Poradnik rekomendowany przez stowarzyszenie

A KTYWN I E P RZ E C I WK O DEP R ES JI

Znw mog si cieszy z maych rzeczy... Miaam ogromne szczcie. Jest dobrze. Opacao si. Nie jestem jeszcze w peni zdrowa i leczenie troch potrwa, ale ju czuj, e moje ycie cakowicie si zmienio. To tak, jakbym dostaa drug szans. Znw mog si cieszy z maych rzeczy. Dla mnie to dopiero pocztek drogi, bo wiele jest jeszcze do zrobienia, ale przynajmniej wiem, e droga wiedzie do celu. I z kadym tygodniem jest mi coraz atwiej.
Fragment listu pacjentki chorej na depresj, poddanej leczeniu.

Sowem wstpu
Poradnik jest adresowany do wszystkich, ktrzy z rnych powodw s zainteresowani problemami zaburze depresyjnych. Skierowany jest wic: do osb cierpicych na depresj, do tych, ktrzy obawiaj si, e maj depresj, do krewnych i bliskich osb cierpicych na depresj. Warto rwnie sign po poradnik wycznie w celach poznawczych. Rzetelna wiedza jest niezbdna, gdy cay czas w naszym spoeczestwie kry wiele pprawd, faszywych opinii i przesdw na temat depresji. Poradnik skada si z piciu czci: 1. Wprowadzenie w problematyk zwizan z depresj. 2. Podstawowe informacje na temat depresji, takie jak: Co to jest depresja? Jak depresja moe utrudnia ycie (w rodzinie, w domu, w pracy, w grupie przyjaci)? Jakie s najwaniejsze objawy depresji? Jak czsto wystpuje depresja? Jakie s gwne przyczyny depresji? 3. Informacje o leczeniu depresji: Jakie s gwne sposoby leczenia depresji? Kto powinien prowadzi leczenie depresji? Jaka jest skuteczno leczenia depresji?

4. W czwartej czci mona znale kilka prostych rad i wskazwek, ktre mog znacznie pomc w leczeniu depresji. Niektre z nich warto zastosowa w swoim yciu, nawet gdy nie jestemy chorzy. Z pewnoci korzystnie wpyn na nasze samopoczucie. 5. Mini sowniczek niektrych poj zwizanych z depresj. Poradnik zawiera take prosty kwestionariusz samooceny, ktry umoliwia wstpn odpowied na pytania: Czy mam depresj? Jeeli tak, to jak jest ona gboka? Zachcam do zapoznania si z ca broszur albo przynajmniej z kilkoma interesujcymi Ci rozdziaami. Powikszy to Twoj wiedz o depresji, a by moe uatwi podjcie decyzji o zgoszeniu si do lekarza, aby rozwia wasne wtpliwoci czy podj leczenie. Poradnik powsta dziki wsparciu firmy Organon Polska. Gorco zachcam do lektury! Dr n. med. Leszek Wandzel

Cz pierwsza
Sprbujmy zrozumie
Pomimo wielu dziaa edukacyjnych prowadzonych w prasie, radiu i telewizji, depresja jest nadal stanem budzcym lk i stosunkowo mao znanym opinii publicznej. Cay czas kry wiele nieprawdziwych przekona, ktre pogbiaj lk i bdne stereotypy na temat depresji, np.: e to choroba psychiczna bezwzgldnie wymagajca pobytu w szpitalu psychiatrycznym, e jest nieuleczalna, jak kto raz zapadnie na depresj, to ju zawsze bdzie musia si leczy itp. Zapomina si przy tym, e zaburzenia depresyjne mog dotkn wszystkich, niezalenie od rasy, pochodzenia, wyksztacenia, czy miejsca zamieszkania. Niewiedza i negatywne stereotypy dotyczce zaburze depresyjnych s tym bardziej niezrozumiae, e przecie kady czowiek niejednokrotnie dowiadcza smutku, przygnbienia, melancholii, zmartwienia. Jest to wic stan znany prawie kademu. Z wasnego dowiadczenia wiem, co to jest, sam byem kiedy przygnbiony, smutny i w depresji. Jednoczenie ludziom leczcym si z powodu depresji nadal przypina si etykiet - chory psychicznie. Odrzuca si ich w kontaktach towarzyskich, rozpowszechnia nieprawdziwe i krzywdzce opinie, mimo wasnych dowiadcze.

Smutek a depresja
Kady zdrowy czowiek przechodzi krtsze lub dusze okresy smutku, chandry, czy przygnbienia. Z wasnego dowiadczenia wiemy dobrze, jak wiele moe by przyczyn tych stanw. Jestemy zaamani po mierci najbliszych krewnych. Przygnbiaj nas kopoty i nieporozumienia w rodzinie. Bywamy smutni z powodu rnych trudnoci yciowych,

ktrych nie szczdz nam wspczesne czasy. Popadamy w chandr i melancholi, gdy odejdzie od nas ukochana osoba. Smutek wywouje niepomylna wiadomo, nage zdarzenie losowe. To tylko przykady, kady z nas znajdzie ich jeszcze wicej. Na og przedstawione stany trwaj krtko (ograniczaj si najwyej do kilku dni) i przemijaj. Zazwyczaj pojawiaj si, jako zupenie zrozumiae dla nas samych i naszych bliskich, reakcje psychologiczne na wymienione i niewymienione zdarzenia. Smutek, jako stan psychiczny, bywa wwczas uzaleniony od stopnia przykroci zdarze, a po ich przeminiciu z reguy ustpuje samoistnie. Czasami udaje si nam zapanowa nad chandr. Wiemy, jak radzi sobie ze stanem przygnbienia, sprawiajc sobie drobne przyjemnoci, na przykad spotykajc si z dobrymi znajomymi, idc do kina czy teatru, kupujc sobie jaki drobiazg, czy wybierajc si na spokojny weekend. Bardzo czsto to wystarcza, aby nasze przygnbienie ustpio. Szczeglnie pomocni okazuj si nasi bliscy, krewni, przyjaciele. Czsto wrcz szukamy w tych momentach ich towarzystwa, pomocy, czy porady. Opisane nastroje, doznania, przeycia nazywamy smutkiem, przygnbieniem, chandr, dokiem psychicznym. Naley z ca si podkreli, e stany te nie s depresj. Nawet jeli zamiast stwierdzenia: jest mi smutno, jestem podamany, jestem dzi przygnbiony i rozbity, mam chandr, powiem: mam depresj, to i tak nie jest to depresja w sensie zaburzenia medycznego. To tylko niewaciwie dobrane okrelenie na opisanie naturalnego i spotykanego na co dzie smutku i przygnbienia, po ktrym nastpuj okresy zadowolenia, radoci i dobrego humoru. Zwyka chandra, melancholia, smutek, czy przygnbienie nie jest depresj.

Depresja to nie...
Po pierwsze depresja nie ma nic wsplnego z lenistwem, z wol, saboci psychiczn, czy wad charakteru. Jest to schorzenie medyczne, jak wiele innych. Nie naley wymaga od osoby cierpicej na depresj, aby wzia si w gar. Nie prosilibymy, ani nie domagalibymy si przecie tego od czowieka ze zaman nog, czy atakiem 5

kolki nerkowej. Nie wymagajmy wic tego od siebie, gdy cierpimy na depresj. W niczym to nam nie pomoe, jedynie pogorszy nastrj i wywoa kolejne nieuzasadnione poczucie winy. Nie przejmujmy si te, gdy kto bliski bdzie udziela nam takich rad. Przecie osoba ta stara si, jak tylko potrafi. Dobrze nam yczy, martwi si i chce pomc. Jej rady wiadcz jedynie o tym, i ona nie wie, jak naprawd moe wesprze nas w wychodzeniu z depresji. Po drugie depresja to nie tylko przejciowy smutek, czy przygnbienie, to take problem medyczny, ktry wymaga odpowiedniego, specjalistycznego leczenia.

Depresja a ycie codzienne

Depresja jest zaburzeniem medycznym, ktre dotyka pojedyncze osoby. Jednak jego skutki widoczne s we wszystkich grupach spoecznych, w jakich funkcjonuje cierpicy na depresj. Chodzi tu midzy innymi o rodzin, znajomych, rodowisko w pracy. Spoeczne skutki depresji moemy rozpatrywa rwnie w skali globalnej. Depresja a rodzina i znajomi Osoby cierpice na depresj nie speniaj si w peni w swoich codziennych, spoecznych rolach, zadaniach i obowizkach. Objawy depresji mog utrudnia realizowanie si w rodzinie jako matka, ojciec, ona, m, ale take jako crka, czy syn. Depresja wpywa te negatywnie na kontakty towarzyskie. Depresja a praca Depresja uniemoliwia te wypenianie obowizkw pracownika, jak rwnie pracodawcy, w miejscu pracy. Zmniejszona energia, szybko procesw mylowych lub skupienia si, spowolnienie psychofizyczne, zwikszona mczliwo, niezdecydowanie, spadek motywacji, wszystko to w znacznym stopniu wpywa na wyniki w pracy. Depresja jest bardzo kosztowna, nie tylko dla samych chorych, ale i dla caego spoeczestwa, dla gospodarki. Koszty depresji s nie tylko emocjonalne, ale rwnie wymierne finansowo. 6

Depresja a spoeczestwo
Depresja to zaburzenie medyczne w duym stopniu o charakterze cywilizacyjnym i globalnym. Co roku w USA zapada na depresj okoo 16-17 milionw Amerykanw. W Polsce problem ten dotyczy okoo kilkuset tysicy osb rocznie. Blisko co pity czowiek w cigu swojego ycia bywa dotknity rnie dugo trwajc depresj, wymagajc jednak specjalistycznej pomocy lekarskiej. Na zaburzenia depresyjne czciej cierpi kobiety. Ryzyko zapadnicia na zaburzenia depresyjne w cigu caego ycia dotyczy 20 do 25% wszystkich kobiet i 7 do 12% mczyzn. Zaburzenia te najczciej wystpuj po 30-35. roku ycia. Rozpowszechnienie zaburze depresyjnych wynosi: od 4,5 do 9,3% wrd kobiet, od 2,3 do 3,2% wrd mczyzn. W cigu ostatnich lat obserwuje si wzrost rozpowszechnienia zaburze depresyjnych. Prby oszacowania, jak duym problemem spoecznym mog one by w przyszoci, nie nastrajaj optymistycznie. Z danych wiatowej Organizacji Zdrowia wynika, e depresja znajduje si obecnie na czwartej pozycji wrd chorb bdcych zagroeniem dla cywilizacji. W roku 2020 znajdzie si na drugim miejscu, po chorobach ukadu krenia. Jest to szczeglnie istotne, gdy depresja cile wie si z problemem samobjstw. Jest wic coraz bardziej prawdopodobne, e w ktrym momencie swojego ycia, by moe zupenie nieoczekiwanie i Ty bdziesz musia(a) zmierzy si z depresj.

Cz druga
Podstawowe informacje o depresji Depresja to...
Depresja to co wicej ni smutek. Depresja nie jest przejciowym, trwajcym kilka dni stanem przygnbienia wywoanym stresami, kopotami, czy trudnociami ycia codziennego. W depresji negatywne stany emocjonalne s dominujce, wszechogarniajce, odciskaj si cieniem prawie na caym yciu psychicznym. Pojawia si pesymistyczna samoocena, poczucie braku perspektyw i przyszoci. Dotychczasowe ycie postrzegane jest jako jedno wielkie pasmo niepowodze i przykroci, przytacza nas przekonanie o niemonoci poradzenia sobie nawet z najprostszymi sprawami codziennymi itd. Obok tych objaww wystpuje wiele innych dolegliwoci, niekiedy bardziej przykrych i dokuczliwych ni sam smutek. Symptomw tych moe by kilka, a nawet kilkanacie. Wiele z nich przypomina objawy chorb, z ktrymi zgaszamy si raczej do lekarza rodzinnego, czy internisty ni do lekarza psychiatry (np.: osabienie, apatia, brak apetytu, chudnicie, dolegliwoci ze strony ukadu krenia, zaburzenia miesiczkowania, ble gowy, karku, plecw, staww itp.). Stan zaburze depresyjnych to stan przewlekajcego si zego samopoczucia. Objawy (w tym smutek i przygnbienie) trwaj co najmniej 2 tygodnie. Bardzo czsto osobie cierpicej na depresj trudno jest znale logiczne wyjanienie dla tak dugo trwajcego przygnbienia. Najczciej w przypadku depresji w ogle nie potrafimy znale adnego powodu smutku. Kolejna wana cecha, ktra pozwala odrni przejciowe przygnbienie od depresji to fakt, e w depresji przestaj cakowicie cieszy sprawy, ktre zawsze poprawiay nastrj. Czasem czowiek z depresj nie jest w stanie w ogle odczuwa radoci i przyjemnoci. Jest to objaw, ktry nazywamy anhedoni. O ile w sytuacjach, kiedy przeywamy chandr, czy smutek, mie towarzystwo moe poprawi nasz nastrj, to w zaburzeniach depresyjnych najczciej

unika si towarzystwa, nawet bliskich i krewnych. Kontakty spoeczne mog wrcz sprawia przykro, czy pogbia chandr. Gdy tracisz apetyt i chudniesz, zaczynasz si atwo i bez powodu mczy, boli Ci coraz czciej gowa, zgaszasz te objawy swojemu lekarzowi. To dobrze, ale powiniene powiedzie mu take o innych dolegliwociach. O tym, e wszystkim si martwisz, e do pracy chodzisz jedynie z poczucia obowizku, e nic Ci nie cieszy, po nocach nie moesz spa, a Twoje potrzeby seksualne gdzie znikny. Twj lekarz, majc te informacje, bdzie umia postawi waciwe rozpoznanie lub skieruje Ci na konsultacj. Bardzo uatwi to skuteczne leczenie i skrci Twoje cierpienia.

Najwaniejsze objawy depresji

1. Uczucie smutku i przygnbienia. 2. Spadek zainteresowa i brak odczuwania przyjemnoci ze spraw i zaj, ktre wczeniej sprawiay rado (hobby, spotkania ze znajomymi, spacery, sport, rekreacja). 3. Zmiany apetytu i wagi ciaa (najczciej spadek apetytu i chudnicie). 4. Zaburzenia snu: najczciej: - utrudnione zasypianie (ponad 30 min), - sen pytki i przerywany, - wczesne budzenie si, rzadziej: - wzmoona senno (rwnie w dzie). 5. Zmniejszenie aktywnoci, spowolnienie, apatia, brak chci do zajmowania si nawet przyjemnymi sprawami. 6. Cige uczucie zmczenia, znuenia i braku energii. 7. Poczucie wasnej bezwartociowoci lub maej wartoci, poczucie beznadziejnoci, poczucie nieuzasadnionej winy. 8. Trudnoci w koncentracji uwagi, zapamitywaniu, podejmowaniu nawet prostych, codziennych decyzji. 9. Nawracajce myli o wasnej mierci, poczucie, e nie ma po co y, pragnienie mierci, pojawiajce si myli samobjcze.

Jeeli zauwaasz u siebie prawie wszystkie wymienione objawy i wystpuj one od co najmniej 2. tygodni, moe to wiadczy, e nie jest to chandra, czy przejciowy smutek, ale e cierpisz na depresj. Zgo si jak najszybciej do lekarza. Moe to by Twj lekarz rodzinny. Jeszcze lepiej jeli od razu skonsultujesz si z lekarzem psychiatr. Jeeli w cigu ostatnich 2. tygodni dokuczay Ci objawy nr 1 i/lub nr 2 oraz dwa lub trzy inne spord wymienionych, to prawdopodobnie przechodzisz depresj agodn. Jeeli wystpuje u Ciebie 5 objaww z przedstawionej listy (w tym jeden z dwch pierwszych), to prawdopodobnie cierpisz na depresj umiarkowan. Nie lekcewa zarwno depresji agodnej, jak i umiarkowanej. Zasignij porady swojego lekarza rodzinnego albo psychiatry. Najlepiej jeeli od pocztku leczenie poprowadzi lekarz psychiatra. Od 80 do 90% zaburze depresyjnych moe by skutecznie leczonych. Nie przeduaj wic swojego cierpienia i nie martw swoich bliskich.

Przyczyny depresji
Wrd wielu przyczyn zaburze depresyjnych wymienia si powody biologiczne (czynniki genetyczne, rne choroby fizyczne, przyjmowane leki), psychologiczne (stresy, cikie przeycia) i spoeczne (np.: bezrobocie, trudnoci ekonomiczne). Najpeniej wzajemne relacje midzy nimi wszystkimi oddaj tak zwane modele biopsychospoeczne (holistyczne). Obecnie uwaa si, e wymienione przyczyny prowadz do zakcenia rwnowagi midzy subtelnymi zjawiskami zachodzcymi pomidzy substancjami naturalnie wystpujcymi w mzgu. Substancje te, nazywane neuroprzekanikami, odgrywaj bardzo wan rol w przekazywaniu pobudze pomidzy komrkami nerwowymi. Wydzielenie odpowiedniej iloci waciwego neuroprzekanika we waciwym czasie i we waciwym miejscu powoduje prawidowe przekazanie pobudzenia z jednej komrki nerwowej do drugiej. Kiedy uwiadomimy sobie, e w naszym mzgu znajduje si wiele miliardw komrek nerwowych, stwarzajc praktycznie nieskoczon moliwo kombinacji ich pocze, zrozumiemy, jak wana jest dla porzdku mzgu rola neuroprzekanikw. Niektre, zlokalizowane

10

w pewnych strukturach mzgu maj szczeglnie due znaczenie dla samopoczucia, nastroju, aktywnoci, a ich zaburzenia wydaj si by kluczowe dla powstawania objaww depresji. Wrd tych neuroprzekanikw od wielu lat wymienia si przede wszystkim noradrenalin i serotonin. Odpowiednie proporcje i przemiany tych, ale take i innych, naturalnie wystpujcych w mzgu substancji s potrzebne do prawidowego komunikowania si komrek nerwowych midzy sob, a w efekcie do naszego dobrego samopoczucia. Wspczesne leki przeciwdepresyjne w duym stopniu przywracaj porzdek w zakconej chemii mzgu i w ten sposb zmniejszaj lub cakowicie usuwaj objawy depresji. Niezalenie od przyczyny, zaburzenia depresyjne mog by obecnie bardzo skutecznie leczone, a pomoc jest szeroko dostpna!

11

Cz trzecia
Leczenie depresji Wypowiedzi pacjentw
...boj si tego, e trac wszystko... i e z dnia na dzie nie widz ju celu... leczenia, ycia... nie widz ju siebie gdzie tam w mojej przyszoci... czy mi si uda? Nie wiem... teraz jest mi to ju obojtne... wiem i jestem przygotowana na to, e gdy jeszcze raz zostan sama... gdy znw bdzie mi przeraliwie bardzo le, tak jak tamtej nocy... umr... nie mam ju si... jestem nikim. ...od kilku miesicy si lecz. To nie byo atwe. Wiele strachu, przed psychologiem, psychiatr, lekami, psychoterapeut. Gdy szam na pierwsze spotkanie do psychiatry, czuam, e id na 100 skumulowanych wizyt u dentysty. Byam pena obaw, czy to zadziaa, to bya dla mnie ostateczna deska ratunku. Albo zadziaa, albo koniec, wycofuj si. Nie miaam ju si na dalsz walk. ... miaam ogromne szczcie. Jest dobrze. Opacao si. Nie jestem jeszcze w peni zdrowa i leczenie troch potrwa, ale ju czuj, e moje ycie cakowicie si odmienio. To tak jakbym dostaa drug szans. Chce mi si y, mam marzenia, plany, energi, zapa. Stskniam si za tym. Znw mog si cieszy z maych rzeczy. Dla mnie to dopiero pocztek drogi, bo wiele jest jeszcze do zrobienia, ale przynajmniej wiem, e droga wiedzie do celu. I z kadym tygodniem jest mi coraz atwiej. Dostanie si do psychologa, bd psychiatry, moe by dla Ciebie trudne z wielu powodw, wiem o tym. Ale sprbujcie. WARTO. Wikszo pracy to Wy bdziecie musieli wykona, nie przecz, jednak moecie dosta silne wsparcie. Gorco Was ciskam, bdzie dobrze. ycz wiele siy, spokoju, pogody i chci.

12

Jest dobra wiadomo! Wieloletnie i zakrojone na szerok skal badania, prowadzone w wielu krajach, potwierdziy, e waciwe leczenie moe pomc 80, a nawet 90% pacjentw z depresj. To naprawd duo! Przy waciwym leczeniu depresji dolegliwoci i zaburzenia wyranie zmniejszaj si, a nawet ustpuj cakowicie. To rwnie bardzo dua szansa dla Ciebie, aby poczu si dobrze, tak jak dawniej, przesta cierpie, znowu by aktywnym, cieszy si yciem rodzinnym i towarzyskim, wrci do swojej pracy zawodowej. Masz wielk szans. Skorzystaj z niej i rozpocznij leczenie swojej depresji.

Sposoby leczenia depresji

Jest kilka sposobw leczenia depresji. Najczciej stosowane metody to: a) leczenie farmakologiczne, b) psychoterapia, Wielu wybitnych psychiatrw uwaa, e najlepsze efekty w leczeniu depresji uzyskuje si czc obie te metody. c) inne metody: elektrowstrzsy (s stosowane tylko w szpitalach, w niektrych bardzo cikich depresjach, kiedy wczeniejsze leczenie farmakologiczne nie dao efektw), fototerapia. Leki przeciwdepresyjne Na temat lekw przeciwdepresyjnych kry cigle wiele nieprawdziwych opinii i mitw. Bardzo czsto s to faszywe, nienaukowe informacje, przekazywane z ust do ust. Warto usysze prawd o tych lekach. Pierwsze leki przeciwdepresyjne opracowano na przeomie lat 40. i 50. ubiegego stulecia. Lata 50. i 60. to prawdziwy przeom w leczeniu depresji. Pojawiy si wwczas takie leki, jak imipramina, czy amitryptylina. Okazay si bardzo skuteczne i do dzi zajmuj wane miejsce wrd preparatw przeciwdepresyjnych. Niestety, mimo swojej

13

skutecznoci wywouj one znaczn ilo dziaa niepodanych, maj do duo przeciwwskaza i mog znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie pacjentw. Od lat 80. wprowadzono duo nowych lekw przeciwdepresyjnych. Charakteryzuj si one ma liczb raczej agodnych dziaa niepodanych, ktre s krtkotrwae i przejciowe. Wikszo z tych lekw ju po 2-3 tygodniach stosowania zmniejsza objawy depresji i korzystnie wpywa na funkcjonowanie pacjentw w rodzinie, w pracy. Podczas stosowania nawet stosunkowo wysokich dawek istnieje, co prawda nieco ograniczona, moliwo prowadzenia pojazdw i obsugi maszyn. Za dobr wiadomo naley uzna fakt, i w Polsce mamy dostpnych w aptekach ponad 20 rnych lekw przeciwdepresyjnych. Dzieli si je na kilka grup, rnicych si midzy sob przede wszystkim mechanizmami dziaania. Jeszcze lepsz wiadomoci jest to, e co najmniej 6 z tych lekw to rodki przeciwdepresyjne, ktre weszy na wiatowy rynek farmaceutyczny w cigu ostatnich 10 lat (a wic mamy te i w Polsce najnowoczeniejsze leki przeciwdepresyjne!). Asortyment i wybr lekw przeciwdepresyjnych w Polsce jest prawie taki sam jak w USA, czy w krajach Europy Zachodniej. Wspczesne leki przeciwdepresyjne: s bardzo skuteczne w leczeniu depresji, s bezpieczne, powoduj niewiele dziaa niepodanych, nie uzaleniaj. Najnowsze leki przeciwdepresyjne dziaaj poprzez odwoywanie si do naturalnie wystpujcych w mzgu przekanikw. Leki wpywaj na szybko ich tworzenia, przemiany i rozkadu. Szczeglnie wane s: serotonina oraz noradrenalina, ktrych osabiona aktywno, czy brak harmonijnej rwnowagi mog powodowa objawy depresji. Aby rodki przeciwdepresyjne zaczy dziaa, musz by stosowane przez co najmniej 2, a nawet 4 tygodnie. Trzeba wic liczy si z tym, e ustpowanie objaww depresyjnych rozpocznie si dopiero po 2, a nawet 4 tygodniach systematycznego przyjmowania tych

14

lekw. Jeeli wczeniej przerwiesz leczenie, to poprawa moe by niezadowalajca lub tylko czciowa. Po uzyskaniu poprawy leki przeciwdepresyjne naley przyjmowa systematycznie jeszcze co najmniej przez 3 do 6 miesicy, czasami nawet duej. Daje to utrwalenie poprawy i w znacznym stopniu zabezpiecza przed nawrotem zaburze depresyjnych. Obok odpowiednio dugiego czasu leczenia (okoo 6. miesicy) bardzo wana jest waciwa dawka leku. Nie obawiaj si tak zwanych dawek terapeutycznych, ktre mog wyda Ci si czasem due. Niejednokrotnie wikszym niebezpieczestwem moe by przyjmowanie leku w za maej dawce. Zbyt maa dawka leku przeciwdepresyjnego nie tylko wydua leczenie, ale bardzo czsto jest gwn przyczyn jego niepowodzenia. Wielokrotnie obserwowano, e po wielu miesicach nieskutecznego leczenia depresji przy pomocy zupenie dobrego leku, dopiero wyrane zwikszenie jego dawki przynosio zaskakujco szybk i du popraw. Bd cierpliwy, nie przerywaj rozpocztego leczenia bez konsultacji, stosuj si do wszelkich zalece lekarskich, a zwaszcza do zaproponowanych dawek i dugoci trwania leczenia. Psychoterapia Sposobem leczenia wielu zaburze, w tym take niektrych zaburze depresyjnych, jest psychoterapia. Metoda ta opiera si na zastosowaniu rnych psychologicznych sposobw oddziaywania na czowieka. Jest wiele tzw. szk psychoterapii. Wykorzystuj one rne szczegowe techniki. Podstawow jednak technik jest rozmowa prowadzona przez psychoterapeut. Gwnymi formami psychoterapii s: psychoterapia indywidualna, psychoterapia grupowa. Psychoterapia jest skuteczna, gdy trwa odpowiednio dugo i gdy jest prowadzona przez waciwie wyksztaconego psychoterapeut. W przypadku leczenia depresji, leki i psychoterapia nie wykluczaj si, a wrcz powinny si uzupenia.

Kiedy zgosi si do lekarza?

To pytanie potrafi z kilku powodw spdzi sen z oczu wielu ludziom. Zadaj je sobie nie tylko sami cierpicy na depresj, ale take ich bliscy, krewni i znajomi. A odpowied na to pytanie jest zaskakujco prosta! 15

Nigdy nie jest za wczenie i nigdy nie jest za pno, aby zgosi si z problemami depresji, najlepiej do lekarza psychiatry. Co to znaczy, e nigdy nie jest za wczenie, by poszuka porady w sprawie depresji u lekarza psychiatry? Jeli nie dostrzegasz u siebie depresji, a masz szereg pyta i wtpliwoci na ten temat nie zwlekaj, nie zadrczaj si nimi, tylko zgo si jak najszybciej do lekarza psychiatry. W spokojnej i yczliwej atmosferze uzyskasz: rzeczow ocen swego stanu, rzeteln, fachow odpowied na Twoje pytania i wtpliwoci, kilka profesjonalnych rad, jak sobie radzi ze stresem, czy zym samopoczuciem, informacje o higienie psychicznej, dziki ktrej moesz wzmocni swoje zdrowie psychiczne. Warto te skorzysta z takiej konsultacji, jeli martwisz si o swoich bliskich, krewnych. Co to znaczy, e nigdy nie jest za pno, aby poszuka porady w sprawach depresji u lekarza psychiatry? Nawet jeeli zaburzenia depresyjne wystpuj ju od wielu miesicy, czy jeszcze duej i nigdy nie byy leczone, nie oznacza to wcale, e jest za pno na pierwsz wizyt u lekarza psychiatry. Moe od tej opnionej wizyty zacznie si poprawa Twojego samopoczucia i leczenie zaburze depresyjnych. Wspczesne leki przeciwdepresyjne s skuteczne nawet w takich sytuacjach. Zawsze warto skorzysta z porady lekarza!

Kto powinien zajmowa si leczeniem depresji?

Leczeniem zaburze depresyjnych zajmuj si przede wszystkim lekarze psychiatrzy. Jeli masz wtpliwoci i pytania dotyczce jakichkolwiek spraw zwizanych z depresj u Ciebie lub Twoich bliskich, skonsultuj si z lekarzem psychiatr. Od niego otrzymasz najpeniejsze i najbardziej rzetelne informacje. By moe dostaniesz te szereg materiaw informacyjnych. Warto je przeczyta i przemyle 16

w spokoju. Wystpujce u Ciebie pojedyncze objawy depresji nie oznaczaj jeszcze, e cierpisz na zaburzenia depresyjne. Lekarz psychiatra najlepiej dokona rzetelnej i obiektywnej ich oceny oraz wypowie si czy w Twoim indywidualnym przypadku wskazana jest terapia, czy te nie. Jeeli jest potrzebne leczenie, to take lekarz psychiatra najlepiej wskae, jaka forma terapii bdzie najskuteczniejsza, czy wystarczy psychoterapia, czy oprcz niej potrzebne bdzie przyjmowanie lekw przeciwdepresyjnych. Wielu psychiatrw jest te profesjonalnie przygotowanych do prowadzenia psychoterapii. Jeli jest potrzebne przyjmowanie lekw przeciwdepresyjnych, rwnie najbardziej kompetentn osob do wyboru leku i jego dawki jest psychiatra. Leczenie agodnych zaburze depresyjnych w wikszoci krajw Europy Zachodniej i USA prowadz lekarze rodzinni, ale zawsze w bardzo cisej wsppracy z psychiatr (konsultacje na temat stosowanych lekw, ich dawkowania, kontrolne oceny stanu psychicznego leczonych pacjentw). Nie obawiaj si wizyt u psychiatry. Psychiatra to Twj przyjaciel i sprzymierzeniec, wykwalifikowany doradca, osoba, ktra szczerze chce Ci pomc i zrozumie, osoba, ktrej moesz powiedzie wszystko. Obowizuje j przecie najgbsza tajemnica lekarska!

Skuteczno leczenia depresji

Wspczenie mona z du skutecznoci leczy depresj. Do dyspozycji s nowoczesne leki przeciwdepresyjne, psychoterapia. Szacuje si, e skuteczno leczenia zaburze depresyjnych moe siga 80, a nawet 90%. Skuteczno leczenia depresji zaley szczeglnie od: waciwego wyboru leku przeciwdepresyjnego, zastosowania odpowiednio wysokiej dawki leku, odpowiednio dugiego okresu prowadzenia leczenia (kilka miesicy). Przestrzegajc sumiennie zalece psychiatry, przyczyniasz si do wikszej skutecznoci leczenia zaburze depresyjnych. Skuteczno leczenia w bardzo duym stopniu zaley od Ciebie!

17

Cz czwarta
Kilka rad i wskazwek Kilka prawd o depresji
Poniej znajdziesz kilka powszechnie znanych prawd o depresji. Mimo ich oczywistoci postaraj si je wszystkie przeczyta i zapamita. Sprbuj przypomnie je sobie lub odwoa si do nich, kiedy leczenie Twojej depresji przeciga si, a Ty zaczynasz wtpi czy wyzdrowiejesz, czy poczujesz si lepiej. Depresja to rozpoznanie medyczne takie jak kade inne. Depresja to nic wstydliwego. Depresja wystpuje czsto i by moe wiele osb wok Ciebie rwnie na ni cierpi. Kady z nas jest w jednakim stopniu zagroony depresj. Leczenie depresji jest skuteczne, a poprawa wystpuje u 80, a nawet 90% leczonych. Bd cierpliwy, pierwsze efekty leczenia mog pojawi si po kilku tygodniach. Nie przerywaj rozpocztego leczenia, czasami musi ono trwa nawet kilka miesicy. Waciwe leczenie depresji zmniejsza ryzyko jej nawrotw.

18

Pom samemu sobie w depresji

Przedstawione poniej sposoby i pomysy same nie wylecz depresji, ale mog bardzo wspomc jej terapi, zmniejszy natenie objaww, przyspieszy powrt do dobrego samopoczucia. Gdy zdarzy Ci si, e przez kilka dni bdziesz czu si smutny i przygnbiony, mie doek psychiczny i zastanawia si, co zrobi, eby poprawi swoje samopoczucie, poszukaj czego dla siebie w tych prostych radach, ktre znajdziesz poniej. Cho s one adresowane do osb, ktre lecz si na depresj, to niektre z nich mog okaza si skuteczne rwnie wtedy, kiedy nie masz depresji, a tylko przejciowy doek, chandr, czy melancholi. Sprbuj, wybierz co dla siebie, moe tym razem sam poradzisz sobie ze swoj chandr? Jeli leczysz si z powodu depresji, stosuj wszystkie ponisze rady, z pewnoci Ci nie zaszkodz, a moe pomog i skrc Twoje cierpienie. Nie zapominaj o wyznaczonych wizytach u psychiatry czy psychoterapeuty Zapisz termin kolejnej wizyty w swoim kalendarzu, popro, aby Twoi bliscy przypomnieli Ci o niej dzie, dwa dni wczeniej, w yczliwy sposb, np.: Pamitaj, e pojutrze jeste umwiony ze swoim lekarzem. Takie przypomnienie traktuj jako przejaw troski z ich strony, a nie zoliwo. Kademu przecie moe zdarzy si zapomnie nawet o bardzo wanych sprawach. Regularnie przyjmuj zalecone Ci przez lekarza leki Staraj si regularnie przyjmowa przepisane Ci leki przeciwdepresyjne w zaleconych dawkach i o zaleconych porach dnia. Popro swoich bliskich, aby czasem przypominali Ci o nich. Nie denerwuj si, kiedy pytaj Ci po raz kolejny: Czy ju przyje swoje leki? Robi to wycznie w trosce o Twoje dobro.

19

 Bd cierpliwy, leki przeciwdepresyjne przynosz popraw dopiero po kilku tygodniach ich regularnego stosowania Jak ju wiesz, na pierwsze efekty leczenia depresji trzeba czasem czeka 2, a nawet 4 tygodnie. Bd cierpliwy, a Twoja cierpliwo zostanie nagrodzona, objawy si zmniejsz, a depresja ustpi. Jeeli w trakcie leczenia (zwaszcza na pocztku) wystpi u Ciebie jakie dziaania niepodane, to nie przerywaj stosowania leku przeciwdepresyjnego. Jak najszybciej skontaktuj si wwczas ze swoim lekarzem (nawet telefonicznie). Czasem prosta rada, np. propozycja zmiany godziny przyjmowania leku, czy niewielkiej modyfikacji jego dawek, moe zmniejszy lub nawet zlikwidowa dziaania niepodane. Poznaj zaburzenia, ktre Ci dokuczaj (depresj) Szukaj wci nowych, rzetelnych informacji o depresji. Obecnie nie powinno to stanowi wikszego problemu. Jest ich bardzo wiele i s atwe do odnalezienia. Czytaj zwaszcza materiay informacyjne przygotowane przez specjalistw psychiatrw, psychologw, psychoterapeutw. Dowiesz si z nich nie tylko o objawach i przyczynach depresji, ale take o sposobach leczenia i lekach przeciwdepresyjnych (ktrych ludzie do dzi obawiaj si stosowa, gwnie z powodu wasnej niewiedzy i uprzedze!). Nie ufaj przygodnie zasyszanym opiniom, szczeglnie osb, ktrych jedyn kompetencj jest fakt, e w przeszoci same cierpiay z powodu depresji. Zachowaj rezerw zwaszcza wobec artykuw pseudonaukowych na temat depresji. Uwaaj, bo pojawia si ich coraz wicej, najczciej w rnych, barwnie ilustrowanych miesicznikach, czy tygodnikach. Moe si zdarzy, e znajdziesz w nich szereg nieprawdziwych danych, utrwalajcych jedynie bdne stereotypy na temat depresji. O wszystkich wtpliwociach rozmawiaj ze swoim lekarzem (najlepiej psychiatr) 20

 Prowad regularny i higieniczny tryb ycia Jak ju wiesz, wrd wielu objaww depresji s i takie, z ktrymi moesz prbowa walczy wasnymi siami. Dla przykadu: spadek apetytu - staraj si odywia regularnie, apatia, spowolnienie - wybierz si codziennie na kilkudziesiciominutowy spacer, najlepiej z blisk Ci osob, brak chci do pracy - postaraj si zaj drobnymi sprawami, np.: podlej kwiaty, przewietrz mieszkanie, kup gazety, - kad z tych czynnoci traktuj jako swj sukces! zajmij si czymkolwiek - u pasjansa, poczytaj gazet, posuchaj radia, obejrzyj TV, sprbuj rozwiza krzywk. Pomyl o swojej aktywnoci fizycznej (30 minut dla zdrowia) Przeznacz co najmniej 30 minut codziennie na aktywno fizyczn. Wystarczy 2-3 km spacer czy 8-10 km przejadka rowerem. Oddawaj si tej aktywnoci codziennie, najlepiej o tej samej porze. Moe kto z bliskich, czy znajomych zechce wiczy razem z Tob. Jemu to take wyjdzie na zdrowie! Spdzaj wicej czasu na wieym powietrzu i na socu Oczywicie, nie ma to nic wsplnego z fototerapi, ale z pewnoci korzystnie wpynie na Twoje samopoczucie. Zatrzymaj si na chwilk Kiedy wychodzisz z budynku na wiee powietrze, przysta na chwilk, podnie gow, zrb par gbokich, spokojnych wdechw, popatrz na ksztaty chmur, na niebo (przez te kilkadziesit sekund myl tylko o tym, co widzisz). 21

 Wane decyzje od na pniej Gdy cierpisz z powodu depresji, nie podejmuj wanych decyzji. Jeli to moliwe, od je do czasu, gdy poczujesz si lepiej. Nie czuj si z tego powodu winny, nie rb sobie kolejnych wyrzutw. Pamitaj, e w stanie depresji wiele spraw postrzegasz innymi ni s naprawd, wyolbrzymiasz trudnoci, nie doceniasz swoich moliwoci i umiejtnoci. Wszystko to w sumie wpywa na Twoje decyzje. Podjte w tak niekorzystnym dla Ciebie okresie ycia, mog okaza si pniej nieprzemylane albo le przemylane, zbyt asekuracyjne. Moesz ich potem aowa. Przysowie mwi: Co si odwlecze, to nie uciecze. W Twojej sytuacji, kiedy masz depresj, jest to naprawd zota myl. Zastosuj si do niej. Ostronie z alkoholem Zdarza si, e osoby cierpice na depresj szukaj pomocy i ulgi w alkoholu. Tu tkwi bardzo powane niebezpieczestwo. Alkohol pozwala szybko rozadowa napicie, wprowadza w stan odprenia i lepszego nastroju. Trwa to jednak krtko, wszystkie dolegliwoci wracaj i to z jeszcze wikszym nateniem. Spoywany czsto i to nawet w niewielkich ilociach alkohol nasila objawy depresji! Pamitaj! Alkohol nie jest lekarstwem na depresj! Kiedy przyjmujesz leki przeciwdepresyjne, spoywanie alkoholu moe by niebezpieczne. Wchodzi on w rne reakcje z lekami. W efekcie sabnie ich dziaanie przeciwdepresyjne i bardzo nasilaj si dziaania niepodane. Jeeli przyjemno sprawia Ci picie kawy, to powiniene porozmawia o tym ze swoim lekarzem. Problem spoywania kawy w depresji i przy stosowaniu lekw przeciwdepresyjnych zawsze musi by traktowany bardzo indywidualnie. Bywa, e uywka ta jest jak najsurowiej przeciwwskazana (powoduje niepokj, zaburza sen). W pewnych przypadkach 22

jest jednak odwrotnie - kawa i rodki zawierajce kofein mog wspomaga dziaanie lekw przeciwdepresyjnych czy zmniejsza ich dziaania niepodane. Ostateczn decyzj powinien podj lekarz.

Najwaniejsze sprawy
W kadym trudnym momencie pamitaj, e depresja jest schorzeniem uleczalnym. Przy waciwym leczeniu specjalistycznym Twj stan i Twoje samopoczucie moe si bardzo poprawi. Tylko od Ciebie zaley, czy i kiedy z tego skorzystasz i czy zgosisz si do lekarza, najlepiej psychiatry.

23

Sowniczek
Anhedonia: Brak lub utrata zdolnoci do odczuwania przyjemnoci, satysfakcji w sytuacjach, ktre przewanie dostarczaj przeycia o przyjemnym zabarwieniu emocjonalnym. Apatia: Zmniejszenie aktywnoci i zainteresowa, czsto z towarzyszcym uczuciem smutku i rezygnacji. Astenia: Brak siy, wigoru z poczuciem niewydolnoci fizycznej i psychicznej. Bezsenno (insomnia): Niezdolno do zasypiania i/lub do utrzymywania snu odpowiednio dugo przy waciwej jego jakoci. Taki sen nie zapewnia dobrego samopoczucia i koncentracji w cigu dnia. Samo usypianie nie powinno trwa duej ni ok. 30 min. Choroba afektywna dwubiegunowa: Dawna nazwa cyklofrenia lub psychoza maniakalno-depresyjna, zaburzenie charakteryzujce si wystpowaniem na przemian zaburze depresyjnych i zaburze maniakalnych (najczciej przedzielonych rwnie dugo trwajc remisj). Choroba afektywna jednobiegunowa: Schorzenie polegajce na powtarzajcych si co jaki czas tylko zaburzeniach depresyjnych (bardzo rzadko powtarzaj si tylko zaburzenia maniakalne). W pewnym stopniu jej charakter oddaje dawny termin - depresja endogenna, czy depresja fazowa. Wspczenie uywa si nazwy: zaburzenia depresyjne nawracajce (wg ICD-10). Choroba somatyczna: Choroba dotyczca ktrego z narzdw lub tkanek organizmu. Depresja sezonowa: Depresja sezonowa pojawia si pn jesieni i trwa do wiosny. Charakteryzuje si sezonowoci i cyklicznoci. Powoduje ona u chorego gbokie poczucie smutku i beznadziejnoci. Pozostae jej objawy s takie jak w zwykej depresji, np. nadmierna senno, duy apetyt, wyrany brak energii, apatia. Dolegliwo ta wystpuje najczciej midzy 30., a 60. rokiem ycia, trzykrotnie czciej u kobiet ni u mczyzn. DSM-IV (Diagnostic Statistical Manual): Klasyfikacja zaburze psychicznych obowizujca aktualnie w USA i Kanadzie. Dysthymia (dystymia): Zaburzenie nastroju cechujce si przewlekym, 24

cho raczej agodnie depresyjnym nastrojem, czasem rozdranieniem z licznymi towarzyszcymi objawami somatycznymi (cige zmczenie, osabienie, spadek apetytu, zaburzenia snu itp.). Elektrowstrzsy: Jedna z metod leczenia depresji, stosowana wycznie w warunkach szpitalnych. Fototerapia: Zastosowanie wiata sztucznego, zblionego parametrami do wiata sonecznego, do leczenia depresji. ICD-10: Klasyfikacja (midzy innymi) zaburze psychicznych opracowana przez WHO i aktualnie obowizujca. Inhibitor wychwytu zwrotnego tylko serotoniny (SSRI), serotoniny i noradrenaliny (SNRI) lub tylko noradrenaliny (NRI). Grupy lekw przeciwdepresyjnych rnicych si mechanizmem dziaania na poziomie neurotransmisji. SSRI blokuj zwrotne wychwytywanie przez komrki nerwowe wykorzystanej ju serotoniny, przez co wzrasta jej dostpno dla neuronw. W przypadku SNRI zjawisko to obejmuje serotonin i noradrenalin, a w NRI tylko noradrenalin. Inhibitor monoaminooksydazy (IMAO): Rodzaj lekw stosowanych w leczeniu depresji. Mechanizm ich dziaania polega na zablokowaniu enzymu (MAO) rozkadajcego substancje pobudzajce, wystpujce naturalnie w mzgu. Lk: Jeden z najczstszych objaww psychicznych, wystpujcy prawie we wszystkich zaburzeniach psychicznych. Uczucie podobne do strachu, jednak wystpujce bez konkretnej przyczyny, trwajce wiele godzin, a czasem i dni. Charakterystyczne dla lku jest wspwystpowanie wielu rozmaitych objaww wegetatywnych, gwnie ze strony ukadu krenia (bicie, koatanie serca, bl koo serca, zaczerwienienie, zblednicie itp.); jeeli chodzi o objawy ze strony innych narzdw, to wystpuj take: przypieszenie i spycenie oddechu z uczuciem dusznoci, zawroty gowy, pocenie si, czste oddawanie moczu, drtwienie rnych okolic ciaa itp. Leki przeciwdepresyjne: Leki stosowane w leczeniu zaburze depresyjnych. Mania: Faza choroby afektywnej dwubiegunowej charakteryzujca si nadmiernym podwyszeniem nastroju. Melancholia: Starsze okrelenie depresji. Dzi uywane rzadko. NaSSA: Noradrenergiczny i specyficznie serotoninergiczny lek przeciwdepresyjny, jeden z najnowoczeniejszych lekw (III generacji), stosowany w leczeniu depresji. 25

Nawrt: Ponowne wystpienie objaww po wyzdrowieniu lub remisji. Niepokj: Przykre uczucie drenia lokalizowane najczciej w klatce piersiowej, ale rwnie w nogach czy rkach. Czsto towarzyszy mu koatanie serca, potliwo. Noradrenalina: Jeden z podstawowych zwizkw biochemicznych podnoszcy cinienie ttnicze krwi, przypieszajcy czynno serca. Jeden z podstawowych neuroprzekanikw komrek nerwowych. Psychiatra: Lekarz specjalizujcy si w rozpoznawaniu i leczeniu zaburze psychicznych. Psycholog: Specjalista zajmujcy si diagnozowaniem oraz terapi ludzi z zaburzeniami psychicznymi, stosuje jedynie metody psychologiczne, np. psychoterapi. Psychospoeczne: Okrelenie suce oddaniu zoonych zwizkw zachodzcych midzy indywidualnymi zjawiskami psychicznymi i spoecznymi (w rodzinie, szkole, pracy), wpywajcymi na rne aspekty zdrowia i zaburze psychicznych. Psychoterapia: Metoda terapii zaburze psychicznych wycznie rodkami psychologicznymi. Remisja: Okres, w jakim nastpuje cakowite cofnicie si lub ustpienie symptomw i zaburze. Rokowanie: Szanse, jakie ma pacjent na wyzdrowienie. Rozpoznanie: Ustalenie przez lekarza przyczyny problemw zdrowotnych wystpujcych u pacjenta, polegajce na zidentyfikowaniu procesu chorobowego i odpowiedzialnego za czynnika. Serotonina: Zwizek biochemiczny majcy bardzo istotne zadanie w procesie przekazywania impulsw nerwowych w mzgu (neuroprzekanik). Odgrywa wan rol w kontrolowaniu stanw snu i czuwania, nastroju, lku. SNRI: Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny. Leki przeciwdepresyjne III generacji. SSRI: Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny. Leki przeciwdepresyjne II generacji. Trjpiercieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD): Leki I generacji od lat pidziesitych ubiegego stulecia stosowane w leczeniu depresji. Dobre i skuteczne, stosowane z powodzeniem do dzi, cho w ostatnich latach stopniowo wypierane przez leki z grupy SSRI, SNRI, czy NaSSA.

26

Skala samooceny czy jestem chory na depresj?

Przeczytaj kade ponisze stwierdzenie i podkrel odpowied, ktra najlepiej oddaje Twoje samopoczucie w czasie ostatniego tygodnia. Nie zastanawiaj si dugo nad poszczeglnymi punktami. Odpowied natychmiastowa bdzie blisza stanu faktycznemu ni odpowied po duszym namyle. Rzeczy, ktre sprawiay mi przy- Przestaem(am) interesowa si jemno, cigle mnie ciesz: swoim wygldem i nie dbam o siebie: 0 Z pewnoci tak samo 3 Zupenie nie dbam o siebie 1 Nieco mniej 2 Nie dbam tak, jak powinienem 2 Duo mniej (powinnam) 3 W ogle nie 1 Dbam moe nieco mniej 0 Dbam w takim samym stopniu, jak zawsze Jestem w stanie mia si i dostrzega zabawn stron rnych zdarze:
0 1 2 3

Z radoci i nadziej spogldam w przyszo:

0 1 2 3

Tak jak zawsze Nieco rzadziej Z pewnoci rzadziej W ogle nie

Tak jak zawsze Rzadziej ni zwykle Zdecydowanie rzadziej Nigdy

Czuj si wesoy(a), radosny(a): Z przyjemnoci czytam ksiki, 3 Nigdy pras, ogldam programy telewizyjne lub sucham audycji 2 Rzadko radiowych: 1 Czasami 0 Czsto 0 Prawie cay czas 1 Czasami 2 Rzadko 3 Bardzo rzadko SUMA PUNKTACJA: 0-8 brak depresji 9-10 depresja agodna 11-12 depresja umiarkowana Opracowano na podstawie skali H.A.D. 13 i wicej depresja cika 27

ISBN 83-917430-6-3

03LE04