. 221- eytanlarn ise kime ineceini size haber vereyim mi? 222- Onlar, gnaha, iftiraya dkn olan herkesin stne inerler. 223- Bunlar, (eytanlara) kulak verirler ve onlarn ou yalancdrlar. 224- airler(e gelince), onlara da sapklar uyarlar. 225.226- Onlarn her vdide babo dolatklarn ve gerekte yapmadklar eyleri sylediklerini grmedin mi? 227- Ancak iman edip iyi iler yapanlar, Allah' ok ok ananlar ve hakszla uratldklarnda kendilerini savunanlar bakadr. Hakszlk edenler, hangi dne (hangi akbete) dndrleceklerini yaknda bileceklerdir. nk her eyi iitenOdur. Sylediklerini iitir. Her eyi bilen Odur. Bildiklerini de bilir. Sylediklerinin ve bildiklerinin eytanlarn szleri ve telkinleri olmadn bilir. De ki: size haber vereyim mi? bu ifade yce Allahn bu onlara dmez; zaten gleri de yetmez. sznn anlamn pekitirmeye yneliktir. nk iftira ve gnah; bulank, habis, karanlk, sfli ve aradaki mnasebet ve uyumdan dolay eytanlardan destek gren, trdelik nedeniyle onlarn telkinlerine ve inilerine msait nefislerin hususiyetidir. Ki bunlar arasnda vezinli veya vezinsiz iirsel kyaslardan ve batl yalanlardan oluan hayali sslere binen airler de yer alrlar. Bu hususta ancak sapk aknlar airlere uyarlar, onlarn yalan yanl szlerini, iftiralarn kabul ederler. Ama marifetleri, hakiktleri, adab, tleri, ahlak kurallarn, faziletleri ve insanlara faydal olan eyleri nazm eklinde takdim ederek, onlar bu tr erdemleri talep etmeye tevik edenler, buna ynelik arzularn arttranlar mstesnadr. Dorusunu Allah herkesten daha iyi bilir.

NEML SURES 895

NEML SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1 T. Sn. te bunlar Kur'an'n, apak Mbiyn bir Kitab'n yetleridir. 2- Mminler iin bir huda (hidayet rehberi) ve bir bra(mjde)dir. 3- Onlar ki, salt (namaz) ikame ederler, zekat verirler ve onlar ahirete de yakinen inanrlar. T. Sn. Yani, asl nefsin sfatlarndan temizlik, asl itibariyle istidadn noksanlklardan beri olmas olan T. Sn. Mm. de (uara Suresinde) zikredilen bu byk sfatlar Kurann ayetleridir. yani Kurani akln ayetleridir. Bu da btn kemalat batni olarak kapsayan hamdi istidattr. Byk kyamette zuhur edip fiilde tebarz edince Furkana dnrler. Bir huda (hidayet rehberi) ve bra(mjde)dir. ifadesi T. Sn. Mm. (uara) suresindeki Mm in yerini almaktadr. nk Hakk bulmak, vasl olmak suretiyle mjdeye nail olmak, ancak ilmi kemalden sonra olabilir. Bilindii gibi, tekaml ettirmek demek olan, bakasn doru yola, hidayete iletmek, kemal dediimiz ilmin ayrlmaz parasdr. Buna sahip olununca br iin de yeterlilik kazanlm olur. Bu ikisi (hidayet ve mjde) T. Sn. Mm. Zikredilen sfatlara iaret etmek iin yer alan tikle edatnn mamulleri ve halleri konumundadrlar. Nitekim, byle de zikredilmitir. Yani mminler iin, tevhid ilmine kesin olarak inanan yakin sahipleri iin hidayet veren ve mjdeleyendir. Onlarklarlar huzur ve murakabe namazn eda ederler. Zekt verirler. Nefislerin sfatlarnn zektn verirler. Tecrit ve mcahede ile temizlenirler. Ahirete de mahede makamna da kesin olarak iman ederler. Yani mkaefe halinde bizzat gzlemlemeye kesin olarak inanrlar. Rasul de onlar buna hidayet eder. Onlar zat cennetiyle ve en byk baaryla mjdeler.

896 TEFSR- KEBR / TEVLT

4- phesiz biz, ahirete inanmayanlarn ilerini kendilerine ssl gsterdik; o yzden bocalar dururlar. 5- te bunlar, azab en ar olanlardr; ahirette en ok ziyana urayacaklar da onlardr. 6- (Raslm!) phesiz ki bu Kur'an, hikmet sahibi ve her eyi bilen Allah tarafndan sana verilmektedir. 7- Hani Musa, ailesine yle demiti: Gerekten ben bir ate grdm. (Gidip) size oradan bir haber getireceim, yahut bir ate paras getireceim, umarm ki snrsnz! 8- Oraya geldiinde yle seslenildi: Atein bulunduu yerdeki ve evresindekiler mbarek klnmtr! lemlerin Rabbi Allah, Subhan (eksikliklerden mnezzeh)dir.! phesizahirete inanmayanlarn nefislerinin kemalat ve amellerinin heyetleriyle sslenmesi sebebiyle perdelenmi kimseler bocalar dururlar. Hakkn sfatlarn ve tecellilerinin nurlarn idrak etme karsnda gzleri krdr. Aksi takdirde, kendi sfatlar ve fiilleriyle perdelenmezlerdi, bilakis onlardan fena bulurlard. te bunlar, azab en ar olanlardr. Perdelenmilik ateiyle, sfat tecellileri lezzetlerinden yoksunlukla azap ekerler. Ahirette de onlar byk kyamette zatn kefi makamnda en ok ziyana urayanlar olacaklardr. nk, kendi sfatlarndan ve fiillerinden oluan perdeleri alabildiine kaln ve koyu olacaktr. ki cennetten ve lezzetlerinden nasipsiz olacaklardr. phesiz bu Kuranverilmektedir. Bu Kurani akl tarafndan ilk sfattaki vahdet cemi aynndan sana verilmektedir.Ki onunla teklik huzuru arasnda perde yoktur. Bilakis, onun kendisi en kutsal hicaptr ki, furkani akllardan btn istidatlara, onlarn erbaplarna sabit insani aynlardan feyiz bahetmektedir. Hikmet sahibidir. tam ve sonsuz hikmet, her eyi kapsayan kuatc ilim sahibidir. Hakkn ilimleri ve hikmetleri kapsamnda Kalp Musasnn nefisten, zahiri ve batni hislerden oluan ailesine durun dedii vakti de zikret. Yerinizde durun, armayn, hareket ederek vaktimi kartrmayn. Gerektenben grdm. Basiret gzyle bir ate grdm. Ama ne byk bir ate! Faal akl ateiydi o. size oradan bir haber getireceim. Allahn yoluna dair bilgi getireceim. Musa o an, hayvani kuvvetler

NEML SURES 897

srlerini gtt ve hayvani nefisle evlendii iin Allaha giden yolu yitirmiti. Yahut bir ate paras getireceim. Atein yanna vardm ve onunla aydnlandm zaman sizi aydnlatacak bir k ulesi getireceim. Umarm ki snrsnz. Bedene meyletme, ona dayanma, tutkulu arzularna eilim gsterme souundan snrsnz. Bu atein hareketiyle benim cennetlerime zlem duyarsnz, benim sevgimle de sadr makamna itiyakla ynelirsiniz. Oraya geldiinde yle seslenildi: mbarek klnmtr. Hayrlar oaltlmtr. Atein bulunduu yerdekiler yani, lahi sfatlarn tecellileriyle, hakiki kemalatn vecdiyle ve nbvvetten konuma makamyla atee ulaan Kalp Musas ile atein evresindekiler ruhani kuvvetler ve semavi melekler mukaefe nurlaryla, ilimlerin srlaryla, kutsi hkm ve teyitlerle, sr ve zevk halleriyle mbarek klnmlardr. lemlerin Rabbi Allah, Subhandr eksikliklerden mnezzeh; nefsani sfatlardan, bedensel rtlerden, noksanlk ve ayplardan tecerrt etmek suretiyle Allahn zatn tenzih et! 9- Ey Musa! yi bil ki, Ben, mutlak galip Aziyz, Hakiym hikmet sahibi Allah'm! 10- Asan at! Musa (asay atp) onu ylan gibi deprenir grnce dnp arkasna bakmadan kat. (Kendisine dedik ki): Ey Musa! Korkma; nk benim huzurumda mrseller (peygamberler) korkmaz. 11- Ancak, kim hakszlk eder, sonra, iledii ktlk yerine iyilik yaparsa, bilsin ki ben (ona kar da) ok balayc afur, ok merhamet sahibi Rahymim. 12- Elini koynuna sok da kusursuz bembeyaz ksn. Dokuz mucize ile Firavun ve kavmine (git). nk onlar artk yoldan km bir kavim olmulardr. 13- Mucizelerimiz onlarn gzleri nne serilince: Bu, apak bir bydr dediler. 14- Kendileri de bunlara yaknen inandklar halde, zulm ve kibirlerinden tr onlar inkr ettiler. Bozguncularn sonunun nice olduuna bir bak! BenAllahm! Senin nefsini ve her eyi kendinde yok etmek suretiyle kahreden gl Aziyz olan Allahm! Hakiym Hikmet

898 TEFSR- KEBR / TEVLT

sahibi sana hikmeti reten ve seni bu hikmet araclyla mkleme makamna ileten benim. At!... kutsiyet ualarnn birleiminden meydana gelen kutsi nefsinin asasn at. Riyazet ile kontrol etmekten halef olarak brak. Salver, hareket etmesine engel olma. nk o aydnlanmtr. Onugrnce kmldadn, hareket ettiini grnce. Zuhur etmek suretiyle galip gelmi ylan gibi grnce. dnd Hakkn tarafna dnd ve kat nefsin zuhur etmesinden korktu. Arkasna bakmad yani dnp bakmad ve varlk kalntsn yakalamakla megul oldu. Korkma! nefsin istilasndan ve perdenin zuhur etmesinden korkma. nk nefis, irade ile lmesinden ve riyazetle fena bulmasndan sonra dirilir de kendi bana bamsz kalrsa ve kendi emrini uygulayan bir mstebit gibi hareket ederse, bu takdirde bir perde ve snama arac olur. Ama ruhun nuru ve Hakkani muhabbetle kmldayan bir ylan gibi benim emrimle hareket ederse, o takdirde perde olmaz. nk benim huzurumda mrseller korkmaz. Fena sonras beka ile gnderdiim ve nefislerini kendi hayatmla dirilttiim Resuller korkmazlar. Ancak hakszlk edenler baka. stikamet vaktinden ve beka makamnn muhkemlemesinden nce nefsin zuhuru ile zulmedenler baka. Bu, iinde bulunduu hal asndan bir zulmdr, bundan tevbe edip balanma dilemesi ve snavdan geirilmekten korkmas gerekir. Sonrayerine iyilik yaparsa korkarak, nefsi ezmek suretiyle gnahn giderirse, nefsin errinden Hakkn tarafna snrsa iledii ktlk yerine iledii ktle karlk olarak tevbe ederse. Nefsi hangi sfatla zuhur etmise, ondan pimanlk duyarsa bilsin ki ben ok balaycym. kendi nurumla nefsinin karanlklarn rterim. ok merhamet sahibiyim. Balama ve rtmeden sonra kendisiyle zahir olduu sfatnn yerine kaim olan sfatmla ona merhamet ederim. Elinisok. ilmi akl koynuna nefis elbisesi altnda kalbe bitiik olarak sol koynuna sadr (gs) ksmna sok. Bembeyaz olarak ksn. kudret sahibi nurani bir ey olarak ksn. Kusursuz olarak. telvin olmadan, kendi sfatlarndan biriyle zuhur etmeden. Bilakis nurla aydnlanm olarak.

NEML SURES 899

Dokuz mucize ile Yani, kutsi nefis ile diri ilmi akl arasndaki bu iki mucize (ayet) ile git. Biri kalbin hayatyla aydnlanmtr, ikincisi de onun nuruyla. Bunlar sana verilen dokuz mucize arasnda yer alrlar. te bunlar, o dokuz mucizeden ikisidir. Geri kalan yedi mucize ise kelamclarn terminolojisinde yedi kadim olarak nitelendirilmitir ki, bunlar Hakkn kalbe tecelli ettii yedi lahi sfattr. Ki kalp bylece Onun sfatlarnn yerine kaim olur. Bunlar: hayat, kudret, ilim, irade, semi ve basar sfatlardr. Ktl emreden, benliiyle perdelenmi nefis Firavunu ve kavmi , kuvvetleri ile konu. Hangi sfatla ve hangi mazharda ve nerede firavunluuyla zuhur ederse ona bu sfatlarla git. nk onlar artk yoldan km bir kavim olmulardr. Kendileri olarak zuhur etmek suretiyle Hak dinden ve ibadetinden kp hevann dinine girmi ve tevhidi inkr etmilerdir. Mucizelerimiz onlarn gzlerinin nne serilince. ayetlerimiz grnr ve aydnlk ekilde onlarn nne konulunca hayrete dtler. Onlar inkr ettiler. Nefislerinin sfatlaryla ve muhalefetleriyle zuhur ederek mucizelerimizi inkr ettiler. Zulm ve kibirlerinden tr nefisleri ilim ve akl yoluyla bunlara kani olduu halde firavunluklarndan, byklenmeyi alkanlk haline getirdiklerinden ve adalet melekesine sahip olmadklarndan dolay onlar inkr ettiler. Nice olduuna bak! katran denizinde boulmak suretiyle belirginleen akbetlerine bir bak. nk beden arznda tuyan ederek bozgunculuk yapmlard. 15- And olsun ki biz, Davud'a ve Sleyman'a ilim verdik. Onlar: Bizi, mmin kullarnn biroundan stn klan Allah'a hamd olsun, dediler. 16- Sleyman Davud'a vris oldu ve dedi ki: Ey insanlar! Bize ku dili retildi ve bize her eyden (nasip) verildi. Dorusu bu apak bir ltuftur. 17- Sleyman'n, cinlerden, insanlardan ve kulardan mteekkil ordular topland; hepsi bir arada (onun tarafndan) dzenli olarak sevk ediliyordu. Ant olsun ki biz, Davudaverdik. Ruh Davuduna ve Sleymana kalp Sleymanna ilim verdik. Onlar genel Rabbani sfatlarla sfatlanmlard. Bizi, mmin kullarnn biroundan stn klan Allaha hamd olsun. eklindeki szlerinden de bu anlalyor.

900 TEFSR- KEBR / TEVLT

Kalp Sleyman kral olan Ruh Davud una siyaset, nbvvet ve hidayet olarak varis oldu. Ve dedi ki: Ey insanlar!... Yani, bedensel kuvvetlerin bana reis olduu zaman onlara seslendi ve yle dedi: Bize ku dili retildi. Ruhani kuvvetler kularnn dili retildi. Ve bize her eyden verildi. klli ve czi idraklerden, kesbi ve Vehbi kemalattan verildi. Dorusu bu apak bir ltuftur. Bu zahir bir kemaldir ki, bu kemale sahip olan kii bakalarndan stn olur, onlara ar basar. Sleymannordular topland. Vehmi ve hayali kuvvetler cinlerinden ve onlarn etkenlerinden, zahiri duyu insanlarndan ve ruhani kuvvetler kularndan oluan ordular, heva rzgrnn boyun edirilmesi ve musallat olmas, ameli aklla hkmetmesi neticesinde topland. Sleyman, mutedil miza perdesine konmu sadr krss zerinde oturmutu. Hepsi bir arada dzenli olarak sevk ediliyordu. Batakiler, sondakilerin yetiip ayn hizaya gelmeleri iin durdurulurdu. Akli gr uyarnca konumlanyorlard. Bazs ifrata kap ileri gitmez, bazs da tefrite dp geride kalmazd. 18- Nihayet Karnca vdisine geldikleri zaman, bir karnca: Ey karncalar! Yuvalarnza girin; Sleyman ve ordusu farkna varmadan sizi ezmesin! dedi. 19- (Sleyman) onun sznden dolay glmsedi ve dedi ki: Rabb evzin en erure nmetekellet enamte aleyye ve al valideyye ve en eamele salihan terdhu ve edhln birahmetike f ibadikessalihyn. / Ey Rabbim! Beni, gerek bana gerekse ana-babama verdiin nimete kretmeye ve honut olacan iyi iler yapmaya muvaffak kl. Rahmetinle, beni iyi kullarn arasna kat. Nihayet karnca vadisine geldikleri zaman ilmi hikmet yolunda baya melekeleri kat ederken mal ve sebepler biriktirme hrs karncas vadisine geldiklerinde Bir karncadedi. Ktlk melekesi ve hrs etkenlerine kaynaklk eden meleke. Sylendiine gre akl gc onun ayan krd, hzl yrynden dolay tabiatna ve tabiatnn gereklerine muhalefet ettii iin topal kalmt. Ey karncalar!... zapt edilemez hrs etkenleri Yuvalarnza girin; Sleyman ve ordususizi

NEML SURES 901

ezmesin! yuvalarnzda, yerlerinizde ve kararghlarnzda saklann, ki kalp ve ruhani kuvvetler, ldrmek ve yok etmek suretiyle sizi krmasnlar. te bu, faziletli melekeler kazanmak ve ahlak dengelemek suretiyle gerekletirilen hkmi bir seyirdir. Yoksa sfatlarn tecellileriyle fena bulunduu srada bynden kne kadar karncalar iin ne bir ayn kalr ne de eser. Sleyman, onun sznden dolay glmsedi. Baya melekelerin ortadan kalkmas ve faziletli melekelerin gereklemi olmas nedeniyle sevindi. Bunun zerine kendisine, sfatlaryla ve fiilleriyle sfatlanmak, nefsinin sfatlarndan ve fiillerinden fena bulmak eklinde bahettii nimete, anne ve babasna, yani ruha ve nefse, ruhun kemalinden ve aydnlndan, nefsin de ondan etkilenmeye ak olmasndan ibaret olan nimete kretmesini muvaffak klmas iin dua etti ve Ey Rabbim! Beni, gerek bana gerekse ana-babama verdiin nimete kretmeye ve honut olacan iyi iler yapmaya muvaffak kl. Sfatlarnn tecellilerinin hakkn yerine getirmede ve senin vechin ve zatnn nuru iin eda ettiim kalbi ibadetlerde istikamet zere olmam sala. Benikat. rahmetinle iyi kullarnn arasna. Yani zatnn kemaliyle, lemin salahnn ve kullarnn kemalinin sebebi olan kmiller zmresine kat beni. 20- (Sleyman) kular gzden geirdi ve yle dedi: Hdhd' niin gremiyorum? Yoksa kayplara m kart? 21- Ya bana (mazeretini gsteren) apak bir delil getirecek ya da onun cann iyice yakacam yahut onu boazlayacam! 22- ok gemeden (Hdhd) gelip: Ben, dedi, senin bilmediin bir eyi rendim. Sebe'den sana ok doru (ve nemli) bir haber getirdim. 23- Gerekten, onlara (Sebelilere) hkmdarlk eden, kendisine her ey verilmi ve byk bir taht olan bir kadnla karlatm. 24- Onun ve kavminin, Allah' brakp gnee secde ettiklerini grdm. eytan, kendilerine yaptklarn ssl gstermi de onlar doru yoldan alkoymu. Bunun iin doru yolu bulamyorlar. Gzden geirdi ruhani kuvvetler kularnn durumunu. Dnen kuvvet Hdhdn kular arasnda gremedi. nk dnen kuvvet, vehmin emrine girdii zaman tahayyl eder. Byle bir durumda dnme gc kayptr, daha dorusu yoktur. Dnme gc olabilmesi

902 TEFSR- KEBR / TEVLT

iin akla itaat etmesi gerekir. Onun cann iyice yakacam. vehme itaat etmekten alkonmak ve akla itaat etmek hususunda gl bir riyazete tabi tutacam. Yahut onu boazlayacam. ldreceim. Yahut bana apak bir delil getirecek tir. Ya da bu davran, znn safl ve zatnn aydnl nedeniyle zaten akln emrinde gereklemi olacaktr ve bu hareketine dair bana ak bir delil getirecektir. ok gemeden kutsi bir varlk olduu iin riyazet zaman fazla srmedi, temiz olduu iin ldrlmesine gerek kalmad. Derken, apak bir delille kp geldi. En sahih yntemlerle delilleri dzenleyip sunmakta mahir olmutu. Dedi ki: Ben, senin bilmediin bir eyi rendim. Beden ehrinin hallerine, kllilerle birlikte czileri de idrak etmeye dair eyler rendim. nk kalp kendi bana, bizzat ancak klli eyleri idrak eder ve bunlar kyas terkibinde, sonu karmada, grler ve fikirler istimbat etmede czi eylere eklemez. Bunu gerekletirdii zaman, btn lemlerin hallerini ihata eder, iki cihann iyiliklerini bir araya getirir. Sebeden sanagetirdim. ceset ehrinden doru bir haber. apak, duyularla mahede edilen bir haber getirdim. Gerekten, onlara hkmdarlk edenbir kadnla karlatm. Bundan maksat, mutasavvflarn stlahnda nefis olarak isimlendirilen hayvani ruhtur. Kendisine her ey verilmitir. Bedeni ynetecei, bedene hkmetmesini salayan tm sebepler verilmi. Ve byk bir taht var bedensel tabiattan ibaret bir taht var ve ona dayanmaktadr, mutedil mizatan mteekkil unsuri yaln tabiatlardan ykselii heyetiyle bu tahta kurulmaktadr. Ya da Sebe ehri cismani lem, taht da ar olarak yorumlanabilir. Onun ve kavmininsecde ettiklerini grdm. Haktan perdelenmi geimlik, dnyevi akl gneine boyun eip emrine girmek, hkmn kabul etmek suretiyle secde ettiklerini grdm. Ruhun emrine uymuyorlard, tevhid kervanna katlmyorlard, Hakkn emrine uymuyor, ona ibadet etmiyorlard. Kendilerinessl gstermi. vehim eytan yaptklarn bedensel ehvet ve lezzetleri elde etmekten, cismani kemalat gerekletirmekten ibaret amellerini onlara ssl gstermitir. Onlaralkoymu Hakkn yolundan, adaletli erdem yolunda yrmekten menetmi. Bunun iin doru yolu bulamyorlar. tevhidi ve dosdoru yolu bulamyorlar.

NEML SURES 903

25- (eytan byle yapm ki) semalarda ve arzda gizleneni aa karan, gizlediinizi ve akladnz bilen Allah'a secde etmesinler. 26- O Allah'dr. lah yoktur ancak O vardr. Aziym Ar'n Rabbidir. 27- (Sleyman Hdhd'e) dedi ki: Doru mu syledin, yoksa yalanclardan msn, bakacaz. Allaha secde etmesinler diye. Yani onlar doru yoldan alkoymu ki, ilerinde potansiyel olarak bulunan kemalatlarn fiiliyata karmak zere boyun emesinler, itaat etmesinler. Gizleneni aa karan. Ruhlar semalarndan ve cisim arznda gizlenmi potansiyel kemalat dar karr. Gizlediinizibilir. Onlarn iinde bilkuvve bulunan ve perdeleyici amellerle gizledikleri, istidatta mevcut olduu halde, akl dzeyine kmalar engellenen kemalat bilir. Akladnz bilir. Karanlk heyetlerden, baya ahlaklardan sergilediiniz eyleri de bilir. lah yoktur ancak O vardr Kulluk ancak Ona ynelik gerekletirilir, sadece Ona boyun eilir. Aziym Ar'n Rabbi dir. Her eyi kuatan arn sahibidir O Allah'dr. Onun arnn azameti ve bykl karsnda nefis Belksnn taht ne de kktr! Byle iken nasl Allaha itaat etmezsin de nefis Belksnn tahtnn sevgisiyle Ona itaat etmekten perdelenirsin?! Doru mu syledinbakacaz. akli bir yntemle sapklklarn ifade etmekte ve btn hallerini kavram gibi davranmada doru mu sylyorsun Yoksa yalanclardan msn? greceiz. Yoksa vehme mi tabi oldun, fasit hayalleri mi dzdn, anlayacaz. 28- u mektubumu gtr, onu kendilerine ver, sonra onlardan biraz ekil de, ne sonuca varacaklarna bak. 29- (Sleyman'n mektubunu alan Sebe' melikesi,) Beyler, ulular! Bana ok nemli bir mektup brakld dedi. 30- Mektup Sleyman'dandr, Bismillahirrahmanirrahiym rahmn ve rahm olan Allah adyla (balamakta) dr. /

31- Bana ba kaldrmayn, teslimiyet gsterip bana gelin, diye (yazmaktadr).

904 TEFSR- KEBR / TEVLT

32- (Sonra Melike) dedi ki: Beyler, ulular! Bu iimde bana bir fikir verin. (Bilirsiniz) siz yanmda olmadan (size danmadan) hibir ii kestirip atmam. 33- Onlar, u cevab verdiler: Biz gl kuvvetli kimseleriz, zorlu sava erbabyz; buyruk ise senindir; artk ne buyuracan sen dn. 34- Melike: Hkmdarlar bir memlekete girdiler mi, oray perian ederler ve halknn ulularn alaltrlar. (Herhalde) onlar da byle yapacaklardr, dedi. 35- Ben (imdi) onlara bir hediye gndereyim de, bakaym eliler ne (gibi bir sonu) ile dnecekler. 36- (Eliler, hediyelerle) Sleyman'a gelince yle dedi: Siz bana mal ile yardm m ediyorsunuz? Allah'n bana verdii, size verdiinden daha iyidir. Hediyenizle (ben deil) siz sevinirsiniz. u mektubumu gtr ameli hikmeti ve lahi eriat gtr. Onu kendilerine ver, sonra onlardan biraz ekil de, ne sonuca varacaklarna bak. taat edip boyun emeyi kabul edecekler mi, yoksa yz m evirecekler? Mektup Sleymandandr nk kalpten sudur etmi ve fikir vastasyla nefse ulatrlmtr. Rahman ve Rahim olan Allahn adyladr. stidat bahetmek, onun iinde potansiyel olarak bulunan aletleri akl dzeyine karmak, ona uygun ahlak ve sfat mahiyetindeki kemalat bahetmek niteliine sahip olan zatn adyladr. Bana ba kaldrmayn. Galibiyet kurmaya, istila etmeye kalkmayn. Bana gelin boyun emi ve teslim olmu olarak. Melikenin Beyler, ulular! Bu iimde bana bir fikir verin. diye balayan szleri, nefsin, kabiliyetine, cevherinin temizliine, grkem ve hakimiyet heyeti sayesinde kendi kuvvetlerinin destei ve mavereleri olmadan kabul etmesine imkn olmamakla birlikte, kuvvetlerine kar muhalefet edebildiine iaret etmektedir. Bir memleketin perian edilmesi, stn ve erefli olanlarnn zelil klnmas, bunlarn hazlardan ve lezzetlerden men edilmelerine, kuvvetlere galip gelip istila eden unsurlarn riyazetle ezilmelerine iarettir. Ben onlara bir hediye gndereyim. Maddi idrakler, nefsani ehvetler, vehmi ve hayali lezzetler mallarndan, heyulani maddeler desteinden oluan bir hediyeyi drtler, i gdler ve etkenler eliyle ssl gsterip kolaylatrmak suretiyle onlara gndereyim de bakaym. Kabul

NEML SURES 905

edecek mi, yumuayarak nefse meyledecek mi? Yoksa onu reddedecek de Hakka meyilde kararllk m gsterecek? Allahn bana verdii yakini marifetler, kutsi hakiktler, akli lezzetler ve nurani mahedeler size verdiinden daha iyidir. Size verdii maddi, hayali ve vehmi sslerden daha iyidir. Hediyenizle siz sevinirsiniz. Biz deil. Biz ancak Allah katndaki nimetlerle seviniriz, yukarda zikredilen eylerle deil. 37- Onlara geri dn! yi bilsinler ki, kendilerine asla kar koyamayacaklar ordularla gelir, onlar muhakkak surette hor ve hakir halde oradan karrz! 38- (Sonra Sleyman mavirlerine) dedi ki: Ey ulular! Onlar teslimiyet gsterip bana gelmeden nce, hanginiz o melikenin tahtn bana getirebilir? 39- Cinlerden bir ifrit: Sen makamndan kalkmadan ben onu sana getiririm. Gerekten bu ie gcm yeter ve bana gvenebilirsiniz, dedi. 40- Kendisin de Kitaptan (Allah tarafndan verilmi) bir ilmi olan kimse ise: Gzn ap kapamadan ben onu sana getiririm, dedi. (Sleyman) onu (melikenin tahtn) yan bana yerlemi olarak grnce: Bu, dedi, kr m edeceim, yoksa nankrlk m edeceim diye beni snamak zere Rabbimin (gsterdii) ltfundandr. kreden, ancak kendisi iin kretmi olur, nankrlk edene gelince, o bilsin ki, Rabbimin hibir eye ihtiyac yoktur, ok kerem sahibidir. Onlara dn. Eli olarak gnderilmi ve kendilerini elmek zere hediyeler sunan tahayyl gcne ynelik bir hitaptr bu. Onlaraordularla geliriz ruhani kuvvetlerden ve lahi nurlarn desteinden oluan ordularla zerlerine geliriz. Asla kar koyamayacaklar bu ordulara kar koyacak gleri yoktur. Onlar muhakkak suretteoradan karrz. zorla, istila ederek ve ezerek oradan hor ve hakir halde karrz. Onlar.. tabiat olarak ve mertebe olarak zelil olurlar. nk mertebeli gerekte de aadr, tynetleri alaktr. Adapla nurlanmasndan nce aayd. Onlar teslimiyet gsterip bana gelmeden nce nefsin ve kuvvetlerinin ahlak ve ibadetle yaklamalarndan nce. nk tabiat kuvvetlerini amel ve adapla terbiye edip boyun edirmek, hayvani nefsi ve kuvvetlerini ahlak ve melekelerle terbiye edip boyun edirmekten daha yakn ve daha kolaydr.

906 TEFSR- KEBR / TEVLT

fritten maksat, vehimdir. nk vehim, tabiat kuvvetlerini korku ve mitle kendine boyun edirir, sonra vehmi etkenlerle ve ortama uygun beklentilerle onlar amel etmeye sevk eder. Sen makamndan kalkmadan nce sadr makamnda bulunduun, sr makamna ykselmediin srece. nk sr makamna ykselmeden sonra sr, hidayet bulmu olmas hasebiyle fiilinden uzaklar. Kitaptan bir ilmi olan kimse ise, bir ksm ilme sahip olan ameli akldr. Bu bir ksm ilim ise, ameli hikmet ve eraittir. Bunlar levhi mahfuzdan emrine verilmi, yaknlatrlmtr. Kemal olgusu, eref, gzel nam ve hret ve keramet sevdirilerek itaate tevik edilmitir. Gzn ap kapamadan nce sen kendine bakmadan, senin iin gerekli olduu zere, hakiktleri, klli marifetleri idrak etmek, ayni hakiktleri mahede etmek iin kutsi lem iinde kendi lemine ykselmeden nce. nk ameli kemal, zevk ve keif kemalinden nce gelir. Onu yan bana yerlemi olarak grnce kendisiyle btnlemi haliyle sabit, itaate yatkn, ehevi etkenlerle ve eytani drtlerle deimez olarak grnce, bu, dedi, kr m edeceim diye beni snamak zere Rabbimin ltfundandr. itaat ederek, ariata uygun amel ederek kr edecek miyim diye beni snamaktadr. Ya da baar annda yolunu izlemeyi srdrerek, huzura ynelerek, sfatlar deitirerek ve tecellileri gzeterek itaat etmek suretiyle kr m edeceim, yoksa nankrlk m edeceim amelleri grmekle perdelenmek, gurur ve kendini beenmilikle Haktan yz evirmek, makul ve akl snrnn tesine gememek suretiyle nankrlk m edeceim diye beni snamaktadr. 41- (Sleyman devamla) dedi ki: Onun tahtn bilemeyecei bir hale getirin; bakalm tanyacak m, yoksa tanyamayanlar arasnda m olacak. 42- Melike gelince: Senin tahtn da byle mi? dendi. O yle cevap verdi: Tpk o! (Sleyman yle dedi): Bize daha nce (Allah'tan) bilgi verilmi ve biz Mslman olmutuk. 43- Onu, Allah'tan baka tapt eyler (o zamana kadar tevhid dinine girmekten) alkoymutu. nk kendisi inkrc bir kavimdendi.

NEML SURES 907

44- Ona: Kke gir! dendi. Melike onu grnce derin bir su sand ve eteini yukar ekti. Sleyman: Bu, billrdan yaplm, effaf bir zemindir, dedi. Melike dedi ki: Rabbim! Ben gerekten kendime yazk etmiim. Sleyman'la beraber lemlerin Rabbi olan Allah'a teslim oldum. Onun tahtn bilemeyecei bir hale getirin. Riyazet arclyla adetlerin deitirilmesi, yerilmeyi gerektiren davranlarn terk edilmesi; onun yannda yksek mertebede olan bedensel heyetleri, bedenin rahat ve lezzetini, ifrat dzeyine ulam yeme, ime ve uyuma gibi davranlar, stnlk taslayan tabiat kuvvetlerini aa, buna karlk onun katnda aa mertebede olan meakkt trlerini, riyazeti, aza kanaat getirmek, geceleri uykusuz kalmak, tefrit dzeyine vardrlan bedensel davranlar ve zayf braklm ruhani kuvvetleri de yksek dzeye ulatrmak suretiyle ters yz ederek tahtn tannmaz hale getirin. Bakalm tanyacak m? z kurtulua ermi, asl erefli, istidad ve kabul yetenei gzel olduu iin riyazetle erdemlere ve kemal yollarna ulaacak m, yoksa tanmayanlar arasnda m olacak. yukarda zikredilen hususiyetlerin aksine sahip olduu iin. Melike gelince kalbin makamna ykselip onun nuruyla nurlanp, onun ahlakyla ahlaklannca, ordularyla birlikte boyun eip teslim olunca; Senin tahtn da byle mi? dendi. Senin tahtn da bu ekilde deitirilmi halde midir, yoksa ilk ekli zere midir? Yahut, tahtnn olmas gereken normal ekli bu mudur, nceki ekil midir? nceki ters yz edilmi ekil mi, bu mu olmas gereken hali? yle cevap verdi: Tpk o! tahtn bu ekli imdiki halime, nceki ekli de nceki halime uygundur. Yani ben sfli cihete ynelmiken tahtm,o ekle sahipti ve halime uygundu. Ama ben ulvi cihete ynelince, bu dzgn hale geldi ve bu da imdiki halime uygundur. Bizeilim verilmiti. bu halden nce. Ya da ftrat misak esnasnda ezelde bize ilim verilmiti. Olmutuk dnya hayatmzdan nce boyun eip teslim olmutuk; ama biz bu misak unutmutuk, imdi hatrladk. Onutapt eyler alkoymutu. Geimlik akl gnei gibi tapt eyler onu tevhide dnmekten alkoymutu. nk o, Haktan perdelenmi bir kavme mensuptu.

908 TEFSR- KEBR / TEVLT

Ona: Kke gir! dendi. Yani, sadr makam olan kke gir. Ztlarn karlkllndan, tabiatlarn farkllndan arndrlm, yumuatlm bir kktr bu. Maddelerden tecerrt sayesinde effaflkta cam gibi olan safi kalbin nurlarndan oluan billurdan yaplmtr. Melike onu grnce derin bir su sand. Vahdet denizi sand. nk tecerrt ve ykselite vard son mertebe buydu, yaknlama ve alglamada ulat kemal dzeyinin son noktas burasyd. Bak bunun tesine geemiyordu. Bir ey iin tesinde kemal derecesi bulunmayan bir hal o eyin tevhid olarak varaca son noktay temsil eder. Onun mabudun cemali ve matlup olarak gark olaca en byk durum da budur. Eteini yukar ekti. Yani bedene bakan ve beden iinde hareket eden, gazap ve ehvet gc olmak zere ikiye arlan sfli tarafn bedensel rtlerden, heyulani giysilerden, balar kesmek suretiyle soyutlad. Ama amellerinin kalnts heyetlerin kllar, bu amellerin bulanklndan kaynaklanan kara lekeler, izler zerinde duruyordu. Bu yzden Hz. Sleyman, dier Nebilerden be yz yl sonra cennete girer, bir sre engellenir. denilmitir. Ben gerekten kendime yazk etmiim. perdelenmek, vehme bulanm, arzularn, hevann tutsa akl kulluk sunulan bir ilah edinmekle kendime hakszlk etmiim. Teslim oldum Hakkn emrine uymak, tevhid kafilesine katlmak suretiyle Sleymanla beraber lemlerin Rabbi olan Allaha teslim oldum. Yukarda geen taht kelimesinin beden olarak tevil edilmesi durumunda da bu aklama geerlidir. Bu arada baka bir yorum daha mmkndr. yle ki: Bundan maksat; onun taht var olduu srece, kendi makulyle perdelenmiti. Kalp Sleymanna boyun emedi. Ancak, ikinci yaratlnda boyun edi. Bu takdirde Kitaptan bir ilim verilmi olan kimseden maksat faal akldr. Onun taht, gz ap kapayncaya kadar getirmesinden maksat da, bir anda ikinci bir bedeni icat etmesidir. Bana teslimiyet gsterip gelmelerinden nce, ifadesinin anlam ise, bedenin maddesinin nefsin kendisine taalluk etmesinden nce olmasdr. Bir baka ekilde yle tevil okunabilir: Tahtn getirilmesi, bulunduu yerde yok edilmek ve Sleymann huzurunda yeniden icat edilmek eklinde olmutur. Ayette geen bilememe den maksat da tahtn eklinin deimi olmasdr.

NEML SURES 909

Buna gre kastedilen anlam udur: Sanki ekli benzemi. Kk de ikinci bedenin maddesidir. Buna gre bu kke girmesi, sureti tanmamasndan nce olmutur. Eteini ekmesinden maksat ise, kllar konumundaki bedensel heyetler yok olmadan ilk bedenle balarnn kesilmesidir. Bu deerlendirme, perdelenmi eksik nefislerin bir tr balarnn bulunmasnn kanlmaz olduuna ilikin kurala dayanmaktadr. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir. 45- Ant olsun ki, Allah'a kulluk edin! (demesi iin) Semd kavmine kardeleri Slih'i gnderdik. Hemen birbiriyle ekien iki zmre oluverdiler. 46- Slih dedi ki: Ey kavmim! yilik dururken niin ktle kouyorsunuz? Allah'tan mafiret dileseniz olmaz m? Belki size merhamet edilir. 47- yle dediler: Senin ve beraberindekilerin yznden uursuzlua uradk. Slih: Size ken uursuzluk (sebebi) , Allah katnda (yazl) dr. Hayr, siz imtihana ekilen bir kavimsiniz, dedi. 48- O ehirde dokuz kii (eleba) vard ki, bunlar yeryznde (arzda) bozgunculuk yapyorlar, iyilik tarafna hi yanamyorlard. 49- Allah'a ant ierek birbirlerine yle dediler: Gece ona ve ailesine baskn yapalm (hepsini ldrelim); sonra da velisine: Biz (Slih) ailesinin yok edilii srasnda orada deildik, inann ki doru sylyoruz diyelim. 50- Onlar byle bir tuzak kurdular. Biz de kendileri farknda olmadan, onlarn planlarn altst ettik. 51- Bak ite, tuzaklarnn kbeti nice oldu: Onlar da, (kendilerine uyan) kavimlerini de (nasl) toptan helk ettik! 52- te hakszlklar yznden km evleri! Anlayan bir kavim iin elbette bunda bir ibret vardr. 53- man edip Allah'a kar gelmekten saknanlar ise kurtardk. And olsunSemud kavminegnderdik. Kalp Salihini tevhide davet etmek zere, dnya geimi demek olan az su (Semud) ehline gnderdik. Hemen iki zmre oluverdiler. Biri ruhani kuvvetlerden, br de nefsani kuvvetlerden oluuyordu. Birbiriyle ekien. Biri Salihin getirdii hakkdr derken, br aksine, onun getirdii batldr, biz, hak zereyiz diyordu.

910 TEFSR- KEBR / TEVLT

Niin ktle kouyorsunuz? neden kalbin zerini rezilliklerle brmek, istila etmek iin acele ediyorsunuz? Dururken faziletli ameller ilemek dururken? Allahtan mafiret dileseniz olmaz m? tevhid nuruyla nurlanmak, bedenin karanlk heyetlerinden uzak durmak suretiyle balanma dileseniz olmaz m? Belki size merhamet edilir. zerinize kemal indirilir. Seninyznden uursuzlua uradk. bizi hazlardan ve konfordan alkoyduun iin. Size ken uursuzluk, Allah katndadr. Hayrnzn da errinizin de sebebi Allahtan kaynaklanr. Bozgunculuk yapan grup; duyular, fke, ehvet, vehim ve tahayyl glerinden oluuyordu. Gece onabaskn yapalm. nefis gecesi karanlnda onu helak edelim. Kalbin velisi ise ruhtur. Allahn onlara tuzak kurmasndan maksat, aza dalarn zerlerine ykp onlar kendi mahallerinden ibaret maaralarndan yok etmesi, kavimlerini de ilk nefha olan lkla mahvetmesidir. 54- Lt'u da kavmine yle demiti: Gz gre gre hl o hayszl yapacak msnz? 55- (Bu ilh ikazdan sonra hl) siz, ille de kadnlar brakp ehvetle erkeklere yaklaacak msnz? Dorusu siz, beyinsizlikte devam edegelen bir kavimsiniz! 56- Kavminin cevab sadece: Lt ailesini memleketinizden karn; nk onlar (bizim yaptklarmzdan) uzak kalmak isteyen insanlarm! demelerinden ibaret oldu. 57- Bunun zerine onu ve ailesini kurtardk. Yalnz kars mstesna; onun geride (azaba urayanlarn iinde) kalmasn takdir ettik. 58- Onlarn zerlerine mthi bir yamur indirdik. Bu sebeple, uyarlan (fakat aldrmayan) larn yamuru ne kt olmutur! 59- (Raslm!) De ki: Hamd olsun Allah'a, selam olsun sekin kld kullarna. Allah m daha hayrl, yoksa O'na kotuklar ortaklar m? Lut kavminin ecinsel ilikiden ibaret hayaszl, esas aldmz bu tevil ve uyarlama yntemi erevesinde nefsani kuvvetlerini ruhani kuvvetlerin arkalarna yanamas, onlar tesir mertebesinden indirmesi, ruhani kuvvetlerin bu ekilde sfli cihetten yanaan nefsani kuvvetlerden etkilenmesi ve nefsani kuvvetlerin onlar bedensel lezzet ve ehvetleri edinmede kullanmak zere egemenlikleri altna almas anlamndadr.

NEML SURES 911

De ki: Hamd olsun Allaha. Mahlukatndan ibaret mazharlarn zerine kemalatnn zuhur ve sfatlarnn tecelli etmesi suretiyle hamd olsun Ona. Selam olsun sekin kld kullarna. istidatlarn arndrmak, onlar eksiklik ve ayplardan beri klmak suretiyle setii kullarna Selam olsun. Hamd, mutlak olarak Ona zgdr. nk varlklardan ibaret mazharlarda grnen btn kemalat Onun cemal ve celal sfatlardr. Ondan bakasnn bunlarda bir pay yoktur. Setii kullarnn zatlarnn arl, zlerinin istidat eksikliinden ve perde aybndan temiz olmas da onlarn zerindeki selamdr. Bu iki durumun birlikte gerekletii tam mazharn bilfiil Hz. Nebi olmas ise, tafsil makamnda cem aynnda bu emre muhatap olmas, sonra tafsil makamndan ayn cemine intikal etmesi ve ondan balayarak Allah a dnmesidir. Ki mutlak hamd Ona zgdr. Mutlak selam ve mutlak hayr srf Onun zatndadr. Yoksa Ona kotuklar ortaklar m? varlk ispat ederek veya tesirlerinin olduunu ileri srerek kulluk sunduklar dzmece tanrlar m? nk mutlak kemalden ve mutlak Selam isminden ibaret olan mutlak kabulden sonra, en kutsal feyiz itibariyle, salt yokluktan baka, srf mutlak erden gayri bir ey kalmaz. Bu da mutlak ve salt hayrn kartdr. Byle iken byle bir eyin hayr olmas mmkn mdr? 60- (Onlar m hayrl) yoksa semalar ve arz yaratan, semadan size su indiren mi? O suyla, bir aacn bile bitirmeye gcnzn yetmedii gzel gzel baheler bitirdik. Allah'la beraber baka bir ilh m var! Hayr! Dorusu onlar sapklkta devam eden bir gruhtur. 61- (Onlar m hayrl) yoksa yeryzn (arz) oturmaya elverili klan, aralarndan (yer altndan ve stnden) nehirler aktan, arz iin sabit dalar yaratan, iki deniz arasna engel koyan m? Allah'la beraber baka bir ilh m var? Hayr! Dorusu onlarn ou (hakiktleri) bilmiyorlar. 62- (Onlar m hayrl) yoksa darda kalana kendine yalvard zaman karlk veren ve (bandaki) sknty gideren, sizi arzn halifeleri klan m? (Yoksa) Allah'la beraber bir ilh m var? Hayr! Ne kadar da kt dnyorsunuz!

912 TEFSR- KEBR / TEVLT

63- (Onlar m hayrl) yoksa karann ve denizin karanlklar iinde size yolu bulduran, rahmetinin (yamurun) nnde rzgrlar mjdeci olarak gnderen mi? Allahdan baka bir ilh m! Allah, onlarn kotuklar ortaklardan ycedir, aldir. 64- (Onlar m hayrl) yoksa ilk batan halk yaratan, sonra yaratmay tekrar eden ve sizi hem semadan hem arzdan rzklandran m? Allah'la beraber bir ilh m var? De ki: Eer doru sylyorsanz siz kesin burhannz (delilinizi) getirin! 65- De ki: Semalarda ve arzda, Allah'dan baka kimse gayb bilmez. Ve onlar ne zaman bas olacaklarn (diriltileceklerini) de bilmezler. 66- Hayr; onlarn ahiret hakkndaki bilgileri yetersiz kalmtr. Dahas, bu hususta phe iindedirler. Bunun da tesinde, onlar ahiretten yana krdrler. 67- nkrclar dediler ki: Sahi, biz ve atalarmz, toprak olduktan sonra, gerekten (diriltilip) karlacak myz? 68- Ant olsun ki, bu tehdit bize yapld gibi, daha nce atalarmza da yaplmtr. Bu, ncekilerin masallarndan baka bir ey deildir. 69- De ki: Yeryznde gezin de, gnahkrlarn kbeti nice oldu, grn! 70- (Raslm!) Onlarn yznden tasalanma, kurmakta olduklar tuzaklardan tr sknt duyma. 71- Onlar: Eer doru szl iseniz (syleyin bakalm) bu tehdit ne zaman gerekleecek? derler. 72- De ki: abucak gelmesini istediiniz eyin (azabn) bir ksm herhalde yaknda banza gelecektir. 73- phesiz Rabbin, insanlara kar ltuf sahibidir; fakat insanlarn ou kretmezler. 74- Rabbin elbette onlarn kalplerinin gizlediklerini de, aa vurduklarn da bilir. 75- Semada ve arzda gze grnmeyen hibir ey yoktur ki, apak mbiyn bir Kitabda (levh-i mahfuzda) bulunmasn. 76- Dorusu bu Kur'an, srailoullarna, edegeldikleri eylerin pek ounu anlatmaktadr. hakknda ihtilf

NEML SURES 913

77- Ve o, mminler iin gerekten bir hidayet rehberi ve rahmettir. 78- Rabbin phesiz, onlar arasnda hkmn verecektir. O, mutlak galiptir, her eyi bilendir. 79- O halde sen Allah'a gvenip dayan. nk, sen apak hakikt zeresin. 80- Bil ki sen llere iittiremezsin, arkalarn dnp giderlerken sarlara da dveti duyuramazsn. 81- Sen krleri sapklklarndan evirip doru yola getiremezsin. Ancak, yetlerimize inanp da teslim olanlara duyurabilirsin. 82- O sz balarna geldii (kyamet yaklat) zaman, onlara yerden bir dbbe (mahlk) karrz da, bu onlara insanlarn yetlerimize kesin bir iman getirmemi olduklarn syler. 83- O gn, her mmet iinden yetlerimizi yalan sayanlardan bir cemaat toplarz da onlar toplu olarak (hesap yerine) sevk edilirler. 84- Nihayet, (hesap yerine) geldikleri zaman Allah buyurur: Siz benim yetlerimi, ne olduunu kavramadan yalan saydnz yle mi? Deilse yaptnz neydi? 85- Yaptklar hakszlktan tr, (azaba urayacaklarn bildiren) o sz gereklemitir; artk onlar konuamazlar. 86- Dinlensinler diye geceyi (karanlk) ve (alsnlar diye) gndz aydnlk kldmz grmediler mi? man eden bir kavim iin elbette bunda birok ibretler vardr. Yoksa semalar ve arz yaratan m? Mutlak messir, mmkn nitelikli aynlerin tmn var eden Onun sfatlar m tesir ve var etmede daha iyidir, yoksa varl olmayan bir ey mi? Varl olmayan bir eyin tesiri ve var etmesi olabilir mi? Allah'la beraber bir ilh m var? tesir ve var etme hususunda Allah ile beraber baka bir ilah m var?! Dorusu onlar sapklkta devam eden bir gruhtur. Haktan sapyorlar, vehimlere dayanarak batl ispat etmeye alyorlar. Yoksasize yolu bulduran m? zatnn nuruna sizi ileten mi? karnnkaranlklar iinde varlk (annenizin karnnda) ve fiil perdelerinde. Ve denizin karanlklar iinde yani sfat perdeleri iinde. Rzgrlar gnderen mi? tecelli rahmetinin ncesinde kalpleri dirilten nefha rzgrlarn gnderen mi? Yoksa ilk bata yaratan m? onlarn aynlaryla kendini

914 TEFSR- KEBR / TEVLT

gizleyip onlarn zatlaryla perdelenen mi? Sonra yaratmay tekrar eden mi? onlar cem aynnda yok etmek, zatnda bastrarak helak etmek veya onlar yeni bir yaratlla izhar etmek ve onlar yeniden ftrata dndrmek suretiyle yeniden yaratan m? Ve sizi semadanrzklandran m? semadan rahmani gdalarla hem arzdan cismani arzdan nimetlerle sizi rzklandran m? nk marifetler ve hakiktler semadan, hikmet ve ahlak da arzdan kaynaklanr. O sz balarna geldii zaman onlarn ebedi bedbahtlklarna karar verdiimiz ezeli yargda nceden hkme balanan yasa tahakkuk edince onlara yerden bir dabbe karrz. farkl heyet ve ekillere sahip btn nefislerin suretinde bir hayvan (dabbe) ortaya karrz. Bu korkun bir dabbedir ve onunla ilgili rivayetlerde belirtildiine gre vcudu ile organlar arasnda orant yoktur. nk beden arzndan kaynaklanan ahlak ve melekeleri ok farkl zelliklerdedir. Bu da kk kyametin hemen ncesinde gerekleecektir. Ve bunun artlarndan biri de onlara syler hayatnn ve sfatlarnn lisanyla onlarla konuur ki: insanlarn ayetlerimize dirilie g yetirdiimize kesin iman getirmemi olduklarn syler. 87- Sr'a frld gn, -Allah'n diledikleri mstesna- gklerde ve yerde bulunanlar hep dehete kaplr. Hepsi boyunlar bkk olarak O'na gelirler. 88- Sen dalar grrsn de, onlar yerinde durur sanrsn. Oysa onlar bulutlarn yrmesi gibi yrmektedirler. (Bu,) her eyi sapasalam yapan Allah'n sanatdr. phesiz ki O, yaptklarnzdan tamamyla haberdardr (Habir)dir. 89- Kim iyilikle (ilh huzura) gelirse, ona daha iyisi verilir. Ve onlar, o gn korkudan emin kalrlar. 90- (Rablerinin huzuruna) ktlkle gelen kimseler ise yzkoyun cehenneme atlrlar. (Onlara) Ancak yaptklarnzn karln grmektesiniz! (denir). 91.92- (De ki:) Ben ancak, bu ehrin (Mekke'nin) Rabbine-ki O buray dokunulmaz klmtr. kulluk etmekle emrolundum. Her ey de zaten O'na aittir. Bana Mslmanlardan olmam ve Kur'an okumam emredildi. Artk kim doru yola gelirse, yalnz kendisi iin gelmi olur; kim de saparsa ona de ki: Ben sadece uyarclardanm.

NEML SURES 915

93- Ve yle de: Hamd Allah'a mahsustur. O, yetlerini size gsterecek, siz de onlar grp tanyacaksnz (ama artk faydas olmayacaktr). Rabbin, yaptklarnzdan habersiz deildir. Sura frld gn ilk frme, yani kk kyamet gn, lm salayan frme gerekletii zaman Semalarda ve arzda bulunanlar hep dehete kaplr. Akl sahibi mcerret varlklar ve bedenli cahiller ya da ruhani ve cismani kuvvetler dehete kaplr, Allahn diledikleri mstesna Allahta fena bulan muvahhitler ve Allah ile kaim olan ahitler hari. Hepsi Ona gelirler. Yeniden dirili bas iin maher alanna kltlm, zelil, gsz, ihtiyarsz olarak Ona gelirler. Veya boyun emi, lme ilikin hkmn kabullenmi olarak toplanrlar. Sengrrsn beden dalarn ve onlar yerinde durur sanrsn. yerlerinde sabit olduklarn dnrsn. Oysa onlaryrmektedirler. yol almakta, bulutlar gibi dalp gitmektedirler. Ki etrafa salan paralar uzun bir gnde dirili iin yeniden bir araya gelsin. Allahn sanatdr yce Allah bu frmeyi, ldrmeyi, sonra yeniden diriltmeyi kullar amelleriyle cezalandrmak iin yapmtr. Bu, Ona yaraan salam bir sanattr. phesiz ki O, yaptklarnzdan tamamyla haberdardr. Kim iyilikle gelirse Allaha tevbe etmek suretiyle nefsinin sfatlarndan birini silip onun yerine lahi sfatlardan birini ikame ederse Ktlkle gelen kimse nefsinin sfatlarndan biriyle perdelenirse. Yzkoyunatlrlar. Bnyeleri tersyz edilerek cehenneme atlrlar. Bunun sebebi de tabiat cehennemi iindeki sfli tarafa ynelik iddetli meyilleridir. Ancakkarln grmektesiniz. amellerinizin suretleriyle cezalandrlmaktasnz. Amellerinizin heyetleri sizin suretleriniz haline gelmitir. Ben ancakemrolundum. Haktan bakasna bakmamakla, iltifat etmemekle sorumlu klndm. Ve bu ehrin Rabbinekulluk etmekle emrolundum. Kalp ehrinin rabbine ki O buray dokunulmaz klmtr. Nefsin sfatlarnn istilasna kar korumu, pislik ehlinin giriine kapatarak gvenli klmtr. Bu arada oraya girenle de gvende klnmlardr. Byle bir ykmllk bana yklenmitir ki, yzkoyun tabiat cehennemine atlmamaym. Her ey Ona aittir. Her ey Onun hakimiyeti ve rububiyeti altndadr. Kullarna vermeyi diledii

916 TEFSR- KEBR / TEVLT

eyi verir, vermek istemediini de vermez. Kendisine kar galip gelmek isteyeni de savar. Bana Mslmanlardan olmam emredildi. Allahta fena bulmak suretiyle zlerini Ona teslim edenlerden olmam emredildi. Ve Kuran okumam emredildi. Ondaki kemalatn tmn gstermem, fiile karmam ve beka makamnda gerekletirmem emredildi. Ve yle de: Hamd Allaha mahsustur. Onun vgye deer sfatlaryla sfatlanmak suretiyle hamdin Ona zg olduunu syle. Osize gsterecektir. kalp makamnda sfatlarn size gsterecektir siz de grp tanyacaksnz. Ya da nefis makamnda filleriyle Onun ayetlerini ve ayetlerinin eserlerinin kahrla greceksiniz ve orada azap grrken onlar bilip tanyacaksnz. Yahut byk kyamet gnnde zatn tecellisiyle sura frld zaman semalarda ve arzda bulunanlar klli fena ve kahr yldrmnn etkisiyle dehete kaplacaklardr. Beka ehlinden olup Onun Hayy esmasnn tecelli ettii, hayatyla hayat bulunanlar diledii kimseler mstesna. Bunlar, Onunla fena bulduktan sonra uyanrlar. Ama herkes Ona klm, hayat ve varlk derecesinden dm, kahredilmi olarak gelir. Varlk dalarn grrsn de onlar yerlerinde sabit, zahiri hallerinde kalm sanrsn. Oysa onlar, gerekte bulutlar gibi gitmekte, zeval bulmaktadrlar.

KASAS SURES 917

KASAS SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- T. Sn. Mm. 2- Bunlar, apak Mbiyn Kitab'n yetleridir. 3- man eden bir kavim iin Musa ile firavun'un haberlerinden bir ksmn sana Hakk olarak okuyacaz. 4- Muhakkak ki firavun, o arz da kendini yce grm ve orann halkn eitli zmrelere ayrmt, onlardan bir zmreyi gsz buluyordu, bunlarn oullarn boazlyor, kzlarn ise sa brakyordu. Muhakkak o mfsidiynlerdendi. 5- Biz ise, o arzda (gsz drlenlere) ltufta bulunmak, onlar nderler yapmak ve onlar (mukaddes topraklara) vris klmak istiyorduk. 6- Ve o arz da onlar hakim klmak; Firavun ile Hmn'a ve ordularna, onlardan (srailoullarndan gelecek diye) korktuklar eyi gstermek (istiyorduk). Firavun nefs-i emmare (ktl emreden nefis) stnlk taslad ve beden arznda azd. halkn deiik yollar izledikleri, tevhid ve adalet yolundan, srat- mstakimden uzaklatklar iin birbirine dman farkl gruplara blmt. Onlardan bir zmreyi gsz buluyordu. onlar ruhani kuvvetler ehliydi. Boazlyor tesirde ruha uyum gsteren ve bunun sonucunda ycelenleri ldryor, onun arlarna uymuyor ve kahrediyordu. Sa brakyordu. Tesirde nefse uyan, nefsi glendirmek, istedii gibi hareket etmek zere serbest brakmak suretiyle iyice alalanlar da sa brakyordu. Muhakkak o beden arznda ktl emrederek bozgunculuk karan mfsidiynlerden fesatlardan idi.

918 TEFSR- KEBR / TEVLT

Biz ise, o yerde gsz drlenlere ltufta bulunmakistiyorduk. Zelil klnmak, aalanmak, tabii amellerde altrlmak, hayvani ve vahi lezzetlerin elde edilmesinde kullanlmak, oullarnn boazlanmas ve kadnlarnn sa braklmas eklinde zayf drlmek istenenlere ltufta bulunup onlar azaptan kurtarmak istiyorduk. Onlar nde giden reisler yapmak ve onlar arzn varisleri ve hakimleri klmak istiyorduk. Firavunu ve kavmini yok ederek onlar nderler haline getirmek istiyorduk. Ve o yerde hakim klmak destekleyerek hakim olmalarn temin etmeyi diliyorduk. Firavuna nefsi emmareye ve Hamana dnyevi akl olarak isimlendirilen vehimle kark akla ve ordularna nefsani kuvvetlerden oluan ordularna korktuklar eyi kalp Musasnn zuhurunu, onun elleriyle mlklerinin ve liderliklerinin yok oluunu gstermek istiyorduk. 7- Musa'nn anasna: Onu emzir, kendisine zarar geleceinden endielendiinde onu denize (Nil nehrine) brakver, hi korkup kayglanma, nk biz onu sana geri vereceiz ve onu Mrsellerden biri yapacaz, diye bildirdik. 8- Nihayet Firavun ailesi onu yitik ocuk olarak (nehirden) ald.O, sonunda kendileri iin bir dman ve bir tasa olacakt. phesiz, Firavun ile Hmn ve askerleri yanl yolda idiler. 9- Firavun'un kars (sepetin iinden erkek ocuk knca kocasna:) Benim ve senin iin gz aydnldr! Onu ldrmeyin, belki bize faydas dokunur, ya da onu evlt ediniriz, dedi. Halbuki onlar (iin sonunu) sezemiyorlard. 10- Musa'nn anasnn yreinde yalnzca ocuunun tasas kald. Eer biz, (vaadimize) inananlardan olmas iin onun kalbini pekitirmemi olsaydk, neredeyse ii meydana karacakt. Musann anasnabildirdik. Basit, ftrat zere kalm, salim nefse, yani nefs-i levvameye (ok knayan nefis) vahyettik ki onu emzir czi idrakler, ilk klli ilimler style emzir. Kendisine zarar geleceinden endielendiinde nefs-i emmare ve yardmclarnn istila etmesinden korktuun zaman onu..brakver. heyulani akl ve asli istidat denizine veya gizleyerek tabiatn beden denizine at. Hi korkma onun lmesinden endie etme. kayglanma ondan

KASAS SURES 919

ayrlm olmaktan dolay zlme. nk biz onu sana geri vereceiz. temyizin ve olgunluk nurunun zuhur etmesinden sonra onu sana geri getireceiz, onu Mrsellerden biri yapacaz. srailoullarna Resul olarak gndereceiz. Nihayet Firavun ailesi onu yitik ocuk olarak ald. Ona stn gelmi ve iini egemenlii altna alm nefsani kuvvetler onu aldlar. nk henz temyiz ve olgunluk ana erimemiti. Dolaysyla tahayyl ve vehmin, sair zahir ve batn idraklerin yardm ve desteiyle ancak korunabilirdi. O, sonunda kendileri iin bir dman ve bir tasa olacakt. Sonunda kendilerine kar koyan bir dman olacak ve ilerinde onulmaz bir tasa kayna olacakt. En byk dmannn kendi iindeki nefsi olduunu bilecek ve riyazetin yardmyla onu ve yardmclarna kahredecek, ezerek yok edecek, ldrmek suretiyle satvetini kracakt. Firavunun karsdedi. Yakin nuruyla ve sekineyle bilen, ona kar saf bir sevgiye sahip, bu yzden nefsi emarenin istilasna uram, telvinle tesiri altna girmi mutmain nefis dedi ki: Benimiin gz aydnldr. Tabiat olarak benim iin gz aydnldr, nk aramzda uyum vardr. Ve senin iin gz aydnldr. Bu da benim araclmdan, aramzdaki evlilik bandan ve bulumadan kaynaklanmaktadr. Rivayete gre Firavun: O, benim iin deil, senin iin gz aydnldr, demitir. Derhal sand aldlar. Sandk bir trl almyordu. Sonunda Firavunun kars Asiye onu at. nk sandn iinde bir nur olduunu grm ve o nuru sevmiti. Belki bize bir faydas dokunur. Geim sebeplerinin ve maslahatlarn en ycelerinin temini, ilerin idaresi ve isabetli gr hususunda bize yarar olur. Ya da onu evlat ediniriz. Belki ruha deil, nefse uyar, hevaya tabi olur ve bedene hizmet eder, onu slah etmek suretiyle bizi korur. Halbuki onlar iin sonunu sezemiyorlard. Gelimelerin onlarn bu beklentilerinin tam tersi istikamette seyrettiini fark edemiyorlard. Musann anasnn yreinde basit, ok knayan (levvame) nefiste yalnzcatasa kald. Firavunun kendisini istila etmesinden dolay duyduu korkudan akl bandan gitmiti. Onu kahretmesinden duyduu derin endie yreini kaplamt. Neredeyse ii meydana karacakt. Yani az kalsn hem batnda hem de zahirde nefs-i

920 TEFSR- KEBR / TEVLT

emmareye itaat edecekti. Kendi srrnda bile ona muhalefet etmeyecekti. inde gizledii istidat nurunu, gizledii Musann halini az kalsn aa vuracakt. nk btn istidad bil kuvve idi. Eer bizkalbini pekitirmemi olsaydk. Yani, ona sabr verdik, ruhani destekle, meleki ilhamla onu glendirdik inananlardan olmas iin istidad saf ve berrak olduundan gaybe iman edenlerden olmasn saladk. 11- Annesi Musa'nn ablasna: Onun izini takip et, dedi. O da, onlar farkna varmadan uzaktan kardeini gzetledi. 12- Biz daha nceden (annesine geri verilinceye kadar) onun st analarn kabulne (emmesine) msaade etmedik. Bunun zerine ablas: Size, onun bakmn namnza stlenecek, hem de ona iyi davranacak bir aile gstereyim mi? dedi. 13- Bylelikle biz onu, anasna, gz aydn olsun, gam ekmesin ve Allah'n vdinin gerek olduunu bilsin diye geri verdik. Fakat yine de pek ou (bunu) bilmezler. 14- Musa, yiitlik ana erip olgunlanca, biz ona hikmet ve ilim verdik. te gzel davrananlar biz bylece mkfatlandrrz. Annesi, Musann ablasnadedi. Dnme gcne dedi Onun izini takip et. Onu izle, harekete geip halini aratr. Makul anlamlarn, ilmi ve ameli kemallerini incele. O dauzaktan kardeini gzetledi. Uzaktan durumunu kavrad. nk onun snrna ykselemedi, onun srlarn ve sfatlarnn nurundan hasl olan eyleri kefedecek ekilde ona muttali olamad. Onlar farkna varmadan. Kz kardeinin ona muttali olduunun farkna varmyorlard. nk btn nefsani kuvvetler dnce gcnn snrna erimekte yetersiz ve onun kapasitesine ulamakta eksik kalrlar. Bizonun st analarn kabulne msaade etmedik. Yani, onun glenmesine, nefsani kuvvetlerin lezzetlerinden ve ehvetlerinden beslenmesine, onlarn hevalarn kabul etmesine engel olduk. Onun buna hazrlanmas da daha nceden dnce gcn kullanmasndan nce, istidat nuruyla ve ftratn berraklyla gereklemiti. Bunun zerine ablas: Size, onun bakmn namnza stlenecekbir aile gstereyim mi? dedi. ahlak ve adapla onu terbiye edecek, mahede, vecd ve tecrbe kaynaklarndan gelen stle onu

KASAS SURES 921

besleyecek, his ve sezgi yoluyla elde edilen bilgileri ona gda olarak verecek, hem de ona iyi davranacak , onu ameli hikmet, salih amellerle salamlatracak, onu erdemlerle bezeyecek, vehim ve mugalatalarla saptrmayacak, rezillik ve alaklklarla ifsat etmeyecek bir aile gstereyim mi? Bylelikle biz onu, anasnageri verdik. Nefsi levvameye geri verdik, ona meyletmesini ve ynelmesini saladk ki gz aydn olsun nuruyla nurlansn. gam ekmesin. Gznn nuru ve parlakl gittii iin zlmesin, onunla glensin. Vebilsin onun nuru sayesinde yakini olarak anlasn ki Allahn vaadi her istidat sahibinin iine yerletirilen kemale eritirileceine, her hakikt aslna dndrleceine ilikin vaadi gerektir. Fakat yine de pek ou bunu bilmezler. perdelerin varlndan, phe ve kukularn zihinlerini igal etmesinden dolay ilerine yerletirilmi bulunan kemali talep etmezler. Musa yiitlik ana erince yiitlik makamna ve ftrat kemaline varnca, olgunlanca kemale ermesinden, ardndan nefisten ve nefsin sfatlarndan arnmasndan dolay istikamet bulunca biz ona hikmet ve ilim verdik. Nazari ve ameli hikmet bahettik. te gzel davrananlar biz bylece mkfatlandrrz. faziletlerle sfatlanan, adalet yolunu izleyen kimselere byle mkfat veririz. 15- Musa, ahalisinin habersiz olduu bir srada medineye (ehre) girdi. Orada, biri kendi tarafndan, dieri dman tarafndan olan iki adam birbiriyle dvr buldu. Kendi tarafndan olan, dmana kar ondan yardm diledi. Musa da tekine, bir yumruk vurup lmne sebep oldu. (Bunun zerine:) Bu eytan iidir. O, gerekten saptrc, apak bir dman, dedi. 16- Musa: Rabbim! Dorusu kendime zulmettim (bama i atm). Beni bala dedi, Allah da onu balad. Muhakkak, ok balayc afur, ok esirgeyici Rahiym olan ancak O'dur. 17- Musa: Rabbim! Bana ltfettiin nimetlere and olsun ki, artk sululara (ve sua itenlere) asla arka kmayacam, dedi. 18- ehirde korku iinde, (etraf) gzetleyerek sabahlad. Bir de ne grsn, dn kendisinden yardm isteyen kimse, feryat ederek yine ondan imdat istiyor. Musa ona (yardm isteyene) dedi ki: Dorusu sen, besbelli bir azgnsn!

922 TEFSR- KEBR / TEVLT

19- Musa, ikisinin de dman olan adam yakalamak isteyince, o adam dedi ki: Ey Musa! Dn bir cana kydn gibi, bana da m kymak istiyorsun? Demek, dzelticilerden olmak istemiyor da, bu yerde ille yaman bir zorba olmay arzuluyorsun sen! Girdi medineye beden ehrine ahalisinin habersiz olduu bir srada nefsani kuvvetlerin durgunluk ve skunet halinde olduu bir srada, onlarn kendisini istila etmesinden ve kendisine stnlk kurmasndan saknarak ehre girdi. Oradaiki adam birbiriyle dvr buldu. Akl ve hevann birbiriyle dvtn grd. Biri yani akl kendi tarafndan, dieri heva ise dman tarafndan idi. Vehim eytannn ve nefsi emmare firavununun taraftarlarndan biriydi. Ondan yardm diledi akl, hevaya kar kendisine destek olmasn istedi. Bir yumruk vurdu ameli hikmet heyetlerinden bir heyetle bir darbeyi meleki desteklerden kaynaklanan kuvvetle ameli akl eliyle vurdu ve ldrd. Budedi. bu istila ve dvme eytan iidir. Hevay saldrganlatran, dmanla sevk eden eytandr. O, gerekten saptrc, apak bir dmandr. Ya da bu ldrme, eytan iidir. nk ifrat ederek istila etmenin aresi, Rahmann feyzinden ibaret olan adalet denilen fazilet deildir. Bilakis, onun aresi, tefrit canibinden ona karlk olacak bir rezilliktir. A gzlln, hrsn aresi hrs tmyle bastrmak, cimriliin aresi eli aklk, savurganln aresi de eli sklk olduu gibi. Bunlarn ikisi de eytandandr, Dorusu kendime zulmettim. frat ve tefritle kendime hakszlk ettim. Beni bala. adaletinin nuruyla kusurumu rt. Allah da onu balad. frat ve tefrite meyilli nefsinin sfatlarn nuruyla rtt. Onun iin adaleti gerekletirdi. nk O, ok balaycdr. Nefsin heyetlerini nuruyla rter. ok esirgeyicidir. nefsin rezilliklerden temizlenmesi durumunda kemal bahetmekle merhamet eder. Musa: Rabbim! Bana ltfettiin nimetlere and olsun ki bana birer nimet olarak bahettiin ilim ve amelle beni koru. And olsun kiarka kmayacam. destek olmayacam, sululara nefsani kuvvetlerden rezillik ileyenlere arka kmayacam. Beden ehrinde korku iinde sabahlad. Drtlerin iaretiyle, vesveselerle, nefsin szlerinin telkiniyle ve kuruntularla nefsani kuvvetlerin istilasndan korkarak, gzetleme makamnda sabahlad. Feryat ederek ondan yardm istiyor. Akl, nefsani kuvvetlerden bir dieri olan vehim ve

KASAS SURES 923

tahayyle kar ondan yardm istiyor. nk vehim ve tahayyl, murakabe, gzetleme makamnda ifsat edici rol oynarlar. Vesveseleri ve kuruntular telkin ederler, arzu ve drtleri kkrtrlar. Krlmazlar. Allahta fena bulma hali dnda hibir zaman kalbin hallerinden biriyle uramaktan usanmazlar. tirazn ve u szlerini grmyor musunuz? Demek, dzelticilerden olmak istemiyor da, bu yerde zorba olmay arzuluyorsun sen! arkadan, yani akl Dorusu sen, besbelli bir azgnsn. diye nitelemesine gelince, bunun nedeni de vehim tarafndan fitneye drlm olmas, vehmi savmaktan aciz olmas ve vehme kar karken kalbe muhta olmasdr. Musa onu yakalamak istedi, fakat yakalamas mmkn olmad. O ise buna engel olarak, bu davrann u szlerle reddetti: Dn bir cana kydn gibi, bana da m kymak istiyorsun? nk kalp ruh makamna ykselmedike, velayet makamnda fena bulmadka, lahi sfatlarla sfatlanmadka vehim eytan onu kabul etmez. nk vehim eytan, byk kyamete kadar bekletilip mhlet verilenlerdendir. Kalp, yiitlik makamnda bulunup orta kyamette kemalatyla muttasf olduu srece, vehim eytan onu azdrma midini tar, kahrolmaz. Srf ilmi ve ameli kemal, ona stnlk kurmasna engel oluturmaz. 20- ehrin br ucundan bir adam koarak geldi: Ey Musa! leri gelenler seni ldrmek iin hakknda mzakere ediyorlar. Derhal (buradan) k! nan ki ben senin iyiliini isteyenlerdenim, dedi. 21- Musa korka korka, (etraf) gzetleyerek oradan kt. Rabbim! Beni zalimler gruhundan kurtar dedi. 22- Medyen'e doru yneldiinde: Umarm, Rabbim beni doru yola iletir, dedi. 23- Musa, Medyen suyuna varnca, orada (hayvanlarn) sulayan birok insan buldu. Onlarn gerisinde de, (hayvanlarn) engelleyen iki kadn grd. Onlara: Derdiniz nedir? dedi. yle cevap verdiler: obanlar sulayp ekilmeden biz (onlarn iine sokulup hayvanlarmz) sulamayz; babamz da ok yaldr. 24- Bunun zerine Musa, onlarn yerine (davarlarn) sulayverdi. Sonra glgeye ekildi ve: Rabb! nn lim enzelte ileyye min hayrin fakyrun / Rabbim! Muhakkak, bana indirdiin hayrdan (her hayra muhtac) fakiyrim dedi.

924 TEFSR- KEBR / TEVLT

25- Derken, o iki kadndan biri utana utana yryerek ona geldi: Babam, dedi, bizim yerimize (hayvanlar) sulamann karln demek iin seni aryor. Musa, ona (Hz. uayb'a) gelip bandan geeni anlatnca o: Korkma, o zalim kavimden kurtuldun, dedi. ehrin br ucundan bir adam geldi. Bu, adna irade dedikleri, Allahta sluk yapmaya sevk eden sevgidir. ehrin en uzak yerinden gelmesi ise, sevginin, nefsin hevasnn ldrlmesi esnasnda istidadn dibinden fkrp kmas anlamndadr. Koarak nk sevginin hareketinden daha hzl bir hareket yoktur. Onu, kendisini istila etmeleri karsnda uyard. Kendisiyle ilgili olarak aralarnda istiare yaptklarn, vehmin egemenliinin kendisine kar zuhur ettii, kendisine kar koyduu, kukularn ifade ettii, saptrmak suretiyle helak etmek iin mcadele ettii srada nefsani kuvvetlerin birbirlerine destek olduunu haber verdi. Derhal k! onlarn ehirlerinden ve hakimiyetlerinin snrlarnn dna k, ruh makamna git. nan ki ben senin iyiliini isteyenlerdenimoradan kt. Allahta cehde yolunu, srekli huzur ve murakebeyi izleyerek korka korka onlarn kendisine galip gelmelerinden korkarak oradan kt. Onlarn zulmlerinden kurtulu dileyerek Allaha snd. Medyene doru yneldiinde ruh makamna yneldiinde midi korkusunu bastrd. Bunu da irade gc, ruhani nurlar araclyla Hakkani hidayet, tevhidin doru yoluna ve Allahta seyir tarikine ynelik sfat tecellileri istei salad. Medyen suyuna varnca mkaefe ilminin kaynana, sr ve mkleme ilminin membana varnca oradabirok insan buldu. velilerden, Allahta sluk edenlerden, mkaefe membandan ien vasat kiilerden oluan birok insan grd. Bu insanlar suluyorlard kuvvetlerini ve mritlerini veya ceberut lemi ehlinden kutsal akllar ve mcerret ruhlar suluyorlard. nk onlar hakiktte bu kaynan ehlidirler. Semavi ve insi nefisler koyunlarn, sema ve arz melekutunu suluyorlard. Onlarn gerisindegrd. Onlarn mertebelerinden daha aa bir mertebede iki kadn nazari ve ameli akl grd. engelliyorlard. kuvvetlerin koyunlarn bu kaynaktan alkoyuyorlard. nk onlarn kayna akli ilimler ve ameli hikmetlerdi ve kalp Musasnn kefi kaynaklara, zevk membalarna ulamasndan nce kefi ilimlerde bir nasipleri yoktu.

KASAS SURES 925

obanlar sulayp ekilmeden nce biz sulamayz. Ruh ve kutsal akl obanlarnn artndan ieriz. Onlar kaynaktan kp bize ynelince, bize suyun artn bahederler. Babamz da ruh da ok yaldr. sulama iini yapmayacak kadar byktr. Musa, onlarn yerine sulayverdi. Zevkinin merebinden, kefinin kaynandan sulad. Btn kuvvetlere bahetti. nk kalp bir kaynaa vard zaman, o esnada btn kuvvetler onun feyzinden kana kana ierler ve onun nuruyla nurlanrlar. Sonraekildi makamndan glgeye ekildi. Yani sadr makamnda nefis glgesine snd. Hakkn fazlndan ve kutsi makamndan ve de kefi, lednni ilimden destek alarak kefi ilimler karsnda nefsin makul ilmini kmsedi. Rabbim! Muhakkak, bana indirdiin hayrdan (her hayra muhtac) fakiyrim. htiyacm var. Bana indirecein byk hayr, yani kefi ilmi, vecd ve zevk makamn-hzla zeval bulan bir haldir fakr istiyorum. nk ben, muhakkak fakiyrim. Bunu talep etmitir ta ki meleke haline gelsin. Derken, o iki kadndan biriona geldi. kutsi nurla aydnlanm ve o srada kutsi kuvvet olarak adlandrlan nazari akl yanna geldi. Utana utana yryerek nk ondan etkilenmi ve nurunun tesiri altna girmiti. Babamseni aryor. Bununla kutsi kuvvet ve meleki iddet nuruyla ruhani cezbe ve ekime iaret etmitir. Bizim yerimize sulamann karln demek iin. Alkonan ve perdelenen kuvvetleri feyzine kandrmann ve nurunla aydnlatmann sevabn vermek iin seni aryor. nk bu kuvvetler kutsi parldaytan etkilenip srri feyizden kana kana iince, kutsi tarafa ykselileri kolaylat. Ayrca perde de ortadan kalkt, ya da karanl ve younluu yok olduu iin kalbin ruhla btnleme istidad da glendi. Musa, ona gelince onunla btnleince, makamna ykselince ve ruh da onun halini renince Korkma, o zalim kavimden kurtuldun, dedi. Bu, halinin suretiydi. 26- (uayb'n) iki kzndan biri: Babacm! Onu cretle (oban) tut. nk cretle istihdam edecein en iyi kimse, gl ve gvenilir olandr, dedi. 27- (uayb) dedi ki: Bana sekiz yl almana karlk u iki kzmdan birini sana nikhlamak istiyorum. Eer on yla tamamlarsan artk o kendinden; yoksa sana arlk vermek istemem. nallah beni iyi kimselerden (iverenlerden) bulacaksn.

926 TEFSR- KEBR / TEVLT

28- Musa yle cevap verdi: Bu seninle benim aramdadr. Bu iki sreden hangisini doldurursam dolduraym, demek ki bana kar husumet yok. Sylediklerimize Allah vekldir. uaybin iki kzndan biri: Babacm! Onu cretle tut. Allah iin cehd etmede onu altr, kuvvetler koyunlarn gtme iinde halini murakabe etmesini sala. Ki kuvvetler koyunlar dalp cem halimizi bozmasn ve ayrlk halimizi kartrmasn. Sfat tecellileri makamnda ve bu makamda seyir suretiyle kalbi zikir araclyla tecelli sevab ve mkaefe ilimleri karlnda tut. nk cretle istihdam edecein en iyi kimse bu i iin tutacan en iyi kii gl kemal edinme gcne sahip ve gvenilir olandr. Bu kimse vefa gsterir, Allahn ahdine hainlik etmez. Allahn ahdini istidadna yerletirildii yerden karr. Ya da kzlarna meyletmek suretiyle ruha ihanet etmez ve makulle perdelenmez. Rivayete gre, obanlar kuyunun azna bir ta koymulard ki, ancak yedi kii, bir rivayete gre on kii kaldrabiliyordu. Musa bu ta yalnz bana kaldrmt. Bu da onun gcn gsteriyordu. Bu kssa, lednni ilmin; ancak yedi veya on lahi sfatla sfatlandktan sonra elde edildiine ynelik bir iarettir. Dedi ki: u iki kzmdan birini sana nikhlamak istiyorum. Onu hkmn altna al ki, senin yannda kutsi nurdan ve keif ilimlerinden haz alsn, senin hkmn ve emrine bal olsun, szleriyle senden perdelenmesin. Bana sekiz yl almana karlk. Benim iin mcahede edip alacaksn, ta ki zerinden sekiz hal geinceye kadar. Bunlar yedi lhi sfat halleridir. Ve bu halleri amak, Allahn sfatlarnda fena bulup kendi sfatndan syrlmak eklinde gerekleir. Sonuncusu da mahede haliyle birlikte mkalame makamdr ve vuslat da bununla hasl olur. Nitekim Rabbim! Bana kendini gster; seni greyim! (Araf, 143) szyle bu makam istemiti. Eer on yla tamamlarsan biri zatta fena bulmak, br de bundan sonra beka bulmak olan dier iki halde de ykselmek suretiyle on yla tamamlarsan artk kendindendir. senin istidadnn kemalinden, kuvvetinden, aynnn zelliinden ve hviyetinin gereindendir. Bunlar, yce Allahn brahimi (a.s) imtihan ettii ve onun da tamamlad, bylece tevhid makamnda imam olmay hak ettii on kemal mertebesidir. Allah, dorusunu herkesten daha iyi bilir.

KASAS SURES 927

Sana arlk vermek istemem. Gcnn stnde, istidadnn kapasitesinin tesinde yk yklemek istemem. nallah beni salih iyi kimselerden bulacaksn. Feyizlere ve ilimlere ulamaya elverili olanlar terbiye edip yetitiren, nurlarla zatn aynna yerletirilmi ve istidadn zne konulmu kemallere ileten kimselerden greceksin. Senin istidadnda olmayan eyden seni ykml klmayacam. Bu seninle benim aramdadr. Kuvvetimizle, istidatlarmzla ve abamzla ilgilidir. Bizden bakasnn buna mdahalesi olmaz. Bu iki sreden hangisini doldurursam dolduraym, demek ki bana kar husumet yok. u iki sonutan hangisine varrsam varaym, bir sorumluluum olmaz. nk, ben ancak almamdan sorumluyum. Sonuca varmak ise, ezelde bana verilen istidada baldr. Benim gcm, buna bal olarak snrldr. lerimizin vekili Allahtr. O, bu anlamamza ahiddir. Yani bize verilen kemal, bizim iin takdir edilmitir. Bu, Allahn stne ald bir itir. z de onun kutsal feyzindendir. Hi kimse bunu deitiremez. Ondan bakas bundan haberdar olamaz. Varlmadan nce istidada yerletirilen kemalin miktar da bilinemez. Bu, yce Allahn srf kendi zatna zg kld gaybin gayb bir bilinmezliktir. 29- Sonunda Musa sreyi doldurup ailesiyle yola knca, Tr tarafndan bir ate grd. Ailesine: Siz (burada) bekleyin; ben bir ate grdm, belki oradan size bir haber yahut snmanz iin bir ate paras getiririm, dedi. 30- Oraya gelince, o mbarek yerdeki vdinin sa kysndan, (oradaki) aa tarafndan kendisine yle seslenildi: Ey Musa! Bil ki ben, btn lemlerin Rabbi olan Allah'm. 31- Ve Asan at! (denildi). Musa (att) asay ylan gibi deprenir grnce, dnp arkasna bakmadan kat. Ey Musa! Beri gel, korkma. nk sen emniyette olanlardansn (buyuruldu). 32- Elini koynuna sok; kusursuz, bembeyaz kacaktr. Korkudan (alan) kollarn kendine ek. te bu ikisi firavun ve onun adamlarna kar Rabbin tarafndan iki kesin delildir. nk onlar, yoldan kan bir kavim olmulardr (diye seslenildi).

928 TEFSR- KEBR / TEVLT

Sonunda Musa sreyi doldurunca yani, ngrlen iki sreden en az olan kemal snrna varp ailesiyle yola knca. Btn kuvvetlerle birlikte kutsi cihete doru yola knca. Bu kuvvetlerin tm onunla beraberdi, onu engellemiyor ve ondan geri kalmyorlard. Mcahedede devamllk ve klfetsiz murakebe iin gerekli olan btnleme melekesi onun asndan hasl olmutu. Tur tarafndangrd. Kalbin ykseli bakmndan kemal derecesi saylan sr Turu tarafnda kutsal ruh ateini grd. Buras apak ufuktur ve Allah nebiylerine vahyettiini buradan vahyeder. Mbarek yerde sr ad verilen ve kalbin kemal makam olan yerde, nefsinin kutsi aacndan ona seslenildi: Ey Musa! Bil ki benAllahm. Buras mkleme ve sfatlarda fena bulma makamdr. Burada syleyen de dinleyen de Allah olur. Nitekim, yce Allah bir kutsi hadiste yle buyurmutur: Kulun iiten kula ve konuan dili olurum. Asann atlmas, Musann arkasn dnp kamas ve bembeyaz eli (yed-i beyza) gstermesibunlarn teviline Neml Suresinde yer verildi. Elini koynuna sok. Allahtan dn esnasnda perdelenmekten ve telvinden korkma. Benim desteimle yreini salam tut. Allah ile tahakkuk etmi olarak emin ol. eyhimiz Mevla Nuruddin Abdussamedden (Allah aziz ruhunu kutsasn), vahdet mahedesi ve fena makam ile ilgili olarak babasndan yle aktardn duymutum: Dervilerden biri, byk eyh ihabuddin Shreverdinin hizmetinde vahdet mahedesi ve fena makamn yayordu. Byk zevk alyordu. Bir gn eyh onu alarken grd, derin bir znt yayordu. eyh halini sordu. Dedi ki: Ben, kesretten dolay vahdetten perdelendim, geri evrildim, artk eski halimi bulamyorum. eyh, bunun beka makamnn balangc olduunu ve bu halin nceki halinden daha yksek olduunu haber verdi ve kendini gvende hissetmesini salad. te bu ikisiRabbin tarafndan iki kesin delildir. Yukarda zikredilen yararlandrma kapsamna girerler. 33- Musa dedi ki: Rabbim! Ben onlardan birini ldrmtm, beni ldrmelerinden korkuyorum. 34- Kardeim Harun'un dili benimkinden daha dzgndr. Onu da beni dorulayan bir yardmc olarak benimle birlikte gnder. Zira bana yalanclk ithamnda bulunmalarndan endie ediyorum.

KASAS SURES 929

35- Allah buyurdu: Seni kardeinle destekleyeceiz ve size yle bir kudret vereceiz ki, yetlerimiz (mucize yardmlarmz) sayesinde onlar size eriemeyecekler. Siz ve size tbi olanlar stn geleceksiniz. 36- Musa onlara apak yetlerimizi getirince: Bu, olsa olsa uydurulmu bir sihirdir. Biz nceki atalarmzdan bylesini iitmemitik, dediler. 37- Musa yle dedi: Rabbim, kendi katndan kimin hidayet (Hakka rehberlik) getirdiini ve hayrl kbetin kime nasip olacan en iyi bilendir. Muhakkak ki, zalimler iflh olmazlar. 38- Firavun: Ey ileri gelenler! Sizin iin benden baka bir ilah tanmyorum. Ey Hmn! Haydi benim iin amur zerine ate yak (ve tula imal et), bana bir kule yap ki Musa'nn ilahna (tanrsna) kaym; ama sanyorum, o mutlaka yalan syleyenlerdendir, dedi. 39- O ve askerleri, arz da haksz yere byklk tasladlar ve gerekten bize dndrlmeyeceklerini sandlar. 40- Biz de onu ve askerlerini yakalayp denize atverdik. Bak ite, zalimlerin sonu nice oldu! 41- Onlar, nara (insanlar atee) aran ncler kldk. Kyamet gn onlar yardm grmeyeceklerdir. 42- Biz bu dnyada onlarn lnet takmzdr. Onlar, kyamet gnnde de ok irkinleenlerdendir. 43- And olsun biz, ilk nesilleri yok ettikten sonra Musa'ya,-dnp t alsnlar diye- insanlar iin apak deliller, hidayet rehberi ve rahmet olarak o Kitab' (Tevrat') vermiizdir. Kardeim Harunun akln dili benimkinden daha dzgndr. nk akl, kalbin dili mesabesindedir. Akl olmazsa kalbin halleri anlalamaz. Zevk halleri makul suretine sokulmazsa, ilim ve malum erevesine indirilmezse, temsil ve teville akllarna ve nefislerin kavrama kapasitelerine yaklatrlmazsa, anlalmalar mmkn olmaz. Onu da beni dorulayan bir yardmc olarak benimle birlikte gnder. Bana yardm etsin, delilin tasdikiyle anlamlar ilim suretinde ifade etsin. Zira bana yalanclk ithamnda bulunmalarndan endie ediyorum. nk benim halim onlarn anlama kapasitelerinden uzaktr. Onlar da benim makammdan ve halimden uzaktrlar. Bu yzden benimle onlar arasnda bir aracnn bulunmas zorunludur.

930 TEFSR- KEBR / TEVLT

Seni kardeinle destekleyeceiz. Onun yardmyla seni glendireceiz. Size bir kudret vereceiz. size stnlk vereceiz. Melekuti destekle onlar zerinde tesir kudretini sana vereceiz. Sen de kutsi kuvvetle akl destekleyeceksin. Akl ise senin kemalini ameli suret ve kyasi delil eklinde izhar edecektir. Ey Haman! Haydi benim iin yak heva ateini ilim suyu ve maddi heyetler toprann karmndan meydana gelmi hikmet amuru zerinde tututur. Benim iin kemalden yksek bir mertebe yap ki ona kan kimse arif olsun. Bu, onun kendi nefsiyle perdelendiine, aklnn, vehme buland iin maddi heyetlerden arnmadna ynelik bir iarettir. Yani, anlad ile perdeli dnyevi akldan kaynaklanan benliiyle perdelenmi nefis, vehim meneli kuruntulara bulanm ilim ve amelden bir bina, veraset ve ilka ile deil, renim ve eitimle elde edilmi kemalden yksek bir makam yapmaya alt, ki ona kan kii kendisinin arif olduunu, kemal snrna ulatn vehmeder. Nitekim, uara Suresinde bu duruma deinmitik. Onlar, akln kavraylaryla eriat ve nbvvetten perdelenmi, mantk ve hikmeti alkanlk haline getirmi, onlara nem veren, felsefeyi kemalin son noktas olarak kabul eden, irfan, sluku ve vuslat inkr eden bir topluluktu. Musann ilahna (tanrsna) kaym. felsefe yoluyla ona varaym. Onun bu zann yaland. nk irfan ve tevhid derecesine ulamamt. Benlik ve azgnlk sfatyla perdelenmiti. Haksz yere firavunlamt. Fena esnasnda byklk sfatyla sfatlanmakszn ululuk taslamt. Fena esnasnda byklk sfatyla sfatlananlarn byklenmeleri, nefislerinin sfatlarndan kaynaklanan batl deil, Hakk iledir. 44- (Raslm!) Musa'ya emrimizi vahyettiimiz srada, sen bat ynnde bulunmuyordun ve (o hadiseyi) grenlerden de deildin. 45- Bilakis, biz nice nesiller var ettik de, onlarn zerinden uzun zamanlar geti. Sen, yetlerimizi kendilerinden okuyarak renmek zere Medyen halk arasnda oturmu da deilsin; aksine (onlar sana) gnderen biziz. 46- (Musa'ya) seslendiimiz zaman da, sen Tr'un yannda deildin. Bilakis, senden nce kendilerine uyarc (Resul) gelmeyen bir kavmi uyarman iin Rabbinden bir rahmet olarak (orada geenleri sana bildirdik); ola ki dnp t alrlar.

KASAS SURES 931

47- Bizzat kendi yaptklarndan dolay balarna bir musibet geldiinde: Rabbimiz! Ne olurdu bize bir Resul gnderseydin de, yetlerine uysak ve mminlerden olsaydk! diyecek olmasalard (seni gndermezdik). 48- Fakat onlara tarafmzdan o Hakk (Rasul) gelince: Musa'ya verilen (mucizeler) gibi ona da verilmeli deil miydi? dediler. Peki, daha nce Musa'ya verileni de inkr etmemiler miydi? Birbirini destekleyen iki sihir! demiler ve unu sylemilerdi: Dorusu biz hibirine inanmyoruz. 49- (Raslum!) De ki: Eer doru szller iseniz, Allah katndan bu ikisinden (bana ve Musa'ya inen kitablardan) daha doru bir Kitab getirin de ben ona uyaym! 50- Eer sana cevap veremezlerse, bil ki onlar, srf heveslerine uymaktadrlar. Allah'dan bir yol gsterici olmakszn kendi hevesine uyandan daha sapk kim olabilir! Elbette Allah zalim kavmi doru yola iletmez. 51- Ant olsun ki biz, dnp t alsnlar diye, sz (vahyi) birbiri ardnca yetitirmiizdir (aralksz vahiylerimizi gndermiizdir). 52- Ondan (Kur'an'dan) nce kendilerine Kitab verdiklerimiz, ona da iman ederler. 53- Onlara (Kur'an) okunduu zaman: Ona iman ettik. nk o Rabbimizden gelmi hakikttir. Esasen, biz daha nce de Mslman idik, derler. 54- te onlara, sabretmelerinden tr, mkfatlar iki defa verilecektir. Bunlar ktl iyilikle savarlar, kendilerine verdiimiz rzktan da Allah rzas iin harcarlar. Sen bat ynnde bulunmuyordun. Teklik zat gneinin Musa aynnda batmas ve mkleme makamnda onun aynyla perdelenmesi cihetinde deildin. nk o, nefsinin aacndan bir ses iitmiti. Bu yzden sann (a.s) aksine, Musann (a.s) kblesi batyd ve ars da hakikt gneinin bat mekanlarndan ibaret olan zahire ynelikti.

932 TEFSR- KEBR / TEVLT

Musaya emrimizi vahyettiimiz srada. Mkleme (karlkl konuma) yoluyla ona vahiy indirdiimiz zaman grenlerden deildin. Beka mertebesindeki makamn grenlerden deildin. Yine makamn mahede eden zamannn velilerinden biri de deildin. Fakat, senin an onun andan uzaktr, arada birok alar ve nesiller getii iin, bu olay unuttular. Biz de, hatrlasnlar diye, senin miracnda ve dosdoru yolunda seni onun makamna ve haline muttali kldk. Senoturmu deildin. ikamet etmiyordun Medyen halk arasnda ruh makamnda oturmuyordun. Kendilerinden okuyarak sfatlarmzn ve mahedelerimizin ilimlerini onlardan renmi deilsin. Bilakis, sen kendi yolunda en yce ufka ykseliyordun. Derken, teklik huzurunda yaklatn, iki yay veya daha yakn makama vardn. Hakta fena bulduktan sonra kalp makamna dndrp gnderdiimizde bunu sana ben haber verdim. Sen Turun yannda deildin. Sr makamnda durmuyordun. Bilakisbir rahmet olarak tam, geni ve kapsaml bir rahmet Rabbinden sana yetiti ve seni vahdette fena bulma makamna ykseltti, ki btn nebilerin makamlar onun kapsamndadr. Rahmet, beka ve gnderilme makamnda tahakkuk ederken senin vasfn ve zatnn sureti oldu, ki nbvvetinle nbvvetlerin sonuncusu olasn, tm nbvvetleri kapsayasn. Bir kavmi uyarman iin onlarn istidatlarn, kemali kabul etme bakmndan nceki nebiylerin zamanndaki atalarnn istidatlarnn ulaamad bir snra ulatrasn. Onlar hibir nebiynin mmetlerini armad mahbublar makam kemaline arasn. nk senden nce kendilerine uyarc gelmemiti. senin onlar ardn eye aran biri gelmemiti. Ola ki dnp t alrlar. sevgi kemaline ulamakla t alrlar. Kendilerineverdiklerimiz Kurani ve Furkani akl verdiklerimiz ondan nceona da iman ederler. nk istidatlar kemale ermitir, bakalar deil. Esasen biz daha nce de Mslman idik. zlerimizi tevhidle Allaha teslim etmi, Onun emrine boyun emitik. te onlaramkfatlar iki kere verilecektir. Birincisi; zatta fena bulmadan nce fiiller ve sfatlar cihetinden orta kyamette, ikincisi; byk kyamette fena sonras beka esnasnda cennetten verilecektir. yilikle savarlar. hakkn fiillerinden, sfatlarndan ve zatndan oluan mutlak

KASAS SURES 933

iyilikle, kendi fiillerinden, sfatlarndan ve zatlarndan oluan mutlak ktl savarlar. Kendilerine verdiimiz rzktan da Allah iin harcarlar. kabiliyet sahibi istidatllar tekmil edip, onlara kemal bahederler. 55- Onlar, bo sz iittikleri zaman ondan yz evirirler ve: Bizim ilerimiz bize, sizin ileriniz size. Size selam olsun. Biz nefsini (kendini) bilmezleri (arkada edinmek) istemeyiz, derler. 56- (Raslm!) Sen sevdiini hidayete erdiremezsin; bilakis, Allah dilediine hidayet verir ve hidayete erecek olanlar en iyi O bilir. 57- Biz seninle beraber doru yola uyarsak, yurdumuzdan atlrz dediler. Biz onlar, kendi katmzdan bir rzk olarak her eyin rnlerinin toplanp getirildii, gvenli, dokunulmaz bir yere (Mekke-i Mkerreme'ye) yerletirmedik mi? Fakat onlarn ou bilmezler. 58- Biz, refahndan marm nice memleketi helk etmiizdir. te yerleri! Kendilerinden sonra oralarda pek az oturulabilmitir. Onlara biz vris olmuuzdur. 59- Rabbin, kendilerine yetlerimizi okuyan bir Resulu memleketlerin merkezine gndermedike, o memleketleri helk edici deildir. Zaten, biz ancak halk zalim olan memleketleri helk etmiizdir. 60- Size verilen eyler, dnya hayatnn geim vastas ve ssdr. Allah katnda olanlar ise, daha hayrl ve daha kalcdr. Hl buna aklnz ermeyecek mi? 61- u halde, kendisine gzel bir vaatte bulunduumuz kimse -ki ona mutlaka kavuacaktr- (srf) dnya hayatnn geici menfaat ve zevkini yaattmz, sonra kyamet gnnde (azap iin) huzurumuza getirilenler arasnda bulunan kimse gibi midir? 62- O gn Allah onlar ararak: Benim ortaklarm olduklarn iddia ettikleriniz hani nerede? diyecektir. 63- (O gn) aleyhlerine sz (hkm) gereklemi olanlar: Rabbimiz! unlar azdrdmz kimselerdir. Biz nasl azmsak onlar da ylece azdrdk (yoksa onlar zorlayan bir gcmz yoktu. Onlarn sularndan) ber olduumuzu sana arz ederiz. Zaten, onlar aslnda bize tapmyorlard (kendi arzularna tapyorlard), derler.

934 TEFSR- KEBR / TEVLT

64- (Allah'a kotuunuz) ortaklarnz arn! denir, onlar da arrlar; fakat kendilerine cevap vermezler ve (karlarnda) azab grrler. Ne olurdu (dnyada iken) doru yola girselerdi! 65- O gn Allah onlar ararak: Mrsellere (gnderilen resullere) ne cevap verdiniz? diyecektir. 66- te o gn onlara btn haberler krlemitir (delilleri tkenmi, syleyecek szleri kalmamtr);onlar birbirlerine de soramayacaklardr. 67- Fakat tevbe eden, iman edip iyi iler yapan kimseye gelince, onun kurtulua erenler arasnda olmas umulur. 68- Rabbin, dilediini yaratr ve seer. Onlarn seim hakk yoktur. Subhan Allah, onlarn ortak kotuklarndan mnezzehtir ve n ycedir. 69- Rabbin, onlarn, snelerinde gizlediklerini de, aa vurduklarn da ilminde bilen Aliymdir.. 70- O, Allah'dr. lahe (tanrlar) yoktur ancak O, vardr. lk de balangcda da, ahir de de (sonunda da) hamd O'nundur, hkm O'nundur. Ve ancak O'na dndrleceksiniz Onlar, bo sz iittikleri zaman kemalat kabul etmeye engel fuzuli szler iittikleri zaman onu dinlemekte srar etmezler, dnp giderler. nk onlar muvahhid velilerdirler, enbiya deildirler. Size selam olsun. Allah, sizi hakk kabul etmeye engel olan hastalklardan, afetlerden korusun, selamette klsn. stemeyiz sohbetini kendini bilmezlerin. beyinsizlikle ve katmerlemi cehaletle kendilerini kaybedenlerin arkadaln arzu etmeyiz. nk onlar bizim arkadalmzdan faydalanmazlar, bizim yol gstericiliimizi kabul etmezler. Sen sevdiini hidayete erdiremezsin. Hidayete ermesini istediin kiiyi doru yola iletemezsin. nk sen sevdiin kimsenin haliyle ilgilenirken onun istidadna muttali deilsin. Sadece aranzda hemcinslik ya da bedensel akrabalk vardr. Bu asli bir akrabalk, yaknlk deildir. Ya da aranzda hakiki ruhsal bir arkadalk yoktur, sadece arzi bir arkadalnz vardr. Bilakis, Allah dilediine hidayet verir. nayet ehlinden diledii kimseyi doru yola iletir ve hidayete girecek olanlar en iyi o bilir. Hidayete yatkn kimseleri O bilir. nk onlarn istidatlarndan haberdardr, onlarn kalplerinin zerine mhr vurulmadn ancak O bilir. te o gn onlara btn haberler

KASAS SURES 935

krlemitir. Kk kyamette hakiktler onlardan gizlenmi ve karmtr. nk onlar perdelenmilerdir ve krler gibi bakalarnn yannda yer almlardr. Bu kkl cehalet her iki hayat da kuatmtr. Nitekim, Bu dnyada kr olan kimse ahirette de krdr. (sra, 72) buyrulmutur. Onlar birbirlerine de soramayacaklardr. nk konumaktan aciz olacaklardr, azlarnn zerine mhr vurulmu olacaktr. Fakat tevbe eden gzn balayan, kalbinin ve istidadnn zerini rten nefsinin sfatlarndan uzaklaan ve ilim yoluyla gaybe iman edip yapan erdemlere brnmek, hayr ve faziletler edinmek iin iyi iler salih ameller ileyen kimseye gelince onun kurtulua erenler arasnda olmas umulur. Kalp makam araclyla nefis makamndan arnmak ve hayat perdesinden syrlp ftrata dnmek suretiyle kurtulua erenlerden olmas mit edilir. Rabbin, dilediini yaratr. Perdelenmilerden ve keif ehlinden dilediini yaratr ve seer. Dilemesi ve inayeti uyarnca onlar iin dilediini seer. Onlarn seim hakk yoktur. bu hususta. Allahmnezzehtir. Onun semesinin yannda bir bakasnn da semesinin olup da Ona ortak olmaktan Allah tenzih et. O, Allah'dr. lahe (tanrlar) yoktur Varlkta Onun orta, varl yoktur. Ki zaten mevcud olanlar ancak Onun vucuduyla var olmulardr. Muhakkak; lk de (balangda), ahir de (sonunda) ancak O, vardr. Hamd Onundur. mutlak hamd Ona zgdr. Varlklarn zahirinde ve batnnda bulunan, ayrca onlardan sudur eden btn kemalat Ona aittir. Dolaysyla, dnyadaki btn zenginler, gller ve stnler Onun zenginlii, gll ve azizliiyle zengin, gl ve azizdirler. Ahiretteki btn kmiller, alimler ve arifler Onun kemali, ilmi ve marifetiyle kmil, alim ve ariftirler. Hkm Onundur. Her eyi dilemesi uyarnca kahr altna alr, iradesine gre ona hkmeder Hakiymdir. Dolaysyla, dnyadaki btn irkinler, fakirler ve zayflar onun hikmeti uyarnca kahrnn etkisiyle byledirler. Hepsi perdelenmi, yz st braklm ve geri evrilmilerdir. Ve ancak Ona dndrleceksiniz. Onun varlnda veya fiillerinde ve sfatlarnda yahut zatnda fena bulmak suretiyle Ona dndrleceksiniz.

936 TEFSR- KEBR / TEVLT

71- (Raslm!) De ki: Dndnz m hi, eer Allah zerinizde geceyi ta kyamet gnne kadar aralksz devam ettirse, Allah'dan baka size bir k getirecek ilah kimdir? Hl iitmeyecek misiniz? 72- De ki: Syleyin bakalm, eer Allah zerinizde gndz ta kyamet gnne kadar aralksz devam ettirse, Allah'tan baka, istirahat edeceiniz geceyi size getirecek ilah kimdir? Hl grmeyecek misiniz? 73- Rahmetinden Allah, geceyi ve gndz yaratt ki geceleyin dinlenesiniz, (gndzn) O'nun fazl u kereminden (rzknz) arayasnz ve kredesiniz. 74- O gn onlara O nida edecek: Benim ortaklarm olduklarn iddia ettikleriniz hani nerede? diyecektir. 75- (O gn) her mmetten bir ahid karr, (kfirlere): Kesin delilinizi getirin! deriz. O zaman bilirler ki hakikt Allah'a aittir ve uydurageldikleri eyler (tanrlar, ilahlar, putlar) da kendilerinden ayrlp kaybolmulardr. Eer Allah zerinizde nefis karanl gecesini ta kyamet gnne kadar devam ettirse kk kyamete kadar devam etmesini salasa Allahtan baka size bir k getirecek ilah kimdir? ruhun nurundan size k getirecek ilah (tanr) var m?! Hl iitmeyecek misiniz? perdeler iinde olduunuz halde iitip de anlamlar ve hikmetleri anlayp gaybe iman etmeyecek misiniz? Eer Allah zerinize ruhun nuru gndzn devam ettirse. daimi tecellilerle rtnmeksizin srdrse kyamete gnne kadar kk kyamet vaktine dek devaml gndz olmasn salasa Allahtan bakageceyi size getirecek ilah (tanr) kimdir? gaflet vakitlerini, nefsin sfatlarnn galibiyetini, tabiat rtlerini hangi ilah (tanr) size getirecektir dinlenesiniz diye nefislerinizin haklarn ve bedenlerinizin rahatn temin edesiniz diye size geceyi hangi ilah (tanr) getirecektir?! Hl basr olarak grmeyecek misiniz? Hakkn tecellileri ruhunun nuruyla grmeyecek misiniz? Rahmetinden Allah, geceyi ve gndz yaratt kalp makamnda gaflet ve huzur gecesini, ruh makamnda rtnme ve tecelli gndzn yaratmtr ki dinlenesiniz nefis karanlnda beden nuruna ve geim tertibine ulaasnz. Arayasnz mkaefesinin faziletini, sfatlarnn

KASAS SURES 937

tecellisini ve mahedelerini arayasnz. Ve kredesiniz. bata ve sonda Onun zahir, batn, cismani ve ruhani nimetlerine, onlar, Onunla, Onda ve Onun iin her makamda sizin iin gerekli olan itaat kapsamnda Allah rzas iin kullanmak suretiyle kredesiniz. Her mmetten bir ahid karrz. Kyamet gn, Mehdinin zuhuru srasnda her mmetin Nebiysini ortaya karrz. O, onlarn Hakk en iyi bilenidir. Deriz klli hudla Hakka ahidlik eden ve onlardan dolay Haktan perdelenmeyen ahidin diliyle deriz ki: Kesin delilinizi getirin! zerinizde bulunduunuz hayat tarzna benimsediiniz inanca ilikin delilinizi ortaya koyun, bakalm Hak mdr, deil midir? Ama btn olarak delil getirmekten aciz olurlar ve Nebiynin delili stn gelir. O zaman bilirler ki Hakk (hakikt) Allaha aittir. Allah bu hakikti ahidin oluturduu mazharda gzler nne sermitir. Kendilerinden ayrlp kaybolmutur uydurma deiik dinleri, ilahlar, tanrlar ve atallam farkl yollar kaybolup gitmitir. Ya da yle bir anlam kastedilmitir: ahidlere: tevhidi izhar etmek suretiyle delilinizi getirin deriz. Onlar da tevhidi izhar ederler. Bylece Hak hakiktin Allaha ait olduunu bilirler. 76- Karun, Musa'nn kavminden idi de, onlara kar azgnlk etmiti. Biz ona yle hazineler vermitik ki, anahtarlarn gl-kuvvetli bir topluluk zor tard. Kavmi ona yle demiti: marma! Bil ki Allah marklar sevmez. 77- Allah'n sana verdiinden (O'nun yolunda harcayarak) ahiret yurdunu iste; ama dnyadan da nasibini unutma. Allah sana ihsan ettii gibi, sen de (insanlara) iyilik et. Yeryznde (arzda) bozgunculuu arzulama. phesiz ki Allah, bozguncular sevmez. 78- Karun ise: O (servet) bana ancak kendimdeki bilgi sayesinde verildi, demiti. Bilmiyor muydu ki gerekten Allah, kendinden nceki nesillerden, ondan daha gl, ondan daha ok taraftar olan kimseleri helk etmiti. Mcrimlere gnahlar sorulmaz (Allah onlarn hepsini bilir) azaba atlrlar. 79- Derken, (Karun), verilenlerin ihtiam iinde kavminin karsna kt. (Dnya hayatn arzulayanlar): Keke Karun'a verilenin benzeri bizim de olsayd; dorusu o ok bahtiyar kii! dediler.

938 TEFSR- KEBR / TEVLT

80- Kendilerine ilim verilmi olanlar ise yle dediler: Yazklar olsun size! man edip iyi iler yapanlara gre Allah'n sevab daha stndr. Ona da ancak sabredenler kavuabilir. 81- Nihayet biz, onu da, sarayn da yerin dibine geirdik. Artk Allah'a kar kendisine yardm edecek avanesi olmad gibi, o, kendini savunup kurtarabilecek kimselerden de deildi. 82- Daha dn onun yerinde olmay isteyenler: Demek ki, Allah rzk, kullarndan dilediine bol veriyor, dilediine de az. ayet Allah bize ltufta bulunmu olmasayd, bizi de yerin dibine geirirdi. Vay! Demek ki inkrclar iflh olmazm! demeye baladlar. 83- te ahiret yurdu! Biz onu yeryznde bbrlenmeyi ve bozgunculuu arzulamayan kimselere veririz. (En gzel) kbet, takv sahiplerimuttakiyleri)nindir. 84- Kim bir iyilik getirirse ona bundan daha hayrl karlk vardr. Kim bir ktlk getirirse, o ktlkleri ileyenler, ancak yaptklar kadar ceza grrler. 85- (Raslm!) Kur'an' (okumay, tebli etmeyi ve ona uymay) sana farz klan Allah, elbette seni (yine) dnlecek yere dndrecektir. De ki: Rabbim, kimin hidayeti getirdiini ve kimin apak bir sapklk iinde olduunu en iyi bilendir. 86- Sen, bu Kitab'n sana vahyolunacan ummuyordun. (Bu) ancak Rabbinden bir rahmet (olarak gelmi) tir. O halde sakn kfirlere arka kma! 87- Allah'n yetleri sana indirildikten sonra, artk sakn onlar seni bu yetlerden alkoymasnlar. Rabbine davet et! Asla mriklerden olma! 88- Allah ile birlikte baka bir ilaha yalvarma! lah yoktur ancak O vardr. O'nun ztndan baka her ey yok olacaktr. Hkm O'nundur ve siz ancak O'na dndrleceksiniz. Karun, Musann kavminden idi. Balam b. Baur gibi o da alim bir insand. Onlara kar azgnlk etmiti. Nefsiyle ve ilmiyle tekebbr ederek perdelendii ve onlara tepeden bakt iin. Hrs ve dnya sevgisi onu brmt. Kukusuz bu, Allahn onu tabi kld bir imtihanyd. nk aldanmt, nefsini ssleri ve kemaliyle grmek

KASAS SURES 939

suretiyle perdelenmiti. Bu yzden, nefsi sfli cihete meyletti. Onu sfli cihete batrd, perdelenmi ve gazaba uram olarak. te ahiret yurdu baki kutsi lemden ibaret ahiret yurdunu Bizkimselere veririz. nefisleriyle ve nefislerinin sfatlaryla perdelenmeyen kimselere veririz. Ama nefisleriyle ve nefislerinin sfatlaryla perdelenen kimselerin iindeki ruh semasna ykselip ycelmeyi arzulayan ftri irade, stnlk taslamay, tepeden bakmay ve yeryznde insanlara kar kibirlenmeyi isteyen nefsani hevaya dnr. Marifetleri isteme, faziletleri ve ycelikleri edinme eklindeki salihlikleri, maddi sebepleri ve mal biriktirmeyi, insanlarn haklarn batl yollardan almay gerektiren bir bozgunculua dnr. Akbet nefislerini adi rezilliklerden ve azdran hevalardan arndran mcerret kimselerindir. Kuran sana farz klan Allah yaratln banda ve akldan ibaret olan kmil istidat erevesinde ezelden beri btn kemalat kapsayan, btn szleri ve hikmetleri ieren Kuran sana gerekli klan Allah elbette seni dnlecek yere dndrecektir. Pek yce, knhne varlamayan, deeri takdir edilemeyen bir dn yerine dndrecektir. Bu da Allahta, teklik zatnda fena bulmak, btn sfatlarla Onunla tahakkuk etmek suretiyle beka bulmaktr. De ki: Rabbim, kimin hidayeti getirdiinibilir. Benim halimi, hidayetimin knhn ve benim getirdiim Ona zg lednni ilmi sadece Rabbim bilir, ben ya da bakas deil. nk ben nefsimden syrlp Onda fena bulmuum, bakas da benim halimden perdelenmitir. Ve kimin apak bir sapklk iinde olduunu kimin, istidad bulunmad ve perdesi kaln olduu iin Haktan perdelenmi olduunu en iyi o bilir. nk bakas istidadmn halinden perdelenmitir. Ben bilemem, bilakis, Rabbim onu bilir. Ben deil. nk ben Onda fena bulmu ve Onunla tahakkuk etmiim. Sen, bu Kitabn sana vahyolunacan ummuyordun. Furkani akl kitabnn, iinde toplu olarak bulunan hakiktlerin tafsil edilmesi suretinde sana indirileceini beklemiyordun. nk sen hayat perdesine brnmtn, senin iine topluca yerletirilen hakiktlerden perdelenmitin. Ancak rahimi rahmet sfat tecelli etmesi iin bu Kitab sana indirildi Rabbinden sana ilka edildi. Onun feyzi sende zuhur etmeye balad, derken yava yava senin vasfn haline geldi. O

940 TEFSR- KEBR / TEVLT

halde sakn kfirlere arka kma. Perdelenmilere arka kma. Onlar yznden zatta fena bulmaktan perdelenme. Aksi takdirde, kemalini grmenden dolay nefsin zuhur eder. Sakn onlar seni bu ayetlerden alkoymasnlar. sfat tecellilerinden alkoymasnlar. Aksi takdirde, onlarn bakasyla durduklar gibi, sen de benliinle durursun. Dolaysyla, nefsine bakmakla, onu varlkta Allaha ortak komak suretiyle mriklerden olursun. Rabbine davet et. Bu Kitabla Rabbine davet et, nefsine deil, nk habibsin, sevensin. Seven, kendine davet etmedii gibi kendisiyle de olmaz. Bilakis, sevdiine davet eder, sevdiiyle beraber olur. Ondan baka ilah yoktur. Onunla beraber bakasna ilahlara (tanr) edinerek onlara varlk vererek yalvarp tapma, ne kendi nefsine ne de bakasna. Kim Rabbine davet et. fadesinin gereini yerine getirirse onun iin azmad/ma taa vasf hasl olur. Allah ile birlikte baka ilaha (tanrya) tapp yalvarma ifadesinin gereini yapan kimse iin de gz sapp kaymad vasf hasl olur. Onun zatndan baka her ey yok olacaktr. Onun zat haricinde her ey yok olacaktr. nk Ondan baka varlk yoktur. Hkm Onundur. Kahryla kendisinden baka her ey Onun sfatlarnn hakimiyeti altndadr. Siz ancak Ona dndrleceksiniz. zatnda fena bulmak suretiyle Ona dneceksiniz.

ANKEBT SURES 941

ANKEBT SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Elf. Lm. Mm. 2- nsanlar, imtihandan geirilmeden, demeleriyle braklvereceklerini mi sandlar? sadece man ettik

Elif. Lm. Mm. lahi zat, asl ve ba bakasna nispetle, ilimden ibaret hakiki sfatlar ve evveli ve menei balang olan izafi sfatlar, insanlarn eksiklikleriyle, gafletleriyle ve perdelenmilikleriyle, srf Hakka uygun szleriyle, amellerinin zahirleriyle braklmamalarn, bilakis, trl belalarla snanmalarn, zorluk ve riyazetlerle denenmelerini, bylece istidatlarnda gizli bulunan, z yaratllarna yerletirilen zelliklerinin ortaya karlmasn gerektirmitir. nk lhi zat, gizli kemalatnn cem aynnda zuhur etmesini istemitir. Kemalatn insanlarn aynlar madenlerine yerletirmitir. Onlara grnr lemde vcut vermitir. Nitekim, kutsi bir hadiste Ben gizli bir hazineydim buyurmutur. nsanlar nimet ve azapla snayarak sevmitir ki, Onun sfatlar zerlerinde zuhur ettiinde Onu bilsinler ve Onda son bulmak zere Onun mazharlar olsunlar. Tpk bata Ondan var olurken madenler ve hazineler olduklar gibi. nk Allahn son olmas ilk olmasnn gereidir. 3- And olsun ki, biz onlardan ncekileri de imtihandan geirmiizdir. Elbette Allah, dorular ortaya karacak, yalanclar da mutlaka ortaya koyacaktr. 4- Yoksa ktlkleri yapanlar bizden kaabileceklerini mi sandlar? Ne kadar kt (ne yanl) hkm veriyorlar! 5- Kim Allah'a kavumay umuyorsa, bilsin ki Allah'n tayin ettii o ecel elbet gelecektir. O, her eyi iiten Semdir ve bilenAliymdir.

942 TEFSR- KEBR / TEVLT

6- Cihat eden, ancak kendisi iin cihat etmi olur. phesiz Allah, lemlerden mstandir. (O'nun hibir eye ihtiyac yoktur). 7- man edip iyi iler yapanlarn (gemi) ktlklerini elbette rteriz ve onlara, yaptklarnn daha gzeli ile karlk veririz. 8- Biz, insana, ana-babasna iyi davranmasn tavsiye etmiizdir. Eer onlar, seni, hakknda bilgin olmayan bir eyi (kr krne) bana ortak koman iin zorlarlarsa, onlara itaat etme. Dnnz ancak banadr. O zaman size yapm olduklarnz haber vereceim. 9- man edip iyi iler yapanlar, muhakkak slihler (zmresi) iine katarz. 10- nsanlardan kimi vardr ki: Allah'a inandk der; fakat Allah urunda eziyete uratld zaman, insanlarn ikencesini Allah'n azab gibi tutar. Halbuki Rabbinden bir nusret gelecek olsa, mutlaka, Dorusu biz de sizinle beraberdik derler. yi de, Allah, herkesin kalbindekileri en iyi bilen deil midir? 11- Allah, elbette (O'na gnlden) iman edenleri de bilir, iki yzlleri de bilir (ortaya karacaktr). 12- Kfirler, iman edenlere: Bizim yolumuza uyun, sizin gnahlarnz biz yklenelim, derler. Halbuki, onlarn hibir gnahn yklenecek deillerdir. Gerekte onlar, kesinlikle yalan sylemektedirler. 13- (Fakat gerek u ki) elbette kendi yklerini (veballerini), kendi ykleriyle birlikte nice ykleri tayacaklar ve uydurup durduklar eylerden kyamet gn mutlaka sorguya ekileceklerdir. 14- And olsun ki biz Nuh'u kendi kavmine gnderdik de o bin yldan elli yl eksik bir sre onlarn arasnda kald. Sonunda onlar zulmlerini srdrrken tufan kendilerini yakalayverdi. 15- Fakat biz onu ve gemidekileri kurtardk ve bunu lemlere bir ibret yaptk. 16- brahim'i de gnderdik. O kavmine yle demiti: Allah'a kulluk edin. O'na kar gelmekten saknn. Eer bilmi olsanz bu sizin iin daha hayrldr. 17- Siz Allah' brakp birtakm putlara tapyor, aslsz szler uyduruyorsunuz. Bilmelisiniz ki, Allah' brakp da taptklarnz, size rzk veremezler. O halde rzk Allah katnda arayn. O'na kulluk edin ve O'na kredin. Ancak O'na dndrleceksiniz.

ANKEBT SURES 943

18- Eer (size tebli edileni) yalan sayarsanz, bilin ki sizden nceki birok milletler de (kendilerine tebli edileni) yalan saymlardr. Rasul'e den, yalnz ak bir teblidir. 19- Allah'n, yaratmay nasl balattn, sonra bunu (nasl) tekrarladn grmediler mi? phesiz bu, Allah'a gre kolaydr. 20- De ki: Arz da gezip dolan da, Allah ilk batan nasl yaratm bir bakn. te Allah bundan sonra (ayn ekilde) ahiret hayatn da yaratacaktr. Gerekten Allah her eye Kadirdir. 21- O, dilediine azap eder, dilediini esirger. Ancak O'na dndrleceksiniz. 22- Siz ne arz da ne de sema da (Allah') ciz brakamazsnz. Allah'tan baka bir dost ve yardmc da bulamazsnz. 23- Allah'n yetlerini ve O'na kavumay inkr edenler -ite onlarbenim rahmetimden mitlerini kesmilerdir ve onlar iin ackl bir azap vardr. 24- Kavminin (brahim'e) cevab ise: Onu ldrn yahut yakn! demelerinden ibaret oldu. Allah, onu ateten kurtard. Dorusu bunda, iman eden bir kavim iin ibretler vardr. And olsun ki, biz onlardan ncekileri imtihandan geirmiizdir. Onlardan nce basiret ve istidat sahibi kimseleri trl musibetlerle, skntlarla, riyazetlerle ve fitnelerle snavdan geirdik ki talebinde doru, samimi, kemalini izhar etmek suretiyle kemale kabiliyetli olduunu gsteren kimselerle hevesli ve istidad zayf yalanclar birbirlerinden ayrlsnlar. Kim Allaha kavumay umuyorsa sevap ve eser veya fiil yahut ahlak ya da sfat veya zat alanlarndan birinde Allaha kavumay umuyorsa bilsin ki Allahn tayin ettii ecel kyametten birinde elbet gelecektir. O halde, haline gre Allaha kavuacana kesin olarak inansn, bilinen srenin sonunda Ona kavuacan umsun ve salih ameller ilesin ki tabii lm esnasnda eser ve fiil alannda nefis cennetinde saygnlk ve keramet bulsun veya riyazet ve murakebe ile kendini mahvetmeye cehd etsin ki iradi lm esnasnda sfat tecellilerinden ve ahlak makamlarndan ibaret kalp cennetinde cannn ektiini, arzu ettiini mahede etsin. Yahut Allahta fena bulmak suretiyle Onun urunda gerei gibi cihat etsin ki en byk lm ve en dehetli felaket srasnda ruh cennetinde mahede ruhunu ve cemal zevkini bulsun. Cihat eden hangi makamda olursa ve hangi alan irade ediyorsa ancak kendisi iin cihat etmi olur.

944 TEFSR- KEBR / TEVLT

man edenler teden beri zikredilen iman trlerinden her biriyle inananlar iyi iler yapanlar imanlarna gre amel edenler var ya elbette rteriz onlarn amellerinin, ahlaklarnn, sfatlarnn veya zatlarnn ktlklerini Onun zatnn nurlaryla rteriz. Ve onlara, yaptklarnn daha gzeli ile karlk veririz. Onlarn amellerine karlk bizim sfatlarmzdan sadr olan amellerimizi veririz. Biz, insanatavsiye etmiizdir. Burada gzel ahlakn kapsamna giren davranlarn en banda anne babaya iyi davranlmas hususu zikredilmitir. nk anne ve baba var etme (icad) ve rububiyet (yetitirip besleme, terbiye etme) sfatlarnn mazharlardrlar. Bu yzden onlarn haklar Allahn hakkndan hemen sonra gelir. Nitekim, onlara itaat etme de Allaha itaat etmeyle birlikte zikredilmitir. nk adalet, tevhidin glgesidir. Kim Allah birlerse adalet onun ayrlmaz zellii olur. Adaletin ba da anne ve babann haklarna riayet etmektir. nk onlar insanlarn en ncekileridirler. Bu yzden, onlarn haklarnn herkesin hakkndan nce olmas gerekir. Allahn haklar hari, o her zaman en batadr. Nitekim, Allaha ortak koma hari, her hususta onlara itaat edilmesi zorunlu klnmtr. 25- (brahim onlara) dedi ki: Siz, srf aranzdaki dnya hayatna has muhabbet uruna Allah' brakp birtakm putlar edindiniz. Sonra kyamet gn (gelip attnda ise) birbirinizi tanmazlktan gelecek ve birbirinize lnet okuyacaksnz. Varacanz yer cehennemdir ve hi yardmcnz da yoktur. 26- Bunun zerine Lt ona iman etti ve (brahim): Dorusu ben Rabbim'e (emrettii yere) hicret ediyorum. phesiz O, mutlak g ve hikmet sahibidir, dedi. 27- Ona shak ve Ya'kub'u baladk. Nbvveti ve Kitablar, onun soyundan gelenlere verdik. Ona dnyada mkfatn verdik. phesiz o, ahirette de slihler (zmresin) dendir. 28- Lt'u da (gnderdik). O, kavmine demiti ki: Gerekten siz, daha nce hibir milletin yapmad bir hayszl yapyorsunuz! 29- (Bu ilh ikazdan sonra hl) siz, ille de erkeklere yaklaacak, yol kesecek ve toplantlarnzda edepsizlikler yapacak msnz! Kavminin cevab ise, yle demelerinden ibaret oldu: (Yaptklarmzn ktl ve azaba urayacamz konusunda) doru syleyenlerden isen, Allah'n azabn getir bize!

ANKEBT SURES 945

30- (Lt:) u fesatlar gruhuna kar bana yardm eyle Rabbim! dedi. 31- Resullerimiz brahim'e (iki oul ihsan edeceimize dair) mjdeyi getirdiklerinde yle dediler: Biz bu memleket halkn helk edeceiz. nk, orann halk zalim kimselerdir. 32- (brahim) dedi ki: Ama orada Lt var! yle cevap verdiler: Biz orada kimlerin bulunduunu ok iyi biliyoruz. Onu ve ailesini elbette kurtaracaz. Yalnz kars mstesna; o, (azapta) kalacaklar arasndadr. 33- Resullerimiz Lt'a gelince, Lt onlar hakknda tasaland ve (onlar korumak iin) ne yapacan bilemedi. Ona: Korkma, tasalanma! nk biz seni de aileni de kurtaracaz. Yalnz, (azapta) kalacaklar arasnda bulunan karn mstesna, dediler. 34- Biz, phesiz, bu memleket halknn zerine, yoldan kmalarna karlk semadan (feci) bir azap indireceiz. 35- And olsun ki, biz, akln kullanacak bir kavim iin oradan apak bir ibret ninesi brakmzdr. 36- Medyen'e de kardeleri uayb' gnderdik ve uayb: Ey kavmim! Allah'a kulluk edin, ahiret gnne umut balayn, arz da bozgunculuk yaparak karklk karmayn! dedi. 37- Fakat onu yalanclkla itham ettiler. Derken, kendilerini bir sarsnt yakalayverdi ve yurtlarnda diz st ke kaldlar. 38- d ve Semd'u da (helk ettik). Sizin iin, (onlarn bana nelerin geldii) oturduklar yerlerden apak anlalmaktadr. eytan onlara yaptklar ileri gzel gsterip onlar doru yoldan kard. Oysa, bakp grebilecek durumdaydlar. 39- Karun'u, Firavun'u ve Hmn' da (helk ettik). And olsun ki, Musa onlara apak deliller getirmiti de onlar arz da byklk taslamlard. Halbuki (azabmz ap) geebilecek deillerdi. 40- Nitekim, onlardan her birini gnah sebebiyle cezalandrdk. Kiminin zerine talar savuran rzgrlar gnderdik, kimini korkun bir ses yakalad, kimini yerin dibine geirdik, kimini de suda boduk. Lakin Allah onlara zulmetmiyor, asl onlar nefislerine (kendilerine) zulmediyorlard.

946 TEFSR- KEBR / TEVLT

41- Allah'dan baka dostlar edinenlerin durumu, rmcein durumu gibidir. rmcek bir yuva edinir; halbuki yuvalarn en r phesiz rmcek yuvasdr. Keke bilselerdi! 42- Allah, onlarn kendisini brakp da hangi eye yalvardklarn phesiz bilir. O, mutlak g ve hikmet sahibidir. 43- te biz, bu temsilleri insanlar iin getiriyoruz; fakat onlar ancak bilenler dnp anlayabilir. 44- Allah, semalar ve arz Hakk olarak yaratt. phesiz bunda, iman edenler iin (Allah'n varlk ve kudretine) bir nine bulunmaktadr. Allah brakp birtakm eyi ilah (tanr) edindiniz, ona taptnz ve bu davran aranzda muhabbetle karland dnya hayatna has olarak kabul edildi. Ya da kastedilen anlam udur: Allah bir yana brakarak dnya hayatnda sizin aranzda sevilen bir eyi tanr edindiniz. Yahut kastedilen anlam udur: Sizin tanr edindiiniz tm putlar dnya hayatnda sevilirler, ya da aranzdaki sevgiden dolay onlar tanr edindiniz. Bu teviller, deiik iki kraate ve anlama gre belirginleirler. Sevgi iki ksmdr: Dnyevi sevgi, uhrevi sevgi. Dnyevi sevginin menei, sfli cihetteki nefistir. Uhrevi sevginin menei ise; ulvi cihetteki ruhtur. Dolaysyla, Allah iin ve Allah sevgisi ile olmakszn Allah dnda sevilen her ey, nefsani sevgiyle sevilmektedir. Bu ise abucak zail olan bir heva, bir hevestir. Bedensel ba koptuu zaman, bu sevgi de tkenir ve kyametlerden birine kadar devam etmez. nk, bedenin terkibinden ve mizacn dengesinden domutur. Terkip zlnce, miza bozulunca savrulur gider, geride artk tabiatlara, karakterlere gre ztlk ve inatlama kalr. Sonra kyamet gn birbirinizi tanmazlktan gelecek ve birbirinize lanet okuyacaksnz. ifadesi buna iaret etmektedir. Bu yzden Allahdan baka dostlar edinenlerin durumu, rmcein durumu gibidir buyrularak onlarn bu sevgisi rklk ve dayanakszlk bakmndan rmcek ana benzetilmitir. Uhrevi sevginin menei ise; teklik zat ve lhi muhabbettir. Bu sevgi, asfiya ve evliya arasnda olur. nk, sfatlar arasnda uyum ve zatlar arasnda hemcinslik vardr. Bu sevginin son noktaya kadar berraklamas, btn rtlerden arnmas iin terkibin yok olmas, kalp ve ruh makamnda nefis ve beden hicaplarndan klmas gerekir. nk bu makamda sevgi asl kaynana yakn olur. Kyamet gn de srf sevgi olur, berrak heyetiyle. Ama dnyevi sevgi iin byle bir durum sz konusu deildir.

ANKEBT SURES 947

45- (Reslm!) Sana vahyedilen Kitab' oku ve salt (namaz) ikame et!. Muhakkak ki, salt (namaz), hayszlktan ve ktlkten alkoyar. Allah' zikir, elbette (ibadetlerin) en by Ekberdir. Allah yaptklarnz bilir. 46- lerinden zulmedenleri bir yana, ehl-i kitabla ancak en gzel yoldan mcadele edin ve deyin ki: Bize indirilene de, size indirilene de iman ettik. Bizim lhmz da sizin lhnz da Birdir ve biz O'na teslim olmuuzdur. Sana vahyedilen Kitab' oku ve salt (namaz) ikame et! Vahyin gelmesi ve Furkani ilim kitabnn inmesi sebebiyle senin iinde mcmel olarak bulunan Kurani akl kitabn akla, salt ikame et yani namaz tafsilatl kl. Mutlak namaz da tilavet ve ilimlerin ayrntlarnn, tafsilatlarnn tertibine gre kl. Yani ilmi kemal ile mutlak ameli birletir. nk senin iin, her ilme gre bir salt (namaz) vardr. nk ilimler ya adap, ameller ve dnyann slahna ilikin arzn melekutunun gaybnn kuvvetlerine dair faydal ilimlerdir, ya ahlaka, faziletlere ve ahiretin slahna ilikin sadr gaybndan ve ilmi akldan kaynaklanan nefsani ilimlerden ibaret erefli ilimlerdir ya sfatlara ilikin yakini ilimlerdir ve bu sonuncusu da iki ksma ayrlr: akli nazari ilimler ve kefi sr ilimleri. Her ikisi de kalbin ve srrn gaybndan kaynaklanr ya da ruhun gaybndan kaynaklanan tecelli ve mahedelere ilikin hakiki ilimlerdir. Veya gizlilik (hafa) gaybndan kaynaklanan ak ve vuslata ilikin lednni zevk ilimleridir. Yahut da gaiplerin gaybndan kaynaklanan hakk ilimlerdir. Ve bu ilimlerin her birine uygun bir salt (namaz) vardr. Birincisi, durular ikame etmek ve erkan eda etmekten ibaret bedensel namazdr. kincisi, boyun eme, derin sayg, itenlikle itaat etme ve korku ile umut arasnda mutmain olmadan ibaret nefis namazdr. ncs, huzur ve murakabe ile eda edilen kalp namazdr. Drdncs, mnacat ve mklemeden ibaret sr namazdr. Beincisi mahede ve ayn olarak gzlemlemeden ibaret ruh namazdr. Altncs, latifeleme ve oynama namazdr. Yedinci makamda namaz yoktur. nk oras fena ve srf muhabbet ve vahdet aynnda yok olma makamdr.

948 TEFSR- KEBR / TEVLT

Zahiri namazn sona ermesi ve kesilmesi lmn zuhur etmesiyledir, ki bu namaz yakinin zahiri ve suretidir. Nitekim Ve sana yakn (lm) gelinceye kadar Rabbine ibadet et! (Hicr, 99) ayetinin tefsirinde bu noktaya dikkt ekilmitir. Ayn ekilde hakiki namazn kesilmesi, sona ermesi de mutlak fena iledir. Ki hakkal yakinden ibarettir. Fena sonras beka makamnda ise alt namazn tamam yedincisiyle, yani muhabbet ve teklik ile Hak namaznda yenilenirler. Muhakkak ki, salt (namaz), hayaszlktan ve ktlkten alkoyar. Beden namaz eran gnah ve ktlk saylan eylerden alkoyar. Nefis namaz rezilliklerden, kt ahlaktan ve karanlk heyetlerden alkoyar. Kalp namaz, bo ilerden ve gafletten alkoyar. Sr namaz, bakasna iltifat etmekten ve gaipten alkoyar. Nitekim, Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Eer namaz klan kii kime mnacat ettiini bilirse saa sola bakmaz. Ruh namaz, kalbin sfatlaryla zuhur etmesi eklinde belirginleen azgnlktan alkoyar. Nitekim, kalp namaz da nefsin kendi sfatlaryla zuhur etmesine engel olur. Hafa namaz, ikilikten ve benliin zuhur etmesinden alkoyar. Zat namaz, telvin ve tevhidde muhalefet meydana gelmesi eklinde varlk kalntlarnn zuhur etmesinden alkoyar. Allah zikir (anmak) elbette en bydr. Bundan maksat, salt fena makamnda zat anmaktr. Beka makamnda temkin esnasnda Hak namaz btn zikirlerden ve namazlardan daha byktr. Allah yaptklarnz bilir. btn makam ve hallerde ve namazlarda ne yaptnz hakkiyle bilendir. Ehl-i Kitapla ancak en gzel yoldan mcadele edin. Ehl-i Kitapla ancak en gzel yoldan mcadele etmenin dndaki yntemlerin yasaklanmasnn sebebi, onlarn Haktan deil, dinden perdelenmi olmalardr. nk onlar istidat ve ltuf ehlidirler, yzst braklm ve kahra uram deildirler. eitli engellerden, adetlerden ve zahiri olgulardan dolay, asl maksatlar olan Haktan yol itibariyle sapmlardr. Bu yzden, lahi hikmet tevhid olan maksat itibariyle onlarla yoldalk edilmesini gerektirmitir. Nitekim Bizim ilhmz da sizin ilhnz da birdir. Buyrulmutur. Onlarla yoldalk, doru ve hak yola uygun olduu srece geerlidir. Yolun eri ve maksattan sapm ksmyla ilgili deildir. Ancak, Hak Mabuda, mutlak bire teslim olma ve boyun eme hususunda onlarla yoldalk yaplabilir. Nitekim, ayetin

ANKEBT SURES 949

devamnda yle buyrulmutur: Ve biz Ona teslim olmuuzdur. Ta ki onlarn Hak zere olduklar, amalarna ynelmi bulunduklar, Hakkn yolunu izledikleri tahakkuk etsin, kalpleri mutmain olsun. Yolun izlenmesi keyfiyetinin aklanmas hususunda onlara nazik davranlsn, tutumlarnda hakk olan eylerin doruluu vurgulansn ve ibadetleriyle perdelendikleri iin tutumlarnda batl olan eyler de aklansn. Devamla yle buyruluyor: Bize indirilene de, size indirilene de iman ettik. nk naziklik hususunda aralarnda uyum ve ortaklk vardr. O zaman mminlere snrlar, szlerini kabul ederler, onlarn hidayetleriyle doru yolu bulurlar. Ama kazandklar gnahlardan dolay kalplerinin zerini tortu balam, bu yzden istidatlar devre d kalm, bylece Rablerinden perdelenmi olanlar hari. Bunlar, ehli kitap iinde istidatlarn iptal ettirmi, kemalat hususunda istidadn haklarn eksik yerine getirmi, onu bulandrm, karartm, Hakk kabul etmekten alkoymu, oka bo ilerle uram olmalar hasebiyle nefislerine zulmeden kimselerdir. Onlar kahr ehlidirler. Ancak, kahr onlar zerinde etkili olur. Onlar hakknda nezaket ve ltuf baarl olmaz. nk iki vasf arasnda ztlk vardr. 47- (Raslm!) te bylece sana (nceki Kitablar tasdik eden) bu Kitab' indirdik. Onun iin, kendilerine kitap verdiklerimiz ona iman ediyorlar. unlardan (Araplardan) da ona iman eden nice kimseler vardr. yetlerimizi, ancak kfirler (inatlar yznden) bile bile inkr eder. 48- Sen bundan nce ne bir yaz okur, ne de elinle onu yazardn. yle olsayd, btla uyanlar kuku duyarlard. 49- Hayr, o (Kur'an), kendilerine ilim verilenlerin snelerinde (yer eden) apak yetlerdir. yetlerimizi, ancak zalimler bile bile inkr eder. 50- Ona Rabbinden (bakaca) mucizeler indirilmeli deil miydi? derler. De ki: Mucizeler ancak Allah'n katndadr. Ben ise sadece apak Mbiyn bir Neziri(uyarc)yim.. 51- Kendilerine okunmakta olan Kitab' sana indirmemiz onlara yetmemi mi? Elbette, iman eden bir kavim iin onda rahmet ve ibret vardr.

950 TEFSR- KEBR / TEVLT

52- De ki: Benimle sizin aranzda ahid olarak Allah yeter. O, semalarda ve arzda ne varsa bilir. Btla inanp Allah' inkr edenler (var ya), ite ziyana urayacaklar onlardr. 53- Senden, azab arabuk (getirmeni) istiyorlar. Eer nceden tayin edilmi bir vade olmasayd, azap elbette onlara gelip atmt. Fakat, onlar farknda deilken, o anszn kendilerine geliverecektir. 54- (Evet) senden azab arabuk (getirmeni) istiyorlar. Hi pheleri olmasn, cehennem kfirleri epeevre kuatacaktr. 55- O gnde azap, onlar hem stlerinden hem ayaklarnn altndan saracak ve Allah (onlara): Yaptklarnz (cezasn) tadn! diyecektir. 56- Ey iman eden kullarm! phesiz, benim arzm genitir. O halde (nerede gven iinde olacaksanz orada) yalnz bana kulluk edin. 57- Her can lm tadacaktr. Sonunda bize dndrleceksiniz. 58- man edip gzel iler yapanlar, (evet) muhakkak ki onlar, iinde ebed kalmak zere altlarndan rmaklar akan cennet kklerine yerletireceiz. (Byle iyi) iler yapanlarn mkfat ne gzeldir! 59- Onlar, sabreden kimselerdir ve yalnz Rablerine gvenip dayanmaktadrlar. 60- Nice canl var ki, rzkn (yannda) tamyor. Onlara da size de rzk veren O Allah'dr. O, her eyi iiten Semidir ve bilen Aliymdir. 61- And (yemin) olsun ki onlara: Semavat (gkleri) ve arz (yeri) yaratan, gnei ve ay buyruu altnda musahhar tutan kimdir? diye sorsan, mutlaka, Allah derler. O halde nasl (Haktan) evrilip dndrlyorlar? 62- Allah rzk kullarndan dilediine bol bol verir, dilediine de ksar. phesiz, Allah her eyi hakkyla bilen Aliymdir. 63- Andt (yemin) olsun ki onlara: Semadan su indirip onunla lmnn ardndan arz canlandran kimdir? diye sorsan, mutlaka, Allah derler. De ki: (yleyse) hamd da Allah'a mahsustur. Fakat onlarn ou (syledikleri zerinde) dnmezler. 64- Bu dnya hayat sadece bir elenceden, bir oyundan ibarettir. Ahiret yurduna (oradaki hayata) gelince, ite asl yaama odur. Keke bilmi olsalard!

ANKEBT SURES 951

65- Gemiye bindikleri zaman, dini yalnz O'na has klarak (ihlsla) Allah'a yalvarrlar. Fakat onlar salimen karaya karnca, bir bakarsn ki, (Allah'a) ortak komaktadrlar. 66- Kendilerine verdiklerimize kar nankrlk etsinler ve sefa srsnler bakalm! Ama yaknda bilecekler! 67- evrelerinde insanlar kaplp gtrlrken, bizim (Mekke'yi) gven iinde kuds bir yer yaptmz grmediler mi? Hl btla inanp Allah'n nimetine nankrlk m ediyorlar? 68- Allah'a kar yalan uyduran yahut kendisine hakk gelmiken Onu yalan sayandan daha zalimi kimdir? Cehennemde kfirlere yer mi yok! 69- Ama bizim urumuzda cihat edenleri elbette kendi yollarmza eritireceiz. Hi phe yok ki Allah muhsinlerle beraberdir. Hayr, o, kendilerine ilim verilenlerin sinelerinde apak ayetlerdir. Kuran, apak hakikt ve zevk ilimlerinden ibarettir, mahalli de muhakkik alimlerin gsleridir. Bunlar, gaiplerin gaybndan gse nazil olmu anlamlardr, dil ve zikre vaki olan lafzlar ve harfler deildir. Bunlar da istidatlar olmad iin perdelenmi kfirlerden ve rezilliklerle, ztlarn yannda durmakla istidatlarn iptal ettirmi zalimlerden bakas inkr etmez. Cehennem kfirleri epeevre kuatacaktr. Haktan perdelenmileri. nk, tabii rtlere, heyulani perdelere brmlerdir, yle ki ilerinde tekbir aklk, nur lemini seyretmelerini, grmelerini, aydnlanmalarn, soluk almalarn, huzura ermelerini salayacak tekbir aralk kalmamtr. O gn azap, onlarstlerindensaracaktr. Haktan yoksun kaldklar, nurdan perdelendikleri ve kahr altnda yandklar iin. Hem de ayaklarnn altndan saracaktr. lezzet ve ehvetlerden mahrum kaldklar, sebep ve aletleri yitirmelerinden dolay lezzet ve ehvetlerden perdelendikleri, heyetlerin elemleriyle, eserlerin ateiyle azap grdkleri iin. Onlar iki bela ile musibete duardrlar. Bir yandan asli ftratlar uyarnca ulvi cihete zlem duyarlar, br yandan arzi heyetlerin kklemesi yznden sfli cihete itiyak duymaktadrlar. Fakat, her iki cihetten de mahrumdurlar. Berzah leminde bu iki cihet arasnda hapsedilirler. Byle bir azaptan Allaha snrz.

952 TEFSR- KEBR / TEVLT

Cihat edenleri tarik ehlinden bizim urumuzda sfatlarmzda seyretmek suretiyle cihat edenleri bu, kalbi bir seyirdir. nk tarikata yeni balam kii nefis makamnda olduundan dolay onun seyri Allaha varmak iin cihat etmek eklindedir. Bu seyir esnasnda mcahede huzur ve murakabe, Allaha doru istikamet zere olma ve tecellilerin hkm zere sebat eklinde olur. Eritireceiz zata vasl olmann yollarna, yani sfatlara ulatracaz. nk sfatlar, zatn perdeleridir. Bu yzden, sfatlarla sfatlanmak suretiyle onlarn ilerinde sluk etmek, Allahn mevsuf olduu sfat uyarnca Allah iin sabit olan ismin hakiktine ulatrr. Bu da birlik zatnn ayndr. Ve buras teklik huzurunun kapsdr. Hi phe yok ki Allah muhsinlerle beraberdir. Allaha mahede zere ibadet edenlerle beraberdir. Nitekim, Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: hsan; Allah gryormusun gibi Ona ibadet etmendir. O halde Muhsinler, sfatlarn iinde, onlarla sfatlanarak sluk edenlerdir. nk murakabe ve mahede ile ibadet etmektedirler. Rasulullah (s.a.v) Allah gryormusun gibi buyuruyor, nk grme ve mahede etme ayni olur. Bu da ancak sfatlardan sonra zatta fena bulmakla mmkndr.

RM SURES 953

RM SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Elif. Lm. Mm. 2.3.4.5- Rumlar, (Araplarn bulunduu blgeye) en yakn bir yerde yenilgiye uradlar. Halbuki onlar, bu yenilgilerinden sonra birka yl iinde galip geleceklerdir. Eninde sonunda emir Allah'ndr. O gn mminler de Allah'n nusretiyle (yardmyla) sevineceklerdir. Allah, dilediine nusret (yardm) eder. O, mutlak g sahibi Azizdir, ok esirgeyici Rahiymdir. 6- (Bu) Allah'n vaat ettiidir. Allah vadinden caymaz; fakat insanlarn ou bilmezler. 7- Onlar, dnya hayatnn grnen yzn bilirler. Ahiretten ise, onlar tamamen gafildirler. Elif. Lam. Mim. Rumlaryenilgiye uradlar. Daha nce eitli mnasebetlerle zikredildii gibi ilim ve mebde sfatlaryla teklik zat, ruhani kuvvetler rumlarnn sadr dediimiz nefis arzna en yakn bir yerde yenilmelerini ngrmtr. nk mebdenin feyzi, halkn izharn ve Hakkn da onunla perdelenmesini gerektirir. u halde Hakka en yakn olan her ey, halka en yakn olan eyce malup edilir. Mbdi (yaratl balatan) isminin yaratln mazhar, yce Allahn onunla ve zahir ismiyle, Halk ismiyle tecelli etmesinin hkm budur. Ksacas, Allahu teala, mbdilik huzurundaki isimlerle tecelli eder. Onlarsonra yenilgilerinin ardndan galip geleceklerdir. Allaha dn ve galibiyetin zuhuruyla perdelenmi Acem nefsani kuvvetler Farslarn yenilgiye uratacaklardr. Birka yl iinde kemale doru ykseliin gerekletii bir ta hal, huzur vakitleri, makam ve tecelliler iinde galip geleceklerdir. nceemir Allahndr. mbdi (yaratl balatan) ismi hkmnce emir Onundur. sonda emir Allahndr. Muid (yeniden yaratan) ismi hkmnce, semalarda ve arz da emri ynlendirir. Sonra Ona ykselir o

954 TEFSR- KEBR / TEVLT

gn yani ruhani kuvvetler Rumlarnn nefsani kuvvetler Farslarna galibiyetlerinin gerekletii gn, Mminler Allahn yardmyla sevinirler. Semavi melekutlardan onlar desteklemesinden, kutsi yardmlar onlara gndermesinden dolay sevinirler. Dilediine yardm eder. nayet ehlinden ve inayet sayesinde istidat sahibi olan kimselerden dilediine yardm eder. O, mutlak g sahibidir. Gldr, perdelenmi Farslarn kahrn, gcn malup eder. ok esirgeyicidir. kemal mahiyetli yardmlarn, kutsi desteinin nurlarn galip gelen Rumlarn zerine indirir. Bu Allahn vaat ettiidir. inayet ehlinden olup istidat sahibi olanlar kemale erdireceine ilikin vaadidir. Allah vaadinden caymaz; fakat insanlarn ou bilmezler. perdelendikleri iin bu galibiyetin kendi kuvvetlerinin ve kazanlarnn rn olduunu sanrlar. nayet gsterilen kimsenin istidad olmad iin kemale ulama amacyla say etme derecesine ulaamayacan sanrlar ve bu istidadn da Allahn muvaffak klmasnn bir eseri ve inayetinin alameti olduunu, almann olmamasnn Onun tarafndan yardmsz, yz st braklmann belirtisi, inayet gsterilmeyen biri olmann iareti olduunu dnmezler. Onlar, dnya hayatnn grnen yzn bilirler. Trl kazanlara erimenin kullarn almalarna ve planlamalarna bal olduunu dnrler. Onlar batndan ve ruhani lemin hallerinden tamamen gafildirler. u bitimli dnya hayatndan sonra sonsuz, ebedi bir hayat olduu gereini kavrayamazlar. Nitekim, yce Allah yle buyurmutur: Ahiret yurduna (oradaki hayata) gelince, ite asl yaama odur. Keke bilmi olsalard! (Ankebut, 64) Onlar, kullarn plan ve almalarnn ardnda Allahn takdirinin ve hkmnn olduunu bilmezler. 8- Kendi kendilerine, Allah'n, semalar, arz ve ikisinin arasnda bulunanlar ancak hakk olarak ve muayyen bir sre iin yarattn hi dnmediler mi? nsanlarn birou, Rablerine kavumay gerekten inkr etmektedirler. 9- Onlar, yeryznde gezip de kendilerinden ncekilerin kbetlerinin nice olduuna bakmadlar m? Ki onlar, kendilerinden daha gl idiler; yeryzn kazp alt st etmiler, onu bunlarn imar ettiklerinden daha ok imar etmilerdi. Resulleri, onlara da nice ak deliller getirmilerdi. Zaten Allah onlara zulmedecek deildi; fakat onlar kendi kendilerine zulmetmekteydiler. 10- Sonunda, Allah'n yetlerini yalan sayarak ve onlar alaya alarak ktlk yapanlarn kbetleri pek fena oldu.

RM SURES 955

Kendi kendilerineAllahn.yarattnhi dnmediler mi? yedi gayb semasn, beden arzn ve bu ikisinin arasnda bulunan tabii kuvvetleri, arz melekutunu, ruhaniyeti, gk melekutunu, sfat ve ahlak ve daha nice varl hikmet ve adalete uygun olarak yarattn, Hakkn bunlarn mazharlarna, istidatlarnn tecelliyi kabul etme kapasitelerine gre zuhur ettiini dnmediler mi? Ve muayyen bir sre bundan maksat, onlarn her biri iin belirlenen kemal derecesi ve ilk istidadnn hviyetinin gerei olarak Allahta fena bulma dzeyidir. Bylece, istidatlarnn oranna gre mahede ederler, Allahn sfatlar ve zatyla ilerine ilkasn gzlemlerler. nsanlarn birou, Rablerine kavumay gerekten inkr etmektedirler. nk, Ondan perdelenmilerdir. Byle bir eyin baka bir lemde ekli karlama ile, yani bir hviyetin dier bir hviyetin iine girmesiyle olabileceini sanrlar. 11- Allah, ilkin mahlkunu yaratr, (lmden) sonra da bunu (yaratmay), tekrarlar. Sonunda hep O'na dndrlecek rcu ettirilecsiniz. 12- Kyametin kopaca gn, gnahkrlar (mitsizlik iinde) susacaklardr. 13- (Allah'a kotuklar) ortaklarndan kendilerine hibir efaati kmayacaktr. Zaten onlar, ortaklarn da inkr edeceklerdir. 14- Kyamet kopaca gn, ite o gn (mminlerle inkrclar) birbirlerinden ayrlacaklardr. 15- man edip iyi iler yapanlara gelince, onlar, cennette nimetlere ve sevince mazhar olacaklardr. 16- nkr edenler, yetlerimizi ve ahiret bulumasn yalan sayanlar ise, ite onlar azapla yz yze braklacaklardr. 17.18- Haydi siz, akama ulatnzda (akam ve yats vaktinde) sabaha kavutuunuzda, gndzn sonunda ve le vaktine eritiinizde SubhanAllah' tesbih edin (namaz kln), ki semalarda ve arzda hamd O'na mahsustur. 19- lden diriyi, diriden de ly O karyor; arz lmnn ardndan O canlandryor. te siz de (kabirlerinizden) byle karlacaksnz. 20- Sizi topraktan yaratmas, O'nun (varlnn) delillerindendir. Sonra siz, (her tarafa) yaylan insanlar oluverdiniz.

956 TEFSR- KEBR / TEVLT

21- Kaynamanz iin size kendi (cinsi)nizden eler yaratp aranzda sevgi ve merhamet peyd etmesi de O'nun (varlnn) delillerindendir. Dorusu bunda, iyi dnen bir kavim iin ibretler vardr. Allah, ilkin mahlukat yaratr. Farslar Rumlara galip getirmek suretiyle yaratmay balatr. Sonra da bunu tekrarlar. Bu sefer Rumlar Farslara galip getirerek yaratmay tekrar eder. Sonunda hep Ona dndrleceksiniz. Onda fena bulacaksnz. Kyametin kopaca gn. Kk kyametin meydana gelecei gn gnahkrlar susacaklardr. Allahn rahmetinden umutlarn keseceklerdir. Rahmeti kabul edecek istidada sahip olmaylar nedeniyle azapta hayret iinde kalakalrlar. Veya Mehdinin (a.s) zuhuruyla gerekleecek byk kyamette, onun satveti altnda kahrolurlar, Allahn rahmetinden mahrum kalrlar. O gn, mminlerle kfirlerin birbirlerinden ayrlmalar suretiyle insanlar farkl zmreler eklinde belirginleirler. SubhanAllah tesbih edin. Onu, kendisinden bakasnn varlk, sfat, fiil ve tesir olarak var olmasndan tenzih edin. Akama ulatnzda Fars karanlnn Rum nuruna galip gelmesi akamna vardnzda ve sabaha kavutuunuzda ve Rumlarn nurlarnn Fars karanlna kar stnlk salad zamanda. Hamd Ona mahsustur. Ruhaniler nurunun nefsaniler karanlna galip gelmesi ve ruh gneinin douunun yaklamas sabahnda kemal sfatlarnn zuhuruyla, cemal tecellilerinin yedi gayb semalarnda belirmesiyle, nefsaniler karanlnn ruhaniler nuruna galip gelmesi akamnda celal sfatlarnn beden arznda zuhur etmesiyle gndzn sonunda fena bulduklar vakitte, ruh gneinin zatta kaybolduu zamanda ve le vaktine eritiinizde fena sonras bekada, istikamet ve istiva vaktinde Ona hamd edin. karyor sabah vaktini yeniden getirerek kalp dirisini nefis lsnden karyor. karyor akam esnasnda yeniden var etmek suretiyle kalp dirisinden nefis lsn karyor. Canlandryor bylece, o esnada beden arzn diriltiyor. te siz de byle karlacaksnz. ikinci hayatta, ahirette kabirlerinizden byle karlacaksnz. Onun delillerindendir. bilgi ve sluk olarak zatna ulamann vesileleri konumunda olan sfatlarndan ve fiillerinden biri de size kendinizden eler yaratmas dr. Yani sizin iin nefislerden ruhlarn elerini yaratt. kaynamanz iin onlara meyletmeniz, sevgiyle onlara eilim gstermeniz, onlara etki edip onlardan etkilenmeniz iin. Aranzdapeyda etmesi iki tarafl sevgi ve rahmet

RM SURES 957

duygusu yaratmas da Onun ayetlerindendir. Bylece, nefis ruhu ve tesirini seviyor, etkisini kabulleniyor. Taknlktan uzaklap skunete ediyor, arnyor. Onun ahlakyla ahlaklanp kurtulua eriyor. Ruh da zerinde tesir brakmak suretiyle nefsi seviyor, onun zerine nurunu yanstyor. Yce Allah da iyiliinin ve efktinin bir gstergesi olarak mbarek bir evlat vererek ona merhamet ediyor. O da evladn bereketiyle ykseliyor, onun araclyla kemali zuhur ediyor. Dorusu bundaibretler vardr. sfatlar ve kemaller vardr iyi dnen bir kavim iin. Nefisleri ve zatlar ile birlikte onlarda cibilliyet olarak var olan ilerine yerletirilen zellikler zerinde tefekkr eder bir topluluk iin ayetler vardr. 22- O'nun delillerinden biri de, semalar ve arz yaratmas, lisanlarnzn ve renklerinizin deiik olmasdr. phesiz, bunda bilenler iin (alnacak) dersler vardr. 23- Gece olsun gndz olsun, uyumanz ve Allah'n ltfundan (nasibinizi) aramanz da O'nun (varlnn) delillerindendir. Gerekten bunda, iiten bir kavim iin ibretler vardr. 24- Yine O'nun delillerindendir ki, size korku ve mit vermek zere imei gsteriyor, semadan su indirip lmnn ardndan arz onunla diriltiyor. Dorusu bunda, akln kullanan bir kavim iin (alnacak) dersler vardr. 25- Semann ve arzn O'nun buyruu ile durmas da O'nun (varlnn) delillerindendir. Sonra sizi topraktan bir ard m hemen (kabirlerinizden) kverirsiniz. 26- Semalarda ve arzda olanlar hep O'nundur. Hepsi O'na boyun emitir. 27- Yaratmaya balayan, sonra onu tekrarlayan O'dur, ki bu, O'nun iin pek kolaydr. Semalarda ve arzda (tecelli eden) en yce sfat O'nundur. O, mutlak g ve hikmet sahibidir. 28- Allah size kendinizden bir temsil getirmektedir: Mlkiyetiniz altnda bulunan kleler iinde, size verdiimiz rzklarda-birbirinizden ekindiiniz gibi kendilerinden ekineceiniz derecede sizinle eit (haklara sahip)- ortaklarnz var m? te biz yetlerimizi, akln kullanacak bir kavim iin bylece aklyoruz.

958 TEFSR- KEBR / TEVLT

29- Gel gr ki hakszlk edenler, bilgisizce kt arzularna uydular. Allah'n saptrdn kim doru yola eritirebilir? Onlar iin herhangi bir yardmc yoktur. 30- (Raslm!) Sen vechini (yzn) hanf olarak dine, Allah insanlar hangi ftrat zere yaratm ise ona evir. Allah'n yaratnda deime yoktur. te dosdoru din budur; fakat insanlarn ou bilmezler. Lisanlarnzn deiik olmas nefis, kalp, sr, ruh ve hafa lisanlarnzn her makama zg bir sz olmas suretiyle farkl oluu, ve renklerinizin eitlenmeniz ve yedi semada ve arzda telvinlenmeniz delillerden dir. limlerinin mertebelerini bilen alimler iin sfat ve fiil tecellilerindendir. Uyumanz nefis gecesinde gaflette olmanz, kalp gndznde nefsin sfatlaryla zuhur etmeniz, Allahn ltfundan aramanz kemalatlarda ykselmek, ahlak ve makam edinmeniz, Hakkn szn kalp kulayla dinlemeniz, hallerde belirginleen makamlara gre onlarn anlamlarn kavramanz Onun ayetlerindendir. Gsteriyor balanglarda dou ve parlday imeini gsteriyor. Kaybolup gitmesinden, bylece onu yitirmek suretiyle karanlkta kalmaktan korkar, tekrar dnmesini, daha fazla aydnlk vermesini umarsnz. Ondan sonra ruh semasndan ve sekinet bulutundan ilham ve keif yamurlar yaar. Onunla nefis arzlar ve cehaletle lm bulunan kurumu istidatlar yeniden dirilir. Akln kullanan bir kavim iin nefislerini gnll olarak akllarnn isteklerine, ilham mahiyetindeki varidatlarn anlamlarna, kendi yararlarna olan hikmet ve makullerin emrine veren bir topluluk iin ibret dersleri vardr. En yce sfat Onundur. En yce vasf, varlkta tek olma, zati birlik Onundur. Mfessir Mcahid bu ifadeyi tefsir ederken ne gzel sylemitir: Bu, Ondan baka ilah yoktur, demektir. Sen yznevir. Tevhid dinine. Bu, Hakkn yoludur. Bu yzden cmle iinde terkip halinde deil, mutlak olarak kullanlmtr. Yani bu, mutlak dindir. Ondan bakas din deildir. nk yar yolda kalp kesilmilerdir, maksada ulatrmamlardr. Ayette geen vech, btn ayrlmazlar ve arazlaryla beraber mevcut olan zat demektir. Onu dine evirmek ise, bu zat Haktan baka her eyden soyutlamak, Hak ile kaim klmak, Hakla beraber durmak, nefsine de bakasna da dnp iltifat etmemektir. Bu takdirde seyri, Allahn seyri, dini ve tarikat da Allahn dininin ve yolunun zerinde bulunduu din ve tarikat olur.

RM SURES 959

nk Allahtan bakasn varlk olarak grmez. Hanif olarak yzn evirerek, Allahtan bakas iin varlk ispat edenlerin, bylece Allaha ortak koanlarn taptklar bakalarnn ve elerin yollarndan ibaret olan batl dinlerden Hakka meylederek. Allah insanlar hangi ftrat zere yaratm ise yani, Allahn insanlarn yaratllarna esas kld ftrattan ayrlmayn. Ftrat, insan hakiktinin varoluuna esas oluturan ezeli saflk ve arnmlk, salt ftri tevhid halidir. Bu ilk ftrat en kutsi feyizden baka bir ey deildir. Ki en kutsi feyiz, zatn ayndr. Buna bal kalan kimsenin eilimi, meyli tevhidden uzaklama ve Haktan perdelenme eklinde olmaz. Bilakis eilimi, meyli ve perdelenmesi hayatn rtlerinden ve yaratl veya terbiye alkanlk sebebiyle oluan doal arazlardan olur. Birincisine ilikin delil Rasulullahn (s.a.v) kutsi bir hadiste bize aktard u hakikttir: Btn kullarm hanifler olarak yarattm. Sonra eytan onlar hilelerle dinlerinden uzaklatrd, bana bakasn ortak komalarn emretti. kincisine ilikin delil ise Rasulullahn (s.a.v) u szdr: Her ocuk ftrat zere doar, sonra ana babas onu ya Hristiyanlatrr veya Yahudiletirir. Yoksa bu hakikt kendi iinde zati hali itibariyle deimez, nk byle bir ey imknszdr. Allahn yaratnda deime yoktur. te dosdoru din budur; fakat insanlarn ou bilmezler. ayetinin anlam da budur. Yani insanlarn ou bu hakiktin bincinde deildir. 31- Hepiniz O'na ynelerek O'na kar gelmekten saknn, salt (namaz) ikame edin! mriklerden olmayn. 32- Dinlerini paralayan ve blk blk olanlardan (olmayn. Bunlardan) her frka, kendilerinde olan ile bbrlenmektedir. 33- nsanlarn bana bir sknt gelince, Rablerine ynelerek O'na yalvarrlar. Sonra Allah, katndan onlara bir rahmet (nimet ve bolluk) tattrnca, bakarsnz ki onlardan bir grup yine Rablerine ortak kouyorlar. 34- Kendilerine verdiklerimize nankrlk etsinler bakalm! Haydi sefa srn; ama yaknda bileceksiniz! 35- Yoksa onlara bir kesin delil indirdik de, o delil, mrik olmalarn m sylyor?

960 TEFSR- KEBR / TEVLT

36- nsanlara bir rahmet tattrdmzda ona sevinirler. ayet yaptklarndan tr balarna bir fenalk gelse hemen mitsizlie dverirler. 37- Grmediler mi ki Allah, rzk dilediine bol bol vermekte, dilediininkini de daraltmaktadr. phesiz, imanl bir kavim iin bunda ibretler vardr. 38- O halde sen, akrabaya, yoksula, yolda kalma hakkn ver. Allah'n rzasn isteyenler iin bu, en iyisidir. te onlar kurtulua erenlerdir. 39- nsanlarn mallarnda art olsun diye verdiiniz herhangi bir faiz, Allah katnda artmaz. Allah'n rzasn isteyerek verdiiniz zekta gelince, ite zekt veren o kimseler, evet onlar (sevaplarn ve mallarn) kat kat arttranlardr. 40- Allah, (o yce varlktr) ki sizi yaratm, sonra rzklandrmtr; sonra O, hayatnz sona erdirecek, daha sonra da sizi (tekrar) diriltecektir. Peki sizin (Allah'a e tuttuunuz) ortaklarnz iinde bunlardan birini yapabilecek var m? Allah onlarn ortak kotuklarndan mnezzehtir ve ycedir. 41- nsanlarn bizzat kendi iledikleri yznden karada ve denizde dzen bozuldu, ki Allah yaptklarnn bir ksmn onlara tattrsn; belki de (tuttuklar kt yoldan) dnerler. 42- (Raslm!) De ki: Yeryznde gezip dolan da, daha ncekilerin kbetleri nice oldu, grn. Onlarn ou mrik idi. 43- Allah katndan, dn olmayan bir gn (kyamet gn) gelmeden nce ynn o hakk dine evir! O gn (insanlar) blk blk ayrlacaklardr. 44- Kim inkr ederse, inkr kendi aleyhine olur. yi iler yapanlara gelince, onlar da kendileri iin (cennetteki yerlerini) hazrlam olurlar. 45- Zira Allah, iman edip iyi iler yapanlara kendi ltfundan karlk verecektir. phesiz O, kfirleri sevmez. 46- Size rahmetinden tattrsn, emriyle gemiler yzsn, fazlndan (nasibinizi) arayasnz ve kredesiniz diye (hayat ve bereket) mjdecileri olarak rzgrlar gndermesi de Allah'n (varlk ve kudretinin) delillerindendir. 47- And (yemin) olsun ki, biz senden nce kendi kavimlerine nice Resuller gnderdik de onlara ak deliller getirdiler. (Onlar dinlemeyip) gnaha dalanlarn ise cezalarn hakkyla vermiizdir. Mminlere yardm etmek de bize der.

RM SURES 961

48- Allah O'dur ki, rzgrlar gnderir, bunlar da bulutu kaldrr. Derken, Allah onu sema da diledii gibi yayar ve para para eder; nihayet arasndan rahmetin (yamurun) ktn grrsn. Allah, diledii kullarna rahmeti (yamuru) nasip edince, onlar seviniverirler. 49- Oysa onlar, daha nce, zerlerine rahmet (yamur) yadrlmasndan iyice mitlerini kesmilerdi. 50- Allah'n rahmetinin eserlerine bir bak: Arz, lmnn ardndan nasl diriltiyor! phesiz O, lleri de mutlaka diriltecektir. O, her eye kadirdir. 51- And olsun ki, bir rzgr gndersek de onu (ekini) sararm grseler, ardndan muhakkak nankrle balarlar. 52- (Raslm!) Elbette sen llere duyuramazsn; arkalarn dnp giderlerken sarlara o daveti iittiremezsin. 53- Krleri de sapklklarndan (vazgeirip) doru yola iletemezsin. Ancak teslimiyet gstererek yetlerimize iman edenlere duyurabilirsin. 54- Sizi gsz yaratan, sonra gszln ardndan kuvvet veren ve sonra kuvvetin ardndan gszlk ve ihtiyarlk veren, Allah'tr. O, dilediini yaratr. O, hakkyla bilen Aliymdir, stn kudret sahibi Kadiyrdir. 55- Kyamet koptuu gn, gnahkrlar, (dnyada) ancak pek ksa bir sre kaldklarna yemin ederler. te onlar, (dnyada da Haktan) byle dndrlyorlard. 56- Kendilerine ilim ve iman verilenler yle derler: Ant olsun ki siz, Allah'n yazsnda (hkmedildii gibi) yeniden dirilme gnne kadar kaldnz. te bugn yeniden dirilme gndr; fakat siz onu tanmyordunuz. 57- Artk o gn, zulmedenlerin (beyan edecekleri) mazeretleri fayda vermeyecei gibi, onlardan Allah' honut etmeye almalar da istenmez. 58- Ant olsun ki biz, bu Kur'an'da insanlar iin her eit misale yer vermiizdir. ayet onlara bir mucize getirsen inkrclar kesinlikle yle diyeceklerdir: Siz ancak btl eyler ortaya atmaktasnz. 59- te bilmeyenlerin (Hakk tanmayanlarn) kalplerini Allah bylece mhrler. 60- (Raslm!) Sen imdi sabret. Bil ki Allah'n vaadi gerektir. (Buna) iyice inanmam olanlar, sakn seni geveklie sevk etmesin!

962 TEFSR- KEBR / TEVLT

Hepiniz Ona ynelerek bu ifadenin orijinali, takdiri bir zamana bitiik zamirden hal konumundadr. Buna gre kastedilen anlam udur: Vehim eytanlar ve hayal tarafndan varlklar vehmettirilen btn ayar ve onlarn batl dinlerini, cibilliyet rtlerinden, bedensel arazlardan, tabii heyetlerden ve nefsani sfatlardan soyutlanmak suretiyle Hakka ve dinine balanmak suretiyle Ona gnlden ynelerek Allaha has olan bu ftrattan ayrlmayn. Ona kar gelmekten saknn. Ona yneldikten, Onda fena bulmak suretiyle ftrat arndrdktan sonra Ona kar gelmeyin. Salt (namaz) ikame edin Zati mahedeyi ikame edin. Mriklerden olmayn. ftratn kalntlar ve ftrat makamnda benliin zuhuruyla irk komayn. Olanlardan ftrattan dmek, hayat ve gelenek perdeleriyle perdelenmek suretiyle hakiki dinlerini paralayan blk blk olanlardan olmayn. Farkl gruplara blnenlerden olmayn. nk her biri kendi perdesinin yannda durmutur. Perdeleri de farkldr. Ayrca, eytan onlar nefsin sfatlarnn vadilerinde darmadan etmitir. Bu yzden bazlar hayvanlarn, baz yrtclarn, bazlar heva ve hevesin, bazs da zellikle eytann dini zeredir. Nitekim, eytan trlerini saymak da mmkn deildir. Dinler de bunun gibi trl trldr. Her frka, kendilerinde olan ile bbrlenmektedir. Hakiki dinden ayrlan, bylece deiik gruplara ayrlan her frka, ftratn bulankl ve perdenin kalnl karsnda durur ve istidadnn gerektirdii perdelerle sevinir. nk bu durum, perdesinin doasnn gereidir. Bylece hali galip istidat ile uyum gstermitir. Sevinme, uyumlu olan bir eyin uyumluluuyla mevcut olmas karsnda hissedilen bir duygudur. Bu uyumlu ey, o hal asndan aslnda arzi istidat araclyla belirmitir. Yoksa hakiktte, asli istidat uyarnca uyumluluk gstermi deildir. Bu yzden arazn yok olmas esnasnda ac ekmesi, azap grmesi zorunlu olur.

LOKMAN SURES 963

LOKMAN SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Elf. Lm. Mm. 2- te bu yetler, hikmetli kitabn yetleridir. 3- Muhsinler (ihsan sahibleri) iin bir hidayet rehberi ve rahmetdir. 4- O kimseler, salt (namaz) ikame ederler, zekt verirler; onlar ahirete de kesin, yakin bir imanla inanrlar. 5- te onlar, Rableri tarafndan gsterilmi doru yol srat- mustakiym zeredirler ve onlar felaha (kurtulua) erenlerdir. 6- nsanlardan ylesi var ki, herhangi bir ilm delile dayanmadan Allah yolundan saptrmak ve sonra da onunla alay etmek iin bo laf satn alr. te onlara rsvay edici bir azap vardr. 7- Ona yetlerimiz okunduu zaman, sanki bunlar iitmemi, sanki kulaklarnda arlk varm gibi byklk taslayarak yz evirir. Sen de ona ackl bir azabn mjdesini ver! 8.9- phesiz, iman edip de gzel davranlarda bulunan salihler iin, iinde ebed kalacaklar ve nimetleri bol; Nim cennetleri vardr. Bu, Allah'n vaadi hakkdr. O, mutlak g Azz ve hikmet sahibi Hakiymdir. 10- O, semalar grebildiiniz bir direk olmakszn yaratt, sizi sarsmasn diye yere de ulu dalar koydu ve orada her eit canly yayd. Biz semadan su indirip, orada her faydal dabbeden (hayvandan) ift ift bitirdik. 11- te bunlar, Allah'n halk (yarattklar)dr. imdi (ey kfirler!) O'ndan bakas ne yaratm bana gsterin?! Hayr (gsteremezler)! Zalimler apak mbiyn bir dalalet iindeler.

964 TEFSR- KEBR / TEVLT

12- And olsun ki biz Lokman'a: Allah'a kret! diyerek hikmet verdik. kreden ancak kendisi iin kretmi olur. Nankrlk eden de bilsin ki, muhakkak Allah hibir eye muhta olmayan Ganiyydir, her trl vgye lyk Hamiyddir. 13- Lokman, oluna t vererek: Yavrucuum! Allah'a ortak koma! Dorusu irk, byk bir zulmdr, demiti. 14- Biz insana, ana-babasna iyi davranmasn tavsiye etmiizdir. nk anas onu nice skntlara katlanarak tamtr. Stten ayrlmas da iki yl iinde olur. (te bunun iin) nce bana, sonra da ana-babana kret diye tavsiyede bulunmuuzdur. Dn, ancak Banadr. 15- Eer onlar seni, hakknda bilgin olmayan bir eyi (kr krne) bana ortak koman iin zorlarlarsa, onlara itaat etme. Onlarla dnyada iyi gein. Bana ynelenlerin yoluna uy. Sonunda dnnz ancak banadr. O zaman size, yapm olduklarnz haber veririm. 16- (Lokman, tlerine devamla yle demiti:) Yavrucuum! Yaptn i (iyilik veya ktlk), bir hardal tanesi arlnda bile olsa ve bu, bir kayann iinde veya semalarda yahut arzn derinliklerinde bulunsa, yine de Allah onu (senin karna) getirir. Dorusu Allah, en ince ileri grp bilen Latiyfdir ve her eyden haberdar Habrdir. 17- Yavrucuum! Salt (namaz) kl, iyilii emret, ktlkten vazgeirmeye al, bana gelenlere sabret. Dorusu bunlar, azmedilmeye deer ilerdir. 18- Kmseyerek insanlardan yz evirme ve yeryznde bbrlenerek yrme. Zira Allah, kendini beenmi vnp duran kimseleri asla sevmez. 19- Yrynde tabi ol, sesini alalt. Unutma ki, seslerin en irkini merkeplerin sesidir. 20- Allah'n, semalarda ve arzda (nice varlk ve imknlar) sizin emrinize verdiini, nimetlerini ak ve gizli olarak size bolca ihsan ettiini grmediniz mi? Yine de, insanlar iinde, -bilgisi, rehberi ve aydnlatc bir kitab yokken- Allah hakknda tartan kimseler vardr. 21- Onlara Allah'n indirdiine uyun! dendiinde: Hayr! Biz babalarmz zerinde bulduumuz yola uyarz, derler. Ya eytan, onlar alevli atein azabna aryor idiyse de mi?!

LOKMAN SURES 965

22- yi davranlar iinde kendini btnyle Allah'a veren kimse, gerekten en salam kulpa yapmtr. Zaten, btn ilerin sonu Allah'a varr. 23- (Raslm!) nkr edenin inkr seni zmesin. Onlarn dn ancak bizedir. te o zaman yaptklarn kendilerine haber veririz. Allah kalplerde olan phesiz ok iyi bilir. 24- Onlar biraz faydalandrr, sonra kendilerini ar bir azaba srkleriz. 25- And olsun ki onlara, Semalar ve arz kim yaratt? diye sorsan, mutlaka Allah... derler. De ki: (yleyse) hamd da yalnz Allah'a mahsustur, ama onlarn ou bilmezler. 26- Semalarda ve arzda ne varsa, hepsi Allah'ndr. Bilinmeli ki, asl Gan ve vlmeye lyk Hamiyd olan Allah'dr. 27- ayet yeryzndeki aalar klem, deniz de arkasndan yedi deniz katlarak (mrekkep olsa) yine Allah'n szleri (yazmakla) tkenmez. phe yok ki Allah mutlak galip Azzdir, hikmet sahibiHakiymdir. 28- (nsanlar!) Sizin yaratlmanz ve diriltilmeniz, ancak tek bir kiinin yaratlmas ve diriltilmesi gibidir. phesiz Allah, Semdir Basiyrdir. Kendini btnyle Allaha veren kimse fiillerinde, sfatlarnda veya zatnda fena bulmak suretiyle varln Allaha veren iyi davranlar iinde ki kimse. Makamna gre Onu mahede etmek zere Ona ibadet eden kimse. Balangta Onun fiillerini mahede etmek zere tevekkl amellerini iler, ikincisinde sfatlarn mahede etmek zere rza makamnda amel eder, ncsnde zatn mahede etmek zere tahakkukta istikametle amel ederse Yapm olur en salam kulp olan tevhid dinine sarlm olur. Zaten btn ilerin sonu Allaha varr. Onda fena bulmak zere btn iler Ona varr. Her eyin sonu Odur. 29- Grmedin mi ki Allah, geceyi gndze ve gndz geceye sokmaktadr. Gnei ve ay da buyruu altna almtr. Bunlarn her biri belli bir vdeye kadar hareketine devam eder. Ve Allah, yaptklarnzdan tamamen haberdar Habrdir.

966 TEFSR- KEBR / TEVLT

30- Bu undandr: nk Allah, hakkn ta kendisidir; O'ndan baka taptklar ise hi phesiz btldr. Gerekten Allah ok yce, ok ulu Aliyyul-Kebrdir. 31- Size varlnn delillerini gstermesi iin, Allah'n ltfuyla gemilerin denizde yzdn grmedin mi? phesiz bunda, ok sabreden, ok kreden herkes iin ibretler vardr. 32- Dalar gibi dalgalar onlar kuatt zaman, dini tamamen Allah'a has klarak (ihlsla) O'na yalvarrlar. Allah onlar karaya kararak kurtard vakit, ilerinden bir ksm orta yolu tutar. Zaten bizim yetlerimizi, ancak nankr hinler bilerek inkr eder. 33- Ey nsanlar! Rabbinize kar gelmekten saknn. Ne babann evld, ne evldn babas nmna bir ey deyemeyecei gnden ekinin. Bilin ki, Allah'n verdii sz gerektir. Sakn dnya hayat sizi aldatmasn ve eytan, Allah'n affna gvendirerek sizi kandrmasn. 34- Kyamet vakti hakkndaki bilgi, ancak Allah'n katndadr. Yamuru O yadrr, rahimlerde olan O bilir. Hi kimse yarn ne kazanacan bilemez. Yine hi kimse nerede leceini bilemez. phesiz Allah, her eyi bilendir, her eyden haberdardr. Grmedin mi beden feleinin, hayat ve idrak kuvveti gibi sfatlarn zerine indirmek ve aletlerle onu hazrlamak suretiyle heyuli denizde yzdn? Allahn ltfuyla yani kemalat kabul etme istidadna sahip olduu iin. Sizegstermesi iin. bu yzme ve istidat araclyla size fiil ve sfat tecellilerinin ayetlerini gstermek iin. phesiz bundaibretler vardr. fiil ve sfatlarnn tecellilerine dair ayetler vardr. nk Allahn fiil ve sfatlar ancak bu mazharlar zerinde zuhur ederler. ok sabredenleriin tevekkl ve rza makamnn salamlamas iin nefsinin fiil ve sfatlarnn zuhur etmesine kar mcahede ederken Allah ile beraber olma hususunda sabreden ve ok kreden Allahn celalinin daha fazla kendisine yansmas iin fiil tecellilerine ilikin tevekkl makamnn hkmlerini ve sfat tecellilerine ilikin rza makamnn hkmlerini eda etmek suretiyle hakkn vererek tecelliler nimetine kreden kimseler iin ibretler vardr.

LOKMAN SURES 967

Dalgalar onlar kuatt zaman nefsin sfatlarnn ve tabiatn gereklerinin oluturduu dalgalar dalar gibi tecelli nurlarnn zerini rten perdeler gibi kendilerini kuatt zaman dini tamamen Allaha has klarak Ona yalvarrlar. hlasla, bulunduklar makamda hakkn eda ederek Allaha snrlar ve ihlasla amel etme hususunda sebat gstermelerinin bereketiyle bu perdeleri kaldrmasn isterler. nk salik, telvin nedeniyle bir st makamdan perdelendii zaman, kendisine ait olan bir aa makamda sebat etmesi gerekir. Tevekkl makamnda ihlas sahibi olmak gibi. Onlarkurtard vakit fiili tecelli ile onlar tevekkl makam karasna karp nefsin galebeleri nedeniyle heyuli denizde boulmaktan yana gvene kavuturduu vakit bir ksm orta yolu tutar. Tevekkl makamnn hakkn verme, temkin ve kalclk zere Allahn fiillerinde seyretme hususunda adalet zere sebat ederler. Bizim ayetlerimiziinkr eder. Tecellilerde makamnn hakkn izafe ederek, telvinatta bunlardan perdelenerek ancak hainler inkr eder. Fetretle snanma srasnda Allah ile gerekletirdii ftri ahde ve akde vefaszlk ederek ihanet eder. Nankr hainler inkr ederler. nk Allahn nimetlerini, Onun honut olduu yerlerde kullanmazlar. Tecellilere ilikin makamnn hakkn eda etmezler. Fiil ve sfat nurlar zuhur ettii zaman tevekkl ve rza ehlinin amelleriyle amel etmezler. Ya da yle bir anlam kastedilmitir: Bu eriatn gemileri bu denizde yzerek kurtulu karasnn ve amellerin sonularnn cennetinin sahiline doru hareket ederler, ki size fiil tecellilerine ilikin ayetleri gstersin. Rabbinize kar gelmekten saknn Kendi fiilleriniz, sfatlarnz ve zatlarnzla zuhur etmekten saknn. Fiillerinizi, sfatlarnz ve zatlarnz Allahta yok edin. Babann evladnamna bir ey deyemeyecei gnden ekinin. Vahdet ve kahrla tecelli eden Allahn karsnda durduunuz zaman, btn balar kesilir. Babann da ocuun da varl sz konusu olmaz. Birbirleri namna bir ey demeleri de mmkn olmaz. Sakn, dnya hayat sizi aldatmasn. Size daha yakn olan kalbi hayatn hakiki ve daimi bir hayat olduu ynnde sizi aldatmasn. nk o vakit hi kimse iin hayat sz konusu olmaz. Ve eytan, Allahn affna gvendirerek sizi kandrmasn. bu takdirde benliinizle zuhur eder, vesveseyle perdelenirsiniz, dolaysyla tuyana der, azarsnz.

968 TEFSR- KEBR / TEVLT

Kyamet vakti hakknda bilgi, ancak Allah katndadr. Byk kyamet ile ilgili bilgi sadece Allah indindedir. Byk kyamet koptuu zaman her ey fena bulacaktr, byle iken bilgileri mi kalr! Yadrr varlklarn fena bulmasndan nce istidatlara gre bunun yamurunu yadrr. Rahimlerde olan bilir istidat rahimlerinde bulunan kemalatn, tam m, eksik mi olduklarn bilir. Hi kimse yarn ne kazanacan bilemez. Gelecek zamanda edinecei ilimleri ve makamlar bilemez. nk istidadnda olan zelliklere kar perdelenmitir. Yine hi kimse nerede makam arzlarnn hangisinde leceini bilemez. indeki kemalat sona erdii iin istidadnn nerede tkeneceini bilemez. nk istidatlar ve onlarn snrlarn bilmek, yce Allahn srf kendisine zg kld, gaiplerin gaybnn kapsamnda olan bir bilgidir. Allah, dorusunu herkesten daha iyi bilir.

SECDE SURES 969

SECDE SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Elif. Lm. Mm. 2- Bu Kitab'n, lemlerin Rabbi tarafndan indirilmi olduunda asla phe yoktur. 3- Yoksa Onu kendisi uydurdumu diyorlar yle mi? Hayr! O, senden nce kendilerine hibir uyarc Nezr gelmemi bir kavmi uyarman iin -doru yolu bulsunlar diye. Rabbinden hakk (Kitab)dr. 4- Semvat, arz ve bunlarn arasndakileri alt gnde (devirde) yaratan, sonra ara istiv eden Allah'dr. O'ndan baka ne bir dost ne de bir efaatiniz vardr. Artk dnp t almaz msnz? Elif. Lm. Mm. Teklik zatnn ve sfatlarn zuhuru, isimlerin huzuru , indirilmi olmasdr mutlak Furkani akl kitabnn Muhammedi varla lemlerin Rabbi tarafndan tam rahmet suretinde onun mazharnda zuhur etmesi eklinde inzal etmi olmasdr. Semvat, arz ve bunlarn arasndakileriyaratanAllahtr. Alt lahi gnde onlarla perdelenmek suretiyle yaratmtr. Bu ise gizlenme (hafa) dneminin mddetidir. Ve bu devir de Ademden (a.s) balar Hz. Muhammed (s.a.v) dnemine kadar devam eder. Sonra istiva etmitir. Muhammedi kalp arna istiva etmitir. Sz konusu gnlerin Cumas konumunda olan bu son gnde btn sfatlarnn tecellisiyle zuhur ettii iin. nk gnein istivas aydnlk ve klarnn yaylmas bakmndan eksiksiz olarak zuhur etmesi eklinde olur. Bu yzden, Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Ben, kyamet gnnn tan vaktinde gnderildim. nk Onun (s.a.v) Nebiy olarak gnderilii kyamet gnnn sabahnn aydnland vakte denk dmektedir. Bu gnn ortas da Mehdinin (a.s) zuhur vaktidir. Bir hikmete mebni olarak Cuma gnleri sabah namaznda bu surenin okunmas mstahap saylmtr. Sizin iinOndan baka onun zuhur

970 TEFSR- KEBR / TEVLT

srasnda bir dost ve bir efaati yoktur. nk herkes Onda fena bulur. Artk dnp t almaz msnz? vahdetin zuhuru srasnda gerekleen ftrat misak kapsamndaki ilk ahit zerinde dnp t almaz msnz? 5- Allah, semdan arza kadar her ii tedbir dzenleyip ynetir. Sonra (btn bu emr olunan iler) sizin sayageldiklerinize gre bin yl tutan bir gnde O'nun nezdine kar. 6- te, grlmeyeni de grleni de bilen Aliym, mutlak galip Azz ve merhamet sahibi Rahiymdir. 7- O (Allah) ki, yaratt her eyi gzel yapm ve ilk bata insan amurdan tynden balatmtr. 8- Sonra onun zrriyetini, dayanksz bir suyun znden retmitir. 9- Sonra onu tesviye ederek tamamlayp ekillendirmi, onda kendi ruhundan nefhetti. Ve sizin iin semi (iitme), basar (grme), fuad(gnl,kalb) yaratmtr. Ne kadar az krediyorsunuz! 10- Topran iinde kaybolduumuz zaman, gerekten (o vakit) biz mi yeniden yaratlacaz? derler. Dorusu, onlar Rablerine kavumay inkr etmektedirler. 11- De ki: Size vekil klnan (bu konuda grevlendirilen) lm melei cannz alacak, sonra Rabbinize dndrleceksiniz. 12- O gnahkrlarn, Rableri huzurunda balarn ne eecekleri, Rabbimiz! Grdk duyduk, imdi bizi (dnyaya) geri gnder de, iyi iler yapalm, artk kesin olarak inandk diyecekleri zaman bir grsen! Her ii tedbir dzenleyip ynetir. Vahdetin zuhuru semasndan gzlenmesinin ve batnn arzna kadar alt gnde gizlenmesi ve yaratclyla ileri dzenler. Sonranezdine kar. Yedinci gnde zuhur etmek suretiyle onun katna kar. O gn sizin sayageldiklerinize gre bin yl tutar. te bu dzenleyip yneten grlmeyenibilendir. Alt gnde gizlenmenin hikmetini de bilir. Grleni de bilir. bu yedinci gnde zuhur edii de bilir. Mutlak galip celal perdeleri iinde eriilmez, mutlak stn Aziz Odur. Merhamet sahibi Rahiym Odur. Perdeleri ap cemalini gstermesi suretiyle merhamet eder. O ki, yaratt her eyi gzel yapmtr. Yaratt eyleri sfatlarnn mazharlar klmakla gzel yapmtr. nk gzellik sfatlara zg bir durumdur. Btn varlklar Onun sfatlarnn mazharlardr. Kmil insan hari. O, zatn cemaline hastr. Onu tesviye ederek tamamlayp

SECDE SURES 971

ekillendirmi Tesviye, (dzgn ekilli) olmakla nitelendirilmitir. Yani dengelidir. En dengeli mizaca ve en gzel yaratla sahip klnmtr. Ki bu sayede yce Allaha zg ruhu kabul edecek istidada sahip olabilsin. Ona kendi ruhundan flemitir. Ve bu insan tryle mahlukat son bulup Hak zahir oldu. lm melei yani czi nefislerin buluma yeri konumundaki klli insan nefsi btnyle ftrattan kopmadka, zulmani heyetler ve nefsani sfatlar perdelese de, tamamen tortularla kaplanma ve balanma kapsnn kapanmas dzeyine varmamsa, lemin kalbi konumundaki nefis onun cann alr. Ama bu dzeye ermise, o zaman sadece azap melekleri onu ayrrlar, cann alrlar. Henz bu snra ulamadklar iin, Rab ile bulumadan perdelenmi olsalar da onlar, sfli cihete meyilleri ile birlikte balar ne eik olarak vasfetmitir. nk su heyetleri ilerinde kk salmtr. Bu yzden grme, iitme ve geri dnme temennisinden sz ediyorlar. nk ilerinde ftrat nuru hi kalmam olsayd, btnyle silinmi olsayd Rabbimiz! Grdk duyduk demezlerdi, geri dnme temennisinden sz etmezlerdi. te bunlar, cehennemde ebediyen kalmayacak olan kimselerdir. Bilakis, gnah heyetlerinin ilerinde kklemesi orannda cehennemde deiiklie uratldktan sonra geri dndrlrler. 13- Biz dilesek, elbette herkese hidayetini verirdik. Fakat, Cehennemi hem cinlerden hem insanlardan bir ksmyla dolduracam diye benden kesin sz kmtr. 14- (O gn onlara yle diyeceiz:) Bugne kavumay unutmanzn cezasn imdi tadn bakalm! Dorusu, biz de sizi unuttuk; yaptklarnzdan tr ebed azab tadn! 15- Bizim yetlerimize ancak o kimseler inanrlar ki, bunlarla kendilerine t verildiinde, byklk taslamadan secdeye kapanrlar ve Rablerini hamd ile tesbih ederler. Elbette herkese hidayetini verirdik. stidat bakmndan eit dzeyde olmak suretiyle herkes iin sluk etmeyi mmkn klar, bunu kolaylatrrdk. Fakat bu, hikmete aykrdr. nk o takdirde tek bir tabiat zere kalrlard. Sonra mmkn mertebeler, imkn dahilinde olmalarna ramen ebediyen zuhur etmezlerdi. Bu lemdeki mertebelerin birou da bu mertebelerin erbabndan hali kalrd. Sonra bu lemde ihtiya

972 TEFSR- KEBR / TEVLT

duyulan adi ve alak ilerin ou yrmezdi, ki hicap, zillet, kasvet ve zulmet gibi sevgi, rahmet, nur ve izzetten uzak kimseler bunlara dayanarak varlklarn srdrrler. O zaman lemin dzeni kontroln yitirir, hidayete erenlerin iyilikleri, yapclklar gereklemi olmazd. nk bunun gereklemesi, dier tabakalarn varlna baldr. Bir dzen gizliliklerle ve aklklarla yrr, iyilik vasfn alr. Eer mazharlarn tm nebilerden ve mutlulardan ibaret olsayd, lemin imar ile megul olan kat nefislerin ve insan kkenli eytanlarn yokluundan dolay dzen bozulurdu. Bir kutsi hadiste Ademin gnahn lemin imarnn sebebi kldm denildiini duymadnz m? Hakikt hikmeti erevesinde istidatlarn gllk-zayflk, saflk-bulanklk bakmndan farkl olmalarn gerektirmitir. Bu balamda, mutlularn ve bedbahtlarn varlna hkmedilmitir ki btn sfatlar btn mertebelerde tecelli etsin. Fakat benden kesin sz kmtr. sznn anlam budur. Yani ezeli hkm bu ekilde belirginlemitir. Ki cehennemidolduracam. tabiat cinlerle gzlere grnmeyen yer meneli nefislerle ve insanlarla dolduracam. Bugne kavumay unutmanzn cezasn imdi tadn bakalm! nk tabii rtlerle, bedensel giysilerle perdelenmitiniz. Biz de sizi unuttuk. Rahmetten nasipsiz klmakla sizi unuttuk. nk siz rahmeti kabul etmediniz, ona arkanz dndnz. Yapp ettiklerinizden dolay imdi sonsuz azab tadn. teden beri esas aldmz tevile gre sonsuzluk mecazi anlamdadr ve uzun zaman ifade etmektedir. Ya da tadn hitab cinlerden ve insanlardan ezeli hkm erevesinde aleyhlerine azap hkm verilen kimselere yneliktir. Ancakinanr. sfatlarmzn alametlerine hakiki anlamda bunlarla kendilerine t verildiindesecdeye kapanan kimseler inanr. Bunun sebebi ayetlerimizi ok abuk kabul etmeleridir. Bu da ftratlarnn saflndan ileri gelir. secdeye sfatlarda fena bulurlar. Rablerini hamd ile teslih ederler. Rablerinin sfatlaryla sfatlanarak zatlarn arndrrlar. te hakiki anlamda tesbihleri ve hamdetmeleri budur. Byklk taslamazlar. nefsin sfatlarnn ve benliin zuhur etmesi suretiyle byklenmezler. 16- Korkuyla ve umutla Rablerine yalvarmak zere (ibadet ettikleri iin), vcutlar yataklardan uzak kalr ve kendilerine verdiimiz rzktan Allah yolunda harcarlar.

SECDE SURES 973

17- Yaptklarna karlk olarak, onlar iin ne mutluluklar saklandn hi kimse bilemez. 18- yle ya, mmin olan, yoldan km kimse gibi midir? Bunlar elbette bir olamazlar. 19- man edip de, iyi iler yapanlara gelince, onlar iin yaptklarna karlk olarak varp kalacaklar cennet konaklar vardr. 20- Yoldan kanlar ise, onlarn varacaklar yer atetir. Oradan her kmak istediklerinde geri evrilirler ve kendilerine: Yalandr deyip durduunuz cehennem azabn tadn! denir. 21- En byk azaptan nce, onlara mutlaka en yakn azaptan tattracaz; olur ki (imana) dnerler. 22- Kendisine Rabbinin yetleri hatrlatldktan sonra onlardan yz evirenden daha zalim kim olabilir! Muhakkak ki biz, gnahkrlara, lyk olduklar cezay veririz. 23- And olsun biz Musa'ya Kitap verdik, (Raslm!) sen ona kavuacandan phe etme. ve onu srailoullarna hidayet rehberi kldk. 24- Sabrettikleri ve yetlerimize kesinlikle inandklar zaman, onlarn iinden, buyruumuzla doru yola ileten rehberler tayin etmitik. 25- Muhakkak ki Rabbin, ihtilf etmekte olduklar eyler hakknda kyamet gn onlarn aralarnda hkmedecektir. 26- Halen yurtlarnda gezip dolatklar kendilerinden nceki nice nesilleri helk ediimiz onlar doru yola sevk etmedi mi? Bunlarda elbette ibretler vardr. Hl kulak vermezler mi? 27- Kupkuru yerlere suyu ulatrdmz, onunla gerek hayvanlarnn gerekse kendilerinin yiyegeldikleri ekini karmakta olduumuzu da grmediler mi? Hl da gremeyecekler mi? 28- Eer doru sylyorsanz, bu fetih (ve hkm) gn hani ne zaman? derler. 29- De ki: Fetih (ve hkm) gnnde inkrclara (o gn ettikleri) imanlar fayda vermeyecek ve kendilerine mhlet de tannmayacaktr! 30- Artk sen onlar brak ve bekle. Zaten onlar da beklemektedirler. Vcutlaruzak kalr. Tabii rtlerden syrlr, bedensel yataklardan ayrlr, heyetleri silerek cihetlerin dna kar. Rablerine yalvarrlar. Telvin yoluyla nefsin sfatlaryla perdelenmekten korkarak

974 TEFSR- KEBR / TEVLT

kalp makamnda tevhide ynelirler. Umutla zata kavumay umarak Kendilerine verdiimiz rzktan irfan ve hakiktlerden Allah yolunda harcarlar istidat sahiplerine infak ederler. Hi kimse bilemez. Onlardan erefli hibir nefis onlar iin nesaklandn bilemez. Zatn cemali, gzlerinin aydnl konumundaki nurlarn nuru ile karlama gibi ne gzellikleri sakladmz bilmezler. Knhne varlamayan, vasfedilmesine imkn bulunmayan nice lezzetler ve neeler bulacaklardr. Yaptklarna karlk olarak arnma, saflkta silinme ve tecellilerin hkmlerine gre amel etmelerinin karl olarak bunlarla karlarlar. Mmin olan ftrat dini zere tevhide iman eden yoldan km kimse gibi midir? hayatn drtlerinin etkisiyle dosdoru dinden kan kimse gibi olur mu? Varp kalacaklar cennet konaklar makamlarna gre cennetten birinde onlar barnrlar. Oysa dierleri ise; Oradan her kmak istediklerinde. ftri eilimleri uyarnca kmak istediklerinde geri evrilirler nk sfli meyil, arzi melekut kahr onlar istila eder. nk tabii heyetler ilerinde kklemitir. Onlara mutlaka en yakn azaptan tattracaz. Bundan maksat da sonular azab, nefislerin muhalefet, tabiatn musibetler, zorluklar ve korkular ateidir. En byk azaptan nce bu en byk azap ise karanlklar araclyla sfatlar ve zatn nurundan perdelenmedir. Olur ki dnerler perdenin younluu nedeniyle oluan kaln tortudan nce en yakn azabn iddetiyle ftratlarn arndrarak Allaha dnerler. And olsun biz Musayaverdik. Furkani akl kitabn verdik. Sen phe etme. Miraca ktn zaman onun mertebesinden geerken onunla karlaacandan phe etme. Nitekim Mira kssasnda Rasulullahn (s.a.v) beinci semda Musa (a.s) ile karlat belirtilmektedir. Bu, Rasulullahn (s.a.v) mnacat makam olan sr makamndan kutsal vadiden ibaret olan ruh makamna ykselii esnasnda gereklemitir. Fetih gnnde mutlak fetih gn olan byk kyamet gn Mehdinin (a.s) zuhur etmesiyle birlikte fayda vermeyecektir. Perdelenmilerin o srada iman etmeleri nk bu srada iman ancak dil ile olabilir. Bu yzden azaplar tkenmeyecektir. Allah, dorusunu herkesten daha iyi bilir.

AHZB SURES 975

AHZB SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Ey Neby! Allah'tan ittika et kfirlere ve mnafklara boyun eme! Elbette, Allah her eyi Aliymen bilmekte ve yerli yerince Hakiymen hikmetle oluturmaktadr. 2- Rabbinden sana vahyedilene uy! phesiz Allah, btn yaptklarnzdan haberdar Habirdir. 3- Allah'a tevekkl et! Vekl olarak Allah yeter. 4- Allah, bir adamn iinde iki kalp yaratmad gibi, zhr yaptnz elerinizi de analarnz yerinde tutmad ve evltlklarnz da z oullarnz olarak tanmad. Bunlar sizin azlarnza geliveren szlerden ibarettir. Allah ise gerei syler ve doru yola O eritirir. 5- Onlar (evlt edindiklerinizi) babalarna nisbet ederek arn. Allah yannda en dorusu budur. Eer babalarnn kim olduunu bilmiyorsanz, bu takdirde onlar din kardeleriniz ve grp gzettiiniz kimseler olarak kabul edin. Yanlarak yaptklarnzda size vebal yok; fakat kalplerinizin bile bile yneldiinde gnah vardr. Allah, balayan afurdur, esirgeyen Rahiymdir. 6- Nebiy, Mminlere kendi canlarndan daha yakndr. Eleri, onlarn analardr. Akraba olanlar, Allah'n Kitabna gre, (miraslk bakmndan) birbirlerine dier mminlerden ve muhacirlerden daha yakndrlar; ancak, dostlarnza uygun bir vasiyet yapmanz mstesnadr. Bunlar, Kitabda mestur sra sra olarak yazl bulunmaktadr. Ey Nebiy! Allahtan ittika et varlk kalnts kalmayacak ekilde kendi zatndan btnyle syrl, fena bul. Kfirlereboyun eme. Benliin zuhur etmesinden dolay baz perdelerde onlara uyum gsterme. Ve mnafklara bakasna bakmak suretiyle mnafklara uyma. Aksi takdirde iki yzl olursun. Rasulullah (s.a.v) bu yasaa

976 TEFSR- KEBR / TEVLT

uyduu iin Gz kaymad ve snr amad. (Necm, 17) eklinde vasfedilmitir. Elbette Allah her eyi bilmektedir. hallerin gnahlarn ilminde bilir. Yerli yerince Hakiymen yapmaktadr. seni telvinlerle snarken hikmete gre davranmaktadr. nk, bunun davet ve mmetin hayat asndan faydas vardr. Eer Rasulullah (s.a.v) telvinleri olmasayd mmetinin bu durumlarn bilemezdi. O takdirde onlara doru yolu gsteremezdi. Telvinatn zuhur esnasnda Rabbinden sana vahyedilene uy. Terbiye amal uyarlara, eitli azarlara ve makama gre karna kard zorluklara uy. Nitekim Eer seni sebatkr klmasaydk. (sra, 74) gibi ayetlerde bu gibi durumlara iaret edilmitir. phesiz Allah, btn yaptklarnzdan haberdardr. Amellerin hangi kaynaklardan doduklarn, nefsani, eytani ya da rahmani hangi sfattan sadr olduklarn bilir ve seni onlara iletir, onlardan arndrr, arnma yollarn sana gsterir, bunlardaki hikmeti bilmeni salar. Allaha tevekkl etgven. Bu telvinlerin savlmas, sz konusu perdelerin ve rtlerin kaldrlmas hususunda Allaha tevekkl et. Vekil olarak Allah yeter. nk bunlar ancak Onun tarafndan kaldrlabilir, alabilir. Senin nefsinle, ilminle ve fiilinle olmaz. Yani, fenada fenay grmek suretiyle perdelenme. nk bu, ister fiillerde, ister sfatlarda, ister zatta olsun veya telvinlerin izale edilmesi eklinde olsun senin fiilinle gereklemez. Btn bunlar Allah yapyor, senin bir mdahalen olmaz, ancak fena bulman baka. Nebiy, Mminlere kendi canlarndan daha yakndr. nk onlarn hakiki varlklarnn ve kemalatnn kayna, iki kutsal feyzin, ilkin istidadi en kutsal feyzin, ikinci olarak kemali mukaddesin meneidir. Dolaysyla, Rasulullah (s.a.v) onlarn gerek babalardr. Bu yzden onun eleri de onlarn anneleridir. Burada haramln korunmas hakiki ynn gzetilmesi itibariyledir. Nebiy, onlarla ftratlarnn kayna olan Hak arasnda bir vastadr. Kemalatlarnn merciidir. O olmadan Hakkn feyzi onlara ulamaz. nk o, en kutsal perde ve ilk yakindir. Nitekim, bir hadiste yle buyurmutur: Allah ilk olarak benim nurumu yaratt. Eer Rasulullah (s.a.v) onlar iin her eyden daha sevimli deilse, bu takdirde kendi nefisleri dolaysyla ondan perdelenmilerdir. Kurtulua ermeleri mmkn olmaz. nk kurtulular Onda fena bulmalarna baldr. O, en byk mazhardr. Akraba olanlar, Allahn kitabna gre, birbirlerine dier mminlerden ve muhacirlerden daha yakndrlar.

AHZB SURES 977

Aralarnda ruhani ve cismani ba bulunduu,ayrca din kardei olduklar, bir de ekli akrabalk mevcut olduu iin birbirlerine bakalarna gre daha yakndrlar. Akrabalk, hakiki uyumu bozmaz. nk ruhani feyiz mizacn istidadna gre etkin olur. Akraba olanlarn mizalar ve ekilleri uyumlu olduu gibi ruhlar ve manevi halleri de uyumlu olur. Ancak dostlarnzayapmanz mstesnadr. Allah iin sevdikleriniz. nk aranzda ruhani uyum ve zati yaknlk vardr. Bir vasiyet yapmanz bunun dndadr. Yani akrabalar arasndakine ek olarak sevginin ve fazilette ortakln gerei olarak onlara ihsanda bulunmanz bunun dndadr. Bunlar Kitabda mestur sra sra olarak Levhi mahfuzda yazl bulunmaktadr. 7- Hani biz Nebiylerden sz misakahum almtk; senden, Nuh'tan, brahim'den, Musa'dan ve Meryem olu sa'dan da. (Evet) biz onlardan pek salam bir sz misakan galiyza aldk. 8- Allah bu sz dorular, doruluklaryla sorumlu klmak iin ald. Kfirler iin de ok ackl bir azap hazrlad. 9- Ey iman edenler! Allah'n size olan nimetini hatrlayn; hani size ordular saldrmt da, biz onlara kar bir rzgr ve sizin grmediiniz ordular gndermitik. Allah ne yaptnz ok iyi grmekteydi. 10- Onlar hem yukarnzdan hem aa tarafnzdan (vdinin stnden ve alt yanndan) zerinize yrdkleri zaman; gzler yld, yrekler grtlaa geldii ve siz Allah hakknda trl trl eyler dndnz zaman; 11- te orada iman sahipleri imtihandan geirilmi ve iddetli bir sarsntya uratlmlard. 12- Ve o zaman, mnafklar ile kalplerinde hastalk (iman zayfl) bulunanlar: Meer Allah ve Raslu bize sadece kuru vaatlerde bulunmular! diyorlard. 13- Onlardan bir grup da demiti ki: Ey Yesribliler (Medineliler)! Artk sizin iin durmann sras deil, haydi dnn! lerinden bir ksm ise: Gerekten evlerimiz emniyette deil, diyerek Nebiyden izin istiyordu; oysa evleri tehlikede deildi, sadece kamay arzuluyorlard. 14- Medine'nin her yanndan zerlerine saldrlsayd da, o zaman savamalar istenseydi, phesiz hemen savaa katlrlar ve evlerinde pek elenmezlerdi.

978 TEFSR- KEBR / TEVLT

15- And olsun ki daha nce onlar, srt evirip kamayacaklarna dair Allah'a sz vermilerdi. Allah'a verilen sz mesuliyeti gerektirir! 16- (Raslum!) De ki: Eer lmden veya ldrlmekten kayorsanz, kamann size asla faydas olmaz! (Eceliniz gelmemi ise) o takdirde de, yaatlacanz sre ok deildir. 17- De ki: Allah size bir suen fenalk dilerse, O'na kar sizi kim korur; ya da size rahmet dilerse (size kim zarar verebilir)? Onlar, kendilerine Allah'dan baka ne bir dost bulurlar ne de bir yardmc. 18- Allah, iinizden (savatan) alkoyanlar ve yandalarna: Bize katln diyenleri gerekten biliyor. Zaten bunlarn pek az savaa gelir. 19- (Gelseler de) size kar pek hasistirler. Hele korku gelip att m, zerine lm baygnl km gibi gzleri dnerek sana baktklarn grrsn. Korku gidince ise, mala dknlk gstererek sizi sivri dilleri ile incitirler. Onlar iman etmi deillerdir; bunun iin Allah onlarn yaptklarn boa karmtr. Bu, Allah'a gre kolaydr. 20- Bunlar, dman birliklerinin bozulup gitmedikleri evham iindedirler. Mttefikler ordusu yine gelecek olsa, isterler ki, lde gebe Araplar iinde bulunsunlar da, sizin haberlerinizi (uzaktan) sorsunlar. Zaten iinizde bulunsalard dahi pek savaacak deillerdi. Hani biz Nebiylerden sz almtk. zellikle sz geen be Nebiyden (ahid) sz almtk. nk daha fazla mertebe ve fazilet sahibi olmalar onlar zel klmtr. Onlardan alnan sz de tevhid, tekmil, ftrat yannda tebli ederek hidayete erdirmedi. Bu, kemal ve tekmille pekitirilmi salam bir szdr. Bu yzden, ayetin orijinalinde misakahum buyurarak hum eki ile sz onlara izafe etmitir. Onlarn uymakla ykml olduklar, onlara zg klnan sz. Nebilerden sz edilirken senden buyrularak bizim Nebiymiz (s.a.v) ilk olarak zikrediliyor. nk mertebe ve eref olarak dierlerinden ncedir. Sorumlu klmak iin yce Allah, ahitleri ve szleri sebebiyle, onlarn yol gstericilikleri vastasyla dorular ilk ahdi ve ftri misak dorulamalaryla sorumlu klmak iin. Nitekim bu ahde Ben sizin Rabbiniz deil miyim? (Araf, 172) ayetiyle iaret etmitir. Onlar da Evet, sen bizim Rabbimizsin demilerdir. Dolaysyla bu, szlerine bal kaldklarn vurgulamaktadr. Nitekim, yce Allah bir ayette de yle buyurmutur: Mminler iinde Allaha verdikleri szde duran nice erler var. u halde, sorulma ancak nebiylerin misakndan dolaydr. nk Allah, onlar Nebiylerinin diliyle sorgulayacak ve onlar da bata ahid olduklar gibi sonda da onlara ahidlik edeceklerdir.

AHZB SURES 979

21- And olsun ki, Raslullah, sizin iin, Allah'a ve ahiret gnne kavumay umanlar ve Allah' ok zikredenler iin gzel bir rnektir. 22- Mminler ise, dman birliklerini grdklerinde: te Allah ve Raslu'nun bize vaat ettii! Allah ve Raslu doru sylemitir, dediler. Bu (ordularn gelii), onlarn ancak imanlarn ve Allah'a ballklarn arttrd. And olsun ki, Rasulullah, sizin iingzel bir rnektir. Her mminin mutlak olarak Rasulullaha (s.a.v) uymas zorunludur. Ki umudu gereklesin, ameli tamam olsun. nk Rasulullah (s.a.v) vuslatlar iin bir arac, sluklar iin bir vesiledir. Bunun nedeni de aralarnda, hemcinslikten kaynaklanan badr. Nefis makamnda gaybe iman etmenin ayrlmaz bir hali olan umuttan sz edilmesi ve bu makamn ameli olan ok zikirle birlikte anlmas unun bilinmesini salamaya yneliktir: in banda olan bir kimse amel, ahlak, cehd, can ve malda fedakrlkta Rasule (s.a.v) tabi olmaldr. nk kiinin balangc salam olmazsa, akbeti baarl olmaz. Sonra mmin insan, arnp nefsin sfatlarndan temizlendiinde, kalp ile ilgili hususlarda Rasule (s.a.v) tabi olmaldr. Doruluk, ahlak, teslimiyet ve tevekkl gibi. Tpk nefis menzillerinde ona tabi olduu gibi kalbi menzillerde de ona uymas gerekir. Ki ona tabi olmann bereketiyle balara, hallere ve bulunduu makamda sfat tecellilerine mazhar olabilsin. Tpk nefis makamnda iken kazanmlara, makamlara ve fiil tecellilerine mazhar olduu gibi. Ayn durum fena buluncaya kadar sr ve ruh makam iin de geerlidir. Rasule tabi olmann sahih, doru ve geerli olmasnn art, Onun haber verdii her eyi tasdik etmektir. Onun verdii hibir haberle ilgili olarak kiinin iinden kuku namna herhangi bir duygu gememelidir. Aksi takdirde, en ufak bir kukuda kararll zayflar, tabi oluu iptal olur. nk amelin esas, asl kesin, kararl bir inantr. Bu yzden yce Allah onlar u ifadelerle vmtr: Mminler ise, dman birliklerini grdklerinde: te Allah ve Rasl'nn bize vaat ettii! Allah ve Rasl doru sylemitir, dediler. nk onlara, bedenlerinden syrlmalar, Allaha ynelirken nefislerinden arnmalar iin musibetler araclyla snanacaklar ve dehetli gelimeler karsnda sarslacaklar vaat edilmiti: Yoksa siz, sizden nce gelip geenlerin bana gelenler size de gelmeden cennete gireceinizi mi sandnz? Yoksulluk ve sknt onlara ylesine dokunmu ve yle sarslmlard ki, nihayet Rasul ve beraberindeki mminler: Allah'n yardm ne zaman! dediler. (Bakara, 214)

980 TEFSR- KEBR / TEVLT

Buarttrd. dman ordularyla snanma olay ancak imanlarn ve Allaha ballklarn arttrd. nk batan itibaren salam ve gl bir imana sahiptiler. Rasule (s.a.v) tabi olular da doru ve geerliydi. Bu yzden yiitlik, ftvvet makamnda, musibetlerle arnma, nefsin kaytlarndan kurtulma snavndan baaryla ktlar. nk ftratlar salamd. Bundan dolay yce Allah yiitlik, ftvvet makamnn kemal derecesi olan vefa ile onlar vasfetmi, onlar gerek anlamda adamlar (erkekler) diye isimlendirmitir: 23- Mminler iinde Allah'a verdikleri szde duran nice erler var. te onlardan kimi, szn yerine getirip o yolda cann vermitir; kimi de (ehitlii) beklemektedir. Onlar hibir ekilde (szlerini) deitirmemilerdir. 24- nk Allah sadkat gsterenleri sadkatlar sebebiyle mkfatlandracak, mnafklara dilerse- azap edecek yahut da (tevbe ederlerse) tevbelerini kabul edecektir. phesiz Allah, balayan afur dur, esirgeyen Rahiymdir. 25- Allah, o inkr edenleri hibir fayda elde edemeden hayra ulatrmadan fkeleri ile geri evirdi. Allah(n yardm) savata mminlere yetti. Allah, dk gl mutlak galib Kaviyyen aziyzadr. 26- Allah, ehl-i kitaptan, onlara (mrik ordularna) yardm edenleri kalelerinden indirdi ve kalplerine korku drd; bir ksmn ldryor, bir ksmn da esir alyordunuz. 27- Allah, onlarn yerlerine, yurtlarna, mallarna ve ayak basmadnz topraklara sizi miras yapt. Allah'n her eye gc yeter. 28- Ey Nebiy! Elerine yle syle: Eer dnya dirliini ve ssn (refahn) istiyorsanz, gelin size boanma bedellerinizi vereyim de, sizi gzellikle salvereyim. 29- Eer Allah', Onun Rasuln ve ahiret yurdunu diliyorsanz, bilin ki, Allah, iinizden gzel davrananlar iin byk bir mkfat hazrlamtr. 30- Ey Nebiy hanmlar! Sizden kim ak bir hayszlk yaparsa, onun azab iki katna karlr. Bu, Allah'a gre kolaydr. 31- Sizden kim, Allah'a ve Raslune itaat eder ve yararl i yaparsa ona mkfatn iki kat veririz. Ve ona (cennette) bol rzk hazrlamzdr. 32- Ey Nebiy hanmlar! Siz, kadnlardan herhangi biri gibi deilsiniz. Eer (Allah'tan) korkuyorsanz, (yabanc erkeklere kar) ekici bir eda ile konumayn; sonra kalbinde hastalk bulunan kimse mide kaplr. Gzel sz syleyin.

AHZB SURES 981

33- Evlerinizde oturun, eski cahiliye detinde olduu gibi alp salmayn. Namaz kln, zekt verin, Allah'a ve Raslne itaat edin. Ey Ehl-i Beyt! Allah sizden, sadece gnah gidermek ve sizi tertemiz yapmak istiyor. 34- Evlerinizde okunan Allah'n yetlerini ve hikmeti hatrlayn. phesiz Allah, her eyin i yzn bilendir ve her eyden haberi olandr. 35- Mslman erkekler ve Mslman kadnlar, mmin erkekler ve mmin kadnlar, taate devam eden erkekler ve taate devam eden kadnlar, doru erkekler ve doru kadnlar, sabreden erkekler ve sabreden kadnlar, mtevaz erkekler ve mtevaz kadnlar, sadaka veren erkekler ve sadaka veren kadnlar, oru tutan erkekler ve oru tutan kadnlar, rzlarn koruyan erkekler ve (rzlarn) koruyan kadnlar, Allah' ok zikreden erkekler ve zikreden kadnlar var ya; ite Allah, bunlar iin bir mafiret ve byk bir mkfat hazrlamtr. Mminler iinde Allaha verdikleri szde duran nice erler var. Ne adamlar var! Deerleri ne ycedir onlarn! nk ilk ftrat itibariyle Allaha verdikleri sze yakin kuvvetiyle sadk kaldlar, dman kuvvetlerinin zuhur etmesi karsnda da sarslmadlar. Dmanlarn okluu ve gc karsnda hezimete urayp tevhidden, fiil tecellilerini mahede etmekten kanmadlar. pheye dmediler, dmanlarn heybetinden ve caydrclndan ekinip korkmadlar. Onlardan kimi, szn yerine getirdi ahdine vefa gsterdi, ftratnn kemal derecesine ulat. Kimi de beklemektedir. Slukunu srdrerek kararllnn olanca gcyle beklemektedir. Onlar hibir ekilde deitirmemilerdir. Hayatn rtleriyle perdelenmek, ftrata aykr davranlarda bulunmak, nefsi, bedeni ve onlarn lezzetlerini sevmek, sfli cihete ve bu cihetin ehvetlerine meylederek deimediler. Dolaysyla, verdikleri sze ihanet eden yalanclar olmadlar. nk Allah sadakat gsterenleri sadakatleri sebebiyle mkfatlandracaktr. Sfat cennetleriyle dllendirecektir. Mnafklara azap edecektir. Ftrat nuru itibariyle mminlere uyum gsteren, vahdete ynelik ftri meyille mminleri seven, hayatn rtleri sebebiyle, ehvete dalmalar nedeniyle de kfirleri seven, iki cihet arasnda gidip gelen, ne onlardan ne de bunlardan olabilen, nefislerinin

982 TEFSR- KEBR / TEVLT

karanlk heyetleriyle iki arada bir derede kalan mnafklara dilerse bu heyetler ilerinde kk sald iin azap edecektir yahut da tevbelerini kabul edecektir. Bu heyetler arzi olduklar ve ilerinde kk salmadklar iin phesiz Allah, balayandr. nefislerin heyetlerini nuruyla rter. Esirgeyendir. kabul etmesi imkn varsa nefislerin zerine kemal indirir. Ey Nebiy! Elerinesyle bu ayette Hz. Rasulullahn (s.a.v) elerini snamas ngrlyor. Kadnlarn snanmas ise arnmann, soyutlanmann yollarndan biridir. Ftvvet makamna ynelik bir admdr ki bu hususta Hz. Rasule (s.a.v) tabi olmak bir zorunluluktur. Nitekim, Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Sizin dnyanzdan ey bana sevdirildi. Kadnlar, dnya hayatna ve ssne ynelik meyilleri nedeniyle vaktini bulandrmaya kalknca, onlar muhayyer brakt ve nefsini onlardan soyutlad ve onlar, dnya ile kendisi arasnda bir tercih yapmak zere serbest brakt. Eer imanlarnn kuvveti nedeniyle onu tercih ederlerse onunla beraber kalrlar, cem zelliine sahip olduu iin onlar kendisinden ayrmaz. Ama ss talebiyle ve sse meyilleri nedeniyle onun vaktini bulandrrlarsa, o, arnmasn ve Hakka yneliini nefsi gl biri olarak srdrecektir. ayet kadnlar dnyay ve dnyann sslerini tercih ederlerse, Hz. Rasul (s.a.v) onlar bunlardan yararlandracak ve onlar salverecektir (boayacaktr). Onlar kalbinden karacaktr, tpk istila eden kuvvetleri ldrr gibi. 36- Allah ve Raslu bir ie hkm verdii zaman, inanm bir erkek ve kadna o ii kendi isteklerine gre seme hakk yoktur. Her kim Allah ve Raslne kar gelirse, apak bir sapkla dm olur. 37- (Raslm!) Hani Allah'n nimet verdii, senin de kendisine iyilik ettiin kimseye: Eini yannda tut, Allah'tan kork! diyordun. Allah'n aa vuraca eyi, insanlardan ekinerek iinde gizliyordun. Oysa asl korkmana lyk olan Allah'tr. Zeyd, o kadndan iliiini kesince biz onu sana nikhladk ki evltlklar, karlaryla ilikilerini kestiklerinde (o kadnlarla evlenmek isterlerse) mminlere bir glk olmasn. Allah'n emri yerine getirilmitir. 38- Allah'n, kendisine hell kld eyde Nebiye herhangi bir vebl yoktur. nce gelip geenler arasnda da Allah'n deti Snnetullahbyle idi. Allah'n emri mutlaka yerine gelecek, yazlm bir kaderdir.

AHZB SURES 983

39- O (Resuller, Nebiyler) ki Allah'n risaletini emirleri duyururlar, Allah'tan korkarlar ve O'ndan baka kimseden korkmazlar. Hesap grc Hasiyb olarak Allah (herkese) yeter. 40- Muhammed, sizin erkeklerinizden hibirinin babas deildir. Fakat o, Allah'n Rasulu ve Hatemennebiyyn Nebiylerin sonuncusu, mhrdr. Allah, her eyi hakkyla bilendir. 41- Ey inananlar! Allah' oka zikredin. 42- Ve O'nu sabah akam tesbih edin. 43- Sizi karanlklardan aydnla karmak iin zerinize rahmetini gnderen O'dur. Melekleri de size istifar eder. O, mminlere kar ok merhametlidir. 44- Kendisine kavutuklar gn, Onun onlara iltifat, selm dr. Onlar iin ok kerm bir mkfat hazrlanmtr. nanm bir erkek ve kadnayoktur. Burada zikredilen husus da Rasule (s.a.v) itaat etmenin ve tabi olmann zorunlu olduu alanlardan biridir. Buras rza ve iradede fena bulma makamdr. nk Rasulullah (s.a.v) kendi zat ve sfatlaryla Allahn zatnda ve sfatlarnda fena bulunca, balanm varlkla beka bulma makamnda Hak ile tahakkuk etmesi srasnda kendi sfatlarna karlk olarak Hakkn sfatlar verildi. Bu yzden, hkm ve iradesi Allahn hkm ve iradesi konumuna geldi. Allahn iradesi de dier sfatlar gibidir. u ayeti grmediniz mi: O, arzusuna gre de konumaz. Onun (bildirdikleri) vahyedilenden bakas deildir. (Necm, 3.4) u halde Rasulullaha (s.a.v) tab olmann bir sonucu; Hakkn iradesinde fena bulmaktr. nk Onun iradesi Hakkn iradesidir. O halde Rasulullahn iradesinde fena bulmak, Onun tercihi karsnda kendi iradesini terk etmek bir zorunluluktur. Aksi bir davran isyan olur. apak bir sapknla dm olur. Mbiyne kar davranda dalalete sapmak, sapknla dmek demektir. nk bu davran Hakka aka muhalefet etmektir. Hani Allahn nimet verdiikimseyediyordun. nsanlardan korkuyordunOysa asl korkmana layk olan Allahdr. Bu ayet, Rasulullahn nefsinin zuhuru srasnda gerekleen telvinlerle ilgili olarak, onu takviye etmek amacyla nazil olan lahi edeplendirmelerden biridir. Bu telvinler edeplendirme gerekeleri olmutur. Bu yzden Rasulullahn (s.a.v) ahlak Kurand.

984 TEFSR- KEBR / TEVLT

Ey inananlar! Allah zikredin. Nefis makamnda dil ile; kalp makamnda huzur ile; sr makamnda mnacat ile; ruh makamnda mahede ile; hafa makamnda vuslat ile; zat makamnda da fena ile Onu zikredin. Onutesbih edin. fiillerden, sfatlardan ve zattan arnmak suretiyle sabah , kalp nuru fecrinin doduu vakit, nefis karanlnn geri geldii, zatta fena bulmak suretiyle ruh gneinin bat gecesinin brmesi zaman, yani bu vakitten sonsuz fena vaktine kadar ebediyen Onu tesbih edin. zerinize rahmetini gnderen Odur. tesbih ediinize gre, zat deil, ama fiil ve sfat tecellileriyle size rahmetini gnderir. Zat deil dedik, nk burada zatn parltlaryla yanarlar. Nitekim Cebrail bir parmak kadar daha yaklasaydm, yanardm demitir. Sizikarmak iin melekuti yardm ve isim tecellileriyle nefislerin fiillerinin karanlklarndan tevekkl makamnda kendi fiillerinin tecellilerinin nuruna, nefislerin sfatlarnn karanlndan kendi sfatlarnn tecellilerinin nuruna, benlik karanlndan ve zat nuruna karmak iin. O, mminlere kar ok merhametlidir. Hallerinin gerektirdii ve istidatlarnn istedii kemalatlar vermekle onlara merhamet eder. Onlara iltifat yani Onda fena bulma eklindeki kavuma vaktinde Onun onlara selm, onlar kemale erdirmek, eksikliklerden salim klmaktr. Krklarn kendi fiilleri, sfatlar ve zatyla onarr. Mahvolma ve fena bulma eklinde Onunla kavumalar vaktinde Allahn onlara selam vermesi bu kemalat zerlerine indirmesidir. Bu da kendi sfatlarnn, fiillerinin ve zatlarnn afetinden, eksikliklerinden kurtulmalar, selamette olmalar anlamna gelir. Ya da onlar esenlikte klmak eklinde selam verir. nk tecellilerle ve afetlerden selamette olmakla selam vermek birlikte olur. Birincisi yce Allah iin Selm adnn kullanlm olmasna uygundur. O, onlara ok deerli mkfat hazrlamtr. Tesbih ve zikirler eklindeki amellerine sevap olarak bu cennetleri bahetmek suretiyle onlar dllendirmitir. 45- Ey Nebiy! Biz seni hakikten bir ahid, bir Beir mjdeleyici ve bir Neziyr uyarc olarak gnderdik. 46- Allah'n izniyle, bir daveti ve nr saan bir kandil olarak (gnderdik). 47- Allah'dan byk bir ltfa ereceklerini mminlere mjdele.

AHZB SURES 985

48- Kfirlere ve mnafklara boyun eme. Onlarn eziyetlerine aldrma. Allah'a tevekkl et, vekl ve destek olarak Allah yeter. 49- Ey iman edenler! Mmin kadnlar nikhlayp da, henz zifafa girmeden onlar boarsanz, onlar sayacanz bir iddet sresince bekletme hakknz yoktur. O halde onlar (bir bala) memnun edin ve onlar gzel bir ekilde serbest brakn. 50- Ey Nebiy! Mehirlerini verdiin hanmlarn, Allah'n sana ganimet olarak verdii ve elinin altnda bulunan cariyeleri, amcann, halann, daynn ve teyzenin seninle beraber g eden kzlarn sana hell kldk. Bir de Nebiy kendisiyle evlenmek istedii takdirde, kendisini Nebiye hibe eden mmin kadn, dier mminlere deil, srf sana mahsus olmak zere (hell kldk). Kukusuz biz, hanmlar ve ellerinin altnda bulunan cariyeleri hakknda mminlere neyi farz kldmz biliriz. (Bu hususta ne yapmalar lzm geldiini onlara akladk) ki, sana bir zorluk olmasn. Allah balayan afurdur, merhamet sahibiRahiymdir. 51- Onlardan (hanmlarndan) dilediini geriye brakr, dilediini de yanna alrsn. Braktn hanmlarndan arzu ettiini tekrar yanna almanda, senin zerine bir gnah yoktur. Byle yapman onlarn mutlu olmalarna, zlmemelerine ve hepsinin, senin verdiklerine raz olmalarna daha uygundur. Allah, kalplerinizde olan bilir. Allah hakkyla bilen Aliymdir, hilm sahibi Haliymdir. 52- Bundan sonra artk baka kadnlarla evlenmen, sa elinin altnda bulunan cariyeler hari, gzellikleri houna gitse bile, bunlarn yerine baka hanmlar alman sana hell deildir. Allah, her eye gzc Rakybdir. 53- Ey iman edenler! Siz, bir yemee arlmadka, zamann gzetmeksizin, Nebiynin evine girmeyin. Ancak davet edildiiniz vakit girin. Yemei yediinizde hemen daln, sohbete dalmayn. nk bu hareketiniz Nebiy'i zmekte, fakat o (size bunu sylemekten) utanmaktadr. Ama Allah, hakk sylemekten ekinmez. Onun hanmlarndan bir ey istediiniz zaman perde arkasndan isteyin. Bu, hem sizin kalpleriniz, hem de onlarn kalpleri iin daha temiz bir davrantr. Sizin Allah'n Rasln zmeniz ve kendisinden sonra onun hanmlarn nikhlamanz asla caiz olamaz. nk bu, Allah katnda aziym ok byk (bir gnah)dr.

986 TEFSR- KEBR / TEVLT

54- Eer bir eyi aa vursanz da, gizleseniz de phe yok ki Allah, her eyi gayet iyi bilmektedir. 55- Onlara (Nebiynin hanmlarna) babalar, oullar, kardeleri, kardelerinin oullar, kz kardelerinin oullar, kadnlar (mmin kadnlar) ve ellerinin altnda bulunan criyelerinden dolay bir gnah yoktur. (Ey Nebiy hanmlar!) Allah'dan korkun; phesiz Allah, her eye ahiddir. Biz seni hakikten bir ahidolarak gnderdik. Halka Rasul olarak gnderilmek suretiyle Hakkn ahidi kldk. Kesretten dolay vahdetten perdelenmi deilsin. Mutlak olarak onlarn halleri ve kemalatlar zerinde ahidsin. Hakkn nuruyla bir Beir mjdeleyici olarak istidat sahibi, istidatlar bozulmam, vuslata erime baarsn gsterecek kabiliyette olan kimselere gnderdik. Ve bir nezr olarak gnderdik. bakalarnn yannda duran perdelenmileri mahrumiyet ve perdelenme akbetiyle uyarmak zere Allaha davet eden olarak gnderdik. Her istidat sahibini haline ve makamna gre Allahn izniyle ve istidadna gre Allahn kolaylatrd, myesser kld ekilde davet etmek zere gnderildin. Nur saan bir kandil olarak gnderdik. Hakkn nuruyla, zerlerini rten cehalet perdeleri, beden ve tabiat heyetleri yznden karanla gmlen nefisleri aydnlatman iin seni gnderdik. Mminlere mjdele ftrat nuruyla bakanlara kendileri iin istidatlarnn saflna bal olarak Allahdan bir ltuf istidat bandan sonra kemalat bahedilmesi eklinde byk sfat cennetlerinden byk bir ikram olduunu mjdele. Kfirlere ve mnafklara boyun eme. Surenin banda da belirtildii gibi telvinlerde onlara itaat etme. Aksi takdirde kandilinin nuru kararr onlarn eziyetlerine aldrma. Telvin ve bakasnn fiilini grme afetinden kurtulman iin nefsine ynelik eziyetlerine aldrma. nk onlar, yaptklarn kendi balarna bamsz olarak yapmyorlar. Allaha Ona gvenip dayan. onlarn ve kendi fiillerini Ondan bilerek, grerek Ona tevekkl et. Vekil ve destek olarak O yeter. O, sana da onlara dilediini yapar. Eer senin mazharln araclyla onlara eziyet ederse, Onun buna gc yeter ve sen de telvin gnahndan beri olursun. Tpk temkin srasnda yapt gibi. Yoksa, O, ne yapacan daha iyi bilir.

AHZB SURES 987

56- Muhakkak Allah ve melekleri, Nebiye ok salvat getirirler. Ey mminler! Siz de ona salvat getirin ve tam bir teslimiyetle salt ve selam verin! 57- Allah ve Raslunu incitenlere Allah, dnyada ve ahirette lnet etmi ve onlar iin horlayc bir azap hazrlamtr. 58- Mmin erkeklere ve mmin kadnlara, yapmadklar bir eyden dolay eziyet edenler, phesiz, bir iftira ve apak bir gnah yklenmilerdir. 59- Ey Nebiy! Hanmlarna, kzlarna ve mminlerin kadnlarna (bir ihtiya iin dar ktklar zaman) d rtlerini stlerine almalarn syle! Onlarn tannmas ve incitilmemesi iin en elverili olan budur. Allah balayan afurdur, esirgeyen Rahiymdir. 60- And olsun, iki yzller (mnafklar), kalplerinde hastalk bulunanlar (fuhiyat dncesi tayanlar), Medinede kt haber yayanlar (bu hallerinden) vazgemezlerse, seni onlara musallat ederiz (onlarla savaman ve onlar ehirden srp karman sana emrederiz); sonra orada, senin yannda ancak az bir zamandan fazla komu kalamazlar. 61- Hepsi de melun lnetlenmi olarak; nerede ele geirilirlerse, yakalanr ve mutlaka ldrlrler. 62- Allah'n nceden geenler hakkndaki snneti kanunu budur. Allah'n snnetlerin de asla bir deiiklik bulamazsn. 63- nsanlar sana kyametten soruyorlar. De ki: Onun bilgisi Allah katndadr. Ne bilirsin, belki de zaman yakndr. 64- u muhakkak ki, Allah kfirleri lnetlemi; rahmetinden kovmu ve onlara lgn bir ate hazrlamtr. 65- (Onlar) orada ebed olarak kalacaklar, (kendilerini koruyacak) ne bir dost ne de bir yardmc bulacaklardr. 66- Yzleri atete evrilip evrildii gn: Eyvah bize! Ah keke Allah'a itaat etseydik, Rasul'e de itaat etseydik! derler. 67- Ey Rabbimiz! Biz reislerimize ve byklerimize uyduk da onlar bizi dalalet yoluna gtrdler, derler. 68- Rabbimiz! Onlara iki kat azap ver ve onlar byk bir lnetle rahmetinden kov.

988 TEFSR- KEBR / TEVLT

69- Ey iman edenler! Siz de Musa'ya eziyet edenler gibi olmayn. Nihayet Allah onu, dedikleri eyden temize kard. O, Allah yannda erefli idi. 70- Ey iman edenler! Allah'dan korkun ve doru sz syleyin. 71- (Byle davranrsanz) Allah ilerinizi dzeltir ve gnahlarnz balar. Kim Allah ve Rasluna itaat ederse byk bir kurtulua ermi olur. Allah ve Melekleri, Rasule ok salvat getirirler yardmlarla, desteklerle, kemalat bahetmelerle ona salvat getirirler. u halde Ona salvat getiren, hem cem, hem de tafsil olarak, dolayl ya da dolaysz yce Allahtr. Bu yzden Rasulullah (s.a.v) mminlerin kendisi iin getirdikleri salvat ve selamlar bilir. nk onlarn salvat ve selamlar tafsil kapsamna girer. Mminlerin Rasulullaha (s.a.v) salvat getirmelerinin hakikti, Onun hidayetini, yol gstericiliini ve kemalini kabul etmeleri, Onun zatn ve sfatlarn sevmeleridir. Bu, ondan kendilerine ynelik bir yardm, kemale erdirme ve feyzi umumiletirmedir. Eer onun kemalatn kabul etmeleri olmasayd, Rasulullahn (s.a.v) kemalat zahir olmayacak ve hidayetle, kemale erdirme ile vasfedilmeyecekti. u halde, yardm ise yukardan etki etmek veya aadan etkilenmek eklinde olmaktan ok daha geneldir. Bu, sevgi ve safl, arnmay kabul etmek gibidir. te mminlerin namazda Allahummesalli ala Muhammed eklinde dua etmelerinin, selam vermelerinin hakikti budur. Onu eksikliklerden ve ayplardan beri klyorlar. Kendi nefislerini kemale erdirmesi, onlara etki etmesi hususunda salim, kusursuz olduunu vurguluyorlar. Ona selam vererek dua etmelerinin anlam budur. Allah, dnya ve ahirette lanet etmitir. nk Hz. Rasulullah (s.a.v) Ona son derece yakndr. O kadar ki benliini yok ederek Onunla tahakkuk eder. Sevgisinin arlndan, itenliinden dolay geride ikilik kalmaz. u halde Rasulullaha (s.a.v) eziyet eden kimse Allaha eziyet etmi olur. Allaha eziyet eden kimse de, Allahn kendisine dman olmasndan dolay nefsinin benliiyle zuhur eden kimsedir. O, uzakln en son noktasndadr. Ki bu da dnya ve ahirette, zahiri ve Batni olarak lanete uramann hakiktidir. Bu durum da izzet huzurunda olmann kartdr. Byle bir kimse perdelenmilik azabnda, aalanmln en aasnda yer alr. Ne bilirsin, belki de zaman yakndr. Ona hazrlanan kimse iin yakn olabilir. Kfirleri

AHZB SURES 989

lnetlemitir, rahmetinden kovmutur. Perdelenmeleri nedeniyle Ondan uzak olduklar iin. Yzleri atete evrilip evrildii gn. Azap trleri ve perde berzahlar arasnda suretleri deitirilmek eklinde yzleri azapta evrilip durur. Allahdan korkun. Rezilliklerden kanmak ve doru sz sylemek suretiyle Allahdan saknn. Doruluk, sadakat her trl mutluluun kayna, her trl kemalin asldr. nk doru szllk kalbin saflndan kaynaklanr, kalbin safl da her trl kemali, btn tecelli nurlarn kabul etmeyi salar. Geri, bu husus emredilen takvann kapsam iindedir.nk, doru szllk, yalan rezilliinden kanmak demektir. Bu da tezkiyenin iine girer ki, bundan takva olarak sz edilmitir. Bununla beraber, doru sylemenin ayr olarak zikredilmesinin nedeni, doruluun faziletinden dolaydr. Yani bal bana bir faziletmi gibi. Tpk melekler iinde Cebrail ve Mikailin zel olarak zikredilmelerine benziyor bu husus Allah ilerinizi dzeltir. Kemalat ve faziletleri zerinize indirir.Yani, Allahn bezemesini, kemalat feyizleriyle sslemesini kabul etmeleri iin nefislerinizi arndrn. Kim Allah ve Rasulune itaat ederse tezkiye ve sfatlar silmede Allaha ve Rasulne uyarsa Byk bir kurtulua ermi olur. lahi sfatlara brnmek, onlarla sfatlanmak suretiyle byk bir baar ve kurtulu elde etmi olur. 72- Biz emaneti, semalara, arza ve dalara teklif ettik de onlar bunu yklenmekten ekindiler, (sorumluluundan) korktular. Onu insan yklendi. Dorusu o ok zalim, ok cahildir. 73- (Allah bu emaneti insana vermek sretiyle), mnafk erkeklere ve mnafk kadnlara, mrik erkeklere ve mrik kadnlara azap edecek, inanan mmin erkeklerin ve inanan mmin kadnlarn da tevbesini kabul buyuracaktr. Allah, balayanafurdur, merhamet eden Rahiymdir. Biz emaneti, semalara, arza ve dalara teklif ettik hviyet hakiktini kendilerine emanet etmeyi, onu aynlerle perdelemeyi teklif ettik onlar bunu yklenmekten ekindiler. Cisimleri byk olmasna ramen, hviyet emanetinin kendilerinde zuhur etmesinden kandlar. nk bu emaneti kabul edecek istidatlar yoktu. Korktular nk emanet, kapasitelerinden ok bykt ve onu tamak hususunda kendi gleri yetersiz, zayf kalyordu. Onu insan yklendi. nk, insann gl bir istidad ve onu tayacak kudreti vard. Onu kendine ald,

990 TEFSR- KEBR / TEVLT

kendine izafe edip sahiplendi. Dorusu o ok zalimdir. kendi nefsiyle zuhur etmesi ve emaneti kendisine aitmi gibi sahiplenmesi suretiyle Allahn hakkn gasp etmesi nedeniyle zalimdir. ok cahildir. benliiyle bu emanetten perdelendii iin emaneti bilmez. Mnafk erkeklere ve mnafk kadnlaraazap edecektir. stidatlarnn nurunun zuhurunu bedensel heyetlerin ve nefsani sfatlarn karanlyla engelleyerek, onu ait olmad yere koyarak, hakkn bilmeyerek zulmedenlere azap edecektir. Mrik erkeklere ve mrik kadnlara azap edecektir. nk onlar benlikle perdelendiler, tortularn galip gelmesi, yaratl perdelerinin younluu nedeniyle bakasnn yannda durdular. Bylece, nurlar btnyle snd, lahi emanete de riayet etmedikleri iin zulmleri bydke byd. nanan erkeklerin ve inanan kadnlarn tevbesini kabul buyuracaktr. Onlar, emaneti eda etmeye engel olan nefsani sfatlardan kanmak suretiyle zulmden tevbe ettiler. Vefa gstermeleri esnasnda gizledikleri Allahn hakkn aa karmak suretiyle deitiler.Onu tandktan sonra hakkn bilmezlikten dndler. Fena bulmak eklinde emanetini Ona iade ettiler. Allah afurdur. Zulmlerinin, tezkiyeyi, tasfiyeyi, tecridi, mahv ve silinmeyi bilmeyilerinin gnahlarn tecelliyatlarnn nurlaryla rter bu da byk bir badr. Rahiymdir. Fiilleri, sfatlar ve zatiyle beka bulmalar esnasnda Hakkani varlk bahetmek suretiyle onlara merhamet eder. Ya da yle bir anlam kastedilmitir: Biz lhi emaneti, zerlerine tecelli etmek, kaldrlabilecek sfatlar ilerine yerletirmek, dolaysyla kendilerini onlarn mazharlar klmak suretiyle teklif ettik. Veya u anlam kastediliyor: Emanete hyanet etmek, onu yanlarnda tutmak, sahibine iade etmekten kanmak suretiyle onu tamaktan ekinmi oldular. Onu yanlarnda tamaktan, ilerine yerletirilen kemalat izhar etmek suretiyle eda etmekten korktular. Fakat insan, onu eytanlkla gizlemek, benliini izhar etmek, iine yerletirilen kemalat izhar etmek suretiyle eda etmekten kanmak eklinde onu yklendi. Ama nefsin karanlkla zuhur etmesi suretiyle onu yannda tuttu. Marifet makamnda ykseliten men etti. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

SEBE SURES 991

SEBE SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Hamd, semalarda ve arzda bulunanlarn hepsinin sahibi olan Allah'a mahsustur. Ahirette de hamd O'na mahsustur. O, hikmet sahibi Hakiymdir, (her eyden) haberi olan Habrdir. 2- Arzdakini ve ondan kan, semadan ineni de ve oraya kan da bilir. O, esirgeyen Rahiymdir, balayan afurdur. 3- nkrclar kfredenler: Kyamet bize gelmeyecek, dediler. De ki: Hayr! Gayb bilen Rabbim hakk iin o, mutlaka size gelecektir. Semalar da ve arz da zerre miktar bir ey bile O'ndan gizli kalmaz. Bundan daha kk ve daha by de muhakkak, apak Mbiyn Kitabdadr. 4- man edip iyi iler salih amel yapanlar mkfatlandrmak iindir bu(Kitab- Mbiynde bunun iin tesbit etmitir) te onlar iin byk bir mafiret ve kerim bir rzk vardr. 5- yetlerimizi hkmsz brakmak iin yarrcasna koanlar iin de, en ktsnden, elem verici bir murdarlk azab vardr. 6- Kendilerine ilim verilenler, Rabbinden sana indirilenin (inzal olan Kur'an'n) Hakkn t kendisi olduunu bilirler; onun, mutlak galip Aziz vgye lyk Hamiyd olan hidayet yoluna ilettiini grrler. 7- Kfir olanlar (kendi aralarnda) yle dediler: ryp parampara olduunuz vakit, yeniden dirileceinizi syleyerek haber veren kiiyi gsterelim mi? 8- Acaba o, yalan yere Allah'a iftira m etmitir? Yoksa onda delilik mi var? (dediler). Hayr! Ahirete inanmayanlar azaptadrlar ve derin bir sapklk iindedirler. 9- Onlar, semada ve arzda nlerine ve arkalarna bakmyorlar m? Dilesek, onlar yere batrrz, ya da zerlerine semadan paralar drrz. phesiz, bunda (Rabbine) ynelen her kul iin bir ibret vardr.

992 TEFSR- KEBR / TEVLT

Hamd, semalarda ve arzda bulunanlarn hepsinin sahibi olan Allaha mahsustur. Semalarda ve arzda bulunanlarn hepsini zahir sfatlarnn ve gz kamatrc kemalatnn mazharlar klmtr. Bunlarda zuhur etmesi ise celal perdeleriyle gereklemitir. Ahirette de hamd Ona mahsustur. Ruhlara batni kemalatyla ve cemal sfatlaryla tecelli eder. Dnyada zahiren Rahmani sfatlaryla, ahirette batnen Rahimi sfatlaryla hamd Ona mahsustur. O, hikmet sahibidir. Grnen lemin tertibini, hikmeti uyarnca salam yapmtr. Her eyden haberi olandr. Latif olduu iin ilmi gayb leminin ilerine, derinliklerine nfuz eder. Arzn iine gireni bilir. Arz melekutundan ve tabii kuvvetlerden yerin iine girenleri ve ondan kan tecrit sonucu yerden kan insani nefisleri ve yaratl kemalatn bilir. Semadan ineni marifet ve ruhani hakiktler olarak semadan ineni oraya kan semaya kan salih amelleri ve faziletli ahlaklar bilir. O, esirgeyendir. Nurani semavi kemalat indirmekle esirger. Balayandr. karanlk arz heyetlerini rterek balar. Kendilerine bilgi verilen alimlerbilir. Muhakkik alimler, sana indirilenin (indinden gelenin) Hakk oluunu aka grrler. nk perdelenmi biri arifi ve kelamn bilemez. Bir eyi bilen kimse, o eyi kendi iinde var olan anlamyla bilir. limden pay, marifetten nasibi olmayan biri, arif alimi de, onun ilmini de bilemez. nk onu bilmesini salayacak donanmdan (ilimden) yoksundur. Yoluna iletir Allaha ulatran hidayet yoluna ilettiini bilirler. Aziz Mutlak galip, perdelenmileri malup eden, kahryla onlar engelleyen, ezen, Hamiyd vgye layk mminlere trl ltuflar balayan Allahn yoluna ilettiini bilirler. Eer bu iki sfatn (aziz ve hamid), inanp iyi iler yapanlar mkfatlandrmak iin ayetine uyarlanmas dikkte alnmayp kendilerine bilgi verilen alimlerbilir ifadesine uyarlanmas esas alnrsa, bu takdirde ayette geen aziz sfatnn anlam, vasl olanlara, onlar fenaya erdirmekle galip gelen gl; hamidin anlam da beka bulduktan sonra onlara sfatlaryla nimet baheden olarak belirginleirdi. 10- And olsun, Davud'a tarafmzdan bir stnlk verdik. Ey dalar ve kular! Onunla beraber tesbih edin dedik. Ona demiri yumuattk. 11- Geni zrhlar imal et, dokumasn ll yap. (Ey Davud hanedan!) yi iler yapn. Kukusuz ben, yaptklarnz grmekteyim, diye (vahyettik).

SEBE SURES 993

12- Sabah gidii bir aylk mesafe, akam dn yine bir aylk mesafe olan rzgr da Sleyman'a (onun emrine) verdik ve onun iin erimi bakr kaynandan sel gibi akttk. Rabbinin izniyle cinlerden bir ksm, onun nnde alrd. Onlardan kim emrimizden sapsa, ona alevli azab tattrrdk. And olsun, Davudaverdik. Ruh Davuduna tarafmzdan bir stnlk verdik. Mertebesini ycelttik, mahede tesbihini, sevgi cilvesini, bol bol ibadet ve tefekkr etmeyi, ilmi ve ameli kemalat verdik. Dedik ki: Ey bedenin azalarndan oluan dalar!... tesbih edin. tenzih edin onunla beraber boyun eme, hareket ve duru alannda, fiillerde ve etkilenmelerde itaat etmeyi alkanlk haline getirmede sana emrettiimiz tesbihleri yerine getirin. Ruhani kuvvetler kular da zikir, idrak, akletme, mcerret ruhlardan ve maddeden ayrlm zatlardan feyiz alma ve aydnlanma gibi kutsi tesbihlerle ona katln. Her biri emredileni yerine getirirdi. Onayumuattk. Unsurlardan oluan cismani tabiat demirini onun iin yumuak hale getirdik. Geni zrhlar imal et. Vera ve takva heyetlerinden geni zrhlar imal et. nk insan nefsin arzularnn kllarndan ve eytanlarn drtlerinin oklarndan koruyacak en gvenli zrh takva zrhdr. Arndrc amellerin teviki amacyla ve nefsin isteklerinin etkisini engelleyen heyetlere ulama maksad ile ameli hikmet ve salam akli ve eri sanat araclyla takva zrhn salam bir ekilde doku, sktr. yi iler yapn. Ey sfli cihetten ulvi cihete doru cem halinde Allah iin amel edenler! Salih ameller ileyin. Bu ameller sizi lahi huzura ykseltir ve kutsi nurlar kabul etmeye hazr hale getirir. Hitap, ruh Davuduna ve ruhani ve nefsani kuvvetlerden ve bedensel organlardan oluan ailesine yneliktir. Sleymana Kalp Sleymannn emrine heva rzgrn verdik. Sabah gidii bir aylk mesafe idi. Ruh nurunun douu ve kalp nn parlay sabahnda, gndzn gelmeye balamas annda gerekleen esii, ahlak, fazilet, itaat, ibadet ve ahiret mutluluuna taalluk eden salih amellerin elde edilmesi iin ngrlen bir dnemden ibaretti. Akam dn ruhani nurlarn nefsani sfatlarda bat, klarnn parldaylarnn zeval bulmas akamnda, nur akamnn geri dnmesi annda esii, bir baka dnemdir ki, bu dnem, yiyecek, rzk, giysi, nikh ve dzenin ayakta durmasn ve bedenin varln korumasn salayan dier unsurlarn tertibi bu esnada gerekleir.

994 TEFSR- KEBR / TEVLT

Onun iinkaynan sel gibi akttk bedenin donmu tabiat katresini ibaret ve muamelatta devamllk gstermesi suretiyle erittik, akmasn saladk. Cinlerden vehmi ve hayali kuvvetler cinlerinden bir ksmn da onun emrine verdik. Onun nnde alrd dnyann slahna, lkelerin imarna, kullarn refahna ilikin planlamalar, nefsin slahna ve ilimlerin kazanlmasna ilikin terkip erdemlendirmeleri onun huzurunda gerekletirirlerdi. Rabbinin izniyle Btn bunlar Rabbi onun emrine vermiti, ileri onun elinde kolaylatrmt. Onlardan kim emrimizden sapsa cin tabiat gerei emrimizden ksa, doru yoldan, akli grten sapsa, nefsani sslere ve bedensel lezzetlere meyletse ona alevli azab tattrrdk. Gl bir riyazetle, meleki kuvvetleri zerine musallat etmekle, eytani tabiata aykr akl ve kahri drtler krbacn cezalandrrdk. 13- Onlar Sleyman'a kalelerden, heykellerden, havuzlar kadar (geni) leenlerden, sabit kazanlardan ne dilerse yaparlard. Ey Davud ailesi! kredin. Kullarmdan kreden azdr! Onlar Sleymana kalelerdenne dilerse yaparlard. stn, erefli makamlar, heykellerden geometrik ekilleri havuzlar kadar geni leenlerden manevi rzk, ruhani gda kaplarn yaparlard ki, maddi suretlerin anlamlarn anlatrlard, hakiktleri somut, ekli rneklerle etkili bir slupla anlatrlard. Klli idrakleri, gaybi ilhamlar lafzi giysilere ve czi heyetlere giydirirlerdi ki bunlar havuzlar kadar genitiler. nk heyulani maddelerden beriydiler. Sadece maddi ekler ve cismani arazlar sz konusuydu. Sabit kazanlardan dosdoru kyaslarn terkibiyle istidatlar hazrlarlard. lmi verileri ve irfani ilhamlar isabetli grler ve sabit salam kararllklarla hazr hale getirirlerdi. Ey Davud ailesi! kredin. Ey ruh Davudu ailesi, sizin emrinize verdiimiz eylerden dolay kredin. Size boyun edirdiimiz, zerinize akttmz kemalat nimetleri iin krnz eda ediniz. kredin bu nimetleri sluk yolunda, Bana tevecchte, kulluk haklarn eda etmede, Bende fena bulmada kullanmak suretiyle kredin. Dnyevi hakimiyet salamak, bedensel kemalat temin etmek iin deil. Kullarmdan kreden azdr. Nimetleri, srf Allah iin Ona itaat ve ibadet urunda kullanan kullarn says azdr. 14- Sleyman'n lmne hkmettiimiz zaman, onun ldn, ancak deneini yiyen bir aa kurdu gsterdi. (Sonunda yere) yklnca anlald ki cinler gayb bilselerdi, o kk drc azap iinde kalmazlard.

SEBE SURES 995

15- And olsun, Sebe' kavmi iin oturduu yerlerde byk bir ibret vardr. Biri sada, dieri solda iki baheleri vard. (Onlara:) Rabbinizin rzkndan yiyin ve O'na kredin. te gzel bir memleket ve ok balayan bir Rab! Sleymann lmne hkmettiimiz zaman sr makamnda fena bulmak zere lmesine karar verdiimiz vakit onun ldn, ancak bir aa kurdu gsterdi. Onun ruh makamnda fena bulduunu, sr halinde Hakka yneldiini, ancak arz tabiatnn ve asasndan ibaret olup hayvani nefse galip gelen zayf bedensel kuvvetlerinin hareketiyle anlayabildiler. nk sr makamna ulamalarnn, sr makamnda kalbin haline vakf olmalarnn bir imkn yoktur. Onun, kendi durumlarnn tesinde bir durumda olduunun farkna varmalar imknszdr. Ancak aralarnda bulunan bedensel tabiat bayla fark edebilirler ki, o da tabiat kuvvetlerinin kahr altndadr. Ayrca, riyazet sonucu iyice zayflamlardr. Sonra kalbin onlara ynelik yardmlar da o esnada kesilmitir. Yani, onun asasn kemirmeye balayan, asasn istila eden kurdun haline muttali deillerdi. nk hayvani nefis, kalbin ykselii ile birlikte zayflar, gc der. Geride ona hakim olan tabiat kuvvetlerinden baka bir ey kalmaz. Sonunda yere yklnca Sleyman, Musevi baylmas nedeniyle yere dnce, huzurda gaflete dnce, bu kuvvetleri lahi huzurda kullanmaktan, riyazetlerle altrmaktan zhul edince anlald ki cinlerbilselerdi. sr makam gaybn, mkaefelere muttali olmak suretiyle bilselerdi, mcerret varlklar olsalard o kk drc azap iinde kalmazlard. Kendilerini hazlardan, arzulardan, tabiat ve hevann gereklerinden al koyan ar riyazetlere, tabiatlarna aykr amellere maruz kalmaz, slukta yorucu amelleri ilemeye zorlanmaz, bu balamda sadece haklarla yetinmek zorunda kalmazlard. And olsun, Sebe kavmi iin beden ehri halk iin oturduu yerlerde kararghlarnda ve mahallerinde byk bir ibret vardr. Allahn sfatlarna ve fiillerine delalet eden bir ayet vardr. ki baheleri iki ynn en gls ve en ereflisi olan kalp ve berzah ciheti olan sa taraflarnda sfat ve mahede cenneti (bahesi) ve iki ynn en zayf ve en aas olan sadr ve nefis ciheti olan sol taraflarnda ise eser cenneti vardr. Rabbinizin rzkndan yiyin. her iki cihetten de yiyin. phesiz hem stlerinden, hem de ayaklarnn altndan yerlerdi. (Maide, 66) ayetinde buyrulduu gibi. Ve Ona kredin. Bu bahelerin meyvelerinden oluan nimetleri ibadette,

996 TEFSR- KEBR / TEVLT

yaknlatrc amellerle Onda slukta kullanmak suretiyle krnz eda edin. te gzel bir memleket mutedil ve salkl mizacyla gzel bir memleket. Ve ok balayc bir Rab! sfatlarnn ve fiillerinin nuruyla rezillik heyetlerini, nefislerin karanlklarn ve tabiatlar rten bir Tek Rab. Sizin iin istidatlar, sebepler ve aletler cihetiyle bir kalclk, lahi destek ve nurlarn yanstlmasyla da bir muvaffakiyet vardr. 16- Ama onlar yz evirdiler. Bu yzden zerlerine Arim selini gnderdik. Onlarn iki bahesini, buruk yemili, ac lgnl ve iinde biraz da sedir aac bulunan iki (harap) baheye evirdik. 17- Nankrlk ettikleri iin onlar byle cezalandrdk. Biz nankrden bakasn cezalandrr myz! 18- Onlarn yurdu ile, ilerini bereketlendirdiimiz memleketler arasnda, kolayca grnen nice kasabalar var ettik ve bunlar arasnda yrmeyi konaklara ayrdk. Oralarda geceleri, gndzleri korkusuzca gezin dolan, dedik. 19- Bunun zerine: Ey Rabbimiz! Aralarnda yolculuk yaptmz ehirlerin arasn uzaklatr, dediler ve kendilerine yazk ettiler. Biz de onlar, ibret kssalar haline getirdik ve onlar bsbtn paraladk. phesiz bunda, ok sabreden ve ok kreden herkes iin ibretler vardr. Ama onlar yz evirdiler nimetlerin krn eda etmekten ve onu Allaha ulamann vesilesi klmaktan yz evirdiler. Hatta bu nimetlerin semeresi olan faydal ve hakiki ilimlerini yemekten de kandlar. Lezzetlere, ehvetlere daldlar, tabiat ve heyet karanlklar iinde nefes tkettiler. Bu yzden zerlerineselini gnderdik. Heyulani tabiat selini gnderdik. Farelerin, melikeniz nefis Belks tarafndan yaplan miza seddini ykarak tabiat unsurlar selini aktmalaryla zerlerine seli akttk. El-arim, fare demektir. Onlarn iki bahesiniiki baheye evirdik. ncitici heyetlerin dikenlerinin, kt, hayvani, vahi ve eytani sfat kklerinin bulunduu buruk yemili azda kt bir tat brakan ac meyveli iki baheye evirdik. Tomurcuklar sanki eytanlarn balar gibidir. (Saffat, 65) ayetinde buyrulduu gibi. inde biraz da sedir aac bulunan insani sfat kalntlar bulunan iki baheye evirdik. Byle bu cezayla cezalandrdk nimetlere nankrlk etmelerine karlk olarak onlar ite byle cezalandrdk. Biz nankrden bakasn cezalandrr myz! Rahmann verdii nimetleri eytana itaat ederek onun honut olaca ekilde kullanan nankrlere bu cezay veririz.

SEBE SURES 997

Onlarn yurdu ile, ilerini bereketlendirdiimiz memleketler arasnda fiil, sfat ve zat tecellileriyle, mkaefe ve mahede nurlaryla bereketlendirdiimiz kalbi, srri, ruhi ve lahi huzurlar arasnda kolayca grnen nice kasabalar var ettik. Grnen, birbirleriyle balantlar bulunan sabr, tevekkl, rza gibi makam ve menziller yarattk. Bunlar arasnda yrmeyi konaklara ayrdk. Allaha ve Allahda seyri tertipli kldk ki salik bir makama ykselme ve bir makam inme eklinde yrr. Oralardagezin, dolan geceleri, nefis menzillerinde, kalp makamlarnda ve kalbin yollarnda. gndzleri korkusuzca dolan, eytani blgeler ve nefsani sfatlarn galibiyet alanlar arasnda yakin kuvvetiyle, sahih nazarla apak eriatn yolunda dolan, gezin. Bunun zerinedediler Hal diliyle, sfli cihete meyletmekle, kutsi huzurdan uzaklamakla, bedensel arzulara meyletmekle, tabiat llerinde ve eytani uurumlarda dolamakla dediler ki: Aralarnda yolculuk yaptmz ehirlerin arasn uzaklatrve kendilerine yazk ettiler. uursuz berzahlarn karanlklar yznden bereketli beldelerin nurlarndan perdelenmekle kendilerine zulmettiler. Biz de onlar, ibret kssalar haline getirdik helak ve kkten yok edilmenin ibretlik manzaralar olarak insanlar arasnda dolaan kssalara dntrdk. Ve onlar bsbtn paraladk sularda boduk, birliklerini parampara ettik. 20- And olsun blis, onlar hakkndaki zannn doruya kard. man eden bir frkann dndakiler hemen ona uydular. 21- Halbuki eytann onlar zerinde sultandan gelen hibir nfuzu ve delili yoktu. Ancak ahirete inanan, phe iinde kalandan ayrt edip bilelim diye (ona bu frsat verdik). Rabbin gerekten her eyi koruyan Hafyzdir. 22- (Mriklere) de ki: Allah'tan baka ilah (tanr) saydnz eyleri arn! Onlar ne semalarda ne de arzda zerre arlnca bir eye sahiptirler. Onlarn buralarda hibir ortakl yoktur, Allah'n onlardan bir yardmcs da yoktu. 23- Allah'n huzurunda, kendisinin izin verdii kimselerden bakasnn efati fayda vermez. Nihayet onlarn yreklerinden korku giderilince: Rabbiniz ne buyurdu? derler. Onlar da: Hak olan buyurdu, derler. O, Alydir, Kebrdir.

998 TEFSR- KEBR / TEVLT

24- (Raslm!) De ki: Semavattan ve arzdan size rzk veren kimdir? De ki: Allah! O halde biz veya siz, ikimizden biri, ya huda doru yol zerinde veya apak bir dalal sapklk iindeyiz. 25- De ki: Bizim ilediimiz sutan siz sorumlu deilsiniz; biz de sizin ilediinizden sorulacak deiliz. 26- De ki: Rabbimiz hepimizi bir araya toplayacak, sonra aramzda hak ile hkmedecektir. O, en dil hkm veren, (her eyi) hakkyla bilendir. 27- De ki: O'na (Allah'a) kattnz ortaklarnz bana gsterin. Hayr! Bilakis, yegne galip ve her eyi hikmetle idare eden ancak Allah'dr. 28- Biz seni btn insanlara ancak Beir mjdeleyici, Nezir uyarc olarak gnderdik; fakat insanlarn ou bunu bilmezler. 29- Eer sznzde doru iseniz bu vaat ettiiniz (kyamet) ne zaman kopacak? derler. 30- De ki: Size yle bir gn vaat edilmitir ki, ondan ne bir saat geri kalabilirsiniz, ne de ileri geebilirsiniz. 31- Kfir olanlar dediler ki: Biz hibir zaman bu Kur'an'a ve bundan nce gelen Kitablara inanmayacaz. Sen o zalimleri, Rablerinin huzurunda tutuklanm, birbirlerine sz atarlarken bir grsen! Zayf saylanlar, byklk taslayanlara: Siz olmasaydnz, elbette biz iman sahibi mmin insanlar olurduk, derler. 32- Byklk taslayanlar, zayf saylanlara (kyamet gnnde): Size hidayet geldikten sonra sizi ondan biz mi evirdik? Bilakis, siz su iliyordunuz, derler. 33- Zayf saylanlar da byklk taslayanlara: Hayr! Gece gndz (iiniz) tuzak kurmakt. nk siz daima Allah' inkr etmemizi, O'na ortaklar komamz bize emrederdiniz, derler. Artk azab grdklerinde, iin iin yanarlar; biz de o inkr edenlerin boyunlarna demir halkalar takarz. Onlar ancak yapmakta olduklar gnahlar yznden cezalandrlrlar. 34- Biz hangi lkeye bir uyarc gndermisek mutlaka orann varlkl ve mark kiileri: Biz, size gnderilmi olan eyi inkr ediyoruz, demilerdir. 35- Ve dediler ki: Biz malca ve evlta daha ouz, biz azaba uratlacak da deiliz.

SEBE SURES 999

36- De ki: Rabbim, dilediine bol rzk verir ve (dilediinden) ksar; fakat insanlarn ou bilmezler. 37- Sizi huzurumuza yaklatracak olan ne mallarnzdr ne de evltlarnz. man edip iyi amelde bulunanlar mstesna; onlara yaptklarnn kat kat fazlas mkfat vardr. Onlar (cennet) odalarnda gven iindedirler. 38- yetlerimizi boa karmaya alanlara gelince, onlar da azapla yz yze braklacaklardr. 39- De ki: Rabbim, kullarndan dilediine bol rzk verir ve (dilediinden de) ksar. Siz hayra ne harcarsanz, Allah onun yerine bakasn verir. O, rzk verenlerin en hayrlsdr. 40- O gn Allah, onlarn hepsini toplayacak; sonra meleklere: Size tapanlar bunlar myd? diyecek. 41- (Melekler de:) Sen ycesin, bizim dostumuz onlar deil, sensin. Belki onlar cinlere tapyorlar, kulluk ediyorlard. ou onlara inanmt; diyecekler. 42- Bugn birbirinize ne fayda, ne de zarar vermeye gcnz yeter. Biz zalim olanlara, yalanlamakta olduunuz ate azabn tadn! diyeceiz. 43- Onlara apak yetlerimiz okunduu zaman demilerdi ki: Bu, sizi babalarnzn tapt (putlardan) evirmek isteyen bir adamdan bakas deildir. Ve yine bu (Kur'an) da uydurulmu bir yalandan baka bir ey deildir, dediler. Hak kendilerine geldiinde onu inkr edenler de: Bu, apak bir byden baka bir ey deildir, dediler. 44- Halbuki biz onlara okuyacaklar kitaplar vermediimiz gibi senden nce onlara bir uyarc (Nezir)de gndermemitik. 45- Onlardan ncekiler de yalanlamt. Hem de bunlar, ncekilere verdiklerimizin onda birine erimemilerdi. (Byle iken), Rasullerimi yalanladlar; ama benim karlk olarak verdiim nasl olmutu! 46- (Raslum! Onlara) de ki: Size bir tek t vereceim: kierli olarak, teker teker Allah iin Allah'a ynelin, kyam edin ve dnn! Arkadanzda (Rasulde) hibir delilik yoktur! O ancak iddetli bir azap gelip atmadan evvel sizi uyaran bir Nezirdir. 47- De ki: Ben sizden bir cret istemisem, o sizin olsun. cretim yalnz Allah'a aittir. O, her eye ahiddir.

1000 TEFSR- KEBR / TEVLT

48- De ki: Kukusuz, Rabbim gerei ortaya koyar. nk O, gayb ok iyi bilendir. 49- De ki: Hak geldi; artk btl ne bir eyi balatabilir ne de geri getirebilir. 50- De ki: Eer (Haktan) saparsam, kendi aleyhime sapm olurum. Eer doru yolu bulursam, bu da Rabbimin bana vahyettii (Kur'an) sayesindedir. phesiz O, iitendir, yakndr. 51- (Raslum!) Telaa dtkleri zaman, bir grsen! Artk kurtulu yoktur, yakn bir yerden yakalanmlardr. 52- ( iten getikten sonra:) Ona inandk demilerdir, ama uzak yerden (dnya hayat gelip getikten sonra) imana kavumak onlar iin nasl mmkn olur? 53- Halbuki daha nce onu (Hakk) inkr etmilerdi. Uzak bir yerden gayb hakknda atp tutuyorlard. 54- Artk, bundan nce benzerlerine yapld gibi, kendileriyle arzu ettikleri ey arasna perde ekilmitir. phesiz onlar, kendilerini endieye dren bir korku iindeydiler. And olsunonlar hakknda doruya kard insanlar hakknda blistahminini dorulatt. Onlar mutlaka saptracam, muhakkak onlar bo kuruntulara boacam, kesinlikle onlara emredeceim de phesiz onlara emredeceim de Allah'n yarattn deitirecekler. (Nisa, 119) benzeri szlerini doruya kard. Bu genellemeden istisna edilenler ise ihlas sahipleridir. Halbuki eytann onlar zerinde hibir nfuzu yoktu. Yani, eytan onlara musallat etmemizin sebebi, ilmimizin muhakkik ve muhlis alimler mazharnda zuhur etmesi ve onlarn pheler iinde kvranan perdelenmilerden ayrt edilmeleridir. nk muvaffak klnm, kalbi saf, berrak olan istidat sahibi kimsenin ilmi, istidadn derinliklerinden kaynaklanr, eytann vesvese verdii anlarda bu ilim kalbinden fkrr, aydnlk deliller klaryla onu talar, pskrtr, eytann azdrc ifsad zuhur ettiinde Allaha snarak onu kovar. Ama kalpleri nefislerin sfatlaryla kararan, bylece cahillikleri yznden eytann hilelerine uygun hale gelen kimseler byle deildir. Cem, tafsil, hakl ile hakszn ayrt edilmesi ve zalimlerin szleri gibi byk kyamet iinde gerekleen hallerin tm Mehdinin (a.s) zuhuruyla ortaya karlar.

FTIR SURES 1001

FTIR SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Semavat ve arz yaratan, melekleri ikier, er, drder kanatl resuller yapan Allah'a hamd olsun. O, halk ettii eylerde ziyadelii (nurunu) dilediince hesapsz arttrr. phesiz, Allah her eye gc yeten Kadrdir. 2- Allah'n insanlar zerine aaca herhangi bir rahmeti tutup hapseden olamaz. O'nun tuttuunu O'ndan sonra salverecek de yoktur. O, Azizdir, hikmet sahibi Hakiymdir. 3- Ey insanlar! Allah'n size olan nimetini hatrlayn; Allah'dan baka size semdan ve arzdan rzk verecek bir Haliyk yaratc var m? O'ndan baka ilah yoktur. Nasl oluyor da (tevhidden kfre) evriliyorsunuz?! 4- Eer seni yalanlyorlarsa (zlme); senden nceki Rasuller de yalanlanmtr. Btn iler yalnzca Allah'a rcu dndrlecektir. 5- Ey insanlar! Allah'n vaadi gerektir, sakn dnya hayat sizi aldatmasn ve o aldatc da Allahla Allah hakknda sizi kandrmasn! 6- nk eytan, sizin dmannzdr, siz de onu dman sayn. O, kendi taraftarlarn ancak ate ehlinden olmaya arr. 7- Kfirler iin phesiz etin bir azap var, iman edip iyi iler yapanlara da mafiret ve byk bir mkfat vardr. 8- Kt ii kendisine gzel gsterilip de onu gzel gren kimse (ktl hi istemeyen kimseye benzer) mi? Allah dilediini sapkla yneltir, dilediini doru yola iletir. O halde onlar iin zlerek kendini helak etme. Allah, onlarn ne yaptklarn biliyor.

1002 TEFSR- KEBR / TEVLT

9- Rzgrlar gnderip de bulutu harekete geiren Allah'dr. Biz onu l bir blgeye gndeririz de lmnden sonra topraa onunla hayat veririz. llerin yeniden dirilmesi de byle olacaktr. Meleklerikanatl resuller klan. Meleklerin sema ve arz melekutlarndaki tesir cihetleri kanat olarak nitelendirilmitir. Yce Allah onlar, Nebiylere vahiyle, Velilere ilhamla ve onlarn dndaki insanlara da ileri ekip evirme ve yok edip ortadan kaldrmakla gnderilmi resuller klmtr. Dolaysyla, meleklerin tesirleri (kuvvetleri) sonucu tesir ettikleri kimseye ulaan ey onlarn kanaddr. u halde, her tesir gc bir kanattr. rnein, ameli ve nazari akl, insani nefsin kanatlardr. drak gc, sebebiyet muharriki ve faaliyet muharriki de hayvani nefse ait kanattr. Besleyici, gelitirici, dourucu ve ekil verici kuvvetler de nebati nefsin kanatlardr. Meleklerin kanatlar saylarla snrlandrlamaz. Bilakis, tesirlerin trne gre kanatlar vardr. Bu yzden Rasulullah (s.a.v) mirata Cebraili alt yz kanadyla grdn anlatmtr. Yce Allah O, yaratmada diledii arttrmay yapar. Szyle kanatlarn (tesirlerin) okluuna iaret etmitir. 10- Kim izzet ve eref istiyor idiyse, bilsin ki, izzet ve erefin hepsi Allah'ndr. O'na ancak gzel szler ykselir (ular). Onlar da Allah'a amel-i slih ulatrr. Ktlklerle tuzak kuranlara gelince, onlar iin etin bir azap vardr ve onlarn tuza bozulur. 11- Allah sizi (nce) topraktan, sonra meniden yaratt. Sonra sizi iftler (erkek.dii) kld. O'nun bilgisi olmadan hibir dii ne gebe kalr ne de dourur. Bir canlya mr verilmesi de, onun mrnden azaltlmas da mutlaka bir Kitabdadr. phesiz bunlar, Allah'a kolaydr. 12- ki deniz birbirine eit olmaz. Bu tatldr, susuzluu keser, iilmesi kolaydr. u da tuzludur, acdr (boaz yakar). Hepsinden de taze et (balk) yersiniz ve giyeceiniz ss eyas karrsnz. Allah'n ltfundan (nasibinizi) arayp da kretmeniz iin gemilerin, denizi yarp gittiini grrsn. 13- Allah, geceyi gndzn iine sokar, gndz de gecenin iine sokar; gne ve ay emri altna almtr. Her biri belirtilmi bir sreye kadar akp gider. te (btn bunlar yapan) Rabbiniz Allah'dr. Mlk O'nundur. O'nu brakp da kendilerine taptklarnz ise, bir ekirdek kabuuna bile sahip deillerdir.

FTIR SURES 1003

14- Eer onlar (putlar) arrsanz, sizin armanz iitmezler. Faraza iitseler bile, size cevap veremezler. Kyamet gn de sizin ortak komanz reddederler. (Bu gerei) sana, her eyden haberi olan (Allah) gibi hi kimse haber veremez. 15- Ey insanlar! Allah'a muhta olan sizsiniz. Zengin ve vlmeye lyk olan ancak O'dur. 16- Allah dilerse sizi yok eder ve yerinize yeni bir halk getirir. 17- Bu da Allah'a g bir ey deildir. 18- Hibir gnahkr bakasnn gnahn yklenmez. Yk (gnah) ar gelen kimse onu tamak iin (bakasn) arsa, bu ard akrabas da olsa, onun yknden bir ey yklenmez. Sen ancak grmeden Rablerinden korkanlar ve salt (namaz) ikame edenleri uyarabilirsin. Kim temizlenirse o, kendi menfaatine temizlenmi olur. Dn Allah'adr. 19.21- Krle gren, karanlkla aydnlk, glge ile scak bir olmaz. 22- Dirilerle ller de bir olmaz. phesiz Allah, dilediine iittirir. Sen kabirlerdekilere iittiremezsin! 23- Sen sadece bir uyarc Nezirsin. 24- Biz seni mjdeleyici Ber ve uyarc Nezr olarak Hakk ile gnderdik. Her millet iin mutlaka bir uyarc Nezr bulunmutur. 25- Eer seni yalanlyorlarsa (zlme), onlardan ncekiler de yalanlamlard. (Oysa ki) Rasulleri onlara ak yetler (mucizeler), sahifeler ve aydnlatc nurlu Kitab getirmilerdi. 26- Sonra ben, o inkr edenleri yakaladm. (Bak ki) cezam nasl oldu! 27- Grmedin mi Allah semadan su indirdi. Onunla renkleri eit eit meyveler kardk. Dalardan (geen) beyaz, krmz, deiik renklerde ve simsiyah yollar (yaptk). 28- nsanlardan, hayvanlardan ve davarlardan da yine byle trl renkte olanlar var. Kullar iinden ancak alimler, Allah'dan (gereince) korkar. phesiz, Allah daima stn Azzdir, ok balayan afurdur. Kim izzet ve eref istiyor idiyse, bilsin ki, izzet ve erefin hepsi Allahndr. zzet, Allahn sfatlarndan biridir ve sadece Ona zgdr.

1004 TEFSR- KEBR / TEVLT

O halde, kim izzet ve eref istiyorsa kendi sfatlarndan syrlarak Allahn sfatlarnda fena bulmas ve de Ona ancak gzel szler ykselir. sznde iaret edilen tecridin ve sfatlar silmenin yolunu renmesi gerekir. Yani saf, tabiat pisliklerinden arnm, ftratnn nuru zere kalan ve tevhid misakn hatrlayan nefisler ykselir. Amel-i salih de, arnma ve lahi sfatlara brnme eklinde gerekleen salih amel de onlar ulatrr bu tertemiz szleri, amel trlerini Allahn huzuruna ykseltir, bakasn deil. O zaman izzet sfatyla ve dier sfatlarla sfatlanr. Ya da yle bir anlam kastedilmitir: Vehim ve hayal pisliklerinden temizlenmi ftri, asli tevhidden kaynaklanan hakiki ilim Ona ykselir, bu ilim gereince gerekletirilen salih amel de sadece Onu yceltir, bakasn deil. Nitekim, Emirlmminin Ali (a.s) yle buyurmutur: lim amelle beraberdir. lim ameli arr, eer amel ilme olumlu cevap verirse ne ala, cevap vermezse ilim eker gider. Yani lahi huzura ykselten merdivenin basamaklar ilim ve ameldir. Bunlar olmadan ykselmek mmkn deildir. Allahn izzeti ve dier sfatlaryla sfatlanmann asln oluturan tevhit tek bana yetmez. nk sfatlar fiillerin kaynaklardr. Eer zht ve tevekkl araclyla nefsin sfatlarndan kaynaklanan nefsin sfatlar terk edilmezse, ibadet ve kendini Allaha vermekle nefsin heyetlerinden soyutlanma gereklemezse Allahn sfatlaryla sfatlanma istidadna sahip olunmaz. u halde tevhidden ibaret olan hakiki ilim merdivenin iki direi, amel de trmanmak iin zerine baslan basamaklar konumundadr. Ktlklerle tuzak kuranlara gelince nefsin sfatlarnn zuhuruyla tuzak kuranlar, bilenler olmalarna ramen onlar iinazap vardr. irkin ve eziyet veren amellerin heyetlerinden etin bir azap vardr. Kullar iinden ancak alimler, Allahtan korkar. Yani, Allah bilen arif alimlerden bakas Allahdan korkmaz. nk hayet cezadan duyulan korku deildir, bilakis kalpte mevcut olan bir heyettir, Onun azamet vasf tasavvur edildiinde, zihinde hatrlandnda duyulan bir rperti, bir krlganlk acizlik halidir. Dolaysyla, Allahn azametini tasavvur edemeyen birinin Allahdan hayet duymas, rpererek korkmas mmkn deildir. Allah kime azametiyle tecelli ederse, o kimse gerek anlamda Allahdan hayet duyar, korkar. Arif olmayan alimin tasavvur huzuru ile arif alimin sabit tecelliden kaynaklanan

FTIR SURES 1005

tasavvur huzuru arasnda byk fark vardr. Hayetin mertebeleri, ilim ve irfan mertebelerine bal olarak sayszdr. phesiz Allah, Azzdir daima stndr, azametiyle her eye galiptir. afurdur ok balayandr. zzetinin tecellisi nuruyla nefsin byklenme sfatn ve kibirlenme heyetini rter. 29- Allah'n Kitabn okuyanlar, salt (namaz) ikame ederek klanlar ve kendilerine verdiimiz rzktan (Allah iin) gizli ve ak sarf edenler, asla zarara uramayacak bir kazan umabilirler. 30- nk Allah, onlarn mkfatlarn tam der ve ltfundan onlara fazlasn da verir. phesiz O, ok balayan afurdur, ekurdur. 31- Sana vahyettiimiz Kitab, kendinden ncekini (semavi kitaplar) dorulayc olarak gelen Hakkdr. Allah, kullarnn (her halinden) haberdar Habrdir, gren Semdir. 32- Sonra Kitab', kullarmz arasndan setiklerimize verdik. Onlardan (insanlardan) kimi kendisine zulmeder, kimi ortadadr, kimi de Allah'n izniyle hayrlarda ne gemek iin yarr. te byk fazilet budur. 33- (Onlarn mkfat), iine girecekleri Adn cennetleridir. Orada altn bilezikler ve incilerle sslenirler. Orada giyecekleri elbiseleri de ipektir. Allahn Kitabn okuyanlar kendilerine ftratn balangcnda Kurani akl, Furkan olmas iin izhar ederek, aa kararak veren Allahn Kitabn okuyanlar, salt (namaz) ikame edenler ftri ilmin zuhuru esnasnda kalbi huzur saltn (namazn) klanlar. Ve kendilerine verdiimiz rzktansarf edenler. zerlerinde zuhuru gerekli olan ilim ve amel sfatndan infak edenler. Gizli , sfatlardan arnarak, ve ak fiilleri terk ederek harcayanlar umabilirler terk ve tecrit araclyla kal makamnda zarara uramayacak bir kazan kendi fiil ve sfatlarnn hakkn fiil ve sfatlaryla deitirilmesinden ibaret olan tkenmeyen bir kazan umabilirler. nk Allah, onlarn mkfatlarn tam der. Nefis ve kalp cennetlerinde, tevekkl ve rza meyvelerinden onlara verir. Ve ltfundan onlara fazlasn da verir. Ruh cennetlerinde tecelliler araclyla Onun vechini mahede etme ltfunu da baheder. phesiz O, ok balayandr. Fiillerinin ve sfatlarnn gnahlarn rter. krn karln bol bol verendir. Fiillerinden ve sfatlarndan karlklar vererek almalarn dllendirir.

1006 TEFSR- KEBR / TEVLT

Sana vahyettiimiz Kitab mutlak Furkani kitap Hakkdr. mutlak, deimez, gerek; Hakkdr. Ona eklenecek bir ey olmad gibi eksii de yoktur. Kendinden ncekini dorulaycdr. nk kendinden nceki Kitablar da iermekte, onlar batan baa ihtiva etmektedir. Allah, kullarnn her halinden haberdardr. stidatlarnn hallerini bilir. Grendir. amellerini grr ve istidatlar uyarnca, amellerinin hakkettiini verir. Sonraverdik. Senden bir miras olarak Kitab kullarmz arasndan setiklerimize verdik. Baka mmetlere gre Allah tarafndan fazladan inayete ve istidat kemaline mahsus klnm Muhammedi kullara verdik. nk onlar, ancak senden ve senin araclnla miras alrlar ve ona ularlar. Onlara istidat ve kemal veren sensin. Onlarn dier mmetlere gre durumlar, senin dier Nebilere gre durumun gibidir. Onlardan kimi nefsine zulmeder. istidadnn hakkn eksik brakmakla, istidadnn fiile gemesini engellemekle, yklenmesi ve sarlp korumas iin istidadna yerletirilen emanete ihanet etmekle, emaneti sahibine iade etmeyi engellemekle kendilerine yazk ederler. nk bedensel lezzetlere ve nefsani ehvetlere dalarlar. Kimi ortadadr. Sa yolu izler, amellerin Salihlerini ve gzellerini seer, kalp makamnda fazilet ve kemalat kazanr. Kimi dehayrlarda ne gemek iin yarr. Sfat tecellilerinden ibaret olan hayrlarda yararak zatta fena bulmaya koar. Allahn izniyle Allahn kolaylatrmas ve muvaffak klmasyla. te byk fazilet budur. Adn cennetleridir. cennetten adn cennetleridir iine girecekleriorada altn bileziklerlesslenirler. ruhani ilimler altnndan, irfan incilerinden zevk mahiyetli keif hakiktlerinden oluan ahlak, fazilet, hal ve amellerle elde edilen balardan oluan kemal suretleriyle sslenirler. Orada giyecekleri elbiseler, lahi sfatlar ipeidir. 34- (Cennette yle) derler: Bizden tasay gideren Allah'a hamdolsun. Dorusu, Rabbimiz ok balayan, ok nimet verendir. 35- O (Rab) ki ltfuyla bizi asl oturulacak yurda (cennete) yerletirdi. Artk orada bize ne bir yorgunluk dokunacak ne de orada bize bir usan gelecektir.

FTIR SURES 1007

36- nkr edenlere de cehennem atei vardr. ldrlmezler ki lsnler, cehennem azab da onlara biraz olsun hafifletilmez. te biz, kfrde ileri giden her nankr byle cezalandrrz. 37- Onlar orada: Rabbimiz! Bizi kar, (nce) yaptmzn yerine iyi iler yapalm! diye feryat ederler. Size dnecek kimsenin dnebilecei kadar bir mr vermedik mi? Size uyarc Nezrde gelmedi mi? (Niin inanmadnz?) imdi tadn (azab)! Zalimlerin yardmcs yoktur. 38- Allah, semavatn ve arzn gaybn bilir. O, kalplerin iinde ne varsa onu da hakkyla bilendir. 39- Sizi arzda halifeler yapan O'dur. Onun iin kim inkr ederse, inkr kendi zararnadr. Kfirlerin kfr, Rableri katnda kendileri iin ancak gazab arttrr. Kfirlerin kfr, kendilerine ziyandan baka bir ey getirmez. 40- De ki: Allah' brakp da taptnz, ortaklarnz grdnz m? Gsterin bana! Onlar yerdeki hangi eyi yarattlar! Yoksa onlarn semavatta m gklerde mi bir ortaklklar var! Yahut biz onlara, (bu hususta) bir kitab m verdik?!.. de onlar, o kitaptaki bir delilemi dayanyorlar? Hayr! O zalimler birbirlerine, aldatmadan baka bir ey vaat etmiyorlar. 41- phesiz Allah semavat ve arz, nizamlar bozulmasn diye tutuyor. And olsun ki onlarn nizam eer bir bozulursa, kendisinden baka hi kimse onlar tutamaz. phesiz O, Halmdir, ok balayc afurdur. 42- Kendilerine bir uyarc Nezr gelirse, herhangi bir milletten daha ok doru yolda olacaklarna dair btn gleriyle Allah'a yemin etmilerdi. Fakat onlara uyarc Nezr (Muhammed) gelince, bu, onlarn Hakdan uzaklamalarndan baka bir eyi arttrmad. 43- nk onlar, arz da byklk taslyor ve kt tuzaklar kuruyorlard. Halbuki, kii kazd kuyuya kendi der. Onlar ncekilerin kanunundan (onlara uygulanandan) bakasn m bekliyorlar? Allah'n kanununda Snnetullahda asla bir deime bulamazsn, Allah'n kanununda Snnetullahda kesinlikle bir sapma da bulamazsn.

1008 TEFSR- KEBR / TEVLT

44- Bunlar yeryznde arzda gezip de kendilerinden ncekilerin sonunun nasl olduunu grmediler mi? Halbuki onlar, bunlardan daha gl idiler. Ne gkler de semavatta ne de yerde arzda Allah' ciz brakacak bir g vardr. O, bilen Almdir, gl Kadirdir. 45- Eer Allah, yaptklar yznden insanlar (hemen) cezalandrsayd, yeryznde hibir canl yaratk brakmazd. Fakat Allah, onlar belirtilmi bir sreye kadar erteliyor. Vakitleri gelince (gerekeni yapar). Kukusuz Allah, kullarn grmektedir. Derler fena sonras beka halinde btn vgye deer sfatlarla sfatlandklarnda hal ve sz lisanyla bizden tasay gideren Allaha hamd olsun. istidatlar itibariyle elde edilmesi mmkn olan kemalat karmaktan kaynaklanan hzn bizden uzaklatran ve onlar bu Hakkani varlk kapsamnda bize baheden Allaha hamd olsun. Dorusu Rabbimiz ok balayan, ok nimet verendir. Onun bize verdii mkfat kendi almamzla hak ettiimizden daha yeterli ve daha kalcdr. Obizi asl oturulacak yurda yerletirdi. Daimi yurtta ikamet etmemizi salad, ki oradan tanmak hibir surette sz konusu deildir. Bu srf ba ve salt erdemden ibaret bahedilmi varlk iinde bize bu yurdu bahetti. Artk orada bize yorgunluk dokunmayacaktr. almak ve tanmaktan dolay yorulmayacaz. Orada bize bir usan gelmeyecektir. Yrme ve g nedeniyle usanmamz da sz konusu deildir. Kafirlere inkrlar gerei rmeleri nedeniyle senden perdelenen, kitab kabul etmeyen ve hakiktte senden ok uzak olduklar iin onu senden miras almayan kfirlerle senin aranda yaknlk ve ballk yoktur. Onlaraate vardr. tabiat cehenneminin atei vardr. Orada trl mahrumiyetlerle, kesintisiz elemlerle azap grrler. ldrlmezler ki lsnler bylece kurtulup rahat etsinler. Cehennem azab da onlara biraz olsun hafifletilmez ki nefes alsnlar. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

FTIR SURES 1001

FTIR SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Semavat ve arz yaratan, melekleri ikier, er, drder kanatl resuller yapan Allah'a hamd olsun. O, halk ettii eylerde ziyadelii (nurunu) dilediince hesapsz arttrr. phesiz, Allah her eye gc yeten Kadrdir. 2- Allah'n insanlar zerine aaca herhangi bir rahmeti tutup hapseden olamaz. O'nun tuttuunu O'ndan sonra salverecek de yoktur. O, Azizdir, hikmet sahibi Hakiymdir. 3- Ey insanlar! Allah'n size olan nimetini hatrlayn; Allah'dan baka size semdan ve arzdan rzk verecek bir Haliyk yaratc var m? O'ndan baka ilah yoktur. Nasl oluyor da (tevhidden kfre) evriliyorsunuz?! 4- Eer seni yalanlyorlarsa (zlme); senden nceki Rasuller de yalanlanmtr. Btn iler yalnzca Allah'a rcu dndrlecektir. 5- Ey insanlar! Allah'n vaadi gerektir, sakn dnya hayat sizi aldatmasn ve o aldatc da Allahla Allah hakknda sizi kandrmasn! 6- nk eytan, sizin dmannzdr, siz de onu dman sayn. O, kendi taraftarlarn ancak ate ehlinden olmaya arr. 7- Kfirler iin phesiz etin bir azap var, iman edip iyi iler yapanlara da mafiret ve byk bir mkfat vardr. 8- Kt ii kendisine gzel gsterilip de onu gzel gren kimse (ktl hi istemeyen kimseye benzer) mi? Allah dilediini sapkla yneltir, dilediini doru yola iletir. O halde onlar iin zlerek kendini helak etme. Allah, onlarn ne yaptklarn biliyor.

1002 TEFSR- KEBR / TEVLT

9- Rzgrlar gnderip de bulutu harekete geiren Allah'dr. Biz onu l bir blgeye gndeririz de lmnden sonra topraa onunla hayat veririz. llerin yeniden dirilmesi de byle olacaktr. Meleklerikanatl resuller klan. Meleklerin sema ve arz melekutlarndaki tesir cihetleri kanat olarak nitelendirilmitir. Yce Allah onlar, Nebiylere vahiyle, Velilere ilhamla ve onlarn dndaki insanlara da ileri ekip evirme ve yok edip ortadan kaldrmakla gnderilmi resuller klmtr. Dolaysyla, meleklerin tesirleri (kuvvetleri) sonucu tesir ettikleri kimseye ulaan ey onlarn kanaddr. u halde, her tesir gc bir kanattr. rnein, ameli ve nazari akl, insani nefsin kanatlardr. drak gc, sebebiyet muharriki ve faaliyet muharriki de hayvani nefse ait kanattr. Besleyici, gelitirici, dourucu ve ekil verici kuvvetler de nebati nefsin kanatlardr. Meleklerin kanatlar saylarla snrlandrlamaz. Bilakis, tesirlerin trne gre kanatlar vardr. Bu yzden Rasulullah (s.a.v) mirata Cebraili alt yz kanadyla grdn anlatmtr. Yce Allah O, yaratmada diledii arttrmay yapar. Szyle kanatlarn (tesirlerin) okluuna iaret etmitir. 10- Kim izzet ve eref istiyor idiyse, bilsin ki, izzet ve erefin hepsi Allah'ndr. O'na ancak gzel szler ykselir (ular). Onlar da Allah'a amel-i slih ulatrr. Ktlklerle tuzak kuranlara gelince, onlar iin etin bir azap vardr ve onlarn tuza bozulur. 11- Allah sizi (nce) topraktan, sonra meniden yaratt. Sonra sizi iftler (erkek.dii) kld. O'nun bilgisi olmadan hibir dii ne gebe kalr ne de dourur. Bir canlya mr verilmesi de, onun mrnden azaltlmas da mutlaka bir Kitabdadr. phesiz bunlar, Allah'a kolaydr. 12- ki deniz birbirine eit olmaz. Bu tatldr, susuzluu keser, iilmesi kolaydr. u da tuzludur, acdr (boaz yakar). Hepsinden de taze et (balk) yersiniz ve giyeceiniz ss eyas karrsnz. Allah'n ltfundan (nasibinizi) arayp da kretmeniz iin gemilerin, denizi yarp gittiini grrsn. 13- Allah, geceyi gndzn iine sokar, gndz de gecenin iine sokar; gne ve ay emri altna almtr. Her biri belirtilmi bir sreye kadar akp gider. te (btn bunlar yapan) Rabbiniz Allah'dr. Mlk O'nundur. O'nu brakp da kendilerine taptklarnz ise, bir ekirdek kabuuna bile sahip deillerdir.

FTIR SURES 1003

14- Eer onlar (putlar) arrsanz, sizin armanz iitmezler. Faraza iitseler bile, size cevap veremezler. Kyamet gn de sizin ortak komanz reddederler. (Bu gerei) sana, her eyden haberi olan (Allah) gibi hi kimse haber veremez. 15- Ey insanlar! Allah'a muhta olan sizsiniz. Zengin ve vlmeye lyk olan ancak O'dur. 16- Allah dilerse sizi yok eder ve yerinize yeni bir halk getirir. 17- Bu da Allah'a g bir ey deildir. 18- Hibir gnahkr bakasnn gnahn yklenmez. Yk (gnah) ar gelen kimse onu tamak iin (bakasn) arsa, bu ard akrabas da olsa, onun yknden bir ey yklenmez. Sen ancak grmeden Rablerinden korkanlar ve salt (namaz) ikame edenleri uyarabilirsin. Kim temizlenirse o, kendi menfaatine temizlenmi olur. Dn Allah'adr. 19.21- Krle gren, karanlkla aydnlk, glge ile scak bir olmaz. 22- Dirilerle ller de bir olmaz. phesiz Allah, dilediine iittirir. Sen kabirlerdekilere iittiremezsin! 23- Sen sadece bir uyarc Nezirsin. 24- Biz seni mjdeleyici Ber ve uyarc Nezr olarak Hakk ile gnderdik. Her millet iin mutlaka bir uyarc Nezr bulunmutur. 25- Eer seni yalanlyorlarsa (zlme), onlardan ncekiler de yalanlamlard. (Oysa ki) Rasulleri onlara ak yetler (mucizeler), sahifeler ve aydnlatc nurlu Kitab getirmilerdi. 26- Sonra ben, o inkr edenleri yakaladm. (Bak ki) cezam nasl oldu! 27- Grmedin mi Allah semadan su indirdi. Onunla renkleri eit eit meyveler kardk. Dalardan (geen) beyaz, krmz, deiik renklerde ve simsiyah yollar (yaptk). 28- nsanlardan, hayvanlardan ve davarlardan da yine byle trl renkte olanlar var. Kullar iinden ancak alimler, Allah'dan (gereince) korkar. phesiz, Allah daima stn Azzdir, ok balayan afurdur. Kim izzet ve eref istiyor idiyse, bilsin ki, izzet ve erefin hepsi Allahndr. zzet, Allahn sfatlarndan biridir ve sadece Ona zgdr.

1004 TEFSR- KEBR / TEVLT

O halde, kim izzet ve eref istiyorsa kendi sfatlarndan syrlarak Allahn sfatlarnda fena bulmas ve de Ona ancak gzel szler ykselir. sznde iaret edilen tecridin ve sfatlar silmenin yolunu renmesi gerekir. Yani saf, tabiat pisliklerinden arnm, ftratnn nuru zere kalan ve tevhid misakn hatrlayan nefisler ykselir. Amel-i salih de, arnma ve lahi sfatlara brnme eklinde gerekleen salih amel de onlar ulatrr bu tertemiz szleri, amel trlerini Allahn huzuruna ykseltir, bakasn deil. O zaman izzet sfatyla ve dier sfatlarla sfatlanr. Ya da yle bir anlam kastedilmitir: Vehim ve hayal pisliklerinden temizlenmi ftri, asli tevhidden kaynaklanan hakiki ilim Ona ykselir, bu ilim gereince gerekletirilen salih amel de sadece Onu yceltir, bakasn deil. Nitekim, Emirlmminin Ali (a.s) yle buyurmutur: lim amelle beraberdir. lim ameli arr, eer amel ilme olumlu cevap verirse ne ala, cevap vermezse ilim eker gider. Yani lahi huzura ykselten merdivenin basamaklar ilim ve ameldir. Bunlar olmadan ykselmek mmkn deildir. Allahn izzeti ve dier sfatlaryla sfatlanmann asln oluturan tevhit tek bana yetmez. nk sfatlar fiillerin kaynaklardr. Eer zht ve tevekkl araclyla nefsin sfatlarndan kaynaklanan nefsin sfatlar terk edilmezse, ibadet ve kendini Allaha vermekle nefsin heyetlerinden soyutlanma gereklemezse Allahn sfatlaryla sfatlanma istidadna sahip olunmaz. u halde tevhidden ibaret olan hakiki ilim merdivenin iki direi, amel de trmanmak iin zerine baslan basamaklar konumundadr. Ktlklerle tuzak kuranlara gelince nefsin sfatlarnn zuhuruyla tuzak kuranlar, bilenler olmalarna ramen onlar iinazap vardr. irkin ve eziyet veren amellerin heyetlerinden etin bir azap vardr. Kullar iinden ancak alimler, Allahtan korkar. Yani, Allah bilen arif alimlerden bakas Allahdan korkmaz. nk hayet cezadan duyulan korku deildir, bilakis kalpte mevcut olan bir heyettir, Onun azamet vasf tasavvur edildiinde, zihinde hatrlandnda duyulan bir rperti, bir krlganlk acizlik halidir. Dolaysyla, Allahn azametini tasavvur edemeyen birinin Allahdan hayet duymas, rpererek korkmas mmkn deildir. Allah kime azametiyle tecelli ederse, o kimse gerek anlamda Allahdan hayet duyar, korkar. Arif olmayan alimin tasavvur huzuru ile arif alimin sabit tecelliden kaynaklanan

FTIR SURES 1005

tasavvur huzuru arasnda byk fark vardr. Hayetin mertebeleri, ilim ve irfan mertebelerine bal olarak sayszdr. phesiz Allah, Azzdir daima stndr, azametiyle her eye galiptir. afurdur ok balayandr. zzetinin tecellisi nuruyla nefsin byklenme sfatn ve kibirlenme heyetini rter. 29- Allah'n Kitabn okuyanlar, salt (namaz) ikame ederek klanlar ve kendilerine verdiimiz rzktan (Allah iin) gizli ve ak sarf edenler, asla zarara uramayacak bir kazan umabilirler. 30- nk Allah, onlarn mkfatlarn tam der ve ltfundan onlara fazlasn da verir. phesiz O, ok balayan afurdur, ekurdur. 31- Sana vahyettiimiz Kitab, kendinden ncekini (semavi kitaplar) dorulayc olarak gelen Hakkdr. Allah, kullarnn (her halinden) haberdar Habrdir, gren Semdir. 32- Sonra Kitab', kullarmz arasndan setiklerimize verdik. Onlardan (insanlardan) kimi kendisine zulmeder, kimi ortadadr, kimi de Allah'n izniyle hayrlarda ne gemek iin yarr. te byk fazilet budur. 33- (Onlarn mkfat), iine girecekleri Adn cennetleridir. Orada altn bilezikler ve incilerle sslenirler. Orada giyecekleri elbiseleri de ipektir. Allahn Kitabn okuyanlar kendilerine ftratn balangcnda Kurani akl, Furkan olmas iin izhar ederek, aa kararak veren Allahn Kitabn okuyanlar, salt (namaz) ikame edenler ftri ilmin zuhuru esnasnda kalbi huzur saltn (namazn) klanlar. Ve kendilerine verdiimiz rzktansarf edenler. zerlerinde zuhuru gerekli olan ilim ve amel sfatndan infak edenler. Gizli , sfatlardan arnarak, ve ak fiilleri terk ederek harcayanlar umabilirler terk ve tecrit araclyla kal makamnda zarara uramayacak bir kazan kendi fiil ve sfatlarnn hakkn fiil ve sfatlaryla deitirilmesinden ibaret olan tkenmeyen bir kazan umabilirler. nk Allah, onlarn mkfatlarn tam der. Nefis ve kalp cennetlerinde, tevekkl ve rza meyvelerinden onlara verir. Ve ltfundan onlara fazlasn da verir. Ruh cennetlerinde tecelliler araclyla Onun vechini mahede etme ltfunu da baheder. phesiz O, ok balayandr. Fiillerinin ve sfatlarnn gnahlarn rter. krn karln bol bol verendir. Fiillerinden ve sfatlarndan karlklar vererek almalarn dllendirir.

1006 TEFSR- KEBR / TEVLT

Sana vahyettiimiz Kitab mutlak Furkani kitap Hakkdr. mutlak, deimez, gerek; Hakkdr. Ona eklenecek bir ey olmad gibi eksii de yoktur. Kendinden ncekini dorulaycdr. nk kendinden nceki Kitablar da iermekte, onlar batan baa ihtiva etmektedir. Allah, kullarnn her halinden haberdardr. stidatlarnn hallerini bilir. Grendir. amellerini grr ve istidatlar uyarnca, amellerinin hakkettiini verir. Sonraverdik. Senden bir miras olarak Kitab kullarmz arasndan setiklerimize verdik. Baka mmetlere gre Allah tarafndan fazladan inayete ve istidat kemaline mahsus klnm Muhammedi kullara verdik. nk onlar, ancak senden ve senin araclnla miras alrlar ve ona ularlar. Onlara istidat ve kemal veren sensin. Onlarn dier mmetlere gre durumlar, senin dier Nebilere gre durumun gibidir. Onlardan kimi nefsine zulmeder. istidadnn hakkn eksik brakmakla, istidadnn fiile gemesini engellemekle, yklenmesi ve sarlp korumas iin istidadna yerletirilen emanete ihanet etmekle, emaneti sahibine iade etmeyi engellemekle kendilerine yazk ederler. nk bedensel lezzetlere ve nefsani ehvetlere dalarlar. Kimi ortadadr. Sa yolu izler, amellerin Salihlerini ve gzellerini seer, kalp makamnda fazilet ve kemalat kazanr. Kimi dehayrlarda ne gemek iin yarr. Sfat tecellilerinden ibaret olan hayrlarda yararak zatta fena bulmaya koar. Allahn izniyle Allahn kolaylatrmas ve muvaffak klmasyla. te byk fazilet budur. Adn cennetleridir. cennetten adn cennetleridir iine girecekleriorada altn bileziklerlesslenirler. ruhani ilimler altnndan, irfan incilerinden zevk mahiyetli keif hakiktlerinden oluan ahlak, fazilet, hal ve amellerle elde edilen balardan oluan kemal suretleriyle sslenirler. Orada giyecekleri elbiseler, lahi sfatlar ipeidir. 34- (Cennette yle) derler: Bizden tasay gideren Allah'a hamdolsun. Dorusu, Rabbimiz ok balayan, ok nimet verendir. 35- O (Rab) ki ltfuyla bizi asl oturulacak yurda (cennete) yerletirdi. Artk orada bize ne bir yorgunluk dokunacak ne de orada bize bir usan gelecektir.

FTIR SURES 1007

36- nkr edenlere de cehennem atei vardr. ldrlmezler ki lsnler, cehennem azab da onlara biraz olsun hafifletilmez. te biz, kfrde ileri giden her nankr byle cezalandrrz. 37- Onlar orada: Rabbimiz! Bizi kar, (nce) yaptmzn yerine iyi iler yapalm! diye feryat ederler. Size dnecek kimsenin dnebilecei kadar bir mr vermedik mi? Size uyarc Nezrde gelmedi mi? (Niin inanmadnz?) imdi tadn (azab)! Zalimlerin yardmcs yoktur. 38- Allah, semavatn ve arzn gaybn bilir. O, kalplerin iinde ne varsa onu da hakkyla bilendir. 39- Sizi arzda halifeler yapan O'dur. Onun iin kim inkr ederse, inkr kendi zararnadr. Kfirlerin kfr, Rableri katnda kendileri iin ancak gazab arttrr. Kfirlerin kfr, kendilerine ziyandan baka bir ey getirmez. 40- De ki: Allah' brakp da taptnz, ortaklarnz grdnz m? Gsterin bana! Onlar yerdeki hangi eyi yarattlar! Yoksa onlarn semavatta m gklerde mi bir ortaklklar var! Yahut biz onlara, (bu hususta) bir kitab m verdik?!.. de onlar, o kitaptaki bir delilemi dayanyorlar? Hayr! O zalimler birbirlerine, aldatmadan baka bir ey vaat etmiyorlar. 41- phesiz Allah semavat ve arz, nizamlar bozulmasn diye tutuyor. And olsun ki onlarn nizam eer bir bozulursa, kendisinden baka hi kimse onlar tutamaz. phesiz O, Halmdir, ok balayc afurdur. 42- Kendilerine bir uyarc Nezr gelirse, herhangi bir milletten daha ok doru yolda olacaklarna dair btn gleriyle Allah'a yemin etmilerdi. Fakat onlara uyarc Nezr (Muhammed) gelince, bu, onlarn Hakdan uzaklamalarndan baka bir eyi arttrmad. 43- nk onlar, arz da byklk taslyor ve kt tuzaklar kuruyorlard. Halbuki, kii kazd kuyuya kendi der. Onlar ncekilerin kanunundan (onlara uygulanandan) bakasn m bekliyorlar? Allah'n kanununda Snnetullahda asla bir deime bulamazsn, Allah'n kanununda Snnetullahda kesinlikle bir sapma da bulamazsn.

1008 TEFSR- KEBR / TEVLT

44- Bunlar yeryznde arzda gezip de kendilerinden ncekilerin sonunun nasl olduunu grmediler mi? Halbuki onlar, bunlardan daha gl idiler. Ne gkler de semavatta ne de yerde arzda Allah' ciz brakacak bir g vardr. O, bilen Almdir, gl Kadirdir. 45- Eer Allah, yaptklar yznden insanlar (hemen) cezalandrsayd, yeryznde hibir canl yaratk brakmazd. Fakat Allah, onlar belirtilmi bir sreye kadar erteliyor. Vakitleri gelince (gerekeni yapar). Kukusuz Allah, kullarn grmektedir. Derler fena sonras beka halinde btn vgye deer sfatlarla sfatlandklarnda hal ve sz lisanyla bizden tasay gideren Allaha hamd olsun. istidatlar itibariyle elde edilmesi mmkn olan kemalat karmaktan kaynaklanan hzn bizden uzaklatran ve onlar bu Hakkani varlk kapsamnda bize baheden Allaha hamd olsun. Dorusu Rabbimiz ok balayan, ok nimet verendir. Onun bize verdii mkfat kendi almamzla hak ettiimizden daha yeterli ve daha kalcdr. Obizi asl oturulacak yurda yerletirdi. Daimi yurtta ikamet etmemizi salad, ki oradan tanmak hibir surette sz konusu deildir. Bu srf ba ve salt erdemden ibaret bahedilmi varlk iinde bize bu yurdu bahetti. Artk orada bize yorgunluk dokunmayacaktr. almak ve tanmaktan dolay yorulmayacaz. Orada bize bir usan gelmeyecektir. Yrme ve g nedeniyle usanmamz da sz konusu deildir. Kafirlere inkrlar gerei rmeleri nedeniyle senden perdelenen, kitab kabul etmeyen ve hakiktte senden ok uzak olduklar iin onu senden miras almayan kfirlerle senin aranda yaknlk ve ballk yoktur. Onlaraate vardr. tabiat cehenneminin atei vardr. Orada trl mahrumiyetlerle, kesintisiz elemlerle azap grrler. ldrlmezler ki lsnler bylece kurtulup rahat etsinler. Cehennem azab da onlara biraz olsun hafifletilmez ki nefes alsnlar. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

YSN SURES 1009

YSN SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- YaSyn, 2- Hakiym Kur'ana kasem ederim ki 3- Sen muhakkak, Rasullerdensin. 4. Doru yol srat- mustakiym zerindesin. 5. (Bu Kur'an) en stn Azz ve ok merhametli Rahiym tarafndan tafsilen indirilmitir. 6- Atalar uyarlmam, bu yzden kendileri de gaflet iinde kalm bir toplumu korkutman iin indirilmitir. Yasyn Ta.Ha suresinde de iaret edildii gibi burada Hz. Rasulullahn (s.a.v) istidadnn kemaline delalet eden iki vasfna kasem yemin (and) ediliyor. Hakiym Kurana kasem ederim ki Hikmet olann hakk iin; istidadna yaraan eksiksiz kemalden ibaret Kuran El-Hakiym hakk iin, O, bu hususlar nedeniyle istikamet, doruluk vasfna sahip tevhid yolu zere gnderilen Rasullerdendir. yle ki: Ya harfi Vaki (olan, den , mevcud, var olan, hlin hakikati) ismine Syn harfi de Selam (ayplardan, fetlerden emin olan, huzur veren) ismine iarettir. Yani senin salam ftratnn selametini ezelden beri koruyan, hayat ve gelenek perdelerinin oluturduu afetten muhafaza eden. Selam ise istidadnn ayn ve asldr. Kuran- Kerim Onun efendiler Efendisi Allah Rasulu (s.a.v.)in kemalinin sureti olup, btn kemalat kapsamakta, btn hikmetleri iermektedir.

1010 TEFSR- KEBR / TEVLT

Sen muhakkak bu husus sebebiyle Mrsellerdensin gnderilmi Rasullerdensin. stn Azz ve ok merhametli Rahm Allahdan indirilmitir. Senin istidadnn kemalinin sureti olup hikmet ieren Kuran, cem gizliliinden Ruhul Kudsden senin mazharnda tafsili olarak izhar edilmek suretiyle Furkan mahiyetinde daima galip stn iradeli, senin benliine ve hayatnn vasfna galip gelen, bir daha zuhur etmesin, senin gaybnda sakl olan Kurann kalbinin mazharna zuhur etmesini ve Furkana dnmesini engellemesin diye onu gcyle kahreden Allahdan (nazil olmutur) indirilmitir. O, Rahimdir, btn kemal sfatlarnn tecellisiyle onu sende izhar etmitir. Onu sende aa karmtr. Onun iin indinden denmitir. Yani zden gze manadan maddeye zuhura kmtr. Bir toplumu uyarman iin istidatlarnn kemali itibariyle atalarnn ulamad dzeye ulaan bir topluluu uyarman iin indirilmitir. nk onlarn atalar, sizin onlar uyardnz eyle uyarlmamlard. kendileri gaflet iinde kalmlardr. Kendilerinden nceki mmetlerden hibirinin istidadnn ulaamad bir dzeye istidad ulatran eyden gafildirler. Nitekim, kullarmz arasndan setiklerimiz bunu vurgulamlardr, uyarmlardr. 7- And olsun ki onlarn ou o kavli cezay hakk etmilerdir. nk onlar iman etmiyorlar. 8- Biz, onlarn boyunlarna halkalar geirdik. O halkalar enelere kadar dayanmaktadr. Bu yzden kafalar yukar kalkktr. 9- nlerinden bir set ve arkalarndan bir set ektik de onlar kapattk, brdk artk onlar gremezler. 10- Onlar uyarsan da uyarmasan da onlar iin birdir, inanmazlar. 11- Sen ancak zikre (Kur'an'a) uyan ve grmeden Rahmn'dan korkan kimseyi uyarabilirsin. te bylesini, bir mafiret ve gzel bir mkfatla mjdele. 12- Muhakkak, lleri ancak biz diriltiriz. Onlarn yaptklar her ii, braktklar her izi yazarz. Biz, her eyi apak bir Kitab; mam- Mbiynde (levh-i mahfuz'da) apak olarak sayp yazmzdr.

YSN SURES 1011

And olsun ki onlarn ou o kavli cezay hakk etmilerdir. Ezeli hkm kapsamnda kendileri hakknda bedbaht olduklar o kavl, o sz; o hkm verilmitir. nk onlar iman etmiyorlar. nk senin zuhur etmenle istidatlar glendii zaman, buna bal olarak bedbahtlar er hususunda, mutlular da hayr hususunda glenirler. Biz, onlarn boyunlarna halkalar geirdik. Bedensel tabiat kaytlarndan ve sfli cisimlerin sevgisinden halkalar geirdik. O halkalar enelere kadar dayanmaktadr. Balarnn kabul ettim anlamnda aa inmesine engel olurlar. nk bu halkalar, ban hareket etmesini salayan boyun ksmnn tmn kaplam, btn mafsallar tutulduu gibi en st noktasna kadar ulamtr. Boynu geip ba blmne tecavz etmitir. Bu yzden, kabul etme anlamnda bir tasarrufta bulunmalarna imkn kalmamtr. Etkilenmek gibi bir durumlar, boyun emenin ve fena bulmann ifadesi olarak rku ve secdeye meyletmeleri imknszdr. nk insani kemalat etkilenmelerdir ve bunlar ancak zelil olmak ve ezilmekle elde edilebilirler. Bu yzden kafalar yukar kalkktr. Balarn eip iaret etmek suretiyle onu kabul ettiklerini gstermekten men edilmilerdir. nlerindenektik. lahi cihetten bir set nefsin ve kalbi istila eden sfatlarn zuhurundan oluan perdeler ektik. Bu da onlarn yukar bakmalarna, cemal nurlarn grp Hakka kavumaya zlem duymalarna engel olmaktadr. ve arkalarndan bedensel cihetten bir set ektik. cismani tabiat ve lezzetlerinden oluan, emir ve yasaklara uymalarna engel olan perdeler ektik. Bu da hayr ve celal sfatlarn kabul etmelerini salayacak salih amelleri ilemelerine engel olmaktadr. Onlar iin ilim ve amel yolu kapanmtr. aknlar olarak beden putlarnn yannda durmu, onlara tapmaktadrlar. Ne ileri gidebiliyorlar, ne geri. Onlar kapattk. Heyulani rtlere brdk, cismani giysilere kapattk. artk gremezler. her taraftan kaln perdelerle kapanp kuatldklar iin grmelerine imkn yoktur. Gremedikleri zaman etkilenmeleri de sz konusu olmaz. Bu yzden, onlar asndan uyarlmakla uyarlmamak arasnda bir fark yoktur. Sen ancakuyarabilirsin. uyar ancak tesirini zikre uyan kimse zerinde etkisini gsterir, baarl olur. nk onun istidad ve sfatlar nurdandr. Bu yzden uyardan etkilenir, istidadnda ftri tevhid

1012 TEFSR- KEBR / TEVLT

ve asli irfan olduu iin hidayeti kabul eder, dnr, t alr ve Rahman dan rperip korkar. Onun iin tecelli gaip de olsa Allahn azametini tasavvur ettii zaman hayetle rperir, korkar. Kendisi asndan gaip olan eyin hazr olup tecelli etmesi iin sluku izler ve nuruyla aydnland eyi grmenin peine der. te bylesini, bir mafiretlemjdele. Fiillerinin, sfatlarnn ve zatnn perdelerinden oluan gnahlarnn rtlmesinden ibaret byk bir balanma ve gzel bir mkfatla hakkn fiillerinden, sfatlarndan ve zatndan oluan cennetlerle mjdele. 13- Onlara, u ehir halkn karye ashabn misal getir: Hani onlara resuller (eliler) gelmiti. 14- te o zaman biz, onlara iki Resul gndermitik. Onlar yalanladlar. Bunun zerine nc bir Resul gnderdik. Onlar: Biz size gnderilmi Allah Resulleriyiz! dediler. 15- Dediler ki: Siz de ancak bizim gibi birer insansnz. Rahmn, herhangi bir ey indirmedi. Siz ancak yalan sylyorsunuz. 16- Dediler ki: Rabbimiz biliyor; biz gerekten size gnderilmi Resulleriz. 17- Bizim den ancak, ak bir ekilde (Allah'n buyruklarn) size tebli etmekten baka bir ey deildir dediler. 18- (Bunun zerine onlar:) Dorusu siz bize uursuz geldiniz. Eer bu iten vazgemezseniz, and olsun sizi talarz. Ve bizden size mutlaka fena bir ktlk dokunur, dediler. 19- Resuller yle cevap verdi: Sizin uursuzluunuz sizinle beraberdir. Size nasihat ediliyorsa bu uursuzluk mudur? Bilakis, siz ar giden bir milletsiniz. Onlara, u ehir halkn karye ashabn misal getir ehir halknn, beden ehrinin ehli, onlara gnderilen resul de ruh, kalp ve akl olarak tevil edilebilir. Bunlara ilkin resullerin ikisi; ruh ve kalp gnderildi, Onlar yalanladlar. nk ehir medine halk ile resuller arasnda bir uyum yoktu. Bir taraf nur, bir taraf karanlk olmas hasebiyle birbirleriyle eliiyorlard. Bunun zerine ilk olarak gnderilen iki resul akl ile desteklendiler. nk akl, maslahat ve ihtiya bakmndan nefse uyum gsterir. Nefsi ve kavmini kalbin ve ruhun ard eye davet

YSN SURES 1013

eder ve onlar zerinde etki gsterir. ehir halknn resulleri uursuz grmeleri, onlardan kamalar, nefret etmeleri nedeniyledir. nk resuller onlara riyazet ve mcahede yklyor, onlar lezzet ve hazlardan alkoyuyorlard. Resulleri talamalar ise, tabii arzularla ve bedensel isteklerle onlar kovalamalar, onlara ikence etmeleri ise, onlar istila etmeleri, hayvani ve vahi ehvetlerin elde edilmesinde kullanmak istemeleri anlamndadr. 20- Derken ehrin Medinenin br ucundan bir adam koarak geldi. Ey kavmim! dedi, bu resullere uyunuz! 21- Sizden herhangi bir cret istemeyen bu kimselere tbi olun, nk onlar hidayete ermi kimselerdir. 22- Bana ne olmu ki, beni yaratana ibadet etmeyecekmiim! Halbuki, hepiniz O'na dndrleceksiniz. 23- O'ndan baka ilahlar (tanrlar) m edineyim? O ok esirgeyici Allah, eer bana bir zarar dilerse onlarn (putlarn) efati bana hibir fayda vermez, beni kurtaramazlar. 24- te o zaman ben apak bir sapkln iine gmlm olurum. 25- Muhakkak ben, Rabbinize iman ettim, beni dinleyin. 26.27Gir cennete! denildi. Keke, dedi, Rabbimin beni baladn ve beni ikrama mazhar olanlardan kldn kavmim bilseydi! 28- Biz ondan sonra, onun milletini helk etmek iin zerlerine gkten (semadan) herhangi bir ordu indirmedik ve indirecek de deildik. 29- (Onlar helk eden) korkun sesten baka bir ey deildi. Birdenbire snverdiler. 30- Ne yazk u kullara! Onlara bir Rasul gelmeyegrsn, ille de onunla alay etmeye kalkrlar. 31- Mrikler grmyorlar m ki, onlardan nce nice kavimler helk ettik. Onlar tekrar dnp de bunlara gelmezler. 32- Elbette onlarn hepsi (kyamet gnnde) karmzda hazr bulunacaklar.

1014 TEFSR- KEBR / TEVLT

33- (Bu hususta) l toprak onlar iin mhim bir delildir. Biz ona yamurla hayat verdik ve ondan dane kardk. te onlar bundan yerler. 34- Biz, yeryznde (arzda) nice nice hurma baheleri, zm balar yarattk ve oralarda birok pnarlar fkrttk. 35- Ta ki, onlarn meyvelerinden ve elleriyle bunlardan imal ettiklerinden yesinler. Hl kretmeyecekler mi? 36- Yerin bitirdiklerinden, insanlarn kendilerinden ve henz mahiyetini bilmedikleri eylerden btn iftleri yaratan Allah' tesbih ve takdis ederim. ehrin br ucundan, yani en uzak yerinden gelen adam Habib-i Neccar, en yce ve en yksek mevkiinden, tevhid dinini izhar etmek, ilk habibe davet etmek ve resulleri tasdik etmek zere akl emunun delaletiyle gnderilen aktr. Koarak geldi. nk akn hareketi hzldr ve herkesi kahrla ve zorla tevhit hususunda resullere uymaya arr. Diyor ki: Bana ne olmu ki, beni yaratana ibadet etmeyecekmiim! Halbuki, hepiniz Ona dndrleceksiniz. ehrin br ucundan gelen bu adamn ismi Habibdi marangoz neccard. Balangta suretlerde zuhur eden sfatlarn putlarn yapard. nk sfatlarn gzelliklerinden dolay zatn cemalinden perdelenmiti. te ona zat cennetine girmesi emredildii zaman yle diyor: Kekekavmim makammdan ve halimden perdelenenler Rabbimin beni baladn bilselerdi. sfat mazharlar putlara ibadet etme ve bu putlar yapma gnahm baladn ve beni ikrama mazhar olanlardan kldn bilselerdi. nk ben, Teklik huzuruna son derece yaknm. Bir hadiste Resulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Her eyin bir kalbi vardr, Kurann kalbi de (Yasin) suresidir. Yasin in Kurann kalbi olmas, belki de bu surede sz edilen Habibin, Rasulullah(s.a.v.)n gnderiliinden alt yz sene nce Ona iman etmesinden, Onun nbvvet srrn anlamasndan dolaydr. Rasulullah (s.a.v) bir hadiste yle buyurmutur: mmetlerin nde gidenleri kiidir. Bir gz ap kapama an kadar bile Allah inkr etmeyen bunlar kiidir: Ali b. Ebu Talib (a.s), Yasyn suresinde sz edilen kii ve Firavun hanedanndan iman eden kii.

YSN SURES 1015

37- Gece de onlar iin bir ibret almetidir. Biz ondan gndz syrp ekeriz de onlar karanlklara gmlrler. 38- Gne, kendisi iin belirlenen yerde akar (dner). te bu, Azz ve Alm olan Allah'n takdiridir. 39- Ay iin de birtakm menziller (yrngeler) tayin ettik. Nihayet o, eri hurma dal gibi (hill) olur da geri dner. 40- Ne gne aya yetiebilir, ne de gece gndz geebilir. Her biri bir yrngede felekde yzerler. 41- Onlarn zrriyetlerini dopdolu bir gemide tamamz da onlar iin byk bir ibrettir. 42- Onlar iin, bunun gibi binecekleri baka eyler de yarattk. 43- Dilesek onlar suda boarz. O zaman ne onlarn imdadna koan olur, ne de onlar kurtarlrlar. 44- Ancak, bizim tarafmzdan bir rahmet ve belli bir zamana kadar dnyadan faydalandrmamz mstesnadr. Gece de onlar iin bir ibret alametidir. Nefis karanl gecesi de onlar iin bir ayettir. Biz ondansyrp ekeriz. ruh gnei gndzn, nurunu ve telvini ekip alrz. Onlar karanlklara gmlrler. Ruh gnei kendisi iin belirlenen yerde akar. bu, ruhun seyrinin sonunda yer alan Hakkn makamdr. te bu, azizAllahn takdiridir. Teklik huzuruna bir eyin ulamasna imkn vermez, herkese, her eye kahr ve fenaya ulatrmakla galip gelen ve Alm olan her seyredenin seyrinin snrn bilen Allahn takdiridir. Kalp ay iin detayin ettik. Seyri esnasnda izleyecei yolu ve snrn belirledik menziller korku, mit, sabr, kr gibi menziller ve tevekkl ve rza gibi makamlar tayin ettik. Nihayet ogeri dner. Sr makamnda ruhta fena bulunca eri hurma dal gibi olur da geri dner. Bu srada onun sr yaknlna erer ve ruha bakan yz, iinde fena bulmasndan nce aydnlanr, nuraniliinden dolay da nefis ve kuvvetlerinden perdelenir. Ayn bedir hali ise, sr makamnn mukabili olan sadr mevziinde gerekleir. Gne aya yetimez seyrinde aya yetimesi ona yaramaz. Bu yzden, lemlerin hallerini ihata etmek, ahlak ve vasflarla tecelli etmek

1016 TEFSR- KEBR / TEVLT

gibi sadra ilikin kemalata sahip olur. Gndz de, ayn gnee yetimesi, nefsin karanlnn kalbin nuruna dnmesi sonucu gndzn nne geemez. nk ay, ruh makamna ykselince, ruh vahdet huzuruna ular, dolaysyla ay ona yetiemez. Bu srada nefis de kalp makamnda karanl olmayacak ekilde aydnlk olur. Karanl nurunun nne geemez, aksine zail olur. Bununla beraber kalp ve nuru ruh makamnda iken beka bulmas halinde onu geemezler. Her biri bir felekde yrngede, bir dngde, seyir mahallinde, ba ve sonu belli bir yrngede, belirlenmi snr aamadan yzerler seyrederler. Ta ki yce Allah bir snrda onlar bir araya getirinceye kadar. O snrda ayn yz tutulur ve gne batt yerden doar. Bylece kyamet kopar. Onlarn zrriyetlerini dopdolu bir gemide tamamz da onlar iin byk bir ibrettir. Bundan maksat, Hz. Nuhun (a.s) gemisidir. Bu ayet, belagat srlarndan birini iermektedir. nk, Nuhun gemisine binen atalarndan deil, o srada atalarnn sulbnde bulunan zrriyetlerinden sz edilmektedir. nk, atalarn olduu yerde zrriyetlerin olmas kanlmazdr. Onlar iin, bunun gibibaka eyler de yarattk. Nuhun gemisi gibi, baka eyler de yarattk. Muhammedi gemi gibi binecekleri baka eyler de var ettik. 45- Onlara yapmakta olduunuz ve yapp arkada braktnz ilerde Allah'dan korkun; umulur ki size merhamet olunur denildiinde (aldrmazlar). 46- Onlara Rablerinin yetlerinden bir yet gelmeyedursun, ille de ondan yz evirmilerdir. 47- Allah'n size rzk olarak verdiklerinden hayra sarf ediniz, denildiinde, kfirler mminlere dediler ki: Allah'n diledii takdirde doyuraca kimseleri biz mi doyuracaz? Siz gerekten apak bir sapklk iindesiniz. 48- Onlar: Eer gerekten doru sylyorsanz, bu tehdit ne zaman gerekleecektir? derler. 49- Onlar, birbirleriyle ekiip dururken yakalayacak korkun bir sesi bekliyorlar. kendilerini anszn

50- te o anda onlar ne bir vasiyette bulunabilirler, ne de ailelerine dnebilirler.

YSN SURES 1017

51- Nihayet Sr'a frlr!.. Bir de bakarsn ki onlar kabirlerinden kalkp koarak Rablerine giderler. 52- (te o zaman:) Eyvah, eyvah! Bizi kabrimizden kim bas etti? Bu; Rahmn'n vaat ettiidir. Rasuller gerekten doru sylemiler! derler. 53- Olan, mthi bir sesten ibarettir. Bunun zerine onlarn hepsi hemen huzurumuzda hazr bulunurlar. 54- O gn hibir kimse en ufak bir hakszla uramaz. Siz orada ancak yaptklarnzn karln alrsnz. 55- Muhakkak ki o gn cennetlikler, gerekten nimetler iinde safa srerler. 56- Onlar ve eleri glgeler altnda tahtlara kurulurlar. 57- Orada onlar iin her eit meyve vardr. Btn arzular yerine getirilir. 58- Onlara merhametli Rabb'in syledii Selam vardr. 59- Ayrln bir tarafa bugn, ey gnahkrlar! Yapmakta olduunuzilerde Allahdan korkun byk kyametin hallerinden saknn. Ve yapp arkada braktnz kk kyamet hallerinden saknn. nk birincisi Hak cihetinden gelirken, ikincisi nefis cihetinden gelir. Birincisi, Allahta fena bulmakla, ikincisi, bedensel heyetlerden arnmak ve onlardan kurtulmakla gerekleir. Ayetlerde sz edilen iki sese (sayha) gelince; birincisiyle birinci nefhaya (sura frmeye) iaret ediliyor ki, kyametin belirtilerinin ortaya ktna dikkt eker ve btn kuvvetler bir kerede kaldklar yerlerden karlar. kincisiyle de ikinci nefhaya iaret ediliyor ki, bu nefha gerekletii zaman, btn kuvvetlerin dikkt kesilir ve yerlerinden dalp, salrlar. Kabirler den maksat, onlarn kabirleri konumundaki bedenleridir. O gn cennetlikler, gerektensafa srerler. Tecelli nurlarndan ve sfat mahedelerinden oluan nimetler iinde lezzetlenirler. Onlar ve tevecchte onlarla uyumlu olan nefisleri glgeler altnda sfat nurlarndan oluan glgeler altnda tahtlara kurulurlar. Makamlara ve derecelere yaslanrlar. Orada onlar iin her eit meyve vardr. idrak

1018 TEFSR- KEBR / TEVLT

trlerinden, varidat ve mkaefe eitlerinden nice meyveler vardr. Onlar iin temenni ettikleri mahedeler de vardr. O da selam dr. Yani, kemalatlara ek olarak bir de szl selam vardr onlar iin. Bu szle de eitli eksikliklerden beri olurlar. nk temennide bulunma istekleri bundan kaynaklanr. Selam merhametli Rabden sadr olur. Bu lezzetli, itah ekici nimetlerle onlara merhamet eder. 60- Ey dem oullar! Size eytana tapmayn, nk o sizin apak bir dmannzdr diye aht (ahid) etmedim mi? 61- Ve Bana kulluk edin!.. srat- mustakym doru yol budur. (demedim mi?) 62- eytan sizden pek ok milleti kandrp saptrd. Hl akl erdiremiyor musunuz? 63- te, bu size vaat edilen cehennemdir. 64- nkrnz sebebiyle bugn oraya girin! 65- O gn onlarn azlarn mhrleriz; yaptklarn bize elleri anlatr, ayaklar da ahitlik eder. 66- Dilesek onlarn gzlerini bsbtn kr ederdik.O zaman doru yolu bulmaya kouurlar, ama nasl greceklerdi? 67- Eer dilesek olduklar yerde onlarn ekillerini deitirirdik de ne ileriye gitmeye gleri yeterdi ne de geri gelmeye! 68- Kime uzun mr verirsek biz onun gelimesini tersine eviririz. Hi akl etmiyorlar m? 69- Biz ona (Rasule) iir retmedik. Zaten Ona yaramazd da. O, ancak bir zikir, t ve apak Mbiyn bir Kur'an'dr. 70- Diri Hayy olanlar uyarmak ve kfirler hakknda o kavlin (szn, hkmn) hakk olabilmesi iin. 71- Grmyorlar m ki, biz kudret elimizin eseri olmak zere onlar iin birok enam kurban edilebilen hayvan yarattk. Bu sayede onlar bunlara sahip olmulardr. 72- Bu hayvanlar onlarn emrine verdik. Onlarn bazsn binek olarak kullanrlar, bazsn besin olarak yerler. 73- Bu hayvanlarda onlar iin nice faydalar ve iilecek stler vardr. Hl kretmezler mi?

YSN SURES 1019

74- Onlar, yardm greceklerini umarak Allah'dan baka ilahlar (tanrlar) edindiler. 75- Halbuki ilahlarn onlara yardm etmeye gleri yetmez. Aksine, kendileri bunlar iin yardma hazr askerlerdir. 76- (Raslum!) O halde onlarn szleri sakn seni zmesin. Kukusuz biz, onlarn gizlemekte olduklarn da, aa vurduklarn da biliyoruz. 77- nsan grmez mi ki, biz onu meniden yarattk. Bir de bakyorsun ki, apak dman kesilmi. 78- Kendi yaratln unutarak bize kar misal getirmeye kalkyor ve: u rm kemikleri kim diriltecek? diyor. 79- De ki: Onlar ilk defa yaratm olan diriltecek. nk O, her trl yaratmay gayet iyi bilir. 80- Yeil aatan sizin iin ate karan O'dur. te siz atei ondan yakyorsunuz. 81- Semavat (gkleri) ve arz (yeri) yaratan, onlarn benzerlerini yaratmaya kadir deil midir? Evet! Elbette Kadirdir. O, her eyi hakkyla bilen yaratc: Hallakul Aliymdir. 82- Bir ey yaratmak istedii zaman Onun yapt Ol! demekten ibarettir. Hemen oluverir. 83- Her eyin mlk kendi elinde olan Allah'n an ne kadar ycedir! Siz de O'na dneceksiniz. Ayetlerde sz edilen ahidden maksat, ezeli szleme ve ftri misaktr. eytana tapmak ise, vehmin drtlerini yerine getirmekten dolay kesretle perdelenmek demektir. Srat- mustakim (dosdoru yol) da vahdet yolu anlamndadr. Ed-Dahak cehennemi tavsif ederken unlar syler: Kfir iin ateten bir kuyu vardr, orada ne grr, ne de bir ey anlar. Bu, kfirin perdelenmiliinin suretidir. Azlarn zerine mhr vurmann, elleri konuturmann ve ayaklarn ahitlik etmelerinin anlam, o srada suretlerinin deimesi, dillerinin tutularak konumaktan men edilmesidir. Ellerinin ve ayaklarnn suretler olarak tasvir edilmesi, onlarn heyetleri ve ekilleriyle amellerine delalet eder durumda olmalarn gsterir. Bu organlar hal dilleriyle meleke olarak edindikleri amellerinin heyetlerini ifade ederler.

1020 TEFSR- KEBR / TEVLT

Onun yapt iradesi bir eyin olmasna taalluk ettii zaman, Onun yapt, o eyin oluunun kendisine ynelik lahi iradeye terettp etmesidir. Bir defada ve araya zamansal fasla girmeksizin. Ne kadar ycedir! Allah acizlikten, cisimlere benzemekten, cisimlerin varolu zelliklerinden ve zamana bal fiillerinden mnezzehtir. Enam yarattk Kurban edilebilen hayvanlar yarattmz gibi bedenler de de hayvan kuvveler yarattk bunlar da bunlar size boyun edirdik.. Tamam Allahn kudreti kuvveti altndadr, tasarruf elindedir her eyin mlk nefislerin ve idare ettikleri kuvvetlerin hakimiyeti Onun elindedir. Siz de Ona dndrleceksiniz. Onda fena bulmak ve Onda sona varmak suretiyle Ona dndrleceksiniz. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

SAFFAT SURES 1021

SAFFAT SURES
BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- And olsun saf saf olup dizilmilere, 2- O iddetle toplayp srenlere, 3- O zikir okuyanlara, 4- Muhakkak sizin ilhnz bir Vahiddir. 5. O, hem semavatn, arzn ve ikisi arasndakilerin Rabbi, hem de doularn Rabbidir. Saf saf olup dizilmilere Allahn vahdet yolunda yryen, sluk eden nefislere yemin ederim. Makamlarnda, tecelli mertebelerinde, mahede konumlarnda dizilmilere tevecchte tek bir sra gibi saf saf duranlara, Toplayp srenlere eytann isteklerinden ve nefsani temenni boluklarndan nurlar, zikirler ve burhanlar araclyla zaman zaman toplayp srerler. Okuyanlara hallerine gre dil ile, kalp ile, sr ile veya ruh ile zikir trlerinden birini okuyanlara yemin ederim. Daha nce birok kere deinildii gibi Mabudlarnn birliini zikrederler. Ki sapmaktan, bakasna bakma meylinden yz evirme eklindeki halleri sabitlesin. Rabbidir iinde seyrettikleri yedi gayb semasnn ve beden arznn ve ikisi arasndakilerin Rabbidir. Yine O, sfat nurlar tecellilerinin doularnn, Rabbidir. Rablk balamlarnda zati birlik vasfnn zikredilmesi, isimlerin saysnca deiim trlerini gzler nne sermeye yneliktir. Ki sfatlarn eitlenmesi ve tecellileri, makamlarn bunlara terettp edileri srasnda kesretle perdelenmekten korunsunlar. 6- Muhakkak biz yakn dnya semasn, bir ssle kevkeblerle yldzlarla (gezegenlerle) ssledik. 7- Ve itaat dna kan her eytandan koruduk. 8- Onlar, artk mele-i a'l'ya (yce toplulua) kulak veremezler. Her taraftan talanrlar. 9- Kovulup atlrlar. Ve onlar iin srekli bir azap vardr.

1022 TEFSR- KEBR / TEVLT

10- Ancak (meleklerin konumalarndan) bir sz kapan olursa, onu da delip geen bir parlak k takip eder. 11- imdi sor onlara! Yaratma bakmndan onlar m daha zor, yoksa bizim yarattmz (insanlar) m? phesiz biz kendilerini yapkan bir amurdan yarattk. 12- Hayr, sen ayorsun. Halbuki onlar alay ediyorlar. 13- Kendilerine t verildii vakit, t almazlar. 14- Bir mucize grseler alay ederler. 15- Bu ancak ak bir bydr, derler. 16- Gerekten biz ldmz, toprak ve kemik olduumuz zaman m, diriltileceiz? 17- lk atalarmzda m (diriltilecek)? 18- De ki: Evet, hem de hor ve hakir olarak (diriltileceksiniz). 19- O (diriltme) korkun bir sesten ibaret olacak, o anda hemen onlarn gzleri alp etrafa bakacaklar. 20- (Durumu gren kfirler:) Eyvah bize! Bu ceza dn gndr, derler. 21- te bu, yalanlam olduunuz hkm, ayrt etme (dn) gndr. 22-23-24- (Allah, emreder:) Zulm eden zalimleri, onlarn ayn yoldaki elerini ve Allah'dan baka tapm olduklar, kulluk ettikleri (tanrlarlarn, ilahlarn) eylerini toplayn. Artk onlara yollarn gsterin! O ki, srat- cahiym cehennem yoludur Onlar tutuklayn! nk onlar sorguya ekilecekler! 25- Size ne oldu ki birbirinize yardm etmiyorsunuz?(onlara denilir.) 26- Evet, onlar o gn zilletle boyun eeceklerdir. 27- (te bu duruma dtkleri vakit) onlardan bir ksm, dierlerine ynelir, birbirlerini sorumlu tutmaya alrlar. 28- (Uyanlar, uyduklar adamlara:) Siz bize sadan gelirdiniz (sreti Haktan grnrdnz) derler. 29.30(tekiler de:) Bilkis, derler, siz inanan kimseler deildiniz. Bizim sizi zorlayacak bir gcmz hakimiyetimiz yok. Fakat siz kendiniz azgn bir toplum idiniz. 31- Onun iin Rabbimizin hkm bize hak oldu. Biz (hak ettiimiz cezay) mutlaka tadacaz. 32- Biz sizi azdrdk. nk, kendimiz de azmtk. 33- phesiz o gn onlar azapta ortaktrlar.

SAFFAT SURES 1023

34- te biz, sululara mcrimlere byle yaparz. 35- nk onlara: L ilahe illallahu / lahlar yoktur sadece O Allah vardr, denildii zaman kibirle direnirlerdi. 36- Mecnun bir air iin biz ilahlarmz (tanrlarmz) brakacak myz? derlerdi. 37- Hayr, O, b hakk olarak hakk (doruyu) getirdi ve Rasulleri de tasdik etti. 38- Kukusuz, siz ac azab tadanlardansnz. 39- ekeceiniz ceza, yapmakta olduunuz ilerden baka bir eyin cezas (karl) deildir. 40- (Bu azaptan) Ancak Allah'n muhlesiyn hlis kullar istisn edilecek. Biz yakn semayssledik. Yani, kalbe gre ruhani semalarn en yakn olan akl bir ssle delil ve burhan yldzlaryla ssledik. Nitekim, yce Allah bir ayette yle buyurmutur: And olsun ki biz, (dnyaya) en yakn olan semay kandillerle donattk. Bunlar eytanlara at taneleri yaptk. (Mlk, 5) Koruduk vehimleri ve hayalleri mugalata ve kukulara kartrarak akl ufkuna ykselmeye alan vehim eytanlarndan ve hayal kuvvetlerinden tm itaat dna kan Hakkn ve akln emrine itaat etmeyen eytanlara kar koruduk. Onlar, artk mele-i alaya kulak veremezler. Bu hccetlerle ruhanilerden ve semavi melekuttan oluan yceler lemini dinleyemezler. Her taraftan btn semavi cihetlerden kovulurlar. Yani mugalata ve hayal vechelerinin her trlsyle yceler lemini dinlemekten, kyasa binip onunla yukar kmaktan alkonurlar. Onlarn zerlerine hccetlerini geersiz klan eyler atlarak alaa edilip kovulurlar. Ya da alaa yuvarlanrlar, kovalanrlar. Ve onlar iin srekli bir azap vardr. daimi riyazetler ve muhalefet iinde srekli bir eziyet, ekitirme, sklp atlma vardr. Ancak bir sz kapan olursa kulak hrszl yapan olursa, szn parlak bir yaldzla sslerse, meleki hak szden edindii bir nurani suret iinde sznn hak olduunu vehmettirirse onu da delip geen bir parlak k takip eder. Aydnlk akli bir burhan veya kutsi nur parlakl takip eder, o sz iptal eder, vehmettirdii vehim mahiyetli sureti nefyederek cini de nefyeder. Ancak Allahn muhlesiyn halis kullar istisna edilecek. bu ifade, mnkati (ncesinden kopuk) istisnadr. Yani, Allahn muhlesiyn; has kullar mstesnadr. nk Allahn onlara ynelik fazladan bir inayeti vardr. Allah, onlar bakalk aibesinden, benlik ve varlk kalntsndan halis klm, benlik ve ikiliin fena bulmasyla onlar kendine has klmtr.

1024 TEFSR- KEBR / TEVLT

41.44Bunlar iin bilinen bir rzk, trl meyveler vardr Nam cennetlerinde karlkl tahtlar zerine kurulmu olduklar halde kendilerine ikram edilir. 45- Onlara kaynaklarndan (doldurulmu) kadehler dolatrlr. 46- Bembeyazdr, berraktr, ienlere lezzet verir. 47- O ikide ne sersemletme vardr ne de onunla sarho olurlar. 48- Yanlarnda gzel baklarn yalnz onlara tahsis etmi, iri gzl eler (huri) vardr. 49- Onlar, gn yz grmemi yumurta gibi bembeyazdr. 50- Birbirlerine karlkl dnerek sohbet ederler ite o zaman, (dnyadaki hallerini) soracaklar. 51- lerinden biri: Benim, bir arkadam kariynim vard der. 52.53O derdi ki: Gerekten sen musaddikyn (tasdik edenlerden) misin?... Biz lp kemik, sonra da toprak haline geldiimiz zaman (yeniden bas olarak yani diriltilip) cezalanacak myz? 54.55(O zt, dnyda gemi olan hdiseyi bu ekilde anlattktan sonra Allah Tel orada bulunanlara:) Siz iin gereine vkf msnz? dedi. te o zaman konuan bakt, arkadan cehennemin ortasnda grd. 56.57Tallhi, sen az daha beni de helk edecektin. Rabbimin nimeti olmasayd, imdi ben de (cehenneme) getirilenlerden olurdum dedi. 58.61- Birinci lmmz hari, bir daha biz lmeyecek ve bir daha azap grmeyecek miyiz? Muhakkak bu, byk kurtulutur. alanlar, bylesi bir kurtulu iin alsn. Bunlar iin bilinen bir rzkvardr. Bakas deil, sadece Allah bilir. Bunlar Allahn bilgileridir ki onlarn kalplerini glendirir, ruhlarn besler. Trl meyveler gayet leziz meyveler vardr onlar iin. nk meyve, lezzet alnan bir eydir. Yani kendilerinde hazr bulunan lhi bilgilerle mkaefelerinden lezzet alrlar. Kendilerine ikram edilir. cennette, her eye gc yeten hkmdarn yannda, doruluk tahtna kurulmu olarak sayg grrler, ikrama mazhar olurlar. Hakkn yaknnda, Onun huzurunda en byk ikram grerek nimetlenirler. Tahtlar zerine mertebe ve dereceler zerine karlkl olarak, ilk safta, birbirlerini grecek ekilde otururlar. Birbirlerinin grnmelerini engelleyecek ekilde perdelemezler. Oturduklar tahtlar itibariyle birbirlerinden stnlkleri, ayrcalklar sz konusu deildir.

SAFFAT SURES 1025

Onlarakadehler dolatrlr. leri ak arab kaynaktan doldurulmu olan kadehler dolatrlr. Bunlar ayan ehline aktrlar. nk bu arabn kp de bizzat gzlemdir. Nasl gzlemlemesinler? Bembeyazdr, berrakdr kafur kokulu teklik pnarndan nurani bir beyazla, berrakla sahiptir. Taayyunlardan dolay bulanklk ve karklk sz konusu deildir. enlere lezzet verir. O ikide sersemletme yoktur. Akl sersemletmez. nk onlar uyanklk, sohbet ehlidirler. Allah onlar bulanklklardan ve perdelerden kurtarmtr. Bu durumlarnda bir honutsuzlukla karlamadklar gibi onunla sarho da olmazlar. Akllar balarndan gitmez, arabn etkisiyle ba ars da duymazlar. tike iecekleri gelir te bu arab ienler Beka makamnda cennetin ehli olurlar. Yanlarnda gzel baklarn yalnz onlara tahsis etmieler (huriler) vardr. ceberut ve melekut ehlinden mcerret nefisler vardr ve bunlar sfat tecellileri makamnda, celal ardaklarnda onlarn mertebeleri altndadrlar, mahede alanlarnda kutsi bahelerde, isimler huzuruna cemal kubbelerindedirler. ri gzl drler. nk onlarn zatlar tmyle ayndr. Bir an bile baklarn onlardan ayrmazlar. Onlara ar bir sevgi ve akla baldrlar. nk onlar maukturlar. Onlar, gn yz grmemi yumurta gibi bembeyazdr. Kutsi rtler iinde, her trl pislikten beri olular nedeniyle saf kalmalar itibariyle yuvada el dememi yumurta gibidirler. Soracaklar cennet ve cehennem ehliyle ilgili haberleri aralarnda konuacaklar. Mutlularn ve bedbahtlarn hallerini mzakere edecekler. Her iki zmreden de, onlarn iinde bulunduklar sevaptan da azaptan da haberdar olacaklar. Nitekim benzeri bir niteleme araf ehli iin de yaplmtr. Bunlardan birisi cahiymde bulunan arkadana: Tallhi, az daha beni de helk edecektin. Rabbimin nimeti olmasayd, imdi ben de (cahiym cehennemine) getirilenlerden olurdum dedi Yani sen Rasulullah (s.a.v.)in Risaletini tasdik etmedin Ondan aa kan Allahn ilmini inkar ettin ve bylece de Onun ihsan edecei risalet ilim nurundan dolaysyla da kemalattan mahrum kalmay diledin ki senin bu halin Tallhi sznn kapsamna girmenin cahiym cahillik cehennemine girerek helakna sebeb oldu Muhakkak Rabbimin nimeti bana ihsan ettii ilim olmasayd ki ben de cahillik cehennemin de hazr edilmilerinden olacaktm. El iyz-u billh / Allahdan Allaha snrm. Allah, en dorusunu bilir.

1026 TEFSR- KEBR / TEVLT

62.63imdi, ziyafet olarak, cennet ehli iin anlan bu nimetler mi daha hayrl, yoksa zakkum aac m? Biz onu (zakkumu) zalimler iin bir fitne (imtihan) kldk. 64- Zira o, cahiymin cehennemin aslndan bitip yetien bir aatr. 65- Tomurcuklar sanki eytanlarn balar gibidir. 66- (Cahiymdekiler) phesiz ondan yerler ve karnlarn ondan doldururlar. 67- Sonra zakkum yemeinin zerine onlar iin, kaynar su kartrlm bir iki vardr. 68- Sonra kesinlikle onlarn dn, cahiyme lgn atee olacaktr. 69.70- Kukusuz, onlar atalarn dallette sapknlardan buldular da pelerinden koup gittiler. 71- And olsun ki, onlardan nce eski milletlerin ou dallete dt. 72- Kukusuz, biz onlara uyarclar da gndermitik. 73- Uyarlanlarn kbetinin ne olduuna bir bak! 74- Allah'n ihlsl kullar mstesna. 75- Andolsun, Nuh bize yalvarp yakard. Biz de duay ne gzel kabul ederiz! 76- Kendisini ve ehlini o byk felketten kurtardk. 77- Biz yalnz Nuh'un soyunu Bak kalc kldk. 78- Sonradan gelenler iinde ona iyi bir nam braktk 79- lemlerde Nuh'a selam olsun! 80- Muhakkak ite biz, iyileri Muhsinleri byle mkfatlandrrz. 81- Zira o, bizim mmin kullarmzdan idi. 82- Nihayet tekileri (inanmayanlar) suda boduk. Zira o, cahiym cehennemin dibinde bitip yetien bir aatr. Bu, perdelenmi habis nefis aacdr ki, tabiat cehenneminin dibinde yetiir. Dallar tabiat cehenneminin korkun derekelerine uzanr. Meyveleri de rezilliklerden ve pisliklerden oluur. irkinliin, irenliin, pisliin ve tiksinliin son raddesindedirler. eytanlarn balar gibidirler. Onlardan helake srkleyen arzular, alaltc, irkin fiillere ve kt amellere srkleyen istekler vehimler doar. eytanln kkleri, er ve bozgunculuun kaynaklar ite bu eytan balardr. Ondan yerler ondan destek alrlar, beslenirler, g kazanrlar. nk ktlerin gdas ktlktr. Ancak ktlkten lezzet alrlar. Karnlarn ondan

SAFFAT SURES 1027

doldururlar. Fask heyetlerle, karanlk sfatlarla doldururlar. Heyecana gelip fkelenen kimsenin kzgnlk, kin ve kskanlkla dolmas gibi. Sonra zakkum yemeinin zerine onlar iin, kaynar su kartrlm bir iki vardr. tabiat hevalarndan, kt ve adi temennilerinden, sfli, aalk eylere ynelik sevgilerden, gazab gerektiren erlerden oluan kaynar su kartrlm bir iki verilir ki bu da ktlerin baz zincirlerini krar. Sonra kesinlikle onlarn dn, cahiym cehennemine lgn atee olacaktr. nk hrs ve azgnlk, ehvet, kin, buz ve tama gibi duygular onlara galip gelmitir. Bunlar tahrik edici tutkulu arzular tarafndan istila edilirler ki, arzularna kavumalar da imknszdr. 83- phesiz, brahim de onun (Nuh'un) milletinden idi. 84- nk Rabbine kalb-i selm ile geldi. 85- Hani o, babasna ve kavmine: Siz kime kulluk ediyorsunuz? demiti. 86- Allah'dan baka birtakm uydurma ilhlar m istiyorsunuz? 87- O halde lemlerin Rabbi hakkndaki grnz nedir? 88- Bunun zerine brahim yldzlara yle bir bakt. 89- Ben hastaym, dedi. 90- Ona arkalarn dnp gittiler. 91.92.Yavaa putlarnn yanna vard. (Oraya konmu yemekleri grnce:) Yemiyor musunuz? Neden konumuyorsunuz? dedi. 93- Bunun zerine, yanlarna gelip sa eliyle vurdu (krp geirdi.) 94- (Putperestler) koarak brahim'e geldiler. 95-96- brahim: Yonttuunuz eylere mi ibadet edersiniz! Oysa ki sizi ve yapmakta olduklarnz Allah yaratt, dedi. 97- Onun iin bir bina yapn ve derhal onu atee atn! dediler. 98- Bylece, ona bir tuzak kurmay istediler. Biz de onlar en aalardan esfeliynlerden kldk. 99.100- (Oradan kurtulan brahim:) Ben Rabbime gidiyorum. O bana yolumu gsterecek. Rabbim! Bana slihlerden hibe eyle, dedi. 101- te o zaman biz onu haliym bir oul ile mjdeledik. brahim (a.s) kssasn kemal asndan yaln ruhun haline uyarlamak mmkndr: Rabbinegeldi. ezeli irfan ncesi ve ilk ahidde ki sabit bayla, ftrat zere baki kalp ve saf istidad ile selim , noksanlklardan ve ayplardan beri kalbiyle, ftri tevhidi korumu, kesretten dolay vahdetten perdelenmilerin halini reddederek geldi.

1028 TEFSR- KEBR / TEVLT

stidlali akli ilim yldzlarna, nazari burhan kantlarna bakarak basiret ve istidlal yoluyla nefsani arazlar ve perdeleyici bedensel meguliyetler cihetinden hastaln idrak etti. Onun maksadna ve yneliine arkasn dnen beden ehli olan kavmi ondan yz evirdi. nk, varlklar snrlandrmalar ve eytana itaat etmeleri yznden onlar inkr ediyordu. Kavmi ondan yz evirip bayramlarn kutlamaya, lezzet ve ehvetler zerinde toplanmaya gittiler ki, bunu her sene tekrarlamay alkanlk haline getirmilerdi. Bunun zerine, yanlarna geldi durumunu onlardan gizleyerek tevhid baltasyla, hakiki zikirle putlarn krmaya yneldi, vurmaya balad. Sa eliyle vurdu. akl eliyle vurup putlarn krd. Sonra onun yanna dndler, zayfl annda galip gelip onu istila ettiler. Kalbn tahrip etmeye altlar. Onuatn. rahmin harareti ateine atn. Allah, rahim ateini onun iin serin ve selametli kld. Yani rahatlk ve afetlerden uzaklk mekan kld. nk istidadnn safl devam ediyordu ve ftrat tertemizdi. zerine beden binasn kurdu. Allah onu atee atan nefsi emmare ve bedensel kuvvetlerden oluan dmanlarn aalklardan kld. Allahn bunu yapmasnn nedeni itidadnn tekaml etmesini salamakt. O da sluk ile Rabbine yneldi Ben Rabbime gidiyorum. O bana yolumu gsterecekdedi. asli ve kmil istidadnn diliyle, kendisine salih kalp ocuunu veledini bahetmesi iin Rabbine dua etti. Rabbi de onu oulla mjdeledi ve oulu bahetti. 102- Babasyla beraber yryp gezecek aa eriince: Yavrucuum! Ryada seni boazladm gryorum; bir dn, ne dersin? dedi. O da cevaben: Babacm! Emrolunduun eyi yap. nallah, beni sabredenlerden bulursun, dedi. 103.104.105.106- Her ikisi de teslim olup, onu aln zerine yatrnca: Ey brahim! Ryay gerekletirdin. Biz iyileri byle mkfatlandrrz. Bu, gerekten, ok ak bir imtihandr, diye seslendik. 107.108.109.110.111- Biz, oluna bedel ona byk bir kurban verdik. Geriden gelecekler arasnda ona (iyi bir nam) braktk: brahim'e selam! dedik. Biz iyileri byle mkfatlandrrz. nk o, bizim mmin kullarmzdandr. 112.113- Slihlerden bir Nebiy olarak O'na (brahim'e) shak' mjdeledik. Kendisini ve shak' mbarek (kutlu ve bereketli) eyledik. Lkin her ikisinin neslinden iyi kimseler olaca gibi, kendine aktan aa ktlk edenler de olacak.

SAFFAT SURES 1029

114- And olsun biz Musa'ya da Harun'a da nimetler verdik. 115- Onlar ve kavimlerini o byk skntdan kurtardk. 116- Kendilerine yardm ettik de galip gelen onlar oldu. 117- Her ikisine de apak anlalan bir kitab; Mstebeyin kitabn (Tevrat') verdik. 118- Her ikisini de doru yola ilettik. 119.120- Sonra gelenler iinde, Musa ve Harun'a selam olsun, diye (iyi bir nam) braktk. 121- Dorusu biz, iyileri bylece mkfatlandrrz. 122- phesiz, ikisi de mmin kullarmzdand. 123- lyas da phe yok ki, Mrseliynlerdendi (gnderilmi, irsal olunmu Rasullerdendi). 124.125.126- (lyas) milletine: (Allah'a kar gelmekten) saknmaz msnz? Yaratanlarn en iyisi olan, sizin de Rabbiniz, sizden nce gelen atalarnzn da Rabbi olan Allah' brakp da Ba'l'e mi taparsnz? demiti. 127- Onu (lyas) yalanladlar. Artk phesiz onlar, yakalanp gtrlecekler. 128- Ancak Allahn Allah'n ihlsl kullar mstesna. 129.130- Sonra gelenler iinde, kendisine bir n braktk, lyas'a selm! dedik. 131- phesiz biz, iyileri Muhsinleri ite byle mkfatlandrrz. 132- nk o, bizim mmin kullarmzdand. 133- Lt da elbette Mrseliynlerdendi (gnderilmi, irsal olunmu Rasullerdendi). 134.135.136- Geridekiler arasnda kalan yal bir kadn dnda, Lt'u ve ailesinin hepsini kurtardk. Sonra dierlerini yok ettik. 137.138- (Ey insanlar!) Elbette siz de sabah ve akam onlara uruyorsunuz. Hl akllanmayacak msnz? 139- Dorusu Yunus da Mrseliynlerdendi (gnderilmi, irsal olunmu Rasullerdendi). 140- Hani o, dolu bir gemiye binip kamt. 141- Gemide olanlarla karlkl kur'a ektiler de kaybedenlerden oldu. 142- Yunus kendini knayp dururken onu bir balk yuttu.

1030 TEFSR- KEBR / TEVLT

143.144- Eer Allah' tesbih edenlerden olmasayd, tekrar dirilecekleri gne kadar onun karnnda kalrd. 145- Halsiz bir vaziyette kendisini dar kardk. 146- Ve stne (glge yapmas iin) kabak trnden geni yaprakl bir nebat bitirdik. 147- Onu, yz bin veya daha ok kiiye Rasul olarak gnderdik. 148- Sonunda ona iman ettiler, bunun zerine biz de onlar bir sreye kadar yaattk. 149- Putperestlere sor: Kzlar Rabbinin de erkekler onlarn m? 150- Yoksa biz melekleri onlarn gz nnde kz olarak m yarattk? 151.152- Dikkt edin! Kesinlikle yalan uydurup sylyorlar; Allah dourdu diyorlar. Onlar phesiz yalancdrlar. 153- Allah, kzlar oullara tercih mi etmi! 154.155.156- Ne oluyor size? Nasl hkmediyorsunuz? Hi dnmyor musunuz? Yoksa sizin apak bir sultan deliliniz mi var? 157- Doru szllerden iseniz, kitabnz getirin! 158- Allah ile cinler arasnda da bir soy birlii uydurdular. And olsun (kasem, yemin olsun), cinler de kendilerinin yakalanp hesap yerine gtrleceklerini bilirler. 159- Allah, onlarn isnat edegeldiklerinden Subhandr (ycedir), mnezzehtir. 160- Allah'n ihlsa erdirilmi kullar mstesnadr (onlar azap grmeyeceklerdir). 161.162.163- Muhakkak sizler ve taptnz eyler! Hibiriniz, cahiyme cehenneme girecek kimseden bakasn Ona kar azdrp saptramazsnz. 164.165.166(Melekler yle derler:) Bizim her birimiz iin, bilinen bir makam vardr. Muhakkak biz, saf saf dizilenleriz ve muhakkak Allah' daim tesbih edenleriz. 167.168.169- (Mrikler) Eer ncekilere verilenlerden bizde de bir kitab olsayd, mutlaka Allah'n ihlsl kullar olurduk! diyorlard. 170- te imdi onu inkr ettiler. Ama ileride bileceklerdir! 171- And olsun ki, gnderilen Rasul mrsel kullarmza sz vermiizdir: 172- Onlar mutlaka zafere ulaacaklardr.

SAFFAT SURES 1031

173- Bizim ordumuz phesiz stn gelecektir. 174- Onun iin sen bir sreye kadar onlara aldrma. 175- Onlarn halini gr, onlar da grecekler. 176- Azabmz acele mi istiyorlar? 177- Azap yurtlarna indiinde, uyarlanlarn (fakat yola gelmeyenlerin) sabah ne kt olur! 178-. Sen bir zamana kadar onlara aldrma. 179- Onlarn halini gr, onlar da greceklerdir. 180- Senin izzet sahibi Rabbin, onlarn isnat etmekte olduklar vasflardan Subhan dr, mnezzehtir. Babasyla beraber yryp gezecek aa eriince ahlaki kemalat ve nefsani fazilet yolunda sluk edecek aa gelince, Allah, brahime, onu tevhidde fena bulma, kemal sfatlarndan arnmak suretiyle Hakk olan Rabbine teslim olma eklinde boazla, diye vahyetti. Bunu ona haber verince, boyun edi, sfatlarndan arnarak zatnda fena bulmak suretiyle zn teslim etti. Bunun zerine faal akl Cebraili tarafndan, ilimlerle semizlemi, byk ahlak ve faziletli kemalat sahibi erefli nefsin kurban edilmesi karlnda kurtarld. erefli nefis onda fena bulmak eklinde boazland. Kalp smaili bahedilmi Hakkani fenaya ulamakla ve Allah tarafndan bedeli denmekle kurtuldu. Allah brahimi (a.s), makamndan aa olan lemler iinde bir rnek olarak brakt ki onun nuruyla yollarn grsnler, imanna ve hidayetine uysunlar. Dorusu Yunus kalp Yunusu gnderilen Rasullerdendir. Rasul olarak bedenlerle perdelenmi, eytana tabi olmu, tuyana destek olan noksanlk ehline gnderilmitir. Hani obinip kamt. Beden gemisine binmiti. Bu gemi doluydu, bedensel kuvvetlerle ve bedenin maddi kemalatyla. Ve heyuli denizde yzyordu. Karlkl kura ektiler. Bedensel hazlar ve bunlarn akli fikirlerle tercih edilmesi hususunda onlarla kura ekti. Kaybedenlerden oldu. Yakini delil ile kayp perdelenenlerden oldu. nk onlar deniz ve gemi ehli olan beden halkydlar. O ise lahi huzur ehlinden mcerret bir kutsiydi. Efendisinden kap gemiye binmekle kendi eliyle kendini tehlikeye atmt. Nitekim, denize atld ve onu rahim bal yuttu, tpk nutfeyi yuttuu gibi. Kendini knayp duruyordu. Kendisini bu musibete dren bedensel giysilere baland iin knanmay hakketmiti. Eer

1032 TEFSR- KEBR / TEVLT

Allah tesbih edenlerden olmasayd tecrit ve tevhid halinde Rabbini takdis edip tenzih etmeseydi, heyulani tabiatlardan cismani ve nevi suret balklarnn karnlarnda boulan sair tabii ve nefsani kuvvetler gibi baln karnnda kalakalrd, tekrar dirilecekleri gne kadar beklerdi. Dier gafiller gibi kabrinde kalarak mcerretlerin kabirlerinden diriltildikleri gne kadar kalrd. Ya da kk kyamet gn beden ehli olan dier yoldalar diriltilinceye kadar beklerdi. Kendisini dar kardk biz onu irade ile dnya arasatndan fazaya attk. Halsiz bir vaziyette idi. Zayft. Kadd arazlar (mid, rica, yakinlik v.b) ve tabii ekler yznden gsz dmt. Ve stne kabak trnden geni yaprakl bir nebat bitirdik. Bu aa kk zerinde durmayp yere yaylyordu ve bedensel rtlerden oluan yapraklaryla onu glgeliyordu. Zahiri tefsirlerde yle deniyor: Yunusun bedeni baln karnnda iyice zayflam ve henz domu bir ocuk haline gelmiti. OnuRasul olarak gnderdik kemale erince yz bin veya daha ok kiiye Rasul olarak gnderdik. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir. 181-182- Subhane rabbike rabbil izzeti amma yasifun ve selamun alel murseliyn. Risalet greviyle gnderilen btn Rasullere selam olsun. Hamd, lemlerin Rabbi olan Allah'a mahsusdur.

SD SURES 1033

SD SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Sd. Zikir sahibi, t veren Kur'an'a yemin ederim 2- Ki o kfredenler, (iddia ettiklerinin) aksine, bir gurur ve tefrika iindedirler. 3- Onlardan nce nice nesilleri helk ettik. O zaman feryat ettiler. Halbuki artk kurtulma zaman deildi. 4-5- Aralarndan kendilerine bir uyarcnn gelmesine atlar ve kfirler: Bu pek yalanc bir sihirbazdr! lahlar, tek bir ilah m yapt? Dorusu bu acayib bir eydir! dediler. 6-8- Onlardan ileri gelenler: Yryn, ilahlarnza (tanrlarnza) ballkta direnin, sizden istenen phesiz budur. Son dinde de bunu iitmedik. Bu, ancak bir uydurmadr. Kur'an aramzdan ona m indirildi? diyerek kalkp yrdler. Hayr! Onlar Kitabm hakknda phe iindedirler. Hayr! Azabm henz tatmadlar. 9- Yoksa azz ve ltufkr olan Rabbinin rahmet hazineleri onlarn yannda mdr! 10- Yahut semavatn (gklerin), arzn ve ikisi arasnda bulunanlarn hkmranl onlarn elinde midir? yleyse (gklerin) yollarnda ykselsinler (grelim)! 11- Onlar, eitli ayrla dm gruplardan olumu bir ordudur; ite urada bozguna uratlacaklardr. 12-13Onlardan nce Nuh kavmi, d kavmi, kazklar sahibi Firavun, Semd, Lt kavmi ve Eyke halk da Rasulleri yalanladlar. te bunlar da (Rasullere kar) birleen topluluklardr. 14- Onlarn her biri murselleri gnderilen Rasulleri yalanladlar da bu yzden (kendilerine) azabm hakk oldu.

1034 TEFSR- KEBR / TEVLT

15- Bunlar da ancak, bir an gecikmesi olmayan korkun bir ses sayha beklemektedirler. 16- Rabbimiz! Bizim paymz hesap gnnden nce ver, dediler. Sd. Muhammedi surete, erefle anlan ve kamalatn en tamam olarak hret bulan tam kemale kasem (yemin) ederim. Ki bu erefli suretle uyumlu tam istidattan kaynaklanan btn hikmet ve hakiktleri kapsayan Kurani akldr. Nitekim bni Abbastan yle rivayet edilmitir: (Sad) Mekkede bir dadr. Rahmann ar onun zerindeydi. Bir gurur ve tefrika iindedirler. ifadesi de delalet etmektedir buna. Buna benzer yerlerde yeminin cevabnn hazfedilmesi rneksiz, istisnai bir durum deildir. Dolaysyla yeminin hazfedilmi cevab yledir: Bu, uyulmas, benimsenmesi, boyun eerek, zelil olarak kabul edilmesi gerekin haktr Kfredenler benlikleriyle Haktan perdelenen ve Hakkn zddna hareket edenler, nefisleri Hakka kar kendi batlyla zuhur ettii iin byklendiler, inatla ayak direttiler, Hakka kar ktlar. 17- (Raslum!) Onlarn sylediklerine sabret, kulumuz Davud'u, o kuvvet sahibi zat hatrla. O, hep Allah'a ynelirdi. 18-19Dorusu biz akam sabah onunla beraber tesbih eden dalar, toplu halde kular onun emri altna vermitik. Hepsi O'na ynelmitir. 20- Onun hkmranln kuvvetlendirmi, ona hikmet ve gzel konuma vermitik. Onlarn sylediklerine sabret. sznn anlam yledir: Tevhidde istikametini devam ettir. Onlarn sana ynelik eziyetlerine temkinde sabrl olarak karlk ver. Onlarn eziyetlerine karlk olarak nefsini telvin zelliiyle gsterme. nk sen Allah ile kaimsin, Hakk ile tahakkuk etmisin. Ancak Onunla hareket et. Hatrla kardeinin halini kulumuz kadim inayetimize mahsus klnm Davudu, o kuvvet sahibi zat kuvvet, temkin ve dinde sebat sahibi hatrla. Nasl telvin iinde istikamet makamndan kaym, aya srmt? Ki nefsin zuhuru bakmndan halin onunkine benzemesin.

SD SURES 1035

Ardndan yce Allah, Davudun (a.s) halinin kuvvetini ve kemalini O, hep Allaha ynelirdi ifadesiyle vasfediyor. Kendi sfatlarndan, fiillerinden fena bulmak suretiyle vazgeip Hakka dnerdi. Dorusu bizonun emri altna vermitik. bedenin organ dalarn onun hizmetine vermitik ve onun birlikte tesbih ederlerdi boyun eerek ibadet vakitlerinde itaati srekli alkanlk haline getirirlerdi. rtnme akamnda, nefsin zuhuruyla ruh gnei nurunun perdelenmesi akam vaktinde ve tecelli parlaynn, ruh gnei nurunun hakimiyetinin nefsi brmesi sabah vaktinde onunla birlikte ibadet ederlerdi. Her iki vakitte de ara vermek ve azmetmek gibi bir durumla hali ibadeti karmazd. nk nefsini ve bedenini ibadete altrm, adet haline getirmiti. Kuvvetler kular da topluca onun emri altna verilmiti. Onun emrinde toplanmlard, adalet heyetiyle birbirlerine teslim edilmilerdi. Vahdet dizisinde, kendilerine zg tesbihlerini gerekletirmek zere karmlard ve her biri kendine zg tesbihini gerekletirirdi. Hepsi Ona ynelmitir. Onun tesbihi iin, onun tesbihiyle birlikte dnmlerdi. Onun hkmranln kuvvetlendirmitik. Teyitle glendirmi, izzet ve heybet vermitik. Ona izzet ve kudret bahetmitik. Gz kamatrc sfatlarmzla sfatlanmt ve her biri ile belirginleiyor, bylece onun saltanatna boyun eiliyor ve ululanyordu. Ona hikmetvermitik. nk bizim ilmimizle vasflanmt. Ve gzel konuma vermitik. Hkmleri aklayan fesahat yeteneini bahetmitik. Dier bir ifadeyle, ona nazari ve ameli hikmeti, marifet ve ariat vermitik. Faslul hitap hkmlerle ilgili olup ayrntlandrlm ve aklanm sz demektir. 21.22(Ey Muhammed!), Sana davaclarn haberi ulat m? Mbedin duvarna trmanp, Davud'un yanna girmilerdi de Dvud onlardan korkmutu. Korkma! Biz birbirine hasm iki davacyz, aramzda adaletle hkmet, hakszlk etme; bize doru yolu gster dediler. 23- (Onlardan biri yle dedi:) Bu, kardeimdir. Onun doksan dokuz koyunu var. Benimse bir tek koyunum var. Byle iken Onu da bana ver dedi ve tartmada beni yendi.

1036 TEFSR- KEBR / TEVLT

24- Davud: And olsun ki, senin koyununu kendi koyunlarna katmak istemekle sana hakszlkta bulunmutur. Dorusu ortaklarn ou, birbirlerinin haklarna tecvz ederler. Yalnz iman edip de iyi iler yapanlar mstesna. Bunlar da ne kadar az! dedi. Davud, kendisini denediimizi sand ve Rabbinden mafiret dileyerek eilip secdeye kapand, tevbe edip Allah'a yneldi. 25- Sonra bu tutumundan dolay onu baladk. Kukusuz yanmzda onun yksek bir makam ve gzel bir gelecei vardr. 26- Ey Davud! Biz seni arzda halife yaptk. O halde insanlar arasnda adaletle hkmet. Hev ve hevese uyma, sonra bu seni Allah'n yolundan saptrr. Muhakkak, Allahn yolundan sapanlara, hesap gnn unutmalarna karlk etin bir azap vardr. Sonra yce Allah, Davudun telvinini ve srmesi esnasnda nefsinin zuhur etmesini, iledii hata zerine azarlannca Hakk anlamasn, bunun zerine kendisini edeplendirip tevbesini kabul etmesini u ifadelerle anlatyor: Sana davaclarn haberi ulat m? Mabedin duvarna trmanmlard. Sand yani kesin olarak inand Davud kendisini Evriyann karsyla snadmza kesin olarak kanaat getirdi. Rabbinden mafiret diledi gnahndan uzaklaarak, muhtaln izhar ederek ve cehd edip nefsini krp ona muhalefet etmek suretiyle ezerek Rabbine snd. Secdeye kapand nefsin sfatlarn silip eildi hakkn sfatlarnda fena buldu. Yneldi zatnda fena bulmak suretiyle Allaha yneldi. Sonra bu tutumundan dolay onu baladk. Sfatlarn kendi sfatlarmzn nuruyla rtmek suretiyle telvinini baladk. Kukusuz yanmzda onun yksek bir makam vard. Fena sonras beka halinde bahedilmi Hakkani bir varl vard. Ve gzel bir gelecei vard. nk o srada kendi benliiyle deil, bizim sfatlarmzla sfatlanmt. Ki bize iltihak etsin ve lhi hilafet Halife konumunda bizim hkmmzle hkmetsin. Nitekim yle buyurmutur: Ey Davud! Biz seni arzda halife yaptk. O halde insanlar arasnda hkmet. Hakkn hkmyle adaletle Hakk ile hkmet, kendi nefsinle deil. Ancak o zaman verdiin hkm zulm olmaktan kp adalet olabilir. Heva ve hevese uyma. nefsin zuhuru suretinde tutkulu arzulara uyma. Aksi takdirde Hakkn yolundan sapp eytann yoluna uymu olursun.

SD SURES 1037

27- Semy, arz ve ikisi arasndakileri biz batl bo yere yaratmadk. Bu, inkr eden kafirlerin zanndr. Veyl (yazklar olsun!) o inkr edenlerin ateteki haline! 28- Yoksa biz, iman edip de iyi iler yapanlar, yeryznde (arzda) bozgunculuk yapanlar gibi mi tutacaz? Veya (Allah'tan) korkanlar yoldan kanlar gibi mi sayacaz? 29- (Raslm!) Sana bu mbarek Kitab', yetlerini dnsnler ve akl olanlar t alsnlar diye indirdik. 30- Biz Davud'a Sleyman' verdik. Sleyman ne gzel bir kuldu! Dorusu o, daima Allah'a ynelirdi. 31- Akama doru kendisine, ayann zerine durup bir ayan trnann zerine diken alml ve safkan kou atlar sunulmutu. 32.33- Sleyman: Gerekten ben mal sevgisini, Rabbimi anmak iin istedim, dedi. Nihayet gne batt. (O zaman:) Onlar (atlar) tekrar bana getirin, dedi. Bacaklarn ve boyunlarn svazlamaya balad. Semy, arz ve ikisi arasndakileri biz batl bo olarak yaratmadk. batl, iinde hakk bulunmayan bo bir varlk olarak yaratmadk. Aksine, suretleriyle perdelenmi hakk olarak var ettik. Onlarn kendilerinden kaynaklanan bir varlklar yoktur. Hak olmasayd, onlar srf batl olurlard. Buzanndr. Varlk grntleriyle Haktan perdelenenlerin sandr.Veyl haline! mahrumiyet ve perdelenme atei iinde, tabiat ve benlik cehenneminde en iddetli azaba maruz kalp evrilip dururlarken veyl yazk onlarn haline! Bilakis biz iman edenleri varlklarn grntlerinde Onun cemalini mahede edip inanan ve iyi iler yapanlar bizzat kendileri iin amalanan ve Allahn isimlerinden sadr olup lemin slahna taalluk eden ileri yapanlar bozgunculuk yapanlarla bir tutmayz. Tabiat arznda kendi nefisleriyle, sfatlaryla, hayvani, vahi ve eytani fiilleriyle hareket eden perdelenmilerle eit saymayz. Veya Allahdan korkanlargibi mi sayacaz? kendi sfatlarndan arnanlar yoldan kanlar amelleri itibariyle nefsani ve eytani rtlere brnenler gibi mi sayacaz? Ayetlerini dnsnlerdiye nefis makamnda bulunduklar srece nazari akl ile ayetleri zerinde dnp kendi sfatlarndan syrlarak Onun sfatlarna tabi olsunlar ve t alsnlar tecerrt esnasnda ilk ahit halinden ve ftri tevhidden akl olanlar yaratl kabuundan arnm mcerret hakikt sahipleri t alsnlar diye indirdik.

1038 TEFSR- KEBR / TEVLT

Bundan sonra yce Allah, Hz. Sleymann telvinini, sebatini tekid ve istikametini ve temkinini glendirmek maksadyla snanmasn zikrediyor. Sleyman ne gzel bir kuldu! nk istidad insan trne zg kemale elveriliydi. Bu da Nbvvet makamdr. Dorusu o, daima Allaha ynelirdi. Tecerrt etmek suretiyle bana dnerdi. Akama doru kendisinesunulurdu. Kalbin nefse meyletmesi ve nefsin karanlklarnn, mala meyil ve cismani varlklara ynelik sevginin, onlar gzel grme duygusunun istilas neticesinde ruh gneinin cismani ufukta batmas vakti yaklatnda ona takdim edilirdi. Nitekim yce Allah yle buyurmutur: Nefsan arzulara samal hayvanlara ve ekinlere kar dknlk insanlara ekici klnd. (Al-i mran, 14) nk tabii lezzetlerden ve sfli olgulardan ibaret dnyevi sslere ve maddi arzulara meyletmek, nefsin ulvi cihetten yz evirmesini, kalbin de lahi huzurdan perdelenmesini gerektirir. ayann zerine durup bir ayan trnann zerine diken alml ve safkan kou atlar ona sunulurdu. Kendisine sunulan bu atlarn cazibesine kaplr, tutkulu bir arzuyla onlar severdi. Dedi ki: Gerekten ben mal sevgisiniistedim. Mala ynelerek onu sevdim. Rabbimi anmak tan alkondum. nk mal sevdim. Oysa benim gibi birisine Rabbiyle megul olmas, Onu zikretmesi ve sevmesi yarar. Ben mal sevgisini Rabbimin zikri ve sevgisiyle deitirdim. Ve Rabbimden bir an iin gafil oldum. Nihayet gne batt. Ruh gnei nefis perdelerinin gerisinde kayboldu. Onlar tekrar bana getirinbacaklarn ve boyunlarn svazlamaya balad. Klcn atlarn arka ayaklarna srtmeye balad. Bazsnn diz kiriini kesiyor, bazsn da boazlyordu. Ki hevasna tapt nefis putlarn krsn, onlarn heybet ve glerini ezsin, kendisiyle Hakkn arasna giren perdeleri kaldrsn. Bu, tecerrt ve terk suretinde Rabbinden balanma dilemesi ve Ona ynelmesiydi. 34- And olsun biz Sleyman' imtihan ettik. Tahtnn stne bir ceset brakverdik, sonra o, yine eski haline dnd. 35- Sleyman: Rabbifir liy ve heb li mlken la yembey liehadin min badi inneke entel Vehhab. / Rabbim! Beni mafiret et; bana, benden sonra kimsenin ulaamayaca bir mlk ver. phesiz sen, daima bata bulunan Vehhabsn, dedi.

SD SURES 1039

And olsun biz Sleyman imtihan ettik. Baka bir sefer, yukarda sz edilen telvinden ok daha iddetli, ok daha ar olan bir snavdan daha geirdik. Tahtnn zerine bir ceset braklmasyd bu imtihan. Bu ifadenin tefsiri ile ilgili olarak ayr gr ileri srlmtr: Birincisi: Sleymann (a.s) bir olu oldu. eytanlar, onun da babas gibi kendilerini emri altna almasndan korktuklar iin onu ldrmeyi tasarladlar. Sleyman (a.s) eytanlarn bu niyetini rendi. Bunun zerine olunu bir bulutta bytmeye balad. Ancak bir gn olunun cansz bedeni tahtnn zerine atlverdi. Sleyman (a.s), Rabbine tevekkl etmemekle hata yaptn anlad. kincisi: Sleyman (a.s) bir gn yle dedi: Yetmi kadnla cima edeceim, her biri Allah yolunda cihat edecek bir atl doursun. Bunu sylerken inallah demedi. Ve yetmi kadnla cima etti. Ancak ilerinde sadece bir tanesi hamile kald, o da bir aya yark bir ocuk dourdu. Bu iki tefsire gre, Sleymann (a.s) imtihan ocuk sevgisiyle ilgiliydi. Sleymann nefsi zuhur etmi, ocua meylederek, onu korumaya, terbiye etmeye ve vehim ve hayal eytanlarndan muhafaza etmeye iddetli bir ihtimam gstermi, onu ameli akl bulutunda bytmeye, akli hikmetle beslemeye balamt. Bu hususta akla ve makule dayanm, kemal derecesiyle ailesini salamlatrmaya girimiti. ini Allaha brakmam, Ona tevekkl etmemiti. Yce Allah da onu ocuun lmyle snamt. Bylece Sleyman (a.s) bakasn iddetle sevmesi ve ailesinin galebesiyle hata ilediini anlamt. Ya da teklif ve temenniyle nefsinin zuhur etmesi, tahmin ve zannn galip gelmesi, adet ve fiile dayanarak bahetmeyi temenni etmekten perdelenmesi, kendi tedbirine gvenerek takdiri gz ard etmesi, nefsin sfatlarnn galip gelmesi yznden Hakkn emrinden gafil olmas nedeniyle yce Allah onu, kendi iinde tasavvur ettii ve planlad maksadndan ok uzak, sakat bir ocukla imtihan etti. O da nefsin zuhur ettiinin farkna varnca hemen Hakka dnp piman oldu ve balanma dileyerek, kusurundan dolay mazur grlmesini isteyerek telvini giderdi. ncs: Sleyman (a.s), denizin ortasndaki adalardan birinde bulunan Saydun ehrine saldrd. ehrin kraln ldrd. Kral, an hret sahibi biriydi. Kraln Cerade adl kzn da esir ald. Kz ok

1040 TEFSR- KEBR / TEVLT

gzeldi. Kz Mslman olduktan sonra onu kendine e olarak ald ve kz sevdi. Bu arada kz babasnn ldrlmesinden dolay ok zlyordu. Bunun zerine Sleyman (a.s), eytanlara emrederek kzn babasnn bir suretini yapmalarn istedi. Kz bu surete babasnn elbiselerine benzer elbiseler giydirdi. Sabah akam ocuklaryla birlikte bu suretin yanna gidiyor ve tpk kraln hakimiyeti zamannda olduu gibi ona secde ediyordu. Asaf, Sleymana (a.s) bunu haber verdi. Sleyman (a.s) sureti krp kz da cezalandrd. Sonra tek bana le kt. Yere kl serperek zerine oturup Allaha tevbe edip yakard. Sleymann ocuunu douran (mm veled) bir cariyesi vard. Ad Emine idi. Sleyman (a.s) taharet almak veya eleriyle cima etmek zere kt zaman mhrn onun yanna brakrd. Sleymann (a.s) mlk mhrndeydi. . Bir gn mhr yine onun yanna brakp kt. Arkasndan denizlerde etkin olan Sahr isimli eytan Sleymann klna girerek cariyenin yanna geldi ve: Ey Emine! Mhrm ver, dedi. Mhr parmana takt. Sonra Sleymann tahtna oturdu. Sleymann da grnm deimiti. Bu yzden, Emine isimli cariye Sleyman tanmad ve kovdu. Bu olay zerine Sleyman (a.s) iledii hatadan dolay btn bunlarn bana geldiini anlad. Kap kap dolarak dilenmeye balad. Ben Sleymanm, dedii vakit, zerine toprak serpip svyorlard. Sonra balklarn yanna gidip onlara hizmet etmeye balad. Onlarn yannda krk gn hizmet etti. Sonra eytan uarken mhr denize drd, onu bir balk yuttu. O bal da Sleyman yakalad. Karnn yararken mhr grd ve parmana takt. Hemen secdeye kapand. Mlk tekrar kendisine verildi. Bir kayay oyup Sahr iine koydu ve denizin dibine att. Eer bu hikye, geree uygunluuyla sahih ise, bu demektir ki Sleymann (a.s) telvini ok iddetliydi. Bu yzden Yunus (a.s) ve Adem (a.s) gibi ar bir imtihana tabi tutuldu. Hikye, Yahudi hekimlerin ve ileri gelen bilginlerin uydurmalarndan biridir. bu da, hikayelerle ilgili dier temsilleri gibi uydurmadr. ysal, Salaman gibi temsiller ve teviller gibi. Yine de hikyenin sahih mi uydurma m olduunu en iyi Allah bilir. Hikyenin teviline gelince:

SD SURES 1041

Sleyman, heyulani denizin ortasnda bir ada olan bedenin Saydun ehrine saldrd ve bu ehrin kral, an hret sahibi ve azgnlkta n salm nefs-i emmareyi Allah yolunda cihat ederek ldrd. Kraln Cerade isimli kzn esir ald. Kz ekirge gibi uan tahayyl gcyd. Cisim ve eya aalarnn tmn, suretlerini maddelerinden ayrmak suretiyle soyuyordu. Balar ve ekleri nedeniyle elleriyle bal ve hznlyd. Sslenmesi ve nefsini korumas, ayrca tahayyl araclyla elde ettii idrakleri itibariyle insanlarn en gzellerinden biriydi. Sleymann etkisiyle Mslman olmutu. Yani akla boyun emiti. Vehim dininden dnmt. Bylece artk dnen bir gce dnmt. Bu yzden Sleyman onu kendine seti. Kemali ona bal olduu iin de onu sevdi. Onun babas iin zlmesi, tabiat gerei nefse meyletmesi ve hazlarnn artk elinden kam olmasndan dolay zlmesi anlamndadr. Sleymann eytana (cine) onun iin babasnn bir suretini yapmasn emretmesi, onun da babasnn giysilerine benzer giysileri bu surete giydirmesi, Slaymann telvininin meneine, nefse meyletmekle, kemaline kanmakla ve zaman gelmeden nefsin hazlaryla megul olmakla snanmasna iarettir. Nitekim, Emirlmminin Ali (a.s) yle buyurmutur: Hidayetten sonra dalalete dmekten Allaha snrz. eytann Sleymana itaat etmesi, nefsin, ilk kuvvetinde ve hevadan kaynaklanan hayatnda olmasa da, ilk heyetine geri dndrlmesi hususunda vehmi kuvvetin onun emrine verilmesi anlamndadr. nk perdeler iinde korunmakta ve inayete mazhar olmaktadr. Ceradenin ve ocuklarnn, krallnda gelenek olduu gibi ona secde etmeleri, fikir gcnn ve sair bedensel kuvvetlerin nefse boyun eerek, gzeterek, hizmet ederek ve ilk cahiliyede olduu gibi hazlarn ona ulamasn temin ederek kulluk etmesi anlamndadr. Asafn bunlar Sleymana (a.s) haber vermesi ise, akln, lmnn yaklamas srasnda kalbin dikktini telvine ekmesine iarettir. Suretin krlmas ve kadnn cezalandrlmas da, kalbin pimanlk duymas ve halinden dolay tevbe edip o halden uzaklaarak Allaha yalvarmas, riyazet araclyla nefsi krmas demektir. Tek bana le kmas ise, kuvvetlerinin skut etmesi srasnda bedenden soyutlanmas anlamndadr. Klden dek ve bu dek zerinde oturmas da, bedensel alaka devam etmekle birlikte mizacn deimesi ve

1042 TEFSR- KEBR / TEVLT

karmlarn kl haline gelmesi anlamndadr. Emine ad verilen mm veled (ocuk anas cariye) ise, nefsani kuvvetlerden ibaret ocuklarn anas konumundaki beden tabiatdr. Tabii ilerle urarken, halvete girmek, eiyle beraber olmak gibi bedensel zorunluluklarla ilgilenirken mhrn onun yanna brakr. O bu mhr koruyacak gvenilirlie (emine) sahiptir. Hakimiyetinin mhrde olmas, manevi ve ekli kemalinin bedene bal olduunun ifadesidir. Cariyenin yanna gelip mhr ondan alan eytan, sfli heyuli denizin hakimi arz unsuru tabiatdr. Sfli cihete meylettii ve tpk bir ta gibi ar olduu iin kaya (sahr) olarak isimlendirilmitir. Bu eytann mhr takmas, onu nefsine katmak suretiyle ona brnmesi anlamndadr. Sleymann tahtnn zerinde oturmas, yce Allahn, onun bedenini l olarak oturduu yere, saltanatnn tahtnn zerine atmas demektir. Nitekim, yce Allah yle buyurmutur: Tahtnn stne bir ceset braktk. Sleymann eski heyetinden farkl ekilde deimesi, bedenin ayrlmasndan sonra, cismani heyetlerin ve heyulani eserlerin, nefsani sfatlardan artakalarak onun zerinde kalmasna, ftri nuranilikten ve asli heyetten farkllamasna iarettir. Mhr istemek zere Emineye gelmesi, bedene meyli, bedeni sevmesi, ona zlem duymas anlamndadr. Eminenin onu tanmayp kovmas ise, miza ortadan kaybolduu iin artk bedensel tabiatn hayat kabul edememesi anlamna gelir. htiyalarn dilenmek zere kap kap dolamas, hazlara, bedensel lezzetlere meyli, nefsani heyetlerin varlndan dolay onlara itiyakla kaplmas demektir. nsanlarn onun yzne toprak serpmeleri ve svmeleri ise, bu haz ve lezzetlerden yoksun kalmas, bu ehvetleri tatmin edecek sebepleri yitirmesi anlamndadr. balklarn yanna gidip onlara hizmet etmesi, nutfeyle balantl rahim kararghna meyletmesi anlamna gelir. Krk gn balklarn hizmetinde kalmas, Rasulullahn (s.a.v) u kutsi hadiste iaret ettii yce Allahn u szne iarettir: Ademin amurunu krk gn boyunca kendi ellerimle yourdum. eytann umas, unsuri tabiatn terkibe doru hareket etmesi anlamndadr. Mhr denize drmesi, bedensel terkibin heyulani denizde dalmasna iarettir. Baln bu mhr yutmas, rahmin, nutfeden ibaret olan bedensel maddeyi ekmesi anlamndadr. Baln Sleymann eline gemesi; rahimde ona taalluk etmesi, ondan

SD SURES 1043

beslenmek suretiyle rahmi istila etmesi ve onda tasarrufta bulunmas demektir. Baln karnn yarp mhr almas ve onu parmana takmas, rahmin alp bedenin ondan karak ona brnmesi anlamna gelir. Secdeye kapanmas ve mlknn geri gelmesi ise, bununla kemalini elde etmi olmasna, Allahn emrine uyup Onda fena bulmasna iarettir. Sahr (kayay) bir kayann (sahrn) iine koyup denize atmas, arz tabiatn kendi haline brakmas, cismin iinde mahpus, damgalanm ve arlktan ayrlmaz halde kalmas, bedensel tabiatn varl esnasnda heyulani denizde sfli cihete meyli demektir. Orada brakmas da, bir daha Emineyi istila etmesinin ve mhr ondan almasnn en azndan bir sreye kadar mmkn olmamas anlamna gelir. Yine o eski haline dnd. Bu gelimelerden sonra tecrit ve tezkiye ile Allaha dnd ve Rabbim! Beni mafiret etdedi. taalluklarmn gnahlarn, nurumu rten, saflm bulandran karanlk heyetlerimi nurunla bala, rt. Bana, benden sonra kimsenin ulaamayaca bir hkmranlk ver. Srf istidadma zg, hviyetimin gerektirdii ve bana zg olduu iin de kimsenin ulaamayaca bir kemal ver. Bu, onun ulaabilecei son noktayd. phesiz sen, daima bata bulunansn. Btn istidatlar balarsn, senden istenen btn kemalleri bahedersin. Nitekim, yce Allah yle buyurmutur: O size istediiniz her eyden verdi. (brahim, 34) 36.37.38- Bunun zerine biz de, istedii yere onun emriyle kolayca giden rzgr, bina kuran ve dalglk yapan eytanlar, demir halkalarla bal dier yaratklar onun emrine verdik. 39- te bu bizim bamzdr. ster ver, ister (elinde) tut; hesapszdr dedik. 40- Dorusu onun, bizim katmzda byk bir deeri ve gzel bir yeri vardr. Onun emrine verdik. heva rzgrn onun emrine verdik. Bu rzgr onun emriyle kolayca giderdi. yumuak, itaatkar ve boyun emi olarak emrini yerine getirirdi. stila ile, bakaldrmak ile sarsc bir ekilde esmezdi. Onun kastettii ve irade ettii yere giderdi. eytanlar nefsani kuvvetlerden Batni cinleri bina kuran hendese ile ll bir

1044 TEFSR- KEBR / TEVLT

ekilde bina yapan, ameli hkm binalarn ina eden, adil kanunlarn kaidelerini atan, dalglk yapan heyulani kutsi lemler denizlerine dalan ve onlardan klli ve czi anlamlar, ameli ve nazari hikmetleri karan eytanlar ve dier yaratklar nefsani ve tabii kuvvetlerden dierlerini onun emrine verdik. demir halkalarla bal eri kaytlar halkalarna, akli riyazet zincirlerine bal dier kuvvetleri, iilerden, almak zere emre musahhar klnm zahiri insanlar, fasklar ve gnahkrlar zincirlere vurulmu olarak onun hizmetine verdik. te bu bizim bamzdr. srf bizim bamzdr. ster ver, ister tut yani dm zmede ve dm balamada, vermede ve vermemede, zellikle eksiksiz kemal ve srf ba esnasnda iradeni ve ihtiyarn serbest brak. Yani fena sonras beka halinde bahedilmi varla kavutuun zaman istediin gibi hareket et. Hesapszdr. senden hesap sorulmayacaktr. nk sen bizimle kaimsin, bizim ihtiyarmzla ihtiyar etmektesin, bizim zatmz ve sfatmzla tahakkuk etmisin. Dorusu onun, bizim katmzda byk bir deeri ve gzel bir yeri vardr. ayetinin anlam da budur. 41- (Raslm!) Kulumuz Eyyub'u da an. O, Rabbine: Dorusu eytan bana bir yorgunluk ve eziyet verdi, diye seslenmiti. 42- Ayan yere vur! te ykanacak ve iilecek souk bir su (dedik). 43- Bizden bir rahmet ve olgun akl sahipleri iin de bir ibret olmak zere ona hem ailesini hem de onlarla beraber bir mislini baladk. Kulumuz Eyyubu da an. Bizim onu bir imtihana tabi tutuumuzu zikret. nk onun nefsi malnn okluunu ileri srp kendini beenmilik telviniyle zuhur etmiti. Ya da zuhur eden nefis kfirine kar mdahane yapmt. Riyazet ve mcahedeyle nefsini beslemeyi terk etmiti. Bunun nedeni de tabiat kuvvetleri srs onun bir yannda bulunuyordu. Yahut bu imtihana tabi tutuluunun nedeni, istikameti esnasnda nazari akl ve kutsi nefis mazlumuna yardm etmemesiydi. Btn bu ihtimaller zahiri tefsirlerde yer alan farkl rivayetlere gre belirginlemitir. Ancak bu rivayetleri bir noktada birletirmek mmkndr. Eyyub (a.s) ktrm hastalna yakalanmt. Bedenine tabiat kuvvetleri kurtlar dmt. yice zayflam ve beden deine dmt. yle ki salam yerleri kalbi ve dili kalmt. Yani asli ftrat ve istidad salam kalmt. O gne kadar edindii kemalattan bir ey

SD SURES 1045

kalmamt. O, Rabbineseslenmiti. stidadn derinliklerinde bulunan zorda kalmlk ve muhtalk lisanyla yle seslendi: Dorusu eytan bana bir yorgunluk ve eziyet verdi. yani vehmi vesveseyle istila etti. Bundan dolay bu hastalkla ve kt ahlaktan ve perdelenmilikten kaynaklanan bu eziyetle karlatm. Ayan yere vur. sadr olarak isimlendirilen Ameli akln beden arzna bakan tarafnda yer alan kuvvetinle beden arzna vur, ameli ve nazari hikmetten ibaret iki pnar fkrsn. te ykanacakbir su. Nefisleri temizleyen, tabiat kirlerinden arndran, rezillik hastalklarndan beri ameli hikmet pnar. soukbir su ho kokulu ve esenlik veren iilecek nazari hikmet pnar. Yani yakin iin faydal, cehalet ve ktrmlk hastalklarnn yaylmasn nleyen ilim... Onunla ykanr ve iersen, Allahn izniyle dn da iin de hastalklardan kurtulur. Salna ve eski gcne kavuursun. Ona ailesini baladk. Rivayete gre Eyyubun (a.s) yedi olu ve yedi kz vard. Eyyubun (a.s) tabi tutulduu bu imtihanda ev zerlerine kt ve ldler. Sonra urad eziyet giderilirken, kemalat mallar ona iade edilirken Allah onlar diriltti. Bu, telvin ve bedensel tabiatn istilas srasnda len ruhani ve nefsani kuvvetlere iarettir. Ya da en byk telvine ulama ve bedenin harap olmas dzeyinde helak olmalarna ynelik bir iarettir. Kurtlarn kalbi ve ftri istidat dili dndaki tm bedenini yemesi esnasndaki helak olua iaret etmi de olabilir. Bylece pimanl, shhat ve g haline dn, hastalk ve ktrmln yukarda sz edilen pnarlarn suyundan iip ykanmas suretiyle giderilmesiyle yeniden dirilmi oldular. Hem de onlarla beraber bir mislini baladk. Faziletli melekeler, vgye deer ahlak ve gzel sfatlar edinmesi suretiyle onlarn bir mislini daha baladk. Bylece nefsani tabii kuvvetler de ikinci dirilite, fani bedensel kuvvetleri meydana geliinde ruhani kuvvetlere dntler. Bizden bir rahmet olmak zere istidadnn istedii kemalat verdik. bir ibret bir hatrlatma olmak zere olgun akl sahipleri iin cismani madde kabuklarndan syrlm yaln hakiktlerin sahiplerine bir uyar olmak zere bahettik. Ki onlar kalbin duymasyla anlarlar. Bylece onun haline bakp kendi halleri asndan ibret alrlar. Ftratlarnda bulunan bilgileri hatrlarlar.

1046 TEFSR- KEBR / TEVLT

44- Eline bir demet sap al da onunla vur, yeminini byle yerine getir. Gerekten biz Eyyub'u sabrl (bir kul) bulmutuk. O, ne iyi kuldu! Daima Allah'a ynelirdi. Eline bir demet sap al Baz rivayetlere gre, Eyyub (a.s) hastal srasnda, iyiletiinde karsna yz denek vuracana dair yemin etmiti. Ancak yemin etmesinin sebebi hakknda ihtilaf vardr. Bazlar, ihtiyac iin bir yere gittiinde gecikmiti de bu yzden Eyyub byle yemin etmiti. Bazlarna gre, eytan, kendisine secde etmesi durumunda yok olan mallarnn geri geleceini telkin etmiti. Bazlarna gre, Kadn, Eyyubun (a.s) salam iken sevdii iki zlfn iki ekmek karlnda satt iin Eyyub Nebiy bu ekilde yemin etmiti. Kimine gre de kadn Eyyubdan arap imesini istemiti. Btn bu rivayetler, nefsin zuhur etmesi srasnda ardan almak, itaat etmekte yksnmek veya vehim eytanna itaat etmek, hazlarn temennisinde ona uymak ve kalbin beden mezarndan kalkarken baland eyleri, faydal ilimlerden ve faziletli amellerden oluan olgulara tevik eden heyetlerden arnmay, miktar az ve basit hazlar deitirmeyi terk etmek suretiyle telvine kaplmasna iaret etmektedirler. Yahut nefsin hazlarn celb etmek, heva arabn imek yahut akl muhalif eylere meyletmek suretiyle telvine dmesine iaret etmektedir. Eyyubun (a.s) yemini, nefse muhalefet etmeyi, onu riyazetle yormay, ac veren cehdlerle edeplendirmeyi adamasna iarettir. Yahut istidadnda olan tecride, riyazetle arnmaya, nefsi ahlakla ve adapla terbiye etme, ilk ahit ve ftri misak hkm gereince ac verecek ekilde nefse muhalefet etme azimetine ynelik sevgisine iaret etmektedir. Bir demet sap alp onunla karsna vurmas, ruhsata, kolaylk ve hogr yolunun izlenmesinin gerekliliine iarettir. Yani huylar deitirirken orta yolu tutmaya, riyazette ve nefse muhalefette itidalli davranmaya iarettir. Bunun nedeni de istidadn safl, nefsin erefi, cevherinin asaletidir. Bu yzden onunla muamele ederken ar gitmemek, altndan kalklmaz zor kararlar vermemek gerekir. Nitekim Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Hafif, hogrl ve kolay dinle gnderildim.

SD SURES 1047

Yeminini bylece yerine getir. klli terbiyeyi terk etmek, kemal talebinde kararllkta eksik kalmak ve ftri adaa vefaszlk etmek suretiyle yeminin bozmam olursun. Biz Eyyubu sabrl bulmutuk. mtihan esnasnda ve kemal talebi srecinde sabrl bulmutuk. Bu yzden ona merhamet ettik. Her talep eden sabretmez nk. (O), ne iyi kuldu. Arnmak, silinmek ve fena bulmak suretiyle Allaha dnmenin abas iindeydi. 45- (Ey Muhammed!), Kuvvetli ve basiretli kullarmz brahim, shak ve Ya'kub'u da an. 46- Biz onlar zellikle ahiret yurdunu dnen ihlsl kimseler kldk. 47- Dorusu kimselerdendir. onlar bizim katmzda sekin iyi (hayrl)

48- smail'i, Elyesa'y, Zlkifl'i de an. Hepsi de iyilerdendir. 49- te bu, bir hatrlatmadr. Dorusu Allah'a kar gelmekten saknanlara gzel bir gelecek vardr. 50- Kaplar yalnzca kendilerine alm Adn cennetleri vardr. 51- Onlar koltuklara yaslanp kurularak orada birok meyveler ve iecekler isterler. 52- Yanlarnda, elerinden bakasna bakmayan, kendilerine yat gzeller vardr. 53- te, hesap gn iin size vaat olunan eyler bunlardr. 54- phesiz bu, bizim verdiimiz rzktr. Ona bitmek ve tkenmek yoktur. Kullarmzan. nayet ehli has kullarmz an. Onlar Kuvvetli ve basiretli idiler. Yani amel ve ilim sahibiydiler. nk amel el ile, ilim ise gz ve bakmak ile ilgilidir. (ayette eyd ve ebsar geiyor). Yani onlar ameli ve nazari kemalat sahibiydiler. Biz onlarihlasl kimseler kldk. Nefsi sfatlar aibesinden ve benlik bulanklndan arndrdk. Gerek sevgiyle bize has olmalarn saladk. Bizden bakasnn onlarda bir pay yoktur. Arz sevgiyle bakasna eilim gstermezler, ne kendilerine ne de bakasna. nk bulanmam srf onlara zg bir hasletleri vardr. Bu da ahiret yurdunu dnen kimseler olmalardr. Baki ve

1048 TEFSR- KEBR / TEVLT

yurdu ve asli karargh srekli dnrler. Yani biz onlar kendi rzamza zg kldk, nk onlar kutsi lemi dnyorlard, pislik kaynandan yz eviriyorlard, bizim nurlarmza ynelmilerdi. Dnyaya, dnyann zulmetine asla iltifat etmezlerdi. Dorusu onlar bizim katmzda teklik huzurunda setiimiz kimselerdendir. nk biz onlar gibilere yaknz. Onlar hayrl / iyiler... er, mmknlk, yokluk ve sonradan olmalk aibelerinden beri kimselerdir. te bu, bir hatrlatmadr. Yani, bu, gemilerden zel inayete mazhar olmu Allah ehline zg zikrin bir blmdr. Dorusu Allaha kar gelmekten saknanlara.. yaknlk ve ikrama mazhara olma sergilerine ulaanlarn dnda, kendi nefislerinin sfatlarndan arnp mahede ile ruh cennetinde ona nazar edenlere gzel bir gelecek vardr. kalp makamnda sfat cennetinde gzel bir akbet vardr. Adn cennetleri vardr. ebedi, kalc cennetler vardr onlar iin. Kendilerine almtr, kaplar tecellilerle. Oraya, ahlaki fazilet ve kemalat yollarndan girerler. Onlar koltuklara yaslanp kurularak orada makam koltuklarna yaslanrlar. birok meyveler isterler. Lezzetli keiflerden isterler. ve iecekler vasflara zg muhabbetten iecekler isterler. Yanlarnda, elerinden bakasna bakmayan kutsi eler ve onlarla ayn mertebede bulunan feleki ve insi nefisler vardr. kendilerine yat. Kendileriyle ayn mertebede olan gzeller vardr. Hesap gn iin lahi sfatlardan karlk alacanz vakit. Beeri sfatlarnzdan fena bulmanz orannda lahi sfatlardan size karlklar verilecektir. Ona bitmek ve tkenmek yoktur. nk maddi deildir. Bu yzden kesintiye uramaz. 55- Bu byle; ama azgnlara kt bir gelecek vardr. 56- Onlar cehenneme girecekler. Oras ne kt bir kalma yeridir. 57- te bu; kaynar su ve irindir. Onu tatsnlar. 58- Buna benzer daha trl trl bakalar da vardr. 59- (nkrclarn liderlerine:) te bu sizinle beraber cehenneme girecek topluluktur (denildiinde, liderler:) Onlar merhaba rahat yz grmesin (derler). Onlar mutlaka atee gireceklerdir. 60- (Liderlere uyanlar ise:) Hayr, asl siz merhaba rahat yz grmeyin! Onu bize siz sundunuz! Ne kt bir yerdir! derler.

SD SURES 1049

61- Yine onlar: Rabbimiz! Bunu bizim nmze kim getirdiyse onun ateteki azabn iki kat artr! derler. 62- (nkrclar) derler ki: Kendilerini dnyada iken ktlerden saydmz kimseleri burada niin grmyoruz? 63- Alaya aldmz onlar deil miydi? Yoksa (buradalar da) onlar gzden mi kardk? 64- te bu, cehennem ehlinin tartmas, phesiz bir gerektir. Bu , cennetin ve cennet ehlinin vasfna ilikin bir blmdr. Ama , nefsin sfatlaryla, bu sfatlar izhar etmekle snrlarn aan, Hakkn ycelii ve byklyle didien, stnlk taslayan ve kibirlenen azgnlar iin Kt bir gelecek vardr. amellerin sonularndan ibaret tabiat cehennemine ve heyulani karanlk atelerine gireceklerdir. Onlargireceklerdir. Lezzetleri yitirip aclar bulmak suretiyle bu cehenneme gireceklerdir. te bu; kaynar suonu tatsnlar. heva ve cehalet kaynar suyudur. irindir zulmani heyetler ve cismani tortular irinidir. Buna benzer rezil olma ve bakalar da vardr. azap vardr. bu trden baka azaplar da ekeceklerdir. Ya da ayn trden baka aclar da, alaklk ve yoksunluk iinde trl azaplar greceklerdir. te butopluluktur size tabi olan, size benzeyen kt tabiatlara, karakterlere sahip trl rezillikler ileyenler kimselerdir. Sizinle berabergirecek tir. Sizinle beraber maddi lezzetlere ve aalayc durumlara girecek kimselerdir. Tautlar, azgnlar yle derler: Onlar rahat yz grmesinler azaplar ok iddetli, byk bir darlk ve sknt iinde olduklar iin. Ayrca grnmleri alabildiine irkin, birbirlerine dair haberler rktc olduu iin birbirlerinden kaarlar. ..Derler tabi olanlar hayr, asl siz rahat yz grmeyin! azabnz kat kat ve kt karakterleriniz kklemi olaca iin asl siz rahat yz grmeyeceksiniz. Onu bize siz sundunuz! bizi saptrdnz, bu tr kt ameller ilemeye bizi tevik ettiniz. Bu karlkl konumalar szl olarak gerekleebilecei gibi hal diliyle de gerekleebilir. Onlarla alay eden adamlar ise tevhid ehli yoksullar, muhakkik baldr plaklardr. Dnya hayatnda ktler onlara dmanlk ederlerdi. nk Allahtan bakasna yneltme amal saptrmalarna kar karlard.

1050 TEFSR- KEBR / TEVLT

Maksatlarna aykr hareket ederlerdi. Onlarn geleneklerini ve isteklerini reddederlerdi. Bilakis gzden kardlar. Bedensel rtlerle, tabii olgularla soyut hakiktlerinden ve kutsi zatlarndan perdelendikleri iin onlar gremiyorlard. nk genel adetlerle ve cahili yollarla onlarn yollarndan ve hayat tarzlarndan da perdelenmilerdi. Bu yorum, ayetin orijinalinde yer alan em=yoksa edatnn mnkati (nceki hkmden kopuk) olmas durumunda geerlidir. Cehennem ehlinin belirtilen tarzda tartp atmalar haktr, gerektir, nk onlar ztlar leminde ve inat mahallindedirler. Muhtelif tabiat kaytlaryla, deiik kuvvetlerin, birbiriyle didien hevalarn, birbiriyle ekien eilimlerin eliyle balanm esirlerdirler. 65- (Raslum!) De ki: Ben sadece bir uyarcym. O Allahdan baka bir ilah yoktur. Tek ve Kahhar olan Odur. 66- Semavatn, arzn ve ikisi arasnda bulunanlarn Rabbi (olan Allah) Azizdir, ok balayc, merhametli Rahiymdir. 67-68- De ki: Bu byk bir haberdir. Ama siz ondan yz eviriyorsunuz. 69- Onlar orada tartrken benim mele-i a'l hakknda hibir bilgim yoktu. 70- Ben ancak apak bir uyarc olduum iin bana vahyolunuyor. 71- Rabbin meleklere demiti ki: Ben muhakkak amurdan bir insan yaratacam. 72- Onu tamamlayp, iine de ruhumdan frdm zaman, derhal ona secdeye kapann! 73- Btn melekler toptan secde ettiler. 74- Yalnz blis secde etmedi. O byklk taslad ve kfirlerden oldu. 75- Allah: Ey blis! ki elimle yarattma secde etmekten seni men eden nedir? Bbrlendin mi, yoksa ycelerden misin? dedi. 76- blis: Ben ondan hayrlym! Beni ateten yarattn, onu amurdan yarattn, dedi.

SD SURES 1051

Ben sadece bir uyarcym. Sizi kendime armyorum. Sizi doru yola iletecek, hidayete ulatracak bir gcm de yoktur. nk ben nefsimden ve gcmden fena bulmuum. Allah ile ve sfatlaryla inzar etmek, uyarmakla kaimim. Baka bir ilah yoktur varlkta baka tanr yoktur, tek olan Allahtan baka zatyla tek olan Kahhar kendisinden baka her eyi vahdaniyetinde yok etmek suretiyle kahreden Allahtan baka ilah yoktur. Rabbi dir. Allah her eyin Rabbidir. Her eyi birliinin huzurunda, isimlerinden (esmalarndan) biriyle terbiye eder. stndr perdelenmie gcyle galip gelir. Celalinin rtleri altnda ona, kendisini perdeledii eyle azap eder. nk, intikam alan kahharn huzurunda rububiyet feyzini ve perdelenmi kimsenin azap satvetini hakkeder. ok balaycdr. Ftratnn nuru iinde kalanlar, bu yzden iinde nurani bir koku kald iin mafiret nurunu kabul etmeye yatkn kimseleri cemalinin tecellileri nurlaryla nefsin karanlklarn rter. De ki: Bu zati ve sfati tevhid olarak sizi kendisiyle uyardm bu ey byk bir haberdir. Ama siz ondan yz eviriyorsunuz. Sonra Rasulullahn (s.a.v) Nebiyliinin doruluunun kant olarak mele-i aladaki tartmadan, cehennemliklerin ekimelerinden haberdar oluu gsteriliyor. Bu arada cehennemliklerin ekimesi phesiz bir gerektir. denilirken, mele-i aladaki tartma iin de onlar orada tartrken deniliyor. nk, cehennemliklerin tartmas hakikidir ve hibir zaman uzlamayla son bulmaz. Ama mele-i aladaki tartma, meleklerin Ademin (a.s) kendi kemallerinden stn olan kemalini bilmemelerinden kaynaklanan arzi bir tartmadr ve meleklerin Seni noksan sfatlardan tenzih ederiz, senin bize rettiklerinden baka bizim bilgimiz yoktur. (Bakara, 32) demeleri zerine de uzlamayla sonulanmtr. Ben size, muhakkak semvat ve arzda grlmeyenleri (oralardaki srlar) bilirim dememi miydim? ayetine gelince, Bakara suresi kapsamnda bu kssay tevil ederken onu da ele aldk. Meleklerin Ademe (a.s) secde etmeleri ise, ona sayg sunmalar, emrine girmeleri, boyun emeleri anlamndadr. nk kendi kemallerinden stn olan Ademin (a.s) kemali onlar asndan aa kmt. Buna karlk blisin Ademe secde etmeye yanamamas, byklenmesi ise, vehim

1052 TEFSR- KEBR / TEVLT

eytannn Ademe boyun ememesi, emrine girmemesi anlamndadr. Bunun nedeni de blisin madde tabiatna sahip olarak Ademin (a.s) hakiktine kar perdelenmi olmasdr. Bu yzden yce Allah onun hakknda Kfirlerden oldu. buyuruyor. ki elimle yarattm onu cemal ve celal, kahr ve ltuf gibi btn mtekabil sfatlarmla yarattm. Ki onlar da kahr ve muhabbet sfatlarmn kapsamna girerler. Byle olmasnn nedeni, lahi cem esnasnda birlik huzurunda hasl olmay gerekletirmesidir. Ama mele-i alann hali bundan farkldr. nk onlardan kahr sfatyla yaratlan ltfa, ltuf sfatyla yaratlan da kahra g yetiremez. Bbrlendin mi? byklenme ve stnlk taslama duygusu mu sana arz oldu? Yoksa ondan stn olanlardan msn? Bu perdelenmi u cevab veriyor: Ben asl itibariyle ondan stnm, daha hayrlym. Bu cevab vermesinin nedeni de, Ademin beeriyetine muttali olmasna karn soyut hakiktine muttali olmamasdr. Hi kukusuz, melun blisin yaratld ate kkenli hayvani ruh, youn bedensel maddeden daha hayrldr. Ama lahi cem ve ruhani ltuftan perdelenmi olmas blis melununu byklk taslamaya yneltmi, neticede kyas yaparak insanlara secde etme hususunda Allaha isyan etmitir. 77.78- Allah: k oradan (cennetten)! Sen artk kovulmu birisin, ceza gnne kadar lnetim senin zerindedir! buyurdu. 79- blis: Ey Rabbim! O halde tekrar diriltilecekleri gne kadar bana mhlet ver, dedi. 80.81- Allah: Haydi, sen bilinen gne kadar mhlet verilenlerdensin, buyurdu. 82.83- blis: Senin mutlak kudretine and olsun ki, onlardan ihlsa erdirilmi kullarn bir yana, hepsini mutlaka azdracam, dedi. 84.85- Dorusu-ki ben hep doruyu sylerim- mutlaka sen ve sana uyanlarn hepsiyle cehennemi dolduracam! buyurdu. Racim (kovulmu) ve lain (lanetlenmi); tabii rtlere bulanmak ve heyulani varlklarla perdelenmek suretiyle pis maddelerden mnezzeh kutsi huzurdan uzaklatrlm kimse demektir. Bu yzden lanetin vakti din gnne kadar olmak eklinde tespit edilmi, lanetin son snr din

SD SURES 1053

gn olarak belirlenmitir. nk dirili ve ceza vakti, ruhun bedenden ve bedensel maddelerden arnmas zamandr. Bu gerekletii zaman, blisin insan zerinde tasallutu kalmaz. blise belirlenen bu vakitte boyun eilir, emrine girilir. Bu zamann sonu byk kyamettir. Artk o zaman blis melun olmaz. Nitekim, Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Benim eytanm benim huzurumda Mslman oldu. nsanlar yoldan karmas iin eytana sre vermek ve lanet, bu vaktin girmesiyle son bulur. Ama yce Allahn kendine has kld, nefsani tortulardan, beeri ve benlik perdelerinden kurtard, ftratlarn yaratl zulmetine bulanmaktan arndrd inayet ehli olan kimselere gelince, eytann onlar yoldan karmas brakn sonda, bata dahi mmkn deildir. Orada blisin Mslman olup boyun emesiyle birlikte lanet hali ortadan kalksa da onun cehennemlik oluu durumu ortadan kalkmaz, nk heyulani tabiat ve cismani maddesi ondan ayrlmaz. Kesinlikle arnmaz. Ama vesvese ve ilka yoluyla akl semasna ve ruhani ufka ulasa da, nefis cennetinde yoldan karmak eklinde Ademle temasa gese de bu makamdan da kovulur. k oradan! Sen artk kovulmu birisin. Ayrca, blisin insanlar yoldan karp saptracan sylerken Allahn izzetine yemin etmesinin sebebi, onun celal perdeleriyle ve byklk rtleriyle bbrlenmesidir. nk blis nurlar bulutunda kaybolup bunlar idrak etmekten alkonmutu. Buna karlk yce Allah da cehennemi onunla ve ona tabi olanlarla dolduracan buyururken deimez zorunlu Hak oluu zerine yemin ediyor. nk bu bbrlenme onlardan, onlar da cehennemden ebediyen ayrlmazlar ve bu deimez, bakalamaz hal zerinde sonsuza kadar kalrlar. Zatiyle arnm olann arnml ve tabiatyla taalluk edenin taalluk edii zatlarn, aynlarn ve hakiktlerin ezelden gerektirdii olgular olup arzi deildirler ve ebediyen byle kalrlar. 86- (Raslum!) De ki: Buna karlk ben sizden bir cret istemiyorum. Ve ben olduundan baka trl grnenlerden de deilim. 87- Bu Kur'an, ancak lemler iin bir ttr. 88- Onun verdii haberin doruluunu bir zaman sonra ok iyi reneceksiniz.

1054 TEFSR- KEBR / TEVLT

De ki: Buna karlk ben sizden bir cret istemiyorum. Bunda benim kiisel bir amacm yoktur. nk Hak ile tahakkuk etmi kmil kimsenin szleri bizzat kastedilirler, herhangi bir amala malul deildirler. Ve ben olduundan baka trl grnenlerden de deilim. zerlerine kemalleri giydiren, nefisleri ve nefislerinin sfatlaryla kendilerini izhar eden ve Allahn kemalatnn kendi nefislerinde olduunu iddia eden yapmack davranlarda bulunan kimselerden deilim. Bilakis, ben nefsimden ve sfatlarndan fena buldum. Bu yzden o szleri benim lisanmla syleyen Allahdr. Onun verdii haberin doruluunu bir zaman sonra ok iyi reneceksiniz. Kk kyamet veya byk kyamet koptuu zaman reneceksiniz, nk onun tevili o srada ortaya kacaktr.

ZMER SURES 1055

ZMER SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Bu Kitabn tafsile indirilmesidir, izzet Azz ve hikmet sahibi Hakiym Allah tarafndandr. 2- (Raslm!) Muhakkak ki Kitab' sana hakk olarak indirdik. O halde sen de dini O Allaha has klarak (ihls ile) kulluk et. 3- Dikkt edin, hlis dn yalnz Allah'ndr. O'nu brakp kendilerine birtakm dostlar veliler edinenler: Onlara, bizi sadece Allah'a yaklatrsnlar diye kulluk ediyoruz, derler. Muhakkak Allah, ayrla dtkleri eylerde aralarnda hkm verecektir. phesiz Allah, yalanc ve kfir kimseyi hidayete iletmez. 4- Eer Allah bir evlt edinmek isteseydi, elbette yarattklarndan dilediini seerdi. O, Subhandr. O, Tek ve Kahhr olan Allah'dr. Bu, Furkani akl kitabnn gaipler gaybndan sana izhar edilmesi suretiyle indirilmesidir. Allah tarafndan birlik huzurundan. zzetsahibi gaybnn gaybnda celal rtleriyle perdelenmitir. Hikmet sahibidir. Orada gizli olan, ama indirmeler mertebelerinde ortaya kan hikmetlerin sahibidir. Hakk olarak Hakkn gizli olmasndan sonra sende zuhur etmesi eklinde onu sana indirdik. O halde sen deAllaha kulluk et. Sana zatyla tecelli edip de mahlukatndan tek bir kimse kalmad zaman, zati kulluu srf Ona zg kl. Has klarak sadece Ona ynelik gerekletirerek dini srf Onun iin klarak, bakalk ve ikilik aibelerinden arndrarak Ona kulluk et. Yani, zat ile Onu mahede etmek suretiyle Ona ibadet et. Sfatlarnn tecellilerini Onun ayniyle mtalaa et. Kelamn Onunla oku. O takdirde seyrin Allahn seyri, dinin Allahn dini, ftratn da Allahn zat olur. Dikkt et, halis din yalnz Allahndr. Bakalk ve benlik aibelerinden arnm din yalnz Allahndr. Senin deildir din, nk sen klli olarak Onda fena bulmusun. Senin zatn, sfatn olmad gibi

1056 TEFSR- KEBR / TEVLT

din de senin deildir. Aksi takdirde din hakiki anlamda halis olmaz ve de Allah iin olmaz. Edinenler oklukla vahdetten perdelenen, yaklamak iin sevgiyle bakasn veli edinen, onu Allaha ulamak iin vesile klan kimselere gelince Allaharalarnda hkm verecektir. Kulluk sunduklar varlklar kendileriyle birlikte haredildikleri zaman, sfatlar, szleri ve fiilleri itibariyle ihtilaf ettikleri eyler hususunda aralarnda hkmn verecektir. Onlardan her biri dost edindii abid ve mabudu ikrar edecektir. Batl ehli kimse dier batl ehli olanlarla birlikte cehenneme girecektir. Hak ehli olan kimse de dier hak ehli kimselerle birlikte cennete girecektir. Her biri kendisine hakim olan vasfyla, yannda durduu eyle ve perdelendii hususla cezalandrlacaktr. Her birinin vasf ve yannda durduu ey farkl olacaktr. Muhakkak Allah.hidayete iletmez. kurtulua, nur lemine, sfat ve zat tecellilerine iletmez yalanc ve kfir kimseyi . nk bu kimse Allahtan uzaktr, rezillikler karanlyla perdelenmitir. Nefsin sfatlarndan dolay nurdan uzaklamtr. Artk hidayeti kabul etmesine imkn yoktur. O yce Subhandr eten, benzerden mnezzehtir. ocuk edinmekten beridir. nk birlik zatnn vazgeilmez zelliidir. O birliiyle bakasn kahreder. Varlkta benzerlik yok iken vacibul vcudlukta olur mu hi? 5- Allah, semavat gkleri ve arz yeri Hakk ile yaratt. Geceyi gndzn zerine rtyor, gndz de gecenin zerine saryor. Gnei ve ay emri altna almtr. Her biri belli bir sreye kadar akp gider. Uyank olun! O, Azzdir, ve ok balayan Gaffardr. 6- Allah sizi bir tek nefisten (dem'den) yaratt, sonra ondan da eini yaratt. Sizin iin hayvanlardan sekiz e meydana getirdi. Sizi de annelerinizin karnlarnda katl karanlk iinde eitli safhalardan geirerek yaratyor. te bu yaratc, Rabbiniz Allah'dr. Mlk O'nundur. lah yoktur, O'ndan baka... yleyken nasl oluyor da (Hakkdan O'na kulluktan) evriliyorsunuz? Allah, semavat ve arz Hakk ile yaratt. Semavat ve arz mazharlarnda zuhur etmek, onlarn suretleriyle perdelenmek, tmn kudreti ve fiiliyle ekip evirmek suretiyle yaratt. Gnei ve ay emri altna almtr. Hakimiyeti ve malikiyeti ile onlar emrine amade klmtr. Ondan bakasnn zat, sfat ve fiili yoktur. Bu da Onun birliinin, vahdaniyetinin delilidir. Agah ol (uyank ol)! O, azizdir. Gldr ki her eyi kahrnn satvetiyle kahreder. ok balayan Gaffardr. Zatnn ve sfatlarnn nuruyla onlar rter. Bylece Onunla

ZMER SURES 1057

birlikte bakas diye bir ey kalmaz. Yarattklarnn suretleriyle perdelendii iin yarattklar asndan eriilmez stndr. Gaffardr diledii kimsenin varlnn gnahlarn ve sfatlarn rter ve onun zerine sfatlar ve zatyla tecelli eder. Allah sizi bir tek nefisten yaratt. Bundan maksat hakiki Ademdir. Yani konuan (akl sahibi) klli nefistir. Czi nefisten ondan domulardr. Sonra ondan da eini yaratt. Hayvani nefsi ondan var etti. Sizin iinmeydana getirdi. Onlarn suretlerini levhi mahfuzdan sizin iin indirdi. Varlk leminde bulunan her ey gayb leminden indirilmitir. eitli safhalardan geirerek yaratyor. Yaratl srecini aamalarndan geirerek sizi yaratyor. katl karanlk iinde cismani tabiattan, nebati nefisten ve hayvani nefisten oluan karanlk iinde evirerek sizi yaratyor. te bu sizin suretlerinizin, ekillerinizin yaratcs, biim vericisidir. O kudretiyle tasarruf eder, melekutu ile emrine alr, hakimiyetiyle boyun edirir. simleri ve sfatlaryla vahdetten kesret karr. Takdir edip hkme baladn fiilleriyle indirir. O, btn sfatlaryla mevsuf zattr ve isimleriyle size Rablk eder. Mlk Onundur. Mlk zerinde fiilleriyle tasarrufta bulunur. lah yoktur Ondan baka Varlkta tek var Odur. Ondandr. yleyken nasl oluyor da evriliyorsunuz? bakas ilah diye bir ey olmad halde nasl oluyor da Ona kulluk etmeyi brakp bakasna kulluk etmeye yneliyorsunuz? 7- Eer inkr ederseniz, phesiz Allah, size muhta deildir. Bununla beraber O, kullarnn kfrne raz olmaz. Eer krederseniz sizden bunu kabul eder. Hibir gnahkr dierinin gnahn ekmez. Nihayet, hepinizin dn gidii, Rabbinizedir. Yaptklarnz O size haber verir. nk O, kalplerde olan her eyi hakkyla bilendir. 8- nsann bana bir sknt gelince, Rabbine ynelerek O'na yalvarr. Sonra Allah kendisinden ona bir nimet verince, nceden yalvarm olduunu unutur. Allah'n yolundan saptrmak iin O'na eler koar. (Ey Muhammed!) De ki: Kfrnle biraz elenedur; nk sen, muhakkak cehennem ehlindensin! 9- Yoksa geceleyin secde ederek ve kyamda durarak ibadet eden, ahiretten ekinen ve Rabbinin rahmetini dileyen kimse (o inkrc gibi) midir? (Raslum!) De ki: Hi bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? Dorusu ancak akl sahipleri bunlar hakkyla dnr.

1058 TEFSR- KEBR / TEVLT

Eer inkr ederseniz ve kendi sfatlarnz ve zatlarnzla perdelenirseniz, phesiz Allahn zuhuru ve kemali itibariyle sizin zatlarnza ve sfatlarnza ihtiyac yoktur. nk sizin zatlarnz ve sfatlarnz zleri itibariyle fanidirler. Brakn Allahn onlara muhta olmasn, Allah olmadan bir ey deildirler. Allah ise zat ile ve zat iin zahirdir. Hakiktiyle batndr. Ayniyle kemalinden dolay mahede edilir. O, kullarnn raz olmaz perdelenmelerine raz olmaz. nk perdelenme onlarn helak olmalarnn, malik adl melein ve zebanilerin tutsa olmalarnn sebebidir. Kullar, Onun nurunu kabul etmedikleri srece Allahn rzas onlara taalluk etmez, dolaysyla cennete giremezler. Eer krederseniz onun nimetlerini grrseniz, Onun feyzini kabul edecek istidada sahip olmak iin onlar Ona itaat etme hususunda kullanrsanz, sizin krnzden raz olur ve onlarla sfatlanmanz iin sfatlaryla size tecelli eder. Bylece rza makamna ular, cennete girersiniz. Kfrn sorumluluu sadece size aittir. krn semeresi ise tamamen sizin lehinizedir. imdi bu perdelenmi nankr kfir mi daha stndr? Yoksaibadet eden mi? Nefis makamnda ve nefsin zulmetinin vakitlerinde itaat eden mi? secde ederek fiillerini ve sfatlarn yok ederek secde eden kimse mi? kyamda durarak nefsin sfatlar ve fiilleriyle zuhur etmesi esnasnda itaat ve boyun eme eklinde kyam eden kimse mi? ekinen azabndan ahiretten. Vedileyen rahmeti uman kimse nk nefis makamndaki salik korku ve mitten hali olmaz. 10- De ki (syle!): Ey inanan (iman eden) kullarm! Rabbinize kar gelmekten saknn. Dnyada iyilik yapanlara iyilik vardr. Allah'n yaratt yeryz (arz) genitir. Yalnz sabredenlere, mkfatlar hesapsz denecektir. 11- De ki (syle!): Dini Allaha has klarak 12- Bana Mslmanlarn ilki olmam emrolundu. 13- De ki (Syle!): Rabbime kar gelirsem, byk gnn azabndan korkarm. 14.15- De ki (Syle!): Allaha dinimde ihlas ile ancak Ona ibadet (kulluk) ederim.. De.. Siz de O'ndan bakasna tapn! De ki (Syle!): Gerekten hsrana urayanlar hem kendilerini hem de ailelerini ziyana sokanlardr. Dikkat edin! Bu apak hsrandr.

ZMER SURES 1059

16- Onlarn stlerinde de altlarnda da ateten (yle) tabakalar vardr. De ki!: Eykullarm! inayet ehlinden olup bana has klnm inanan lar! Ameli imanla inanan kimseler! Rabbinize kar gelmekten saknn. Kendi sfatlarnz silip yok etmek suretiyle saknn. yilik yapanlara yani lahi sfatlarla sfatlanp mahede zre Ona ibadet edenlere bu dnyadaiyilik vardr ahirette iyilik vardr ki knhne varmak mmkn deildir. Bu da baki vechin, kerim cemalin mahedesidir. Allahn yaratt yeryz (arz) genitir. Allaha has klnm mutmain nefis genitir. nk mutmain nefis Allaha boyun eer, Onun nurunu kabul eder. Onunla itminan bulur. Bu yzden yakini inancyla genitir ki hibir eyle kaytlanmaz. Gelenein, alkanln ya da Hakdan baka bir eyin dar alannda kalmaz. Yalnz sabredenlere denecektir. Kendi sfatlarnda ve fillerinde fena bulma hususunda Allahla beraberlikte ve Onda seyirde sabredenlere, nefsin geni menzillerinde yakin ile seyirlerinde sabredenlere mkfatlar sfat cennetlerinden oluan dlleri hesapsz denecektir. nk nefis makamnda amellere gre verilen mkfat, nefis cennetinde ameller esas alnan bir lyle belirlenir. Ayrca sonludur, nk eserler kapsamna girer, dolaysyla maddelerle snrldr. Ama ahlaka ve hallere gre verilen mkfat sonsuzdur, nk kalp cennetinde ve kutsi lemde sfat tecellileri kapsamna girer, dolaysyla maddelerden arnmtr. Dini Allaha has klarak bakasna ynelmilikten, nefisle seyirden uzak bir ekilde dini Ona has klarak Bana olmam emrolundu. Mslmanlarn ncs, ilki olmam emrolundu. Mslmanlarn Allahta fena bulmak suretiyle zlerini Allaha teslim edenlerin ilki, ilk safta yer alan ncleri, nderleri olarak Allah ile seyreden, nefisten ve sfatlarndan fena bulan olmam emrolundu. Rabbime kar gelirsemkorkarm. ihlas terk etmek ve bakasna bakmak suretiyle isyan edersem byk gnn azabndan perdelenmekten, yoksunluktan ve uzaklktan korkarm. De ki: Allaha ibadet ederek srf Ona kul olup ona has olurum. Dinimde ihlas ile benlik ve ikilik aibelerinden arnm dinim ile srf Allaha (ibadet) kulluk ederim.

1060 TEFSR- KEBR / TEVLT

De ki: Gerekten hsrana urayanlar hakikten hsrana urayanlar, hsranda eksiksiz noktaya varanlar, bakasnn yannda durup Haktan perdelenen kfir kimselerdir. Hem kendilerini, hem de ailelerini ziyana sokanlardr. Nefislerini helak edip ailelerini zayi edenlerdir. Aileleri ehilleri, kutsi cevherler olup onlarla ayn cinsten olurlar ve ruhani leminde kendileriyle uyumlu olurlar. Ama heyulani karanlklarla perdelendikleri iin onlar kaybederler. Bilesiniz ki, buhsrandr. gerek, zahir ve apak hsran budur. Onlarn stlerinde ateten tabakalar, altlarnda da yle tabakalar vardr. nk heyulani maddelere bulamlardr, zulmani tabiat kuyusunun dibine yerlemilerdir. stlerinde tabiatlardan mertebeler, altlarnda da baka mertebeler vardr. Onlar bu mertebelerin karanlklarnda bocalayp dururlar. 17.18- Tut'a kulluk etmekten kanp, Allah'a ynelenlere mjde vardr. (Ey Muhammed!) Dinleyip de szn en gzeline uyan kullarm mjdele. te Allah'n doru yola ilettii hidayete erdirdii kimseler onlardr. Gerek akl sahipleri de onlardr. 19- (Raslum!) Hakknda azap hkm gereklemi kimseyi ve atete olan sen mi kurtaracaksn! 20- Fakat Rablerinden saknanlara, st ste yaplm, altlarndan rmaklar akan kkler vardr. Bu, Allah'n verdii szdr. Allah, verdii szden caymaz. 21- Grmedin mi? Allah gkten bir su indirdi, onu yerdeki kaynaklara yerletirdi, sonra onunla trl trl renklerde ekinler yetitiriyor. Sonra onlar kurur da sapsar olduklarn grrsn. Sonra da onu kuru bir krnt yapar. phesiz, bunlarda akl sahipleri iin bir t vardr. Kananlar Allahtan bakasna kulluk etmekten kanp Allaha ynelenlere yaln tevhitle Allaha ynelenlere mjde vardr. kavuma mjdesi vardr onlara. Kullarm mjdele zel inayetime mazhar olmu, sz dinleyip hak sz ve baka trl sz iinde azimet, ruhsat, vacip ve mendup olan eyleri dinleyerek szn en gzeline uyan ruhsatlar yerine azimetlere, mendup yerine vaciplere ve her hususta bakasna deil sadece Hak sze uyan kullarm mjdele. te Allahn doru yola ilettii kimseler onlardr. Allah, ftratlarndaki hidayet nuruyla onlar kendisine iletmitir. Gerek akl sahipleri de onlardr. onlar arnm z akllaryla szleri ayrt ederler ve bakasn deil sadece hakiki anlamlar alglarlar.

ZMER SURES 1061

Hakknda azap hkm gereklemi kimseyi Onlarn ileri zerinde tasarruf yetkisine sahipsin de hakknda bedbahtlk hkm verilmi olanlar sen mi kurtaracaksn? Yani bunlarn kurtulmalarna kesinlikle imkn yoktur. Fakatsaknanlar fakat fillerinden, sfatlarndan ve zatlarndan saknp tevhid ehlinden arnma ve tefrit abas iinde olan kimselere gelince, onlar iin st ste yaplmkkler vardr. yani st ste makamlar ve haller vardr. rnein, fiillerin fena bulmasyla gerekleen tevekkl makamnn stnde sfatlarn fena bulmasyla gerekleen rza makam, onun da stnde zatta fena bulma makam vardr. Altlarndan keif ilimleri rmaklar akar. Allah semadanindirdi. Ruh semasndan bir su ilim suyunu indirdi. Onu kaynaklara yerletirdi. Nefis arzlarnda ve istidatlara gre hikmet kaynaklarna yerletirdi. Sonra onunlayetitiriyor. Amel ve ahlak ekinlerini yetitiriyor. Trl trl kuvvetlerin ve azalarn farkllna gre trl amel ve ahlak ekinlerini yetitiriyor. Sonra onlar kurur tecelli nurlaryla kklerinden koparlar. Sapsar olduklarn grrsn kuvvet, nefis ve kalp gibi kkleri fena bulduklar iin ryp daldklarn grrsn. Sonra da onu kuru bir krnt yapar. Ortadan kaldrr, krlp dklmesini salar. Yce Allahn sfatlar tecelli edince, o, krlp dklr. nk lahi sfatlar onda yerleip istikrar kazanr. Hi kukusuz bunlarda benlik kabuundan syrlm z hakiktlerin sahibleri iin bir t vardr. 22- Allah kimin gnln slm'a amsa o, Rabbinden bir nr zerinde deil midir? Allah' anmak hususunda kalpleri katlam olanlara yazklar olsun! te bunlar apak bir sapklk iindedirler. 23- Allah szn en gzelini, birbiriyle uyumlu ve bklmadan tekrar tekrar okunan Bir Kitab olarak indirdi. Rablerinden korkanlarn, bu Kitab'n etkisinden tyleri rperir, derken hem bedenleri ve hem de gnlleri Allah'n zikrine snp yumuar. te bu Kitab, Allah'n, dilediini kendisiyle doru yola ilettii hidayet rehberidir. Allah, kimi de saptrrsa artk ona yol gsteren olmaz. 24- Kyamet gnnde yzn azabn iddetinden korumaya alan kimse (kendini ondan emin klan gibi) midir? Zalimlere Kazandnz tadn! denilir. 25- Onlardan ncekiler (Nebiyleri, Rasulleri) yalanladlar da farkna varmadklar bir yerden onlara azap att.

1062 TEFSR- KEBR / TEVLT

26- Bu suretle Allah, dnya hayatnda onlara rezillii tattrd. Ahiret azab daha byktr. Keke bunu bilselerdi! 27- And olsun ki biz, t alsnlar diye, bu Kur'an'da insanlara her trl misali verdik. 28- Korunsunlar diye, przsz Arapca bir Kur'an indirdik. 29- Allah, ekiip duran birok ortaklarn sahip olduu bir adam (kle) ile yalnz bir kiiye bal olan bir adam misal olarak verir. Bu ikisi eit midir? Hamd Allah'a mahsustur. Fakat onlarn ou bilmezler. Allah kimin gnln slm'a amsa Allah, fena sonras beka halinde nuruyla kimin gnln slama amsa, Hakkani bahedilmi varlkla kalbini temizlemise, bylece kalbi, birine kar bryle perdelenmeksizin Hakk ve halk kapsayacak hale gelmise, tafsili vahdetin aynnda, tevhidi de kesret aynnda mahede edecek hale gelmisekukusuz slam, Allahta fena bulmaktr, z Ona teslim etmektir. Yani, fena halinde iken zn Allaha teslim ettii iin, Allah tarafndan beka halinde gs sadr alan kimse Rabbinden bir nur zerinde dir. Rabbini grr. Yazklar olsun gnlleri ta kesilen kalpleri katlap kabule yanamayan Allah anmak hususunda kaskat kesilen kimselere yazklar olsun. nk bunlar bedensel lezzetlere kar iddetli bir meyle sahiptirler ve kutsi kemallerden de iddetle yz evirirler. te bunlar apak bir sapklk iindedirler. Hak yoldan sapmlardr. Birbiriyle uyumlu hak ve doru oluta birbirine benzeyen, bklmadan tekrar okunan. bir kitap olarak indirdi. nk onu kalp makamnda fena ncesinde ve sonrasnda sana indirmitir. Bylece Hak ve halk itibariyle tekrarlanm oluyor. Bazen Hak okuyor onu, bazen de halk okuyor onu. Bu kitabn etkisinden tyleri rperir. Allah bilen alimlerden oluan hayet ehlinin tyleri rperir. nk, kalbe varit olan ve eserleri bedene yansyan nurani heyetlerden etkilenirler. Derken hem bedenleri ve hem de gnllerisnp yumuar. Bedenlerindeki organlar boyun eerek, skunete ererek, mutmain olarak yumuar, Allahn zikri ne snr, huzur bulur. te bu Kitabhidayet rehberidir. Yakini nurlarla hidayete iletir. nayetine mazhar olanlardan dilediini kendisiyle doru yola iletir. Allah kimi saptrrsa Allah kimi nurundan perdelerse, artk o, Allahn szn anlayamaz, anlamn gremez. Artk ona yol gsteren olmazyzn azabn iddetinden korumaya alan kimse nk yz bedendeki organlarn en ereflisidir. Ayrca bedenin dier organlar

ZMER SURES 1063

o srada birtakm heyetlerle balanm olurlar ki, bu ekilde bal iken onlar saknmak gibi bir imkn bulamaz, byle bir hazrl olamaz. Bu organlar zincirlere bal olurlar, bu yzden savunma iin onlar hareket ettirme frsat olmaz. Byle bir kimse azaba uramayacandan emin olan kimse gibi olur mu? Misal olarak tevhid ve irkin misal olarak ekiip duran birok ortaklarn sahip olduu bir adam verir. Bu ortaklar da kt ahlakldrlar ve hibir hususta birbirleriyle uzlamazlar. Biri adam bir ihtiya iin u tarafa ynlendirirken, bir bakas ona engel olur. Ya da biri adam bir tarafa ekerken, bir bakas tam aksi bir tarafa ekmektedir. Bylece birbirleriyle ekimekte, didimektedirler. te bu, nefsin birbiriyle ekiip duran sfatlarnn istilasna urayan kimsenin halidir. nk bu kimse deiiklikler, elikiler barndran kesretle perdelenmitir. Bu yzden paralanmlk aynnda tek ilgisi danklktr, kalbi trl ve zt arzularn cazibesine kaplmtr. Yalnz bir kiiye bal olan bir adam misal verir. Bu kimse onu sadece bir cihete ynlendirir. Bu da muvahhidin misalidir ki, Rabbine ynelite btn srlar, duygular kendisiyle uyumludur. Cem aynnda bir tek ilgisi ve bir tek maksad vardr. Zihni derli toplu, kalbi uysal, hayat ve hali dingindir. 30- Muhakkak sen de meyyitsin, onlar da meyyitler 31- Sonra muhakkak, siz de kyamet gn, Rabbinizin huzurunda davalaacaksnz. 32- Allah'a kar yalan uyduran, kendisine gelen gerei (Kur'an') yalan sayandan daha zalim kimdir? Kfirlerin yeri cehennemde deil mi? 33- Doruyu getiren ve onu tasdik edenler var ya, ite ktlkten saknanlar onlardr. 34- Onlar iin Rableri yannda diledikleri her ey vardr. te bu, iyilik edenlerin mkfatdr. 35- Bylece Allah, onlarn gemite yaptklar en kt hareketleri bile rtecek ve yaptklarnn en gzeline denk olarak mkfatlarn verecektir. 36- Allah kuluna kfi deil midir? Seni O'ndan bakalaryla korkutuyorlar. Allah, kimi saptrrsa artk onun yolunu dorultacak biri yoktur. 37- Allah kime de hidayet ederse, artk onu saptracak yoktur. Allah, mutlak g sahibi Azz ve intikam alc Zuntikam deil midir?

1064 TEFSR- KEBR / TEVLT

38- And olsun ki onlara: Semavat ve arz kim yaratt? diye sorsan, elbette Allah'dr derler. De ki: yleyse bana syler misiniz? Allah bana bir zarar vermek isterse, Allah' brakp da taptklarnz, O'nun verdii zarar giderebilir mi? Yahut Allah, bana bir rahmet dilerse, onlar O'nun bu rahmetini nleyebilirler mi? De ki: Bana Allah yeter. Tevekkl edenler, ancak O'na gvenip dayanrlar. 39- De ki: Ey kavmim! Siz bulunduunuz mekan zere amel edin (aln), ben de amilim (alanm) 40- Kendisini rezil edecek azap kime gelecek, kime srekli azap inecek, yaknda bileceksiniz! 41- (Raslm)! phesiz biz bu Kitab' sana, insanlar iin hakk olarak indirdik. Artk kim doru yolu seerse kendi lehinedir; kim de saparsa ancak kendi aleyhine sapm olur. Sen onlarn zerinde vekil deilsin. 42- Allah, lenin lm zaman gelince, lmeyenin de uykusunda iken canlarn alr da lmne hkmettii can alr, tekini muayyen bir vakte kadar brakr. phe yok ki, bunda iyi dnecek bir kavim iin ibretler vardr. 43- Yoksa onlar Allah'tan bakasn efaatiler mi edindiler? De ki: Onlar hibir eye g yetiremezler ve akl erdiremezlerse de mi (efaati edineceksiniz)? 44- De ki: Btn efat Allah'ndr. Semavatn (gklerin) ve arzn (yerin) mlk O'nundur. Sonra O'na dndrleceksiniz. 45- Allah, Tek olarak (tevhid edilerek) anld zaman, ahirete iman etmeyenlerin ilerine sknt basar. Amma Allah'dan bakas anld zaman hemen yzleri gler. 46- De ki: Ey semavat (gkleri) ve arz (yeri) ftratlarna uygun yaratan, gayb (gizliyi) de aikr da bilen Allahm! Kullarnn arasnda, ayrla dtkleri eyin hkmn ancak sen vereceksin. 47- Eer arzda (yerde) ne varsa hepsi ve onunla birlikte bir misli daha o zulmedenlerin olsayd, kyamet gnnde azabn fenalndan (kurtulmak iin) elbette bunlar fed ederlerdi. Halbuki (o gn) onlar iin, Allah tarafndan, hi hesaba katmadklar eyler ortaya kmtr. 48- Onlarn kazandklar ktlkler (o gn) aa km, alaya aldklar ey, kendilerini sarmtr.

ZMER SURES 1065

49- nsana bir zarar dokunduu zaman bize yalvarr. Sonra, kendisine tarafmzdan bir nimet verdiimiz vakit, Bu bana ancak bilgimden dolay verilmitir der. Hayr o, bir imtihandr, fakat oklar bilmezler. 50- Bunu onlardan ncekiler de sylemiti; ama kazandklar eyler onlara fayda vermedi. 51- Bunun iin yaptklar ktlklerin vebali onlar yakalad. Bunlardan da zulmedenlerin iledikleri ktlkler, balarna gelecektir. Bu hususta Allah' ciz brakamazlar. 52- Bilmiyorlar m ki Allah, rzk dilediine bol bol verir, dilediinden de ksar. Muhakkak bunda iman eden bir kavim iin ibretler vardr. Muhakkak sen leceksin, onlar da lecekler. Bu ayetin anlam : Allahn vechi (zat) hari, her ey helak olacaktr eklindedir. Yani, her ey Allahta fena bulacaktr. Onlar senin maheden iinde helak olacaklar, zatlaryla yok olacaklardr. Sonra phesiz, siz de kyamet gn byk kyamet gnnde Rabbinizin huzurunda davalaacaksnz. Hakikt ve yol olarak farkl olduunuz iin. nk onlar nefis ve sfatlaryla perdelenmi, nefisle yol almlardr. Nefsin ehvetlerini ve lezzetlerini talep etmilerdir. Ama sen daima Hak ile olmu, onunla yol alm ve Hakkn vechini ve rzasn talep etmisin. Bylece Allah, onlarn gemite yaptklar en kt hareketleri bile rtecek nefislerinin sfatlarn ve rezilliklerinin heyetlerini rtp silecektir. Ve yaptklarnn en gzeline denk olarak mkfatlarn verecektir. Sfatlarnn tecellileri ve cemalinin cennetleriyle onlar dllendirecektir. Yznn nuruyla onlarn varlklarnn karanln silecektir. Allah kuluna kafi deil midir? fiiller tevhidinde, btn kuvvetlerin ve kudretlerin kayna Rabbine tevekkl eden kuluna kfi deil midir? Seni Ondan bakasyla korkutuyorlar. Bunun nedeni, kesretten dolay Allahdan perdelenmi olmalardr. Bylece tesir ve kudreti ondan bakasna nispet etmektedirler. Bizzat l olup kuvvetleri ve gleri olmayan eylere. u halde sen, Rabbinin seni onlarn errinden korumaya daha layksn. Allah kime saptrrsa Allah kimi kendisinden perdelerse artk onun yolunu dorultacak biri yoktur. nk hi kimse Allahn verdii hkm sorgulayamaz, yargsn geri eviremez.

1066 TEFSR- KEBR / TEVLT

De ki: Btn efaat Allahndr. nk efaat Allahn, efaat edilen kimseye raz oluuna, yani onu efaati kabul etmeye hazrlamasna, efaat edecek kimseyi de efaat gcne sahip klmasna ve en kutsi feyziyle hazrlamasna baldr. Dolaysyla efaati kabul etme ve efaat olarak tesirde bulunma Allahdandr. Mlk mutlak olarak Onundur ve daima dn Onadr. Hi hesaba katmadklar eyler kendileri tarafndan mahede edilen amellerinin heyetleri ve ahlaklarnn suretleri olarak beklemedikleri birok ey karlarna kar. Maddi meguliyetlere daldklar iin unutmulard bunlar. Oysa Allah, bunlar amel defterlerine kaydetmiti. Daha dorusu nefisleri, Dnya Semas, Levhi Mahfuz ve mml Kitab denilen drt deftere yazmt. 53- De ki: Ey kendi nefisleri aleyhine haddi aan kullarm! Allah'n rahmetinden mit kesmeyin! nk Allah btn gnahlar balar. phesiz ki O, ok balayan afurdur, ok esirgeyen Rahiymdir. 54- Size azap gelip atmadan nce Rabbinize dnn, O'na teslim olun, sonra size yardm edilmez. 55- Siz farknda olmadan, anszn banza azap gelmezden nce, Rabbinizden size indirilenin en gzeline (Kur'an'a, Hakka) tbi olun. 56- Kiinin nefsine: Allah'a yaknlk konusunda kusurlu davrandm iin bana yazklar olsun! Gerekten ben alay edenlerdendim (diyecei gnden saknn)! 57-58- Veya: Allah bana hidayet verseydi, elbette muttakiylerden (saknanlardan) olurdum, diyecei, yahut azab grdnde: Keke benim iin bir kez (dnmeye) imkn bulunsa da muhsiynlerden (iyilerden) olsam! diyecei gnden saknn. 59- Hayr (dnemeyeceksin)! yetlerim sana gelmiti de sen onlar yalanlam, byklk taslam ve inkrclardan olmutun. 60- Kyamet gnnde Allah hakknda yalan syleyenlerin yzlerinin kapkara olduunu grrsn. Kibirlenenlerin kalaca yer cehennemde deil midir? Allahn rahmetinden mit kesmeyin. nk mitsizlik istidadn yok oluunun ve perdelenmek suretiyle ftrattan sukut etmenin, Hak ile balarn kesilmesinin ve uzakln iaretidir. Eer asli/ftri nurdan azck bir iz kalsayd, hi kukusuz Allahn bizzat gazabn aan engin rahmetinin etkisini alglard ve sfli cihete meyletmekle ar gitmi, lhi

ZMER SURES 1067

huzura kar olumsuz ameller ilemi olsa da bu etkinin kendisine ulamasn umard. nk nurun azck izi onu nur lemiyle temasta tutard. mitsizlik, ancak tam perdelenme ile, vechin ulvi lemden yz evirmesi sonucu kararmas ile, maddi ve ahlaki rtlere brnmesi ile gerekleir. nk Allah btn gnahlar balar. Kukusuz, tevhit nurunun kalpte baki kalmas artna bal olarak. Bu anlam da yce Allahn kullar kendine zg klmasndan anlalmaktadr. nk kullarm ifadesinde onlar kendine izafe etmitir. Bu yzden mfessirler: Allah, Muhammed mmetinin btn gnahlarn balar, dier mmetlerin deil. demilerdir. Nitekim, yce Allah, Nuh mmetine hitaben: Sizin baz gnahlarnz balar, buyurmutur, yani bir ksmn, tmn deil. phesiz ki O, ok balayandr. ifrat ve tefrit eklinde tezahr eden rezil heyetleri siler. ok esirgeyendir faziletleri baheder. Rabbinize dnn kt heyetlerden uzaklap O'na teslim olun. lmn gereklemesiyle birlikte hak edeceiniz azabn vaki olmasndan dolay mafiret kapsnn kapanmas gereklemeden nce sfat ve fiil gnahlarndan arnmak suretiyle znz Allaha evirin. Aksi takdirde, lmle birlikte sizin iin dn ve teslim olu imkn kalmaz. Artk, aralar ortadan kalkm ve kaplan kapanm olur. Ar gitmemden dolay bana yazklar olsun. Kemale erme hususunda almay terk ettiim ve ibadette kusurlu davrandm iin yazklar olsun bana. Oysa, Allah katnda ve Ona yakndm. nk istidadm saf ve berrakt. Onda sluk etme imkn vard. Ve benim iin bedensel aralar var etmiti. Kyamet gnnde byk kyamette Allah hakknda yalan syleyenlerigrrsn. perdelenmileri, Onu, bir cisim olarak tasavvur etmek suretiyle mahlukatla eit tutanlar, madde ile perdelendikleri iin de ona yakmayan sfatlarla onu niteleyenlerin yzlerinin kapkara olduunu grrsn. Zulmani heyetlerden ve nefsani rezilliklerin nefislerinde kk salmasndan dolay yzlerinin karardn grrsn. Cehennemde deil midir? heyulani tabiat kibirlenenlerin kalaca yer cehennemde deil midir? Kendilerini istila eden nefislerinin sfatlaryla perdelenen kimselerin kalaca yer cehennemde deil midir?

1068 TEFSR- KEBR / TEVLT

61- Allah, takv sahiplerini (muttakiyleri) esenlie kavuturup kurtulua erdirir. Onlara hibir fenalk dokunmaz. Onlar mahzun da olmazlar. 62- Allah her eyin halikdr (yaratcsdr). O, her ey zerine vekldir. 63- Semavatn (gklerin) ve arzn (yerin) anahtarlar O'nundur. Allah'n yetlerini inkr edenler var ya, ite onlar hsrana urayanlardr. 64- De ki: Ey cahiller! Bana Allah'dan bakasna kulluk etmemi mi emrediyorsunuz? 65- (Raslum!) phesiz sana da senden ncekilere de yle vahyolunmutur ki: And olsun (bilfarz) Allah'a ortak koarsan, ilerin mutlaka boa gider ve hsranda kalanlardan olursun! 66- Hayr! Yalnz Allah'a kulluk et ve kredenlerden ol. 67- Onlar Allah' hakkyla tanyp bilemediler. Kyamet gn btn arz O'nun tasarrufundadr. Semavat (gkler) O'nun kudret eliyle drlm olacaktr. O, mriklerin ortak komalarndan yce Aldir ve mnezzeh Subhandr. Allah, takva sahiplerini (muttakiyleri)kurtarr. Sz konusu kt sfatlardan arnmak suretiyle rezilliklerden saknanlar esenlie kavuturup iyilik heyetleri, fazilet suretleri ve kemalat gibi kurtulularnn vesilesi olacak niteliklere sahip klar. Onlara hibir fenalk dokunmaz. Olumsuz ve elem veren heyetlerden arndklar iin. Onlar mahzun da olmazlar. stidatlarnn gerektirdii kemalat elden karmadklar iin de zlmezler. Semavatn ve arzn anahtarlar Onundur. Gklerin (semavatn) ve yerin (arzn) gaiplerinin hazinelerine, hayrlarnn ve bereketlerinin kaplarna sadece O sahibdir. En gzel isimleri Esmaul Husnayla onlar diledii kimselere aar. nk isimlerinden her biri, cmertliinin hazinelerinden birinin anahtar konumundadr. Bu hazinelerin kaplar ancak o isimlerle alr. Bu isimlerin at kaplardan da (ilim kaplar) Allahn genel ve zel rahmeti, zahiri ve batni nimeti akar. Allahn ayetlerini inkr edenler kendi tabiatlarnn ve nefislerinin karanlklar yznden Allahn sfatlarnn ve fiillerinin nurlarndan perdelenenler var ya, ite onlar hsrana urayanlardr. Onlarn bu hazinelerde bir nasipleri yoktur. nk bu hazinelerden istifade etme kabiliyetini kazandran asli/ftri nurlarn sndrmler, ftri istidatlarn

ZMER SURES 1069

zayi etmiler, bu hazinelerin kaplarn aan ismi yitirmilerdir. De ki:Bana Allahdan bakasna kulluk etmemi mi emrediyorsunuz? cehaletle bakasna tapmam m, bylece Allahn rahmetinin feyzinden ve kemalinin nurundan perdelenmemi, dolaysyla hsrana urayanlardan olmam m istiyorsunuz? Bilakis, eer bir eye tapacaksan, bir muvahhid olarak, bakasn grmekten uzaklap Onda fani olmu biri olarak kulluu srf Allaha sun. Ve kredenlerden ol. Onlar Allah hakkyla tanyp bilemediler. Onu gerei gibi, hakkyla bilemediler. nk Onu kendi nefislerinde takdir edip tasavvur ettiler. Oysa tasavvur ettikleri her ey tpk kendileri gibi yaplm, retilmi bir eydir. Btn yeryz Onun tasarrufundadr. Onun tasarrufu altnda ve kudret kabzasndadr. Melekutuna boyun emi haldedir. Semavatda gkler de Onun kahrnn etkisi altnda gcnn sa elinde drlmtr. Diledii gibi tasarrufta bulunur. stediini yapar. Byk kyamet gn, tevhidde fena bulma vaktinde hepsini drer ve grenlerin mahedelerinden uzaklatrr. nk o gn her ey tevhid hudunda fena bulur, yok olur. O gn grdn btn tasarruflar Onun eliyle gereklemektedir. Grdn btn sfatlar Onun sfatdr. Kudret lemi Onun elinde grlr. Daha dorusu her ey Onun ayndr. Ondan bakas grlmez. Daha dorusu sadece Onun vechi grlr. Ondan bakas iin ayn de eser de sz konusu deildir. O, mriklerin ortak komalarndan Al (yce) ve Subhandr (mnezzehdir.) Mriklerin ondan bakas iin tesir ve kudret ispat etmelerinden beridir. 68- Sr'a flenince, Allah'n diledikleri mstesna olmak zere gklerde ve yerde ne varsa hepsi lecektir. Sonra ona bir daha flenince, bir de ne gresin, onlar ayaa kyama kalkm bakyorlar! 69- Arz, Rabbinin nru ile aydnlanr, Kitab konulur, Nebiyler ve ahidler getirilir ve aralarnda hakkaniyetle hkm verilir. Onlara asla zulmedilmez. 70- Herkes ne yaptysa, karl tastamam verilir. Allah, onlarn yaptklarn en iyi bilendir. Sura flenince lm annda, Hakkn ruhunun sirayet etmesi, her eyde zuhur etmesi ve zatnn bizzat mahede edilmesi, dolaysyla her eyin onda fena bulmas srasnda lecektir yani helak bulacaktr semavatda ve arzda ne varsa. Tevhidde fena bulma hali gerekleecektir. Ruhani nefha ile hviyet zuhur edecektir. Allahn

1070 TEFSR- KEBR / TEVLT

diledikleri mstesna. Fena sonras beka bulanlar hari. Allah, onlar fena sonras Hakkani varlk bahederek diriltmitir. Bu yzden kyamet gn bir daha lmezler. nk onlar daha nce nefislerinden syrlp fena bulmu ve Hak ile hayat bulmulardr. Sonra ona bir daha flenince fena sonras beka bulma ve cem sonras tafsile dnme esnasnda sura bir daha flenince bir de ne gresin, onlar kyama (ayaa) kalkm ,Hakk ile kyam etmi bakyorlar. onun gzyle bakyorlar. Aydnlanr o srada nefis arz Rabbinin nuruyla aydnlanr. Vahdet gneinin glgesi olan adalet niteliine brnr. Arzn (yeryznn) tamam da Mehdi (a.s) zamannda adalet ve Hakk nuruyla aydnlanr. Kitab konulur. Yani amel defterleri sahiplerine sunulur. Ki her biri amelini onun sayfalarnda okusun. Aslnda amel defteri kiinin kendi nefsinden ibarettir. Oraya amellerinin suretleri nakedilmitir. Bu suretler de bedenine tabiat olarak yansmlardr. Nebiyler ve ahidler getirilir. ncekilerden olup onlarn amellerine muttali olanlar getirilir. Ki bunlar hakknda herkesi simalarndan tanrlar. buyrulmutur. Yani, onlarn amellerine muttali olan bu kimseler ahidlik etmeleri iin getirilirler. Aralarnda hakkaniyetle hkm verilir. nk amelleri adalet tartlaryla tartlr. Amellerinin karl verilirken de hibir ey eksiltilmez. Allah, onlarn yaptklarn en iyi bilendir. nk fiillerinin suretleri Onun katnda sabittir. 71- O kfredenler, blk halinde cehenneme srlr. Nihayet oraya geldikleri zaman kaplar alr, bekileri onlara: Size, iinizden Rabbinizin yetlerini okuyan ve bugne kavuacanz ihtar eden Rasuller gelmedi mi? derler. Evet geldi derler ama, azap sz kfirlerin zerine hakk olmutur. 72- Onlara: inde ebed kalacanz cehennemin kaplarndan girin; kibirlenenlerin yeri ne kt! denilir. 73- Rablerine kar gelmekten saknanlar ise, blk blk cennete sevk edilir, oraya varp da kaplar aldnda bekileri onlara: Selam size! Tertemiz geldiniz. Artk ebed kalmak zere girin buraya, derler. Srlr perdelenmiler cehenneme, amelden ibaret srcnn, nefsani heva ve sfli meyilden ibaret rehberin etkisiyle blk blk cehenneme sevk edilirler. Kaplar alr nk cehennem onlara kar iddetli bir zlem duyar. Bu da aralarndaki uyumdan ileri gelir. Bekileri onlaraderler. Malik adl melek ve zebanilar, yani sfli nefislere vekil klnm cismani tabiatlar ve arz melekutlar onlara derler.

ZMER SURES 1071

Allaha kar gelmekten saknanlar isesevk edilir rezilliklerden ve nefislerin sfatlarndan saknanlar ise cennete amel srcs ve sevgi rehberiyle cennete sevk edilirler. Kaplar aldnda onlar gelmeden nce cennetin kaplar alr. nk rahmetin, Hakkn feyzinin kaplar daima aktr. Buradaki durum, onlarn kabul yetenekleri asndan geerlidir, feyzin varl asndan deil. Buna karlk cehennemin kaplar kapal olur, onlarla ve onlarn oraya gelileriyle alr. nk maddeler nefisleri kabul istidadna sahip deildirler, ancak eserleriyle kabul edebilirler. Bekileri onlara.derler Rdvan adl melek, kutsi ruhlar ve semavi melekutlar Selam size derler. Yani onlar lahi sfatlar ve yce isimlerdir. Onlara kemal bahederek, onlar ayplardan, kusurlardan ve eksikliklerden beri klarlar. Tertemiz geldiniz nefsani vasflardan ve heyulani heyetlerden oluan pisliklerden arnarak geldiniz. Sonsuza kadar kalma hkm verilmi olarak ruhani Firdevs cennetine girin. nk sizin zatlarnz cismani deiimlerden arnmtr. 74- Onlar: Bize verdii szde sadk olan ve bizi, dilediimiz yerinde oturacamz bu cennet yurduna vris klan Allah'a hamd olsun. yi amelde bulunanlarn mkfat ne gzelmi! derler. 75- Melekleri grrsn ki, Rablerine hamd ile tesbih ederek Ar'n etrafn kuatmlardr. Artk aralarnda adaletle hkmolunmu ve mutlak hamd lemlerin Rabbi olan Allaha mahsustur denilmitir. Allaha hamd olsunderler. Allahn kemalatyla vasfolunmu, sfatlarnn tecellileri nimetlerine kavumu olarak hamd ederler. Bize verdii szde sadk olan ilk szlemede bize vaat edip iimize yerletirdii ahdine bizi ulatran ve Rasullerinin dilinden bize bu ahdi bildiren, bizivaris klan sfat cennetlerine bizi miras klan Allaha hamd olsun. Oturacamz erefimize gre ve halimizin gerektirdii derecede dilediimiz yerine oturacamz cennete bizi varis klan Allaha hamd olsun. yi amelde bulunanlarn mkfat ne gzelmi! bildikleriyle amel eden, nurlardan ve nurlarn eserlerinden oluan kalp ve nefis cennetlerine varis olanlarn dl ne gzeldir. Grrsn sfat cennetinde ruhani kuvvetler meleklerini etrafn kuatm kalp arnn etrafn sarm olarak grrsn. Tesbih ederler maddi eklerden, katklardan arnmak suretiyle Rablerine ruhani kemalatla hamd ederler. Artk aralarnda hakkla (adaletle) hkmolunmutur. Birbirleriyle uzlam, uyum salamlardr. Adalet

1072 TEFSR- KEBR / TEVLT

ve tevhit nuruyla kemale ynelmek suretiyle birlemilerdir. Tm Hakk ile, adalete uygun olarak verilen hkme tesbihiyle zg klnmtr. Bu hususta aralarnda davalama ve ekime olmaz. Teklik (ahadiyet) lisaniyle birlik huzurunda mutlak hamd, btn sfatlara sahip lhi zatndr denilmitir. lemlerin Rabbi eyann istidadna ve haline gre onlar terbiye eden Allaha hamd olsun denilmitir. Ya da kastedilen anlam udur: Semavi nefis ve ruh melekleri Firdevs cennetinde en byk felek arnn etrafn kuatm, Rablerine hamd ederek Onu tesbih ederler. nk mcerret zatlar rabbani kemalatla vasfolunmutur. Artk aralarnda Hakk ile hkmolunmutur. Yani her biri hakkn hkmettii fiil ve kemalata zg klnmtr. Btnn lisanyla de mutlak hamd lemlerin Rabbi olan Allaha mahsustur denilmitir. Eer ayetlerin aknda sz edilen kyamet, kk kyamet olarak ele alnrsa, bu takdirde kastedilen anlam udur: Beden arz btnyle Onun kabzasndadr; onun zerinde kudretiyle tasarrufta bulunur, hareket etmekten alkoyar, lm annda hayat sahibi olup yaylmaktan tutar. Ruh semalar ve kuvvetleri de sa elinde drlmtr. Son nefes verilirken sura frlr. O zaman gklerde bulunan btn ruhani kuvvetler, yerde bulunan tabii nefsani kuvvetler lr. Ama ruhani hakiktlerden ve insani latiflerden Allahn diledikleri hari. Bunlar lmezler. Sonra hayat ve denge nuruyla bahedilen ikinci hayatla birlikte sura bir kez daha frlr. Kitap gsterilir. Yani amellerin suretlerinin nakedildii nefis levhi ortaya konur. Bylece bu gsterme ile birlikte amelleri onun aleyhine olmak zere ortaya salr. Nebiyler ve onun istidatlarna ve hallerine muttali olan ahitler getirilir. Onlarla birlikte harolur. Bu halde, herkes ameline gre karln alr. Aralarnda adaletle, Hakk ile hkmolunur. Onlar en kk bir hakszla uratlmazlar. Surenin sonuna kadar sunduumuz nceki teviller ise bu balamda da aynen geerlidirler. Vallahu yekulul hakka ve huve yehdissebile. O Allah, hakk syler ve O, hidayete doru yola eridirir.

MMN SURES 1073

MMN SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Ha. Mm. 2- Bu Kitab mutlak galip Azz, hakkyla bilen Aliym Allah tarafndan indirilmitir. 3- O, gnah balayan, tevbeyi kabul eden, azab iddetli ve ltuf sahibidir. Ondan baka hibir ilah yoktur. Dn ancak Onadr. Bu Ha. Mm dir. Yani Muhammed perdesinin gerisindeki Hakdr. nk O, hakikt olarak Hakdr, Muhammed ise yaratl olarak. Onu sevdi ve onun suretinde zuhur etti. Zuhuru onunla gerekleti. Bu Kitabindirilmitir. bu Muhammedi kitap; Allah tarafndan indirilmitir. Yani, onu vasfedilmi zati sfatlarn zerinde toplamtr. Mutlak galip celalinin perdeleriyle stndr. Kitap Kuran olduu halde O hakkyla bilen dir. lmiyle zahirdir. Bylece Furkan (hakk ile batl ayran) olarak belirginleir. Buna gre Ha. Mm sznn hakiktteki anlam: Allahdan baka hibir ilah yoktur. Muhammed Allahn Rasuludur eklindedir. Yani hakikti batn olup Muhammed araclyla zuhur eden Hakk, Kitabn (nazil) indirilmesidir. O da her eyi (btn) kapsayan cemin ayndr ki, Allahn celalinin rtleri altnda Onun izzetiyle gizlenmitir. Gaybinin mertebeleri ve illiyet mazharlar iinde Muhammedi surette indirilmi olup ona dair ilmi Furkani akl mazharnda zuhur etmitir. Gnah balayandr. Nurunun zuhuru ve nefislerin ve tabiatlarn karanlklarn rtmesiyle balar. Tevbeyi kabul eden dir. Hayat ve varolu rtlerinden arnan hakiktin kendisine rcu etmesiyle gnah balar. Azab etindir. irk ilemek suretiyle bakasnn yannda duran, tevhidle kendisine dnmeyen perdelenmilere iddetle azap eder. Ltuf sahibi dir. lk istidada, kabul kabiliyeti orannda sahip olduu nura fazladan kemal bahetmek suretiyle ltufta bulunur.

1074 TEFSR- KEBR / TEVLT

Ondan baka hibir ilah yoktur. bata ve sonda, akta ve gizlide. Cezalandran ve ltuf veren ilah sadece Allahtr. Onadr her eyin dn, her halukrda Onadr. Tevbe edip dnenin de, bakasnn yannda durup cezaya arptrlann da. Bu dn ya Onun zatna, sfatlarna veya fiillerine yneliktir. Hangisi olursa olsun, dn mutlaka Onadr. Hibir eyi Onun kuatmasnn dna kamaz. Dolaysyla zatnn dnda olamaz. Hibir varlk Onun varlnn dnda var olamaz. Rabbinin her eyin zerinde ahid olmas sana yetmez mi? 4- nkr edenler mstesna, hi kimse Allah'n yetleri hakknda tartmaz. Onlarn ehirlerde (rahatlkla) gezip dolamas seni aldatmasn. 5- Onlardan nce Nuh kavmi ve bunlardan sonraki topluluklar da (Rasullerini) engellemeye, her mmet kendi Rasullerini yakalamaya azmetmiti. Btl hakkn yerine koymak iin mcadele etmilerdi. Bunun zerine ben onlar kskvrak yakaladm. te, cezalandrmamn nasl olduunu gr! 6- nkr edenlerin cehennem ehli olduklarna dair Rabbinin sz bylece gerekleti. 7- Ar' yklenen ve bir de onun evresinde bulunanlar (melekler), Rablerini hamd ile tesbih ederler, O'na iman ederler. Mminlerin de balanmasn isterler: Ey Rabbimiz! Senin rahmet ve ilmin her eyi kuatmtr. O halde tevbe eden ve senin yoluna gidenleri bala, onlar cehennem azabndan koru! (derler). Haktan perdelenmiler mstesna, hi kimse Allahn ayetleri hakknda tartmaz. nk perdelenmilerin dndaki kimseler, Allahn sfatlarn inkr etmeksizin Onun ayetlerini istidatlarn nuruyla kabul ederler. Perdelenmi kimse de, z karanlk, i dnyas da pis olduu iin onun zyle Allahn ayetleri arasnda uyuma olmaz, bu yzden onlar inkr eder, onlar hakknda batl hakkn yerine koyarak tartrlar. Bylece yaptklar tartma ile Allahn ayetlerini rtmeyi amalarlar. Bu ekilde de azaba uramay hakkederler. Ar yklenenler semavi konuan (natka) nefisler, ki ayaklar sfli yerlerde olup oralara tesir ederler. Boyunlar ise en yksek semay aar. nk tecerrt etmilerdir. Oralarda tedbirde bulunurlar. Ya da semavi natka nefislerin mauklar olan ruhlar ar yklenirler. Bir de onun evresinde bulunan kutsi mcerret ruhlar ve kevkebi nefisler

MMN SURES 1075

Rablerini hamd ile tesbih ederler. Kendi zatlarn arndrmak suretiyle rablerini maddi eklemelerden tenzih ederler. Ondan edindikleri kemalat izhar etmek suretiyle Ona hamd ederler. Sanki hal dilleriyle ey sfatlar ve balar bunlar olan zat! demektedirler. Ona iman ederler. Ayni ve hakiki imanla inanrlar. Mminlerin de balanmasn isterler. Nurani yardmlarla, aydnlatc balarla onlar iin balanma dilerler. nk onlarn zatlar ile mminlerin zatlar arasnda imani hakikt asndan uyum vardr. Ey Rabbimiz! Senin rahmet ve ilmin her eyi kuatmtr. Rahmetin her eyi amil ve ilmin de her eyi kuatmtr. O haldebala. Nurunla tevbe eden leri, sana dnenleri, zulmani heyetlerden tecerrt edip heyulani karanlklardan uzaklaanlar, ve senin yoluna gidenleri amellerde, makamlarda ve hallerde Habibine tbi olmak suretiyle sende sluk edenleri, bylece kendi fiillerinin, sfatlarnn ve zatlarnn gnahlarndan kananlar bala. onlarkoru inayetinle onlar tabiat cehenneminin azabndan koru. 8- Rabbimiz! Onlar da, onlarn atalarndan, zevcelerinden, nesillerinden iyi olanlar da kendilerine vaat ettiin Adn cennetlerine koy. Muhakkak, Azz ve Hakm olan sensin! 9- Bir de onlar, her trl ktlklerden koru. O gn sen kimi ktlklerden korursan muhakkak ki onu rahmetine mazhar etmi olursun. Bu, en byk kurtulutur. 10- nkr edenlere yle seslenilir: Allah'n gazab, sizin kendinize olan kzgnlktan elbette daha ardr. Zira siz imana davet ediliyor, fakat inkr ediyordunuz. 11- Onlar: Rabbimiz, bizi iki defa ldrdn, iki defa dirilttin. Biz de gnahlarmz itiraf ettik. Bir daha (bu ateten) kmaya yol var mdr? derler. 12- (Onlara denir ki:) te bunun sebebi udur: Tek Allah'a ibadete arld zaman inkr edersiniz. O'na ortak koulunca (bunu) tasdik edersiniz. Artk hkm, ycelerin ycesi Allah'ndr.

1076 TEFSR- KEBR / TEVLT

Rabbimiz! onlarcennetlerine koy. Sfatlarnn cennetlerine, kutsiyetinin kapsamna koy. yi olanlar da kendilerine vaat ettiin cennetlerine koy. Maddi rtlerden arnan, tezkiye ve bezenme sonucu istidat kazanan ve kendileriyle btnleen akrabalarn da bu cennetlere koy. nk, aralarnda uyum ve ruhani akrabalk vardr. Muhakkak, Azizolan sensin daima stn olan galipsin, azap etmeye gcn yeter. Hakim sin. Ne yaparsan hikmetle yaparsn. Sznde durmak, ahde vefa gstermek de hikmetin bir gereidir. Bir de onlar, her trl ktlklerden koru. Muvaffak klman, gzel inayetin ve sahiplenmenle onlar ktlklerden koru. Sen kimi ktlklerden korursan. Onun iin rahmetini gerekletirmi olursun. Bu en byk kurtulutur. nk rahmete mazhar olan kimse mutlu olur. Rahmetten perdelenmi kimse ise, zatn idrak etmesine engel olan maddi meguliyetler ortadan kalkt zaman karanlk heyetinin, elem verici sfatlarnn, rktc kara yznn ve tiksindirici grnmnn irkinlii zahir olduu zaman nefsine fke duyar. O zaman yle nida edilir: Allahn gazab, sizin kendinize olan ktlnzden elbette daha byktr. nk, Allah, nurlarn nurudur. Bir eyin nuranilii iddetlendike, arttka o, bulank karanlk olur ve zden daha uzaklar. Ona kar (nefsine) daha iddetli bir fke duyar. Byle bir kimsenin kendi nefsine ynelik fkesi de istidadi asli nurdan kaynaklanr. nk, nur sevgisi asli istidadn nuraniliinin tabiatnn bir zelliidir. Daha dorusu nur z itibariyle sevilir. Karanlk da z itibariyle sevilmez, buz edilir. Zira siz imana davet ediliyorsunuz, fakat inkr ediyorsunuz. Yani Allahdan perdelendiiniz ve Onun tevhidi imana ynelik davetini kabul etmediiniz zaman size ynelik fkesi, gazab byk oldu. Ya da size byk bir fke duydu, nk siz ve atalarnz imana ilikin davetten perdelendiniz. Rabbimiz! Bizi iki defa ldrdn. Yani bizi iki defa ller olarak yarattn. Dirilttin iki hayatta dirilttin. Biz de gnahlarmz itiraf ettik. Bu gnahlara terettp eden azabn vaki olmas ve bu azaptan kan da mmkn olmamas zerine gnahlarmz kabul ettik. te bu ebedi azap ve en byk fkenin sebebi sizin irk komanz ve bakasna kaplp Hakkdan perdelenmenizdir. Artk hkmAllahndr. Sizin ebedi azaba uramanza ilikin hkm Allahndr, bakasnn deil. Allah ulu ve byk olduu iin de bu azaptan kurtulmann bir yolu yoktur. Bir kimsenin Onun hkmn geri evirmesi ve geersiz klmas imknszdr.

MMN SURES 1077

13- Size yetlerini gsteren, sizin iin semadan rzk indiren O'dur. Allah'a ynelenden bakas ibret almaz. 14- Haydi, kfirlerin houna gitmese de Allah'a, Allah iin dindar ve ihlsl olarak dua edin! 15- Dereceleri ykselten, Ar'n sahibi Allah, kavuma gnyle korkutmak iin kullarndan dilediine iradesiyle ilgili ruhu vahyi indirir. 16- O gn onlar (kabirlerinden) meydana karlar. Onlarn hibir eyi Allah'a gizli kalmaz. Bugn mlk kimindir? Tek Kahhr olan Allah'ndr. 17- Bugn her nefse (herkese) kazandnn karl verilir. Bu gn hakszlk yoktur. Muhakkak Allah, hesab annda gren Seriul hisabdr. 18- Yaklaan gn hususunda onlar uyar! nk o onda dehet iinde yutkunurken yrekleri azlarna gelmitir. Zalimlerin ne dostu ne de sz dinlenir, efaatisi vardr. 19- Allah, gzlerin hain bakn ve kalplerin gizlediini bilir. 20- Allah, hakkla hkmeder. O'nu brakp taptklar ise, hibir eye hkmedemezler. Muhakkak Allah, hakkyla iiten Sem ve gren Basrdir. 21- Onlar, yeryznde (arzda) gezip dolamadlar m ki, kendilerinden ncekilerin kbetinin nasl olduunu grsnler! Onlar, kuvvet ve yeryzndeki eserleri ynnden bunlardan daha da stndler. Byleyken, Allah onlar gnahlar yznden yakalad. Onlar Allah'n gazabndan koruyan da olmad. 22- Bunun sebebi, Rasulleri kendilerine apak mucizeler getirdikleri halde, inkr etmeleri idi. Allah da kendilerini tutup yakalayverdi. Muhakkak O, kuvvetli Kaviyydir; azab da pek iddetlidir. 23.24And olsun ki biz Musa'y mucizelerimiz ve apak hccetle, Firavun, Hmn ve Karun'a gnderdik. Onlar: Bu, ok yalanc bir sihirbazdr! dediler. 25- te o (Musa), tarafmzdan kendilerine hakk getirince: Onunla beraber iman edenlerin oullarn ldrn, kadnlar sa brakn! dediler. Ama kfirlerin tuza elbette boa kar. 26- Firavun: Brakn beni, dedi. Musa'y ldreyim; (Kurtarabilirse) Rabbine yalvarsn! nk ben onun, dininizi deitireceinden, yahut yeryznde fesat karacandan korkuyorum.

1078 TEFSR- KEBR / TEVLT

27- Musa da: Ben, hesap gnne inanmayan her kibirliden, benim de Rabbim, sizin de Rabbinize sndm, dedi. 28- Firavun ailesinden olup, imann gizleyen bir mmin adam yle dedi: Siz bir adam Rabbim Allah'dr diyor diye ldrecek misiniz? Halbuki o, size Rabbinizden apak mucizeler getirmitir. Eer o yalanc ise yalan kendisinedir. Eer doru sylyorsa sizi tehdit ettiinin (azbn), bir ksm olsun gelip size atar. Muhakkak Allah, haddi aan, yalanc kimseyi doru yola eritirmez. 29- Ey kavmim! Bugn, arzda hakim kimseler olarak mlk sizindir. Ama Allah'n azab bize gelip atarsa, kim bize yardm eder? Firavun: Ben size kendi grm sylyorum ve yine size ancak doru yolu gsteriyorum dedi. 30.31- man etmi olan dedi ki: Ey kavmim! Dorusu, ben sizin iin, Nuh kavminin, d, Semd ve onlardan sonra gelenlerin durumu gibi, (Rasulleri yalanlayan) topluluklarn balarna gelen bir kbetten korkuyorum. Allah, kullarna bir zulm dileyecek deildir. 32.33- Ey kavmim! Gerekten sizin iin o barp arma gnnden, arkanza dnp yz evirip kaacanz gnden korkuyorum. Sizi Allah'dan (O'nun azabndan) kurtaracak kimse yoktur. Allah kimi saptrrsa, artk onu doru yola iletecek hidayet edicide yoktur. 34- And olsun ki, (Musa'dan) nce Yusuf da size ak deliller getirmiti ve onun size getirdii eyler hakknda phe edip durmutunuz. Nihayet, o vefat edince Allah ondan sonra bir daha asla Rasul gndermez dediniz. te Allah o ar giden phecileri byle saptrr. 35- Kendilerine gelmi hibir delil olmad halde, Allah'n yetleri hakknda mcadele edenler gerek Allah yannda, gerekse iman edenler yannda byk bir nefretle karlanr. Allah, byklk taslayan her zorbann kalbini ite byle mhrler. SizegsterenOdur. Tecellileri araclyla sfatlarnn ayetlerini. Sizin iinindiren ruh semasndan rzk hakiki rzk indiren odur. Ne byk rzktr bu! Bundan maksat, kalbi diriltip glendiren ilimdir. bret almaz bu rzktan nceki halinden ibret almaz ynelenden bakas tecerrt ederek, bakasna nazar etmekten vazgeerek Allaha ynelenden bakas ibret almaz. O halde, ibret alp

MMN SURES 1079

dnmeniz iin ibadeti Ona has klarak, dini bakasnn varl gibi aibelerden arndrarak, ftrat yaratltan tecrit ederek Ona dnn. Kfirler; perdelenmiler inkr etseler ve honutsuzluk gsterseler de siz bunlar gerekletirin. Dereceleri ykseltendir. Allah, gaiplerinin derecelerini, semalarnn klarn, yani saliklerin ykselmek iin kullandklar makamlar ykseltir. Arn sahibi en yksek makamn sahibi Allah, btn eyann sahibidir. Vahyi indirir l kalpleri dirilttii vahyi ve lednni ilmi indirir. radesiyle emir leminden kullarndan dilediine indirir. Ezeli inayet, ehli has kullarndan dilediine vahiy indirir. Kavuma gnyle korkutmak iin. byk kyamet gnyle korkutmak iin. O gn, kul ile Rab kavuur, kulun Rabde fena bulmas suretiyle. Veya btn kullar cem aynnda buluurlar. O gn onlar meydana karlar. Benlik perdelerinden veya beden rtlerinden syrlp aa karlar. Onlarn hibir eyi Allaha gizli kalmaz. Gizledikleri amelleri, insanlardan sakladklar hibir eyleri Allaha gizli kalmaz. Onlar insanlardan bunlar saklarken Allahn kendilerini grmediini sanrlard. Oysa imdi bunlar amel defterlerinin sayfalarnda ak bir ekilde grlmektedir. Yani olu aamasndan zuhur aamasna kmtr. Nitekim, yce Allah yle buyurmutur: Allah onlar bir bir saymtr. Onlar ise unutmulardr. (Mcadele, 6) , bu nasl kitapm! Kk byk hibir ey brakmakszn (yaptklarmzn) hepsini sayp dkm! (Kehf, 49) Onlarn hibir eyi Allaha gizli kalmaz. nk onlar sfat perdelerinden zat aynna kmlardr. Bugn mlk kimindir?hkmranlk kimindir? her eyin cem aynnda fena bulduu srada Hak Teala bu ekilde seslenir ve sadece kendisi cevap verir: Tek Allahndr. ki Ondan baka hibir ey yoktur ve O Kahhar dr. Kahryla her eyi yok eder, fani klar. phesiz Allah, Seriul hisabdrhesab annda grendir. nk ktlklerinin sonular ve iyiliklerinin semereleri nefislerinin sahifelerinde yazldr, bu yzden hesaplar bir kerede grlr. Yaklaan gn hususunda onlar uyar! yaknlarda olacak vaka hakknda. Bundan maksat da kk kyamettir. nkyrekleri azlarna gelmitir. Korkunun dehetinden. te Allah o ar giden phecileri byle saptrr. Bu ayet aadaki ayetle ayn anlam ifade

1080 TEFSR- KEBR / TEVLT

etmektedir: Muhakkak, Allah, haddi aan, yalanc kimseyi doru yola eritirmez. (Mmin, 28) Yani, saptrma ve yz st yardmsz brakma biri ilmi, biri de ameli olmak zere iki ahlaki rezillikten kaynaklanmaktadr. nk yalanclk ve pheciliin her ikisi de konuma gcnde (kuvve-i nutkiye/akliye) bulunan bir rezillikten doar. Onun sebebi de yakin ve doruluun olmaydr. Arlk ise ehvet ve gazap kuvvetlerinde bulunan bir rezillikten, bu kuvvetlerin amellerindeki ifrattan kaynaklanmaktadr. 36.37- Firavun: Ey Hmn, bana yksek bir kule yap; belki yollara, gklerin yollarna eriirim de Musa'nn lah'n grrm! Dorusu ben onu, yalanc sanyorum, dedi. Bylece Firavun'a, yapt kt i ssl gsterildi ve yoldan saptrld. Firavun'un tuza tamamen boa kt. 38- O iman eden kimse: Ey kavmim! dedi, siz bana uyun, sizi doru yola gtreceim. 39- Ey kavmim! phesiz bu dnya hayat, geici bir elencedir. Ama ahiret, gerekten kalnacak yurttur. 40- Kim bir ktlk ilerse, onun kadar ceza grr. Kim de kadn veya erkek, mmin olarak faydal bir i yaparsa ite onlar, cennete girecekler, orada onlara hesapsz rzk verilecektir. 41- Ey kavmim! Nedir bu hal? Ben sizi kurtulu necata aryorum, siz beni atee nara aryorsunuz. 42- Siz beni, Allah' inkr etmeye ve hi tanmadm nesneleri O'na ortak komaya aryorsunuz. Ben ise sizi, Azz ve ok balayan affar Allah'a davet ediyorum. 43- Gerek u ki, sizin beni davet ettiiniz eyin dnyada da ahirette de davete deer bir taraf yoktur. Dnmz Allah'adr, ar gidenler de ate ehlinin kendileridir. 44- Size sylediklerimi yaknda hatrlayacaksnz. Ben iimi Allah'a havale ediyorum. Muhakkak Allah, kullarn ok iyi gren Basrdir. 45- Nihayet Allah, onlarn kurduklar tuzaklarn ktlklerinden bu zat korudu, Firavun'un kavmini ise kt azap kuatverdi. 46- Onlar sabah akam o atee sokulurlar. Kyametin kopaca gn de: Firavun ailesini azabn en etinine sokun (denilecek)!

MMN SURES 1081

47- (Kfirler) atein iinde birbirleriyle ekiirlerken zayf olanlar, o byklk taslayanlara: Biz size uymutuk. imdi atein birazn bizden savabilir misiniz? derler. 48- O byklk taslayanlar ise: Dorusu hepimiz bunun iindeyiz. phe yok ki Allah kullar arasnda verecei hkm verdi, derler. 49- Atete bulunanlar cehennem bekilerine: Rabbinize dua edin, bizden, bir gn olsun azab hafifletsin! diyecekler. 50- (Bekiler:) Size Rasulleriniz ak ak deliller getirmediler mi? derler. Onlar da: Getirdiler, cevabn verirler. (Bekiler ise): O halde kendiniz yalvarn, derler. Halbuki kfirlerin yalvarmas bounadr. Firavunun Hamandan yapmasn istedii kule, dnsel kyaslardan nazari hikmet kaidesidir. nk sz konusu toplum, vehme bulanm akllaryla perdelenen mantklardan mteekkildi. Hidayet nuruyla aydnlanmamlard. Firavun, gaybn semalarna giden yollara ulamak ve dnce yoluyla Teklik huzurunu grmek istedi, hem de tecrit, mahv ve fena eklinde Allahda sluk etmeksizin. nk o, benlii ve bilgisiyle perdelenmiti. Dedi ki: Dorusu ben onu, yalanc sanyorumbylece ite bu ssleme ve engelleme gibi Firavuna yapt kt i ssl gsterildi. nk nefsinin sfatlar ve rezillikleriyle perdelenmiti. Ve yoldan saptrld. nk dncesinde yanlyordu. Bilgisi ve bak ifsat olmutu. Bu da dnyaya ynelik iddetli meylinden, hevann tesirine girip dnyaya iddetle sevgi beslemesinden kaynaklanyordu. Ama ailesinden iman eden kimsenin hali bundan farklyd. nk o, sznn banda dnyadan sakndryor ve yle diyor: Ey kavmim! phesiz, bu dnya hayat, geici bir elencedir. Ama ahiret, gerekten kalnacak yurttur. nk dnya hayat arabuk tkenir, ama ahiret hayat sonsuza kadar devam eder, daima var olur. Ben sizi necata aryorumkurtulua aryorum, sizi tevhide ve arnmaya aryorum, bunlar da sizin kurtuluunuza sebep olurlar. Siz ise beni atee aryorsunuz. atee girmeme sebep olacak irke aryorsunuz. Hi tanmadm nesneleri Ona ortak komaya aryorsunuz. Var olduklarna dair bilgi sahibi olmadm eyleri ortak komam istiyorsunuz. Oysa onlarn varlklar yoktur. Ben ise sizi, AzzAllaha davet ediyorum. Daima stn iradeli, kendisine isyan edeni kahreden, affar ok balayan, kendisine itaat edenlerin nefislerinin karanlklarn nurlaryla rten Allaha davet ediyorum.

1082 TEFSR- KEBR / TEVLT

Gerek u ki kesinlik ve sabitlik kazanan bir zorunluluktur ki sizin beni davet ettiiniz eyin her iki cihanda da davet edilecek bir hususiyeti yoktur, nk varl yoktur. Aslnda her iki cihanda da var olmas imknszdr. Onlar sabah akam o atee sokulurlar. ruhlar tabiat heyetleri ateine, kutsi nurlardan perdelenme ve maddi lezzetlerden yoksun kalma, bunlara derin zlem duyma, buna ramen elde edememe narna atlrlar. Kyametin kopaca gn bedenlerin haredilmesi veya Mehdinin (a.s) zuhuru eklinde kyametin kopaca gn onlara azabn en etinine girin, denilir. nk ilk tevile gre, heyetleri ve suretleri ters yz olmutur. Karanlklar ilerinde st ste binmitir. Perdeler kalnlamtr. Mahbesleri darack olmutur. kinci tevile gre ise, Mehdi (a.s) onlar kahretmi, kendisini inkr ettikleri ve kendisinden uzaklatklar iin onlara azap etmitir. Onlar simalarndan tanyp cezalandrmtr. 51- Muhakkak Rasullerimize ve iman edenlere, hem dnya hayatnda, hem ahidlerin ahidlik edecekleri gnde yardm ederiz. 52- O gn zalimlere, zr dilemeleri hibir fayda salamaz. Artk lnet de onlarndr, kt yurt da onlarndr! 53.54- And olsun ki biz Musa'ya hidayeti verdik ve srailoullarna, akl sahipleri iin bir t ve doruluk rehberi olan Kitab' miras braktk. 55- (Raslum!) imdi sen sabret. Allah'n vaadi gerektir. Gnahnn balanmasn iste. Akam sabah Rabbini hamd ile tesbih et. 56- Kendilerine gelmi kesin bir delil olmakszn, Allah'n yetleri hakknda mnakaa edenler var ya, hi phe yok ki, onlarn kalplerinde, asla yetiemeyecekleri bir byklk hevesinden baka bir ey yoktur. Sen Allah'a sn. Kukusuz O, iitenSemdir, grenBasrdir. 57- Elbette semavatn (gklerin) ve arzn (yerin) yaratlmas, insanlarn yaratlmasndan daha byk bir eydir. Fakat insanlarn ou bilmezler. 58- Krle gren, inanp iyi amellerde bulunanla ktlk yapan bir olmaz. Ne kadar az dnyorsunuz! 59- Kyamet gn (kyam edilecek gn) mutlaka gelecektir, bunda hi phe yoktur. Fakat insanlarn ou buna inanmazlar.

MMN SURES 1083

60- Rabbiniz yle buyurdu: Bana dua edin, kabul edeyim. nk bana ibadeti brakp byklk taslayanlar aalanarak cehenneme gireceklerdir. 61- inde dinlenesiniz diye geceyi, grmeniz iin de gndz yaratan Allah'dr. Muhakkak Allah, insanlara kar ltufkrdr. Lakin insanlarn ou kretmezler. Muhakkak Rasullerimize ve iman edenlereyardm ederiz. Her iki cihanda onlar melekuti teyit ve kutsi nurla destekleriz. imdi sen sabret. nk Allahn vaadi gerektir. Yani, onlarn eziyetlerine kar nefsin zuhur etmesine engel olup, onu hapset. Bil ki, sen beka ve tekmin halinde galip geleceksin. Biz galip geliriz. Fillerinden uzak durmak suretiyle halinin gnahndan balanma dile. Tesbih et tecrit ederek Rabbini hamd et, daima Onun sfatlaryla mevsuf olarak Onu tesbih et. Senin iin nefsin zuhur ettii sfatlara kar sabretmek ve onlardan istifar etmek, Allah ve sfatlaryla tahakkuk etmek bir zorunluluktur. Fena sonras beka halinde istikamet ve temkin hali senin iin hasl olunca, ite bu galibiyetin, nefsin zuhur etmesinin ve vade vefa gstermenin vaktidir. Rabbiniz yle buyurdu: Bana dua edin, kabul edeyim. Bundan maksat, hal duasdr. nk istenen eyin hayrl olup olmadn bilmemekle birlikte yaplan lisan duas, perdelenmilerin duasdr. Nitekim yce Allah yle buyurmutur: Kfirlerin duas kukusuz hedefini armtr. (Rad, 14) yani kfirin duas boa gitmitir. Ama arkasndan mutlaka icabet gelen dua, hal ile yaplan duadr. O da kulun istedii eyi kabul etme istidadna sahip olmak suretiyle hazrlk yapmasdr. Byle bir dua gerekletii zaman icabet gecikmez. Allaha tevbe eden, zhd ve itaat ile pimanlk gsteren kimsenin balanma istemesi gibi. Ya da fena bulmay tercih ederek vuslat talep eden kimse gibi. Bu yzden yce Allah yle buyurmutur: bana ibadeti brakp byklk taslayanlar. Yani yalvarmak, boyun emek ve bklmek suretiyle dua etmeyen, buna karlk nefisleri byklk ve stnlk sfatyla zuhur edenler aalanarak cehenneme yuvarlanacaklardr. nk onlar, hal lisanyla bunu istediler. Onlar da kahr ve zilletle bu hale dtler. Byklk taslama ve Allahn Ekberiyetine kar gelme sfat byle bir sonucu gerektirir.

1084 TEFSR- KEBR / TEVLT

62- te O, her eyin yaratcs olan Rabbiniz Allah'dr. O'ndan baka ilh yoktur. O halde nasl olup da dndrlyorsunuz! 63- Allah'n yetlerini inatla inkr edenler ite (Hakkdan) byle dndrlr. 64- Arz sizin iin yerleim alan, semay da bir bina klan, size ekil verip de eklinizi gzel yapan ve sizi temiz nimetlerle rzklandran Allah'dr. te Allah, sizin Rabbinizdir. lemlerin Rabbi Allah, ycelerden ycedir. 65- O daima diridir Hayydr O'ndan baka hibir ilh yoktur. O halde dinde ihlsl ve samimi kiiler olarak O'na dua edin. Hamd, lemlerin Rabbi Allah'a mahsustur. 66- (Raslum)! De ki: Bana Rabbimden apak deliller gelince, sizin Allah' brakp o taptklarnza kulluk etmem bana yasakland ve bana lemlerin Rabbine teslim olmam emredildi. 67- Sizi topraktan, sonra meniden, sonra alakadan (alanm yumurtadan) yaratan sonra bebek olarak karan, sonra sizi gl kuvvetli bir aa erimeniz, sonra da ihtiyarlamanz -ki iinizden daha nce vefat edenler de vardr- ve belli bir vakte ulamanz iin sizi yaatan O'dur. Umulur ki dnrsnz. 68- O, hem dirilten hem de ldrendir. O, herhangi bir iin olmasn diledii zaman yalnz Ol! der, o da oluverir. 69- Allah'n yetleri hakknda tartanlara bakmadn m? Nasl dndrlyorlar (onu tasdike yanamyorlar)! 70- Onlar, gnderdiklerimizi anlayacaklar! Kitab' ve Rasullerimize yalanlayanlardr. Onlar (irsal ettiklerimizi) yaknda (gerei)

71.72- Boyunlarnda demir halkalar ve zincirler olduu halde, scak suya srklenecekler, sonra da atete yaklacaklardr. 73.74- Sonra onlara: Allah' brakp da kotuunuz ortaklar nerededir? denilecek. Onlar da: Bizden uzaklatlar, zaten biz nceleri hibir eye tapmyorduk, diyecekler. te Allah kfirleri byle artr. 75- Bu, sizin arzda haksz olarak marmanzdan ve ar derecede sevinip bbrlenmenizden trdr. 76- inde ebed kalmak zere cehennemin kaplarndan girin! Kibirlenenlerin dnp gidecekleri yer ne irkindir!

MMN SURES 1085

77- Onun iin (Raslum), sen sabret! phesiz Allah'n vaadi gerektir. Onlara sz verdiimiz azabn bir ksmn ya sana gsteririz, yahut seni daha nce vefat ettiririz. Nasl olsa onlar bize dneceklerdir. 78- And olsun, senden nce de Rasuller gnderdik. Onlardan sana kssalarn anlattmz kimseler de var, durumlarn sana bildirmediimiz kimseler de var. Hibir Rasul Allah'n emri olmakszn herhangi bir yeti kendiliinden getiremez. Allah'n emri gelince de hakk uygulanr ve o zaman btl seenler hsrana urayacaklardr. 79- Allah, kimine binesiniz, kimini yiyesiniz diye sizin iin hayvanlar yaratandr. 80- Onlarda sizin iin daha nice faydalar vardr. Gnllerinizdeki bir arzuya, onlara binerek ularsnz. Onlarn ve gemilerin stnde tanrsnz. 81- Allah size yetlerini gsteriyor. imdi, Allah'n yetlerinden hangisini inkr edersiniz? 82- Onlar arzda (yeryznde) gezip dolamadlar m ki, kendilerinden ncekilerin sonu nasl olmutur, grsnler! ncekiler bunlardan daha oktu, kuvvete ve yeryzndeki eserleri bakmndan da daha salam idiler. Fakat kazandklar eyler onlara asla fayda vermemitir. te ORabbiniz Allahdr. Yani, fiilleri ve sfatlaryla tecelli eden, btn sfatlarla mevsuf olan Allahdr. Her birinizin haline zg isimleriyle (esmalaryla) sizi terbiye etmekte olan Rabbinizdir. Her eyin yaratcsdr. Yarattklaryla perdelenmitir. Ondan baka ilah yoktur. Varlkta Ondan baka, bir ey yaratp da sfatla zuhur eden bir ilah yoktur. O halde nasl olup da dndrlyorsunuz! nasl oluyor da Ondan bakasnn varln ispat edip itaat etmek suretiyle Ondan dndrlyorsunuz! te sizin kesretle perdelenmeniz sonucu dndrlmeniz gibi dndrlr inkr edenler. Allahn ayetlerini nk onlar bilmezler ve bakasnn varl ispat etmek suretiyle onlar perdelerler. Onlar kitab yalanlayanlardr. nk kitapla uyumlu olmaktan uzaktrlar ve kendi karanlklaryla nurdan perdelenmilerdir. Onlar yaknda anlayacaklardr sularnn vebalini, amellerinin sonucunu. nk deiik tabiat kaytlarndan oluan zincirler boyunlarnda olacaktr.

1086 TEFSR- KEBR / TEVLT

Sonlu bakalar hadiselerinden oluan zincirler boyunlarna vurulacaktr. Bu zincirler maksatlarna doru hareket etmelerine engel olacaktr. Srkleneceklerdir. cehalet ve heva kaynar suyuna srkleneceklerdir. Sonra yaklacaklardr. ehvetlere ve maddi lezzetlere itiyak duyma, buna ramen elde edememe ateinde yaklacaklardr. Lezzetleri elde etmeye karlk eza veren heyetlerin aclarn ekeceklerdir. Lezzetleri yitireceklerdir. nk onlarla perdelenmi ve onlarn yannda durup tesine geememilerdi. Yani kulluk sunduklar kesret suretlerinin yannda durmulard. Diyorlar ki: Biz nceleri hibir eye tapmyorduk. nk daha nce kulluk sunduklar ve ibadet etmekle mrlerini zayi ettikleri varlklarn, kendilerine bir yarar salamak yle dursun, hibir ey olmadklarn fark etmilerdir. Bu azap, sfli cihette olan batl, geici, fani eylerle ve nefisle sevinmenizden, onlarla comanzdan dolaydr. nk bulak ve zulmani, Hakdan uzak nefislerinizle onlar arasnda bir uyum vard. inde ebedi kalmak zere cehennemin kaplarndan girin! nk rezillikleriniz kk salm, perdeleriniz artk kalc hale gelmitir. Kibirlenenlerin dnp gidecekleri yer ne irkindir. kibir rezilliiyle zuhur edenlerin yeri ne irkindir! 83- Rasulleri onlara apak bilgiler getirince, onlar kendilerinde bulunan (beer) bilgiye gvendiler (onu alaya aldlar). Alaya aldklar ey kendilerini bouverdi. 84- Artk o etin azabmz grdkleri zaman: Allah'a Onun Tekliine iman ettik ve O'na ortak kotuumuz eyleri inkr ettik, derler. 85- Fakat azabmz grdkleri zaman imanlar kendilerine bir fayda vermeyecektir. Allah'n kullar hakknda sregelen snneti deti budur. te o zaman kfirler hsrana urayacaklardr. Rasulleri onlara apak bilgiler getirince, onlar kendilerinde bulunan (beer) bilgiye gvendiler. Yani, vehim bulam akllar, hidayet ve vahiy nurundan mahrum makulleriyle perdelenmi olanlara rasulleri tevhidi hakikt ilimleri ve kefi hakkaniyet irfanlaryla geldikleri zaman, yanlarndakilerle sevindiler, hidayeti kabul etmekten perdelendiler. Rasulleriyle alay ettiler. nk sahip olduklar bilgiler karsnda onlarn getirdiklerini kmsediler. Bylece alaya almalarnn cezas kendilerini kuatt ve geride tek kii kalmayacak ekilde helak oldular. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

FUSSLET SURES 1087

FUSSLET SURES
BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Ha. Mm. 2- (Kur'an) Rahmn ve Rahm olan Allahdan indirilmitir. 3- (Bu,) bilen bir kavim iin, yetleri Arapa okunarak aklanm, tafsilatl klnm bir Kitabdr. 4- Bu Kitab, Beir (mjdeleyici) ve Nezirdir (uyarcdr). Fakat onlarn ou yz evirdi artk iitmezler. 5- Ve dediler ki: Bizi ardn eye kar kalplerimiz kapaldr. Kulaklarmzda da bir arlk vardr. Bizimle senin aranda bir perde bulunmaktadr. Onun iin sen (istediini) yap, biz de yapmaktayz! Ha. Mm. Hakkn Muhammed surette zuhuru klli Kitab olarak indirilmitir... Bu Kitab, Teklik zatndan gelen btn hakiktleri kapsamaktadr. Teklik zat ise btn kapsayan rahmani rahmet sfatna sahibdir. Yani btn varlklara varl ve kemali bahedendir. Ayrca, Muhammed velilere has, rahim rahmet sfatna da sahibdir. nk Muhammed veliler, has irfani kemali ve zati tevhidi kabul etme istidadna sahibdirler. Dolaysyla bu Kitab, Furkani akl kitabdr ki ayetleriaklanmtr. ndirilme sreciyle aklanm, tafsilatl klnmtr. Bundan nce cem aynnda mcmel idi. Bu kitab okunarak sfatlarn zuhuruna, istidatlarn meydana geliine gre ayrntlandrlmtr. Bu halde btn kuatmaktadr. Arapa okunan bir kitabdr. nk Rasulullah (s.a.v) Araplar arasnda yaamtr. Bilen bir kavim iin. istidatlar Ona yakn ve ftratlar da arnd iin ayetlerinin hakiktlerini bilen kavme indirilmitir. Bu Kitab Beirdirmjdeleyicidir; kemalat kabul etme istidadna sahip ve Onun nurunu grenleri kavuma ile mjdeler. Ve Beirdir uyarcdr; nefislerinin karanlklaryla perdelenenleri de azapla uyarr. Lakin,

1088 TEFSR- KEBR / TEVLT

onlarn ou yzevirdi. nk bakalaryla perdelendiler ve rtnme karanlklar iinde kaldlar. Artk iitmezler Hakkn szn dinleyemezler. nk kalp kulaklarnda arlk vardr. Nitekim, yle demilerdir: Bizi ardn eye kar kalplerimiz kapaldr. Kulaklarmzda da bir arlk vardr. nk, tabiat rtleri ve nefis sfatlarnn perdeleri onlarn kalp gzlerini kreltmi, kulaklarn da sarlatrmtr. Onlar klflar iine sokup adeta kapatmlardr. Onunla kendileri arasna perde koymulardr. 6- De ki: Ben de ancak sizin gibi bir beerim (insanm). Bana ilhnzn bir tek lh olduu vahyolunuyor. Artk O'na ynelin, O'ndan mafiret dileyin. Ortak koanlarn vay haline! 7- Onlar zekt vermezler; ahireti inkr edenler de onlardr. 8- phesiz, iman edip iyi i yapanlar iin tkenmeyen bir mkfat vardr. De ki: Ben de ancak sizin gibi bir beerim (insanm). Yani, ben sizin hemcinsinizim. Beeriyet asndan sizinle uyumaktaym. Aramzda tr aynilii vardr. nk Rasule (s.a.v) insanlarla nsiyet kurma, onlara karma direktifi verilmitir. Sizden ayrldm nokta bana vahiy indirilmesidir. Bu vahiy tevhidi aklamakta, sluk yolunu gzler nne sermektedir. O halde tr uyumundan ve beeriyet noktasndaki hemcinslikten hareketle bana balann ki tevhid nuruna, dinin aklamasn ieren vahye ulaasnz. Ve yce Allahn bana ilahnz bir tek ilah tr, szyle tantt hakk yolu izleyesiniz. Bunun anlam, varlkta Allahn bir erikinin olmaddr. Artk Ona ynelin. iman ve sekinet zere sebat etmek, Ona ynelmeye kani olmak suretiyle Ona ynelin. Sakn batla, trl yollara, bakasna iltifat etmek suretiyle kaymayn, sapmayn. Nefse ynelmeyin. Ondan mafiret dileyin. Maddi tanrlardan uzaklan, beeri sfatlardan arnn. Ki sfatlarnzn gnahlar onun sfatlarnn nuruyla rtnsnler. Vay haline! bakasyla perdelenenlerin Onlar bakasnn varlndan ibaret perdelerin kalkmas iin nefislerinden temizlenmez, nefislerinin sfatlarn silmezler. Bylece vahdeti gerekletirmezler. Ahireti inkr edenler de onlardr. nk ftri nurun zerini rtmlerdir. Oysa ftri nur, kutsi leme, ebedi hayat madenine itiyak duyar. Onlar ise bu nuru maddi karanlklarla ve bedensel tabiat heyetleriyle rterler.

FUSSLET SURES 1089

9- De ki: Gerekten siz, arz iki gnde halk edeni (yaratan) inkr edip O'na ortaklar m kouyorsunuz? O, lemlerin Rabbidir. 10- O, yeryzne sabit dalar yerletirdi. Orada bereketler yaratt ve orada tam drt gnde kyamda duran mahlukat iin fark gzetmeden gdalar takdir eyledi. 11- Sonra duman halinde olan semay istiva eyledi, ona ve arza: kiniz de isteyerek veya istemeyerek, gelin! dedi. kisi de steyerek geldik dediler. De ki: Gerekten siz, arz iki gnde halk edeni inkr ediyorsunuz arz iki hadise iinde yaratmtr. Nitekim, gnn bir hadiseyle ifade edilebilecei belirtilmitir. Bunun nedeni Araplarn elhavadisul yevmiye (gnlk olaylar) derken hadiseyi gne nispet etmeleridir. nk hadise de tpk gn gibi zuhur eder, ardndan kaybolur. Hadise ve gn ilikisi, suret ve madde ilikisi mahiyetindedir. Orada bereketler yaratt. Arzn (yerin) hayrlarn oaltt. Orada takdir etti. Arzn, beden arznn da geim kaynaklarn ve rzklarn takdir etti. Drt gnde bundan maksat drt keyfiyet ve drt unsurdur. Btn bileimler terkip ve tadille onlardan fark gzetmeden , imtiza ve itidal asndan eit dzeyde gda ve geimlik arayanlar iin yaratlmlardr. Yani btn bunlar onlar iin takdir etmitir. Sonrasemay istiva eyledi semaya yneldi, semay var etmeye kastetti. Ayette geen smme=sonra edat, arada bir zaman farklln gstermek iin deil, arz ile semann yaratllar arasnda salam olmak veya olmamak, yn ve z itibariyle farkl olmak gibi bakalklarn olduunu vurgulama amacna yneliktir. nk bu balamda zaman kavram sz konusu deildir. Duman halinde yani sema o srada latif bir cevherden ibaretti. Buna karlk arzn cevheri youn ve ard. Ona ve arza: steyerek veya istemeyerek, gelin! dedi. yani, Allahn emri ve iradesi onlarn var olmalarna taalluk etti, onlar da itaat edilmesi gereken amirin emrine muhatap olduu zaman emre itaat eden, emri yerine getirmek iin zaman kaybetmeyen bir memur gibi derhal var oldular. Burada temsili bir anlatm sz konusudur. Yoksa orada sz yoktu.

1090 TEFSR- KEBR / TEVLT

12- Bylece onlar, iki gnde yedi sema (gk) olarak yaratt ve her semaya (ge) grevini vahyetti. Ve biz, yakn semy (g) kandillerle donattk, bozulmaktan da koruduk. te bu, Azz, Alm Allah'n takdiridir. 13- Eer onlar yz evirirlerse de ki: te sizi d ve Semd'un bana gelen kasrgaya misli bir kasrgaya kar uyaryorum! 14- Rasulleri onlara: nlerinden ve arkalarndan gelerek Allah'dan bakasna kulluk etmeyin, dedikleri zaman, Rabbimiz dileseydi elbette melekler indirirdi. Onun iin biz sizinle gnderilen eyleri inkr ediyoruz demilerdi. 15- d kavmine gelince, arzda (yeryznde) hakksz olarak kibirlenerek byklk tasladlar ve: Bizden daha kuvvetli kim var? dediler. Onlar kendilerini yaratan Allah'n, onlardan daha kuvvetli olduunu grmediler mi? Onlar bizim yetlerimizi bilerek (mucizelerimizi) inkr ediyorlard. 16- Bundan dolay biz de onlara dnya hayatnda zillet azbn tattrmak iin o uursuz gnlerde souk bir rzgr gnderdik. Ahiret azab elbette daha ok rsvay edicidir. Onlara yardm da edilmez. 17- Semd'a gelince onlara doru yolu gsterdik, ama onlar krl doru yola tercih ettiler. Bylece yapmakta olduklar ktlkler yznden alaltc azabn yldrm onlar arpt. 18- man edenleri kurtardk. Onlar (Allah'dan) korkuyorlard. Bylece onlar, iki gnde yedi sema olarak yaratt. Yani, onlar da arz gibi madde ve suret olarak yaratt. Ve her semaya (ge) grevini vahyetti. Yani, her birinin hareketlerinden, melekuti tesirlerinden ve tedbirlerinden, yldzlarnn zelliklerinden ve kendilerine taalluk eden her eyden neyi irade ettiine iaret etmitir. Ve biz, yakn semaydonattk. Yani ay feleinin bize bakan yzeyini kandillerle parlak gk cisimleriyle ssledik ve onlar koruduk bozulmaktan da koruduk. Buharlarn ykselmesi sonucu yrtlmaktan, eytani tabii kuvvetlerin meleklerine ulamaktan koruduk. ite bu, AzizAllahn takdiridir. ini diledii gibi yapma gcne ve stn iradesine sahip Alim ilmiyle yaptn salam yapan Allahn takdiridir.

FUSSLET SURES 1091

Ya da kastedilen anlam udur: Siz inkr ediyorsunuz, beden arzn yaratan ve bunu iki gnde, yani iki ayda yahut madde ve suret eklinde iki hadisede vechinin perdesi haline getiren Rabbinizden beden rtleriyle perdeleniyorsunuz. Bakasnn yannda durup tesine gememek suretiyle ona ortaklar kouyor, benzerler tasavvur ediyorsunuz. Aslnda varl ve tesiri olmayan eylere tesir nispet ediyorsunuz. te bu yaratc lemleri isimleriyle idare etmektedir. Bedenin yukarsnda aza dalarn yaratmtr. Ya da sfli meyli gerektiren unsuri kuvvetlerden ve kendi hali zerinde sabit kalmasn salayan maddi suretlerden dalar var etmitir. Ayrca aletler, sebepler ve karmlar hazrlamak, fiillerini tamamlamasna imkn veren kuvvetler var etmek suretiyle oray bereketli kld. Kuatc tedbir ve yardmclar araclyla vakitlerini takdir etmitir. Yine gdalarn mecralarn planlamtr. Drt ayda tamamlanacak ekilde gdalar, bunlar elde etme sebeplerini ve gda maddelerini tayin etmitir. Yani bunlarn tmn drt ayda yahut drt unsur dediimiz maddeler erevesinde gerekletirmitir. Sonra istiva etmitir. Yani bundan sonra dzgn bir ekilde ynelmitir. Baka bir eye meyletmeden dorudan ruh semasna ynelmi ve duman halindeki bu semay dzeltmitir. Yani karmlarn buharlndan ve letafetinden oluan ve de kalpten yukar olan bu latif maddeye kastetmitir. Nitekim bir hadiste yle buyrulmutur: Sizden birinizin ana karnndaki yaratl u ekilde gerekleir: Krk gn nutfe halinde kalr. Sonraki krk gn kan phts halinde kalr. Sonraki krk gn embriyo (bir inem et) halinde kalr. Sonra Allah ona bir melei drt kelime ile birlikte gnderir. Bu melek onun amelini, ecelini, rzkn ve mutlu veya bedbaht olacan yazar. Ardndan ona ruh fler. Bu anlam destekleyen bir dier hadis de yledir: Cenine ruhun flenmesi, gebeliin zerinden drt ayn gemesinden sonradr. Sonra onageldedi. Yani Allahn iradesi arzn ve semann olumasna, bir ey olmalarna ve yeni bir yaratlla var olmalarna taalluk etti. Onlar da Allahn istedii surette var oldular. te arzn (yerin), arada zamansal bir uzaklk olmakszn semadan (gkten) nce yaratlm olmasnn anlam budur. nk beden maddesi ruhla temasa gemeden ve ruh frlmeden nce beden olarak yaratlm olsa da bedenin azalarnn gelimesi ve birbirlerinden ayrlmas ancak ruhla temasndan, iine ruhun frlmesinden sonra gerekleir.

1092 TEFSR- KEBR / TEVLT

Bylece onlaryedi sema olarak yaratt. Yani daha nce sz edilen yedi gayp olarak yaratt. Kuvvetler, Nefis, Kalp, Sr, Ruh, Hafa ve Hak. Hak ise hviyetini mevcut ahsn hviyetine giydirmitir. Bu ahs var etmekle sz konusu mertebelere inmi ve bunlarla perdelenmitir. Eer Hakkn hviyeti bunlarn arasndan karlrsa ve bu gayplar yedi mahluk olarak alglanrsa, bu takdirde kalp ile sr arasnda akl da bir gayp olarak kabul edilir. Bu da en yakn semadr (dnya semas). nk insann iki gnde yani buna ek olarak iki ayda insan olmasn salayan kalbe yakndr. Bylece gebeliin ya da insann yaratlnn mddeti alt ay olarak ortaya kar. Nitekim, alt ay tamamlayp yedinci ayn banda doan ocuk eksiksiz bir yaratlla yaar. Ya da biri mcerret, biri de mcerret olmayan olmak zere iki tavrda veya ruh ve beden eklindeki iki hadisede yaratlr. Dorusunu, Allah herkesten daha iyi bilir. Yce Allah yukarda sz edilen tabakalardan oluan her semaya emrini, kendisine zg iini, amelleri, idrakleri, keifleri, mahedeleri, vuslatlar, iveleri ve tecellileri vahyetti. Yakn semaydonattk. Yani akl kant ve burhan kandilleriyle donattk. Vehim ve hayal eytanlarnn akl ufkuna ykselmek suretiyle mele-i aladaki ruhanilerin szlerinden kulak hrszl yapmalarna, yalanlarn ve hayallerini onlarla kartrmak suretiyle kyasi suretleri edinmelerine kar onu koruduk. 19- Allah'n dmanlar, atee srlmek zere toplandklar o gn, dzenli olarak hepsi bir araya getirilirler. 20- Nihayet, oraya geldikleri zaman kulaklar, gzleri ve derileri, iledikleri eye kar onlarn aleyhine ahitlik edecektir. 21- Derilerine: Niin aleyhimize ahitlik ettiniz? derler. Onlar da: Her eyi konuturan Allah, bizi de konuturdu. lk defa sizi o yaratmtr. Yine O'na dndrlyorsunuz, derler. 22- Siz ne kulaklarnzn, ne gzlerinizin, ne de derilerinizin aleyhinize ahitlik etmesinden saknmyordunuz, yaptklarnzdan ounu Allah'n bilmeyeceini sanyordunuz. 23- Rabbiniz hakknda beslediiniz zan var ya, ite sizi o mahvetti ve ziyana urayanlardan oldunuz.

FUSSLET SURES 1093

24- imdi eer dayanabilirlerse, onlarn yeri atetir. Ve eer (tekrar dnyaya dnp Allah') honut etmek isterlerse, memnun edilecek deillerdir. 25- Biz onlara birtakm arkadalar musallat ettik de onlar nlerinde ve arkalarnda ne varsa hepsini bunlara ssl gsterdiler. Kendilerinden nce gelip gemi olan cinler ve insanlar iin (uygulanan) azap onlara da gerekli olmutur. Kukusuz, onlar hsrana denlerdi. 26- nkr eden kfirler: Bu Kur'an' dinlemeyin, anlalmamas iin grlt yapn. Umulur ki galip gelirsiniz, dediler. 27- And olsun ki o kfir olanlara, iddetli bir azab tattracaz ve onlar yaptklarnn en ktsyle cezalandracaz. 28- te bu, Allah dmanlarnn cezas, nardr (atedir). yetlerimizi inkr etmelerinden dolay, orada onlara ceza olarak ebed kalacaklar yurt (cehennem) vardr. 29- Kfirler cehennemde: Rabbimiz! Cinlerden ve insanlardan bizi saptranlar bize gster de aalanmlardan olsunlar diye onlar ayaklarmzn altna alalm! diyecekler. Nihayet oraya geldikleri zaman kulaklar, gzleri ve derilerionlarn aleyhine ahitlik edecektir. Yani onlarn organlarnn suretleri deiir. Bu organlar iledikleri amellerin biimini alrlar. Derileri ve vcutlarnn d yzeyi dnerek hal diliyle konumaya balarlar. Aldklar ekillerle iledikleri amellere delalet ederler, bu dille konumalarndan dolay da yle derler: Her eyi konuturan Allah, bizi de konuturdu. nk her eyin bir tr dili vardr fakat gafiller anlamazlar. Biz onlara birtakm arkadalar musallat ettik. Mele-i aladan uzaklklar, bizzat kutsi nefislere ve melekuti nurlara muhalefetleri, ayrca heyulani maddelere dalmalar, nefsani sfatlarla perdelenmeleri, bedensel hevaya ve tabii ehvete kaplmalar nedeniyle insanlardan ve tahayyl ve vehim glerinden oluan cinlerden birtakm eytanlar onlara dost ve arkada yaptk. Yukarda iaret edilen zelliklerinden dolay arzn habis nefislerine ve karanlk bulank unsurlarna uyum gsterdiler. Kutsi zlere ve mcerret zatlara muhalif oldular. Bylece, eytanlar onlarn arkadalar oldular da melekut nurundan perdelendiler.

1094 TEFSR- KEBR / TEVLT

Onlar nlerindene varsa hepsini bunlara ssl gsterdiler. nlerinde bulunan hayvani, vahi lezzetleri ve tabii ehvetleri ve arkalarnda bulunan emelleri ve ulaamayacaklar beklentileri onlara ssl gsterdiler. Azap onlara da gerekli olmutur. Ebedi bedbahtlk eklindeki lahi hkm onlar iin kanlmaz olmutur. kendilerinden nce gelip gemi olan toplumlar iinde Nebiyleri yalanlayan ve zahir ve batn Hakkdan perdelenenler iin ngrlen azap onlar da kapsamna almtr. Kukusuz, onlar hsrana denlerdi. nk asli istidat nurunu ve kesbi kemal kazancn zayi etmilerdi. Dolaysyla, ebedi helake ve sonsuz azaba uramlard. Rabbimiz!... Bizi saptranlar bize gster. Yani, perdelenmiler azaba duar olduklar zaman kendilerini saptranlara kar byk bir kin besleyerek fkelenirler ve onlarn kendilerininkinden daha iddetli bir azaba uramalarn, derekelerinden daha aa bir derekeye yuvarlatlmalarn temenni ederler. nk, onlardan dolay aalanmayla, atein acsyla, yoksunluk azabyla ve hsranla karlanmlardr. Onlar kendilerinden daha kt bir durumda ve daha aa bir mertebede olduklarn grerek rahatlamak, hnlarn dindirmek isterler. Tpk bir arkadann etkisiyle bir musibete urayan kimsenin bundan dolay o arkadana byk bir kin duyup, fkelenmesi ve o arkada o srada yannda olmad halde onu yakalayp yakmak istemesi gibi. 30- Muhakkak, Rabbimiz Allah'dr deyip, sonra dosdoru yolda yryenlerin zerine melekler iner. Onlara: Korkmayn, zlmeyin, size vaat olunan cennetle sevinin! derler. 31.32- Biz dnya hayatnda da, ahirette de sizin dostlarnzz. Gafr ve rahm olan Allah'n ikram olarak orada sizin iin canlarnzn ektii her ey var ve istediiniz her ey orada sizin iin hazrdr. Muhakkak, Rabbimiz Allahdr diyenler baka ilahn (tanrnn) varln olumsuzlayarak Allah birleyenler, yakini olarak Onu tanyp hakkyla bilenler, sonra Onun yolunda sluk etmek ve yolu zerinde sebat etmek suretiyle Onu doru istikamet zere olanlar, amellerini srf Ona has klanlar, sadece Onun rzasn elde etmek iin amel edenler, bu amelleri ilerken Ondan bakasna ynelmeyenler zerine melekler

FUSSLET SURES 1095

iner. nk hakiki tevhid, yakini iman, hakk sistem zere gerekleen sabit amel ve Ona giden yolda istikamet zere olma hususunda aralarnda uyum ve mnasebet vardr. azimetten sapmazlar, Onun rzasndan baka tarafa ynelmezler. Onun rzas iin gerekletirdikleri amellerde sapma eilimi gstermezler. Nitekim, bunlarn tam karlarnda yer alan rezillikler ehli olan perdelenmilerin nefisleri de karanlk zleri ve habis amelleri itibariyle eytanlara uyum gsterir. Bu eytanlar da onlarn zerine inerler. Korkmayn azaptan korkmayn. nk sizin zatlarnz nurlarla arnm, heyetlerin karanlklarndan syrlmtr. zlmeyin istidatlarnzn gerektirdii kemalat elden karmak endiesine kaplp zlmeyin. Sevinin sfat cennetiyle sevinin. Size vaat olunan grmeden iman ettiiniz sfat cennetiyle sevinin. Ya da kastedilen anlam udur: Onlar cem halinde tafsil haline dnerlerken melekler onlara sayg sunmak zere inerler. nk fena halinde meleklerin de baka eylerin de varl sz konusu deildir. Bylece tafsil halinde zerlerine inen melekler, telvinden korkmamalarn ve tevhide gark olmaktan dolay zlmemelerini telkin ederler. nk, vahdet ehli olan kimseler tafsile ve kesreti grme haline dndkleri zaman zlrler, hzne kaplrlar. lk karlamann tesiriyle vecde girerler. nk cem aynnda zati mahedeyi yitirmilerdir. Tafsille perdelenmilerdir. Bu durum, beka halinde Hakk ile tahkik gerekleinceye kadar devam eder. O zaman gs, Hakkn nuruyla alr. Byle kimseleri kesret vahdetten, vahdet de kesretten perdelemez. Sfat tafsilatnda zat bizzat mahede ederler. Nitekim, bu hal ile ilgili olarak yce Allah nebiysine yle hitap etmitir: Biz senin gsn ap geniletmedik mi? Belini bken ykn senden alp atmadk m? (nirah, 1.3) Sfat tecellileri makamnda bulunduunuz srada size vaat olunan ve cennetlerin btn mertebelerini kapsayan zat cennetiyle sevinin. Bizsizin dostlarnzz. Bizimle sizin aramzdaki sfat uyumu ve asli hemcinslik nedeniyle her iki cihanda da sizi severiz. Nitekim, eytanlar da perdelenmilerin dostlardrlar, nk aralarnda hemcinslik, zulmet ve bulanklkta ortaklk vardr. Orada sizin iin canlarnzn ektii her ey var. mahedeler, tecelliler, ruh, ho koku, kalc nimet gibi cannzn ektii her ey vardr orada. Yani istidadnzn gerei olan

1096 TEFSR- KEBR / TEVLT

kemal derecesine ulatnz zaman, yitirdiiniz, geride braktnz eylere zlem duymazsnz. Bilakis, cannzn ektii ve istediiniz her ey, cannzn ektii ve isteinizin gerekletii anda cennette de hemen nnzde hazr olur. kram olarak sizin iin hazrlanm olarak bulursunuz. Gafur nuruyla sizin eserlerinizin, fiillerinizin, sfatlarnzn ve zatlarnzn gnahlarn rten ve Rahim fiillerinin, sfatlarnn ve zatnn tecellileriyle size merhamet eden ve sizi onlara dntren Allahn ikram olarak onlar hazr bulursunuz. 33- (nsanlar) Allah'a aran, iyi i yapan Mslmanlardanm diyenden kimin sz daha gzeldir? ve Ben

34- yilikle ktlk bir olmaz. Sen (ktl) en gzel bir ekilde nle. O zaman seninle arasnda dmanlk bulunan kimse, sanki candan bir dost olur. 35- Buna (bu gzel davrana) ancak sabredenler kavuturulur; buna ancak (hayrdan) byk nasibi olan kimse kavuturulur. Kimin sz daha gzeldir. Yani kimin hali?... nk ok kere sz, fiil ve hal anlamnda kullanlr. Rabbimiz Allahtr, diyenler ifadesi bu kullanma bir rnek oluturmaktadr. Yani tevhidi kendilerine din yapanlar. ok mal biriktirenler helak olduyle yle diyenler hari (yani infak edenler)hadisi de bu kullanma rnektir. nsanlar Allaha aran, iyi i yapan ve Ben Mslmanlardanm diyenden yani tevhidde zn Allaha teslim eden, istikamet ve temkinle amel eden, kemale ermek iin halk Hakka arandan kimin sz daha gzeldir. Ayetin aknda Hakka ve temkine davet en baa alnmtr, nk mertebelerin en ereflisidir ve bu mertebe ilmi ve ameli kemali gerektirmektedir. Aksi takdirde, davet sahih, doru olmaz. Sahih olsa bile Allaha ynelik olmaz. Yani btn sfatlarla mevsuf zatna ynelik olmaz. nk, amel etmeyen alim davet ederse onun daveti alim sfatna, ilmi olmayan ama amel eden kimse davet ederse onun daveti Gafur ve Rahim sfatlarna, alim, amil ve arif kimse davet ederse, onun daveti de Allaha ynelik olur. yilikle ktlk bir olmaz. nk iyilik kalp makamndan kaynaklanarak kiiyi cennete, meleklerle arkadala, ktlk ise nefis makamndan kiiyi cehenneme ve eytanlarla yoldala eker. Sen (ktl) en gzel bir ekilde nle. Eer dmannn ktln

FUSSLET SURES 1097

iyilikle savma imkn varsa, onu en gzeliyle sav, en gzelinden daha aa bir iyilikle savma. En gzel iyilikten daha aa bir iyilikle savma bile tavsiye edilmezken, ktle ktlkle karlk verilmesini varn siz tasavvur edin. nk, ktlk ktlkle savulmaz. Bilakis, atee odun atldka grleir, alevlenir. Eer ktle misliyle karlk versen, nefis makamna yuvarlanm, eytana tabu olmu, atee giden yolu izlemi olursun. Arkadan ar sorumluluklarn, gnahlarn altna sokmu, onu ve kendini ktler zmresine katarak ktln artmasna sebep olarak hayrdan yz evirmi olursun. Ama ktle iyilikle karlk verdiin zaman, dmannn ktln dindirirsin, dmanln yok edersin, kendin de kalp makamnda hayr zere sabit kalrsn, cennete giden yolu izleyerek eytan kovmu ve rahman raz etmi olursun. Melekutun akna katlm, hasmnn gnahn da piman olmasn salayarak silmi olursun. Eer dmannn ktlne iyiliin en gzeliyle karlk verirsen rahmet balamnda rahimi sfatn huzuruna uygun davranm olursun. Allahn sfatlarna uygun olarak insaf ve adaleti gzettiin iin ceberut ehlinden olursun. Zatndan hasmna rahmet aktrsn. Bunun neticesinde sanki candan bir dost olur. Bir mnasebetle Hz. Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Eer O yce yaratcnn zuhur etmesi caiz olsayd, kesinlikle hilm suretinde zuhur ederdi. Kukusuz, bu erefli haslet ve bu byk fazilete ancak sabredenler kavuturulur. Allahla beraberlie sabreden, dmann yanlmasyla ayaklar kaymayan, bu davrann Allahdan kaynaklandn bilen, Allaha tevekkl eden, Onun hilmiyle sfatlanan veya Onun emrine uygun hareket eden kimseler buna kavuturulur. Buna ancak byk nasibi olan kimseler kavuturulur. Allahn ahlakyla ahlaklandklar iin Allah tarafndan kendilerine hayrdan byk nasip bahedilenler bu erdeme kavuturulur. 36- Eer eytandan gelen kt bir dnce seni drtecek olursa, hemen Allah'a sn. nk O, iitendir Semidir, bilen Alimdir. 37- Gece ve gndz, gne ve ay O'nun yetlerindendir. Eer yalnz Ona ibadet etmek istiyorsanz, gnee de aya da secde etmeyin. Onlar yaratan Allah'a secde edin! 38- Eer insanlar kibirlenerek byklk taslarlarsa (bilsinler ki) Rabbinin yannda bulunan (melekler) hi usanmadan, gece gndz O'nu tesbih ederler.

1098 TEFSR- KEBR / TEVLT

39- Onun ayetlerinden biri de arz hkmne boyun emi hayet halinde grmendir. Biz onun zerine suyu indirdiimiz zaman, harekete geip kabarr. Ona can veren, elbette lleri de diriltir. O, her eye kadirdir. 40- yetlerimiz hakknda doruluktan ayrlp erilie sapanlar bize gizli kalmaz. O halde, atein iine atlan m daha iyidir, yoksa kyamet gn gvenle gelen mi? Dilediinizi yapn! Kukusuz O, yaptklarnz grmektedir. 41- Kendilerine Kitab geldiinde onu inkr edenler (phesiz bunun sonucuna katlanacaklardr). Halbuki O, Azz bir Kitabdr. Eer eytandan gelen kt bir dnce seni drtecek olursa eer eytan ktle ktlkle karlk vermeni telkin ederse, intikam alman ynnde bir vesvese verirse, fkenden kaynaklanan bir heyecana kaplrsan hemen Allaha sn. Hemen Allaha dn, eytann errinden ve vesvesesinden Onun huzuruna sn. Kendi fiillerinden ve sfatlarndan syrlmak, kendi gcnden ve kuvvetinden uzaklap Allahta fena bulmak suretiyle eytann drtsn bertaraf et. nk O, Semidir. inden geen nefsinin dncelerini ve senin szlerini iitir. Aliymdir. Niyetlerini, gizlediin hallerini bilir. Onun ayetlerindendir ktlklerin kucana dmeniz, eytann vesveselerini kabul etme istidadna sahip olmanz iin nefsin nuru rten sfatlaryla zuhur etmesinden kaynaklanan nefis zulmeti gecesi, gzelliklerle sevinmeniz, ktlkleri savmanz, vesveseleri kabul etmeye kar korunakl hale gelmeniz, eytann frmelerinden yz evirmeniz iin ruhun klarnn kalpten nefse yansmasyla gerekleen nur gndz, ruh gnei ve kalp ay Onun iaretlerindendir. Gneesecde etmeyin. Gnete fena bulmak, onun yannda durup teye gememek ve onun yznden Hakktan perdelenmek suretiyle ona ve aya , faziletler ve kemalat yannda durarak ve sfat cennetlerine snarak secde etmeyin. Onlar halk eden (yaratan) Allaha secde edin. zatta fena bularak Ona secde edin. Eeriseniz. Eer muvahhitler iseniz, ibadeti sadece Ona has klm, Ondan bakasna kulluk sunmam, mriklerden ve perdelenmilerden olmam iseniz. Eerkibirlenerek byklk taslarlarsa benlik ve azgnlk yznden Onda fena bulmaktan yz evirip byklenirlerse, nefsin sfatlar ve dmanlkla stnlk taslamaya kalkarlarsa Rabbinin

FUSSLET SURES 1099

yannda bulunanlar ne gemi ve Onda fena bulmu olanlar Onu tesbih ederler. Arnmak, srekli olarak zatlarnn ve sfatlarnn perdelerinden syrlmak suretiyle tafsil makamnda rtnme gecelerinde ve cem makamnda tecelli gndzlerinde hi usanmadan onu tesbih ederler. nk Allah ile kaimdirler ve zati muhabbetle zikrederler. Ayetlerimiz hakknda doruluktan ayrlp erilie sapanlar sapmaya meyledenler, hakk yoldan ayrlp batl yola ynelerek erilenler, Hakdan perdelendikleri iin ayetlerimizi Hakdan bakasna nispet edenler, onlar nefisleriyle okuduklar iin ondan ancak sfatlarna uygun den eyleri anlayanlar bize gizli kalmaz. Biz onlardan gizli olsak da onlar bizden gizli deildirler. Halbuki O, Azz (esiz) bir Kitabdr. Kt niyetle eriilmesi imknszdr, habis ve perdelenmi nefislerin dokunup anlamalarna, tahrif etmelerine, batl ehlinden birinin ona muttali olup iptal etmesine kar korunmutur. nk bu Kitab, esizdir onlarn akllarnn kapasitesinin ok uzandadr. 42- Ona nnden de ardndan da btl gelemez. O, hikmet sahibi Hakiymden, ok vlen Hamdden indirilmitir. 43- (Raslum!) Sana sylenen, senden nceki Rasullere sylenmi olandan baka bir ey deildir. Elbette ki senin Rabbin, hem mafiret sahibi hem de ac bir azap sahibidir. 44- Eer biz onu, yabanc dilden bir Kur'an klsaydk, diyeceklerdi ki: Ayetleri tafsilatl ekilde aklanmal deil miydi? Arab'a yabanc dilden (kitap) olur mu? De ki: O, inananlar iin doru yolu gsteren bir klavuzdur ve ifadr. nanmayanlara gelince, onlarn kulaklarnda bir arlk vardr ve Kur'an onlara kapaldr. (Sanki) onlara uzak bir yerden barlyor (da Kur'an'da ne sylendiini anlamyorlar.) 45- And olsun biz Musa'ya Kitab' verdik, onda da ayrla dld. Eer Rabbinden bir sz gemi olmasayd, aralarnda derhal hkmedilirdi (ileri bitirilirdi). Onlar Kur'an hakknda derin bir phe iindedirler. 46- Kim iyi bir i yaparsa, bu kendi lehinedir. Kim de ktlk yaparsa aleyhinedir. Rabbin kullara zulmedici deildir. 47- Kyamet gnnn bilgisi, O'na havale edilir. O'nun bilgisi dnda hibir meyve (ekirdei) kabuunu yarp kamaz, hibir dii gebe kalmaz ve dourmaz. Allah onlara: Ortaklarm nerede! diye seslendii gn: Buna dair bizden hibir ahit olmadn sana arz ederiz, derler.

1100 TEFSR- KEBR / TEVLT

48- Bylece nceden yalvarp durduklar onlardan uzaklamtr. Kendilerinin kaacak yerleri olmadn anlamlardr. 49- nsan, hayr istemekten usanmaz. Fakat, kendisine bir ktlk dokunursa hemen mitsizlie der, zlverir. 50- And olsun ki, kendisine dokunan bir zarardan sonra biz ona bir rahmet tattrrsak: << Bu, benim hakkmdr, kyametin kopacan sanmyorum, Rabbime dndrlm olsam bile muhakkak O'nun katnda benim iin daha gzel eyler vardr,>> der. Biz, inkr edenlere yaptklarn mutlaka haber vereceiz ve muhakkak onlara ar azaptan tattracaz. 51- nsana bir nimet verdiimiz zaman (bizden) yz evirir ve yan izer. Fakat ona bir er dokunduu zaman da yalvarp durur. 52- De ki: Ne dersiniz, eer o (Kur'an), Allah tarafndan ise siz de onu inkr etmiseniz o zaman (Hakkdan) uzak bir ayrla denden daha sapk kim vardr? 53- nsanlara ufuklarda (afaklarda) ve kendi nefislerinde yetlerimizi gstereceiz ki onun (Kuran'n) Hakk olduu, onlara iyice belli olsun. Rabbinin her eye ahid olmas, yetmez mi? 54- Dikkt edin! Muhakkak onlar, Rablerine kavuma konusunda phe iindedirler. Dikkt edin! Bilesiniz ki O, her eyi (ilmiyle) kuatmtr. Onlarn batl inanlarnn Kurana ulap bulandrmasna da imkn yoktur. nk Onabatl gelemez. Hibir ynden. Ne hakk ynnden gelir de ondan daha beli, doru ve Hak oluu bakmndan ondan daha salam bir eyle onu iptal eder, ne de halk ynnden. Yani insanlar da onu tevil ederken ilhada sapmak suretiyle onu iptal edemezler, tahrifat yaparak deitiremezler. nk o, levhte sabit ve deimezdir, Hak cihetinden korunmaktadr. Nitekim, yle buyurmutur: Kur'an' kesinlikle biz indirdik; elbette onu yine biz koruyacaz. (Hicr, 9) De ki: O, mminler iin doru yolu gsteren bir klavuzdur ve ifadr. Yani gaybe inanan, grmeden iman eden mminleri Hakka ileten bir rehberdir. Marifeti onlara gsterir. Onlar iin, nifak ve irk gibi kalp hastalklarndan kurtaran bir ifa kaynadr. Yani nazari ve ameli olarak Hakk onlara gsterir, retir ve onlar arndrr. Kfirlere gelince perdelenmiler ise onu duyup anlayamazlar. Bilakis, onlara kark ve anlalmaz gelir. nk gafletin istilasna uramlardr. Tabii

FUSSLET SURES 1101

rtler ve bedeni heyetler kalplerinin iitme ve grme duyularn kapatmtr. Kuran onlarn kalplerine nfuz etmez. Onlar da Kurann farkna varp alglamazlar. Onunla gafletten uyanmazlar. Tpk uzaktan seslenen, ama sesi duyulmayan biri gibi bakakalrlar Kurana. nk Hakkn idrak edilmesini ve grlmesini salayan nurun kaynandan uzaktrlar. Heyuli karanlklara dalmlardr. nsanlara ufuklarda ve kendi nefislerinde ayetlerimizi gstereceiz. mmkn nitelikli varlklar ve halleri zerindeki tasarruflarmza bakmaya onlar muvaffak klacaz ki onun (Kurann) gerek olduu,onlara iyice belli olsun. stidlal, yakin ve kant yoluyla bunu anlasnlar ki Kuran haktr. Rabbinyetmez mi? bu gerei mahede eden ayan ehli iin Rabbinin her eye ahit olmas hazr ve muttali olmas yetmez mi? Yani rabbinin varlklarn mazharlarndan mahede edilmesi, dolaysyla bakasnn deil sadece Onun hak ve sabit oluunun anlalmas yetmez mi ki fiillerinden delillere veya sfatlarnn tecellilerinin araclna bavuruluyor? Bu, sluk ncesi cezbe ile aa karlan perdelenmiin halidir. nceki ise vuslat iin cehd eden, seven salikin halidir. Dikkt edin! Muhakkak onlar Rablerine kavuma konusunda phe iindedirler. nk onlar varlktan dolay var edenden, mahluktan dolay yaratandan perdelenmilerdir. Bilesiniz ki O, her eyi kuatmtr. Hibir ey Onun kuatmasnn dna kamaz. Aksi takdirde var olamaz. nk, her eyin hakikti Onun ilminin ayndr. Her eyin varl Onunladr. Onun ilmi zatnn ayndr. Zat varlnn ayndr. Dolaysyla hibir ey Onun ihatasnn dnda deildir. nk Ondan bakasnn ayn ve zat varl sz konusu deildir her ey fanidir. Onun vechi hari, her ey helak olacaktr. Nitekim, yle buyurmutur: Ne varsa, hepsi fanidir. Yalnz, O, ZlCelal vel ikram olan Rabbinin vechi bki kalacak. (Rahman, 26.27)

1102 TEFSR- KEBR / TEVLT

R SURES 1103

R SURES
BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Ha. Mm. 2- Ayn. Sn. Kaf. 3- Azz ve Hakm olan Allah, sana ve senden ncekilere de ite byle vahyeder. 4- Semavatda (gklerde) ve arzda (yerde) ne varsa hepsi O'nundur. O, ok yce Aly dir, azametli Azmdir . 5- Neredeyse yukarlarndan semalar da (gkler de) atlayacak! Melekler de Rablerini hamd ile tesbih ediyorlar ve arzdakiler (yerdekiler) iin mafiret diliyorlar. Dikkat edin! Allah ok balayan afur, ok esirgeyen Rahiymdir. 6- Allah'dan baka dostlar edinenleri Allah daima gzetlemektedir. Sen onlara vekil deilsin. 7- ehirlerin anas (olan Mekke'de) ve onun evresinde bulunanlar uyarman ve asla phe olmayan toplanma gnyle onlar korkutman iin, sana byle Arapa bir Kur'an vahyettik. (nsanlarn) bir blm cennette, bir blm de lgn alevli atetedir. 8- Allah dileseydi onlar bir tek millet yapard. Fakat O, dilediini rahmetine kavuturur; zalimlerin ise hibir dostu ve yardmcs yoktur. Ha. Mm. Ayn. Sn. Kaf. Yani Hak, Muhammedle (s.a.v) zuhur etti. lminin zuhur etmesi kalbinin selameti iledir. u halde Hak, zahir ve batn olarak Muhammeddir. lim de Muhammedin kalbinin eksiklikten ve ayptan beri olmas, selamette olmasdr. Yani kmil oluu, perdelerden syrlp akta olmasdr. nk kalbin arnmas ilmin zuhur etmesidir. te byle senin mazharnda gerekleen bu zuhur gibi ve de onun ilminin senin kalbinde zuhur etmesi gibi Sana ve senden

1104 TEFSR- KEBR / TEVLT

ncekilerevahyeder. Sana ve senden nceki Nebiylere byle vahyeder. Allah btn sfatlaryla mevsuf olan Allah Azizdir. Celal perdeleriyle, sfatlarnn rtleriyle eriilmezdir. Hakimdir. Kemal istidatlara gre zuhur eder. Btn kullar, istidatlarn kabul etmelerine gre araclar ve mazharlar vastasyla hidayete erdirir. Semalarda (gklerde) ve arzda (yerde) ne varsa hepsi Onundur. Her ey Onun sfatlarnn mazharlar, mlknn, malikiyetinin suretleri ve fiillerinin mahalleridir. O, Alydir Varlklarn suretleriyle snrlandrlmaktan, yine varlklarn aynleriyle taayyun etmekten ycedir.Aziymdir. varlklar Onun saltanat, karsnda bzlrler, klrler, azameti karsnda dalp yok olurlar. Neredeyse yukarlarndan semalar da (gkler) atlayacak! azametinin tecellilerinden etkilendikleri iin kahrnn ve saltanatnn ycelii karsnda tuz buz olup dalacaklar neredeyse! Melekler de mcerret akllardan ve tedbir edici nefislerden oluan melekler de tesbih ediyorlar Onun zatn tenzih ediyorlar. Kendi zatlarndan tecerrt ederek kendi sfatlarnn kemalatyla Ona hamdediyorlar. Arzdakiler (yeryzndekiler) iin mafiret diliyorlar. Teklik huzurundan feyizlendikleri nurlar onlarn aynlar ve varlklar zerine indiriyorlar. Dikkat edin! Allah ok balayan afurdur. Meleklerden ve insanlardan herkesin zatlarnn karanlklarn zatnn nuruyla rter. ok esirgeyen Rahiymdir. sfatlarnn tecellileriyle kemalat onlarn varlklarnn zerine indirir. Ondan bakas bunu yapamaz. Allah dileseydi onlar bir tek millet yapard. Kudretine dayal olarak tmnn ftrat zere birleen muvahhitler olmalarn salard. Fakat Onun ii, hikmete dayanr. Bu yzden bazlarnn adil muvahhidler, bazlarnn ise zalim mrikler olmasn dilemitir. Nitekim, bir ayette yle buyurmutur: Onlar ihtilafa dmeye devam edecekler. (Hud, 118) ki mertebeler ayrsn, mutluluk saidlik ve aklik bedbahtlk tahakkuk etsin, dnya ve ahiret, cennet ve cehennem dolsun ve her biri iin ehil olanlar belirginlesin, dzen kurulsun ve her ey dzenli bir ekilde akn srdrsn. 9- Yoksa onlar Ondan baka veliler mi (dostlar m) edindiler? te Allah, veli (dost) yalnz Odur. O, lleri diriltir. O, her eye kadirdir.

R SURES 1105

10- Ayrla dtnz herhangi bir eyde hkm vermek, Allah'a mahsustur. te, bu Allah, benim Rabbimdir. O'na tevekkl ettim ve O'na ynelirim. 11- O, semavat (gkleri) ve arz (yeri) ftratlarna gre yaratandr. Size kendinizden eler, hayvanlardan da (kendilerine) eler yaratmtr. Bu suretle oalmanz salamtr. O'nun benzeri hibir ey yoktur. O iiten Semdir, gren Basirdir. 12- Semavatn (gklerin) ve arzn (yerin) anahtarlar O'nundur. Dilediine rzk bol verir, dilediinden de ksar. O, her eyi bilendir. 13- Dini ayakta tutun ve onda ayrla dmeyin diye Nuh'a tavsiye ettiini, sana vahyettiimizi, brahim'e, Musa'ya ve sa'ya tavsiye ettiimizi Allah size de din kld. Fakat kendilerini ardn bu (din), Allah'a ortak koanlara ar geldi. Allah, dilediini kendisine seer ve Ona ynelenleri de doru yola kendisine iletir. 14- Onlar kendilerine ilim geldikten sonra, sadece aralarndaki ekememezlik (hasedlik, kskanlk) ihtiras yznden ayrla dtler. Eer belli bir sreye kadar Rabbinden bir (erteleme) sz gemi olmasayd, aralarnda hemen hkm verilirdi. Onlardan sonra kitaba vris klnanlar da onun hakknda derin bir phe iindedirler. Yoksa onlar Allahdan baka veliler mi (dostlar m) edindiler? Allahdan bakalarnn hakiktte bir dostluklar, velayetleri olamaz. nk onlarn kudretleri, kuvvetleri, daha dorusu varlklar yoktur. Halbuki veli (dost), yalnz Allahdr. Bakasnn dostluu sz konusu olamaz. nk Allah her eyin zerinde velayet, hakimiyet, saltanat ve egemenlik gcne sahibdir. O diriltendir, g yetirendir. Bakasnn Onun zerinde velayeti olabilir mi? Ona dayandm fiillerden fena bularak Ona tevekkl ettim. Bu yzden, sizin fiillerinize kendi fiillerimle karlk vermem. Ve Ona ynelirim. Sfatlarmdan fena bularak sadece Ona ynelirim. Sizin nefislerinizin sfatlarna mukabil, kendime ait herhangi bir sfatla zuhur etmem. Onun benzeri hibir ey yoktur. Her ey Onda fani bulur, helak olur. eylik ve varlk bakmndan hibir ey Ona benzemez. O, Semdir. iten herkes Onunla iitir. Basirdir grendir cem ve tafsil halinde gren herkes Onunla grr. Zatyla herkese fena buldurur ve sfatlaryla yeniden var eder. Rzklarn anahtarlar, mlk ve melekutun hazineleri Onun elindedir. lmi uyarnca kullarndan dilediinin rzkn zenginlik ve fakirlikteki maslahatlar uyarnca arttrr, dilediini ksar.

1106 TEFSR- KEBR / TEVLT

Sizedin kld. Btn nebiylere ikame etmelerini, zerinde birlemelerini, ayrla dmemelerini emrettii mutlak dini sizin iin de yasalatrd. Bundan maksat, dinin asl, temelidir, yani tevhid, adalet ve ahiret ilmidir ki, Allaha ve ahiret gnne iman olarak ifade edilmitir. Maslahatn gerei olarak zerinde ihtilaf edilen veya farkllk arz eden eriatlarn teferruatlar bu kapsamda deildir. taatlerin vaz, ibadetlerin ekli, muamelelerin kurallar gibi. Nitekim, yce Allah bu hususa iaret ederken yle buyuruyor: Her birinize bir erat ve bir yol verdik. (Maide, 48) Buna gre dinul kayyim (dosdoru din), deimez bilgi ve amellere taalluk eder, eriat ise, deiken kaide ve vaziyetlere taalluk eder. Allaha ortak koanlara ar geldi. Bakasnn yannda durup teye gemedikleri iin Haktan perdelenenlere kendilerini ardn tevhid ar geldi. nk onlar fke ehlidirler, gazabn ve kahrn mazhardrlar. Yce Allahn srf inayetiyle ve yaln meiyetiyle setii kimi perdelenmilerden ya da yce Allahn sluk ve cehde ile kendisine ynelmeye, evk ve muhtalkla kendisinde seyretmeye muvaffak kld, yznn nuruyla ve zatnn cemaliyle hidayete erdirdii muhiplerden deildirler. Dolaysyla, yce Allah mahbuplar sluk ve riyazetten nce ilk seimle kendisine cezp etmitir. Muhipleri ise kendisinde sluk etmeye ve riyazetle seilmeye muvaffak kldktan sonra cezp etmitir. Perdelenmileri ise, haklarnda verdii ilk hkmn gerei olan ebedi bedbahtlk uyarnca kapsndan kovmu, yanndan uzaklatrmtr. 15- te onun iin sen (tevhide) dvet et ve emrolunduun gibi dosdoru ol. Onlarn hevalarna uyma ve de ki: << Allah'n Kitab'dan indirdiine iman ettim ve aranzda adaleti gerekletirmekle emrolundum. Allah bizim de Rabbimiz, sizin de Rabbinizdir. Bizim amelimiz (ilediklerimiz) bizimdir, sizin ameliniz (iledikleriniz) de sizedir. Aramzda tartlabilecek bir delil yoktur. Allah hepimizi bir araya toplar, dn de O'nadr. >> 16- Daveti kabul edildikten sonra, Allah hakknda tartmaya girenlerin delilleri, Rableri katnda botur. Onlar iin bir gazap, yine onlar iin etin bir azap vardr. 17- Kitab' ve mizan Hakk olarak indiren Allah'tr. Ne biliyorsun, belki de kyamet saati yakndr!

R SURES 1107

18- Ona inanmayanlar, onun abuk kopmasn isterler. man edenler ise ondan korkarlar ve onun Hakk olduunu bilirler. yi bilin ki, kyamet gn hakknda tartanlar derin bir sapklk iindedirler. 19- Allah kullarna ltufkr Latiyfdir, dilediini rzklandrr. O kuvvetli Kaviy, gl Azzdir. te dinde yaanan bir ayrlktan dolay sendavet et tevhide ve dosdoru ol Allah ile tahakkuk etmede dosdoru ol ve Ona hakkyla kulluk et. Bu srada temkin zere ol. Onlarn inkrlar ve sana uymada ayak srtmeleri karsnda nefsinin bir sfatla zuhur etmesine izin verme. Onlarn hevalarna uyma. Telvin neticesi eitlenmi dncelerine hevalarna uyma. Aksi takdirde seni saptrrlar. De ki: Allah'n Kitab'dan indirdiine iman ettim. Btn Nebiylerin kemalatna muttali oldum, ilimlerini, makamlarn ve ahlaklarn kendimde topladm. Bylece, tevhidim eksiksiz oldu. Sevgimin kemalinden dolay Habib oldum. Kendi iimde kkletim. Dolaysyla, adaletim tamamland. Aranzda adaleti gerekletirmekle emrolundum. Allah bizim de Rabbimiz, sizin de Rabbinizdir. ifadesinin anlam budur. Bu, tevhid ve tahkik makamnda sabitlemenin ifadesidir. Bizim amellerimiz (ilediklerimiz) bize, sizin amelleriniz (iledikleriniz) de sizedir. Burada da istikametin ve adalette temkinin suretine iaret ediliyor. Aramzda tartabilecek bir konu yoktur. Bu da eksiksiz muhabbet ve safla iarettir. nk tevhid makam onlara ayn gzle bakmay gerektirir. Allah hepimizi bir araya toplar. Byk kyamet gn ve fena halinde hepimizi bir araya getirir. Dn de Onadr. Sonunda cezay, amellerin karln grmek iin Ona dnlecektir. Allah hakknda tartmaya girenler nefisleriyle perdelendikleri iin. Daveti kabul edildikten sonra Ona teslim olunduktan ve dinine boyun eildikten, ksacas tevhid ilkesi ftri selametle kabul edildikten sonra Allah hakknda tartmaya girenlerin delilleribotur. nk onlarn nefislerinden kaynaklanmaktadr. Allah katnda bir asl, dayana yoktur. Onlar iin bir gazap vardr. Onlar kendi fkeleriyle zuhur etmeleri itibariyle bunu hakk etmilerdir. Yine onlar iin etin bir azap vardr. yoksunluklar nedeniyle etin bir azaba duar olacaklardr. KitabHakk ile indiren Allahdr. Tevhid ilmini muhabbet ile indirmitir. nk muhabbet onun hak edilmesini gerektirmitir. Bu yzden bu ona ait bir haktr. Mizan indirmitir. Yani adaleti. Ruhta tevhid ilmi, kalpte muhabbet ve nefiste adalet gerekletii zaman Allahta fena bulma ve byk kyamet yakn olur.

1108 TEFSR- KEBR / TEVLT

Allah kullarna ltufkrdr. Kemalatlarn onlara ulatrmay, kemalatn ulamas iin gerekli sebepleri hazrlamay, kendilerini kemale yaklatran amelleri ilemelerini mmkn klan aralar tedbir etmek suretiyle onlara ltufta bulunur. Dilediini rzklandrr. Dilediini geni ilimle rzklandrr. stidadn hazrlam olmas hasebiyle inayetine gre diledii kimseyi ilim sahibi klar. O, Kaviydir...kuvvetlidir, kahredicidir. Azzdirgldr, mutlak galiptir. Dilediini de adaleti ve hikmeti uyarnca alkoyar. Herkesin ltuf ve kahrdan bir pay vardr. Kimse bunun dnda deildir. Sadece istidatlar, sebepler, ameller ve hallere gre nasipler deiiktir. 20- Kim ahiret kazancn istiyorsa, onun kazancn arttrrz. Kim de dnya krn istiyorsa ona da dnyadan bir eyler veririz. Fakat onun ahirette bir nasibi olmaz. 21- Yoksa onlarn, Allah'n izin vermedii bir dini getiren ortaklar m var? Eer erteleme sz olmasayd, derhal aralarnda hkm verilirdi. phesiz, zalimlere can yakc bir azap vardr. 22- Yaptklar eyler balarna gelirken zalimlerin, korkudan titrediklerini greceksin. man edip iyi iler yapanlar da cennet bahelerindedirler. Rablerinin yannda onlara diledikleri her ey vardr. te byk ltuf budur. 23- te Allah'n, iman eden ve iyi iler yapan kullarna mjdeledii nimet budur. De ki: Ben buna karlk sizden kurba akrabalk sevgisinden baka bir cret istemiyorum. Kim bir iyilik ilerse onun sevabn fazlasyla veririz. Muhakkak, Allah balayan, krn karln verendir. Kim ahiret kazancn istiyorsa kim, ltuf ve tevecchteki nasibinin artmas ve Hakka ynelip yaknlk alanna girmesi iin iradesinin gcyle ve talebinin iddetiyle ahiret kazancnn artmasn istiyorsa onun kazancn arttrrz. nasibini oaltrz ve ahiretinin ve dnyasnn halini dzeltir, slah ederiz. nk dnya ahiretin altndadr. Dnya ahiretin glgesi, numunesi ve ona tabi olan suretidir. Kim de dnya krn istiyorsa hevasna uyarak sfli cihete yneliyorsa, ilgisi kahrdaki nasibinin artmasna ve haktan uzaklamasna doruluyorsa ona da dnyadan bir eyler veririz. Dnyadan nasibi olan, onun iin taksip edilip takdir edileni veririz; fazladan bir ey vermeyiz. Fakat onun ahirette bir nasibi olmaz. nk ahiretten yz evirmitir. lgisi daha

R SURES 1109

aa olann zerinde younlam, onun yannda durup teye gememitir. Onu daha erefli ve daha stn olan iin bir perde klmtr. Daha geni olan nasibe srt evirmitir. Ahiretin daha geni nasibini kabul etmek iin kendini donatp hazrlamamtr. Onu elde edecek istidad edinmemitir. nk asl olan teferruat olana tabi olmaz. De ki: Ben buna karlk sizden akraba (ehlibeyti) sevgisinden baka bir cret istemiyorum. Bu cmlenin orijinalindeki istisna mnkati (ncesinin hkmnden kopuk)dur. Kurba (akraba) ifadesinin orijinalinin fl kurba bandaki f harfi cerri ise takdiri bir ifadeyle ilintilidir. Yani akrabalar iin geerli olan sevgiyi grmek isterim. Bu, creti kesin olarak olumsuzlamaktadr. nk akrabalar sevmenin semeresi kendilerine dnktr, kendilerinin kurtuluuna vesile olmaktadrlar. Sevgi ruhi bir uyumu gerektirir, bu da hairde bir arada olmalarn salar. Nitekim, Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Kii sevdiiyle beraber harolunur. Bu yzden akrabalar (ehli beyti) sevmenin Hz. Rasulullah (s.a.v) iin bir ecir olmas doru deildir. yle ki: Ruhu bulanm, mertebe olarak da ehlibeytten uzak bir kimsenin onlar hakikt olarak sevmesine imkn yoktur. Bunun yannda, ruhu nurlanm, Allah bilen, tevhid ehlinden olup Allah seven birinin de onlar sevmemesi imknszdr. nk onlar, Nbvvetin ehlibeytidirler. Velayet ve ftvvetin (yiitliin) madenleridirler. Daha ilk lahi inayet kapsamnda sevilmi mahbublardr. En yce mahal iin terbiye edilmilerdir. Ancak, Allah ve Rasulunu seven, Allah ve Rasulu tarafndan sevilenler onlar (ehli beyti) sevebilirler. Eer onlar, yaratln banda Allah tarafndan sevilmi olmasalard Rasulullah (s.a.v) onlar sevmezdi. nk Rasulullahn (s.a.v) sevgisi, cem aynnda oluundan sonraki tafsil suretinde Allah sevgisinin aynsdr. Burada kastedilen ehlibeyt, biraz sonra yer vereceimiz hadiste zikredilen drt kiidir. nk Rasulullahn (s.a.v) baka ocuklar da vard. Kan ba itibariyle onlarla ayn derecede olan baka akrabalar da vard ve bunlar zikredilmemilerdir. mmetini onlar sevmeye tevik etmemitir. Ama hadiste zikredilen bu drt kiiyi sevmeye tevik etmitir. Evet, sadece bu drt kiiyi zikretmitir. Rivayet edilir ki bu ayet nazil olunca Sahabeler dediler ki: Ya Rasulallah! Sevmekle ykml olduumuz bu akrabalarn kimlerdir? Buyurdu ki: Ali, Fatma, Hasan, Hseyin ve onlarn evlatlar. te yandan akrabalk miza uyumunu, bu da ruhani aynilii gerektirir. Bu yzden onlarn neslini devam ettiren,

1110 TEFSR- KEBR / TEVLT

onlarn hidayetine tabi olan evlatlar da onlarn hkmndedir. Bu nedenle, onlara iyilik etme, onlar mutlak olarak sevme tevik edilmi, onlara zulmedip eziyet etme de yasaklanmtr. Onlara iyilik edenlere vaatte, onlara zulmedip eziyette bulunanlara da azap tehdidinde bulunulmutur. Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Benim ehlibeytime zulmeden, evladmdan dolay bana eziyet eden kimseye cennet haram klnmtr. Kim Abdulmuttalibin ocuklarndan birine bir iyilik etse, bunun karln almazsa, kyamet gn benimle karlatnda iyiliinin karln ben veririm. Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Kim al-i Muhammed sevgisiyle lrse, balanm olarak lr. Haberiniz olsun! Kim al-i Muhammed sevgisiyle lrse, tevbe etmi olarak lr. Haberiniz olsun! Kim al-i Muhammed sevgisiyle lrse mmin olarak lr. Haberiniz olsun! Kim al-i Muhammed sevgisiyle lrse iman kmil bir ehid olarak lr. Haberiniz olsun! Kim al-i Muhammed sevgisiyle lrse, lm melei. Sonra mnker ve nekir isimli melekler onu cennetle mjdeler. Haberiniz olsun! Kim al-i Muhammed sevgisiyle lrse, cennete gtrlrken, tpk gerdee giren damat gibi sslenir. Haberiniz olsun! Kim al-i Muhammed sevgisiyle lrse kabrinde cennete bakan iki kap alr. Haberiniz olsun! Kim al-i Muhammed sevgisiyle lrse Allah onun kabrini rahmet meleklerinin ziyaretgh yapar. Haberiniz olsun! Kim al-i Muhammed sevgisiyle lrse snnet ve cemaat zere lr. Bilesiniz ki, kim al-i Muhammed nefretiyle lrse kyamet gn alnnda Allahn rahmetinden mitsizdir yazs olduu halde getirilir. Bilesiniz ki, kim al-i Muhammed nefretiyle lrse kfir olarak lr. Bilesiniz ki, kim al-i Muhammed nefretiyle lrse cennetin kokusunu alamaz. Kim bir iyilik ilerse al-i Rasulu sevmek suretiyle bir iyilik ilerse sevabn fazlasyla veririz. Onlarn yolunu izlemesini salayarak ona ltufta bulunuruz. nk bu sevgi ancak istidadn safl, ftratn salaml ile mmkndr. Bu da onlara en gzel ekilde tabi oluu, mahede makamna ynelik hidayetlerini kabul edii gerektirir. Bunun neticesinde ehlibeyt sevgisine sahip kii velayet ehlinden olur, kyamet gn onlarla birlikte harolunur.

R SURES 1111

Muhakkak, Allah balayan afurdur. Ehlibeyti sevenlerin sfatlarnn zulmetini nuruyla giderir. ekurdur krn karln verendir. Ehlibeyte uyum gsterenlerin, onlar sevenlerin abalarnn karln, iyiliklerini katlayarak verir. Onlarla uyumlu olmalar iin sfat tecellileri araclyla kemalatn onlarn zerine aktr. 24- Yoksa onlar, (senin iin) Allah'a kar yalan uydurdu mu derler? Allah dilerse senin kalbini de mhrler. Ve Allah btl yok eder; szleriyle hakk ortaya koyar. phesiz O, kalplerde olanlar bilendir. 25- O, kullarnn tevbesini kabul eden, ktlkleri balayan ve yaptklarnz bilendir. 26- Allah, iman edip iyi iler yapanlarn tevbesini kabul eder, ltfundan onlara, fazlasn verir. Kfirlere gelince, onlara da etin bir azap vardr. 27- Allah kullarna rzk bol bol verseydi, yeryznde (arzda) azarlard. Fakat O, (rzk) diledii lde indirir. nk O, kullarnn haberini alandr, onlar grendir. 28- O, (insanlar) umutlarn kestikten sonra, yamuru indiren, rahmetini her tarafa yayandr. O, hakiki dosttur, vlmeye lyk olandr. 29- Semavat gkleri), arz (yeri) ve bunlarn iine yayp rettii canllar yaratmas da O'nun delillerindendir. O diledii zaman bunlar bir araya toplamaya da kadirdir. 30- Banza gelen herhangi bir musibet, kendi ellerinizle iledikleriniz yzndendir. (Bununla beraber) Allah ounu affeder. 31- Arzda (O'nu) ciz brakamazsnz. Allah'dan baka bir veliniz (dostunuz) ve bir yardmcnz da yoktur. 32- Denizde dalar gibi akp gidenler (gemiler) de O'nun (varlnn) delillerindendir. 33- Dilerse O, rzgr durdurur da onun (denizin) stnde kalakalrlar. Elbette bunda ok sabreden, ok kreden herkes iin ibretler vardr. 34- Yahut yaptklar yznden onlar helk eder. Birounu da affeder (kurtarr).

1112 TEFSR- KEBR / TEVLT

35- Bylece yetlerimiz zerinde tartanlar, kendilerine kaacak bir yer olmadn bilsinler. 36- Size verilen ey, yalnzca dnya hayatnn geimliidir. Allah'n yannda bulunanlar ise daha iyi ve daha sreklidir. Bu mkfat, iman edenler ve Rablerine dayanp gvenenler iindir. 37- Onlar, byk gnahlardan ve hayaszlktan kanrlar; kzdklar zaman da kusurlar rtp balarlar. 38- Yine onlar, Rablerinin davetine icabet ederler ve salt (namaz) ikame ederler. Onlarn ileri, aralarnda danma iledir. Kendilerine verdiimiz rzktan da harcarlar. 39- Bir hakszla uradklar zaman, yardmlarlar. 40- Bir ktln cezas, ona denk bir ktlktr. Kim balar ve bar salarsa, onun mkfat Allah'a aittir. Dorusu O, zalimleri sevmez. 41- Kim zulme uradktan sonra hakkn alrsa, artk onlara yaplacak bir ey yoktur. 42- Ancak insanlara zulmedenlere ve arzda (yeryznde) haksz yere taknlk edenlere ceza vardr. te ackl azap bunlaradr. 43- Kim sabreder ve affederse phesiz bu hareketi, yaplmaya deer ilerdendir. 44- Allah kimi saptrrsa, bundan sonra artk onun hibir dostu yoktur. Azab grdklerinde zalimlerin: Dnecek bir yol var m? dediklerini grrsn. 45- Atee arz olunurlarken onlarn, zilletten balarn ne eerek gz ucuyla gizli gizli baktklarn greceksin. man edenler de: te asl ziyana urayanlar, kyamet gn kendilerini ve ailelerini ziyana sokanlardr, diyecekler. Kesinlikle biliniz ki, zalimler, srekli bir azap iindedirler. 46- Onlarn Allah'dan baka kendilerine yardm edecek hibir dostlar yoktur. Allah kimi saptrrsa artk onun kurtulua kan bir yolu yoktur. 47- Allah'dan, geri evrilmesi imknsz bir gn gelmezden nce, Rabbinize uyun. nk o gn, hibiriniz snacak yer bulamazsnz, itiraz da edemezsiniz.

R SURES 1113

48- Eer yz evirirlerse, bilesin ki biz seni onlarn zerine beki gndermedik. Sana den, sadece duyurmaktr. Biz insana katmzdan bir rahmet tattrdmz zaman ona sevinir. Ama elleriyle yaptklar yznden balarna bir ktlk gelirse, ite o zaman insan pek nankrdr! 49- Semavatn (gklerin) ve arzn (yerin) mlk Allah'ndr. Dilediini yaratr; dilediine kz ocuklar, dilediine de erkek ocuklar baheder. 50- Yahut onlar, hem erkek hem de kz ocuklar olmak zere ift verir. Dilediini de ksr klar. O, her eyi bilen Almdir, her eye gc yeten Kadirdir. Allah dilerse senin kalbini de mhrler. Yani, ancak onlar gibi kalpleri mhrl olan kimseler Allaha iftira atarlar. Ve Allah batl yok eder. Bu ifade yeni bir aklamann balangcdr. Yani adetullahn bir gerei batl yok edip silmesidir. Szleriyle hakk ortaya koyar. Ve hkmyle hakk gerekletirir. Eer bir iftira ise, onu silerek aksini sabitletirir. Sylenen ey de bir iftira ise onu da ayn ekilde ortadan kaldrr. Allahn yannda bulunanlar ise daha iyi ve daha sreklidir. nk Allah katnda olan nimetler daha erefli ve daha kalcdr. man edenleriindir. yakini imana sahip olanlar ve Rablerine dayanp gvenenler iindir. Fiilleri yok ederek Allaha tevekkl edenler iindir. Yani, fillerden syrlmak suretiyle kendilerine yakin ve tevekkl retilen kimseler iindir. Onlar, byk gnahlardankanrlar. Yani varlklarndan kanrlar. Nefislerin en aa sfatlarndan ibarettir varlklar. Ki bunlar da, mahv makamnda filleriyle zuhur ederler. Kzdklar zaman telvin hallerinde fkelendikleri zaman kusurlar balarlar. Balamaya has olanlar sadece onlardr, bakalar deil. Onlar, Rablerine icabet ederler. Saf ftrat lisanyla Rablerinin arsna uyarlar. Kendilerini ard zaman vahdet nurunun tecellisiyle kendilerini tevhide ard zaman Onun arsn kabul ederler. ikame ederler mahede namazn Klarlar Kendi grleri ve akllaryla perdelenmezler. Bilakis ileri, aralarnda danma iledir. nk yce Allahn durum olarak herkesle beraber olduunu, Ona nazar ettiini, Onda kendisine ait bir sr bulunduunu, Ondan bakas iin byle bir durumun sz konusu olmadn bilirler. Kendilerine verdiimiz rzktan da harcarlar. Tekmil ederler, eksiklikleri giderirler.

1114 TEFSR- KEBR / TEVLT

Bir hakszla uradklar zaman, yardmlarlar. Zilletten saknmak ve zulme uramaktan kanmak iin adaleti uygulayarak birbirlerine yardm ederler. nk hak ve adaletle kaim olarak istikamet makamndadrlar ve bu makamn glgesi de nefislerine yansmtr. 51- Allah bir beerle (insanla) konuacak deildir ancak vahiy yoluyla, veya perde arkasndan yahut bir Rasul gndererek dilediini vahy etmesi hari Muhakkak ki O, yce Aldir, Hakmdir. Allah bir beerle arzda yaayan insanla ancak vahiy yoluylakonuur. Allah bir insanla u yolla konuur: Birincisi: Vahdet makamna ulatrp kendisinde fena bulmasn salamas, ardndan beka makamnda varlyla tahakkuk ettirmesi ve vastasz vahiy etmesi. Nitekim, bu hususa yle iaret etmitir: Sonra yaklat, derken daha da yaklat. O kadar ki iki yay aras kadar, hatta daha da yakn oldu. Bunun zerine Allah, kuluna vahyini bildirdi. (Necm, 8.10) Veya hicap perde arkasndan konuur. Kalp perdesinin gerisinde ve sfat tecellileri makamnda olduu iin onunla mnacat, mukleme, mkaefe ve mhadese (konuma), ama grme olmakszn, konuur. nk o srada sfat perdeleriyle gizlenmitir. Nitekim, Musann (a.s) durumu bundan ibarettir. Yahut bir resul gnderir. Meleklerden bir resul gndererek onun araclyla ilka suretinde, ruhuna flemek, ilham etmek, fsldamak veya rya suretinde vahyini indirir. Nitekim Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Ruhul Kuds ruhu fleyerek yle dedi: Bir nefis kendisi iin takdir edilen rzk tamamlamadan lmez. O ycedir. Yz yze gelinmekten ve yz yze konumaktan ycedir. Bilakis, Onunla yz yze gelen yok olur, dalr. nk O, kendisiyle birlikte bakasnn varln srdrmesinden, bir eyin Onun huzuruna tahamml etmesinden yce Aldir. Hakimdir hikmet esasna gre varlk lemini tedbir eder ki ilmi somut ve zahir varlklarn ayrntlarnda zuhur etsin, kullar bu sayede tekaml etsin, kendisine ynelsinler ve kendisini bilsinler.Yukarda iaret edilen yolda vahyini indirmesi gibi. 52- te biz sana byle emrimizden bir ruh ile vahyettik. Sen, Kitab nedir iman nedir bilmezdin. Fakat biz Onu kullarmzdan dilediimize bir nur kldk. Muhakkak ki sen Srat- Mustakyme (doru yola) hidayeti gstermektesin.

R SURES 1115

53- O, Allahn yoludur, semavatda ve arzda ne varsa Onundur. Dikkat edin! ler Allaha dner. Sana da ruhu vahyettik onunla l kalpleri diriltirsin. Emrimiz leminden indirdik bu ruhu. Bu yzden, zamandan mnezzehtir. Mekndan beridir, kutsaldr. Sen, Kitab nedirbilmezdin. Srf sana has olan kemalden ibaret olan Furkani akl bilmezdin. iman nedir bilmezdin. Varoluunun rtleriyle perdeli olduun, kendi fenana ulatn halde, ayrca varlnn dald halde fena sonras bekaya eritiin srada senin andan hasl olan gizli iman bilmezdin. Fakat biz onubir nur kldk. stikameti bulduun srada onu bir nur yaptk. Kullarmzdan dilediimizi onunla doru yola eritiririz ezeli inayete has klnmlar veya sevilenleri (mahbub) ya da sevenleri (muhib) bununla doru yola iletiriz. Muhakkak ki sen ey Habib (Dost)! gstermektesin. bizimle dilediin kimseyi doruya ulatrrsn doru bir yola iletirsin. Bu yolun knhne varlmaz ve vasflar kavranmaz. O yol Allahn yoludur. Allaha hastr. Yani zati tevhid yoludur. Ayn zamanda sfati ve fiili tevhidi de kapsar ki buna mlk tevhidi de denir. Bunu derken btn zahir ve batn sfatlarla birlikte teklik zatnn ruhlar semavat ve mutlak cisim arz malikiyetiyle seyretmesini kastediyorum. Dikkt edin, btn iler sonunda Allaha dner. Her ey Onda fena bulur ve zatiyle seslenir: Bugn mlk kimindir? sonra kendisi cevap verir: Tek ve kahredici gce sahip Allahndr. Yce Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

1116 TEFSR- KEBR / TEVLT

ZUHRUF SURES 1117

ZUHRUF SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- H Mm 2- Aklayan Kitaba apak (Kitab- Mubiyn)e yemin olsun. 3- Muhakkak biz onu Arapa bir Kurn kldk, umulur ki sizler onu akledersiniz. Varln ba olan Hakka H ve sonu olan Mm Muhammede yemin ederim. Ne byk yemin! nk bu yemin varlk btnnn asln ve kemalini ifade etmektedir. Bu yzden bu ikisine ehadet etmek; slamn temeli, dinin direidir. Bu ikisini birlikte benimsemek Hak mezhep ve dosdoru dindir. nk varln ve tesirin teklii cebir, varlkta ve tesirde tafsilin ispat ise kaderdir. Bu ikisi de La ilhe illallah Muhammedurrasulullah szyle birletirilir. Bunun gerekletirilmesi srat- mstakim (dosdoru yol) ve salam dindir. Ya da kitapla uyumlu olacak bir aklama yapacak olursak bundan maksat levh ve klemdir. nk yce Allah yle buyurmutur: Nun. Kleme ve yazdklarna and olsun (Klem, 1) Bilindii gibi bir kelimenin ilk harfi ondan kinaye olarak kullanld gibi son harfi de bu anlamda kullanlabilir. Dolaysyla, ilk anlam esas alrsak ayette geen Kitab Muhammedin nefsi olarak tevil edebiliriz. nk Muhammedin (s.a.v) nefsi Hakkn cem ve tafsili aklamasdr ve nk Kitab (indinden) Allah katndan indirilmitir. Bir Kuran varln tm tafsilatn cami, lahi btn sfatlar ve varln ve kemalatn tm mertebelerini kuatan Arapa bir Kuran kldk ki size hitaben sylenenleri dnesiniz ve umulur ki sizler onu akledersiniz. Onu anlarsnz. 4- Muhakkak o bizim katmzdaki ana Kitab (mml Kitab)da olup, ok yce (Aliyy) ve hikmetli (Hakiym)dir.

1118 TEFSR- KEBR / TEVLT

Oana Kitabdadr bundan maksat, varln ilk mertebedeki asl, ilk taayynle mutlak varlktan ayrlan izafi varln ilk noktasdr ve srf hviyetten de sonra gelir. Buna yle iaret edilmitir: Katmzdaycedir. yksek deerdedir. nk bundan te ykseklik yoktur. Hikmetli (Hakiym)dir hikmetle doludur. nk eyann sureti, hakikti, ayan, sfatlar, varlklarn tertibi ve dzeni olduu gibi onunla zuhur eder. Ama ikinci anlam esas alrsak bu tevil geerli ve isabetli olmaz. Bu takdirde yle bir tevil gerekir: Bilakis bu, kendilerine delalet edilen ve icmali olarak yemin edilen tevhid ve tafsilin aklaycs Kurandr. Oana Kitabdadr. Yani en byk ruh. Btn ilimleri kapsamtr. Daha dorusu her eyi kapsar. Katmzdadr ve bize yakndr. ni mertebelerinde hasl olan sair ilimlerden daha yakndr. nk ruha nakedilen lednni ilimdir ve o ruhlarn ilkidir. Bazlarna gre bundan maksat mertebelere iniidir. Kurann hikmetli olmasndan maksat da, nazari hikmeti kapsamasdr. Bu da tevhid ve Nbvvet gibi Hak itikatlar ifade eder, ahiret ve benzeri halleri aklar. Sonra mkelleflerin fiillerine dair hkmleri, yani eri kurallar aklamak, mertebelerde sluk etmenin keyfiyeti, kazanm ve balarn salad halleri beyan etmek gibi ameli hikmeti de kapsar. 5- Bu zikri terk ettiinizden dolay sizi uyarmaktan vaz m geelim? Haddi aan bir kavim oldunuz diye. 6- Halbuki evvelkilerin iinden biz nice Nebler gnderdik. 7- Onlara bir Neb gelmiyordu ki onun ile alay etmi olmasnlar. 8- Biz onlardan daha iddetli olanlar kskvrak yakalayp helak ettik. Evvelkilerin misali geti. 9- Yemin olsun, onlara: Semavat ve arz kim yaratt? diye sorsan; mutlaka: ok gl (Aziz) ve her eyi bilen (Aliym) onlar yaratt. derler. 10- O ki, arz sizin iin bir beik yapt, yolunuzu bulasnz diye onda size yollar at. 11- O ki, semadan l ile su indirildi. Biz onunla l bir beldeye hayat verdik. te bylece karlacaksnz. 12.13- O ki btn iftleri yaratt, sizin iin gemilerden ve hayvanlardan bineceiniz eyleri oluturdu. Ki.. onlarn srtlarna binip yerlein onlarn zerine yerletiiniz zaman Rabbinin nimetlerini hatrlayarak Syleyiniz!: Bunlar bizlere musahhar klan Subhandr. Biz bunu kendimize amade klamazdk.

ZUHRUF SURES 1119

14- VeMuhakkak biz dnp Rabbimize varacaz. Deyin. Sizi uyarmaktan vaz m geelim? Sizi ihmal m edelim? Ar gittiniz diye sizi uyarmay bir kenara m brakalm? Bilakis, asl ar gidildii durumlarda uyarya ihtiya vardr. Eer onlar dengeli ve adil bir hayat srdrselerdi, orta yolu izleselerdi uyarlmalarna ihtiya olmazd. Tam tersine uyar, ifrat ve tefrit durumlarnda gerekli olur. Bu yzden Nebler fetret dneminde gnderilmilerdir. Yce Allah yle buyurmutur: nsanlar bir tek mmet idi. Sonra Allah.Nebleri gnderdi. (Bakara, 213) 15- Kullarndan bir ksmn, Onun bir cz kldlar. Muhakkak insan kfr aktr. 16- Yoksa O, yaratt varlklardan kendine kzlar edindi de olan ocuklarn seip size mi verdi? 17- Onlardan birine rahmana isnat ettii misal ile kendisi mjdelense yz simsiyah kesilir, o kaderinden yutkunup kalr. 18- Yoksa ziynet iinde yetitirilen kimse ve o davada iddiasn ispat edemeyen (gayr mubiyn) mi Ona nispet ediliyor!? 19- Ve onlar Rahmann kullar olan melekleri de dii yaptlar. Yaratllarna ahit mi idiler? Onlarn bu ahitlii yazlacak ve onlara sorulacak. Kullarndan bir ksmn, Onun bir cz kldlar. Yani Onun semavatn (gklerin) ve arzn (yerin) yaratcs, onlar yoktan ve esiz bir surette var edicisi olduunu itiraf ettiler. Fakat bu arada Onu bir cisim olarak algladlar. Sonra da paralara ayrdlar. nk ona ocuk isnat ettiler. ocuk ise babann bir parasdr, tr olarak onun benzeridir. nk baba ile ocuk zahir olan iki cisimdir. Bu yzden, his ve hayal mertebesini amazlar. Cismanilik elbisesinden syrlmazlar. Dolaysyla, brakn Allahn zatn hibir mcerret hakikti ve kutsi zat idrak edemiyorlar. nk her ne tasavvur ederlerse etsinler, her ne hayal ederlerse etsinler, cismani bir eyden bakas olmaz. Bu yzden ahiretin, lmden sonra diriliin ve yeniden yaamann ve ahirete taalluk eden her hadisenin ispat hususunda Nebleri yalanlyorlar. Bunun nedeni, onlarn idraklerinin dnya hayatnn tesine geememesi, akllarnn hayata dair ileri gsteren hidayet nurundan perdelenmi olmasdr. nk onlarn zatlar ile Neblerin zatlar arasnda zahiri beeri benzerlik dnda hibir mnasebet ve uyum yoktur. Bundan tesine de zaten ihtiya duymazlar.

1120 TEFSR- KEBR / TEVLT

Bunlar gemilerin hukemann meleki nefislerin varln ispat ettiklerini, bu nefisleri ya lafzi olarak ya da akli kutsal ruhlardan etkilenmeleri, tesirlerinde olmalar nedeniyle dii olarak nitelendirdiklerini, sonra bunlar lahi huzura yakn varlklar olarak deerlendirdiklerini duyduklar iin, canl varlklarda olduu gibi erkein kart gerek dii olarak vehmettiler ve bunlar da Allaha has kldlar. Dolaysyla kzlar olarak adlandrdlar. Sradan insanlar da onlar ancak insan suretinde, latif ve ok gzel varlklar olarak tasavvur edebilirler. 20- Ve dediler ki: Rahman dileseydi biz onlara tapmazdk. Onlarn bu hususta hibir ilmi yoktur. Ancak onlar tahmin ettiklerini sylyorlar. 21- Yoksa biz onlara bundan evvel bir Kitab vermiiz de imdi ona m sarlp tutunuyorlar? 22- Dorusu onlar yle dediler: Biz atalarmz bir din zere bulduk, biz muhakkak onlarn izlerinden giderek hidayeti buluruz. 23- Yine byle, biz senden nce bir ehre uyarc (Nezr) gndermedik ki orann refah sahipleri yle demi olmasnlar: Biz atalarmz bir mmet olarak bulduk, biz de mutlaka onlarn eserlerini, izlerini, adetlerini takip ederiz, uyarz. 24- (Nebiy): Eer ben, atalarnz zerinde bulduunuzdan daha dorusunu size getirdimse de mi? deyince, dediler ki: Gerekten biz sizlen gnderilen (irsal olunan, aa kan gerei rtyoruz, inkar ediyoruz) yalanlyoruz. 25- Bylece onlardan intikam aldk. imdi bir bak! o yalanlayanlarn akbeti nasl olmu? 26- Hani o vakit brahim, babasna ve kavmine dedi: Mutlaka ben sizin taptklarnzdan kulluk yaptklarnzdan beriyim. 27- Ancak beni yaratan mstesna. Muhakkak ki O, beni hidayete erdirecekdir.. 28- Bu sz, zrriyeti iin de bki kalan bir kelime kld. Umulur ki dnerler. 29- Dorusu ben bunlar ve atalarn faydalandrrm hatta onlara Hakk ve ak bir Rasul gelinceye kadar. 30Vaktaki Hakk onlara geldiinde dediler: Bu bir sihirdir, muhakkak biz ona inanmayz.

ZUHRUF SURES 1121

Ve dediler ki: Rahman dileseydi biz onlara tapmazdk. Bunlar Nebilerden varlklarn Allahn dilemesine bal olduklarn duymulard. Buna dayal bir faraziye gelitirdiler ve bunu inkrn gerekesi olarak algladlar ve bu sz sylediler. Ama kesinlikle bir bilgiye ve kesin kanaate dayal olarak sylemediler. Tersine, inat etmenin ve ayak diretmenin bir ifadesi olarak bunu sylediler. Bu yzden yce Allah, onlarn bu anlaylarn yle reddediyor: Onlarn bu hususta bir bilgileri yoktur. nk bu konuda bilgi sahibi olsalard muvahhid olurlard; tesiri Allahtan bakasna nispet etmezlerdi. Bakasna deil, sadece Allaha ibadet ederlerdi. nk bu takdirde Allahdan bakasndan kaynaklanan bir yarar ya da zarar tasavvur etmezlerdi. Onlar sadece yalan sylyorlar. Bunun nedeni bu sz sylerken kendilerini yalanlam olmalardr. nk, bilfiil onlar yceltiyor, onlardan korkuyor ve Nebilerini de onlarn gazabyla korkutuyorlard. Nitekim Hud kavmi yle demiti: Biz Tanrlarmzdan biri seni fena halde arpm! demekten baka bir sz sylemeyiz! (Hud, 54) brahimin (a.s) kavmi onu tanrlarnn tuzayla korkutunca, onlara yle cevap vermiti: Ben sizin ortak kotuunuz eylerden korkmam. Ancak Rabbimin bir ey dilemesi hari. . ..Ben sizin ortak kotuunuz eylerden nasl korkarm (Enam, 80.81) 31- Ve dediler: Bu Kurn u iki ehir (Mekke-Medine)den bir byk adama indirilseydi ya. 32- Rabbinin rahmetini onlar m pay ediyorlar?... Onlarn bu dnya hayatndaki geimlerini biz pay ettik. Bir ksmn da derecelerle dierlerinin zerine kardk ki onlarn bazs bazsn emri altna alp altrsn. Rabbinin rahmeti, onlarn bir araya topladklar eylerden daha hayrldr. 33.34- ayet insanlar tek bir mmet haline gelecek olmasalard Rahman inkr eden (kfreden) kimselerin evlerine gmten tavan ve o tavann zerine kp ykseldiklerini de (yapar) Onlarn evlerine kaplar ve yaslandklar koltuklarn da 35- Ve altnla ssl klardk. Muhakkak bunlarn hepsi, dnya hayatnn geici menfaatinden baka bir ey deildir. Rabbinin katnda ahiret muttakiler iindir.

1122 TEFSR- KEBR / TEVLT

Ve dediler ki: Bu Kuranindirilse olmaz myd? Bunlar anlam ehli deildiler, sadece ekilden nasip almlard. Rasulullahta (s.a.v) onu gzlerinde bytecek bir zellik gremiyorlard. nk ne mal vard, ne hameti vard ne de yanlarnda yksek bir makam vard. Bu yzden, onlarn gznde Velid b. Muire gibi adamlar bykt. Ebu Mesud er-Sakafi gibi kimseleri yceltirlerdi. nk hametleri, mallar ve etraflarnda drt dnen hizmetileri vard. Bu yzden Rasulullah (s.a.v) kmsyor ve yle diyorlard: Bu adamn hali, onun Allah tarafndan seilmi olmasna, Allah katnda yksek bir makama sahip olmasna uygun deildir. Eer bu Kurn Allah katndan gelen bir kitap olsayd, bunun iin Velid veya Ebu Mesud gibi byk bir adamn seilmi olmas gerekirdi Ama Kuran, Rasulullaha (s.a.v.) indirildi. nk Onun hali Allahn azametine uygundu. Yce Allah, Rasuln (s.a.v.) seilmi olmasna itiraz eden bu mriklerin bu yaklamlarn reddederek, Allahn rahmetini ve hidayetini kendilerinin taksim etmediklerini vurgulad. nk kendilerinin bunda bir nasipleri olmad gibi, bunu anlayacak, bilecek kapasiteleri de yoktu. Aslnda, gnlk ihtiyalar ve kazanmak iin adeta kendilerini helak ettikleri ve hayatlarnn tek gayesi haline getirdikleri dnyevi krntlar gibi bildikleri ve tasarrufta bulunduklar eyleri de kendileri taksim ediyor deildi. Byle iken bilmelerine ve halini anlamalarna imkn olmayan bir hususta nasl taksimat yapabilirlerdi?! 36- Kim Rahman zikretmekten gafil olursa, yanndan ayrlmayan bir eytan ona musallat ederiz. Kim Rahman zikretmekten gafil olursa, yanndan ayrlmayan bir eytan ona musallat ederiz. Ayetin orijinalinde geen yau fiili hem yau hem de yaa eklinde okunmutur. Aradaki fark udur: aa (elif-i memdude) fiili, bir kimsenin gzndeki bir arzadan, hastalktan dolay zayf grmesi veya bir hastalk olmakszn zayf ve dumanl gryormu gibi bakmas anlamnda kullanlrken aa (elif-i maksure-ya-) fiili ise gz doutan gremeyen kimse iin kullanlr. Buna gre, ilk ihtimali esas aldmzda yle bir anlam elde etmi oluruz: Rahmann zikrini, yani Onun katndan nazil olan Kuran anlayacak, kavrayacak ve Hakk olduunu bilecek saf bir istidada ve salam, bozulmam bir ftrata sahip olan, buna ramen dnyevi bir amatan dolay veya azgnlk ve kskanlktan dolay ona kar kr gibi

ZUHRUF SURES 1123

davranan, tabii rtlerle perdelendii, maddi lezzetlerle megul olduu veya mensup olduu diniyle ve benimsedii inancyla, batl mezhebiyle aldand iin onu anlamayan, Onun Hakk olduunu bilmeyen kimseye cinlerden bir eytan yanndan ayrlmayan bir arkada gibi musallat ederiz. Bu da onu telkin ve vesveseleriyle, iine dald lezzetleri sslemesiyle, ekici ssleri onun gznde cazip klmasyla veya phe ve batan karc batl ile onu azdrr. Hevasnn din diye kendisine kabul ettirdii inanlara dalar. Yahut insanlardan bir eytan ona musallat ederiz. Bu eytan onu azdrr, yapp ettiklerinde ona elik eder, yolunda ona yoldalk eder ve onu Hakkdan uzaklatrr. kinci ihtimali esas aldmzda ise yle bir anlam elde etmi oluruz: stidad temelde bulunmayan, ezelde bedbaht olarak belirlenen, yani kalbi zikrin hakiktlerini kavramaktan mahrum braklp krletirilen, zikrin anlamn kavramak hususunda bu yzden yetersiz kalan kimseye nefsinden veya hemcinslerinden bir eytan musallat ederiz, bu onun ayrlmaz arkada olur, sapklnda ve azgnlnda ona elik eder. 37- Muhakkak, bu eytanlar onlar yoldan alkoyarlar ve onlar da kendilerinin hidayet yolunda olduklarn sanrlar. 38- En sonunda bize gelince de: Keke benimle senin aranda iki dou aras kadar uzaklk olsayd, sen ne kt arkadamsn! dedi. 39- Bugn size hibir fayda vermeyecektir, o vakit zulm ettiniz muhakkak azapta ortaksnz. 40- O halde sarlara sen mi iittireceksin? Yoksa krlere ve ak bir dalalet iinde onlara sen mi yol gstereceksin? Muhakkak, bu eytanlar onlaralkoyarlar. eytanlar, arkadalk ettikleri kimseleri vahdet yolundan ve hak izgisinden alkoyarlar. Onlar dasanrlar zerinde bulunduklar halin hidayet zere olduunu zannederler. En sonunda bize gelince Artk inancnn ve amellerinin kanlmaz kld cezamzn, batl dininin ve mezhebinin gerektirdii azabmzn vakti gelince, kendisini Hakk yoldan saptran, bu azaba girmesine neden olan amelleri kendisine ssl gsteren eytan ile arasnda uzun bir mesafe olmasn temenni eder, arkadandan rker. Arada tabii bir ba kalmad veya bedensel unsurlar bozulup da sebepler ortadan kalkt iin onu yermeye balar.

1124 TEFSR- KEBR / TEVLT

Size hibir fayda vermeyecektir azabn gelip att, cezann hak edildii bu vakitte byle temennilerin size hibir yarar olmayacaktr. nk dnyada zulm ediiniz kesinleti, bunun cezas da akla kavutu. Her ey olanca plaklyla ortaya kt. Artk siz azapta ortaksnz, azabn sebebini birlikte gerekletirdiiniz iin. Ya da birlikte bu gnah ilemi olmanz, azabn iddetini ve elem vericiliini azaltmak gibi bir yarar olmayacaktr. 41- ayet seni alr gtrsek, muhakkak onlardan intikam alclarz. 42- Yahut onlara vaat ettiimizi mutlaka sana gstereceiz. Muhakkak ki biz onlara azap etmeye kdiriz. 43- Sen hemen sana vahy edileni yakala smsk sarl! Muhakkak sen srat mustakym zeresin. 44- Muhakkak O hem senin iin hem de kavmin iin erefli bir zikirdir. Ve yakn gelecekde sorulacaksnz. 45- Senden nce gnderdiimiz Rasullerimizden Rahmandan baka ibadet (kulluk) edilecek ilahlar yaptk m? sor! Biz

46- And olsun ki Musay ayetlerimizle (delillerimizle, mucizelerimizle) Firavuna ve kavmine gnderdik, onlara vard: Muhakkak ben alemlerin Rabbinin Rasuluyum. dedi. 47- Onlara ayetlerimizle varnca o vakit onlar hemen glyorlard. 48- Onlara gsterdiimiz bir ayet, mutlaka dier kzkardelerinden daha byktr. Olur ki inkrdan dnerler diye onlar azap ile tuttuk. 49- Dediler: Ey sihirbaz! Sana olan indindeki vaad hrmetine Rabbine bizim iin dua et!. Muhakkak biz hidayete erienlerden olacaz. 50- Vaktaki onlardan azab kaldrdmz da o vakit onlar ahidlerinden caydlar. 51- Firavun kavmi iin de nida ederek dedi ki: Ey kavmim! Msrn mlk benim deil mi? u nehirler benim altmdan akmyor mu? Hal grmyor musunuz? 52- Yoksa ben hayrl konumaktan aciz kiiden deil miyim? u hakir neredeyse

53- Bir gc varsa zerine altn bilezikler atlsa ya! Yahut onunla beraber melekler dizilsinler ya!

ZUHRUF SURES 1125

54- O (firavun) kavmini bylece hafif grd; kavmi de ona itaat ettiler. nk muhakkak ki onlar fask kavim idiler. 55- Vaktaki bizi gazaplandrdlar, biz de onlardan intikam aldk ve hepsini suda boduk. 56- Bylece onlar sonrakiler iin gemi, ibretli bir misal yaptk. 57- Meryemolun dan misal verilince o vakit hemen senin kavmin ondan yz evirdiler, keyiflenip grlt kardlar... 58- Bizim ilahlarmz m hayrl yoksa o mu? dediler. Bunu srf seninle cedellemek, tartmak iin yaptlar. Hayr! Onlar husumeti lzumsuz tartmay seven bir kavimdirler. 59- Hayr! O ancak bir kuldur. Biz ona inam nimetini verdik. Onun babasz dnyaya geliini de srailoullarna bir ibret yaptk. 60- Eer dileseydik sizden bedel melekler var ederdik, arzda halifelik yaparlard. 61- Muhakkak ki o, kyamet iin bir ilimdir. Sakn Ondan phe etmeyin phe etmeyin ve bana tbi olun. te bu: (srat- mustakiymdir) en doru yoldur. Muhakkak ki o, kyamet iin bir ilimdir. Yani sa (a.s) kyametin bilgisidir. nk byk kyamet onunla bilinir. Bilindii gibi sann (a.s) nzul kyamet alametlerinden biridir. Hadiste yle buyurulmutur: Kutsal topraklarda Efik denilen yerde bulunan bir tepeye iner. Elinde bir mzrak bulunur. Onunla Deccal ldrr. Ha krar, kiliseleri, manastrlar ykar. nsanlar sabah namazn kldklar srada Beytul Makdise girer. mam, sa ne gesin diye geride durmak ister. Ama sa onu ne geirir. sa, Hz. Muhammedin (s.a.v) dinine gre onun arkasnda namaz klar. Efik denilen tepe, sann (a.s) bedene brnp zahir oluuna iarettir. Kutsal topraklar, sann (a.s) bedeninin olutuu zahir maddeye iarettir. Mzrak ise bunda ortaya kan kudret ve heybetin suretine iarettir. Bu mzrakla Deccali ldrmesi, onun zamannda ortaya kan sapk, saptrc zorbay yenilgiye uratmasna; ha krmas, kiliseleri ve manastrlar ykmas, muhtelif dinleri ortadan kaldrp geersiz klmasna iarettir. Beytul Makdise girmesi, lahi huzurda kutub makam denilen zati velayet makamna ulamasna iarettir. nsanlarn sabah namazn klyor olmalar, byk kyamet

1126 TEFSR- KEBR / TEVLT

gnnn sabah vahdet gneinin ortaya kyla birlikte Muhammedilerin tevhitte istikamet zere ittifak etmelerine iarettir. mamn geri ekilmesi ise, o srada Muhammedi dine nderlik eden zatn, sann kutub oluu itibariyle mertebe olarak herkesin nnde olduunun bilincinde olmasna iarettir. sann (a.s) onu ne geirmesi ve kendisinin Muhammedi eriata uygun olarak Ona uymas, ayni tevhidi retmesine, byk kyamet hallerini ve baki zatn ortaya kn tantmasna ramen Hz. Muhammed Mustafann (s.a.v) mmetine tabi olacana, eriat deitirmeyeceine iarettir. Bu tevil, Meryem olu sadan baka Mehdi yoktur rivayeti esasnda Mehdinin sa olmas halinde geerlidir. Eer Mehdi, sadan bakas ise, bu takdirde Beytul Makdise girii, sann mahede mahalline varmasna iarettir, kutubluk makamna deil. Geri ekilen mam ise Mehdidir. Zamann kutbu olmasna ramen bu ekilde geri durmas ise, Velayet sahibinin Nbvvet sahibine sayg gstermesinden kaynaklanr. sann (a.s) Mehdiyi ne geirmesi ise, kutubluk makamna sahip oluu itibariyle ncelikli olduunu bilmesinden dolaydr. Muhammedi eriata uygun ekilde Mehdinin arkasnda namaz klmas ise, zahiri ve batn olarak Ondan feyiz almak amacyla gerek anlamda Ona uymasna iarettir. Allah, dorusunu herkesten daha iyi bilir. Ve bana tbi olun! ite bu, dosdoru yoldur. demesine gelince, kukusuz Muhammedi yol; Allahn yoludur. nk Hz. Muhammed, fena sonrasnda Onunla baki olmutur. Bu yzden onun dini Allahn dinidir, yolu Allahn yoludur. Ona tabi olmak Allaha tabi olmak demektir. Bu yzden, bana tbi olun demekle Rasullerime uyun demek arasnda bir fark yoktur. Bu nedenle Hz. Muhammede (s.a.v) tabi olmak Allah sevgisini dourur. nk Onun yolu hakiki vahdet yoludur ve istikamet zere olmak da ancak o yolda mmkndr. Bundan dolay sa (a.s) vahdete ulatktan ve ikilii ortadan kaldracak ekilde hakiki sevgiye vardktan sonra, Hz. Muhammede (s.a.v) tabi olmaktan bakasn yapamazd. 62- Sakn eytan sizi alkoymasn. phesiz o sizin iin apak bir dmandr.

ZUHRUF SURES 1127

63- sa onlara beyyinelerle (mucizelerle) gelince dedi: Kesinlikle ben size hikmetle geldim ve ihtilafa dtnz eylerin bir ksmn aklayaym diye. Allahtan korkup saknn ve bana itaat edin. 64- Muhakkak ki O Allah, benim de Rabbim, sizin de Rabbinizdir. Ona kulluk edin. te bu (srat- mustakiymdir) doru yolun kendisidir. 65- Sonra hizipler kendi aralarnda ihtilaf ettiler. Vay o zulm edenlerin haline o elim gnn azabndan. 66- Onlar kyametin anszn kendilerine gelmesinden baka bir ey mi bekliyorlar? Onlar farknda deillerken. 67- O gn, dost olanlar birbirlerine dman kesilirler. Allaha kar gelmekten saknan kullarm (muttakiler) dnda, 68- Ey kullarm! Bugn size hibir korku yoktur. Ve siz mahzun da olmayacaksnz 69- Onlar ki ayetlerimize iman edip ve Mslman olanlardr. 70- Sevin ve nee iinde sizler ve zevceleriniz cennete giriniz. 71- Altndan tabaklarla ve kadehlerle etraflarnda dnlr. Orada canlarnn istedii, gzlerinin holand her ey vardr. Ve siz orada ebedi olarak kalcsnz. 72- te yaptklarnza karlk, size miras verilen cennet budur: Size ait orada birok meyvalar vardr, onlardan yiyeceksiniz. 73- Sizin iin orada pek ok meyvalar vardr Onlardan yersiniz. Onlarkyametin kendilerine gelmesinden baka bir ey mi bekliyorlar? Yani Mehdinin, onlar farknda deillerken, birden bire ortaya kmasndan baka bir ey mi bekliyorlar. O gn, dost olanlar birbirlerine dman kesilirler. Allaha kar gelmekten saknan kullarm (muttakiyler) dnda Dostluk, ya iyilik zere ya da ktlk zere olur. yilik zere ise, ya Allahda dostluk olur ya da Allah iin dostluk olur. Ktlk zere dostlua gelince, bunun sebebi de ya nefsani lezzettir ya da akli menfaattir. lk ksm, zati ruhani sevgidir ve ruhlarn ezelde uyumlu olmasndan kaynaklanr. nk teklik huzuruna yakndrlar, birlik huzurunda eit konumdadrlar. Nitekim, bu ruhlar hakknda birbirlerini tanyanlar kaynarlar. buyrulmutur. Bu hayatta belirginleip ortaya ktklar, lahi yaknlk kapsamndaki vatanlarn zledikleri, Hakka yneldikleri ve maddi elbiselerden ve pislik maddelerinden arndklar zaman,

1128 TEFSR- KEBR / TEVLT

birbirleriyle karlatklarnda birbirlerini tanrlar. Birbirlerini tanynca birbirlerini severler. nk asl olarak ayn cinstendirler. Konumlar benzerdir. Ynelileri ve yollar uyumludur. Hayat tarzlar ve karakterleri benzemektedir. Fasit arzulardan ve zati gayelerden soyutlanmlardr. nk dmanln sebebi olanlar bunlardr. Ve her biri sluku ve irfan, vatann zlemesi orannda ahirette yararlanr. Kavuunca da lezzet alr, sfatlaryla berraklar. Din ve ahiret ilerinde de birbirlerine yardmc olurlar. Bu tam ve gerek dostluktur ve ebediyen yok olmaz. Velilerin, nebilerin, asfiyann ve ehitlerin sevgisi bu trdendir. kinci ksm, kalbi sevgidir; vasflarn, huylarn ve erdemlerin hayat tarzlarnn uyumuna, bu hayat tarzlarnn itikatlardan ve salih amellerden kaynaklanmasna dayanr. Salihlerin ve iyilerin (ebrar) birbirlerini sevmesi, Ariflerin ve velilerin onlar ve btn nebilerin mmetlerini sevmesi gibi. nc ksm, akli sevgidir ve geim sebeplerinin kolaylatrlmasna, dnyevi karlarn rahata elde edilmesine dayanr. Tccarlarn ve sanatkarlarn sevgisi gibi. yilik edilen kimsenin iyilik eden kimseyi sevmesi de buna rnektir. Fani bir amaca, geici bir sebebe dayanan her sevgi, o ama ve sebebin zail olmasyla yok olur, sebeplerin ortadan kalkmasyla birlikte dmanla dnr. nk sevenlerin her biri arkadandan alageldii lezzetin, iyice nsiyet kurduu menfaatin beklentisi iinde olur. Ama bunun sebebi ortadan kalktndan artk bu lezzeti ve menfaati gremeyecei iin dmana dnr. Ama dnya ehlinin sevgisi genellikle son iki ksma girdii iin ifade mutlak olarak kullanlm ve O gn, dost olanlar birbirlerine dman kesilirler. Allaha kar gelmekten saknan kullarm (muttakiyler) dnda denilmitir. nk, aralarndaki balanty oluturan sebepler kesilir, bedensel aletleri yok olur. Maddi lezzeti elde etmeleri, cismani kar salamalar imknsz hale gelir. Btn bunlar onlar asndan hasrete, eleme, zarara ve hsrana dnr. Artk lezzetler ve ehevi arzular yok olmu, geride cezalar ve sorumluluklar kalmtr. Bu yzden herkes arkadana fke duyar, ona di biler. nk urad azaba onun yznden uradn dnr. Sonra ayetin ak iinde muttakiler kalan bu iki ksmdan istisna tutuluyor. nk onlarn says azdr. Nitekim yle buyrulmutur: Bunlar da ne kadar az! (Sad, 24) Kullarmdan kreden azdr. (Sebe, 13)

ZUHRUF SURES 1129

mrme ant olsun ki ilk ksm sevgi, az bulunmas itibariyle kibrit-i ahmerden daha deerlidir. Bu sevgi takvada kemale eren, kemalin son noktasna ulaan, btn kemal mertebelerinde baary elde eden; nce gnahlardan, sonra fuzuli ilerden, ardndan fiillerden, sonra sfatlardan ve sonra zatlardan uzaklaan ve geride sadece sevgi nefisleri kalan kmil insanlarda bulunur. kinci ksm sevgi erbabna gelince, bunlar ilk mertebe ile yetinen, takvann zahirine kanaat getiren, ahiret bakmndan kendilerine verilen nimetlere raz olan, dnyadan da kendilerine bahedilen byk faziletten dolay teselli bulan kimselerdir. Bu sebepler ise, Allahn rzasn istemek, sevabn talep etmek, Onun fkesinden ve cezasndan saknmak gibi benzer sfatlar ve benzeen heyetlerdir. Dolaysyla onlar raz olunmu, beenilmi kullardr. Yani bu iki grup, rzay talep etmek hususunda ortak zelliklere sahiptir. Bu yzden u ifadede onlar kendine nispet etmitir: Ey kullarm- yani bu iki grup- bugn size korku yoktur- Ben onlar azaptan yana gvencede klacam sizler zlmeyeceksiniz de!. Dnya lezzetlerini kardlar diye zlmeyecekler de. nk artk dnya lezzetlerinden daha lezzetli, daha gz alc, daha gzel durumda, daha iyi nimetlerden lezzet almaktadrlar. Bununla beraber, bu iki grubun lezzet, sevin, coku, nee gibi sonsuz sevk trleri bakmndan farkllk gsterecekleri de muhakkaktr. Muhammedden Muhammede Muhammedye fark vardr. Bu iki gruba girin diye emredilen cennet, nefis cennetidir. nk her iki grup bu cennette ortaktr. Ama sfat ve zat cennetlerinde byle bir ortaklklar yoktur. Sfat ve zat cennetleri sabikiyn (ne geenler)e hastr. Bunun delili de hemen sonrasnda yer alan u ayettir: te yaptklarnza karlk, size miras verilen cennet budur: amellerin sevab olarak verilen cennet, nefis cennetidir. Bunun delili de u ifadedir: Orada canlarnn istedii, gzlerinin holand her ey vardr. 74- Muhakkak kalacaklardr. ki mcrimler cehennem azabnda ebedi

75- Onlardan hafifletilmeyecektir. Ve onlar orada midi kesmi (mublisun) kimselerdir. 76- Biz onlara zulm etmedik. Lakin onlar kendileri zalimdirler.

1130 TEFSR- KEBR / TEVLT

77- (Kfirler) Ey Malik!.. diye nida ederler: Rabbin bizim iimizi bitirsin! (Malik): phesiz siz sonsuza dek byle kalacaksnz. der. 78- And olsun size hakk olarak geldik. Lakin sizin ounuz Hakkdan holanmayanlardandnz. 79- Yoksa onlar ilerini salam m tuttular? imdi biz de muhkem tutuyoruz. 80- Yoksa biz onlarn srlarn ve fsldamalarn iitmediimizi mi sanyorlar? Hayr! Rasullerimiz de onlarn yanlarnda yazmaktadrlar. Ey Malik!...diye nida ederler. Cehennem bekisi melee Malik ad verilmitir. Bu isimlendirmenin sebebi, dnya mlkne sahip olup dnya nimetlerini tercih edenlerle grevlendirilmi olmasdr. nk yce Allah yle buyurmutur: Azana ve dnya hayatn ahirete tercih edene, phesiz cehennem tek barnaktr. (Naziat, 37.39) te yandan cennet bekisi melek de Rdvan olarak isimlendirilmitir. O da Allahn raz olduu ve kendileri de Allahdan raz olan kimselerle grevlendirilmitir. Kadere rza gstermek Allahn en byk kapsdr. denilmitir. Malik, lemdeki bedenlerle ve zulmani heyuli ile grevlendirilmi cismani tabiattir veya hayvani bedenler zerinde etkili olan, konuan ve maddi lezzetler ile sfli isteklerin kaytlaryla hapsedilmi nefislere hakim klli hayvani nefistir. Malikin ate azabndan etkilenmemesinin nedeni bu atein cevherinden olmasdr. Bu cehennem onun iin cennet, cehennemlikler iin de atetir. nk cehennemliklerin cevherleri ile cehennemin cevheri birbirine zttr, birbirinden ayrdr. Allaha deil de zel olarak Malike seslenmelerinin sebebi, btnyle Allahtan perdelenmi olmalar, niyet ve temenni bakmndan Malike kulluk etmeleridir. Bu seslenme de Malike ynelmelerinden, isteklerini ondan beklemelerinden baka bir ey deildir. Rabbin bizim iimizi bitirsin! diye ondan talepte bulunmalar, istidat kalntsnn btnyle yok olmasn, ftri garizenin lmesini temenni edilerine iarettir. Bu temennide bulunmalarnn nedeni de eziyet veren heyetlerle ve alaltc atelerle azap grmemektir. Yahut cismani azabn iddetli elemini hissetmemek iin duyularn iptal edilmesini istemelerine iarettir. Siz byle kalacaksnz! dedi. Malikin bu sz de, istidatlardan geriye bir ey kalmsa ve itikatlar da sahih ise, heyetler ilerinde kkletii, gnah ve veballer de katland iin orada belli bir sre kalacaklarna veya istidat hi kalmamsa ve itikatlar da sahih

ZUHRUF SURES 1131

deilse ebediyen kalacaklarna iarettir. nk kalma anlamna gelen meks ifadesi hem sonsuz kal, hem de sreli kal ierir. Ayn ekilde sulu anlamna gelen mcrim ifadesi de asli bedbaht ierdii gibi, geici bedbaht da ierir. Dolaysyla Muhakkak mcrimler (sulular) cehennem azabnda devaml kalacaklar. ifadesini de sonsuz kal ile snrl kal ieren uzun sreli kalma eklinde yorumlamak gerekir. nk Arap geleneinde mecazi olarak bu anlamda kullanldnn ok rnekleri vardr. Mcrimler ifadesinin yukarda szn ettiimiz iki bedbaht grubunu da iermi olarak ele almamzn nedeni, mutlularn (suada) sz edilen iki grubunu ieriyor muttakiler ifadesinin kart olarak kullanlm olmasdr. Eer mcrim kelimesini ezelde reddedilen, kovulan bedbaht anlamna alrsak bu takdirde siz byle kalacaksnz. ifadesindeki kalma (meks) ebedilik anlamna gelir. Hayr, yle deil; yanlarndaki resullerimiz yazmaktadrlar. Aklmzdan geen her ktlk feleki nefislere nakedilir; insani nefislere nakedildii gibi. nk bu ikisi arasnda balant vardr ve insani nefis de tpk feleki nefis gibi nakedilmeye elverilidir. Ama bunlar czi eyler ise hayali kuvvetlere, klli eyler iseler akli kuvvetlere nakedilirler. Her ikisi de nefsin hislerinden uzaklat, zatna dnd anda onun zerinde zuhur ederler. Bylece nefsin unuttuu eyler, bedenden ayrldnda, feleki nefislerden kendisine yansrlar. Allah onlar bir bir saymtr. Onlar ise unutmulardr. (Mcadele, 6) ayetinin anlam budur. u halde yazc melekler feleki nefislerdir ve her biri beeri ahslarndan biriyle uyumludur. Nefsin bedenle balants ile e zamanl olarak bu ahslarla mnasebet halinde olurlar. 81- De ki: Eer Rahmann bir ocuu olsayd, elbette ben ona kulluk edenlerin ilki olurdum. 82- Gklerin (semavatn), yerin (arzn) ve arn Rabbi onlarn vasflamalarndan mnezzeh (Subhan)dr. 83- Brak onlar! Hatta onlar vaat edildikleri gne kavuuncaya kadar oyuna dalsnlar. 84- O sema da ilahdr. Arz da da ilah Odur. O, hikmet sahibi Hakiym ve her eyi bilen (Aliym)dir. 85- Semavatn, arzn ve aralarndakilerin mlk kendine ait olan ne mbarek ve ycedir. Kyamet ilmi Onun indindedir. Ve Ona dndrleceksiniz.

1132 TEFSR- KEBR / TEVLT

86- Ondan baka yalvardklar eyler efaat etmeye malik deillerdir. Ancak bilerek Hakkn varlna ahadet getiren (ahidler) mstesna. 87- Yemin olsun onlara kendilerini kimin yarattn sorsan. Mutlaka: Allahtr. Diyecekler. Nasl olurda dndrlrler? 88.89- Onun Ya Rabbi demesi hakk iin! Muhakkak ki onlar iman etmez bir kavimdirler Sende onlardan vazge ve selam! de. Yakn gelecekde bileceklerdir! De ki: Eer Rahmann bir ocuu olsayd, elbette ben ona kulluk edenlerin ilki olurdum. Yani bu ocua ilk nce ben kulluk ederdim. Bu ifade ya delil araclyla Allahn ocuunun olmasn nefyetmeye ya da mefhum olarak Rasulden irki nefyetmeye yneliktir. Birincisine ynelik delaletine gelince, gklerin (semavatn) Rabbimnezzehtir onlarn vasflamalarndan ayeti sonrasndaki cmlenin ieriinin olumsuzlanmasna, yani Allahn ocuunun olmasnn imknszlna, dier bir ifadeyle Allahn tekliine ve mnezzehliine delalet ettiinden, yce Allah bir eye benzer klmaya dayanan vasflandrmalarn da olumsuzlamaktadr. nk Allah btn eylerin, cisimlerin yaratcsdr. Bylece bu ayet delil yoluyla Allahn ocuunun olmasn olumsuzlamaktadr. Ayetin ikinci kka delaletine gelince; Gklerin (semavatn) Rabbimnezzehtir ifadesiyle balayan ksm Rasuln sz deil, yce Allahn sz olarak kabul edersek, bu takdirde, gklerin rabbi onlarn vasflandrmalarndan mnezzehtir, anlam elde edilir ve nceki ifadenin ieriini olumsuzlam olur. Dolaysyla Rasuln ibadeti, muhale taalluk etmi olur. arta taalluk eden bir ey de onun yokluu ile birlikte deerlendirilir. Bylece ayet, mefhum itibariyle en beli delaleti ifade etmi olur. Beyan alimlerine gre byle bir delalet de dorudan telaffuz edilmi bir ifadenin delaletinden daha etkilidir. Tpk yce Allahn, kendisinin grlmesinin imknszln vurgulamak iin Musaya Eer da yerinde durursa sen de beni grrsn demesi gibi. Dorusunu Allah herkesten daha iyi bilir.

DUHAN SURES 1133

DUHAN SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- H - Mm 2- Aklayan Kitaba Kitab- Mbiyne yemin olsun, 3- Muhakkak biz Onu mbarek bir gecede indirdik. Muhakkak ki biz uyarcyzdr. 4- Her hikmetli ie o gecede hkmedilir, ayrd edilir. 5- Katmzdan (indimizden) bir emir olmak zere. Muhakkak biz irsal ediciyiz (risalet greviyle grevlendiriciyiz). 6- Rabbinden bir rahmet olarak. Muhakkak O, kemali ile iiten (Sem)dir, her eyi bilen (Aliym)dir. 7- Semavatn (gklerin), arzn (yerin) ve ikisinin arasndakilerin Rabbidir. Eer yakinen inanan (ikan) sahibiyseniz. 8- Ondan baka ilah yokdur, hem diriltir hem ldrr. Hem sizin hem de evvel ki atalarnzn da Rabbidir. 9- Hayr! Onlar bir (ekk) phe iinde oynayp duruyorlar. Biz Onu mbarek bir gecede indirdik Mbarek gece, Rasulullahn (s.a.v) bnyesidir. nk bnye karanlk bir olgudur ve ruhun gneini perdelemektedir. Rasulullahn (s.a.v) bnyesinin mbarek olarak nitelenmesi ise, hidayet ve adalet gibi rahmet ve bereket trlerinin Onun sebebiyle lemde zuhur etmesi, Rasulullahn (s.a.v) mertebe ve kemalinin de Onunla artmasdr. Nitekim, yce Allah, Rasuln bnyesini Kadir gecesi olarak da isimlendirmitir. Rasulullahn (s.a.v) miracnn bedenle birlikte gerekletiini grmyor musunuz? nk Onun (s.a.v) bedeni olmasayd, mertebeleri aarak tevhide ulamas gereklemezdi. Kitabn bu gecede indirilmesi; btn

1134 TEFSR- KEBR / TEVLT

hakiktleri kapsayan Kurani akln, varlk mertebelerini tafsil eden, sfatlarn ayrntlarn ve sfat tecellilerinin hkmlerini aklayan, isimlerin anlamlarn ve fiillerin hkmlerini temyiz eden, ayran furkani akln Onda indirilmesine iarettir. her hikmetli ie o gecede hkmedilir. (her hikmetli i o gecede birbirinden ayrlr) ifadesinin anlam da budur. Ya da bundan maksat; apak Kitab Kitab- Mubiyn konumunda olan Muhammedi inzala, ki onun suretinde bir hakikttir, ya da Kurann indiriliine (inzaline) iarettir. Muhakkak ki biz uyarcyzdr. Biz lem halkn Hz. Muhammedin (s.a.v) varlyla uyarmaktayz. Katmzdan bir emirle Yce Allah hikmetli emri kendi katndan olmakla tahsis ediyor. nk her emir bir hikmete ve dorulua dayanmaktadr. eri kurallara ve fkhi hkmlere yaraan da byle olmasdr. Emir, Onun katndan ve Ona hastr. in asl itibariyle bu husus kesin ve mutlaktr. Aksi takdirde emir, heva ve hevese, nefsani arzuya dayanacakt. Muhakkak biz irsal ediciyiz nk risalet greviyle grevlendirdiimiz kullarmz biz, Rabbinin bir rahmeti olarak Rasuller gndermekteyiz. Tam ve kmil rahmeti lemlere indirmekteyiz. Bu rahmeti indirmekle dini ve dnyevi ilerin istikamet zere olmasn, dnya ve ahiret hayatlarnn slah olmasn, hayr ve kemalin, bereket ve doruluun lemler arasnda Onun sayesinde zuhur etmesini salamaktayz. Ya da yle bir anlam kastedilmitir: Onlara ynelik kmil ve amil rahmetten dolay sana gndermekteyiz. O Semidir iitendir. Hevalarndan sadr olan dnya ilerine dair muhtelif szlerini iitir. Aliymdir Her eyi kemaliyle bilendir onlarn batl inanlarn, bozuk ve ykc grlerini, hayal rn, mesnetsiz ilerini, dzensiz yaaylarn bilir. Bu yzden, din hususunda Hakka ileten, dnya hususunda da maslahatlarn tanzim eden, din ve dnya hususunda onlara doruyu gsteren, dosdoru yolu aklayan, hakiki tevhidi delilleriyle ortaya koyan, eri kurallar ve snnetten kaynaklanan hkmleri dzeni korumak iin yasalatran Rasulu gndermekle onlara ynelik rahmetini gstermektedir. 10- imdi sen semadan ak bir duman(Duhan)n kaca gn gzetle bekle!

DUHAN SURES 1135

11- O duman insanlar kaplar, brr. Bu elem verici bir azaptr. 12- Ey Rabbimiz bizden azab kaldr. Dorusu bi Mminlerdeniz. imdi sen, semadanak bir duman karaca gn gzetle Yani kk kyametin ya da byk kyametin belirtilerinin zuhur edecei vakti gzetle. nk bir dumann ortaya kmas kyamet almetlerindendir. Bil ki: Duman, arz meneli latif bir czdr. Scan etkisiyle letafet kazand iin yukar doru kar. Eer biz kyameti kk kyamet olarak aklarsak, bu durumda duman, ruh semasna arz olan sarholuk, baygnlk ve bzlme olarak aklamak durumunda kalrz. Bunun sebebi de bedensel taalluk heyeti nedeniyle meydana gelen ayrlktr. Ki sfli iler yapmasndan ve maddi lezzetlere meyilli olmasndan dolay yznde hasl olan fetrettir. Bu yzden Rasulullah (s.a.v) kyamet alameti olan bu duman tanmlarken yle buyurmutur: Duman mmin zerinde nezle gibi bir tesir brakr. Kfiri ise adeta sarho eder; burun deliklerinden, kulaklarndan ve makatndan kar. Mminin dnya ileriyle ilgisi az, sfli eyler yapmaktan kaynaklanan heyetleri zayf olduu iin bu dumandan etkilenmesi az olur ve dumann etkisinin yok olmas kolayca gerekleir. zellikle mmin, nurlar lemiyle balantl olma melekesini kazanmsa bu durum daha da kolay olur. Kfire gelince Onun dnya ilerine ball iddetli, cismanilere ynelik sevgisi ve sfli varlklara meyletmesi ok gldr. Bu yzden, sz konusu heyetler onu brr, artr, bsbtn sarar. Derken, btn zahir ve batn duygularn, ulvi ve sfli mahrelerini kaplar. Artk bir yol bulmasna imkn kalmaz; ne ulvi leme, ne de sfli leme. Bu, elem verici bir azaptr. Bu durumda insan genel olarak temenni ve pimanlk hallerinin etkisinde olacandan iinde bulunduu hayat ve sal temenni eder, iledii fsktan, gnahtan, isyandan ve tuyandan da pimanlk duyar. Bu yzden davran diliyle Rabbimiz! Bizden azab kaldr. Dorusu, biz artk inanyoruz. der. Ya da bunu szl olarak syler. Nitekim, baz gnahkrlar can ekiirlerken tevbe ederler ve ibadete balayacaklarn vaat ederler.

1136 TEFSR- KEBR / TEVLT

13- Nerede onlarda t almak? Rasul gelmiti.

Oysa kendilerine apak bir

14- Sonra ondan yz evirdiler ve Bu eitilmi bir mecnun! dediler. 15- Biz o azab birazck kaldracaz. Ama siz yine kfre dneceksiniz. 16- Biz byk bir iddetle yakalayacamz gn kesinlikle intikammz alrz. Nerede onlarda t almak? t almalar ve srf azap gzle grlr hale geldi diye iman etmeleri mmkn m?! Oysa kendilerinegelmiti. Onlara bu azaptan daha beli bir delil olarak Rasul gelmiti. Bu Rasul, mucize ve burhanlarla hak yolu aklam ve onlar hikmet, gzel t ve en gzel ekilde mcadele etmekten ibaret olan yntemle Hakka davet etmiti. Sonra yz evirdiler, bazen deli olmakla, bazen de biri tarafndan eitilmi olmakla sulayarak elikili bir tavr sergilemilerdi. Bunun nedeni de perdelenmiliklerinin ok ar boyutlara varm olmas ve ok ileri dzeyde inatlk etmeleriydi. Biz azab birazck kaldracaz. Duyular ve idrakleri devre d brakmak suretiyle azab bir lde hafifleteceiz. Ama siz yine dneceksiniz. Siz bu tavrnza yine dneceksiniz. Biz byk bir iddetle yakalayacamz gn Yani, her ey tamamlanp yukarda deinilen heyetlerle elem verici azabn idrak edilecei ve sonsuzluun gerekleecei gn kesinlikle intikammz alrz. Biz gerekten azap ederiz. Yahut kastedilen anlam udur: Sizi sala ve bedensel hayata dndrrz. Sonra siz kfre dnersiniz. nk bu heyetler sizde kk salmlardr. stidadn yok olmas, ftrat nurunun gnah ilenmesinden kaynaklanan tortularla snmesi ve ebedi azab gerektiren klli perdelenmenin gereklemesi sonucu byk bir iddetle yakalayacamz gn Nitekim, yce Allah yle buyurmutur: Hayr! Bilakis onlarn ilemekte olduklar ktlkler kalplerini kirletmitir. Hayr! Onlar phesiz o gn Rablerinden mahrum kalmlardr. (Mutaffifin, 14.15) Evet o gn, klli mahrumiyete, ebedi perdelenmilie ve sonsuz azaba mahkum ederek onlardan gerekten intikam alrz.

DUHAN SURES 1137

Eer byk kyamet olarak tefsir edersek, bu takdirde dumandan maksat benlik perdesi olur. nk vahdet nurunun zuhur ettii esnada nefsin azmas sonucu benlik perdesi insanlarn zerini kapatr. Nefsin azmasnn sebebi de rablik sfatlarn armasdr. Bir sebebi de her eyi mbah klan cem gnnn sarholuunun galip gelmesidir. nk bu, arz meneli nefsin bir kalntsdr. Ki vahdet nuruyla letafet kazanr ve ruh semasnn getirdii mahede mahalline ykselir. nk nurlandrmak suretiyle onun zerinde tesir brakr. Ki ak ateiyle tamamen yanm deildir. Sadece arnm, letafet kespetmi ve ykselmitir. Hakiki imanla inanm, istidad tam, seven ve muhabbeti baskn olan mmine gelince, bu duman ona nezle benzeri bir tesir brakr. Yani bir tr sarholuk. Nitekim Ebu Yezid (Bayezid-i Bestami) bu sarholuk esnasnda Subhani ma azeme eni (Kendimi tenzih ederim, anm ne ycedir) demitir. Hseyin b. Mansur (Hallac) da bu sarholuk iinde iken enel hak (Ben Hakkm) demitir. Ama mminin bu sarholuu ksa sre sonra ortadan kalkar. nk lahi inayete ziyadesiyle mazhardr. Ftri istidad son derece gldr. Hakiki sevgisi ok iddetlidir. Hemen kendine gelir. Bundan dolay byk bir ac ve azap eker. Cem aynnda yok olup silinmeye byk bir zlem duyar ve bu elem verici bir azaptr der. Srf yokluu, fenay ister. Hallacn (Allah ruhunu kutsasn) dedii gibi: Benimle senin aramzda ben var; benimle ekien Ltfunla kaldr ben i aradan Yalvar ve muhtalk lisanyla yakarr: Rabbimiz! Bizden azab kaldr. Dorusu biz artk inanyoruz. Benlik perdesinin almas srasnda ayni imanla inanyoruz. Nerede onlarda t almak? benlik perdesi makamnda iken zat anabilirler miydi? Ayni imanla inanabilirler miydi? Oysa kendilerine gerei aklayan bir rasul gelmiti. Varlklarn ve sfatlarn aklayan akl elisi gelmiti. Yani benlik perdeleriyle perdelenmelerinin sebebi akln zuhur edip varlklarn ispat etmesiydi. Byle iken zat anabilir, hatrlayabilirler miydi? Akl sahibi olup da zat hatrlamalar olabilecek i mi?! Ardndan onlarn zlemle yanp tutuan aklar olduklarn yle aklyor: Sonra ondan yz evirdiler. Bunun nedeni de sevginin ok gl, akn ileri boyutlara

1138 TEFSR- KEBR / TEVLT

varm olmasdr. Derler ki: retilmi tir. Allah katndan zerine ilim aktlmak suretiyle retilmi bir deli dir. drakleri rtldr, zatn nurundan perdelenmitir. Tpk Cebrailin (a.s) dedii gibi: Eer bir parmak kadar yaklarsam kesinlikle yanarm. Biz azabkaldracaz. Perdelenmilik ve mahrumiyet azabn kaldracaz. nk baki vechin nurunun domas, parltlarnn aydnlatmas ve gzlerinin eritii tm mahlukat yakmas sonucu gerekleen akn gcyle akl rasulnden birazck yz evirmilerdir. Ama varlk kalntlar henz sizde devam ettii iin, zat nurunun tecellisinden sonra temkin vaktine kadar perdelenmilie yeniden dneceksiniz. Biz byk bir iddetle yakalayacamz gn klli yok olu, gerek silini zamannda, aynn da eserin de olmad vakitte kesinlikle intikam alrz. Tekliin kahredici gcyle ve klli yok edile onlarn varlklarndan, varlk kalntlarndan intikam alrz. Bylece teklik varlna kavumak suretiyle gizli irkten temizlenirler. Kfire, yani zat nurundan perdelenmi, sfat hicaplaryla kuanm, kemal vehmederek cem aynnda silinmekten yoksun kalm kimseye gelince, o, benlik makamnda kalakalr. Benlik perdesinin gerisinde firavunlar. Nitekim, melun Firavun yle demitir: Ben, sizin en yce rabbinizim. (Naziat, 24) Sizin iin benden baka bir ilah tanmyorum. (Kasas, 38) Bunun neticesinde eriat halkasn boynundan karr, her eyi mbah sayan, kuralsz, kontrolsz bir hayat yaar. lahi emirlere muhalif eyleri ilemeye byk bir cretle atlr, gnah ilemek ve ibareti terk etmek suretiyle zndklar. nsanlarn en erlilerinden, en ktlerinden biri haline gelir. Nitekim bu gibi insanlar hakknda yle buyrulmutur: nsanlarn en ktleri, kyamet koptuu zaman hayatta olanlardr. Byle bir kimse temyiz ve tafsile dn hali dnda bir durumdadr. Tabii drtler iinde bocalamakta, koyu ve derin bir cahiliye iinde yuvarlanmaktadr. Tpk sarho gibi heva ve heves meneli arzular aklna hakim olmu, perdeler her ynden onu sarmlardr. Duygularndan sapkln izleri yansmaktadr. te bu elem verici bir azaptr. Ama firavunluuna dalp gittii, nefsinin eytanlkta ok gl bir konumda olduu iin bu elemi hissetmemektedir. Hakk ile kaim muvahhit, mutlak fena ile zat nuruna ileten, balanm hakiki varlkla

DUHAN SURES 1139

Allah katndan yardm gren muvahhit onu ardka, iinde bulunduu perdelenmilik halinden dolay onu uyardka arkasn dner, byklenir. Azar, zorbalar. nk kendini mstani grr. Sapklnda sebat bulmutur. Ama kap aralanp, akbet aa kavuup, cezadan emin olup pheye dp ardndan iinde bulunduu durumu kavraynca Rabbimiz! Bizden azab kaldr. Dorusu biz artk inanyoruz. der. Nitekim boulmak zere olunca Firavun da Gerekten, srailoullarnn inand ilahtan baka ilah olmadna ben de iman ettim. (Yunus, 90) demiti. Nerede onlarda t almak? t almalar ve hakiki imanla inanmalar ne mmkn. Onlar Hakk zere olana kar inat ettiler. Hakla kaim olandan yz evirdiler. Bu yzden lanete uradlar, kovuldular. Biz azabkaldracaz perdeyi birazck aralamak suretiyle azab hafifleteceiz. Ki nefisle beraber olmak eklindeki durumlar tahakkuk etsin, Hakka kar tefrit zere olduklar akla kavusun. Heva ve heves nefsinizde iyice kkletii, kalplerinize nefislerinizin sevgisi iirildii, nefsin sfatlar sizi istila ettii, eytanlk duygusu iinizde ok gl olduu iin siz geri dneceksiniz. Biz de o gn hakiki kahrla sizi iddetle yakalayacaz. Klli olarak sizi zelil klacaz, kovacaz, uzaklatracaz. irk ilemelerinden, nefislerine kulluk etmelerinden, karmza dikilmek suretiyle bize kar zuhur etmelerinden, byklk ridasn zerimizden syrmalarndan dolay onlardan intikam alacaz. Nitekim yle demiizdir: Azamet benim hrkam, byklk benim ridamdr. Kim bunlardan birini benden syrrsa onu atee atarm. Firavun kavminin hikayesine gelince, eer istersen onu kendi haline tatbik et. O zaman hikayeyi anlarsn. 17- And olsun, kendilerinden nce biz, Firavunun kavmini de imtihan etmitik. Onlara ok keriym (hrmetli, tazim edilen, kendisine ikram olunan) bir Rasul gelmiti. 18- Allahn kullarn bana iade edin. nk ben size gndermi emiyn bir Rasulum. Dedi 19- Ve Allaha kar ycelik taslamayn. nk ben size ak bir sultan (delil) getirdim.

1140 TEFSR- KEBR / TEVLT

20- Ve kesinlikle ben, beni recm etmenizden dolay benim de Rabbim ve sizin de Rabbiniz olana snrm. 21- Eer bana iman etmediniz ise artk benden uzaklan. 22- O (Musa)da Rabbine: Muhakkak bunlar mcrim bir kavimdir diye dua etti. 23- (Rabbi): Hemen kullarm geceleyin yrt, muhakkak ki siz takip edileceksiniz. 24- Denizi sakin olarak brak!. Kesinlikle onlar boulacak bir ordudur. (buyurdu.) 25.26.27- Geriye nice baheler ve pnarlar brakmlard Nice ekinler ve gzel konaklar, iinde zevk sefa srdkleri nimetler. 28- te bylece onlarn hepsini baka bir kavme miras braktk. 29- Onlarn zerine ne sema alad ne de yer; ve kendilerine mhlet de verilmedi. 30- And olsun, srailoullarn zelil edici azab kaldrdracaz. 31- Firavundan da kurtardk nk o msrif ve kendini yce grenlerdendi. 32- And olsun, onlar ilim zre alemler iinden setik. 33- Onlara yle ayetler verdik ki bunlarn iinde apak imtihanlar vardr. 34- Muhakkak ite bunlar diyorlar ki: 35.36- lk lmmzden baka bir ey yoktur. Ve biz yeniden dirilecek (nerolacak) deiliz. Doru sylyorsanz haydi babalarmz getirin. 37- Onlar m hayrl yoksa Tbbakavmi mi? Onlardan ncekiler mi? Biz onlar helak ettik. Gerekten onlar mcrimlerdendirler. 38- Biz semalar, arz ve ikisinin arasndakileri oyuncular olarak yaratmadk. 39- Biz, ikisini de hakk olarak yarattk. Lakin onlarn ou bilmezler. 40- phe yok ki ayrt etme gn, hepsinin toplanaca vakittir. 41- O gn, dostun (Mevlann) dostdan (Mevladan) hibir eyde faydas olmaz ve onlar yardm da grmezler. 42- Ancak Allahn rahmet ettii hari. Muhakkak O, ok gl (Aziz) ve ok merhamet sahibi (Rahiym)dir.

DUHAN SURES 1141

And olsun, kendilerinden nce biz, Firavunun kavmini de imtihan etmitik. Hayvani kuvvetler Kptilerinden nefsi emmare firavununun kavmini imtihan etmitik. Onlarakeriym erefli bir rasul gelmiti. Bu rasul, erefli, arnm kalp Musasyd. Allahn kullarn! Bana teslim edin! size itaat etme kaytlaryla esir alnm, istilanz yznden zayf braklm, ihtiyalarnz gidersinler, maddi lezzetler ve bedensel ehvetler hususunda isteklerinizi yerine getirsinler diye kleletirdiiniz Allaha mahsus ruhani kuvvetleri bana teslim edin. nk ben size gnderilmi emiyn bir rasulm. Deimeyeceinden emin olunan yakin ilminin tahsili ile gnderilmi bir rasulm. Allaha kar ululuk taslamayn. Ona kar gelerek, sizi ard eyleri terk ederek ve byklenerek Ona kar byklk kompleksine girmeyin. nk bensizegetiriyorum. Akli delillerin en aklarndan birini sunuyorum size. Ben, beni talamanzdan, benim ve sizin Rabbiniz olan Allaha sndm. Sfli heyuli talarla, nefsani hevalarla, tabii drtlerle beni talamanzdan, bylece ruhani kemalat ve rahmani nurlar talep etme hususunda beni hareketsiz brakp helak etmenizden Allaha sndm. Eer bana inanmazsanz Bana itaat etmezseniz, Rabbime yneliimde, nurlarmla kemalimi talep ediime katlmazsanz hi deilse yanmdan uzaklan. Bana engel olmayn, beni yolumdan alkoymaktan, seyir ve slukum esnasnda bana ayak ba olmaktan vazgein. Rabbine dua etti yalvar, yakar, muhtalk lisanyla rabbine arz etti: Bunlar su ileyen bir toplumdur. Su saylan istekleri gerekletirme, maddi lezzetleri elde etme peinde koup bu tr zevklere dalan, bundan balarn kaldrp baka eyle ilgilenmeyen kimselerdir. Geceleyinyola kar Allah ona dedi ki: akli, fikri, kutsal hissi kuvvetlerden oluan ruhani kullarm halis sfatn heyuli denizin tesindeki kutsam huzura geceleyin kar. Maddi kuvvetlerin uyuklad, bedensel kuvvetlerin dinlendii vakitte yola kar. nk takip edileceksiniz. Maddi kemalat elde etmek suretiyle sizin peinize decekler, sizi kutsal cihetten ekip almak isteyeceklerdir. Brak heyuli ve cismani maddeler denizini kendi halinde sakin brak. Sakince dalgalanp dursun. Ki durumunda deiiklik olup alkanmak, mizac bozulmak suretiyle sizi engellemesin. Yollar geni ve ak olsun ki o kuvvetler girip yrsnler, orada tasarrufta bulunsunlar. Onlar boulacak bir ordudur. Denizin dalgalanmasyla, bedenin harap oluu esnasnda onlar ezip silmesiyle helak olacaklardr.

1142 TEFSR- KEBR / TEVLT

43.44.45.46- Muhakkak zakkum aac mcrimlerin yemeidir, maden erii gibidir kaynak suyun kaynamas gibi karnda kaynar. 47- Onu tutun ve srkleyin, cehennemin ta ortasna! 48- Sonra bann stnden dkn kaynar su azabndan! 49- Tat bakalm. Hani sen kendince stndn, erefliydin! 50- Muhakkak ki ite sizin phe edip durduunuz ey budur. Muhakkak zakkum aac mcrimlerin yemeidir. Zakkum aacndan maksat, ehevi arzulara tapmak ve lezzet almay hayat tarz haline getirmek hususunda kalbin zerinde bask kurup onu egemenlii altna alan nefistir. Lezzet almay ayrlmaz zellii haline getirdii iin zakkum olarak isimlendirilmitir. nk ez-Zakm ve et-tezakkum masdarlar Araplar tarafndan kaymak ve hurma yemek anlamnda kullanlr. Bu yiyecek de ok lezzetli olduu iin lezzet peinde koma fiili buna nispet edilmi ve bu eylem iin ondan bir isim tretilmitir. Bunu da gnaha dalan, hevasnn iinde bocalayan kimseden bakas tatmaz, ehevi arzular iin ondan g edinmez. Maden eriyii gibi ayette geen el-Muhl, zeytinya tortusu anlamna da gelir. Yani arl ve dibe kmesiyle, saydaml ve scaklyla deliklere rahatlkla nfuz eden zeytinya tortusu gibidir, arzu ettii eyin peinde koan kimsenin hali. Ya da aa tarafa akmaya eilimli maden eriyii gibidir. Drtlerinin iddetiyle, hrsnn azgnlyla kalbe eziyet ettii, yoksunlukla birlikte ehvet arzusu ateinin yakcl gibidir. Karnlarda kaynayp durur, bir trl Karnlardakaynar. durulmaz. Arzunun peinde komann yorgunluuyla yakc bir alev gibi yakar. Kalpleri kararszlatrr. Arzu ateiyle tututurur. Karanl kalbin nurunu sndrr. Kalbe ac vererek szar. Heyetleri kalbi istila eder. Nefsin ruhu konumundaki hevasnn letafeti kalbe nfuz eder. Sevgisi kalbe ker. Bu yzden Sultanlarn tadmcsnn dudaklar yank olur. denilmitir. Suyun kaynamas gibi kaynar suyun letafeti ve scaklyla deliklerden szmas gibi. Karnlarda ifadesi u ayetleri artrmaktadr: Allahn, tututurulmu, yandka trmanp kalplerin ta stne kan ateidir. (Hmeze, 6.7)

DUHAN SURES 1143

Tat bakalm. Hani sen kendince stndn, erefliydin! ftrat tersyz olduu iin halinin tersyz olmasna iaret etmektedir. nk cismani lezzet ve izzet, nefsani stnlk elem ve aalanmay, ruhani zilleti gerektirir. te bu, phelenip durduunuz eydir. nk siz lezzet ve elemlerin maddi olanlarla snrl olduunu sanyor ve bu sannzla da manevi lezzet ve elemlerden perdeleniyordunuz. 51- Gerekten emiynde)dirler, muttakiler emin bir mevkide (makam-

52- Bahelerde ve pnar balarnda, 53- nce ve parlak atlasdan elbise giyerek, karlkl dururlar. 54- te byle. Bunun yan sra biz onlar, iri gzl hurilerle evlendiririz. 55- Orada gven iinde her meyveden isterler. 56- Orada ilk lmden baka lm tatmazlar. Onlar cehennem azabndan korunmutur. 57- Bunlar, Rabbinden bir (fazl) ltuf ihsan olarak verilmitir. te bu en byk (aziym) kurtuludur, saadettir. 58- Biz Onu (Kurn) ancak senin lisannla kolaylatrdk. Olur ki dnrler 59- Artk gzetle, muhakkak ki onlarl da gzetliyorlar. Muttakiler varlk kalntlarndan uzak durmak suretiyle takvada kemal derecesine erienler cennetlerde dirler. yce cennette pnar balarnda hal, irfan ve benzeri hakiki menfaatlerden oluan ilimlere sahiptirler. nce ipektengiyerler. hallerin ve balarn latif olanlarna brnrler. nk bunlarla vasflanmlardr; sevgi, marifet, fena ve beka gibi. parlak atlastan giyerler. Sabr, kanaat, arballk ve cmertlik gibi stn ahlakla bezenirler. Karlkl otururlar ruh saflarnn en nnde eit mertebelerde dururlar. Aralarnda perde olmaz. nk zatlar arnmtr, kendi sfatlarndan syrlarak Allahn huzurunda belirmilerdir. te byle. Bunun yan sra biz onlar, iri gzl hurilerle evlendiririz. Yani onlar iin gz aydnl, kalp dinginlii olacak kimseleri onlara e yaparz. nk sevdiklerine kavumulardr ve muratlarn eksiksiz elde etmilerdir.

1144 TEFSR- KEBR / TEVLT

Oradaher meyveyi isterler. cennetin lezzet veren nimetlerinin tmnden isterler. gven iinde fena bulmaktan ve bu nimetlerden yoksun kalmaktan yana gven iinde olurlar. lk tattklar lm dnda, orada artk lm tatmazlar. Cismani tabiatn lmnden baka lm tatmazlar. Fiillerden, sfatlardan ve zatlardan fena bulmak deil. bunlarn her birinden fena bulmak iradi bir lm ise de, aslnda ncesindeki hayata gre daha saf, daha leziz, daha ekici ve daha gz alc bir hayattr. Her biri de bir cennettedir. Ve onlar cehennem azabndan korumutur. Tabiat cehenneminde rezil olmaktan koruduu gibi varlk kalntlar yznden yoksunluk cehennemine girmekten de korumutur. Bunlar Rabbinden bir ltuf olarak verilmitir. Rabbinden srf bir ba, salt bir ikramdr; nefsani aralarn dalp gitmesinden sonra hakiki varlk bahetmekle sunmutur onlara. te byk kurtulu budur. Dorusunu Allah herkesten daha iyi bilir.

CSYE SURES 1145

CSYE SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- H Mm 2- Bu Kitab indirilmidir. Aziz ve Hakiym olan Allahdandr. H. Mm. Yeminin cevab hazfedilmitir nk Kitab indirilmitir. ifadesi buna delalet etmektedir. Yani hviyetin hakiktine yemin ederim. Bundan maksat da her eyin, klln asl, cemin ayn olan mutlak varla ve Muhammede, yani her eyin, klln kemali ve tafsilin sureti olan izafi varla yemin ederim ki muhakkak, bu iki varl aklayan Kitab inzal ederim indiririm. Ya da H. Mm. fadesi gramer asndan mpteda Kitabindirmitir. ifadesi de onun haberi kabul edilir. Ama bunun iin de mahzuf bir muzafn takdir edilmesi gerekir. Yani, tafsil edilen Hakkn hakiktinin zuhuru; Kitabn indirilmesidir. Yani Muhammedi varln gnderilmesi veya birok yerde cem ve tafsil anlamn ortaya karan, aklayan Kurann indirilmesidir. Nitekim bir ayette nce cem anlamnda yle buyrulmutur: Allah ahidlik eder ki kendisinden baka ilah yoktur. (Al-i mran, 18) sonra bu anlam u ifadeyle tafsil edilmitir: melekler ve ilim sahipleri de. Kitabn indirilmesi Allahdan dr. Yani cem aynndandr. Aziz ve Hakim olan.. kahr ve ltuf tafsili suretinde indirmitir. Ki bu ikisi isimlerin (esmalarn) anasdr. Kayna da sfatlardaki okluktur. nk kahr veya ltuf kapsamna girmeyen hibir sfat yoktur. 3- Muhakkak gklerde (semavatta) ve yerde (arzda) mminler iin ayetler vardr. 4- Sizin yaratlnzda ve dabbeden (canllardan, hayvanlardan, yaylanlardan) kesin olarak inanan (ikan sahibi) bir toplum iin ibret verici ayetler vardr.

1146 TEFSR- KEBR / TEVLT

5- Gece ve gndzn deimesinde, Allahn semadan rzk indirerek onunla lmnden sonra arz diriltmesinde, rzgr estirmesinde, akln kullanan kavim iin ayetler vardr. 6- te bunlar Allahn ayetleridir, sana onlar hakk olarak okuyoruz. Artk Allahdan ve Onun ayetlerinden sonra hangi sze iman ederler? Muhakkak semavatta (gklerde) ve arzda (yerde) yani klde, btnde mminler; kesin olarak inanan ikan sahibi iin birok ayetler vardr. Onun zatna inananlar iin ibret ayetleri vardr. nk kl, btn Onun zatnn ayn olan varlnn mazhardr. Sizin yaratlnzdakesin olarak inanan (ikan sahibi) bir toplum iin ibret verici iaretler vardr. Onun sfatlarna kesin olarak iman edenler iin ayetler vardr. nk siz ve btn canllar bass olunan yaratlan canllar (dabbe) Onun daima diri, alim, irade sahibi, kadir, kelam sahibi, iiten ve gren oluu gibi sfatlarnn mazharlarsnz. nk siz bu sfatlarla Onun sfatlarna ahitlik etmektesiniz. Gecenin ve gndzn deimesinde akln kullanan kavim iin ayetler vardr. Onun fiillerini akledenler, onlar zerinde dnenler iin iaretler vardr. nk bu gibi tasarruflar Onun filleridir. ayetin son deerlendirme cmlelerinin iman , yakin ve akletme eklinde farkl sunulmu olmasnn nedeni udur: Zatn mahedesi, son derece ak olduu iin gizlenmi olsa da, daha aktr. Varlk da daha zahirdir. Bunu tasdik edenler de daha fazladr. nk bu, zorunluluklar kapsamna girer. Sfatlarn mahedesi ise daha dikkt gerektirir. Geri kalan iki ksmdan daha latiftir. Bu yzden sfatlar balamnda yakin ifadesi kullanlmtr. nk her yakin sahibi Ona iman etmitir, ama her iman eden yakin sahibi deildir. Bazen mmin varlktan zhul ettii iin imasz da yakin mevcut olabilir. Bu kimse sfatlar araclyla zatn hudu hakknda yakine ulamtr. nk kesretten dolay vahdetten perdelenmitir. Fiillere gelince, onlar bilmek akli istidlalin kendisidir. nk eyada meydana gelen deiiklik, aklen bir deitiricinin deitiriyor olmasn kanlmaz klmaktadr. Ve nk etkisiz etkilenme aklen imknszdr. Birincisi ftri ve ruhanidir. kincisi ilmi ve kalbidir, yani kefi ve zevk mahiyetlidir. ncs ise aklidir. Buna gre ftrat zere baki kalan

CSYE SURES 1147

mahbub nce zata iman eder, sonra sfatlara yakin getirir, sonra filleri akleder. Hayat ve madde nedeniyle ftrattan perdelenmi muhib ise nefis makamnda olduu iin nce Onun fiillerini akleder, sonra fiillerinin kayna olan sfatlarna yakin getirir, ardndan zatna inanr. Bu yzden Habibullaha (s.a.v) Allah ne ile bildin? diye sorulduundan Eyay Allah ile bildim demitir. tebunlar ruh semalar ve mutlak cisim arz ayetleri, yani her ey, kl, canl varlklar ayetleri, sair kinat hadiseleri ayetleri Allahn ayetleridir. Zatnn, sfatlarnn ve fillerinin ayetleridir. Artk Allahtansonra hangi sze?... sfatlarnn ve fillerinin ayetlerinden sonra hangi sze inanacaklar? nk Allahn ayetlerinden sonra anlamsz szden, msemmasz isimden baka bir ey yoktur. Nitekim yce Allah yle buyurmutur: Bunlar sizin.takt isimlerden baka bir ey deildir. (Necm, 23) yani msemmasz isimlerdir. 7- Vay haline, her yalanc gnahkar kiinin.! 8- O, Allahn ayetleri kendisine okunurken iitir. Sonra byklk taslayarak direnir sanki onu hi duymam gibi Onlar elim bir azap ile mjdele. 9- Ayetlerimizden bir ey rendii zaman onlarla alay eder. te onlara alaltc bir azap vardr. 10- Onlarn arkalarndan da cehennem vardr. Kazandklar eyler de Allahdan baka dost edindikleri de kendilerine hibir fayda vermez.. Ve onlar iin byk bir azap vardr. Vay haline, her yalanckiinin. Sahte, gz boyayan, batl ve mevhum bir varlk olduu yalannda yzen ve fiilleri bu sahte varla nispet etmek suretiyle irk gnahn ileyen her kiiye yazklar olsun. O, Allahnayetlerini iitir. Her mevcudun hal diliyle veya szl olarak okuduu ayetleri iitir ve bu ayetler her eyin lisanyla kendisine okunur. sadece Nebynin diliyle deil. Sonra byklk taslayarakdirenir. Varlyla perdelendii, byklendii, firavunlukta ileri gitmenin neticesi olan azgn benlii kontrolden kt iin, ya da aldand ve gafil olduu iin bu ayetleri Allahtan bakasna nispet eder. Sanki hi onlar duymam gibi inkrda srar eder. nk onlardan etkilenmez. te onu aziym bir azapla mjdele! elem verici perdelenmilik ve aalayc yoksunluk azabyla mjdele onu!

1148 TEFSR- KEBR / TEVLT

Ayetlerimizden bir ey rendii zaman onlarla alay eder. Aslen hi var olmam eylere onlar nispet etmek suretiyle ayetlerimizi alaya alr. Onlar iin alaltc bir azap vardr. mmknlk zilleti iinde alaltc bir azaba urayacaklardr. 11- Bu bir hidayettir. Rabbinin ayetlerini inkr edenler, onlar iin korkun murdarlk azab vardr. 12- Allah O dur ki, denizi size musahhar klm, Onun emri ile denizde gemilerin akp gitmesi ve onun ltfundan rzk aramanz iin. Umulur ki kr edersiniz. 13- Gklerde (semavatta) ve yerde (arzda) ne varsa hepsini kendi tarafndan musahhar klmtr. Muhakkak bunda tefekkr eden bir kavim iin ibretler vardr. 14- man edenlere yle: Allahn rahmet gnlerini mit etmeyenleri balasnlar. Ki O, her kavmi yapt ile cezalandracaktr. 15- Kim yararl (salih) i yaparsa kendi nefsi iin yapar. Kim de kt i yaparsa kendi aleyhinedir. Sonra Rabbinize dndrleceksiniz. 16- And olsun, biz srail oullarna kitab, hikmeti ve Nbvveti verdik. Ve kendilerine pak gzel rzktan da verdik ve onlar alemlere stn kldk. 17- Ve onlara ilerinde ak deliller vermitik. Onlarn ayrla dmeleri ancak kendilerine ilim geldikten sonra aralarndaki ihtirastan dolay olmutur. Mutlaka Rabbin onlarn arasnda, ihtilaf ettikleri eyde kyamet gn hkmn verecektir. Muhakkak bunda tefekkr eden bir kavim iin ibretler vardr. Gklerde (semavatta) ve yerde (arzda) bulunan her eyin sizin hizmetinize sokulmas, kendi kendine ben kimim? , btn bu varlklar niin benim hizmetime sunulmutur? diye dnen kimseler iin ibretler vardr. Ceberut ve melekuta kadar btn mevcudatn Onun tarafndan kendisinin hizmetine sunulduunu kavrar ve Onun zatna dner, Onun hakiktini, varlnn srrn ve zelliini renir. Ki bununla ereflenmi, stn klnmtr. Bu sayede varln tmnn hizmetine sunulmasna mazhar olmutur. Bunlar kavradktan sonra kendisi iin eref kayna olan bir mertebeden geri kalmaktan kanr. Ulamas iin tevik edildii amaca doru ykselir.

CSYE SURES 1149

18- Sonra seni din konusunda bir eriat sahibi kldk. Sen ona tbi ol. Ve onlarn, o bilmeyen kimselerin hevalarna tbi olma. 19- Muhakkak ki onlar Allahdan sana hibir fayda vermezler. Muhakkak zalimler birbirlerinin velileridirler. Allah ise muttaklerin velisidir. Sonra da seni din konusunda bir eriat sahibi kldk. Hakkn emri hususunda sana bir yol ngrdk. Bu da tevhid yoludur. Sen ona tbi ol belgeye ve basiretli gzleme dayal olarak bu tevhid yoluna uy onda sluk et. tbi olma taklit ehlinin cehaletlerine tabi olma onlarn hevalarna uyma Bilmeyen kimselerin tevhit ilmini bilmeyenlerin yollarn izleme. Muhakkak onlar, Allahdan sana hibir sana hibir fayda vermezler. Tesirleri sz konusu olmad iin fiilleriyle senden bir zarar savamazlar. Gleri, kudretleri ve ilimleri bulunmad iin de sfatlaryla cehaleti ve perdelenmilii senden uzaklatramazlar. nk Allahdan baka g ve kudret yoktur. Senin yannda bulunmalaryla da yalnzln gideremezler. nk senin onlara snman salayacak bir nsiyet yoktur aranzda. Bilakis, senin sadece Hak ile nsiyetin vardr. Senin mahedende onlar srf hibir eydirler. Seninle onlar arasnda hibir ekilde dostluk olmaz. Muhakkak zalimler birbirlerinin velileridirler. Yani zalimler ancak zalimlerle dost olabilirler. nk perdelenmilik bakmndan aralarnda hemcinslik ve uyum vardr. Allah takva sahibi (muttakiylerin) dostudur. Allah, fiil tevhidinin mahedesi esnasnda kendisine tevekkl etmek suretiyle fiillerinden saknan kimselerin ilerini stlenir. Veya rza makamnda sfat tecellileri mahedesi esnasnda kendi sfatlarndan saknanlarn yardmcsdr. Yahut zatn tevhidi mahedesi esnasnda kendi zatndan saknan kimseleri sever. nk Veli kelimesi szlkte her anlamda da kullanlr. 20- Bu, basireti alm insanlar iin bir hidayettir ve rahmettir, kesin olarak iman eden (yakiyn) bir toplum iin de. 21- Yoksa ktlk kazananlar, iman edip salih amel ileyenlerle hayatlarnda ve lmlerinde bir tutacamz m sandlar? Ne kt hkm veriyorlar. 22- Allah, semavat ve arz hakk olarak yaratmdr Ki her nefis kendi kazandnn karln grecektir. Onlara zulm edilmez.

1150 TEFSR- KEBR / TEVLT

Buinsanlar Bu aklama basiret nurlardr sfatlarn gz alcln gzlemleyen, Onun sfatnn douunun tecellisini btn basiretiyle seyreden yakiyn ikan sahibi kimselerin kalplerine ynelik aklamalardr. Hidayettir ruhlarn zatn mahedesi mahalline ileten bir hidayettir. Ve Rahmettir fiil perdeleri azabndan nefislerini kurtaran bir rahmettir. Kesin olarak iman eden (ikan sahibi) bir toplum iin de bu aklamalar nur, hidayet ve rahmettir. 23- Heva ve hevesini ilah edineni grdn m? Allahn onu bir ilim zere saptrm, kulan ve kalbine mhrlemi ve gznn stne perde ekmidir, imdi o kimseyi Allahdan baka kim hidayete eritirir? Hl ibret almayacak msnz? Heva ve hevesini ilah edineni grdn m? tutkulu arzularn ibadet edilen bir ilah haline getireni grdn m?... Bu kimseler hevalarna uyduklar iin ona tapm ve ilah edinmi oluyorlar. nk insann severek ve itaat ederek kulluk ettii ey onun ilahdr, ta dahi olsa. Allahnsaptrd halini, istidadnn tamamen ortadan kalktn ve yznn sfli cihete dndn bildii iin saptrd kimseyi grdn m? Ya da hevasna tapan bu kimse dinde yapmas gereken eyleri bilen olduu iin Allahn onu saptrdn grdn m? Bu anlam elde etmek iin bir ilme gre ifadesinin Allahn saptrd ifadesindeki meful zamire ilikin hal olarak takdir edilmesi gerekir, faile ilikin deil. bu takdirde Allahn saptrmas, onun bildiine aykr hareket etmesinden, Allahn ayetlerini gzlemlemekten geri durmasndan kaynaklanr. nk onun kalbine nefis sevgisi ve hevann galibiyeti istei iirilmitir. Tpk Belam b. Baur ve benzerleri gibi. Nitekim, Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Nice alim sapmtr da ilmi kendisine hibir fayda salamamtr. Ya da ayette yle bir anlam kastedilmitir: Faydasz bilgiye sahip olmasna ramen hevasn ilah edinen ve Allah tarafndan saptrlan kimseyi grdn m? nk sahip olduu bilgi fuzuli eylerle ilgilidir ve slukla bir ilgisi yoktur. Bu kimse fuzuli bilgiye sahip olduu iin hidayet kapsndan kovulmak suretiyle kula ve kalbi mhrlenir, kalbi tortularla kapland ve perdeleri de iyice kaln olduu iin Hakkn kelamn iitme ve anlama mahallinden uzaklatrlmtr. Gznn stne de perde ekmitir. Cemalini grmekten. Onunla buluma mahedesine ermekten mahrum brakmtr. imdi onu Allahdan baka kim hidayete eritirebilir? nk Allahtan baka onu doru yola iletecek bir varlk yoktur. Hl ibret almayacak msnz? ey muvahhitler?!

CSYE SURES 1151

24- Dediler: Hayat ancak bu dnya da yaadmzdr, burada lr ve yaarz, bizi ancak zaman helak eder. Onlarn buna ait bir ilimleri yoktur. Onlar ancak zannederler. 25- Kendilerine ak ak ayetlerimiz okunduu vakit, Onlarn delilleri ancak Doru sylyorsanz babalarmz atalarmz getirin. Demekten baka bir delilleri yoktur. 26- De ki: Sizi Allah diriltir, sonra da sizi ldrr, sonra sizi bir araya toplar, phesi olmayan gnde. Lakin insanlarn ou bunu bilmezler. Hayat ancak bu dnyada yaadmzdr. Ancak maddi hayat vardr. lrz tabii, bedeni lmle lrz ve yaarz. Maddicismani hayatla yaarz. Bundan baka hayat da lm de yoktur. Bunu da Dehre zamana nispet ederler. nk ruhlar alan, bedenlere hayat baheden dehrin hakikatinden hakiki messirden perdelenmilerdir. Onlar, byle zannetmekdirler ksaca zanlarna tabi olmaktadrlar nk onlarn buna ait bir ilimleri yoktur. De ki: Allah sizi diriltir, sonra da ldrr. Zaman deil. Sonra sizitoplar lmden sonra dirilile sizi ikinci bir hayatla katnda bir araya getirir. Ya da zaman deil, Allah sizi nefsani hayattan sonra ebedi kalbi hayatla diriltir, sonra iinde fena bulmanz salayarak sizi ldrr, sonra fena sonras beka ile bahedilmi varlkla sizi katnda toplar, ki Onunla Onun yannda olasnz. 27- Gklerin (semavatn) ve yerin (arzn) mlk Allahndr. Kyametin kopaca o gn bozguncular o gn hsrana urayacaklardr. 28- Btn mmetleri diz km grrsn Her mmet kendi kitabna arlr. Bu gn, yaptklarnzla cezalandrlacaksnz. 29- te bu Kitabmz size kar Hakk sylyor. Muhakkak biz yaptklarnz kaydediyorduk. Gklerin (semavatn) ve yerin (arzn) mlk Allahndr. Mahede nazarnda Ondan baka malik yoktur. Kopaca gn byk kyametin kopaca gn hsrana urayacaklardr. Ondan bakas iin varlk ispat edenler zarar edeceklerdir. nk Ondan baka her ey batldr. Ondan bakas iin varlk ispat eden ve bu varlkla Ondan perdelenen kimseler batl ehlidirler.

1152 TEFSR- KEBR / TEVLT

Grrsn ey muvahhid! diz km grrsn diz st kp hareketsiz bir ekilde ylece kalakaldn grrsn. nk kendisi itibariyle hibir eye g yetiremeyen bir ldr. Nitekim, yce Allah yle buyurmutur: Muhakkak sen de leceksin, onlar da lecekler. (Muhakkak sen lsn, onlar da ldrler.) (Zmer, 30) Ya da yle bir anlam kastedilmitir: Her mmeti dirili vaktinde cezadan nceki ilk duru yerinde, tpk ilk hayattaki gibi gizlenme srasnda diz st donakalm halde grrsn. Bunda da bir sr vardr. Her mmet kendi kitabna arlr. Yani amellerinin kaydedildii, amellerin suretlerinin somutlat, bedensel heyetler olarak nakedildii levhe arlrlar. nk ameller drt levhe yazlr: Bunlardan biri, her mmetin arld sfli levhtir. Bu levh mutlu olann sa eline bedbaht olann da sol eline verilir. Dier levh ise, semavi ulvi levhlerdir ve bunlara daha nce iaret edildi. Biz, burada sz edilen levhin sfli levh olduunu syledik, nk konu amellerin cezalaryla ilgilidir. Bunun gerekesi de Bugn, yaptklarnzla cezalandrlacaksnz. ifadesi ile nk biz, yaptklarnz kaydediyorduk. ifadesidir. Bilindii gibi amelleri kaydedenler, hem semavi meleklerdir hem de yer melekleridir. 30- Ancak man eden, salih amel ileyen kimselere gelince, Rableri onlar rahmetinin iine alr. te apak kurtulu budur. iman edenleregelince gaybi taklidi veya ilmi yakini imanla inananlara salih iyi iler yapanlara cismani hairde hallerinin iyi olmasn salayan iyilikleri ileyenlere gelince Rableri onlar kabul eder. Fiil cennetinde amellerin sevaplar olarak belirginleen rahmetinin iine alr. Artk onlar, kurtulua ermilerdir. 31- Kfredenlere gelince: Benim ayetlerim size okunmad m? Kibirlendiniz ve mcrim bir kavim oldunuz. 32- Muhakkak Allahn vaadi haktr, o saatten (kyametin kopacandan) phe yoktur. Denildii vakit: Kyamet nedir bilmiyoruz, biz kesin olarak yakinen inanm deiliz. dediniz. 33- Onlarn yaptklar amellerin ktlkleri onlara meydana km, alay edip durduklar eyin cezas onlar kaplamtr. 34- Denilecek: Bugne kavuacanz unuttuunuz gibi biz de bugn sizi unuturuz Sizin varacanz yer atetir. Size yardmclardan kimse yoktur.

CSYE SURES 1153

35- Bylece siz Allahn ayetlerini gerekten alaya aldnz. Ve dnya hayat sizi aldatt. Artk bugn onlar ateten karlmayacaklardr. Ve onlardan zr de kabul edilmeyecektir. Ama Kfredenlere gelince: nkr edenlere gelince; asli kfrleri nedeniyle Hakkdan perdelenenlere, dolaysyla cisimlerle karanla gmlm, cismani heyetlere dalmalarna gelince. Bunun kant da u ifadedir: Bugne kavuacanz unuttuunuz gibi biz de bugn sizi unuturuz. Bugnnzle kavumanz iin gerekli olan amelleri terk ettiiniz gibi biz de sizi azapta terk ederiz. nk siz bugnn o saatin (kyamet gnnn) varln kabul etmediniz. Ya da azapta yz st brakmak suretiyle sizi unutulmu bir ey??? yaparz, sizin ezeli ahdi unutmak suretiyle bu gnnze kavuacanz unutmanz gibi. 36- Hamd, semavatn Rabbi, arzn Rabbi ve alemlerin Rabbi olan Allaha mahsustur. 37- Semavatda ve arz da kibriya Ona mahsustur, O, Azizdir ve Hakiymdir. HamdAllaha mahsustur. Varlklarn amalarna ulamalaryla, mmkn olan kemalatn en stnn elde etmeleriyle tm varlk iin gerekleen mutlak hamd Allaha mahsustur. Semavatn Rabbi ruhlar kemale erdirip onlar tedbir eden, arzn rabbi bedenlerin, cisimlerin tedbir edeni, sahibi ve zerlerinde tasarrufta bulunan, btn lemlerin Rabbi lemlere Rablk edip onlar idare etmesiyle onlar kemalatlarna ynelteni Odur. Azamet yalnz Onundur. Ululuk, sonsuz ycelik ve her eyin zerindeki byklk, snrsz ykseklik ve azamet, her eyden mstanilik yalnz Onundur ve her ey Ona muhtatr. Dolaysyla, her ey kemalini izhar etmesiyle, hal diliyle btn sfatlar araclyla Ona hamd eder. Her ey deimesiyle, mmkn oluuyla, Ona muhta olan mahlukat arasna karmlyla, zat olarak faniliiyle ve sadece Ona mahsus olan kemalat dndaki sair kemalat elde etmede yetersizliiyle Onu ver. O, Azizdir. gldr, zerlerinde etkili olmak, onlar bulunduklar hale zorlamak suretiyle her ey zerinde kahredici, kar konulmaz gce sahiptir. Hakimdir tedbirinin ltfuyla her eyin istidadn dzenleyen, sanatnn inceliiyle ve hikmetinin kavranamaz gizliliiyle kendilerinden istedii sfatlar kabul etmeye hazr klan Odur.

1154 TEFSR- KEBR / TEVLT

AHKF SURES 1155

AHKF SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- H - Mm 2- Bu Kitabn indirilmesi Aziz ve Hakiym Allahdandr. 3- Biz semavat arz ve ikisi arasnda bulunanlar biz, muhakkak olmamz hakk olarak ve belli bir ecele eritirmek iin yarattk. Kfredenlerse uyarldklar eylerden yz evirmektedirler. Semavat, arz ve ikisi arasnda bulunanlar biz, muhakkak Hakk olarak (yerli yerince) yarattk. deimez, Tek, hibir eye ihtiyac olmayan, her eyin varlnn dayana olan mutlak varlk ile yarattk. Ya da Vahdetin glgesi ve btn okluun dzenleyicisi adalet ile yarattk. Nitekim, Gkler (semavat) ve yer (arz) adalet ile kaimdir denilmitir Ve takdirimiz gerei belli bir ecele eritirmek iin belli bir sre tayin edilmi vakit iin yarattk. Belli bir kemale ulamalar iin yarattk. Ki varlk bu kemale doru yol alr. Bu da Mehdinin (a.s) zuhur etmesi, Tek ve kahredici gce sahib zatn ezelde olduu gibi tek varlyla tebarz edip her eyi yok etmesiyle gerekleen byk kyamettir. Kafirler nkr edenler; Hakkdan perdelenmek suretiyle inkr edenler uyarldklar eylerden bu kyamete dair uyarlardan yz evirmektedirler. 4- De ki: Sylesenize! Allah brakp taptnz eyler Arzdan neyi yaratmlar? Gstersenize bana!. Yoksa onlarn gklerde (semavatta) bir orta m var? Bundan nce indirilmi bir kitab getirin bana veya ilimden bir eser. Eer doru syleyenlerden iseniz. 5- Allah gayrndan baka kendilerine kyamet gnne kadar cevap veremeyecek olana (dua eden, ibadet eden) ve onlarn dua ettiklerinden habersiz olan baka eylere tapandan daha sapk kim olabilir

1156 TEFSR- KEBR / TEVLT

De ki: Sylesenize! Allah brakp taptnz eyler isim verdiiniz, kendileri iin varlk ve tesir ispat ettiiniz her ne ise gstersenize bana! arzda (yeryznde) kendilerine ait bamsz bir gle hangi tesiri gstermilerdir?! Ya da semavatda (gklerde) Allaha ortaklk mahiyette ne gibi bir etkileri olmutur?! Bana getirin buna dair nceki kitabdan nakli bir delil veya salam bir ilimden kaynaklanan akli bir delil getirin. Eer doru syleyenlerden iseniz. Allah brakp dabaka eylere tapandan daha sapk kim olabilir? bu Allahdan bakas kim ve ne olursa olsun. rnein, klelerin efendilerine dua etmesi gibi. Oysa bu kimsenin duasna Allahdan baka hi kimse icabet edemez. 6- nsanlar bir araya toplandklar (har olduklar) zaman onlara dman kesilirler. Onlarn kendisine yaptklar ibadetleri inkr ederler. 7- Kendilerine ayetlerimiz ak ak okunduu vakit, kfredenler kendilerine Hakk geldiinde: Bu ak bir bydr. Dedi. 8- Yoksa: Onu uydurdumu diyorlar? De ki: Eer onu ben uydurdumsa, Allahdan bana gelecek olan eyi durdurmaya malik deilsiniz. O, Onun hakknda sizin neye dalp durduunuzu daha iyi bilir. Benimle sizin aranzda ahit olarak O yeter. O, ok balayan (afur)dur, merhamet sahibi (Rahiym)dir. 9- De ki: Ben Rasull icat etmi deilim, Bana ve size ne yaplacan da bilmiyorum. Ben ancak bana vahy olunana tbi olurum. Ben ancak ak bir (Neziyrim) uyarcym. 10- De ki: Syleyin bana! Eer Kuran Allah indinden ise, siz onu inkr ettiyseniz ve srail oullarndan bir ahid onun misli olan Tevrata ahitlik edip de hemen iman ettiyse ve siz de kibirlendiyseniz! Muhakkak Allah zalim bir kavmi hidayete erdirmez. 11- Kfredenler dedi: man edenler iin eer bu bir hayr olsayd bizden evvel ona kavuamazlard Onunla (Kuranla) hidayet yolunu bulamadklar iin bu eski bir yalandr diyecekler. 12- Ondan (Kurndan) nce de Musann kitab vard; hem imam, hem de rahmet olarak. Bu ise (Kuran) zulm edenleri uyarmak ve iyilik edenler (Muhsinleri) mjdelemek iin Arapa bir dille gnderilen tasdikleyici bir Kitabdr.

AHKF SURES 1157

nsanlar bir araya toplandklar zaman onlara dman kesilirler. nk dnya ehlinin efendilerine kulluk sunmalar, onlara hizmet etmeleri sadece nefsani bir ama iindir. Efendilerin hizmetilerini kleletirmeleri de yle. Amalar geersiz olunca, illetler ve sebepler ortadan kalknca onlara dman olurlar, onlara taptklarn (veya kendilerine tapndklarn) inkr ederler ve yle derler: siz bize hizmet etmediniz, aksine kendinize hizmet ettiniz. Nitekim O gn dost olanlar birbirlerine dman kesilirler. (Zuhruf, 67) ayetinin tefsirinde bu hususa deinmitik. 13- Muhakkak ki, Rabbimiz Allahdr diyenler, sonra dosdoru gidenler Onlara korku yoktur ve mahzunda olmazlar. 14- te onlar cennet ehlidirler, yaptklarnn karl olarak orada ebedi olarak kalacaklardr. Rabbimiz Allahdr, diyenler ilgilerden arnan, engelleri bertaraf eden, baka her eyden uzaklap kendilerini Allaha veren ve gzlerini Ona kar gelip azmaktan alkoyanlar, dolaysyla gerekten Rabbimiz Allahdr, diyenler Eer kendilerinde varlk kalntlar bulunsayd, fena alannda telvinlerden emin olmasalard, gerekten Rabbimiz Allahdr diyemezlerdi. Sonra da dosdoru yaayanlar bu iman amelde tahakkuk ettirenler, huzur adabn gzetmek, srmelerden, kaymalardan saknmak suretiyle bu iman muhafaza edenler. Vcutlarndaki her bir damar Allah ile ve Allah iin atar, bedenlerindeki her bir kl Allah ile ve Allah iin hareket eder. Onlara korku yoktur nk onlar iin perde ve ceza sz konusu deildir. Ve onlar mahzun olmazlar zlmezler nk gereklemeyen hibir arzular yoktur. Hibir eyi karm deildirler. Hibir gzellii karmayacaklardr da. Nitekim Allahta her musibet iin bir teselli ve elden karlan her frsat iin bir karlk vardr denilmitir. Onlar cennet ehlidirler. Btn cennetleri kuatan mutlak ve amil anlamda cennete gireceklerdir. Yapmakta olduklarna karlk olarak orada ebedi kalacaklardr. Vuslata kadar srdrdkleri sluk halinde yaptklar amellerin karl olarak. 15- Biz insana anne, babasna iyilik etmesini vasiyet ettik. Annesi onu zahmetle tam ve onu zahmetle dourmutur. Hamilelik ve st emzirme sresi otuz aydr. Nihayet insan, gl ana erip krk yana varnca, Der ki: Ey Rabbim! Beni muvaffak kl ki, hem bana, hem de

1158 TEFSR- KEBR / TEVLT

anneme babama ihsan buyurduun nimetine kr edeyim, yararl i yapmam temin et. Ve benim iin de zrriyetim iin de iyilii devam ettir. Muhakkak ben sana tevbe ettim (dndm). Ve muhakkak ki ben (tam teslim olan) mslimlerdenim. Nihayet insan, gl ana erip krk yana varnca phesiz nefis, bedenin tedbiriyle geliir. nk nefsin kemali bedene baldr. Bu yzden hayatn balarnda kemali asndan bedenle ilgilenir. Henz basireti almam, idrakleri belirginlememi ve olgunluu da akla kavumamtr o sralarda. Nihayet nikh ana eriince bu hususlar belirginlik kazanr. Nitekim yetimlerle ilgili olarak yle buyrulmutur: Evlilik ana eriinceye kadar yetimleri deneyin, eer onlarda aklca bir olgunlama grrseniz hemen mallarn kendilerine verin. (Nisa, 6) Bu, ekli, maddi olgunlama ile ilgilidir. Bilmez misiniz ki ocukluk dnemindeki tabiat bu snra ulancaya kadar insann trnn z maddesini gelitiren manevi boyuttan ok beslenmesine eilim gsterir, bedende zmlenen unsurlarn yerine ziyadesini koymaya ynelik olur. nk o dnemde organlar zayf, gelimeye ve sertlemeye ihtiya daha fazla olur. Bu yzden nefis, o srada bedenle ilidldr, tabiat bu ynde kullanr, bu sreye kadar kemalini grmezden gelir. Bedenin organlar kemal snrna varnca, bedenin tasarruflarnda kullanlabilecek gce eriince, daha fazla glenmesi iin fazladan maddi destee olan ihtiyac azalnca, tabiat, kiilik gibi insan trnn zn glendirecek unsurlarn birikimine zaman ayrr. nk artk maddi kemale ihtiyac kalmamtr. O zaman nefis kemali iin uraacak vakti bulur. Aklnn basiret gz alr, ftratnn nuru ve istidatlar ortaya kar, beikte ektii uykudan uyanr, gaflet uykusundan kalkar, cevherinin kutsallnn farkna varr, merkezini ve varolu gayesini talep eder. ki sebepten: nk bedenin maddi ve manevi aletleri kemal iin kullanlmaya elverili hale gelmilerdir. kincisi, bedene ynelerek kendini ona tahsis etmesine gerek kalmamtr, dolaysyla meguliyeti azalmtr. Ancak gelime seneleri devam ettike, bedensel aletlerin glenmesi ve iddetlenmesi mmkn olduka nefis, btnyle ulvi cihete ynelemez, akli kemalat, kutsi istekleri elde etmek iin tam anlamyla arnamaz. nk az da olsa sz edilen bu hususlarla meguldr. Bu durum, tp ilminde de akland zere otuz yan sonuna kadar devam eder. Nefis bu ya ap durgunluk yana

AHKF SURES 1159

ulanca kendi lemine ynelir, ftratnn nurlar parlamaya balar ve kemalini elde etme istei iddetlenir. nk artk bu alana ynelmesine imkn domutur. Hakiki yetimlerin kefili olan Ruhul Kuds, nefsin olgunlatn anlaynca hakiktlerden, marifet, ilim ve hikmetlerden oluan mallarn vermeye balar. nk kutsi ayrlklardan ve nurani ceberutlardan gzel elerle evlenmesinin vakti erimitir. Bu, cem aynna dalmak suretiyle tam fena buluncaya kadar Allahn zatna doru Onun sfatlarnda seyretme vaktine denk dmektedir. nk ekli iddet vaktinden daha iddetli vakte eriinceye kadar Onun fiillerinde seyretmenin imkn vardr. Aslnda bu manevi rte varmadr. Ki yaklak olarak krk yan sonuna tekabl etmektedir. Bu yzden krk yandan sonra sufinin arzular sner denilmitir. nk bu mallar kabul edip tasarrufta bulunabilmesi iin gerekli olan fiillerde seyir ve tezkiyeye tmyle ynelme ve talep etme istidadna sahip olamamtr. Bu olgunluk anda Allahta seyir srecini Onda tmyle fena bulmak suretiyle tamamlaynca fena sonra beka vakti ve amelde istikamet zaman gelmi olur. Buna da u ifadeyle iaret edilmitir: Rabbim!...bana temin et. Bu yzden btn Nebler krk yandan sonra gnderilmilerdir, sa ve Yahya hari. Nitekim, her ikisi de gn baz tabakalarnda durmulardr, tesine ykselmemilerdir. Nimetler elden kabilecek eyler olduklar iin, onlarn krle balanmalar zorunludur. Bu yzden, hasl olan kemal nimetine kretmenin temin edilmesini istemitir. Sonsuz nimetlerden nce gelen bu krn eda edilmesi sz konusu nimetlerin korunmas iin gereklidir. Ki fenay grmekle perdelenmesin, haline aldanarak, kemaline gvenerek ibadeti terk etmesin. nk fena makamnn felaketi fenay grmektir. Bu grmeye mptela olan kimse de telvine der ve temkin nimetinden mahrum kalr. Bu nedenle Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: kreden bir kul olmayaym m? Dolaysyla, hidayet ve hidayet zere kemale ulama nimetinin itaate devam etmesinin temin edilmesi suretiyle korunmasn istemitir. Ki bu da kendisine ve var olasnn yakn sebepleri olan anne ve babasna ynelik nimetin krdr. Eer anne ve babasnda iyilik ve gzel ahlak olmasayd, salih bir srra sahip olmasalard, Onda bu kemal zahir olmazd. nk kendisi onlarn srrdr. Bu nedenledir ki anne ve babaya iyilik etmek, onlar iin duada bulunmak vacip olmutur.

1160 TEFSR- KEBR / TEVLT

Yararl i yapmam temin et. stidat sahiplerini kemale erdirmemi temin et. nk kemale eren kimsenin birinci grevi kemalini korumasdr. Sonra da kemale ermek isteyenleri kemale erdirmesi gelir. nk amel izafi olgulardandr. Birine gre salih ve iyi olan bir amel bakasna gre kt olabilir. Nitekim, ebrar asndan iyi olan eyler mukarrebin asndan ktdr. Bundan dolay Benim iin de zrriyetim iin de iyilii devam ettir. demitir. Yani, ister benim sulbmden gelsinler, ister gelmesinler, hakiki evlatlarm arasnda iyiliin devamn sala. nk kemale erdirme ve mritleri terbiye edip yetitirme demek olan salih ameli ancak onlarn istidatlarnn hazr hale gelmesiyle, amellerinde ve hallerinde iyiliin belirginletirilmesiyle baarlabilir. Kukusuz bu, en kutsal feyzin bir yansmasdr. Eer sadece Allahtan gelebilecek olan bu iyilik ve bu tam kabul olmasa slah etme, kemale erdirme ve esere irad etme diye bir ey gerekleemez. Nitekim, yce Allah yle buyurmutur: Sen sevdiini hidayete erdiremezsin. (Kasas, 56) Bu ikisi, yani ibadet etmeyi ilham edenin hakkn yerine getirmek suretiyle krederek kemali muhafaza etmek ile irad yoluyla kemale erdirmek istikamet zere amel etmenin zdrler. Beka makamnda Hakkani varla sahip klnarak tahakku etmi kimsenin grevi budur. Ben sana dndm. fenay grme gnahndan tevbe ettim. Nitekim, ayldktan sonra Musa (a.s) da bu tevbeyle pimanln dile getirmiti. Yce Allah yle buyuruyor: Aylnca dedi ki: Seni noksan sfatlardan tenzih ederim, sana tevbe ettim. Ben inananlarn ilkiyim. (Araf, 143) boyun eenlerin, kullar arasna katlp teslim olanlarn (Mslimlerin) ilkiyim.nk, artk Musa (a.s.)da istikamet hali gereklemidir. Dolaysyla Muhakkak ben Sana dndm (tevbe ettim) ve muhakkak ki ben Mslimlerdenim demitir. 16- te bu kimseler ki biz onlarn yaptklarnn en gzelini kabul edeceimiz kimselerdir. Ve gnahlarn balayacaz Cennetlikler arasndadrlar. Bu kendilerine vaat olunan, doru vaaddir. 17- O kii ki ana babasna dedi: Uf! Siz ikiniz beni tehdit mi ediyorsunuz? Ben mi dirilip karlacam? Benden evvel nice nesiller gelip getii halde. Annesi, babas Allahtan yardm niyaz ediyorlard: Yazk sana! man et!. Muhakkak Allahn vaadi hakkdr. Yine o: Bu eskilerin naklettikleri eylerden baka bir ey deil. Diyordu.

AHKF SURES 1161

18- te bunlar, ins ve cinnden kendilerinden nce geen mmetler iinde zerlerine azap hakk olmu kimselerdir Muhakkak bunlar hep hsrana mahkum olmulardr. te bu tevbe ve istikametle vasflanan bu kimseler yaptklarnn en iyisini kabul edeceimiz kimselerdir.Verdikleri terbiyenin eserlerini, sonularn izhar edeceimiz, mritlerine kar sergiledikleri gzel yol gstericiliklerini ortaya karacamz kimselerdir. Grmyor musunuz; bir kimse tabi olma yolunda sebat ederek snneti korumak eklinde sk ve zenli davranmazsa tabileri olmaz ve onun kmil bir insan yetitirmesi de mmkn olmaz. nk, istikametinde bozukluk vardr. Keramet olarak sergiledii haline gvenmektedir. Bu da onun iledii salih amelin kabul edilmediinin belirtisidir. Bu gibi kimseler amel etmeden nce kemal nimetinin krn yerine getirmemilerdir. Gnahlarn balayacaz sfatlarnn ve zatlarnn kalntlarndan ibaret olan gnahlarn temkin makamnda klli olarak silmek ve hakiki olarak bastrmak suretiyle balayacaz. Artk fenay grme, benin ve benliin zuhuru eklindeki telvin gnahn ilemezler. Cennetlikler arasndadrlar mutlak olarak cennetliklere katlrlar. Bu, kendilerine verilen doru bir vaaddir. nk yce Allah yle buyurmutur: te biz, onlarn nesillerini de kendilerine kattk. Onlarn amellerinden de bir ey eksiltmedik. (Tur, 21) 19- Herkesin yaptklarna karlk dereceleri vardr. Btn amelleri kendilerine tamamen denir, onlara zulm edilmez. Herkesindereceleri vardr. bundan nce sabikin (ne geenler)den sz edilmi, arkasndan onlarn kartlar olan ve zerlerine azap sz hak olan kovulmular zikredilmiti. Bu arada ilk grubun mutlular (saidler), ikinci grubun ise bedbahtlar (akiyler) olduklar belirtilmiti. imdi de kitabn banda sz edilen yedi grup insana deinilerek geri kalan be grubun hali aklanyor: Herkesin yaptklarna karlk dereceleri vardr. Her insan grubunun iledikleri amellerin karl olarak yceler ycesinden balayarak aalar aasna kadar deiiklik arz eden dereceleri vardr. Bu arada derecelerin ou aalardadr. Daha dorusu, her insan grubunun bir mertebesi ve makam, iki cennetten birinde yeri veya ate tabakalarndan birinde derecesi vardr.

1162 TEFSR- KEBR / TEVLT

20- Kfredenler atee arz olunurlar o gn: Dnyadaki hayatnzda btn gzel eylerinizi (hayrlarnz) gtrdnz ve onlarla faydalandnz. Artk bugn horlayc alaltc azabla cezalanacaksnz. nk yeryznde (arzda) haksz yere bykleniyordunuz ve fasklk yapmanz sebebiyle dinden kyordunuz. 21- dn kardeini (Hudu) an!.. O vakit Ahkafda (kumlu yerde) kavmini uyarmt ki gerekten ondan nce ve sonra bir ok uyarclar gelip gemidi. Kavmine: Allahtan bakasna ibadet etmeyin, nk ben size byk gnn azabnn gelmesinden korkuyorum demiti. 22- Onlar dediler: Sen bizi ilahlarmzdan evirmek iin mi geldin? Haydi, eer doru syleyenlerdensen tehdit ettiin azab bize getir. 23- Dedi ki: Onun ilmi ancak Allahn indindedir. Ben size gnderildiim eyi tebli ediyorum. Lakin ben sizi cahil bilgisiz bir kavim gryorum. 24- Vaktaki vadilerinin zerinden bir bulutun kendilerine kar geldiini grnce: Bu bulut bize yamur yadracak. Dediler. Hayr! O sizin acele istediiniz eydir. Bir rzgr ki iinde elim azap vardr. 25- O, Rabbinin emri ile her eyi tarumar eder. Nihayet yle oldu ki meskenlerinden baka bir ey grnr olmad. te biz mcrim bir kavme byle ceza veriniz. 26- And olsun, biz onlara yle imkanlar vermitik ki, Size o imkn vermemiizdir. Onlara kulaklar, gzler ve kalpler vermitik. Fakat ne kulaklar, ne gzleri, ne kalpleri kendilerine bir fayda vermedi. Zira bile bile Allahn ayetlerini inkar ediyorlard... O alay ettikleri ey kendilerini sarp kaplayverdi. 27- And olsun ki, etrafnzda olan memleketlerden helak etmiizdir. Olur ki onlar dnerler diye ayetleri devaml aklyoruz. 28- Onlar kurtarsaydlar ya Allahdan baka edindikleri bize yaklamaya vesile olacak zannettikleri ilahlar. Bilakis onlardan kayboldular. te bu onlarn yalan ve yapa geldikleri iftiralardr. Dnyadaki hayatnzda btn gzel eylerinizi gtrdnz. Dnya lezzetlerinden her hazz tadp bitirmeleri bir eletiri olarak kendilerine yneltiliyor.nk her birinin ilk istidatlar itibariyle bir kemal derecesi ve buna karlk bir eksiklii vardr. Her iki hayat asndan da gzellikler vardr. Her biri kemaline uygun hazlar alr. Bir kimse yzn dnya gzelliklerine, hazlarna evirir, onlardan yararlanmaya ynelir, kalbini ahiret gzelliklerinden ve lezzetlerinden evirirse, ikincisinden kesinlikle mahrum kalr. Bunun nedeni, karanlk ilere dalmas, nurani isteklerden perdelenmi olmasdr.

AHKF SURES 1163

Nitekim, yce Allah yle buyurmutur: Onlardan bazlar yle derler: Rabbimiz! Bize dnyada ver. Byle kimseler iin ahirette bir pay yoktur. te Dnyadaki hayatnzda btn gzel eylerinizi gtrdnz. ayetinin anlam budur. nk, insann hviyetinin gerektirdii uhrevi hazlar bu dnyada tketilmitir. Bir bakma gndzn artmasyla gecenin eksilmesi gibi. Fakat yzn ahirete eviren, zht ve takva ile bu dnyada arnan, hakiki irfann, lahi hakiktlerin, ulvi lezzetlerin ve gerek gzellik demek olan kutsi nurlarn peine den kimse bunlardan payn alr. Bunun yannda, dnyadaki paynda da eksilme olmaz. Bilakis, dnyadaki nasibi de artar. Nitekim, yce Allah yle buyurmutur: Kim ahiret kazancn istiyorsa, onun kazancn arttrrz. Kim de dnya krn istiyorsa ona da dnyadan bir eyler veririz. Fakat onun ahirette bir nasibi olmaz. (ura 20) nk kutsi leme gark olmak, Hakkn tarafna ynelmek nefse maddi lem zerinde etkili olma gcn, kudretini verir. Bir de gcn ve kudretin kaynayla btnlemesini dnn?! Melekut leminin mlk lemi zerinde etkili olduunu, onda tasarrufta bulunduunu, Allahn izni ve boyun edirmesiyle onu emrine aldn grmyor musunuz? te yandan, maddi leme karmak ftratn gcn tketir, kalbin nurunu sndrr; artk gc de, kudreti de kalmaz, hibir ey zerinde etkili olmaz. Oysa srf etki etme zelliine sahip olandan etkilenir, srf boyun edirme zelliinde olana boyun eer, onun tesirinde kalr. Bu yzden Dnya glge gibidir; kendisine srtn dnenin peine der, kendisine ynelenden de kaar. Emirlmminin Ali (r.a) byle buyurmutur: Dnya kendisine ynelenden kaar, kendisine srtn dneni ise takip eder. Bugn.alaltc bir azap greceksiniz. zillet ve alakla duar olacaksnz. nk tabiatnz gerei sfli cihetten ayrlmadnz, byk bir akla dnya isteklerine yneldiniz. Alakl, zorbalk ve byklk taslayarak ezilmeyi siz tercih ettiniz. Byklk taslamanzdan dolay ifadesiyle kastedilen anlam budur. Yani nefis makamnda gazap gcnn istilasyla byklendiiniz iin. Gazap gcnn zellii byklenmedir. Yeryznde (arzda) haksz yere Eer gazap ve ehvet heyetlerinden syrlsalard, nefsani sfatlarn stne ksalard, benlik ve ikilik elbiselerini zerlerinden karsalard, gklerde ve yerde hak ile bykleneceklerdi. Bu takdirde byklkleri Allahn kibriyas,

1164 TEFSR- KEBR / TEVLT

ululuu olacakt. Nitekim, mam Sadk (a.s) Sende her trl fazilet ve kemal var; fakat kibirlisin. diyen birine u cevab vermitir: Hayr, Allaha yemin ederim ki, kendi byklmden syrldm iin zerime Allahn bykl, kibriyas giydirildi. Ya da bu anlama gelecek bir sz sylemitir. te bu Hak ile byklenmedir. Ve yoldan kmanzdan dolay zellii fsk ve fesat olan ehevi gcn istilasyla yoldan dinden ktnz. 29- Hani cinlerden bir grubu sana yneltmitik, Kurn dinlemeleri iin. Vaktaki onlar onun huzuruna vardlar, dediler ki: Susun, dikkatle anlayarak dinleyin. Dediler. Okumas bitince uyarmak iin kavimlerine dnmlerdi. Hani cinlerden bir grubusana yneltmitik. Cinler arza ait nefisler olup latif bedenlere brnmlerdir. Latif unsurlardan mrekkeptirler. Eski ran filozoflar onlara asl suretler derlerdi. Unsuri bedenlere brnmelerinden, dolaysyla bu anlamda insanlara benzemelerinden dolay insanlarla birlikte sekaleyn (iki arlkl topluluk) diye isimlendirilmilerdir. Bu yzden insanlarn Kuranla hidayete ermeleri mmkn olduu gibi cinlerin de mmkndr. Gerek muhakkikler ve gerekse bakalar cinlere dair ok hikye anlatmlardr. Bu hikyeler o kadar oktur ki tmn inkr etmek mmkn deildir. Konu tevili gerektirmeyecek kadar aktr. Eer, konunun uyarlanmasn istersen, o zaman dinle: Hani cinlerden bir gurubusana yneltmitik. Akl, fikir, hayal ve vehim gibi ruhani kuvvetleri, sen namazda Kuran okurken, sana yneltmitik. Onlar sana ynelttik, senin srrna tabi kldk. Bunu da sana dnmelerini, nefis ve tabiat tarafndan vazgeip senin etrafn sarmalarn, sana boyun emelerini salayarak gerekletirdik. Ki himmetin toparlansn, kalbin dalmasn, zihnin karmasn. Kutsi nurun fecri vaktinde huzurda iken hareket ederlerse bu olumsuzluklar gerekleebilirdi. Kuran dinlemeleri iin kutsi lemden sana gelen Kuran dinlesinler diye onlar sana ynelttik. Kuran dinlemeye hazr olunca Furkani nurun sana zuhur etmesi srasnda btn kelimeleri iiren Kurani akl dinlemeye hazr olduklarnda susun, demiler. Sessiz olun. bunu kendilerine has lisanlaryla birbirlerine sylemiler. Nefsani konumalar, tasavvurlar, telkinler, vesveseler, dnceler, fikri hareketler, tahayyli intikaller gibi.

AHKF SURES 1165

Burada iaret edilen sylemeleri de hal diliyle olmutur. Nitekim, buna daha nce birka kere iaret edildi. nk durmayp susmasalard, kendilerine yneltilen kutsi varidatlar dinlemeselerdi, bu varidatlarn bir etkisi olmayacakt. Daha dorusu gaybi alglamayacak, kutsi mana da varit olmayacakt. lahi kelam da gerektii gibi okunmayacakt. Bu yzden phesiz gece kalk, (kalp ve uzuvlar arasnda) tam bir uyuma ve salam bir kraata daha elverilidir. (Mzzemmil, 6) Bir hikmete mebni olacak ki ilk vahiy olduu gibi kan ryalar eklinde gelmitir. nk yukarda sz edilen kuvvetler uyku esnasnda sakin ve atl olurlar. Ki iten uzak ve atl olularyla uyanklk zaman iin glerini yenileyebilsinler. Kuran okunmas bitince manevi varidat ve kefi, kutsi nzul tamamlannca kavimlerine dnmlerdi. Nefsani ve tabii kuvvetlere dnmlerdi, onlar azgnla, kalbe saldrmaya kar uyarmlard. Nazul olan kutsi anlamdan karlan faziletli szlerle, nurani heyetleri telkin etmekle onlar zerinde etkili olmulard. Boyun edirme ve riyazetle onlar kalbi istila etmekten alkoymulard. 30- Dediler: Ey kavmimiz! Dorusu biz Musadan sonra indirilen, kendinden ncekini dorulayan, Hakka ve doru bir yola hidayete erdiren bir Kitab dinledik. Dediler: Ey kavmimiz! dorusu biz Musadan sonra indirilen.bir Kitab dinledik. Muhammedi varlkta bulunan bu nurani tesirden etkilenmemizin aynsn Musa zamannda grmtk. Ondan sonra bu zamana kadar byle bir anlamla karlamamtk. nk sann (a.s) ykselileri tamamlanamad, onun durumu, zikredilen Hz. Musa ve Hz. Muhammedin haline ulamad. nk hayatnda kutsi kafileye karmad, btn kuvvetleri srrna elik etmediler. Fena bulmas kemal dzeyine erimedi. Bu yzden btn kuvvetleri Hakkani varlkla tahakkuk etmediler. Bu yzden, dier iki nebiden farkl olarak sa (a.s) drdnc gkte kald. Nitekim, sa (a.s) halini tamamlamak zere indiinde Muhammedi millete tabi olacaktr. Kendinden ncekini dorulayan nk tevhid ve istikamete iletme hususunda kendinden ncekiyle uyumludur. Buna da yle iaret edilmitir: Hakka ve doru yola (srat- mustakiyme) iletir hidayete erdirir.

1166 TEFSR- KEBR / TEVLT

31- Dediler: Ey kavmimiz! Allahn davetisine icabet edin. Ona iman edin ki sizin iin mafiret etsin gnahlarnz balasn, sizi elim bir azaptan korusun. 32- Kim Allahn davetisine icabet etmezse, yeryznde aciz brakc deillerdir. Ondan baka velileri de (dostlar) yoktur. te onlar ak bir sapklk iindedirler. 33- Grmediler mi? Semavat ve arz yaratan ve onlar yaratmakla yorulmam.. O lleri diriltmeye de kdirdir. Evet, muhakkkak O, her eye kdirdir. 34- O gn kfredenler nara arz olunacak: Bu hakk deil miymi? Denilecek. Rabbimize yemin ederiz ki evet! Derler. yle ise yaptnz kfrden dolay tadn azab! denilecek. 35- Artk sabret Rasullerden azim sahibi olanlarn sabrettii gibi. Onlar hakknda da acele etme. Vaat olunduklar eyi grdkleri gn, sanki gnn bir saatinden baka kalmam gibi olurlar onlar. Bu bir teblidir. Hi fask bir kavimden bakas helak edilir mi? Ey kavmimiz! Allahn davetisine icabet edin Ona uyun! Allaha ynelmede kalbe gnll balann. Onun adabyla edeplenin, Onun hkmlerine teslim olun, Ona itaat ederek emir ve yasaklarna bal kaln. Ona iman edin. nuruyla aydnlanmak, Ona ibadet etme kervanna katlmak suretiyle inann. Sizin gnahlarnz balasn. Aalk, rezil heyetleri, hevaya uymak suretiyle sfli cihetlere meyletmeleri, nefsani sfat perdelerini balasn. Bedensel taalluklar ve tabii uralar deil, nk bunlarn maddeden tamamen uzaklamalar sz konusu deildir. Nitekim, bu anlama iaret etmek maksadyla gnahlarnz bir ksmn balasn. ifadesinin orijinalinde ksm anlamn veren min edatna yer verilmitir. Bunun sebebi de bedensel aletlerden yoksun olmakla birlikte lezzetlere ve ehvetlere ynelik gl eilimleri ve istekleri vardr.Nitekim, baz mfessirler ayet sahihse-yle demilerdir: Cinler iin sevap yoktur. Onlarn Mslman olmalar sadece azaba uramalarn engeller. Bu da gsteriyor ki bu bedensel kuvvetlerin akli klli anlamlardan, nurani heyetlerden ve kutsi lezzetlerden nasipleri yoktur. Ancak, boyun emeleri ve srra balanmalar bunlarn maddi elemlerinden ve isteklerinden kurtulmalarn salar. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

MUHAMMED SURES 1167

MUHAMMED SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Kfredenlerin ve Allah yolunu izlemeye engel olanlarn, amellerini boa kartmtr. Kfredenlerin nkr edenler, gerei rtenler ifadesini Allah yolunu izlemeye engel olan nefsani kuvvetlere iman edenler ifadesini de Allah yolunu izlemeye yardmc olan ruhani kuvvetlere uyarlamak gerekir. Geri kalan ksm ise nceki aklamalardan hareketle anlalaca iin bir kez daha tekrarlama gereini duymuyoruz. 2- man edip salih amel ileyenleri Ve Muhammede indirilene iman edenlerin ki O, Rabbinden gelen bir Hakkdr. (Allah) onlarn ktlklerini rtm ve hallerini dzeltmitir. 3- Bylece kfredenler btla tbi olmular, iman edenler de Hakka tbi olmulardr. Allah insanlara misallerini byle anlatr. 4- Kfredenlerle karlatnz vakit yapmanz gereken hemen boyunlarn vurmaktr. Nihayet onlar malup, perian ettiniz vakit, hemen smsk balayn. Bundan sonra yahut fidye aln. Hatta harbi yahut arlklar brakncaya kadar. Durum budur. Allah dileseydi onlardan intikam alrd. Lakin sizi birbirinizle imtihan etmek iin byle yapt. Allah, yolunda ldrlen kimselerin iledikleri amelleri asla boa karmaz. 5- Onlar hidayete erdirerek hallerini dzeltecektir. 6- Onlar kendilerine tantt cennete dahil eder. 7- Ey iman edenler! Eer Allaha yolunda savaarak yardm ederseniz, O size yardmc (nusrat) verir ve ayaklarnz sabit klar. 8- Kafirler ise, yz st yklsnlar!.. ve onlarn amellerini boa karmtr.

1168 TEFSR- KEBR / TEVLT

9- Bylece onlar, Allahn indirdiini kerih (irkin) grdler Artk onlarn amelleri boa kmtr. 10- Yeryzn gezmiyorlar m? Baksnlar! Kendilerinden ncekilerin akbeti nice olmu! Allah, onlarn kklerini kurutmutur. Buna benzer azaplar kfirler iindir. 11- te byle Muhakkak Allah iman edenlerin Mevlasdr. Gerekten kfirlerin Mevlas yoktur. 12- Muhakkak Allah, iman edip salih amel ileyenleri altlarndan rmaklar akan cennetine koyacak onlar oraya dahil klacakdr. Kfirler de (dnyada) zevklerine bakarlar ve onlar hayvanlarn yedii gibi yerler Onlarn yeri (nardr) atetir. 13- Seni yurdundan karan halkndan daha ehid ve kuvvetli nice ehir halklar vard ki, biz onlar helak ettik. Artk onlarn hibir yardmclar da yoktur. 14- imdi Rabbinden bir beyyine zerinde olan kimse, kt ameli kendisine ssl gsterilen ve hevasnn peine dm kimse gibi olur mu? 15- Muttakilere vaat olunan cennetin misali udur: Orada vasf bozulmam sudan nehirler var. Tad deimemi stten nehirler, ienlere lezzet verir araptan nehirler, szme baldan nehirler var. Orada meyvelerin her eidi onlarndr. Ve Rablerinden bir mafiret (balanma) vardr. Hi bu, atete ebedi kalacak olan, kaynar sudan iirilmi barsaklar paralanm kimse gibi olur mu? 16- Onlardan seni dinleyenler var. Hatta senin yanndan ktklar vakit, kendilerine ilim verilmi olanlara derler: O az nce ne dedi. te onlar o kimseler ki Allah onlarn kalplerini mhrlemitir. Onlar hevalarna tbi olmulard. 17- Hidayete erenlerin ise, onlarn hidayetlerini arttrm ve onlara takvalarnn karln vermitir. 18- lla ki onlar, kyametin anszn balarna gelmesine mi bakyorlar? te onun alametleri geldi. Fakat o saat balarna geldii vakit onu hatrlamalarnn onlara nasl faydas olur?

MUHAMMED SURES 1169

Cennetin misali btn cennetlerin sfatlarn kapsayan mutlak sfat muttakilere vaad olunan daha nce birden fazla sz edilen be grup insana vaat edilen cennetin durumu iinde bozulmayan sudan rmaklar vardr. Yani ilim eitleri, hakiki marifetler vardr. Kalp bunlarla hayat bulur, seciyeler bunlarla beslenir. Tpk topran suyla hayat bulmas ve canllarn beslenmesi gibi. Bu su bozulmaz. Vehim meneli karmlarla, kukularla, fasit itikatlarn eitliliiyle, bozuk geleneklerle deiime uramaz. Bunlar, nefsani sfatlardan uzaklatrlan ve kalp makamna ulatrlan sekin muttakiler iindir. Tad deimeyen stten rmaklar vardr. Fiillere ve ahlaka taalluk eden yararl ilim trleri vardr. stidat sahibi olup eksiklikleri bulunan, kalp makamna ulamadan nce nefis menzillerinde riyazet ve sluk yapmaya, gnah ve rezilliklerden uzak durmaya elverili kimselere hastr. eri ilimler ve ameli hikmetler gibi. Bu ilimler, bu zellikleriyle eksiklikleri bulunan ocuklara zg st konumundadrlar. Ki tad da heva bidat karmlaryla, mezhep mensuplarnn ihtilaflaryla, deiik din ve merep mensuplarnn taassuplaryla bozulmamtr. araptan rmaklar vardr vardr. sfat ve lezzet sevgisi trleri vardr. Lezzet verir lezzetlidirler ienler iin. Kemale ermi, sfat tecellileri gzelliini mahede etme makamna, zat cemali huduna eren, ruh makamnda cem aynna gark olmu mutlak cemale mtak ve ak, sfatlarndan ve zatlarndan saknanlara lezzet veren araptan rmaklar vardr. Szme baldan rmaklar vardr. kutsi varidat tatlar, nurani parltlar, hallerde tezahr eden vecd lezzetleri, zevklerin farkna varan saliklerin makamlar, muhabbet makamna vasl olmadan nce kemale ynelen fuzuli ilerden saknan mritlerin aldklar lezzetler vardr. nk bal yiyenler arap ienlerden fazladr. Ayrca, baln tadn alan herkes de sarho olmakszn arabn lezzetini alm deildir. Orada meyvelerin her eidi onlarndr. Tm fiil, sfat ve zat tecellilerinin her trl lezzeti onlarndr. airin dedii gibi: Her lezzeti tattm Azap oluuyla lezzetli olan hari.

1170 TEFSR- KEBR / TEVLT

nk azap ekeni seyretmek, kahr sfatnn tecelli ettiini grmek kendine has bir lezzet verir. Bunu tadanlar bilir. Bilen bilir de inkr edenler de inkr edip dururlar. Rablerinden bir balanma vardr. Rableri, st rmandan ienlerin gnah heyetlerinin zerini rtmek, rezil edici ktlklerini gizlemek; su rmandan ienlerin fiillerini rtmek, bal rmandan ienlerin ve arap rmandan ien bazlarnn sfatlarn silmek suretiyle onlar balar. Sonra meyvelerden yiyenlerin hallerinin, makamlarnn gnahlarn rtmek, varlk kalntlarn yok etmek, bunlarn nurlarla zuhur edip tecelli etmesini gizlemek, sonra zatlarn yok etmek suretiyle balar. Yani teklik cemine gark eder, saf arabn hviyet aynnda helak eder. te bunlarn tm mttaki gruplardr. Bunlar hiebedi kalan kimseler gibi olurlar m? Bunlarn karsnda yer alp tabiat cehenneminin derekelerine, hevann kzgn sularndan imeye mahkum edilen kimseler gibi olurlar m? 19- imdi bil ki, Allahtan baka ilah yoktur. Ve kendi gnahlarn iin istifar et, mmin erkekler ve mmin kadnlar iin de mafiret dile. Allah, dnp dolatnz yeri de, durup kalacanz yeri de bilir. 20- man edenler diyorlar: Bir sre indirilse ya! O vakit bir muhkem sre indirilip, onda sava zikredilince, kalplerinde hastalk olanlar gryorsun; sana lm baygnl hali geirenin bak gibi bakyorlar. Daha kts balarna (gelsin). 21- taat etmek ve gzel bir sz sylemek yeterliydi. kesinletii vakit Allaha sadakat gsterselerdi, onlar iin daha hayrl olurdu. 22- Demek eer yeryznde fesat kararak, akrabalk balarn kopararak siz dnecek miydiniz? 23- te bunlar o kimseler ki Allah, onlara lanet etmi, kulaklarn sar, gzlerini kr etmitir. 24- Bunlar, Kurn hi dnmediler mi? Yoksa kalplerinin zerinde kilitler mi var? 25- phesiz kendilerine hidayet belli olduktan sonra geriye dnenler, eytan onlar (vehimle) ktle tevik etmi ve onlar uzun emellere drmtr.

MUHAMMED SURES 1171

26- Bunun sebebi: Allahn indirdiinden holanmayanlar, irkin gren mriklere: Biz size baz ilerinde itaat edeceiz. Demilerdi. Allah, onlarn gizli konutuklarn bilir. Bil ki, Allahtan baka ilah yoktur. Yani, muhakkak unu bil ki; lahlar yoktur ancak Allah vardr. lahe mennes bir kelimedir manas ilahlar oalttn oysa Allahdan baka ilah yoktur. Yani tevhidde yakini ilmi gerekletir. nk BL! Emri; ilmin gereini ortaya koymaktadr. Sonra da o ilmin yani tevhide ki yakiyn ilminin yolunu izle. Ancak ncelikle kendi zenbin iin istifar et!.. nk slukun sureti olan istifar, ilmi imandan ncedir, zanni imandan nce deildir Bunun nedeni de, imanda sebat olmayann sluk etmesine imkn olmamasdr. Sebat ise ancak yakinle olabilir. nk taklidi inancn deimesi mmkndr. ster bedensel heyetlerle, ister nefsani veya kalbi sfatlarla veya benlikle olsun btn perdeler gnahtr. Nitekim yle denmitir: Varln, baka hibir gnahla mukayese edilmeyecek kadar byk bir gnahtr. u halde burada bilmeye (ilme) ynelik emir vahdet mahedesine teviktir. Gnahlarndan (zenblerinden) istifar etmesine ynelik emir de; varlk kalntsnn ve benliin zuhuru srasnda zattan uzaklamaya ilikin bir tevik, bir emirdir. Mmin erkeklerin mafiretlerini (balanmasn) dile. Onlar kemale erdir, irad et. Hakka ar. Tevhid yolunda sluk etmeye ilet. Bu ve benzeri ayetler gsteriyor ki Rasulullahn (s.a.v) Allahda gerekletirdii slukunun byk ounluu Rasul olarak gnderiliinden ve Nbvvetinden sonra gereklemitir. Allah, gezip dolatnz yeribilir. sluk esnasnda bir mertebeden brne, bir halden dierine geiinizi ve duracanz yeri bulunduunuz makam bilir ve nurlarn, yardmlarn buna gre size gnderir. 27- Ya o melekler, onlarn yzlerine ve arkalarna vura vura canlarn alrken (can ekimeleri) durumlar nasl olacak? Ya meleklercanlarn alrken durumlar nasl olacak? meleklerin canlar almas nefis makamnda bulunan, arz melekutu lemine karanlar iin geerlidir. Yani bu durumda nasl bir are bulacaklardr? Ya da arz melekleri canlarn alrken, ruhlarn ac vererek, elem

1172 TEFSR- KEBR / TEVLT

ektirerek, kutsi nurlar yzlerinden perdeleyerek, meylettikleri maddi lezzetleri arkalarnda brakarak kabzettikleri srada halleri nice olacak? nk nefsin yz kalbe bakan tarafdr. Bu bakmdan, yze vurmak, kalbe bakan tarafnda nurlardan ve gz aydnl mahiyetindeki sfat tecellilerinden alkonarak ac verilmesi anlamndadr. Nefsin arkas ise, bedene bakan tarafdr. Bu anlamda arkasna vurmak, sfli cihetin yasaklanmas, tabii meyille, hevayla eilim gsterdii maddi lezzetlerin men edilmesi suretiyle ac verilmesi anlamndadr. Nefsin bunlardan alkonmas, kendisini bunlara ulatracak aletlerden yoksun braklmas eklinde gerekleir. 28- te (halleri) byle... Bunun sebebi, Allahn gazabna sebep olacak eylere tbi oldular ve Onu edecek eylerden holanmadlar, onlarn amelleri de (ecirleri de) boa gitti. Bunun sebebi iki ynden vurmann, ac vermenin sebebi Allahn gazabna sebep olacak eylere tbi olmalar yani Allah gazaplandran eylerin ardnca gitmeleridir. Gnahlara, Allahtan uzaklatran bedensel ehvetlere dalmalardr. Bu yzden srtlarndan, arkadan darbe yemeyi hak etmilerdir. Onu raz edecek eylerden holanmamalardr. Kendi sfatlarndan syrlp Onun sfatlaryla sfatlanmaktan, Onun tarafna ynelmekten, dolaysyla, rza ve yaknlk makamlarna ulamaktan holanmamalardr. Bu da yzlerinden darbeler yemeyi hak etmelerine neden olmutur. 29- Yoksa o kalplerinde hastalk olanlar, Allah onlarn kinlerini hi meydana karmaz m sandlar? 30- Dilersek muhakkak biz onlar sana gsterirdik, sen de onlar phesiz ki, simalarndan tanrdn. Ve sen onlar and olsun lakrdl konuma slubundan tanrsn. Allah amellerinizi bilir. Kalplerinde hastalk olanlarm sandlar? nefsin heyetlerinin bedene sirayet etmesi, bedenin heyetlerinin nefse ulamasndan daha hzl gerekleir. nk nefis, tesir etme zelliine sahip melekuttandr ve beden etkilenme zelliine sahip mlk lemindendir. Bu yzden, nefsani halleri gizlemek mmkn deildir. fke, ac ve sevin heyetlerinin kiilerin yzlerinden anlalmas gibi. Ama kalplerin yakalandklar en ar hastalklardan olan cehalet kiiyi aldatr, kreltir

MUHAMMED SURES 1173

de kalbindeki hainlii, kini ve kskanl gizleyebildiini sanr. Oysa yce Allah, btn bunlar yznn jest ve mimiklerinde, konumasnn satr aralarnda, dilinin kvrmlar altnda orta yere serer. Nitekim Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Kii tarafndan gizlenip de Allahn onun dilinin kvrmlar arasnda ve yznn jest ve mimiklerinde ortaya karmad hibir ey yoktur. Sen onlar simalarndan tanrdn yani yzlerinden tanrdn, ifadesinin anlam budur. And olsun ki sen onlar konuma tarzlarndan da tanrsn Bundan dolaydr ki yle sylenmitir: Bir kimse kilitli yetmi kapnn arkasndaki bir mahzende bir gnah veya ibadet zere gecelese yine de insanlarn diline der. nk yapp ettii ey yznde, hareketlerinde ve durularnda zuhur eder. Melekeleri buna tanklk eder. 31- And olsun, Ta ki iinizde mcahidleri ve sabredenleri belirleyinceye kadar sizi imtihan edeceiz. Size yapm olduumuz imtihanlarn haberlerini de verelim. 32- Muhakkak ki kafir olanlar ve Allah yolunda alkoyucular, kendilerine huda belli olduktan sonra Rasule kar gelenler, Allaha asla hibir zarar veremezler. Ve O, onlarn amellerini heder edecektir. 33- Ey iman edenler! Allaha itaat edin ve Rasule itaat edin!... ve bylece de amellerinizi boa karmayn, geersiz klmayn! 34- Muhakkak kafir olanlar ve Allah yolundan evirenler sonra kfir olarak lenleri Allah, onlar asla balamayacaktr. 35- Artk siz stn durumdayken; geveklik gstermeyin ve sulha da davet etmeyin. Allah, sizinle beraberdir ve sizin amellerinizi asla azaltmaz. 36- Dnya hayat ancak bir oyun ve elenceden ibarettir. Eer siz iman edip korunursanz size ecirlerinizi verir ve sizden mallarnz istemez. 37- Eer sizden onlarn (mallarnzn) hepsini ister de sizi zorlarsa cimrilik edersiniz de sizin btn kininizi aa karr. 38- te siz bunlar, Allah yolunda harcamaya (infaka) arlyorsunuz. Sizden kiminiz yine cimrilik ediyor. Ama kim cimrilik ederse ancak kendi namna cimrilik yapm olur. Allah, zengin (Ganiy)dir siz ise fakirsiniz. Eer yz evirirseniz yerinize baka bir kavim getirir de sonra onlar sizin gibi olmazlar.

1174 TEFSR- KEBR / TEVLT

And olsunbelirleyinceyekadar sizi imtihan edeceiz Allahn bilmesi iki ksmdr: biri kaza levhinde mcmel olarak, kader levhinde tafsili olarak bulunan ve bilinenden nce olan bilmedir. Beeri nefislerden ve czi semavi nefislerden ibaret olup tafsili mazharlarda beliren ve bilinenden sonra olan bilmedir. Dolaysyla belirleyinceye (bilinceye) kadar ifadesi, tafsili ilmimiz melekuti ve insani mazharlarda zuhur edinceye kadar anlamndadr ki ceza da bununla sabit olur. Allah, dorusunu herkesten daha iyi bilir.

FETH SURES 1175

FETH SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Biz sana dorusu atk; feth-i mubiyni (apak, parlak zafer) verdik 2- Ki bylece Allah, gemi ve gelecek zenbini mafiret eder, senin zerindeki nimetini tamamlar, sana hidayet eder. 3- Allah, stn zaferle sana yardm eder ki, Azizdir. Biz sana dorusu atk; feth-i mubiyni Hz. Rasulullahn (s.a.v) fetihleri ksmdr: Birincisi: Yakn fetihtir. Buna te bundan nce size yakn bir fetih verdi. (27) ayetinde iaret edilmitir. Bundan maksat, nefis makamndan ykselmek suretiyle kalp kapsnn almasdr. Bu da gaybi mukaefelerle ve yakini nurlarla gerekleir. Mminlerin byk bir ksm da bu fethe ortaktr. Buna yce Allah yle iaret etmitir: Seveceiniz baka bir ey daha var: Allahdan yardm ve yakn bir fetih. (Saf, 13) Onlara gven duygusu (sekine) vermi ve onlar pek yakn bir fetihle dllendirmitir. (18) Bu fetih, melekuti nurlarla ve sfat tecellileriyle mjdelenmeyi de gerektirir. Nitekim mminleri mjdele ifadesiyle buna iaret edilmitir. Bir de yakini marifetlerin hasl olmasn, kutsi hakiktlerin aa kmasn, kefedilmesini gerektirir. Buna da u ifadeyle iaret edilmitir: Yine onlar elde edecekleri birok ganimetlerle de mkfatlandrmtr. (19) kincisi: ruh nurlarnn zuhur etmesi ve kalbin ruh makamna ykselmesi ile gerekleen apak, parlak fetih; Feth-i Mubiyn. Bu esnada nefis de kalp makamna ykselir. Ayrlmaz sfatlar da onu rter. Bu durum kalbin, kalbi nurlarla karanlk heyetlerden almasndan ncedir. Bu esnada klli olarak nefyolur. Bylece Allah, senin

1176 TEFSR- KEBR / TEVLT

gemizenbini mafiret eder. ifadesinin anlam budur. Yani bir mertebe (menzil) de zenb (gnh / hata) olmayan bir st mertebede zenb olabilir. Ayn durum bundan sonraki hadise iin de geerlidir. Bundan maksat da nurani heyetlerdir. Ki kalbi apak parlak nurlarla aydnlanma sonucu elde edilmilerdir ve telvinler srasnda bunlarla zuhur eder ve hali gizlenir. te bu da gelecek ifadesiyle iaret edilen gnahlardr. Bu gnah, yakn fetihle ortadan kalkmaz. Ama nceki gnah, yakn fetihle ortadan kalkar. nk kalbin makam, ancak ruh makamna ykselmesi ve ruhun nurlarnn kalbi istila etmesinden sonra tamamlanr. Bu esnada kalbin telvini zuhur eder ve nefsin telvini yok olur. nk nefis klli olarak o srada kalp makamndadr ve maddesi kesilir. Bu fetih esnasnda ruhani mahede ve gizli beraberlikler ganimetleri elde edilir. ncs: Mutlak fetih. Buna da Allahn yardm ve fetih gelince. (Nasr, 1) ayetiyle iaret edilmitir. Bundan maksat da mutlak fena sonucu Vahdet kapsnn almas, zati mahede ile cem aynna gark olunmas ve Teklik nurunun zuhur etmesidir. u halde, burada sz edilen fetih Feth-i Mubiyn orta yerde bulunmaktadr. Ve buna da drt ey terettp etmektedir: Ayette sz edilen balanma. Sfat nimetinin, cemal ve celal mahedelerinin yukarda sz edildii kalp makamnn kemale ermesiyle tamamlanmas sfatlarda sluk etmek suretiyle zati vahdet yoluna hidayet edilme ve sfatlarna nurani perdelerinin almas, benlik fenasna ulancaya kadar ince bulutunun dalmas. Balanm varlk eklindeki stn zafer ve fena sonras miras alnan Azzdir Hakkani teyit. 4- Odur mminlerin kalplerine gven (sekinet) indiren imanlarn bir kat daha arttrsnlar diye Semavat ve arzn ordular Allahndr. Allah, Aliymdir, Hakiymdir. Gven indiren Odur Gven dediimiz (sekine)den maksat kalp nurudur. Kalp, onunla ahidiyetinde skunet bulur, mutmain olur. Sekine, ilmelyakinden sonraki aynelyakinin kaynaklarndan biridir. Adeta lezzet ve neeyle kark bir yakini vicdandr. Bir kat daha arttrsnlar diye vicdani, zevki ve ayni olarak imanlarn arttrp yceltsinler diye

FETH SURES 1177

Semavatordular Allahndr. Kutsi nurlardan, ruhani yardmlardan oluan semavi ordular ve arzn nefsani sfatlardan, beeri kuvvetler gibi arzi melekutlardan oluan ordular Allahndr. Bu ordular, Allahn dilemesi uyarnca birbirlerine galip gelirler. Nitekim, onlarn kalplerinde semavi ruhani melekutlar nefsi arzi kuvvetlere sekinenin indirilmesiyle galip gelmitir. Arzi ordular da dmanlarnn kalplerinde semavi kuvvetlere galip gelmilerdir. Bu yzden, onlarn dmanlar phe iine dmlerdir. Allah Aliymdir bilendir gizli srlarn, istidatlarnn gereklerini, ilk grubun ftratlarnn sfatlarn ve ikinci grubun nefislerinin paslanmln bilir. Hakiymdir. Her eyi bir hikmetle yapandr. Ordular birbirine galip getirmesi hikmet uyarncadr ve isabetlidir. 5- (te bu sekine) Erkek ve kadn mminlerin, altlarndan nehirler akan, ebedi olarak kalacaklar cennetlere dahil olmalar ve onlara mafiret etmesi (gnahlarn rtmesi) iindir Bu, Allahn katnda byk bir kurtulutur. Mmin erkeklerle mmin kadnlarkoymas...iindir sekineyi indirerek onlar cennetlere altlarnda ilim, tevekkl, rza ve marifet gibi hal ilimlerinden, makamlardan, hakiktlerden ve irfandan oluan rmaklarn akt sfat cennetlerine koymas iindir. Onlara mafiret etmesi iindir nefislerin sfatlarndan ibaret gnahlarn rtmesi, affetmesi iindir. Allah katndabir kurtulutur yaknlatrlm mukarrebinin derecelerine ulamak byk bir kurtulutur fiil cennetlerine oranla 6- Bir de mnafk erkeklere ve mnafk kadnlara, mrik (Allaha ortak koan) erkeklere ve kadnlara; Allah hakknda kt zan da bulunanlara azap etmesi iindir ki, ktlk girdab (emberi) balarna dnd (nk) Allah, onlarn aleyhine adab etmi, onlar lanetlemi, kendilerine cehennem hazrlanmtr oras, ne kt dn yeridir. Bir de mnafk erkeklere ve mnafk kadnlaraazap etmesi iindir. stidatlarn iptal eden, iledikleri fiillerle sfatlarn kirleten, melekelerini kreltenlere mrik erkeklere ve kadnlara mrik yani Allaha ortak koan erkeklere ve ortak koan kadnlara; reddedilen, Hakkn yanndan kovulan bedbahtlara azap etmesi iindir. Bunlarn

1178 TEFSR- KEBR / TEVLT

zahiren mminlere muvafakat etmeleri mmkn deildir. nk bunlarla mminler arasnda hakiki tezat vardr. Ftratlar gerei temel ve zde bir dmanlk mevcuttur. Allah hakknda kt zanda bulunan kimselerdir bunlar. phe iindedirler. Nefisleri perdeler yznden kararmtr. Ktlk emberi balarna gelsin dnyada ldrlme, helak olma ve zelil olma gibi trl olaylarla azaba urasnlar. Allah onlara adap etmi kahr sfatyla ezip perdelemitir. lanetlemi tir. Ahirette kovarak derghndan uzaklatrmtr. Kendilerine hazrlanmtr. trl azab. 7- Semavatn ve arzn ordular Allahndr. Allah, Azizdir, Hakiymdir. 8- Muhakkak biz seni ahd, mjdeleyici ve uyarc olarak gnderdik. 9- Ki, Allaha ve Onun Rasulune iman ediniz, Ona yardm edin ve Ona tazim edin, sabah ve akama yakn zamanlarda Onu tesbih edin.. 10- Muhakkak sana biat edenler ki, ancak onlar; Allaha biat etmilerdir. Allahn kudret eli onlarn ellerinin zerindeydi. Kim bozarsa ancak kendi aleyhine bozmu olur. Kim de Allahla olan ahdine vefa gsterirse, Allah ona ok byk bir mkafat verecektir. Semavatnordular Allahndr Bu ifadenin bir kez daha tekrarlanmasnn nedeni, mminlerin aksine, mnafklar ve mrikler asndan arz ordularnn semavi ordulara galip geldiinin ok gl olduunun vurgulanmasdr. nceki ayette geen Aliymdir (bilendir) ifadesi yerine burada Azizdir ifadesi kullanlmtr. Ki kahr ve ezme anlam tekrarlanm olsun. nk bilme ltuf kapsamna girerken izzet kahr kapsamna girer. Muhakkak ki sana biat edenler bu biat, ftratn balangcnda kullardan alnan ezeli misakn bir neticesidir. Ona yaplan biatn Allaha yaplm olmasna gelince, Neb varl itibariyle fena bulur ve Allah onu zatnda, sfatlarnda ve fiillerinde tahakkuk ettirir. Dolaysyla, Nebden sadr olup Ona nispet edilen her ey Allahdan sadr olmutur ve Allaha nispet edilir. Bu yzden Nebye biat etmek Allaha biat etmektir. Bu biatn ftri misakn bir neticesi olduunu syledik; nk Nebiyle onlar arasnda hemcinslik, asli uyum olmasayd, bu biat gerekleemezdi.

FETH SURES 1179

Byle bir durumda biat gerektiren scaklk ve sevgi mevcut olmayacakt, hemcinslik diye bir ey olmayaca iin. Bu, onlarn ftratlarnn salam olduunun, asli sfatlar zere varln devam ettirdiinin de delilidir. Allahn eli Rasulnn ahsnda zuhur eden ve en byk isminden (ismi azam) ibaret olan kudret eli onlarn ellerinin zerindedir yani Rasuln elinde tebarz eden kudreti, onlarn elleri suretinde tebarz eden kudretlerinin zerindedir ve biatlarn bozduklar zaman kendilerine zarar verir, biatlarna bal kaldklar zaman da onlara yarar salar. Kimbozarsa ftratnn sfatlarn kirletmek, varoluunun heyetlerini perdelemek, nefsinin sfatlarnn karanlnn kalbinin nuruna galip gelmesine yol aarsa, bylece ahde muhalefet sonucunu dourmak suretiyle en byk ahdi inerse ancak kendi aleyhine bozmu olur. Ahdini bozmasnn zarar kendisine dner, bakasna deil. nk asli ftratnn dzeyinden aa dmtr, bedensel karanlklar iinde perdelenmitir. Ruhani lezzetlerden mahrum kalmtr. Nefsani aclarla azap ekmektedir. te gerek mnafklk budur. Kimvefa gsterirse ftrat nuru zere kalmay srdrerek ahde vefa gsterirse Allah ona byk bir mkfat verecektir. Sfat tecellileri ve mahede lezzetleri suretinde onu dllendirecektir. Bu yzden ayetlerde iaret edilen biata Rdvan biat ad verilmitir. nk rza, kulun iradesinin Allahn iradesinde fena bulmasndan ibarettir. Bu da eksiksiz sfat fenasdr. 11- Araplardan (bedevilerden) seferden geri braklanlar sana diyecek: Bizi mallarmz ve ehlimiz (oluk ocuumuz) alkoydu, artk bizim iin mafiret dile. Onlar, kalplerinde olmayan eyi dilleriyle sylyorlar. De ki: ayet Allah, size bir zarar dilerse, yahut fayda murad ederse sizin iin Allahdan (bakas) kim bir eye malik olabilir? Hayr, dorusu Allah yaptklarnzdan haberdardr. 12- Dorusu siz zannettiniz ki; Rasulullah ve mminler ailelerine ebedi olarak bir daha dnmeyecekler. Bylece bu dnce kalplerinizde sslenildi de, kt zanda bulundunuz ve helk olmay hakkeden bir kavim oldunuz. 13- Kim Allah ve Rasulne iman etmezse, phesiz biz kfirler iin lgn bir ate hazrladk.

1180 TEFSR- KEBR / TEVLT

14- Semavatn ve arzn mlk Allahndr. O diledii kimseye mafiret eder ve dilediini de azaba terk eder. Allah ok balayan afurdur, merhamet sahibi (Rahiym)dir. 15- Ganimetleri kalkp almaya gittiiniz vakit seferden geri braklan araplar (bedeviler): Bizi brakn, size tbi olalm. Diyecek Allahn kelamndaki hkm deitirmek isteyeceklerdir. De ki: Siz bizim ardmzdan asla gelmeyeceksiniz. Allah, bundan nce hakknzda byle buyurdu. Hemen diyecekler: Hayr! Siz bizi kskanyorsunuz. Dorusu pek az mstesna onlar anlaylar az olanlardr. 16- Seferden geri braklan Araplara (bedevilere) de ki: Siz ilerde ok kuvvetli, edit bir kavme cihat iin arlacaksnz onlarla ya harp edeceksiniz veya onlar mslman olurlar. Eer emre itaat ederseniz Allah size gzel bir ecir verir. Eer bundan nce dndnz gibi yz evirir dnerseniz Sizi elim bir azapla azaplandrrz. 17- Kre, topala ve hasta olana zorlama yoktur. Kim Allah ve Rasulne itaat ederse onu altndan nehirler akan cennetlere koyar. Ve kim de yzevirirse onu ackl bir azapla azaplandrr. 18- And olsun ki o aacn altnda sana biat ederlerken Allah, o mminlerden raz olmutur. Onlarn kalblerindeki doruluu bildi, zerlerine huzur ve sekine indirdi ve onlara feth-i kariybi (yakn bir fetih) bahetti. 19- Ve elde edecekleri birok ganimetle de mkfatlandrd. Allah Azzdir, Hakmdir. Yce Allahn ftratlarna muttali olmasndan dolay bu sevabn tahakkuk etmesi iin yle buyrulmutur: And olsun ki o aacn altnda sana biat ederlerken Allah, o mminlerden raz olmutur. nk onlarn kalblerindeki doruluu, ahde vefa gsterme azmini ve yukarda zikredilen nuru koruma kararlln bilmitir. Onlara gven duygusunu vermitir. Sfat nuru tecellisinin parldayyla zerlerine sekine indirmitir. Bu, zati nurun zerindeki kemal nurudur. Bununla da yakin gereklemitir: onlara feth-i kariyb (yakn bir fetih) bahetti. Surede sz edilen byk fetihle onlar dllendirmitir. Bylece rza makamn elde ettiler, kendilerine verilen dle raz oldular. Eer bundan nce Allah onlardan raz olmasayd, onlarn bu dle raz olmalar mmkn

FETH SURES 1181

olmayacakt. Elde edecekleri birok ganimetle de mkfatlandrd. Sfat ve isim ilimlerinden oluan birok ganimeti bahetti onlara. Allah Azzdir Onun kudreti onlarn glerinin stndedir. Hakmdir Hikmet sahibidir nk bu apak kahr bu gizli ltuf iinde saklamtr. Bilindii gibi Allahn eli onlarn ellerinin stndedir. ifadesinin zahiri kahr ve tehdittir. Bundan da Allah, o mminlerden raz oldu. ifadesinin anlam hasl olmutur ki bu, srf ltuftur. 20- Allah size elde edeceiniz pek ok ganimetler de vaat buyurmutur. imdilik bunu size pein vermi, insanlarn kt niyet elini sizden ekmitir ki, mminler iin ibret olsun ve sizi srat- mustakiyme hidayete eritirsin diye. 21.22- Size henz takdir edilmemi baka verilecek eyler de var Allahn ihata ettii ganimetler. Allah, hereye Kadirdir. Eer kfirler sizinle savasalard mutlaka arkalarn dner kaarlard. Sonra da ne bir koruyucu ne de bir yardmc bulamazlard. 23- Allahn daha nceden sre gelen snneti budur. Allahn snnetinde asla bir deitirme bulamazsn. 24- Mekkenin ortasnda (karnnda) size onlara kar bir zafer verdikten sonra onlarn elini sizin zerinizden eken ve sizin ellerinizi de onlardan eken Odur. Allah, Basr (btn yaptklarnz alglayan, gren)dir. 25- Onlar, o kimseler ki kfir olup sizi Mescid-i Haramdan men ettiler, hediye kurbanlklar beklettiler, yerine ulamasn men ettiler Eer onlarn iinde tanmadnz (bilemediiniz) bir takm mmin erkek ve mmin kadnlar ineyerek ezmeniz olmasayd ki, bundan (bilginiz olmamasna ramen) size bir vebal isabet etmi olurdu.. (te bu sava nlememizin sebebi) dilediini rahmetine koymak iindir Eer onlar kfirlerden ayrlabilselerdi onlardan kfredenleri muhakkak elim bir azaba duar ederdik. 26- O vakit kfirler, kalplerinde taassup gayretini kaynattlar. O, cahillikten gelen taassuptu. Allah da Rasulnn ve mminlerin zerine huzur ve sekinetini indirmi ve onlara takva kelimesinin manasn ilham buyurmutu. Onlar da buna layk ve ehildiler. Ve Allah her eyi en iyi bilen Almdir.

1182 TEFSR- KEBR / TEVLT

27- And olsun Allah, Rasulne ryasn hakk (hakikatini) olarak gsterdi, tasdik etti. nallah balarnz tra etmi veya ksaltarak emniyet iinde mutlaka Mescid-i Harama korkusuzca gireceksiniz Allah, sizin bilmediklerinizi bildi. Bu fetihten nce yakn bir fetih yapt. 28- O, Rasulun hidayet ve hak dinle gnderdi. Ta ki onu btn dinlere stn klsn. ahid olarak Allah yeter. 29- Muhammed Allah Rasuludr. Onunla beraber bulunanlar kfirlere kar ok iddetlidirler. Kendi aralarnda merhametlidirler. Onlar rku ederken, secde ederken grrsn. Allahtan fazl ihsann ve rzasn talep ederler. Onlarn simalar nurlu ve secde eserleri yzlerinde parlar. Bu onlarn Tevratda ki vasflardr. Onlarn ncilde ki vasflar da yledir: Ekine benzer; o filizlerini karm sonra kuvvetlendirmitir, sonra irileip kalnlam sonra gvdesi zerine dorulmutur iftilerin houna gider. Bu benzetme kfirleri kzdrmak iindir. Allah, iman edip salih amel ileyenlere vaat buyurmutur, Onlar iin mafiret ve ok byk ecir vardr. Allah size, elde edeceiniz birok ganimet vaat etmitir. Zat tevhidi ilimlerinden oluan nice ganimetler vaat etmitir. te unlar hemen vermi ve ellerini sizden ekmitir. sfatlarnz anlamndaki insanlarn ellerini sizden ekmitir. Ki bubir iaret olsun. ahitlik eden bir kant olsun mminlere zatn tevhidine dair bir iaret olsun. Siziiletsin. Onu bildikten sonra yolunda sluk etmeye iletsin. bakavar. Onun baka ilimleri de var ki sizin Onda fena bulmanzdan ve fena sonras beka bulmakla tahakkuk etmenizden sonra zatnn aynndan ibaret ilimlerdir. henz elde edemediiniz. nk bu ilimler ancak Onun iindirler. ki onlar Allahn bilgi ve kudreti dahilindedir. Ondan bakas bunlar ihata edemez. Allah, her eye btn malumata Kadirdir. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

HUCURT SURES 1183

HUCURT SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Ey iman edenler! Allah ve Onun Rasulnn nne gemeyin. Allahdan korkun ve saknn. Muhakkak Allah, hakk ile iiten (Sem)dir, her eyi bilen (Alm)dir. 2- Ey iman edenler! O Nebnin sesinden daha ste bir sesle sesinizi ykseltmeyin. Birbirinize barr gibi ona bararak konumayn. Sizin haberiniz olmadan amelleriniz boa gider. 3- Muhakkak Allahn Rasulullahn yannda seslerini ksanlar var ya, ite onlar, Allahn takva iin kalplerini imtihan ettii kimselerdir. Onlar iin mafiret ve byk bir ecir vardr. 4- Sana hcrelerin arkasndan baranlar yok mu? Onlarn ou akllar ermeyenlerdir. 5- Eer onlar sebretselerdi Sen onlarn yanlarna knca kadar Elbette onlar iin hayrl olurdu. Allah ok balayan merhamet sahibidir. Ey iman edenler! Eer bir fask size haber getirirse Onu hemen aratrn 6- Bilmeyerek bir kavme satarsnz Sonrada yaptnza piman olursunuz. Ey iman edenler! Allahn ve Rasulnn nne gemeyin. Burada huzur ehlinden zahir ve batn edebini cem etmeleri isteniyor. lahi huzurda ve Nebev huzurda mutlak ne geme nehyediliyor yani yasaklanyor. Bu yasak sz, fiil, nefis konumas, sfatlarla ve zatla zuhur etmek suretiyle belirginleen ne gemeyi kapsar.

1184 TEFSR- KEBR / TEVLT

Allahn her isminin huzuru iin bir edep vardr. Ve Allahn bu isminin tecellisine mazhar olan kiinin, bu edebi gzetmesi gerekir. Ve her makamn mertebenin ve halin bir edebi vardr, bu makam ve hal sahibinin bu edebi gzetmesi bir zorunluluktur. Fena makamnda Allahn huzurunda ne gemek, zat huzurunda benlikle zuhur etmektir. Mahv makamnda ne gemek, isimler huzurunda mahede edilen sfata karlk bir sfatla zuhur etmektir. tecellisi

Rza makamnda iradesiyle zuhur etmek, mrid isminin tecellisi huzurunda iradeyi mahede etmektir. lim huzurunda teslim makamnda itiraz mahiyetinde ilmiyle zuhur etmektir. Acizlik makamnda ve kadir isminin mahedesinde celadetle zuhur etmektir. Murakebe makamnda ve mtekellim isminin mahedesinde nefis szleriyle zuhur etmektir. Dilediini yapan (el-faal) huzurunda tevekkl ve fiillerden syrlma makamnda fiille zuhur etmek gibi Btn bunlar Allaha kar taknlmas gereken batn edebi ihlal anlamna gelir. Allaha kar taknlmas gereken zahir edebin ihlali ise, azimetleri terk edip ruhsatlar ilemek, mbah olan fuzuli sz ve fiilleri ilemek eklinde olur. Rasuln huzurunda taknlmas gereken zahir edebi terk etmek suretiyle ne gemek ise, konumada, yrmede nne gemek, sesini ykseltmek, odalarn gerisinde ona seslenmek, onunla beraber oturmak, yannda beklemek, konumaya dalmak, izin almadan yanna girip kmak eklinde olur. Rasul huzurunda taknlmas gereken batn edebin ihlali ise, bir hususta Rasuln kendisine uymasn ummak ve Onun hakknda kt zan beslemek eklinde olur. Allahn hkmn ve Rasuln hkmn bilmeden nce emir ve yasaklarla ilgili olarak aykr bir davran iine girmek, bir ey yapmak ise, huzur ehlinin deil, gaybet ehlinin sui edebi (kt edeb) olarak nitelendirilir.

HUCURT SURES 1185

Allahdan ittika edin bu ne gemelerin tm hususunda Allahdan saknn, korkun! nk Allahtan hakkyla korkan bir kimseden sz edilen hususlarla ilgili bu tr ne gemeler sadr olmaz. Muhakkak, Allah Semidir zahir edep kapsamnda szl ne gemeleri ve batn edep kapsamnda kendi kendine konumay, nefis szlerini iitir. Almdir fiilleri, vasflar ve varlk bakiyesiyle zuhur etmeleri bilir. 7- Bilin ki sizin iinizde Allahn Rasul vardr. ayet bir ok ite o size uysayd siz skntya girerdiniz. Lakin Allah, size iman sevdirdi ve onu kalbinizde ziynetledi gzelletirdi. Ve kfr, fsk ve isyan size irkin gsterdi. te bunlar (rde) kemale erenlerin kendileridir. 8- Bu Allahdan ltuf ve bir nimettir. Allah, Alm ve Hakmdir. Bilin ki, iinizde Allahn Rasul vardr. Bir mminin Rasuln kendisine uymasn temenni etmesi, nefsinin sfatlaryla zuhur etmesinin ifadesidir ve Rasulden ve kemalinden perdelenmesi anlamna gelir. Bu ancak iman zayflndan, kalbin nefsin arzularyla kirlenmesinden, nefsin ehvetlere meyletmek suretiyle kalbi istila etmesinden ve hevalarn egemen klmak suretiyle zat kaplamasndan ileri gelir. Bu yzden ayet osize uysayd ifadesiyle Allah size iman sevdirmi ifadesi arasnda lakinne (fakat) lafzna yer verilmitir. Bu da ruhun saflndan ve ftratn hl asli nuru zere olmasndan dolaydr. Onu kalbinizde ziynetledi gzelletirdi ruh nurlarn kalbe ynelterek onu aydnlatmas, faydal melek ilhamlarna hazrlamas, hkmlerine teslim olup boyun emesini salamas suretiyle iman size ekici klmtr, bylece iman gnlnze sindirmitir. Kfrsize irkin gstermitir. Dinden perdelenmeyi, fsk hevann arzusuyla ehvetlere meyletmeyi isyan ederek eytana tabi olmay size irkin gstermitir. nk nefisleriniz kalbin nuruyla aydnlanp ona tabi olmutur, emrine tabi olmakla da ismet melekesinden yararlanmtr. smet, nefiste bulunan nurani bir melekedir ki bu meleke bulunduu srece nefsin isyana ynelmesi imknszlar. Btn bunlar da ruhun gcnden ve kalp ve nefse ftri nuruyla egemen olmasndan ileri gelir. Bunlarn aksi olan durumlarn tm de rasuln kendilerine itaat etmesini temenni edenlerde mevcut olur. Bu da nefsin gcnden, kalbi istila

1186 TEFSR- KEBR / TEVLT

etmesinde ve onu ruhtan perdelemesinden ileri gelir. tebunlar imann sevdirilmesi ve gnllerine sindirilmesiyle, gnahlarn kendilerine irkin gsterilmesi haliyle vasfedilen bu kimseler rde erenler doru yolda olanlar dr. Dosdoru yol zere sebat edenler onlardr; onlarn zelliklerinin aksine, sahip olan kimseler deil. Bu, Allahtan bir ltuftur ezelde onlara ynelik inayetinin sonucudur bu. Bu da onlarn ruhani ve istidadi hidayete sahip olmalarn salamtr, ki ebedde bu kemallere sahip olmalarn salayan da bu ezeli istidatlardr. Nimettir bu asli hidayet dorultusunda amel etmelerini salamtr. stidatlarna uygun rd kemalat bahetmitir. Bu sayede ismet melekesini edinmilerdir. O da gnahtan tiksinmeyi gerektirmitir. Allah alimdir onlarn istidatlarnn hallerini bilir hakimdir istidatlarna layk olduklar, uyduklar eyleri hikmeti uyarnca indirir. 9- Eer mminlerden iki grup savalarsa hemen her ikisinin arasn bulun. Eer ikisinden biri dierine tecavz ederse tecavz edenle savan Allahn emrine dnnceye kadar. Eer dnerse yine aralarn adaletle bulun ve adil davrann, muhakkak ki Allah, adil davrananlar (muksitleri) sever. 10- Mminler ancak kardetirler. O halde iki kardeinizin arasn dzeltin. Allahtan saknn ve korkun ki, merhamet olunasnz. 11- Ey iman edenler! Bir kavim baka bir kavim ile alay etmesin, olur ki onlar, kendilerinden daha hayrl olabilirler. Bir takm kadnlar dier kadnlarla alay etmesinler, olur ki onlar, kendilerinden daha hayrl olabilirler. Birbirinizi ayplamayn ve kt lakap takmayn. mandan sonra fasklkla adlanmak ne kt bir isimdir. Kim tvbe etmezse ite zalimlerin ta kendileridir. 12- Ey iman edenler! Zandan oka saknn. Gerekten zannn bir ksm irkdir. Birbirinizi aratrp casusluk yapmayn, birbirinizin gybetini yapmayn. Sizden biriniz hi lm kardeinin etini yemeyi sever mi? Tbi bundan tiksindiniz Allahdan ittika edin. Muhakkak Allah, Tevvaburrahmdir. Eer mminlerden iki grup savamak ancak dnyaya meyletmekle, hevaya dayanmakla, sfli cihete kaplmakla ve czi isteklere ynelmekle olur. Islah ise, nefisteki adalet/denge unsurunun ayrlmaz zelliidir. Bu ise vahdetin glgesi olan sevginin glgesidir. Bu yzden muvahhid olan mminlere, birbirlerine saldrmalar durumunda,

HUCURT SURES 1187

aralarn slah etmeleri ve saldrya ve azgnla devam etmesi durumunda da haddi aan (bay) olanla savamalar emredilmitir. Eer birisaldrrsa bu tutumundan vazgeinceye kadar onunla savan. nk azgnlk Hakkn zdddr, Hakk savama (rtme) zelliine sahiptir. Nitekim, Ammar b. Yasir (r.a) ilerlemi yana ramen Muaviyenin ordularna kar savamaya kmt. Bunu yapmakla o, Muaviye ordularnn bay (azgn) olduunun bilinmesini amalamt. Ayetin ikinci ksmnda bay olan tarafn slah ifadesinin adaletle kaytlandrlmasnn nedeni udur: nk iki tarafn bagy, azgnl gsleri kzdrr, nefisleri zulmetmeye tahrik eder. Bu yzden, ayette bu davran nehyediliyor yani yasaklanyor. nk slahn muteber bir fazilet olmas iin, nefisle deil kalp ile ve zulm ortadan kaldrmaya ynelik salt adalet gereince olmas gerekir, baka bir gaye iin deil. Kabile taassubu ve hamiyet duygusu, dnyevi maslahatn gzetilmesi gibi amalara ynelik olmamas lazm gelir. Bu yzden muhakkak ki Allah, adil davrananlar sever buyrulmutur. Yani, lahi sevgiye mazhar olmak; adil olmaya baldr. Buna gre slah adaletten kaynaklanmyorsa, sevgiden de kaynaklanmyordur. Sevgiden kaynaklanmyorsa, Allah da onlar sevmez. nk Allahn onlar sevmesi, onlarn adaleti ve mminleri sevmelerine baldr. Eer mminleri severlerse Allah da onlar sever. Nitekim, yle buyurmutur: Allah onlar sever, onlar da Allah severler. Eer Allah sevselerdi mminleri ve adaleti de severlerdi. Sonra en aa derecesi tevhid ve amel olan imann mminler arasnda gerek kardeliin olmasn gerektirdiini aklyor. nk mminler arasnda asli uyum ve ftri yaknlk vardr. Bu da ekli yaknlkla ve doum mensubiyetiyle birlikte mukayese kabul etmez derecede artar. Bunun nedeni de vahdet cemi aynnda ruhani btnlemeyi gerektiren kalbi sevgiyi dourmasdr. Burada sz konusu olan nefsani sevgi deildir. Nefsani sevgi, et ve kan olarak uyumaktan kaynaklanr. Dolaysyla, en azndan adaletin gerei ve iki hasletinden biri olan slah gerekletirmeleri lazmdr. nk ftratn dna kmasalard, ftratlarn hayatn rtleriyle kirletmeselerdi savamazlard, ihtilafa dmezlerdi. Bu yzden, hakiki kardeliin ayrlmaz zellii olan rahmet, acma ve efkt uyarnca safiyet ehlinin iki taraf slah etmeleri, onlar safiyete dndrmeleri gerekir.

1188 TEFSR- KEBR / TEVLT

Allahdan korkun hayatn gerei, ifsada raz olma ve vahdetin perdelenmiliine delalet eden sevginin azlndan dolay slah terk etme eklinde belirginleen ftrat kirletme, asli nurdan uzaklama yolunu tutmaktan saknn. Ki esirgenesiniz istidadn saflna uygun kemal nurunun eklenmesi suretiyle balanasnz. Bundan sonra muhakkak ki Allah yannda en deerli olannz, Ondan en ok korkannzdr. ifadesine kadar anlatlan yasaklar, tevhidi imann ayrlmaz zellii olan adaletin kart zulm kapsamna girerler. 13- Ey insanlar! Muhakkak biz sizi erkek ve diiden yarattk. Ve sizi milletlere ve kabilelere ayrdk ki birbirinizi tanyasnz. Gerekten Allahn indinde (katnda) en ekreminiz (stn olannz, erefliniz), Allahtan en ok korkup saknan (muttakn) olannzdr. Muhakkak Allah, Almdir (her eyi bilir) ve Habrdir (her eyden haberdardr). 14- Araplar (Bedeviler) Biz iman ettik dedi. De ki: Daha iman etmediniz lakin Bizler mslman olduk. deyin man, sizin kalplerinize tam girmedi. Eer Allaha ve Onun Rasulne itaat ederseniz sizin amelinizden hibir ey eksiltmez. Muhakkak Allah, afurdur (ok balayandr), Rahmdir (merhamet sahibidir). Muhakkak ki Allah yannda en deerli olannz, Ondan en ok korkannzdr. ifadesinin anlam udur: Soyda, kan banda bir stnlk yoktur; nk herkes beeriyet noktasnda eittir; herkes ayn erkek ve diiden tremitir. Milletlerin ve kabilelerin farkll da mensubiyet asndan tanmak iindir, vnmek, stnlk taslamak iin deil. nk bu rezillik kapsamna giren bir durumdur. stnlk ve eref (ekremiyet) ise ancak takvann da temeli olan rezilliklerden saknma ile elde edilir. Sonra takvann mertebesi arttka o takvann sahibi de Allah katnda daha stn, daha deerli ve daha aziz olur. Dolaysyla, eriatn zahiri rfnde gnah olarak nitelendirilen eri yasaklardan saknan kimse facirden daha stndr. Cehalet, cimrilik, a gzllk, ihtiras ve korkaklk gibi ahlaki rezilliklerden saknan kimse, saylan bu gnahlardan uzak kimseden daha stndr. Tevekkl ve Hakkn fiillerini mahede yoluyla tesir ve fiili bakasna nispet etmekten saknan kimse, ahlaki faziletler edinmek zere abalayan, bakasnn tesiriyle hazrlanan, halkn fiilleri grmekten dolay Hakkn fiillerinin tecellilerinden perdelenen fazl kimseden stndr. Rza ve sfatlarn

HUCURT SURES 1189

mahv makamnda sfatlardan syrlmak suretiyle sfat perdelerinden saknan kimse, sfatlar yznden Hakkn sfatlarnn tecellilerinden perdelenen fiil tevhidi makamndaki mtevekkilden stndr. zel varlktan, yani gnahlarn asl olan benliinden fena yoluyla saknan kimse de bunlarn tmnden stndr. Muhakkak, Allah Almdir. Takvanzn mertebelerini bilir. Habrdir stnlklerinizden her ey olandan haberdardr. 15- Mminler ancak o kimselerdir ki, Allah ve Onun Rasulne iman ederler sonra imanlarnda pheye dmezler ve Allah yolunda mallar ve canlar ile cihat etmilerdir. te sadklar ancak onlardr. 16- De ki: Siz Allaha dininizi mi retiyorsunuz? Allah, semavatda ne varsa, arzda ne varsa hepsini bilir. Allah her eyi hakk ile bilendir. 17- slam olduktan sonra sana mihnet ediyorlar De ki: Mslman olduunuzu bana mihnet edip durmayn Dorusu slam dinin iman ile size hidayet buyurduu iin Allah size mihnet eder Eer siz sadk kimselerseniz. 18- Muhakkak Allah semavatn (gklerin) ve arzn (yerin) gaybn bilir. Allah sizin yaptnz eyleri gren (Basr)dir. Mminler ancak daha nce iman ile slamn farkl olduu, imann isel ve kalbi, slamn ise dsal ve bedensel olduu vurguland iin burada muteber ve hakiki imana iaret ediliyor. O da kalpte sabit olan, istikrar bulmu, beraberinde pheye yer olmayan yakini inantr. Dnmeler yoluyla hasl olan iman deil. Buna gre hakiki mminler yakn sahibi kimselerdir. Kalplerinin yakn melekesi nefislerine galip gelen, nefislerini nuruyla aydnlatan, bylece nefislerinde kalplerinin melekeleri kklemi bulunan, oradan bedensel organlarnn hareketlerine sirayet eden kimselerdir. Artk bu yakinin gereince hareket etmekten, heyetlerine boyun emekten baka bir ey yapamazlar. Allah yolunda mallaryla ve canlaryla cihat edenlerdir ifadesinin anlam budur. Yani ilerindeki pheleri giderdikten sonra mallaryla ve canlaryla Allah yolunda cihat ederler. nk Hak yolunda mal ve can feda etmek kkl yakinin ve da vuran tesirinin gereidir. te sadklar ancak onlardr. manda sadk olanlar dorular sadece onlardr. nk doruluun tesiri hareketlerinde grlr. Yaptklar, dediklerini dorular. Yukarda zikredilen ve iman iddiasnda bulunan kimseler yle deildirler.

1190 TEFSR- KEBR / TEVLT

KAF SURES 1191

KAF SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Kaf... Kuran- Mecid hakk iin (erefli Kurana yemin olsun). 2- Dorusu onlar kendilerinden bir uyarcnn gelmesine atlar, o kfirler Bu acayip bir ey. Dedi. 3- Biz lp toprak olduumuz vakit mi?... te bu, ok uzak bir dn. 4- Biz topran onlardan neyi eksilttiini biliyoruz. Katmzda her eyi muhafaza eden bir kitab vardr. 5- Dorusu onlar hakk kendilerine geldii vakit yalanladlar. Artk onlar karmakark skntl bir durum iindedirler. 6- stlerindeki semaya bakmyorlar m? Biz onu nasl bina etmiiz ve onu sslemiiz, onun hibir atla da yoktur. 7- Arz da (yeryzn de uzatp), onu dedik ve oraya sabit dalar yerletirdik ve grnleri gzel her eit nebattan iftler bitirdik. 8- zne (muniyb) ynelen, basiretle gren btn kullarn, bunlar idrak (zikir) etmeleri iin yaptk. 9- Ve semadan mbarek bir su indirerek onunla baheler ve biilecek ekinler bitirdik 10- Bir de tomurcuklar birbiri zerine kmelemi, uzam gitmi hurma aalar 11- Bunlar, kullara rzk iindir. O (mbarek suyla) biz l bir beldeye hayat verdik. Kabirlerden k da byledir. 12- Onlardan yalanlamt. nce Nuhun kavmi, Ressi, Semd, hepsi

1192 TEFSR- KEBR / TEVLT

13- d, Firavun ve Ltun kardeleri de. 14- Eyke ashab Ve Tubba kavmi de. Bunlarn hepsi Rasulleri yalanlad. Ve Benim azabm onlara hak oldu. 15- Biz ilk yaratmamz da acizlik mi gsterdik? Hayr, Dorusu onlar her vakit yenilenip duran yaratltan phe iindedirler. Kaf her eyi kuatan, lhi Ardan ibaret olan; Muhammedi kalbe iarettir. Nitekim, bni Abbasn: Sad Mekkede bir dad. Henz gece ve gndzn olmad zamanda Rahmann ar bu dan zerindeydi. sznde ima ettii gibi Sadda Muhammedi surete iarettir. Muhammedi kalp ise, Rahmann ar olduu iin de mminin kalbi Allahn ardr ve arzma, semama smadm; ama mmin kulumun kalbine sdm buyrulmutur. Bazlar yle demilerdir: Kaf lemi evreleyen bir dadr. Anka (kuu, zmrd- anka kuu), her eyi ihata edebildii iin bu da grmtr. Kaf Rabbin perdesi olduu iin ancak kalp makamna ulaanlar onu bilebilir. Onu ancak bu daa ulaanlar grebilir. Hem Kaf a hem de Kuran- Mecid e (erefli olan Kurana) yemin edilmitir. Yani Ondaki Kuran-i akla yemin edilmitir. Bu da btn varln tafsilatn cami ilk istidattr. Ortaya kp fiile dnnce de Furkani akl olmutur. Bu anlamda ululuu ve erefi gizli deildir. Ya da Kuran- Mecid, ona nazil olan ve bizatihi ak olan Kurandr ki biz ona iaret etmitik. Aralarndaki uyum nedeniyle de yemin kapsamnda ikisini bir araya getirmitir. Gramer asndan yeminin cevab Sad suresinde ve dier benzeri surelerde olduu gibi mahzuftur. Cevap o Hakkdr veya o mucizedir eklindedir. Buna da atlar diye balayan ifade delalet etmektedir. lk yaratmamzda acizlik mi gsterdik? ifadesi de yeminin cevabna delalet etmektedir. Yani hakiktleri olaanst bir ekilde var etmeyi, ruhlar ve gkler gibi yani semay ve semavat evveli varlklar icat etmeyi bilmedik mi? Bilakis, onlar bizim btn bunlara kadir olduumuzu itiraf ettiler. Hayr! Onlar her vakit yenilenip duran yaratltan phe iindedirler. Bu hususta eytan onlarn zihinlerini kartrmtr. Bu yzden Bizi ancak zaman helk eder. (Casiye, 24) dediler de tesiri zamana nispet ettiler ve O, her an en (yaratma) halindedir. (Rahman, 29) ayetinin anlamndan perdelendiler. Eer

KAF SURES 1193

Allah hakkyla bilip tansalard, Onun ilk yaratmay gerekletirdiine ilikin itiraflar ilmel yakin dzeyinde olurdu, bylece her an yeni bir yaratmann olduunu gzlemleyeceklerdi. lmden sonra dirilii inkr etmeyeceklerdi. Dolaysyla, ihlas sahibi has kullar olacaklar iin de eytann onlarn zerinde bir hakimiyeti olmayacakt. 16- And olsun, insan biz yarattk, ona nefsinin ne vesveseler verdiini de biliriz. Ve biz ona ah damarndan daha yaknz. 17- Sanda ve solunda iki kayd edici ilediklerini yazmaktadrlar 18- Azndan bir sz kmaz ki, onun yannda hazr bir gzc bulunmasn. Ve biz ona ah damarndan daha yaknz. Burada manann maddi ve grlebilir surete yaknl temsili olarak anlatlyor. Manann, kendisine bitiik olan czle arasnda herhangi bir mesafe olmamasna ramen yakn olmasndan sz ediliyor, nk czn bitiiklii arala delalet eder, gerek birlii ortadan kaldran ikilie deil. Yce Allahn kuluyla beraber ve ona yakn olmas bunun gibi bir ey deildir. nk Onun hviyeti ve hakikti kulun hviyetinde ve hakiktinde gizlidir, ondan gayrisi deildir. Daha dorusu zel ve muayyen varlk Onun hakiktinin ayniyle vardr. Ve O varlk olduu iin de kendisi varlktr. Eer O olmasayd srf yokluktan ibaret olurdu. Srf hilik yani. u halde ah damar (habl-i verid) ekli yaknln son snrdr. Yani cisimlerde en gl btnleme olan czi ile btnleme kastediliyor. Ki bu ahsn hayatta olmasnn da sebebidir ve varlnn bekas iin de en kusursuz sebeptir. Sonra yce Allahn yaknl aklanyor ki btnleme ve yan yana olma anlamndaki yaknlk olumsuzlansn. Nitekim, Emirlmminin Ali (a.s) yle buyurmutur: O, her eyle beraberdir. Ama yan yana olmak eklinde deil. nk ey Onunla eydir, onsuz bir ey deildir ki onunla yan yana olmas da sz konusu olsun. ki melekyazmaktadrlar. Yani Allah, iki melein ona yaknlndan daha yakn olduu halde iki melein yazdklar srada nefsinin kendisine telkin ettii vesveselerin etkisiyle kendi nefsiyle kendi kendine konumasn bilir. Dolaysyla, iki melein yazmasnn nedeni onun aleyhine delil oluturmas iindir. Karln grsn diye nurani sahifelere sz ve amellerini yazp tespit etmeleri iindir.

1194 TEFSR- KEBR / TEVLT

Sa tarafta oturan melek, ameli akli kuvvettir ki hayr nitelikli ameller suretinde nakedilmi, doru ve gzel szlerle resmedilmitir. Sa tarafnda oturur, nk sa taraf erefli ve mbarek yndr ve nefsin Hakka bakan taraflarndan biridir. Sol tarafta oturan melek, beerin hayvani, vahi amelleri, vehim mahiyetli eytani grleri ve bozguncu habis szleri suretinde nakedilmi hayali kuvvettir. Sol tarafnda oturur, nk sol taraf, zayf, deersiz ve uursuz cihettir. Nefsin de bedene bakan yndr. Ayrca insan ftrat z itibariyle iyidir. nk ftrat, z itibariyle gerektirdii nurlar lemindendir, bu yzden karakteri hayr mahiyetlidir. Ktlkler ise beden cihetinden, onun aletleri ve heyetleri araclyla ftrata arz olan olgulardr. Bu bakmdan saf tarafta oturan melek, sol tarafta oturan melee egemendir. nsandan bir iyilik sadr olur olmaz onu derhal yazar. Ama ondan bir ktlk sadr olursa sol tarafta oturan melein onu hemen yazmasna engel olur ve tesbih iin, yani bedensel rtlerden, tabii heyetlerden tenzih etmeyi, asli kararghna, hakiki aiyanna ve z haline dnmesini, dolaysyla ktln izini, yani kendisine bulaan bu arzi olguyu asli nuruyla ve istifarla silmesini bekler. Dier bir ifadeyle ruhani nurlarla aydnlanmasn ve varit olan nur araclyla kendisine bulaan bu arzi zulmetin etkisini silmek amacyla lahi huzura dnmesini bekler. Nitekim, Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: yilikleri yazan melek adamn sanda, ktlkleri yazan melek de adamn solunda oturur. yilikleri yazan melek, ktlkleri yazan melein yneticisidir. Adam bir iyilik iledii zaman sa taraftaki melek on iyilik olarak yazar. Adam bir ktlk iledii zaman iyilikleri yazan melek ktlkleri yazan melee yle der: Yedi saat bekle; bakarsn tesbih eder veya istifar eder. 19- lm sarholuu hakk gelir. te bu senin teden beri kap durduun eydir. lm sarholuu gelir lmn insan akna eviren, duygular allak bullak eden ve akl bozan iddeti ile hakk olan gerek , yani insann gafil olduu ahiret, sevap ve azap gibi hallerle gelir. Yani lm sarholuu gelir ve lmek zere olan insann harici idrakler araclyla batni hallerini kavramasna engel olur ve ona baskn kar. te bu, senin ey lmek zere olup lm sarholuuna tutulan kii! teden beri katn eydir. Zahiri eylere meylediyordun ve batni eylere kar gafil davranyordun.

KAF SURES 1195

20- Sra frlr. te bu, gelecei vaat edilen gn budur. 21- Herkes yannda bir src ile beraber ve bir ahit olduu halde gelir. Sura frlr diriltmek iin sura frlr. Yani ahirette her canl kendisine uygun bir surette diriltilir. te bu frme, gelecei vaat edilen tehdidin gerekleme zamandr. Bu gnde nceden ilenen amellerle sonradan ilenen ameller btnyle gzlemlenir. Herkes, yannda bir srcile beraber gelir. amelinden bir src ve bir ahit yine amelinden bir ahit ile gelir. nk herkes gzn diktii, bilerek tercih ettii yere doru ekilir. Onu buna doru sevk eden meyil ona dair uurundan kaynaklanan bir eydir. ey ve hkm ona uyumundan kaynaklanr. ster hevasnn srkledii, vehim ve kuvvetlerinin kandrd sfli ve cismani bir ey olsun, ister aklnn ve ruhani sevgisinin sevk ettii, kalbinin ve asli ftratnn tevik ettii ulvi ve ruhani bir ey olsun. u halde onda baskn olan ilim onu malumuna sevk eden srcsdr. Bu ilim onun ahididir de, ona galip olan meyil ve iinde kkl olan sevgi araclyla ahitlik eder. Sahifesinde yazl olan ameli de azalar ve azalarn hareketleri suretinde zuhur ettiinde onu mahede eder. Kitab, azalarnn amelleriyle oluan heyetleri ona her eyi olduu gibi, hakk ile anlatr. 22- And olsun sen bundan gaflette idin, derhal senden perdeni kaldrdk, Artk bugn gzn keskindir. And olsun sen bundan gaflette idin. nk madde ile, maddi varlklarla perdelenmitin. Onlardan haberin yoktu; nk batn unutmu zahirle dopdoluydun. Derhal biz kaldrdk. lmn gerekletirerek perdeni senin gzn kapatan cismani, maddi perdeni kaldrdk. Bugn artk gzn keskindir. Artk idrakin aktr. Bu byledir; nk sen onlardan gafildin, varlklarn bizzat gzlemliyormu gibi yakini bir ekilde tasdik etmiyordun. 23- Yannda ki arkada: te yanmda hazrlanmtr. Der. 24- Haydi ikiniz!.. atn (onlar) cehennemin iine!.. her inat kfiri, 25- Hayra engel olan, azgn ve pheciyi.

1196 TEFSR- KEBR / TEVLT

26- Ki, Allah ile beraber baka bir ilah m tutmutu? Hemen onu iddetli azabn iine atn. Yanndaki arkadader. Vehim eytanndan olup zahir eylerle onu aldatan, bylece onu batndan perdeleyen arkada ite yanmda cehennem iin hazrlanmtr, der. Yani vehmin onu emrine almas, sfli cihete yneltmesi, bylece ona hakim olmas, bedensel lezzetleri talep etme hususunda onu kleletirmesi, bunun neticesinde tabiat cehennemine hazr hale gelmesi durumu zahir olur. Haydi ikinizcehenneme atn. Buradaki hitap src ve ahide yneliktir. Bunlar da onu helak eden, cehenneme atan, cismani heyulann ukurlarnn dibinde helake srkleyen, karanlk tabiat kuyusunun iine atan, yoksunluk atelerinde yakan meleklerdir. Ya da hitap Malik adl melee yneliktir. Fail kalbnn tensiye olarak kullanlmasna gelince, burada sanki tekil olarak onlar cehenneme at emri verilmi gibi. Bunun nedeni de Malik adl melein, rahmetten uzaklatrmak, sfli cehenneme atmak hususunda onlar tamamen istila etmi olmasdr. Birinci ihtimalin delili, onlarn cehennem azabn hak etmelerini, cehennemin yoksunluk ateine atlmalarn gerektiren helak edici gnahlarn saysdr. Bunlarn da bilgi, amel ve nankrlk kapsamna girdikleri, ayrca hayr engellemek olarak belirginletii aklanmtr. Bu iki kapsam da ehvani hayvansal kuvvetin ifratndan (gllnden, fazlalndan) kaynaklanr. nk onlar bunlarn salad lezzetlere dalmlardr, Allahn nimetlerini asl maksadnn dnda kullanyorlard. Gnahlarda ve nimetleri vereni perdeleyecek alanlarda harcyorlard. Oysa nimetleri vereni anmak, ona kretmek nimetin bir gereidir. Ama onlar, bu hususta ar gittiler, nimetlerin zerine adeta ullandlar. Azgnlklarnn iddetinden dolay byle davrandlar. Byle olunca da nimetin gerektirdii olumlu eyleri yerine getirmekten alkondular. Ayrca, her iki rezillik kapsamnn mbalaa sigasyla zikredilmi olmas, bunlarn o kimsenin iinde kklemi olduuna, ona galip geldiklerine, iinde derinlik kazandna iaret etmeye yneliktir. Bu ise ftrat mertebesinden tabiat kuyusunun dibine dmeyi gerektirir. Kibir ve saldrganlk zelliklerinin ikisi de gazap gcnn ifratndan, istila

KAF SURES 1197

etmesinden kaynaklanr ve eytanln azgnlamasnn, adalet snrnn dna kn belirtisidir. Bunlarn drd de amelin ifsat olmasnn, phenin, irkin gerektirici sebepleridir. Ki bunlarn ikisi de nutki gcn eksikliinin, ftrat derecesinden aa dn sonucudur. O da Allah ile ilgili olarak tefrit iinde olmasnn, akl gcnn snrlarn eksiltmenin belirtisidir. Ksacas, ilim baznda fesada uramann ifadesidir. 27- Onun yakn arkada der: Rabbimiz! Ben onu azdrmadm, Lakin kendisi uzak bir sapklk iindeydi. 28- Buyurur: Benim huzurumda ekimeyin Ben size nceden ikazm yapmtm. 29- Benim huzurumda sz deitirilmez. Ben kullara asla zulmedici deilim. Onun arkada der ki Yani onun (kariyni) yakn mrik arkada (eytan) der ki: Rabbimiz! Ben onu azdrmadm. Yukarda yer verilen konuma ile buradaki konuma manevi olarak gereklemitir. Dndrme ve tasvir etme yoluyla canlandrlmtr ki benzeri bir durum zihinde tasavvur edildii zaman, bu anlam kalpte iyice salamlasn. Dolaysyla, kfirin azgnl eytana yklemesi, eytann da bunu inkr etmesi vehim gcyle akl gc arasndaki ekimeden, kavgadan ibarettir. Daha dorusu gazap ve ehvet gc kapsamndaki btn ztlar arasndaki kavgadan ibarettir. Bu yzden ekimeyin eklinde oul bir ifade kullanlmtr. Ama kfirin varl kapsamndaki iki olgu akl ve vehim olduu iin kavga ve ekime bu ikisi arasnda cereyan etmi gibi gsterilmitir. Nitekim, bir meseleye dalan, onunla ilgili gr alveriinde bulunan herkes arasnda bir yarar veya lezzet sz konusu olduunda byle bir ekime yaanr. Amalar gerekletii zaman uyumlu hareket ederler. Ama bunlardan mahrum kaldklarnda veya almalar neticesinde zarara veya azaba uradklar zaman itiirler ya da bu zarar ve azabn suunu birbirlerine yklerler. Bunun sebebi de tevhidden perdelenmi olmalar ve her biri kendi nefsini sevdii iin gnahnda teberri etmesidir. Bu yzden Harise (r.a) Rasulullaha (s.a.v) yle demitir: Ya Rasulallah! Cehennemlikleri ekiirlerken grdm. Rasulullah da onu onaylamtr.

1198 TEFSR- KEBR / TEVLT

eytann Ben onu azdrmadm. Fakat kendisi derin bir sapklk iindeydi. demesi : Muhakkak Allah size gerek olan vaat etti, ben de size vaat ettim ama, size yalanc ktm. Zaten benim size kar bir gcm yoktu. Ben, sadece sizi (inkra) ardm, siz de benim davetime hemen kotunuz. O halde beni yermeyin, kendinizi yerin. (brahim, 22) eklindeki szne benziyor. nk bu adam tevhid yolundan uzaklap derin bir sapklk iinde olmasayd, asli ftrattan kopmasayd, sfli cihete ynelmeseydi, tabii karanlk rtlerle perdelenmeseydi eytann vesveselerini reddedecek melein ilhamlarn kabul edecekti. u halde gnah, ancak ftrat nurundan perdelenmekle. Karanlklarda eytanla hemcins olmakla ilenir. Ayette ekimenin nehyedilmesi, z itibariyle kastedilen bir durum deildir. Asl maksat, ekimenin bir faydasnn olmayacann, kimsenin bunu dinleyip dikkte almayacann vurgulanmasdr. Sanki benim huzurumda ekimeye kulak verilmez demek isteniyor. Daha nce azap tehdidinin size iletildii bir gerekliktir, sabittir. Eer yetenekleriniz ve istidatlarnz salam olsayd bundan yararlanma imknnz da vard. Ama siz ondan istifade etmediniz, iinde bulunduunuz durumdan banz kaldrp kurtulmaya almadnz. Nihayet karanlk heyetler iinizde kkleti, kalplerinizin zerini tortular kaplad, perde tahakkuk etti, bylece azap sz sizin iin kesinlik kazand. nk benim huzurumda sz deitirilmez. Benim huzurumda tahakkuk etmi azabn uygulanmas kanlmazdr. Ben kullara asla zulmedici deilim. nk ben onlara istidatlar bahettim, bu istidatlara uygun kemallerin neler olduunu bildirdim. Bu kemalleri edinmenin yollarna sizi ilettim. Bu yzden istidatlarnza aykr eyler edinmekle, nur yerine karanl seip, baki klan eyler yerine yok eden eyler kazanarak istidadnz zayi etmekle asl siz kendinize zulmettiniz. 30- O gn cehenneme Doldun mu? deriz. Daha fazlas var m? diyecek. O gn cehenneme doldun mu? deriz. cehennem ehli o kadar ok olur ki bundan fazlas artk imknsz grnr. Ama bu oklua ramen cehennemin genilii eksilmez, daha fazla cehennemliin olmasna ynelik azgn hrs asla dinmez.

KAF SURES 1199

Bir hadiste yle buyrulmutur: Cehenneme durmadan adam atlr ve o: daha fazlas var m? der. Nihayet izzet sahibi rab ona ayak koyar ve cehennem: zzetin ve keremin hakk iin artk yeteryeterder. Yani mahlukat ehvet ve hrs araclyla durmadan tabiata dolup dururlar. Buna ramen tabiat kendi hali zere devam eder, kendisine uygun olanlar eker. Onlarn kendisiyle uyumlu suretlerini cezp eder. Kabul ettikleri, onun en aa derekelerine atlp durur ve bunun bir sonu olmaz. Ta ki kalbe ulaan, kalbi aydnlatan kemal nurunun eserine ulancaya kadar. O zaman tabiat faaliyetine son verir. lahi nurun kalpten nefse yansmas, parldamas izzet sahibi Rabbin nefsi kahretmek ve faaliyetinden men etmek, onu kalbe uymak zorunda brakmak zere ayak koymas, onun da artk yeteryeter demesi olarak ifade edilmitir. 31- Cennet de muttakilere yaklatrlacak, sahiblerinden uzak olmayacaktr. 32- te bu size vaat olunan, btn tvbe edip onu muhafaza edenler iin. 33- Grmedii halde Rahmandan korkan ve ynelmi bir kalp ile gelmi kimselere mahsustur. 34- Selametle oraya girin!.. te bu ebedilik gndr. 35- Orada kendileri iin diledikleri her ey vardr, katmzda dahas da var. Cennet deyaklatrlr sfat cennetleri, nefsin sfatlarndan saknanlara muttakiylere yaklatrlr. Bunun kant da grmedii halde Rahmandan korkan. fadesidir. nk korku, sayg azametin tecellisine has bir durumdur. Bir dier delil de uzakta olmayacaktr. ifadesidir. Yani uzak olmayan bir meknda olacaktr. Bunun nedeni de sfat cennetinin mertebe olarak zat sfatlarndan daha yakn olmasdr. Ama zuhur asndan byle deildir. Zat sfatlar zuhur asndan daha yakndr. nk nurlar leminde ycelik ve mertebe olarak bir eyden uzak olan, zuhur asndan ona daha yakn olur, nuraniyetinin iddetinden dolay.

1200 TEFSR- KEBR / TEVLT

Bir dier kant da te size vaat olunan cennet! Ki o.ynelmi bir kalp ile gelmi kimselere mahsustur. Yani sfatlarn yok ederek Allah uman kimselere zgdr. Dier bir ifadeyle, ftratnn safln ve asli nurunu koruyan, korkuya brnerek nefsin karanlna bulamasna engel olan kimseler iindir. Hakkn rahmani rahmet sfatyla tecelli etmesi srasnda da makam hayet, yani korku ve sayg olur. Bilindii gibi rahmet Allahn en byk sfatdr. nk her trl hayrn, zahiri kemalatn herkese ve her eye bahedilmesine delalet eder. Bunlar da nimetlerin en grkemlileri ve en ululardr. Grmedii halde yani zat mahede halinden gaip olmasna ramen. nk sfat tecellilerinden perdelenmi kimse zatn cemali asndan gaip bir konumdadr. Ynelmi bir kalp ile gelen Hakkn sfatlarna ykseli merdivenlerini trmanrken nefsin sfatlarnn gnahlarndan uzaklaarak Allaha ynelen bir kalp ile gelen hayet makamnda durup ykselmeyi amalamayan kimseler deil. Orayagirin. Selametle, nefsin sfatlarnn kusurlarndan, nefsin telvinlerinden emin ve selametli olarak oraya girin. Orada kendileri iin diledikleri her ey vardr. sfat tecellileri ve nurlarndan oluan nimetler isteklerine bal olarak mevcuttur. Katmzda dahas da vardr. sizin aklnza bile gelmeyecek zat tecellisi nurlar vardr. 36- Onlardan nce onlardan daha gl olan, bu sebeble beldelerde diyar diyar dolaan nice nesilleri helak ettik. imdi kaacaklar yer kurtulu var m? 37- Muhakkak ki bunda kalbi olan veya iittiine kulak veren ve ona ahit olan iin t vardr. Biznice nesilleri helak ettik bu muttakilerden nce nice nesilleri yok etme ve zat sfatlarnn tecellileri parldaylaryla helak ettik. Nice nesilleri onlardan daha gl olan nefislerinin sfatlar bakmndan bunlardan daha gl idiler. nk istidat ne kadar gl olursa nefsin sfatlar da balangta daha gl olur. diyar diyar dolaan sfat llerinde ve makamlarnda dolap duran nice nesilleri helak ettik. Kurtulu var m! baki yzn parldaylarnn yansmas srasnda bunlarn bir ksmyla perdelenip arkalarna gizlenmek suretiyle yok olmaktan kurtuluun imkn var m! Nasl kurtulu olabilir ki?! Ortada bir sfat kalmaz ki, onlarn arkasna geip rtnmek mmkn olabilsin!!!

KAF SURES 1201

Muhakkak ki bunda yukarda sunulan anlamda bir t ve hatrlatma vardr kalbi olan akleden, kmil, ykselite kemalinin snrna ulam kalbi bulunan veya kulak veren nefis makamnda anlamlar ve keifleri anlayp ykselmek iin kalbi dinleyen, kalbiyle hazr olup kalbe ynelen, onun nurundan feyiz alp ehid makamna ykselen kimseler iin bir t vardr. 38- And olsun biz semavat (gkleri), arz (yeri) ve aralarndakileri alt gnde yarattk. Bize bir yorgunluk da dokunmad. And olsun biz, gkleri, yeri ve ikisi arasnda bulunanlar alt gnde yarattk. Eer gkleri ve yeri zahiri anlamlaryla tefsir edersek altdan maksat ynler olur. Eer gkleri (semavat) ruhlar, yeri de (arz) da cisim olarak tevil edersek bu takdirde altdan maksat mmkn nitelikli varlklarn suretleri olur. Ceberut, Melekut ve mlkten alt suret yani. Ki bunlar da cevherlerin toplam olan izafiyat ve kemiyetlerden, arazlarn toplam olan keyfiyetlerden ibarettir. Bu alt suret btn mahlukat kapsar. Sz edilen alt bin ise, Araf suresinde belirtildii gibi gizli devirlerin mddetidir. 39- Onlarn dediklerine sabret! Gne domadan nce ve batmadan nce Rabbini hamd ile tesbih et, 40- Ve gecenin bir blmnde ve secdelerin ardndan da tesbih et. 41- Mnadi yakn bir yerden seslenecei gne kulak ver! 42- O gn kiiler hakk olan o sayhay iitirler. te bu k gndr. Onlarn dediklerine sabret. onlara yokluk gzyle bak, fiillerden syrlmak, nefsin kendi fiilleriyle zuhur etmesini engelleyerek suretiyle onlarn szlerinden etkilenme. Eer nefsi kendi fiilleriyle zuhur etmekten alkoymasan, bu takdirde Rabbini hamd ile tesbih et. Nefsin sfatlarndan soyutlanarak, Rabbinin sfatlaryla sfatlanmak suretiyle Ona hamdet. inde yazl kemalat kalp makamnda sergile. Gnein douundan nce ruh gneinin ve mahede makamnn douundan nce. Batnda nce zatn tekliinde fena bularak sabret.

1202 TEFSR- KEBR / TEVLT

Gecenin bir blmnde telvin karanlnn baz vakitlerinde mahlukatn sfatlarndan soyutlan. Telvinle zuhur eden sfattan arn. Ve secdelerin ardndan her fenadan sonra tecerrt et. nk fiillerin fena bulmasnn hemen ardndan nefsin telvininden saknmak, sfatlarn fena bulmasnn hemen ardndan kalbin telvininden tenzih etmek ve zatn fena bulmasnn hemen ardndan da benliin zuhur etmesinden uzak durmak gerekir. Seslenecei gne kulak ver. Allahn kendisinin en yakn bir yerden sana seslenecei gne kulak ver. Musaya nefsinin aacndan seslendii gibi. O gn byk kyamet ehli kahr ve yok olu/fena ln iitir gerekten hakk ile duyar. ite bu, k gndr onlarn varlklarndan kabirlerinden syrldklar gndr. 43- Muhakkak biz diriltir ve ldrrz, Dn de ancak bizedir. 44- O gn arz onlarn zerinden sratle yarlp alr. Bu, bize gre kolay olan bir hairdir (toplamadr). 45- Biz onlarn sylediklerini ok iyi biliyoruz. Sen onlarn zerinde bir zorlayc deilsin. Artk sen tehdidimden korkana Kurn ile t ver. Muhakkak biz diriltir ve ldrrz ldrp diriltmek bizim iimizdir. nce nefisle ldrrz, sonra ondan ldrr, kalp ile diriltiriz. Ardndan kalpten ldrr, ruh ile diriltiriz. Sonra ruhtan da fena suretiyle ldrrz. Dn de ancak bizedir. Fena sonras beka ile bize dnerler. Daha dorusu her fenada bize dnerler. nk dnp gidecekleri bir bakas zaten yoktur. O gnyarlr. Beden arz onlarn zerinden sratle yarlp alr. Yani sratle kopar ayrlr. Hemcinsleri olan mahlukata doru. Bu, bize gre kolay olan bir hairdir. Onlar sevgi ve karlkl ekim ile dost edindikleri kimselerle birlikte harederiz. Bir defada ve kimse bize zorluk karamaz. Biz onlarn sylediklerini ok iyi biliriz. nk bizim ilmimiz onlar ve szlerini epeevre kuatr. Sen onlarn zerinde bir zorlayc deilsin. Onlar istidatlarnn gerektirdii ve zerinde bulunduklar halden bakasna zorlayamazsn. Sen sadece bir hatrlatcsn. Benden sudur eden bu gerei mahede etmek suretiyle sabret ve nefsin telvin ile zuhur etmesine engel ol. t ver Kuran ile. nk Kuran btn mertebeleri ieren kapsayc akldan sana inmitir. O kimseyi ki tten etkilenir. Tehdidimden korkana nk t almaya msait olur bylesi. Ayrca istidat bakmndan da seninle uyuur ve bana yakn olur. Kurandan etkilenmeyip reddedilenleri deil. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

ZRYT SURES 1203

ZRYT SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- O tozutup savuranlara and olsun. 2- O arl yklenenlere (tayanlara). 3- O kolayca szlenlere. 4- i ayranlara ( and olsun.) 5- Size vaat edilen kesinlikle dorudur. 6- Ve mutlaka vuku buluacaktr. Tozutup savuranlara lahi nefhalara ve kutsi meltemlere and olsun ki zulmani heyetler tozlarn ve nefsani sfatlar topran savururlar. Yklenenlere and olsun. Yani yakini hakiktler arln ve hakikt kefi ilimlerini yklenenlere, tayanlara and olsun. Bunlarn mizanda arlklar vardr. nk kalcdrlar. Ama fani eylerden olup hafif olanlarn bir arl olmaz. te mizanda arl olan bu hakiktler irfan ehlinin kalplerine, istidat sahibi, kabiliyetli ve bu hakiktlerle manalar yklenmeye elverili nefislere yklenirler. Kolayca szlenlere muameleler meydannda ve yaknlklar menzillerinde bu nefhalar araclyla szlen nefislere ve kolayca akan varidata bunlardan mahrum olanlarn zorlanmas gibi bir zorluk ekmeden hem de. Ya da bu nefhalar sayesinde sfat denizlerinde kolaylkla akan kalplere and olsun. i ayranlara ceberut ve melekut ehlinden olan mukarreb meleklere and olsun. Bunlar herkes iin istidatlarna gre mutluluktan ve hakiki rzktan emrolunan bir pay ayrrlar.

1204 TEFSR- KEBR / TEVLT

Size vaat edilen byk kyametin hali ve mutlak kemalin meydana gelii ile ilgili olarak size vaat edilen kesinlikle dorudur. Ve ceza yani slukta abalama, kabule hazrlayan amel gereince varit olan feyiz veya tabiata meyletmek sebebiyle beliren yoksunluk, perdelerle azap ekme, karanlk ve eziyet verici heyetlerden muzdarip olma hali mutlaka vuku bulacaktr. Nitekim, yce Allah yle buyurmutur: Bizim urumuzda cihat edenleri elbette kendi yollarmza eritireceiz. (Ankebut, 69) Hayr! Bilakis, onlarn ilemekte olduklar (ktlkler) kalplerini kirletmitir. Hayr! Onlar phesiz o gn Rablerinden (O'nu grmekten) mahrum kalmlardr. Sonra onlar cehenneme girerler. (Mutaffifin, 14.16) Yce Allah, tefsirini sunduumuz ayetlerde istidatlara, kabiliyetlere ve feyizlere yemin ederek bunlarn bir araya gelilerinin kanlmaz sonucunun mutlaka vaki olacan bildirmektedir. 7- O muhkem (gzel) yollarn sahibi olan semaya and olsun. 8- Muhakkak siz elikili muhtelif (sz) tavr iindesiniz. 9- Ondan dndrlen dndrlr. O muhkem (gzel) yollarn sahibi olan semaya iinde sfatlardan yollar bulunan ruh semasna ant olsun. nk her sfat ruh semasna giden, izleyicisini ruha ulatran bir yoldur. Her makam ve hal ruha alan bir kapdr. Siz elikili muhtelif tavr iindesiniz (szler sylyorsunuz). Nefsin szleri ve slukta yneli birliini engelleyen trl tavrlar iindesiniz. Ya da kemali engelleyen katmerli cehalet trlerinden bozuk akideler ve batl mezhepler iindesiniz. O zaman muhakkak vuslattan, evrilerek yoldan dndrlr ki bu da Ondan dndrlrmesine sebeb tekil eder yani nefsin sznden veya bozuk akideden ibaret bu elikili tavr, sz sebebiyle Ondan dnen perdelenmi, ezeli kader erevesinde kt akbete uramasna hkmedilen kimse bu sefer de Ondan dndrlr, bakas deil. Ya da Allahn ezeli ilmi erevesinde bedbahtla dalmak suretiyle size vaat edilen kemalden dndrlrler. 10- Kahrolsun o koyu yalanclar. 11- Onlar koyu bir cehalet iersinde kalm gafillerdir. 12- Din gn ne zaman? diye soruyorlar.

ZRYT SURES 1205

13- O gn onlar (nar) ate zerinde azab grrler. 14- Tadn fitnenizi, azabnz Acele gelmesini istediiniz ey budur ite! Kahrolsun o koyu yalanclar elikili szler iinde olmak suretiyle yalan syleyenlere lanet olsun. Onlar koyu bir cehalet ierisinde kalm gafillerdir. Cehalet her yandan onlar brmtr, bu yzden kemalden ve cezadan gafildirler. Dn gn ne zaman? diye soruyorlar nk bu anlamdan ok uzaktrlar. Onu uzak bir ihtimal olarak grrler. Byle bir gnnn olma ihtimalini hayretle karlarlar. nk perdelenmilerdir. Yani, olmas imknsz bu eyin vuku bulmas ne zamanm?! O gn onlar yani o gn vuku bulduunda onlar heyetler karanlnda, bedenlerin bozulmas sonrasnda yoksunluk ateiyle azap grrler. Helak ve hsran iine derler. Bu esnada onlara yle denir: Azabnz tadn cezanz. acele gelmesini istediiniz ey budur ite! bedensel lezzetlere dalmanz, geici lezzetleri, hayvani ve vahi tekaml tercih etmeniz yznden tadn bakalm! 15- Muhakkak muttakiler cennette ve pnar kaynaklarndadrlar. 16- Rablerinin kendilerine verdiini alrlar. Kukusuz onlar, bundan nce (Muhsnler) gzel davrananlard. 17- Onlar geceleyin pek az uyurlard. 18- Seher vakitlerin de onlar istifar ederlerdi. 19- Onlarn mallarnda talep eden yoksullar iin ve muhtalar iin bir hakk vardr. Muhakkak muttakiler phesiz ki Allaha isyandan saknanlar, tabiat heyetlerinden ve nefis sfatlarndan arnanlar, cennette ve pnar kaynaklarndadrlar... sfat cennetleri ve ilimleri iindedirler. Alrlar kabul ederler Rablerinin kendilerine verdii sfat tecellileri nurlarn alrlar ve bundan memnun olurlar. Kukusuz onlar, bundan nce sfat tecellileri makamna ulamadan nce gzel davrananlard. badet ve muamelat makamnda fiilleri mahede etmekle gzel davranrlard onlar ihsan sahibi olan Muhsin idiler. Nitekim Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: hsan; Allah grr gibi Ona ibadet etmendir.

1206 TEFSR- KEBR / TEVLT

Pek az uyurlard nefis makamnda perdelenme gecesinde sluktan pek az gafil olurlard. Seher vakitlerinde tecelli nurlarnn douu, nefis sfatlar karanlnn dal vakitlerinde istifar ederlerdi. Nurlarla aydnlanmay, nefis sfatlarnn ve kt heyetlerinin onlarla rtlmesini talep ederlerdi. Mallarnda hakiki ve faydal ilimlerinde muhtalar iin istidat sahibi ve isteyenler ve yoksullar iin istidad yetersiz veya bedensel rtler ve aalk adetler yznden ftrat nurundan perdelenenler iin bir hakk vardr. lkine hakiki ilimleri ve yakini marifetleri, ikincisine de faydal, riyazete ve cehde sevk eden ilimleri iletirler. 20- Arzda yakinen inananlar (mukiynler) iin ayetler vardr, 21- Kendi nefislerinizde de. Halen grmyor musunuz? 22- Rzknz da ve size vaad edilen baka eyler de semadadr. 23- Semann ve arzn Rabbine and olsun ki, bu vaad olunan sizin konumanz gibi kesin ve gerektir. Arzda bedenin zahirinde ayetler vardr. lahi isim ve sfatlarn zahir iaretleri vardr Mukiynler kesin olarak, yakinen inanan ikan sahibi olanlar iin bu iaretlerin zahirinde lahi sfatlar mahede edenler iin. kendi nefislerinizde sfatlarn tecellileri nurlar vardr. Grmyor musunuz? Ruh semasnda da rzknzvardr. lemin semasnda maddi rzknz olduu gibi ruh semasnda da ilimlerden oluan manevi rzknz vardr. Ve size vaat edilen baka eyler nurlar ve byk kyametin halleri vardr. Kesin ve gerektir arzda ve nefislerde olduu anlatlan ayetler, rzk trleri ve semada olduu size vaat edilen baka eyler haktr gerektir. Konumanzgibi nk hakiki konumanz hakiki konuann sfatlarndan biri olup sizin lisannzda ve beden arznzda zuhur etmitir, hakiki konuann kalplerinize tecelli etmesinden ibarettir. Eer huzurda olur ve mahede ederseniz bu tecelliyi, o zaman zerinize manevi rzk lafzlar suretinde ruhunuz semasndan zerinize akar, ayet hakiki bir konuma ise ve hayvanlarn kard sesler gibi anlamsz deilse. nk hayvanlarn kardklar seslere mecazen konuma denilmitir. Bu takdirde kemaliniz gereklemi, nuru sizi aydnlatmtr. Artk ahiret hallerine doru yol alabilirsiniz.

ZRYT SURES 1207

24- Sana brahimin erefli misafirlerinin haberi geldi mi? 25- O vakit onun yanna girdiler selam dediler. brahim de Selam dedi. Tannmam bir kavimsiniz!.. demiti 26- Gizlice ailesine dnerek, semiz kzarm bir buza getirdi. 27- Onu onlara yaklatrarak ikram etti: Yemez misiniz? Dedi. 28- O vakit onlardan iine bir korku dt. Korkma dediler ve onu alim bir oul ile mjdelediler. 29- Bu sebeble kars lk iinde ynelerek geldi yzne (ellerini vurarak, kapatarak) ksr bir kocakarym! dedi. 30- Dediler: te bu gerek byle. Rabbin buyurdu. Muhakkak O, Hakmdir, Almdir. 31- O halde vazifeniz nedir, ey resuller (eliler) ? dedi. 32- Dorusu biz mcrim bir kavme gnderildik. Dediler. 33- zerlerine pimi amurdan (tyndan) talar atacaz. 34- Rabbinin indinde, haddi aan msrifler iin damgalanmtr. 35- Biz de o beldede bulanan mminleri kardk. 36- Lakin o beldede bir evden baka mslimlerden bulamadk. 37- O elim azaptan korkacaklar iin oraba bir ibret nianesi (ayet) arkaya braktk. 38- Musada da ibret (ayet) var. O vakit onu Firavuna bir sultan mubn (apak kuvvetli delille) gndermitik, 39- O, (bedeni ve ordular ) ile yzn dnd: O bir sihirbaz, yahut bir mecnun dedi. 40- Sonunda onu ve ordularn yakalayp denize attk. O knanc halde idi. 41- O vakit Ad kavminin zerine de kklerini kurutan rzgar gndermitik. 42- Urad hibir eyi brakmyor onlar kl gibi yapyordu. 43- Semd kavminde de ibret (ayetler) vardr. Bir zamana kadar faydalann. Denilmiti. 44- Onlar Rablerinin emrine itaattan ktlar, haddi atlar. Bu sebebden onlar bakp dururlarken onlar yldrm yakalad.

1208 TEFSR- KEBR / TEVLT

45- Ne ayaa kalkmaya gleri oldu, ne de yardm grdler. 46- Daha nce de Nuh kavmini helak ettik. nk onlar fasklar kavmiydiler. 47- Sema ki onu kudret, kuvvet ile bina ettik. Gerekten biz genilik vereniz. 48- Arz da dedik, Biz ne gzel deyenleriz. 49- Her eyden iki ift (e) yarattk, Olur ki siz zikredersiniz (dnrsnz, znz tanrsnz). brahime (a.s) gelen misafirlerin ve indirdikleri vahyin kssasn Hud suresinin tefsiri erevesinde ele almtk. 50- O halde hemen Allaha kan! Muhakkak ki ben size Ondan apak bir uyarcym. 51- Allah ile beraber baka bir ilah edinmeyin. Muhakkak ki ben size Ondan apak bir uyarcym. 52- te byledir ki, onlardan ncekilere de bir rasul gelmi olmasn ki ona da sihirbaz veya mecnun demesinler. 53- Onu birbirlerine tavsiye mi ettiler? Dorusu onlar azgn bir kavimdiler. 54- Artk onlardan yz evir, sen knanacak deilsin. 55- Sen t ver, muhakkak, t mminlere fayda verir. O halde hemen Allaha kan. her eyden alakanz keserek kendinizi Ona adayn, Onun nuruyla aydnlann, nefis ve eytana kar sava verirken Onun feyzinden yararlanp destek aln, nefis ve eytann dmanlndan ve azgnlndan kurtularak Allaha snn ve Ondan bakasna iltifat etmeyin, ynelmeyin Ondan bakas iin varlk veya tesir etmeye kalkmayn; aksi takdirde eytan sizi istila eder, kendisine ibadet edip itaat etmenizi ekici gsterir. Nefsinizin hevasna kaplmak suretiyle Allahtan baka ilah edinmeyin. rnein, nefsi ve tutkulu arzularna tapmayn; aksi takdirde irk komu ve kendinizi perdelemi olursunuz. O zaman da helak olmanz kanlmaz olur. 56- Ben cinleri ve insanlar ancak bana kulluk etsinler diye yarattm. 57- Ben onlardan bir rzk istemiyorum, beni doyurmalarn da istemiyorum.

ZRYT SURES 1209

58- Muhakkak Allah, Rezzakdr, O, kuvvet sahibi ve Metindir. Yarattm nefis cinlerini ve beden insanlarn veya nl iki arlkl topluluu ancak zerlerinde sfatlarmn ve kemalatmn zahir olmas ve beni bilmeleri, sonra da bana kulluk ibadet etmeleri iin yarattm. nk ibadet, mabudu bilme orannda gerekleir. Tanmayan, bilmeyen ibadet edemez. Nitekim, muhakkik arif (Hz. Ali) (a.s) yle buyurmutur: Ben grmediim Rabbe ibadet etmem buna gre ayette kastedilen anlam udur: Ben onlar varlklar ve sfatlaryla benden perdelensinler, dolaysyla nefislerini benden baka ilahlar edinsinler veya mahlukatmla ve nefislerinin hevasyla perdelensinler, hevalarn benden baka ilah edinip ona tapsnlar diye yaratmadm. Ben onlardan rzk istemiyorum. Yani Ben onlar yarattm ki onlarla zatm ve sfatlarmla perdeleneyim ki zuhur etsinler, benim ahlakmla ahlaklansnlar ve benden perdelensinler, fiil ve sfat fenasyla rtnsnler, bylece rzk, yedirme ve tesiri kendi nefislerini nispet etmesinler. nk nefis fiil ve sfatlaryla zuhur ettiinde, yalan yere benim fiillerimi ve sfatlarm ardnda, tuyan ederek btn bunlar kendine nispet eder. Muhakkak ki Allah, Rezzakdr. phesiz rzk kuvvet sahibi olan ancak Allahtr. Yani Onun zat sahiptir. Rzk vermek ve kahredici gce sahib Zul olmak , eya zerinde tesir etmek gibi latif fiillerin bakas deil. veren, g ve btn sfatlara kuvvetil metin kayna Odur,

59- Muhakkak ki bu zulmedenlerin arkadalarnn gnah pay kadar bir pay vardr. O halde, acele etmesinler. 60- Onlara vaad olunan o gnlerinin azabndan dolay vay o kafirlerin haline!. Muhakkak ki bu zulmedenlerin fiil ve tesiri, ya kendilerine veya bakalarna nispet etmek suretiyle zulmedenlerin Allahn azabndan geni bir paylar vardr. Tpk sfatlarla perdelenen benzerleri gibi. O halde, acele etmesinler fiillerinden yararlanma hususunda o kadar da aceleci davranmasnlar. Vay o kfirlerin haline! u veya bu mertebede, u veya bu eyle Hakkdan perdelenenlerin vay haline. balarna gelecek ac gnlerinden dolay. kk kyamet gnnde yaayacaklarndan dolay vay hallerine. Allah, dorusunu herkesten daha iyi bilir.

1210 TEFSR- KEBR / TEVLT

TR SURES 1211

TR SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Tura and olsun. 2- Satr satr yazlm kitaba, 3- nce deri iinde yaylm olana, 4- Beyt-i Mamra, 5- Ykseltilmi tavana, 6- Dolu denize, 7- Rabbinin azab mutlaka vuku bulacaktr. 8- Onu evirecek de yoktur. 9- O gn, sema sallanp alkalanr, 10- Dalar yryle yrr. Turaand olsun. Tur, yce Allahn Musa (a.s) ile konutuu dan addr. Tur, akln ve konumann mazhar olan insan beynidir. erefinden ve saygnlndan dolay ona yemin edilmitir. Cihetlerle snrl olan en byk felek leme gre insandaki beyin mesabesinde olduu iin, ona da iaret edilmi ve ilahi emrin mazhar ve ezeli kaderin mahalli olmas nedeniyle ona yemin edilmi de olabilir. Satr satr yazlm kitab, en byk ruh olan kader levhine nakedilmi malum nizamn zerindeki hale ilikin klli surettir. Kader levhine ki burada ( f rakn menrin) ince deri iinde yaylm olarak iaret edilmi ve neminin byklnden dolay nekre/belirsiz olarak ifade edilmitir.

1212 TEFSR- KEBR / TEVLT

Beyt-i Mamra lemin kalbidir Beyt-i mamr. Yani klli konuan (natk) nefistir. Ve kader levhi demektir. Mamr olmas ise, etrafndan melekutun oka tavaf etmesinden dolaydr. Ykseltilmi tavana bundan maksat, dnya semasdr. Suretler ve hkmler levhi mahfuz dediimiz kader levhinden oraya inerler, sonra grnr lemde maddelere hlul etmekle zuhur ederler ve grnr lem de mahve ispat (silme ve yerinde brakma) levhidir. Bu bakmdan insandaki hayal mesabesindedir. dolu denize yukarda sz edilen levhlerde sabit olan btn suretlerin zuhur etmesiyle dolan heyuladr. Rabbinin azab mutlaka vuku bulacaktr. Kk kyametin zuhur etmesiyle gerekleecektir. lk tevili, yani Turun beyin anlamna alnmas ihtimalini esas alrsak satr satr yazlm Kitab, Kurani akl olarak isimlendirilen ve insan ruhuna yerletirilen malumatlara iarettir. Ruh ise, yaylm ince deridir. Yaylmas da bedende zuhur edip dalmas demektir. Beyt-i mamr: nsan kalbidir. Ykseltilmi tavan: Czi suretlerle nakedilmi hayal ykseltisidir. Dolu deniz: Bedenin suretlerle dolu maddesidir. Allah, dorusunu herkesten daha iyi bilir. O gn, sema sallanp alkalanr. Yani ruh, sekerat vaktinde, bedenden ayrl zamannda gidip gelir, sallanp durur. Dalaryrr. kemikler gider, rr, etrafa salm tozlara dner. 11- Yalanlarn vay haline o gn! 12- Ki onlar, dalarlar, kendilerini oyuna kaptrrlar. 13- O gn cehennem ateine srklenirler, itilip atlrlar. 14- te yalanlamakda olduunuz ate budur! (denir). 15- Bu da m sihir? Yoksa siz mi grmyorsunuz? 16- Girin oraya! Sabredin yahut sabretmeyin, sizin iin birdir, ancak yapm olduklarnzla cezalandrlrsnz. Yalanlayanlarn vay haline o gn! onlar dnya yznden ahiretten perdelenmi ve ceza olgusunu yalanlayan kimselerdir. Ki onlar maddi zat batlna, bozuk itikatlara, d ssl bo szlere dalarlar, dnya hayatndan ve abucak geen sslerinden ibaret olan oyuna kaptrrlar kendilerini.

TR SURES 1213

O gnitilip atlrlar. Srklenirler, iddetle itilip atlrlar atee fask, tabiat kuyusunun derinliklerindeki yoksunluk ve elem ateine taalluklar zincirlerine, cismani heyetler balarna vurulmu olarak atlrlar. 17- Muhakkak muttakiyler cennetler ve nimet iindedirler. 18- Rablerinin kendilerine verdikleri eylerle zevk ederler. Rableri onlar cehennem azabndan korumutur. 19- Yaptklarnz amellerinize karlk afiyetle yiyin ve iin! 20- Sra sra dizilmi koltuklara yaslanarak. Ve biz onlar, ceylan gzl hurilerle eletirdik. Muhakkak muttakiyler rezilliklerden ve nefislerin sfatlarndan korunanlar cennetlerde dirler. Sfat cennetlerinde, lezzet, zevk ve nimetlenme iindedir. Nimet iindedirler. Lezzet almaktadrlar Rablerinin kendilerine verdikleriyle tecelli nurlaryla, vahdaniyet irfanlaryla ve keiflerle sevinirler, honudlukla mutlu olarak zevk ederler. Rableri onlarkorumutur. Tabiat cehenneminden ve hayvani perdelenmilikten, vahi heyetlerden korumutur. Yiyin kalplerin gdas konumunda olan hikmet ve hakikt ilimleri rzkndan yiyin. in faydal ilimler suyunu, ak ve sevgi arabn iin, afiyetle yiyin, iin. Boaznza dmlenmeden, rahatlkla ve afiyetle iin yaptklarnza karlk zht, ibadet, cehd ve riyazet alanlarndaki amellerinizin karl olarak. koltuklara yaslanarak mertebelere ve makamlara kurularak sra sra dizilmi teslimiyet, tevekkl ve rza gibi sralanm makam ve mertebelere kurulun. Ya da makamlara eit bir ekilde karlkl oturun. Nitekim bir ayette yle buyrulmutur: kar karya oturan kardeler olacaklar. (Hicr, 47) Ayrca biz onlar, ceylan gzl hurilerle eletirdik. Onlar derece bakmndan kendilerine eit olan kutsal suretlere ve ruhanilerden mcerret cevherlere/zlere e klmz ki, onlarn gzelliinden te bir gzellik yoktur. 21- man eden ve zrriyetinden iman edip kendilerine uyanlara, Zrriyetlerine de ayn denk nimetler verilecek. Ve amellerinden de hibir eyi eksiltmedik. Herkesin kazand, yapt kendine rehiyn olacak.

1214 TEFSR- KEBR / TEVLT

22- Onlara canlarnn ektii meyve ve etten bol bol verdik. 23- Onlar orada karlkl kadeh tokutururlar. Ancak onda ne bir samalama vardr, ne de gnaha sokma. Onlarameyveden bol bol verdik. Lezzetli varidattan, zevk veren vecdlerden, gz alc parlaklklardan ve etten kalpleri glendiren ilimlerden, kalpleri dirilten hikmetlerden canlarnn ektii istidatlar ve halleri gereince arzuladklar bu eylerden bol bol verdik. Karlkltokutururlar. Birbirlerine sunarlar, konumalarnda karlkl olarak birbirlerini dinlerler, karlkl konumalar yapar birbirlerine hatrlatmada bulunurlar. Kadeh irfandan, aktan, zevkten oluan leziz bir arap ierler. Ama onda samalama yoktur. Dk seviyeli konumazlar, samalamazlar, anlamsz sz sylemezler. Gnah a girmezler. Kiiyi gnaha sokacak, gnaha nispet edilmesine neden olacak sz de sylemezler. Gybet, hayaszlk, svme ve yalan gibi szler sylemezler. 24- Hizmetlerine verilmi glmanlar etraflarnda dnp dolarlar, sanki onlar sakl inci gibi(dirler). 25- Birbirine dnp sorutururlar. Hizmetlerine verilmigenler etraflarnda dnp dolarlar. Ruhani meleklerden genler onlarn etraflarnda dolarlar. Yani ruhaniler veya irade, saf istidat sahibi taliplerin hadiseleri gibi varlklar onlara hizmet ederler. Sanki onlar berraklklar ve aydnlklar nedeniyle sakl inci gibi dirler. Nefsin hevasnn deimelerinden, tabiat tozlarndan korunmu, adi inan sahiplerinin, yerilmi ameller ileyen baya kimselerin temasndan saklanm gibidirler. Cennettekiler birbirlerine dnp sorutururlar. nceki hallerini, nefis lemindeki riyazet hallerini ve dnya hayatndan ibaret maddi yurttaki durumlarn sorarlar. 26- Gerekten daha nce biz ailemiz iinde titrerdik, korkardk derler... 27- Allah bize ltfetti, ve bizi kavurucu atein azabndan korudu. 28- Gerekten biz nceden Ona yalvaryorduk. Muhakkak O, iyilik sahibi (Berr)dir, ok merhamet eden (Rahiym)dir.

TR SURES 1215

Derler ki: Daha nce biz kalp fezasna, ahirette ruhun ruhuna kavumadan nce gerekten ailemiz iinde bedensel kuvvetlerden ve nefis sfatlarndan oluan ehlimiz, ailemiz arasnda korkardk. Allah anarak titrerdik, azaptan korkardk. Allah bize ltfetti. Sfat tecellileriyle ve mkaefe nimetleriyle bize ltufta bulundu. Azaptan korudu. Nefis hevas zehirinden ve tabiat cehenneminden korudu. Gerekten biz bu makamdan nce Ona yalvaryorduk. Onu zikrediyorduk, Ona kulluk ediyorduk. nk iyilik eden (Berr)ancak Odur. kendisine dua edenlere ihsanda bulunur, onlara ilim ve tahkik bahederek ihsan eder. Esirgeyen (Rahiymde) ancak Odur. Kendisine kulluk edeni ve kendisinden korkan balar, ona hidayet vererek maksada ulamaya muvaffak klar. 29- (Rasulm) Sen Rabbinin nimetiyle ne bir kahinsin ne de mecnun. Artk sen zikr et (t ver, hatrlat)!.. 30- Yoksa: O bir airdir; biz onun felaketini gzetliyoruz. mu diyorlar? 31- De ki: Gzetleyin! gzetleyenlerdenim. nk ben de sizinle beraber

32- Yoksa bunu hayal kurduklar akllar m emrediyor? Yoksa onlar azgn bir kavim midirler? 33- Yoksa Onu kendi uydurup syledi mi diyorlar? Hayr! Kendileri iman etmiyorlar. 34 Eer doru iseler onun misli gibi bir sz getirsinler. 35- Yoksa onlar hibir ey olmadan m yaratldlar? Yoksa onlar m yaratanlar? 36- Yoksa semavat ve arz onlar m yaratt? Hayr! Onlar yakinen iman eden deiller. 37- Yoksa Rablerinin hazineleri onlarn yannda m? Yoksa onlar her eye hakim mi olmular? 38- Yoksa onlarn merdiveni var, ondan m dinliyorlar? O halde dinleyiciler ak bir sultan delil getirsin. 39- Yoksa kzlar onun da, olanlar sizin mi?

1216 TEFSR- KEBR / TEVLT

40- Yoksa sen onlardan cret mi istiyorsun? Onlar bu borcun arlndan m eziliyorlar? 41- Yoksa gayb onlarn yannda da onu bunlar m yazyorlar? 42- Yoksa bir tuzak m kurmak istiyorlar? Fakat kfredenler tuzaa kendileri decektir. 43- Yoksa onlarn Allahtan baka ilhlar m var? Subhandr Allah, onlarn ortak kotuklarndan. 44- Eer semadan bir para derken grseler, Birbirinin zerine ylm bir bulutlardr derler. 45- O halde onlar brak!. Kendisinde bayltlacaklar o gnlerine kavusunlar. 46- O gn onlara yapm olduklar hileler fayda salamayacaktr. Ve kendilerine yardm da edilmeyecektir. 47- Gerekten zulm edenlere bundan baka azap var. Lakin onlarn ou bilmezler. 48- Rabbinin hknne sabret nk sen gzetimimizdesin. Kalktn zaman Rabbine hamd ile tesbih et. 49- Geceleyin onu tesbih et Yldzlarn batt zamanda da. Sabret nefsin, hkme itiraz etmek suretiyle zuhur etmesini engelleyerek sabret. nk sen gzlerimizin nndesin gzetimimizdesin Biz seni gryoruz ve denetliyoruz. u halde nefsinin bizim huzurumuzda zuhur etmesi gnahndan sakn. Tesbih et. Allah tenzih et, nefsin sfatlarndan oluan giysilerden syrl. Onun sfatlarndan ibaret olan kemalatn izhar etmek suretiyle Rabbine hamdet. Kalktn zaman orta kyamette nefis makam uykusu gafletinden uyanp ftrata dndn zaman gecenin bir ksmnda zulmet vakitlerinin bir ksmnda, nefsin sfatlarndan birinin zuhuru ile gerekleen telvin vakitlerinden birinde Onu tesbih et. Telvine yol aan sfatlardan arnarak, ruh ile aydnlanarak onu tesbih et. batnda sfat yldzlarnn batnda ve zat gnein domas, mahedenin banda fecrin douu esnasnda sfat yldzlarnn kayboluu esnasnda Onu tesbih et. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

NECM SURES 1217

NECM SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Batt zaman o yldza and olsun. 2- Sizin arkadanz sapmad ve azmad da. 3- O hevasna gre konumaz. 4- O vahyedilen vahiyden bakas deildir. Batt zaman o yldza and olsun fena bulduu, zuhur mahallinden batt, zuhur ve huzur esnasnda itibar derecesinden dt zaman Muhammedi nefse and olsun ki arkadanz (sahibiniz) sapmad. Nefsi yannda durmak, nefse meylederek en yce maksattan ayrlmak eklinde sapmad, aarak ve batla inanmad. sfatlarla perdelenmek, kalp makamnda sfatlarla beraber durmak eklinde batla balanmad ve azmad da. O, hevasna gre konumaz. Nefis sfatnn telvinde zuhur etmesi eklinde O, arzusuna gre konumaz. Zira; O vahyedilenden bakas deildir. Ruh semasndan ibaret olan kalp ufkuna ulat ve bu ufkun da en yce noktasna yani apak ruh makamnn sonuna vard zaman kendisine vahyedilen bir vahiyden baka bir ey deildir. 5- Ona kuvveti gl olan retti. 6- stn yaradll biridir. Sonra onu istiva etti. 7- Ve sonra o, yksek ufukta doruldu. 8- Sonra yaklat ve aa doru indi. 9- Derken daha da yaklat o kadar ki, iki yay aras kadar hatta daha yakn oldu.

1218 TEFSR- KEBR / TEVLT

Onaretti Ruhul Kuds Ona retti yani talim etti ki, onun kuvveti altndaki mertebeleri kahreder, onlar zerinde gl, iddetli bir tesirde bulunur. stn yaratll biri dir. lmi salam ve sarslmazdr, deimesi ve unutulmas mmkn deildir nk o, Cibril-i emindir. Sonradoruldu zati suretiyle doruldu. Neb de o srada en yce ufuktayd. nk Neb aleyhisselam, apak (mbin) ufukta iken Ruhul Kuds kendi suretinde inmezdi. Bunun nedeni de mcerret ruhun kalp makamnda teekkl etmesinin imknszldr. Ancak, o makama uygun bir surete brnmesi baka. Bu yzden Cebrail (a.s) Dhye el-Kelbi suretine girerdi. Dhye ise simas en gzel ve insanlar iinde Rasulullah (s.a.v.) tarafndan en ok sevilen biriydi. Eer Cebrail, gste alglanmas zmsenmesi mmkn olan bir surete girmeseydi, kalp onun szlerini anlayamaz ve suretini de gremezdi. Cebrailin (a.s) z yaratl itibariyle sahip olduu asli suretine gelince, bu suret sadece iki kere Rasulullaha (s.a.v) grnmtr: Birincisi; Teklik huzuruna ykselii ve ruh makamna ulap terakki etmesi srasnda, ikincisi; oradan inii (tedelli etmesi) ve Sidretul mnteha yannda ilk makama dnp iyice yaklat srada. Sonra yaklat Rasulullah (s.a.v) Allaha yaklat, vahdette fena bularak Cebrail makamndan, ruh makamnda ykseldi. Bu makamda Cebrail yle dedi: Bir parmak kadar ilerlesem kesinlikle yanarm nk Onun makamndan sonra zatta fena bulmaktan ve parldaylarn tesiriyle yanmaktan baka bir ey yoktur. Derken daha da yaklat yani fena sonras beka halinde bahedilmi Hakkani varlkla Haktan halka dnmek suretiyle nsiyet cihetine meyletti. O kadar ki iki yay aras kadar Yani Hz. Rasulullah (s.a.v) btn varl amil ve hayali bir izgi tarafndan biri Hak, biri halk olmak ve kendisi de daireyi ikiye blen hayali izgi olmak zere iki yaya blnen varlk dairesinin miktar kadar oldu. u halde, balangc ve yaklamay esas aldmz zaman ilk yay, halk olarak belirginleir. O da mahlukatn aynlerinde ve suretlerinde hviyeti perdeler. Hak ise dairenin br yarsdr ve ona yava yava yaklar, bu srada gitgide silinir, peyderpey fena bulur. Sonu ve daha

NECM SURES 1219

da yakn olmay esas aldmz zaman Hak ilk, ezelde ve ebedde hali zere sabit yay olarak belirginleir. Halk ise dairenin br yars anlamnda teki yaydr. O da kendisine bahedilen yeni varlk ncesi fena sonrasnda meydana gelmitir. Hatta daha da yakn oldu. iki yayn miktarndan daha yakn oldu. Ayrc ikiliin ortadan kalkmas ile daha da yakn oldu. Bundan da iki yayn birbirlerine kavutuklar, okluk aynnda hakiki vahdetin tahakkuk ettii anlalyor. okluk da onun iinde dalr. Daire de hakiktte blnmemi olarak, zat ve sfatlaryla tek olarak belirginleir. 10- Artk Allah kuluna vahy edeceini vahy etti. 11- Grdn kalbi yalanlamad. 12- Grdne kar siz kendisi ile tartacak msnz? Artk Allah kuluna vahy edeceini vahy etti Bunun zerine Allah, kulunabildirdi. Vahdet makamnda, Cebrail (a.s) vastas olmakszn kuluna vahyini iletti. lahi srlar bildirdi ki ;Nbvvet sahibinin bunlar aa vurmas caiz olmaz. Grdn kalbi (fuad) yalanlamad. Cem makamnda grdn yalanlamad. Ayette geen (el-Fuad) kelimesi hud makamnda ruh makamna ykselen ve btn sfatlarla birlikte zat mahede eden, Hakkani varlkla mevcut olan fuaddir bir baka ifadeyle kalptir. Bu cemden maksat; varlk cemidir, vahdet cemi deildir. nk vahdet ceminde kalp de olmaz kul da. Orada her ey fena bulur. Sufilerin stlahnda bu zat cemi ayn olarak isimlendirilir. Bu cem ise; Baki vech olarak isimlendirilir. Yani btn sfatlarla birlikte mevcut zat. Kendisi ile tartacak msnz? anlamadnz, bilme ve tasavvur imknna sahip olmadnz bir ey hakknda onunla tartacak msnz? Peki onun karsna nasl delil koyabileceksiniz? Tartma, ancak zerinde ihtilaf edilebilecek bir eyle ilgili olabilir. Sonra da nefiy veya ispat iin karlkl deliller sunulur. Bir yerde tasavvur yoksa orada gerek anlamda bir tartma da olmaz. 13- And olsun, o baka bir inile de onu grd. 14- Sidretl-Mntehnn yannda. 15- Cennetl Mev Onun yanndadr.

1220 TEFSR- KEBR / TEVLT

16- O vakit Sidreyi bryen bryordu. 17- Gz kaymad ne de snr amad. And olsun, o baka bir inile de onu grd. Zira Cebraili gerek suretiyle bir defa daha grmt. Haktan dn ve ruh makamna ini vaktinde Sidretul mntehann yannda. Bazlarnn sylediine gre Sidretul Mnteha yedinci gkte bulunan bir aatr ve meleklerin ilmi ona kadar uzanr. Ama hibir melek bu aacn tesinde ne olduunu bilmez. Buras da cennet mertebelerinin sonudur ki ehitlerin ruhlar orada barnr. u halde Sidretul Mnteha en byk ruhtur ki ondan te hibir ayn ve mertebe yoktur. stnde de salt hviyetten baka da hibir ey bulunmaz. Bu yzden Nebi (a.s) salt fenadan bekaya dnnce Cebrail (a.s) Onun yannda inmitir. Neb aleyhisselam da orada Cebraili (a.s) z yaratlna esas oluturan asli suretiyle grmtr. Cennetul meva da onun yanndadr. Ki mukarrebinin ruhlar da orada barnr. Sidreyi kaplamt Allahn celalinden ve azametinden kaplayan brmt. nk Rasulullah (s.a.v), Hakkani varlkla tahakkuk etmesiyle birlikte onu Allahn gzyle gryordu. Hakk onun suretinde tecelli etmi olarak grd. Sidreyi de ilahi tecelliden rten ve fena bulmasna neden olan bir ey brmt. Onu fena gzyle grd. Ondan perdelenmedi. Onu kendi suretiyle grd, Cebrail araclyla deil. Onun hakikti de Haktand. Bu yzden Gz kaymad denilmitir. Bakasna ynelmemi, bakasn grmemitir. Snr amad. Nefsine bakarak, benlikle perdelenerek snrn da haddini de amad. 18- And olsun, Rabbinin en byk ayetlerinden bir ksmn grd. And olsun O, Rabbinin grd. Rahmani sfat en byk ayetlerinden bir ksmn grd, ki yce Allahn tecelli eden sfatlar onun kapsamndadr. Daha dorusu sm-i Azamn huzurudur o. smi Azam ise btn sfatlarla birlikte zat demektir. Bu da varlk cemi aynnda Allah lafzyla ifade edilir. yle ki sfatlardan dolay zattan, zattan dolay da sfatlardan perdelenmemitir. 19- Grdnz m Lt ve Uzz neymi? 20- Dier ncs Ment. 21- Erkek sizin de, dii Onun mu?

NECM SURES 1221

22- O halde bu, insafszca bir paylatrmadr. 23- Bu putlar sizin ve babalarnzn takt isimlerden baka bir ey deildir. Allah onlar hakknda hibir delil indirmemitir. Onlar, ancak zanna ve nefislenin hevalarna tbi oluyorlar. Muhakkak kendilerine Rablerinden (huda) hidayet, ilim geldi. 24- O halde insann temenni ettii nedir? 25- Ahiret de, dnya da Allahndr. 26- Semavat da nice melekler vardr ki onlarn efaatleri bir ie yaramaz. Meer ki Allah dilediine izin vermi ve raz olmu ola. 27- Muhakkak ahrete inanmayanlar meleklere dii isim takyorlar. 28- Onlarn buna dair bir bilgileri, ilimleri yoktur. Ancak onlar bir zanna tbi oluyorlar. Gerekten zann Hakk namna hibir ey ifade etmez. 29- Bizim zikrimizden dnen kimselerden, yalnz dnya hayatn isteyenlerden yz evir! 30- te bu onlarn ilimden ulaabildikleri (son) yerdir. Muhakkak senin Rabbin o, yolundan sapan kimseyi de en iyi bilendir, ve O hidayete eren kimseyi de en iyi bilendir. Semavatda nice melek var ki Meleklerin efaat etmesi; efaat dileyen kiinin efaat edene tevessl etmesi srasnda nurlar ve imdat bahetmek eklinde gerekleir. efaati ise, bu nurlar ve yardmlar ile efaat dileyen kii arasnda uygun bir vasta bir vesile, bir fiili balant konumundadr. te meleklerin beeri nefisler iin efaatte bulunmalar bu ekildedir. Ama beeri nefsin de asl itibariyle istidat sahibi olmas, melekuti feyzi alabilecek kabiliyette olmas gerekir. Sonra bu nefisler beeri heyetlerden ve tabii rtlerden kutsi tarafa ynelmek, hissi giysilerden ve pis maddelerden arnmak suretiyle temizlenirler. O zaman melekutun nuruyla aydnlanr, feyzinden istifade eder, onunla btnleir ve onun akna katlr. Onun vastasyla Allaha yaklar. Dolaysyla efaat izni, asli istidat ve kabiliyettir. efaate raz olmak ise, alma ve cehd sonucu gerekleen temizlenme ve saflktr. Bu iki durum birleince efaat gerekleir. Eer asli istidat yoksa yahut asli istidat varken sonradan eitli alakalar ve rtlerle deiime uramsa, asli safl zere kalmamsa Allahtan efaat izni gelmeyecei gibi raz da olmaz. Dolaysyla, efaat de gereklemez.

1222 TEFSR- KEBR / TEVLT

efaatleribir ie yaramaz. ifadesinin anlam, efaat olgusunun olmayaca deil, onlarla ilgili olarak olmayacadr, onlar hakknda bir ie yaramayacadr. nk zaten onlar hakknda melekut leminde efaatin olmas imknszdr. Tpk Araplarn u sz gibi. Bir kelerin orada yuva edindiini gremezsin. 31- Semavatda ve Arzda ne varsa hepsi Allahndr. Ktlk yapanlar yaptklaryla cezalandracak, Muhsinleri de en gzel ile mkafatlandracaktr. 32- O kimseler (muhsinler) ki kk hatalar hari byk gnahlardan ve fuhiyattan saknrlar. phesiz Rabbinin mafireti ok genitir. Arzdan sizi nasl ekillerdiini , sizin nasl meydana geldiinizi, sizlerin annelerinizin karnnda ceninler halinde iken O, (sizi) en iyi bilendir. O halde kendi nefislerinizi temize karmayn, O, saknan (muttekiyn) kimseyi en iyi bilendir. 33- Yz evireni grdn m? 34- Ve malndan az verip de cimrilikte direneni. 35- Gaybn ilmi onun yannda da o mu gryor? 36- Yoksa Musann sahifelerinde olanlar haber verilmedi mi? 37- Ve ahdine vefa gsteren brahim... 38- Gerekten yklenemez. hibir gnahkr bakasnn gnh ykn

39- Ve insan iin ancak kendi almasndan bakas yoktur. 40- Muhakkak o almasnn karln yakiyn de grecektir. 41- Sonra ona karl tamam olarak verilecektir. 42- Muhakkak en nihayet dn Rabbinedir. 43- Muhakkak gldren de Odur, alatan da. Ahdine vefa gsteren brahim istikamet makamnda kulluk vazifesini yerine getirmek ve risalet ve nbvveti tebli etmek suretiyle tevhidde fena halinde varln Allaha teslim ederek Onun hakkn eksiksiz yerine getiren brahim. Ya da Allahn kendisini snad kelimeleri tamamlamas kastediliyor. Ki Saffat suresinde anlatld. Bazlar yukardaki ayette geen vefa kelimesini vefa eklinde de

NECM SURES 1223

okumulardr. Yani Allaha verdii sze vefa gsterdi. Ki bu sz, ftratn banda misak olarak ondan alnmt. Buna gre tevhid makamna ulancaya kadar ftrat zere sebat edecekti. Buna da u szyle iaret etmitir: Yzm semavat ve arz yoktan var edene dndrdm Gerekten hibir gnahkr, bakasnn gnah ykn yklenmez. nk ceza, gnh dediimiz kt fiil ve szlerin tekrarlanmas sonucu nefiste kkleen karanlk heyetlere terettp eder. Sevap da bunlarn zdd olan faziletlerin heyetlerine terettp eder. Nitekim yce Allah yle buyurmutur: nsan iin kendi sayinden amellerinden, almasndan, yaptklarndan bakas yoktur. Geici ve kudrete gre taksim edilmi dnyevi hazlar iin farkl bir durum sz konusudur. Geri bunlar da Allahn kaza ve kaderine dayanr; ancak burada her ikisini de gerektiren yakn sebebe itibar edilir. 44- Muhakkak ldren de Odur, dirilten de Odur. 45- Muhakkak erkek ve dii olmak zere iki ifti O yaratt. 46- O nutfe, rahme dkld zaman da. 47- Baka ekilde yaratmak da Ona aittir. 48- Ve muhakkak ki zengin eden de Odur, sermaye veren (raz eden) de. 49- Gerekten ir yldznn da Rabbi Odur. 50- phesiz sizden evvel gelen d kavmini helak etti. 51- Semdu da helak etti, neslini brakmad. 52- Daha nce Nuh kavmini de helak etti. nk onlar daha zalim ve daha azgndlar 53- Mutefike kavmini de altn stne getirdi. 54- Bylece onlar, ne rttyse rtt. 55- Artk Rabbinizin hangi nimetinden phe edersiniz. 56- Bu evvelki uyarclardan bir uyarcdr. Tekrar diriltmek eye dayanr: Birincisi: Ruhlarn hesap iin bedenlere dnmesi, hayr ve er nitelikli amellerin karlnn cehenneme gitmek veya fiil cennetine gitmek eklinde verilmesi. kincisi: lk ftrata ve kalp makamna dnmek. ncs: Tamamen fena

1224 TEFSR- KEBR / TEVLT

bulduktan sonra balanm Hakkani varla dnmek. Birincisinin gereklemesi, ister nurani, ister zulmani olsun her beden iin kanlmazdr, dier ikisi deildir. 57- Yaklaan yaklat. 58- Onu Allahdan baka aa karacak yoktur. 59- imdi siz bu kelama m ayorsunuz? 60- Ve glyorsunuz, alamyorsunuz? 61- Ve siz gafleti benimsediniz! 62- Haydi Allaha secde edin ve Ona kulluk edin! (SECDE) Yaklaan yaklat Eer kk kyamet eklinde yorumlanrsa bunun yaklamasnn anlam aktr. Bu takdirde aa karan dan maksat da ya vaktini aklayan veya ona sebep olandr. ayet byk kyamet olarak yorumlanrsa, yaknlamas bu takdirde iki ekilde olur: Birincisi, manevi yaknlamadr. nk manevi olarak herkese her eyden daha yakndr.Bunun nedeni vahdet aynnda olmasdr. Ama gaflette olduklar ve uurunda olmadklar iin onu uzak bilirler. kincisi: Hz. Muhammedin (s.a.v) varl ve Neb aleyhisselam olarak gnderilii byk kyametin zuhur vaktinin hemen ncesinde vuku bulmu ve zuhurunun artlarndan biridir. Bu yzden, Rasulullah (s.a.v) orta ve iaret parman birletirerek benim gnderiliim ile kyametin kopmas u iki parmak kadar birbirine yakndr. Byk kyamet Mehdinin (a.s) gnderilii ile zuhur eder. Onu Allahdan baka aa karacak yoktur. Yani onu aa karacak bir nefis yoktur. nk Onun varlndan baka varlk mmkn deildir ve byk kyametin ilmi de Onun yanndadr. Haydi Allaha secde edin fenaya varn, Ona kulluk edin fena sonras beka ile kulluk edin. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

KAMER SURES 1225

KAMER SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- O saat (kyamet saati) yaklat ve Ay (Kamer) yarld. 2- Eer onlar bir mucize grrlerse yz evirirler ve: Bu srp gelen bir sihirdir. Derler. 3- Yalanladlar ve hevalarna uydular. Ve her emrin bir yeri, mekan var. 4- And olsun onlara inkrdan alkoyacak haberler gelmitir. 5- Hikmetli iler sonuca ulamtr. Lakin uyarmalar fayda vermiyor. 6- O halde onlardan yz evir. O arann tannmayan, tiksinilene ard o gn 7- Baklar perian bir halde olur, sanki etrafa dalm ekirge srs gibi kabirlerinden karlar. O Saat yaklat ve Ay yarld. Ayn (Kamerin)n yarlmasnn (O Saatin) yani byk kyametin yaklamasnn iareti olmasnn sebebi; ayn kalbe iaret ediyor olmasdr. nk kalbin iki yz vardr: Biri nefse bakan karanlk yz, br ruha bakan aydnlk yz. Kalbin ruhtan k almas tpk ayn gneten k almas gibidir. Kalp, ruhun nurunun kendisine tesir etmesiyle dner ve gnei de kendisinin batt yerde zuhur eder. Yani kalbin iinde iken onun perdesinden syrlp aa kmas, vahdette fena bulmann lametidir. nk zati uhudu gerektiren mahede makamdr buras. Eer Mehdinin gnderili zaman olan zuhur dnemine hamledilirse, ayn yarlmasndan maksat, Hz. Muhammedin zuhuruyla Ayn infilak edip almasdr. nk, Hz. Muhammed (s.a.v) Kamer devrinde zuhur etmitir. Eer kk kyametin yaklamas olarak yorumlanrsa, bu takdirde aydan maksat beden olur. nk beden ruh gneinden uur ve hayat nurunu alr, karanl da kendi iindedir.

1226 TEFSR- KEBR / TEVLT

arannard gn. ifadesi de bu anlam glendirmektedir. Yani lm gerektiren zuhur eder ve o lme icabet edeni yle bir eye arr ki grlmemi, tannmayan, korkun bir eydir bu, nefisler de ondan tiksinir. Baklar perian bir halde olur. Zilletten, acizlikten, dknlkten ve yoksunluktan dolay perian olur baklar. karlar beden kabirlerinden sanki etrafa yaylm ekirge srs gibi ekirge srsne benzetilmelerinin sebebi, deiik nefislerin okluu, bunun yannda zelil olular, zayflklar, ihtiraslar, maddi zatn huzuruna ve tabii ehvetlere helak olurcasna meleri ve sfli cihete meyletmeleridir. Nitekim, hayat nurunun zerine melerinden dolay onlar kelebeklere de benzetmitir. Birinci yorumu esas alrsak yle bir anlam elde etmi oluruz: Ruh ve kalp davetisi nefisleri holanmayacaklar geici hazlar, bedensel maddi lezzetleri iradi lm ve riyazetle terk etmek, Hakkn tarafna ynelme ile sr ile beraber olmak gibi bir eye arr. Daveti bu nefisleri kahrettii ve onlar istila ettii iin de baklar zelil ve krk olur. Bedenlerden tecerrt etmek ve syrlmak suretiyle beden kabirlerinden karlar. Zayf olduklar ve ruh gneinin nurunun aydnlnda uutuklar iin de ekirge srsn andrrlar. 8- Davetiye koarlar. Kfirler: Bu ok etin bir gndr! derler. Davetiye koarlar bu anlam her iki tevil iin de geerlidir. nk isteyerek ve istemeyerek ona boyun eerler. Kfirler derler. dinden veya Haktan perdelenenler Bu, ok etin bir gndr! derler. Bunun nedeni zata ve maddi ehvetlere srklenmeleri, onlara zlem duymalar, hasretle yanmalardr. Perdelenmemi olanlar asndan ise hem tabii hem iradi lm son derece kolaydr. 9- Onlardan nce Nuh kavmi de yalanlad. Bylece kulumuzu (Nuhu) yalanladlar da Bir mecnundur dediler ve tebliden men ettiler. 10- Nihayet o da Rabbine: Gerekten ben malubum, bana yardm et! Diye dua etti. 11- Bunun zerine saanak halinde su boaltmas iin semann kaplarn atk.

KAMER SURES 1227

Kaplarn atk sfli leme kuvvetle nasp edilen ilimle akl semasnn kaplarn atk. Yani dnyaya meyleden, czi ilerin tedbiriyle, maddi lezzetlerin tertibiyle megul olan, geim iine dalan, btn gcn bu alanda harcayan, bunlarn yannda durup tesine gemeyen, bu yzden uhrevi ilerden perdelenen, dolaysyla helak olmalarna sebep olan akllarn ters yz ettik. Dolaysyla, bu ayet, anlam itibariyle aadaki ayete benzemektedir: Bir lkeyi helk etmek istediimizde, o lkenin zenginlik sebebiyle marm elebalarna (iyilikleri) emrederiz; buna ramen onlar orada ktlk ilerler. (sra, 16) 12- Arzdan kaynaklar fkrttk. Her iki su takdir edilmi bir iin olmas iin birbirine birlemiti. Fkrttk nefis arznda kaynaklar nimet krntlar kazanp toplamaya, onlardan lezzet almaya ilikin maddi czi ilimler kardk. Sanki nefisler tmyle bu tedbirlerden ibarettir. Bu da nefislerinin bunlara iddetle bal olmasndan, ihtirasla sarlmasndan dolaydr. Her iki subirlemiti. dnyay talep etmeye ve dnya nimetlerine kaplmaya ilikin her iki ilim takdir edilmi bir iin olmas iin. Allahn takdir ettii bir iin olmasn saladlar. Bu i ise, cahillikleri yznden ehvetlerde ar gitmeleri nedeniyle helak edilmeleriydi. 13- Onu levhalar ve iviler sahibi zerinde tadk. 14- Gzlerimizin nnde akp gidiyordu nkr edilene bir mkafat olmak zere. Onu Yani Nuhu ameller, amellerle balantl ilimler veya hkmler levhalar ve hkmlere istinat eden iviler sahibi akitler ieren bir eriat zerinde tadk. Gzlerimizin nnde akp gidiyordu. onlara galip gelen, bryen cehaletlerinin dalgalar arasnda bizim korumamz altnda, gzetimimizde hkmn icra ediyordu. Bu yzden de onlarn cehaletleri Ona galip gelip iptal edemiyordu. Bir mkfat olmak zere Bu, Nuha (a.s) ynelik bir mkfatt. nk Nuh, kavmi tarafndan nankrlkle karlanan bir nimetti. Onu tanmadlar, itaat etmediler, gereken saygy gstermediler. Bylece, kendilerinin kurtulularna vesile olmas frsatn kardlar. Tam tersine inkr edip ba kaldrdlar. Bu yzden de helak oldular.

1228 TEFSR- KEBR / TEVLT

15- And olsun, biz onu bir ibret olarak braktk. bret alacak kimse yok mudur? And olsun onubraktk. bu eriatn ve davetin izlerini bugne kadar bir ibret olarak apak bir ayet olarak braktk ki ibret alma zelliine sahip olanlar yani t alp idrak etme kabiliyeti olanlar gerekli dersleri karsnlar. Yok mudur? ibret alacak kimse?... nk Hakkn yolu birdir ve btn Nebiyler eriatn temel prensiplerinde mttefiktirler. 16- Bak benim azabm ve uyarmam naslm! 17- And olsun biz Kurn dnp anlasnlar diye kolaylatrdk. t alan idrak eden yok mu? 18- d kavmi de yalanlad. Benim azabm ve uyarlarm nasl oldu! 19- Muhakkak biz onlarn zerine uultulu rzgr gnderdik, uursuzluu daim bir gnde. 20- nsanlar kknden sklm hurma ktkleri gibi skp atyordu. 21- Bak nasl oldu azabm ve uyarlarm! 22- And olsun biz Kurn dnp anlasnlar diye kolaylatrdk. t alan idrak eden yok mu? 23- Semd kavmi de uyarclar yalanlad. 24- Dediler: imizden bir beere mi tbi olacaz? Mutlaka biz aknlk ve delilik iinde oluruz. 25- Kitab aramzdan ona m verildi? Hayr, o ok yalanc ve mark dediler. 26- Yarn bilecekler kimin ok yalanc ve mark olduunu. Benim azabmnaslm! kavmine ynelik azabm ve onlar cehalet girdabnda helak etmem, hakiki hayattan, sonsuz lezzetten yoksun brakmam ve Nuhun dilinden onlar uyarmam naslm! Ayrca semann almas, Nuhun (a.s) zerine rahmetin ve vahyin indirilmesi eklinde tevil edilebilir. Yani Nuhun ruh semasnn kaplarn btn czileri kapsayacak ekilde kuvvetle tayin edilen ilimle atk. Onun nefsinin arznda pnarlar atk. Yani czi ilim pnarlarn atk. Bylece onun nefsi tmyle ilim kesildi. Derken, iki ilim onda birleerek

KAMER SURES 1229

ameli ve nazari hususlar zerine bina edilmi eriata dayal sahih kyaslar ve grlere dnt. Onun buna gre amel etmesi, o istikamette hareket etmesi suretiyle onlarn zerinde tayarak kurtardk. Ama kavmi cehalet ortamnda kalakaldlar, heyuli denizin girdabnda, cehalet dalgalar arasnda bouldular ve helak oldular. 27- Muhakkak ki biz onlara bir fitne olmak zere o dii deveyi gnderiyoruz. imdi onlar gzetle, bekle ve sabret. 28- Ve onlara haber ver ki, su aralarnda nbetlidir. Her biri kendi srasnda gelsin. 29- Arkadalarn nida ile ardlar. O da cret gstererek deveyi boazlad. 30- Bak azabm ve uyarlarm nasl oldu! 31- Muhakkak biz onlarn zerine bir sayha, ses gnderdik. Neticede kuru ot, al rps gibi oluverdiler. 32- And olsun biz Kurn dnp anlasnlar diye kolaylatrdk. t alan idrak eden yok mu? 33- Lt kavmi de uyarclar yalanlad. 34- Muhakkak biz onlarn zerine ta yadran rzgr gnderdik. Yalnz Ltun ailesini seher vakti kurtardk, 35- ndimizden bir nimet olarak. te biz kredenleri byle mkafatlandrrz. 36- And olsun, onlar biz yakalayacamz azap ile uyarmtk. Fakat uyarmalar cidal ile karladlar. 37- And olsun, onlar Ltun misafirlerine tecavz etmek istediler. Biz de onlarn gzlerini silme kr ettik. Artk tadn azabm ve uyarlarm! dedik. 38- And olsun, onlar sabit yerini bulmu azap yakalad. 39- imdi tadn bakalm azabm ve tehditlerimi! 40- And olsun biz Kurn dnp anlasnlar diye kolaylatrdk. t alan, idrak eden yok mu? 41- And olsun, Firavun hanedanna da uyarclar geldi. 42- Btn mucizelerimizi (ayetlerimizi) yalanladlar. Biz de onlar gl muktedire yarar bir ekilde yakalayverdik.

1230 TEFSR- KEBR / TEVLT

43- Sizin kfirleriniz onlardan daha m hayrl? Yoksa sizin iin ilahi kitablarda bir beraat mi var? 44- Yoksa onlar: Biz birbirimizden yardm grecek cemaatiz mi diyorlar? 45- Yaknda o topluluk hezimete urayacak, arkalarn dnp kaacaklar. Gnderen biziz nefsinin devesini onlar snamak zere gnderen biziz. Bunu yaparken gttmz ama, istidat sahibi kabiliyetli mutlu kimseyi cahil, mnkir ve bedbahttan ayrt etmektir. Sen onlar gzetle ki ncekilerin kurtuluunu, tekilerininse helak oluunu gresin. Ve sabret onlar byk bir sabrla davet et. onlarahaber ver ilim suyu aralarnda paylatrlmtr. Devenin payna zerine indirilen ruh ilmi, onlarn payna ise nefis ilmi dmtr. Yani manevi olgular devenin, maddi olgular da onlarndr. Her biri kendi srasnda gelsin. Deve, ruha ynelerek, ondan hakiki ve faydal ilimler kabul ederek imeye gelir, onlar ise hayal ve vehim kaynana ynelerek ime sralarna gelip vehimleri ve hayalleri alrlar. 46- Bilakis kyamet onlara vaat edilen o asl saattir. O saat daha iddetli ve acdr. Bilakis kyamet onlara vaat edilen asl saattir. Yani kk kyamet ve ebedi azaba duar olmalar, istidadn zevali, varln en aa derekeye yuvarlanmas, onlara vaat edilen asl saattir. Bu ise ldrlme ve hezimete urama azabndan daha iddetli ve acdr. 47- phesiz sulular sapklk ve lgnlk iindedirler. 48- O gn onlar yz st atee srklendiklerinde: Tadn bakalm cehennemin dokunmas naslm? denilecek. 49- Muhakkak biz her eyi bir kader ile yarattk. phesiz sulular cismani,baya, karanlk heyetler edinmekle su ileyenler sapklkiindedirler. Hak yoldan sapmlardr. nk nefislerinin sfatlarndan kaynaklanan karanlkla kr olan kalpleri kr olmutur. Ve lgnlk iindedirler yani delirmilerdir, ldrmlardr. nk akllar vehim tortularyla Hakkn nurundan perdelenmi ve batl iinde akn olarak kalakalmtrlar Ki, o gn yzst atee

KAMER SURES 1231

srklendiklerinde yzlerinin suretleri iinde arza doru haredilirler. Arz melekutunun kahrna boyun eerler. Bylece, trl azaplarla kahrolurlar. Mahrumiyet ateiyle cezalandrlrlarken onlara yle denir: cehennemin dokunmasn tadn!. 50- Bizim emrimiz ancak bir andr, bir gz krpmas gibi. 51- And olsun, biz sizin benzerlerinizi helak ettik. t alan, idrak eden yok mu? 52- Onlarn yaptklar her ey bir (Zeburdadr) kitabdadr. 53- Kk byk hepsi satrlara yazlmdr. Bizim emrimiz ancak bir andr yani bir tek szden baka bir ey deildir. Her eyin belli bir zamanda belli bir ekilde varolmasn gerektiren ve eriat dilinde Kn=Ol olarak isimlendirilen ezeli meiyet, kader levhinde sabittir. Bylece, onun varln bu zamanda bu ekilde gerektirerek Kitablarda yani nefis levhalarnda kk byk hepsi satrlara yazlmtr. 54- Muhakkak muttakiler, cennetlerde ve nehirlerin kenarlarnda... 55- Hak meclisinde muktedir bir Melikin huzurundadrlar. Takva sahipleri, mutlak olarak muhakkak btn muttakiler cennetlerde yksek ve yce cennet mertebelerinde ve nehirlerin kenarlarnda ilim nehirlerinin kenarlarndadrlar. Bunlar da sz edilen cennet mertebelerine gre tertip edilmilerdir. Sdk makamnda Hak meclisindedirler. Yani hayr iindedirler. nk vahdet makamndadrlar? Sdk makamnda; Yce Allahn huzurunda, fena sonras beka halinde isimler huzurunda, zat ve sfat arasndaki fark makamnda zat ile olup Hak meclisindedirler. Sfat ile de varlk mlkn hikmet uyarnca, inayet gereince, en gzel ekilde ve en kusursuz dzenle idare eden muktedir gl, mlknde olan her eyi meiyetinin hkmne gre ekip eviren takdir eden, iradesine gre boyun ediren ve hibir ey hkmetmesi engellenemeyen Melikin hkmdarn huzurundadrlar.

1232 TEFSR- KEBR / TEVLT

RAHMN SURES 1233

RAHMN SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Er-Rahman. 2- Kurn retti. 3- nsan yaratt. 4- Ona beyan (aklamay) retti. Rahman Allahn zel isimlerinden biridir. Sureye de isim olmutur. Ayandan ve balang itibariyle onlarn ilk kemalatlarndan oluan nimetleri baheden anlamn iermektedir. Burada zikredilmesinin nedeni, balang itibariyle anlamnn kapsamna giren btn sfatlar kapsayc bir zelliinin olmasdr. Bylece bundan sonra zikredilecek btn temel prensiplerin bu sfata nispet edilmesi amalanmtr. Kuran retti Kurani akl olarak isimlendirilen, her eyi hakiktleri, sfatlaryla, hkmleriyle, var olmas mmkn olan ve mmkn olmayan olgular kapsayan insani kmil istidad, insan ftratnda var edip yerletirmitir. nk, onun zuhuru ve ortaya k, kapsad eylerin tafsiliyle, dolaysyla Furkan olmasyla gerekleir. Son itibariyle Furkan olur. nk bir ayette yle buyrulmutur: Furkan indiren noksan sfatlardan mnezzehtir. Bu ise rahimi rahmetin kapsamna girer, rahmani rahmetin deil. nsan halketti Allah, insann ftratn yaratp iine Kurani akl yerletirmi, sonra onu bu dnyada bu olaanst surette yaratp ortaya kard.

1234 TEFSR- KEBR / TEVLT

Ona aklamay retti. Yani onu dier mahlukattan ayran konuma yeteneini retti ki iindeki Kurani akla dayanarak haber versin. 5- Gne ve Ay hesap ile hareket ederler. 6- Yldz da, aa da secde ederler. 7- Semay ykseltti ve mizana koydu. 8- Mizanda (terazide) haddi amayn, 9- Ve mzan adaletle tutun ve mzanda eksiklik yapmayn. 10- Ve arz yaratlm mahluk iin hazr hale koydu. Gne ve Ay ruh ve kalp onda bir hesaba gre hareket ederler. Menzillerinden ve mertebelerinden oluan belli bir l dahilinde hareket ederler. Bu lye eksiksiz uyarlar ve hibiri lsn, kendisi iin tayin edilen mertebeyi amaz. Buna gre her biri iin ayr kemalat, lsnn snrlar belirlenmi, amalar bilinen mertebeleri vardr ve onlara doru hareket etmektedirler. Yldz da cisim gecesinde maddi uur nuruyla aydnlanan hayvani nefisler ve aa da ona doru ykselen nebati nefis secde ederler. beden arzna ynelmek, ona meyledileri ve klli dnleri suretiyle alnlarn zerine koyarlar. Bu onlarn terbiyesi, geliimi ve tekaml iin gereklidir. Semay akl semasn ykseltti ruh gnei mahalline ve kalp semeresine ykseltti. mizana koydu adalet terazisini nefis ve beden arzna indirdi. nk mzan yani adalet, nefsani bir heyettir ve eer o olmazsa insani fazilet gereklemez. Bedendeki itidal ve denge de ondan kaynaklanr ki, o da olmazsa beden var olmaz ve varln srdremez. Din ve dnya ii de adaletle istikamet bulur, nefis ve bedenin kemali de ona baldr ve adalet olmazsa her ikisi de fesada urar. Bu yzden, nce adaletin gzetilmesini ve korunmasn emrediyor, sonra dier temel prensipler sralanyor. Bu da adalete verilen nemi, adalet konusuna gsterilen ileri derecedeki inayeti gzler nne sermektedir.

RAHMN SURES 1235

Bunu gstermek iin de adalet emrine ilikin ifade ile ve arz yaratlm mahluk iin hazr hale koydu ifadesinin arasnda sakn dengeyi bozmayn. ifadesine yer verilmitir. Yani arya kaarak fazilet ve denge snrlarn amayn. Aksi takdirde zulm doar, bu da fesad kanlmaz klar. ly (mzan) adaletle tutun. Yolda istikamet zere olmak, fazilet snrndan ve her ite ve her kuvvette adalet noktasndan ayrlmamak suretiyle dengeyi koruyun. Eksiklik yapmayn fazilet snrndan geri kalmak suretiyle eksik tartp dengeyi tefrit ynnde bozmayn. Hukemadan biri yle demitir: Adalet Allahn terazisidir, onu halk iin koymu, Hak iin nasp etmitir. Arz beden arzn halketmitir sz edilen mahlukat iin var etmitir. 11- Orada eitli meyveler ve salkml hurma aalar vardr. 12- Yaprakl, samanl daneler ve ho kokulu bitkiler vardr. Orada meyvelervardr. maddi idrakleri ve maddi varlklar alglamak gibi maddi lezzetlerden faydal eyler vardr orada. Hurma aalar beden arznda nefis hevasndan kaynaklanan hayali ve vehmi lezzetlerin meyve veren kuvvetlerinden salkml meyveler vardr. Yani maddi sonularn klflar vardr. Daneler zevk alma, yeme, ime gibi lezzetler salayan besleyici kuvvetler vardr. Yaprakl dallar, beden arzn kaplayacak ekilde yaylm ekici, tutucu, sindirici, itici, deitirici ve ekil verici olmak zere bedenden ayrlmayan, bedenin zelliklerini ve fiillerini gerektirici, hazrlayc, donatc, slah edici, gcn koruyucu, zlmekte olann yerine gelimekte ve oalmakta olan kollayc ok sayda yapraklar vardr. Ho kokulu bitkiler vardr. cismani lezzetlerin en gzeli olan cinsel birleme lezzetini salayan dourma, trn doumunu oalmasn gerektiren tohum ekme zelliini vermitir. 13- O halde Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsiniz? 14- nsan iyi pimi amura benzeyen kuru bir balktan yaratt. 15- Cann da dumansz z ateten yaratt. 16- O halde Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsiniz? O halde, Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsiniz? saylan bu nimetlerin hangisini yalanlayabilirsiniz, ey iki topluluktan grnen ve grnmeyen zmreler; ey cinn ve ins syleyin bakalm Rabbinizin zahir nimetleri mi yoksa batn nimetleri mi hangisini yalanlanlayabilirsiniz !?

1236 TEFSR- KEBR / TEVLT

nsanyaratt. nsann zahirini, nsiyet kuran, yani grme zelliine sahip olan bedenini bir balktan arza aidiyet ve kuruluk zellii ar basan unsurlar karmnn en katsndan yaratt. Pimi amura benzeyen bedenin esasn ve dayanan oluturan kemik cevherine uygun katlkta olan bu maddeden yaratt. Cann dayaratt. batnn, duyularla alglanamayan hayvani ruhunu, ki cann olarak isimlendirilen bu varlk, cinlerin babasdr. Yani hayvani kuvvetlerin babas konumundadr. Hayvani kuvvetlerin en gls ve en stn ise vehimdir, dier bir ifadeyle blis ad verilen ve cannn zrriyetinden olan eytandr. z saf ve latif dumansz alevden ateten karm unsurlar cevherlerinin ate ve scaklk znn ar bast en latif cevherden yaratt. Ayetin orijinalinde geen (el-maric) kelimesi, iinde bu ruhun daima titredii ve hareket ettii alev demektir. 17- O, iki dounun ve iki batnn Rabbidir. 18- O halde Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsiniz? 19- ki denizi salvermitir birbirine kavumak zere. 20- Aralarnda bir engel vardr birbirlerine geip karmazlar. 21- O halde Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsiniz? 22- Onlardan/ ikisinden, inci ve mercan kar. 23- O halde Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsiniz? O, iki dounun ve iki batnn Rabbidir. Zahir ve batn iki dounun ve iki batnn Rabbidir. Mutlak varlk nurunun zahiri beden mahiyetlerinin zerine domas ve yine bunlarn mahiyetleri ve somutlamalaryla perdelenmek suretiyle bunlarda batmas sonucu gerekleen iki dou ve iki bat. Allah, her varl varlk nuruyla aydnlatp ortaya karmak suretiyle douunu ve yine o nuru varlk iinde saklamas, gizlemesi suretiyle batn salamasyla, bunlar bu ekilde ynlendirip terbiye etmesiyle onlarn Rabbidir. ki denizisalvermitir. Tuzlu ve ac olan cismani heyuli deniz ile tatl ve lezzetli olan mcerret ruh denizini salvermitir Birbirine kavumak zere insani varlkta bulumak zere salvermitir. Aralarnda bir engel vardr. aralarnda bir engel olarak hayvani nefis vardr. Bu nefis ne mcerret ruhlarn saflna ve letafetine, ne de

RAHMN SURES 1237

heyulani bedenlerin bulanklk ve younluuna sahiptir. Birbirlerine geip karmazlar. Hibiri dierinin snrna tecavz etmez, kendi zelliklerinin ona baskn olmasn salamaz. Ne ruh bedeni mcerretletirir, ona karr, kendi cinsine dntrr, ne de beden ruhu dondurur, maddiletirir. Mahlukatn yaratcs ve dilediine g yetiren Allah, noksan sfatlardan mnezzehtir. ikisinden, inci ve mercan kar. ikisinin terkibinden ve bulumasndan klli ilimler incileriyle czi ilimler mercanlar kar. Dier bir ifadeyle hakikt ve irfan incileri ile ahlak ve eriat gibi faydal ilim mercanlar kar. 24- Denizde, dalar gibi ykselen dalgalardan akan gemiler Onundur. 25- Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsiniz? 26- Arzda bulunan her kim varsa fanidir. 27- Ancak Azamet, Celal ve Kerem sahibi olan Rabbinin zat bki kalacak. 28- O halde Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsiniz? DalarOnundur. eri kurallar ve tarikat makamlar Onundur. Salikler ve Allaha doru yol alanlar, Merih denizinin dalgalar arasnda onlara binerler ve kurtulup maksada ularlar. Bunlarn dalara benzetilmi olmas ise hretlerine ve biliniyor olmalarna iarettir. Nitekim, Allahn iarlar ve dinin alametleri olarak isimlendirilmilerdir. Ykselen ykseklikler gibidirler. Bundan maksat da eriattr ki, yasalatrlm olmas, evkler, ykselii ile birlikte akan iradeler ve lahi nefha rzgrlarna byk bir kuvvetle taalluk eden ulvi ilimlere gemiler binenler Allahta fena bulmak demek olan hakiki kemale ularlar. Bu yzden hemen arkasndan Arzda bulunan her kim varsa fanidir. Yani yeryznde bulunan her canl yok olacak.! buyrulmutur. Yani bu dalar gibi gemilere binip Hakta fena bulmak suretiyle Ona vasl olan her ey yok olacak. Ya da beden arz zerinde bulunup da ruh, akl, kalp, nefis ve menzilleri, makamlar ve mertebeleri gibi ayrm her ey yok olacak. Bunlar maksada ulatklar anda fena bulurlar. AncakRabbinin zat baki kalacak. Mahlukatn fena bulmasndan sonra Rabbinin zat btn sfatlaryla birlikte baki

1238 TEFSR- KEBR / TEVLT

kalacaktr. azametsahibi ululuk ve ycelik sahibi Rabbinin zat nurani ve zulmani perdelerle perdelenmek, sonra kahr ve saltanat sfatyla zuhur etmek suretiyle baki kalacaktr. kerem sahibi zatn ltuf ve rahmet sfatyla zuhur etmesi esnasnda sfat tecellileri suretinde yaknlamak ve yaklamak suretiyle baki kalacaktr. 29- Semalarda ve Arzda ne varsa Ondan ister. O her an bir en dedir.. 30- Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsiniz? 31- Ey sekaleyn (insan ve cin; topluluklar!) Sizin de hesabnz ele alacaz. 32- Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsiniz? Semalarda (gklerde)bulanan herkes Ondan ister. Melekut ve ceberut ehli ondan ister. Ve arzda (yerde) bulunan cinler ve insanlar da Ondan isterler. Aslnda her ey ve herkes Ondan ister demek isteniyor. fadenin orijinalinde sadece akl sahibi varlklar iin kullanlan men zamiri, baskn grubu akl sahipleri oluturduu iin tercih edilmitir. Bu maksatla men lafzna yer verilmitir. Yani her ey istidat lisanyla ve daimi aray tavryla Ondan ister. O, her an bir en dedir Her istidada uygun olan, hak ettiini bahederek O her an, gn bir tecelli, yaratma halindedir. Her eye istidadnn hak ettiini, layk olduunu vermektedir. Buna gre, bir kimse arnmak ve temizlenmek suretiyle hayr ve nur kemallerine elverili olduunu gsterirse, bu istidadn meydana gelmesiyle birlikte Allah ona bu kemalleri baheder. Bir kimse de karanlk heyetler, rezillikler, bozuk inan kirleri ve pisliklerle nefsinin zn bulanklatrmak suretiyle ktlk ve mnkerlere, trl elem ve musibetler, azap ve veballere elverili hale getirirse, bu istidadn olumasyla birlikte Allah ona bunlar verir. Ey insan ve cin! Sizin de hesabnz ele alacaz. ifadesinin anlam budur. nk bu bir tehdittir, cezay gerektiren ilerden alkoyma amal bir uyardr. nsan cin topluluklarnn sekaleyn (iki ar topluluk) olarak isimlendirilmi olmas da onlarn sfli varlklar olmalarndan, cisim arzna (yerekimine) eilimli olmalarndan kaynaklanmaktadr.

RAHMN SURES 1239

33- Ey cinn ve insan topluluklar! Semavatn ve arzn erevesinden kp gitmeye gcnz yetiyorsa haydi kn, gidin! Ancak byk bir (sultan) gle kp gidebilirsiniz. 34- O halde Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsiniz? 35- zerinize ateten bir alev topu ve yakc bir duman gnderilir, ve yardmlaamazsnz, baaramazsnz. 36- O halde Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsiniz? Ey cinn ve ins topluluklar!... ey batn ve zahir varlklar! semavatn ve arzn erevesinden kp gitmeye gcnz yetiyorsa cismani heyetlerden ve bedensel ilgilerden arnmak suretiyle bu snr gemeye gcnz yetiyorsa kn, gidin meleki nefisler ve ceberuti ruhlar arasna karn, lahi huzura ulan. Ancak byk bir (sultan) gle kp gidebilirsiniz. Apak bir delille sultan gle bunu baarabilirsiniz. Bu delil de tevhid ve arnmadr. lim ve amel ile gerekleen ferdiyettir. Allahda fena bulmadr. zerinize ateten alevgnderilir. Gklerin (semavatn) ve yerin (arzn) erevesinin dna kp onlarn snrlarnn zerine kmanz engelleyen duman karmndan ar bir alev gnderilir. Yani vehmin sultan, ahkam ve idrak edileri, vehmi olgularn akl ve kalp tarafna gnderilileri eklinde salnr ve daima bu ikisinin ykselilerine engel olurlar. Ve duman gnderilir karanlk bir heyet hayvani nefis tarafndan heva ve ehvetlere meyletmek eklinde gnderilir. Buna gre dumansz saf alev ilim asndan bir engel, duman ise amel asndan bir engel ilevini grr. Ve yardmlaamazsnz Bu ikisine engel olamaz, onlara galip gelemezsiniz, baaramazsnz. u halde siz ancak Allahn muvaffak klmasyla ve tevhid deliliyle bu erevenin dna kabilirsiniz. 37- Sema yarldnda / ayrldn da kzarm ya renginde gl gibi olduu zaman. 38- O halde Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsiniz? 39- te o gn insana ve cinne gnah sorulmaz. 40- O halde Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsiniz?

1240 TEFSR- KEBR / TEVLT

Sema yarldzaman. dnya semas-ki bundan maksat hayvani nefistir-yarld zaman, hayvani nefsin yarlmasndan maksat, ruhun zeval bulmasyla birlikte bandan kurtulmasdr. nk, insan ruhunun hayvani nefse nispeti bedene olan nispeti gibidir. Bedenin hayat nefse bal olduu gibi nefsin hayat da ruh iledir. Dolaysyla, ruh bedenden ayrlp zeval bulunca nefis ondan ayrlr, yarlr. Kzarmgl gibi yani kpkrmz olduu zaman. nk nefsin rengi, mcerret ruhun rengi ile bedenin rengi arasnda bir tondadr. Ruhun rengi nurani olduu ve zat idrak ettii iin beyazdr, bedenin rengi ise karanlk olduu ve zat idrak etmedii iin siyahtr. Beyaz ile siyah arasndaki renk ise krmzdr. Nefsin rengi, Bakara suresinde sar, burada ise krmz olarak nitelendiriliyor. Bunun nedeni udur: Orada sz konusu edilen hayat ve saflk vaktiydi, nuranilik galipti ve istidat taptazeydi. Burada ise bulanma a dediimiz lm vakti sz konusudur, karanlk baskndr ve istidat yok olmaktadr. Ya renginde rengi, letafeti, erimesi, fenaya ve zevale doru gitmesi itibariyle zeytinya gibi kzldr. te o gn insanagnah sorulmaz. Zahir olanlara ve cinne batn olanlara gnah sorulmaz. nk her biri halinin gerektirdii, asli istidad itibariyle veya arzi olmakla beraber kkleip hakimiyet kurmu durumu itibariyle edindii kal kararghna, merkezine, yurduna ekilmitir. Onlar tutuklayn (durdurun), nk onlar sorguya ekilecekler! (Saffat, 24) ayetinde sz edilen durdurulmaya gelince, burada miktar elli bin sene olan uzun gndeki baka bir konuma iaret ediliyor. Bu, iki cihetten birinin galip olmad, iki husustan birinin istilasnn sz konusu olmad haldir. Ama asli nurun galip olduu, ftri istidadn varln srdrd veya sfatlarda kemal ve ykseliin gerekletii zaman ve zulmani heyetlerin istila ettii, cismani rtlerin kkletii, tortunun hasl olmasndan dolay asli istidadn zeval bulduu vakit, sorgulanmazlar. Ama bu heyetlerin tortu oluturacak dzeyde kklemedii, kalpte onu kararghna dnmekten alkoyan bir engel ve barikat gibi varlklarn srdrdkleri zaman durdurulup sorgulanrlar.Ta ki bu heyetlerin kklemilikleri orannda ktlkleri miktarnca azap grsnler.

RAHMN SURES 1241

Daha nce zikrolunduu gibi bazen bu konum, o gnk ilk konumdan nce olabilecei gibi sonra da olabilir. Bu da amellerin boa gitmesi, arzi durumun galebe almas, zat, istidadn btnyle iptal edecek ekilde istila etmesi eklinde olur. Derken asli istidat azar azar onu savmaya balar, azap ekmeler ve belalara uramalar suretinde yava yava belirginleir, sonunda iki durum eit hale gelir. Tpk kaynama derecesine varan suyun o noktadan sonra soumaya balamas gibi. te ayette iaret edilen bu ahs da istidadn zevale yaklamas esnasnda kovulur, sonra durdurulur ve istidadn ilk duruma dnmesinin yaknl ve melekutla btnlemesinin imkn hakknda sorgulanr. Fakat reddedilmi, azapta ebedi kalacak bedbahtlar ile cennete sorgusuz sualsiz girecek olan yaknlatrlm bahtiyarlar ise hibir ekilde sorgulanmazlar, soru sorulmak iin durdurulmazlar. u halde, Onlar tutuklayn (durdurun), nk onlar sorguya ekilecekler! (Saffat, 24) benzeri ayetler azaba ekilen baz kimselere zg bir durumu izah etmektedirler. Bunlar da sonunda azaptan kurtulacak olan bedbahtlardr. 41- Sulular simalarndan tannr, peremlerinden ve ayaklarndan yakalanrlar. 42Haydi yalanlayabilirsiniz? imdi Rabbinizin nimetlerinden hangisini

43- te bu sulularn yalanladklar cehennemdir. 44- Onlar, cehennemle kaynar su arasnda dolar durur. 45- O halde yalanlayabilirsiniz imdi Rabbinizin nimetlerinden hangisini

Sululartannr. Rezillikler edinmek ve bunlar kkl karakterleri haline getirmek suretiyle sululuk nitelii; arlkl vasflar haline gelenler simalarndan bu heyetlerin zahir ve baskn belirtileriyle tannrlar. Peremlerindenyakalanrlar. Yukardan azaba uratlrlar, mrekkep cehalet rezillii cihetinden ve bozuk inanlarn kklemesi itibariyle perdelenirler, tutuklanrlar, prangaya vurulurlar, tutsak edilirler. Ve ayaklarndan aadan azaba uratlrlar, itilirler, yzkoyun srklenirler, cehennem ukuruna atlrlar.

1242 TEFSR- KEBR / TEVLT

Nitekim yle denmitir: Onlardan biri cehennemin yetmi arn dibine doru yuvarlanr. Bunun nedeni bedensel heyetlerin, ar hrs, a gzllk, cimrilik, tamah, fuhu ilemek, ehvet ve gazap meneli gnahlar ilemek gibi ameli rezilliklerin kklemesidir. te bucehennemdir. Cismani tabiattan oluan aalarn aas (esfel-i safilin) kuyunun dibidir. Onlar, cehennemle kaynar su arasnda dolar durur. Mrekkep cehaletten kaynaklanan scakl ve yakcl son noktaya varmtr bu suyun. Bu yzden Balarndan aaya kaynar su dklr. nk amel cihetiyle hak edilen azap alttan gelen cehennem ateidir, ilim cihetiyle hak edilen azap ise yukardan gelen kaynar sudur. 46- Rabbinin huzurunda durmaktan korkan kimse iin iki cennet vardr. 47- Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsiniz? 48- Kendilerinde (iki cennette), eit eit aalar vardr, dallar doludur. 49- Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsiniz? 50- Her ikisinde de akp giden iki kaynak var. 51- Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsiniz? 52- kisinde de her trl meyveden ift ift vardr. 53- Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsiniz? 54- Hepsi de rtleri atlastan minderlere yaslanrlar. ki cennetin de meyvesinin devirilmesi yakndr. 55- O halde Rabbinizin hangi nimetlerini yalanlayabilirsiniz? Rabbinin huzurunda durmaktan korkan kimse iin Rabbinin kendisinin nefsinin zerine kaim olup onu denetlemesinden, koruyup egemen olmasndan dolay korkup saknan kimse Nitekim, bir ayette yle denmitir: Herkesin kazandn gzetleyip muhafaza eden (hi byle yapmayan gibi olur mu?) (Rad, 33) Ya da Rabbinden korkan kimse nitekim Araplar hademtu hadrete fulanin (falann kendisine hizmet ettim) yani nefsine, derler. ki cennet vardr. biri nefis cenneti, br kalp cenneti. nk korku, kalp nuruyla aydnland zaman nefsin sfatlarndan ve menzillerinden biridir.

RAHMN SURES 1243

ki cennette eit eit aalar vardr, dallar doludur. nk kuvvetlerden ve sfatlardan oluan trl dallar vardr ve bu dallar da ameller ve ahlaklar eklinde yapraklar aarlar, ilim ve haller eklinde de meyve verirler. nk ayetin orijinalinde geen (el-efnan) kelimesi, aacn gvdesinden ayrlan ve zerinde yaprak ve meyve bulunan dal demektir. Her ikisinde deiki kaynak vardr. czi ve klli idraklerden oluan iki kaynak vardr. Akp giden ruh cennetinden bu iki cennete akarlar. Bu ikisinde idraklerden ve sfat tecellilerinden oluan meyveler yeertirler. kisinde her trl meyveden lezzet veren idrak edilerinden ift ift vardr. iki snf biri czi; bilinen ve allandr. br ise klli; bilinmeyen, tannmayandr. nk kalbin idrak ettii her klli anlamn nefiste czi bir sureti vardr, ayn ekilde nefsin idrak ettii her czi anlamn da kalpte klli bir sureti vardr. Hepsi de minderlere yaslanrlar. Bunlardan maksat, kemal mertebeleri ve makamlardr. rtleri atlastan yani aaya, dier bir ifadeyle nefse bakan yz faziletli ahlak, stn sfat, gzel meleke gibi salih amel heyetleriyle rtldr. Zahirleri, yani ruha bakan taraflar ise, nur tecellileri, ba ltuflar, hasl olan haller, yani ilim ve irfan keifleri atlasyla rtldr. Nitekim, Duhan suresinde ayrntl olarak aklanmtr. ki cennetin de meyvesinin devirilmesi meyvelerinden ve idrak ettikleri eylerden yararlanma zaman yakndr. ok yakndr. Nerede olurlarsa, ne durumda bulunurlarsa, ayakta, oturmu veya yanlar zere uzanm olsalar istedikleri anda onlar idrak ederler, devirirler. Derhal ayn cinsten baka biri yerinde bitiverir. Nitekim, cennet meyvelerinin vasflarna dair aklamalar da ayrntl olarak zikredilmitir. 56- Oralarda gzlerini yalnz elerine evirmi gzeller var. Bunlardan nce onlara ne insan ne de cinn dokunmutur. 57- O halde Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsiniz? 58- Sanki onlar, yakut ve mercandrlar. 59- O halde Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsiniz?? 60- yiliin karl iyilikten baka bir ey midir? 61- O halde Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsiniz?

1244 TEFSR- KEBR / TEVLT

Oralarda gzlerini yalnz elerine evirmi gzeller var orada btnletikleri melekuti nefisler vardr ki semavi veya arz meneli bu nefisler kendi mertebelerinde veya biraz daha altndadrlar. Temiz, saf ve ardrlar. Baklar mertebelerinin tesine ynelmez. Kemallerinden te bir kemal aramazlar. nk istidatlar onlarn istidatlarna eit veya daha aadr.Aksi takdirde cennetlerini aarlard, derecelerinden daha yukar olurlard. Dolaysyla, baklarn onlara hasretmez, onlara kavumaya, onlarla muaeret etmenin, beraber olmann lezzetine kani olmazlard. Bunlardan nce onlara ne insan dokunmutur. Yaratlta sadece onlara has olduklar iin beeri nefislerce dokunulmamlardr. nk zatlar kutsaldr ve bedenlere bulanm nefislerin onlarla btnlemelerine imkn yoktur. Ne de cin vehmi kuvvetler, sfli heyetlerle perdelenmi arz meneli nefisler de onlara dokunmamlardr. Sanki onlar yakut ve mercandrlar. Nefis cennetindeki bu huriler yakuta benzetilmilerdir. nk yakutun gzelliinin, effaflnn, parlaklnn ve gz kamatrclnn yannda rengi de krmzdr. Bu da nefsin rengine uygun dmektedir. Kalp cennetindeki huriler de alabildiine beyaz ve nurani olduklar iin mercana benzetilmilerdir. Nitekim, kk incilerin byk incilerden daha saf ve daha beyaz olduklar sylenmitir. yiliin karl lahi huzurda olmak eklinde ibadet etmek demek olan amel alanndaki iyiliin karl iyilikten baka bir ey midir? sevap olarak kemalin elde edilmesinden ve sz edilen iki cennete ulalmasndan baka bir ey midir? Bu ikisinden baka yani ikisinin tesinde ve onlara yakn bir yerde. Nitekim Araplar dunekel esed=yaknnda aslan var derler. Dolaysyla burada iki cennetten ayr anlam kastedilmemitir. Bu da cennetlikler asndan ikisinden baka iki cennet daha olduu ve bunlarn da dier ikisinden aa olduu gibi bir anlam kastedilmemitir. Bilakis, iki cennetin tesinde veya onlardan baka iki cennet daha vardr demek isteniyor. Tpk u ayetteki ifade gibi: Siz ve Allahtan baka taptklarnz 62- ki cennet daha vardr.

RAHMN SURES 1245

63- Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsiniz? 64- Bu cennetler koyu yeildirler. 65- O halde Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsiniz? 66- kisinde de durmadan fkran iki kaynak vardr. 67- O halde Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsiniz? 68- kisinde de trl meyveler, hurma ve nar vardr. 69- Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsiniz? 70- lerinde huylar gzel, yzleri gzel kadnlar vardr. 71- O halde Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsiniz? 72- Otalar iinde sahiplerine tahsis edilmi huriler vardr. 73- Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsiniz? 74- Onlara ne insan ne de cinn dokunmutur. 75- O halde Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlayabilirsiniz? ki cennet daha vardr ne geen yaknlatrlmlar iin ruh makamndaki mahededen sonra zati hud esnasnda ayn ceminde ruh cenneti ve zat cenneti vardr. Bu cennetler koyu yeildirler. Alabildiine gz alc, gzel ve gz kamatrcdrlar. kisinde de durmadan fkran iki kaynak vardr. zat tevhidi ve sfat tevhidi ilimleri vardr. Yani fena ilmi ve mahede ilmi. nk bu iki ilim zat ve sfattan kaynaklanr. Daha dorusu sz edilen bu iki cennette akan mezkur iki ilmin kayna da o iki cennettir, onlardan kaynaklanr, br ikisine akarlar. kisinde de her trl meyveler ama ne meyveler! Mahiyeti bilinmeyen, deeri llemeyen trl mahedeler, tecelli nurlar ve parldaylar vardr. Hurma yani yiyecek ve lezzetli meyve olarak hurma vardr ki bundan maksat nurlar mahedesi, ruh makamnda ve cennetinde cemal ve celal tecellisidir. Bununla beraber benlii, g ve lezzet kayna olarak kalr. Ve nar vardr. meyve olarak lezzet veren, cem makamnda ve zat cennetinde deva konumundadr. Yani srf zati fena ile birlikte zat mahedesi vardr. Bunda ise benlik yoktur. Yiyecek olarak srf lezzet verir. Varlk kalntlarnn telvin suretinde zuhur etmesi hastalnn da devasdr. nk nar, insani suret kabuunda gizli cem suretini temsil etmektedir.

1246 TEFSR- KEBR / TEVLT

lerinde huylar gzel yzleri gzel kadnlar vardr. srf nurlar, safi parlaklklar vardr. ilerinde ktlk ve imkn aibesi bulunmaz. Cemal ve celal tecellilerinin sfat gzelliklerinin gz alclklarna sahiptirler. Otalar iinde sahiplerine tahsis edilmi huriler vardr. isimler huzurunda, daha dorusu vahdet ve ahadiyet huzurunda has klnmlardr. Bu huzurun dnda alp belirmezler. Bunun da tesinde bir snr ve ykselinecek bir mertebe bulunmaz ki daha yukarsna baksnlar. Bu yzden oraya hasredilmilerdir. 76- Yeil yastklara ve gzel demelere yaslanrlar. 77- O halde Rabbinizin hangi nimetlerini yalanlayabilirsiniz? 78- Zl-Celali velikram (Azamet ve kram sahibi) olan Rabbinin ad ne mbarektir, ycelerden ycedir. Yeil yastklarayaslanrlar. Er-refref: geni ve alabildiine latif bir giysidir. Bundan maksat da alabildiine parlak ve latif olan zat nurudur. Ya da fena sonras beka halindeki sfat nurudur. Ki bu, mutlak varln sonsuzluuna yaslanmay, onunla tahakkuk etmeyi ifade eder. Gzel demelere yaslanrlar. El-abkari, szlkte, Araplarn, cinlerin lkesi olduunu ileri srdkleri Abkar denilen yerden gelen, allmam, garip, benzersiz giysi anlamna gelir. Yani bahedilmi Hakkani varlk ki, gariptir, gz alc gzellikte tecelli eden sfatlaryla mevsuftur. Ve de gayp lemine, daha dorusu Ondan baka kimsenin bilmedii gaybn gaybna mensuptur. Ycelerden ycedir uludur, byktr Rabbinin ad en byk ismi (ismi azam). Saliklerin mertebeleri balangtan nihayete, Ona ulancaya, Ona kavuuncaya kadar onunla artar ve ykselir. Azamet ve ikram sahibi cemal suretinde celal ve celal suretinde cemal sahibidir. Derecelerin sonuna ulam ve ne gemi seven perdelenmiler asndan, fena sonras beka esnasnda biri dierini perdelemez. Ama daha nce zikredilen celal ve ikram asndan farkl bir durum sz konusudur. O iki sfattan biri brn perdeler. nk fani henz Hakkani varlkla tahakkuk etmemitir, sfat tafsilatna ve cem aynnda sfat mahedesine dnmemitir.

VKIA SURES 1247

VKIA SURES
BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- O vaka, vuku bulduu vakit. 2- Ki, onun vuku bulmasn yalanlayacak yoktur. 3- Alaltcdr, ykselticidir. 4- Arz, iddetle sarsld, 5- Dalar un ufak paraland, 6- Toz duman haline gelince... 7- Ve sizler de snf olacaksnz. 8- Ashabul meymene, nedir ashabul meymene? 9- Ashabul meeme, nedir ashabul meeme? 10- Sabikun, sbikndur. 11- te bunlar mukarrebundur. 12- Nam cennetlerindedirler. O vaka yani lm gerekletiinde vuku bulduu, kk kyamet koptuu zaman Ki onun vuku bulmasn Allah yalanlayarak: lmden sonra dirili ve ahiretin dier halleri yoktur, diyecek kimse yoktur. nk her nefis, mutluluk ve bedbahtlk gibi hallerinin alaltp ykselttiini mahede eder. Ve o vakit anlar ki o, alaltcdr, ykselticidir Bedbahtlar olan nar ehlini cehennem derekelerine alaltrken mutlular olan nur ehlini de cennet derecelerine ykseltirler. Sarsld zaman. Beden arz, ruhun ayrlmasndan sonra iddetli bir ekilde sarsld, iindeki her eyi dar att, bylece btn organlarn ykt, kemik dalar Paraland, un ufak olarak dald veya srklenerek toz duman haline getirilinceye

1248 TEFSR- KEBR / TEVLT

kadar yrtld zaman; ve sizler de nevi (snf) olacaksnz Birinci neviler, iyilerden (ebrar) oluan mutlulardr ki, bunlar insanlar arasndaki Salihlerdir (iyilerdir). kincileri, insanlarn erlileri ve ifsatlar olan bedbahtlardr. Birinci gruptakilere sa ehli (ashabul meymene) denilmitir, nk uur ve bereket ehlidirler. Ya da ynlerin en faziletlisine ve en glsne, yani yce cihete, kutsi leme yneldikleri iin bu ismi almlardr. Dierleri de sol ehli (ashabul meeme) denilmesinin nedeni uursuzluk ve yaramazlk ehli olmalar yahut ynlerin en adisi ve en zayf olan sfli cihete, yani maddi leme ynelmeleridir. Sabikunlar yani nde olanlar; her iki grubu geen, Allahta fena bularak her iki lemi de aan muvahhidler sbikundur ndedirler yani onlar vmeye ve sahip olduklar vasflara eklemede bulunmaya imkn yoktur. te bunlar fena sonras beka ile hakiki varla kavumalar halinde olduklarnda bunlar yani mukarrebunlar naim (nimet) cennetlerindedirler btn cennet mertebelerindedirler. 13- ou ncekilerdendirler. 14- Biraz da sonrakilerdendir. Bunlarn ou byk bir topluluu ncekilerdendirler. Ruh saflarnn en nnde, ezelde ilk inayet ehli olan mahbuplardr onlar. Biraz da sonrakilerdendir. Mertebeleri mahbuplarn mertebesinden daha aa, ikinci safta yer alan muhiplerdir. Bunlarn az olarak nitelendirilmelerinin nedeni muhip (seven) kimselerin nadiren isteklerine kavumalardr. Buna karlk mahbup (sevilen) kimse, kemalin son noktasna kadar ular. Muhip olanlarn ounluu sfat cennetlerinde mutlular derecelerinde dururken mahbuplarn tm ise gayelerin en son noktasna ulam olarak zat cennetindedirler. Bu yzden Rasulullah (s.a.v) bu ayetle ilgili olarak yle buyurmutur: Burada sz edilen her iki topluluk da btnyle benim mmetimdendirler. Yani ncekiler daha nce gelip gemi mmetlerden, sonrakiler de Rasulullahn (s.a.v) mmetindendirler, gibi bir anlam sz konusu deildir. Bilakis, bunun tersi (ncekilerin Hz. Rasulullahn mmetinden, sonrakilerin de nceki mmetlerden olmas) daha dorudur. Ya da kastedilen anlam udur: Bunlarn bir grubu bu

VKIA SURES 1249

mmetin ilkleridir ki Nebiyi grm, onun zamannda vahyin tazeliini yaayan veya onun zamanna yakn bir dnemde yaayp sahabesini gren tabiinden olan kimselerdir. Dierleri ise davet devrinin sonlarnda, Mehdinin (a.s) zuhur etmesine yakn bir dnemde yaayp zerlerinde uzun zaman getii iin kalpleri katlaan kimselerdir. Mehdinin (a.s) zamannda yaayan kimseler deildir elbette. nk ne geenler, Mehdinin zamannda ok olurlar. Onlar byk kyamet ashab, keif ve zuhur ehlidirler. 15- Cevherlerle ilenmi tahtlar zerindedirler.. 16- Onlar zerlerinde karlkl olarak oturup yaslanrlar. Cevherlerle ilenmi tahtlar zerindedirler. Her birine has klnm Hakkani ve bahedilmi varlklarla btnlemi, bezenmi tahtlar zerindedirler. Nitekim, Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Nurdan minberler zerindedirler. Yahut sfat mertebeleri zerindedirler. Oturup yaslanrlar. orada zuhur ederler. nk buras onlarn makamlarndandr. Karlkl olarak mertebe bakmndan eit olarak oturup yaslanrlar. Vahdet aynnda aralarnda kesinlikle perde olmaz. nk zat ile tahakkuk etmilerdir. Hangi sfatla zuhur etmeyi seerlerse sesinler onlar birletiren ey zat sevgisidir. Sfatlardan dolay zattan, zattan dolay da sfatlardan perdelenmezler. 17- evrelerinde lmsz genler (vildanlar) dolar, 18- Testiler ve ibriklerle memba arabndan dolu kadehlerle, evrelerinde, lmsz genler (vildanlar) dolar. Zatlarnn devletiyle devamllk vasfna sahip ruhani kuvvetler; vildanlar onlara hizmet ederler. Yahut gl iradeleriyle kendilerine kavuan irade ehlinde olan istidat sahipleri onlara hizmet ederler. Nitekim, yle buyrulmutur: manda kendilerine tbi olanlar (var ya)! te biz, onlarn nesillerini de kendilerine kattk. (Tur, 21) veya semavi melekutlar onlara hizmet ederler. Testiler ve ibriklerle irade, marifet, sevgi, ak, zevk araplar, hikmet ve ilim sular doldurulmu testiler, ibrikler ve kadehlerle etraflarnda dolanp hizmet ederler. 19- Bundan balar armaz, akllar giderilmez sarho da olmazlar.

1250 TEFSR- KEBR / TEVLT

Bundan (araptan) balar armaz. tamam lezzettir; elem ve sarholuk vermez. nk yakin serinliini bulmu, bu lezzete kavumulardr, kafur kokulu ikiden ierler. Vuslat muhabbeti zlem eleminden, yitirme korkusundan beridir. Akllar giderilmez, sarho da olmazlar sarho olup temyiz yeteneklerini ve akllarn yitirmezler. kinin tesiriyle szp kalmazlar. Onlar daimi uyanklk ehlidirler. Zattan dolay sfattan perdelenmezler ki sarho olsunlar da bu hal onlara galip gelsin. 20- Seip beendiklerinden de meyve, 21- Canlarnn ektii ku etleri, Meyve vectlerinden, zevk keiflerinden beendikleri meyvelerin iyilerini alrlar. nk bunlarn tmn yanlarnda hazr bulurlar da sadece en saf olanlarn, en gz kamatrc olanlarn, en stn olanlarn ve en vgye deer olanlarn seerler. Canlarnn ektii ku etleri gleri dahilindeki latif hikmetleri ve ince manalar alrlar. 22- ri gzl huriler, 23- Sakl inciler gibi. 24- Yaptklarna karlk olarak verilir. ri gzl huriler sfat tecellileri, ceberut leminden mcerret varlklar ve kendi mertebelerinde bulunan mcerret ruhlar seerler. inciler gibi dirler. Saflklaryla taptazedirler, nurlaryla apaydnlktrlar. Sakl sedefin iinde sakldrlar. Yahut gaybn ilerinde, bilinmezlik hazinelerinde zahir ehlinden oluan yabanclardan saklanmtrlar. Btn bunlar yaptklarna karlk olarak verilir. istikamet halinde bizzat kastedilen ve karlklarn ilerinde barndran lahi amellerin dldr bunlar. Ya da btn bunlar, sluk halinde iledikleri tezkiye ve arnma fiillerinin karldr. 25- Orada ne bo bir sz ve gnaha sokan bir laf iitmezler. 26- Sylenen, yalnzca Selm, selm dr.

VKIA SURES 1251

Orada bo bir sziitmezler. Hezeyan ve hibir anlama gelmeyen sama sapan sz duymazlar. nk onlar Allahn huzurunda ruhanilerin edebiyle edeplenmi tahkik ehlidirler. Gnaha sokan bir laf iitmezler. Gybet ve yalan gibi kiiyi gnaha sokan irkin hayaszlklar da duymazlar. Sylenen, yalnzca selm, selmdr. Bir sz iitirler ki kendisi Selmdr, noksanlklardan mnezzehtir, fazlalklardan, gereksizliklerden beridir. itenin ayplardan ve noksanlklardan yana selamette olmasn ifade eden, ona sevin ve saygnlk kazandran, kemalini ve parlakln ortaya koyan bir szdr. nk onlarn btn szleri irfan, hakikt, karlkl sevgi ve iltifattr, ifade biimleri farkl olsa da. 27- Ashab-yemiyn, ne ashab- yemin?! 28- Budanm dzgn sidr aac iinde, 29- Meyveleri salkm salkm dizili muz aalar iinde, Ashab- yemiyn, ne ashab- yemiyn onlar, sadakilerdir ve ne mutlu o sadakilere! onlar erefli, ulu ve saygn kimselerdir. Bu; mutlulukla bezenmi vasflar karsnda hayranlk ieren bir aknlk ifadesidir. Ki bunlar; Budanm, dzgn sidr aac (Arabistan kiraz) yani varlk kuvvetleri ve tabiatlar elikisi ve arzular ve tutkular ekimesi dikenlerinden arnm nefis cennetindedirler. nk ruh ve kalp nuru araclyla sfatlarnn heyetleri tecerrt etmitir. Ya da gzellik ve salih heyetler meyveleriyle ykldrler. Bu hususta iki farkl tefsir sz konusudur. Biz de tevillerimizi bu iki farkl tefsire gre yaptk. Meyveleri salkm salkm dizili muz aalar iinde.. yani kalp cennetindedirler. nk et-Talh, muz aac demektir. Meyvesi tatl, yumuak (yal), lezzetli ve ekirdeksizdir. Kalbin idrak ettii maddeden ve cisim heyetlerinden beri eyler ve anlamlar gibi. Ama sidr (Arabistan kiraz) aac bundan farkldr, onun meyvesinde ok ekirdek bulunur. Tpk nefsin maddi eklerle, cismi heyetlerle i ie idrakleri gibi. Ayette geen mendud ise aacn meyvesinin, akta gvde denecek bir ksm brakmayacak ekilde en aasndan en yukarsna kadar dizilmesi anlamna gelir. Bu da idrak oluumlarnn sonsuz bir okluk olarak ifade edilecek ekilde fazla olmasn ifade eder. 30- Uzam glgelerde...

1252 TEFSR- KEBR / TEVLT

31- alayarak dklen bir su da, 32- Ve saysz meyveler iindedirler. 33- Tkenmezler ve yasaklanmazlar, 34- Ve kabartlm dekler stndedirler. Uzam glgeler huzur ve esenlik veren ruhun nurundan uzanm glgeler. alayarak dklen bir su da ruh leminden zerlerine szan, dklen ilim. Akmak anlamnda cera kelimesi yerine sekebe kelimesinin kullanlmas (yani akmak yerine dklme ifadesine yer verilmesi) mutlularn ilimlerinin amellerine gre daha az olmasndan dolaydr. nk onlarn vecd, irfan, tevhid ve zevk gibi ruhani ilimleri az, buna karlk faydal ilimleri ok olur. Ve saysz meyveler iindedirler. Hisler, hayaller ve vehimler gibi lezzetli czi ve klli idrakler ve kalbi klli manalar iindedirler. Tkenmezler nk sonsuz ve sayszdrlar. Yasaklanmazlar nk bunlar onlarn tercihine baldrlar. Nerede isterlerse orada buluverirler. Ve kabartlm, ykseltilmi dekler... Bedensel heyetler mertebesinden ve sfli cihetten kalple btnlemi nefsin yukar taraf olan sadra ykseltilmi ahlaki faziletler, gzel ameller araclyla kazanlm nefsin nurani heyetleri iindedirler. Ya da dier bir tefsire gre kadnlardan oluan huriler arasndadrlar. Yani mertebe olarak kendilerine e olan ve btnleen melekutlar arasndadrlar. ki farkl tefsirden bu iki farkl tevil kar. 35- Biz onlar apayr biimde yeni yarattk. 36- Onlar bakireler kldk. 37- Elerine dkndrler ve yattrlar 38- Ashab- yemiyn iindir. 39- Bunlarn bir ou evvelkilerdendir. 40- Birou da sonrakilerdendir. Gerekten biz onlar (cennet kadnlarn, diilerini) apayr biimde yeni yarattk. Maddeden beri, tabiat kirlerinden ve unsurlar pisliinden temizlenmi aknlk uyandran nurani varlklar olarak yarattk. onlarbakireler kldk. Tabii ilere bulamaktan, alkanlk ehli zahiri tabiilerle bir arada olmaktan, maddeye karmaktan etkilenmemilerdir.

VKIA SURES 1253

Elerine dkndrler onlar severler ve onlar tarafndan sevilirler. nk saftrlar, zleri gzeldir ve daima onlarla beraberdirler. Yattrlar mertebeleri eit, cevherleri ezeli olduu iin ayn derecededirler. Btn bunlar Ashab- yemin iindir. Bunlarn birou evvelkilerden. nk sevilenler (mahbuplar) derecelerde inip karlarken, yaklap sfatlara dnerlerken sa ehlinin yanna girerler, onlara karrlar, onlarn topluluuna uyarlar. Birou da sonrakilerdendir. nk sevenler (muhipler) ounlukla sa ehlidirler, zat sevgisinden aada sfatlarn yannda dururlar. Biz ayette geen ncekileri ve sonrakileri Muhammed mmetinin ncekileri ve sonrakileri olarak tefsir ettik. Bu ise aktr. nk Muhammed mmetinin nde olanlar arasnda deil, sonraki kuaklar arasnda ashabi yemin (sa ehli) olanlar daha fazladr. 41- Ashab- imal (soldakiler) ne ashab- imaldir?! 42- Bir ate ve kaynar su iinde, 43- Kapkara dumandan bir glge altndadrlar. 44- Serinlik de yok, fayda da. 45- nk onlar bundan nce varlk iinde sefahate dalmlard, 46- Byk gnah ilemekte direnir dururlard. 47- Ve diyorlar: Biz ldmz, toprak ve bir yn kemik olduumuz vakit hakikaten biz tekrar m bas olunacak myz / diriltilecek miyiz? 48- Evvelki atalarmz da m? 49- De ki: Muhakkak hem evvelkiler, hem de sonrakiler, 50- Belli bir gnn muayyen bir vaktinde mutlaka toplanacaklar. Ashab- imal (soldakiler) ne ashab- imaldir?! Yani soldakiler; ne yazk o soldakilere!...ite bunlarn bedbahtlk, uursuzluk, aalanma ve bayalk iindeki hallerine ve sfatlarna hayret edilir. Bir semum (ate)iindedirler. Adi hevalardan, eziyet verici, yoldan karc heyetlerden bir ate (semum) ve kaynar su batl ilimler ve bozuk akideler iinde, Kapkara dumandan bir glge altndadrlar. Karanlk sfatlarla, aalk siyah heyetlerle kararm nefis heyetlerinden oluan bir glge altndadrlar. Yahmum kelimesi, kapkara duman

1254 TEFSR- KEBR / TEVLT

demektir. Serin ve fayda olmayan bir duman. nsanlarn sndklar normal glgenin serinlik ve snan dinlendirmek gibi faydal nitelikleri yoktur bu glgenin. Bilakis yormak, susatmak ve sknt vermek gibi eziyet, elem ve zarar verici nitelikleri vardr. nk onlar bundan nce varlk iinde sefahate dalmlard. Lezzetlere ve ehevi arzulara dalm, tabii ilerin girdabna batm, bedensel rtlere dolanmlard. Bundan dolay da bu azap verici heyetleri, helak edici nitelikleri edindiler. Byk gnah ilemekte direnir dururlard. Batl szlerden ve bozuk inanlardan oluan byk gnah durmadan iledikleri iin de bu sonsuz azab ve ebedi cezay hak ettiler. Ve diyorlard ki onlarn bozuk inanlarndan biri de lmden sonra dirilii inkr etmeleriydi. 51- Sonra, muhakkak ey siz sapklar, yalanclar! 52- Elbette zakkum aacndan yiyeceksiniz. 53- Ondan karnlarnz dolduracaksnz, 54- Onun stne de kaynam sudan ieceksiniz. 55- Susam develerin suya saldr gibi ieceksiniz.. 56- Din gn onlara ziyafet budur. Ey siz sapklar, yalanlayclar! cehaletlerinde, batl inanlarna uymayan Hakk inkr etme tavrnda bulunarak yalanlayc, srarc ve bylece de srat- mustakiymden yz eviren, sapklar cahiller! Elbette zakkum aacndan yiyeceksiniz. Lezzetlere ve ehvetlere tapan, bu zevke batan, sizin altrmanz yznden sfli tabiatlarn cazibesine ve faydalarna kaplan nefisten tadacaksnz. Ondan dolduracaksnz. kemale aykr, vebali gerektiren heyetlerden oluan vebal, iren tad olan zakkum aacnn yakc meyvesiyle karnlarnz dolduracaksnz. Bunun nedeni de n alnmaz hrsnz, a gzllnz, yrtclnz, oburluunuz ve hastalnzdr. Onun stne de kaynar sudan ieceksiniz. batl vehimler, yalanc pheler gibi helake ve mahvolua srkleyici cehaletten ierler ki bu gibi eytani amelleri, hayvani ve zulmani ileri ekici klan odur. Susam develerin suya saldr gibi ieceksiniz. Susuzluk hastalna yakalanan develer gibi devaml iersiniz. nk bu hastala yakalanan develer, hibir ekilde suya kanamazlar. Bu da sizin bir trl dinmeyen doymayan hrsnz, a gzllnz yzndendir. te size Din gn inen ziyafet budur.

VKIA SURES 1255

57- Sizi biz yarattk. Tasdik etmeniz gerekmez mi? 58- Syleyin yleyse, dktnz meni nedir? 59- Onu siz mi yaratyordunuz? Yoksa yaratan biz miyiz? 60- Aranzda lm biz takdir ettik. Bizim nmze geilmez. 61- Sizin ekillerinizi deitirmeye ve bilmeyeceiniz ekilde sizi yaratmaya kdiriz. 62- And olsun ki, ilk yaratl bildiniz... O halde dnsenize. Sizi biz yarattk. Sizi varlmzla izhar etmek ve sizin suretinizde grnmek eklinde sizi yarattk. Tasdik etmeniz gerekmez mi? Syleyin yleyse, dktnz meni nedir? Onu siz mi yaratyorsunuz? insanlk suretini zerine giydirmek suretiyle siz mi onu yaratyorsunuz? yoksa yaratan biz miyiz? 63- imdi bana ektiinizi haber verin? 64- Onu siz mi bitiriyorsunuz? Yoksa bitiren biz miyiz? 65- Dileseydik onu elbette er p yapardk da aar piman olurdunuz. 66- Dorusu bunu biz bor bilmiiz. 67- Hayr, Bizler mahrum brakldk derdiniz. 68- imdi syleyin bakalm itiiniz o suyu 69- Onu buluttan siz mi indirdiniz? Yoksa indiren biz miyiz? 70- Dileseydik onu tuzlu yapardk. kretmeniz gerekmez mi? 71- akmakmakta dndnz m? bulunduunuz o atei tututurmaktasnz

72- Onun aacn siz mi yarattnz? Yoksa yaratan biz miyiz? 73- Biz onu bir ibret ve istifade iin yarattk. 74- O halde Rabbinin Azam (ok zel) ismi ile tesbih et! imdi bana, ektiinizi haber verin. Onu siz mi bitiriyorsunuz? bitki tr giysisini zerine geirmek suretiyle siz mi bitiriyorsunuz? Yoksa bitiren biz miyiz? imdi de syleyin bakalm!.. istidadnzn susamas zerine itiiniz o ilim suyunu gryor musunuz? Onu siz mi indirdiniz? heyulani akl bulutundan siz mi indirdiniz onu? yoksa indiren biz miyiz? Dileseydik onu tuzlu yapardk. hayatn dzeninin ileyiinde kullanmak,

1256 TEFSR- KEBR / TEVLT

yalnz dnya hayatn tertip etmek suretiyle kullanrdk. kretmeniz gerekmez mi? Syleyin imdi bana! kutsi anlamlar ateini ki tututurmaktasnz fikir akmayla tututurmaktasnz. Onun aacn siz mi yarattnz? dnce gcn siz mi yarattnz? yoksa yaratan biz miyiz? Biz onu bir ibretiin yarattk. Kutsi lemdeki ezeli ahdi hatrlatsn diye yarattk ve istifadesi iin Sluk esnasnda ilim ve amel gibi azklardan yoksun olanlarn istifade etmeleri iin yarattk. 75- Hayr!.. Mevakn ncuma yemin ederim. 76- Eer bilirseniz, gerekten bu yemin ok byk bir yemindir. 77- Muhakkak O, Kurn Kerimdir. 78- Korunmu, saklanm bir Kitabdadr. 79- Ona ancak temizlenenler dokunabilir. 80- O, lemlerin Rabbinden indirmedir. Hayr!... Mevaknnucuma yemin ederim Yldzlarn mevklerine, kutsal Muhammedi nefsin Ruhul Kudsle btnlemesi vakitlerine yemin ederim. Ki bunlar Kuran yldzlarnn (veya blmlerinin) vaki olduklar vakitlerdir. Ne erefli vakitler! Ve ne nurani btnlemeler! Yahut bundan maksat yldzlarn dkldkleri yerlerdir. Yani duyulardan kaybolduklar vakitler. Dier bir ifadeyle, srrnn gayba dalmas ve kutsi kafileye karmas ile birlikte bedenin iptal olmas sonucu beden batsna duyularnn kaybolmas. Daha dorusu Hakta kaybolmas ve vahdete dalmas Eer bilirseniz, gerekten bu, byk bir yemindir. Nereden bilsinler? Hayr! Mevakn-ncumu bilemezler. Onlar kim bu ilmi bilmek kim! Muhakkak O, Kurn- Kerimdir. Her trl saygy, sonsuz erefi ve yksek deeri zerinde toplayan bir ilimdir. Korunmu bir Kitabda dr. Yaknlatrlmlar (mukarrebin) ve tertemiz meleklerden baka, dier tm duyulardan sakl olarak gaipte gizlenmitir. nk Kuran akl Ona yerletirilmitir. Nitekim, sa (a.s) yle buyurmutur: lim gktedir demeyin; onu kim yere indirir. Yerin altndadr demeyin; onu kim yukar karr. Denizlerin tesindedir demeyin; onu kim kar tarafa geirip getirir. Bilakis, ilim sizin kalplerinizde yaratlmtr. Allahn huzurunda ruhanilerin edebiyle edeplenin, o zaman ilim size zahir olur.

VKIA SURES 1257

Yahut yle bir anlam kastedilmitir: Kitab- meknun (korunmu Kitab) kaza mahalli olan ilk ruh ve Muhammedi ruhun mekandr. Daha dorusu Ona ancak temizlenenler dokunabilir. Tabiat kirlerinden maddeye taalluk etme pisliinden arnm tertemiz ruhlar dokunabilir. (O), lemlerin Rabbinden indirilmitir. nk Allahn ilmi, Muhammedi mazharda zuhur etmitir. Yani Kuran Allahtan Hz. Muhammede para para indirmedir (inzal olmasdr). 81- imdi siz bu hadisi mi kmsyorsunuz? 82- Rzknz onu yalanlamaktr. imdi siz, bu hadisi mi (sz m) kmsyorsunuz?... yani aa kan Onun szn Onu tahkir ediyorsunuz ve nemsemiyor musunuz? Bir eyi kmsedii iin yan izen, aldr etmeyen biri gibi Kurann hakkn eda etmiyor, anlamaya almyor, tahkir mi ediyorsunuz? Rzknz Onu yalanlamaktr sizin kalbi gdanz ve hakiki rzknz O Kuran yalanlamaktr. nk siz bilgilerinizle kendinizi perdelediniz ve kendi bilgilerinizin trnden olmayan eyleri yalanladnz. Tpk cahil bir insann, kendi inanna aykr olan eyleri inkr etmesi gibi. Byle bir insann bilgisi yalanlamasnn kendisidir. Yani sizin ekli rzknz yalanlamanzdr. nk durmadan yalanlyorsunuz. Sanki yalanlamay gdanz haline getirmisiniz. Nitekim, yalan syleyip duran kimseye onun gdas yalandr denir. Ayrca Allahn verdii rzka kar kr, Onu yalanlamakla m yerine getiriyorsunuz? 83- Hele can hulka (boaza) dayand zaman 84- Ve siz o zaman bakar durursunuz. 85- Biz ona sizden daha yaknzdr, lakin gremezsiniz. 86- Eer siz ceza (karlk) grmeyecek olsaydnz. 87- ayet iddanzda doru iseniz onu geri evirseniz ya!... Hele can boaza dayand zaman. yani can boaza dayand zaman onu geri evirseniz ya! ayet iddianzda doru iseniz onu Ynetilmediiniz, bir Rabbin hkmne gre hareket etmediiniz, kahr altnda olmadnz hususunda eer doru sylyorsanz can (ruhu) bedene geri evirseniz ya! Bilakis siz, bu anlamda cebir altndasnz, rububiyetin ezici hakimiyeti altnda acizsiniz. Yoksa hi istemediiniz lm geri evirirdiniz.

1258 TEFSR- KEBR / TEVLT

88- Eer, yakin olan (mukarrebun)dan ise, 89- Artk ona rahatlk, ho koku (reyhan) ve nam cennetleri vardr. 90- Eer saclardan (ashab- yeminlerden) ise, 91- Sana saclardan selam var denilir. 92- Ama, eer o kii yalanclardan ve saptanlardan ise, 93- Artk ona kaynar sudan bir ziyafet vardr 94- Ve cehennem ateine maruz kalr. Eer yakn olanlardan ise gruptan yakn olanlar zmresine dahil ise, onun iin zat cennetine ulama ruhu, sfat cennetleri reyhan ve sfat tecellilerinin gz alc parlakl yannda fiil nimetleri ve lezzetleri nimet (naim) cennetleri vardr. Eerise mutlulardan ve iyilerden (ebrar) ise, onun iin sa ehliyle bulumann sevinci ve lezzeti vardr, sa ehli onu sfat cennetinde ftrat esenliiyle, azaptan kurtulula, nefis sfatlarnn eksikliklerinden beraat etmeyle selamlarlar. Amaise eer ne geenlere kar inat eden, onlarn kemalatn inkr eden ve cehli mrekkeple perdelenmi bedbahtlardan ise, onlar iin bozuk inanlardan, yalnzla duar eden cehalet karanlklarndan kaynaklanan heyetleri azab vardr ki, yukardan inen bu azaba kaynar sudan bir ziyafet ifadesiyle iaret edilmitir. Bir de alt taraftan bedensel heyetlerden ve ameli ktlklerin veballerinden kaynaklanan bir azap bir ate vardr ki, buna da cehennem ateine maruz kalr szyle iaret edilmitir. Muhakkak ki bu grubun haline ve akbetlerine dair bu anlatlanlar kesin gerektir, iin asl bundan ibarettir. Byk kyamet ehline apak grnr ve onlar bu durumu dorudan gzlemlerler, hakkal yakin yaarlar. Yani yakinleri ve bizzat gzlemlemeleri sonucu Hak ile tahakkuk etmi byk kyamet ehli bu gerei grr. 95- Muhakkak ki bu kesin yaanacak bir gerektir. 96- Dorusunu Allah herkesten daha iyi bilir. O halde Rabbinin byk ismini Aziym tesbih et.

HADD SURES 1259

HADD SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Semavatda ve arzda bulunan her ey hepsi Allah tesbih etmektedir. O, Azizdir, Hakiymdir.. 2- Semavatn ve arzn mlk Onundur. Diriltir ve ldrr. O, her eye kdirdir. 3- O, evveldir, ahirdir, zahirdir, batndr. O, her eyi bilen (Aliym)dir. Semavatda (gklerde) ve arzda (yerde) bulunan her ey Allah tesbih etmektedir. Her mevcut, Onun imkndan, izafi varlk suretinde fena bulmay kabul etmekten mnezzehliini ve sabitliini izhar etmektedir. O, Azizdir gldr, btn varlklar kahreder, zorla boyun edirir. Hakimdir. Btn varlklarn kemalatn tertip eder. Varlklar, sonradan olular ve deiime tabi olularyla Allah acizlikten beri klmakta, btn kemalatlarn izhar etmekle, hikmet esasl nizamlar ve tertipleriyle de Onu btn noksanlklardan tenzih etmektedirler. O, evveldir izafi varlk, zahir olmak itibariyle Ondan balar. ahirdir (sondur) varlk lemi mmkn oluu ve ihtiyalarnn Onda son buluu itibariyle Onda nihayet eder. Her ey Onunla var olmu, Onda yok olmaktadr. O ayn anda, her iki itibarla da varlklarn hem ba (evveli) hem sonudur (ahiridir). Zahirdir varlklarn mazharnda sfat ve fiilleriyle zuhur eder. Batndr varlklarn mahiyetleri ve zat ile perdelendii iin gizlidir. O, her eyi bilen Aliymdir. nk her eyin mahiyetinin ayn malumatnn suretlerinden biridir. Btn eyann sureti Levh-i mahfuzdadr. O bu suretlerle birlikte levhi bilir. Bu suretlerle nakedilmi levhin mahiyetinin ayn olarak bilir yani Onu bilmesi zatn bilmesinin ayndr.

1260 TEFSR- KEBR / TEVLT

4- O, semavat ve arz alt gnde yaratt. Sonra ar istiva etti. Arza gireni de, arzdan kan da, semadan ineni de, ondan ykseleni de bilir. Nerede olursanz O sizinle beraberdir. Allah btn yaptklarnz Basirdir . O, semavat ve arz alt gnde yaratt. lhi gnler olarak alt gnde yaratt. Yani Adem (a.s) zamanndan Hz. Muhammed (s.a.v) zamanna kadar sren alt aletle yaratt. Bu da hafta dneminin tamamndan ibarettir. Yani Hak bunlarla perdelendi ve halk zuhur etti. nk halk, Hakkn eya ile perdelenmesinden ibarettir. te bu zamana perdelenme zaman denir. Araf suresinde bu hususa deindik. Sonraistiva etti. Muhammedi kalp arnn zerine btn sfatlarla zuhur etti. Ne sfatlarn bazs bazsn, ne sfatlar zat, ne de zat sfatlar perdeledi. Bilakis, bunlarn tm yedinci gnde zuhur etmek suretiyle istiva etti. Ya da yle bir anlam kastedilmitir: Kaf suresinde zikredildii gibi alt cevher ve arazdan oluan alt mertebe suretinde zuhur etti. Sonra btn eyaya eit dzeyde rahmani surette etki etmek ve Rahman ismiyle zuhur etmek suretiyle btn eyaya tesir ederek en byk ruh arna istiva etti. Girenibilir cismani lem arzna giren tr suretlerini malumatnn suretleri olduklar iin bilir. Ve ondan kan bilir. ondan ayrlan ruhlar, fesat ve fena zamannda ondan zail olan suretleri bilir. Bunlar semadan inen ve ona ykselen suretlerdir. Ya da kastedilen anlam udur: Ruh semasndan inen ilimleri, kalbe feyiz ve k veren nurlar, ondan ykselen, ayrlan kllileri ve hissedilen czileri, tezkiye edilmi amellerin heyetlerini bilir. Nerede olursanz, O sizinle beraberdir. nk sizin varlnz Onunla gerekleir ve O sizin mazharnzda zuhur etmitir. Allah yaptklarnz grr. Onlar nceden bilir, yaptklarnzn suretleri huzurundaki melekut leminin drt levhasna nakedilmitir. 5- Semavatn ve Arzn mlk Onundur. ler Allaha rcu ettirilir. 6- Geceyi gndze katar, gndz de geceye katar. O sadrlarda olan en iyi bilir.

HADD SURES 1261

Katar gaflet gecesini huzur gndzne. Katar huzur gndzn de gaflet gecesine katar, cemali celal ile, celali de cemal ile rter. Obilir kalplere yerletirdii srlarn, gaflet ve huzurun inceliklerini, hikmetlerini, rtnp almann letaifini ve faydalarn bilir. Ondan bakas bunlar bilemez. 7- Allaha ve Onun Rasulne iman edin. Sizi hakknda tasarruf sahibi; halife kld eylerden infak ediniz. Sizden iman edenler ve harcayan kimseler iin byk mkfat vardr. Allahaiman edin. yakin bir imanla fiil tevhidine inann. Rasulne iman edin. Fiil tevhidine inanrken Hakkn fiilleri nedeniyle halkn fiillerinden perdelenmeyin. Aksi takdirde, cebre ve ecirden mahrumiyete duar olursunuz. Bilakis, Hakkn fiillerini, onlarn tmne iman etmek suretiyle eriat hkmnce tafsilat mazharlarnda mahede edin, ki sizin iin tevekkl hasl olsun, elinizde bulunan, sizi sahip klmakla zerinde halife kld, eriat hkmnce tasarrufta bulunma gcn verdii Allah maln infak etmeniz kolay olsun. nk btn mallar Allahndr. Maln baz kimselere has klnmas ise eriat hkmnce tasarrufta bulunma amal bir nispettir. Sizden iman edenler fiilleri mahede etmekle inananlar harcayan kimseler tevekkl makamndan infak edenler iin byk bir mkfat vardr. Fiil cennetlerinde byk bir mkfata nail olacaklardr. 8- Rasul sizi Rabbinize iman etmeye davet ediyorken O, sizden kesin misak alm olduu halde, size ne oluyor da?... Eer mminlerseniz niin Allaha iman etmiyorsunuz? Niin Allaha iman etmiyor musunuz? Birbirini pekitiren iki sebep vardr: Biri i, biri de d sebeptir. Bu iki sebep bir araya geldii zaman zati olarak iman gerektirirler. D sebep, faili bir sebep olarak Rasuln davetidir. sebep ise, ezeli misakn alnm olmasdr. Yani kabul edici sebep olarak ftri istidat ve delil isteme gcdr. Eer mminlerseniz. bilkuvve inanrsanz, eer iinizde ftrat nuru ve ezeli iman kalmsa size ne oluyor da Allaha iman etmiyorsunuz? 9- O, sizi karanlktan nura karmak iin kuluna apak ayetler indiren Odur. Muhakkak ki, Allah size ok Raufdur, ok Rahiymdir.

1262 TEFSR- KEBR / TEVLT

Kuluna apak ayetler indiren Odur. Fiil, sfat ve zat tecellileri aklamalarn indiren Odur. Sizi karanlktan karmak iin. Nefsin sfatlarnn ve maddeden derlenmi bedensel heyetlerin karanlklarndan kalbin aydnlna, kalbin sfatlarnn karanlndan ruhun nuruna, varlnzn ve ortaya karlnzn karanlklarndan dinin nuruna karmak. Bunlar st ste binmi karanlk. szyle bunlara iaret edilmitir. Muhakkak Allah, size kar ok Raufdur. efktlidir. stidat bahederek eksiklik afetini sizden giderir. Rasul gndermekle, onun tarafndan eitilmenizi salamakla perdeleri ortadan kaldrmaya iletir sizi ve size sizden ok Rahiymdir ok merhametlidir. Nefsin tezkiyesi ve istidadn arnmas sonucu kabul yeteneinin hasl olmasyla birlikte kemalat baheder. 10- Semavatn ve arzn miras Allahn olduu halde ne oluyor size ki Allah yolunda infak etmiyor sunuz? Elbette iinizden, fetihten nce harcayan ve savaanlar eit deildir. Onlarn derecesi, sonradan infak edenlerden ve savaanlardan daha yksektir. Allah hepsine de en gzel olan vaat etmitir. Allah yaptklarnz Habirdir. 11- Kimdir o, Allaha kar hasenle bor verecek? Allah onun verdiini katlayversin ve onun iin ok cmerte bir ecir vardr. O gn erkek ve kadn Mminleri, nurlar nlerinde ve salarnda koarken greceksin, 12- Bu gn sizin mjdeniz, ebedi kalmak zere altlarndan nehirler akan cennetlerdir. Denilir. te en byk saadet budur. Elbette iinizden, fetihten nce harcayan ve savaanlareit deildir. mutlak fetihten nce mallarn ve canlarn harcayanlar ki mutlak fetih Resulullah iin tam mira ve vahdet huzuruna ulamak eklinde gereklemitir. Onlarn derecesi, sonradan infak edenlerdendaha yksektir. nk istidatlar daha kuvvetli, i lemlerindeki kkl nurlar daha iddetlidir. Ruhun aydnlatmasyla Rasul bildiler ve ona sndlar. Rasuln kendilerine tesir etmesi durumu arac olmakszn kemalatlar zerlerinde zuhur etti. Bunlarda kutsi kuvvet galiptir ki ya ate demeden yanacak kvamdadr neredeyse. Fakat fetihten sonra infak edenlerin istidatlar zayf, aydnlanmalar azdr. Bu yzden kendilerine tesir edecek, kemalatlarn fiile karacak bir gce muhtatrlar. Allah hepsine devaat etmitir. sevab, yani en gzel olan vaat etmitir. nk ne ekilde olursa olsun yakin

HADD SURES 1263

gereklemi ve kemal zuhur etmitir. Bunun yannda dereceler saysz olacak ekilde farkl olabilir. Sonrakiler ise nefis makamnda ahlaki kemale ulaarak, sevaplarn ve ecirlerinin kerametini katlamak arzusuyla mallarn Allaha bor veren kimselerdir. ncekiler ise, Allah raz etmek iin mallarndan tecerrt eden sabikundur. Ki nefisleri Hakkn yolunda sabitlesin. Onlar, nlerindenurlar aydnlatp giden mminlerdir. nk srat- mstakim zeredirler, zat tevhidiyle Allahn vechine ynelmilerdir. Sonrakiler, nurlar salarndan aydnlatp giden kimselerdir. nk onlar kalp ve yakin makamnda olan mmin erkeklerden ve mmin kadnlardan sa ehli olanlardr. Bugn mjdeniz burada hitap her iki gruba yneliktir, ancak arlkl olarak sabikun kastedilmitir. nk cennetten sz edilmi ve kurtulular da byk (azm) olarak vasfedilmitir. Byk kurtulu (fevzul azm) ise nc grup iindir. Dier iki cennet ehlinden olup onlardan aa olan dierlerinin kurtuluu ise kebir veya kerim olarak nitelendirilmitir. 13- Mnafk erkeklerle mnafk kadnlarn Bizi bekleyin nurunuzdan bir para k alalm. diyecei gn de kendilerine: Arkanza dnn de bir nur talep edin, denilir. Nihayet onlarn arasna bir kaps olan bir sur ekilir. Onun i taraf rahmettir ve d tarafnda da azap vardr. Mnafk erkeklerle mnafk kadnlarndiyecei gnde. stidat sahibi olup istidatlar gl, buna karlk nefsin sfatlaryla ve bedenin heyetleriyle perdelenmi, tabiat karanlklarna ve gnah kirine dalan zayflar. Bunlarn iinde ftrat nurundan bir koku kalmtr. Bu nur tamamyla snmemitir. Bu yzden mminler grubu iin hasl olan kemal nuruna zlem duyarlar. lm esnasnda beden perdesinin dna ktklar, yoksunluun zuhur ettii, hapsedilmi ve eksiklik ukurunda bekletilmi, hsran grp pimanlklar izhar etmiken hasretle ve yalvararak bu nurdan kendilerine vermelerini talep ediyorlar. Mminler ise bir anda parlayp giden imek gibi geip giderler, onlara dnp bakmazlar. Bizi bekleyin nurunuzdan bir para k alalm. stidadmzn ayn olmas ve zahiren slam benimsemi olmamzla nurunuzdan biraz istifade edelim, derler. Ve o gn de, o vakit de Kendilerine: Arkanza dnndenilir. Dnyaya, alma ve kazan yurduna dnn. nk nur ancak bedensel aletlerle, zahir ve batn duyular gibi cismani kuvvetlerle ilenen salih ameller ve hak ilimlerle kazanlr.

1264 TEFSR- KEBR / TEVLT

Nihayet onlarn arasnabir sur ekilir. Aralarna heyulani berzah girer. Zulmani heyetlerin gerektirdii oranda bununla perdelenirler. kapl bir surdur bu. Bu kapdan maksat kalptir. nk kutsiyet leminden pislik lemine ancak kalp yoluyla muttali olunabilir. inde batnnda kutsiyet aleminde rahmet nur, ruh, reyhan, mezkur mertebeleriyle nimet cennetleri vardr. Dnda nefse bakan d tarafnda zahirinde, yani bu bedbaht ve karanlk nefislerin kal karargh olan pislik leminde ise azap vardr. Yani azap cihetine bakar. Heyetleri ve eitlilikleriyle (tenevv) bu azab hak etmilerdir. Bu kap, bedbahtlara bakan zahir cihetine doru almaz. Bilakis, bu cihette kapal ve kilitlidir, ebediyen almaz. cihette ise sabikundan olan cennet ehli ne zaman isterse onlar iin alr. Oradan ate ehlini ve azap ekilerini grrler. Oradan yanlarna giderler. O srada nurlar sayesinde ate sner. Daha dorusu nurlar atei yakar; ama bu kendileri asndan geerlidir, cehennemlikler asndan deien bir ey olmaz. Bu srada cehennem onlara yle der: Ey mmin! ekil, nk senin nurun benim alevimi sndrd. 14- Biz sizinle beraber deil miydik. Diye onlara nida ederler. (Onlar da) Derler ki: Evet ama, siz kendi nefsinizi fitneye soktunuz, frsat beklediniz, pheye dtnz ve kuruntular da sizi aldatt ve o ok aldatc da Allahla sizi aldatt. Nihayet Allahn emri gelip att. Biz sizinle beraber deil miydik? ilk ftrat ve sfat cemi ayn itibariyle beraber deil miydik? Derler ki: Evet ama, siz nefsinizi kendi banz belaya fitneye soktunuz. Nefsinizi maddi lezzetler, bedensel ehvetler, hayvani ve vahi sfatlar yznden belaya soktunuz. Frsat beklediniz. Kskanlk ve tamahkrlk duygularnn etkisiyle size galip gelen temenni ve emeller gibi tahayyllerin istilasyla frsat kolladnz. pheye dtnz vehmi olann akli olana, vehimlerin de akllara galip gelmesi halinin istilasyla phenin girdabna kapldnz. Ve kuruntular sizi aldatt. Vehmin drtmesi ve tahayyln basksyla aldandnz. o, ok aldatc eytan da Allaha ait olan sfatlar vehim yolunda kullanarak Onunla Allahla sizi aldatt Nihayet Allahn emri gelip att. lm ve ceza hasl oldu.

HADD SURES 1265

15- Artk bugn ne sizden ve ne de kafir olanlardan bir fidye alnr. Varacanz / snanz (nar) atedir ve o sizin mevlanzdr. Oras ne kt dn yeridir! 16- Allahn zikri ve Hakdan inen ey iin kalblerinizin huu duymasnn, comasnn iman edenler iin, vakti gelmedi mi?.. Sakn bundan nce kendilerine kitab verilen sonra zerlerinden uzun bir zaman geip de kalpleri katlam o kimseler gibi olmasnlar. Ki, onlarn ou fasklardr. 17- Bilin ki Allah, lmden sonra arz canlandryor. Biz size kesinlikle ayetleri akladk. Olur ki siz akl edersiniz. Bilin ki Allah, lmnden sonra arz canlandryor. Bu ifade, zikrin kalp zerinde etkili olduuna, kalbi canlandrdna ilikin bir rnek mahiyetindedir. 18- Muhakkak sadaka veren erkeklere ve sadaka veren kadnlara ve Allaha karz- hasen gzel bir borla bor verenlere ki, onlara erefli cmert bir ecir vardr. 19- Allah ve Onun Resulne iman edenler te onlar, sz doru olan sddklar ve Rablerinin indinde ahid olanlardr. Onlara hem ecir, hem de nur vardr. Kafir olanlar ve ayetlerimizi yalanlayan kimseler ki ite onlar da cehennem ehlidirler. Sadaka veren erkeklere ve sadaka veren kadnlara nefis makamnda gayba iman edenlere ki, onlar Allaha gzel bir bor verenlerdir ki, onlarn verdiklerinin ecirlerinin karl cmerte katlanr ve onlarn ok erefli bir ecirleri vardr nk bunlar Allaha ve Onun Rasulne iman edenler buyrulmutur. Bir de kalp makamndaki yakin ehline de... nk onlarn da erefli bir ecirleri vardr. buyrulmutur. Yani bunlara nefis cennetinden bir mkfat verilir ve ayrca kalp cennetinden sfatlarn tecellisiyle oluan bunlarn bir de katlanan nurlar vardr. te onlarsz doru olanlardr. Hakkalyakin kuvvetiyle sadk olanlardr ve Rablerin indinde ahid olan ehitlik mertebesine eren, huzur ve murakabe; aynel-yakn ehlidirler. Ama bunlarn karsnda yer alp da zat ve sfattan perdelenen gerei rterek yani ne gayba iman edenlerden ne de yakin ehlinden olmayan ayetlerimizi yalanlayan perdeli kafirlere gelince onlar da tabiat cehennemi ehlidirler.

1266 TEFSR- KEBR / TEVLT

20- Bilmi olun ki dnya hayat, ancak bir oyun ve elence, bir ss, aranzda bir vnme, mallarla evlatlarla oalma yarndan ibarettir. Misali; yaan yamurla biten nebattan holanan iftinin hali gibidir ki, sonra o nebat kurur da sen onu sararm grrsn, sonra da erp olur. Ahirette ise ok iddetli bir azab ve Allahdan bir mafiret ve Rdvan vardr. Dnya hayat aldatc bir metadan baka bir ey deildir. 21- Rabbinizden bir mafirete ve Allah ve Onun Rasullerine iman etmi kimseler iin hazrlanm genilii; semavatn ve arzn genilii gibi olan cennete yararak kouun. te bu, Allahn fazldr. Onu dilediine verir. Allah, zulfazlilaziym byk ihsan sahibidir. Rabbinizden bir mafireteyararak kouun. Bundan nce fani, nefsani maddi hayat kmsenip abucak kuruyup tkenen yeil ot suretinde tasvir edilmiti. Bu yzden, burada muhataplar baki, kalbi ve akli hayata arlyorlar. Rabbinizden bir mafiretekouun. Nefsin sfatlarn kalbin nuruyla rtmeye, geniliiolan cennete koun. Genilii cismani lemin tmn kuatacak kadar olan cennete yararak koun. nk kalp cismani lemi ve suretlerini ihata eder. Ya da maksat, onlarn beeri hayattan, nefret ettirip lahi hayata armaktr. Gereken salih amelleri ileyerek bir mafirete koun, en byk gnahn kayna olan zatlarnz ve varlklarnz Zatnn nuruyla rtsn. te bu, Allahn fazldr. Onu dilediine verir. Bir de cennete koun ki genilii ruh semalar ve beden arzlarn, yani izafi varlklar btnyle kapsayan mutlak varln tamam kadardr. Oras; Allaha ve Rasullerine inananlar iin hazrlanmtr. Birinci ihtimali esas alrsak; ilmi ve yakini imanla inananlar iin, ikinci ihtimali esas alrsak; ayni ve hakiki imanla inananlar iin oras hazrlanmtr. 22- Arzda ve nefsleriniz de vuku bulan herhangi bir musibet yoktur ki biz onu yaratmadan nce bir Kitabda yazlm olmasn. Muhakkak bu Allaha gre kolaydr. 23- Ki elden kap gidene zlmeyin, size verilenle de marmayn. Allah ok bbrlenen ve kendini beenenleri sevmez.

HADD SURES 1267

Vuku bulanherhangi bir musibet yoktur ki d lemde, bedende ve nefiste meydana gelen hibir hadise yoktur ki bir kitabda yazlm olmasn. Bu Kitaptan maksat Levh-i mahfuz ad verilen klli kalptir. Dolaysyla elde ettiiniz herhangi bir eyde kazancnzn, korumanzn, saknmanzn, bekiliinizin, kardnz herhangi bir eyde de acizliinizin, ihmalinizin, gafletinizin, aresizliinizin, saknmamanzn ve korumamanzn bir dahlinin ve etkisinin olmadn yakini olarak bilmeniz gerekir. u halde elden kap gidene zlmeyin bir hayr karmaktan, bir errin banza gelmesinden dolay zlmeyin. Ayn ekilde size verilenle de marmayn bir hayrn size ulamasndan ve bir ktln de sizden uzaklamasndan dolay mararak sevinmeyin. nk bunlarn tamam bir takdir dahilinde planlanmlardr. Allah kendini beenenlerisevmez. Elde ettii eyden sevinip mararak kendini beenen bbrlenen kimseleri sevmez. Bunlar, yakini olmad, dnyay severek Haktan uzaklat iin elde ettii eyle bbrlenir, sfli cihete meyleder, lahi huzurdan uzaklar ve karanlklar perdesiyle nurdan engellenir. 24- Onlar cimrilik ederler ve insanlara da cimrilii emrederler. Kim yz evirirse, muhakkak ki Allah, Gandir, Hamiddir. Onlar cimrilik ederler mal ok sevdikleri iin. insanlara da cimrilii emrederler. nk rezillik karakteri onlar brmtr. Kim yz evirirse sfli leme ve fask ve zulmani cevhere ynelerek Allahtan yz evirirse muhakkak ki Allah Ganidir. Bizzat mstani zengin olduu iin hibir eye ihtiyac yoktur.Ve Hamddir Hamde layktr nk kendi bana kemal sahibidir. Yani Allah kendisinden yz eviren kimseyi yzst brakr, ona mhlet verir. 25- And olsun biz Rasullerimizi ak delillerle gnderdik. Beraberlerinde kitab ve mizan da indirdik ki, insanlar adaleti ayakta tutsunlar. Kendisinde kuvvet ve faydalar bulunan demiri de indirdik ki, Allah, Ona ve Rasullerine gaybi olarak kimin yardm ettiini bildirecektir. Muhakkak Allah, Kaviyydir, Azizdir.

1268 TEFSR- KEBR / TEVLT

26- And olsun ki biz Nuhu ve brahimi gnderdik. Zrriyetlerinde Nbvveti ve Kitab mahfuz ettik. Onlardan bir ksm hidayete erdi. Lakin onlarn ou da fasklardandr. 27- Sonra onlarn eserleri zere Rasullerimizi ard ardna gnderdik. Onlarn ardndan Meryem olu say gnderdik ve ona ncili verdik. Ona tbi olanlarn kalplerine efkat ve merhamet ihsan ettik. Ve ruhbaniyet yolunu icat ettiler. Biz onu zerlerine farz klmamtk Ancak Allahn rzasn aramak iin yaptlar, Sonra da gerei gibi riayet etmediler. Bylece biz de onlardan iman edenlere mkafatlarn verdik. Ama onlarn ou yoldan km fasklard. And olsun biz Rasullerimizi ak delillerle gnderdik. rfan ve hikmetle gnderdik. Beraberlerinde kitabindirdik. Yani yazy ve mizan adaleti indirdik. nk adalet, kitabetin lsdr. Biz demiri de indirdik. Yani klc. nk kl adaletin maddesidir, dayanadr. nsann tr olarak kemali onunla tamamlanr. Dnya ve ahiretin dzelmesine yol aan klli dzenin salanmas ona baldr. u halde dikkte alnacak temel, ilk kaynak ilim ve hikmettir, bu dorultuda hareket ederken dayanlacak , kemal yolunda istikameti salayan prensip ise adalettir. Ama kl ve kalem olmadan dzen salanamaz, btn insanlarn slah gerekleemez ve ynetim bu ikisiyle, kl ve kalemle devam eder. Ayette iaret edilen bu drt unsur insan trnn kemaline ve ounluun slahna yol aan temel olgulardr. Ayrca ayette sz edilen ak delillerden maksat, nazari irfan ve hakiktler, kitaptan maksat da eriat ve ameli hikmetler, mizandan maksat, adalet ve eitlikle amel etmek, demirden maksat da varlklarn ktlklerini savmak ve kahretmek olabilir. Bazlarna gre ak delillerden maksat, hakiki ilimler, dier nden maksat da hikmet kitaplarnda zikredilen mehur namus (kanun)dur. Yani eriat, alverilerde eya yerine kullanlan para ve iktidar. Hangi anlam esas alrsak alalm, bunlar her iki cihanda kiisel ve tr olarak insann kemalini garanti eden olgulardr. Kiisel kemal, ancak ilim ve amel ile gerekleir. Toplumsal kemal de kl ve kalem ile gerekleir.

HADD SURES 1269

Birincisi aktr; ikincisine gelince, bilindii gibi insan doas gerei medeni bir varlktr, ibirliine ve yardmlamaya muhtatr; hayatn ancak bakalaryla birlikte, toplumsal bir yapda srdrebilir. Nefisler de ya doalar gerei iyidirler, zgrdrler ve eriata boyun eerler. Ya da doalar gerei ktdrler, kle ruhludurlar ve eriattan yz evirirler. Birinci gruptaki insanlara kemal yolunu izlemek, amel etmek, nezaket ve eri siyaset yeterlidir. kinci gruptakiler iin zor ve sultann siyaseti zorunludur. 28- Ey iman edenler! Allahtan ittika edin ve saknn ve Rasulne iman edin ve size rahmetinden iki kat versin ve size bir nur ihsan buyursun ki nda yrrsnz, sizi balasn. Allah, Gafurdur, Rahiymdir. Ey iman edenler!... yakini olarak inananlar. Allahtan ittika edin sfatlarnzdan arnarak, benliklerinizden syrlarak Allahtan saknn korkun. Ve Rasulne iman edin. Ona muhakkak inann. Amellerinizde ve hallerinizde tabi olmak suretiyle istikamet zere Rasule uyun. size rahmetinden iki kat versin. nefis cennetinde rahmetinden iki pay nasib versin. ve size bir nur ihsan buyursun. Kalp makamnda ruh nurlarn ve sfat tecellilerini size bahetsin, kendisiyle nda yrrsnz Onun nurunda sfatlar iinde yol alrsnz. Sizi balasn zatlarnzn gnahn rtsn; Allah, afurdur. ok balayandr, varlk kalntlarn yok eder. Rahiymdir. Benliklerin fena bulmasndan sonra Hakkani varlklar bahederek merhamet eder. 29- Bylece kitab ehli bilsinler ki Allahn ltfundan hibir ey elde edemeyeceklerini bilsinler. Muhakkak ltuf btnyle Allahn elindedir. Onu dilediine baheder. Allah, zulfazlil-Azmdir. Bylece kitap ehli.bilsinler. tortular yznden Haktan veya sapklk yolu ve batl din yznden dosdoru yoldan ve Hak dinden perdelenenler Allahn ltfundan hibir ey elde edemeyeceklerini bilsinler. nk Allahn ltfu balanan bir eydir, almakla kazanlmaz. Ltuf btnyle Allahn elindedir. Onun tasarrufundadr, hakimiyeti altndadr, gcnn kontrolndedir. Onu dilediine baheder. Tamamen kendisinden bir ba olarak verir, almann karl olarak deil. Allah, zulfadlil-Azmdir. Allah, byk ltuf sahibidir. Ve bu byk ltuf da kemalin varabilecei son noktadr. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

1270 TEFSR- KEBR / TEVLT

MCDELE SURES 1271

MCDELE SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Allah, kocas hakknda seninle mcadele eden ve Allaha ikayette bulunan kadnn szn kesinlikle iitti. Ve Allah, ikinizin konumanz dinliyordu. Muhakkak ki Allah, Semidir, Basirdir. 2- Sizden kadnlarndan zihar yapanlar, o kadnlar onlarn analar deillerdir. Anneleri ancak onlar douranlardr. Onlar gerekten ok irkin ve yalan ii bo bir sz sylyorlar. Muhakkak ki Allah, Afvvdr, afurdur. 3- Kadnlarna zihar yapp da sonra da dediklerine dnenler temas etmelerinden nce bir kle azad etmelidirler. te size verilen t budur. Allah, Habirdir. Sizden kadnlarndan Arap adetine gre Sen benim iin anamn srt gibisin.. diyerek zihar yapanlar karlarn annelerine benzeterek kendilerine haram eden o erkekler ok irkin ve bo bir sz sylyorlar nk o kadnlar onlarn analar deillerdir. Anneleri ancak onlar douranlardr. Kadnlarna zihar yaparak onlar boayan sonra da boamaktan vazgeip szlerini geri alarak tekrar eski nikah akitlerinde dediklerine dnenler byle davranan kocalar karlaryla cinsel temas etmeden nce, bir kle azad etmelidirler. 4- Ancak kim azad edecek kle bulamazsa o vakit temas kurmadan nce arka arkaya iki ay oru tutsun. Ona gc yetmeyen altm yoksulu doyursun. e bu hafifletme Allah ve Onun Rasulne iman etmeniz iindir. te bu hkmler Allahn hudududur. Kafirler iin ise elim bir azap vardr.

1272 TEFSR- KEBR / TEVLT

5- Muhakkak Allah ve Onun Rasulne muhalefet edenler perian edildiler. Nitekim onlardan ncekilerde perian edilmilerdi. Kesinlikle biz apak ayetler indirmitik. Kfirler iin aalayc, perian eden bir azap vardr. 6- O gn Allah onlarn hepsini baseder ve yaptklarn kendilerine haber verir. Allah onlar bir bir saymtr, onlar ise onu unutmulard. Allah her eye ahittir. 7- Grmedin mi? Allah, semavatda ne var, arzda ne var hepsini biliyor. kiinin gizli konutuu yerde drdncs mutlaka Odur. Be kii iseler onlarn altncs Odur. Bundan daha az da olsalar, daha ok da olsalar nerede bulunurlarsa bulunsalar mutlaka O, onlarla beraberdir. Sonra kyamet gnnde yaptklarn kendilerine haber verir. Muhakkak Allah, her eyi bilen Aliymdir. O gn Allah onlarn hepsini baseder. Onlar beden kabirlerinden uyandrmak suretiyle diriltecektir. Ve yaptklarn kendilerine haber verecektir. nk iledikleri amellerin suretleri nefislerinin levhasna nakedilir. Allah onlar bir bir saymtr. Daha nce zikredilen drt kitapta deimez olarak kaydetmitir. Onlar ise onu unutmulardr. Maddi lezzetlerle megul olduklar, bedensel uralara daldklar iin bunlar akllarna bile getirmezler, onlardan habersizdirler. Allah her eye ahidtir. her eyin yanndadr, her eyledir, her eyi denetlemektedir. kiinin gizli konutuu yerde drdncs mutlaka Odur. Allahn gizli konuan kiinin drdncs olmas saysal ya da yan yana eklinde deildir. Bilakis taayynleriyle Ondan farkllklar, mahiyetleriyle ve benlikleriyle Ondan perdelenileri, mahiyetlerinin ve hviyetlerinin ayrlmaz zellii olan mmknlkle Ondan ayrlklar, zatnn ayrlmaz zellii olan vacipliiyle tahakkuk edileri, hviyetlerine sirayet etmi hviyetiyle onlarla btnlemesi, onlarn mazharlarnda zuhur etmesi, mahiyetleri ve mahhas varlklaryla rtnmesi, Onun varlnn aynyla ikame olular, Onun vacipliiyle gerekli olular eklinde onlarla beraberdir. O, bu itibarla onlarn yannda olan drdncleridir. Eer hakikt esas alnrsa onlarn ayndr. Bu yzden yle denmitir: eer itibarlar olmasayd, hikmet ortadan kalkard Emirlmminin Ali (a.s) yle buyurmutur: ilim bir noktayd, cahiller onu oaltt.

MCDELE SURES 1273

8- Gizli konumaktan men edilenleri grmedin mi? Sonra dnp yasak edildikleri eyi yapmaktalar; gnah, dmanlk, Rasule kar gelmek hususunda gizlice fsldaarak konuuyorlar. Senin yanna geldiklerinde Allahn seni selamlamad bir eyle seni selamlyorlar bu sylediimizden dolay Allah bize azablandrsayd ya! diyorlar. Onlara, cehennem yeter. Oraya gireceklerdir. Ne kt bir dn yeridir o! 9- Ey iman edenler! Fsldatnz zaman gnah, dmanl ve Rasule isyan fsldamayn, iyilii ve takvay fsldan. Ve Allahdan saknn ki Onun huzurunda toplanacaksnz. 10- Fslt ancak eytandandr, iman edenler zlsn diyedir. Allahn izni olmadan onlara hibir zarar veremez. Mminler yalnz Allaha tevekkl etsinler. Gizli konumaktan men edilenleri grmedin mi? gizli konumaktan nehyedilmelerinin sebebi, bunun iki kiinin, aralarna bir nc ahs almayacak ekilde sadece kendilerini ilgilendiren, kendilerine zg bir hususta bulumalar ve birlemeleri olmasdr. Nefisler bir araya geldikleri ve bulutuklar zaman birbirlerine destek olurlar, glenirler. Birbirlerinden kuvvet alrlar. Zaten insanlarn bir arada topluluklar halinde yaamalarnn sebebi de budur. Topluluk halinde iken kazanlan bu zellik birey halinde iken gereklemez. Eer gizli konuanlar kt kimseler iseler ktlk zere fsldarlar, bylece ktlkleri artar, zerinde fsldatklar hususun anlam, bulumalar ve bir araya gelmeleri nedeniyle pekiir, glenir. Bu yzden, gizli konumann nehyedilmesinden sonra gnahhususundagizlice konuurlar buyrulmutur. Bu hayvani gcn rezilliidir. dmanlk hususunda gizlice konuurlar. Bu da fke gcnn rezilliidir. Rasule kar gelmek hususunda gizlice konuurlar. Bu ise akl ve mantk gcnn rezilliidir ki cehaletten ve eytana yenilmekten dolay bu duruma der. Bu ayetten sonra mminlerin nasl sz edilen bu rezillikler hususunda gizli konumaktan men edildiklerini, bunun yerine hayrlar hususunda gizli konumalar yapmakla emrolunduklarn grmez misiniz? Ki topluluk olmakla g kazansnlar ve hayrlar daha da artsn. yle buyuruyor: yiliikonuun. Yani faziletler hususunda gizlice konuun. Bunlar ise; sz konusu rezilliklerin kartlar olan salih ameller ve gzelliklerdir ki sz konusu kuvvetin her birine has niteliklerdir.

1274 TEFSR- KEBR / TEVLT

takvay konuun. Sz edilen rezillik trlerinden kanma hususunda fsldan. Allahtan korkun nefislerinizin sfatlarn zerinizde tama hususunda Allahtan korkun. nk Ona harolunacaksnz, nefislerinizin sfatlarnzdan syrldnz zaman Ona yakn olacaksnz. 11- Ey iman edenler! Size Meclis iinde yer an! denildii vakit hemen yer an ki Allah da size genilik versin. Ve Kalkn, ykselin! denildii vakit hemen kalkn ki Allah da sizden iman edenleri ykseltsin ve kendilerine ilim verilenleri derecelerle yceltsin. Allah, yaptklarnza Habirdir. Yer an ki Allah da size genilik versin. Makam ve sekinlik hususunda rekabet etmenin dar kalplarnn dna kn. nk bunlar nefsani sfatlardr, vahi kuvvetin istila etmesinden kaynaklanrlar, nefsin benlik karanlna dalp kalbi ve ruhi nurlardan perdelenmesinden ibarettirler. Bunlardan temizlenin, Allah da size bedensel heyetlerden temizlenme genilii versin, sizi nurlarla desteklesin, gslerinizi asn. O zaman kutsi lem fezasndaki yeriniz alr, geniler. Allah sizden iman edenleriykseltsin. yakini imanla inananlar yceltsin. ve kendilerine ilim verilenleri yceltsin. Nefsin hastalklar, hevann incelikleri bilgisini, onlardan arnp temizlenme ilmini verdii kimseleri derecelerle ykseltsin. Kalbi sfatlardan, melekuti ve ceberuti mertebelerden oluan derecelerle nurlar leminde yceltsin. Allah, yaptklarnza Habirdir. yaptklarnzdan haberdardr. Bu heyetlere gre karlnz verir, sizi cezalandrr. 12- Ey iman edenler! Rasul ile gizli, zel bir ey konuacanz zaman bu konumanzdan nce bir sadaka verin. Bu sizin iin daha hayrl ve daha temizdir. ayet bir ey bulamazsanz, muhakkak Allah, afurdur, Rahiymdir. 13- Fsldamanzdan nce sadakalar vermekten rpererek korktunuz mu? Madem ki yapamadnz, Allah da sizin kusurlarnz balad. O halde artk namaz ikame edin, zekat verin. Allah ve Rasulne itaat edin. Allah yaptklarnza Habirdir. Rasul ile gizli bir ey konuacanz zaman bu konumanzdan nce bir sadaka veriniz. nk Rasul ile zel bir konuda gizlice bulumak ancak ruhani yaknlk veya kalbi uyumluluk veya nefsi hemcinslik dolaysyla mmkn olabilir. Bunlarn hangisi sebep olursa olsun sadaka vermek vacip olur.

MCDELE SURES 1275

Birinci ve ikinci ihtimal asndan bakacak olursak, bunlar iin nceden fiil ve sfatlardan arnmak, maddi sebep ve mal gibi harici olgulardan temizlenmek, terk olarak adlandrlan balar koparmak, sonra eserleri ve nefiste kalan heyetleri silmek gerekir. Ki mutasavvflar buna ( tecrit ) derler. Ayrca birinci durum iin fiil ve sfatlardan kati nazar etmek ve ruh makamna ykselmek, ikinci durum iin de kalp makamna ykselmek gerekir. Ta ki Neb ile lahi srlar hususunda gizli konuma hali (necva) berraklasn ve kefi olaylarla kalbi sevin hasl olsun. Bu yzden bni mer (r.a) yle demitir: Alide (a.s) haslet vardr ki, onlardan bir tanesinin bende olmas kzl develere sahip olmaktan daha sevimli gelirdi bana. Hz. Nebnin onu Fatma ile evlendirmesi, Hayber savanda sanca ona vermesi ve necva ayetinin ngrd sadakay sadece onun vermi olmas. nc durumla ilgili olarak ncesinde hayrlar sunmak ve mal harcamak gerekir ki bu nimeti kalc klan ve arttran bir kr olsun. ayet bir ey bulamazsanz ilk iki durumla ilgili olarak nefsin yannda durmak suretiyle iki makamdan geri kalmsanz ve nc durumla ilgili olarak nefsin cimrilii ve fakirliinden dolay bir ey bulamyorsanz bilin ki muhakkak Allah afurdur balayandr. Sfatlarnn nurlar araclyla nefsani sfatlar rter, balar. Rahiymdir. tecelli, mahede, irfan ve mukaefe nurlarn baheder ki bunlar ilk iki durumla ilgili olarak sadaka verecek eyin bulunmasn salar. Ya da cimrilik rezilliini ve fakirlik skntsn giderir, balar. Rahiymdir nc durumla ilgili olarak faziletler edinmeyi mmkn klar, kolaylatrr ve mal verme imknn baheder. Yine merhamet ve tevbe de bu anlatlanlardan dolay gerekleir. Sonra sz edilen geri kalmay, cimrilik rezilliini ve fakirliin iddetini gideren bir husus emrediliyor. nk huzur namaz ve kalp makamnda murakabe ile ilk durum, terk zekt ve tecrit ile ikinci durum, hayrl ilerde Allah ve Rasulne itaat etmekle de nc durum gerekleir. nk hayr bu ekilde alkanlk haline gelir, itaatin bereketiyle de fakirlik ortadan kalkar. Bunun nedeni Allah ile mstani olmaktr, Allahn kula yetmesidir. Nitekim yce Allah yle buyurmutur: Kim ahiretini dzeltirse Allah onun dnyasn dzeltir.

1276 TEFSR- KEBR / TEVLT

14- Allahn kendilerine gazap ettii bir topluluu dost edinenleri grmedin mi? Onlar ne sizdendirler ne de onlardan. Bilip dururlarken yalan yere yemin ederler. 15- Allah onlar iin iddetli bir azap hazrlad. Gerekten onlarn yaptklar iler pek fenadr! 16- Yeminlerini bir kalkan yaptlar da Allah yolundan alkoydular. Onlar iin aalayc bir azap vardr. 17- Onlar ne mallar, ne de evlatlar hibir surette Allahdan olacak bir eye kar onlar kurtaramaz. te onlar cehennem ashabdrlar. Onlar orada ebedi kalacaklardr. 18- O gn Allah onlar hepsini baseder de size yemin ettikleri gibi Ona da yemin ederler ve bir ey yaptklarn sanarlar. Dikkat edin! Onlar yalanclarn ta kendileridir. Allahn kendilerine gazap ettii bir topluluu dost edinenleri grmedin mi? Onlar ne sizdendirler ne de onlardan. nk dostluk hemcinslikten ve uyumdan kaynaklanmyorsa sabit ve hakiki olamaz. Eer byle bir dostluk olsa ortadan kalkmas zorunlu olur. Aksi takdirde arkadalk ve dostluk yoluyla sirayet etmesinden kanmak gerekir. Byle bir durum olmad halde dostluk olabiliyorsa bunun mutlaka bir menfaat veya lezzet gibi harici bir sebebi vardr. Bu sebep ortadan kalknca da dostluk ortadan kalkar. Yani sz konusu sebep olmasa dostluk hibir surette olmaz. Bu yzden onlar arasnda dostluun gerei olan husus nefyedilerek dostluklar nefyedilmitir. Onlar sizdendirler sizden de onlardan da deildirler nk yaptklar yalnzca mnafklktr. Her iki taraftan da gzkp aslnda iki taraftanda birine ait olmayp iten ortada olanlara iki yzl olanlara mnafk denir. 19- eytan onlar istila edip etkisi altna ald da onlara Allahn zikrini unutturdu. te bunlar eytann taraftardr. Dikkat edin! eytann taraftar, onlar hsrana urayanlarn ta kendileridir. 20- Muhakkak ki Allah ve Rasulne muhalefet edenler, ite onlar en aalk olanlarn arasndadrlar. eytan onlar etkisi altna ald. Yani vehmin etkisi altna girdiler. kendilerine Allah anmay unutturdu. maddi lezzetleri ve bedensel ehvetleri onlara ekici klmak, dnyay ve sslerini gzlerinde ekici klmak suretiyle Allah anmay unutturdu. te bunlar; hizbu eytan (eytann taraftarlar)drlar.

MCDELE SURES 1277

21- Allah: Mutlaka Ben ve Resulm galip geleceim. diye yazmtr. Muhakkak Allah Kaviydir, Azizdir. 22- Allaha ve Onun Rasulne iman eden bir toplumu, Allah ve Onun Rasulne dman, muhalif olanlarla dostluk ettiini, sevgi gsterdiini gremezsin. Velev ki o muhalifler, babalar olsun, oullar olsun, kardeleri olsun, yahut airetleri olsun. te onlarn kalbine Allah, iman yazmtr. Kendilerini katndan bir ruh ile onlar desteklemitir. Ve onlar ilerinden rmaklar akan cennetlere sokacaktr. Allah onlardan raz olmutur. Onlar da Allahtan honut olmulardr. te bunlar, Allahn tarafnda olanlar (Hizbullah)dr. Dikkat edin! Kurtulua erecekler de bunlardr.. Allaha ve ahiret gnne inanan bir toplumungremezsin. Yakini bir imanla inanan bir toplumun babalarda olsaAllaha ve Rasulne dman olanlarla dostluk ettiini gremezsin. nk sevgi ruhani bir olgudur. Yakine ulatklar, Hakk ve ehlini tandklar, kalpleri ve ruhlar nefislerine ve cimriliklerine galip geldii zaman, kendileriyle Hak ve Hakk ehli arasndaki ruhani sevgi ve hakiki uyum et ve kan bulumasndan ve yaknlndan kaynaklanan tabii sevgiyi siler gtrr. nk ruhani buluma tabii bulumadan daha iddetli, daha gl, daha lezzetli ve daha saftr. Onlarn kalbine Allah, iman yazmtr ilk ve ezeli ahdi hatrlatan, ortaya karan keif ve yakini yazmtr. katndan bir ruh ile onlar desteklemitir. nk kutsi lemle bulumulardr. Veya zatn tecellisi nuruyla bulumulardr. onlarcennetlere sokacaktr. cennete ilerinden rmaklar akan ilim, tevhid ve eriat rmaklar akan cennetlere sokacaktr. Allah onlardan raz olmutur. onlarn sfatlarn kendi sfatyla ve tecelli nuruyla rtp gidermek suretiyle onlardan raz olmutur. Onlar da Allahtan honut olmulardr. Sfatlaryla btnlemek suretiyle ondan raz olmulardr. te onlar, Allahn tarafnda olanlardr. Ona ne gemi kimselerdir. Ondan bakasna dnp bakmazlar, aslnda Ondan bakas iin varlk da ispat etmezler. Kurtulua erecekler deonlardr. mutlak kemale vahdete ulama baarsn gsterenler de sadece onlardr.

1278 TEFSR- KEBR / TEVLT

HAR SURES 1279

HAR SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Semavatda ne var ise arzda ne var ise hepsi Allah tesbih etmektedir. O, Azizdir Hakmdir. 2- Ehli Kitabdan kfredenleri ilk srgnde yurtlarndan karan Odur. Siz onlarn yurdlarndan kacaklarn zannetmemitiniz. Onlar da kalelerinin Allahdan gelenden kendilerini koruyacan zannetmilerdi. Allah onlara hi ummadklar yerden geldi ve O, kalblerine korku drd. Kendi elleriyle ve mminlerin elleriyle evlerini tahrib ediyorlard. Ey akl sahibleri artk ibret aln! 3- Eer Allah onlara srgn yazm olmasayd kendilerine mutlaka dnyada azap ederdi. Ahirette ise onlara ate azab vardr. 4- nk onlar, Allah ve Onun Rasulne kar geldiler, muhalefet ettiler Kim Allaha kar olursa muhakkak ki Allah ok iddetli azab sknts veren (eddu-ikab)dr. 5- Herhangi bir hurma aacn kestinizse, yahut onu kk zerine dikili braktnzsa; Allahn izni iledir ve O, fasklar perian edecei iindir. 6- Allahn onlardan Rasulne verecei ganimete gelince, siz ona ne at koturdunuz, ne de deve bindiniz. Lakin Allah Rasullerini diledii kimsenin zerine musallat eder. Allah her ey zerine Kadrdir. 7- Allahn fetih edilen beldelerin halkndan Rasulne verdii ganimet, Allaha, Rasulne, akrabasna, yetimlere, miskinlere, yolda kalm kimselere aittir. Ta ki o mal sizden yalnz zenginlerin arasnda dolaan bir g olmasn. Rasul size ne verdiyse onu aln, size ne yasakladysa ondan da saknn. Allahtan saknn. Muhakkak Allah ok iddetli azap sahibidir. 8- O yurtlarndan ve mallarndan karlmlar, Allahtan bir fazl ihsan ve rza isteyenler, Allah ve Onun Rasulne yardm eden fakir muhacirlerindir ki, ite onlar, sadk olanlarn ta kendileridir.

1280 TEFSR- KEBR / TEVLT

O, kalplerine korku drd. Onlara kahr nazaryla bakt. Bunu hak ettikleri iin de etkilendiler. nk sevgili Rasule muhalefet etmi, Onun karsnda yer alm, Ona zt bir tutum benimsemilerdi. Ayrca kalplerinde phe vard. Sonra kendi durumlarna dair ak bir delile ve rablerinden gelen apak bir bilgiye de sahip deillerdi. Eer yakin ehli olsalard yreklerine korku dmezdi. ayet Rasul yakin nuruyla tanyp Ona iman etselerdi Ona muhalefet etmezlerdi. Rasul size ne verdiyse onu aln, size ne yasakladysa ondan da saknn. nk Rasul, Allah ile tahakkuk etmitir. Bu yzden onun emrettii her ey Allahn emri, yasaklad her ey de Allahn yasadr. nk yce Allah Onun hakknda yle buyurmutur: O, arzusuna gre de konumaz. O (bildirdikleri) vahyedilenden bakas deildir. (Necm, 3.4) fakir muhacirlerindir nefis makamn terk eden, ondan arnan ve hicret edenlerindir. uzaklatrlm Allah onlar karmtr. nk nefisleriyle km olsalard, onunla ve terk ve tecriti grmekle perdelenmi olacaklard. Bylece kendini beenme perdesiyle birlikte nefis makamna yerleeceklerdi. Bu ise en iddetli gnahlardan biridir. yurtlarndan ve mallarndan vatanlarndan ve alkanlklarndan, yani nefislerinin sfatlarndan ve malumatlarndan uzaklatrlm Allahtan ltufdileyen ilimler ve ahlaki faziletler ve rza sfat tecellileri nurlarndan stn haller ve balar dileyen, Allahn dinine ve Rasulne yardm eden yakinleri gl olduu iin canlarn feda ederek Allaha ve Rasulne yardm eden fakir muhacirler iindir. te doru olanlar bunlardr yakini iman hususunda sadk olanlar onlardr. nk yapp ettikleri iddialarn dorular niteliktedir. Yakinin varlnn iareti, etkisinin bedensel organlarn faaliyetlerinde zuhur etmesidir. yle ki bu organlarn hareketleri ancak ahit olduklar ilme uygun olarak gerekleir. 9- Medineyi yurt edinmi ve gnllerine iman yerletirmi olan kimseler, daha nceden kendilerine g edip gelenleri severler. Onlara verilenlerden dolay ilerinde bir rahatszlk hissetmezler. Kendileri zaruret iinde bulunsalar bile onlar kendilerine tercih ederler. Kim nefsinin cimriliinden korunursa, ite onlar kurtulua erenlerdir. Medineyi yurt edinmi ve gnllerine iman yerletirmi olan kimseler asli karargh, yani ilk ftrat ve imann mahalli ve vatan olan ilk ahdi yurt edinmi kimseler. Bunlarn birlikte zikredilmesi bu

HAR SURES 1281

yzdendir. nk nefis gurbet yurdudur. Daha nceden muhacirlerin gurbet yurdu olan nefisten asli karargha hicret etmelerinden nce. nk buras onlarn yurtlarndan nce gelen asli yurttur. Bu yzden Rasulullah (s.a.v) Vatan sevgisi imandandr. buyurmutur. u halde onlar ftrat makamndan aa dmeyen, varlkta nefisle perdelenmeyen, bulanklaan veya deien, sonra seyru sluk ile ftratn saflna geri dnen ncekilerin aksine ftratn safl zere kalan kimselerdir. Kendilerine g edip gelenleri severler nk aralarnda ftratn safl bakmndan hemcinslik vardr, asli uyum tahakkuk etmitir ve vefa olarak kendini gsteren hakiki yaknlk gereklemitir. Dinde ve kardelikte uyum gstererek ilk ahdi hatrlamlardr. Onlara verilenlerden dolay ilerinde bir rahatszlk hissetmezler. Muhacirlere verilen paylardan rahatsz olmazlar. nk kalpleri nefsin hastalklarndan beridir, hrs etkenlerinden arnmtr, paylara dknlk illetinden temizlenmitir, paylam, taksimat iine sindirmitir. Onlar kendilerine tercih ederler nk arnmlardr, kutsi tarafa ynelmilerdir ve pislik maddelerinin stne kmlardr. Onlardaki fazilet ise ftratn gerektirdii zati bir durumdur. Hakikt kardelerine ve tarikat yarenlerine ar bir sevgi beslerler. Kendileri zaruret iinde bulunsalar bile arkadalarn kendilerine tercih etmeleri, onlara ncelik vermeleri yiitliklerinden, kemal derecesine ulam kiiliklerinden, tevhitlerinin gcnden, nefsin payndan saknmalarndan, klli talepler zevkini bulduktan sonra czi isteklere yeniden dnmenin korkusundan ileri gelmektedir. Kim nefsinin cimriliinden korunursa Allahn korumas ve dayanak olmasyla kendini nefsin cimriliinden kim muhafaza ederse nk nefis her ktln barna, her aalk sfatn sna, her pisliin ve alak ahlakn yurdudur. Cimrilik de nefsin hamurunda yorulmu karakterlerinden biridir. nk her zaman sfli cihete bakar, czi hazlara sevgi besler. Nefis yok olmadka cimrilik yok olmaz. Ama Allahn korumasyla bu hastalklardan ve ktlklerden masum olan kimselere gelince ite onlar kurtulua erenlerdir. kalbi kemalatlar sayesinde kurtulan kimselerdir. 10- Bunlarn arkasndan gelenler: Ey Rabbimiz! Bizi ve bizden nce gelip gemi imanl kardelerimizi bala mafiret et. Kalplerimizde kin brakma. Rabbimiz! phesiz ki sen ok Raufsun, Rahiymsin.

1282 TEFSR- KEBR / TEVLT

Bunlarn arkasndan gelenler ftrata hicret edenlerden sonra gelenler. Sluka ve nefis menzillerini kat etmeye balayanlar yalvararak ve muhtalk lisanyla yle derler: Rabbimiz! Bizibala. Rezillik heyetlerini ve nefis sfatlarn kalp nurlaryla rt. Ve bizden nce gelip gemi imanl kardelerimizi sfatlarn zuhurundan kaynaklanan telvin gnahlarn ve hidayetten sonraki sapklklar bala. Kalplerimizdekin brakma. Kalplerimizin vahi ve eytani heyetlerle perdelenmesine ve bu heyetlerin kalplerimize kk salmasna izin verme. Rabbimiz! phesiz ki sen Raufsun ok efktlisin bu heyetleri sfat nurlaryla rtersin. Rahiymsin ok merhametlisin; kemalat bahederek, tecellileri gstererek merhamet edersin. 11- Mnafklk yapanlar grmedin mi? Ehli kitabtan kfir olan kardelerine dediler ki: Eer siz yurdunuzdan karlrsanz mutlaka biz de sizinle beraber karz ve sizin hakknzda hibir vakit kimseye itaat etmeyiz. Eer sizinle savarlarsa mutlaka size yardm ederiz. Allah onlarn durumuna ahittir ki, phesiz onlar yalancdrlar. 12- And olsun, onlar karlsalar onlarla beraber kmazlar ve and olsun, onlara sava alrsa yardm etmezler. And olsun eer onlara yardm etseler mutlaka arkalarn dnp kaarlar. Sonra yardm da olunmazlar. 13- Onlarn ilerinde size kar duyduklar korku, Allaha olan korkularndan daha iddetlidir. Gerekten bu onlarn, anlaysz bir kavim olmasndandr. 14- Onlar toplu halde size kar savaamazlar. Ancak tahkim edilmi kalelerde, yahut duvar arkalarnda savarlar. Kendi aralarndaki savalar ise etindir. Sen onlar derli toplu sanrsn, halbuki kalpleri darmadanktr. Bu onlarn akln kullanmayan bir topluluk olmalarndandr. Onlarn ilerinde size kar duyduklar korku, Allaha olan korkularndan daha iddetlidir. nk Allah bilmemeleri, Onu tanmamalar yznden halk Hakka kar bir perde olarak edindiler. Eer Allah bilip tansalard Ondan baka messir olmadn bilir, Onun azametini ve kudretini hissederlerdi. Geride mahlukat iin bir azamet, bir tesir ve kudret kalmazd. Nitekim, Emirlmminin Ali (a.s) yle buyurmutur: Yaratcy yceltmen mahlukat gznde kltr.

HAR SURES 1283

Kendi aralarndaki savalar ise etindir. nk orada Allahn kahryla kahredilmi deildirler. Rasuln kahrnn glgesi ve heybeti, nefsinin kutsi lemle btnlemesinden dolay nurlanp destek grmesinin nurunun aksi zerlerine dmemitir. Sen onlar derli toplu sanrsn. nk grnrde mttefiktirler. Halbuki kalpleri darmadanktr. nk tevhit nurundan kaynaklanan hakiki birliktelik duygusu yoktur kalplerinde. Kalpleri sfli eylere bal olduu iin de trl etkenlerin cazibesine kaplr. Haktan ayrlp batla balanr. Bunun nedeni de okluk sayesinde vahdetten perdelenmi olmalardr. nk onlar akln kullanmayan bir topluluktur. Akllarn kullansalard ilmi tevhit yolunu seer, vehim mahiyetli trl yollardan uzak dururlard. nk akln yolu birdir; buna karlk vehim eytannn yollar eit eittir. Kalplerin ayrl kararll krar, kuvveti zayflatr. 15- Onlarn hali kendilerinden yakn vakit ncekilerin hali gibidir ki, onlar yaptklar ilerin vebalini tattlar ve onlara elim bir azap vardr. 16- Tpk eytann ibretlik durumu gibidir O vakit insana: Kfir ol. Demiti. Vaktaki o da kfredince dedi: Gerekten ben senden uzam. Gerekten ben alemlerin Rabbi Allahdan korkarm. 17- Sonra ikisinin de akbeti cehennemde ebedi olarak kalmak olmutur. te bu, zalimlerin cezasdr. Tpk eytann durumu gibidir. Onlarn mnafk olan kardelerinin durumu, yoldan karmak bakmndan eytann durumu gibidir. Yani insani vehim gibidir. nk ftrat zere olan insana maddi lezzetleri ve bedensel ehvetleri ssl gsterir, hevasna uyarak akla muhalefet etmeye ve tabiatla perdelenmeye, bylece en aalk durumlara dmeye tevik eder. Ama insan Haktan perdelenip, nefis karanlna gmlnce, ondan ayr olarak baz anlamlar idrak ettii, akli ufka ykselmek suretiyle Hak tarafna yaknlat, baz lahi sfatlara muttali olduu, azamet ve kudretin, rububiyet nurlarnn baz eserlerini idrak etmekten dolay korkuya kapld iin, aalk duruma den insandan teberri eder. Ama sonuta ikisi de atetedir. nk her ikisi de tabiattan ayrlmayan cismanilerdir. Tabiatn atei ise eit eittir, trl elemleri vardr. te bu, zalimlerin cezasdr. Onlar ibadeti layk olmayan cihete yneltirler. Heva putuna ve beden tautuna taparlar. Hevalarn ilah edinirler.

1284 TEFSR- KEBR / TEVLT

18- Ey iman edenler! Allahdan ittika edin! Herkes, yarn iin ne hazrladna bir baksn.! Allahtan ittika edin! Allah yaptklarnzdan haberdardr. 19- u Allah unutan kimseler gibi olmayn ki, bu yzden Allah da onlara kendilerini unuturdu. te onlar fasklarn ta kendileridir. Ey iman edenler! Gaybi ve taklidi imanla inananlar. Allahdan ittika edin!.. korkun, saknn ve gnahlardan, ktlklerden ve rezilliklerden uzak durun, iyilikler, itaatler ve erdemler edinin. Herkes, yarn iin ne hazrladna baksn. lmden sonra ie yarayan salih amellerden neler ilediine baksn. Allahdan ittika edin! arazlarla ve gayelerle perdelenmekten saknn ve Hakk ehevi arzularn arac klma hususunda Allahtan korkun. nk Allah, yaptklarnza Habirdir. Amellerinizden ve niyetlerinizden haberi vardr ve sizi bunlara gre cezalandracak veya dllendirecektir. Nitekim Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Herkese niyet ettii vardr. Ya da kastedilen anlam udur: Ey hakiki imanla inananlar! Kendi fiilleriniz ve sfatlarnzda Ondan perdelenme hususunda Allahtan korkun. Herkes, yarn ne hazrladna baksn. kltc amel ve sfat olarak neler hazrladna baksn. nk bunlar engelleyici perdelerdir, reddedilmi, yerilmi aralardr. Allahtan ittika edin! varlk kalntlarnn ve telvinlerin bulunmas hususunda Allahtan korkun. nk Allah, yaptklarnzdan haberdardr. Hem nefislerinizle yaptklarnz, hem de nefislerinizle deil, kendisiyle yaptklarnz bilir. uAllah unutankimseler gibi olmayn. Cismani ehvetlerle perdelenmek ve nefsani lezzetlerle megul olmak suretiyle Allah unutan ve bu yzden Allahn da onlara kendilerini unutturduu yle ki nefsi bedenden, bedenin terkip ve karmndan ibaret sanp kutsi cevheri, nurani ve ftri z akllarndan karan kimseler gibi olmayn. Onlar fasklarn ta kendileridir.. yoldan kan kimselerdir. Onlar dosdoru ve salam olan dinden kmlardr. Yani Allahn insanlarn yaratllarnn temeli kld ftratn dna kmlardr. Hainlik ettiler, kallee davrandlar, casusluk ettiler, Allaha verdikleri sz bir kenara braktlar, arkalarna attlar, bylece byk bir hsrana uradlar. 20- Nar ashab ile cennet ashab bir olmaz. Cennet ehli, muradlarna erenlerdir.

HAR SURES 1285

Bir olmaz kalle ve hain olan nar ashab cehennem ehli insanlarla, hakiki varla erimi, muttakiler ve ahitlerine bal kalan cennet ehli olan mminler bir olmazlar. Cennet ashab yani cennete ehil olanlar, muradlarna erenlerdir. isteklerine erien, kurtulua erenlerdir. Hsrana urayanlara gelince, onlar ar gafletlerinden ve temyiz melekelerini yitirmi olmalarndan dolay adeta cennet ile cehennemi birbirinden ayramyorlar. Yoksa temyiz melekeleri gerei bilirlerdi. 21- ayet bu Kurn bir daa indirmi olsaydk, derhal onu Allah hayetinden huu ederek parampara olmu grrdn. te biz bu misalleri dnsnler diye veriyoruz. Bir daa yani kalpleri etkilenmemek ve kabul etmemek hususunda tatan daha katdr. nk Allahn kelam Kurn etkileme bakmndan yle bir dzeydedir ki bundan te bir etkileme tasavvur etmenin imkn yoktur. yle ki Allahn kelamnn bir daa indirildii farz edilse, da derhal huu duyar hayete der ve parampara olmak suretiyle etkilenirdi. 22- O, kendinden baka ilah olmayan Allahdr. Gayb ve ehadeti bilendir. O, Rahmandr. Rahiymdir. O, yle Allahtr ki, kendisinden baka hibir ilah yoktur. slam, cem ve tafsil zerine bina edildii iin, bu cmle tekrarlar arasnda ska yer almtr. Yani varlkta O, kendinden baka ilah olmayan Allahdr. eklinde cem ifade edilmitir. Sonra tafsile yer verilmitir: Gayb ve ehadeti bilendir. Grlmeyeni ve grleni bilendir. Bilmek, tafsilin balangcdr. nk, Allahn bilmesi hakiktleri ve mahiyetlerin aynlerini, yani mahiyetlerin suretlerini gayp leminde, varlklarn da ehadet (grnr) lemde alimliinden dolay cem aynnda temyiz etmesidir. Ki bunlar ayniyle maddi mazharlarda zuhur etmilerdir. Ama intikal etme anlamnda deil, bilakis zahir ve batn olma anlamnda. Tpk bilinen bir suretin yaz araclyla kt zerinde zuhur etmesi gibi. u halde zahir olan her ey, Onun ezeli ilmiyle, ilminde zahir olmutur. Rahmandr, O, esirgeyendir, balang itibariyle mahiyetlerin varlklarn ve nevi suretlerini mazharlara baheder. Rahiymdir Balayandr, son itibariyle kemalatlarn baheder. 23- O, kendinden baka ilah olmayan Allahdr. Melikdir. Kuddusdur. Selamdr. Mmindir. Muheymindir. Azzdir. Cebbardr, Mtekebbirdir. Allah, mriklerin ortak kotuklar eylerden mnezzeh olan Subhandr.

1286 TEFSR- KEBR / TEVLT

Ardndan, zati tevhit cem itibariyle bir daha tekrarlanyor O, kendinden baka ilah (vcud) olmayan Allahdr. Ama, bu okluun sfatlarn tafsili itibariyle izafi olduunu aklamaktr. nk biz Onun zati vahdeti iinde ondan sonra saylan izafiler ve selbiyat gibiyiz. Melikdir. O, mlkn sahibidir, mutlak zengindir, her ey Ona muhtatr. Her eyi hikmet esasl bir dzen ve tertip iinde idare eder, ki bundan daha tam ve daha mkemmel bir varlk mmkn deildir. Kuddusdur, Eksiklikten mnezzehtir. Maddeden, btn sfatlar itibariyle her trl imkn aibesinden beridir. Dolaysyla, sfatlarndan hibiri bilkuvve ve sadece bir vakitte var olamaz. Selamdr, Selamet verendir, acizlik gibi noksanlklardan beridir, mminlere yaknlk halini oluturandr. Mmindir, emniyete kavuturandr, zerlerine huzur ve sekine indirmek suretiyle yakin ehline gven verendir. Muheymindir, gzetleyip koruyandr, emniyete kavuturduu kimseleri emniyet hali zere her trl korkudan emin klp koruyandr. Azzdir, stndr, kuvvetlidir. Her eye ve herkese galip gelir; asla malup edilmez. Cebbardr, istediini zorla yaptrandr, herkesi istediini yapmaya mecbur klar. Mtekebbirdir. Byklkte ei olmayandr, bir bakasnn ulaamayaca, varlkta hibir eyin yaknna varamayaca her eyi akn varlktr. Allah, mriklerin ortak kotuklar eylerden mnezzeh olan Subhandr. Allah, mrik olan kimselerin ortak kotuklar her eyden mnezzehtir. mriklerin, isimlerinden ve sfatlarndan zahir olmasn dilediini mazharlarda gstermeye g yetiren yaratcdan baka olarak varlk atfedip ispat ettikleri eylerden mnezzehtir. 24- O, Halk, Bari, Musavvir olan Allah dr ki; en gzel isimler (esmaul husna Onundur. Semavatta ve Arzda ne varsa Onu tesbih eder, O, Azizdir, Hakiymdir. O, Halk, takdir ederek, yaratan, var edendir, Bari, varlklar zatnn aynnda farkl heyetlerle ayran, bazsn bazsndan farkl klandr. Musavvir ekil verendir, sonsuz manalarn, tafsilatlarn suretlerine sfatlarnn mazharlar eklini verendir. Onundur u en gzel isimler mahlukat suretlerinde zahir olan, ekil veren, esiz var edilen varlklarn iinde batn olan, gaybe dahil bulunan en gzel isimler (esmalar) Onundur. Ki zat isimlerinin ve sfatlarnn lisannda tenzih edilsin. Semavatta ve Arzda ne varsa Onu tesbih eder Allah, dorusunu herkesten daha iyi bilir. O, Azizdir, Hakiymdir.

MMTEHNE SURES 1287

MMTEHNE SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Ey iman edenler! Benim de dmanm, sizin de dmannz dostlar edinmeyin. Onlar, size Hakkdan geleni inkar etmilerdir ve Rasul ve sizi Rabbiniz olan Allaha iman ediyorsunuz diye karyorlar ki siz onlara gizli muhabbet besleyerek tevik ediyorsunuz. Eer sizler benim yolumda, rzam urunda cihat iin ktnzsa ki, onlara sevginizi gizliyorsunuz Halbuki ben, sizin gizlediklerinizi de, akladklarnz da bilirim. Sizden kim bunu yaparsa, artk hak yolun ortasndan sapm olur. Allahn dman, Allaha verdii sze, Allahn ahdine muhalefet eden, kalbini Onun tarafndan eviren kimsedir. Bu kimse bakasn sevmek suretiyle zorunlu olarak da mriktir. Ayn zamanda Allahtan bakasn olumsuzlayan btn muvahhitlerin de dmandr. nk muvahhit ve mrikin her biri o esnada ayr bir tepede durur. Bu yzden benim de dmanm, sizin de dmannz buyurmutur. Ayrca gizli muhabbet besleyerek ifadesiyle de aralarndaki dostluun arazi olduuna iaret etmitir. Sonra aralarnda zati uyumun, uyum ve hemcinsliin bulunma ihtimalini her adan olumsuzlayarak bu dostluun zati olmasnn imknsz olduunu yle aklamtr: Onlarinkr etmilerdir Ardndan byle bir dostluun ancak hemcinslik ve irke meyletme halinde gerekleebileceine iaret etmitir. Eer byle bir dostluk gerekleirse, bu demektir ki mutlaka hemcinslik ve irke meyil mevcuttur. Buna da Sizden kim bunu yaparsa hak yolun ortasndan doru yoldan srat- mustakiymden sapm olur. ifadesiyle iaret etmitir. Yani vahdet yolundan kar.

1288 TEFSR- KEBR / TEVLT

Sonra arzi dostluu tahkik ehlinin tercih etmesinin caiz olmadn beyan etmitir. nk, arzi dostluu gerektiren ey fani eylerdir ve bunlarn yarar ancak dnyada devam eder. Akll bir kimsenin fani olan deil kalc yani baki eyleri semesi gerekir. 2- Eer onlar sizi yakalarsa size dman kesilirler, sizlere ellerini ve dillerini ktlkle uzatrlar ve kfretmenizi ok arzu ederler. 3- Ne yaknlarnz ve ocuklarnz size asla fayda vermezler. Kyamet gn aranz ayrr. Allah yaptklarnza Basirdir. 4- Sizin iin brahim ve beraberindekilerde gzel bir rnek vardr. O vakit kavimlerine: Muhakkak biz sizin Allahtan baka kulluk yaptklarnzdan beriyiz. Sizi inkr ediyoruz. Sizinle bizim aramzda ebediyen dmanlk ve kin olutu Allaha Onun Tekliine iman edinceye kadar. Ancak brahimin babasna: And olsun senin iin mafiret dileyeceim ancak sana Allahdan hibir eye gcm yetmez demesi mstesna. Ve: Ey Rabbimiz! Ancak sana dayandk, sana yneldik ve dn de ancak sanadr 5- Ey Rabbimiz, bizi inkar edenler iin deneme konusu klma. Bize mafiret eyle Rabbimiz! Muhakkak sen Azzsin, Hakmsin. 6- And olsun onlarda sizin iin, Allah ve ahret gnn umanlar iin gzel bir rnek vardr. Kim yz evirirse bilsin ki O Allah andir, Hamddir. Yaknlarnz ve ocuklarnz size fayda vermezler yani yararlanmak iin gerek dmann dostluunu tercih edenlerinize bu dostluun bir yarar olmaz. nk kk kyamet sizi ebedi olarak birbirinizden ayrr. Bunun nedeni de lmden sonra aranzda srecek hakiki bir ban bulunmamasdr. Kyamet gnaranz ayrr. sznn anlam budur. Yani Allah, kyamet gn sizinle yaknlarnz ve ocuklarnz ayrr. Nitekim, yle buyurmutur: te o gn kii kardeinden, annesinden, babasndan, einden ve ocuklarndan kaar. (Abese, 34) Ardndan, yce Allah daha nce gelmi gemi hakiki muvahhit brahim (a.s) ve ashabn rnek almak suretiyle tevhit yolunu onlara retiyor: And olsun, senin iin mafiret dileyeceim. Yani senin iin, sfatlarnn ve kt amellerinin lahi nurla silinmesini dileyeceim. Hibir eyegcm

MMTEHNE SURES 1289

yetmez. Talep etmekten baka. Ama bunun var olmasna gelince, o, Allahn dilemesine ve inayetine baldr. Nitekim, yce Allah yle buyurmutur: Sen sevdiini hidayete erdiremezsin; bilakis, Allah dilediine hidayet verir. (Kasas, 56) Rabbimiz! Ancak sana dayandk. Senin fiillerini mahede ederek kendi fiillerimizden syrlmak suretiyle sana dayandk. Sana yneldik senin sfatlarn bilip gzlemleyerek kendi sfatlarmz sildik. Dn de ancak sanadr. Zatlarmzn ve varlklarmzn senin zatnda fena bulmasyla dnmz sanadr ve bu, eksiksiz, tam tevhittir. Rabbimiz! Bizi, inkr edenler iin deneme konusu klma. Biz onlardan korkmuyoruz, onlarn bir etkisinin ve varlnn olduunu dnmyoruz; ama biz senin azabndan affna snyoruz ki, bizi onlar araclyla cezalandrma, ilediimiz ktlklerden ve sfatlarmzn zuhur etmesinden dolay bizi onlarn eliyle snavdan geirme. Bize mafiret eyle bizleri bala, arlklarmzn gnahlarn afv ederek bala, ceza verme. Rabbimiz! Muhakkak sen Azzsin.. Yegne galip, ancak sensin. Bizi onlar araclyla cezalandrma ve onlarn basksn zerimizden kaldrma, onlar ezip kahretme gcne sahipsin. Hakmsin. Hikmet sahibi, sensin. Allah iki eyden birini ancak hikmet gerei yapar ve seer. Ardndan, brahim ve ashabn rnek almann zorunluluu bir kez daha vurgulanyor. mit ve kemal beklentisi makamnda tevhidin banda olanlar iin And olsun onlarda sizin iin, Allah ve ahret gnn umanlar iin gzel bir rnek vardr. brahimin rneklii bir kez daha dile getiriliyorKim yz evirirse bilsin ki O Allah andir, Hamddir. 7- Olur ki Allah sizinle dman olduklarnz arasnda yaknda bir dostluk meydana getirir. Allah Kadrdir, Allah afurdur, Rahmdir. 8- Allah, din hususunda sizinle savamam ve sizi yurtlarnzdan karmam kimselere iyilik etmenizi onlara adaletli davranmanz yasak etmez. Muhakkak Allah adaletli olanlar (muksitleri) sever. 9- Allah sizi ancak din hususunda sizinle savaan, sizi yurtlarnzdan karan ve karlmanza yardm eden kimselerle dost edinmenizi size yasak eder. Kim onlarla dost olursa ite onlar zalimlerin kendileridir.

1290 TEFSR- KEBR / TEVLT

10- Ey iman edenler! Size mmin kadnlardan muhacir olarak gelirlerse onlar imtihan edin. Allah onlarn imanlarn pekala bilir. Onlarn mmin olduklarn anlarsanz onlar kfirlere tekrar vermeyin. Onlar kfirlere hell deildir, kfirler de onlara hell deildir. Ve sarf ettikleri mehirleri onlara verin. O kadnlar mehirlerini verdiiniz zaman kendinize nikah etmenizde gnah yoktur. Kfir olan kadnlar nikahnz altnda tutmayn, ancak onlara verdiiniz mehirleri isteyin Kfirler de sarf ettikleri mehirleri istesinler. te Allahn hkm budur. Aranzda O hkm veriyor. Allah her eyi bilen (Alm)dir, hikmet sahibi (Hakm)dir. 11- Eer sizin elerinizden biri kfirlere kaarsa siz de sava ganimeti almsanz eleri gitmi olanlara sarf ettikleri mehir kadar verin. Allaha iman etmi mminlerdenseniz O, Allahdan ittika edin! 12- Ey Hatemunneb ! Mmin kadnlar Allaha hibir eyi ortak komamak, hrszlk yapmamak, zina etmemek, evlatlarn ldrmemek, elleri ile ayaklar arasnda bir bhtan uydurup getirmemek, iyilik konusunda sana isyan etmemek zere sana biat etmeye gelirler ise biatlerini kabul et. Onlar iin Allahtan mafiret dile. Muhakkak Allah, afurdur, Rahmdir. 13- Ey iman edenler! Allahn gadab ettii bir kavimle dost olmayn! Onlar, onlar ahretten mitlerini kesmilerdir, kabir ehli olan kfirlerin meyus olmalar gibi yese dmlerdir. Olur ki Allah sizinle dman olduklarnz arasnda yaknda bir dostluk meydana getirir. dmanl gerektiren kfr ortadan kaldrmak suretiyle aranzda dostluk oluturur. nk perdelenmilik ftri bir durum deildir; bilakis iman asli ftratn gereidir ve sevgiyi oluturur. Kfr tabiat rtleri altnda yaamaktan ve tabiata dalmaktan dolay perdelenmilikten kaynaklanr. Allah, Kadirdir bu perdeyi kaldrma gcne, kudrete sahiptir . Perde kalknca zati tevhit nuru sayesinde ve imani kardelik gerei olarak hakiki sevgi zuhur eder. Allah afurdur ok balayandr, sfatlarnn nuru araclyla karanlk ve perdeleyici heyetleri rter. Rahmdir ok esirgeyendir, eksiklik ehline merhamet eder, kemalini bahederek eksiini kapatr. nk phesiz Allah, adaletli olanlar sever. Adalet sevginin, sevgi de vahdetin glgesidir. Bu yzden adalet bir mazharda zuhur ettiinde mutlaka nce Allahn sevgisi oraya taalluk etmitir. nk zat olmaynca glge de olmaz. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

SAFF SURES 1291

SAFF SURES
BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Semavatta ve Arzda ne varsa Allah tesbih etmitir. O Azzdir, Hakmdir. 2- Ey iman edenler! Yapmayacanz eyleri niin sylyorsunuz? 3- Yapmayacanz eyleri sylemeniz, Allah indinde byk bir nefret olmutur. Ey iman edenler! Yapmayacanz eyleri niin sylyorsunuz? Hakiki imann ayrlmaz gereklerinden biri doru szllk ve kararnda sebat etmektir. Ftratn saf olmas ve varolmann aibelerinden beri olmas doruluu ve kararda sebat kanlmaz klar. Yapmayacanz eyleri niin sylyorsunuz? ifadesiyle yalan sylemenin ve sznden dnmenin kastedilmi olmas muhtemeldir. Dolaysyla, iman iddiasnda bulunan bir kimsenin, imann hkm gerei bu iki zellikten uzak durmas zorunludur. Aksi takdirde, imannn hakiktinden sz edilemez. Bu yzden, yce Allah yle buyurmutur: Yapmayacanz eyleri sylemeniz, Allah katnda byk bir nefretle karlanr. nk yalan sylemek, imann kemali yle dursun, ilk aamalarndan biri olan yiitlie dahi aykrdr. Asli iman, ilk ftrata ve dosdoru (kayyim) dine dnmekten ibarettir. Bu da btn trleriyle erdemlere sahip olmay gerektirir ve bunlarn en aa derecesi de yiitlii gerektiren iffettir, yzszlk etmemektir. Yalancnn da kiilii, yiitlii olmayaca iin hakiki iman da olmaz. Yalancnn kiilii, yiitlii olmaz dedik, nk konuma, muhataba lafzla delalet edilen anlam bildirmekten ibarettir. nsan baka canllardan ayran zellii konumadr. Eer verilen haber gerekle rtmezse konumann anlam ve faydas gereklememi, dolaysyla bu konumay yapan kii de insanlktan km olur. nk olmayan eyin olduuna inanmak gibi gerekle rtmeyen bir eyi ifade etmitir. Bylece eytanln alanna girmitir. Bu yzden, istidadn bouna zayi ettii, istidadnn kart olan zellikleri edindii iin Allah katnda byk bir nefreti, gadab hak etmitir. Ayn durum, sznde durmamak iin de geerlidir. nk sznde durmamak yalana yakn bir zelliktir. te yandan alnan kararn

1292 TEFSR- KEBR / TEVLT

doruluu ve bu kararda sebat etmek cesaretin ayrlmaz bir parasdr. Cesaret ise ftratn bozulmam halinin en ayrlmaz erdemlerinde ve ilk derecelerinden biridir. Bu zellik yok olunca, melzumu yok olduu iin asli iman da yok olur. Bu durumda da lahi nefret, gadab kanlmaz olur. 4- Muhakkak ki Allah kendi yolunda kenetlenmi bir bina gibi saf olarak arpanlar sever. Allah, kendi yolundasaf balayarak savaanlar sever. Allah yolunda can feda etmek, ancak nefsin samimi olarak Allah sevmesiyle mmkndr. nk kii, Allahn dnda her neyi ve kimi seviyorsa nefsi iin sever. Dolaysyla irkin ve Allaha ortak koulan dzmece tanrlar sevmenin temeli nefse duyulan sevgidir. Ama nefsini feda ettii zaman, artk o nefsini seven biri deildir. Nefsi sevmeyince zorunlu olarak dnyada herhangi bir eyi de sevmez. Artk o, nefsini Allah iin ve Allah yolunda feda eden kimsedir, nefsi iin deil. Nitekim yle denmitir: Dnya iin dnyay terk etti. Byle bir kimsenin kalbinde Allah sevgisi her eyin sevgisine ar basar. Bylece haklarnda man edenlerin Allah'a olan sevgileri ise (onlarnkinden) ok daha fazladr. (Bakara, 165) buyrulan kimselerden olur. Byle olduklarna gre Allahn onlar sevmesi de kanlmaz olur. nk Allah yle buyurmutur: Allah, onlar sever, onlar da Allah severler (Maide, 54) Gerekte Allah sevmek ancak Allahtan kaynaklanr. 5- O vakit Musa kavmine dedi: Ey kavmim! Pekala biliyorsunuz ki ben size Allah Resulym. Bana niin eziyet ediyorsunuz?.... Onlar yoldan sapnca, Allah da onlarn kalplerini saptrd. Allah, fasklar topluluunu doru yola (hidayete) iletmez. 6- O vakit Meryem olu sa dedi: Ey srail oullar! Ben size Allahn Rasulym. Ben, nce ki Tevrat tasdik edici, benden sonra gelecek ismi; Ahmed bir Rasul mjdeleyicisiyim. Sonra onlara mucizelerle gelince: Bu apak bir sihirdir. Dediler. 7- O slama davet olunduu halde Allaha kar yalan uyduran kimseden daha zalim kim olabilir? Allah zalimler topluluuna hidayet vermez. 8- Azlar ile Allahn nurunu sndrmek istiyorlar. Kfirler holanmasalar da Allah nurunu tamamlayacaktr. 9- O odur, ki Rasuln tm dinler zerlerine Hak Dini hidayet zere irsal etti. sterse mrikler holanmasnlar. Onlar yoldan sapnca ar hevalarndan, tutkulu arzularndan ve dnyaya ynelik sevgilerinden dolay Hak Dini bilmelerinin gereinden sapnca Allah da kalplerini saptrd. Hidayet yolundan uzaklatrd, kemal nurundan perdeledi. nk onlar sfli

SAFF SURES 1293

cihete yneldiler, asli ftratn gerektirdii ynden baka tarafa eilim gsterdiler. Allah, fasklar topluluunu doru yola iletmez. Dosdoru din olan ftratn gerektirdii tutum ve davranlarn dna kanlar kemal nuruna iletmez. nk istidatlar yok olmu ve nuru kabul edecek kapasiteleri kalmamtr. Allaha kar yalan uydurandan daha zalim kim olabilir! dardan bir daveti, yani Neb (a.s) bu asli nurun gerei olan slama ard halde, Allahn nurunu zulmete koymu, beka sermayesini, yani ftri istidad fena pazarnda harcamtr. Allah, zalimler topluluuna hidayet etmez. Bu zellie sahip kimseleri yani Allahn nurunu z nefsini zulmete koyanlardan olanlar kemal nuruna, zatnn nuruna ve vehinin aydnlna iletmez, fasklar iin konu edilen gerekelerden dolay. 10- Ey iman edenler! Sizi ackl bir azaptan kurtaracak bir kazan yoluna delil olaym m? 11- Allaha ve Rasulne iman ederseniz, mallarnzla canlarnzla Allah yolunda cihat ederseniz, bu sizin iin daha hayrldr. Eer bunu bilirseniz. 12- O, Sizin gnahlarnz balar ve sizi altlarndan nehirler akan cennetlere ve Adn cennetlerindeki ho gzel meskenlere dahil eder. te en byk kurtulu budur. Ey iman edenler!... taklidi imanla inananlar. nk onlarn arldklar ve elem verici azaptan kurtarc zellie sahip ticaret, ancak nefislerin sfatlar ve heyetleriyle Allahn nurundan perdelenmi kimseler iin sz konusu olabilir. Allaha ve Resulne iman ederseniz inanrsanz hakiki, yakini ve delile dayal olarak iman eden ve istidlalin sahih ve yakinin kuvvetli olmasndan sonra mallarnzla ve canlarnzla Allah yolunda cihat edersiniz. Allah yolunda mal ve can feda etmek ancak yakinle olabilir. Bu sizin iin daha hayrldr. nk mal da can da sonunda yok olacaktr. Ama siz onlar baki ve stn lezzetler karlnda satarsanz, bu, sizin iin daha hayrl olacaktr. Eer bilirseniz kesin olarak bilirseniz, bu sizin iin daha iyidir. O, sizin gnahlarnz balar amellerinizin ktlklerini ve nefislerinizin karanlk heyetlerini rter. Sizicennetlerekoyar. Nefis cennetlerine koyar. nk onlar canlarn ve mallarn karln alarak feda eden tccarlard, Allah mminlerden, mallarn ve canlarn, kendilerine (verilecek) cennet karlnda satn almtr. (Tevbe, 111) ayetinin hkmnce hareket ediyorlard. Altlarndan rmaklar akan tevekkl ilimleri, fiil tevhidi, eriat ve ahlak ilimleri rmaklar akan

1294 TEFSR- KEBR / TEVLT

zemininden. Gzel meskenlere tevekkl makam, nefis menzilleri ve makamlar gibi gzel meskenlere yerletirir. te en byk kurtulu budur. Bu byklk, sz konusu cennetlerde bu makamlara kavuanlar iin geerlidir. Yoksa mutlak byklk kastedilmemitir. 13- Seveceiniz baka bir ey daha var. Allahtan yardm ve yakn bir fetihdir. Mminleri mjdele. 14- Ey iman edenler! Allahn yardmclar olun! Meryem olu sann havarilerine dedii gibi: Allaha giden yolda benim yardmclarm kimdir? Demiti. Havariler de dedi: Allah yolunun yardmclar biziz srail oullarndan bir zmre saya iman etmiti Bir zmre de inkr etmiti. Nihayet biz iman edenleri dmanlarna kar destekledik, glendirdik. Bylece stn geldiler. Seveceiniz baka bir ey daha var. Bundan daha krl ve daha stn seveceiniz bir ticaret daha var. O da Allahtan yardm dr. Allahn size sunaca melekuti destek ve nurani keiftir. Ve yakn bir fetih tir. Kalp makamna ulamak, sfat tecellilerini gzlemlemek ve rza makamna erimek eklindeki fetihtir. seveceiniz denilmesinin sebebine gelince; nk hakiki sevgi, ancak kalp makamna ulatktan sonra gerekleir. Buna ticaret adnn verilmesi de kendi sfatlarn Allahn sfatlaryla deitirmelerinden dolaydr. Havariler, kalp makamna ulamak suretiyle nefis karanlndan ve tabiat heyetlerinin karasndan kurtulan ve asli ftrat nuruyla aydnlanan, dolaysyla arnmak suretiyle hakiki zleri bembeyaz olan kimselerdir. Allaha giden yolda benim yardmclarm kimdir? Allahn sfatlarnda sluk etmek suretiyle Allahn dinine yardma ynelme hususunda kim benimle beraber hareket edecektir? Havarilerdemilerdi. saf ve arnm havariler Allah yolunun yardmclar biziz demilerdi. Onun sfatlarnn kemalatn kendi mazharlarmzda izhar etmek suretiyle Allahn yoluna yardm ederiz. Bylece Onun sfatlarnda sluk ettiler, nurlarn izhar ettiler. Nihayet, kalbi kemale ve tesir etmek suretiyle tekmil dzeyine ulatlar. Bir zmre inanmt onlara iman etmiti. Onlarla beraber olmann etkisiyle, ayrca istidatlar da kabul edecek durumda olduu iin inanmlard. Bir zmre de inkr etmiti kendi sfatlaryla perdelendikleri iin Nihayet biz inananlar, dmanlarna kar destekledik. nurani yardmla glerini pekitirdik. Bylece stn geldiler parlak delillerle, ak burhanlarla dmanlarn malup ettiler. Allah, dorusunu herkesten daha iyi bilir.

CUMA SURES 1295

CUMA SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Semavatta ne var ve arzda ne var ise hepsi Melik, Kuddus, Azz ve Hakm Allah tesbih eder. 2- O, ki mmlerin iinden kendilerinden mm bir Rasul yaratt (basetti) Onlara Onun ayetlerini okuyor, onlar temizliyor, onlara kitab ve hikmeti retiyor Halbuki daha nce ak bir sapklk iinde idiler. 3- Ve daha onlardan bakalarna ki, henz ona yetiememilerdir. O, gl ve hikmet sahibidir. 4- ite bu Allahn ltfudur, onu dilediine verir. Allah, byk ltuf sahibidir. 5- Kendilerine Tevratn emaneti yklenenleri misali sonra da onu tayamayann hali, ciltler dolusu kitap tayan merkebin haline benzer. Allahn ayetlerini yalanlayan kavmin hali ne irkindir. Allah zalim kavme hidayet vermez. 6-- De ki: Ey Yahudiler! Eer siz kendinizi baka insanlardan ayr olarak Allahn doslar sanyorsanz, eer doru sylyorsanz haydi lm isteyiniz. 7- Hayr! Onlar kendi elleri ile yaptklar yznden lm ebedi olarak temenni edemezler. Allah zalimleri ok iyi bilen(Aliym)dir. 8- De ki: Muhakkak kendisinden kam olduunuz lm, mutlak sizin banza da gelecektir. Sonra gizli ve aikar bilen Allaha dndrleceksiniz. O, size ne yapm olduunuzu haber verir.

1296 TEFSR- KEBR / TEVLT

9- Ey iman edenler! Cuma gn namaz (salt) iin arldnz vakit, hemen Allahn zikrine koun, alverii brakn. Eer bilmi olsanz, elbette bu, sizin iin daha hayrldr. Cuma gn namaza arld zaman Beeri akln sebebini alglayamad her isimlendirme, vehme bulam akln tesinde bir olgudan kaynaklanr. nk tahsis edici olmadan, tahsisin olmas imknszdr. Hece harflerinin ve haftann gnlerinin konulup belirlenmesi gibi. Daha dorusu btn dillerin konuluu da bunun gibidir. nk dnyann her blgesinde bir dil konuulmaktadr ve hi kukusuz, bu dilin ilk konuulmas lhi muvaffakiyetle olmutur. Ki sfli ve ulvi olgular cem eden zel istidat bunu gerektirmitir ve bizim bu olguyu btnyle kavramamz imknszdr. Eer bunlarn stlahi olarak tespit edildiklerini sylesek, bu takdirde bu zel konulula ilgili bir stlah belirlemeyi gerektiren bir sebebin olmas gerekir. nk haftann gnleri, dnyann varolu mddeti olan lhi gnlerin karlnda konulmulardr. Btn asrlarda insanlar arasnda, dnyann mddetinin yedi bin sene olduu gr mehur olmutur. Bu da ayn zamanda yedi gezegenin saysdr. Her bin sene de Allahn gnlerinden bir tanesine tekabl eder. nk yce Allah yle buyurmutur: Muhakkak ki, Rabbinin nezdinde bir gn sizin saymakta olduklarnzdan bin yl gibidir. (Hac, 47) Dnyann varolu mddetinin yedi olarak kaytlandrlmasna gelince; mutlak gizlilik (hafa) mddetinin tamam alt bin senedir. Zuhur (aklk) ise yedinci gnde, yani Muhammedin (s.a.v) zuhuruyla balar. Nitekim, yle buyurmutur: Ben gnderildiimde benimle kyamet arasnda orta ve iaret parman gstererek, u ikisi arasndaki kadar bir mesafe vard. Bylece mddet, Neblerin ilki olan Adem (a.s) zamanndan Mehdi (a.s) zamanna kadar yedi bin seneye tamamlanyor. Saatin, yani byk kyametin kopmasyla birlikte gerekleen tam zuhurla hafa dnemi sona erer. O srada halkn gizlenmesi, dirili, canlanma, hesap, cehennem ehli ile cehennem ehlinin ayrmas gerekleir. Allahn ar ak olarak grlr. Harisin (r.a) kendi mahedesiyle anlatt gibi. Btn bunlar ahirette gerekleecektir. Bu

CUMA SURES 1297

mddetin alt bin senesi, (semavatla) gklerle (arzlarn) yerlerin yaratld sredir. nk halk; Hakkn perdesidir. Dolaysyla (halketti) yaratt demek, gkler (semavatla) ve yerle (arzla) gizlendi, onlar izhar etti, kendisi batn oldu, demektir. Yedinci gn Cuma gndr. Cuma gn, btn sfatlarla zuhur ederek ara istifa etme gndr ve kyamet gnnn de balangcdr. Kyamet gnnn fecri, Nebmiz Hz. Muhammedin (Ona ve aline selam olsun) gnderilmesiyle birlikte domutur. Bu yzden Muhammediler Cuma ehlidirler. Cumann sahibi Hz. Muhammeddir (s.a.v) ve Neblerin sonuncusudur. Bu gne Cuma adnn verilmesinin nedeni, sm-i Azam suretinde btn sfatlarda zuhur etmenin ve btn sfatlarla zuhur etmek suretiyle ara istiva etmenin vaktidir. yle ki hafa ile zuhur arasnda bir fark olmaz. Nitekim, istiva vakti olan Cuma gn namaza tevik edilmesi, bu namazn sair gnlerde mekruh olmas bu srra dayanmaktadr. Her ey o anda topland Cem olduu iin bu zuhura cem ayn ad verilmitir. te Cuma gnne Cuma adnn verilmesi de bu anlamdan dolaydr. Yahudiler ve baka dinlerin mensuplar u hususta ittifak etmilerdir: Yce Allah gklerin (semavatn) ve yerin (arzn) yaratln yedinci gnde tamamlad. Ancak Yahudilere gre yedinci gn Cumartesidir ve mahlukatn yaratl da Pazar gn balamtr. Bunu yle tevil etmektedirler: Teklik (ahadiyet - Arapada Pazar gnne Elahad denir- zat okluun kaynadr. Eer Pazar gnn ilk gn ve yaratln balangc olarak kabul edersek Nbvvet zaman hafa (gizlilik) zaman olur. Altnc gnde zuhur balamtr. Havasta art devam ederek zuhur vaktine varr. Hafa ise gnn sonunda Mehdinin ortaya k ile son bulur. Zuhur da Cumartesi gn olan yedinci gnde tam olarak gerekleir. Yahudilerin gr esas alnrsa bu sonu kar. Bu gn, yani Cuma gn yukarda iaret ettiimiz anlama karlk olarak konulduu iin bu gnde tamam perde olan dnyevi ilerle megul olmaktan uzak durma, huzurda olma ve namazda cem olma tevik edilmitir. O gnde Allah zikretmeye koma, alverii terk etme vacip klnmtr. Ta ki nefisler huzur namaznda cem etme heyetiyle tezahr etsinler, cem huzuruna varmaya hazr olsunlar. Belki ilerinde

1298 TEFSR- KEBR / TEVLT

biri yaratl perdelerinden arnmak ve dnyevi megalelerden hali olmak suretiyle dnp hatrlamak, Allahn zikrine ve Onun yolunda sluk etmeye komak, cem huzuruna ulamak iin namazda cem etmek suretiyle kurtulua erer. Eer bilmi olsanz, elbette bu, sizin iin daha hayrldr. Bunun srrn ve hakiktini bilirseniz, bu sizin iin daha iyidir. 10- Namaz eda edilince yeryzne (arza) daln. Allahn fazlndan rzk arayn Allah ok zikir edin ki umulur ki kurtulua erersiniz. 11- Onlar bir ticaret veya elence grdkleri vakit ona doru skn ettiler ve seni hutbede ayakta braktlar. De ki: Allahn indindeki, elenceden de ticaretten de daha hayrldr. Allah rzk verenlerin en hayrlsdr. Namaz eda edilince artk daln. Dalma emri veriliyor. yeryzne (arza) Namazn tamamlanmasndan sonra ltuf istemek, hakiki namazda cem ile fena bulduktan sonra tafsile dnmeye iarettir. Cemde durmak Hak ile halktan ve zat ile sfatlardan perdelenmektir. Dolaysyla dalmak, fena sonras Hakkani varlk ile sfatlar arasnda dolamak ve Allah ile halk iinde seyretmek demektir. Allahn ltfunu istemek ise, isim ve sfat tecellilerini, nefis arz makamna dnmeyi, nefsin hazlarn hak ile eksiksiz vermeyi istemek demektir. Allah ok zikredin yani zati cem vahdetini sfat okluu suretinde hazr edin. yle ki okluk yznden vahdetten perdelenmeyesiniz. Aksi takdirde, hidayetten sonra sapm olursunuz. Hakkn ve halkn haklarn eksiksiz verme, cemi ve tafsili birlikte gzetme hususunda istikamet yolundan ayrlmayn. Umulur ki kurtulua erersiniz. Cemin konuluunun hikmeti olan en byk kurtuluu elde edersiniz. Yani, onlar Onlar bir ticaret ve elence grdkleri zaman nerde, bu anlam kavramak nerde! Bu muameleyi gsterecek adamlar deildirler! Bu anlamdan uzaklamlar, unutmular. Perdelenip elenceye dalmlar?! De ki: Allahn indindeki (yannda bulunan)daha yararldr. Eer ftratnz sizin himmetinizle bu anlam alglayacak ekilde terbiye edilmemise, o zaman Allah katndaki dier karlklar iin amel edin. nk onlar sizin yannzdaki fani eylerden daha yararldr. Tevekkl ederek rzk iini Allaha brakn. nk Allah rzk verenlerin en hayrlsdr. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

MNFKN SURES 1299

MNFKN SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Mnafklar sana geldii vakit: ahadet ederiz ki sen Allahn Rasulsn. Dediler. Allah da biliyor ki sen hakikaten Onun Rasulsn. Allah ahit, gerekten mnafklar yalanclardr. 2- Yeminlerini kalkan yaptlar, Allahn yolunda engel oldular. Gerekten onlar ne kt i yapyorlar. Mnafklar asli istidadn iman nuruna, tabii heyetlerin ve baya alkanlklarn kklemesi sonucu olumu arzi istidadn kfre doru ekmesi arasnda gidip gelen kimselerdir. Hz. Muhammedin (s.a.v) risaletine ynelik ahitliklerinin yalan olmasna gelince; risaletin anlamnn hakiktini ancak Allah ve Allah bilen, Allah bilmekle de Allahn Rasuln bilen, ilimde derinlemi kimseler bilir. nk Rasul bilmek, ancak Allah bildikten sonra mmkn olabilir. Allah bilme orannda Rasul bilme gerekleir. Dolaysyla, Rasul gerek manada bilmek kendi ilimlerinden syrlp Allah ilmi ile alim olan kimselerin iidir. Mnafklar ise; zatlar ve sfatlaryla Allahtan perdelenen kimselerdir. Bedensel rtlerle ve zulmani heyetlerle istidatlarnn nurunu sndrmlerdir. Byle olunca, Rasulullah bilmeleri mmkn mdr ki Onun risaletine ahitlik etsinler?! 3- Bu sebebi, onlar iman ettiler sonra kfir oldular. Bu yzden, kalpleri mhrlenmitir. Artk onlar hi anlamazlar. Bunun sebebi Allaha inanmalar ftratlarndan ve istidatlarndan geriye kalan nur orannda Allah inandktan sonra kfir oldular. inkr etmeleridir. Yani bu nuru rezillik perdeleriyle ve sfatlarnn sfatlaryla rtp sndrdler. Bu yzden, kalpleri mhrlenmitir heyetlerin kklemesi, kazandklar amellerin tortularnn katmerlemesi yznden kalpleri mhrlenmitir. Artk rablerinde tamamen perdelenmilerdir. Artk onlar hi anlamazlar. Risaletin anlamn, tevhid ilmini ve dini kavrayamazlar.

1300 TEFSR- KEBR / TEVLT

4- Onlar grdn zaman kalplar houna gider. Eer konuurlarsa szlerini dinlersin. Onlar, sanki duvara dayanm ktklerdir.. Her grlty kendi aleyhlerine sanrlar. Dman onlardr, onlardan sakn. Allah, onlar kahretsin Nasl bu hale geliyorlar? Onlar grdn zaman kalplar houna gider ekillerinin uyumu, grnmlerinin gzellii, konumalarnn akcl, yzlerinin parlakl ve yakkllklar feraset asndan istidatlarnn varlna delalet eder, ftratlarnn nurunun bir lde aydnlk satn gsterir. Bu yzden, Rasulullah (s.a.v) szlerini dinlemi, konumalarna kulak vermitir. nk parlaklk ve gzel grnm ancak ftratn asli olarak saflndan kaynaklanabilir. Ama tortularn kalplerinin zerini kapladn, istidatlarnn nurunu sndrdn, arzi bedensel heyetlerin asli zelliklerini iptal ettiini grnce, onlardan yana mitsizlie kaplm ve hallerine arp kalmtr ve aknln yle ifade etmitir: Nasl bu hale geliyorlar? nasl oluyor da nurdan karanla, Haktan batla yneliyorlar. Rivayet edilir ki Hukemadan biri, bir gn gzel yzl bir delikanl grr, onun zeki olduunu sand iin konuturur ve snar, ama azndan anlaml bir sz alamaz. Bunun zerine yle der: Ne gzel ev! Lakin iinde yaayan yok! te Onlar sanki duvara dayanm ktklerdir. ifadesinin anlam budur. Yani, onlar ruhsuz bedenlerdir, ne bir fayda verirler, ne de rn. Tpk kuruyan, bymelerini salayan ruh, hayat kayna ayrld iin duvara dayandrlan ktkler gibi. Mnafklar da, hakiki hayat istidadnn ve insani ruhun yok olmas asndan bu duvarlara dayandrlan kuru ktkler mesabesindedirler. Her grlty kendi aleyhlerine sanrlar. Dman onlardr Cesaret, yakinden kaynaklanr, yakin ise ftrat nurundan ve kalbin saflndan doar. Onlar ise nefis sfatlar karanlna dalmlar, lezzet ve ehvetlerle perdelenmilerdir, ek ve phe ehlidirler. Bu yzden, arlkl zellikleri korkaklk ve zayflktr. Dolaysyla onlardan sakn, nk istidatlar iptal olmu, senin nurunla hidayete eremezler, seninle arkadalk etmek onlar zerinde etkili olmaz. 5- Onlara: Gelin Allah Rasul sizin iin mafiret dilesin. Denildii vakit, balarn evirirler, byklk taslarlar ve sen onlarn uzaklatklarn grrsn.

MNFKN SURES 1301

6- Onlar iin mafiret dilesen de birdir, onlar iin mafiret dilemesen de birdir. Allah, onlar kesinlikle balamayacaktr. Muhakkak Allah, fask kavmi hidayete erdirmez. Balarn evirirler nk zulmani ilere almlar, hayvani ve vahi gelimeyi ve kemali yol edinmiler, bu yzden nura snmazlar, ona zlem duymazlar. nsani kemalatla ilgilenmezler. Zati suretleri tersyz olduu iin. Sen onlarnuzaklatklarn grrsn. yz evirirler. nk sfli cihete ve dnyevi gzelliklere kaplmlardr. Tabiatlarnda ulvi cihete ve uhrevi anlamlara ynelik bir eilim kalmamtr. Byklk taslarlar eytanlk zellii baskn geldii, vehmi gcn istilasna uradklar, benlikle perdelendikleri ve hayr zellikleri eksik olduu iin byklenirler. Allah onlar kesinlikle balamayacaktr. Zulmani heyetler ilerinde kkletii, istidatlarnn hidayeti kabul etme yetenei ortadan kalkt iin. nk yoldan kmlardr, dosdoru ftrat dininden uzaklamlardr. 7- Onlar, Allahn Rasulnn yannda bulunanlar iin hibir ey harcamayn ki dalp gitsinler, diyenlerdir Gklerin (semavatn) ve yerin (arzn) hazineleri Allahndr. Lakin mnafklar anlamazlar. 8- Onlar diyorlar: Eer Medineye bir dnersek mutlaka gl ve erefli olan, zillete deni karacak. zzet (g), Allahn ve Rasulnn ve Mminlerindir. Lakin mnafklar bilmezler. Onlar, Allahn Rasulnn yannda bulunanlar iin hibir ey harcamayn ki dalp gitsinler, diyenlerdir bunu sylemelerinin nedeni, kendi fiilleriyle perdelenip Allahn fiillerini grmemeleri, sahip olduklar eylerle perdelenip Allahn hazinelerindeki nimetleri mahede etmemeleridir. Cahil olduklar iin de yaptklar infaklarn kendilerinden olduunu vehmediyorlar. Ayn ekilde kendilerinde bir izzet ve kudret de vehmediyorlar. nk kendi sfatlarn ne kararak Allahn sfatlarndan perdelenmi kimselerdir. Bu yzden stn olan, zayf olan oradan mutlaka karacaktr. demilerdir. Semavatn ve arzn hazinelerinin Allahn.. olduunu anlamazlar. zzet, kuvvet ve kudretin tmyle Allahn zatnn nurlar, zatndan ayrlmaz sfatlar olduunun, Ona yaklama, Onda fena bulma ve Onun sfatlarnda mahvolma orannda zatn nurlarnn ve sfatlarnn insanlk mazharndan zuhur ettiinin farknda deildirler. Allaha Rasulullahtan (s.a.v) daha

1302 TEFSR- KEBR / TEVLT

yakn kimse yoktur. Sonra muhakkik ve yakin sahibi mminler gelir. Btn mahlukat iinde Rasulullahtan (s.a.v) daha izzetli kimse yoktur, izzet bakmndan onu mminler takip eder. fakat, mnafklar bunu bilmezler. Perdelenmilikleri, iddetli kukular yznden. Nitekim, bu sz syleyen kimsenin kendi canndan biri (olu), onu Medineden karm, hapsetmi, btn izzetin Allaha, Rasulullaha ve mminlere ait olduunu ikrar edinceye kadar ehre girmesine iin vermemitir. Rivayete gre bu z syleyen kii Abdullah b. beydir. Medineye dndkleri zaman olu, klcn syrm ve babasnn ehre girmesine engel olmutur. Rasulullah (s.a.v) izin verinceye kadar onu ehrin dnda tutmutur. Bylece, btn izzet ve erefin Allaha, Resulullaha ve mminlere ait olduunu gzleriyle grmesini salamtr. 9- Ey iman edenler! Mallarnz ve ocuklarnz sizi Allah anmaktan alkoymasn Kim bunu byle yaparsa ite bunlar hsrana urayanlarn kendisidir. 10- Size verdiimiz rzktan harcayn sizden birinize lm gelmeden nce. Ey Rabbim! Beni yakn bir zamana kadar geciktirsen de, sadaka versem ve Salihlerden olsam. Demezden nce. 11- Allah asla hibir nefsin ecelini geciktirmez. Allah btn yaptklarnzdan haberdardr. Ey iman edenler! Mallarnz ve ocuklarnz sizi Allah anmaktan alkoymasn. Eer iman iddianzda doru iseniz nk iman meselesi, Allah sevgisinin her eyin sevgisine ar basmasn gerektirir. Sakn ocuklarnza ve dnyaya ve dnya malna iddetli ballnzdan kaynaklanan sevginiz kalplerinizde Allah sevgisine galip gelmesin. Aksi takdirde, Allahtan perdelenirsiniz de atee srklenirsiniz. Dolaysyla, ftri istidat nurunu kaybedersiniz. Kald ki bu balanp sevgi gsterdiiniz eyler de abucak tkenirler. Size verdiimiz rzktan infak edin O halde salkl olduunuz ve ihtiyacnzn da olduu zamanlarda mallar infak ederek onlardan arnn. Byle yaparsanz bu, nefislerinizde bir fazilete ve nefisler iin nurani bir heyete dnr.

MNFKN SURES 1303

nk infak, cmertlik melekesinden ve nefsin arnma heyetinden kaynakland zaman fayda verir. Sizden birinize lm gelmeden nce Ama lm deinde iken artk mal varisindir, kendisinin deil. Bu srada mal infak etmesinin bir faydas olmaz. Artk onun iin hasretten, derin bir pimanlktan ve cahil olduu iin de ecelinin ertelenmesini istemekten baka bir ey yoktur. Eer o kimse iman iddiasnda doru olsayd, ahirete kesin iman etseydi, lmn kanlmaz olduuna yakin ederdi. lmn, vakti Allah tarafndan bir hikmete mebni olarak belirlenen ve vakti gelince de gereklemesi kanlmaz olan bir kader olduunu, lm ertelemenin mmkn olmadn bilirdi. Allahhaberdardr. amellerinizden ve niyetlerinizden. lm vaktinde infak etmenin, ecelin ertelenmesini temenni etmenin, lmn ertelenmesi durumunda sadaka verme ve salih ameller ileme szn vermenin bir faydas yoktur. nk Allah btn bunlarn cmertlik melekesinden, dnya malndan arnma isteinden, temizlikten kaynaklanmadn bilir. Bilakis, btn bunlar lm anna ertelemelerinin ileri dzeyde cimrilikten ve mal sevgisinden ileri gelmektedir. Sanki bu mallar kendisiyle beraber gtreceini sanyordu. Allah, bu temenni ve szn btnyle yalan olduunu, dnya sevgisinden kaynaklandn bilir. nk doru sylemeye, tasadduk etmeye ve nefsi slah etmeye aykr heyetler ve dnya meyli ilerinde kklemitir. Nitekim, yce Allah yle buyurmutur: Eer (dnyaya) geri gnderilseler yine kendilerine yasak edilen eylere dneceklerdir. Zira onlar gerekten yalancdrlar. (Enam, 28) Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

1304 TEFSR- KEBR / TEVLT

TEBN SURES 1305

TEBN SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Semavatda ne var arzda ne varsa hepsi Allah tesbih eder. Mlk Onundur. Hamd Onundur. O, her eye kdirdir. 2- O, sizi yaratandr. Sizden kiminiz kfir oldu, kiminiz mmin. Allah yaptklarnz kemali ile gren (Basir)dir. 3- Semavat ve arz Hakk olarak yaratt, size suret verdi ve suretinizi ok gzel yapt.. Ve dnnz Onadr. 4- Semavatta ve arzda olan her eyi bilir. Gizlediiniz ve ak olarak yaptklarnz da bilir. Allah sadrlardakine de Alimdir. 5- Bundan nce kfirlerin haberi size gelmedi mi? Onlar yaptklar ilerin vabalini tattlar. Ve onlar iin elim azap da vardr. 6- Bu undandr; onlara Rasulleri kendilerine mucizelerle geliyorlard, onlar ise: Bizi bir beer mi yola getirecek? diyorlard. Bylece kafir oldular ve yz evirdiler. Allah onlardan mstanidir. Allah Gandir, Hamiddir.. 7- O kafirler bas edilmeyeceklerini (diriltilmeyeceklerinimi) sand.. De ki: Hayr! Mutlaka, Rabbim hakk iin bas edileceksiniz (diriltileceksiniz). Sonra yaptklarnz size haber verilecek. Bu Allaha gre ok kolaydr. 8- Allaha, Onun Rasullerine ve indirdiimiz nura iman edin. Allah btn yaptklarnza haberdardr. Bir beer mi bizi doru yola gtrecekmi? dediler. nk nefislerinin sfatlaryla perdelenmilerdir. Bu yzden, Rasuln kendilerinden bu nur sayesinde hibir lye smayacak kadar stn olduunu fark edemediler. Onda sadece beer olma vasfn grdler ve yol gstericiliini inkr ettiler. nk bir arif, bildii eyi (marufu) ancak iindeki anlam araclyla bilir. Dolaysyla kemal nuru da ancak ftrat nuruyla bulunur. Kemali bilmenin yolu da bir kmilden geer.

1306 TEFSR- KEBR / TEVLT

Bu yzden, Allah Allahtan bakas bilemez. denilmitir. Bir eyi arayan kimse, aradn bir ekilde buluyorsa, bu, arad eye bir ekilde tevecch etmesiyle gereklemitir. Yine bir eyi tasdik eden kimse de, bu eyi tasdik etmesini salayan anlam bulduu iin onu tasdik etmitir. Yani ona dair bir anlam kendi nefsinde mevcuttur. lerinde ftri nurdan hibir ey bulunmad iin Onun kemalini bilemediler, bu yzden inkr ettiler. Haktan bir ey bilmedikleri iin de ilerinde Hakk aramak gibi bir duygu uyanmamtr. Bu yzden birinin onlara yol gstermesi gerekiyordu. Ama onlar bu yol gstericiyi de inkr ettiler. nkr ettiler mutlak olarak inkra saptlar. Yani Haktan, dinden ve Rasulnden tamamen perdelendiler. Aklla idrak edilen maddi eylerden aldklar hazlara yneldiler. Allah, Ganidir Allah da hibir eye muhta olmadn gsterdi, kemaliyle her eyden mstani olduunu ortaya koydu. Onlar bilseler de bilmeseler de Allah kemalini bulmu ve zatn mahede etmitir. Allah Ganidir zat itibariyle onlarn iman etmelerine ihtiya duymaz. Herhangi bir kemali onlara veya onlarn bu kemalat bilmesine bal deildir. Hamde layktr. Varlk zerreleri, zellikler evliyalar mazharnda zahir olan kemalatyla bizzat kmildir. Bu kemalat inkr edenlerde zuhur etmese de, yani onlar grmeseler de perdelendikleri iin bu kemalatla hamd etmeseler de, O, kendilerine zg kemalatlaryla btn varlklar tarafndan hamd edilmektedir. 9- Toplama gn ki, o gn sizi bir araya toplayacak. te bu aldanmalarn zahir olma gndr. Kim Allaha iman eder, salih amel ilerse; Allah onun gnahlarn rter, onu altndan nehirler akan cennetlere koyar orada ebedi olarak kalrlar. te bu en byk kurtulutur. te o gn aldanmalarn gndr aldanma yani zarar grme dnyevi eylerde olmaz. nk bunlar fani, abuk tkenen, fena bulmalar kanlmaz olan eylerdir. Hi kimseye onlardan bir ey kalmaz. Eer bunlardan bir ey elden kmsa veya bir kimse herhangi bir eyi karmsa, bu ey hayat dahi olsa, geip gitmesi, ortadan kalkmas zorunlu olduu iin kamtr veya karlmtr. Dolaysyla, ortada bir zarar bir aldanma yoktur. Gerek anlamda bir hayflanmaya da gerek yoktur. Zarar ve aldanma, elden kmamas durumunda baki kalacak, kiinin sonsuza kadar yararlanaca bir eyle ilgili olarak sz

TEBN SURES 1307

konusu olabilir. Bu da istidat meneli kemal nurudur. te bu balamda, kurtulu ve baar ticaretinde kr ve sermaye zayi olduu iin hasret ve zarar burada geerlidir. Nitekim, yce Allah yle buyurmutur: Ancak onlarn bu ticareti kazanl olmam ve kendileri de doru yola girememilerdir. (Bakara, 16) u halde, istidadn ve ftratnn nurunu zayi eden kimse mutlak olarak aldanmtr, zarar etmitir. I alnp karanlklar iinde kalan kimse gibi. Ftratnn nuru yerinde duran, ama istidadnn gerektirdii layk kemali kazanamayan veya bir ksmn kazanp da tamamna eremeyen kimse, tam ve kmil kimseye gre aldanmtr, zarar etmitir. Sanki bu kmil kimse makamna ve amacna ulama baarsn gstermi de dieri eksiklii iinde akn kalakalmtr. Kim Allaha iman ederse gereince inanrsa istidadnn nurunun gerei olarak iman ederse, yararl i yaparsa yani imannn gerei salih ameller ilerse ki amel ancak gr ve nazar orannda gerekleir Allah onun ktlklerini rter ilerken Allahtan korktuu ktlklerini gizler onucennetlere sokar amellerinin derecelerine uygun cennete yerletirir. Eer taklidi olarak iman etmi, gnahlardan uzak durup salih ameller ilemise, gnahlar ve ktlkleri rtlr ve amelinin ve takvasnn derecesine uygun olarak nefis cennetine sokulur. ayet muhakkik olarak iman etmi, kendi sfatlarndan saknm, Allahn sfatlarnda ve rzasnda sluk etmek suretiyle amel etmise, Allah onun nefsinin sfatlarnn ktlklerini rter ve onu amel ve makam derecelerine uygun olarak kalp cennetlerine yerletirir. Eer ayni olarak iman etmi ve mahede eklinde amel etmise, kendi varl hususunda Allahtan saknmsa, Allah, kalbinin varlk ve sfatlar gnahn silerek onu ruh cennetlerine yerletirir. Eer hakiki bir imanla inanm ve benliinden saknarak fenasn grmse, Allah, onun varlk kalnts gnahlarn, benliin zuhur nedeniyle gerekleen telvini rterek onu adn cennetlerine yerletirir. 10- Kfredenler ve ayetlerimizi yalanlayanlar yok mu, onlar cehennem ashabdrlar. Orada ebedi olarak kalacaklardr. Ne kt bir dn yeri!

1308 TEFSR- KEBR / TEVLT

11- Allahn izni olmakszn hibir musibet isabet etmez. Kim Allaha iman ederse, Allah onun kalbini doru yola gtrr. Allah her eyi bilen(Alm)dir. Kfredenler mminler ve mertebeleri karsnda perdelenenlere gelince, ite onlar perdelendikleri tabakann ateinin ehli olup onunla azap ekerler. Hibir musibet isabet etmez bu trden perdeleyici musibetler ve dier afetler Allahn izni olmakszn gereklemez. Yani hikmeti uyarnca, takdirine ve dilemesine gre gerekleirler. Kim Allaha inanrsa yukarda iaret edilen trlerinden biri ile iman ederse Allah onun kalbini doruya gtrr. mannn gerektirdii amele iletir. Ta ki inand matlubunun kemalini buluncaya ve nazarnn mahalline ulancaya kadar. Allah her eyi bilendir. Dolaysyla, imanlarnzn mertebelerini, kalplerinizin srlarn, amellerinizin hallerini, afetlerini ve afetlerden beri olularn bilir. 12- Allaha itaat edin, Rasule de itaat edin. Eer yz evirirseniz, Rasulmze den ancak ak bir teblidir. 13- Allahtan baka ilah yoktur. Mminler ancak Allaha tevekkl etsinler. Allaha itaat edin, Resule de itaat edin Allah ve Rasul tanmanz, bilmeniz orannda itaat edin. Eer kemalden geri kal ve hsrana ve noksanla uray gerekleirse, bunun nedeni, amellerin eksiklii, admlarn zayfldr, nazarn, grn olmay deil. 14- Ey iman edenler! phesiz eleriniz ve ocuklarnz size dmandrlar, onlardan saknn. Ama affederseniz, kusurlarna bakmazsanz ve kusurlarn rterseniz phesiz Allah ok balayan (afurdur), merhamet sahibi(Rahiym)dir. Eleriniz ve ocuklarnz bunlarn bazlar phesiz size dmandr. nk siz onlarla perdelenirsiniz, onlara duyduunuz sevgi ve iddetli alaka yznden onlarn yannda durursunuz. Bylece onlar sevgi noktasnda Allaha ortak koarsnz, iki tarafa ynelik sevgiyi eit tutmak suretiyle. Onlar Allaha tercih etmekle de onlar Allahtan baka tanrlar edinmi olursunuz. Onlardan saknn Nefsinizi onlar sevmekten, onlara iddetle balanmaktan ve onlarla perdelenmekten sakndrn. Eer onlar bunu sizden isterlerse, yani, her eyde, sevgi ve

TEBN SURES 1309

benzeri hususlarda haklarn Allahn hukukuna tercih etmenizi isterlerse, onlar cezalandrn. Ama affederseniz mdara ederseniz kusurlarna bakmazsanz sularn arballkla karlarsanz, kusurlarn rterseniz iledikleri sular merhametle karlarsanz, bunun gnah da sakncas da yoktur. Gnah olan onlarla perdelenmeniz, onlar ar sevmeniz, onlara iddetle balanmanzdr. Adalet ve fazileti gzetmekte, gzel ahlak esasnda onlarla muaeret etmekte herhangi bir gnah olmad gibi, tevik edilen bir eydir bu. Hatta bu, Allahn sfatlaryla sfatlanmann bir gereidir. nk Allah ok balayan, ok esirgeyendir. Size den Allahn ahlakyla ahlaklanmaktr. 15- Dorusu, mallarnz ve evlatlarnz ancak bir fitnedir. Byk mkfat ise Allahn yanndadr. Dorusu, mallarnz ve ocuklarnz sizin iin bir fitnedir yani imtihandr. Sizin Allah tarafndan snavdan geirilmenizdir. Byk mkfat ise Allahn yanndadr. Snav makamnda sabreden, snav esnasnda Allahn hakkn gzeten, yapmas gerekip de eksik brakt eyleri, rnein kt bir ahlaka sahip olmay, mal biriktirip toplamak suretiyle Allahn emrine muhalefet etmeyi, Allahn hakkn vermemeyi, cimrilik ve gnah rezilliini ilemi olmay, ocuklarn sevgisinde ve gzetiminde ar gitmi olmay, bylece Allahn hakkn zayi edip perdelenmiliini, yine mal sevgisinde ar gidip Allahn gazabna ve hsrana maruz kalmay, mal savurup gnahlarda harcam olmasn, Allahn nimetini nankrlkle karlayp krn eda etmekten geri kalmln telafi eden, eer bir mal elde eder ve hayrl bir evlada sahip olursa Allaha kreden, mal ve evlat sahibi olmaktan dolay iddetli bir sevince kaplmayp marmayan, kendini mstani grmeyen, azgnlamayan, bunlardan bir eyi kaybederse de sabreden, iddetli zntye kaplarak feryad basmayan, kendini helak edip sapmayan kimseler iin byk mkfat Allah indindedir yani Onun katndadr. 16- Allahtan gcnz yettiince saknn, dinleyin, itaat edin, kendi nefsiniz iin infak edin. Kim nefsini hrstan korursa ite onlar felaha erenlerin kendileridir.

1310 TEFSR- KEBR / TEVLT

17- Eer Allaha karz- hasen (gzel davranarak) ile bor verirseniz Allah onu size katlar ve size mafiret eder. Allah, ekurdur, Haliymdir. 18- Gizliyi ve a daim bilendir, Azizdir, Hakimdir. Allahtan saknn bu gibi aykrlklar ilemekten, snav zeminlerinde belaya duar olmaktan saknn, Allahtan korkun. Gcnz yettiince makamnza ve kapasitenize gre, haliniz ve mertebeniz orannda saknn. Dinleyin, itaat edin yani bu hususlar iyi anlayn ve gereini yapn. infak edin Allahn size snav arac olarak verdii mallar, Onun rzasna uygun yerlerde harcayn, iyiliine olmak zere infak edin- yani mal ve evlat hususunda orta yolu tutunSizin iin hayrl olan budur. Kimkorunursa Allahn korumasyla nefsin tynetinde yorulmu bu rezilliklerden kanrsa ite onlar felaha (kurtulua) erenlerdir. Kalp makamna ve fazilet sevabna ulama baarsn gsterenler onlardr.

TALK SURES 1311

TALK SURES
BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Ey O Neb! Kadnlar boadnz zaman onlarn iddetleri bittikten sonra boayn ve iddet sresini hesap edin. Rabbiniz olan Allahtan korkun. Onlar ak bir fuhiyat yapmalar haricinde evlerinden karmayn, kendileri de kmasnlar. te bu Allahn hudududur. Kim Allahn hududunu aarsa, mutlaka nefsine zulm etmi olur. Bilemezsin belki Allah, bunun ardndan bir i peyda eder. 2- Kadnlar iddetlerinin sonuna yaklatklar vakit onlar ya gzellikle tutun yahut gzellikle onlardan ayrln. Sizden iki adalet sahibini ahit tutun ve ahitlii Allah iin yapn. te byle Allaha ve ahiret gnne iman edenlere t verilir. Kim ki Allahtan ittika ederse, ona bir k yeri ihsan edilir. 3- Ve onu ummad yerden rzklandrr. Kim Allaha tevekkl ederse; Allah ona yeter. Muhakkak Allah emrini yerine getirir. Allah her ey iin bir miktar tayin etmitir. 4- Kadnlarnzdan hayzdan kesilenlerden ise, onlarn iddeti aydr. Henz hayz grmeyenler de yle. Gebe kadnlarn iddetleri ise ocuklarn dourmas ile biter. Kim Allahtan korkar, saknrsa Allah onun iine bir kolaylk verir. 5- te bu Allahn size indirdii emridir. Kim Allahtan korkar, saknrsa Allah onun gnahlarn rter ve onun sevabn da bytr. 6- O kadnlar (boadnz) gcnzn yettii kadar, kendi oturduunuz yerde oturtun. Onlar skntya sokmak iin onlara zarar vermeyin. Eer gebe iseler onlara nafakalarn ocuklarn douruncaya kadar verin ve sizin hesabnza ocuklarnz emzirirlerse o vakit onlarn cretlerini verin. Ve aranzda iyilik ile mavere edin. Eer (anlamakta) zor durumda kalrsanz artk ocuu baka bir kadn emzirir. 7- Varl iyi olan haline gre nafaka versin. Rzk dar olan da Allahn kendisine verdiinden sarf etsin. Allah hibir nefsi verdiinden fazlas ile mkellef tutulamaz. Allah bir glkten sonra bir kolaylk ihsan edecektir.

1312 TEFSR- KEBR / TEVLT

8- Nice memleketler halk Rablerinin ve Onun Rasullerinin emirlerini yerine getirmede haddi at da biz onu iddetli bir hesapla hesaba ektik. Ve dehetli bir azapla onu azaplandrdk. 9- Bylece yaptklarnn cezasn tatt ve ilerinin sonu hsran oldu. Kim Allahtan korkarsa makamnn gerektirdii ekilde Allahtan korkar ve halinin gnahlarndan uzak durursa Allah ona bir k yolu ihsan eder. Makam ve kazan darlndan hal ruhunun ve balarn geniliine karr. Kim gnah ileme noktasnda Allahtan korkup saknrsa, Allah ona bir k yolu gsterir ve bu sayede karanlk heyetlerin dar boazlarndan ve tabiat ateinin azabndan kurtulur. Ve onu nefis cennetlerinden ve gayp leminin onarzk verir faziletlerinin nurlarndan rzklandrr beklemedii yerden nk bunlara vakf olamaz. Kim nefsinin fiilleri itibariyle Allahtan korkup saknrsa, Allah ona bir k yolu gsterir ve bu yoldan tevekkl makamna ulatrr ve beklemedii bir yerden onu fiil tecellileriyle rzklandrr. Kim nefsinin sfatlar itibariyle Allahtan korkarsa Allah ona bir k yolu gsterir ve bu yoldan onu rza makamna ulatrr. Ve onu, kalp cennetinde, farknda olmad iin beklemedii ekilde, yakin ruhuyla ve lahi sfatlarn tecellilerinin semereleriyle rzklandrr. Kim varl itibariyle Allahtan korkup saknrsa, kendi varlndan syrlrsa, Allah ona bir k yolu gsterir ve bu yolla onu benliin darboazndan karp mutlak varlk geniliine ulatrr. Onu, beklemedii ve aklna getirmedii yerden balanm varlkla rzklandrr. Kim Allaha gvenirse baklarn vastalardan evirirse, aralardan kopup kendini Allaha verirse O, ona yeter Allah, ona kafidir, onu, takdir ettii eye ulatrr, dnya ve ahirette ona ayrd rzkna doru sevk eder. phesiz Allah, emrini yerine getirendir diledii emrini amacna ulatrr ve hi kimse ona engel olamaz, yolunu kesemez. Buna kesin olarak iman eden kimse, artk hi kimseden korkmaz, hi kimseye de umut balamaz. Btn iini Allaha brakr ve kurtulur. Allah her ey iin bir l koymutur. Her ey iin, ezelden itibaren, belli bir snr ve belli bir vakit koymutur. Bu snr ve vakit alan birinin abasyla artmad gibi, engelleyen birinin engellemesiyle ve eksik davranan birinin bu tutumuyla da eksilmez. Vaktinden geri kalmad gibi, belirlenmi vaktinden nce de gereklemez. Buna kesin olarak iman eden ve bunu bizzat gzlemleyen kimse gerek mtevekkildir. Kim vaktinin gzetme

TALK SURES 1313

ve halinin gnahndan uzak durma hususunda Allahtan korkup saknrsa, Allah onaverir sluk iinde bir kolaylk salar. Yani kii, makamnn adabn gzetir ve bulunduu mertebenin gerei olan halin gnahlarndan uzak durursa, buradan daha yukar bir makama ykselmesi kolaylar. te bu takva sayesinde, her mertebede, daha st mertebelere kmann bu ekilde kolaylatrlmas, Allahnbuyruudur. Ona has zelliidir. Bu zellik gerei insanlar istidatlarna gre baarl klar ve kabul etme kapasiteleri orannda zerlerine feyiz indirir. Size indirdii Ardndan yce Allah, mcmel olan ifadeyi daha ileri boyutlarda ayrntlandrarak yle buyuruyor: Kim Allahtan korkarsa Allah onun ktlklerini rter. nndeki engelleri ortadan kaldrr, feyizle arasna bir perde gibi giren, daha fazla ba olmasna engel olan nefsin heyetlerinin zerini rter. Ve onun mkfatn arttrr. Haline uygun ve kabul yeteneiyle badar, yeni istidadna elverili kemali baheder. 10- Allah onlara iddetli bir azap hazrlad. Allahtan korkun ve saknn, Ey iman eden temiz akl sahipleri! Allah size gerekten bir (zikir) uyarc indirdi. 11- man edip salih amel ileyenleri zulumattan nura karyor, size Allahn ayetlerini okuyan onlar aklayan bir Resul gnderdi ki, Kim Allaha iman edip salih amel ilerse, orada ebedi kalmak zere altlarndan nehirler akan cennetlere sokar. Allah o kimse iin gerekten gzel bir rzk vermitir. Ey iman eden temiz akl sahipleri! Allahtan ittika edin! inat mnkirlerden oluan gemi mmetlerin halinden, onlarn bana inen azaptan ve yklendikleri vebalden ibret aln, kendiniz iin dersler karn. Emir ve yasaklar hususunda Allahtan korkup saknn, eer aklnz vehimle bulanm deilse. nk, ayetin orijinalinde geen lbb kelimesi vehim katklarndan arnm z akl demektir. Akln vehim katklarndan kurtulmas ise, kalbin, nefsin sfatlarnn katklarndan arnmasna, z ftrata dnmesine baldr. Akl vehimden, kalp de nefisten kurtulduu zaman, iman, yakin dzeyine ular. Bu yzden, onlar iman edenler diye nitelendiriyor. Yani, hakiki imanla inananlar. Allah size gerekten bir uyarc indirdi. Zatn, sfatlarn, isimlerin, fiillerin ve ahiretin hatrlatlmasn ieren bir Furkan (Hak ile batl ayran) indirmitir. Bir Resul yani Ruhul Kuds onu

1314 TEFSR- KEBR / TEVLT

indirmitir. Bylece, gramer asndan zikirden bedel olarak, onu da ierdii iin Resul ifadesine yer verilmitir. nk zikrin indirilmesi, Nebevi ruhla temas kurmak, manalarn kalbe ilka edilmesi eklinde gerekleir. Allahnayetlerini okuyan Allahn sfatlarn size tecelli ettiriyor, bu sfatlarn tevhidini size gsteriyor. Apak ki bunlar tecelli ettiricidirler. Ya da zatn nurlarn tecelli ettirirler. man edenlerikarmak iin yakini imanla inanan kimseleri kalp sfatlar karanlndan ruh nuruna ve mahede makamna karmak iin. Kim Allaha inanrsa mahede yoluyla ayni imanla inanrsa ve salih amel ilerse Allahta Allah ile seyri gerekletirirse Allah onucennetlere sokar sfatlarnn tecellilerinin mahedesinden, ibaret cennetlere sokar. nurlarna muttali olunmasndan Altlarndanakar. fiil, sfat ve zat tevhidi ilimleri rmaklar akar. Allah o kimse iin gerekten gzel bir rzk vermitir. bu ilimlerden oluan gzel bir rzk hazrlamtr. 12- Allah yedi semavat arzdan da bir o kadarn yaratandr. Allahn emri, bunlarn arasnda inip durmaktadr...Ki, Allahn her eye kadir olduunu Allahn her eyi ilmi ile kuattn bilmeniz iin. Allah, yedi kat semavat ve arzdan da bir o kadarn yaratandr. Eer ayette geen semavat (gk) kelimesini zahiri anlamnda kabul edersek, yedi arzdan maksat, mehur yedi unsur tabakalardr. nk bu tabakalar etkenler karsnda kabul edici edilgenler konumundadrlar. Dolaysyla, unsur tabakalar, etkenlerden inen olu suretlerinin konulduklar arzlar mahiyetindedir ve srf ateten ibarettir. Ate ve havann karmndan ibaret tabaka ise, esir kresi olarak adlandrlr ve parlak gk cisimleri, kuyruklu yldz gibi eyler oradan doar. Zemherir tabakas, nesim tabakas, said tabakasbir de nesimin ierdii, ama balk tabakasn da ieren su tabakas. Bu ise altnc tabakadr. Ve merkezin yannda srf yer tabakas Ama yedi g, gaybn kapsamnda zikredile kuvva, nefis, akl, sr, ruh, hafa ve gaipler gayb, yani at cemi ayn anlamna alrsak, yerlerden maksat, mehur yedi aza olarak belirginleir. nip durmaktadr Allahn var etme, tekvin, tertip, nizam ve tekmile dair emri bunlar arasnda inip durur. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

TAHRM SURES 1315

TAHRM SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Ey Nebi! Allahn sana hell kldn dier zevcelerinin gnl honutluunu talep ederek (niye) haram ediyorsun? Allah, afurdur Rahiymdir. 2- Allah yeminlerinizi kefaretle zmeyi size beyan etmiti. Allah sizin Mevlanzdr. O, her eyi bilen(Alm)dir, hikmet sahibi(Hakm)dir. 3- O vakit Neb zevcelerinden birine gizli bir sz sylemiti. O, bunu bakasna haber verdi. Allah da onu Ona aklad ki O da onun bir ksmn bildirmi, hatta gtrecek ksmdan bahsetmemiti. Nihayet onu (o sz) kendisine haber verince: Bunu sana kim haber verdi? dedi. O da: her eyi bilen (Alm), her eyden haberdar (Habr) olan haber verdi Dedi. 4- Eer ikiniz Allaha tvbe ederseniz (iyi olur) nk kalpleriniz gnaha meyletti. Eer Onun aleyhinde yardmlarsanz muhakkak Allah, Onun Mevlasdr, Cibril ve salih mminler, bunun arkasndan da btn melaikeler de yardmcdr. 5- Eer O sizi boarsa, Rabbinin Ona sizin yerinize sizden daha hayrl, mslman, mmin, itaatkr, tvbekr, ibadet eden, Allah iin seyahet eden, dul ve bakire eler verir. 6- Ey man edenler! Kendinizi ve ailenizi yakt insanlar ve talar olan ateten koruyun! Onun stnde sert, acmasz, ok gl melekler vardr; Allahn kendilerine buyurduuna kar gelmezler, emredildiklerini yaparlar.

1316 TEFSR- KEBR / TEVLT

Kendinizi ve aileniziateten koruyun Hakiki aile, kii ile aralarnda ruhani bir ilgi ve ak ba bulunan kimselerdir, onunla aralarnda cismani bir ban olup olmamas fark etmez. Kii, ak ile baland eylerle zorunlu olarak hem dnyada, hem de ahirette beraber olur. Bu yzden kendini koruduu gibi, onlar korumas, ateten muhafaza etmesi gerekir. Eer kii nefsini karanlk heyetlerden temizler de kendilerine meylettii ve sevgilerine dald baz nefisleri temizlemese, onlara kar besledii bu sevgiden dolay cazibelerine kaplr. Bu yzden onlarla birlikte uuruma yuvarlanr, onlarla perdelenir. Bunlar, kiinin iindeki tabii kuvvetler anlamna da alsak, tabii lemde, zatnn dnda tersyz olmu insani nefisler anlamna da alsak fark etmez. Bu yzden doru szl olan birinin asfiyay ve evliyay sevmesi gerekir, ki onlarla harolunsun. nk kii sevdiiyle beraber harolur. Yakt insanlar ve talar olan ateten Bu, btn ate trleri iinde zellii olan bir atetir. nk ancak insanlarla ve talarla tutuur. Bunun sebebi de, Allahn kahrnn sfatlarndan olan ruhani bir ate olmasdr. Bu yzden sfli eylerle balantl, arz meneli kat cisimlere ruhani sevgi zinciriyle balanm nefisleri brr. Bu nefisler, sz konusu cisim ve nefislere sevgi ve arzuyla yakn olunca, helak uurumunda onlarla birlikte harolurlar. Onun stnde.. banda yani, bu atein ynetimini stlenen acmaszmelekler vardr. Sert, acmasz ve grnmleri dehet vericidir. Bunlar, semavi kuvvetler ve arz ileriyle ilgilenen faal melekutlardr. Ki yedi gezenin ve on iki burcun ruhaniyetini de bunlar oluturur ve bunlara on dokuz zebani olarak da iaret edilmitir. Ama Malik adl melek bunlarn dndadr. O, sfli lemle, cisimler zerinde etkili btn kuvvet ve melekutlarla grevlendirilmi cismani tabiattan ibarettir. Ki insani nefisler, bunlardan arnacak olursa, mertebelerinden de syrlp Ceberut lemine ykselir. Artk, bu melekuti kuvvetlere tesir eder. Ama bedensel ilere dald, talar olarak ifade edilen heyulani cisimlere nefsini yakn kld iin de bu melekuttan etkilenir, onun esiri bir tutsak haline gelir, onun elinden ikence grr. Gl yani, ok gl ve serttirler; yumuaklk, efkt ve rahmet namna bir ey bulunmaz onlarda. nk kahretme zelliine sahip olarak yaratlmlardr. Ancak ezdikleri zaman lezzet alrlar.

TAHRM SURES 1317

Allahn kendilerine buyurduuna kar gelmezler Allahn emrine boyun emi, tabi olmulardr. Ona itaat etmi ve buyruuna ram olmulardr. nk u lemin cisimleri ve kuvvetleri gibi kendilerinden aa olan varlklar zerinde kahredici ve messir konumda olsalar da lahi huzur karsnda ise kahredilmi ve edilgen bir kanmdadrlar. Eer doalar gerei lahi emre boyun emeselerdi, bu lem zerinde bir etkileri olmazd. Emredildiklerini yaparlar nk etkileri devamldr. Kuvvetleri ve kudretleri tkenmez. 7- Ey kfirler! Bugn zr dilemeyin. Siz ancak yaptklarnzn cezasn ekeceksiniz. Bugn zr dilemeyin nk bedenin harap olmasndan ve heyetlerin kklemesinden sonra, amellerin karlnn verilmesinden baka bir ey yoktur. Orada tekaml etmek imknszdr artk. 8- Ey iman edenler! Allaha nash tvbesi ile tvbe edin! Umulur ki Rabbiniz sizin ktlklerinizi rter, sizi altlarndan rmaklar akan cennetlere sokar. Allah, Nebiyi ve Onunla birlikte iman edenleri utandrmayaca o gnde... onlarn nlerinde nurlar aydnlatr ve salarndan gider Ey Rabbimiz! Nurumuzu bizim iin tamamla ve bizi mafiret eyle, muhakkak sen her eye Kadrsin. Ey iman edenler!Allaha nash bir tevbe ile dnn!... Btn hallerinizde Ona dnerek tevbe edin. nk tevbe mertebeleri de tpk takva mertebeleri gibidir. Nasl ki takvann ilk mertebesi, eran yasaklanan eylerden uzak durmak ve son mertebesi de benlikten ve varlk kalnts barndrmaktan saknmak ise, tevbenin de ba, gnahlardan dnmek, sonu ise, hakikt ehline gre byk gnahlarn anas olan var olma gnahndan dnmektir. Nasuh bir tevbe ile yrtklar yamayan, delikleri kapayan, bozuu dzelten ve gedikleri dolduran samimi bir tevbe ile Allaha dnn. nk herhangi bir makamn gedii, bozukluu ve eksiklii, ancak ondan daha yksek bir makama ykselerek ondan tevbe etmekle kapanr, dzelir ve giderilir. Kii yksek bir makama ykselmek suretiyle bulunduu makamdan tevbe edince, bu yksek makam engelleyen perdeden syrlp ne knca, eksii tamamlanr, kapanr. nk ayette geen nasuh kelimesi, elbiseyi dikmek anlamndaki en-nash masdarndan gelir. Ya

1318 TEFSR- KEBR / TEVLT

da, dnd makama meyletme, gz dikme aibesinden tamamen beri bir tevbe ile Allaha dnn. Yani dndnz makama iltifat etmeyin, baklarnz ona yneltmeyin. Bu takdirde de saflk anlamnda ennusuh masdarndan tretilmi olur. Umulur ki Rabbiniz sizin ktlklerinizi rter. Uzaklap rabbinize dndnz, artk gznz dikmediinizin makamn gnahlarn, perdelerini, afetlerini ortadan kaldrr. Ya da o makama almlnz, ona meyletmenizi, onu grmenizi veya ondan uzaklap ykseldikten sonra gerekleen telvini rter. Mesela kalp makamnda nefisle zuhur etme ve ruh makamnda kalp ile zuhur etme veya vahdet makamnda benlikle zuhur etme eklindeki telvin gibi. Sizicennetlere sokar tevbe mertebelerine gre belirginleen cennetlere sokar sizi. Allah, Nebyi ve Onunla birlikte iman edenleri utandrmayaca o gnde yaknlk makamnda perdelerin alp zahir olmasyla birlikte Onlarn nlerindenurlar aydnlatp gider nazar ve ilmi kemal itibariyle sahip olduklar nurlar nlerini aydnlatr. ve salarndan gider. Yani amel ve amelin kemali itibariyle sahip olduklar sa taraflarn aydnlatr. nk ilmi nur vahdet kaynandan doar, ameli nur ise kalp tarafndan gelir. Kalp ise nefsin sandadr. Ya da kendilerinden ncekilerin nuru onlarn nlerini, ilerindeki ebrarn nuru ise salarn aydnlatp gider. Ey Rabbimiz! Nurumuzu bizim iin tamamladerler. Yani Allaha snrlar, varlk kalntlarnn zuhur etmesinden kap onun himayesine girerler. nk varlk kalnts mahedeleri asndan bir karanlk konumundadr. Dolaysyla salt yokluk (fena) ile birlikte nurlarnn srekli olmasn talep ederler. Ya da varlnla kemali srekli olarak bize ynelt. Vechinin parldaylarn devaml kl. derler. Bunu, mahede ile duyduklar ar zlemin etkisiyle sylerler. Tpk airin sevgilisi yaklanca, ak, ayrlr korkusuyla alamaya balar demesi gibi. Ya da bu sz ilerindeki bazlar syler. Bunlar da henz zati mahede mertebesine ulamam kimselerdir: Bize mafiret et fena sonras bekann zuhuruyla veya fena ncesi sabit varlkla bizi baladerler. 9- Ey O Neb! Kfirlerle ve mnafklarla cihat et! Onlara kar dert davran. Onlarn varaca yer cehennemdir. O gidilecek yer ne ktdr!

TAHRM SURES 1319

10- Allah, Nuhun karsn ve Ltun karsn kfir olanlar iin misal verdi. Bu iki kadn salih iki kulumuzun nikah altnda idiler, onlara hainlik ettiler de onlar, Allahtan gelen eye kar kurtaramadlar. Onlara: Atee girenlerle beraber sizde girin! denildi. 11- Allah iman edenlere de Firavunun karsn da misal verdi. O kadn (Asiye) o vakit dedi: Ey Rabbim! Senin katnda benim iin cennette bir ev yap, firavundan ve yapt ilerden ve beni bu zalim kavimden kurtar. 12- Ve rzn pek salam koruyan mran kz Meryemi de Biz ona ruhumuzdan nefh ettik. O, Rabbinin kelimelerini ve Kitablarn tasdik etti, o itaatkrlardand. Kfirlerle ve mnafklarla cihat et nk seninle onlar arasnda gerek bir ztlk vardr. Onlara kar sert davran. nk senin kuvvetin, btn kuvvet ve kudretlerin memba, kahr ve izzetin kayna Allahtandr. Bylece belki onlarn heybetlerini krarsn, hainliklerini, dik ballklarn yumuatrsn. Nefislerini ezersin. Zelilce boyun emesini salarsn. Bakarsn kahredici nurdan etkilenirler, hidayete ererler. Bylece kahrn sureti ltfun ayn olur. Onlarn varaca yer cehennemdir. O gidilecek yer ne ktdr. Onlar, onlar olarak kaldklar srece, yani ayn zelliklerini koruduklar mddete veya istidatlarn yitirdikleri, ya da aslnda hi istidat sahibi olmadklar iin, daima ve ebediyen cehennemde olacaklardr. Bundan sonra yce Allah, tabii kavumann, ekli btnlemenin uhrevi ilerde muteber olmadn, bilakis, asl itibar edilenin, hakiki sevgi ve ruhani btnlemeler olduunu aklyor. Evet, sadece bunlar etkilidirler. Tabii et paras ve i ie geme ve muaeret gerei belirginleen ekli balardan ise, lmden sonra hibir etki kalmaz. Her iki temsil asndan da sadece dnya hayatnda geerli olurlar. Allah katnda onurlu bir yere sahip olmay hak etmek iin salih amel ve hak itikat sahibi olmak gerekir. Tpk Meryemin iffetlilii, Rabbinin kelimelerini tasdik etmesi ve itaat etmesi gibi. Bu zellikleridir ki, onu, Allahn nefhasn kabul edecek hale getirmiti. ki temsil arasnda u husus belirginleiyor: Ruh ve kalbe itaati gerei gibi yerine getirmeyen, onlarla gzel geinmeyen, emirlerine ve yasaklarna uymak suretiyle

1320 TEFSR- KEBR / TEVLT

onlara itaat etmeyen, onlarn srlarn korumayan; buna karlk onlara muhalefet etmeyi mubah sayan, mubahl esas alan bir izgide hareket eden, tevhit szne kulak hrszlyla yaklaan, iinin kemalini intihal etmek suretiyle azgnlaan hain nefis yoksunluk ateindedir, perdelenmilerle beraber ayrlk azabndadr. Ruh ve kalbin ona ynelik yol gstericilikleri, sonsuzluk noktasnda bir fayda salasa da, azaptan korunmak hususunda herhangi bir fayda salamaz. Firavun karakterli nefs-i emmarenin istilas altnda ezilen ve Hakka iltica ederek kurtulmak isteyen kalp, safl nedeniyle Allah sevgisiyle glendii, buna karlk, aresiz olduu, nefsi ve eytan kahretme gc de zayflad iin azapta sonsuza kadar kalmaz. Kurtulua erer. Nimetler iinde ebediyen kalr. Geri nefsi komu olmaktan dolay bir sre azap grecek ve nefsin fiillerinden dolay bir zaman elem ekecektir. ffet erdemiyle sslenmi-ki buna iffetini korumak eklinde iaret edilmitir-nefis, kutsal ruhun feyzini kabul etmeye elverilidir, bu nedenle kalp sasn tar, ruhun nuruyla aydnlanm, Rabbinin, hikmetli akideler ve lahi eriatlar eklindeki szlerini tasdik ederek Allaha ilim, amel, gizli ak ve mutlak itaat etmitir. Dolaysyla cem ve tafsil olarak, batn ve zahir olarak tevhidin akna karmtr. Allah, dorusunu herkesten daha iyi bilir.

MLK SURES 1321

MLK SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Mlk elinde olan ne yceler ycesidir. O, her eye kdirdir. Mlk elinde olan Allah, yceler ycesidir. Ayette geen mlk kelimesinden maksat, cisimler lemidir. Nitekim melekut tan maksat da nefisler lemidir. Bu yzden yce Allah, mlk lemi zerinde diledii gibi tasarruf etmekle zatn vasfederken tebareke=yceler ycesidir ifadesini kullanmtr. Bu kelime ise, bykln son snrn, ycelik ve bereketliliin, ziyadeliinin nihayetini ifade eder. Ama iradesi dorultusunda melekut lemine boyun edirmesinden sz ederken tesbih ifadesini kullanmtr. Bu ise tenzih demektir. Buna u ayeti rnek gsterebiliriz: Her eyin melekutu kendi elinde olan Allah mnezzehtir. (Yasin, 83) Mlkn ve melekutun her birine uygun olan ifade kullanlmtr. nk byklk, ziyadelik ve bereketlilik cisimlere, mnezzehlik de maddeden soyut eylere daha uygun dmektedir. Buna gre ayetin anlam yledir: Mlk leminin tasarrufu kudret elinde olan Allah yceler ycesidir, (Ekberdir) byktr. Mlk lemi zerinde Ondan bakas tasarruf edemez. Var olan btn cisimler Onun eliyle var olmaktadrlar, bakasnn eliyle deil. Ve O, bunlar zerinde diledii gibi tasarrufta bulunur. Ve O mmkn olup da var olmayan her eye de Kadirdir, onlar diledii gibi var eder. nk kudret karinesi, bir eyi mmknle has klar. Zira onunla illetlendirilmitir. Bu yzden kudret karinesiyle birlikte zikredilen ey iin kudretin makduru (g yetirileni) dur, denir. nk mmkndr. 2- O ki, sizin hanginizin ameli daha gzeldir diye imtihan etmek iin lm ve hayat yaratmtr. O, Azzdir, afurdur. O kilm ve hayat yaratmtr. lm ve hayat yokluk ve varlk kapsamyla ilgili kavramlardr. nk hayat, nefes alp vermek gibi zorunlu da olsa hissetme ve iradi hareketlerde bulunmadr.

1322 TEFSR- KEBR / TEVLT

lm ise, bu zelliklerde olabilecek bir eyde, bunlarn olmamas halidir. Sahip olmamak ise, mutlak yokluk demek deildir. Bilakis, bunda da varlk aibesi vardr. lmdeki ac, varolmaya yatknlk mahalli olarak kabul edilir. Bu yzden yaratma fiilinin hayata taalluk etmesi gibi, lme de taalluk etmesi dorudur. Bu yzdendir ki, lm ve hayatn yaratlm olmalarnn gayesi de, insann iyi ve kt ameller ileme balamnda snanmas olarak belirlenmitir. Yani, kendisine ceza/karlk terettp eden maluma tabi bilmenin aa kmas. Bu ise, malumun vaki olmasndan sonra, insan mazharnda belirginleen bir bilgidir. nk bu, Allahn, gaiplerde sakl ve malumlar zerinde zuhur eden ilminden baka bir ey deildir. Zira, ancak hayat sayesinde amelleri ileme imkn doabilir. lm ise, iyi ameller ilemeye sevk edici, gzel eyler yapmaya tevik edici bir olgudur. Amellerin sonular onunla ortaya kar. Amellerin asllar ise hayatla belirginleirler. Ve hayat ve lm sayesinde nefislerin derece bakmndan birbirlerine stnlkleri, helak olma ve kurtulma hususundaki farkllklar ortaya kar. Ayette nce lm, sonra hayat zikredilmitir, nk mlk leminde lm, zati, hayat ise arzidir. O, Azzdir mutlak galiptir, stn iradelidir. Kt ameller ileyenleri kahreder. afurdur. ok balayandr; iyi ameller ileyenleri, sfatlarnn nuruyla rter. 3- O ki, birbiri ile ahenkar yedi kat semavat yaratmtr. Rahmann yarattklarnda hibir dzensizlik gremezsin. Haydi evir gzn de bak, bir atlak grebilir misin? 4- Sonra gzn tekrar tekrar evir bak!.. o gz sana hayret ve aknlk iinde, yorgun ve hakir olarak dnecektir. O ki, birbiri ile ahenktar yedi kat semavatI yaratmtr. Mlk leminin, gklerin yaratl balamndaki kemalinin son noktas budur. Bundan daha salam yaratll, daha dzenli ve daha uyumlu bir ey gremezsin. Bunlarn yaratl da Rahman a izafe edilmitir. nk zahiri nimetlerin asl, sair dnyevi nimetlerin kayna bu sfattr. Gklerin yaratlnda bir uyumsuzluun olmayna gelince, bu da yaylm, yuvarlak oluundan, birbiriyle uyumlu ve gzel bir dzen ve uyumlulua sahip olmasndan dolaydr. nce yrtlp sonra kaynamas mmkn olmadndan atlakln olmas da olumsuzlanmtr. Sonra gzn, tekrar tekrar evir bak denilmesinin nedeni udur: Tekrar tekrar bakmak, zerinde dnp durmak, hakiktlerin btn gerekliiyle kavranmasn salar. Bu yntem, gklerde atlak ve yrtk aramak maksadyla yapld zaman, sonu aciz ve bitkin olarak bu iten vazgemekten baka bir ey olmaz. mknsz aramaktan daha zor bir ey var m!

MLK SURES 1323

5- And olsun ki biz, en yakn dnya semasn kandillerle donattk. Ve onlar eytanlar iin atlacak at taneleri ve eytanlar iin lgn ate azab hazrladk. And olsun ki biz, en yakn dnya semasndonattk. manevi gklerin en yakn olan dnya semasn, yani insan akln kandillerle kantlarla, beyyinelerle ssledik. Bunlarat taneleri yaptk. vehim ve hayal eytanlarna ynelik at taneleri yaptk. Onlaraazab hazrladk. Tabiatn ortasnda perdelenme, cismani lem uurumuna dme ve karanlk, zulmani berzah ukuruna yuvarlanma ateini hazrladk. Veya bize, akli semadan daha yakn olan maddi gn, yldzlarla donatlmas kastedilmitir. Biz onlar yle bir zellie sahip kldk ki, nur leminden uzak, cevherleri karanlk, cevherleri pis cismani bryclerle beraber olduklar iin kutsi cevherlerden ayrlan, bu yzden varlk zulmetinin, tortu arlnn basks altna giren, tabii ehvetlerle ili dl olduu iin de z bulanklaan, cismani varlklara taalluk etmekten dolay onlarn kirleriyle kirlenen, onlara karan, bu yzden karanlk heyetler ilerinde kkleen, tabiatlar deien, bylece ulvi cisimlerin tesirlerinden etkilenen nefisleri onlarla talayarak kovarz. Bu nefisler, zleri itibariyle ulvi cisimler lemine itiyak duysalar, yldzlarn ruhaniyetleri onlar taa tutar, sfli lemin cehennemine doru kovalar, heyetlerine uygun kalplardan, tabiatlarna benzeyen berzahtan ayrlmamalarn salarlar. Onlar tabiatn tezat cehennemine, bu karanlk bryclerin tabiatlarnn istilasnn alevinin iine atarlar. 6- Rablerini inkr edenler iin cehennem azab vardr. O, ne kt dn yeridir! 7- Oraya atldklarnda o kaynarken, onun solumasn iitirler Rablerini inkr edenler iin Rablerinden perdelenmi, uzakln, olumsuzlanmann ve ktln en son noktasna varan btn eytanlar ile, onlarn dndaki zayflar ve ktln son noktasna varmam perdelenmiler iin cehennem azab vardr. onlar iin sfli lem vardr. Bu lem ise, bryen bir karanlktr ve tabiat gerei nur leminin kartdr. O, ne kt dntr, bu karanlk, bu aalayc, bu yakc uurum ne kt bir dn yeridir! Oraya atldklarndaiitirler. cehennem halknn irkin, insanlarn ve ruhanilerin seslerine ters uultularn veya kendi korkun iniltilerini iitirler. nk orada irkin grnml, kt sesli hayvanlarn seslerini kararak brrler. Kaynarken cehennem, onlarn zerine kaynar, her taraflarn brr, zerlerine kar.

1324 TEFSR- KEBR / TEVLT

8- Neredeyse cehennem fkesinden atlayacak!.. ine her defasnda bir blk atldka, cehennem bekileri onlara: Size uyarc (nezir) gelmedi mi? diye sorarlar. 9- Onlar da derler: Evet, bize uyarc geldi ama biz onu yalanladk ve dedik: Allah hibir ey indirmemitir, siz ok byk bir aknlk iindesiniz baka deil. 10- Bir de yle derler: Eer ki biz iitir ve akl eder kimseler olsaydk bu alevli atee atlanlarn iinde bulunmazdk! 11- Bylece gnahlarn itiraf ettiler. Rahmetten uzak olsun o cehennem halk. Neredeyse cehennem fkesinden atlayacak! Ztlarn galebesinin iddetinden ve de nefislerin cevherlerine zt oluunun iddetinden paralara ayrlacak gibi. mrne yemin olsun! Tabiatlarn ztlnn iddeti, dmanln ve nefretin iddetli olmasn, bu da kin ve fkenin bykln gerektirir. te bu cehennem uurumu, nur leminin tabiatna ve mcerret cevhere, nefsin ftratnn aslna iddetli ekilde kar ve zt olduu iin ona byk bir fke duyar, fkesiyle onu yakar. Allah bizi bundan korusun. Cehennem bekileri, sfli tabiat leminin idaresinden sorumlu arz ve sema meneli nefislerdir. Sormalar ise, sz konusu nefislerin cehennemden kmalarna itiraz edip engellemeleri anlamndadr. Gereke olarak da, Rasulleri yalanlam olmalarn, inanlarn, Rasullerin getirmi olduklar hakiktler dorultusunda ekillendirmemelerini, Rasullere kar inatla direnmelerini, Allah ve kelamn bilmemelerini, Hakka kar sar olup onu dinlememelerini, Allahtan gelen irfan ve ayetleri anlamaya almamalarn, tevhidinin delillerini ve aklamalarn dnmemelerini gsterirler. Onlar eer dinleselerdi, akletselerdi, anlamaya alsalard hi kukusuz rahmetten uzak dmyecekler Hakk bileceklerdi. Bundan dolay da Rasullere tabi olarak kurtulacaklard. Nur lemine ve Hakkn civarna kacaklard. Dolaysyla alevli cehennemin halkndan olmayacaklard. 12- Gerekten Rablerinden hayet duyanlara gelince Onlar iin mafiret ve byk bir mkfat vardr. Rablerindengelince Nefis makamnda sfat mahedesi asndan gaip olduklar halde inanc tasdik ederek Rablerinin azametini tasavvur edenlere yani hayet duyanlara gelince, onlar iin mafiret vardr. kendi nefislerinin sfatlarndan balanrlar. Ve byk bir mkfat vardr. kalbin nurlarndan ve sfat cennetinden oluan byk bir dl, ecir verilecektir onlara. Ya da yle bir anlam kastedilmitir:

MLK SURES 1325

Kalp makamnda, zat mahedesi asndan gaip olduklar halde sfatlarnn azametini dnmek suretiyle Rablerinden korkanlar (hayet) duyanlar iin, kendi kalplerinin sfatlarndan balanma ve ruh nurundan ve zat cennetinden oluan byk bir ecir yani mkfat vardr. 13- Sznz ister gizli tutun, ister onu aa vurun. Muhakkak O, kalblerin (sadrlarn) iindekini bilmektedir (Almdir). 14- Hi yaratan bilmez olur mu? O, Latiftir, Habrdir. O, kalplerin iindekini bilmekte(Aliym)dir. nk bu srlar Onun ilminin ayndr. Byle iken, yaratt, ekil verdii ve srlarnn yeri haline getirdii vicdanlar bilmez mi? O, en ince ileri rp bilmektedir. onlarn iyzlerini, derinliklerini bilir, gaiplerine nfuz eder. Habrdir Her eyden haberdardr. Zahir olan hallerini bilir. yani, yaratt eylerin iini de dn da, batnn da zahirini de bilir. Daha dorusu, gerekte O, Odur, batn da zahir de. Aradaki tek fark, vaciplik-mmknlk, mutlaklk-kaytllktr. Hviyetin ulukla, hakiktin de ahsiyetle perdelenmesidir. 15- Yeryzn (arza) size boyun ediren Odur. u halde onun omuzlarnda yryn ve Allahn rzkndan yiyin.. Dn ancak Onadr. Yeryzn nefis arzn size boyun ediren Oduru haldeyryn ftrat ayaklaryla onun en yce sfatlarnda, en stn taraf ve cihetlerinde yryn. Onu kahredip zelil kln. Ve Allahn rzkndan yiyin. Arzn cihetinden elde edilen rzklardan yiyin. Yani maddeden elde edilen ilimleri derleyin. Bu ise, ayaklarn altndan yemektir ki, buna yle iaret edilmitir: Muhakkak, hem stlerinden, hem de ayaklarnn altndan yerlerdi. (Maide, 66) Dn ancak Onadr. Velayet makamna ve cem huzuruna ykselmek suretiyle dn Onadr. 16- Semada olann sizi arza batrvermeyeceinden emin misiniz? O zaman birden arz sarsldka sarslr, alkalanr Emin misiniz?... hakimiyeti ruh semasn kahrla boyun ediren, nuru, tesir ve aydnlatma ile akl gneini kamatran zatn sizibatrvermeyeceinden nefis arzna batrmayacandan emin misiniz? Yeri (arz) harekete geirip stnze devirmeyeceinden, dolaysyla sizi kahretmeyeceinden, istila etmeyeceinden, nurunuzu giderip sizi helak etmeyeceinden ve sizi aalarn aas klmayacandan nasl emin olabilirsiniz? O zaman yer sarsldka sarslr ykselerek, hafifleyerek sarslr, durup skunet bulmas mmkn olmaz, istikrar bulamaz. nk yerin doasnda hafiflik ve kararszlk vardr.

1326 TEFSR- KEBR / TEVLT

17- Yoksa semada olann, zerinize ta yadran bir rzgr gndermiyeceinden emin misiniz? Benim uyarmam nasl olurmu ilerde bileceksiniz! 18- And olsun, onlardan ncekilerde yalanlamd Beni yalanlamak nasl olurmu!? Emin misiniz?... bu ulu ve kahredici zatn zerinizegndermeyeceinden nefis sfatlar ve lezzetlerinden, beklenti ve umut atmosferinde, kalbin zerine heva rzgryla ykselen ehvetlerinden oluan talar yadrmayacandan, sizi, yalanlayanlar olarak helak etmeyeceinden emin misiniz? Ki onlarn nefisleri, Allahn kahryla hareket edip kendi karanlklaryla Rasullerin hidayetlerinin nurundan perdelendiler, bu yzden yerin dibine batrldlar, meshedilip baka canllara dntrldler. Bunlarla ilgili daha nice akl almaz haller vardr. Ksacas, uyarldklar korkun felaketi bizzat yaadlar. 19- Onlar grmediler mi? stlerinde kanatlarn aarak ve kapatarak, saflar halinde, szlerek uan kular, onlar Rahman olandan bakas tutmuyor. Muhakkak O, her eyi gren (Basir)dir. Grmediler mi? irfan ve hakikt kularn, nurani parldaylar ve kutsi anlamlar stlerinde ruh semasnda kanatlarn aarak nefislerini bir tertip ve uyum iinde hareket ettirerek ve kapatarak kalbe ini esnasnda kapatarak utuklarn grmediler mi? Onlar Rahman olandan bakas tutmuyor. stidatlara ekil veren, istidatlara kabul yeteneini veren, yaratp belli bir lde hareket ettirdii her eyi kuatan geni rahmetiyle istidatlarda bir kapasite var eden ve her eye yaratln veren Allahtan bakas onlar havada tutmaz. Yine onlar gnderen de rahimdir. O ki, her eye istidad orannda takdir edilen kemali gnderen, gayp leminde planlanan btn anlam ve sfatlar izhar edendir. Muhakkak O, Basirdir Her eyi gaybnn gizliliklerinde grmekte ve layk olduunu vermektedir. Diledii gibi ona ekil vermekte ve ona istedii zellikleri bahetmektedir. Btn bunlar hikmetine gre gereklemektedir. Sonra da muvaffak klmasyla ona hidayetini bahetmektedir. 20- Rahman olana kar size yardm edecek askerleriniz hani kimlerdir? phesiz kfirler ancak derin bir gaflet iinde bulunmaktadrlar. Askerleriniz hani kimlerdir? Allahtan baka, yardm istenecek ve ite bu! diye iaret edilecek hani kim var? Bunun iinde organlar, aletler ve kuvvetler, etkileme ve yardm etme gibi zellikler denk den btn vastalar da vardr. Evet, btn bunlar iinde hangisi iin yle

MLK SURES 1327

denebilir: Rahman olan (Allah)a kar size yardm edecek? Rahmann gndermedii batn ve zahir nimeti gnderecek veya manevi ve maddi olarak gnderdii nimete de engel olacak, yahut vermeyip takdir etmedii eyi sizin iin tahsil edecek ve da size takdir edip isabet ettirdii eyi engelleyecek askerleriniz kimlermi? phesiz ftratlarnn nurunun zerini rten perdelenmiler kfirler ancak derin bir gaflet iinde bulunmaktadrlar. vastalara aldanmaktadrlar. 21- ayet O, size verdii rzk kesiverse, size rzk verebilecek kimdir? Hayr, onlar azgnlkta ve nefretle direnip durmaktadrlar. Kimdir?... kendisine iaret edilecek ve Rahman olan Allah size verdii rzk kesiverse, size rzk verebilecek diye nitelenecek kim var? Rahman olan Allah, sizin manevi ve maddi rzknz kesse, onu size gnderecek kimdir? Hayr, onlar azgnlktadirenip durmaktadrlar. natlk ve azgnclk iindedirler. nk Hakkn zerine geirdikleri batla bel balayarak Hakka kar kmaktadrlar. Nefislerinin karanlna brnp nura kar durmaktadrlar. Nefretle direnmektedirler. Haktan alabildiine kamaktadrlar. nk tabiatlar Haktan uzaktr ve Hak ile badamas mmkn deildir. 22- imdi yzst kapanarak yryen mi daha dorudur? Yoksa srat mstakim zerinde dzgn yryen mi? 23- De ki: Sizi yaratan Odur. Size kulaklar, gzler ve kalpler veren Odur. Siz pek az krediyorsunuz. 24- De ki: O, sizi retip arza yayandr ve Ona toplanacaksnz. 25- Eer doru sylyorsanz bu vaat ne zaman? diyorlar. 26- De ki: O ilim Allahn yanndadr. Ben sadece apak bir uyarcym. 27- Nihayet onu yaklam grdkleri vakit kfirlerin yzleri ktledi te davet edip istediiniz budur! 28- De ki: Grdnz m!?.. Eer Allah beni ve benimle beraber olanlar helak ederse yahut bize rahmet etse, kfirleri elem verici azaptan kim kurtarr? 29- De ki : O, Rahmandr, biz Ona iman etmi ve srf Ona gvenip dayanmzdr. Yaknda kimin apak sapklk iinde olduunda bileceksiniz. 30- De ki: Grdnz m? ayet suyunuz yerin derinliine ekilse, kim bir akarsu getirir!?

1328 TEFSR- KEBR / TEVLT

Yzst kapanarak yryen mi? yz stne kapanarak sfli cihete ynelen, maddi lezzetlere sevgiyle balanan ve tabii olgularn cazibesine kaplan kimse mi varlacak yere daha iyi eriir?... yoksadzgn yryen mi? istikamet, doruluk ve eksiksizlik niteliine sahip ve knhne varlamayan, maddi llerle takdir edilemeyen tevhid yoluna giren mi? Buraya kadar, iki zmre, yani sapklarla tevhid ehli hidayete erenler birbirlerinden ayr bir ekilde nitelendirildii iin, imdi de fiil tevhidine iaret ediliyor: De ki: Sizi yaratanOdur. Bu balamda Allahn ilk kez yaratma (ibda) ve yaratmay tekrarlama (iade) fiillerine iaret ediliyor. Bu arada perdelenmilerin, Allahn ilk kez yaratmasn kabul ettikleri halde, yaratmay tekrarlamasn inkr ettikleri aklanyor. Artk, inkr ettikleri eyi grmekten dolay yzlerinin kararmas kanlmazdr. Yzlerini bir keder kaplayacaktr, skntlar yzlerinden okunacaktr. yle elem verici bir azap greceklerdir ki, vasfetmeye imkn yoktur. Kendilerini Haktan perdeleyen, tesirlerinin olduunu varsaydklar eylerin onlar bu azaptan kurtarmasna da imkn yoktur. Btn yaktrmalara ramen onlar acizdirler, kudretten yoksundurlar. Ama Rahman olan Allah yle deildir. Onlar, btn fiilleri Ondan grerek Rahmana gvenip dayanmadlar. Bakasndan tesir zelliini nefyetmediler. Ksacas Rahman olan Allaha hakkyla iman etmediler. Bu yzden, onlarn inkrlarna ve irklerine yle karlk veriliyor: O Rahmandr (ok esirgeyicidir); biz Ona iman etmi ve srf Ona gvenip dayanmzdr. Yani, Ondan bakasna tevekkl etmeyiz. nk biz, rahmaniyet huzurunu mahede ettik ki, btn eya bu huzurdan sudur eder. te bu hakiki iman, fiilleri Allahtan bakasna nispet etmemizi engelledi. Bu yzden O, bizi kurtarr, sizi deil. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

KALEM SURES 1329

KALEM SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Nn. Kaleme ve satr satr yazdklarna and olsun. Nun. Klli nefis demektir. Kaleme bundan maksat da klli akldr. Birincisi, kelimenin ilk harfiyle yetinmek eklinde kinayedir. kincisi ise, tebihtir. nk varlklarn suretleri nefse, akln tesiriyle nakedilir. Ayn ekilde suretler de levhin zerine de kalemle yazlr. Yazdklarna eyann suretlerine, mahiyetlerine, vaki olduklar duruma gre takdir edilmi hallerine dair yazdklarna and olsun. Yazdklarna fiilinin faili, arac akllardan ve kutsal ruhlardan oluan katiplerdir. Geri gerek yazan yce Allahtr. Ancak olay isim huzuruyla balantl olunca, yazma fiili mecazi olarak onlara nispet edilmi ve bu ikisine, bu ikisinden sadr olan varlklarn ilk kaynaklarna, lahi takdirin suretlerine, emrinin balangcna ve gaybnn mahzenine yemin edilmitir. nk bunlarn erefi yksektir. Etki ve etkilenmenin ilk mertebesinde btn varl kapsarlar ve zerine yemin edilen hususlar mnasebetleri de aktr. 2- Sen, Rabbinin nimeti sayesinde mecnun deilsin. 3- Hi phesiz senin iin bitip tkenmez bir mkfat vardr. Sen -Rabbinin nimeti sayesinde-mecnun deilsin. Sen, klli nefis ve klli akl ile yazlan eylere muttali klnma nimetine mazhar olmuken, akl rtlm, idraki bozulmu biri deilsin. nk kader srrna muttali olandan, ayn zamanda eyann hakiktini tamamen kuatan kimseden daha akll biri olamaz. Hi phesiz senin iinbir bu iki leme ynelik mahede ve mkaefe mkfat vardr. nurlarndan bir mkfat vardr ki, bu mkfat bitip tkenmez nk ebedidir. Maddi ve sonlu deildir. Ama onlar maddidirler, bu yzden bundan perdelenmilerdir. Dolaysyla durum ve yneli olarak senin kartlarndrlar. Bu nedenle, akllar ve fikirleri maddi eylerle snrl olduu iin sana delilik, mecnunluk vasfn nispet ediyorlar.

1330 TEFSR- KEBR / TEVLT

4- Ve sen elbette yce bir ahlk zeresin. Ve sen elbette yce bir ahlak zeresin. nk sen, Allahn ahlakyla ahlaklanmsn, kutsi destekle pekitirilmisin. Dolaysyla, onlarn iftiralarndan etkilenmez, eziyetlerinden incinmezsin. nk sen nefsinle deil, Allah ile sabretmektesin. Nitekim yle buyrulmutur: Senin sabrn da ancak Allah iledir. (Nahl, 127) 5- Yaknda sen de greceksin onlar da grecekler, 6- Hanginiz mecnundur. 7- Dorusu Rabbin, kendi yolundan sapan, O, doru yola eren kiiyi de en iyi bilendir. Yaknda sen de greceksin, onlar da. lmle birlikte perde alnca gerek delinin, mecnunun kim olduunu. Kader srlarn kefeden ve kendisine btn szleri cem eden kitap verilmi olan sen mi, yoksa nefislerindeki Allahn ayetlerinden ve ibretlerinden perdelenen ve putlara tapma fitnesine kaplan onlar m? Dorusu Rabbinkiiyi en iyi bilendir. Gerekte delirenin, mecnun olann, kendi yolundan sapann , bylece dinden perdelenenin kim, akl sahip olup doru yolu bulann kim olduunu en iyi bilendir. Yani, onlarn deliliklerinin ve sapklklarnn knhn Allahtan baka kimse bilemez. nk delilikleri ve sapklklar son raddeye gelmitir. Yine, senin hidayetinin ve senin rehberliinle doru yola girmi kimselerin hidayetlerinin knhn de Allahtan baka kimse bilemez. u halde, batn olarak onlara uyum gstermediin gibi zahiren de onlara uyum gsterme. nk d uyum, i uyumun sonucu ve yansmasdr. Tpk d ayrln i ayrln yansmas olmas gibi. Aksi takdirde, arabuk geen bir nifaktan, az sonra kecek bir gsteriten baka bir ey olmaz. Ama onlar, rezilliklere daldklar, telvinde ve ihtilafta iyice derinletikleri; hevalar trl trl olduu, beklentileri farkllk arz ettii, glerinin eilimleri deiik olduu ve nefislerinin ynleri birbirini tutmad iin riyakarlk ve gsteri yapyor, yapay davranyorlar. Senin onlara kar mdahane yapman, kendilerine kar yapay bir sevecenlik tavr iine girmen midiyle bu rezillii de dier rezilliklerine katyorlar. 8- O halde yalanlayanlara itaat etme!..

KALEM SURES 1331

9- stediler ki, sen yumuak davranda bulunasn da onlar da yumuak davransnlar 10- taat etme!.. Habire yemin eden, aalk her kiiye... 11- Ayplayan, kouculuk yapana, 12- Durmadan hayra engel olana, haddi aan gnahkara, 13- Kfrnde srarc, kaba, sonra kfrnde iaretli soysuza, 14- Mal ve oullar ok, 15- Ayetlerimiz ona okunduunda Evvelkilerin masallardr dedi. 16- Biz yaknda onun hortumuna damga vuracaz! Aman ha! yalanlayanlara itaat etme! Onlardan zengin olanlarn mallarnn okluu, kavminin ve ballarnn fazlal seni yanltp fitneye drmesin! Onca rezilliine ramen, srf mal ve adamlar oktur diye onlara itaat etme, yapay bir sevecenlik gsterisi iine girme. Sen, Allah ile mstani olarak, Onunla zuhur ederek, sana kar sadk olana sadk davranarak, sana kar vefal olana btn itenliinle, safln sergileyerek, dnyadan el etek ekip zhd tercih eden baldr plak mminlerle arkadalk ederek, iinin ve dnn bir olmas halini sonuna kadar srdr. Biz yaknda onun hortumuna damga vuracaz. Kk kyamette onun yzn deitireceiz, hrsnn aleti olan organ, nefsinin heyetine benzer klacaz. Mesela, filin hortumu gibi yapacaz. Sfli cihetteki eylere dkn, pislik maddeleri cezbeden nefsinin alakl yznden organlarnn en ereflisini, alakln en ileri noktasndaki bir eyle deitireceiz. 17- Gerekten biz onlar, cennet halkn imtihan ettiimiz gibi musibete urattk. Hani onlar sabaha girerken onu kesinlikle devireceklerine yemin etmilerdi. 18- Nimeti Allahdan bilmediler.. 19- Onlar uyurlarken, Rabbin tarafndan bir tavaf edici onu tavaf etti 20- O kapkara kesildi. 21- Sabaha girerken birbirlerine nida ettiler:

1332 TEFSR- KEBR / TEVLT

22- Eer ekinlerinizi kesip devirecekseniz sabahleyin erken gidin! 23- Hemen yola ktlar, gizlice aralarnda fsldayorlard: 24- Sakn bugn bir yoksul ona girip de yannza gelmesin 25- Yoksullar mahrum etmeye kadirlermi gibi sabah erkenden gittiler. 26- Vaktaki onu grdklerinde: Dorusu biz aknlarz! Dediler. 27- Hayr, biz mahrum olanlarz. 28- Onlardan mutedil olan: Size ben tesbih edenlerden olsaydk demedim mi? 29- Dediler: Subhandr Rabbimiz, phesiz biz zalimlerdenmiiz. 30- Sonra dnp birbirlerini sulamaya baladlar 31- Dediler: Yazklar olsun bize, bizler gerekten azgnlardanmz! 32- Umulur ki Rabbimiz onun yerine bize daha hayrlsn verir. Kesinlikle biz Rabbimize rabet edicileriz. 33- te budur azap. Ahret azab ise daha byktr. Eer bilse idiler. 34- Mutlaka takva sahipleri iin Rableri katnda Nam cennetleri vardr. 35- Hi biz, mslmanlar mcrimlerle bir tutar myz? 36- Ne oluyor size? Nasl hkm veriyorsunuz? 37- Yoksa sizin bir kitabnz var da ondan m okuyorsunuz? 38- Siz her neyi beenir seerseniz sizin mi olacak? 39- Yoksa bize kar kyamet gnne kadar srecek yeminleri mi var? Siz ne hkmederseniz mutlaka yle mi olacak? 40- Onlara sor, ilerinden hangisi kefil olacak? 41- Yoksa onlarn ortaklar m var? Eer doru sylyorlarsa hemen ortaklarn getirsinler. 42- O gn, incikler alr ve secdeye davet edilirler fakat g yetiremezler. O gn incikler alr yani, iin iyice iddetlendii gn hatrla. iddeti o kadar artar ki, bu gn, bedensel alkanlklardan, maddi lezzetlerden ayrlk, dehet sahnelerinin zuhuru, korkun heyetlerden ve eziyet veren suretlerden dolay nefsin aclar ekmesi gibi hadiselerle

KALEM SURES 1333

aklamak, vasfetmek bile imknszdr. Davet edilirler melekut lisanyla asl cinsiyete ve ftri uyuma, secdeye, boyun emeye, lahi nurlar ve lahi vechin parldaylarn kabul etmeye arlrlar. Fakat g yetiremezler. Boyun emeye ve lahi nurlar ve parldaylar kabul etmeye gleri yetmez. nk karanlk heyetler yznden asli istidatlar yok olmutur. Cismani rtlerle ve heyulani giysilerle perdelenmilerdir. 43- Gzleri horluktan aa der kendilerini zillet brr. Gerekten secdeye onlar sapasalam iken davet ediliyorlard. 44- O halde bu hadisi yalanlayan brak. Onlar bilmedikleri ynden tedrici azaba yaklatracaz. 45- Ben onlara mhlet veririm. nk benim mekrim salamdr. 46- Yoksa sen onlardan bir cret istiyorsun da, o borcun altnda m eziliyorlar? 47- Yoksa ayb yanlarnda da onlar m yazyorlar? Gzleri horluktanaa der zelil ve akn olarak aa bakar. nk nurani gc ortadan kalkm ve nur lemine bakacak gc yok olmutur. Sevin salayan ualar alglamaktan uzaklamlardr. Kendilerini zillet brr. Sfli eylere meyletme, etkilenilerin bayasna yaslanma, tabii eylerden kopamama hali brr. Davet ediliyorlard istidatlar yerinde iken, aralar salam iken, secdeye, istidat heyetiyle boyun emeye, nurlar leminden gelen yardmlar kabul etmeye arlrlard, sapasalam iken istidatlar salam iken, ahiret mutluluunu kazanma imknna sahip iken. 48- Sen Rabbinin hkmn sabrla bekle, balk sahibi gibi olma. O vakit keder dolu halde niyaz etmiti 49- ayet Rabbinden Ona bir nimet yetimemi olsayd o, mutlaka knanacak bir halde ssz bir diyara atlacakt. Sen Rabbinin hkmn sabrla bekle. Mutlu olann mutluluuna, bedbaht olann mutsuzluuna, kurtulann kurtuluuna, helak olann helak oluuna, hidayete erenin doru yolu bulmasna, sapk olann sapmasna ilikin hkmn sabrla bekle. Balk sahibi gibi olma. nk nefsin sfatlar onu istila etmi, hafiflik ve fke ona galip gelmiti. Bylece Rabbin hkmnden perdelenmiti. Sonunda kutsiyet katndan tabiat kararghna dndrlmt de nefis makamnda sfli tabiat bal onu yutmutu. Rahim balnn karnnda cenin olmakla snanmt.

1334 TEFSR- KEBR / TEVLT

Niyaz etmiti kavmini kahretmesi ve helake uratmas iin Rabbine dua etmiti. nk nefis makamnda byk bir fkeye kaplmt. Bu istei Rabbinin iznine bal olarak dile getirmi deildi. O fkeyle doluydu. ayetona bir nimet yetimemi olsayd kmil bir nimet yetimeseydi Rabbinden Yani, istidad salam olarak devam ettii, gazap heyeti iinde kklemedii, nefsin arlklarndan dolay tevbe etme zelliini koruduu, nefsin sfatlarndan uzaklama abas devam ettii iin rabbi tarafndan kemale iletilmeseydi, o, mutlakassz bir diyara atlacakt. Maddi lemin zahirine atlacak, btnyle kutsi taraftan uzaklatrlacak, nefis vadisine terk edilecekti. Hem de knanacak bir halde rezilliklerle vasfedilmi, alaltlmay, yzst braklmay hak etmi, Haktan perdelenmi ve yoksunluk belasna duar klnm bir halde. 50- Ama Rabbi onu seti ve onu Salihlerden kld. 51- Muhakkak kfredenler nerede ise gzleri ile seni ykacaklard, Kurn iittikleri vakit. Gerekten O bir mecnun diyorlard. 52- Bu Kurn ancak alemler iin bir ttr. Ama Rabbi onu seti. Ftrat salam olduu, asli nuru varln koruduu iin Rabbi ona merhamet etti. Onu kendine yaknlatrd, tevhit szn ilka ederek, cem makamna ulatrarak zatyla cem etti. Ve onu Salihlerden kld. cem aynnda fena sonras beka halinin istikameti ile onu Nbvvet makamna layk hale getirdi. Allah, dorusunu herkesten daha iyi bilir.

HKKA SURES 1335

HKKA SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- El-hakkatu/ Gerekleecek EL-HAKKA olan! 2- O El-hakkatu/ Gerekleek olan El-hakka nedir? 3- Gerekleecek olann ne olduunu nereden bileceksin? 4- Semd ve Ad kavimleri o kyameti yalanlad. 5- Semda gelince, onlar pek zorlu bir sarsnt ile helak oldular. Gerekleecek olan ayet, kk kyamet kastedilmise, bu, vuku bulmas zorunlu, kendisinde phe bulunmayan kyamet demektir. Eer byk kyamet kastedilmise, bu durumda, btn ilerin tahakkuk ettikleri, yani bilinip gerekletikleri KIYAMET anlamna gelir. nk Halkn ruhu, Hakk dr ki zorunlu olarak her ey HAKKA dncdr. Ve bu dnmnde gereklemesine kyamet denir. yle ise buna gre yle bir anlam kastedilmitir: Kyamet nedir? Onun ne olduunu nereden bileceksin? Yani, ilk anlam esas alrsak, onun iddetini, korkunluunu, o esnada ortaya kan halleri bilinmez. Yahut, onun hakiktini, annn yceliini, delillerinin aydnln, o esnada zuhur eden eyleri Allahtan baka kimse bilemez. Her iki kyamet de insanlar dehete drr, helak eder. Onlar yok eder, iddet ve kahrediciliiyle kklerini kurutur. nsanlarn ilk anlamdaki kyameti yalanlamalar, dnyaya ynelmek, lm iin amel etmeyi terk etmek, gaflete dmek, maddi hayata aldanmak eklinde kendini gsterir. kinci kyameti (byk kyamet), yalanlamalar ise, henz gereklemedii iin, onu inkr etmeleri, ondan perdelenmeleri eklinde zuhur eder. Bu balamda yalanlayanlarn rnei, varlk iinde marp azan, yani eksik kalp arla kaan kimselerin rneine benzer. Bu

1336 TEFSR- KEBR / TEVLT

nedenledir ki Semuda gelince denilmitir. Onlar, az su ehlidirler. Yani, zahiri ilimlerin sahipleri olup hakiki ilimlerden perdelenmi kimselerdirler. Onlar pek zorlu bir sarsnt ile helak oldular batn ve maddeden arnma ilmini ortaya karan bir hale uradlar. Bu hal, onlarn zahiri ilimlerine galip gelip yok etti. Bu ise, bedenin harap olmas ile gerekleen bir durumdur. 6- d kavmi ise azgn, sarsan bir frtna ile mahvedildiler. 7- Onu onlarn zerine yedi gece sekiz gn arka arkaya musallat etti. yle ki, o kavmi ii bo hurma ktkleri gibi orackta yere serilmi halde grrsn. 8- imdi onlardan arda kalan bir ey gryor musun? Ad kavmi ise eriatn snrlarn ineyen arlard onlar. Tevhitte zndklk ve her eyi mubah grme yaklamna sahiptiler. Bir frtna ile mahvedildiler tabiatn donmas, evk ve yakc ak hararetinin snmesi ile gerekleen souk nefese uradlar. Bu souk nefes alabildiine iddetliydi ve onlar bir anda malup ederek, helak vadilerine srkledi. musallat etti. Allah onu onlarn zerine yedi gayp mertebesi halinde-ki bu mertebeler, onlarn perdelenmiliklerinden kaynaklanan yedi geceleriydi-zerlerine sald. Sekiz gnden maksat ise, gndz gibi onlara zahir olan u sekiz lahi sfattr: Varlk, hayat, ilim, kudret, irade, semi, basar ve kelam Yani, onlarn zahir ve batn taraflarna bu frtnay musallat ettik, onlar yerlerinden koparp kklerini kuruttuk. yle ki, o kavmiorackta yere serilmi halde grrdn. l gibi. nk gerek hayattan yoksundular. Onlar, nefisle kaimdiler, Allah ile deil. Nitekim, bir ayette yle buyrulmutur: Onlar sanki duvara dayanm ktkler gibidir. (Mnafikun, 4) i bo hurma ktkleri gibi ekil olarak gl grnrler; ama anlamdan ve hayattan yoksundurlar. Allah ile kaim olmadklar iin itibar ve hakiki varlk derecesinden aa yuvarlanmlardr. imdi onlardan arda kalan bir ey gryor musun? Bir kalnt, kalc bir nefes grebiliyor musun? Gremezsin! nk toptan yok oldular.

HKKA SURES 1337

9- Firavun ve ondan ncekiler ve mutefike kavimleri hep o hatay ileyerek geldiler 10- Bylece Rablerinin Rasulne kar geldiler de, onlar pek iddetli bir ekilde yakalayverdi. 11- phesiz su bast vakit biz sizi akp gidenin iinde/ gemide tadk. 12- Onu sizin iin bir ibret ve t yapalm ve belleyici kulaklar onu bellesin diye. Firavuniledi nefs-i emmare, ondan ncekiler nefsi emmarenin kuvvetleri ve yardmclar, mutefike kavimleri alt stne getirilen beldeler halk, ruhani olup zahire meylettikleri iin tabiatlarnn tersine dnen, maneviden maddiye evrilen kuvvetler hep o hatay/gnah ilediler. Gnahtan, hatadan ibaret olan bu hasletle geldiler. Bu haslet, batndan geip zahire ynelmektir. Bylece Rablerinin Rasulne kar geldiler. Hakka ileten akla kar ktlar. Onlaryakalayverdi. Heyuli denizinde bomak, bedenin bileimini kartrp bozan sarsnt ile onlar yakalayverdi. Pek iddetli bir ekilde alabildiine zorlu ve iddetli bir yakalama ile onlar cezalandrd. phesizbast vakitbiz heyuli tufan suyu bast vakit biz sizitadk ilmi ve ameli kemalden mrekkep eriat gemisinde sizi tadk. Onu sizin iin bir ibret ve t yapalm diye. Kutsi leme, asli kararghnz ve hakiki barnanz olan Hakkn huzurunu hatrlatsn diye. Ve belleyici kulaklar onu bellesin diye. Allahtan duyduunu koruyan, ftri hali zerinde varln devam ettiren, ahdini ve tevhidini unutmayan; u dnya hayatnda bo eyler dinlemedii, eytann telkin ettii batl bellemedii, dolaysyla Rahmann cihetinden yz evirmedii iin, iine yerletirilmi lahi srlar unutmayan kulaklar onu bellesin, kavrasn diye. Nitekim, bu ayet nazil olduu zaman Rasulullah (s.a.v), Aliye (a.s) yle demitir: Bu kulan sen olmasn Allahtan istedim. nk Ali, bu srlarn koruyucusudur.

1338 TEFSR- KEBR / TEVLT

Nitekim, kendisi de yle demitir: Ftrat zere dodum. Herkesten nce iman ettim ve hicret ettim. 13- Sra tek bir frlle flendii zaman, 14- Arzla dalar kaldrld birbirine tek bir arpla arplp darmadan edildii zaman, 15- ite o gn o gerek vuku bulmutur.. 16- Sema yarlr ve artk o gn kmeye yz tutar Suraflendiizaman kk kyamette, lmn gereklemesine ynelik ilk flemedir bu. nk kitab sa tarafndan verilen ifadesi ile, ondan sonraki ayrntl aklamalar, zerinde durduumuz ayeti byk kyamet olarak yorumlamamza engel oluturmaktadr. Bu fleme, kutsal ruhun, srafili ruh araclyla tesir gstermesidir. srafili ruh ise, insan suretindeki hayatn idaresinden sorumludur. Ve lm esnasnda ruhu karr ve Azraili ruh da onu kabzeder. Aslnda bu, ayn anda gerekleen tek bir tesirdir. Bu yzden nefh tek bir eklinde nitelendirilmitir. Kaldrld beden arz ve organ dalar kaldrlp birbirine tek arpla arplp darmadan edildii zaman unsur czleri parampara ederiz. Yarlr hayvani nefis semas, ruh ayrlp kt iin syrlp alr. Ve artk o gn, kmeye yz tutar. lm halinde, fiil ilemeye g yetiremez, hareket etmeye, idrak etmeye g bulamaz. 17- Melekler onun etrafndadr, Rabbinin arn o gn bunlarn da stnde sekiz melek yklenir. Melekler ona destek olan, ona snan, idrakte dayand kuvvetler, idrak ettikleri eyleri onun yannda toplarlar. Ya da onun vastasyla idrak ederler. Yahut da onun idrak ettii eyleri izhar ederler. Onun etrafndadr. ruh, kalp, akl ve cisim gibi yanlarndadrlar. Sonra ondan ayrlrlar, gruplara ayrlrlar, ilk neet ettikleri cihetlerine ynelirler. Rabbinin arnyklenir. Yani, insani kalbi tar, o gnbunlarn da stnde sekiz melek. Bunlar ise, nevi suretlerden oluan unsur putlarn sahiplerini kahreden nurlardr. ki cihetten, yani ulvi ve sfli cihetten toplanarak, fail ve tayc nitelikleriyle yeniden dirili ve canlan esnasnda drt tarafndan tarlar. Bu yzden Rasulullah

HKKA SURES 1339

(s.a.v) yle buyurmutur: Ar tayan melekler u anda drt tanedir. Kyamet kopunca Allah, drt melei daha onlara destek olmak zere grevlendirir, bylece sekiz melek olurlar. Unsuri snflarnn farkllyla orantl olarak hakiktleri farkl olduu iin bazlar bu meleklerle ilgili olarak onlarn suretleri de farkldr demilerdir. Ayrca bu cisimleri istila edip onlara stnlk kurduklar iin de da keilerine benzetilmi ve egemen olduklar cisimler daa tebih edilerek bunlar da keileri suretindedirler demilerdir. nk bu cisimlere her bakmdan amildirler, en son noktalarna kadar varp etkinlik gstermilerdir. Bazlar yle demilerdir: Bu sekiz melein ayaklar yerin yedinci katna basmtr. Ar da balarnn zerindedir. Bu halde balar ne eik ve Allah tesbih etmektedirler. lerin hakiktini Allah herkesten daha iyi bilir. 18- O gn huzura alnrsnz, size ait hibir sr gizli kalmaz. 19- Kitab sa tarafndan verilen kimseler der ki: Aln, kitabm okuyun! 20- Dorusu ben hesabmla karlacam biliyordum, byle olacan zannetmitim. 21- Artk o, honut kalaca bir hayat iindedir; 22- Yksek bir cennette, 23- Ki onun meyveleri sarkmtr. 24- Artk gemi gnlerde kayd olunan amellerinizin karl olarak afiyetle yeyin iin. O gn nefislerinizdeki heyetler ve fiillerin suretleriyle birlikte Allaha arz olunursunuz huzura alnrszn size ait hibir sr gizli kalmaz. Kitabverilen amellerinin suretlerini ieren beden levhi sa tarafndan yani en gl lahi taraf olan akl cihetinden verilen kimse, bununla sevinir. Gzel heyetlerden ve mutluluk verici eserlerden oluan hallerini renmeyi ister. u ayette kastedilen anlam da budur: Aln, kitabm okuyun; dorusu ben.biliyordum. kesin olarak emindim, zannm byle idi ki, hesabmla karlaacam. Bunun nedeni de lmden sonra dirilie, yeniden hayat bulmaya, hesap ve cezaya iman etmesidir.

1340 TEFSR- KEBR / TEVLT

Artk ohonut kalaca bir hayat iindedir. Gerek, ebedi ve sonsuz bir hayata sahip olarak bir cennette kalp ve ruh al yksek cennetlerinin birindedir. onunmeyveleri kalp ve ruhun anlam ve hakikt tr idrakleri sarkm tr. stedikleri zaman bunlar alabilirler. 25- Kitab sol tarafndan verilene gelince der ki: Keke bana kitabm verilmeseydi! 26- Hesabm bilemeseydim! 27- Keke i, biten bir ey olsayd! 28- Malm bana hibir fayda vermedi, 29- btn saltanatm benden helak olup gitti. 30- Onu yakalayn da, balayn! 31- Sonra cehenneme atn onu! 32- Sonra boyu yetmi arn olan bir zincir iinde oraya sokun! 33- nk o, Azm olan Allaha iman etmiyordu. 34- Yoksulu doyurmay da tevik etmiyordu. 35- Bu sebeple, bugn burada onun candan bir dostu yoktur. 36- sliynden baka yiyecei de yoktur. 37- Onu da ancak gnahkrlar yer. Kitab sol tarafndan verilene gelince kitab, en zayf taraf olan nefsani-hayvani tarafndan verilen kimseye gelince, o, hasret eker, piman olur. Bu irkin suretlerden ve heyetlerden, kendisinin unuttuu, ama Allahn kaydettii irenliklerden rker, kaar. O anda lmeyi temenni eder. Uruna mrn geirdii, zerine kapakland mal, saltanat ve makamn kendisine bir yarar salamadna, tam tersine zarar verdiine kesin olarak kani olur. te Keke, bana kitabm verilmeseydi ifadesinin anlam budur. Sema ve arz meneli nefislerden olup olu ve bozulu (kevn-fesad) leminin ileriyle grevli melekutlar izzet ve kahr lisanyla seslenirler: Onu yakalayn da, balayn. nefsinin heyetlerine uygun bir surete sokarak balayn, istee bal olarak hareket etmeyi engelleyen cisimlerle tabiat zindanna atn. Sonra yoksunluk cehennemine ve elem ateine atn onu! Sonrabir zincir iinde sonsuz hadiseler zinciri iinde oraya sokun! ki trl ikencelerle azap eksin. Yetmi ifadesi, Arap geleneinde snrsz okluk anlamna gelir, say olarak yetmi deil.

HKKA SURES 1341

nk oAllaha iman etmiyordu. Yani, btn bunlar, kfrnden, Allahtan ve Onun azametinden perdelenmesinden ve mal sevgisinden kaynaklanan cimriliinden dolay bana geldi. Bu sebeple, bugn burada onun candan bir dostu yoktur. Kendisi kendi nefsinden rkp kaarken, bakas nasl rkp kamasn! O, bata kendisi olmak zere herkes tarafndan nefret edilmektedir. sliynden baka yiyecei de yoktur. cehennem ehlinin bulaklarndan ve kanl irinlerinden baka bir yiyecei de yoktur. Onlarn, bunlar yediklerini gzlerimizle grdk. 38- Yemin ederim, grdklerinize 39- Ve grmediklerinize. 40- Muhakkak O, Kerim Rasuln kelamdr. 41- O, bir air sz deildir. Siz ne kadar da az iman ediyorsunuz! 42- Kahin sz de deildir. Siz ne kadar az dnyorsunuz! 43- O, alemlerin Rabbinden tenzildir. 44- ayet baz szleri uydurup bize isnat etmeye kalksayd, 45- Mutlaka Ondan sa elini alrdk, 46- Sonra, muhakkak Onun kalp damarlarn keserdik. 47- Sizden hibiriniz ona siper de olamazsnz. 48- Muhakkak O (Kurn), elbette takva sahipleri muttakiyler iin bir ttr. 49- Gerekten biz sizden yalanlayanlar biliyoruz. 50- Ve muhakkak O, elbette kfirler iin bir pimanlktr. 51- Muhakkak o (Kurn), elbette kesin yakin hakkdr. 52- O halde, ulu Rabbinin adn yceltip noksanlklardan tesbih et!. Yemin ederim ki cismani ve ruhani varln zahirinin ve batnnn tmne yemin ederim ki O, muhakkak, Kerim Rasuln kelamdr O, gerekten kati Hakkn kendisidir. Srf yakindir. Cem aynndan varit olan bir kelamdr. nk kalp makamndan dosa, ilmel yakin, ruh makamndan dosa, aynel yakin olurdu. Ama vahdet makamndan sudur ettii iin Hakkal yakindir. Yani srf ve hak yakindir, iinde phe ve batl yoktur. nk bunlar onun gayrisidir. Ayetlerin ak iinde sz, nce Rasule, sonra Hakka nispet edilmitir. Bu da zati tevhidi ifade etmeye yneliktir.

1342 TEFSR- KEBR / TEVLT

Ardndan yle buyurmutur: O halde, ulu Rabbinin adn yceltip noksanlklardan tesbih et. Allahn smi Azam olan ve btn isimleri ihtiva eden zatnla Allah gayrn varl aibesinden tesbih tenzih et. Yani mahedende nefisten veya kalpten kaynaklanan bir telvin zuhur etmesin. Aksi takdirde, ikilik veya benlik grmek suretiyle perdelenirsin. Dolaysyla Allah tesbih (tenzih) eden deil, tebih eden (gayriye benzeten) olursun. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

MERC SURES 1343

MERC SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Bir isteyici vaki olacak azab istedi.. 2- Kfirler iindir, ki onu defedecek yoktur. 3- Ykseltme derecelerinin Zl-mearic sahibi Allahdandr. Ykselme derecelerinin sahibi Ayetin orijinalinde geen Mearic kelimesi, ykselmeler anlamna gelir. Bundan maksat da, itidal ile tabiatlar makamndan madenler makamna, sonra bitkiler makamna, sonra hayvanlar makamna, sonra insan makamna, st ste sralanm intikal dereceleriyle ykselmek, sonra intibah, uyan, tevbe, dn ve sluk ehlinin iaret ettikleri nefis menzilleri ve kalp konaklar gibi sluk menzillerini kat etmek, sonra fiillerde, sfatlarda ve derken zatta fena bulma gibi saylmayacak kadar ok mertebeden gemektir. nk yce Allahn her sfatna karlk bir ykseli derecesi vardr ve bu, sfatlarda fena bulma makamndan nce gelir. 4- Melekler ve ruh, miktar elli bin yl olan bir gnde ykselip kar. 5- imdi sen gzelce sabret. 6- Dorusu onlar, o azab uzak gryorlar, 7- Biz onu yakn grmekteyiz. Meleklerykselip kar insan varlnda yer alan arz ve sema meneli kuvvetler ve Ruh , insan ruhu byk kyamette kuatc zat huzuruna kar. miktar elli bin yl olan bir gnde belli bir miktar iinde deil, uzayp giden devirler ve ezelden ebede uzanan zamanlar boyunca. Buna benzer bir makamla ilgili bir ayette emrin k hakkndaki u ayeti grmez misiniz: Sonra (btn bu iler) sizin sayageldiklerinize gre bin yl tutan bir gnde O'nun nezdine kar. (Secde, 5)

1344 TEFSR- KEBR / TEVLT

imdi sen gzelce sabret. nk azap, bu uzayp giden mddet iinde vaki olur. Dorusu onlar, o azab uzak gryorlar perdelendikleri iin. Ama biz onu yakn grmekteyiz. hazr ve gereklemi grmekteyiz. Perdelenmiler, onu beklenen bir zamana ertelenmi sanyorlar. nk bu zaman onlar iin gaiptir; ama biz hazr olarak gryoruz. 8- O gn Sema erimi maden gibi olur. 9- Dalar da atlm yn gibi olur. 10- Dost, dostu sormaz. 11- Birbirlerine gsterilirler. Mcrimler, o kurtulmak iin oullarn fidye vermek isteyecek. 12- Eini, kardeini, 13- Kendini barndran ailesini, akrabasn, 14- Ve arzda olanlarn hepsini de ki kendini kurtarmay isteyecek. 15- Fakat ne mmkn! O gerekten yaln bir atetir. 16- Ban derisini sker alr. 17- arr davet edildiinde yz evirip geri dneni, 18- Toplayp yan. O gn sema hayvani nefis semas erir, yok olur, erimi maden gibi olur. Nitekim kzarm ya renginde gl gibi olduu zaman (Rahman, 37) ayetinde bu konuya iaret edilmitir Dalarolur organ dalar, renklerinin farkllna gre toz gibi savrulmu olur. Atlm yne dner. Dost, dostu sormaz. nk ortam alabildiine iddetlidir. Herkesin ii bandan akndr. Herkes kendi haliyle meguldr. Nefsinin heyetleri, iine dt dehet, gzlemledii korkun manzaralar, bakasyla ilgilenmesine engel olur. Birbirlerini ksa sre gsterilseler bile. Fakat ne mmkn! fidye verip kurtulma temennisinin gereklemeyeceini vurgulamaya ynelik bir ifadedir bu. nk bu kimse, sularnn heyetiyle azab hak etmitir. Nefsi de cehenneme uygun olduu iin oraya doru srklenmitir. u ifadeye bakmaz msnz: Yz evirip geri dnen, toplayp yan kimseyi arr! nk sfli tabiat ateinin alevi, Hakka srtn dnen, kutsi ynden ve gnn azabndan

MERC SURES 1345

nur leminden yz eviren, yzn karanlk madenine dndren, fask, sfli ve karanlk cevherlere ynelik sevgisinden dolay onlardan etkilenen, tabiat gerei tabiat ateinin maddelerine kaplan kimselerden bakasn armaz. Tabiat ateinin alevi byle kimseleri arr ve aralarndaki hemcinslik nedeniyle onlar kendine eker ve ruhani, yrekleri bryen ateiyle onlar yakar. Tabiatnn etkisiyle istedii, istidat lisanyla ard bu ateten kurtulmas nasl mmkn olabilir ki?! 19- Gerekten insan, pek hrsl yaratlmtr. 20- Kendisine fenalk dokunduunda szlanr, feryat eder. 21- Ona imkn verildiinde ise pinti kesilir. Gerekten insan, pek hrsl yaratlmtr. Yani, nefis, tabiat itibariyle ktln madeni ve pisliin barnadr. nk karanlklar lemindendir. Dolaysyla kalben nefse meyleden, cibilliyeti ve yaratl gerei nefsin istilasna urayan kimse, sfli eylerle uyumlu hale gelir ve rezilliklerle nitelenir. Bunlarn en adisi ise kendisine fenalk dokunduunda szlanr, feryat eder. Ona imkn verildiinde ise pinti kesilir. ayetlerinde iaret edilen helu/ hrs; korkaklk ve cimriliktir. nk bedene ve onunla rten eyleri sever. Bedensel ehvet ve lezzetlere balanr. Korkaklk ve cimriliin rezilliklerin en adileri olmalarnn sebebi ise, kalbi varln en aa mertebesine ekmeleridir. Nitekim Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Bir kiide bulunan en kt huy, hrsl cimrilik ve kurutup donduran, elden ayaktan dren korkaklktr. 22- Ancak namaz klanlar yle deildir 23- Onlar, namazlarnda daimdirler. Ancak namaz klanlaryle deildir. Hi kukusuz insan, yaratl ve nefsinin tabiat gerei rezilliklerin madenidir. Fakat, Allah iin; gerei gibi cihat edenler, nefis giysilerinden syrlanlar, nefsin sfatlarndan arnanlar, yani zati mahede ehli olup vuslata erenler ki ancak bunlar hakiki mahede namaz klanlar yle deildirler. Zira Onlar namazlarnda daimdirler. nk mahede ruhun namazdr. Bu mahedelerinde devaml olmakla nefisten ve nefsin sfatlarndan, ayn ekilde mahede ettiklerinin dndaki her eyden uzaklarlar. 24- Ve onlar ki onlarn, mallarnda belli bir hak (pay) vardr, 25- Hem isteyen (talib) hem de mahrum braklanlar iin.

1346 TEFSR- KEBR / TEVLT

Onlarn mallarnda malum bir hakk vardr. Maddi ve manevi olarak sahip olduklar yararl ve hakiki ilimlerden arnanlar da yle deildirler. Bunlar sahip olduklar eyleri, istidat sahibi ve mstahak olup isteyen kimselere ve meguliyetleri nedeniyle yetersiz kalp isteyemeyen kimselere datrlar. 26- Din gnnn gnnn doruluunu tasdik ederler, 27- Onlar ki Rablerinin azabndan korkanlar, rperenler. 28- Muhakkak Rablerinin azabna kar emin olunmaz. Din gnnn doruluuna inananlar Ahiret ve kyamet hallerini delile dayal yakinle tasdik edip; kesin bir imanla inanan arac kalp sahipleri de yle deildirler. Rablerinin azabndan korkanlar nefis makamnda olan mptediler, kalp nuruyla nefisten uzaklaarak ilerleyip nefsin yannda durmayanlar da yle deildir. Ya da kalp makamnda yoksunluk ve perdelenme azabndan korkan salikler veya mahede makamnda telvinden korkanlar da yle deildir. nk varlk kalnts kaldka perdelenmekten emin olunamaz. Nitekim yle buyrulmutur: Rablerinin azabna kar emin olunamaz. 29- Onlar ki ferclerini koruyanlardr, 30- Ancak zevceleri veya sa ellerinin malik olduklar mstesna. Bundan dolay onlar knanamazlar. 31- Fakat bunun tesini arayanlar, ite onlar haddi aanlarn kendileridir. 32- Onlar ki emanetlerine ve ahidlerine riayet edenler, 33- ahitliklerini dosdoru yapanlar. 34- Onlar ki saltlarn da muhafaza ederler. 35- ite bunlar cennetlerde ikram olunanlardr. Ferclerini yani rzlarn koruyanlar iffet ve yiitlik ehli olanlar Emanetlerine ftratlarna gre kendilerine tevdi edilen akli marifetlere ve ahitlerine Allahn ezelden kendilerinden ald sze riayet edenler yani, ftratlar bozulmayanlar, ftratlarn tabiat rtleri ve nefsani arzularla kirletmeyenler, ahitliklerini dosdoru yapanlar ilim olarak mahede ettikleri hakiktlere gre amel edenler, mahede ettikleri her eyin hkmn icra edenler, bakasnn deil. Mahede ettiklerini hkmn aklayanlar da yle deildir.

MERC SURES 1347

Saltlarn z denetim ve murakabeden ibaret kalp namazn koruyanlar zahiri anlamda nefis namazn muhafaza edenler te bunlar, cennetlerde ikram olunanlardr Onlar cennetlerde arlanrlar, tabakalarnn farkllna gre ikrama mazhar olurlar. Buna gre ilk grup cennetten birinde, kalp erbab olan orta grup kalan iki cennetten birinde, geri kalanlar ise, nceki iki cennetin haricinde nefis cennetlerinde arlanrlar. 36- Kfirlere kouyorlar? ne oluyor ki, sana doru rperti ve zillet iinde

37- Sadan ve soldan blk blk olarak 38- Onlardan her biri Nam cennetlerine konulacan mit ediyorlar!? 39- Hayr! Asla yle deil! Muhakkak biz onlar bildikleri eyden yarattk. 40- Doularn ve batlarn Rabbine yemin ederim! Muhakkak biz kdiriz! 41- Onlarn yerine daha iyilerini / hayrllarn getirmeye. Bizim nmze geemezler. 42- O halde brak onlar, tehdit olunduklar gne kavuuncaya kadar dalsnlar, oynayadursunlar. 43- O gn kabirlerinden frlaya frlaya karlar, sanki onlar dikili putlara sratle giderler. 44- Gzleri nlerine eik, kendilerini zelil bir halde horluk kaplar. te bu, onlarn vad olunduu gndr. Hayr! Asla, yle deil! Doularn ve batlarn Rabbine yemin ederim. zerlerine nurunu dourmak ve nurunu onlarda gruba erdirip onunla taayyun etmelerini salamak suretiyle var ettii veya nurunu ilerinden dourarak yok ettii ve ilerinde guruba erdirerek var ettii varlklara yemin ederim ki Muhakkak biz kadiriz! bizim gcmz yeter. Nurumuzu onlardan karmak suretiyle onlar helak etmeye ve nurumuzu bakalarnda guruba erdirmeye gcmz yeter. Daha hayrllarn / iyilerini var etmeye kadiriz. O gnkarlar beden kabirlerinden frlaya frlaya koarak kabirlerinden karlar ve heyetlerine uygun suretlerin bulunduu yere doru giderler. Allah, dorusunu herkesten daha iyi bilir.

1348 TEFSR- KEBR / TEVLT

NUH SURES 1349

NUH SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Muhakkak biz Nuhu ackl bir azap gelmezden nce kavmini uyar diye kavmine gnderdik, 2- Dedi: Ey kavmim! Gerekten ben size apak bir nezirim / uyarcym. 3- Allaha ibadet edin ve Ona kar gelmekten saknn ve bana itaat edin. 4- Sizin gnahnz balasn, size gelecek azab belli bir vadeye kadar tehir etsin. Allahn tayin ettii vade gelince, artk o ertelenmez keke bilseydiniz. badet edin Allah yolunda mcahede ederek, riyazeti gerekletirerek kulluk edin ve Ona kar gelmekten saknn. kendi sfatlarnz ve zatlarnz dahil olmak zere Ondan baka her eyden soyutlann. Ve bana itaat edin. istikamet zere olmak suretiyle bana uyun. Balasn. fiillerinizin, sfatlarnzn ve zatlarnzn eserlerinden ibaret gnahlarnz affetsin. Sizibir vadeye kadar tehir etsin sonrasnda baka sre bulunmayan muayyen bir zamana kadar ertelesin. Bundan maksat da tevhitte fena bulmaktr. Allahn tayin ettii vade yani sizi zatna ulatrmas gelince, artk o ertelenmez. bakasnn varlyla tehir edilmez. Bilakis, Ondan baka her ey yok edilir. Keke bilseydiniz! 5- Nuh dedi ki: Rabbim! Dorusu ben kavmimi gece gndz davet ettim. 6- Fakat benim davetim, ancak onlarn kamalarn arttrd. 7- Gerekten de, gnahlarn balaman iin onlar ne zaman davet ettiysem, parmaklarn kulaklarnn iine tkadlar, elbiselerine brndler, ayak dirediler, kibirlendike kibirlendiler.

1350 TEFSR- KEBR / TEVLT

8- Sonra, ben kendilerine haykrarak davette bulundum. 9- Sonra aktan aa konutum, hem de gizli gizli konutum... 10- Dedim ki: Rabbinizden mafiret dileyin. O, ok balayc affardr.. 11- zerinize semadan bol bol yamur indirsin. 12- Mallarnz ve oullarnz oaltsn, size baheler ihsan etsin ve size nehirler bahetsin. 13- Size ne oluyor ki, Allaha bykl yaktramyorsunuz 14- Oysa, sizi trl merhalelerden geirerek O sizi yaratmtr. Rabbim! dedi, dorusu ben kavmimidavet ettim. Zulmet ve nur arasndaki cem makamnda tevhide ardm. Fakat benim davetim, ancak kamalarn arttrd. nk onlar, bedene bal zahiri kimselerdi, sadece cismani n nurunu grebiliyorlard. Onlarn grdkleri tek varlk, bryc cismani cevherlerin varlyd. Bu yzden kendi nurlarnn ona nispetle karanlk olarak belirginletii mcerret nuru ispat etmekten katlar. Gerekten de, gnahlarn balaman iin onlar ne zaman davet ettiysem. Nurunla onlar bryp rtmen iin ne zaman onlar ardysam, bu arm duymazlktan geldiler. nk anlayamyorlard. stidatlar yetersizdi veya hi yoktu. Elbiselerine brndler bedenleriyle gizlendiler, onu zerlerine serdiler. nk bedene ynelik meyilleri, bedene ballklar ve bedenle perdelenmilikleri ok iddetliydi. Ayak dirediler bunda srar ettiler. Arnmaya, soyutlanmaya hi yeltenmediler. Kibirlendike kibirlendiler nefislerinin sfatlar onlar brd ve fkeleri iyice kabarp baskn kt iin. Sonra, ben kendilerine haykrarak davette bulundum. tevhit makamndan indim, onlar akl makamna ve nur lemine ardm. Sonra, aktan aakonutum. akli, zahiri deliller sundum. Gizli gizli konutum kalp makamnda batni srlarla onlara arda bulundum ki, akli deliller araclyla bu srlara ersinler. Dedim ki: Rabbinizden mafiret dileyin. Rabbinizin nuruyla sizi rtmesini isteyin ki, kalpleriniz aydnlansn, lahi hakiktleri ve gaybi srlar kefedesiniz.

NUH SURES 1351

ndirsin ruh semas zerinizebol bol yamur ba ve hal yamurlar gndersin. Mallarnzoaltsn. kesbi mertebeler ve makamlar yardmnda bulunsun. Ve oullarnz oaltsn. Melekut leminden kutsi desteklerle size yardm etsin. Size baheler ihsan etsin kalp makamnda size sfat cennetleri ve ilim nehirleri bahetsin. Size ne oluyor ki, Allaha bykl yaktramyorsunuz? Allah tazim etmiyorsunuz. Oysa Ona tazimde bulunsanz, O, sizi nurlar lemine ykselen derecelerde yceltir, vakar sahibi klar. Oysa, sizi trl merhalelerden geirerek O sizi yaratmtr. Her merhale, bir ncekinden daha ereflidir ve her yeni merhalede haliniz ncekine gre daha iyi ve erefiniz daha stndr. O halde, size ne oluyor, neden gayb grnenle, maneviyi maddiyle ve gelecei gemile mukayese etmiyorsunuz? Sizi yaratl merhaleleri iinde tabiat, hikmet ve kudret merdivenlerinde ykseldiiniz gibi, neden eriat, ilim ve amel merdivenleriyle ruh semasna ykselmiyorsunuz?! 15- Grmediniz mi, Allah yedi g birbiriyle ahenkli kat kat olarak nasl yaratm!? 16- Onlarn iinde ay bir nur, gnei de bir era yapmtr. 17- Allah, sizi arzdan bir ot bitirir gibi bitirdi. 18- Sonra, siz yine oraya dndrecektir ve sizi yeniden karacaktr. Grmediniz mi, Allah yedi g birbiriyle ahenkli kat kat olarak nasl yaratm! st ste tabakalar halindeki mezkur yedi gayb mertebesini nasl yarattn grmediniz mi? Klm kalp ayn onlarn iindebir nur aydnln nefsin ve kuvvetler yldzlarnn aydnlndan daha fazla yapm, ruh gneini de bir era yapmtr. n parlak klmtr. Allah, sizi arzdan bitirmitir. beden arzndan ot bitirir gibi sonra, sizi yine oraya dndrecektir. ona ynelik meylinizle, onun ehvet ve lezzetlerini giyinmenizle, cismani nefislerinizin heyetleriyle ve heyulani rtlerinizle oraya dndrecektir. Sizi yeniden karacaktr kalp makamnda iradi lmden sonra sizi orada yeniden diriltecektir. 19- Allah sizin iin arz bir sergi kld, 20- Onda geni yollar edinip dolaabilesiniz diye.

1352 TEFSR- KEBR / TEVLT

21- Nuh dedi: Rabbim! Onlar bana isyan ettiler, mal ve ocuu kendi ziyann arttrmaktan baka ie yaramayan kimseye uydular. 22- Ve ok byk bir mekr ile mekr ettiler. Allahsizin iinyapt u arzbir sergionda yollar edinip dolaabilesiniz diye duyu yollarn amtr geni klmtr. Ya da onun cihetinden ruh semasnda tevhide alan yollar yapmtr. Nitekim, Emirlmminin Ali (a.s) yle buyurmutur: Bana semann yollar hakknda soru sorun; hi phesiz ben semann yollarn arzn yollarndan daha iyi bilirim. Burada, zhd, ibadet, tevekkl ve rza gibi kemale ulatrc makamlar ve halleri kastetmitir. Bu yzden Rasulullahn (s.a.v) mirac bedenen gereklemitir. Mal ve ocuu kendi ziyann arttrmaktan baka ie yaramayan kimseye uydular. Arkasndan gidilen mal ve makam sahibi, Haktan perdelenmi ve helak olmu liderlere uydular. Ki bunlar, mal ve makamla perdelendikleri iin istidat nurlarn tamamen yitirmilerdir. Veya vehimle kark eytani aklla elde edilen ilim malyla, beden ve mal sevgisini gerektiren fikirlerinin neticeleriyle perdelenmi kimselere tabi oldular. 23- Dediler ki: Sakn ilahlarnz brakmayn. Veddi, Suvy, Yeusu, Yeku, Nesri. 24- Ki gerekten bunlar ok kimseleri yoldan saptrdlar ki, zalimlerin ancak dalaletlerini attrr. 25- Onlar gnahlar yznden suda bouldular, ardndan atee sokuldular ve kendilerine Allahdan baka yardmclar da bulamadlar. Sakn ilahlarnz brakmayn ehvetlerinizle ibadet ettiiniz ve sevdiiniz beden; Veddi, nefis ; Suva, aile ; Yausu, mal ; Yeuku ve hrs ;Nesri gibi hevanza uyarak kulluk sunduunuz mabudlarnz brakmayn dediler gerei rten kafirler ki bunlar, pek ok kimseleri yoldan saptrmtr ve bunlar nefislerine zulm eden zalimlerden olmulardr. Gnahlar yznden doruya muhalif amelleri nedeniyle bouldular heyuli denizde. Ardndan da atee sokuldular tabiat ateine atldlar. 26- Nuh yle dedi: Ey Rabbim! Yeryznde (arzda) kfirlerden hibir kimseyi brakma.

NUH SURES 1353

27- nk sen onlar brakrsan kullarn saptrrlar, yalnz facir, nankr insanlar doururlar. 28- Rabbim! Beni, annemi-babam, evime iman etmi olarak girenleri, erkek mminleri ve kadn mminleri bala ve zalimlerin de ancak helaklerini arttr. nk sen onlar brakrsan kullarn saptrrlar; yalnz facir, nankr insanlar doururlar. Nuh (a.s), kavmini davet etmekten usand, can skld. Gazabn istilasna urad ve kavmini yok etmesi iin Rabbine dua etti. O, halin zahirine bakarak, kfr ve nankrlk sfatnn baskn olduu perdelenmi kimseden ancak kendisine benzer biri nankr kfirin doacana hkmetti. nk pis ve perdelenmi nefisten doan ve onun heyeti zere gelien nutfe ancak onun gibi bir nefsi kabul edebilir. Tpk bir tohumdan ancak onun cinsinden rnn yetimesi gibi. Ama unu unutmutu: ocuk babasnn srrdr. Yani, hali batn ksmna galip olur. Nitekim bir kfirin, istidad yerinde, ftrat safi ve ftri istidad itibariyle asl berrak olabilir. Ama zahirine gelenekler, atalarnn ve aralarnda byd kavminin dini galip olmu, onlarn dinini benimsemi, buna karlk batn salam, salim olabilir. Dolaysyla nurani hali zere bir ocuk ondan doabilir. brahimin babasndan brahimin domas gibi. Hi kukusuz, Nuhun, syledii bu szlerden kaynaklanan sz konusu halde iken batnna galip gelip perdeleyen karanlk gazap heyetinden olu Kenann maddesi dodu. Kenan, onun halinin gnahna karlk bir ceza idi. Rabbim! Benibala tevhidde fenaya erdirerek nurunla beni rt, br, kalbin ana ve babas konumundaki ruhumu ve nefsimi de. Evime girenleri kutsi huzurda makamma iman etmi olarak ilmi tevhide iman etmi olarak girenleri ve bana inanan eleri bala. Yani onlarn nefislerini rt, onlar tevhidde fena makamna ulatr. Zalimlerin de ancakarttr. nefislerinin karanlyla nur leminden perdelenerek hazlarn eksik alanlarn da ancak helakini arttr. Heyuli denizde, iddetli perdeler gerisinde onlar helak et. Allah, dorusunu herkesten daha iyi bilir.

1354 TEFSR- KEBR / TEVLT

CN SURES 1355

CN SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- De ki: Bana vahy olunuyor; cinlerden bir taife dinleyip de dediler ki: Muhakkak biz, harikulade gzel bir Kuran dinledik. 2- Rde erdiren, hidayete ileten. Ona iman ettik, artk kimseyi Rabbimize asla ortak komayacaz. 3- Hakikt u ki Rabbimizin an ok ycedir. O, ne e, ne de bir ocuk edinmi. 4- Dorusu bizim beyinsiz olanmz, Allah hakknda pek ar yalanlar uydurmu, 5- Halbuki biz, ins ve cinlerin Allah hakknda asla yalan sylemezler sanmtk. Daha nce belirtilmiti: Varlk leminde arz meneli gl nefisler vardr. Bunlar, yrtc ve hayvani nefisler gibi kaba, youn ve idrakleri az deildirler. nsani nefislerin heyetlerine ve istidatlarna da sahip deildirler. Bu yzden arzi karakterin ar basmasnn bir gerei olarak youn cisimlere de taalluk etmezler. Sonra, mcerret nefislerin (meleklerin) saflna ve letafetine de sahip deildirler. Bu nedenle, ulvi lemle btnleip tecerrt etmedikleri gibi baz semavi cisimlere de taalluk etmezler. Buna karlk unsuri cisimlere taalluk ederler. Hava, ate veya duman karakteri hallerinin farkllna gre onlara baskn gelir. Hukemadan bazlar onlara muallak suretler (arada kalp askdaki suretler) adn vermilerdir. Bunlar da tpk bizim gibi ilim ve idrak sahibidirler. Ancak tabiatlar gerei semavi melekuta yakn olduklar iin, melekut leminden gayba dair baz eyleri renmeleri mmkndr. Sema ufkuna ykselip meleklerin, yani mcerret nefislerin konumalarn dinlemek iin kulak hrszl yapmalar da uzak bir

1356 TEFSR- KEBR / TEVLT

ihtimal deildir. Bunlar, arz meneli, dolaysyla semavi kuvvetlere oranla daha zayf olduklar iin bu kuvvetlerin tesiri altnda kalr ve bunlarn tesiriyle geri dnerler, semavi kuvvetlerin ilimlerinin knhne varmaktan, btn boyutlaryla idrak etmekten alkonurlar. Dumandan ibaret cisimlerinin, yldzlarn yla tutuup yanmasnda veya semavi ufka ykselmekten vazgeirilip aa doru yuvarlanmak zorunda braklmalarnda yadsnacak bir durum yoktur. nk bunlar, imkn harici olaylar deildir. Keif ve bizzat gzlem ehli olanlar, Nebi ve velilerden oluan sadklar, zellikle bizim Nebimiz Hz. Muhammed (s.a.v) bunlar haber vermilerdir. ayet bu konuyla ilgili uyarlama istersen, yle demek mmkndr: Bil ki, kalp, vahyi ve gaybn kelamn alma istidadna sahip hale gelince, hayal, vehim, fikir, nazari ve ameli akl gibi nefsani kuvvetler ve insan varlnn cini konumundaki btn batni idrak ediciler bunu dinlerler. Ancak, Ruhul Kuds araclyla kalbe varit olan lhi kelam, fikir ve hayal araclyla kaplabilen trden retilmi veya akli kyaslarn, vehmi ve hayali nermelerin rn bir sz olmad iin de yle demilerdir: Muhakkak biz, harikulade gzel bir Kuran dinledik. Hidayete doruya ulatran. Bunu sylemelerinin nedeni, ruhun nurundan etkilenmeleri, vahyin anlamlaryla hayat bulmalar, nuruyla aydnlanmalar, nurun, gazap ve ehvet kuvveti gibi btn bedensel kuvvetler zerinde tesir etmesi Rde erdirmesidir. Ona iman ettik. Nuruyla nurlandk ve kutsi cihete giden yola iletildik. Artk kimseyi Rabbimize asla ortak komayacaz. Yani, Rabbimizi, idrak ettiimiz baka eyler gibi alglamayacaz, dolaysyla bakasn Ona benzetmeyeceiz. Bilakis, vahdet tarafna doru iimize tevdi edilen srra tabi olacaz. Kesret lemine snmayacaz. Dier bir ifadeyle, nefsin hevasna tabi olarak ehvete kulluk etmeyeceiz, nefsin isteklerini pislik leminden karlamaya koyulmayacaz. Dolaysyla, Allahtan bakasna ibadet etmeyeceiz. Hakikt u ki.an ok ycedir bykl Rabbimizin ycelii, herhangi bir idrake smaktan ok uzaktr. Bu bakmdan hibir idrak Onu ekillendiremez,bir varlk tr kapsamna alp kavrayamaz. O, e yani kendi altndan bir varlk snf veya ocuk kendine

CN SURES 1357

benzer bir varlk tr edinmemitir. Dorusu bizim beyinsiz olanmz vehim Allah hakknda pek ar yalanlar uydurmu Onu bir cihetten vehmederek, maddi ekler alabilen trden bir varlk haline getirmi, snf veya tr olarak varlklara benzetmitir. Halbuki biz.sylemezler, sanmtk gerek zahiri duyu insanlarnn (inslerin), gerekse batni kuvvetler cininin Allah hakknda asla yalan Ondan idrak ettikleri eyler balamnda yalan uydurmadklarn sanmtk. Bu yzden, hidayete ermeden, nuruyla aydnlanmadan nce, gzn, Onun eklini ve rengini algladn, kulan, Onun sesini iittiini, vehim ve hayalin Onu tasavvur ettiini, tam da olduu gibi geree uygun olarak tahayyl ettiini sanmtk. Ama vahiy yoluyla rendik ki, hibir ey Onu idrak edemez, aksine, O, her eyi ve her eyin idrak ettiini ve de idrak edemediini idrak eder. 6- u da gerek ki, insanlardan baz kimseler cinlere snrlard da onlarn azgnlklarn arttrrlard. 7- Gerekten onlar da sizin sandnz gibi Allahn hi kimseyi tekrar diriltmeyeceini sanmlard. u da gerek ki, insanlardan baz kimselersnrlard. Yani, zahiri kuvvetler, Batni kuvvetlere dayanr, onlardan g alrlard. onlarnarttrrlard. Vehmi drtlerin, ehevi ve gazap meneli isteklerin ve nefsani telkinlerin etkisiyle haramlarla rtnmlklerini, yasaklar ilemelerini azgnlklarn arttrrlard. Onlar da sizin sandnz gibisanmlard. Hidayet nuruyla aydnlanmadan nce Allahn hi kimseyi tekrar diriltmeyeceini, eriat nuruyla aydnlam akl gndermeyeceini, onlar hidayete erdirip temizlemeyeceini, onlar gzel edeple edeplendirmeyeceini, bylece tabiatlarnn gerei olarak canlarnn ektiini yapabileceklerini, karakterlerinin ve hevalarnn ngrd biimde hareket edebileceklerini, riyazetsiz babo braklacaklarn, cehd etmeksizin ylece kendi hallerine terk edileceklerini sanmlard. 8- Dorusu biz cinler, semay yokladk fakat onu sert bekilerle ve alev huzmeleriyle (ihablarla) doldurulmu bulduk. 9- Halbuki, biz onun baz ksmlarndan haber dinlemek iin oturacak yerler bulup oturuyorduk; fakat imdi kim dinlemek isterse, kendisini gzetleyen bir alev huzmesi buluyor.

1358 TEFSR- KEBR / TEVLT

Dorusu bizyokladk eriatla terbiye edilmeden nce yaptmz gibi, lezzetlerimize cevap verecek eylere ulamak ve ihtiyalarmz karlayacak gn idraklerine kulak misafirlii etmek zere akl semasn yokladk. Fakat onun sert bekilerledoldurulmu olduunu grdk. bizim amalarmza ulamamz engelleyen anlamlarla, bizi ehvetlerimize ulamaktan alkoyan gl hkmlerle ve alev huzmeleriyle kutsi nurlarla, nurani parldaylarla doldurulmu olduunu grdk. Bunlar da vehim aibelerinden arnm anlamlar idrak etmemizi, kutsi nurla aydnlanm akl cihetine ulamamz engelledi. nk akl, hidayetten nce, vehimle kark, hayal ve fikir ufkuna yakn olur. Nefis ve nefsani kuvvetlerle uyumlu olarak dnyevi geimlii elde etmekle snrl olur. Ama akl, kutsi nurla aydnlannca, bedensel kuvvetlerin menzillerinden, onlarn bilgi ve idrak gayelerinden uzaklar. te Halbuki, biz onun baz ksmlarndan haber dinlemek iin oturacak yerler bulup oturuyorduk; fakat imdi kim dinlemek isterse, kendisini gzetleyen bir alev huzmesi buluyor. ayetinin anlam budur. Yani, melekuti bir nur ve akli bir delil, bizi akl ufkundan kovar ve akl, nefse meyletmekten, dolaysyla aramza karmaktan, bizim boynumuz uzatp kulak hrszl ettiimiz yerlerimize inmekten, bylece kendisinden bedene ve nefsin beklentilerine uygun kyas meneli grler elde etmemizden muhafaza eder. 10- Dorusu biz bilmiyoruz, arzdakilere / yeryzndekilere ktlk m murat edildi yoksa Rableri onlara hayr m diledi. 11- Gerekten biz, kimimiz salih kiileriz, kimimiz ise bunlardan aadadr. Biz eitli yollardan olduk. Bilmiyoruz, yeryzndekilere / arzdakilere ktlk m murat edildi beden arzndaki kuvvetlerin cehd ve riyazet iinde kalmalar, lezzetlerini tatmin etmekten alkonmalar, ehevi arzularndan ve tutkulu isteklerinden perdelenmeleri ile onlar iin ktlk m istendi, Dorusu bilmiyoruz. Yoksa Rableri onlara eri hkmler, dini yasaklar ve ykmllk gerektiren emirlerle hayr m istikamet ve doruluk mu, onlarn yararna olan bir ey mi diledi, bilmiyoruz. nk eriatn maksad ve nefsin kemali, bu kuvvetlerin idraklerinin ulaacaklar snrn ok tesinde bir eydir.

CN SURES 1359

Gerekten biz, kimimiz salih kiileriz hayat dzenini ve bedenin yararn tanzim eden kuvvetler gibi. Kimimiz ise bunlardan aadadr vehim, gazap, nefsin hevas dorultusunda hareket eden ehvet gibi bazlarmz, nebati ve tabii kimi arac kuvvetler de bunlarn aasndadr. Biz deiik mezheplere sahibiz. Her birimiz, eitli yollardan olduk Allahn tayin ettii ve sorumlu tuttuu bir yol tutturmutur. 12- u gerei phesiz anladk ki arzda Allah asla aciz brakamayz, kamakla da Onu asla aciz brakamayz. u gerei phesiz anladk kesin olarak anladk ki, Allah, bizim zerimizde galiptir, biz, Onu aciz brakamayz. Biz, beden arznda kalmaya mahkumuz ve ruh semasna kaamayz. Her birimiz tekisinin fiilini gerekletirmekten acizken, btn kuvvet ve kudretlerin kayna olan zatn fiillerini yapmamz mmkn m?! 13- Dorusu biz O hidayeti iitince Ona iman ettik. Her kim Rabbine iman ederse, artk ne bir noksanlktan, ne de hakknn yenmesinden korkmaz. Hidayeti Kuran, rehberi, iitince, Ona iman ettik, Onunla aydnlandk. Emir ve yasaklarna uymak suretiyle Onu tasdik ettik. Nitekim Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Herkesin bir eytan vardr; ama benim eytanm benim huzurumda mslman oldu. Korkmaz Kendisi iin mmkn klnan haklardan ve kemalattan herhangi birinin, ayn ekilde kendisi iin ngrlen hazlarn eksik braklmasndan korkmaz. nk nefis, mutmain klnsa, kuvvetleri, srla ekimeyecek, akla stnlk taslamaya kalkmayacak ekilde aydnlansa da hazlarn elde etmekten alkonmaz. Bilakis, o ve onun kuvvetleri, ibadeti daha gl bir ekilde yerine getirebilmeleri ve istikamet halinde lahi fiilleri gerekletirebilmeleri iin bu hazlardan daha geni ekilde yararlandrlrlar. Rasulullahn (s.a.v), nefsini dokuz ele ve daha baka nimetlerle yararlandrmas gibi. Bunun amac, nefsin zelil olup ezilmemesi, riyazetle kahrolmamas veya kemalinden geri kalmamas iindir. Aksi takdirde rezilliklere bulaarak zelil olur veya yz st braklmay, kovulmay gerektiren azap verici bir heyete duar olur.

1360 TEFSR- KEBR / TEVLT

14- Dorusu iimizde, teslimiyet gsterenler de var, kasitler de var. Kim teslim olursa ite onlar hidayeti aramlardr. 15- Fakat Allahn iine karan zalimlere gelince onlar cehennem odunu olmulardr. imizde, teslimiyet gsterenler de var akile (akl melekesi) gibi kalbe itaat etmeye, tabiat gerei Rabbin emrine uymaya hazr olanlar vardr. Kasitler de yani Hakk yoldan sapan zalimler, gafiller de vardr. Vehim gibi, doru yolun dna km olanlar da vardr. Kim boyun eer ve slama ilahi sisteme girerek teslim olursa, ite onlar doruya ve istikamete ynelmi kimselerdir. Fakat hakk yolun dna kan zalimler, gafiller ise, cismani tabiat cehenneminin odunu olmulardr. 16- ayet doru yolda gitselerdi muhakkak onlara bol, geni su verirdik. ayet doru yolda gitselerdi Bu ifade, cinlerin szlerinin devam deil, vahyedilen kelamn bir blmdr. Yani, eer btn cinler, Hakka ynelme yolu zere istikamet bulsalard, srra tabi olu slukunu gerekletirip tevhide doru yol alsalard, onlara bol, geni su verirdik. Yani, onlar geni bir ilimle rzklandrrdk. Tpk Ademin Meleklere isimleri haber vermesi kssasnda belirtildii gibi. 17- Kendilerini onun iinde denememiz iin, kim Rabbinin zikrinden yz evirirse Rabbin onu gitgide artan etin bir azaba uratr. 18- Gerekten btn mescitler Allahndr. O halde Allah ile birlikte kimseye yalvarmayn. Kendilerini onun iinde denememiz iin gereini yerine getirmek ve gerektii gibi Allah rzasna ynelik olarak harcamak suretiyle kr m edecekler, yoksa aksini mi yapacaklar, diye snamak iin onlara geni ilim verirdik. Onlar iyiliklerle imtihan ettik (Araf, 168) ayetinde iaret edildii gibi. Kim Rabbinin zikrinden yz evirirse Allahn kendisine verdii nimet hususunda cimrilik ederse veya onu yakksz ve uygunsuz ilerde sarf ederse, Allahn nimetinin hakkn unutursa, Rabbin onu gitgide artan etin bir azaba uratr. Tevbe edinceye kadar, ar riyazete, hazlardan yoksunlua duar eder, veya uyumsuz ve elem verici heyetlere sahip klar ki iddetli, ar ve her ynden bryen bir azap eksin.

CN SURES 1361

Mescidler her kuvvetin kemal makam. Bundan maksat da her kuvvetin secdesi anlamnda kalbe boyun emesi, emrine girmesidir. Veya bata kalp ve ruh olmak zere her eyin kemali Allahndr Allahn o ey zerindeki hakkdr. Daha dorusu, Allahn, bu ey mazharnda zuhur eden sfatdr. O halde, Allah ile birlikte kimseye yalvarmayn. Tabiatlarnza uyarak nefsin amalarn tahsil etmek, hevaya kulluk sunmak, lezzet ve ehvetin peine dmek suretiyle Allahtan bakasna yalvarmayn, aksi takdirde Allaha ve ibadetine ortak komu olursunuz. 19- Allahn kulu Abdullah kalkp Ona yalvarmak zere Ona ynelince neredeyse onun etrafnda kee gibi birbirlerine geeceklerdi. Allahn kulukalknca, yani, Hakka ynelen, derin huu ile itaat eden kalp Ona yalvarmak zere Ona ynelince, katndan nurunu isteyince, Onu tazim edip ululaynca neredeyse onun etrafnda kee gibi birbirlerine geeceklerdi. stila etmek zere birbirleriyle itiip kakacaklard, zuhur edip onu perdelemeye, ona galibiyet salamaya kalkacaklard. 20- De ki: Ben ancak Rabbime yalvarrm, Ona hibir ey ortak komam. 21- De ki: De ki: Dorusu ben size ne zarar verme ne de fayda salama gcne sahibim. 22- De ki: Gerekten, Allahdan beni kimse himaye edemez. Ondan baka snacak kimse de kesinlikle bulamam. 23- Benim yaptm ancak Allahdan teblidir ve Onun risaletini iletmekdir. Artk kim Allaha ve Rasulne kar gelirse bilsin ki onun iin ebedi kalaca cehennem atei vardr. De ki: Ben ancak Rabbime yalvarrm Onu birlerim, tek bilirim. Ondan bakasna bakmam, Ondan bakasna ynelmem ve ancak Ona dua ederim, Ondan isterim.. Aksi takdirde mrik olurum. De ki: Dorusu ben size ne zarar verme ne de fayda salama gcne sahibim. Sizi saptrma ya da doru yola iletme gcne sahip deilim. Saptrma ve doru yola iletme Allahtandr. Eer Allah beni size hakim klarsa, benim nurumla hidayete erersiniz. Aksi takdirde, sapklkta kalrsnz. Sizi hidayete zorlayacak gcm yoktur.

1362 TEFSR- KEBR / TEVLT

De ki: Gerektenbeni kimse himaye edemez. Bu ifade, yapabilirlii ve onlar zerinde muktedir oluu kesin bir dille olumsuzlamaya ynelik bir itirazdr. Yani, sizi zarar veya fayda verme gcne sahip olmadm gibi, Allah bana bir zarar dokundurmak veya beni saptrmak istese, sz gelii sizi veya bakalarn bana musallat etmeyi dilese Allaha kar beni kimse koruyamaz da. Ondan baka snacak kimse de bulamam. Beni helak etse veya sizin elinizle ya da bakalarnn eliyle bana azap etse, bir snak, bir barnak, kaacak bir yer, bir korunak bulamam. Ben ki kendimle ilgili olarak yarar veya zarar verme, hidayet ya da saptrma gcne sahip deilim, sizin iin byle bir gcmn varlndan sz edilebilir mi?! Benim yaptm ancakteblidir. Benim grevim, Allahtan sadr olan tebli etmektir. Bir de Onun risaletini vahyin anlamlarn ve Hakkn hkmlerini bildirmektir. Yani, ben, tebli etmekten, risaletleri iletmekten baka bir gce sahip deilim. Dolaysyla bu ifade gramer asndan emliku amilinin amel ettiklerinden istisna edilmitir. Artk kim Allaha ve Rasulne kar gelirse sizden kim Allah ve Rasulne isyan eder asi olursa, Allahn nurunu kabul etmezse, akl resulnn tebli ettiini dinlemezse, bilsin ki onaate vardr. tabiatn ebedi olarak istila eden yakc ateine mahkum olacaktr. 24- Nihayet tehdit edilip durduklarn grdkleri zaman, yardmc olma bakmndan daha gsz ve sayca daha azdrlar. Nihayetgrdkleri zaman onun etrafnda bir kee gibi birbirlerine kenetlenirler, birbirlerini sktrarak ona istila ederler. Nihayet tehdit edilip durduklarn risaletler araclyla tehdit edildikleri, lm suretindeki kk kyameti veya ftrat nurunun zuhur edip kalbin istila etmesi suretindeki orta kyameti, yahut vahdet nurunun zuhuru suretindeki byk kyameti grdkleri zaman, zayflklar, saylarnn azl, atelerinin clzl ve snml, kapasitelerinin ve heybetlerinin bu halden biriyle son bulduunu greceklerdir. stelik birbirlerine yardm da edemeyeceklerdir. Bunun nedeni sz konusu hallerde belirginleen ezilmilikleri, acizlikleri ve fena bulmuluklardr. O zaman kesin olarak bilirler ki, kendileri, kalbe gre yardmc olma bakmndandaha gsz Ve sayca daha azdrlar. Oysa, saysal okluklaryla neredeyse kalbi kahredeceklerdi, istilaya uratacaklard. Ama Allahn desteine mazhar olan tek bir kii, daha gl ve say olarak da oktur. Nitekim yce Allah yle buyurmutur:

CN SURES 1363

And olsun ki, Resul kullarmza sz vermiizdir; onlar mutlaka zafere ulaacaklardr. (Saffat, 171.172) Allah size yardm ederse, artk size stn gelecek kimse yoktur. (Al.i mran, 160) 25- De ki: O tehdit edilegeldiiniz azap yakn mdr? Yoksa Rabbim ona uzun bir mddet mi tayin eder.? Bilmem. 26- O gayb bilendir. Srlarna kimseyi muttali klmaz. 27- Ancak, diledii Resulleri bunun dndadr . nk O, Onun nnden ve arkasndan gzc ve koruyucular salar. 28- Ki bylece onlarn Rablerinin risaletini hakkyla tebli ettiklerini bilsin, Allah onlarn nezdinde olup bitenleri epeevre kuatmtr ve her eyi bir bir saymtr. De ki: Tehdit edilegeldiiniz azap yakn mdrbilmem. Allahn takdirine vakf olmam imknsz olduu iin, kk kyamette fena bulmak, lmden sonra dirili esnasnda tabiat ateine girmek veya istidatlarn gl m zayf m olduklarna vakf olmam imknsz olduu iin iradi lm suretindeki dier iki kyamette azaba uramak eklinde tehdit edildiiniz eyin yakn m olduunu, dolaysyla abuk bir ekilde mi gerekleeceini, yoksa Allah onun iin uzun bir sre mi belirlemitir, bilmem. Gayb sade O bilir. Srlarna kimseyi muttali klmaz; ancak, diledii Rasulleri bunun dndadr. ilk ftrat kapsamnda hazrlad, arndrd ve saf kld kutsi kuvvet Rasul baka. nk O, Onun nnden salar. lahi tarafndan ve ardndan beden cihetinden gzcler koruyucular salar. Allah tarafndan gnderilen gzcler, Ruhul Kuds, melekuti ve rabbani nurlardr. Beden cihetinden gnderilen gzcler ise, faziletli melekutlar, itaat ve ibadet ekillerinden elde edilmi nurani heyetlerdir. Bunlar, Onu cinlerin ifsadndan, yakini irfan, kutsi manalar, gaybi varidatlar ve hakiki keifler ieren szlerine vesveselerin, vehim ve hayallerin karmasndan korurlar.

1364 TEFSR- KEBR / TEVLT

Ki bylece onlarn hakkyla tebli ettiklerini bilsin. Bylece Allahn, Resullerin istidatlarnda gizli olan eylere dair bilgisi onlarn mazharnda zuhur etsin. Ki bu sayede Resuller kemale ersinler ve imknlar dahilinde risalet ve teblii tevdi edebilecekleri kimseleri kemale ulatrsnlar. Allah onlarn nezdinde olup bitenleri epeevre kuatmtr. Onlardaki Furkani akli, ezelden beri ftratlarnda gizli bulunan anlamlar kuatmtr, bu yzden aa karmtr. Ve her eyi bir bir ihsa etmitir saymtr yani Furkani akl araclyla her eyi kaydetmi, eksiksiz kemali mcmel ve tafsili olarak, klli ve czi olarak aa karmtr. Veya her eyin saysn kaza ve kader kapsamnda klli ve czi olarak mutlak surette kaydetmitir. Allah, dorusunu herkesten daha iyi bilir.

MZZEMML SURES 1365

MZZEMML SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Ey rtnp brnen! 2- Biraz hari geceleyin kalk! 3- Yars kadar, yahut bunu biraz azalt, 4- Ya da oalt Kuran tane tane oku!.. Ey rtnp brnen! beden rtlerine ve giysilerine sarlan! Kalk gaflet uykusundan kalk, Allah yolunda yr, nefis llerinin yollarnda sluk et, kalp sahras aamalarnda mesafe kat et, nefis makam gecesinde, tabiatn istilas esnasnda Allaha zne ynel! Biraz hari zaruret gereince gecenin bir ksmn, dinlenme, yeme, ime, bedenin maslahat ve vazifeleri iin ayr. nk bunlar olmadan yaamak mmkn olmaz. Bu da gecenin yars demektir ki bu da, tabiat makamnda oluunun tm zamannn yarsna tekabl eder Ve bylece bir dnemin, yani yirmi drt saatin drtte biri dinlenmeye, drtte biri de bedenin zaruri ihtiyalarna ayrlr. Yahut bunu biraz azalt eer gl biri isen, bu yarnn birazn daha ks. Bu durumda alt da bir dinlenmeye, alt da bir de hayatn zaruri ihtiyalarna ayrlr. Ya da oalt biraz ekleme de bulun, eer zayf biri isen. Bylece btn vaktin te ikisine tekabl eder. O takdirde te birini dinlenmeye, te biri zaruri ihtiyalara, te biri de Allah ile megul olmaya, Onun yolunda yrmeye ayrlr. Kuran tane tane (tertil zere) oku ftratnda toplu halde, istidadnda gizli bulunan anlamlar, manalar ve hakiktleri, tezkiye ve arnma ile izhar etmek suretiyle ayr, mufassal kl! 5- Dorusu biz sana ar bir sz vahyedeceiz.

1366 TEFSR- KEBR / TEVLT

Dorusu biz sanavahyedeceiz. Seni Ruhul Kuds ile destekleyeceiz, onun nurunu sana ileteceiz, ki, iinde bilkuvve bulunan anlam ve hkmler fiile ksn. Ar bir sz arl, deeri ve itibar bulunan bir sz indireceiz, ilka edeceiz. 6- phesiz gece kalk; tama bire uyma bakmndan daha isabetlidir. 7- Zira gndzde sana bir uzun bir meguliyet vardr. phesiz gece kalk tabiat makamndan ve gaflet uykusundan uyanp dirilen nefis, tama Bire uyma kalp ile uyumaya daha elverilidir. limden sadr olmu sz olmas itibariyle daha isabetlidir, tahayyl, zan ve vehimden deildir. Zirasana kalp makam gndznde, ruh gneinin douu zamannda bir meguliyet vardr. lahi sfatlarda ve tarikat makamlarnda seyretmen, tasarrufta bulunman ve konumdan konuma gemen sz konusudur. Uzun mddeti ve sonu olmayan bir sretir bu. 8- Rabbinin adn an!.. Btn varlnla Ona ynel! 9- O, dounun da batnn da Rabbidir. Ondan baka ilah yoktur. yleyse yalnz Onun himayesine sn Rabbinin adn an Rabbinin ismi sensin. Yani kendini tan ve zikret! Sakn unutma, yoksa Rabbin de seni unutur. Hakiktini rendikten sonra kemalini elde etmeye al. Btn varlnla Ona ynel! Kendini tamamen Allaha ver, Ondan bakasndan yz evir. Bu ayrlma tam olsun ve srekli tekrarlanan bir alkanlk haline gelsin. O, dounun da batnn da Rabbidir. Nurunu sende izhar etmitir, seni var etmekle varlnn ufkunda domutur. Ayn ekilde senin varlnda gizlenmi, nuru sen de batm ve seninle perdelenmitir. ilah yoktur varlkta, Ondan baka Varlkta Ondan baka ibadet edilen bir ey yoktur. O, ilktir (evveldir), sondur (ahirdir). Aktr (zahirdir), gizlidir (batndr). yleyse yalnz Onu vekil kl! Onun himayesine sn. Btn fiilleri Ondan grerek kendi fiilinden ve tedbirinden syrl. Bylece senin iin Ona kalr, O, senin iini idare eder, seninle dilediini yapar ve sen de tevekkl etmi olursun.

MZZEMML SURES 1367

10- Onlarn sylediklerine sabret ve onlardan gzellikle ayrl 11- Beni ve nimetlerden faydalanan yalanlayclar Bana brak ve onlara biraz mhlet ver. Onlarn sylediklerine sabret nefsine hakim ol, fkeyle kabarmasna, dengesini kaybedip karmasna engel ol. Nefsinin kuvvetlerinin vesvesesine, vehim telkinlerinin basksna, ehvet drtsne ve heva arzularna uyup rzkn peinde koma, ona gereinden fazla ihtimam verme. Yoksa bu ilerin peinde koturursun ve ihtiyalarn seni alabildiine yorar. Onlardanayrl. Yz evir onlardan. Heva ve hafiflikten deil, eri ve akli ilimden kaynaklanan bir tavrla onlar terk et. Bana brak onlar bana brak. nk onlar tevekkl makamn ve senin ihtiyalarn karlamay zerime aldm yalanlayan kimselerdir. Bunun nedeni de onlara bahettiim idrak, uur, kudret ve irade nimetleriyle benden perdelenmi olmalardr. Onlar kendi kuvvetlerinden ve kudretlerinden baka bir eyi hissetmezler ve benim szm de tasdik etmezler. Onlara biraz mhlet ver. Bakarsn sfat tecellileriyle onlarn kuvvetini ve kudretini geri alrm da acizlikleri gn gibi ortaya kar. 12- Hi phesiz bizim nezdimizde kuvvetli balar ve yakc bir ate vardr. 13- Boazdan gemez bir yiyecek ve elem verici bir azap vardr. Hi phesiz bizim nezdimizde eri kaytlar, onlar fiillerini ilemekten alkoyan ykmllkler, yakc bir ate maiet peinde komaktan kaynaklanan yorgunluk ateinin harareti ve boazdan gemez bir yiyecek hazlarna karlk, tabiatlarna ve haklarna muhalif bir yiyecek ve elem verici bir azap vardr. riyazet ve cehd trlerinden ac veren bir azap vardr. 14- O gn Arz ve dalar sarslr. Dalar knt ile akp giden kum ynna dner. 15- Muhakkak biz, firavuna bir Rasul irsal ettiimiz gibi sizin zerinize de ahid bir Rasul irsal eyledik.

1368 TEFSR- KEBR / TEVLT

16- Firavun o Rasule kar geldi de onu ok kuvvetli bir yakalayla yakaladk. 17- ayet nankrlk ederseniz ocuklar, genleri sa aaran ihtiyar eden o gnden nasl korunursunuz: 18- Sema onunla yarlr. Onun hkm olmutur. 19- Muhakkak bu bir ttr. Dileyen Rabbine bir yol tutar. 20- phesiz Rabbin biliyor; sen gecenin te ikisine yakn, gecenin yarsnda da, gecenin te birinde kalkyorsun seninle beraber olan bir taife de kalkyorlar. Geceyi ve gndz O takdir eder. O, bildi siz onu asla baaramazsnz. Onun iin sizden tvbeleri kabul etti. Artk Kurandan kolaynza geleni okuyun. Bilmitir; aranzda hasta olanlar olacak, Allahn ltfundan rzk aramak iin dier bir ksm yeryznde (arzda) gezecek, bir ksm da Allah yolunda fisebilillah savaacaklar. O halde Ondan kolaylatrlan okuyun, salt ikame edin, zekat verin ve Allaha karz- hasenle bor verin. Kendi nefsiniz iin hayrdan ne takdir ederseniz onu Allah katnda daha hayrl ve ecri daha byk bulursunuz. Allahdan mafiret dileyin! Muhakkak Allah, afurdur (ok balaycdr), Rahiymdir (ok merhametlidir). O gnsarslr. Kalpte tecelli nurlarnn parldaylarnn istilas ile nefis arz sarslr, rperir ve sallanr. Nefsin heyet ve sfatlarndan oluan dalar parampara olur. Dalar knt ile akp giden kum ynna dner. Silinir gider. Ya da yle bir anlam kastedilmitir: bakarsn, mizacn sapmasnn kasrgas eser de keyfiyetler st ste biner, birbirine galebe alar. nk bizim nezdimizde tiksindiren heyetlerden, eziyet ve azap ektirici suretlerden oluan boyunduruklar, tabiat ateinden oluan bir yakc cehennem, irin, zakkum aacnn meyvesi ve kuru diken gibi lezzet vermeyen ve boazdan gemeyen bir yiyecek, bu atelerden ve suretlerden meydana gelen bir azap vardr. te o gn beden arz, ruhun kmasyla, lm sekeratyla sarslr. Organ dalar da knt halinde akp giden kum ynna dner. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

MDDESSR SURES 1369

MDDESSR SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Ey brnp sarnan! 2- Kalk ve uyar. 3- Rabbini tekbir eyle. 4- Ve elbiseni de tertemiz tut. 5- Manevi pislikleri terk et. 6- Yaptn iyilii ok grerek baa kakma. 7- Ve Rabbin iin sabret. Ey brnp sarnan!... Ey beden ridasna brnen, beden suretiyle perdelenen! Kalk yaslandn ve brndn tabiat meguliyetlerinden uyan. Gaflet yatandan k. ve uyar! nefsini, nefsinin kuvvetlerini ve senden baka herkesi byk bir gnn azabna kar uyar. Rabbini tekbir eyle! Sadece Rabbini byk tan. Eer bir eyi byteceksen, kadrini ycelteceksen tazim ve bykl Rabbine tahsis et. Senin gznde Ondan bakas bymesin, azamet sahibi olmasn. Onun kibriyasn, ululuunu gzlemekle kalbinde Ondan bakas klsn. Elbiseni tertemiz tut i dnyan (batnn) azaba srkleyici ahlaki kirlerden, fiili irkinliklerden, yerilen alkanlklardan ve heyuli pislikten temizlemeden nce, d dnyan (zahirini) temizle. Terk et i dnyan maddi eklerden, bryc cismani heyetlerden ve heyulani karanlk rtlerden arndr.

1370 TEFSR- KEBR / TEVLT

Yaptn iyilii ok grerek baa kakma. Karlk bekleyerek ve daha fazla sevap kazanmay umarak, daha fazlasna nail olmay tasarlayarak maln verme, bu amala maldan tecerrt etme. nk bu, nimetle nimeti verenden perdelenmedir, nimeti verenin nemini drmedir. Bilakis mal srf Allah iin ver. Ne yaparsan yap, Ondan gelecek bir faziletten tr sabret, baka bir ey iin deil ite Ve Rabbin iin sabret. ayetinin anlam budur. Yani, zhd, ibadet, terk etme ve arnma mahiyetinde her ne verirsen, daha fazlasn elde etmek iin, ya da bu yaptklarn ok grerek verme, yoksa kendi stnln, faziletini grdn iin perdelenirsin, kendini beenmilik belasna duar olursun. nk fazileti ltfu, kendinde grme gnah, rezillik gnahndan daha byktr. Nitekim Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Eer hi gnah ilemeseydiniz, bu sefer sizin gnahtan daha iddetli bir eyi ilemenizden korkardm: Kendini beenmilikkendini beenmilikkendini beenmilik Bilakis, srf Rabbinin rzas iin, ama baka bir ey iin deil, fazilete kar sabret. Tabiatn gerei olan rezillikten ka. nk onun hibir iyi taraf yoktur. Faziletle nefsinin ssn grp bbrlenme. Bilakis, Rabbinin sana ynelik ltfuyla sevin, zelil ol, boyun e ancak zillete de dme. Daha fazla nimete kavuma umudu iinde olma, fazlasn elde etme beklentisi iine girme, yapp ettiklerini asla ok grme. 8- O Sura frld zaman var ya, 9- te o gn pek zorlu bir gndr, 10- Kfirler stne ki, hi kolay deildir. 11- Tek olarak yarattm kimseyi benimle babaa brak. 12- Ona uzun uzadysa mal verdim, 13- Ve gznn nnde ahid oullar, 14- Ve ona nimetimi genilik ve bolluk verdim. 15- Sonra daha da artrmam umar. 16- Hayr! Asla! phesiz o, ayetlerimize kar inatyd. 17- Onu sarp bir yola sardracam. 18- Kesinlikle ki, o dnd ve lt biti. 19- Kahrolsun! nasl da karar verdi!

MDDESSR SURES 1371

20- Sonra yine kahrolas; nasl da karar verdi! 21- Sonra bakt 22- Sonra kalarn att ve yzn buruturdu, ast. 23- Sonra arkasna dnp kibirlendi 24- Dedi: Bu ancak devam eden sihirden baka bir ey deildir, 25- bu ancak bir beer szdr. O sura frld zaman var ya ruh bedenden ayrld, ruhani heyetler, gzel suretler, lezzet ve idrakler bedenden birer birer alnd, bu seilenler zerinde ayrma ve zlme eklinde tesir brakld zaman. Bu ise, btn canllarn lmn bildiren ilk nefhadan ibarettir. Ya da kastedilen anlam udur: Yeniden diriltilen bedene frld ve azab gerektiren kazanlm aalk heyetler, yahut sevab gerektiren kurtarc gzel heyetler bedene nakedildii zaman bu anlam esas alndnda frmeden maksat, yeniden dirilmeyi bildiren ikinci frme kastedilmi olur ki, bu anlam daha belirgindir. Bu gnn perdelenmiler asndan zorluu hi kimseye gizli deildir. Keif ehlinden muhakkikler gibi yksek himmet sahipleri asndan kolay bir gn olduu ise onlara gizli kalr. 26- Ben onu Sakara sokacam.. 27- Sen biliyor musun, Sakar nedir? 28- Her eyi mutlak helak eder hem de eski haline dndrr. 29- Derisini kavurur. Ben onu Sakara sokacam bu ayet, ben onu sarp bir yokua sardracam. ayetinden bedeldir. Ayetin orijinalinde geen saud kelimesi, trman zor sarp yoku demektir. Nitekim Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Saud, ateten bir dadr. Yetmi yl bu daa trmanlr, sonra ba aa dlr ve bu durum ebediyete kadar byle devam eder. Allah daha iyi bilir, ama nefsin en byk tavrlarndan biri olan nefis turuna ynelik bir iarettir. Yani, nefsin, insan ftratna bakan ufkudur ki azap suretlerinde ve perdelenmilik berzahnda uzayp giden seneler boyunca buna trmanr insan, sonra orada helak olup yanar. Nitekim Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Ateten bir yokuu trmanmakla ykml klnr. Elini her koyduunda erir, elini ektiinde eski haline dner. Ayan koyduunda, derhal erir, ektiinde eski haline dner. Orada aalarn en aasna yuvarlanr.

1372 TEFSR- KEBR / TEVLT

Bylece ebediyete kadar o derekeden bu derekeye yuvarlanr gider. Ayette sz edilen bu Saud (sarp yoku), en yksek tabakasndan en aa tabakasna kadar tabiat sakardr. te onu buraya atacam. Oraya attm her eyi mutlaka helak ederim, yok ederim. Ve orada helak olan her ey de mutlaka eski haline dner. Bylece, bir kez daha helak edilir. te byle, sonsuza kadar srp gider. Derisini kavurur bedenlerin d grnmn beerini (derisini) deitirip gnahlarnn karasna ve ktlklerinin heyetlerine benzetir. Bu atein zellii budur. Tpk maddi atein renkleri ve heyetleri deitirmesi gibi. 30- zerinde on dokuz vardr. 31- Biz cehennemin ilerine bakmakla ancak melekleri grevlendirmiizdir. Ve onlarn saysn kfirler iin bir imtihan kldk ki, bylelikle kendilerine Kitab verilenler iyiden iyiye rensin, iman edenlerin de iman artsn. Ehli kitab ve mminler pheye dmesinler. Bir de kalplerinde hastalk bulunanlar kfirler de: Allah bu misalle ne demek istemitir? Desinler. Bylece Allah dilediini sapklkta brakr ve dilediini doru yola eritirir. Rabbinin ordularn ancak O bilir. Bu ancak beer iin bir ttr. zerinde on dokuz vardr. yedi gezegen ve on iki burcun maneviyatlarndan ibaret olup maddeden ayrlmayan arz meneli melekutlardr bunlar. Sfli lemin idaresinden, onlar zerinde etkili olmaktan, tesir krbalaryla onlar ezmekten ve ukurlarna geri dndrmekten sorumludurlar. Biz cehennemin ilerine bakmakla ancak melekleri grevlendirmiizdir. Cehennemliklere galip gelsinler ve onlar ezsinler diye. Zira Mlk lemi Melekut leminin basks ve boyunduruu altndadr. Onlarn saysn perdelenmilerin yani kfirlerin snanmasnn, azaba uratlmalarnn, perdelerinin ve phelerinin daha da artmasnn vesilesi kldk. Bylelikle, kendilerine Kitab verilenler iyiden iyiye rensin kendilerine furkani akl; Kitab verilenler yakini bilgiye ulasn. man edenlerinartsn. ilmi ve yakini imana sahip olanlarn iman keif ve bizzat gzlemle artsn da basit cehaletten dolay phelenen perdelenmi cahiller gibi pheye dmesinler. Veya taklidi iman sahip olup kendilerine Kitab verilenler yakini imana ulasnlar ve muhakkiklerin de tahkikleri artsn ki, tahkiki veya taklidi inanlar bulunmayan cahiller gibi pheye dmesinler.

MDDESSR SURES 1373

Kalplerinde hastalk bulunanlar dadesinler basit cehaletten dolay ilerinde nifak ve phe bulunanlar kfirler cehli mrekkep sahibi olup bozuk inanlar bulunan cahil perdelenmiler Allah bu misalle ne demek istemitir? desinler. Sanki garip ve hayret verici bir rnekmi gibi! Yani, biz cehennemle grevli meleklerin saysndan bahsetmek, onlar bu zelliklere sahip klmakla, sapklarn sapklklarnn ve doru yolda olanlarn hidayetlerinin ortaya kmasnn sebebi olmasn istedik. Tpk sapn sapkln ve doru yolda olann hidayetini gerektiren baka sebepler gibi. te bu rnekteki gibi Allahdilediini sapklkta brakr. asli bedbahtlk ehlini saptrr. Dilediini doru yola eritirir ezeli mutluluk ehlini de hidayete erdirir. Rabbinin ordularn O bilir bakas bilmez, saylarn, kemiyetlerini, keyfiyetlerini ve hakiktlerini Ondan baka kimse bilmez. nk Onun ilmi onlarn mahiyetlerini ve hallerini kuatmtr. Bu iseancak yani, onu sakara sokacam. ifadesiyle bitiik ve onun vasflarnn tamamlaycs konumundadr. Bizgrevlendirmiizdir ifadesiyle balayp kendisinden bakas ifadesine kadar devam eden ksm, zebanilerin durumunu izah etmeye ynelik bir ara aklama mahiyetindedir. Evet, bu; sakar ancak beer insanlar iin bir hatrlatmadr, ttr. 32- Hayr! Aya yemin olsun... 33- Dnp gitmekte olan geceye, 34- Ve aarmakta olan sabaha. 35- phesiz o, byk musibetlerden biridir. 36- nsanlar iin bir uyardr, 37- Sizden ileri gemek veya geri kalmak isteyenler iin. Hayr sekarn mutlak olarak btn insanlar, beer iin bir hatrlatma ilevini grmesini inkr kabilinden bir dikkt ekmedir bu. nk insanlarn byk ounluu istidat sahibi deildir, kalpleri mhrldr ve bedbahtla mahkum olmulardr onun iin beer diye anlmaktadrlar ite bu yzden t almazlar. Ardndan Aya yemin ediliyor. Yani, istidat sahibi, saf, uyarlar dikkte alma kabiliyetine sahip, onlardan t alan, hatrlatmalardan yararlanan ve buna byk bir deer veren kalbe ve dnp gitmekte olan nefis karanl gecesine

1374 TEFSR- KEBR / TEVLT

yemin ediliyor. Yani ruh nurunun almas, parldamas ile kalbin zerindeki karanl ekilip giden nefis karanl gecesine. Ve bu nurun domasyla, karanl btnyle ortadan kaldrmasyla, kalbi bsbtn aydnlatmasyla birlikte aarmakta olan sabaha yemin ediliyor. O tabiat sekar biridir felaketlerden byk dehet verici, byk musibetlerden bir tanesidir. Tektir, byk felaketler iinde benzeri olmayan yegnedir. Tpk birinin benzersizliini anlatmak isterken o, erkeklerden bir tanedir veya o, kadnlardan bir tanedir. demen gibi. nsanlar iin bir uyarcdr veya uyardr. Yani, onlara ynelik uyarlardan bir tanesidir; ama tm iin deil. Belki, kabiliyet sahibi istidatllar iin. nk onlar isterlerse, fazilet ve hayrlar kazanmakla, kemalat edinmekle ilerleyebilir, kalp ve ruh makamna kabilirler. sterlerse de, bedene ve ehvetlere, bedenin lezzetlerine meyletmekle geri kalabilir, ehvet ve lezzetlerin iine debilirler. 38- Her nefis kazandna bir rehindir. 39- Ancak sadakiler baka. 40- Onlar, cennetler iindedirler, 41- Mcrimlerden sorarlar. 42- Sizi u Sekara sokan nedir? 43- Derler: Biz namaz klanlardan deildik, 44- miskinleri doyuranlardan deildik, 45- ve dalanlarla beraber dalanlardandk, 46- Dn gnn de yalan sayardk, 47- Sonunda bize lm gelip att. Her nefis kazandna karlk bir rehindir Allah katnda. Ve kazand ondan ayrlmaz. nk amellerinin ve fiillerinin heyetleri onu istila eder, ona yapp kalr, bir daha ayrlmaz. Ancak sadakiler baka bedensel heyetlerden arnan, ftrat makamna kan mutlular baka. Onlar boyunlarn rehinlikten kurtarmlardr. Onlar cennetler iindedir sfat ve fiil cennetlerindedirler. Sulular grdkleri, balarna gelen azab ve tabiat sekarnda kallarn gzlemledikleri iin sulularn halini birbirlerine sorarlar. Sorulanlar da, biz sizi u Sekara sokan nedir? diye sorduk, eklinde cevap verirler.

MDDESSR SURES 1375

Onlar yle cevap verirler davran diliyle veya szl olarak derler ki: Biz, bedensel rahat, mal sevgisini, bedensel ve hal ibadetlerini, riyazeti terk etmek, batla dalmak, oyalanmak, bo ve sama ilerle uramak, Dn gnn, ahiret cezasn yalanlamak ve ahireti inkr etmek gibi tercihlerde bulunarak rezilliklerle nitelenmitik bunlar da heyulani tabiat ateine Sekara girmeyi gerektiren temel kuvvetin rezillikleridir. Sonunda bize lm gelip att derken ldk ve inkr ettiklerimizi kendi gzlerimizle grdk. 48- Artk onlara efaatcinin efaati fayda vermedi. 49- imdi onlara ne oluyor ki, zikirden yz eviriyorlar? 50- Hakikaten onlar rkm yaban eekleri gibidir, 51- Arslandan kaan. 52- Belki de onlarn her biri kendine alm sayfalarn gelmesini istiyor. 53- Asla! Hayr! Gerek u, onlar ahretten korkmuyorlar. 54- Hayr! phesiz O bir ttr. 55- Dileyen Ondan t alr. 56- Ancak Allah dilemeyince t alamazlar. Korumaya ehil olan Odur, balayacak olan da Odur. Artkefaati onlara fayda vermedi Nebi veya meleklerden bir efaatinin efaati onlara bir yarar salamad. Farz muhal byle olay takdir edilse bile, onlara bir faydas olmaz. nk efaati kabul edecek zellikleri yoktur. nk bu balamda efaatten maksat nurun yanstlmas, feyzin bahedilmesidir. Bu ise, ancak mahallin saf ve berrrak olmak suretiyle kabul edecek zellikte olmas durumunda bir yarar salayabilir. Ardndan, bunu kabul etmeyileri ve efaatten yararlanmaylar uyardan, ilimden yz evirmeleriyle, kalplerinin Arslandan kaan yabani eek kalbi gibi ahmaklamlyla, inat cahiller olarak batl temennilerde bulunmalaryla, inanmadklar iin de ahiretten korkmamalaryla izah ediliyor ve btn bunlarn da Allahn dilemesi ve takdiriyle olduu vurgulanyor. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

1376 TEFSR- KEBR / TEVLT

KIYAMET SURES 1377

KIYAMET SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Kyamet gnne yemin ederim. 2- Kendini knayan levvame nefse de yemin ederim. 3- nsan, kendisinin kemiklerini bir araya toplayamayacamz m sanr? 4- Evet! Onun parmak ularn bir araya getirmeye kadiriz. Surenin banda kyamet gnne ve nefs-i levvameye (durmadan knayan nefis) birlikte yemin ediliyor. Bu, ikisinin nemini, bykln vurgulama amacna ynelik olduu gibi, ikisi arasndaki mnasebeti de gstermektedir. nk nefs-i levvame, kyameti tasdik eder, vuku bulacan kesin olarak kabul eder ve kyamet sebeplerine kar kendisini hazrlar. nk her zaman kusurlarndan, hayrlar hususunda geri kalp yerine aklmasndan dolay kendini knamaktadr. yilik etse de hep kendini knar. nk daha fazla hayr, iyi ameller ileme hususunda byk bir hrsa sahiptir. Bu, onun ahiret cezasna kesin olarak inandnn gstergesidir. Bir de hata ilediini, arla dtn veya gaflet ve unutma badiresine duar olduunu dnn, kendini nasl knar?!!! Surenin bandaki yeminin cevab hazfedilmitir. nk nsan, kendisinin kemiklerini bir araya toplayamayacamz m sanr? ayeti yeminin cevabna delalet etmektedir. Bu da kesinlikle insan lmden sonra diriltilecektir eklindedir. Burada sz edilen kyametten maksat, kk kyamettir, bunu da ayn ifadeden anlyoruz. Evet bilakis, biz, onun kemiklerini bir araya getireceiz. bizim gcmz yeter, onun parmak ularn, yani yaratlnn etrafn ve tamamn yeniden dzeltmeye, eski haline bir araya getirmeye kadiriz. Zahiri baz tefsirlerde bu ifadeye u anlam verilmitir: Biz, onun parmaklarn birbirine yaptrma, eein toyna ve devenin aya gibi tek para haline getirme gcne sahibiz.

1378 TEFSR- KEBR / TEVLT

5- Fakat insan nndeki gerei yalanlamak ister. 6- Kyamet gn en zamanm? diye sorar. Fakat insan , bedensel lezzetlere, hayvani ehvetlere meylederek, imdiki zamana ve gelecek zamanda ehvet ve lezzetlerine ban daldrarak nndeki gerei yalanlamak gnahlara devam etmek ister. Bylece kyamete ynelik nazar yetersiz olduu iin ondan gafil olur. nk kendini dnyann geici lezzetlerine vermitir, ar bir ekilde dnyevi lezzetlerin zerine ullanmtr. Bylece onlarla ahiretten perdelenmitir. Bu arada ahireti imknsz gren bir inat edasyla sormaktan da geri kalmamaktadr: Kyamet gn ne zamanm? 7- Gz kamatnda, 8- Ay tutulduunda, 9- Gne ve Ay bir araya getirildiinde, 10- O gn insan: Kaacak yer neresi? diyecektir. 11- Hayr, hayr! Snacak yer yoktur. 12- O gn snlacak yer Rabbinedir. Gz kamatnda akna dnd, dehete kapld, lm korkusuyla falta gibi ald zaman, Ay tutulduunda akl nuru ayrld iin kalp ay tutulduu zaman, Bir araya getirildii zaman ruh gnei ile kalp ay tek ey haline getirilerek cem olduunda beden batsndan domalar saland zaman. Artk ruh ve kalb, dnya hayatnda olduu gibi iki mertebe olarak alglanmazlar. Bilakis, tek ruh olarak birleirler. O gn insan, kaacak yer neresi! diyecektir. kaacak yer, bir snak arayacaktr. Hayr, hayr! bu ifade, snak, kaacak yer aramasnn beyhudeliini, imknszln vurgulamaya ynelik bir olumsuzlamadr. Snacak yer yoktur! kap barnacak yer bulmaya imkn yoktur. O gnRabbinin huzurudur. snlacak yer sadece Rabbinedir, cennet veya cehennem olarak belirginleecek huzurudur. Bunlardan hangisinin snak olacan belirlemek Ona kalmtr, bakasna, bakasnn tercihine deil, ya da kiinin kalc olaca yer ve dn sadece Rabbine yneliktir. Nitekim, Kukusuz dn Rabbinedir. (Alak, 8) buyruu buna delildir.

KIYAMET SURES 1379

13- O gn insana, ileri gtrd geri brakt ne varsa bildirilir. 14- Dorusu artk insan kendi kendinin ahididir. 15- sterse zrlerini sayp dksn. O gn insana, ileri gtrdne varsa bildirilir. Hayr ve salih amel gibi kurtuluuna ve sevap kazanmasna sebep olan btn davranlar geri brakt iledii arlk ve yapt kusur veya ilemedii amel olarak ne varsa kendisine haber verilir. Artk insan, kendi kendinin ahididir. Apak bir delildir, kendi amelleriyle nefsine kar ahitlik eder. nk amellerinin heyetleri aleyhine yazl olarak nefsinde kalcdr. Zatnda kklemitir. Amellerinin zellikleri, organlarnn suretine dnmtr. Artk dardan birinin haber vermesine gerek yoktur. sterse zrlerini sayp dksn. isterse perdelerini salversin, bu amelleri iledii srada onlarn arkasna saklanmaya alsn. Veya sayp dksn zrlerini ve btn mazeretleri ileri srerek kendini savunsun hibir ey deimez nk kendi nefsine karlk kendisi ahittir. 16- Onu acele okuyacam diye dilini kmldatma, 17- phesiz onu, toplamak ve onu okutmak bize aittir. Dilini kmldatma insan, tabiat gerei acelecidir. Nitekim bir ayette yle buyrulmutur: nsan, aceleci yaratlmtr. (Enbiya, 37) Bu yzden, daha abuk (acele) elde edilen dnya nimetlerini tercih eder ve onlarla ahiretten (daha sonra elde edilen nimetlerden) perdelenir. Rasulm! Grdn gibi, skunetinin geniliine, Allah ile vakur oluunun kemaline ramen, sen de, sana vahyi indirdiimiz srada aceleci davranmaktasn, vahyi bir an nce almak iin nefsin zuhur etmektedir! Bu, halinin gnah ve varlnn perdesidir. te Dorusu siz, arabuk geeni seviyor, ahireti brakyorsunuz. anlam budur. Byle yapma. Dilini kmldatma. Nefsinin zuhuru ve onunla kararszlamas aceleciliktir. Vahiy geldii srada kuvvetlerin durgun, nefsin kayp olsun. Kalbin, nefsinin sfatlarndan beri olsun ve saf olarak ynelsin, nefsin hareketlerinden yana gvende bulunsun. phesiz onu, toplamak ve onu okutmak bize aittir. Kuran sende toplamak ve okumak bizim iimizdir. Yani, Kurann cemi vahdet makamnda olsun, senin, zatndan fena bulup onu bizimle okuman da cem aynnda olsun. O zaman senin varln da, varlnn kalnts da olmaz. Bir ayn ve eser de sz konusu olmaz.

1380 TEFSR- KEBR / TEVLT

18- Biz onu okuduumuz da, tbi ol! Onun Kuranna. 19- Sonra, muhakkak phen olmasn ki, onu aklamak da bize aittir. 20- Hayr! Hayr! Dorusu siz, arabuk geeni seviyorsunuz, 21- Ve ahireti brakyorsunuz!? O halde, Biz onu okuduumuzda, senin bizde fena bulman halinde onu var ettiimiz zaman, onun okunuunu takip et, fena sonra beka makamna, kalp ve nefsin bende zuhur ediine dn ki Onun Kuranna tbi ol!, Sonra senin tafsil makamnda oluuna rcu et. muhakkak phen olmasn ki, onu aklamak da bize aittir. onun anlamlarn senin kalbin ve nefsin balamnda izhar etmek, ayrntl bir ekilde erh etmek bize der. Hayr!... aceleci davranmay olumsuzlamaya ynelik bir ifadedir bu. Dorusu siz, arabuk geeni dnyay seviyorsunuz, ahireti brakyorsunuz. senin halinle onlarn hali, beeriyet hkmnce, tabiat gereince ve arabuk parlayan hafif merep nefis uyarnca ayndr. 22- Yzler vardr ki, o gn l l parldayacaktr. 23- Rablerine bakacaklardr. 24- O gn nice yzler de buruacaklardr. 25- Kendilerinin, bel kemiklerini kran bir felakete uratlacan sezeceklerdir. 26- Hayr, hayr! can kprck kemiine dayandnda, 27- Okuyacak kim? denilir. 28- Artk gerei anlar, bu ayrlktr, 29- Ve bacak bacaa dolatnda.. 30- O gn sevk Rabbinedir. 31- Fakat, o (Ebu Cehil) ne tasdik etti ne de salat etti. 32- Lakin yalanlad ve yz evirdi. 33- Sonra bbrlenerek, alm satarak ehline gitti. 34- Sana evladr (nihayette hasl olan) hem de sana evladr.

KIYAMET SURES 1381

35- Sonra sana evladr (lyktr) hem de sana tam evla. 36- nsan babo braklacan m sanyordu? 37- Kendisi dklen meniden bir nutfe deil miydi? 38- Sonra bir kan phts oldu, onu yaratt ve sonra ekil verdi 39- ve ondan erkek ve dii iki e yaratt. 40- te o, lleri diriltmeye kdir deil mi? Yzler vardr ki, o gn l l parldayacaktr. nk kutsi nurla aydnlanmlardr, nur ve sevin lemiyle, daimi nimetlerle btnlemilerdir. Marifet ssleriyle, heyetleriyle alp parlamlardr. Zatnn gz alclyla gz kamatrc hale gelmilerdir. Dolaysyla melekut ve ceberut lemine karmlardr.Rablerine bakacaklardr zellikle zat huzuruna bakacak, yneleceklerdir. Sfat nurlar makamnda eksiksiz rahmetin beklentisi iinde olacaklardr. Ya da kastedilen anlam udur: Onun nuruyla parlayacak ve zellikle Ona bakacaklardr, sadece Onu mahede edeceklerdir, Ondan bakasna bakmayacak, Ondan bakasyla megul olmayacaklardr. Zatnn cemalini, vechinin parldayn seyredeceklerdir. Ya da sfatlarnn gzelliini mtalaa edeceklerdir ve Ondan bakasyla ilgilenmeyeceklerdir. Baz yzler de buruacaklardr ekimi olacaklardr. nk heyetleri son derece irkin ve karanlk olacaklardr. Bunun nedeni de iinde bulunduklar cehennem ve atein dehetidir. Bu esnada seyrettikleri korkun manzaralar, trl azaplar ve ykc hsranlar nedeniyle iren bir hal alacaklardr. Kendilerinin, bel kemiklerini kran bir felakete uratlacan sezeceklerdir. iddetinden, ktlnden ve vebalinin arlndan insann belinin kemiklerini birbirinden ayran bir musibetin balarna geleceini anlayacaklardr. imdi iki mertebe arasnda ne byk fark olduunu varn siz dnn! Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

1382 TEFSR- KEBR / TEVLT

NSN SURES 1383

NSN SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- nsann zerinden, anlan bir ey olmad dehrden bir sre gemedi mi!? 2- Gerekten biz insan kark bir nutfeden yarattk ki, onu deneyeceiz, onu iiten sem ve akl basr eyledik 3- phesiz biz ona hidayet yolunu gsterdik ki, ya kreden olsun yahut nankr eden olsun. Gemedi mi? Yani, geti. nsann zerinden, henz kendisinin olmad uzun bir sre geti anlan bir ey olmad bir zaman Dehr geti zerinden. Burada vurgulama ve zihinlere yaklatrma amal bir slup kullanlmtr. Demek isteniyor ki: nsan, Allahn leminde, daha dorusu ayn zamanda, ruhunun kadimlii nedeniyle bir eydi. Ama, gayp leminde olduu, grnen lemde olan kimseler farknda olmadklar iin, insanlar arasnda anlan bir ey deildi. phesiz biz ona gsterdik. ki halde de gsterdik. Yani, hem kreden, olarak doru yol hidayet zere olann; duyu nimetlerini, alet ve aralar olmas gerektii gibi ibadetlerde kullanmasn, onlar, nimetleri verene ulatrc bir vasta olarak istimal eden olmas halini, hem de nankr olarak, yani, nimetlerle nimetleri verenden perdelenen, onlar kullanlmamas gereken yerlerde, yani gnahlarda kullanan olmas halini, akl nimetini kullanabilme yeteneini basr ve iittirereksem deliller araclyla hak yolu ona gsterdik. Ancak nce iittirdik sonra akln altrmasn saladk. Buradaki davet, nce dinle sonra akletmenin gereidir. Adetullah budur. itmei (semiyi) nce kullanmak sonra basiri kullanmann gerei aklanyor. nce dinle sonra ile.

1384 TEFSR- KEBR / TEVLT

4- Dorusu biz, kfirler iin zincirler, bukalar ve kzgn bir ate hazrladk. Dorusu biz, kfirler iinhazrladk. nimetlerle perdelenen kimseler iin zincirler meyiller, kaytlanmasn gerektiren ehvetleri sevmeler, ateler iinde hakiki maksatlardan yoksun kalmalar, suret zincirleri, irade edileni aramak zere hareket etmeyi engelleyici heyetler ve tabiat kuyusunda ve Hakkn kahr altnda azap grme alevleri hazrladk. 5- Muhakkak iyiler ebrar, kafur olan bir kadehden ierler. yiler eser ve fiil perdelerinden syrlan, sfat perdeleriyle perdelenen, ama onlarn yannda durmayan, bilakis, sfat leminde kalmakla beraber zat aynna ynelen, dier bir ifadeyle slukun orta yerinde bulunan mutlular Ebrarlar ise, bir kadehten ierler sfat gzellii sevgisi kadehinden ierler. Ancak saf deildir iecekleri. Bilakis, araplarnda zat sevgisi lezzetinden bir karm vardr. Bu iecek kafur ayndr ki, yani kafurun zelliklerini ierir yakin soukluunun, nurani beyazln lezzetini verir. tiyak hararetiyle kavrulan kalbin sevincini ve glenmesini ifade eder. nk kafur, bembeyaz olup, serinletme ve neelendirme zelliine sahiptir. 6- O, bir pnardr ki, Allahn has kullar ierler, akttka aktrlar O.., yani kafur bir pnardr kiondan ierler sadece Allahn has kullar ierler. Bunlar, zati vahdet ehli zel kimselerdir. Sevgileri zatn aynna yneliktir, sfatlara ynelik deildir. nk bunlar, kahr ve ltuf, efkt ve iddet, bela, zorluk ve rahatlk arasnda bir fark grmezler. Daha dorusu, onlarn sevgileri, ztlar grdke kalclar, lezzetleri, bollukta da darlkta da, rahmette de zahmette de devam eder. Nitekim, onlardan biri yle demitir: ster efkt gstersin, ister cefa etsin, Onu sevmek bana farzdr ster bulank olsun, ister berrak, Onun pnarnn suyu tatldr Sevgiliye havale ettim btn ilerimi ster beni diriltir, ister ldrr.

NSN SURES 1385

Oysa iyiler (ebrar) olanlara gelince, onlar, nimet vereni (Mnim), ltfedeni (Latif) ve rahimi severler. Bu yzden, kahharn, bela verenin ve intikam alann tecellisi esnasnda sevgileri ve lezzetleri ayn halde kalmaz. Bilakis, bundan holanmazlar. Oysa Allahn has kullar ise; Akttka aktrlar. fkrtarak nk onun kaynaklar kendileridir, orada ne ikilik vardr, ne de bakalk. Aksi takdirde zulmet kafuru ve karal benliin ve ikiliin perdesi olmazd. te bunlar 7- Verdikleri sz yerine getirirler ve erri (n, korkusu) her yere yaylm bir gnden korkarlar. Verdikleri sz yerine getirirler Ezel sabahnda kendileriyle Allah arasnda gerekleen ahde vefa gsterirler. yle ki, aletlere ve sebeplere sahip olma imknn bulduklarnda, istidatlarnn derinliklerinde ve ftratlarnn gaiplerinde gizli bulunan hakiktleri, marifetleri, ilimleri ve faziletleri ortaya koyacak, tezkiye ve arnma ile onlar kuvvadan fiile karacaklarna dair Allaha verdikleri sz yerine getirirler. Korkarlar kahr, gazap ve intikam sfatnn tecelli edecei gnden korkarlar. nk sfat ehlidirler. erri her yere yaylm bir gn ki ktl (zahmeti) yaylm, her taraf kaplamtr. En son noktaya kadar ulamtr. Nefsin sfatlar olan karanlk heyetlerin ve nuru rten perdelerin kalbi istila etmesiyle bu ktlk her taraf brmtr. Bu, ktln ulaabilecei en son noktadr. 8- Onlar, kendi canlar ekmesine ramen yemei miskine, yetime, esire yedirirler. 9- Biz sizi yalnz Allah iin doyuruyoruz. Sizden bir karlk istemiyoruz, bir teekkr de istemiyoruz. Onlar, kendi canlar ekmesine ramen yemeiyedirirler. Mali menfaatlerden soyutlanrlar, nefislerini rezilliklerden, zellikle cimrilikten temizlerler. nk mal sevgisi perdelerin en kalndr. Byle yapmakla, bakalarn kendilerine tercih etme sfatyla sfatlanrlar. Yemeiyedirirler. htiyalar olduu halde. Mstahak olann alk an kapatrlar. Yemek hususunda bakalarn kendilerine tercih ederler. Bu hususta Ali (a.s) ve ehlibeytinin (a.s) hikayesi mehurdur. Onlar, gn st ste iftar yemeklerini mstahaklara vererek ala

1386 TEFSR- KEBR / TEVLT

sabretmi ve gn, iftar amadan oru tutmulard. Ya da kastedilen anlam udur: Nefislerini cehalet rezilliinden temizlerler, hkm ve eri kurallardan oluan manevi yemekleri, bizzat sevilen eyler olmalarna ramen, Allah sevgisinden dolay, miskine, yani daimi surette beden topranda iskan edenlere, Ruhul Kuds olan hakiki babasnn terbiyesinden yoksun yetime, tabiat zindannda ve nefis sfatlar hapsinde tutsak esir olanlara yedirirler. Biz sizi yalnz vechullah iin doyuruyoruz Yani: Sizi sadece Allah iin doyuruyoruz, bunu kendi kendilerine sylerler. Onlar, Allahn rzasn kazanmak niyetiyle doyururlar. nk iyiler (ebrar), hayr ilerken, sevap kazanmay deil, Allahn rzasn amalarlar. nk fiil perdelerinden syrlp sfatlara veya Allahn zatna ve zatnn sevgisine ynelmilerdir. nk vech, sfatla birlikte zattan ibarettir. Onlar, sfat llerinde zata ulama maksadyla seyru sluk eden kimselerdir, sfatlarn yannda durmazlar. Sizden bir karlk istemiyoruz sizden bir dl beklemiyoruz. Bir teekkr de istemiyoruz. bizi vmenizi de istemiyoruz. nk biz, amalarla ve arazlarla perdelenmi deiliz. 10- Dorusu biz Rabbimizden, ok gazabl ve ok etin gnden korkarz. 11- te bu yzden Allah onlar o gnn fenalndan esirger, ve onlara parlaklk ve sevin verir. 12Sabretmelerine karlk olarak cennetleriyle, ipekleriyle dllendirir. BizRabbimizden korkarz. fke ve gazabn tecelli ettii, yz ekitme ve kahr sfatlaryla zuhur ettii gnden korkarz. te bu yzden Allah onlar o gnn fenalndan esirger. Rza ve ltuf sfatlaryla tecelli ederek onlar korur. Verir yzlerine honutluk parlakln ve daimi nimet sevincini verir. Karlk olarak nefsani lezzetlerden ve eytani sslerden uzak durmaya sabretmelerinin karl olarak da onlar, sfat ve zat cennetinin nurlarnn yansd fiil cennetleriyle, lhi nurani ve latif sfatlar giysisinin ipekleriyle dllendirir. 13- Orada koltuklar zerine kurulmu olarak bulunurlar, orada gnein scakln zemherir soukluunu grmezler

NSN SURES 1387

14- Onun glgeleri zerlerine sarkar, istifadelerine sunulur, onun meyveleri ise boyun edirilmitir, istifade ederler. Kurulmu olarak bulunurlar bu cennetlerde, sfatlarla birlikte zattan ibaret olan isimler koltuklarna, buradaki makamlarna, mertebelerine ve derecelerine gre kurulurlar. Oradagrmezler. Yoksunlukla beraber bu cennetlere zlem duyma gneinin scakln ve varlklarla beraber kalma soukluunun zemherisini grmezler. nk varlklarla beraber kalma dondurucu soukluk ve dayanlmaz bir arlktr. zerlerine sarkar. Sfat glgeleri onlara ok yakn olur, onlar rter. nk kendileri bunlarla vasflanmlar ve onlarn serinlii iindedirler. stifadelerine sunulur onlara takdim edilir meyveleri zat tevhidi, sfat tevhidi, haller ve balar gibi meyveler onlara sunulur, boyun edirilmitir ki, kolayca koparlabilir. bir ekilde zerlerine sarktlr. Eksiksiz bir ekilde kendilerine yaklatrlr. Ne zaman devirmek isterlerse rahatlkla koparabilirler. istifade ederler onlardan zevk alrlar. 15- Yanlarnda, gm kaseler, billur kupalarla dolalr. 16- Bunu lsnce tayin ve takdir ederler ki, gm beyazlnda billur kadehlerdir. Yanlarnda, gm kaplar dolalr. Bundan maksat, sfatlarn gzel grnmleri ve suretlerin gzellikleridir. Gmten olmalar ise, nuraniliklerine, beyazlklarna, ekici ve gz kamatrc olmalarna iarettir. Ve kaselerle latif mcerretlerin ve kutsi cevherlerin vasflarnn suretlerinden kupalarla dolalr. nk bunlar kulpsuz olarak maddi varlklara taalluk ederler. Zatlarna ulamadan onlar kulp araclyla tutmann imkn yoktur. nk gayp lemindendirler ve dier kaplar gibi balar ak ve grnr deildir. Billur gibi effaftrlar ve zatn nuru onlarn tesinden parldar. Nitekim (Nur suresinde) kalp de sraya, sra da inci gibi parldayan yldza benzetilmitir. te burada da gm beyazlnda billur benzetmesi yaplmtr. Yani, sra safl ve effaflna ve gm beyazl ve parlaklna sahiptir. Sakiler miktarnca yani bunu lsnce tayin ve takdir ederler. Yani istidatlarna ve susuzluklarnn oranna, itiyaklarnn ve iradelerinin miktarna gre takdim ederler. Yani ilerinde kendilerinin kendilerine takdir ettikleri gibi bulurlar. Tam kararnda grrler. Sylendii gibi ne ekilip tkenir, ne de taar.

1388 TEFSR- KEBR / TEVLT

17- Onlara orada bir kaseden iirilir ki karmnda zencebil vardr. 18- Bir pnardandr ki adna Selsebil denir. Onlara orada bir kaseden iirilir ki karmnda itiyak lezzetinin zencebil vardr. nk onlar, vasl olduklar iin araplarnn, talep hararetinin son noktasn temsil eden srf zencebil zlemi iinde olmazlar. Bilakis, onlarn zlemini duyduklar ey, sfatlar iinde seyretmektir. Bunun yannda sfatlarn tmne vasl olmalar da imknszdr. Bu yzden sevgileri, zat cemi aynna dalanlarn sevgilerinin lezzetinin arnml gibi, talep etme hararetinin lezzetinden tamamen arnm deildir. Zat cemi aynna dalanlarn araplar, bu yzden srf kafur aynndandr. Bir pnardandr ki Bu ifade, gramer asndan zencebil den bedeldir. Yani o, cennette bir pnardr. Bunun nedeni de zlem harareti, ayrlkla birlikte vahdet membandan doan sevgi pnarnn aynsdr. Adna Selsebil denir. Boazdan kolaylkla akp getii ve zevk verdii iin. nk sevgililerinden ayrlan, onu arayan ve vuslat yolunda sluk eden aklarn, aklarnn hararetinden kaynaklanan yle bir zevkleri ve sarholuklar vardr ki, hibir zevkle mukayese edilmez. 19- O insanlarn etrafnda lmsz gen vildanlar dolar ki onlar grdnde, etrafa salp dalm inciler sanrsn. 20- Oraya baktnda nimet ve byk bir mlk grrsn. O insanlarn etrafnda yle lmsz gen vildanlar dolar ki kutsi lemden zerlerine tecelli eden lahi isimlerin feyizlerinden gen vildanlar, nedimler etraflarnda dolar. Bunlar, sfat huzurunda ve cennetlerinde kendilerine grnen melekuti ve ceberuti nurlardr. Eer cennetleri, fiil cennetleri olsayd, gen vildanlar yani nedimler yerine huriler etraflarnda dolard. nk isimler fiiller zerinde etkili olurlar. Sfatlar da fiillerin kaynaklar, eser ve heyetlerin mebdeidirler. Bu nedimlerin lmsz olarak nitelendirilmeleri ise, ebedi olarak mcerretlik zere devam etmeleridir. Onlar grdnde, etrafa salp dalm inciler sanrsn. nk nuranidirler, saftrlar ve cevherleri yalndr. 21- zerlerinde; yeil ince ipekten ve kaln ipekten giysiler vardr. Gm bilezikler taknmlardr, Rableri onlara tertemiz bir iki iirir. 22- Bu sizin iin bir mkfattr. Sizin gayretiniz karln bulmutur.

NSN SURES 1389

zerlerinde yeil ipekten inceelbiseler vardr. hal ve latif balar ipeinden giysiler vardr zerlerinde ve bunlar da gz alc sfat nurlarndandrlar. Gz alclktan ve parlaklktan ibaret bir yeilliktir bu ve ilhi ahlak ipeinden kaln giysiler vardr zerlerinde. Gm bilezikler taknmlardr. Vecd nuruyla aydnlanm manevi anlamlar ssyle sslenmilerdir. Rableri onlara tertemiz bir iki iirirr zat sevgisi lezzetinden, bakalk ve sfat ikilii kirinden beri, hakiki ve benlik ve varlk kalnts zuhuru pisliinden temizlenmi srf ak hazzndan bir iki iirir. Bu anlatlan cennet, kaseler, nedimler ve arap sizin iin bir mkfattr nk siz, sfat tecellilerinin hakkn verdiniz. Sizin gayretiniz Azamet tecellisi esnasnda duyduunuz rperti ve heybet, rahmet sfatnn tecellisi esnasnda boyun eip nsiyet kurmanz ve vahdet tecellisini talep ederken sahip olduunuz ihlas gibi kalp makamnda ilediiniz ameller, karln bulmutur. bu dlle karln eksiksiz almtr. 23- Kuran sana biz, evet biz indirdik. 24- Artk Rabbinin hkmne sabret! Onlardan hibir gnahkra yahut hibir nankre itaat etme! 25- Sabah akam Rabbinin ismini yad et! 26- Gecenin bir ksmnda Ona secde et! Gecenin uzun bir blmnde Onu tesbih et. Kuran sana biz, evet biz indirdik. zatmzla tafsile indirdik, katmzdan deil. Artkhkmne sabret fena makamnda, benlik ve varlk kalntsnn zuhur etmesi musibetiyle birlikte zati teklik tecellisinin Rabbinin hkmne sabret. nk Rab, sfat nzul makamnda tek bana zattr. Onlardan hibir gnahkra boyun eme. Sfat veya hallerle yahut zatyla zattan, nefsinin sfat ve heyetleriyle de sfatlardan perdelenmi olanlara yahut hibir nankre fiil ve eserlerle perdelenmi, kendi fiil ve kazanmlaryla onlarn yannda durarak fiillerden perdelenmi, dolaysyla onlara uyum gstermekle teye gemekten alkonmu kimselere itaat etme!

1390 TEFSR- KEBR / TEVLT

Rabbinin ismini yad et. Yani, Onun isimlerinin en by (smi azam) olan kendi zatn, hakkn eda etmek, kemalatn sergilemek suretiyle an, zikr et! Sabah akam balangta ve sonda ftri sfatlarla, lahi nurun ezelde onu icat etmek, iine kemalatn yerletirmek suretiyle domas ve onu tayin edip onunla perdelenmesi ve onu kemalatyla birlikte izhar etmesi suretiyle batmas vaktine kadar onu an. Gecenin bir ksmnda fena sonras beka ve eriat tebli maksadyla halka rcu etme halinde nefis veya kalp makamn fena secdesine ve Hakkani ibadete tahsis et. nk davet, ancak kalbin perdelenmesi ve nefsin varlyla mmkndr. Ona secde et. Nefsinin Hak ile beka buluunu ve btn beeriyetin fena oluunu grerek fena secdesini gerekletir. O zaman nefisle deil, Allah ile var olursun. Onu, beraberlikten, ikilikten ve varlk kalntlarnn zuhurundan Onu tenzih et. Gecenin uzun bir blmnde bu makamda bulunduun srece ebedi ve daimi bir beka olarak Onu tesbih et! 27- phesiz u arabuk geeni seviyorlar ve nlerindeki ar gnn amellerini ihmal ediyorlar. phesiz u eserlerle, fiillerle ve sfatlarla perdelenmiler, arabuk geeni yani dnyay seviyorlar. nk eye bal olanlarn, gzlemledikleri, mahede ettikleri ve hazr bulduklar tek ey; eksik olan dnyevi zevktir. Ve hmal ediyorlar zati tecelli gnn, yani, ar, itibarl ve kimsenin tahamml edemeyecei byk kyamet gnn kulak ard ediyorlar. 28- Onlar biz yarattk ve onlarn yaratllarn sapasalam yaptk. Dilediimizde onlarn yerlerine benzerlerini getiririz. Onlar biz yarattk istidatlarn belirleyerek var ettik. Onlarn yaratllarn sapasalam yaptk. ezeli misak ve hakiki btnleme ile onlar glendirdik. Dilediimizde yerlerine benzerlerini getiririz. kendi fiillerimiz araclyla onlarn fiillerini yok etmek, sfatlarmz araclyla onlarn sfatlarn silmek ve zatmz araclyla onlarn zatlarn nefyetmek suretiyle onlar ortadan kaldrabiliriz de deitirilmiler (abdal) olurlar. 29- Muhakkak bu, bir ttr dileyen Rabbine bir yol edinir.

NSN SURES 1391

30- Sizler dileyebilirsiniz Allah, diledike. Muhakkak Allah, Aliymdir, Hakiymdir. 31- O, dilediini rahmetine dahil eder, zalimlere gelince onlar iin elem verici bir azap hazrlamtr. Muhakkak ki bu yolumda sluk edilmesine ve bende seyredilmesine ilikin bir hatrlatma ve ttr. Dileyentutar Bana giden bir yol. Sizler ancakdileyebilirsiniz ancak Benim dilememle dileyebilirsiniz. Ben onlar irade ederim, bylece onlar da beni irade ederler. Onlarn irade etmeleri benim irade etmemden nce olur. Daha dorusu, Benim iradem, onlarn mazharlarnda zuhur eder. Muhakkak Allah, Aliymdir,. phesiz, Allah her eyi bilen Aliymdir; onlarn ilerine yerletirilmi ilimleri bilir. Hakiymdir Hikmet sahibi olmas hasebiyle bu ilimlerin onlarn ilerine yerletirilmesini, kemallerinin izhar edilmesi suretiyle zerlerinde ibraz edilmesini hikmete gre gerekletirir. O, dilediini rahmetine dahil eder. lerine yerletirilmi bu kemali onlara bahetmek ve zerlerinde izhar etmek suretiyle onlar rahmetinin iine alr. Zalimlere gelince haklarn eksik brakan, onlarla perdelendikleri iin paylarn eksilten kimselere gelince Ya da Allahn mbdi (varl balatan) isminden hasl olan asli lahi nur olan ftratlarnn nurunu, (Allahn ortaklar olduklarn zannettikleri) dzmece ilahlar sevmek, eserlerle perdelenmek ve Allahtan bakasna ibadet etmek suretiyle ait olmad yere koyanlara gelince, onlar iin elem verici bir azap hazrlamtr. Bakasnn yannda aklp aldklar iin Rab zerinde durma (zata ulamama) ve eserlerin yannda durduklar iin ate zerinde durma azabyla cezalandrlacaklardr. Bu ise, elem veren iddetli bir azaptr.

1392 TEFSR- KEBR / TEVLT

MRSELT SURES 1393

MRSELT SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1-Yemin olsun birbiri peinden gnderilenlere 2- iddetlenip kahredenlere, savurup atanlara, 3- Yeniden neredenlere, 4- Kesinlikle fark edenlere, 5- Zikri ilka edenlere 6- Artmak ve sakndrmak iin, Yemin olsungnderilenlere Yce Allah, kahr ve ltuf nurlarna yemin ediyor. Bunlar ise, kemali ve kyamet halleri zerinde durup dnmeyi gerektirirler. Yemin olsungnderilenlere insani nefislere gnderilen kahredici nurlara yemin olsun. Birbiri peinden art arda, birbirinin izinden kvlcmlar, aydnlklar, parldaylar ve doular halinde gnderilenlere. Nitekim Araplar: Cau urfen= pe pee geldilerderler. Ki bunlar sonra iddetlenip, glenir frtnaya, kasrgaya dnr. Nefsani sfatlar, bedensel ve ruhani kuvvetleri nlerine katarak azamet ve ceberut sfatlarnn tecellileriyle silip sprrler. Kahrederler, darmadan ederler, mahvederler. Ama ayette geen urfen kelimesi, nekre (belirsiz, tannmayan)nn zdd, yani, bilinen, tannan anlamna alnrsa bu takdirde ihsan iin gnderilenlere yemin olsun eklinde bir anlam elde edilir. nk bu kahrn iinde gizli bir ltuf vardr. Nitekim kutsi bir hadiste rahmetim azabm gemitir. buyrulmutur. Emirlmminin Ali (a.s) de yle der: Onun rahmeti, evliyasn, azabnn iddeti iinde kapsar.

1394 TEFSR- KEBR / TEVLT

Savurup atanlara iddetle esip savuran, kasrgalar helak edip yok ettii muhabbet ve rahmet sfatlarnn tecellilerini yeniden canlandran, her birini ait olduu yere koymak suretiyle birbirinden ayran, her birinin ayrt edilmesini salayan, fiillerinden Hak olan ile batl olan temyiz eden, bylece zikri, yani ilim ve hikmeti almasn mmkn klan ilka edenlere nurlara yemin olsun. nk ilim, varlk suretinde zahiri bir duay gerektirir. lmin, kahr tecellisiyle fena bulma halinde ve ncesinde bahedilmesine imkn yoktur. Aksi takdirde, ilim, vehimle kark akl araclyla istimbat edilen bir dnce olarak belirir. Bu takdirde de Hak ile batln kark olduu eytanlk ve pheden baka bir ey olmaz. Artmak ve sakndrmak iin. Her iki ifadede de bir nceki ayette yer alan zikir=t kelimesinden bedeldir. Yani, balanma dileyip Hak ile btnleenler iin bir artma, ktlklerini ve nefislerinin heyetleri ile sfatlarn giderme olmas, tabiat ve beden giysilerine dalan, beden ve tabiat rtleriyle, lezzet ve ehvetleriyle Haktan perdelenenler iin bir sakndrma olsun diye. Ya da gramer asndan mefuldrler. Bu durumda yle bir anlam belirginleir: ncekilerin ktlklerini ve sfatlar ile fiillerinin gnahlarn silmek ve dierlerini de uyarmak iin. Ya da gramer asndan haldirler. Bu durumda da anlam yle olur: Arnmlar ve sakndrlmlar olarak d alrlar 7- Bilin ki size vaat olunan ey gerekleecek 8- Yldzlarn, sndrld 9- Sema yarld, 10- dalar ufalanp savrulduu 11- Resullerin vakti tayin edildii, Bilin ki size vaat olunan ey kk ve byk kyamet halleriyle ilgili olarak size vaat edilen ey, gerekleecek Yldzlarn, yani duyularn sndrld , lmle birlikte silindii Sema yani hayvani ruh yarld paraland, insani ruhtan ayrld dalar organlar ufalanp savrulduu yok edilip toz duman haline getirildii Resullerin yani, sevap ve ceza meleklerinin vakti tayin edildii belirlendii, kendileri iin belirlenen vadeleri, ya mjde, ruh ve rahat ulatrmak veya azap, znt ve zillet bildirmek iin ngrlen zamanlar dolduu vakit

MRSELT SURES 1395

12- Hangi vakte ertelenmitir? 13- Ayrm gnne 14- Ayrm gnn bilir misin? Hangi vakte ertelenmitir? Yani, meleklerin sevap ve cezalar amellerin ilendii vakitte derhal gerekletirmeleri byk bir gne ertelenmitir. Yahut beer olan resuller, yani Nebiler, tayin edilip vadelerine ulatrlmlardr. Bu ise, itaat edenle gnah ileyeni, mutlu ile bedbaht olan ayrmalar iin tayin edilmi bir vakittir. nk Resuller herkesi simalarndan tanrlar. Ayrm gnne mutlularla bedbahtlarn birbirinden ayrlacaklar gne. Eer olay byk kyamet olarak tefsir edersek, bu takdirde yle bir anlam elde etmi oluruz: Nefsani kuvvetler yldzlar kasrgalarla silindii, akl semas, iindeki ruh nuruyla yarlp paraland, nefis sfatlar dalar orta kyamette sfat tecellileriyle un ufak edilip savrulduu, daha dorusu nefis dalar, kalp, akl, ruh ve zerlerindeki her ey zati tecelliyle parampara edildii, datc resuller, fena sonras beka halinde ihya etmek zere cem sonras fark vakti iin tayin edildii ve fenadan ibaret olan cem vaktinde iaret edilen bu vakte kadar ertelendii zaman 15- O gn yalan sayanlarn vay haline! O gn yalan sayanlarn vay haline! iki kyametten birini yalanlayan ve ceza gnnden perdelenmilerin vay haline. O gn yalanlayanlarn vay haline! ifadesi ve sonrasnda yer alan ayetler, vaat edilen gnn kk kyamet olduunu gsteriyor. 16- Evvelkileri helak etmedik mi? 17- Sonra ahirini de onlara ekleyeceiz. 18- Biz mcrimleri byle yaparz. 19- O gn yalan sayanlarn vay haline! 20- Sizi hakir bir sudan yaratmadk m? 21- Sonra o suyu salam bir yerde tutmadk m? 22- Belli bir vakte kadar. 23- Ne gzel takdir ediciyiz!

1396 TEFSR- KEBR / TEVLT

24- O gn yalan sayanlarn vay haline! 25- Biz arz canllarn toplanma yeri yapmadk m? 26- Hem diriler, hem de ller iin. 27- Orada size sabit ulu dalar yarattk, size tatl bir su iirdik. 28- O gn yalanlarn vay haline! 29- Haydi, yalan saydnza gidin 30- kola ayrlm bir glgeye gidin. 31- Glgelendirmez, korumaz, 32-O, kvlcm atar. 33- phesiz o, da gibi kvlcmlar saar. kola ayrlmbir glgeye gidin. Zakkum aacnn glgesine gidin. Bundan maksat, sfatlaryla perdelendii, zatnn karanlyla vahdet nurundan koptuu, beden arznda kklemi olarak kald, tabiat ateinde yeerip yayld ve vehme malup olmu, nefsin hevasna gre hareket eden melekuti kuvvetlerden ibaret hayvani, yrtc ve eytani olarak belirginleen nefis ubesine ayrld zaman ki melun, habis insani nefistir. Glgelendirmez Tuba aacnn glgesi gibi bir glgesi olmaz. Yani bu aacn hali, ruh ve rahatn bahedilmesi srasnda Tuba aacnn halinden farkl olur. nk Tuba aac, akldan sudur eden fiilleri itibariyle vahdaniyet birlii nuruyla aydnlanm, farkl ve zt ubelere ayrlmayan temiz nefistir. Korumaz heva ateinin alevinden ve kalc olmayan eylerin peinden koarak yorulmaktan korumaz. Okvlcm atar. Temennilerden yoksun kalmakla birlikte phesiz o, da gibi kvlcmlar saar ate dalar gibi kocaman istekler ve batl temenniler saar. 34- O gn, yalanlayanlarn vay haline! 35- Bu konuamyacaklar bir gndr. 36- Onlara izin verilmez mazeret beyan etsinler. Bukonuamayaca bir gndr. nk konuma aletleri bulunmaz. Ayrca konumaya da izin verilmez. Azlarn zerine mhr vurulur. Onlara izin verilmez mazeret beyan etsinler. Artk mazeretler de sralayamazlar. nk, mazeret bildirme imknndan yoksun olurlar. Bu gn, sonu olmayan upuzun bir gndr. Ve o gnde alnacak konumlar trl trldr. Baz konumlarda konuamayacaklar. Baz konumlarda ise konuma imknn bulacaklardr.

MRSELT SURES 1397

37- O gn, yalanlayanlarn vay haline! 38- Bu, ayrm gndr. Sizi bir araya getirdik. 39- Bir hileniz varsa, gsterin bana hilenizi 40- O gn, yalanlayanlarn vay haline! Bu, ayrm gndr. Sizibir araya getirdik. Varlk cemi aynnda genel hairle sizi ncekilerle bir araya getirdik. Sonra mutlular ayrdk. Sonra sizi, sizden nce vefat ettirilen bedbahtlarla atete bir araya getirdik. Bir hileniz varsa, gsterin hadi bana hilenizi Bu ifade, onlarn aresizliklerini, acizliklerini vurgulamaya, kahredilmiliklerini, azab kaldracak bir zmlerinin bulunmayn aklamaya yneliktir. 41- phesiz balarndadrlar takva sahipleri glgeliklerdedirler ve pnar

42- Canlarnn ektii meyveler arasnda olacaklardr. 43- Yiyin iin ilediklerinizin karl olarak 44- te, biz iyilik yapanlar Muhsinleri byle mkfatlandrrz. phesiz takva sahipleri nefislerin sfatlarndan ve amellerin heyetlerinden temizlenenler, bunlardan arnanlar glgeliklerdedirler lahi sfatlardan oluan glgelikler altndadrlar. Ve pnar balarndadrlar ilim, irfan, hikmet ve tecellilerden derlenen hakikt pnarlarnn bandadrlar. Meyveler arasnda olacaklardr. muhabbet ve idrak lezzetleri arasnda olacaklardr. Canlarnn ektii tam da istedikleri trden meyvelerden yiyeceklerdir. Onlara yle sylenir: Yiyin iin bu meyvelerden yiyin ve o pnarlardan iin. Afiyetle yiyin, huzur veren, boazdan lezzetle akp giden bir iile iin. lediklerinizin karl olarak ilediiniz arndrc temiz amellerin, kalbi ve bedensel riyazetlerin karl olarak afiyetle yiyin, iin. te, biz iyilik yapanlar Muhsinleri byle mkfatlandrrz. Bunlar, sfat mahedesi makamnda ve onun da tesinde zat mahedesi makamnda Allaha ibadet eden kimselerdir. nk bir hadiste yle buyrulmutur: hsan, Allah grr gibi Ona kulluk etmendir

1398 TEFSR- KEBR / TEVLT

45- O gn, yalanlayanlarn vay haline! 46- Yeyin ve azck faydalann, phesiz siz mcrimlersiniz. 47- O gn, yalanlayanlarn vay haline! 48- Onlar, Allahn huzurunda eilin! emezler. 49- O gn, yalanlayanlarn vay haline! 50- Artk ondan sonra hangi sze iman edecekler? Yalanlayanlara gelince, Onlar, kendilerine: Allahn huzurunda eilin! rku edin! denildiinde boyun ein, bklerek huu gsterin, feyzi alabilmeniz iin mtevaz olun, byklenmeyi ve zorbal terk edindenildii zaman, bunu kabul etmezler, boyun emezler yani rku etmezler te bu sular, helake uramalarn kanlmaz klar. Artk bundan sonra bu Kurandan, bu byk haberden sonra hangi sze iman edecekler?! denildiinde, boyun

NEBE SURES 1399

NEBE SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Neyi soruturuyorlar? 2- O byk haberden mi? 3- Bu gerek hakknda ihtilafa dyorlar. 4- Hayr! Yaknda bilecekler. 5- Hayr! Daha sonra yaknda bilecekler. Byk Haber Bundan maksat, byk kyamettir. Bu yzden, Emirlmminin Ali (a.s) iin O, byk haberdir, Nuhun gemisidir. denilmitir. Yani, hakikt ve eriat itibariyle cem ve tafsildir. nk Ali (a.s) hakikti de eriat da cem kapsamt. 6- Biz arz beik yapmadk m? 7- Ve dalar da birer kazk, 8- Sizleri de iftler halinde yarattk. 9- Uykuyu da size bir dinlenme yaptk. 10- Geceyi rt yaptk. 11- Gndz de geim zaman yaptk. 12- Ve stnze yedi salam bina eyledik. 13- Ik veren prl prl parlayan kandil koyduk. 14- Skm yamur bulutlarndan arl arl akan su indirdik, 15- Onunla taneler ve nebat, 16- Ve birbiri iine girmi baheler kardk. 17- phesiz fasl hkm, ayrma gn tayin edilen bir zamandr.

1400 TEFSR- KEBR / TEVLT

phesiz fasl (hkm) gn insanlarn birbirinden ayrldklar, mutlularn bedbahtlardan aykland, mutlulardan ve bedbahtlardan olan her zmrenin heyet, suret, ahlak, amel ve mnasebetleri itibariyle birbirinden ayrtklar gn, Allah indinde, ilim ve hikmetinde vakit olarak belirlenmitir. belirlenmi bir snr, sonu tayin edilmi bir vakittir ve btn mahlukat bu snr ve vakitte son bulur. 18- O gn Sra frlecek ve blk blk gelirsiniz. Sura flendii gn ruhlarn bedenlere bititii ve bedenleri tekrar hayata dndrd gn, blk blk Allaha gelirsiniz birbirinden ayr gruplar olarak, her grup itikadnn, amellerinin ve uyumunun ayrlna gre imamyla birlikte gelirsiniz. Muazdan (r.a) rivayet edildiine gre, bir gn Rasulullaha (s.a.v) bu sureyi sormu, Rasulullah da (s.a.v): En byk ilerden biri hakknda sordun diye karlk verdikten sonra gzlerini uzak bir noktaya bakyormu gibi dikerek yle devam etmi: mmetimden on grup insan haredilir. Bazs maymun suretinde, bazs domuz suretinde olur. Bazlarnn ayaklar yzlerinin stnde, yzleri de yerde olmak zere yzkoyun, tepe st srnrler. Bazs kr, bazs sar ve dilsiz olur. Bazs dillerini srrlar. Dilleri gslerine kadar sarkmtr ve azlarndan kanla kark irin akar. Btn maher halk onlardan tiksinir. Bazlarnn elleri ve ayaklar kesilmitir. Bazlar ateten dallara aslmlardr. Bazlar leten daha kt kokar. Bazlar derilerine yapan katrana bulanm cppeler giyerler. Maymun suretinde olanlar, laf gtrp getirenlerdir. Domuz suretinde olanlar haram yiyenlerdir. Ayaklar yzlerinin stnde olmak zere tepe st srnenler faiz yiyenlerdir. Kr olanlar, hkmederek zulmeden kimselerdir. Sar ve dilsiz olanlar, iledikleri amelleri beenen kibirlilerdir. Dillerini srp duranlar, szleri ile amelleri birbirini tutmayan alimler ve hikyecilerdir. Elleri ve ayaklar kesilenler, komularna eziyet eden kimselerdir. Ateten dallara aslanlar, insanlar sultana ispiyon eden muhbirlerdir. Leten daha kt kokanlar, ehvetlerin ve lezzetlerin peinden koup mallarndaki Allahn hakkn vermeyenlerdir. Katrandan cppeler giyenler, kibirli, bbrlenen, kendini beenmi kimselerdir. Hi kukusuz, Resulullah (s.a.v) doru sylemitir.

NEBE SURES 1401

19- Ve Sema da alr orada pek ok kaplar oluur (olur). 20- Dalar yrtlr sanki serap olmutur. Alr Ruh semas, bedene dnd zaman zahiri ve batni duyu kaplaryla alr. Orada pek ok kaplar oluur. ok kapl bir yer olarak alr ruh semas. Bundan maksat da uur yollardr. O kadar okturlar ki her biri bir kap gibi belirir. Yrtlr heyetlerini ve sfatlarn gzlerden saklayan perde dalar bedenden giderilir. Maherde zuhur eden heyetlerin dndaki arzi organlar da serap haline gelir. Nitekim, bir ayette yle buyrulmutur: Dalp toz duman haline gelir (Vaka, 6) dalmas, czlerinin ayrmas suretiyle hi olmam gibi ortadan kaybolurlar. 21- phesiz cehennem pusuda beklemektedir. phesiz cehennem tabiat cehennemi pusuda beklemektedir yannda bulunan meleklerin herkesi gzetledii bir gzetleme yeri ve herkesin beklendii bir snrdr. Mutlular (saidler), onlar cehennemi aacaklar, zerinden geip gidecekler. nk bir ayette yle buyrulmutur: inizden, oraya uramayacak hibir kimse yoktur. Bu, Rabbin iin kesinlemi bir hkmdr. Sonra biz, Allahtan saknanlar kurtarrz (Meryem, 71.72) Rivayete gre, Meryem suresinde yer alan bu ayetle ilgili olarak mam Sadka (a.s): Siz de oradan geecek misiniz? diye sorulmu ve mam u cevab vermitir: Cehennem snkken biz oradan getik 22- Azgnlarn barnadr. 23- Orada alar boyu kalrlar.. 24- Orada, ne bir serinlik ne de bir iecek tatmazlar, 25- ancak kaynar su ve irin tadarlar. 26- Uygun bir ceza (karlk) olarak. Bedbahtlara gelince, oras onlarn barnadr. Azgnlarn barna buyrulmutur. Bir ayette de yle buyrulmutur: Zalimleri de diz st km olarak orada brakrz. (Meryem, 72) Orada alar boyu kalrlar uzayp giden art arda zamanlar boyunca kalrlar orada. Eer bu kimseler, batl ve fasit itikatlara sahipseler sonsuza kadar kalrlar. ayet, kt amelleri ilemi, ama bunlarn caiz olduuna inanmamlarsa veya sahih bir itikatlar varken ktlkler ilemilerse, bu amellerin heyetlerinin kklemesi orannda snrl bir zaman kalrlar

1402 TEFSR- KEBR / TEVLT

orada. Orada bir serinliktatmazlar yakini inancn eseri olarak bir esenlik ve rahatlk bir iecek muhabbet zevkinden ve lezzetinden bir iecek tatmaz. ancakkaynar su cehli mrekkebin eseri olarak kaynar su ve irin fask cevherleri sevme, onlara meyletme heyetlerinin karanlndan bir irin tadarlar. bir karlk olarak iledikleri amellere, takdim ettikleri itikat ve ahlaka uygun bir cezadr bu. 27- phesiz ki onlar hesap gnn ummazlard, 28- Ve ayetlerimizi yalanladka yalanladlar. 29- Her eyi bir kitab olarak ihsa etmitik. 30- Tadn! Bundan sonra yalnzca azabnz arttracaz. phesiz ki onlar hesap gnn ummazlard Bu azab beklemiyorlard. ayetlerimizi yalanladka yalanladlar Onlar, dl kazanmaya ihtimal vermedikleri, ayetleri ve sfatlar yalanladklar iin bu rezilliklerle nitelenmilerdi. Yani hem amelleri, hem de ilimleri bozuktu. Bu yzden dl umuduyla salih amel ilemeleri sz konusu deildi. Bir bilgileri de olmad iin ayetleri tasdik etmiyorlard. Her eyi bir kitab olarak ihsa etmitik amellerinin suretlerini, akidelerinin heyetlerini aleyhlerine olmak zere hem nefislerinin sayfalarna, hem de semavi nefislerin sayfalarna kaydettik. Tadn! Bundan sonra yalnzca azabnz arttracaz. Bu nedenle azab tadn. Bu, ilediinize denk, ondan fazla olmayan bir azaptr. Buna, sizin gafil olduunuz azab artrmaktan baka bir katkda bulunmayacaz. 31- phesiz muttakiler iin umulan bulduklar yer vardr. 32- Baheler ve zm balar, 33- Gsleri tomurcuk gibi kabarm yat kzlar 34- Dolu kaseler, 35- Orada iitmezler, Bo laf ve yalanlamaya ait sz. 36- Rabbinden karlk olarak yeterli bir ba, mkfatdr.. phesiz muttakiyler yani takva sahipleri iin fiilleri itibariyle eriatn ve akln tayin ettii adalet snrn aan azgnlarn karsnda yer alp rezilliklerden, kt fiillerin heyetlerinden arnm kimseler iin umulan bulduklar yer baar, azgnlarn barna olan cehennemden kurtulu, baheler ahlak cennetlerinde baheler,

NEBE SURES 1403

zm balar fiil meyveleri ve heyetleri, gsleri tomurcuk gibi kabarmkzlar fiil cennetlerinde isimlerin eseri suretler, yat mertebeleri eit kzlar, kaseler zencefil ve kfur karm dolu eser muhabbeti lezzetinden kadehler vardr. nk, eser ve fiil cennetine girenler tesine ynelik arzular beslemezler. Onlar, eserler yznden messirden, balar yznden balayandan perdelenmilerdir. Yeterli bir ba, mkfatdr himmetleri ve gzlerinin beklentisi uyarnca kendilerine yeten bir batr. Onlar, istidatlarnn eksikliinden dolay bundan tesini istemezler. inde bulunduklar durumdan aldklar zevkin tesinde daha lezzetli bir ey dnmezler. 37- Semavatn arzn ve aralarndaki her eyin Rabbidir. Rahmandr. O gn insanlar Ona kar konumaya yetkili deillerdir. 38- Ruh ve melaike saf tuttuu gn Rahmann izin verdiklerinden bakalar konumazlar. 39- te bugn haktr. Artk dileyen Rabbine varacak bir yol tutsun. 40- phesiz yakn bir azap ile uyardk. O gn kii ellerinin ne takdim ettiine bakacak. Ve kfir: Keke toprak olsaydm! Der. O, semavatn arzn ve ikisi arasndaki her eyin Rabbidir. Rahmandr. Yani, onlara bu gibi balarda bulunan Rableri, Rahmandr. nk balar, grkemli zahiri nimetler trndendir, dakik batni nimetler trnden deildir. Bu bakmdan, merepleri Rahman ismindendir, baka isimlerden deil. O gn Ona kar konumaya yetkili deillerdir. nk sfat makamna ulamamlardr. Bu yzden, konumadan nasipleri yoktur. Ruhdurduu gn insani ruh ve kuvvetler melekleri kendi mertebelerinde saf tuttuu gn. Yani, her biri kendi makamnda tertip edildii gn. Nitekim bir ayette yle buyrulmutur: Bizim her birimiz iin, bilinen bir makam vardr. (Saffat, 164) Rahmann izin verdiklerinden bakalar konumazlar ezelde konuma istidad kolaylatrlp hazrlanan ve bu istidad tezkiye araclyla fiiliyata karma baars gsterenler bakas konuamazlar. Konuan da doruyu syler Hak sz syler, batl sz deil. Bizbir azap ile sizi uyardk bundan maksat, yani yakn bozuk amellerden kaynaklanan fask heyetler azabdr. Daha uzak olan kahr ve gazap azab deil. Ve bu azap, kendi elleriyle ileyip takdim ettikleri eyin kendisidir. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

1404 TEFSR- KEBR / TEVLT

NAZT SURES 1405

NAZT SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- And olsun; iddetli bir eki ile skp koparanlara, 2- Kolayca yumuaka dalanlara, karp alanlara, 3- Yzp yzp gidenlere, 4- Yarp birbirini geenlere, 5- Emirleri tedbir edenlere. Bu surede yce Allah, Hak tarafna iddetli bir eki ile ekilme halinin galip geldii zlem iindeki nefislere And olsun diye yemin ediyor. Bunlar, zlem ve muhabbet denizine kolayca yumuaka dalmlardr. Nefis kararghndan ve tabiat esaretinden kmlardr. Yani, nefsin sfatlarnn kaytlarndan ve bedenin ilgilerinden kurtulmulardr. Nitekim Araplar: Sewrun naitun= bir beldeden kp baka bir beldeye giden kz, derler. Yine : neeta min ikalihi= Bandan kurtuldu, derler. Dolaysyla bunlar, sfat denizlerinde yzp zat aynna ve vahdette fena bulma makamna doru giden nefislerdir. Ondan sonra kesrete geri dner, Hakka ve hidayete davet etme, cem sonras tafsil makamnda dzeni tedbir etme iini gerekletirirler. Bunu da seyreden yldzlar araclyla yaparlar ki, doudan batya doru ekilirler. Yzp yzp gidenlereYarp birbirini geenlere Seyirleri esnasnda batnn en uzak noktasna doru birbirlerinden ayrlrlar. Bir burtan dierine karlar ve feleklerinde yzerler. Seyir esnasnda birbirlerini geerler. Bylece kendisine ve seyrine tevdi edilen lemin iini emirleri tedbir ederler. Ya da bu ii feleki nefislerden ibaret melekler araclyla gerekletirirler. Ki bunlar beer ruhlarn bedenlerden iddetli bir eki ile skp. koparrlar, ekip alrlar.

1406 TEFSR- KEBR / TEVLT

Ruhu ekip alrken bedenin en u noktalarna, parmak ularna ve trnaklarna kadar dalarlar ve ruhlar bedenlerden karp alrlar. Nitekim Araplar: Neetat delve minel biri= kovay kuyudan ekip kard, derler. Bunlar, yol alrlarken emredildikleri eye doru yzerler, ona varmak iin yar halinde olurlar. Emredildikleri eyi emrolunduklar tarzda ynetirler. Btn bu yeminlerin cevab, yani hakknda yemin edilen ey, daha nce birka kere vurguladmz gibi hazfedilmitir ve hazfedilen cevap, kesinlikle bas olacaksnz (diriltileceksiniz) eklindedir. 6- O gn, bir sarsnt ile sarslr. 7- Onu takip eden sarsnt arkasndan gelir. 8- O gn yrekler oynar, kaygdan titrer 9- Gzleri yorgun der. Bu cevaba O gn yani birinci flemenin sarst gn ifadesi delalet etmektedir. O mthi vaka gerekleir ki, bundan dolay beden arz ve organ dalar bir sarsnt ile sarslr. te bu, birinci flemedir. Veya ruhun bedenden ayrld vakittir. Onu takip eden yani ikinci flemenin takip ettii gn.. yani, ikinci nefha. Bundan maksat da lmden sonra yeniden dirilmedir. O gn yrekler sarsntnn meydana geldii vakitte baz kalpler; yerinden oynar kaygdan titrer, yerinden frlayacak gibi olur. Gzler yorgun der zelil olarak aa bakar. 10- Derler ki: Gerekten biz mi ilk halimize dndrleceiz? 11- rm dalm kemiklere dndkten sonra m? 12- te bu, hsranla geri dntr. Dediler. Derler lmden sonra dirilii inkr eden perdelenmiler, inkrc bir edayla Bizmi dndrleceiz? rm dalm kemiklere dndkten sonra ilk hayat yoluna ilk halimize yeniden mi dndrleceiz. Eer te bu doruysa, gerek olan buysa biz kaybettik zira dnmz hsranl demektir derler. 13- Ancak bu tek bir seslenidir. Bu dnsadece yani, ikinci frme, ki yeniden dirilile gerekleen hayat sarsntsdr, seslenmeye bakar bir sayha yeterlidir. tek, bir sesleni bundan maksat da srafili ruhun, kendisini kabul etmeye elverili maddeden ayrlan ruhu bir kez daha maddeye yneltip diriltmesidir. Bu, kk kyamet gnndr.

NAZT SURES 1407

14- Birdenbire kendilerini sahire (maher )de grrler. Birdenbire kendilerini birdenbire kendilerini bir gerekle kar karya grrler. Sahire (maher)de grrler bu frmenin vaktinin gelip attn grp hayretten donakalrlar. Bir anda maher meydanna olu nefhas yani. Ayette geen er-sahire beyaz ve dz alan demektir. Yani, kemale ermeden ayrlan insani ruh lemi. nk kemale erenlerin barna olan kutsi lem isimlerine gre arz konumundadr. Aydnlndan ve geniliinden dolay er-sahire olarak isimlendirilmitir. Ya da bundan maksat hayvani ruhtur. nk, lmden sonra dirili esnasnda eksik insani ruhlar onlarla birleirler, maddeye kaplmann zorunlu bir sonucu olarak onlara bularlar. Ayrca, lmden sonra dirili esnasnda ruhun btnletii mahal de beyazlndan ve czlerinin normal oluundan dolay, kastedilmi olabilir. 15- Sana Musann haberi gelmedi mi? 16- Kutsal vadi Tuvada Rabbi ona nida etti. 17- Firavuna git, nk o ok azd. Musann haberi sana gelmedi mi? hani Onun Rabbi ona Kutsal vadi Tuvada nida etti seslenmiti Kutsal vadiden maksat, mcerret ruh lemidir. nk bu lem, maddi eylere taalluk etmekten beridir. Vadinin ad ise Tuvadr. nk cisimlerden ve nefislerden oluan btn mevcudat onun altnda, katmanlar arasnda, kahrnn basksnda drlr. Bu, sfat lemidir, sfat tecellilerinden kaynaklanan konuma makamdr. Bu yzden yce Allah Musaya bu vadide seslenmitir. Bu lemin sonu, Resulullahn (s.a.v), Cibrili kendi suretinde grd ufuktur. nk o ok azd. Benliiyle zuhur etti. yle ki: Firavun kuvvetli. Hikmetli ve alim bir nefse sahipti. Fiil vadisinde sluk etti, sfat vadisini kat etti ve benliiyle perdelendi. Rablk sfatlarna brnd ve bunlar kendi nefsine mal etti. Firavunluu, zorbal ve azgnl buradan gelir. Bu yzden o, Resulullahn (s.a.v) insanlarn en kts, kyamet koparken sa olan kimsedir. buyurduu kimselerden biridir. nk o, sfat tevhidi makamnda kendi nefsiyle ve nefsinin hevasyla kyam etmitir. Bu ise, perdelerin en glsdr.

1408 TEFSR- KEBR / TEVLT

18- De ki: Arnmay tezkiye olmay ister misin? 19- Seni Rabbine ulatrma m? Bylece hayet duyarsn. 20- Ve ona ayetul kubray (en byk ayeti) gsterdi. 21- Hemen yalanlad ve isyan etti. 22- Sonra srtn dnd. 23- Olanca abasn gstererek 24- Ben sizin en yce rabbinizim! dedi. 25- Allah da onu dnya ve ahret azab ile yakalad. 26- Elbette bunda, hayet duyan kimseler iin byk bir ibret vardr. 27- Sizi yaratmak m zor yoksa o bina ettii semay m yaratmak m? 28- Onun tavann ykseltti ve onu bir dzene koydu. 29- Ve onun gecesini karartt ve onu aydnla kartt. 30- te bundan sonra Arz yayp dedi. 31- Ondan suyunu ve otlan da kard. 32- Dalar da orada dikip sabitledi. 33- Sizin menfaatiniz ve hayvanlarnzn istifadesi iin. Arnmayister misin? benliinden fena bulmay, seniiletmemi hakiki marifet araclyla seni tezkiye etmemi, zati vahdete Rabbine ulatrmam ister misin? Bylece hayet duyarsn Ondan korkarsn, benliin yumuar ve fena bulursun Ve ona ayetul kubray en byk mucizeyi gsterdi. En yce tevhid ve Hakkani hidayetle ona hakiki hviyeti gsterdi. Ama perdesi ok gl ve vehmi iyice kkletii iin Firavun bu mucizeyi gremedi. Hemen yalanlad ulat makamn tesinde bir mertebenin olmasn derhal yalanlad. ve isyan etti. Firavunluu ve inatl yznden emrine ba kaldrd. Sonrasrtn dnd halinin gnah yznden iinde bulunduu sfat tevhidi makamna srtn dnd ve inatl, nefsinin istilas ve iddiasn izhar etme arzusunun iddeti yzenden btnyle nefis makamna yneldi. Olanca abasn gstererek Musay savmak iin btn eytani tuzaklar ve nefsani hileleri kuland. Bu yzden kutsi cenaptan kovularak reddedildi. Perdeleri de arttka artt. Sonunda u sz syledi: Ben, sizin en yce Rabbinizim!

NAZT SURES 1409

Ya da kastedilen anlam udur: Benliinin iddetinden tr Hakkn byklk ridasn ekip almaya kalkt da kahredildi, melun olarak atee atld. Nitekim, bir kutsi hadiste yce Allah yle buyurmutur: Azamet benim hrkam, byklk benim ridamdr. Kim bunlardan birini benden ekip almaya kalkarsa, onu cehenneme atarm. Ve helak edili hikayesi bir ibret olarak dilden dile dolar. te bu kahrdr ve Allah onu, dnya ve ahiret azabyla yakalad. Elbette bunda, hayet duyan kimseler iin byk bir ibret vardr. ayetlerinin anlam budur. Yani, rperen, nefsi yumuayp krlan, bir daha zuhur etmeye kalkmayan kimseler iin bir ibrettir. 34- O en byk felaket geldii vakit 35- nsann neye altn hatrlayaca gndr. 36- Grene cehennem ak bir ekilde gsterildii zaman. Her eyi alt st eden o en byk felaket geldii vakit Yani, her eyi alt st edip, bastrp silen zati vahdet nuru tecelli ettii vakit. nsannhatrlayaca gn dr. nsan o gn, ftratnn bandan fena bulmasna kadar neye altn abasnn tm aamalarn, makam ve derecelerde sluk edip varaca yere varncaya kadar geirdii tm evreleri hatrlar ve Ona kreder. Cehennem ak bir ekilde gsterildii zaman eser tabiat atei grene Allahn nuruyla bakan, Allah iin perdelerden syrlan kimseye gsterildii vakit. Perdelenmi krlere deil elbette. Onlar bu cehennemin ateiyle yanarlar, ama onu gremezler. Bu yzden insanlar onun mahedesinde iki ksma ayrlrlar: 37- Azana, haddi aana, 38- Dnya hayatn tercih edene, 39- Muhakkak cehennem barnaktr. Azana insani ftrat dzeyini aan, adalet ve eriat snrn tecavz edip hayvani veya vahi yrtclk mertebesine ulaan ve azgnlnda alabildiine ileri gidene, dnya hayatntercih edene sfli zat sevgisinden dolay maddi hayat, hakiki hayata tercih edene muhakkak cehennem barnaktr. onun sna ve dn yeri cehennemdir.

1410 TEFSR- KEBR / TEVLT

40- Rabbinin makamndan korkan ve nefsini hevadan uzaklatrana, 41- Muhakkak ki cennet yeane barnaktr. Rabbinin makamndan korkan , kalp makamna ykselmek, Onun, kendi nefsi zerinde kaim oluunu mahede etmek suretiyle Rabbinin makamndan korkan, nefsiuzaklatran Rabbinin cezasndan veya kahrndan korktuu iin nefsi, hevasndan uzaklatran kimseye gelince, o kimse iin cennet yegne barnaktr. derecesine gre orada barnr. 42- Sana kyamet saatinden soruyorlar: Kopaca an ne zaman? 43- Sen onu nereden bileceksin! 44- Onun ilmi Rabbine mahsustur. Onun nihai ilmi yalnz Rabbine aittir yani, onun bilgisi ve zikri olarak hangi konumda olursan ol, onun ilminin sonu Rabbine dayanr. nk kyametin kopacan irfan derecesinde bilen kimse, ncelikle kendi ilmini Allahn ilmiyle silen, sonra zatn Onun zatnda yok eden kimsedir. Byle olunca da kendisine ait ilmi ve zat olmad halde kyametin ne zaman kopacan nasl bilsin? Sen ve senden bakalar onu nasl bilebilir ki? Bilakis, onu Allahdan baka hi kimse bilemez. 45- Sen ancak ondan korkanlar uyarcsn. 46- Onu grdkleri gn sadece bir akam vakti ya da kuluk zaman kadar kaldklarn sanrlar. Sen ancak ondan korkanlar uyarrsn. Buna taklidi olarak iman ettikleri iin. Sadece bir akam vakti ya da kuluk zaman kadar kaldklarn sanrlar. Hakkn nurunun bedenlerde bat vaktinin veya bu nurun batt yerden dou vaktinin bu kadar olduunu zannederler. Yani, vahdette fena bulmak suretiyle kyameti grdkleri vakit, kendilerinin hibir varlklarnn olmadn, bunun sadece beden leminde kalmaktan ve madde ile perdelenmekten veya ruhlar leminde akl ile perdelenmekten kaynaklanan bir vehim olduunu kesin olarak bilirler. Sadece iki admattn m vasl olursun diyen kimsenin maksad budur. Yani bu iki varl atn m vasl olursun. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

ABESE SURES 1411

ABESE SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Yzn ekitti ve geri dnd 2- O ama geldi diye 3- Ne bilirsin belki de o temizlenecek 4- Yahut t dinleyecek t kendisine fayda verecek. 5- Ama mstani olana gelince 6- Sen ona yneliyordun 7- Onun temizlenmesinden sana ne 8- Amma sana koup gelen kimse yok mu 9- O hayetle 10- Sen onunlan ilgilenmiyorsun. Yzn ekitti ve geri dnd Resulullah (s.a.v), habib (seven) olduu iin Rabbinin terbiye hcresinde bulunuyordu. Bu yzden nefsi, Onu, Hakkn nurundan perdeleyecek bir sfatla zuhur edip, Onun, Allah ile deil kendi nefsiyle hareket etmesine yol asa, hemen uyarlr ve edeplendirilirdi. Nitekim Resulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Beni Rabbim edeplendirdi ve edebimi de gzel yapt. Bu sre, Resulullah (s.a.v) Allahn ahlakyla ahlaklanana kadar devam etmitir. nk Allahn ahlakyla ahlaklanmak, vuslattan ve fena bulmaktan sonra, beka halinde Onunla tahakkuk etmekle gerekleir. Buna, temkin zamannda ve telvinin yok oluu vaktinde istikamet zere olmak denir. Bu yzden Resulullah (s.a.v), halin zahiriyle ileri gelenlere baknca, zenginlerin zenginlii gznde byynce, bu ileri gelenlere ve iman etmeleri durumunda slamn onlarla glenmesine nem verip fakirden (bni mm Mektumdan) yz evirince ve de fakirin imann

1412 TEFSR- KEBR / TEVLT

hayetini nemsemeyince, ona derhal uyar geldi ve yle dendi: Senin gibi birisinin halin zahirine bakmas, zayf, ama istekli istidat sahibini grmezlikten gelerek gl ve zengin biriyle ilgilenmesi yakk almaz. Bilakis, senin baknn istidatla, iman kabul etme yeteneiyle snrl olmas gerekir. Sadece bunu dikkte al, baka bir eyi deil. Zahiri durum senin batndan perdelenmene yol amasn. Belki de yzne bakmamak iin oyalandn fakir kii, ktlklerden arnma ve gzelliklerle bezenme abas iindedir, dolaysyla kemal dzeyine eriecek durumda olup hem hidayete ermek, hem de bakalarn hidayete erdirmek kabiliyetindedir. Senin nem verip ilgilendiin ve biraz da deer vererek yaklatn zengin kimse de istidad olmad, byklendii ve inat ettii iin iman etmeyecektir. Sen sorumlu deilsin o byklenen zengin kimsenin Mslmanlktan kanmasnn sorumluluu sana ait deildir. 11- Hayr!.. Muhakkak ki bu bir ttr. Hayr!... Hz. Resulullah (s.a.v) byle davranmaktan vazgeirmeye ynelik bir ret (Asla!) ifadesidir bu. Rivayet edilir ki, bu ayetin nazil olmasndan sonra Resulullah (s.a.v) bir daha yzn hi ekitmedi ve zenginlere srf zenginliklerinden dolay yaltaklanr bir tavr iine girmedi. 12- Dileyen Onu dnr t alr. 13- Mukaddes sahifelerdedir. 14- Yce makamlara kaldrlmtr ve tertemiz klnmtr. 15- Katiplerin elleriyle, 16- Deerli ve gvenilir. 17- lsn o insan ne kadar kafirdir. 18- Hangi eyden yaratt onu?... 19- Bir nutfeden yaratt onu, onu takdir ettii ekle koydu. Mukaddes sahifelerdedir. Allah katnda kutsal olan mkerrem sahifelerdedir. Bundan maksat da semavi nefisler levhalardr ki, Kuran Kerim, daha nce belirtildii gibi levh-i mahfuzdan ilk nce bu nefislere inmitir.

ABESE SURES 1413

Yce makamlara kaldrlmtr deer ve makam olarak yceltilmitir. Tertemiz klnmtr tabiat kirlerinden ve deimelerinden temizlenmitir. Katiplerin elleriyle bu levhalar zerinde tesir brakan kutsal akllardan ibaret katiplerin elleriyle yazlmtr. Deerli Kerimdirler; erefli ve Allaha Gvenilirdirler. Muttakidirler. Maddi varlklardan cevherleri, maddi taalluklardan mnezzehtir. yakndrlar. arnm ve

Artk Dileyen Onu dnr t alr Kuran- Kerimin, t kabul edenler iin bir hatrlatma ve t olduu belirtildikten sonra, o insan ne kadar kafirdir insann nankrl, perdelenmesi, bu yzden hatrlatma ve te muhta olmas, sonra Hangi eyden yaratt onu?... Bir nutfeden yaratt onu, onu takdir ettii ekle koydu yaratllarnn balangc ve kendi iindeki halleri itibariyle sergiledikleri gz kamatrc gzellikleriyle nimeti verene delalet etmeleri mmkn olan zahiri nimetlerden ve kendisinin dnda olup hayatn srdrmesi iin muhta olduu eylerden ibret almamas karsnda hayret ediliyor. 20- Sonra yolunu kolaylatrd ona. 21- Sonra onu ldrp kabre koydurdu. 22- Sonra dilediinde diriltti onu. Sonra d ve i deliller apak ortada olduklar halde, yani nimetleri var edip balayan zat grmeyi salayan hallere bakp kretmek gerekirken, bundan dolay da nazil olan Kuran dinleyip t almak gerekirken nankrlk ettii vurgulanyor. 23- Hayr! Henz onun emrettiini yapmad. 24- nsan yemeine bir baksn! 25- Biz o suyu oka boalttk. 26- Sonra arz bir akk ile yardk da, 27- Orada ekinler bitirdik 28- zm, taze sebze 29- Zeytin, hurma aalar 30- Aalar sk ve iri baheler, 31- Nice meyveler ve ayrlar.

1414 TEFSR- KEBR / TEVLT

32- Sizin menfaatiniz ve hayvanlarnz istifadesi iin. Yapmad uzun bir zaman dilimi iinde henz Onun emrettiini Allahn buyurduunu yerine getirmedi. nsanbaksn! Nimetleri, kemalleri fiile karmann vesilesi klmak, onlar nimet verene ulatrc aralar olarak grmek eklinde krlerini eda etmediler. Tam tersine, onlarla ve kendi nefisleriyle Allahtan perdelendiler. 33- Ama kulaklar sar eden o ses geldiinde. 34- te o gn kii kardeinden kaar. 35- Anasndan, babasndan, 36- Einden ve oullarndan, 37- O gn onlardan her bir kiinin, kendisine yeter bir meguliyeti vardr. 38- O gn yzler vardr nurlu parlak, 39- Glen, sevinen. Kulaklar sar eden o ses geldiinde nsann akln bandan alan ve duylarn dumura uratan ilk nefha gerekletiinde te o gn herkes kendi iiyle ilgilenir. Bakasyla ilgilenecek zaman bulamaz. nk iinde bulunduu durum alabildiine zor ve iddetlidir. Nefsinin halleri olarak kendisine zahir olan durum yeterince megul edicidir. O gn insanlar iki ksma ayrlrlar: Yzleri parlak, zatlarnn nuraniliinden ve saflndan dolay aydnlanan, parldayan, amellerinin heyetleriyle ve iinde bulunduklar cennetlerin nimetleriyle sevinen mutlular 40- Ve o gn nice yzler, zerlerini toz kaplam, 41- Onu da karalk brr, 42- te bunlar kfirlerdir, gnahkrlardr. Ve o gn nice yzler.. de vardr ki, kfrlerinin karasyla, gnahlarnn tozuyla zerleri tozlanm karalk brrm zatlarnn karanlyla ve amellerinin heyetlerinin katmerli kiriyle yzleri kapkara kesilmi bedbahtlar te bunlar kfirlerdir, gnahkrlardr Kfrlerinin ve gnahlarnn birlemesi ile karaln ve tozun yzlerinde birlemesinin karalk brmesinin sebebi olmutur.

TEKVR SURES 1415

TEKVR SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Gne katlanp drldnde, 2- Yldzlar karardnda, 3- Dalar yrtldnde, 4- ar (gebe deve) babo brakldnda, 5- Vahiler (hayvani kuvvetler) harolduunda, 6- Denizler kaynatlp doldurulduunda, 7- Nefisler birletirildiinde, Gne katlanp drldnde ruh gnei, hayattan ibaret olan drlp bedenden kabzedilerek izale edilmesi suretiyle katland Yldzlar...n Nurlar giderilerek duyu yldzlar dkld Dalar Organ dalar paralanp tuza evrilmek suretiyle yrtld Yrmede kullanlan ayaklar veya yararlanlan gzel ve gz alc mallar kullanlmad, yararlanlmad nk ayette geen iar (gebe deve), Araplar nezdinde maln en gzeli ve en gz alcsdr Hayvani kuvvetler vahileri helak edilip yok edilmek suretiyle harolduunda bir araya getirildii Nitekim, Araplar haertu elsineh= onlar son ferdine kadar helak ettim derler. Veya lmden sonra dirilile bir araya getirildii Denizler unsur denizleri birbirlerine doru akmak, her cz kendi aslyla birlemek ve tek bir deniz haline gelmek suretiyle kaynatlp doldurulduunda, Nefisler, her biri kendi benzeri olan snfla btnlemek suretiyle birletii ve bylece herkes arkadayla beraber olmak suretiyle mutlular ve bedbahtlar eklinde iki snf olutuu zaman

1416 TEFSR- KEBR / TEVLT

8- Diri diri gmlen bakireye (kza) sorulduunda, 9- Hangi gnah sebebiyle ldrld sorulduunda, Hayvani nefis tarafndan beden kabrine diri diri gmlp arlatrlarak helak edilen konuan nefis kzna hangi gnah sebebiyle ldrld sorulduu zaman. Hayvani nefsin, konuan nefsi istila edip zelliklerinden ve fiillerinden alkoyup helak ederken kulland gazap, ehvet gibi gnahlarn izhar etmesi istendii ve onun da bu gnahlarn izhar ettii zaman burada gnahlarn izhar etme istei sorma olarak ifade edilmitir. Bu yzden Resulullah (s.a.v) Kz diri diri gmen de, diri diri gmlen kz da atetedir. buyurmutur. nk konuan nefis, azapta hayvani nefsin yoldadr. Bu hadisin baka bir srr daha var ki, buras bu srr aklamann yeri deildir. 10- Defterler aldnda, 11- Sema syrlp alndnda, 12- Cehennem tututurulduunda, 13- Ve cennet yaklatrldnda, 14- Her kii hazrladn renir. Defterler aldnda Yani, amellerin heyetlerinin yer ald kuvvetler ve nefisler sahifeleri, lm ve ruh gneinin katland esnada drlr, lmden sonra dirili ve bedene geri dn esnasnda da alr. Sema hayvani ve akli ruh syrlp alndnda izale edilip giderildii zaman Cehennem tabiat cehennemindeki gazap ve kahr atei tututurulduunda perdelenmiler iin tututurulduu zaman Ve cennet rza ve ltfun eseri olan nimet cennetleri yaklatrldnda muttakiler iin yaklatrld zaman renir her kii ne hazrladn hazrlam olduu eyleri bilir ve unutup aklndan kard bu eylerin karsnda durur. 15- Akp giden kaybolanlara (el-hnnese) and olsun 16- Yrngelerinde akp giden (el-cevara) yerlerine girenlere (elknnese), Akp giden gezip dolaarak dnen, kaybolan vahi hayvanlarn inlerine girmesi gibi burlarna giren yldzlara veya bedenlere dnen, yrngelerinde akp giden yerlerine giren nefislere and olsun

TEKVR SURES 1417

17- Ve karanl arkasna alan geceye, 18- Sabaha aarmaya baladnda, Geceye l beden zulmeti gecesine kararmaya yz tuttuunda and olsun ruhun taalluk etmesi ve ruh gneinin zerine domas esnasnda hayat nuruyla karanl yok olduu iin karanl arkasna alan arkasn dnp gittii zaman geceye and olsun. Sabaha bu gnein domasnn eserine aarmaya baladnda hayat vermek suretiyle bedende yayld zaman and olsun. 19- O, kerm bir Rasuln szdr. 20- Yce arn sahibi indinde itibar sahibidir. 21- taat edilen, orada emn olandr, 22- Sahibiniz bir mecnun deildir, O, kerim ok erefli bir Rasulun szdr Arn yce sahibinin indinde itibarldr.. nk yakndr zira insann kalbine fleyen Ruhul Kudsn szdr. 23- And olsun ki, onu apak ufukta grmtr, 24- O, gaybn bilgilerini esirgemez. 25- O recmedilmi eytann sz deildir 26- Hal byle iken nereye gidiyorsunuz? And olsun ki, onu apak ufukta grmtr kalbin ruha bakan tarafnn son izgisinde grmtr. Buras, kutsi fleyicinin mekndr. O, gaybn bilgilerini esirgemez Yani, gaypten verdii haberler itibariyle kimse onu itham edemez. nk vehim eytan ve tahayyl cini onu istila edip szlerine kendi szlerini kartrmalar, bylece kutsi anlamn vehmi ve hayali anlama karmas imknszdr. nk onun akl rtlmemitir, bilakis vehim aibelerinden arnp saflamtr. Odeildir anlatlan sebeplerden dolay, ruh nuruyla recmedilmi vehim eytannn sz deildir ki, tmyle vehim olsun. Hal byle iken nereye gidiyorsunuz? yani, bu sz, vehim eytannn ilkasndan ve kartrmasndan, sahibi de delilikten uzaktr ve bu herkese de grlmektedir. Byle iken bir kimse kalkp byle bir tutum sergilese ve bu szle ilgili olarak yukarda iaret ettiimiz

1418 TEFSR- KEBR / TEVLT

nitelii dile getirse, kesinlikle gerekten uzaklam olur. Doruyu tutturmas mmkn olmad gibi yanna bile yaklaamaz. Tpk gidecei yerin tersine bir yol izleyen bir kimseye nereye gidiyorsun? denildii gibi. 27- O alemler iin bir Zikirden baka bir ey deildir. 28- Sizden mstakimde gitmek isteyenlere 29- Alemlerin Rabbi Allah, dilemedike hi kimse dileyemez. Sizdenisteyenlere btn lemler iinde, sluk yolunda istikamet zere olmak, Hakkn zerinde olduu yol olan srat- mstakimde gitmek isteyenlere bir ttr. Nitekim, bir ayette yle buyrulmutur: Muhakkak Rabbim dosdoru yoldadr (Hud, 56) Allah dilemedike hi kimse bu yolda sluk etmeyi dileyemez. nk, Onun yolu ancak Onun iradesiyle izlenir. Allah, dorusunu herkesten daha iyi bilir.

NFTR SURES 1419

NFTR SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Sema yarld zaman, 2- Yldzlar dkld zaman, 3- Denizler fkrtlarak birbirine katld zaman, Sema yarld zaman hayvani ruh semas, insani ruhtan kopup zeval bulmak suretiyle yarld zaman, Yldzlar duyular dkld lmn gereklemesiyle dklp yok olduu zaman, denizler unsur cisimleri birbirine katld her bir unsurun kendi aslna dnmesini engelleyen berzahn kaldrlmasyla birlikte birbirlerine kart zaman. Berzah ise, bedenin harap olmasn ve bedeni oluturan czlerin asllarna dnmesini engelleyen hayvani ruhlardr. 4- Kabirlerin iindekiler dar karld zaman, 5- Her nefis takdim ettii ve tehir ettii eyi bilmitir. Kabirlerin yani bedenlerin iindekiler dar karld bedenlerin iindeki ruhlar ve kuvvetler karlp salverildii zaman. 6- Ey nsan! Kerm Rabbine nankr olmak iin seni aldatan nedir? 7- O, seni yaratt seni tesviye etti seni mutedil kld. 8- Diledii herhangi bir surette seni tertip etti. 9- Hayr! Asla bilakis diyni yalanlyorsunuz. 10- Muhakkak ki zerinizde hafzlar olduu halde, Ey insan!.. Kerim Rabbineseni aldatan nedir? Burada, Allahn keremine aldanmann inkrna ynelik bir soru yneltiliyor. Yani eer Allahn Kerim olmas, insann aldanmasn mmkn klyor ve kolaylatryor olsa da, lakin Onun birok nimeti ve byk ltfu ve eksiksiz kudreti vardr ki, bu da keremine aldanmay mmkn klmaktan

1420 TEFSR- KEBR / TEVLT

ok, engelleyen gereklerdir. Bil ki, O, seni halketti, ruhu nefy etmek iin tesviye etti dzene koyarak mutedil kld. Ve seni diledii surette bir ekilde tertib etti. 11- Kiramen Katibin, 12- Ne fiil yaparsanz bilirler. Kiramen Katibin: Semavi nefisler ve feleki kuvvetlerden ibarettir. nsanlardan sadr olan filler bunlara nakedilir. Yani, Allahn keremine aldanmaktan saknn. Bilakis, onlarn din gnn yalanlamak suretiyle isyan etmeleri, aldanmaktan ok daha byk ve temel bir sutur. erefli ve kerem sahibi melekler, ki kevn ve fesattan korunmulardr, sizin fiillerini muhafaza ederler, onlar sizin aleyhinize olmak zere yazarlar. Bunlar, sizinle grevlendirilmi ve sa tarafta ve sol tarafta oturmu (Kaf, 17) iki melee ek olarak grevlendirilmilerdir. Byle iken nasl gnah ilemeye cesaret edebiliyorsunuz? Ki btn yapp ettikleriniz semada ve arzda sizin aleyhinize yazlmaktadr? 13- Muhakkak ki iyiler (ebrar) elbette nimetler (naim cenneti) iindedirler. 14- Ve muhakkak ki facirler de atete (cehennemde) dirler. 15- Din gn ona (atee) maruz kalrlar. 16- Ve orada (cehennemde) yok olup gitmeyecekler. 17- Sana ne bildirdi? Dn gn nedir? 18- Sonra, sana ne bildirdi? Din gn nedir? 19- O gn (Din gn), hibir nefis baka bir nefis iin bir eye malik deildir. O gn, emir yalnz Allahndr. Muhakkak ki Allah, dorusunu herkesten daha iyi bilir.

MUTAFFFN SURES 1421

MUTAFFFN SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Hilekrlara yazklar olsun, 2- Onlar, insanlardan alrken lp tarttklarnda tam yaparlar. 3- Onlarn hakk iin lp tarty eksik yaparlar. Hilekrlara yazklar olsun lp tartarken insanlarn haklarn eksiltenlere yazklar olsun. Bu zahiri anlamdan sonra lp tartmay eksik yapmay, adalet demek olan hakikt mizan eklinde tevil etmek mmkndr. Bu mizanda llen eyler de ahlak ve amellerdir. te bu balamda l ve tarty eksik yapan hilekrlar ise, kendi nefislerinin kemalatn esas aldklar zaman kendilerini stn grrler. nsanlardan alrken lp tarttklarnda tamyaparlar. insanlarla mukayese ederken kendi nefislerinin kemalatn ok grrler, onlarn haklarndan daha ziyade kabul ederler, kendi ilmi ve ameli faziletlerini onlarn ilmi ve ameli faziletlerinden daha stn kabul ederek bbrlenir, kibirlenirler. Kendi nefislerinin kemalatyla karlatrarak insanlarn kemalatn ele aldklar zaman ise, lp tarty eksik yaparlar, onlarn kemalatn kmserler. Her iki halde de adaleti gzetmezler. Bunun nedeni nefislerini stn grmeleri, insanlara kar stnlk taslamay sevmeleridir. Nitekim bir ayette yle buyrulmutur: Yapmadklar ile vlmek isterler (Al.i mran, 188) 4- Aceba onlar ldkten sonra bas olunacaklarn (dirilticeklerini) zannetmiyorlar m? 5- Byk bir gn de.. Onlar zannetmiyorlar m?... zulmn en yz kzartc ekli olan bu rezillikle nitelenen bu kimseler dnmezler mi? Yani, byle bir eyin olacan sanmyorlar. Dirilticeklerini yani bas olunacaklarn

1422 TEFSR- KEBR / TEVLT

nefislerindeki btn faziletler ve rezillikler ortaya kacan hatta bilmek yle dursun, onlar yapp ettiklerinden dolay hesaba ekileceklerini dahi sanmazlar m?... Byk bir gnde o gnde hi kimse, kendisinde olmayan bir eyi gsteremedii gibi kendisinde olan bir eyi de gizleyemez. nk herkesin ii dna kmtr, sureti sfatna yansmtr. Dolaysyla haline utanr ve rezilliinin vebaln tadar. 6- nsanlar o gnde Alemlerin Rabbinin huzurunda kyam duracaklardr. nsanlar o gndeduracaklardr. bedenlerinin mertebelerinden syrlarak lemlerin Rabbinin huzurunda kyama duracaklardr. Onun karsna kacaklardr ve onlarn hibir eyi Ona gizli kalmayacaktr, zaten gizli de deildir. 7- Asla! Dorusu facirlerin kitab muhakkak ki sicciyndedir. 8- Sicciyni sana bildiren nedir? 9- Merkum bir kitabdr. Asla!.. Dorusu bu ifadenin orijinalinin banda ki (kella!), onlarn rezilliklerini olumsuzlamaya ynelik bir uyardr. facirlerin kitab yani gnahkrlarn yazs bu tr rezillikleri ileyen, eriat ve akl tarafndan ittifakla kabul edilen adalet izgisinin dna kmak suretiyle gnah ileyen kimselerin amellerinden yazlanlar muhakkak ki sicciynde olmaktr. Sicciyn.. nedir? Bir varlk mertebesindedirler ki, bu mertebedeki kimseler karanlk ve dar zindanlarda mahpusturlar. Kaplumbaalar, ylanlar ve akrepler gibi karnlar zerinde srnrler. Tabiatn en aa mertebesinde, en alak derekesinde alak ve zebunlar olarak kalrlar. te buras ktlk ehlinin amellerinin kaydedildii divandr. Bu yzden merkum.. yani hkmlerin, amellerin saylp yazld bir kitaptr, eklinde aklanmtr. Yani, onlarn amellerinin yazld bu mahal, kendileri tarafndan yazlm bir kitaptr. Rezilliklerinden ve ktlklerinden oluan harflerle nakolunarak yazlmtr. 10- O gn yalanlayanlarn vay haline!. 11- Ki onlar, diyn (kyamet) gnn yalanlarlar.

MUTAFFFN SURES 1423

12- Onu, ancak hkmleri ineyen, haddi aan ve gnaha dalan kimseler hari yalanlayamaz. Onu ancak hkmleri ineyenkimseler yalanlar. Fillerinde ifrat ve tefrit taraflarna saparak adalet izgisinin dna kmak suretiyle ftratn alann ineyip haddi aan geen ve gnaha dalan sfatlarnn heyetlerinin gnahlaryla perdelenen kimseler O gn.. yalanlarken de balarna gelecek kyamet gnn yalanlar ki vay.. olsun ite onlara.. 13- Ki ona ayetlerimiz okunduunda: Evvelkilerin yazp anlattklar.. dedi. 14- Hayr (asla)! Bilakis onlarn ilemekte olduklar ktlkler kalplerini kirletmitir. 15- Onlar, o gn Rablerinden (perdeli) mahrum kalmlardr. 16- Sonra muhakkak onlar cehenneme girerler 17- Sonra, te bu kendisini yalanlamakta olduunuz eydir.. denir. Hayr! her iki rezillie ynelik bir itiraz ve ret ifadesidir. Bilakis onlarn ilemekte olduklar ktlkler kalplerini kirletmitir. ledikleri ktlkler kalplerinde kklemek suretiyle zerinde engelleyici bir set, zn bulanklatran bir kir ve tabiatn deitiren bir etken halini almtr. Er-reyn: Gnahlarn st ste binip kklemesinden oluan bir srdr ki, i bu raddeye varnca perdelenme gerekleir, mafiret kaps artk kapanr. Byle bir duruma dmekten Allaha snrz. Bu yzden Hayr! denilmitir. Reyn dzeyine varmaktan, gnahlarn katmerlemesi haline gelmekten saknn. Onlar, o gn Rablerinden perdeli olarak mahrum kalmlardr. nk kalplerinin nuru kabul etmesine, ilk ftri saflna geri dnmesine imkn yoktur. Tpk kkrtl su gibi. Byle bir su durulsa da, szlse de serin su tabiatna geri dnemez. nk z deiime uramtr; ama tabiat deimeyip sadece keyfiyeti deien kaynar su iin ayn durum geerli deildir, souduu zaman normal su haline gelir. Bu yzden sonsuza kadar azapta kalmay hak etmilerdir ve aleyhlerine u hkm verilmitir: muhakkak onlar cehenneme girerler atee maruz kalrlar. Ve kendilerine ite bu yalanlamakta olduunuzun ta kendisidir denilir. 18- And olsun muhakkak iyilerin (ebrarn) kitab lliyyundadr 19- lliyyin nedir bilir misin?

1424 TEFSR- KEBR / TEVLT

20- Merkum bir kitaptr. 21- Ona mukarrebun ahid olur. And olsun iyilerin kitab lliyyundadr. Mutlularn amellerinin suretlerinden, nurani nefislerinin heyetlerinden ve faziletli melekelerinden yazlanlar illiyyundadr. Bu illiylin ise ululuu, derecesinin ykseklii ve hayr ehlinin amellerinin yazl bulunduu divan olmas itibariyle siccinin zdddr. Nitekim o da merkum iinde ameller bulunan bir kitaptr ki, bu amellerinin suretlerinin yazl bulunduu semavi cisimlerden veya insani unsurlardan oluan erefli bir mahaldir. O kitaba, mukarrebun ahid olur.. Ki bunlar Allaha yaknlatrlm yakin ehli olanlardr. Bu mahal, Allahn has kullarndan zati tevhit ehli kimselere zgdr. 22- Muhakkak ki ebrar (iyiler) kesinkes naim cennetindedir. 23- Onlar orada koltuklar zerinde bakarlar. Muhakkak ebrar nefislerin sfatlarndan saknan iyiler, mutlular kesinkes cennettedir. Sfat ve fiil cennetlerinden naim nimetler iindedirler. Onlar orada koltuklar zerinde lahi isimlerden oluan makamlarnda, insanlarn gzlerinden sakl kutsi lem gerdeinde bakarlar varln btn mertebelerine bakarlar, cennet ve cehennem ehlini, iinde bulunduklar nimeti ve azab seyrederler. Bulunduklar gerdek odalar, onlar herhangi bir eyden perdelemezken, bakalarnn onlar grmelerine engel olurlar. 24- Onlarn yznde nimetlerin sevincini grrsn. 25- Kendilerine mhrl halis bir iki sunulur. 26- Onun iiminin sonunda misk kokusu vardr. Yaranlar ite onda yarsnlar! 27- Karm tesnimdendir. 28- Mukarrebun olanlarn iecekleri bir kaynaktr. Onlarn yznde nimetlerin sevincini grrsn. nimetin parlakln, nuraniliini, eserlerinin sevincini gzlemlersin. Kendilerinehalis bir iki sunulur. nefsin cismani cevherlere ynelik sevgisinin karmad srf ruhani sevgiden oluan bir arap sunulur. Mhrl eriat mhr vurulmu bir araptr bu. Ta ki haram olan

MUTAFFFN SURES 1425

vehmi sevgilerden ve heva meneli nefsani ehvetlerden oluan eytani pislikler bulamasn. Onun iiminin sonunda misk kokusu vardr. nefislerin houna giden ve kalpleri glendiren mubahl belirleyen eri hkmdr bu. teonda eriat kaydyla snrlandrlm, srf ruhani ve lezzet saflnda halis arab imek iin yaranlaryarsnlar nk bu arap kibriti ahmerden daha deerlidir. Karm tesnimdendir katksz hakiki ak tesnimindendir. Bundan maksat da kfur olarak ifade edilen zat sevgisidir. Cem halinin zellii dikkte alndnda kfur, tafsil halinin zellii dikkte alndnda ise tesnim olarak ifade edilmitir. nk varln en yce mertebesidir. Ayrca sylendii gibi arksz akar. nk mahalden, herhangi bir suret ve sfatla taayyun etmekten beridir. Yani, onlarn sfat makamnda sfat sevgisiyle beraber srf zat sevgisi de vardr. Daha dorusu sfat perdelerinin gerisinden zat mahede ettikleri iin zat sevgisi araplarna karmtr. Mukarrebun olanlarn iecekleri bir kaynaktr Yani, tesnim, sadece yakn olanlarn (mukarrebun) itikleri bir kaynaktr. Bunlar da Tafsil makamnda istikamet zere olmak suretiyle Allah ile kaim olan temkin ehlinden zati tevhide ulaan kmil kimselerdir. Dolaysyla, tafsil makamndaki istikamet ehliyle cem makamndaki istirak ehlinin fark, isimlerinin ve ikilerinin isimlerinin farkll esasnda vurgulanmtr. Bunun yannda hem onlarn hakiktleri, hem de ikilerinin hakiktinin birlii belirtilmitir. yle ki: istikamet ehli, yaknlkla beraber farklla iaret etmek iin mukarrebun, ikileri de dier mertebelere oranla mertebelerinin yksekliine iaret etmek iin tesnim olarak isimlendirilmitir. stirak ehli ise, fenay ilan eden bir zellikle birlikte kahr altnda olularna iaret etmek iin Allahn kullar olarak isimlendirilmi, ikileri de, srf vahdete ve nispetsizlii ve farkszl ifade eden halis beyazla iaret etmek iin kfur olarak isimlendirilmitir. 29- Gerekten o mcrimler iman edenlere istihza ediyorlard. 30- Onlara uradklarnda, hareket ederlerdi. yanlarndan getikleri vakit alayl

31- Kendi ehillerine dndklerinde keyifli honut dnerlerdi.

1426 TEFSR- KEBR / TEVLT

32- Onlar grdklerinde phe yok bunlar dalalet ehlidir diyorlard. 33- Halbuki onlarn zerine beki olarak gnderilmemilerdir. 34- Bu (kyamet) gnnde de iman edenler, o kafirlere glyorlar. 35- Koltuklar zerinde bakar ediyor halde. O mcrimler.. iledikleri crmlere irk komalarna bakmayarak, iman edenleri grdkleri zaman veya onlar yanlarna uraynca birbirlerine gz krparak, dudak bkerek istihza ederek alayl hareket ederler sonra da kendi ilerine nefislerine dnerek honut oluyorlar ve yaknlarnn yanna da keyifli dnyorlard.. Halbuki onlar, hafaza melekleri onlarn zerine koruyucu olarak gnderilmediler bir bilseler sadece ilediklerini hfz ettiler ki o gn de kendilerine karl tastamam verilmesi iin. te bu.. gnde de iman edenler o hakikatten perdeli olan kafirlere glyorlar yaslandklar koltuklar zerinden nazar, bakar ediyor halde. 36- Nasl?!.. kafirlere yaptklarnn karl kendilerine verilmedi mi? Yaptklaryla onlar cezalandrldlar. Verilmedi mi?... fiillerinin yapp ettiklerinin karl kendilerine nasl! tastamam verildi. Nasl? Verdik, artk grdler mi, yapp ettiklerini ite o cezalar karlklar onlarn yaptklardr, iledikleri amelleri, fiilleridir. Onlar, yaptklaryla cezalandrldlar. Yce Allah en dorusunu bilir. O, dilediini hidayetine eritirir.

NKK SURES 1427

NKK SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Sema yarldnda, 2- Rabbine kulak verdii ve boyun eecek hale getirildiinde, 3- Arz uzatlp dmdz edildiinde, 4- inde olanlar attnda, 5- Rabbini dinleyip boyun ediinde, Sema yarld infitar suresinin ilk ayetiyle ayn anlamdadr. Rabbine kulak verdii hayvani ruhun insani ruhtan kopmasyla emrine boyun edii zaman. itaat edip dinleyen birinin itaat edileni dinleyip itaat etmesi gibi. boyun eecek hale getirildii mutlak kadir olann emrine boyun emesi hak ve gerekli olduu ve bundan kanmad zaman. Kendisi de bu ekilde boyun emeye layktr nk, beden arz dmdz edildii ruhun ekilmesiyle birlikte yayld, iinde olanlar att iindeki ruh ve kuvvetleri att, boald ruhun ekilmesine bal olarak iindeki her eyi, hayat, miza, terkip ve ekil gibi tm eser ve arazlar boaltmakla ykml klnd zaman 6- Ey insan! phe yok ki sen Rabbine kar aba gstermektesin, Sonunda Ona varacaksn. phe yok ki sen Rabbine karaba gstermektesin lmek suretiyle Ona gitmeye abalamaktasn. Nefes al verilerinle Ona doru yol almaktasn. Araplarn enfasuke hatake ile ecelike= Nefeslerin seni eceline gtren admlarndr. demesi gibi. Ya da yle bir anlam kastedilmitir: Hayr ya da er nitelikli ameller ilemeye kararllkla almaktasn. Rabbine doru gitmektesin Sonunda Ona varacaksn Ona varman kanlmazdr. Ona zamiri de ya Rabbe ya da abaya dnktr.

1428 TEFSR- KEBR / TEVLT

7- Kimin kitab sandan verilirse, 8- Kolay bir hesapla hesaba ekilecek, 9- Ve mesrur olarak ailesine dnecektir. Kimin kitab sandan verilirse insani surette sa ehli klnp nefis veya beden kitabn aklnn sayla alp iindeki Kurani akl anlamlarn okursa kolay bir hesapla hesaba ekilecek ktlkleri silinecek, balanacak, ftrat safln ve asli nuraniliini koruduu iin bir kerede iyiliklerine sevap verilecektir. Ailesine dnecektir sa ehlinden olup hemcinsi ve akran olan kimselerin yanna, sevinli olarak, anlarla elik etmekten ve yolda olmaktan dolay, kendisine verilen paylardan tr mesrur ok keyifli mutlu bir halde dnecektir. 10- Kimin de kitab arkasndan verilirse, 11- Yeti ey lm! Diye aracak derhal yok olmay isteyecektir, 12- Alevli atee girecektir. 13- Zira o, ailesi iinde marmt, 14- Muhakkak ki o, asla dnmeyeceini zannetti. 15- Oysa! Gerekten Rabbi onu gryordu. Kimin de kitab arkasndan verilirse hayvani ruh ve bedenden oluan karanlk tarafna bakan cihetinden verilirse nk insani ruhun yz, Hakka bakan tarafdr. Arkas ise karanlk bedene bakan tarafdr. Bundan maksat da hayvanlar suretindeki karanlklara dndrlmektir. Derhal yok olmay isteyecektir nk o anda ruhun helak edilii vartasnda ve bedenin azap ekmesi halinde olacaktr. Alevli atee girecektir tabiat uurumlarnda eser ateinin alevine atlacaktr. Zira o, ailesi iinde marmt nk o, bol nimetlerden dolay ailesinin yannda pek mutlu ve sevinli grnerek marmt. Bu nimetler, onu nimetleri verenden perdelemiti. Rabbine ya da lmden sonra dirili suretiyle yeni bir hayata dndrlmeyeceini sanyordu. nk yayoruz, lyoruz bizi zamandan baka bir ey helak etmez eklinde bir inanca sahipti. Oysa kesinlikle Rabbine dndrlecektir. Gerekten Rabbi onu gryordu dolaysyla durumuna gre onun hak ettii karl kesin olarak verecektir. 16- afaa yemin ederim, 17- Geceye ve toplayp tad eye, 18- Dolunay olan Aya,

NKK SURES 1429

19- Mutlaka siz halden hale brnrsnz. afaayemin ederim ki Nefis karanlyla kark beden ufkunda batp perdelendikten sonra insani ftratta kalan nur kalntsna yemin ederim. Yce Allah buna yemin ederek byk bir deer veriyor. nk kemalleri kazanmas, kemal derecelerinde ykselmesi mmkndr. Geceye beden karanl gecesine, ilim ve faziletler kazanmay, makamlarda ykselmeyi, balara ve kemalata nail olmay mmkn klan kuvvetler, aletler ve istidatlar olarak iinde barndrdklarna Aya nefis tutulmasndan beri olan kalp ayna dolunay olmu haline, yani derlenmi, nuru tamamlanm ve kemale ermi haline yemin ederim ki halden hale geersiniz mertebe ve tabakalardan geerek baka mertebelere ularsnz. lmden sonra, dirili ve yeniden hayat bulma gibi mertebelere urarsnz. 20- Byle iken onlar acaba neden iman etmezler? 21- Onlar kendilerine Kuran okununca secde etmiyorlar? 22- Aksine o kafir olanlar yalanlyorlar, 23- Halbuki, Allah onlarn gizledii eyleri ok iyi bilir. Byle iken onlar acaba neden iman etmezler? neden ona inanmazlar? Onlar kendilerine Kuran okununca bu aamalar ve mertebeleri hatrlatan Kuran kendilerine okununca boyun emezler, kabul etmezler. Aksine Haktan perdelenenler, kanlmaz olarak dinden de perdelenirler. Halbuki, Allah onlarn gizledii eyleri ok iyi bilir nefis kaplarnda ve ilerinde sakladklar bozuk akideleri ve fask heyetleri ok iyi bilir. 24- Artk onlara ac azab mjdele! 25- Yalnz iman edenler, salih amel ileyenler onlar iin kesintisiz bir mkfat vardr. Onlara ac azab mjdele! en son noktaya kadar elem verici eser atelerinde ve nurlardan mahrumiyet azabnda kalacaklarn mjdele! Fakat iman edenler kalplerini nefsin sfatlarnn kirinden berraklatrp temizlemek suretiyle ilmi olarak inananlar salih amel ileyenler faziletler kazananlar onlar iinbir mkfat vardr. nefis ve kalp cennetinde sfat eserlerinden oluan bir sevap vardr. Bu sevap kesintisizdir. nk olu ve bozulutan beridir, maddilikten uzaktr. Yce Allah, dorusunu herkesten daha iyi bilir.

1430 TEFSR- KEBR / TEVLT

BRC SURES 1431

BRC SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- And olsun o burlara sahip semaya, 2- Gelecei bildirilmi olan o gne, 3- Tanklk edene, tanklk edilene, Burlara sahip semaya Ykseli itibariyle makamlar ve dereceleri bulunan insani ruha, gelecei bildirilmi olan o gne insani ruhun, zati tevhidi kefetme olarak belirginleen son derecesi olan byk kyamete, tanklk edene cem aynnda zati mahedelere ahid olup tank olana, tanklk edilene ahidlik edilene.. teklik zatna And olsun ifadenin nekre/belirsiz olarak kullanlm olmas tazim iindir. Yani, Allahtan baka kimsenin bilmedii, kendisinde fena bulduu, ayn ve eseri fenaya erdii iin Ondan baka kimsenin deerini bilmedii tanklk edene and olsun. Byle iken tanklk edileni de Ondan baka hi kimse bilemez. Nasl bilsin ki?... mrme and olsun, tanklk edilen, tanklk edenin aynsdr. Sadece izafi olarak bir fark belirmektedir. 4- ldrld... Hendee atlanlar, ldrldler. 5- Atele (narla) dolu, 6- Hani onlar da balarna oturmulard.. 7- Ve mminlere yapmakta olduklar ikenceyi seyrediyorlard, ahidlik ediyorlard. Yeminin cevab hazfedilmitir. ldrld ifadesi buna delalet etmektedir. Yani, kesinlikle perdelendiler veya lanete uradlar. Hendee atlanlar ldrldler yani, nefsin sfatlaryla perdelenen bedenliler, beden arz ukurlarnda ve hendeklerinde lanetlendiler, Atele dolu narla dolu hendeklerde. Hendeklerden, onu da

1432 TEFSR- KEBR / TEVLT

mtemil bedel konumundadr bu ifade. nk hendein ayrlmaz zelliidir. Bundan maksat da, ehlini ehvet ve temennilerle yakan eser tabiatdr. Onlar da balarna bu atein banda oturmulard banda bekliyor, ayrlmyorlard. Kutsi fezadan nefes almak, lahi nefhann esenliini tatmak iin oradan gitmiyorlard. Mminlere yapmakta olduklar ikenceyi , keif ve ayan ehli muvahhitlerin ektikleri eziyeti, tahkiri, alay ve kmsemeyi seyrediyorlard. bu hususta birbirlerine tanklk ahidlik ediyorlard. 8- Onlardan, srf aziz ve hamid olan Allaha iman ettikleri iin intikam aldlar, 9- Gklerin (semavatn) ve yerin (arzn) mlk Onundur. Allah, her eye ahiddir. Onlardan, srfintikam aldlar mminlerin sadece bir eylerini inkr ettiler. O da Aziz olan Allaha , dmanlarna kar kahr ve intikamyla, perdeleme ve yoksun brakmakla galip gelen ve Hamid olan, dostlarna hidayet ve yakin vererek onlara nimet baheden Allaha inanmalaryd. Gklerin (Semavatn) ve yerin (arzn) mlk Onundur bu ikisi araclyla bedbahtlardan perdelenir ve bu ikisinde dostlarna tecelli eder. Allah her eyi grr hazrdr ve ahiddir her zerrede dostlarna tecelli eder. man edenin inanmas, inkr edenin de inkr etmesi bu yzdendir. 10- phesiz inanm erkeklerle inanm kadnlara ikence edenler, sonra da tevbe etmeyenler var ya onlar iin cehennem azab ve yanma cezas vardr. 11- Muhakkak ki iman edenler ve salih amel ileyenler iin zemininden nehirler akan cennetler vardr. te byk kurtulu budur. phesiz perdelenmiler inanm erkeklerle inanm kadnlara ikence edenler mahede ehlinin kalplerini ve nefislerini inkr ve kmseme ile fitneye maruz brakanlar, sonra tevbe etmeyenler perdelenmilik halinde kalmaya devam edip hakikti gremedikleri iin dnemeyenlerite onlar iin cehennem azabvardr. sfli tabiat ateinin tesir etmesinden oluan azap vardr. Ve yanma cezas vardr eser ateinin stnde bulunan sfat ateinin yakc kahrnda oluan bir azap da greceklerdir. Bunun nedeni, bedenin harap olmas srasnda kutsi lemdeki sfat nurlarna zlem duymalar, buna karlk yoksun braklp Hakkn kahryla kovularak her iki atete azap ekmeleridir.

BRC SURES 1433

man edenler ayni ve hakiki imanla inananlar ve salih ameller ileyenler istikamet makamnda, halkn tekaml ve nizamn kontroln gerektiren lahi fiilleri ileyenlere cennetler vardr cennet dl olarak onlara verilir. Zeminindeakar fiil, sfat ve zat ilimlerinden ve tecellilerinin hkmlerinden rmaklar te byk kurtulu budur kendisinden daha byk kurtulu bulunmayan tam ve eksiksiz kurtulutur. 12- phesiz Rabbinin yakalamas ok iddetlidir. 13- Muhakkak O, ilk olarak ibda eden sonra da (izhar) geri getirendir. 14- O, afurdur (ok balayandr) ve Veduddur (ok sevendir.) 15- Arn sahibidir, Mecddir (ok ycedir.) 16- Diledii (irade ettii) eyleri mutlaka yapandr. phesiz Rabbinin yakalamas hakiki kahryla yakalayp yok etmesi ok iddetlidir. geride bir varlk ve eser brakmaz. O, ilk olarak kskvrak yakalamay gerekletiren (ibda) edendir. Sonra geri getiren (izhar) edendir sonra onu tekrarlar. lk olarak fiilleri yok etmekle balatr yakalamay, ardndan sfatlar ve sonra zat yok etmekle tekrarlar. O, afurdur.. ok balayandr; sevenlerin (muhip) varlk gnahlarn ve kalntlarn nuruyla rter. Veduddur, ok sevendir; muhipleri sever. Onlar katna ulatrr, onlara nimetler verir ve riyazetsiz olarak kemalatn onlara ikram eder. Arn sahibidir ariflerden muhiplerinin kalplerinin arn istiva etmitir. Ycedir azamet sahibidir, cemal ve celal gibi kemal sfatlaryla tecelli edendir. Diledii (irade ettii) eyleri mutlaka yapandr istikamet sahibi olduklar iin, diledii eyleri onlarn mazharlarnda gerekletirir. Bylece fiillerinde Onun iradesini irade ederler. Ya da mnkirler gibi kimseleri; celaliyle perdeler. Arifler gibi kimselere de; cemaliyle tecelli eder. 17- O ordularn haberi sana geldi mi? 18- Firavun ve Semudun.

1434 TEFSR- KEBR / TEVLT

Haberi sana geldi mi?... Firavun ve onun dinine mensup kimseler gibi benlikle veya Semud ve benzerleri gibi eser ve ayarla perdelenenlerin haberi sana geldi mi? 19- Dorusu inkrclar (kafirler) yalanlayp dururlar. 20- Allah onlar arkalarndan kuatmtr. 21- Hakiktte O, bir Kurandr ereflidir. 22- Levh-i mahfuzdadr. Dorusu inkrclar hangi makamda ve hangi eyle olursa olsun mutlak olarak perdelenenler yalanlayp dururlar kendi hallerinin yannda durduklar iin Hak ehlini yalanlarlar. Allah onlar arkalarndan hallerinin ve perdelerinin tesinden kuatmtr Her eyi kuatr. Onlar ise, Allah mahede ettikleriyle snrlandrdlar da Onun her eyi kuattn mahede etmediler. Bu yzden inkr ettiler. Hakiktte o bu ilim Kurandr btn ilimleri kapsamtr. ereflidir azametinden ve kuatclndan dolay yksek bir erefe sahiptir. Levhtedir. Yani Muhammedi kalptedir. Bu levh mahfuz.. dur. Deiimden, bakalamdan, eytanlarn tahayyl ve tezvir amal telkinlerinden korunmutur. Bu tevil, gelecei bildirilmi gn n, byk kyamet olarak anlalmas durumunda geerlidir. Fakat kk kyamet olarak tevil edilirse, bu takdirde bedenleri bulunan ruha yemin ederim, eklinde bir anlam elde edilmi olur. nk bedenler veya duyular ruhlara gre burlar konumundadr. Gvercinler burlardan kt gibi ruhlar da onlardan karlar. lmine ve tanklk edene yemin ederim. Yeminin cevab ise, bedenliler elbette helak olacaklardr, eklindedir. Hendee atlanlar ldrld beden hendeinden ayrlmayan nefsani kuvvetler helak edildi. Hani onlar bedenin banda durup bekliyorlard ve ruhani kuvvetler mminlerine yaptklarna, onlar istila edilerine, onlar erefli maksatlarndan ve nefsani kemalatlarna ulamaktan alkoymalarna, hevalarnn ve ehvetlerinin klesi haline getirilerine hal dilleriyle ahitlik ediyorlard. Bu perdelenmi kuvvetler,

BRC SURES 1435

ruhanilerin manevi kemalatlarndan sadece neredelikten ve cihetten mcerret, perdelenmilere kahryla galip gelen, vgye layk, hidayete erenlere hidayet vermekle nimet baheden, gkler ve yer mlknn perdesinin arkasnda gizlenen, her eyde zahir olup her eyi gren Allaha iman edilerini inkr ettiler. stila, akl mminlerini ve nefis mminelerini istihdam etmekle fitneye duar olan, sonra da riyazet, faziletli melekeler edinmek ve onlara boyun emek suretiyle yaptklarndan dnmeyen bu kuvvetler iin tabiat eserleri cehenneminin azab vardr. Bunun yannda, alkanlklardan yoksun kalmakla birlikte onlara zlem duymann yakc cezas vardr. lmi imanla inanan ve erdemlerden ve vgye deer ahlaktan oluan salih ameller ileyen ruhaniler iin fiil ve sfat cennetleri, yani nefis ve kalp cennetleri vardr. Kurtulu budur ite. Yani ateten kurtulu ve ilk hale oranla daha byk olan maksada eri budur. phesiz, Rabbinin yakalamas perdelenmileri helak etmek ve iddetli azaba uratmak suretiyle yakalamas iddetlidir. Onlar ilk olarak yaratan, helak eden, sonra onlar tekrar diriltip azaba uratan Odur. O, tevbe eden ruhanilerden mmin kimseleri balar, rahmetinin nuruyla onlarn ktlk heyetlerinden oluan gnahlarn rter. Ezeli muhabbetle onlar sever ve zerlerine kemalat ve faziletler indirmek suretiyle onlara ikramda bulunur. Kalbe istiva eden Arn sahibidir. Uludur, btn kuvvetleri nuruyla aydnlatr. Dilediini yapandr. Mazharlarn mlk zerinde kalplere fiilleriyle tecelli eder. Bylece, fiil tevhidinde fena bulmak suretiyle tevekkl makam sahih olur. Allah, dorusunu herkesten daha iyi bilir.

1436 TEFSR- KEBR / TEVLT

TRIK SURES 1437

TRIK SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Semaya ve Tarka (sabah yldzna) yemin ederim. 2- Bilir misin Tark? 3- Delip geen parlayan yldzdr. Semaya ve Tarka (sabah yldzna) yemin ederim. nsani ruha ve nefsin zulmeti iinde zuhur eden akla yemin ederim. Akl, nefsin karanln delen, iine nfuz eden bir yldzdr. Ki onun nuruyla etraf grlr ve doru yol izlenir. Nitekim, bir ayette yle buyrulmutur: Onlar, yldzlarla da yollarn dorulturlar (Nahl, 16) 4- Hi kimse yoktur ki zerinde bir koruyucu, bir denetleyici bulunmasn 5- nsan neden yaratldna bir baksn! 6- Fkrarak atlan bir sudan yaratld. 7- Bel ve s kemiklerinin arasndan kar. 8- Muhakkak ki O, onu dndrmeye elbet Kadrdir. Hi kimse yoktur ki zerinde bir koruyucu, bir denetleyici bulunmasn. Herkesin zerinde ona egemen olan, onu koruyup denetleyen biri vardr ve o da yce Allahtr. Eer ayette geen nefis kelimesiyle genel anlamda nefis kastedilirse, yukardaki tevil geerlidir. Ama kastedilen, hayvani kuvvet stlahyla ifade edilen nefis ise, bu takdirde onun koruyucusu ve denetleyicisi insani ruhtur. O yani, yce Allah, insani ilk yaratlta var ettii gibi, ikinci yaratla yeniden hayata dndrmeye de elbette Kadirdir. 9- Gizlenenlerin ortaya dkld gnde, gizliler bilinir. 10- Artk insan iin bir g ve bir yardmc da yoktur.

1438 TEFSR- KEBR / TEVLT

Gizlenenlerin ortaya dkld gnde btn gizliliklerin zahir olduu, bedenlerden ayrlmak suretiyle vicdanlardaki btn srlarn bilindii, iin da vurduu gnde insan iin bir gyoktur. Allahn kudretine kar koyacak bir gc yoktur. Bir yardmc da yoktur. Onu savunacak, savunmada ona yardmc olacak bir kimse de yoktur. 11- And olsun dn sahibi olan semaya 12- Yarlan arza. 13- Muhakkak O, ayran bir szdr (kavl-i fasldr ). 14- O, asla bir aka deildir. 15- phesiz onlar bir tuzak kuruyorlar. 16- Ben de bir tuzak kuruyorum. 17- Bu sebepden o kafirlere muhlet ver, onlara az bir zaman tan. Dn sahibi olan semaya Yani, ikinci hayatta geri dnen ruha, arza bedene yarlan ruhun kmas esnasnda ondan ayrlmak suretiyle yarlan veya ruhla btnletii esnada yarlan arza yere yemin ederim. O yani, Kuran ayran bir szdr Hak ile batl birbirinden ayrandr, aklayandr. Yani Kurani akl iken furkani akl olarak zuhur etmitir. O, asla bir aka deildir. Ftratta asl, kalpte anlam bulunmayan szl bir aka deildir. Allah kudret sahibidir ve Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

AL SURES 1439

AL SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Rabbinin en yce (ala) adn tesbih et. Rabbinin en (ala) yce adn tesbih et btn sfatlarla birlikte zatndan ibaret olan en yce ve en byk ismini tesbih et. Yani, zatn Haktan baka her eyden arnmak, bakasndan sarfnazar etmek suretiyle tenzih et! Subhan Rabbiyel Ala. Ki zatnda btn Hakkani kemalat zuhur etsin. Bu, fena makamnda Resulullaha (s.a.v) has bir tesbihtir. nk btn lahi sfatlar kabul eden eksiksiz istidat sadece Resulullaha (s.a.v) hastr. Dolaysyla Resulullahn (s.a.v) zat, kemale erdii esnada en yce isimdir. Nitekim her eyin kendine has bir tesbihi vardr ve onunla Rabbinin isimlerinden zel birini tesbih eder. 2- O, yaratan tesviye edendir. 3- Ve O, takdir etti yol gsterdi (hidayet etti). 4- Ve O, yeil otu karan, 5- Sonra onu kapkara bir sel artna eviren Yaratan senin zahiri varln ina eden dzene koyan bnyeni dengeli yapan seni tesviye edendir. Bu dengeli bnyenin zel mizac sayesinde btn kemalat alacak istidada sahip eksiksiz ruhu kabul etmisin. Takdir eden senin iinde nevi eksiksiz kemalat takdir edendir. Yol gsteren tezkiye ve arnma ile kemalat ortaya koymann, izhar etmenin, fiile karmann yolunu hidayeti gsterendir.

1440 TEFSR- KEBR / TEVLT

Yeil otu karan dnya hayatnn sslerini, menfaatlerini, yiyeceklerini ve ieceklerini ortaya karandr. nk bunlar, hayvani nefsin meras, kuvvet hayvanlarnn otla konumundadr. Sonra onu kapkara bir sel artna eviren abuk yok olan, ortadan kalkmas an meselesi olan bir zellie sahip klmtr. ryp kararan, bu yzden kimsenin dnp bakmad kuru yaprak ve p yn haline getirendir. O halde bunlarla megul olma. Yoksa seni, zatn tenzih ve tecrit etmekten ibaret zel tesbihinden alkoyarlar. Bu durumda senin iinde takdir edilen kemalatndan perdelenirsin. Gzlerini zatndan alp bunlara bakma. Bunlar fanidir. Senin kemalin ise ebediyen yok olmayandr, bakidir. 6- Sana okutacaz da unutmayacaksn. 7- Maaallah (Allahn diledii) hari. phesiz Allah, a ve gizleneni bilir. Sana okutacaz istidadnn kitabn okuyan biri klacaz seni. stidadnn kitab ise, hakiktleri cami Kurandan kaynaklanan Kurani akldr. Sana okutacaz ve sen hatrlayacaksn, hibir zaman unutmayacaksn. Maaallah Allahn diledii hari, sana unutturup aklndan karrsa bir eyi, seni makam- Mahmudda dirilttii zaman, onu senin iin saklandn grrsn. phesiz Allah, abilir. sende zuhur eden kemalat bilir. ve gizleneni bilir henz fiile gememi, potansiyel halindeki kemalat bilir. 8- Biz seni en kolaya muvaffak (myesser) klacaz. 9- O halde eer t fayda verirse t ver. 10- Eer t fayda verirse korkan (hayet duyan), tten yararlanacak Seni en kolaya muvaffak klacaz seni en kolay yola ulama hususunda baarl klacaz. Yani, Allaha giden yollarn en kolay olan hogrl, kolaylatrc eriat yoluna ulatracaz. Bu ifade sana okutacaz. cmlesine atfedilmitir. Yani, seni, eksiksiz ilmi ve ameli kemalle, eksiksiz kemalin de stnde olan bir tekmille, yani eriilmez hikmet ve kmil kudretle kemale erdireceiz.

AL SURES 1441

O halde eer t fayda verirse t ver. Halk, eer hatrlatma ve d kabul etme istidadna sahip kabiliyetli kimseler iseler, davet ederek kemale erdir. Bu takdirde onlara faydas olur. Yani davet, genel olsa da btn halka faydal olmaz. Bilakis, davetin faydal olmas istidat sahibi olma artna baldr. stidad olan, hatrlatma ve d kabul eder, ondan yararlanr. stidad olmayan ise asla faydalanmaz. Bu mesele eer t fayda verirse ifadesinde mcmel olarak ele alnyor, sonra Hayet sahibi yani korkan, tten yararlanacak ifadesinde mesele tafsili olarak sunuluyor. Yani kalbi yumuak, ftrat salam, d kabul edecek istidad bulunan kimse dnr, t alr, yararlanr ve kalbi nurani ve saf olduu iin ondan etkilenir. 11- Kt kimse ise tten kanr, uzaklar. 12- O en byk atee girecektir. 13- Sonra o atete lmez, yaamaz da. Kt kimse ise tten kanr Rabbinden perdelenmi, istidad olmayan, kalbi kat, duyarsz, ayrca nceden istidat sahibi olup istidad yok olan ve nefsinin sfatlarnn karanlyla perdelenen kimseden daha bedbaht olan kii ise, tten kanr. En byk atee girecektir irk komak suretiyle Rabden perdelenme ve bakasnn yannda durup teye gememe atei. Sfat makamnda gazap atei, fiil makamnda azap atei ve drt yerde, yani mlk, melekut, ceberut ve lahut huzuru eklindeki drt konumda eser cehennemi ateinde ebediyete kadar kalacaklardr. Ne byk bir atetir bu! Fakat nefis sfatlarnn karanlyla perdelenen kii, sadece eser ateine atlr. Sonra o atete lmez nk tamamen yok olmas imknszdr. Yaamaz da ruhani olarak helak olduu iin de hakiki bir hayat olmaz. Yani, daima ve ebediyete kadar azap grr de hep lmeyi temenni eder. Yanp helak olduu her seferinde hayata dndrlr ve yeniden azap grr. Ne mutlak olarak lr ne de mutlak olarak yaar. 14- Temizlenen gerekten kurtulua ermitir. 15- Ve Rabbinin adn anan, salat (kulluk) eden. Temizlenenkurtulua ermitir. Kurtulmutur, istidadn elde ettikten sonra nefsinin sfatlarndan ve bedeninin karanlklarndan temizlenme baarsn gstermitir.

1442 TEFSR- KEBR / TEVLT

Rabbinin adn anan Allahn kendisini terbiye ederken tecelli ettii, kemalatn bahettii ve istidadnn diliyle istekte bulunduu zel ismini anan kimse kurtulmutur. Cahil kimse asndan Alim ismi, dalalette olan kimse asndan Hadi ismi ve gnahkr kimse asndan affar ismi bu konumdadr. Aslnda bu isim zatn ayndr, ama kii, eserler, heyetler, nefsin sfatlar ve sair karanlklarla perdelendii iin bundan gafildir. Nitekim yle buyrulmutur: Allah unuttular. Bu yzden Allah da onlara kendilerini unutturdu. (Har, 19) Allahn ismini anmak ise, Onu bilmek, Ona mahsus kemalini, Rabbani teyit ve lahi tevfikle talep etmek anlamndadr. Ona kulluk eden bu zel isimle kendisine tecelli eden mabudu olan Hakka kulluk sunan (salat) eden kimse kurtulmutur. nk o, kendisi iin takdir edilen kemali grdkten sonra Rabbinin bu isimle tanmtr. 16- Fakat siz dnya hayatn tercih ediyorsunuz.. 17- Halbuki ahiret daha hayrl ve daha kalcdr. Fakat sizdnya hayatn tercih ediyorsunuz. Yani, bu ismi anmay ve Rabbe kulluk sunmay unutuyor ve maddi hayat ve gzellikleriyle, ekici ssleriyle Ondan perdeleniyorsunuz. nk arnmyorsunuz. Sevgi hususunda dnya hayatn, daha stn, daha hayrl ve daha kalc olan hakiki ve daimi hayat olan ahiret ruhani hayata tercih ediyorsunuz 18- Muhakkak bu kitaplardadr. 19- brahimin ve Musann sahifelerinde. Muhakkak bu istidat sahibinin tten faydalanmas, istidad olmayann yararlanmamas, en byk atele azap grmesi, arnma ve tezkiye ehli istidat sahiplerinin kurtulmas, bunlardan maddi hayat tercih edenlerin de helak olmas eklindeki anlam kitaplardadr eski, deitirilmekten, tebdil edilmekten mnezzeh, Allah katnda mcerret nurani levhlerde korunan, ad geen iki Nebinin (brahim ve Musa) muttali olduklar ve bu ikisinin mazharnda zuhur etmek suretiyle zerlerine inen sahifelerdedir. Vesselam. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

GYE SURES 1443

GYE SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Sana aiyenin (deheti her eyi kaplayann) haberi geldi mi? Deheti her eyi kaplayan iddetiyle insanlar bryen aiye byk felaket. Yani, zatlar bryp zati tecelli nuruyla yok eden byk kyamet. yle bir gn ki, bu kyamet brdn brdnde, insanlar bedbahtlar ve mutlular diye iki ksma ayrlarak belirirler. Ya da akl, lm sekeratyla bryen, dehetiyle brd kimseleri saran kk kyamettir ki, o gn, insanlar brdnde, onlarn bedbahtlar ve mutlular olarak iki ksma ayrlm halde belirmelerini salar. 2- O gn birtakm yzler zelildir. 3- Durmadan alr, yorulur. O gn birtakm yzler zatlar zelildir zelildir, korkuya kaplmtr. Durmadan alr, yorulur. srekli olarak zor ve yorucu iler yapar. Cehennem ukurlarna ba aa yuvarlanmak, cehennem tmseklerini trmanmak, amellerinin eserlerinden olan suret meakktlerini, yorucu ve ar heyetleri tamak gibi. Ya da zebaniler, onlar, dnyada altklar trden ar ve utan verici ilerde altrrlar. Bylece yorulmaktan ve azap ekmekten te bir menfaat elde etmeden yorulurlar. 4- Kzgn atee girerler. 5- Onlara kaynar su pnarndan iirilir Atee girerler tabiat eserleri atelerinden kzgn dnyada iledikleri amellere uygun olarak eziyet eden ve elem veren bir nara atee atlrlar maruz kalrlar. Ve orada Onlara kaynar su pnarndan iirilir. merepleri olan cehli mrekkep ve eziyet verici fasit itikat pnarndan iirilir.

1444 TEFSR- KEBR / TEVLT

6- Onlar iin kuru dikenden baka yemek yoktur. 7- O ise beslemez, al gidermez. Onlar iin kuru dikenden baka yemek yoktur. Tek gdalar pheler ile hibir yarar salamayan, bilakis rahatszlk veren demagoji, ihtilaf, safsata gibi ilimlerdir. O ise beslemez nefse g vermez, al gidermez nefsin isteini, hrsn bilme ve aratrma drtsn tatmin etmez. Bedbahtlardan baz kimselerin zehirli, kuru diken eklindeki yiyecekleri suretinde haredilmeleri de mmkndr. Bazlarnn zakkum dikeni, bazlarnn da irin suretinde haredilmeleri gibi. 8- O gn birtakm yzler vardr ki, mutludurlar. 9- abalarndan honut olmulardr 10- Yce bir cennettedirler. 11- Orada bo bir sz iitmezler. 12- Orada devaml akan bir pnar vardr. O gn birtakm yzler vardr ki, mutludurlar tecerrt ettikleri iin yzlerinde nimetin parlakl, letafeti ve nuranilii zuhur eder. abalarndan amellerinden, iyilik ve faziletler kazanma yolunda ve Allahta seyir tarikinde sergiledikleri cehdlerinden honut olmulardr krederler. Pimanlk duymazlar, hasret ekmezler ve ncekiler gibi yaptklarndan tecerrt etmezler. Bir cennettedirler sfat cennetlerinden bir cennette ve kutsi huzurdadrlar. Yce kadri yksek, yeri ulu bir cennette. Orada bo bir sz iitmezler nk oradakilerin szleri hikmet, marifet, tesbih ve hamd etmeden ibarettir. Orada devaml akan bir pnarvardr. irfan, zevk, keif, vecd ve tevhid ilimleri suyunu aktan pnarlardan bir pnar vardr. 13- Orada ykseltilmi tahtlar vardr. 14- Konulmu kadehler, 15- Sra sra dizilmi yastklar, 16- Ve serilmi hallar.

GYE SURES 1445

Orada ykseltilmi tahtlar lahi isimlerin mertebelerinden tahtlar vardr. Bunlara ulamann art ise, lahi sfatlarla sfatlanmaktr. Deerleri ise cismani mertebelerden ok stndr. Kadehler sevgi arabnn kadehleri konumundaki mcerret zatlarn vasf ve gzelliklerinden kadehler vardr. Konulmu lardr. nk bulunduklar yerde halleri zre sabittirler. Yastklar sfat mertebelerinde makamlar ve oturaklar vardr. nk her sfatn, tecellisinin bandan, nurlarnn douundan ve hal oluundan tam vasflanmaya, mlk ve makam oluuna kadar ayak bast yerleri ve oturaklar olur. Salik, buradaki nasibini istidad orannda eksiksiz alnca, varabilecei en son noktaya varnca, dolaysyla buradaki seyri tamamlanp kendisinin mlk haline gelince, buradaki makam sz konusu koltuklara konulmu bir yastk haline gelir ki, bu, o vasfn zat ile birlikte yeridir. Sra sra dizilmi tertip edilerek dzenlenmilerdir. Hallar fiil tecellilerinden olumu gzel haller ile dokunmu serilmi hallar vardr. nk fiil makamlar, sfat makamlarnn altndadrlar. Tevekkl makamnn rza makamnn altnda olmas gibi. serilmi lerdir. Altlarna serilmilerdir. 17- Bakmazlar m? Develere nasl yaratlm, 18- Ve semaya nasl ykseltilmi, 19- Ve dalara, nasl aklm, 20- Ve arza, nasl yaylm. Bakmazlar m? duyularla alglanan zahiri eserlere semaya, dalara, arza bakmazlar m ki, ibret alsnlar, onlar geip vusul tecellisine ve sfat tecellilerine varsnlar. 21- t ver! Zira sen ancak bir tsn. 22- Sen t vericisin. Onlarn zerinde bir zorba deilsin. 23- Ancak yz evirenler, kfredenler, 24- te ylesini Allah en byk azap ile cezalandrr. t ver bakarsn ilerinde istidat sahipleri olur da dnr, t alrlar. Merdivenleri karak Hakkn katna ykseldiler. Ama, bu eserlerle perdelenip messiri grmedikleri iin yz evirenler bu ykselii gerekletiremezler.

1446 TEFSR- KEBR / TEVLT

te ylesini Allah en byk azap ile cezalandrr. Bu ise, Ala suresinde iaret edilen en byk atetir, ki varln her mertebesinde mutlak olarak perdelenmi kfreden kimseler iin hazrlanmtr. Sen t vericisin. Onlarn zerinde bir zorba deilsin. ayetleri ara aklama mahiyetindedir. Yani, senin grevin, hatrlatp t vermektir, galibiyet kurup ezmek deildir. Bu bakmdan, u ayetlere benzer bir anlama sahiptir: Sen sevdiini hidayete erdiremezsin. (Kasas, 56) Sen onlarn zerinde bir zorlayc deilsin. (Kaf, 45) 25- phesiz ki onlarn dn sadece bizedir. 26- Sonra onlarn sorguya ekilmesi de sadece bize aittir. phesiz onlarn dn sadece bizedir. Sonra onlarn sorguya ekilmesi de sadece bize aittir. Sadece bize dneceklerdir, bakasna deil. Dolaysyla biz, onlar sorguya ekeriz ve en byk azapla cezalandrrz. nk kahredip galip gelme sadece bizim yetkimiz dahilindedir, senin deil.

FECR SURES 1447

FECR SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Yemin ederim o fecre (afaa), 2- On geceye, 3- ifte ve teke, Surenin banda, ruhun bedene taalluk ediinin tesirini gsterdii ilk anda, ruhun nurunun bedende zuhur etmesinin balangcna yemin ediliyor. On geceye ruhun bedene taalluk etmesiyle birlikte taayyn eden zahiri ve batni on duyunun mahalline, kemalin ve kemal aletlerinin tahsil edilmesinin aralar olduklar iin yemin ederim. ifte birletikleri ve vuslat mmkn klacak ekilde insan varlnn tamamland esnada ruha ve bedene yemin ederim. Ve teke bedenden ayrld zaman mcerret ruha yemin ederim. 4- Getii an geceye, Getii an geceye ruhun tecerrt etmesiyle birlikte ortadan kaybolup giden beden karanlna yemin ederim. Buna gre, balangca ve sona yemin ediliyor. Ya da byk kyamete ve eserlerine yemin ediliyor. Yani, Hakkn nurunun douunun ve nefis gecesine tesir ediinin balangc olan fecre.. afaa, lahi nurun tecelli etmesi esnasnda sakin olan, dinen, karanlk ve ilerini yapmaktan geri duran duyu gecelerine yemin ederim. Tam fenadan nce sfat makamndaki mahede hali esnasnda tanklk eden ve tanklk edilenden ibaret ifte ve tam fenann gerekletii, ikiliin ortadan kalkt esnada teklik zatndan ibaret teke yemin ederim. Ve geceye yemin ederim. Yani, varlk kalntlarnn

1448 TEFSR- KEBR / TEVLT

ortadan kaybolup zail olduu zaman benlik karanlna. Veya kk kyamete yemin ederim. Yani, batt yerden doan gnein nurunun zuhur etmeye balad andan ibaret olan afaa. On geceye yemin ederim. Yani, lm esnasnda kararan ve karanlklaan duyulara. ifte yemin ederim. Yani ruha ve bedene. Teke yemin ederim. Yani, bedenden ayrlp tecerrt eden ruha. Geip giden geceye yemin ederim. lm ile birlikte karanl ruhtan syrlan ve yok olan bedene yemin ederim. 5- te bunlarda akl sahibi iin yemin var deil mi? te bunlarda akl sahibi iin yemin var deil mi? bu soru, inkr anlamndadr. Demek isteniyor ki, akl sahibi bir kimse, bu eylere yemin edilmesinin sebebini, yemin edilmek suretiyle yceltilmelerinin gerekesini, tek bir yemin erevesinde dzenlenip uyumluluklarnn sergileniinin hikmetini kavrar. Ne yazk ki dnya ehli olan kimselerin akllar, vehme bulandklar iin bu hakiktleri kavrayamazlar. Yeminin cevab da mahzuf olarak perdelenmiler mutlaka azaba uratlacaklardr. eklindedir. 6- Grmedin mi, Rabbin ne yapt Ad kavmine? 7- Kuvvet sahibi reme? 8- Ki beldeler arasnda onun misli halk olunmamd? 9- Vadide kayalar oyan Semuda! 10- Ve kazklar sahibi Firavuna, 11- Onlar beldeler arasnda azgnlk etmilerdi, 12- Onlarn iinde fesad arttrmlard. 13- Bu yzden Rabbin onlarn zerine azab kamsn indirdi. 14- Muhakkak Rabbin gzetlemededir. Grmedin mi, Rabbin ne yapt Ad kavmine? ayetiyle balayan ve Muhakkak Rabbin gzetlemededir ayetine kadar devam eden ifadeler yeminin cevabna delalet etmektedir. Ya da soru, vurgulama anlamndadr. Yani, vehmin bulamasndan beri saf akl sahipleri bu gerekleri kavrar. Yeminin cevab da perdelenmilerin durumundan ibret alan akl sahipleri mutlaka dllendirileceklerdir, bakalar deil eklindedir.

FECR SURES 1449

15- nsan var ya, Rabbi kendisini imtihan ettiinde ona ikram edip de nimetlendirirse Rabbim bana ikram etti, beni stn kld.. der.. 16- Fakat Rabbi kendisini imtihan ettiinde, Rabbim beni alaltp zelil etti der.. 17- Hayr! Yetime ikram etmiyorsunuz. 18- Yoksullar doyurmaya tevik etmiyorsunuz. 19- Miras tmden yiyorsunuz. 20- Mal da ok seviyorsunuz. nsan var ya, Rabbi kendisini imtihan ettiinde yani, insann, imann gerei olarak kr veya sabr makamnda olmas gerekir. nk man iki ksmdr: yars sabr, yars da krdr. buyrulmutur. Yce Allah, insan mutlaka imtihan eder. Ya nimet ve bollukla imtihan eder ki, bu durumda kretmesi, yani, nimeti olmas gereken yerlerde kullanmas, rnein yetimlere ikramda bulunmas, miskinlere yedirmesi ve Allah rzasna ynelik baka alanlarda kullanmas, ayrca Allahn nimetine kar nankrlk etmemesi, sz gelimi marmamas, vnerek hak ettiim ve Allah katnda saygn bir yere sahip olduum iin bana ikramda bulundu dememesi, yemede arya, markla kamamas, mal sevgisiyle perdelenip hak sahiplerine vermezlik etmemesi gerekir. Ya da fakirlikle ve rzk daraltmakla imtihan eder. Bu durumda insann sabretmesi, szlanmamas, Allah beni nemsemedi dememesi gerekir. nk bu, nimetin onu nimetleri verenden alkoymas tehlikesinden beri olmas eklinde ona ynelik bir ikram olabilir. Fakirlik, dolaysyla nimetlerle meguliyet riskinin olmamas hali, onun iin Hakka ynelmenin, nimete balanma ihtimali kalmad iin Hakkn yolunda sluk etmenin vesilesi olabilir. Nitekim, bol nimete kavumuluk da aamal olarak helake srklenmenin arac olabilir. 21- Hayr!.. Arz (yeryz) dkld para para edildiinde, 22- Rabbin geldii ve melekler saf saf dizildii zaman, 23- O gn cehennem getirilir. O gn, insan yaptklarn birer birer hatrlar, fakat ne faydas var! 24- Keke hayatm iin takdim etseydim, der.

1450 TEFSR- KEBR / TEVLT

25- Lakin o gn, Onun azab gibi kimse azab edemez. 26- Onun balad gibi balayamaz. Yeryz (arz)dkld beden arz lmle birlikte para para dalp dkld Rabbin geldii ruhun ayrlmasyla birlikte beden perdesinden syrlanlara kahr suretinde zuhur ettii melekler saf saf dizildii zaman. semavi ve arz meneli nefislerden oluan ve mertebelerinde tertip edilmi olan meleklerin, bedensel ilgilerle megul iken perdelendikleri iin gafil olan bu kimselere azap etmek eklinde zuhur ettii zaman. O gn cehennem getirilir. Tabiat atei ortaya kar ve azap grecekler iin hazrlanr. O gn insan yaptklarn birer birer hatrlar. dnyada inandnn aksine hatrlar. Nefsindeki heyeti, ftratnn gereklerinden oluur. nk yaratcnn kahr sfatyla, meleklerin de azap etme sfatyla zuhur etmeleri, ancak ayn zamanda kendi zerinde zuhur eden mnker ve nekir gibi eylerin aksine inanan kimseler iin olur. Fakatne faydas var! ne yarar salayacaktr bu hatrlatma! nk benliinde kklemi inan, bu hatrlatmay engeller. 27- Ey huzura kavumu (mutmaine) nefis! 28- Razye, mardiyye olarak Rabbine dn! 29- Kullarm arasna katl 30- Ve cennetime dahil ol! Ey huzura kavumu nefis! zerine sekine inmi, yakin nuruyla aydnlanm, huzursuzluktan kurtulup Allahta skunet bulmu nefis! Rabbine dn. Rza halinde Rabbine rcu et. Sfat kemalini tamamladysan, burada durma, sfat makamnn kemali olan rza halinde zata dn. Allahtan raz olmak, ancak Allahn raz olmasndan sonra olabilir. Nitekim, yce Allah yle buyurmutur: Allah onlardan raz olmutur, onlar da Ondan raz olmulardr. (Maide, 119) Kullarm arasna katl zati tevhid ehlinden olup bana has olan kullarm zmresine katl. Ve cennetime dahil ol! bana has olan cennetime, yani, zat cennetine gir. Bu ayetin orijinali fi abdi=kuluma katl ve fi cesedi abdi=kulumun bedenine gir eklinde de okunmutur. Yani, lmden sonra dirili ve ruhlarn bedenlere geri dndrlmesi halinde kulumun bedenine gir! Allah, dorusunu herkesten daha iyi bilir.

BELED SURES 1451

BELED SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Yemin ederim u beldeye. 2- Ki sen bu beldedesin 3- Babaya ve ondan meydana gelen ocua yemin ederim. Surenin banda belde-i harama yemin ediliyor. Buras, Resulullahn (s.a.v) konuk olduu en yce ufuk olan kutsi belde ve mukaddes vadidir. Ki sen bu beldedesin. Bu beldede serbestsin, dilediini yaparsn. Nefsin sfatlarndan ve adetlerden oluan balarla kaytl deilsin. Babaya ve ondan meydana gelen ocua yemin ederim yani, insani nefislerin hakiki babas olan kutsi ruha. sann (a.s) dedii gibi: Ben, benim ve sizin semavi babamza gidiyorum. Semavi babanza benzeyiniz. Ve kutsi ruhun ocuu olan senin nefsine. Dier bir ifadeyle: Kutsi ruha ve senin nefs-i natkana yemin ederim. 4- Andolsun ki biz insan meakktler iinde yarattk. Biz insaniinde yarattk. zorluklar, nefsinden ve hevasndan kaynaklanan meakktler iinde yarattk. Veya i hastalklar, kalp fesad ve perdenin kabal iinde yarattk. nk kebed kelimesi, szlkte cierin kabal anlamna gelir. Cier ise, tabii kuvvetin kaynadr. Cierin fesad, kalbin perdesi ve fesad bu kuvvetten ileri gelir. Bylece cierin kabal ifadesi, kalbin perdesinin kalnlndan ve cehalet hastalndan istiare olarak kullanlmtr. 5- nsan hi kimsenin kendisine g yetiremeyeceini mi sanyor? 6- Pek ok mal harcadm, diyor. 7- Kimse onu grmedi mi sanyor?

1452 TEFSR- KEBR / TEVLT

nsan perdesi alabildiine kaln ve kalbi de tabiatla perdelendii iin hasta olan insan hi kimsenin kendisine g yetiremeyeceini mi sanyor? Pek ok mal harcadm, diyor. vnmek, gsteri yapmak iin iyi ynlerde ok mal harcadndan sz ediyor. Nitekim Araplar, birine infakta bulunduklar zaman hasirtu aleyhi keza = ona u kadar mal verdim (onun iin u kadar zarara uradm.) derler. O da sap savurmakla, israf etmekle insanlar arasnda stnlk taslar ve bunun bir fazilet olduu sanr. nk gerek faziletten perdelenmi bir cahildir. Bu yzden Kimse onu grmedi mi sanyor? o, maln, Allahn rzasn gerektiren yerlerde deil, nam iin, gsteri iin, bbrlenme iin harcarken, Allahn kendisini grmediini mi sanyor? Bu, rezillik stne rezilliktir. Hi fazilet olur mu? 8- Biz ona iki gz vermedik mi? 9- Bir dil ve iki dudak, 10- Ona iki yolu gstermedik mi? Biz ona iki gz vermedik mi? Biz ona bedenin aletlerini nimet olarak bahetmedik mi? Ki onlarla kemalini elde etmesi, nem verdii eyleri grmesi, bilmedii eyleri sormas ve konumas mmkn oluyor. Ona iki yolu gstermedik mi? hayr ve er yollarn ona gstermedik mi? 11- Fakat o, sarp yokuu (akabeyi) aamad 12- Bilir misin o sarp yokuu (akabeyi)? 13- Kle azat etmektir. 14- Veya alk gnnde doyurmaktr. 15- Yetimi doyurmaktr. 16- Yahut hibir eyi olmayan bir yoksulu doyurmaktr. 17- Sonra iman eden, birbirlerine sabr tavsiye eden ve birbirlerine merhameti tavsiye edenler, 18- te bunlar sadakiler (ashab- meymene)dir. Fakat o, sarp yokuu (Akabeyi) aamad. nefis ve kalbi perdeleyen hevasndan oluan sarp yokuu, riyazetle, mcahede ile aamad. Bu hangi zorlu yokutur ki, meakktinin knh bilinmez?

BELED SURES 1453

Kle azat etmektir yani, almas gereken Akabe yoku, nefsin hevasnn kaydna tutulmu, esir alnm kalp klesinin, tabii meyillerden btnyle tecerrt etmek suretiyle kurtarlmasdr, bann zlp esirlikten azat edilmesidir. Eer riyazetle, kuvvetleri ldrmekle ve nefsi ezmekle yoku btnyle alamyorsa, bu takdirde faziletler, faziletlerin yolundan ayrlmama ve faziletleri kazanma ykmll getiriliyor. Ta ki bir tabiat olarak zne ilesin. Veya alk gnndedoyurmaktr. ifadesiyle balayan ve birbirlerine merhameti tavsiye edenler ifadesine kadar ki blmde anlatlmak istenen anlam budur. nk iddetli bir ihtiyacn hasl olduu bir vakitte hakkedenlere yemek yedirmek, bir eyi ait olduu yere koymak anlamna gelmesi hasebiyle iffet fazileti kapsamna girer. Daha dorusu iffetin en stn trdr. Sonra iman eden man ise, hikmetin gerektirdii en erefli, en parlak trdr. Bundan maksat da ilmi ve yakini imandr. Sabr ise, cesaretin en byk trdr. mandan sonra bundan sz edilmi olmasnn nedeni, yakin olmadan cesaret faziletinin gereklemesinin imknsz olmasdr. Ve merhamet Yani, acma ve efkt gsterme, adaletin en stn trdr. Nefsin kemali iin gerekli olan drt fazilet trnn nasl sralandn gryor musunuz? nce faziletlerin ilki olan iffetten balanyor. Bunun da en byk rnei, en zel hasleti olan cmertlik dile getiriliyor. Sonra asl ve temel konumunda olan imandan sz ediliyor. Bu arada nceki fazilete gre mertebesi ykseklik ve ululuk bakmndan alabildiine uzak olduundan smme=sonra edat kullanlyor. man burada hikmet anlamndadr. nk hikmet, imann sair mertebelerinin ve trlerinin anas hkmndedir. Bunun zerine de sabr hasleti tertip ediliyor. nk yakin olmadan sabr olamaz. Bu erdemlerin sonu olan adalet de en sonda zikrediliyor. Rahmann sfat olan merhamet hasetiyle de yetiniliyor, bu sfatn dier trlerinin zikredilmesine gerek duyulmuyor. Nitekim, cesaretin trleri arasnda da sadece sabr hasletinin zikredilmesiyle yetiniliyor. te bunlar sadakilerdir yani bu sfatlara sahip olan kimseler, sa ehli ve kutsi lemin sakini olan mutlulardr.

1454 TEFSR- KEBR / TEVLT

19- Ayetlerimizi meheme)dir,

inkr

edenler

ki,

onlar

soldakiler(ashab-

20- zerlerinde bir nar (ate) vardr. Ayetlerimizi inkr edenler Allahn zatnn bilinmesinin arac olan hakiki ayetleri konumundaki bu sfatlardan perdelenenler, onlar soldakilerdir uursuzluk ehlidirler ve pislik leminin sakinleridirler. zerlerine eser tabiatnn atei onlar kaplar, kaplar da zerlerine kapatlr. Oraya hapsedilirler, ruhtan ve ruhun mertebelerinden ebediyen engellenirler. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

EMS SURES 1455

EMS SURES
BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Gnee ve kuluk vaktine yemin ederim 2-Onu izleyen Aya, 3- Onu ortaya karttnda gndze, 4- Onu rttnde geceye, Gneeyemin ederim Burada ruh gneine ve onun bedende yaylan, nefis zerine yansyan parlak na, nuruna yemin ediliyor. Aya ruhu izleyip onun nuruyla nurlanan, ona ynelen ve n ondan alan, buna karlk nefsi takip etmeyip onda tutulmayan kalp Ayna yemin ederim. Gndze ruh nurunun istila etmesi, egemenliinin kaim olmas ve nurunun brmesi gndzne yemin ederim. Onu ortaya karttnda tpk gnein tecelli etmesiyle her taraf kaplayacak ekilde gn ortasnda iken gndzn hali gibi en bariz ekilde ortaya kard zaman gndze yemin ederim. Onu rttnde geceye Ruhu rtt zaman nefis zulmeti gecesine yemin ederim. nk irfann mahalli ve Rahmann ar konumundaki kalbin varl, ancak ruhun nuru ile nefsin karanlnn karmyla mmkn olabilir. Bir bakma kalp, bu ikisinden olumu bir karmdr, bu ikisinin birlemesinden domutur. Eer nefsin karanl olmasayd, anlamlar kalpte bina edilemez ve zapt edilemezdi. Nitekim, ruh alannda anlamlarn bina edilmesi ve zapt edilmesi mmkn deildir. nk alabildiine saf ve aydnlktr. Ruh, kalp ve nefis ls tek bir hakikt olsalar da mertebelerinin farkllndan dolay isimleri farkldr. 5- Semaya (gkyzne) onu bina edene, 6- Arza onu yayp deyene, 7- Nefse ona birtakm kabiliyetler verene, 8- yilik ve ktlklerini ilham edene, Semaya (gkyzne) u varln semas konumundaki hayvani ruha ve onu bina eden kudret sahibine yemin ederim. Arza bedene

1456 TEFSR- KEBR / TEVLT

ve onu yayp deyen yaratcya yemin ederim. Nefse Hayvani ruha intiba eden ve eriat ve tasavvuf ehlinin stlahnda mutlak veya genel olarak nefis yahut konuan nefis ad verilen hayvani kuvvete ve ona birtakm kabiliyetler veren, onu Rabbani cihet ile sfli cihet arasnda dengeli bir noktaya yerletiren, sadece cismin karanlna ve younluuna veya ruhun na ve effaflna yerletirmeyen hikmet sahibine yemin ederim. Nitekim, bir ayette yle buyrulmutur: Douya da batya da nispet edilmez. (Nur, 35) bu, birinci ihtimale dayanan bir tevildir. kinci ihtimale gre ise, yle bir anlam elde ediyoruz: Karmn ve mizacn dengeli yapm, onu kemali kabul edecek ekilde hazrlayp donatmtr. nc ihtimale gre ise, onu iki lem arasnda bir yere yerletirmitir, eklinde bir anlam kyor karmza. yilik ve ktlklerini ilham edene iyilikleri de ktlkleri de anlamasn, bunlarn bilincinde olmasn salayana yemin ederim. Bunu, melein telkini, anlamlarn kavratmas, takvann gzelliini ve gnahn irkinliini heyulani akl araclyla gstermesini salamtr. 9- Onu tezkiye eden kurtulua ermitir 10- Onu ktlklere gmen de ziyan etmitir. 11- Semud, isyanlar ile yalanlad. 12- Onlarn en azgn frlayp kalktnda, Kurtulua ermitir kemale ulamak ve ilk ftrata varmak suretiyle kurtulmutur nefsini ktlklerden arndran. temizleyen kimse. Onu ktlklere gmen de ziyan etmitir. beden toprana gmerek Hakkn nurundan ve rahmetinden gizleyen de zarara uramtr. Yeminin cevab mahzuftur yani gizlidir. Yeminin cevabnn alm yledir: Semud. kavmi tuyanlar yani isyanlar, azgnlklar ve Nebilerini yalanladklar iin helak edildikleri gibi, azgnlklar yznden Nebiyi yalanlayan perdelenmiler kesinlikle kalktklarnda helak edileceklerdir. nk, onlar melein ilhamn kabul etmediler ve gnahlar zerinde kalmaya devam ettiler, akllarn perdelediler, nefsin zulmetinin istilasna uradlar. 13- Allahn Resul onlara: Allahn devesini ve onun su imesine karmayn! Dedi. 14- Onu yalanladlar da vahice boazladlar. Ki bu sebeble Rableri gnahlar ile onlar toptan helak etti oray dmdz etti. 15- Onun yapt iin akbetinden korkacak deildir. Daha nce dii deve ve su itii kaynakla ilgili tevile yer vermitik. Allah, dorusunu herkesten daha iyi bilir.

LEYL SURES 1457

LEYL SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- And olsun rtt zaman geceye, 2- Alp aardnda gndze, 3- Erkei ve diiyi yaratana, And olsun rtt zaman geceye.. Burada ruhun nurunu rtt zaman nefis zulmeti gecesine ve alp aard... zaman ruh nuru gndzne yemin ediliyor. Bu ikisinin bir araya gelmesinden de Rahmann ar olan kalbin varl zuhur ediyor. nk bu ikisinin bir araya gelmesinden zuhur eden kalbin iki yz vardr; ruha bakan yzne Fuad denir, irfan, hakiktleri bununla alglar. Bir yzne de Sadr denir, bununla da srlar muhafaza eder. Manalar burada somutlar. Kudreti byk; kadir, hikmeti gz kamatrc hakim erkei yani ruhu ve diiyi yani nefsi yaratt, ite bunlardan da kalp dodu. 4- Muhakkak ileriniz baka bakadr, 5- Artk kim verir ve saknrsa, 6- En gzeli (el-husnay) tasdik ederse 7- Biz de onu en kolaya hazrlarz. leriniz baka bakadr almalarnz, amelleriniz muhakkak yani ilahi sistemin gereince trl trldr. Bazlarnz ruh cihetine kaplr, nur taraf galip geldii iin hayra ynelir. Bazlarnz da nefis tarafna meyleder, zulmet taraf ar bast iin ktle dalar. Bu genel deerlendirmenin tafsilat ise Artk kim verir ve saknrsa ifadesiyle birlikte balyor. Yani, kim terki, tecridi tercih ederse, kendisini Haktan alkoyan eyleri reddederse, bunlar kolaylkla brakrsa, nefsin

1458 TEFSR- KEBR / TEVLT

heyetlerinden saknrsa, nefsi arndrrsa, reddettii eylere meyletmekten, iltifat etmekten alkoyarsa, tasdik ederse fazileti, En gzeli (el-husnay).. ilmi, imana dayal olarak kemal derecesini tasdik ederse Niin byle tasdik etmesi gerek?... nk kemal derecesinde bir kmilin varlna yakin derecesin de iman etmezse, ykselmesine imkn olmaz. Ve Biz de onu en kolaya hazrlarz. Onu hazr hale getiririz, en kolay yolu izlemesini salarz. Bylece, maddi balar kopard, gl bir yakine sahip olduu iin Allahta sluk etmesini mmkn klarz. 8- Kim cimrilik eder, kendini mstani sayarsa 9- En gzeli (el-husnay) yalanlarsa, 10- Biz de onu en zora hazrlarz. 11- Dt zaman mal kendisine hibir fayda vermez Kim cimrilik eder.. mal tercih ederek, mal biriktirip hak sahiplerine vermezse ve Haktan perdelendii iin mala sahip olmaktan dolay kendini mstani sayarsa, En gzeli yalanlarsa dnya hayatyla kendini mstani sayd ve dnya hayat yznden nur ve ahiret leminden perdelendii iin kemal ve fazilet mertebesinin varln yalanlarsa, Biz de onu en zora hazrlarz. En zor yola koularak onu yardmsz yz st braklmaya hazrlarz. Bundan maksat da ftrat mertebesinden tabiat ukuruna, esfeli safilin derekelerine, haere ve solucanlarn barnana yuvarlanmaktr. Btn bunlarn yansra bu kiiyle ehevi arzular arasna girilir Hakdan perdelenerek yoksunlukla, cezalandrlr. Ve artk bundan sonra Mal kendisine hibir fayda vermez. Elde etmek iin nice zahmetlere katland ve korumak iin mrn verdii mal, dt zaman cehennem kuyusunun dibine, ukurun derinliine dp helak olduu zaman kendisine hibir yarar salamaz, onun bana gelecekleri 12- Doru yolu gstermek bize aittir. 13- phesiz ahiret de dnya da bize aittir.

LEYL SURES 1459

Doru yolu gstermek bize aittir. Akl ve duyu nuruyla, akli ve iitsel delilleri birletirmekle, kantlama ve gzlem becerisi kazandrmakla bize ulalmasn salamak da bize aittir. phesiz ahiret de dnya da bize aittir. Her ikisini de bize ynelene veririz. Maddeyi terk edip tecerrt eden kimseyi ahiret sevabndan dolay dnya sevabndan mahrum brakmayz. nk, en erefli ve en stn olan tercih eden kimse, zorunlu olarak en deersiz olan ayaklarnn altna alm olur. Nitekim, bir ayette yle buyrulmutur: phesiz hem stlerinden, hem de ayaklarnn altndan yerlerdi. (Maide, 66) 14- Alev alev yanan bir atele sizi uyardm. 15- O atee, ancak ktler girer. 16- Yalanlayan ve yz eviren, 17- yiler ondan uzak tutulur. 18- Temizlenmek zere maln hayra verir, Alev alev yanan bir atele sizi uyardm. Alevleri btn varlk mertebelerine ulaan byk bir atele sizi ikaz ettim. Byk bir atetir bu ve perdelenmeyi, kahredilmeyi, gazaba uramay ve eserlerle azap ekmeyi kapsamaktadr. Bu yzden O atee, ancak ktler (akyler) girer. denilmitir. Yani, istidatlar olmayan, cevherleri pis, drt konumda da Allaha ortak koan, yalanlayan irk kotuu iin Allah yalanlayan ve yz eviren inatl yznden dinden yz eviren aky bedbahtlar atlr. yiler ondan uzak tutulur takva sahipleri btn varlk mertebelerinde ondan korunur ve uzak tutulurlar. Allahn dnda, kendi zatndan, sfatndan ve fiillerinden, bunun yannda ayar ve eserlerden saknarak cem aynna dalan kimse ondan korunur. Bu kimse, mutlak olarak muttakidir, Allahtan bakasnn yannda durmaz, bilakis Allahla beraber durur. Ama taki olan kimse bir miktar atele azap grr. nk, varln btn mertebelerinde ateten korunmu olmayabilir. heyet ve fiillerden arnp sfatlar yannda duran kimse gibi. Bu kimsenin gnahlar balansa da, varlnn perdesi altnda zat ruhundan ve mukarrebinin lezzetinden yoksun braklr.

1460 TEFSR- KEBR / TEVLT

Temizlenmek zere maln hayra verir ortaklarn sevgisinden, bakasna balanmaktan, Allahtan bakasna iltifat edip megul olmaktan kaynaklanan kirden temizlenmiken maln veren ve nefsini gizli irkten temizleyen kimse, bu atein alevinden muhafaza edilir. 19- Onun nezdinde hibir kimseye ait kranla karlanacak bir nimet yoktur. 20- Ancak yce (ala) Rabbinin vechini ister. 21- Ve o elbette raz olacaktr. Onun nezdinde hibir kimseye ait kranla karlanacak bir nimet yoktur. Yani, verdiini, mkfat elde etmek ve karln almak iin vermez. Sadece Rabbinin vechini ister Ondan bakasndan uzak durarak, takvann en st mertebesinde olarak Onun rzasn kazanmak iin Onun iin verir. Ayette, btn sfatlarla birlikte zat anlamna gelen vech, Yce Ala olarak vasfedilmitir. nk yce Allahn her ismi Onun vechidir ve kendisine hal diliyle bu isimle dua eden ve istidadyla kulluk eden kimseye bu ismiyle ynelir. Yce vechi ise, bu bakmdan btn isimleri cami en yce ismidir. Ayette rabbin vasf olarak nitelendirilmi olsa da, Rab, bu isimdir. Ve o elbette raz olacaktr. cem aynnda ve zati mahedede Ona vasl olmakla, sonra fena sonras beka halinde tafsil makamnda bu vechi mahede etmekle vuslata erdii iin raz olarak elbette honut olacaktr. nk rza talebiyle birlikte cmertlii istedii iin honutlua kavuacaktr. Allah, dorusunu herkesten daha iyi bilir.

DUH SURES 1461

DUH SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- And olsun Duhaya 2- Suknet vaktinde geceye, 3- Rabbin seni terk etmedi ve sana darlmad, Surenin banda, kendi halleri zerinde karar klan, insani varln temelleri ve iki lemin birleme noktalar olan Duhaya nura ve zulmete yemin ediliyor ki Duha, gnein nurunun parlad kuluk vaktidir ki gecede bu vakitte artk skuna ermitir. Rabbin, seni.., sfat makamnda zattan perdelenmi bir halde, sevgi ve zlemin varolduu bir durumda. nk, bir yerde braklp terk edilenin sevgi ve zlem duymas kanlmazdr. seni terk etmedi.. Nur leminde ve kutsi huzurda kalm ekilde terk etmedi, ve sana darlmad nefis makamnda Rabden, sfatlarndan ve fiillerinden perdelenmi bir halde, sevgisiz ve zlemsiz olarak lemle birlikte durmu vaziyette, zulmet leminde darlm ve fkeye maruz braklm biri olarak ylece brakp sana darlmad. nk kefi cehdinin nne gemi mahbub (sevilen) zati tevhitle kefolunup perdesi kaldrlnca ak olmas iin perdeye geri dndrlr, zlemi iddetlensin, srr iyice letafet kesbetsin ve benlii zlem ateinde erisin diye zati tecelli huzuruna giden yolu tkanr. Sonra yolu alr ve perdesi de tamamen kaldrlr, srf Hakk ile kefolunur ki, zevki eksiksiz ve kefi kmil olsun. Nitekim Resulullah (s.a.v) bu perdede iken, kendi nefsiyle grmek iin dalara kard. Takati tkenince de perdesi kaldrld ve dalardan indi. Mekke mrikleri Rabbi Muhammedi terk etti diye dedikodu ettikleri vakit nihayet bu sure nazil oldu. 4- Gerekten ahiret senin iin dnyadan daha iyidir. 5- Pek yaknda Rabbin sana verecektir honut olacaksn. Gerekten ahiret perdelenmilik ve zlemin iddetlenmesi halinden sonraki tecelliden ibaret son hal senin iindaha iyidir. lk halden dnyadan daha hayrldr. nk sen ikinci (ahiret) halde

1462 TEFSR- KEBR / TEVLT

varlk bakiyesi telvininden ve benliin zuhur etmesinden emin olursun. Pek yaknda Rabbin sana verecektir bu salt fenadan sonra, halk hidayete ulatrmak ve onlar Hakka davet etmek iin sana Hakkani varlk verecektir ve sen de honut olacaksn beeri varlktan honut olduun ekilde Hakkani varlktan honut olacaksn. nk rza (honutluk) ancak varlk halinde sz konusu olabilir. 6- O, seni yetim bulmad m? Barndrmad m? 7- arm bulmad m? 8- Seni fakir bulmad m? Seni zengin etmedi mi? O, seni yetim bulmad m?... yalnz bir halde, nefsin sfatlaryla hakiki baban olan Ruhul Kudsten perdelenmi, ondan kopup kaybolmu olarak bulup barndrmad m? Seni yannda barndrd, terbiyesinin ve edebinin barnda yetitirdi. Seni eitmesi ve arndrmas iin baban grevlendirdi. arm bulmad m? babann leminde bulunduun srada zati tevhitten kaym, sfatlar yznden zattan perdelenmi halde bulup kendisiyle seni zat aynna iletmedi mi? Seni fakir bulmad m? fakir, yoksul, iki cihanda yz karal demek olan ve ayrca fakirliim vncmdr buyurduu gibi, Nebi iin vn vesilesi olan fakirlikten sonraki srf fena halinden, yani sfat fenasndan ibaret fakirlikle iinde fenaya ulam olarak bulmad m? Ve bundan sonra sana bahedilmi ve Hakkani kemal sfatlaryla mevsuf, Rabbani ahlakla ahlaklanm varlk vererek seni zengin etmedi mi? imdi senin kemalin tamamlandysa, Benim ahlakmla ahlaklan ve kreden bir kul olman iin, Ben sana ne yaptysam, sen de kullarma onu yap. Yani Benim sana verdiim nimetin krn eda et. 9- yleyse yetimi sakn ezme. 10- El ap isteyeni sakn azarlama. 11- Ve Rabbinin nimetini minnet ve kranla an. yleyse yetimi yalnz, kalbi krk, kutsi nurdan kopmu, nefis perdeleriyle perdelenmi kimseyi sakn ezme ona kar nazik ol, sevecenlik gster, efktli ol. Hikmet esasl davet ve gzel tle onu nefsinin yannda barndr, tpk benim seni barndrmam gibi. El ap isteyeni istidat sahibi olduu halde perdelenen, maksadna giden yoldan sapm, ama maksadn arayan kiiyi sakn azarlama. onu istemekten vazgeirme ve ben sana doru yolu gsterdiim gibi, sen de ona doru yolu gster. Ve Rabbinin nimetini beka bakamnda sana bahettii ilim ve hikmet gibi nimetlerini minnet ve kranla an. nsanlara ret, seni zengin yaptm gibi, onlar hakiki hayrlarla zenginletir. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

NRH SURES 1463

NRH SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Biz senin (sadrn) gsn ap geniletmedik mi? 2- Ykn senden almadk m? 3- O, senin belini atrdatmt. 4- Senin iin zikrini ykseltmedik mi? Biz senin (sadrn) gsn ap geniletmedik mi? Bu soru, gsn, kalbin almasnn gereklemedii ynndeki bir anlay inkr etmeye ynelik bir sorudur ve gsn aldnn sabit oluunu ifade etmektedir. Yani, biz senin gsn ap genilettik. nk fena makamndaki muvahhid, fani olduu ve ayrca fani olan da her eye kar bir darlk iinde olduu iin Hak araclyla halktan perdelenir. nk yokluk, varlk kabul etmez. Nitekim, fena makamndan nce de, varlk kapasitesi dar olduu, zati lahi varl kabul etmesine imkn olmad iin de halk yznden Haktan perdelenir. Ama balanm Hakkani varlkla yaratlmaya dndrld ve tafsile dnd zaman, artk Hakkani bir varlk olduu iin, gs, kalbi Hakk da halk da iine alr. te sadrn yani gsn, kalbin alp genilemesi budur. Yani, davet iin, Nebevi haberlerin hakiktlerini gerekletirmesi iin, belini bken yk tamas iin nurumuz araclyla ap genilettik. Ayetin orijinalinde geen ankade ifadesi, bir eyin krlrken atrdarken kard sestir. Yani bu yk, belini kracak, atrdatacak arlktadr. Bundan maksat da Nbvvet grevi ve Nbvvetin ykmllklerini yerine getirmedir. nk Rasulullah (s.a.v) uhud makamnda halk iin brakn fiili, varlk bile tasavvur etmiyordu. Senin iin zikrini ykseltmedik mi? Allahn fiillerini mahede ettii iin bir fiille baka bir fiil arasnda herhangi bir fark grmyordu. Byle olunca, hayr ve erri nasl ispat edebilirdi. Emir ve yasaklamay nasl gerekletirebilirdi. Deil mi ki Haktan baka bir eyi grmyordu!

1464 TEFSR- KEBR / TEVLT

Rasulullah (s.a.v), velayet makamndan nbvvet makamna dndrlp kalp perdeleriyle perdelenince, bu hal ona ar geldi. Neredeyse belini kracakt. nk o srada zati mahededen perdelenmiti. Bunun zerine beka makamnda temkin hali kendisine bahedildi ki, okluk yznden vahdetten perdelenmesin, herkesi tafsil aynnda mahede etsin ve davet nedeniyle Ondan gaip olmasn. te, gsn alp genilemesi budur. Bu, ayn zamanda sz edilen ykn indirilmesi ve ann yceltilmesidir. nk fani cemde fani olan hibir eydir, bu bakmdan zikredilen, anlan bir ey olmas mmkn deildir. Eer Nebi (s.a.v) cem aynnda kalsayd, fani olaca iin La ilahe illallah (Allahtan baka ilah yoktur) dedikten sonra Muhammedur Resulullah (Muhammed Allahn Resuldr) dememiz sahih olmazd. Dolaysyla, ancak bu iki cmlenin sylenmesiyle sahih olan slam da tamamlanm olmazd. 5- Elbette zorluun yannda bir kolaylk vardr. 6- Gerekten zorlukla beraber bir kolaylk vardr. Elbette zorluun yannda halk yznden Haktan perdelenme eklindeki ilk zorluun yannda bir kolaylk vardr. Hem de ne kolaylk: Zatn kefi ve velayet makam Gerekten zorlukla beraber Hak araclyla halktan perdelenme eklindeki zorlukla beraber bir kolaylk vardr. hem de ne kolaylk: Gsn balanm Hakkani varlkla alp genilemesi ve Nbvvet makam 7- Bo kaldn m hemen ie koyul, 8- Rabbine ynel! Bo kaldn m Allah ile, Allahta ve Allahtan seyir halinden bo kaldn m hemen ie koyul istikamet yoluna, Allaha seyir haline bala ve halk davete koyul. Ynel Ona davet ederken, zellikle Ona ynel- Yani, sadece Ona rabet et, Onun zatna ynel, sevaba veya baka bir maksada deil. Ki senin davetin, Onunla Ona ynelik olsun. Aksi takdirde, Onunla kaim, Onunla Ona doru istikamet zere olmazsn. Aksine, Ondan sapm, nefisle kaim olursun. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

TN SURES 1465

TN SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- ncire yemin ederim, zeytine yemin ederim. 2- Tur-u Sinaya yemin ederim. 3- Ve u emin beldeye yemin ederim. ncireyemin ederim kalbin idrak ettiklerinden ibaret olup czilerden koparlm klli anlamlara yemin ederim. Bu klli anlamlarn incire benzetilmesinin sebebi, maddi olmamalar, srf manevi olup kendi czlerini kuatmalar, nefsi glendirmeleri ve tpk ekirdei olmayan incir gibi lezzetli olmalardr. ncirin ekirdei yoktur; tamam zdr ve taneleri kapsamaktadr. Tpk klliyatlarn kapsamnda yer alan cziyat gibi. ncir, hem gda hem de meyve olarak bedeni besleyicidir. Zeytineyemin ederim. Nefsin idrak ettiklerinden ibaret olan czi anlamlara yemin ederim. Bu czi anlamlarn zeytine benzetilmesinin nedeni de maddi olmalar, nefsi klli anlamlar idrak etmeye hazrlayc etki gstermeleridir. Tpk ekirdei bulunan, beslenme organlarn temizleyici olup itah ac zellie sahip zeytin gibi. Tur-u Sinaya.. ilahi kelamn iitildii daa da yemin ederim. Ve u emin beldeye yemin ederim iindeki klli anlamlar koruyan veya ihtilaftan tecerrt ettii iin fesada uramaktan ve fena bulmaktan emin klnm kalbe yemin ederim. nk emin kelimesi ya emanet ten veya emn den tretilmitir. nsann kemalinin ve varlnn gereklemesinin arac olan klli ve czi anlamlara, yani kalbe ve nefse yemin ederim. Dier bir ifadeyle iki idrak ediciye ve idrak ettikleri eylere yemin ederim. Bu yeminde, insann tazim edilmesi, erefinin ve saygnlnn izhar edilmesi amalanmtr. 4- Hakikaten biz insan en gzel biimde yarattk.

1466 TEFSR- KEBR / TEVLT

Yeminin konusu ise insann en gzel biimde yaratlm olmasdr. Yani, insan, iinde zulmet ve nurun birletirilmesiyle, ztlarn birletirilip uyuturulmasyla dengeli bir ekilde yaratlmtr. Bylece iki lem arasnda bir vasta, ikisini kapsayan bir zellikte var edilmitir. Yaratl dzgn, ahlak ve sureti gzel klnmtr. Bunun anlam, insann en dengeli mizaca, en kmil varlk trne ve en stn yaratla sahip klnddr. 5- Sonra onu aalarn aasna indirdik. 6- Fakat iman edenler ve iyi iler ileyenler hari.. onlar iin, eksilmez bir ecir vardr. 7- Bundan sonra diyn ile seni ne yalanlayabilir. 8- Allah, hkm verenlerin en stn deil midir? Sonra onuindirdik. zulmet araclyla nurdan perdelendii, ahlaki rezilliklerin yannda durduu, faziletlerden yz evirdii iin aalarn aasna indirdik. Ahlak ve mertebe olarak aa olan dereke ehlinden daha aa, suret ve terkip olarak irkin olanlardan daha irkin, ahlak olarak daha iren ve ekil ve grnm olarak tiksindirici kldk. Bunlar, tabiat zindanndaki ate ehlidirler. Fakat iman edenler hari. Bunlarda kalbin nuru nefsin karanlna, klli anlam czi anlama galip geldii iin, faziletler ve hayrlar kazanrlar. Yani, bunlar, ilmi ve ameli kemali elde etmilerdir. nk kutsi lemin yksek derecelerindedirler. Onlar iinbir ecir vardr. kalp ve nefis cennetleri sevabndan bir ecir vardr ki eksilmez nk kutsi lemden srekli destek grr ve olubozulutan beridir bu ecir ve varl ebedidir. Bundan sonra ceza gn (diyn) ile seni ne yalanlayabilir? Ey insan! imdi seni, ceza gn sebebiyle yalanc klan nedir? Varln en aa ve en stn btn mertebelerini kapsayan, iki cihann en erefli ve en baya kemalatn ieren bu acaip yaratln yannda durduktan sonra ceza gnn her eyin karlnn olumasn yalanlamak suretiyle yalanc olmann sebebi nedir? Allah, hkm verenlerin en stn deil midir? Allah, hangi mertebeyi dilerse insan orada durdurur; isterse en yce mertebede durdurur, sevap verir, isterse en aa mertebede durdurur, cezalandrr. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

ALAK SURES 1467

ALAK SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Yaratan Rabbinin adyla oku! 2- O, insan bir (alakdan) alanm yumurtadan yaratt. Rabbinin adyla oku! Mekke-i Mkerremede bulunan Nur dann zirvesindeki Hira maarasnda Ramazan aynda Kadir gecesinde Rasulullahn (s.a.v) cemden tafsile dnd ilk mertebede bu sure nazil olmutur. Bu yzden, Kurann ilk nazil olan suresi budur, denilmitir. Ayette yer alan bismi ifadesinin bandaki ba harfi cerri, istiane (yardm isteme) anlamndadr. Tpk ketebtu bil kalemi (kalem ile yazdm) ifadesinde olduu gibi. nk Rasulullah (s.a.v), varlndan fena bulmasndan sonra, Hakkani varlkla varedilmi olarak Haktan halka dndnde, Hakkn sfatlaryla mevsuftu ve onun isimlerinden biriydi. nk isim, sfatlarla birlikte zat ifade eder. Yani, Allahn en byk ismi (smi azam) olan zati varlk araclyla oku. Buna gre Nebi (a.s), cem itibariyle amir (emreden) ve tafsil itibariyle memur (emredilen) konumundadr. Bu yzden ayette Rab , Yaratan olarak vasfedilmitir. Yani, Rab, halkn suretiyle perdelenmitir. Dier bir ifadeyle senin suretinde zuhur etmitir. O halde, halk suretinde benimle kaim ol, Haklktan halkla dn, Hak ile halk ol. Vahiy, tenzil ve nbvvetin mmkn olabilmesi iin Nebiyi (a.s) cami insaniyet suretinde halkla dndrnce, halk (yaratmay) genel olarak ifade ettikten sonra, imdi de insana has olarak zikrediyor ve yle buyuruyor: O, insan bir (alakdan) alanm, aslm yumurtadan yaratt.

1468 TEFSR- KEBR / TEVLT

3- Oku!...Rabbin, en byk kerem sahibidir. 4- O, kalemle reten. 5- nsana bilmediklerini belletti. 6- Gerek u ki, insan kendini kendine yeterli grerek azar, 7- Kendini mstani grd iin. Oku!...Rabbin, en byk kerem sahibidir. O, kerem bakmndan en son snra varmtr. Ondan te bir kerem olamaz. Cmertliinden ve sfatndan dolay zatn ve sfatlarn sana bahetmitir. O halde O, seni cem aynnda fani olarak brakmayacak, varlna bedel olarak nefsine bata bulunacak kadar kerem sahibidir. Eer seni fena hali zere kalc klarsa, kerem yle dursun, hibir sfat zuhur etmez. En byk kerem sahibi oluunun gstergelerinden biri, seni, en erefli sfatlarndan biri olan ilim sfat iin tercih etmesi, kemalatndan hibir eyi senden saklamamasdr. Bu yzden ayette en byk kerem sahibi (Ekrem) sfat, kalemle reten eklinde vasfedilmitir. lk ve en byk ruhtan ibaret kalemle retmitir. Yani onun sebebiyle, onun araclyla retmitir. Sonra Nebi (a.s), beka halinin banda olduu ve henz temkine ulamad iin, yce Allah onu temkine kavuturmay, benlikle zuhur etmek ve Allahn sfatn intihal etmek suretiyle telvine dmekten korumay diledi ve yle buyurdu: nsana bilmediklerini belletti. Yani, insann ilmi yoktu, dolaysyla insann bilmesi, Allahn ilmiyledir. Allah, ona bilme sfatn bahetti ki, zatn kemal sfatyla mevsuf grp de benliin zuhuru nedeniyle azmasn. Bu yzden Gerek u ki, insan kendini kendine yeterli grerek azar. szyle azgnlk makamndan sakndrmtr. Yani, insan nefsini kemalinden dolay mstani grmesi sebebiyle azar. 8- Kukusuz, dn Rabbinedir. 9- Grdn m? Men ediyor, 10- Bir kulu namaz da iken.. 11- Grdn m! Ya o doru yolda ise, 12- Yahut takvay emrediyorsa! 13- Grdn m Ya yalanlyorsa, yz eviriyorsa

ALAK SURES 1469

14- Allahn grdn bilmez mi? Kukusuz, dn Rabbinedir. Zati fenaya ulamak suretiyle dn Onadr. nk senin zatn da yoktur, sfatn da. Bunun zerine Nebi (a.s), halinin edebiyle edeplenerek derhal saknm ve yle demitir: Ben okuyan deilim Yani, okuyan ben deil, sensin. Grdn m? hali, mal ve kavmi araclyla Haktan perdelenen, cahil ve kendini mstani gren kiiyi grdn m? Bir kulumen ediyor. Kulu, huzur namazn klmaktan, istikamet makamnda kulluk sunmaktan azgnlyla men ediyor. O doru yolda ise yahut takvay emrediyorsa! iddia ettii gibi bir varsaym ve takdir olarak irkinde ve irke davetinde hidayet zereyse veya takvay emrediyorsa(!) veya yalanlyorsa kfrnden dolay Hakk yalanlyorsa ve inadndan ve azgnlndan dolay dosdoru dinden yz eviriyorsa Ayn zamanda Allahn grdn bilmez mi? her iki durumda da kendisini grdn ve buna gre kendisine karlk vereceini, cezalandracan bilmez mi? 15- Hayr, hayr! yakalayp ekeriz. Eer vazgemezse, elbette alnn iddetle

16- O yalanc, o hata yapan cahili, 17- Haydi arsn kavmini, 18- Biz de aracaz zebanileri. Hayr, hayr! Bu ifade, namaza mani olmaya ynelik bir rettir ve artl yeminin birinci ksmn olumsuzlayarak ikinci ksmn tehditte bulunarak olumlamadr: Eer vazgemezse buna bir son vermezse, Nebiye (s.a.v) yalan ve hata nispet etmekten en kmil ve vurgulu anlamda vazgemezse Bundan sonra, bu mstani cahil kiinin kavmiyle perdeleniine, onlarn gcne dayanp Hakkn kahrndan ve gazabndan gafil oluuna, tabiat leminde semavi ve arz meneli faal melekutu musallat klna dikkt ekiyor, bunlara kar hi kimsenin direnemeyeceini vurguluyor. 19- Hayr! Ona uyma! Secde et ve yakla!

1470 TEFSR- KEBR / TEVLT

Hayr! Ona uyma! onunla sakn uyuma. Tevhide bal kalmak suretiyle ona kar duru sergileyiini srdr. Secde et huzur namaz kapsamnda fena secdesine kapan. Yakla! nce fiillerde, sonra sfatlarda ve sonra zatta fena bularak Ona yakla. stikamet ve davet makamnda tam fenann kemali zere devam et ki, kendinden fena bulup Onunla beka bulmu halinde olasn. Fiil, sfat veya zatndan birinden bir kalntnn varlndan dolay telvin hali sende zuhur etmesin. Bu yzden Resulullah (s.a.v) bu ayeti okuduktan sonra tilavet secdesi gerekletirdii zaman u duay okumutur: Cezandan affna snyorum. Sana ait bir fiilden sana ait bir fiile snyorum. Gazabndan rzana snyorum. Sana ait bir sfattan sana ait bir sfata snyorum. Senden sana snyorum. Zatndan zatna snyorum te secde ederek yaklamasnn anlam budur. Nitekim bir hadiste yle buyrulmutur: Kulun Allaha en yakn olduu vakit, secde ettii vakittir. Allah, dorusunu herkesten daha iyi bilir.

KADR SURES 1471

KADR SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Biz onu Kadir gecesinde inzal ettik. 2- Kadir gecesini sana bildiren nedir? 3- Kadir gecesi, bin aydan daha hayrldr. 4- O gecede, Rablerinin izniyle melekler ve Ruh her bir ii iin iner. 5- Esenlik doludur Fecre kadar. Biz onu Kadir gecesinde inzal ettik. Kadir gecesinden maksat, zati uhuddan sonra kalp makamnda perdelenmi haldeki Muhammedi (s.a.v) bnyedir. nk vahyin inzali, yani nzul etmesi zuhura kmaya hazrlanmas ancak bu haldeki bu bnyeye mmkn olabilir. Kadir gecesini bildiren nedir?.. Kadir, Hz. Muhammedin yce hatr ve erefidir. nk Onun Kadri ancak o halde zuhur eder ve kendisi de ancak o halde bunu bilebilir. Sonra yce Allah, Kadir gecesini Kadir gecesi, bin aydan daha hayrldr. ifadesiyle yceltiyor. Bir ayette Onlara Allahn gnlerini hatrlat. deniliyor. Bundan da her varln, oluun bir gn olarak nitelendirildii anlalyor. Eer yukardaki ayeti bu ayetteki istiareyi esas alarak deerlendirirsek, her trde ay olarak belirginleir. nk ay, trn ahslar iermesi gibi gnleri ve geceleri ierir. Her varlk cinsi de yl konumundadr, cinsin trleri kapsamas gibi yln da aylar kapsamas nedeniyle. Bin says, tam bir saydr ve oklu say olarak ondan yukar say yoktur. Sadece onun tekrarlanmasyla saysal okluk ifade edilir. Dolaysyla, bin says klden kinaye olarak kullanlmtr. Yani, bu ahs Hazreti Muhammed (s.a.v.) tek bana btn trlerden daha hayrldr.

1472 TEFSR- KEBR / TEVLT

Sonra stnlnn mahiyeti ve daha hayrl oluunun sebebi aklanyor ve yle deniyor: O gecede, Rablerinin izniyle melekler ve Ruh (tenezzl eder) indike iner yani, ruhani ve nefsani kuvvetler, daha dorusu semavi ve arz meneli melekutlar ve ruh her ii iin iner dururlar. Yani, her i dolaysyla inerler. Bundan maksat da, btn eyay, varlklarn, zatlarn, sfatlarn, zelliklerini, hkmlerini ve hallerini bilmeleri, bunlar idare edip emirleri altna almalardr. Esenlik doludur btn eksikliklerden ve ayplardan beri olu ve selamettir. Fecre kadar batt yerden doan gnein fecrinin dou vaktine ve lmn yaklat zamana kadar esenliktir. Amma bu vakitten sonra artk selamet, esenlik olmaz. Yani selametlidir, kendi nefsinde esenliktedir. nk Allahtan, meleklerden ve btn insanlardan Ona oka selam iletilir. Selamdr.

BEYYNE SURES 1473

BEYYNE SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Apak delil (beyyine) kendilerine gelinceye kadar ehl-i kitabtan inkrclar ve mrikler bulunduklar durumdan ayrlacak deillerdi. nkrclardeillerdi. yani, ya ehli kitap gibi dinden ve Hakka ulama yolundan perdelenen veya mrikler gibi Haktan perdelenen inkrclar bulunduklar durumdan ayrlacak deillerdi, iinde bulunduklar sapklktan. Apak delil kendilerine gelinceye kadar. amaca ulatrc ak hccet beyyine gelinceye kadar sapklklarndan ayrlacak deillerdi. nk Yahudiler, Hristiyanlar ve mrikler gibi heva ve hevesleriyle, sapklklaryla perdelenmi deiik frkalar birbirleriyle ekiiyor, birbirlerine kar inatlayorlard. Her frka, sahip olduu inancn hak olduunu iddia ediyor, kar taraf buna davet ederek dinini batl sayyordu. Ama bunlarn zerinde ittifak ettikleri bir husus vard. yle ki: her iki kitapta (Tevrat ve ncilde) vaat edilen, bu kitaplarda, kendisine itaat etmemiz emredilen Neb ortaya kncaya kadar zerinde bulunduumuz dinden ayrlmayz. O Neb ortaya knca, Ona tabi oluruz, hak zerinde ve tek bir inan zerinde birleiriz. Tpk u anda ehli deiik mezheplere mensup mutaassp kimselerin ahir zamanda ortaya kacak Mehdiyi beklemeleri ve O ortaya knca, tek bir sz zerinde ittifak edeceklerini vaat etmeleri gibi. Bana gre, hak sz etrafnda birlemek iin ahir zamanda Mehdinin ortaya kmasn bekleyen gruplarn durumu, yukarda iaret edilen inkrclarn durumundan farkszdr. Yce Allah sz konusu sapk gruplarn szlerini aktardktan sonra, onlarn bu denli gl bir ekilde ayrlmalarnn, bu kadar iddetli bir ihtilafa ve inatlamaya

1474 TEFSR- KEBR / TEVLT

kaplmalarnn, ancak Nebinin ortaya kmasyla birlikte apak delilin zahir olmasndan dolay olduunu aklamaktadr. nk her frka, belki her ahs, zerinde bulunduu dinle perdelendii iin Nebnin, kendisinin hevasna uyacan, kendisinin grn onaylayacan vehmediyordu. Ama Neb, beklentisinden farkl bir tutumla zuhur edince de, kfrleri ve inatlar artt. Ona kar saldrganlk duygusu ve kini iddetlendi. 2- Allahdan gnderilen ve tertemiz sahifeleri okuyan bir Rasuldur. 3- Onlar, en doru hkmleri havidir. Bir Rasuldur Bu ifade, gramer asndan nceki ayette geen beyyine=apak delil den bedeldir. Yani, ortaya konmu apak hccet; Allahdan gnderilen irsal olunan sahifeleri okuyan tecerrt ederek semavi nefislerle btnletii iin akl levhalarndan ve semavi nefislerden sahifeleri okuyan tertemiz tabiat kirlerinden, unsurlarn bulaklndan, madde pisliinden ve kullarn tahrifatndan beri, Onlar o sayfalar, en doru hkmleri havi sabit, ebedi, dosdoru, hakk ve adaleti dile getiren, deimesi ve farkllamas asla mmkn olmayan ve dosdoru dinin temelini oluturan yazlar ieren o kitabn dr ki btn bu zellikleri sebebiyle kayyimdir ki ite onun sayfalarn kendilerine okuyan bir Rasuldur. 4- Kitab verilenler ancak O hccet geldikten sonra tefrikaya dtler. 5- Halbuki onlara dini yalnz Ona has klarak hanifler olarak namaz ikame etmeleri ve zekat vermeleri emrolunmutu. te en doru din budur. 6- phesiz ehl-i kitaptan kafir olanlar ile mrik olanlar ebedi kalmak zere cehennem ateindedirler. te bunlar, halkn en erlileridirler. Halbuki onlaraemrolunmutu. Her iki kitabn ehli olup da hevalaryla kendilerine emrolunan eylerden perdelenen kimselere, ancak ibadeti srf Allaha sunmalar emredilmiti. dini yalnz Ona has klarak. dini, batl aibelerinden ve bakasna iltifat etme kirinden arndrmalar emredilmiti. hanifler olarak Hakka ulatrmayan btn yollardan, Ondan baka her eyden uzaklaarak, namaz ikame

BEYYNE SURES 1475

etmeleri ve zekat vermeleri bedensel ve mali ibadetlerle Ona ulamaya almalaryla emrolunmulard. Yani, kendilerine yneltilen bu emrin tek sebebi, temel prensipten ayrlmamalaryd: hlas zere tevhid, bakasndan kati nazar etmek, Ondan bakasndan yz evirmek ve arndrc ameller trnden bedensel ibadetleri yerine getirmek yani salat ikame etmek.., kendi alannda direk hkmnde olan namaz gibi. Nitekim Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Namaz dinin direidir. Bir de terk ve tecerrt gibi zhdn hakikti hkmnde olan amelleri gerekletirmek. Bunun esas da zekt vermektir. Bu ise bizzat, sz edilen Rasuln okuduu dosdoru dinin yazl hkmleridir. te en doru din budur. u halde gerek Hanif din, Ademden gnmze kadar tek bir dindir. Bu dinin temel zellii, tevhidden ayrlmamak ve dier iki temeli de ieren evrensel adalet yolunu izlemek. phesiz ehl-i kitaptan kafir olanlar.. Eer insanlar hevalaryla perdelenmeselerdi, Kitaplarn tahrif etmeselerdi, yrtc nefislerinin zuhur etmesiyle taassuba kaplmasalard, ehvetlerine uymasalard, vehimleri ve tasavvurlaryla, vaziyetlerinin zahiriyle, adetleriyle, temennileriyle ve arzularyla Kitaplarnda yazlan hakiktlerden perdelenmeselerdi, onlarn dini de bu dinin ayns olacakt. Velhasl mrikler.. perdelenmiler, hangi frkaya mensup olurlarsa olsunlar, halkn en erlileridirler ve ebedi kalmak zere tabiat kuyusunun dibinde eserler cehenneminin ateine atlacaklardr. 7- phesiz iman edip salih amel ileyenler ise, ite bunlar da halkn en hayrlsdrlar. lmi tevhitler vaat ete iman eden, faziletleri edinme hususunda adalet kanununa gre muamele eden muvahhidler ise halkn en hayrls drlar. 8- Rablerinin yannda onlarn mkafat altndan nehirler akan Adn cennetleridir orada ebedi kalacaklardr. Allah, onlardan raz olmutur ve onlar da Ondan raz olmutur. te bu sylenenler hep Rabbinden hayet duyanlar iindir. Derecelerine, mertebelerine gre, onlar, fiil ve sfat cennetlerinde sonsuzluk bahelerinde olacaklardr. Bunlarn en yksek dereceleri ise, sfat kemali makamdr ki, bu da rza makamdr. Zira Allah, onlardan raz olmutur ve onlar da Ondan raz olmutur.

1476 TEFSR- KEBR / TEVLT

Bu sylenenler hep Rabbinden hayet duyanlar iindir. Bu makam, Rabbinin azamet sfatyla tecelli ettii esnada Rabbani hayet illetiyle hareket edenlere mahsustur. nk Rab, azamet sfatyla kalbin zerine tecelli edince, kulu hayet brr. Bu, rza makamyla badamayan korku deildir. Bilakis, tecellinin hkmdr, nefis zerindeki etkisidir. Yine, perdelenmiler iin ortak miktarda bir ate azab da sabit olmutur. Ama bu, en bedbahtlar iin olan en byk ateten daha aadr. Tpk bunun gibi, muvahhitler iin de ortak miktarda bir cennet takdir edilmitir ve bu cennet, en muttaki arifler iin hazrlanan en yce cennetten daha aadr. Bu cennetin en yce derecesi ise rzadr. Vesselam.

ZLZL SURES 1477

ZLZL SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Arz iddetli bir sarsnt ile salland vakit Sallandvakit beden arz, insani ruhun karlmas lm esnasnda hayvani ruhla kuvvetler sarsntsyla salland zaman. nk bedenin harap olacan, bnyesinin yklacan ilan eden bu durumda beden kanlmaz olarak sarslr. 2- Ve toprak arlklarn dar kardn da, 3- Ve insan ne oluyor buna (bana)! dedii vakit. 4- O gn arz btn haberlerini anlatr. 5- Rabbinin ona vahyetmesiyle. Toprak arlklarn beden arz, ..dar kardvakit. Metan dar att zaman. nk beden, kuvvetlerden, ruhlardan, amellerin heyetlerinden ve kalpte kklemi inanlardan oluan bu metalarla deerlenir. Ayette geen eskal kelimesi sakl in ouludur ve ev eyas anlamna gelir. Ve insan ne oluyor buna! dedii vakit. Ne oluyor buna! Niin sarslyor, sallanyor! Bunun derdi nedir? Hastal nedir? Mizac m bozuldu? Yoksa karmlar m galip geldi? Diye sormaya balar Ki ite O gnbtn haberlerini anlatr. Hal diliyle beden arz her eyi anlatr. Rabbinin ona vahyetmesiyle.. ona iaret etmesiyle, sallanmasn, yklmasn ve ruhun kmas ve lmn gereklemesi esnasnda arlklarn dar atmasn emretmesiyle birlikte hal diliyle kendisiyle ilgili her eyi aklar. 6- O gn insanlar amellerini grmeleri iin darmadank gruplar halinde geri dnp gelirler. 7- Kim zerre miktar hayr yapmsa onu grr.

1478 TEFSR- KEBR / TEVLT

8- Kim zerre miktar er ilemise onu grr. O gn insanlargeri dnp gelirler. Kabirlerinden, beden mahrelerinden szleme yerlerine, hesap ve ceza yurtlarna darmadank olarak, mutlular ve bedbahtlar eklinde ayrlm gruplar halinde olarak amellerini grmeleri iin gelirler. Amellerinin nefislerinin sahifelerine ilenmi suret ve heyetleriyle karlklarn almak zere gelirler. Mutlulardan Kim zerre miktar hayr yapmsa onu grr. Bedbahtlardan kim zerre miktar er ilemise onu grr. Kimyapmsa ifadesindeki men=kim edat genellik ifade etmesine karn, her iki yerde de etaten=darmadank ifadesi tarafndan hususiletirilmitir. nk, bedbahtlarn iledikleri hayrlar, kfr ve perdelenmilik nedeniyle boa gider. Mutlularn ktlkleri ise, iman, tevbe, hayrlarn baskn gelmesi ve ftratn bozulmamas nedeniyle affedilir.

DYT SURES 1479

DYT SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- And olsun, nefesleriyle harl harl koanlara, 2- akarak kvlcm saanlara, 3- Sabah baskn yapan aknclara, 4- Onunla orada tozu dumana katanlara. 5- Derken orada bir topluluun ta ortasna girenlere, And olsun... harl harl koanlara Allah yolunda cehd edip yol alan, seyrinin ve riyazetinin iddetinden, abasnn ciddiyetinden koan atlara benzeyen, evkinin byklyle nefesleriyle soluk solua kalan nefislere, akarak kvlcm saanlara sonular akman akp faal akl nurunu nazar ve malumat-fikir terkibinin ateiyle tututuranlara. Sabah baskn yapan aknclara zahirinde ve dnda yer alan maddi varlklar ve batnnda ve iinde yer alan nefis suretlerinin heyetleri, fiil eserleri, ehvet ve lezzet meyilleri, vehim ve hayal vesveseleri gibi kendilerine taalluk eden eyleri lahi tecelli sabahnn nuruyla, terk ve tecerrt etme sonucu gerekleen vuslat douunun ve balangcnn eseriyle yama eden aknclara . Orada tozu dumana katanlara bu tecellinin nuruyla, byk kyamet gnnn sabahnda, Hakka yneliin iddetiyle, Ona yneliin akyla bitkin drmek ve inceltmek, riyazetle takatsiz brakmak, hazlarndan yoksun brakmak suretiyle beden toprann tozunu koparanlara, kuvvetleri beden dostluundan, ruhu bedenin yanndan uzaklatranlara, bedeni nurlarn telakkisiyle dolduranlara. Nitekim Araplar: Esare anhul gubar=onun tozunu kaldrd derler. Yani, helak etti, yok etti. Darmadan ederek toz haline getirdi.

1480 TEFSR- KEBR / TEVLT

Derken orada bir topluluun ta ortasna girenlere Yani bu sabahta ve bu sabahn aydnlnda zat ayn cemine dalanlara. Yani, beden toprann younluunu inceltirler. yle ki toz gibi ipince olur. Bylece zat cemi tozunu kaldrrlar. nk vuslat, ancak bedenle olabilir. Tpk Rasulullahn (s.a.v) Mirac gibi. O da bedenle olmutur. Ksacas, amel eden alimlere, tecelli nuruyla terk edip tecerrt edenlere, riyazetle bedenleri incelttike inceltenlere, bylece vuslata erenlere And olsun yemin ederim. 6- nsan, Rabbine kar pek nankrdr. 7- phesiz buna kendisi de ahittir. 8- Ve o, mal sevgisine de ar derece iddetlidir. nsan, Rabbine kar pek nankrdr. Nimetlere kreden, nimetlere kavumakla Hakka vasl eden kimselerin hrmetine yemin ederim ki, insan, Rabbine kar nankrdr. nk nimetlerle Ondan perdelenir, nimetlerin yannda durur, tesine gemez, nimetleri, Rabbine ulamann vesilesi olacak ekilde gerei gibi kullanmaz. phesiz buna kendisi de ahittir. nk perdelendiini bilir ve akl, ftratnn nuru sayesinde, Allahn nimetlerinin hakkn eda etmediine, nankrlk etmek suretiyle Allaha kar kusur ilediine tanklk eder. Ve o, mal sevgisine de ar derecede iddetlidir. Yani, mal sevgisi hususunda gldr. Ya da mal ar derecede sevdii iin, cimridir. Bu yzden mal ile perdelenir, ban mal elde etmenin, mal korumann, biriktirmenin ve bakalarna vermemenin yoluna koyar. Mal ile megul olarak Hakk unutur, Haktan yz evirir. Ya da insan, Hakka ulamann arac olan mala ynelik sevgisinden dolay tutucudur, gergindir; gler yzl ve ak deildir. 9- Dnmez mi kabirlerin diriltilip dar atldnda, 10- Kalplerde gizlenenler aa karldnda, 11- phesiz Rableri o gn onlardan tamamyla haberdardr. Dnmez mi? Yani, bu perdelenmeden ve akla muhalefet etmekten sonra, ftratnn nuruyla ve aklnn kuvvetiyle bilmez mi ki diriltilip dar atld zaman yani nefis ve ruhlarn kabirlerdeki bedenleri diriltildii ve kalplerde gizlenenler gslerinde gizli olanlar dar atld zaman. Yani, kalplerinde bulunan amellerin heyetleri ve sfatlar, kalplerinde yazl bulanan srlar ve niyetleri dar karld zaman phesiz, Rableri o gn onlardan tamamyla haberdardr. nk; Habirdir, srlarn, vicdanlarnn gizliliklerini, amellerini ve zahirlerini bilir ve buna gre onlarn karlklarn verir.

KRA SURES 1481

KRA SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- el-Karia. Kap alan! nsanlar arpp onlar helak eden felaket! el- Karia, Bundan maksat ya byk kyamettir ya da kk kyamettir. Eer byk kyamet kastediliyorsa, anlam; teklik zatnn tecellisiyle arplan kimseyi yok eden ve beeriyeti btnyle fenaya gtren haldir. arpldklar bu felaketin knhn bilmenin ve miktarn lmenin imkn yoktur. 2- Nedir Karia? 3- Kariann ne olduunu sana ne bildirdi? 4- nsanlarn yaylan pervaneler gibi olduu gndr. 5- Dalarn da atlm renkli yne dnt gndr. nsanlarnpervaneler gibi olduugndr. insanlar, bu mahede esnasnda zillet iinde olurlar, herkes bir tarafa bakar, parampara olurlar. Tpk etrafa yaylan pervaneler gibi. Hatta daha alak ve daha zelil olurlar. nk muvahhidin gznde bir deerleri,etkileri ve arlklar yoktur. Nitekim Kiinin gznde insanlar, develer ve pervaneler gibi deersiz olmadka iman kemale ermez. denilmitir. Yaylmlardr; Atein etrafn sarm atete yanm ve kl olup savrulmu pervaneler gibi olurlar. nk muvahhit insan, onlara fena bulmu varlklar gzyle bakar. Dalarn dadnt gndr. varln paralar ve mertebeleri, farkl snf ve trleriyle atlm renkli yne dnt gndr. nk tecellinin etkisiyle etrafa salan tozlara dnrler, dalp giderler. 6- O gn kimin tartlan ameli ar gelirse, 7- O, raz bir yaay iindedir. Eer arplan insanlardan maksat, byk kyamet ehli ise, bu durumda kastedilen anlam udur: nsanlar, tecelli nuruyla yanm, etrafa salm, darmadan olmu pervaneler gibi olurlar, baka deil. Dalarn deiik mertebe ve renkleriyle zatlar ve sfatlar atlm renkli yne dnt gndr. Atlm renkli yn gibi etrafa salr,

1482 TEFSR- KEBR / TEVLT

dalrlar. Ancak kimin ameli ar gelirse ve ameli yeni gelirse ifadeleri, byle bir anlam iin elverili deildir. nk o gnde byle bir ayrnt sz konusu olmaz. Biliniz ki, Hakkn mizan, halkn mizanndan farkldr. Hakkn mizannda, tartlan eylerin ykselip yukar kmas arlk, aa inip dmesi ise hafifliktir. nk Allahn mizan adalettir. Tartldnda ar gelen eyler, yani Allah katnda muteber olan, arl bulunan, deer ve nem atfedilen eyler, kalc olan salih amellerdir. Ebedi kalclktan daha ar basan bir ey de olmaz. Allah katnda arl, deeri ve itibar olmayan hafif eyler ise, maddi lezzetlerden ve ehvetlerden kaynaklanan bozguncu fani eylerdir. Srf yokluktan daha hafif bir ey de olmaz. O gn kimin tartlan ameli ar gelirse amelleri, hakiki ilimlerden, nefsani faziletlerden, kalbi ve ruhani kemalatlardan oluursa, obir yaay iindedir ki raz halidir ki, honutluk verir. Yani fiil cennetlerinin stnde sfat cennetlerinde hakiki bir hayat yaar. 8- Amma kimin de mizanlar yeni gelirse, 9- Onun anas, Haviyedir. 10- Onun ne olduunu sana ne bildirdi? 11- Kzm bir atetir. Ameli yeni olana gelince amelleri ktlklerden ve nefsani rezilliklerden oluan kimseye gelince, ite onun anas haviyedir. Yani, barna, cismani tabiat cehenneminin kuyusunun dibidir. Buraya atlanlar bu kuyunun dibine derler. Onun ne olduunu sana ne bildirdi? onun hakiktini ve halinin knhn bilir misin? Bir ate tir. Eserler ateidir. kzm dr. Yakcln zirvesindedir. Kiinin anasnn haviye olmasnn anlam, onun helak olacadr. Kiinin helak olduu bu felaket nedir bilir misin? Helak eden, yakc, kzgn bir atetir. Eer arplan insanlardan maksat, kk kyamet ehli olursa, insanlarn iddetinden arpldklar haldir. Bu ise, lmdr. O gn insanlar, bedenlerden ayrlmalar, kabirlerden diriltilip karlmalar, nur leminin na ynelmeleri, bu esnada zillet ve korku iinde olmalar, ayrca maksatlarnn farkl olmas, inanlarnn ve hevalarnn farkll orannda hayretler iinde olmalar itibariyle etrafa salan pervaneler gibi olurlar. Organ dalar da renklerinin ve snflarnn farkll, czlerinin bakal, dalp tuz buz olmalar itibariyle atlm renkli yne dnrler. Dier ayetler ise, yukarda sunduumuz anlamdadrlar. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

TEKSR SURES 1483

TEKSR SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- okluk kuruntusu (tekasr) sizi o derece oyalad. 2- Hatta kabristanlara kadar ziyaret ettiniz. okluk kuruntusu sizi o derece oyalad ki dnya hayatnn nimetlerinden olan mal, neseb gibi maddi, hayali ve fani lezzetler (tekasr) sizi o kadar oyalad ki, bunlarla perdelendiniz, kemalinizin bunlarda olduunu sandnz. Ahiret nimetlerinden olup kalc manevi kemalattan, akli lezzetlerden, akl ve makulattan, istidat nuru ve ftrat saflndan oluan gzelliklerinizi yok ettiniz. Her grubun mal, evlat, baba ve atalar (neseb) gibi fani eylerle vnmesi sizi yle bir noktaya gtrd ki, bunlarn mevcut olanlaryla yetinmediniz de, rm kemiklerden oluan ve yok olmu bulunan gemilerle vnme crmn bile ilediniz. nk perdeniz o kadar iddetli, hayal lezzeti o kadar galip gelmi ve vehim eytannn zerinizdeki hakimiyeti o kadar gl idi ki, bu durum, siz lnceye kadar devam etti. mrnz bu uurda tkettiniz. Ama btn mrnz boyunca sizin kurtuluunuzun sebebi olan eyin farkna varmadnz. 3- Hayr! Yaknda bileceksiniz! 4- Elbette yaknda bileceksiniz! 5- Hayr! Keke ilmel yakn bilseydiniz. 6- And olsun mutlaka cehennem ateini grrsnz. 7- Sonra yemin olsun onu mutlaka aynel yakyn grrsnz. 8- Nihayet ekileceksiniz.. o gn nimetlerden elbette ve elbette hesaba

1484 TEFSR- KEBR / TEVLT

Hayr!... byle eylerle oyalanmaya ynelik bir itirazdr bu. Ve bu ekilde oyalanmann sonunun vahametine dikkt ekmektedir. Yaknda bileceksiniz! Bedenler harap olduu, varlklar zerindeki perde kalkt zaman bileceksiniz. Ama o zaman, bilmenin size bir faydas olmayacaktr. nk lmle birlikte sizi kemale erdirmeye yarayan sebepler ve aralar yok olacaklardr. Evet, o srada bu tr maddi eylerle, arabuk geen vehim meneli olgularla, sonular kalc olduu iin vebali byk olan bu davranlarla megul olmann akbetinin vahametini, bunlarn heyetleriyle azap grmekte oluunuzu ve eserlerinin ateinin sizi istila ediini greceksiniz. Ama bir ie yaramayacak. Elbette yaknda bileceksiniz. Bu ifade, tehdidin bir tekrardr. Eer, bu maddi, hayali ve fani lezzetlerden stn olan, yakini ilimlerden ve nurani idraklerden oluan hakiki lezzetleri tatsaydnz, deerli mr bunlarn urunda tketmenizden, kalc nimetlerden gafil oluunuzdan dolay tarifi imknsz bir pimanlk ve hasret duyacaktnz. Mutlaka grrsnz. Yani, Allaha and olsun ki, bu maddi lezzetlerle perdelendiiniz iin tabiat cehennemi ateini grrsnz. Sonra onu gzle grerek mutlaka aynel yakyn tadarsnz. Bilmenin tesinde, zevk ve vicdan olarak tadarsnz. Nihayet o gn nimetlerden elbette ve elbette hesaba ekileceksiniz. Nimet hangisidir? Dnyevi olanlar m, akbeti bundan ibaret olan, dnyann fani lezzetleri, mal ve kalntlar m? Yoksa sizin inkr ettiiniz ama ebediyen olduu gibi kalan uhrevi olanlar m? Hangisi gerek nimettir? diye size sorulacaktr. Mutlaka cehennem ateini grrdnz ifadesinin, lev edatnn cevabnn yerini alm olmas da mmkndr. nk Arapa grameri asndan yemin ve art bir arada olduu zaman, ikisinin cevab anlam olarak bir olur. Burada artn cevabnn da yerini almak zere lafz olarak, yemine has klnmtr. Eer onlara uyarsanz phesiz siz de Allaha ortak koanlar olursunuz. (Enam, 121) ayetinde de buna benzer bir kullanm vardr. Yani, Allaha ant olsun, eer ilmel yakin bilseydiniz, ilmel yakin mertebesine ulasaydnz, ehvetlere dalmak, vehim meneli ve hayali lezzetlerin peinde mr tketmek, maddi ve

TEKSR SURES 1485

bedensel kemalat iin uramak gibi banz daldrdnz, zerine tnz rezillikler gibi eylerle perdelenen kimselere zg olan tabiat cehennemi ateini grrdnz ve bunlardan kesin olarak vazgeerdiniz. Sonra, ilmel yakin mertebesine vakf olduunuz anda, onun zevkini alr, zatn tanr, kalcln, gzelliini, erefini ve gz alcln renir, bunun yannda u anda iinde bulunduunuz halin sorumluluunun kalc, kendisinin ise fani, irkin, deersiz ve vebalinin ar olduunu bilirdiniz. Bylece, ayan ve mahede mertebesine ykselir, hakiktleri kutsi nurlar ve lahi sfatlaryla gzlemlerdiniz. Ayan nuruyla cehennemin hakiktini, bu maddi lezzetlerin vebalini, heyetlerinin elemini, atein ve yoksunluun azabn mahede ederdiniz. Nihayet o gn nimetlerden elbette ve elbette hesaba ekileceksiniz. Nimet hangisidir; u anda iinde bulunduunuz uhrevi nimetler mi, yoksa dnyevi nimetler mi? Ya da kastedilen anlam udur: Ey perdelenmiler! Eer bu ssleri ve hurafeleri ilmel yakin derecesinde bilseydiniz, evkin iddetinden ve ak ateinin istilasndan dolay cehennemi grrdnz. Sonra bu evk sayesinde aynel yakin ve mahede mertebesine ykselirdiniz. O zaman ak ateinin hakiktini ak olarak grrdnz. Sonra, bu zevkin ardndan hakkal yakin derecesi olan bu nimetlerden sorulurdunuz: Nedir bunlar? Yani, sonra vuslat zevkini ve hakkal yakin mertebesinin eserini bulurdunuz. Ondan haber vermeniz de mmkn olurdu. Allah dorusunu herkesten daha iyi bilir.

1486 TEFSR- KEBR / TEVLT

ASR SURES 1487

ASR SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Yemin ederim o Asra. 2- Muhakkak ki insan, bir hsran iindedir. 3- Bundan, ancak iman edenler iyi amel ileyenler birbirlerine Hakk tavsiye edenler ve sabr tavsiye edenler mstesnadr. O Asra yemin ederim. Zamana ve zamann iindekilerin kal boyunca onunla birlikte meydana gelen eylere sebebi ve illetiyle, yani Dehre and olsun ki, insanlar, eyann ve hallerin deiimini ona nispet ederler ve onu bunlar zerinde bir messir konumuna getirirler. Nitekim yle demilerdir: Bizi ancak zaman helak eder. (Casiye, 24) Oysa gerek messir Allahtr. Nitekim Resulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Zamana Dehre svmeyiniz, nk zaman dediiniz Allahtr. Burada zamana ynelik bir tazim vardr. nk yce Allah, sfatlar ve fiilleriyle zaman (Dehr) mazharnda zuhur etmitir. Dolaysyla zamanla Allahtan perdelenen kimse hsrandadr. Bu ise, sermayesinde zarara urayan insandr. nsann sermayesi, ftratnn nurudur, ezeli istidadn ierdii asli hidayettir. Ama insan, dnyay, fani lezzetleri tercih etmi, bunlarla ve zamanla perdelenerek baki olan fani olann iinde kaybetmitir. Bundan ancak iman edenlermstesnadr. Allaha yakini, ilmi imanla inananlar, Allahtan baka messir olmadn bilenler, zaman perdesinin dna kanlar iyi ameller ileyenler faziletlerden ve hayrlardan oluan kalc ve yapc salih ameller ileyenler, yani bu tr faziletler kazananlar, bylece sermayeleri konumundaki istidat nuruna kemal nurunu katmak suretiyle kr edenler, birbirlerine Hakk tavsiye

1488 TEFSR- KEBR / TEVLT

edenler tevhid ve adalet gibi sabit, hibir zaman deimeyen baki hakiktleri, dier bir ifadeyle zati, vasfi ve fiili tevhidi tavsiye edenler nk sadece bu deimeyen haktr Ve sabr tavsiye edenler Hak ile beraber ve Hak zere temkin ve istikametle Ondan bakasna kar sabr tavsiye edenler mstesnadr. nk Hakka ulamak kolaydr. insan, bir hsran iindedir.. Ama Hak zere kalmak, istikamet ve kulluk ederek Hakta sebat edip sabretmek kibrit-i ahmerden ve beyaz kargadan daha deerlidir. Szn z: nsanolu hsrandadr. Ancak ilim ve amelde kmil olup bunlarla kemale erenler mstesnadr. Asr kelimesini skma anlamna gelen asere/yasiru fiilinin masdar olarak ele almak da mmkndr. Buna gre yle bir anlam kastedilmi olur: Yce Allahn, arnp tertemiz oluncaya kadar insan, bela, cehd ve riyazetle skmasna yemin ederim ki, hi kukusuz, kabuun yannda kalan, beeriyet perdesinin gerisinde bekleyen insan, hsrandadr. lim ve amelle arnan, kabuun gitmesinden sonra geride kalan safln ayrlmaz zellii olan yakini inantan ibaret sabit ve deimez Hakk tavsiye eden, sklmaya, bela ve riyazetle sktrlmaya sabretmeyi tavsiye eden kimseler mstesnadr. Nitekim, Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Bela nce Nebilere, sonra velilere, sonra onlar izleyen kimselere havale edilmitir. Bir baka hadiste de yle buyurmutur: Bela, Allahn krbalarndan biridir ki, kullarn onunla kendisine doru sevk eder.

HMEZE SURES 1489

HMEZE SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Vay haline! Arkadan ekitirmeyi, yze kar elenmeyi aden edinenler gruhuna . Arkadan ekitirmeyi (hmeze), yze kar elenmeyi adet edinen (lmeze) herkesin vay haline! Bu iki rezillii alkanlk haline getirmi, bu bayala dadanm kimselere yazklar olsun. nk kelimenin orijinalinin kalb alkanlk anlamn verir. El-hemz: insanlarn namuslarna dil uzatmak, rzlarn lekelemek, krmak; el-lemz ise, onlarn ayplarn sayp dkmek demektir. Bu iki rezil alkanlk, cehaletten, fkeden ve kibirden kaynaklanr. nk, insanlara eziyet etmeyi ve onlardan stn olmay istemeyi ierirler. Bu rezillikleri alkanlk haline getirmi insan, bakalarna stnlk kurmak ister; kendisinde, onlardan stn olmasn salayacak bir fazilet bulamaynca, insanlara ayplar ve rezillikler nispet etmeye alr ki, kendisinin onlardan daha iyi ve daha stn olduu ortaya ksn. Ama bu yaptnn insanlara nispet ettii rezilliin ayns olduunun ve de rezilliin olmaynn fazilet olmadnn farknda deildir. Bu kimse nefsine ve eytanna aldanmtr. Konuma gc ve fke meneli iki rezillikle nitelenmitir. 2- O ki, mal toplam ve onu sayp dkmtr. 3- Maln kendisini ebedi klacan zanneder. Sonra bu vasftan bedel olarak ehvet gcnden kaynaklanan bir rezillie iaret ediliyor: O ki, mal toplam ve onu sayp dkmtr. Bu kiinin mal toplayp saymasndan, belalara kar bir hazrlk olarak biriktirmesinden sz edilmesi de, onun cehaletine ynelik bir iarettir. nk mal, belalara kar bir nlem olarak biriktiren kimse, ayn maln kendisinin bana bela getirdiini bilmemektedir. lahi hikmet, maln belalar araclyla ondan ayrlmasn gerektirir nk. Bana belalarn

1490 TEFSR- KEBR / TEVLT

gelmesine sebebiyet veren ey, biriktirdii mal iken, bu mal onu belalara kar nasl korusun? Maln kendisini ebedi klacan zanneder. ifadesi de bu anlama ynelik bir iarettir. Yani bu kimse, kiiyi ebedi klan donanm ve kazanmn ilim, kalc manevi faziletler olduunu, arzi, maddi ve fani birikimler olmadn bilmemektedir. Ama bu kimse byle bir zanna kaplm, nk sonu gelmez maddi arzulara aldanmtr. Vehim eytannn hilesine aldand iin, ecelin anszn geleceinden haberdar deildir. Ksacas, meleki gcn rezillii olarak belirginleen cehalet, btn rezilliklerin asl ve gerektirici etkenidir. Bu yzden bu rezillie batan kimsenin, kalbi bryen ve cevherini iptal eden ebedi azab hak etmesi kanlmazdr. 4- Hayr! And olsun ki o hutameye atlacaktr. 5- Hutamenin ne olduunu sana ne bildirir? 6- Allahn yaklm ateidir o, 7- Ki kalpler (fuadlar) zerine brr. 8- Muhakkak o zerlerine kapatlmtr kilitlenmitir. 9- Uzatlm stnlara. Hayr!... bu ifade, gereklemesi imknsz olan bir eyin vuku bulacan sanmaya ynelik bir itirazdr. And olsun ki oatlacaktr. Yani, bu kimse, ftratnn mertebesinden galip tabiat mertebesine decektir. Bu ise hutamedir. Hutamenin zellii de, iine atlan, dzeyine indirilen her eyi, gcyle istila edip krmaktr. Hutame, manevi bir ate Allahn yaklm nar olarak kalbin (fuadn) cevherini ortadan kaldrr, ona tarifsiz bir ac verir, onu btnyle bryerek dna ve iine nfuz eder. Kalbin ruhla btnleen olumlu sonularn silip sprr. O zerlerine kapatlmtr. Hutame, onlarn zerine muhakkak kapatlmtr, kaplar kilitlenmitir. Bunun nedeni de kalbin, orada cismani maddelerle perdelenmesi, karanlk heyetlerin iyice kklemesi, heyulani katklarn, hayvani, vahi ve eytani suretlerin iyice yapp kalmas, dolaysyla bunlardan kurtulup kutsi leme ykselmesinin imknsz hale gelmesidir. Uzatlm stunlara balanmlardr. Ay feleinden merkeze doru uzatlm stunlar yani. Bunlar ise, unsur tabiatlardr ki, taalluk etmek, meyiller silsilesiyle ve sevgiyle sarlmak suretiyle balanmlardr. Allah, dorusunu herkesten daha iyi bilir.

FL SURES 1491

FL SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Grmedin mi? Rabbin fil sahiplerine nasl yapt? Rabbin fil sahiplerine neler etti, grmedin mi? Fil sahipleri kssas mehurdur. Fil olay, Resulullaha (s.a.v) yakn bir zamanda meydana gelmiti. Olay, Allahn gcn gsteren byk delillerden, Onun dokunulmaz kld bir eyi ineme cretini gsteren kimselere ynelik fkesinin sonularndan biridir. Kulara ve vahi hayvanlara ilham etmekle insana ilham etmek birbirine yakn mahiyettedir. nk sz konusu varlklarn nefisleri yalndr. Ayrca, yce Allahn kendilerine verdii zellikler itibariyle talarn bir varlk zerinde etkili olmalar da grlmemi, garip, akl almaz bir ey deildir. Bir kimse kudret lemine muttali olur, gzlerinin nnden hikmet perdesi alrsa, buna benzer birok ey grecektir. Nitekim, gnmzde de buna benzer bir olay meydana geldi. yle ki: Eyburd ehri, farelerin istilasna urad. Bunlar ehrin btn ekili arazilerini mahvettiler. Sonra Ceyhun rmann kysna doru le yneldiler. Her biri rmak kysndaki ormandan bir odun paras alarak zerine kp rman br kysna geti. Bu olay, kyamet sahneleri ve benzerleri gibi tevil kabul etmeyen bir gerektir. Fil olaynn teviline gelince: Bil ki, Habeli nefis Ebrehesi, Allahn gerek evi olan kalp Kbesini ykmak ve istila etmek zere harekete geti. Ruhani kuvvetler haclarnn, kendisi tarafndan bina edilen cismani tabiat kilisesine ynelip ona sayg sunmalarn istedi. Derken ameli akl Kureylisi, akli gda fazlasnn kalntlaryla bu kilisenin iine pisledi. Bu, tpk gzel adetler ve vgye deer adap gibi tabii olgulara zg bir tedip yntemiydi. Kurey kafilesinin tututurduu ruhani kuvvetlerin evk ateinin kvlcmlar kiliseye srad ve riyazetle onu yakt.

1492 TEFSR- KEBR / TEVLT

Bunun zerine nefis Habei Ebrehesi askerlerini harekete geirdi, nefsani kuvvetlerden, onlarn gazap, ehvet gibi tabiatlar itibariyle karanlk olan sfatlarndan oluan ordularn seferber etti. Vehim eytannn akl ordular karsnda yenilmeyen ve savata onlara kar koyan fili ordunun nne geti. Muazn (r.a) rivayet ettii gibi eytan, Resulullah (s.a.v) zamannda en ok fil ekline girerdi. Nitekim Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: eytan, hortumunu Adem olunun kalbinin zerine koyar, Adem olu Allah annca, hemen geri ekilip gizlenir. 2- Onlarn tuzaklarn boa karmad m? 3- Onlarn stne ebabil gnderdi. 4- Onlara talardan atyorlard. 5- Bylece yenilip inenmi onlar ekine evirdi. Allah, onlarn tuzaklarn planlarn boa kard. Onlarn stnegnderdi. Ruh nuruyla aydnlanm bembeyaz fikir ve zikir ebabil kularn zerlerine gnderdi. Kyas suretleri ve zek okluklar gibi hzl topluluklar zerlerine sald. O kular, onlara zerlerine hzla isabet eden talardan atyorlard. Her biri iin tescil edilmi, her birine tahsis edilmi riyazetler atyordu. Her birinin zerine, eriat ve akl kalemiyle, onu atan kiinin ad yazlyd. Bu riyazet, falan kuvveti yerinden skp helak eder diye belirtilmiti. Ezilme ve teshir edilme riyazetinin gazap kuvvetini, oru riyazetinin ehvet kuvvetini, tevazu riyazetinin kibir kuvvetini, zelillik riyazetinin zorbalk kuvvetini yerinden skp helak etmesi gibi. Byleceonlarevirdi. hareketsiz, durmu halde helak edilmi olarak brakt. Yenilip inenmi ekin gibi. Yani tpk bitkisel kuvvetler gibi ldrlm, gc ve zellikleri yok edilmi, riyazet araclyla kendine zg hareketlerini yapamaz hale getirilmi kld. Allah, dorusunu herkesten daha iyi bilir.

KUREY SURES 1493

KUREY SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1-Kureye kolaylatrld iin, 2- K ve yaz seyahati iin, 3- Artk onlar bu beytin Rabbine kulluk etsinler. 4- O ki kendilerini alktan doyurandr ve her eit korkudan emin klmtr. Kureye kolaylatrld iin ruhani kuvvetler Kureyine, faziletleri edinme hususunda alkanlklarnn etkili olmasn, uyumalarn ve barmalarn ve iki seyahatte kemal tarafna ynelirken birlemelerini kolaylatrd iin. Kseyahati nde, ruh gneinin balarnn zerinden uzaklamas, beden ukuruna girmesi esnasnda hayat maslahatn tertip etmesini, beden hallerini slah etmesini, bedenin zaruretlerini yerine getirmesini, bedeni imar etmesini ve yaz seyahatinde, yani bu gnein balarnn hizasna yaklamasn, kutsi lemin doruklarna ykselmesini ve yakini ruhu telakki etmesini kolaylatrd iin. Artk onlarbu beytin Rabbine kulluk etsinler. Tevhitle, ibadeti sadece Ona ynelik olarak yerine getirmekle, Onu tandktan sonra sadece Onun cihetine ynelmekle Ona ibadet etsinler. Kendilerini doyuran dr. Yakini anlamlar, hakiki marifetler ve lahi hakiktler yedirerek kendilerini alktan doyurmutur. stidat drtsnn aln ve ftratn ihtiyacn yaln cehalet senesinde gidermitir. Ve her eit korkudan emin klmtr.

1494 TEFSR- KEBR / TEVLT

Onlar nefsani kuvvet Habelilerinin istilasndan, kendilerini kapp esir olarak gtrmelerinden korumu, onlar bu kuvvetlere boyun eerek diyarlar tahrip etmede altrlmalarna, seme yeteneklerinin esir alnmasna, tamamen yok edilip mahvedilmelerine engel olmutur. Baarl klan Allahtr. Fil ve Kurey sureleri Ubeyy mushafnda tek sure olarak yer alrlard. Baz ileri gelen sahabeler, akam namaznn ikinci rekatnda bu iki sureyi birlikte okurlard. Vesselam.

MN SURES 1495

MN SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Dini yalanlayan grdn m? 2- te o yetimi itip kakar, 3- Yoksulu doyurmaya tevik etmez. 4- Yazklar olsun! o namaz klanlara, 5- Onlar namazlarndan gafillerdir. 6- Onlar gsteri yapanlardr. 7- Hayra da mani olurlar. Dini yalanlayan grdn m? ceza gnnden perdelenmi cahilin kim olduunu biliyor musun? Eer bilmiyorsan, ite o btn rezillik trlerini ileyen ve rezilliklere dalan kimsedir. nk akl gcnn rezillii olan cehalet ve perdelenme btn rezilliklerin temelidir. Yetimi itip kakar zayf olana eziyet eder, onu kabaca ve iddetle iter. nk vahi nefsin istilasna uramtr, vahilik onda ar dzeye varmtr. Tevik etmez ailesini miskini yani yoksulu doyurmaya tevik etmez. Hakkedene iyilik edilmesini engeller. nk hayvani nefsin ve mal sevgisinin istilasna uramtr ve cimrilik rezillii nefsinde kklemitir. Yazklar olsun bu niteliklere sahip kimselere yazklar olsun. Bunlar namaz klsalar, namazlarnn bilincinde olmazlar. nk cehaletleri ve huzurda olmaylar nedeniyle namazn hakiktinden perdelenmilerdir. Ayette geen musallin kelimesi, gramer asndan zamir yerine zahir isim kullanlmasna rnek oluturmaktadr. Bundan maksat da, en erefli fiillerinin ve iyilik suretlerinin en ereflisi olan namazlarnn dahi ktlk ve gnah olduunun tescil edilmesidir. nk

1496 TEFSR- KEBR / TEVLT

bu amelleri, huzurda olmak ve ihlas gibi muteber olmasn salayan zelliklerden yoksundur. Yine musallin (namaz klanlar) ifadesi oul olarak kullanlmtr. nk dini yalanlayandan maksat cinstir. Onlar gsteri yapanlardr. nk halktan dolay Haktan perdelenmilerdir. Hayra da mani olurlar. Halkn yardm olarak ald ve ihtiyalarn gidermede kulland mal ve eyaya, insanlarn yararlandklar her eye engel olurlar. Bunun nedeni, kendilerine hakim olan perdenin, menfaatler asndan kendilerini bakalarna tercih etmeyi gerektiren zellikte olmas, tevhidi baktan yoksun olmalar, czi istekler yznden klli isteklerden perdelenmi olmalar, ceza gnne inanmamalar, Hakka ynelik bir sevgi beslememeleri, ztlar lemine meyletmeleri, olu ve bozulu tabiatna yuvarlanmalar ve birlik hakiktinden perdelenmi olmalardr. Rezilliklerle nitelendikleri ve faziletlerden uzak olduklar iin nefislerinde adalet duygusu yer almaz. Kemalden gafil olduklar ve ahireti bilmedikleri iin korku ve umut duygusunu tamazlar. Bu yzden, hi kimseye yardm etmezler. Dolaysyla asla kurtulamazlar. Allah, dorusunu herkesten daha iyi bilir.

KEVSER SURES 1497

KEVSER SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Kukusuz biz sana Kevseri verdik. 2- O halde Rabbine kulluk et ve kurban kes! 3- Kukusuz sana buzedip uzak olan, asl soyu kesik (ebter) odur. Kukusuz biz sana Kevseri verdik. Birden dolay okluu bilmeyi, tafsili tevhit ilmini, Tek oun ve ok Tekin tecellisiyle okluk aynnda Birlii mahede etmeyi yani vahdette kesreti, kesrette vahdeti mahede etmeyi verdik. Kevser cennette bir rmaktr ki, ondan ien hibir zaman susamaz. Rabbine salat et.. namaz kl, kulluk et. Yani, okluk aynnda birlii mahede ettiin zaman, istikamet zere olarak eksiksiz namaz eda et. Yani ruhun mahedesiyle, kalbin huzuruyla, nefsin boyun eiiyle ve bedenin itaatiyle, ibadet ekilleri arasnda dnp durarak namaz kl. nk kmil, eksiksiz, cem ve tafsil hakkn tam olarak veren namaz (salt) budur. Kurban kes benliin kurbanln boazla.Ta ki maheden esnasnda benliin telvin suretinde zuhur etmesin, seni temkin makamndan almasn. Kusursuz fena ile Hakla beraber ol, Onun bekasyla ebediyen beka bul! Vuslatn, halin, seninle var olan zrriyetin konumundaki mmetinin vuslat ile soyu kesik olmazsn. Ama sana buzedip senin halinin aksi bir durumda olan ve Haktan kopan kimse asl soyu kesik, odur. sen deil. nk sen Hakkn bekasyla bakisin. Senin hakiki zrriyetin konumundaki iman ehli ebediyen sana baldr ve sen sonsuza kadar onlar arasnda anlacaksn. Ama sana buzeden kimse, gerek manada fanidir. Var olmayacak ekilde helak olmutur. Hibir yerde anlmaz, gerek anlamda bir evlat ona nispet edilmez. Allah, dorusunu herkesten daha iyi bilir.

1498 TEFSR- KEBR / TEVLT

KFRUN SURES 1499

KFRUN SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- De ki: Ey Kfirler!... 2- Sizin tapmakta olduklarnza ben de tapacak deilim, 3- Siz de benim kulluk ettiime tapmyorsunuz. 4- Sizin taptklarnza da ben tapacak deilim. 5- Siz de benim ibadet ettiime tapyor deilsiniz. 6- Sizin dininiz size, Benim dinim bana. De ki: Ey Kfirler!... asli istidatlarnn nurunun zerini nefis sfatlarnn ve tabiat eserlerinin karanlyla rten bu yzden bakasyla Haktan perdelenenler! Bentapmam zati mahede ile Hakka ahitlik eden ben, asla sizin tapmakta olduklarnza, hevanzla uydurduunuz, hayalinizle tasavvur ettiiniz, perdelenmiler olarak akllarnzla somutlatrp muayyenletirdiiniz ilahlarnza tapmam. Siz detapmyorsunuz. siz, siz iken asla benim taptma tapmazsnz. Yani siz bu halde ve perdelenmi iken hibir zaman benim taptma ibadet etmezsiniz. nk kalplerinin zerine kfr tortularyla mhr vurulan kimselerin Hakk bilip tanmalarna imkn yoktur. Ben de kesinlikle tapacak deilim gemite, kemalden ve eksiksiz vuslattan nce de ilk ftrat gibi ilk istidat yani mcerret ve biricik zatm gerei sizin taptklarnza tapmadm. Perdelenmeden ve kalbinizin tortulanmasndan nce taptklarnza da tapmadm. nk benim istidadm ezelden eksiksizdi, ftri olarak Hakka ynelikti. Sizin istidatlarnz ise ezelden noksand. Siz detapyor deilsiniz. Bu istidadnz gerei benim taptma tapmyorsunuz. Yani, zati olarak noksan olan ftratnz gerei benim mabuduma ibadet etmeniz imknszdr.

1500 TEFSR- KEBR / TEVLT

Ksacas, iinde bulunduumuz ikinci tr istidat, yani benim kemalim ve sizin perdelenmiliiniz itibariyle benim sizin mabudunuza ibadet etmem, sizin de benim mabuduma ibadet etmeniz imdiki zamanda ve gelecekte imknszdr. Ayn ekilde, bu tr istidattan nceki ilk istidat, yani zatlar ve aynlar itibariyle ezelde de imknszdr. Benim istidadm eksiksiz ve sizin istidadnz eksik olduu iin. Bunun anlam, benim sizin tanrlarnza tapmam, sezin de benim ilahma tapmanz gelecek zamanda, vasf, zat ve ezeli olarak imknszdr. Bu da zorunlu olarak ezeli imknszl de gerektirir. Sizin dininiz size mabudlarnza ibadetiniz size benim dinim bana mabuduma ibadetim de banadr. Yani, bizim uzlamamz imknsz olduu iin ben sizi ve dininizi size braktm, siz de beni ve dinimi bana brakn. Allah, dorusunu herkesten daha iyi bilir.

NASR SURES 1501

NASR SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Allahn (nusreti) yardm geldii vakit, 2- nsanlarn blk blk Allahn dinine girmekte olduklarn grdn vakit. 3- Rabbine hamd ile tesbih et ve Ondan mafiret dile. Muhakkak O, tevbeleri kabul eden (Tevvabdr). Allahn yardmgeldiivakit. isim ve sfat tecellileriyle melekuti yardm ve kutsi destek Feth zafer tesinde baka zafer olmayan mutlak zafer geldii vakit. Bundan maksat, teklik huzuru kapsnn almas ve apak fetihten sonra, ruh makamnda mahede ile zati kefin gereklemesidir. nsanlarnAllahn dinine girmekte olduklarn grdn vakit. insanlarn tevhide, dosdoru yolda sluk etmeye, senin nurunun, kendini tekmil etmeyi tamamladktan sonra onlara tesir etmesiyle blk blk girmeye baladklarn, tek bir nefismi gibi toplandklarn, senin zatnn feyzinden feyizlendiklerini, nefsinin makamnda kaim olduklarn grdn vakit. Bunlar istidat sahibi kimselerdirler ki, Rasulullahn (s.a.v) nefsi ile onlarn nefisleri arasnda ayn cinsten olma ilikisi, uyumu ve rabtas vardr. Bu da onlarn, feyzini kabul etmek suretiyle Onunla btnlemelerini gerektirir. Tesbih et kalp makam araclyla zatn perdelenmekten arndr. nk kalp makam, nbvvet madenidir. Zatn arndrman beden ban kesmek ve velayet madeni olan Hakkal yakin makamna ykselmek eklinde gerekleir. Rabbine hamdederek tecrit esnasnda Onun kemalatn ve eksiksiz sfatlarn izhar etmek demek olan fiili hamd ile Ona hamd et.

1502 TEFSR- KEBR / TEVLT

Ve Ondan mafiret dile. Zatnn Onun zatyla rtlmesini iste. Tpk ebedi olarak halka dnme ncesi fena halinde olduu gibi. Muhakkak O, Tevvabdr. yani tevbeleri ok kabul edendir. Kendisine dnenin dnn, onu kendi nuruyla fenaya erdirmek suretiyle kabul eder. Din kemale erdii ve uruna nebi olarak gnderildii daveti istikrar bulup kalclk kazand iin, yce Allah, ancak lmden sonra devam edebilen Hakkal yakin makamna dnmesini emrediyor. Bu yzden, bu sure nazil olup Rasulullah (s.a.v) onu okuyunca, sahabeler sevindiler. Ama bni Abbas alad. Rasulullah (s.a.v) Niin alyorsun? diye sorar. O da u cevab verir: Bu sureyle birlikte sana lm haberin verildi. Rasulullah (s.a.v) yle buyurdu: Bu delikanlya ok ilim verilmitir Bir rivayette belirtildiine gre, Nasr suresi nazil olunca, Rasulullah (s.a.v) halka hitap etti ve yle buyurdu: Bir kulu Allah, dnya ile kendisine kavuma arasnda serbest brakt. O kul Allaha kavumay tercih etti. Bunun duyan Ebubekir (r.a) alad ve yle dedi: canlarmz, mallarmz, babalarmz ve oullarmz sana feda olsun. Bir dier rivayette belirtildiine gre, bu sure nazil olunca Rasulullah (s.a.v) Hz. Fatmay (a.s) arr ve yle der: Kzm! Bana, leceim bildirildi. Fatma alar. Rasulullah (s.a.v): alama. nk ailem iinde bana ilk kavuacak olan sensin, der. Bunun zerine Fatma glmeye balar. Bu sureye Veda suresi ad verilmitir. Rivayete gre Rasulullah (s.a.v) bu surenin inmesinden sonra iki sene daha yaamtr. Sure, Veda haccnda nazil olmutur.

TEBBET SURES 1503

TEBBET SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- Ebu Lehebin iki eli kurusun, helak olsun! Ve helak oldu da. 2- Mal ve kazandklar ona fayda vermedi. 3- O alevli .bir atete yanacak, 4- onun kars da odun tayc olarak, 5- Boynunda bklm hurma lifinden bir ip olduu halde. Ebu Lehebin iki eli kurusun! Kurudu da. Helak ateini barndran iki cehennemi hak etmesine yol aan irkin amelinin sebebi olan ey helak oldu. stidad itibariyle hak ettii iin habis zat da helak oldu. Yani o, zatyla atei hak etti. Sfatyla da ate zerine bir atei hak etti. Bu yzden surede, helakin ondan ayrlmamasna delalet edecek ekilde knyesiyle zikredilmitir. Mal ve kazandklar ona fayda vermedi. Ftri istidat ilmi gibi asli mal da sonradan kazandklar da ona bir fayda salamad. nk onun itikad ile hakikt arasnda uyum yoktu. Bu yzden hem mal, hem de kazandklar onun azap grmesi hususunda birbirlerine destek oldular. Hibirinin ona bir faydas olmad. O.bir atete yanacak. irkle perdelendii iin byk ve alevli bir atete yanacak.Bu ate, aslna ynelik bir katkdr. nk amelleri ve heyetleri pis ve irkeftir. Bozuk itikad ve kt amelleriyle yanacaktr. O ve kars bu atete yan yana olacaklardr. Odun tayc olarak kars atete onun yan banda olacaktr. Yani gnahlarnn ykn, pis amellerinin heyetlerini tayacaktr. Bunlar cehennem ateinin yakt ve odunu konumundadrlar. boynundabir ip olduu halde. bklm hurma lifinden yani ok gl bir ip olacaktr boynunda. Dm stne dm atlarak bklm ateten bir zincir atlacak boynuna. nk o rezillikleri ve irkin hayaszlklar seviyordu. te gnahlarn heyetleri ve sonular, boynundaki bu ipe balanacak, bylece gnahlarnn trnden bir azap ekecektir. Allah, dorusunu herkesten daha iyi bilir.

1504 TEFSR- KEBR / TEVLT

HLS SURES 1505

HLS SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- De ki: O, Allah Ahaddr. 2- Allah Sameddir. 3- O, dourmamtr ve dourulmamtr. 4- Ve Onun hibir dengi yoktur. De ki: O, Allah ehaddr. de ki , cem aynndan tafsil mazharna yneltilen bir emir. O ise, srf Teklik hakiktinden ibarettir. Yani, herhangi bir sfat itibariyle olmakszn olduu gibi zat. Ki O ndan baka kimse bilemez. Allah O ndan bedeldir. Ve btn sfatlarla birlikte zatn ismidir. O ndan bedel olarak yer alm olmas, yce Allahn sfatlarnn zatna eklenmi zait zellikler olmadna, bilakis zatn ayns olduklarna, var olan farklln ise akli itibar bakmndan sz konusu olduuna delalet etmektedir. Bu nedenle sureye HLAS ad verilmitir. nk ihlas, Teklik hakiktinin okluk aibesinden arndrlmas demektir. Nitekim, Emirlmminin Ali (a.s) yle buyurmutur: Allaha ihlasla kulluk etmek, Ondan sfatlar nefyetmek demektir. nk her sfat, kendisinin mevsufun ve her mevsuf da kendisinin sfatn gayrisi olduuna delalet eder. Allahn sfatlar ne Onun aynsdr, ne de gayrisidir diyenler de bunu kastetmilerdir. Yani, sfatlar, akl itibariyle Onun ayns deildirler. Hakikt itibariyle de Onun gayrisi deildirler. Birdir ifadesi ise, mptedann haberidir. Ahad (tek) ile vahid (bir) arasndaki fark udur: Ahad, kendisinde okluk tasavvur etmeksizin tek bana zat demektir. Yani, srf hakikt ki, kfuri aynn membadr. Daha dorusu kfuri aynn kendisidir. Bu ise, genel ve zel kayd, araz ve arazszlk art olmakszn varlk olmas itibariyle varlktr.

1506 TEFSR- KEBR / TEVLT

Vahid ise, sfat okluu itibariyle zattr. Bu da isimler huzurudur. nk isim, sfatla birlikte zat demektir. Bu yzden, sadece kendisinin bildii srf hakikt O ile ifade edilmitir. Bundan bedel olarak btn sfatlarla birlikte zat kullanlmtr. Bununla onun hakiktte zatn ayn olduuna delalet etme amac gdlmtr. Bundan da teklikle haber verilmitir. Bu da itibari okluun hakiktte bir ey olmadna delalet edilmitir. tibari okluun teklii iptal etmedii ve zatn birliine tesir etmedii bildirilmitir. Bilakis birlik huzuru, hakiktte, ayniyle teklik huzurudur. Denizde damlalar vehmetmek gibi. Allah sameddir. Yani, birlik huzurunda zat, isimler itibariyle btn eyann mutlak dayanadr. nk btn mmkn nitelikli varlklar Ona muhtatr ve Onunla vardr. O ise mutlak zengindir, her ey Ona muhtatr. Nitekim yle buyurmutur: Allah zengindir, siz ise fakirsiniz. (Muhammed, 38) Ondan baka her ey, Onunla var olduu iin, kendisi itibariyle bir ey deildir. nk mahiyetin ayrlmaz zellii mmknlk varl gerektirmez. Dolaysyla, varlkta Onunla trde ve Ona benzeyen bir ey yoktur. O, dourmamtr. nk Onun malulleri, Onunla beraber var deildirler, bilakis Onunla vardr. dolaysyla onlar Onunla eydirler, kendileriyle hibir ey. Ve domamtr. nk mutlak olarak sameddir, varlkta hibir eye muhta deildir. Teklik hviyeti okluu ve blnmeyi kabul etmez. zati birlii de bakasna e deildir. nk mutlak varlktan bakas salt yokluktan baka bir ey deildir. Bu yzden hi kimse Ona denk deildir. Onun hibir dengi yoktur. Salt yokluk, srf varla denk olamaz. Bu nedenle ihlas suresine EL-ESAS ad verilmitir. nk dinin esas; tevhiddir, daha dorusu varln esas; tevhiddir. Enes ten (r.a) rivayet edilmitir ki, Rasulullah (s.a.v) yle buyurmutur: Yedi gk ve yedi arz Kul huvellahu ahad esas zerinde bina edilmitir. te Allahn samedliinin, hibir eye muhta olmaynn anlam budur.

HLS SURES 1507

Bil ki, bu menzil her ynden Teklii ve tenzihi gerektirse de, mazharlarla kaytl ekli keifte zuhur eder. Tpk drt stun zerinde ykselen, stnde duvarlar ihata eden bir at bulunan ve ak kaps olmayan bir ev (beyt) gibi. Bu yzden hi kimse bu eve hibir ekilde giremez. Ancak evin dnda evin duvarna bitiik bir stun vardr. Keif ehli bu stunu mesheder. Tpk yce Allah'n Kbe'nin dna yerletirdii, Kbe'nin sa olarak belirledii, Kbe'ye deil kendisine izafe ettii Haceru'l esved'in plp meshedilmesi gibi. te bu stun da evden bir para olmakla beraber eve izafe edilmez. nk eve has deildir. Bu stun her ilahi evde mevcuttur. Bir bakma bizimle menzillerin ilettii irfan arasnda bir tercmandr. Bu stunun anlalr bir dili var ve menzillerin ihtiva ettiini bize anlatr. Biz de menzillerin ilimlerini ondan istifade ederiz. Baz menziller vardr ki, iine gireriz, ke bucan dolarz. lerini, daha nce kendileriyle ilgili olarak bildiimiz ekilde buluruz. Baz menziller de vardr ki, ilerine girmemize imkn yoktur, bu menzil gibi. Biz de teslimiyet hkmnce stundan alrz bilgileri. nk maddi lemde Rasuln (s.a.v.) bize haber verdikleri itibariyle masum olmas gibi, onun da masum olduuna dair delil vardr elimizde. Bu stun Hakkn lisandr. Baz insanlar onu evin stunlarna dhil ederler. nk evin baz duvarlarnn sadece bir yzn grrz, dierleri ise surun iinde rtldr. Bu yzden baz keif ehli zatlar: Ev, alt stun zerindedir, demilerdir. Aslnda be stun zerinde olduunu syleyenler ile alt stun zerinde olduunu syleyenler arasnda bir eliki yoktur. Allah'a hamdolsun. Onlar meguliyetleri itibariyle, madde ehlinin duyularyla idrak ettikleri balamndaki durumlarndan daha sahih, daha hakiki bir neticeye varmlardr." Burada sz edilen evden maksat "hls" suresidir. Be stun, surenin be ayetidir. Altnc stun ise, irfann tercman, yani Besmeledir. Bazlar Besmeleyi her surenin bir ayeti olarak kabul eder, bazs bamsz bir ayet olarak sureleri birbirinden ayrdn kabul eder. Kur'an srlarn bilen Ariflere gre, her surenin bandaki Besmele, o surenin btn srlarn barndrr. Bu anlam "Tebbet" suresinin menzilinin sonunda da tekrarlanmtr Yce Allah yle buyurmutur: "Her eyin hazineleri yalnz bizim yanmzdadr. Biz onu ancak belli bir lyle indiririz." (Hicr, 21)

1508 TEFSR- KEBR / TEVLT

Bu ev herkese almaz. Bana ald ve iine girdim. inde olanlar rendim. Bu ev, bu kitabn kapsad bu menzillerin tmnn iinde bulunan hazinelerin btn anahtarlarn barndrr. ok yce ilimler ihtiva etmektedir. Bunu bilen Arif, kinatn Ondan mevcut olduunu tahakkuk eder. Allah ile konuan Arif iin Besmele, Hak teala iin "kun=ol" sz mesabesindedir. "hls" suresi evinin kapsnn olmayna, iine girilmediine gelince, nk bu sure sadece tenzih isimlerini ihtiva eder. Bu isimlerle ahlaklanmann da imkn yoktur. Besmele stununu meshetmekse, Rahim ismiyle ahlaklanmadan ibarettir.

FELAK SURES 1509

FELAK SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- De ki: Felakn Rabbine snrm. 2- Yaratt eylerin errinden. 3- Karanl kt zaman, gecenin errinden, 4- frklerin errinden, 5- Ve kskand vakit kskan (hased) kiinin errinden. De ki:sabahn (Felakn) Rabbine snrm. Onunla sfatlanarak, isim huzurunda Ruhul Kuds ile btnleerek Hadi (yol gsteren) ismine iltica ediyorum. nk Felak , gnein domasnn hemen ncesinde beliren sabah aydnl demektir. Yani, sfat tecellisi sabahnn aydnlnn Rabbine snrm. Bu da zat nurunun domasnn hemen ncesidir. Yani Hadi isminden ibaret sfatlar sabah nurunun Rabbi. Herhangi bir eyden Rabbine snan herkesin snnn anlam da budur. nk bu kimse, kat eye zg olan isme snmaktadr. rnein hasta bir kimse Rabbine snd zaman, o, afi (ifa veren) ismine snmaktadr. Cahil bir kimse Rabbine snd zaman, onun da snd Alm ismidir. Yaratt eylerin errinden yaratklarla perdelenmenin ve onlardan etkilenmenin errinden. nk isim huzurunda kutsi lemle btnleen ve yce Allahn sfatlaryla sfatlanan kimse, btn mahlukata tesir eder ve onlardan hi kimsenin tesiri altna girmez. Bunun nedeni, onlarn eserler leminde ve fiiller makamnda olmalar, kendisinin de fiiller makamndan ayrlp fiillerin kaynaklar olan sfatlar makamna ykselmi olmasdr.

1510 TEFSR- KEBR / TEVLT

Karanl kt zaman gecenin errinden karanl her eye girdii, her eyi istila ettii, hallerini deitirmek suretiyle etki ettii, kalpteki mizacn bozduu zaman karanlk beden perdelenmesinin errinden. nk kalp bedeni sever, ona meyleder ve onun cazibesine kaplr. frklerin errinden. vehim, tahayyl, gazap ve ehvet gibi saliklerin azimet dmlerine fren ve eytani drtlerle bu azimet dmlerini geveten, zen, vesvese ve telkinlerle azimetlerini bozan nefsani kuvvetlerin errinden. Ve kskand vakit kskan kiinin errinden. Kalbin nurlanmasn kskanan, bu yzden kulak hrszl yaparak onun sfatlarn ve marifetini alan, bylece kalbi bask uygulayan, ona stnlk kuran ve perdeleyen nefsin yani hasedlik vasfn tayann errinden Ki bu da, kalp makamnda telvin dediimiz eydir. Surede geen geceden maksat, sfatlarnn karanlyla kalbi perdeleyen nefis, kskan tan maksat da mahede makamnda zuhur eden kalp olabilir. nk mahede makamnn telvini kalbin varlndan kaynaklanr. Nitekim, kalp makamnn telvini de nefsin varlndan ileri gelir. nce, btn mahlukattan istiaze edildikten sonra, zellikle bu eyden istiaze edilmesi, ounluk perdelenmelerin bunlardan kaynaklanmasndan dolaydr. nk, genel mahlukat arasnda bu eye taalluk edip onunla btnlemitir. Allah, dorusunu herkesten daha iyi bilir.

NS SURES 1511

NS SURES

BSMLLAHRRAHMANRRAHM Rahman ve Rahm olan Allah adyla 1- De ki: nsanlarn Rabbine snrm, De ki: nsanlarn Rabbine snrm nsanlarn (nasn) Rabbi: btn sfatlaryla zattr. nk insan, btn varlk mertebelerini kapsayan, inhisarna alan varlktr. Dolaysyla insann Rabbi, onu var eden, kemalini ona bahedendir. O da balang itibariyle btn isimleriyle birlikte zattr ve Allah diye ifade edilir. Bu nedenle yce Allah yle buyurmutur: ki elimle yarattma secde etmekten seni men eden nedir? (Sad, 75) Yani mtekabil sfatlarla yarattma neden secde etmedin? Ltuf-kahr, cemal-celal gibi. Ki, insan bunlarn tmne amildir. Dolaysyla, Allahn sfatlarna sndktan sonra zatna snyor. Bu surenin ncekinden sonra yer almas da bu yzdendir. nk, nceki surede sfat makamnda Hadi ismine snlrken, bu surede zatna snlyor. Ardndan insanlarn Rabbi, insanlarn maliki olarak aklanyor ki, cmle iinde atf- beyan (aklama maksatl atf) olarak yer almtr. nk Onda fena bulmalar hali itibariyle insanlarn boyunlarna ve btn ilerine sahip olan maliktir. Nitekim, bir ayette yle buyrulmutur: Bugn mlk kimindir? Kahhar olan tek Allahndr. (Mmin, 16) O halde, gerek malik, hkmran kahhar olan tek Allahtr. O, varlyla her eyi kahretmitir. Sonra bu aklamaya u ifade atfedilmitir: 2-3- nsanlarn Melikine ve ilhna. nsanlarnilhna bu ifade, insanlarn fena sonras beka hallerini aklamaya yneliktir. nk ilah, mutlak mabud demektir. Bu da, nihayet itibariyle btn sfatlarla birlikte zattr. Onun mutlak cenabna snlyor ve Onda fenaya ulalyor. O zaman Onun Malik, Melik olduu zuhur ediyor. Sonra Allah, bu mertebeye ulaan insan, kulluk makam iin varla geri gnderiyor. Dolaysyla O, daima mabuttur ve insann istiazesi de tamamlanr. 4- Vesveseci (el-vesvasil hannasn) pusuya ekilenin errinden.

1512 TEFSR- KEBR / TEVLT

5- Ki o, insanlara vesvese verir. 6- Cinden ve insanlardan. Vesvesecinin errinden nk vesvese varlksal bir mahal gerektirir. Nitekim ayette yle buyrulmutur: insanlarn kalplerine vesvese sokan. Fena halinde varlktan sz edilemez. Dolaysyla, gs (kalp) olmad gibi vesvese veren de, vesvese verilen de olmaz. Aksine, burada benliin varl eklinde bir telvin zuhur ederse senden sana snrm, de. Kulluk edenin zuhuruyla yce Allahn mabudluu belirince, eytan da kulluk edenle birlikte zuhur etti. Tpk nceden Onun varlyla var olduu gibi. El-vesvas kelimesi, vesvese masdarndan tremi bir isimdir. Vesvese verenin bu ekilde isimlendirilmesi, vesvesesinin devamll nedeniyledir. Artk, onun nefsi vesvastr. nceki surede olduu gibi ilahn herhangi bir ismine deil de ilaha snmann nedenine gelince, eytan, Rahmann mukabilidir. nsani cem suretini istila eder, btn isimlerin suretinde zuhur eder ve bu isimlerle temessl eder. Allah ismi hari. Bu yzden eytandan Hadi, Alim ve Kadir gibi isimlere snmak yetmez. Bu yzden perdelenmeden ve dalaletten snma sz konusu olduunda sabahn Rabbine snlmtr. Burada ise insanlarn (nasn) Rabbine snlmtr. Bundan hareketle Rasulullahn (s.a.v) u hadisini anlyoruz: Kim beni ryasnda grrse, gerekte beni grmtr. nk eytan benim suretime giremez. Pusuya ekilen geri dnp giden. nk eytan, ancak kiinin gaflet annda vesvese verebilir. Kul uyanp Allah annca eytan geri dnp pusuya yatar. Dolaysyla srekli vesvese vermek gibi pusuya yatp gaflet ann beklemek de onun adetidir. Said b. Cbeyrden rivayet edilmitir: nsan Rabbini annca eytan geri dnp pusuya yatar. nsan gafil olunca vesvese verir. Cin ve nsan bu ifade, vesvese verene ilikin bir aklamadr. Buna gre, vesvese veren iki topluluktan eytanlardr. Biri vehim gibi somut olmayan cinlerdendir. Dieri ise saptrc insanlardan oluan maddi kimselerdir. Bunlar da ya yol gsteren rehberler suretinde grnrler: Siz bize sadan gelirdiniz. (Saffat, 28) ayetinde iaret edildii gibi. Ya da bunun dnda baka isimlerinden suretinde grnrler. Bu nedenle eytandan ancak Allaha snlarak istiaze edilir. Allah, dorusunu herkesten daha iyi bilir. El-Fatiha Muhyiddin bn. Arabi

SON DUA 1513

SON DUA

Y Allh, Y Allh, Y Allh, Y Rabb, Y Nfi, Y Mn, Y Rahmn, Y Rahm. Eseluke bi hrmet hzhl Esmi vel yti vel kelimti sultanen nasran ve rzkan kesren ve kalben karren ve kabren munren ve hisaben yesren ve ecren kebren ve Sallallhu l Seyyidin Muhammedin ve Al lh ve Sahbih ve selleme tesliman kesran adede halkike ve midde kelimtike ve munteh rahmetike. Allahmme inn kad veytu ileyke ve men ev il rknin eddn. Ve selamun al-al mrselne velhamdu lillhi rabbil lemne. SON DUnn MNSI Y Allah, Y Allah, Y Allah, Y Rabbim, Ey fayda verici, Ey ktlkleri geri evirici, Ey Rahman ve Rahiym olan Allah, bu ayetlerin szlerin ve esmlarnn yzsuyu hrmetine kazandrc bir g ikrm eyle.. Bizlere bereketli, bol rzklar, huzurlu yrekler, aydnlanm kabirler kolay verilen hesap ve byk ecirler ikrm eyle Y Rabbi. Allahm Efendimiz Muhammed Sallallah Aleyhi ve Sellem lsine, Sahabesine ok selm ver. yle selmlar ve dular ver ki, Senin halknn says kadar, Senin kelimelerin ve szlerin tkettii mrekkepler kadar ve rahmetin en son zirvesine kadar. Allahm Sana sndm, bu snmam aynen gl ve etin kelere snanlarn hli gibidir. Allah Rasllerine selmlar olsun, lemlerin Rabbne krler olsun.

1514 TEFSR- KEBR / TEVLT