Sosyolojinin Kuruluu

Sosyolojinin Ortaya kmasn Belirleyen Koullar-Olaylar

1.
2.

Sanayi nklab Fransz Devrimi

Sanayi nklab

Sanayi devriminin itici gc doa bilimlerindeki gelimelerdir. Bu gelimelerin sonucu olarak retimde buhar gcnn yani makinalarn kullanlmas mmkn hale gelmitir. retimde makinalarn kullanlmas retimin merkezilemesine ve kentlerde younlamasna neden olmutur

Sanayi nklab

Kentlerde younlaan retim byk nfus ktlelerinin de kentlerde younlamas sonucunu dourmutur. Krsal kysel ekonomi yerini makinalama ve seri retim sayesinde karmak bir piyasa ekonomisine brakmtr.

Sanayi nklab

Bu niceliksel ve niteliksel deiiklikler etkisini insanlarn yaamnda yepyeni olgularn ortaya kmasyla gstermitir Nfusun kentlerde ok kk alanlarda younlamas daha nce karlalmam bir takm sorunlar gndeme getirmitir: su, isizlik, anomi, atma vb.

Sanayi nklab

rnek olay: Su kavramnn niteliinin deimesi ve Jack the Ripper olay

Karndeen Jack olarak da bilinen katil 19. yyda Londrada ortaya kmtr. Kimlii bugne kadar belirlenememi olan bu ilk seri katil sanayi geliimin zirvesinde olan ngilterenin kalbinde su kavramnn modern dnemde alaca yeni biimi rneklendirmektedir. Buharl sanayi makinalarnn youn dumanlar altnda karanlk ve kasvetli Londra sokaklarnda ava kan Karndeen Jack, zellikle seks iisi kadnlar hedef almakta, onlar sokak aralarnda ameliyat aletleri ile titiz operasyonlarla ldrmekte ve organ paralarn da almaktadr. Adnn kayna da budur.

Sanayi nklab

Piyasa koullarnn insan hayatna yn vermeye balamas insan gruplar arasnda atmalarn gelimeye balamasna neden olmutur. Daha nce belirgin olmayan farkllklar (zenginlik ve lks tketim alannda) kent ortamnda belirginlemeye balamtr.

Sanayi nklab

Bu dnemin en nemli bir dier nitelii zenginliin (dengesiz biimde olsa da) artdr. Bu zenginlik ocuklar dahil geni insan kitlelerinin sefalet iinde yaamalar ile mmkn olmutur. ocuk iilii, alanlarn dzensiz ve ar i koullar vb. sosyal sorunlar, isizlik basks ve evresel sorunlar bu dnemde ortaya kmtr

Fransz htilali

18. yy. sonu, yukarda deinilen tm gelimelerin balang biimleri Fransada da grlmeye balanmtr. Byk nfus kitleleri kentlere ylm, sefalet, isizlik, mevcut geleneksel ahlakn yetersiz kald ciddi sorunlar olarak ortaya kmtr.

Fransz htilali

Bu sorunlara ek olarak o sralarda Fransada ortaalarn bir kurumu olan mutlaki krallk rejimi halen geerliliini srdrmektedir. Kilise ve aristokrasi sanayi geliiminin ncs olan sermaye sahibi, sonradan zenginlemi kesimlerle ynetim aygtnn arasnda bir engel oluturmaktadr.

Fransz htilali

Eski ile yeni toplumsal biimler ve kesimler arasndaki gerilim gittike artm ve en sonunda kentlerdeki byk nfus ynlarnn katlm ile bir ayaklanma ba gstermitir. Balarda ayaktakmnn bir eylemi sanlan ayaklanma byk bir toplumsal olguya dnmtr.

Fransz htilali

Baarya ulaan ihtilal uzun sren bir i karklk ve kaos ortamnn olumas ile sonulanmtr Bu kaos ortam Fransa tarihinde anomi ve anari, iddet ve terrn hkm srd bir dnemdir.

Sosyolojinin Kuruluu

Batan beri anlatlan ve siyasal etkenlerle de birleen atmalar, insanlarn dnyasnda toplumda bir dzenleme yapma dncesini ortaya kard. Bu dnceyi cesaretlendiren temel unsurlardan birisi de doa bilimlerinin elde ettii byk baarlardr. Doa bilimleri zellikle de Fizik, insanlarn doaya egemen olmasnn yolunu aan devrimsel bir gelime gstermiti

Sosyolojinin Kuruluu

Sosyal konular zerine dnce gelitirenler iin doa bilimleri sosyal konular iin bir rnek tekil ediyordu. 19. yy. balarnda toplumsal konularn da tpk doa bilimi konular gibi ele alnp aklanabilinecei dncesinden hareketle sosyal fizikten bir bilim olarak bahsedilmeye baland. Sosyal fizik, fizik gibi, yasalara ulamal ve bu yasalar aracl ile insanlarn dnyas dzenlenmeliydi

Auguste Comte (1798-1857)

Ayn dnce ikliminin bir paras olarak yetien Comte, ilk kez SOSYOLOJ ismini nermi ve dolaysyla sosyolojinin isim babas olmutur.

Auguste Comte (1798-1857)

Socius (Lat.) + logos (Yun.) szcklerini birletirerek sosyolojiyi tamamen yeni ve bamsz bir bilim dal olarak kurmak istemitir. Ona gre sosyoloji tpk doa bilimleri gibi sadece nesnel olgularla ilgilenmeli ve somut olarak gzlemlenemeyen veya deneye tabi tutulamayan tm konular ilgi alanndan karlmaldr. Yine ona gre sosyoloji felsefeden en son ayrlan bilim olduu iin en geerli bilgi trdr.

Auguste Comte (1798-1857)

Comte, toplumdaki dzene ve uyuma vurgu yapar. Toplumun ancak bu sayede bir birlik btnlk iinde varolabileceini dnr. O, sosyolojiyi iki ana alma alanna ayrr: Sosyal Dinamik ve Sosyal Statik. Sosyal statik btnlk halindeki toplumun donuk bir fotoraf gibidir. Dzeni aklar. Ancak asl konu, deiimi aklamaktr. Sosyal dinamikin amac da kanlmaz olan deiimin yasalarn ortaya karmaktr. Comte, deiimi insanlk tarihi boyunca 3 aamada ele alr (Bu anlamda ayn zamanda evrimcidir): 1- Teolojik Aama 2- Metafizik Aama 3- Pozitif Aama Bilime yeni laik bir din gibi yaklar hatta yeni bir dinsel retiden bahseder: nsanlk dini. Tarihi ve deimeyi sadece dnsel alandaki deiiklikler ya da devinimlerde grmeye alr

Karl Marx (1818-1883)

Diyalektik metodu kullanr. Materyalisttir ancak dncesi tarihsel materyalizm olarak tannr.

Karl Marx (1818-1883)

Tarihsel materyalizm kavram maddenin insan yaamn biimlendirmesi olarak da okunabilir. nsanlar doaya kar bir varolma mcadelesi iindedirler. Bu mcadele maddi varln devam ettirilebilmek (yani yaamak) iin girilen bir mcadeledir ve bu nedenle de maddidir. Bu nedenle de hayat ekonomik sreler zerinde temellenir. Tm dier kurumlar ekonominin glgesinde oluur (din, devlet, aile vb.).

Karl Marx (1818-1883)

Doaya kar verilen bu mcadele insan toplumlar bydke farkl bir grnm alr. Toplumun retimi tketiminden fazla olunca ortaya art rn kar. Bu fazla rn baz kiilerin uzmanlamak iin maddi retim faaliyetinden uzaklamalarna imkan verir. Bu uzaklama insanlk tarihinde uzmanlamaya karlk gelir. Meslekler ve iblm bu sayede ortaya kmtr. Ancak mesleki iblm ile birlikte baka bir farkllama da ortaya kar: Bireysel mlkiyet

Karl Marx (1818-1883)

Bireysel mlkiyetin en nemli grnm retim aralarnn mlkiyetidir. Ona gre insanlk tarihi denilen ey, diyalektik bir biimde insan toplumlarnn retim aralarnn mlkiyetinden kaynaklanan eitsizliklerin yol at devinimlerdir. Bu anlamda Marxa gre tarih denilen olgu aslnda retim aralar mlkiyetindeki eitsizliin yol at retim ilikilerinin kartlatrd insan gruplarnn (snflar) atmalarndan ibarettir.

Karl Marx (1818-1883)

Marx bu dncesini tarihe uygular. Ona gre tarihte temel olarak 5 tane retim biimi bulunur: 1- lkel komnal 2- Kleci 3- Feodal 4- Kapitalist 5- Komnist retim biimleri Marx iinde bulunduu dnemde bu ilkeler dorultusunda kapitalizmin de analizini yapmtr. Onun kapitalizm analizinin temelini meta fetiizmi ve yanl bilin kavramlar oluturur.

Emile Durkheim (1858-1917)

Durkheim, ahlak sosyologu olarak bilinir. Bunun temel nedeni toplumdaki dnmlerin yaratt ahlaki buhrana odaklanmasdr Ona gre toplum bir organizma gibidir (ilevsel uzmanlam gelerin uyum iinde varolduklar bir sistem)

Emile Durkheim (1858-1917)

Bu temelde o ilevselciliin de kurucularndan birisidir. Onun temel kavramlar uyum, ilev, i blm ve dayanmadr. zellikle toplumun uyumlu bir btn olarak bir arada olmasnn toplumdaki iblm ve dayanma sayesinde mmkn olduunu belirtir. Dayanmann iki biimi vardr. Mekanik dayanma ve organik dayanma. Mekanik dayanmada kanba, gelenekler belirleyici iken, organik dayanmada uzmanlaan kurumlar (hukuk vb. kurumlar) sz konusudur.

Emile Durkheim (1858-1917)

Organizma analojisi onun organik dayanma yaklamn anlamay kolaylatrr. Basit bir canl organizmay geleneksel bir toplumla, karmak organizmay da (boyut, ebatlar, iblmnn derecesi ve karmaklk bakmlarndan) modern toplumla karlatrmak mmkndr. Onun topluma baknda ve sosyolojisinde bir dier nemli yaklam kolektif bilin kavraydr. Ona gre kolektif bilincin zayflamaya balamas bir toplumdaki tutunumu (cohesion) olumsuz etkiler. Anomi (kuralszlk) yaratr. Bireysel bilinlerin glenmesi anominin temel nedenidir.

Emile Durkheim (1858-1917)

Onun modern topluma bakn belirleyen de bu dncedir: Modern toplum karmak bir toplumdur ve eski ahlaki kabullerin yerini yenilerine brakt bir toplumdur. Ancak gei dneminde baz problemler de ortaya kabilir. Sz konusu problemin bir vaka analizi biimindeki grnm ntihar adl almasdr. Onun din sosyolojisi de kolektif bilin kavramn aklamakta kullanlabilir: Toplum Tanrdr

Max Weber (1864-1920)

Bir iktisat tarihisidir. Sosyolojinin bir bilim olarak geliiminde ok nemli bir yere sahiptir

Max Weber (1864-1920)

Weber, kendinden ncekilerden farkl olarak somut olgu ve gruplara odaklanmakla yetinmez ve bireyin anlaml davranna da atfta bulunur. Ona gre bireyler sadece kendilerini belirleyen toplumsal yapnn piyonlar deildirler. Onlarn kendileri ve eylemleri hakkndaki fikirleri de nemlidir. Bu dncesini en iyi zetleyen gr stat grubu snf arasndaki farka ilikin olandr.

Max Weber (1864-1920)

Buradan hareketle onun sosyolojisinin temeli de ortaya km olur: deal tip kavram. Ona gre sosyal bilim (ya da sosyoloji) olgular ve somut nesnelerle deil soyut zihinsel kategorilerle i grr. Bu nedenle dnyada evrensel olgular deil geerlilii snrl kategoriler vardr. Onun otoritenin ideal tipleri aratrmas, buna rnek tekil eder: 1. Geleneksel otorite 2. Karizmatik otorite 3. Rasyonel Otorite

Max Weber (1864-1920)

Onun en nemli alma alan din ve iktisat ilikileridir. Protestan Ahlak ve Kapitalizmin Ruhu adl eserinde kapitalizmin geliimdeki dinsel etkileri aratrmaktadr. Ona gre din (protestanln bir mezhebi olan Luthercilik ve onun temel ynelimi olan Pritanizm) iktisadi hayatta byk etki sahibidir. ilecilik bir dinsel ynelim olarak iktisadi sistemleri etkilemektedir. Dnya ire ilecilik dnya reddiyeci ilecilik ayrm

Teekkrler