You are on page 1of 252

i i

-
i

i
i
i

"- c
/ " - 3 -

w
- - c
w $
-
-
"- Y ---
-- -
- -
-
- - $
- 3 w
- -
- - 3
" b 3 --
--
-
--3 -
- - b-- t- - D-
- - <- -
- $

-
c "
3 /
c
- -- -
-
/ - w -
- 3 -
- /
|
| c /


3
c /
/ c /
- w/c -

Y - -
- Y
w| - - |
- -
/ / / -
- -
--

w
"- - w

-
--3 3 c -
Y -3 b--
Y D -

z- --

-b-


-
c
---

-


-
-
-

-
O -


x




;-
-

D


D
---
Y

- -

c
3
-
-
--

-

-

-
Y -

l -
&

Y

Y


[

l$

<


"- -- c 3 M
- - 3
/- c

3
w









---

} -
x b


x -

3

Y
*
-

c c
-


- 3 -$ ;

3 -
;
y


Y _

l
3
r -
M
Y
c c
3 -


--
;
x
-


avmhAD;Am;A7Gwfonf owif;pmavmurS EdkifiHa7;avmuodk\ul;ajymif;um 0ef-uD;tjzpf wdkif;jynfwm0efudk
ausjyGefpGm xrf;7GufcJhI jAdwdo~0ef-uD;csKyf csmcsD. jcD;usL;jcif;udk cH,l77SdcJhonf? rnfonfhaqmif7Guf-udK;yrf;r=
rsm;a-umifh xdkokd\ jcD;rGrf;cH7yHkudk zwf&=avhvmayvdrfhrnf?

AD;Am;A&Gwf/ avmh(c7pf 18^9 zGm;)? ?jAw


d o
d ~
EdkifiHjyKokcrdef owif;pmwdkufydkif7Sif avmhAD;Am;A7Gwf
bGJ\cH 0DvsHrUqGJ tdkufuif;onf 18^9 ckESpf arv25
7ufae\wiG u
f ae'gEdik if H tGeaf w;7D;,d;k jynfe,f/ ary,f
jrdK\Y zGm;jrifavonf? ol.zcifrmS y7ufZADwD;7D;,ef;
*d+
k ;f 0if "Rq7mwOD;jzpf.? tdu
k u
f if;onf touf20
t7G,fuyif [JvzufjrdK\wGif pD;yGm;a7;vkyfief; pwif
vkyu
f dkifcjJh yD;aemuf wdk;wuf-uD;yGm;vmaomtcg/ rGef;
x7D;atmjrdK\odk\ ajymif;a7G\ vkyu
f dkifcJhjyefonf? touf
28 ESpft&G,fwGif pawmhy&GJ HkY ta7;yg t7ma7mufol
jzpfvmcJ.
h ?
1910jynfEh pS fwiG f rGef;x7D;atm b+f-uD;u uae
'gEdik if H bdvwfajrpuf&-kH uD; 3 ckukd yl;aygif;a7; twGuf
pHkprf;7ef tdkufuif;tm; cef\xm;onf? xdkvkyfief;udk
aqmif7u
G cf 7Jh mwGif uae'gEdik if 7H Sd bdvwfajr puf&t
kH m;
vHk; yl;aygif;a7;udkyg aqmif7GufcJhavonf? ,if;odk\
aqmif7u
G o
f nfudk uae'gEdik if o
H l Edkiif o
H m;rsm;u vH;k 0
rauseyf-uay? owif;pmrsm;rSvnf; tjyif;txef
a7;om;uef\uGufc-Jh u.? rnfo\dkyifjzpfap ol.aqmif
7Gufr=a-umifh bdvwfajrpufrsm; aiGa7;a-u;a7; tajc
taeaumif;rGefvm&Hkru tdu
k fuif;udk,w
f dkiv
f nf; a7F
'*g;aygifwoef;cef\ -uG,0f olb0odk\ a7mufvmonf?
xdEk SpfwiG yf if tdkufuif;onf t*vefjynfo\dk ajymif;a7F\
um Edik if aH 7;avmuod\k 0ifavonf?
1910 jynfhESpf 'DZifbmvwGif ygvDreftrwftjzpf
ta7G;cHum twdkuftcHacgif;aqmif Adkemavm. t
wGif;a7;twGif;0eftjzpf aqmif7GufcJh. Adkemavm.
cspfcif,Hk-unfr=udk cH,l7olvnf;jzpfonf? 1911 ck
ESpfwGif qmbGJ\csD;jr|ihfolaumif;jyKjcif; cH7onf? yXr
uBmppftwGi;f u ol.aqmif7Gufcsufrsm;a-umifh -o
ZmwdUr -uD;rm;vmum 1916 ckESpw
f Gif AJ7eG feuf t
qifhtwef;odk\ wd;k jr|ihcf ef\tyfjcif;cH7jyD;aemuf 191^ ck
ESpfwGif AJ7eG f AD;Am;A7Gwt
f jzpf olaumif;jyKjcif; cH7av
onf? xdt
k cgrSpI avmhAD;Am;A7Gwf[k wGicf ho
J nf?
1918 ckESpfwGif avmhAD;Am;A7Gwfonf jyef-um;a7;
0ef-uD;tjzpf aqmif7Guf7avonf? ppfjyD;aomtcg

jAdwdo~ owif;pmavmuwGif xif7Sm;ausmf-um;onhf


avmhAD;Am;A7Gwf

tpd;k 7tzGJ\rSEkwfxu
G I
f a';vD;tdypf y7uf owif;pm
udk udk,w
f kid t
f yk cf sKyv
f yk u
f idk cf 7hJ m owif;pmrSm vl-udKuf
rsm;vmojzifh apmifa7 wkd;wuf xkwfa0cJh7onf?
1921ckEpS w
f iG f qef;a';tdypf y7ufowif;pmudk wnf
axmifchI
J aemufr-umrD tD;Aeif;pwif;'wfowif;
pmudk 0,f,v
l kyu
f ikd cf hjJ yefavonf?
1929 ckEpS w
f iG f AD;Am;A7Gwo
f nf Edik if aH 7; e,fxo
J \kd
jyef0ifvmjyD;aemuf jAdwdo~ EkdifiHawmftwGif; vGwf
vyfpGm ukefo,
G fa7;udPudk txajrmuf atmifjrifap
7ef -udK;yrf;aqmif7u
G af vonf? xdt
k a7;wGif ol.0g'
udk axmufcHaom ygvDreftrwfavmif;rsm;udk ol.
owif;pmrsm;u tm;ay;ulnDco
hJ nf?
1940jynfEh Spf arv 147ufae\wiG f jAdwdo~0ef-uD;

AD;v,mh a*smh

AkZGef
1620 jynhEf pS w
f iG f AD;v,mhonf tm;bG\J7 7yfwvef
pm;. orD;jzpfol wEkdifiv
H ;Hk wGif tcsr;f omqH;k tarGcH
trsKd;orD;ESihf vufxyfonf? a0vrif;om; csm;ESihf
pydef rif;orD;wk\d vufxyf7ef tm;bG\7J A7Pwkpd m;u aph
pyfaepOfwiG f csm;tm; pydeEf dik if H r'7pfjrdK\awmfo\kd ukd,f
wkdifoGm;a7muf aphpyf7ef Awfuif*rfpm;u aoG;aqmif
onf? ol. aoG;aqmifcsuft7 csm;vnf; r'7pfjrdK\
awmfo\dk Awfuif*rfpm;ESit
fh wl oGm;a7mufonf? ok\d7m
wGif Awfuif*rfpm;. armufrmpGm qufqHr=a-umihf
vufxyfa7; tpDtpOf rajyrjypfjzpfum ysufjym;cJ7h &Hk
ru pydeEf iS hf jAdwed fEikd if Hw\kd ppfjzpfymG ;cJ7h onf? ok\daomf
vnf; AD;v,mhtay:bk7ifESifh a0vrif;om; csm;wkd\.
txif-uD;r=onf ysufjy,f oGm;jcif; r7Sd&Hkru 'sLbGJ\
jzihfyif wkd;wufjcD;ajr|mufjcif; cH7avonf?
1625ckESpf rwfvwGif yXr*sdr;f bk7ifuHuek fI csm;
rif;om;onf yXrcsm;bk7iftjzpf eef;wufonf? xkd
ESpf arvwGif r'7pfjrdK\o\dk oGm;pOfuawG\cahJ om jyifopf
rif;orD; [ife7Dtufwm rm7D,m;ESiv
fh ufxyfz\dk aphpyf
7ef csm;bk7ifu AD;v,mhtm; apvFwjf yefonf? aemuf
ESpw
f iG f AD;v,mhtm; pydeEf idk if H au;'pfjrKd \udk wku
d cf u
dk 7f ef
acgif;aqmifapvFwfvu
kd 7f m ta7;&=H;edrfo
h jzihf ygvDref
vFwfawmfu tjyif;txef jypfwif&=wfcsjcif; cH7aomf
vnf;/ bk7ifu ygvDrefudk zsuo
f rd ;f ay;vku
d o
f jzihf AD;v
,mh csrf;om7m 7cJhonf?
xkdjyif AD;v,mh. armufarmufrmrm jyKrlr=rsm;
a-umihf r-umrD t*vefEiS hf jyifopfwd\k ppfjzpfonhf t
ajctxd a7mufc7hJ onf? 162^ ckEpS w
f Gif jyifopftpk;d 7
tm; awmfvSefae-uaom [sL;*sEd;k wkd\ tckdit
f rm wyf
pG7J m &kd7,
S cf w
H yfjrdK\o\dk AD;v,mhtm; vufeuf tajrmuf
tjrm;jzihf tultnDoGm;7ef apvFwfvdu
k f7m [sL;*sEkd;
wk\u
d tulrcHonht
f jyif jrKd \o\ydk if r0if7ef wm;jrpfojzihf
AD;v,mhonf aemufqkwfc7Jh onf? ([sL;*sEk;d &=?)
r-umrD &kd7S,fjrdK\okd\ wzefoGm;a7muf7ef ykd\prpfjrdK\wGif
tpDtpOfrsm; jyKvkyaf ecJph Of 7mxl;cef\xm;r=ESifh pyfvsO;f
I ol\tay: rausreyfjzpfaecJhaom *`ef zJvwefqko
d l
ppfAdv
k u
f av; wOD;u vkyf-uHojzihf 1628 ckEpS f -o
*kwfv 23 7ufae\wGif uG,fvGefonf?

csKyf csmcsDu avmhAD;Am;A7Gwftm; av,mOfysH xkwf


vkyaf 7;Xme 0ef-u;D tjzpf cef\xm;vdu
k f7m ol. aqmif
7Gufcsufonf txl;atmifjrifojzifh csmcsDuyifv~if
avmhAD;Am;A7Gwfonf ppfav,mOfysHrsm;udk rsufvSnfh
jyovdk xkwv
f yk v
f u
kd o
f nf[k jcD;rGr;f cJ7h .? 1941 ckEpS f
arvrStpjyKI avmh AD;Am;A7Gwo
f nf axmufyahH 7;Xme
0ef-uD;tjzpf aqmif7GufcJh7m 1942 ckESpfwGif tiSm;cs
ta-uG;ay; Oya'qdkif7m jAdwdo~tkyfcsKyfa7;rSL;tjzpf
tr=xrf;7ef tar7duefjynfaxmifpo
k \dk apvFwfjcif;cH7
onftxd jzpfonf? 1943 ckESpfrS 1945 ckESpftxd
wHqyd fawmf0ef-uD;tjzpf cef\tyfjcif;cHc7Jh onf? 194^ck
rS 1953 ckESpt
f xd e,l;A7ef;ZGpw
f Uodv
k f t"dywdt
jzpf wifajr|mufjcif; cH7onf? wd7k eG w
f w
kd Uodv
k f/ armifh
tvDqefwUodv
k w
f \krd S Oya'yg7*lEiS fh pmayyg7*lb\JGx;l
rsm;udk toD;oD; jcD;jr|ifhjcif;vnf; cH7onf?
avmh AD;Am;A7Gwfonf atmifjrifr= / Edkiif aH 7;o
rm;ESihf ppf/Edik if aH 7;orm;ESihf owif;pmavmu/ jAd
wdo~tifydki,
f m. obm0tajctjrpfrsm;/ uHudk
r,HkESihf / atmifjrifa7;twGuf aomhok;H csuf paom
pmtkypf mwrf;rsm;pGm a7;om;xkwfa0cJhonf?
AD;v,mh a*smh (c7pf 1592 1628) ? ? t*vdyf
eef;wGi;f om;/ bk7ihftcspfawmfESihf EkdifiHjyKock rdef a*smh
AD;v,mhudk 1592 ckEpS f -o*kwv
f 287ufae\wiG f vufp
wm&=dif,me,f A&kpADjrdK\wGif zGm;jrifonf? qma*smhAD;
v,mh. 'kwd,om; jzpfonf/
AD;v,mh 13ESpt
f 7G,w
f iG f zcifjzpfou
l ,
G v
f eG o
f nf?
touf 18ESpfwiG f jyifopfEkdiif Hokd\ oGm;a7mufI 3 ESpf
r~aexkdiu
f m uk,
d fvufavhusifah 7;zufwGif txl;oif
,lwwfu`rf;cJo
h nf? yifud,
k &f kyf7nfuvnf;vSI trl
t,modraf rG\ol jzpfonht
f jyif/ uk,
d v
f ufavhusio
fh jl zp
fojzihf ukd,f[efvSaom AD;v,mhtm; yXr*sdrf;bk7if
onf tvGefEpS fouf cspcf ifawmfrlonf? bk7ifu cspf
cifjrwfEkd;pGmjzihf ac:onhf pwDeD[laomtrnfjzihf vl
odrsm;cJo
h nf? r-umrD tm;bGJ\7qRm;qufudk qufco
H l
tjzpf ajr|mufpm;cH7onf? 1618 ckESpfwGif AD;v,mh
onf qmbG\Jjzihf olaumif;jyKc7H &Hkru rm;uGpb
f \J7G Awf
uif*rfpm;tjzpf jcD;jr|ihfjcif;cH7onf? 2 ESpftwGi;f bk
7ifrif;jrwfonf AD;v,mhtm; bG\Jx;l /*k+x
f ;l /7mxl;-uD;
rsm;jzihf pkykjH cD;jr|iv
hf du
k f7m bk7ifrif;jrwfyif vltrsm;.
jypfwif &=wfcsjcif; cH7&Hkru/ rvkdrkef;xm;jcif;yg cHcJh
7onf?

AkZeG ?f
?AkZeG o
f nf u7yfpaw;pD;ac: tcGrH m oW0g
rsdK;aygif;wGif tjrD;7Snfaom taumifrsdK; jzpfonf?
,if;onf ueef;ESifh wrsdK;wnf; jzpfonf?
AkZGeftrsdK;rsdK; 7Sdonf? ,if;wdk\rSm AkZGefwkyf/ AkZGef

AkZGef
uav;onf a7atmufodk\qif;um usupf m;avonf?
xdrk pS I AkZeG fwkyfonf touf-uD;vmonfESifhtr~ w
jznf;jznf;-uD;vmI tav;csdefvnf; pD;vmonf?
AkZeG fwkyo
f nf woufvHk; TtcGHEiS cfh snf; aeoGm;
onfr[kwaf cs? r-umc+ tcGv
H o
J nf? yXr wESpo
f m;
twGif; 14-udrfrS 1^-udrftxd tcGHvJonf? aemuf
-uD;aomtcg wESpw
f -udrv
f o
J nf? AkZeG fwkyo
f nf tcGH
vJawmhrnf7adS omtcg ueef;uJo
h \ykd if vHjk cKH pw
d cf s7aom
ae7maumif;wckudk r7t7 7SmazGpjrJ jzpfonf? ol.
7Snfvsm;aom trSift*gjzifh awG\or~ taygufrsm; t
xJodk\ xdk;oGif;prf;oyfjcif;jzifh oifhawmfrnfhtayguf/
odk\r[kwf wGif; udk7SmazGonf? xdk;prf;-unfhaom
taygufxJwGif rnfonfhab;tM7m,fr~ r7S[
d lI pdwf
csavmufrS wGif;atmif;jcif;tr=udk jyKavonf? wGif;
atmif;,if;yif AkZeG w
f yk o
f nftjyif;txef wGe\fvrd f v=yf
7Sm;um ta7cGHvJ7onf? ta7cGHvJ7onfrSm tcGHrm
-uD;rsm;udk udk,frS jyKwfxGufoGm;atmif tjyif;txef
-udK;yrf;7onfjzpf7m tm;ukefyifyef;vSonf jzpfaom
a-umifh AkZeG w
f yk o
f nf tcGu
H `wo
f nft
h cg acWr~ rv=yf
r,SufEdkifbJ arhajrmIyif oGm;7Smwwfonf? odk\aomf
topfay:aygufvmaom ta7cGH twefi,f rmvmonf
ESifhwjydKifeuf tm;tifwzef jyefvnfjynfh0 vmav
onf? ta7cGHa[mif;uGmI tcGHopf rmausmvmjcif;
r7Srd t
D csed w
f iG f 7efow
l \u
kd kd txl;owdxm;Iae-u7onf?
AkZeG w
f yk o
f nf a7xJwiG f ,ufum,ufumjzifh av;
av;rSerf eS f oGm;avh&o
Sd nf? od\k7mwGif wpHkw7m ta7;
-uD;aom udP-uHKvmv~if a7xJo\dk vsifjrefaom t7Sdef

ausmh/ AkZGeq
f w
d f/ AkZGefusm;/ ausmufAkZeG f ponfwk\djzpf
-uonf?
AkZeG fwkyfonf 2 aytxdyif 7Snfwwfonf? tcsdK\
AkZGefwkyf-uD;rsm;rSm 35 aygiftxdyif tcsdef pD;wwf
onf? ud,
k x
f nfonf vH;k I tpdwt
f ydik ;f 6 ck qufpyf
xm;ouJhodk\jzpfaeonf? udk,af y:wGif tjyma7mifcyf
ajymifajymif tcGHrm zHk;tkyfaeonf? tjrD;rlum; ,yf
awmifozG,f um;aeonf? OD;acgif;xdyw
f Gif 7Snfvsm;
aom trSit
f *g 2ck7Sdonf? ueef;uJhodk\yif ajc 5pHkyg
I yXrtpHkudkvufr[kac:onf? vufrwzufrSm-uD;
I wH;k aomoGm;rsm; yg7SdjyD;v~if ,if;vufrjzifh rdrd.
tpmudk -udwaf csonf? usev
f ufr wzufrmS ao;i,f
I c`efxufaom oGm;rsm;yg7Sdum tpmudk udkufjzwf
7ef toH;k jyKonf? AkZGefwyk .
f 0rf;ydu
k fwGif a7ul;t*g
i,frsm; yg7Sdonf? a7ul;7mwGif ,if;wdk\ukd avSmw
f uf
rsm;ozG,f toHk;jyKavonf?
AkZeG w
f yk o
f nfwom;v~iOf aygif; 5000 rS 100000
txd Owwfonf? ,if;Orsm;udk 0rf;ydkuf7Sd a7ul;
t*gi,fuav;rsm;wGif ap;uyfaom aumfwpfrsdK;jzifh
tjrJuyfaeatmif o,faqmifxm;-uonf? 11 vr~
-umaomf Orsm;rS AkZGefwkyfuav;rsm; aygufzGm;vm
onf? trsm;tm;jzifh aEGul;7moDwGif OrSaygufavh7Sd
onf? aygufpwGif AkZGefwyk u
f av;onf wvufr.
4 yHk 1yHkcef\ 7Snfonf? OD;acgif;-uD;I tjrD;i,fonf?
AkZeG w
f yk u
f av;onf ud,
k x
f nf i,fonfuvGI
J t7G,f
a7mufjyD; AkZeG w
f yk -f uD;ESihf yHyk ef;o!efwax7wnf; wl
onf? 7ufoWywftenf;i,f-umaomtcg/ AkZeG w
f yk f

yifv,fwGif; usufpm;avh7Sdaom ykZGef-uD;rsKd;

AkZGef

yifv,fwGif AkZGefzrf;7mY AkZGefpmtkd;rsm;ukd Tokd\yifv,fwGif;csI zrf;,l7onf?

jzifh aemufjyefypful;avh 7Sdonf? wcgw7H cyfusJusJ


oGm;I wcsuw
f csuf ckefwwfao;onf? oGm;7mae7m
YwGi;f rsm;awG\v~if olw\k.
d vufr-uD;jzifh E=u
d pf rf;-unfh
wwfonf? 7efou
l akd wG\ygu vufrjzifh n|yyf pfavonf?
7F\HEGHxlxyfaom ae7mrsdK;wGif AkZGefwkyfudk awG\7cJ
onf? ,if;wdk\onf ausmufawmifxx
l yf aygrsm;aom
urf;ajc a7wdrf7m ae7mrsm;udk txl;ojzifh -udKufEpS f
oufwwfaomfvnf; a7euf7m t7yfrsm;wGifvnf;
awG\7wwfonf? tWvMdwo
f rk]7mzuf7Sd tar7duef
urf;ajcwav~mufwGif awG\7aom AkZGefwkyfrsdK;onf
uBmay:wGif t-uD;qHk;rsdK; jzpfonf? Oa7mywdkuf
urf;ajcwav~mufwGif awG\7aom AkZGefwkyfrsdK;rSmrl
tar7duef AkZGefwkyfavmuf r-uD;acs? yifv,fAkZGef
wkyrf sKd ;wGif tmz7duwkduf *Gwf'[kyt
f il urf;ajcwGif
awG\7aom AkZeG fwkyfrsdK;onf ti,fqHk;jzpfonf? EdkifiH
t7yf7yf7Sd jrpfacsmif;wd\krS zrf;,l77Sdaom a7csdKAkZGew
f yk f
wdk\rSmrl t-uD;qHk; 8 vufrcef\om 7Sdavonf?
AkZGefqdwfESifh AkZGefausmhrsm;rSmrl AkZGefwkyf-uD;rsm;
uJo
h \kd a7euf7m yifv,fwiG f rawG\7bJ/ a7wdrI
f oJajr
7Sd7m jrpfacsmif; tif;tdkifwdk\wGifom tajrmuftjrm;
awG\7onf? uBmt7yf7yfrSmyif awG\7dES idk o
f nf?

AkZGefqdwfESifh AkZGefausmhrsm;udk tcsdK\u r-uD;xGm;


ao;aom AkZGefwkyf[k xif-uonf? xif-uonfh t
a-umif;rSm trSww
f rJ-h unfu
h t-uD;tao;rSvI
JG yHyk ef;
o!efcsif; wlaoma-umifh jzpfavonf? odk\7mwGif
,if;wd\kY vG,fulpGm cGjJ cm;Edkifaom tcsuftvufrsm;
7Sdonf? AkZGefqdwfonf t-uD;qHk; 3 vufrtxdom
-u;D I/ AkZeG af usmo
h nf 5 vufrtxd -u;D onf? ,if;wd\k
. tjrD;ESifh 0rf;ydkuf7dS a7ul;t*grsm;onf t7G,Ef Sihrf
vdu
k af tmif-uD;onf? wwd,ESihf pwktqufY ud,
k f
vHk;auG;I ausmcHk;aeonf? qGJqef\onfhwdkifatmifyif
cyfcHk;cHk; jzpfaeavonf? AkZGefqdwfonf ta7mifrGJI
tndKpuf7Sdonf? AkZGefausm\onf pdrf;jyma7mif 7SdI
tndKpufygonf?
AkZGefqdwfESifh AkZGefausmhudkvnf; waumifESifh w
aumif cGjJ cm;7ef rcJ,Of;acs? AkZeG fqdwf. OD;acgif;xdyf
wzufwcsurf S ,kefem;7Gufuho
J dk\ raysmhvGe;f rrmvGef;
aom tjym; 2ckxdk;xGufI/ ,if;tjym; 2ckteD;Y tm
&HkrSif 2ckESifhrsufpd 2ckt-um;Y cuf7if;cGuJhokd\aom
tm&Hrk ~if2ck&Sdonf? AkZGefqw
d .
f vuf 5pHt
k euf yXr
vufwpHkonf -uD;Ijym;jyD;v~if/ tzsm;wGif 2cG jzpfI
csw
d fuo
Jh \dk aumufaumufuav; jzpfaeonf? ,if;wdk\

Ako 0DvsH

AkZGef

"Rq7m tvkyfudk 9 ESpfcef\vkyfjyD;aemuf rufo'pf


*dk+f;ESifh tquftoG,fjzwfvdkufjyD;v~if rdrzd mom w
pifaxmifum w7m;a[majymcJhonf? Akoonf pdwf
7if;aumif;.? qif;7Jaomolrsm;ESifh cdkudk;7mrJh 'kQdw
rsm;udk u,fq,fvpdk dwf jyif;xefoljzpfonfh tavsmuf
1865 ckESpfwGif vef'efjrdK\odk\ oGm;a7mufum 0=dufcsyf
y,f7yfuGufY c7pf,mef omoemjyKtzGJ\wckudk wnf
axmifavonf? 18^8 ckEpS w
f iG f xdt
k zG\Jonf u,fq,f
a7;wyf[al om toGijf zifh tvkyo
f rm;vlwef;pm;wd\k.
vlr=a7;7m tajctae wdk;wufaumif;rGefaprnfh vkyf
ief;rsm;udk aqmif7u
G o
f nf? Akoonf xdw
k yf. Adv
k cf sKyf
-uD; jzpfvmonf? (u,fq,fa7;wyf&=?)
AkoESihf taygif;ygwd\k.vkyif ef;rsm;onf jird 0f yfyjd ym;
a7;udk taESmiht
f ,Sufay;onf[kqu
dk m Ako. aemuf
vdu
k rf sm;pGmwdk\tm; '+faiGwyfjcif;/ axmifcsjcif;wd\kjzifh
ESyd fuGyaf vonf? od\kaomf 1889 ckESpf aemufwGiu
f m;
xdkodk\aom ESdyfuGyfr=rsdK; r7Sdawmhojzifh Ako. u,f
q,fa7;vkyif ef;onf Oa7mywdkuf/ tar7duefwku
d fwk\d
ESihf -opa-w;vD;,m;/ tdN,
d / oD[dkfpaomEdik if Hrsm;odk\

xufi,faom oW0guav;rsm;udk n|yI


f pm;aomuf
-u7ef jzpfonf? AkZGefausmh. OD;acgif;xdyfrSrl ql;
awmifuJhodk\ tnGef\twufESifh tc`efwpfck xdk;xGuaf e
onf? tm&Hrk Sif 2pHkpvH;k onf ao;I7Sno
f nf? yXrESihf
'kw,
d vuf2pHo
k nf AkZeG w
f yk v
f ufEiS hf qifqifwo
l nf?
AkZGeu
f sm;rsdK;rSmrl ud,
k fxnfjym;I AkZGefwyk favmuf
acgif;r-uD;acs? tay:ta7cGHvnf; AkZGefwkyfavmuf
rxlbJ ta7mifrSm pdrf;ndKa7mifESifh t0gpif;usm; jzpf
onf? vufESifh0rf;ydkuf7Sd a7ul;t*grsm;vnf; ydkI
aysm\aysmif;El;nHhonf? t7G,ftm;jzifh 6 vufrrS 8
vufrtxd 7So
d nf? ,if;udv
k nf; a7wdrf7m jrpfacsmif;
ponfw\Ykd om awG\7onf?
ausmufAZk eG o
f nf 6 vufrxuf yd-k u;D cJonf? tjzL/
yef;a7mif/ vdaRmfa7mif/ tndK/ pdrf;jymESifh tjymykyfykyf
ta7mifponfjzifh ta7miftrsdK;rsdK; 7Sdonf? ausmuf
AkZGef. tcGHonf rmI -urf;onf? AkZGefwkyfuJhodk\yif
vuf 5 pH7k o
dS nft
h euf yXrvufpo
kH nf n|yI
f 7onf?
usefvuf 4 pHjk zifh vrf;av~mufonf?
AkZeG t
f rsdK;rsKd ;udk vlw\dkonf [if;vsmtvdk\iSm zrf;,l
-uonf? trsm;tm;jzifh vwfvwf qwfqwf csuf
jyKwpf m;aomufaomfvnf; taemufEdkifiHrsm;wGif pnf
oGwI
f a7mif;cs-uonf? jrefrmEdkiif w
H Gif AkZGefjzifh iyd
vkyf-uao;onf? r~ifac: tvGefao;i,fonfh AkZGef
uav;jzifh jyKvkyo
f nf? xdkr~iif ydonf tvGex
f if7mS ;
onf? AkZGefOD;acgif;rS 77So
d nfh tqDoufoufudkvnf;
csufI [if;vsmwrnftjzpf pm;oHk;-uonf? AkZeG fayg
onfh jrpf0u`e;f ay:a'owGif AkZeG fOrsm;udk oufouf
xkwI
f a7mif;cs-uonf?
AkZGefvHk; ?

? (ueef;&=? )

Ako 0DvsH (c7pf1829 1912)? ?0DvsAH o


k onf
u,fq,fa7;wyfukd pwifwnfaxmifol jzpfonf? Ako
udk t*vefjynf aemhwif*rfjrdK\Y 1829ckEpS f {jyDv 10
7ufae\wiG f zGm;jrif.? olonf i,f7,
G pf Ofuyif ud,
k 'hf ;l
udk,fc`ef toufarG;0rf;ausmif; jyKcJ7h oljzpfonf?
Akoonf a7S;OD;pGm taygifqkid f vufaxmuftjzpf
vkyfukid fae7mrS bmoma7;a[majymr=Y 0goemxHkonfh
tavsmuf 1852 ckESpfwGif rufo'pf "Rq7mtvkyf
udk ul;ajymif;vkyu
f ikd cf o
hJ nf? 1855 ckEpS w
f iG f uufo7if;
refz\kdtrnf7aSd om 0goemcsi;f wlI oabmudu
k fno
D nfh
trsdK;orD; wOD;ESifh vufxyfvdkufonf? rufo'pf

u,fq,fa7;wyfukd pwifzGJ\pnf;ol 0DvsH Ako

Al*def;AD;vl0D tefwGef; 'g

AlzGefaZmhZuf

yif ys\HEH\SoGm;cJo
h nf? 1890 jynfhEpS fwGif ol\tm; rsm;pGm
tultnDay;cJah om ZeD;onf uufo7if; tedPa7muf
oGm;avonf? odk\7mwGif ol.om;orD;rsm;jzpf-uaom
A7rf;0JESifh tDA,f*svif;wdk\onf ol\vkyfief;wGif rsm;
pGm tultnDay;EdkifcJhonf? xdkESpfYyif AdkvfcsKyf-uD;
Akoonf tarSmifq;kH t*vefEdkiif HESihf xGuf7yfvrf;
[laompmtkyfudk a7;om; xkwfa0um iwfjywfr=udk
if;/ 'kp&dkufusL;vGefrw
= \dkudk if; yaysmufap7ef enf;t
rsdK;rsdK;jzihf -udK;yrf;aqmif7u
G cf Jhonf? 19 7mpkESpt
f ukef
avmufwGif Ako.vkyif ef;rsm;udk twdkuftcH jyKvyk fr=
rsm;onf vHk;0 yaysmufoGm;.? ,cifu omoemh0ef
xrf;rsm;. ESmacgif;&=H\jcif;udk if;/ vrf;-uD; vrf;i,f
rsm;xJwiG f wkw/f ausmufcJ ponfw\jkd zifh ypfcwfEiS x
f w
k f
jcif;udk if; cHc7hJ aom u,fq,fa7;wyf Adv
k cf sKy-f uD;Ako
onf r-umrD rif;nDrif;om;rsm;ESifh ycHk;csif;,SOfum
vl7m0ifEikd af om tajcod\k a7mufc7hJ onf? oWr ajrmuf
tuf'Gyfbk7if-uD; udk,fwdkifuyif ol.bdodufcH
r*vmyGo
J \dk wufa7muf7ef Akotm; ta7;w,l zdwaf c:
awmfrlcJhonf? Ako vkyfudkifaomvkyfief;rsm;. tzdk;
wefyHk rGefjrwfyHkudk qef\usifzuf *dk+f;om;rsm;uyif
jcD;usL;vm-u7.? xdo
k k\d avmuD avmukW7m ESpjf zm
aomaumif;usdK;udk jzLpifaom apwemjzifh rwGe\frqkwf
aqmif7Gucf aJh yaom AdkvfcsKyf-uD; Akoonf 1912 ckESpf
wGif tedPa7mufoGm;avonf?

uBmwpfywf a7a-umif;c7D;oGm;cJhol vl0D tefwGef; 'gAl*def;AD;

ckESpfwGif r*sJvefa7vuf-um;udk jzwfcJhI ypdzdwf


ork]7mtwGi;f 7Sd w[D;wD;/ qrdk;0g;/ e,l;[ufA7d'D;/
e,l; jAdwdef ponfh u`ef;rsm;odk\ 0ifa7mufcJhjyD;aemuf
oabmjzifh uBmwywf vSnfhywfavonf? Al*def;AD;
onf jyifopfvlrsdK;xJrS yXrqH;k uBmudk ywfco
Jh l jzpf
onf? ola7;om;aom uBmwywf pmtkyo
f nf yx0D
0ifEiS hf od_yH nm7yfw\dktwGuf taxmuftyHh rsm;pGmjzpf
apcJo
h nf?
Al*ed f;AD;onf 7mxl;rsm; wqifjh yD; wqifh wufc7hJ m
ppfol-uD; (zD;rm7S,f) 7mxl;7cJhjyD;aemuf 1^90 jynhf
ESpfwGif A7ufjrdK\ a7wyfrSL;-uD;tjzpf cef\tyfjcif; cH7
onf? eydkv,
D efbk7ifuyif aumifhbGJ\ ay;tyfcho
J nf?
1811 ckEpS f -o*kwv
f 31 7ufae\wiG f Al*ed ;f AD; uG,v
f eG f
avonf? ypdzw
d fork]7m awmifykid ;f 7Sd aqmfvrGeu
f `e;f
pkY yg0ifaom u`ef;wu`ef;udk Al*def;AD;u`ef;[kif;/
[ufA7d';D u`e;f pkraS 7vuf-um;wpfcu
k kd Al*ed ;f AD; a7vuf
-um;[lIif; ol\tm;*k+fjyKum rSnfhac:-uavonf?
xdk\jyif pULyef;. &kQaA'trnfjzpfaom Al*def;AD;vs
onfvnf; Al*ed ;f AD;udk tpGjJ yKI rSnahf c:cJah om trnfjzpf
avonf?

Al*def;AD; vl0DtefwGef;'g(c7pf1^29 1811)? ?


vl0DtefweG ;f 'gAl;*def;AD;onf xif7mS ;aom jyifopfvlrsdK;
a7a-umif;u`rf;usifol jzpfonf? 1^29 ckESpf Edk0ifbm
v 11 7ufae\wiG f yg7pfjrdK\Y zGm;jrifonf?
Al*ed f;AD;onf OD;pGmY0wfvkv
H ku
d fItoufarG;7ef-uH
7G,cf Jhaomfvnf; 1^53 ckESpfwGif -unf;wyfodk\ 0ifI
tr=xrf;cJo
h nf? 1^54 ckEpS w
f iG f vef'efjrKd \&dS jyifopfo&H ;kH
Y twGi;f 0eftjzpf oGm;a7muftr=xrf;7onf? 1^56ck
ESpw
f iG f uae'gEdik fio
H \kd oGm;a7mufI Adv
k cf sKyrf LS ; v0D*sKd ;
Zuf'grGe;f urf;. udk,7f aH wmfAkv
d rf SL;tjzpf aqmif7u
G cf Jh
7jyD;v~if wDuGe'f g&dk;*g;wdkufyJEG Sifh uGDAufodrf;yGJwk\dwiG f
0ifa7muf wdkucf u
kd cf aJh vonf? 1^61 ckESpw
f iG f Oa7my
wdkufodk\jyefI *smreDEdkifiHwGif 2ESpf-umr~ wdkufyGJ0ifae
cJah vonf? 1^63 ckEpS w
f Gif -unf;wyfrSxu
G I
f a7wyf
wGif 0ifa7muf tr=xrf;onf? jyifopftpdk;7. awmif;
yefcsut
f 7 Al*de;f AD;onf azmhuvefu`e;f pkwGif udv
k ked D
wnfaxmif7ef oGm;a7mufco
Jh nf? ,if;rSwqifh 1^66

AlzGefaZmhZuf (c7pf 1^0^ 1^88)? ?aumifah Zmh


Zuf vl0D vufvwf AlzeG o
f nf jyifopfvrl sKd ; obm0ESihf
,xmblw ynm7SifwOD; jzpfonf? ol\ukd 1^0^ ckESpf

AlzGef aZmhZuf

Alva*;7D;,m;EkdifiH
AlzGefonf 1^35 ckESpfwGif pwufzifa[; a7;om;
aom [if;oD;[if;7Guf pwufwpfynmpmtkyu
f dk bm
omjyefxw
k af 0onf? 1^40 jynfEh pS w
f iG f EsLwef.zvyf
qD,ef[al ompmtkyu
f dk bmomjyefxw
k af 0onf? xdEk pS f
wGifyif obm0orkid ;f usr;f udk pwifjyKpkavonf? yXr
wGJukd 1^49 ckESpfwGif yHkEySd x
f kwfa0cJo
h nf? xdu
k srf;udk
ESpfaygif; 50ausmftwGi;f pmtkyw
f GJa7aygif; 44 wGJr~
xkwfa0Edik fatmif a7;om;jyKpkcJhavonf? AlzGef ruG,f
vGerf D 36wGJ xkwI
f uG,v
f eG jf yD;aemuf 8wGu
J kd xkwaf 0
onf? AlzGefonf rdrd.,lqcsufrsm;udk 7Sif;vif;jywf
om;pGm vlwdkif; em;vnfatmifa7;om;Ekdifoljzpfaom
a-umifh ausmaf pmxif7mS ;vmavonf? AlzeG .
f -uKd ;pm;r=
a-umifh vlwdk\onf obm0ynm7yf. eufeJaom t
a-umif;7yfrsm;udk pdw0f ifpm;vm-u.? avhvmqnf;yl;
vdv
k m-u.? tjcm;ouf7Sd oW0grsm;. xl;jcm; ay:
vGifaeaom tcsufrsm;ESifh tavhtusifhrsm;udk qif
jcifpl;prf;vdak om pdwrf sm; ay:aygufvmavonf?
jyifopfbk7ifonf AlzGeftm; aumifhbGJ\ jcD;jr|ifhum
olaumif;jyK ajr|mufpm;onf? aumifhAlzGefonf yg7pf
jrKd \Y 1^88 ckEpS f {jyD 16 7ufae\wiG f uG,v
f eG af vonf?

pufwifbmv ^ 7ufae\wiG f Am*ef'eD ,fY zGm;jrifonf?


zcifrmS Am*ef'DygvDrefwGif aumifpDv-l uD; wOD;jzpf.?
AlzGeo
f nf Oya'ynm7yfudk *sufZ;l tpfaumvdyfY oif
,ljyD;aemuf avmu"mwfynm7yfrsm;udk qufvuf
qnf;yl;onf? v,f,mpdkufysKd ;a7;ESihf &lyaA' ynm7yf
qdik 7f m pmtkypf mwrf;rsm;udk a7;om;onf? 1^39 ckEpS f
wGif bk7ifOh ,smOfEiS jfh ywdu
k f tkycf sKyaf 7;rSL; 'sLaz; uG,f
vGefaomtcg AlzGeftm; 15 qufajrmuf vl0Dbk7ifu
ac:,lcef\tyf7m uG,v
f eG o
f nftxd xd7k mxl;wGif xrf;
7Gucf aJh vonf?
obm0 tavsmuf -uD;yGm;7mwGif vlESifh tjcm;
touf7dS oW0gwd\rk mS jzpfpOfcsi;f jcm;em;csurf 7S/d twl
wlyifjzpfonf[k AlzGefu xkwaf zmf ajymqdkcaJh vonf?
wd7>mefwk\donf wrsKd ;rS wrsKd ;od\k tqifhqifh ajymif;vJ
vm-uonfjzpf7m vlwdk\vnf; tqifhqifh ajymif;vJ
vmonf[kqk.
d ? xdk\jyif ouf7o
Sd W0gonf 0if&;dk pGe;f
a'orsm;7Sd ork]7mrsm;wGif pwifjzpfay:vm-uI xdk
tcsed t
f cgY 0if&;kd pGe;f ork]7ma7onf oW0gwd\t
k ouf
wnfwHhEdkif&Hkr~ avmufom at;onf[k qdkavonf?
,if;tcsuw
f dk\um; AlzGef. ,lqcsufrsm;aywnf;?


-

aAmfvuefEdkifiHrsm;teuf ti,fqHk;jzpfonf? odk\aomf Oa7myppfyGJ-uD;rsm;/ uBmppfyGJ-uD;rsm;Y ta7;yg
t7ma7mufpGm yg0ifqifEFJcJhavonf?

Alva*;7D;,m; EkdifiH. ajrrsufESmjyifudk 4 ydkif;cGJ


jcm;xm;Edik fonf? ajrmufydkif;wGif 'ef;nKjrpf pD;qif;7m
'ef;nK jrpf0rS ;f a'o/ tv,fykid f;wGif aAmfvuefawmif
wef;a'oESifh awmifydkif; vGifjyifac: r7pfqjrpf0Srf;
a'o/ awmifykid f;wGif a7mh'ydk J awmifwef;a'owd\k jzpf
onf? aAmfvuefawmifwef;ESifh a7mh'ydk Jawmifwef;wdk\
onf ta7S\rS taemufo\dk wef;ae-uonf? aAmfvuef
awmifwef;. tjrifhqk;H awmifxGwfonf taemufESifh
taemufajrmufzufwGif wnf7SdI ay 1000 ausmf
ausmf jrifhonf/ a7m\'kyd J awmifwef;. tjrifhqk;H awmif
xGwf rlqmvmonf 9595 ayjrifhonf? ay 4500
txuf awmifuek ;f a'owGif xif;&SL;ESifh 0ufopfcsyif
rsm;aygufaom opfawmrsm;7So
d nf? Alva*;7D;,m;Edik if H
. xif&Sm;aomjrpf-uD;rsm;rSm 'ef;nKjrpf/ r7pfqjrpf/

Alva*;7D;,m;EdkifiH ? ? Alva*;7D;,m;Edik if o
H nf O
a7mywdu
k fawmifydki;f 7Sd aAmfvuefu`ef;qG,fwiG f wnf
7Sdonf? ta7S\zufwGiyf ifv,feuf/ awmifzufwiG f *7d
Edkiif HESihf wl7*DEikd if /H taemufzufwGif ,l*pdk vm;AD;,m;
EdkifiHESifh ajrmufzufwGif &lar;eD;,m;EdkifiHjzifh 0ef;7H
vsuf7o
Sd nf? &lar;eD;,m;EdkifiHEiS hf Alva*;7D;,m; Edkiif H
-um;wGif 'ef;nKjrpfu e,fedrw
d o
f zG,f pD;qif;vsu7f dS
onf? Alva*;7D;,m;Ekid if o
H nf 42810 pwk7ef;rdik u
f s,f
0ef;I jrefrmEdik fit
H us,t
f 0ef;. 6 yHk 1yHk eD;eD;om 7Sd
onf? c7pfESpf 600 ausmfcef\u ,if;a'owGif vm
a7mufaexdkif-uaom wmwmvlrsdK;tEG,f Alv*g; vl
rsdK;wdk\tm; tpGJjyKI Alva*;7D;,m;EdkifiH[k wGifonf?
,cktcg ,if;EdkifiHudk Alva*;7D;,m; jynfol\orw
Edik fiaH wmf[k ac:-uonf?

Alva*;7D;,m;EkdifiH
wGef'Zmjrpf/ ,ef-wmjrpf/ tPumjrpf/ uRcsd,jrpf
ESifh atmhprmjrpfwdk\ jzpf-uonf? rsm;pGmaom jrpfi,f
acsmif;i,fwdk\um; 'ef;nKjrpfESifh r7pfq jrpfwdk\xJodk\
pD;0if-uonf? Alva*;7D;,m;Edik if w
H iG f awmif-um;a7tdik f
uav;rsm;rSty xif7Sm;aom a7tdkif-uD;rsm; r7Sdacs?

aom vlrsKd ;[lIvnf; ausmf-um;onf? Alva*;7D;,m;


Edik if w
H iG f jrKd \aevlxx
k uf 7Gmaevlxu
k ydo
k nf? aus;vuf
wdk\wiG f pwk7ef;wrdkiv
f ~if ysrf;r~vl 200cef\aexdkif-u
onf? vlae 25000xufyakd om jrdK\-u;D aygif; 10jrKd \xuf
rydak cs? rsm;pGmaom aus;7Gmwd\kY tdrw
f ikd ;f Yvdyk if vuf
7ufuef;pifrsm; 7Sd-uonf? Alva*;7D;,ef; trsKd ;orD;
rsm; 7ufvkyfaom txnfrsm;onf tvGefvSy ojzifh
ausm-f um;onf? wEdkiif v
H ;Hk 7Sd vlO;D a7. 80 7mckdiEf =e;f
onf v,f,mvkyfudkifolrsm; jzpf-uI 10 7mcdkifE=ef;
onf v,fxGuyf Pnf;rsm;udk jynfwGi;f jynfy a7mif;cs
onfh tvkyjf zifh toufarG;-uonf? usef 10 7mcdik Ef e= ;f
omv~if tpdk;7vcpm;ESifh pufr=vufr= vkyif ef;orm;
rsm; jzpf-uonf? uGejf rLepfwdk\ tkypf ;kd onfh tcsed rf SpI
pufr=vufr= EdkifiHjzpfatmif jyKjyifvsuf7Sdaomfvnf;
,cktcsdet
f xd pufrv
= yk fief;ESihf tvky&f aHk ygif; 3500
cef\om 7Sdao;onf? jcnfxnf/ ydk;xnf/ *sHK/ pufbD;/
armfawmfum;wdik ,
f m/ pUL/ zdeyfESifh pD;u7uf paom
yPnf;tenf;i,fom jyKvkyEf idk f-uavonf?
Alva*;7D;,m; Edik if o
H nf v,f,mvkyu
f ikd af om Edik f
iHjzpfonfhtavsmuf t"duxGufukefrsm;rSm aq;7Guf/
opfoD;/ *sHK/ ajymif;/ om;a7/ ydk;jcnfESifh a7arF;vkyf
aom ESif;qDyef;tqDwdk\ jzpfonf? Alva*;7D;,m;Edik if H
onf uBmay:wGif ESi;f qDyef;tqDtrsm;qHk;xGufaom
EdkifiHjzpfonf? wuBmvHk;xGuf ESi;f qDyef;tqD. ^5
7mcdkifE=ef;onf Alva*;7D;,m;EdkifiHrS xGufonf? r7pf
qjrpf0rS ;f a'owGif {uaygif; 12000 avmufY ESi;f qD
rsm; pdu
k yf sdK;onf? Alva*;7D;,m;Edik if H xGufuek f w0uf
ausmfudk *smreDEkid if Hu 0,fI Alva*;7D;,m;Edik fiH oGif;
ukew
f 0ufausmfonf *smreDEkid if Hxu
G fukerf sm;jzpfonf?
Alva*;7D;,m;Edik if o
H nf wcgu a7mrtifyikd ,
f m.
wpdwfwa'ojzpfcJhonf? a7mrtifydkif,m-uD; jydKuGJ
aomtcg qvAvlrsdK;rsm;u odrf;ydu
k faexdki-f uonf?
c7pfEpS f 600 ausmfwiG f qvAwdk\vufrS Alv*g;vlrsdK;
rsm;u wzef aAmfv*g;jrpfatmufyikd ;f a'orS vma7muf
um odr;f ,laexkid -f uonf? 893 ckEpS rf S 1280 jynfEh pS t
f
wGif; Alva*;7D;,ef;vlrsKd ;wd\konf aAmfvuefu`e;f qG,f
a'orsm;pGmudk 2-udrfwkid fwidk f odr;f ydkufEkid fco
Jh nf?
1369 ckEpS w
f iG f wl7uDEikd if u
H Alva*;7D;,m; Edik if u
H kd
wdkufcu
dk o
f dr;f ydkufum Alva*;7D;,ef; tifykid ,
f m-uD;udk
jzdKcGif;jyD;aemuf ESpfaygif; 500 ausmf tkyfcsKyfcJhonf?
18^6 ckESpw
f iG f Alva*;7D;,m; Ekid if o
H l Edik if o
H m;wd\konf
wl7uD tpd;k 7tm; awmfveS -f u7m/ wl7uDw\u
kd 7ufpuf

Alva*;7D;,m;EkdifiH wnfae7mjyajryHk

Alva*;7D;,m;Edik if H awmifyidk ;f wGif tyltat; r~w


I rdk;toifhtwifh7Gmonf? aAmfvuef awmifwef;.
ajrmufydkif;onf aEG7moDwGifylI aqmif;7moDwGif t
vGeaf t;onf? awmifyidk ;f tpGefq;kH a'orlum; wvD
EdkifiH 7moDOwkEiS fh cyfqifqifwlonf?
Alva*;7D;,m; EdkifiHonf ajr-oZmaumif;ojzifh
pdkufysdK;a7;jzpfxGef;onf? xif7Sm;aom v,f,mpdkuf
ysdK;a7; xGufukefrsm;rSm *sHK/ &dkif;*sHK/ rka,m ponfh
aumufyJoD;ESHrsm;/ aq;7Guf/ opfoD;rsm;ESifh 0g*Grf;wdk\
jzpfonf? ausmufrD;aoG;/ cJ/ oGyf/ tvsLrDerfESiafh -u;
eDpaom oWKrsm;vnf; xGuo
f nf? aAmfvuef awmif
wef;a'orsm;ESifh taemufawmifzuf7Sd awmifwef;
rsm;wGif a7ylprf;ESifh aq;prf;rsm;&Sdonf?
1956 ckEpS f oefaumifpm7if;t7 Alva*;7D;,m;Edik f
iH. vlOD;a7onf ^629254 a,muf7o
dS nf? ,if;wdk\
teuf 91 7mcdik Ef =ef;onff Alva*;7D;,ef; vlrsKd ;rsm;jzpf
I 67mcdik Ef =e;f cef\onf wl7uDvrl sdK;rsm; jzpfjyD;v~if usef
3 7mcdkifE=ef;onf *spfyqDESifh tjcm;vlrsdK;rsm; jzpf-u
onf? Alva*;7D;,ef; vlrsdK;[lonfrSm Alv*g; vlrsdK;
ESifh qvAvlrsKd ;wd\k aoG;aESmI aygufzGm;vmaomvlrsKd ;
jzpfonf? EdkifiHtwGi;f vltrsm;pk ouf0if,-Hk unfaom
t,l0g'rSm *7d atmfodka'gh*dk+f;jzpfonf? rsm;aom
tm;jzifh Alva*;7D;,ef;ESihf wl7uDbmompum;udk ajym
qdk-uonf? Alva*;7D;,ef; vlrsdK;wdk\onf t7yfyak omf
vnf; use;f rm oefpGr;f olrsm; jzpf-uonf? touf7n
S f

Alva*;7D;,m;EkdifiH

tay:yHkrSm Alva*;7D;,m;EdkifiH.jrdK\awmf qkdzD,mjrdK\7Sd xif7mS ;aom AefnmAm7SDyvD&=cif;jzpfonf? atmufykHrmS aq;7Gufvkyif ef;


xGef;um;7m tcsuftjcma'ojzpfaom yavmh'pfjrdK\yHkjzpfonf?

Alva*;7D;,m;EkdifiH
-urf;-uKwfpGm zdESdyfacsr=ef;-uonf? aAmfvuef u`ef;
qG,fwiG f vuf0g;-uD;tkycf siaf eaom &k7Swk\du wl7uD
wd\k. 7ufpufr-= uD;udk tcGiahf umif;,lI Alva*;7D;,ef;
wd\kzufrS 0ifa7muf wdkufcu
dk af y;ojzifh tEdik 7f um qef
pwufzefEdk pmcsKyf csKyfqdk-uonf? ,if; pmcsKyft7
rufqD'dk;eD;,m;ESifh wl7uDydkif Oa7mye,fajr tm;vHk;
vdv
k t
dk jyif/ ,ckvuf7dS Alva*;7D;,m; Edik if w
H \ku
d kd aygif;
I Alva*;7D;,m;Edik if [
H I
l wnfaxmifco
hJ nf? od\k7mwGif
Oa7my wefc;dk -uD;Edik fiHrsm;u ,if;tpDtpOfudk oabm
rusojzifh 18^8 ckESpfwGif bmvifjrdK\Y usif;yaom
nDvmcH-uD;wGif Alva*;7D;,m;Edik if H ajrmufydki;f tm; wl
7uDtpd;k 7. txde;f odr;f cH ud,
k yf idk f tkycf sKycf Gi7hf wdik ;f
jynftjzpf owfrw
S fay;I Alva*;7D;,m; awmifyidk ;f ESihf
rufq'D ;dk eD;,m;wd\kudk wl7uDEkid if Hodk\ jyefay;vdu
k fonf?
1908 ckESpfwGif Alva*;7D;,m; EdkifiHonf wl7uDEdkifiH
atmufrS &kef;xGufum vHk;0vGwfvyfaom EdkifiHtjzpf
a-unmonf? 188^ ckEpS frpS I Alva*;7D;,m;udk tydik f
pm;7aom rif;om; zm'Deefonf Zmbk7ifbGJ\udk cH,l
vdu
k o
f nf?
1921 ckEpS fwGif rufqD'k;d eD;,m;e,fY wl7uDw\dku
7ufpufpmG owfjzwfzEd dyS fra= -umifh Alva*;7D;,m; Edik if H
ESihw
f uG tjcm; aAmfvuefEkid fiHw\dkonf wl7uDEidk if t
H m;
ppfa-unmonf? ,if;ppfyGJwGif wl7uDwdk\ ppf&=H;I
e,fy,faygif; rsm;pGm vufvFwfcJh7av7m/ Alva*;
7D;,m;Edik if u
H e,fy,ftrsm;qH;k 77Sv
d u
dk o
f nf? od\7k mwGif
aAmfvuef EdkifiHtcsif;csif; ta0rwnfhojzifh Alva*;
7D;,m;Edkiif o
H nf ol. r[mrdwEf idk if rH sm;ESihf ppfjzpf7jyef
onf? Tt-udrfwGif Alva*;7D;,m;Edik if u
H ppf&=H;cJh7m
'dk;A&l;*s e,fudk &lar;eD;,m; EdkifiHodk\ ay;tyfvdkuf7
onf? rufqD'dk;eD;,m;e,fuv
dk nf; *7dESifh qm;AD;,m;
wdk\u cGJa0,l-uonf?
yXr uBmppfjzpfaomtcg Alva*;7D;,m; EdkifiH
onf ,cifu e,fy,frsm;qHk;&=H;cJh7onfudk tcJra-u
jzpfum/ aAmfvuef EdkifiHrsm;ESifh ryl;aygif;bJ *smreD
EdkifiHEiS fh yl;aygif;vkdufonf? odk\7mwGif *smreDwk\d ppf&=H;
jyefojzifh Alva*;7D;,m;Edkiif v
H nf; tzdEdyS cf 7H jyefonf?
ppfavsmfa-u;rsm; ay;7&Hkru/ Alva*;7D;,m; EdkifiHydkif
e,fajrtrsm;udkvnf; vufvFwfvdkuf7onf?
yXruBmppf jyD;onfrpS I Alva*;7D;,m; Edik if w
H iG f
EdkifiHa7; v=yf&Sm;r=rsm; jzpfay:vmonf? rufqD'dk;eD;
,m;ESifh 'dk;A&l;*se,fudk jyef77ef vHk;yrf;-ujyefonf?
1934 ckESpw
f iG f tm+m7SifpeH pf xGe;f um;vmjyefonf?

Al;c7ufjrdK\
1935 ckEpS f {jyDvwGif wwd,aAm7pfb7k ifonf tpdk;7
udk udk,fwidk Of D;pD;I tm+m7Siftjzpf tkycf sKyfonf?
1940jynfEh pS f pufwifbmvwGif [pfwvm. t"R
awmif;qdck sufa-umifh &lar;eD;,ef;wd\ku Alva*;7D;,ef;
wdk\tm; 'dk;A&l;*s awmifydkif;ukd ay;tyfvdkuf7onf?
1941ckEpS fwGif *smreDu ,l*pdk vm;AD;,m;Edkiif Htm; ppf
a-unmaomtcg/ Alva*;7D;,m; EdkifiHonf *smreD
zufr0S ifa7mufwu
kd cf u
dk fonf? *smrefw\dk ppfEikd v
f monfh
tcg Al;va*;7D;,m;Edik if o
H nf rufq'D ;kd eD;,m;ESihf ta7\
e,frsm;udk qktjzpf 77Sdonf? 1943 ckEpS fwGif aAm7pf
bk7if ewf7GmpHI om;awmf qDrD,Gef eef;wufonf?
1944 ckEpS f pufwifbmvwGif &k7w
S \kdu Alva*;7D;,m;
EdkifiHtm; ppfa-unmcJhonf? 'kwd, uBmppfjyD;aom
tcg Alva*;7D;,m;Edik if u
H dk &k7Sw\dku csKyfudkifxm;7mrS
aemiftcg Alva*;7D;,m;EdkifiHonf uGefjrLepfEdkifiH
jzpfvmonf? 1946 ckEpS w
f iG f qDrD,eG b
f 7k ifudk eef;csI/
Alva*;7D;,m; jynfol\oRwEdkifiHtjzpf xlaxmif
vkdufonf?
Alva*;7D;,m;Edkiif H. jrdK\awmfonf qdzk D,mjrdK\ jzpf
onf? tjcm;xif7mS ;aom jrdK\-uD;rsm;rSm yavmh'pf/ Am
em/ &kp/ Am;*wf ponfhjrdK\rsm;jzpfonf? Am;*wfESifh
Amem jrdK\-uD; 2 jrdK\onf yifvufeufay:7Sd xif7mS ;aom
oabmqdyfjrdK\-uD;rsm; jzpfonf?
Al;c7ufjrdK\ ? ? Al;c7ufjrdK\onf &lar;eD;,m;Ekid fi.
H jrdK\
awmfjzpfI 'ef;nKjrpfvufwuf wckjzpfaom 'rfAdAk pfZm;
jrpfay:wGif cGIwnf7.
dS ? 'ef;nKjrpf. ajrmufzuf 33
rdkifa0;onf? 'rfAAkd pfZm;jrpf0rS 3^rdkifa0;onf? jrdK\.
taqmufttHrk sm;ESihfwuG vrf;yef;wkd\udk jyifopfEkdiif H
yg7pfjrdK\ erlemtwkid ;f wnfaqmufxm;ojzihf ,if;jrdK\udk
Oa7myta7S\ydik f;. yg7pfjrdK\[I
l vnf; ac:-uonf?
Al;c7uf[al om trnfonf Al;umbk7m;7Sdc;dk ausmif;
uav;ukd tpGJjyKI wGio
f nf[k tcsK\duqkI
d tcsK\durl
&lar;eD;,ef;bmomjzihf aysmfjrL;zG,f7mjrdK\[k t"d_m,f
7aom Al;um7ufpD[laom pum;rS vmaom trnf
[k qk-d uonf? ,if;jrdK\. tpk;d 7oH;k trnfrmS Alum7uf
pwDjrdK\jzpfonf? Al;c7ufjrdK\onf &lar;eD;,ef; tpkd;7
&Hk;pkdufjrdK\jzpfonf?
Al;c7ufjrdK\wGif trsm;tm;jzihf acwfrSDtaqmuft
tHk-uD;rsm; 7Sdaomfvnf; a7S;acwftaqmufttHk tcsKd\
ESifh vrf;usOf;uav;rsm;vnf; 7Sdao;onf? pifppf Al;
c7ufjrdK\onf &lar;eD;,m;EkdifiH ay:aygufrvmrDuyif

10

Al;c7ufjrdK\

Al;'yufjrdK\

Al;c7ufjrdK\usufoa7aqmif trsKd;om;pD;yGm;a7;jywkduf taqmufttHk-uD;. &=cif;wpfpdwfwpfa'o

wnf7SdjyD; jzpfaom jrdK\jzpfaomfvnf;/ 14 7mpkESpfurS


pwif wnfaxmifaom jrdK\jzpfojzihf taumif;qHk;jrdK\
wjrdK\[kum; rac:Ekid facs? 1861 ckESpfwGif a0gavhuD;
,m;ESihf armfva';AD;,m;e,f 2e,fuakd ygif;I &lar;eD;
,m;EkdifiH xlaxmifaomtcg a0gavhuD;,m;e,f.
jrKd\awmf Al;c7ufukd jrdK\awmftjzpf owfrw
S fonf? Al;c
7ufjrdK\onf tjcm; aAmfvuefjrdK\rsm;uJhokd\ ppf'+fukd
t-udr-f urd f cHc7hJ onf? yXruBmppftwGi;f 1916 ckEpS f
rS 1918 ckESpftxd ESpfrsm;twGi;f *smrefwkd\ odrf;ydu
k f
xm;jcif; cH7I/ 'kw,
d uBmppftwGi;f url &lar;eD;,m;
tpk;d 7. bufajymif;r=a-umihf Al;c7ufjrdK\onf r[mrdwf
a7m *smrefwkd\uyg wkdufckdufjcif; cH7avonf?
Al;c7ufjrdK\onf r-umao;rD ESpfrsm; twGi;f uyif
pufr=vufr= vkyfief;ukd csJ\xGifvkyu
f kdif vmcJh.? EkdifiH
jcm;rS csnrf ~ifudk rSm,lI txnf7ufvyk o
f nhf vkyif ef;
onf wkd;wufxGe;f um; vm.? Al;c7ufjrdK\. xif7Sm;
aom pufr=vufr=vkyfief;rsm;rSm ajrxnfvkyfief;/ oH
xnfvkyfie;f/ txnftvdyf/ om;a7/ qyfjym/ pUL/
t7uf paom vkyfief;rsm;jzpfonf? Al;c7ufjrdK\onf

11

"mwfqD tajrmuftjrm; jzef\jzL;7mjrdK\-uD;vnf; jzpf


avonf?
1961 ckEpS f cef\reS ;f ajct7 Al;c7ufjrKd \. vlO;D a7onf
1229135 a,mufjzpfonf? jrdK\oljrdK\om;rsm;onf t
a7S\wdik ;f . 0wfpm;qif,ifrE= Sifh "avhxk;H pHudv
k u
dk fem-u
aomfvnf;/ txl;ojzihf txufwef;vFmwkd\url t
aemufwidk ;f ,Ofaus;r=udk vku
d ef m-uonf? 1846 ckEpS f
wGif wnfaxmifaom Al;c7uf wUodkvo
f nf Oa7my
ta7S\ykdif;Y taumif;qHk;wUokdvfrsm;teuf wck t
ygt0ifjzpf.?
Al;'yufjrKd \ ? ? Al;'yufjrdK\onf [efa*7DEikd if H.jrdK\awmf
ESifh t-uD;qHk;jrdK\ jzpfonf? AD,if;em;jrdK\ ta7S\ajrmuf
zuf 135 rkdiftuGm 'ef;nKjrpfay:wGif cGI wnf7Sdae
aom tjrGmjrKd \jzpfonf? 'ef;nKjrpf. taemufzufurf;
ay:7Sd Al;'jrdK\/ tkAd ;l 'jrdK\wd\kEiS hf ta7S\zuf urf;ay:7Sd yuf
jrdK\w\dkudk aygif;I Al;'yufjrdK\[k wGio
f nf? Al;'jrdK\onf
awmifukef;ykdif;Y wnfI yufjrdK\rSmrl ajredrfhykdif;wGif
wnfonf? wzufurf;ESifh wzufurf;ukd wHwm;-uD;

Al;'yufjrdK\
6ckjzihf wihfw,fcrf;em;pGm qufoG,fxm;7m/ vef\Zpf
wHwm;onf Oa7mywkduw
f iG f wcgu t-uD;qHk; wef
wm; wck jzpfonf?
Al;'yufjrdK\udk 27mpkEpS fcef\upI a7mrvlrsK;d wk\d wnf
axmifc-hJ uonf? ,ck tkAd ;l 'jrKd \wnf7m ae7mwGif wnf
7SdI tufuGi;f urf;jrdK\[I
l ac:onf? uJvwpfbmom
pum;jzihf tufuiG ;f urf;jrdK\[lonfrSm aq;prf;[k t
"d_m,f7.? ,if;jrdK\.tyg;0ef;usiw
f iG f usef;rma7;t
wGuf tvGeftzkd;wefaom emrnfausmf aq;prf;rsm;
7Sdaoma-umifhjzpfonf? c7pf 3^6 ckESpf vGefaomtcg
[ef;/ atmp-wdKa*gho/ tAm;/ qvApaom vlrsKd;rsm;
tqufquf 0ifa7mufaexkid -f uum Al;'ESifh yufjrdK\rsm;
ay:aygufvmonf? 1361 ckEpS w
f iG f Al;'jrdK\onf [efa*
7DEikd if .
H jrdK\awmfjzpfvmonf? 1526 ckEpS rf S 1686 ckEpS f
txd r-umc+qko
d vkyd if wl7uDw\du
k odrf;yku
d fxm;cJh
onf? 1800 jynhEf pS f aemufyidk f;wGif yufjrKd \onf Al;'jrdK\
xuf ykdI pnfum; zG\HjzdK;vmonf? 18^2 ckESpw
f Gif Al;
'ESifh yufjrKd \udak ygif;I Al;'yufjrdK\[k rSnfah c:onf? xkd
tcsdefrSpI Al;'yufjrdK\onf 'Da7tvm; wkd;wufpnf
um;vmonf? 'ef;nKjrpfay:Y AD,if;em;jrdK\rS vGJv~if
Al;'yufjrdK\onf t-uD;qHk;qdyu
f rf;jrdK\jzpfI oabmrsm;

pGm O'g[kd 0ifxGufoGm;vmEdkifonf? 'kwd, uBmppf


twGi;f 1944 45 ckEpS w
f iG f Al;'yufjrKd \xYJ *smrefEiS fh &k7S
ppfwyfrsm; twef-umwkdufyGJjzpfyGm;7m jrdK\onf rsm;
pGm ysufpD;oGm;ojzihf jyefvnfxlaxmif7avonf?
Al;'yufjrdK\wiG f a7S;a[mif;ESihf acwfopf taqmuf
ttHktrsm;tjym; 7Sdonf? txl;ojzihf Al;'jrdK\wiG f a7S;
u aqmufvkycf aJh om bk7ihfeef;awmf/ bdou
d cf H bk7m;
7Sdckd;ausmif;ponhf a7S;a[mif;taqmufttHkrsm; 7SdI
yufjrdK\zufwiG rf l pufr=vkyfief;ESihf ta7mif;t0,fXme
rsm;7Sd7m/ acwfrSDtaqmufttHkrsm;jzihf pnfum;vsuf
7So
d nf? ygvDrefvw
F af wmfEiS fh [efa*7DEidk if .
H txif7mS ;
t-uD;us,fqk;H aom Al;'yufwUokdvf taqmufttHk
wk\donf yufjrKd \zufY wnf7o
dS nf? Oa7mywku
d 7f dS tvSy
qH;k aom vrf;wvrf;jzpfonhf tN7mpDp-wmpDvrf;onf
yufjrdK\Y7Sdonf? Al;'yufjrdK\onf [efa*7DwEdkifiHvHk;rS
omru ywf0ef;usif EdkifiHrsm;jzpfaom &k7S/ csufukdq
vkdAm;uD;,m;/ -op-wD;,m;/ ,l*kdpvm;AD;,m;ESihf
&lareD;,m; Edkiif Hwkd\rS vmaom rD;7xm;vrf;wk\d qHk7m
jrdK\-uD;jzpfonf? xkda-umihf Al;'yufjrdK\. t"duvkyf
ief;rsm;jzpfaom *sHKpyg;/ t7uf/ aq;7Guf/ om;a7/
av~mfESihf u`J EGm;arG;jrLa7; ponhf vkyfief;-uD;rsm;rS

Al;'yufjrdK\7Sd ygvDrefvFwfawmf

12

Al;yif

Al;AGefrif;quf

xGufaom ukeyf Pnf;rsm;ukd rD;7xm;vrf;ESifh wzHk/ 'ef;


nKjrpfwav~muf a7vrf;jzihf woG,f EkdifiHt7yf7yfokd\
wifyd\k Ekdifonf? Al;'yufjrdK\onf uBmay:wGif t-uD;
tus,q
f Hk;aom *sHKpuf-uD;rsm;7S7d m jrdK\jzpf&Hkru/ oHESifh
oHr+dvyk if ef; A[kXd mevnf; jzpfonf? Oa7my wwku
d f
vHk;wGif t-uD;qHk;aom v~yfppfvkyfief;-uD;rsm; Al;'
yufjrdK\wGif 7Sdonf? Al;'yufjrdK\onf yXrqH;k aom ajr
atmuf xa7mfvDvrf;ukd azmufvkyfcJhonhf jrdK\vnf;
jzpfavonf?
1960 jynhEf pS cf ef\reS ;f ajct7 Al;'yufjrKd \.vlO;D a7onf
180^299 a,mufjzpfonf? ,if;wkd\teuf 90 7mckid f
E=ef;onf [efa*7DvlrsKd;rsm;jzpfI Ekid if jH cm;om; tvGef
enf;onf?
Al;yif? ?Al;yifonf vlwk\d pm;oHk;7aom [if;oD; [if;
7GufyifjzpfI &kQaA'tvdktm;jzifh v*sifae;7D;,m;
Amv*g7pf[k ac:onf?
tylyikd ;f a'o txl;ojzifh twefi,fajcmufaoG\aom
a'owGif pdkufysdK;-uonf? jcH0if;tenf;i,f 7Sdaom
tdr,
f mrsm;wGif tdrw
f iG ;f [if;cif;tjzpf pifuav;rsm;
xd;k Iyif pdkuyf sKd ;avh 7S-d uonf? ,if;onf EG,yf ifjzpfI
tudik ;f t7Gupf onfw\dkY tarG;Ekuav;rsm; zHk;aeonf?
toD;tEkwGiv
f nf; tarG;Ekrsm; yg7SdI 7ifv
h monfESifh
wjydKifeuf/ tarG;rsm; yg;oGm;onf? t7Gufonf vuf
0g;yHk us,fjyef\I El;nHx
h x
l o
J nf? toD;onf ykvif;yHk
o!mef atmufydkif;um;I vnf0usOf;onf? tcsdK\
Al;oD;onfyI
k tcsKd \onf 7Sno
f nf? 2 aycef\txd 7Snf
aom Al;oD;&So
d nf? Al;yGi\fonf tjzLa7mifjzpfI tcsi;f
2 vufrcGcJ ef\ us,fonf?

vlord sm;onhf Al;yif. toD;t7GuEf Sihf tyGihfrsm;

13

Al;oD;/ Al;7Gu/f Al;nGe\fw\ku


d kd [if;vsmtjzpf csujf yKwf
pm;aomuf -uonf? Al;oD;tom;udk vSD;I qefr=ef\/
yJr=e\f/ a7Fjcnfwk\djzifh a-umfaom Al;oD;a-umfonf jrefrm
wdk\. emrnfausmf oa7pm wrsKd ; jzpfonf? Al;oD; t
om;udk vSD;I tajcmufvSef;jyD;aemuf 7moDukefonfh
tcg ,if;udk a7aEG;azsmI okwpf m; csufpm;-uonf?
Al;oD;/ Al;nGe\f/ Al;7Guw
f \.
kd t7omonf csKd onf? E=wu
f kd
jrdefapwwfonf? "mwk7ousrf; tvdktm;jzifh Al;oD;
onf awmyifhu.
l tqdyu
f kyd if vsipf mG y,fEkid o
f nf[k
qdo
k nf?
Al;oD;ESiahf us;om; a7mpyfI rpm;oifah cs? tM7m,f
jzpfapwwfonf?
Al;oD;7ifh7ifhukd twGif;rS tom;rsm; jcpfxkwI
f Al;
awmif;cGHcsnf; usefonfhtcg tajcmufvSef;um a7/
od\kr[kwf xef;7nfxnfhI o,f,7l ef toHk;jyK-uonf?
Al;AGerf if;quf? ?1589 ckEpS rf S 1^92 ckEpS t
f wGi;f ESihf
1814 ckEpS rf S 1848 ckEpS t
f wGi;f wGif jyifopfEikd if HY if;/
1^00 jynhEf pS rf S 1931 ckEpS t
f wGi;f pydeEf ikd if YH if; pd;k pHc-hJ
uaom rif;rsm;udk Al;AGefrif;quf[k ac:onf?
,if;rif;quf. tquftEG,ftcsdK\onf yg;rm;e,f/
emAm;e,fESifh aey,fjrdK\wk\dYvnf; tkypf ;kd cJ-h uzl;onf?
Al;AGerf if;qufonf jyifopfEikd if .
H tus,t
f 0ef;qH;k
e,fjzpfonfh Al;AGefae;e,fudk pm;onhf e,fpm;rsdK;rS
qif;oufaygufyGm;vmolrsm; jzpf-uI/ ,if;e,f.
jrdK\awmf jzpfaom Al;AGefvm7SefAkd\jrdK\ukd tpGJjyKI xdkA;l AGef
[laom trnfjzpfay:vmjcif; jzpfonf? xdke,fpm;rsdK;
onf jyifopfb7k ifrsKd ;EG,Ef iS hf vufquf-u7mrS rif;rsdK;
rif;EG,rf sm; jzpfvm-u.?
97mpkEpS u
f kefcgeD;wGif Al;AGefae;e,fudk pm;7ol AJ7eG f
tdik f;rm;onf Al;AGefaqGrsdK;pk. tpjzpfonf? AJ7Get
f ikd f;
rm;. orD;t-u;D rwDv'gESihf 7Sryf ed ef ,f ppfaoemywd
'rf;yD,mwd\.
k tquftEG,t
f Ceufonf Am*ef'eD ,fpm;
*`efESifh vufquf7m orD; ADtmx7pfukd zGm;jrifonf?
ADtmx7pfonf e0r vl0.
D om;awmfti,f uvm;rGe\f
e,fpm; a7mAwfESifh ta-umif;yg7mrS jrifaom om;
awmf vl0o
D nf 132^ ckEpS w
f iG f Al;AGejf rKd \pm; jzpfvmonf?
vl0Drif;om;rS qif;oufaom tquftEG,frsm;onf
152^ ckEpS w
f iG f uG,v
f eG af om csm;vufxuftxd om;
pOfajr;quf Al;AGejf rdK\pm;bGJ\ukd qufcHcJhavonf? ,if;
aemuf wdkuf&dkuf tquftEG,frsm; r[kwfaomfvnf;
aoG;om; ruif;olrsm;yif Al;AGejf rdK\pm;bG\Jukd cH,cl o
Jh nf?

Al;vif; tef;

Al;AGefrif;quf
153^ ckESpw
f Gif uG,fvGefaom Al;AGefjrdK\pm; csm; (Aif'k;H
jrdK\pm;tjzpfrS Al;AGefjrdK\pm;tjzpf qufcHcJhol). om;
t-uD; tefwdkeDonf emAm;e,f. tarGcH rif;orD;
Zef;'JvAwfESifh vufquf7mrSjrifaom emAm; rif;om;
[ife7Donf jyifopfEikd if b
H 7k if 'kw,
d [ife7D.orD;awmf
rm*7ufESifh oifhojzifh/ pwkajrmuf [ife7D bk7if
(1553 1610)[laom bG\Jjzifh jyifopfx;D eef;udk qufcH
onf? ,if;od\jk zifh jyifopfEikd if H Al;AGerf if;quf[I
l pwif
jzpfay:vmavonf?
pwk[ife7D (1533 1610)bk7if. tquf t
EG,frsm; jzpf-uaom qJhoHk;qufajrmuf vl0D bk7if
(1601 1643)/ qJhav;qufajrmuf vl0D bk7if
(1638 1^15)/ qJhig;qufajrmuf vl0b
D k7if (1^10
1^^4)ESifh qJhajcmufqufajrmufv0l Dbk7if (1^54
1^93) wd\konf 1^89 ckESpfwdkifatmif jyifopfEdkifiHukd
tqufrjywf tkyfcsKyfcJh-uavonf? qJhajcmufquf
ajrmuf vl0b
D k7ifEiS hf rm7DtefwmG ewfrdz7k m;wd\k eef;usI
towfcH7jyD;aemuf/ Al;AGefrif;qufacWjywfomG ;aomf
vnf;/ 1814 ckESpfwGif qJh7Spfqufajrmuf vl0Dbk7if
(1^55 1824) eef;wufaomtcg Al;AGefrif;quf jyef
ay:vmjyefonf? odk\7mwGif 1848 ckESpfY vl0Dzdvpf
bk7ifvufxufwGif jzpfyGm;aom awmfvSefa7;a-umifh
Al;AGefrif;quf jywfoGm;avonf?
pydefEdkifiH Al;AGefrif;qufonf 1^00 jynfhESpw
f iG frS
pwifcJhonf? jyifopfbk7if 14 qufajrmuf vl0D.
ajr;awmf yVr zdvpfb7k if (1683 1^46) rS pwifI
pydefEidk fiHwGif Al;AGerf if;quf ay:aygufvmonf? zdvpf
bk7if. tquftEG,frsm;jzpfaom q}zm'Deefbk7if
(1^13 1759)/ wwd, csm;bk7if(1716 1788)ESifh
pwkcsm;bk7if (1^48 1819)/ oWr zm'Deefbk7if
(1^84 1833)/ 'kwd, t%AJvm;bk7ifr (1830
1904)ESihf qJEh pS q
f ufajrmuf t,fvzGe;f qd;k bk7if (185^
1885)ESifh 13 qufajrmuf t,fvzGef;qdk;bk7if
(1886 1941)wdk\ vufxufwikd f 1931 ckEpS w
f iG f pydef
orwEdkifiH jzpfay:vmonftxd Al;AGefrif;rsm; pydef
EdkifiHY tqufquf tkypf dk;cJ-h uonf?
pydefb7k if wwd,csm;onf pydefxD;eef; rqufc7H
ao;rD 1^38 ckESpfwGif aey,fb7k ifESifh yg;rm;e,fpm;
jzpfcJhonf? odk\7mwGif pydefbk7iftjzpf eef;wufaom
tcg aey,fESihf yg;rm;e,fwk\dudk om;awmfti,f zm'D
eeftm; ay;tyfvu
dk o
f nf? zm'DeefEiS hf ol. tquft
EG,rf sm;jzpfaom yXrz7efppf/ 'kwd,zm'DeefEiS hf 'kw,
d

z7efppfw\dkonf pPvDu`e;f tygt0if aey,fEiS hf yg;rm;


bk7ifrsm;tjzpf tkypf k;d cJ7h m 1860 jynfhESpfwGif wvD
xD;eef;ESifh aygif;vdkuf7onfh tcsdeftxd jzpfonf?
jyifopf/ pyde/f ygrm;ESihf aey,fw\dkrS Al;AGef rif;quf
. tquftEG,rf sm;onf ,ckwikd f use7f pfcahJ o;onf?
jyifopf ordkif;Y tvGefxif7Sm;aom uGef'D aqGrsdK;pk
onf Al;AGefrif;quf. tEG,fawmfrsm; jzpfavonf?
Al;vif; tef;(c7pf 150^1536)? ?tef;Al; vif;
onf t*vefjynf t}r [ife7Db7k if.'kw,
d rdz7k m;jzpf
I yXrt,fvpfZAuf bk7ifr-u;D . r,fawmf jzpfonf?
aemif tm;bGJ\7 0pf&d=if,mpm; jzpfvmaom qmawm
rwfA;l vif;ESihf 'sLbGJ\7 aemzd\kpm;.orD; t,fvpfZAuf
wd\krS 150^ ckEpS w
f iG f zGm;jrifaomorD;jzpfonf?
zcifjzpfol qmawmrwf Al;vif;tm; t}r [ife7D
bk7ifu jyifopfEikd if o
H \kd oHtrwftjzpf cef\tyfvu
kd af om
tcg tef;vnf; vdu
k yf goGm;onf? yXrwGif 12 quf
ajrmuf vl0b
D 7k if.rdz7k m; t*vyd rf if;orD;ar7D. tyg;
awmfjrJ tysKd awmftjzpf tr=xrf;I/ ar7Drif;orD; rkq;kd r
jzpfoGm;jyD;aemuf t*vefodk\ jyefoGm;aomfvnf;/ jyif
opfeef;wGif;Yyif tr=xrf;ae7pfcJhavonf? jyifopf
eef;awmfYvnf; tef;. yg;eyfvdRmr=ESihf &ky7f nf acsm
armvSyr=a-umifh vltrsm;. cspfcifjcif;cH7onf?
1522 ckEpS w
f iG f t*vefjynfok\d jyefa7mufaomtcg
[ife7Db7k if. yXrrdzk7m; uufo7if;xHwiG f cpm;ae
7if;/ bk7ifESifh arWm ouf0ifrdonf? [ife7Dbk7if
onf tef;tm; vufxyf7eftwGuf uufo7if;rdzk7m;
ESifh uGm7Sif;7ef -udK;pm;cJhaomf oWr uvJref\ ykyf
7[ef;rif;u aqmif7Gufray;bJ aecJhojzifh [ife7D bk
7ifonf t*vefjynf oHtzGJ\udk A7if*sDoHtzGJ\rS cGJ
xkwfum *dk+f;oD;jcm; axmifavonf? rdrdudk,fwdkif
vnf; t*vefjynf oHtzGJ\.acgif;aqmiftjzpf cH,l
vdkufonf? (c7pf,mef omoemhta7;yHk&=? ) 1533
ckESpfwGif uefwmAm7D*dk+f;tky-f uD; u7ef;rm;u uuf
o7if;rdz7k m;ESihf uGm7Si;f ay;I tef;ESihf Zefe0g7Dvavmuf
uyif wdww
f qdwf vufxyfxm;cJhonfukd w7m;0ift
jzpf todtrSwf jyKvu
dk o
f nf? xdEk pS f ZGev
f wGif tef;tm;
tbdou
d cf H rdz7k m;-uD;tjzpf wifajr|mufvu
kd o
f nf? puf
wifbmvwGif aemiftcg yXr t,fvpfZAuf bk7ifr
jzpfvmrnfh orD;awmfudk zGm;jrifonf? (t,fvpfZAuf
bk7ifr/ yXr&=? )
om;a,musfm; uav;om ajr|mfrSef;aeaom [ife

14

Al;vif; tef;

aAhpabmupm;jcif;

tef;Al;vif;tm; 'kwd, -uif,mawmf rdzk7m;tjzpf ajr|mufpm;pOf

7D bk7ifonf tef;tay:Y wjznf;jznf; tjypfjrifvm


um tef;.tysdKawmf *sdef;aq;rdk;ESifh arWmouf0ifcJh
jyefonf? xdk\a-umifh tef;udk oPmrwnf[k pGyfpGJI
vef'efar~mpf if-u;D Y tusO;f csxm;jy;D v~if w7m;cGif wif
um ppfaq;aponf? w7m;&Hk;awmfrS ao'+fp7D ifvu
kd f
ojzifh 1536 ckESpf arv 19 7ufae\wiG f acgif;jzwfI
tqH;k pD7ifjcif; cH7avonf?
aAhpabmupm;jcif;?
?jcif;vH;k cwfjcif;onf jrefrm
vlrsKd ;wdk\. trsKd ;om; upm;enf;jzpfouJo
h k\d aAhpabm
upm;jcif;onfvnf; tar7duefvrl sdK;wd\k. trsKd ;om;
upm;enf; jzpfonf? aAhpabm upm;jcif;onf upm;
uGi;f twGi;f Y abmvH;k udk vufjzifh ypfIif;/ AufwjH zifh
&du
k I
f if; upm;aom upm;enf;rsdK;jzpfonf?
aAhpabm upm;jcif;udk tar7duefjynfwiG ;f ppf t
wGi;f u Adkvcf sKyfjzpfcho
J l tufAem 'lA,fa'; qdkolonf
1839 ckEpS fwGif e,l;a,mhjynfe,f ul;yg;pawmif;jrdK\Y
pwifwx
D iG fcho
J nf? xdktvsiu
f rl ,if; upm;enf;rsKd ;
udk upm;cJh-uaomfvnf; 'lA,fa';. pnf;urf;pepfcs

15

rSwfupm;r=a-umifh ,ckacwf vlodrsm;aom aAhpabm


upm;enf;ay:vmcJhonf? wDxGifol 'lA,fa';tm;
*k+fjyKaomtm;jzifh ol\Zmwd ul;yg;pawmif;jrdK\wGif
trsdK;om; aAhpabmcef;rESifh jywdkufwck zGifhvSpfxm;
avonf? ,if;upm;enf;onf jrefrmEdik fio
H k\d a7muf7dS
vmjyjD zpfaomfvnf;acwfrpm;ao;acs?
aAhpabmupm;onft
h cg uGi;f -u;D .tv,f twGi;f
upm;uGi;f w0du
k w
f iG f A[djk yKupm;-uonf? tjyifuiG ;f
onf us,Ef ikd o
f r~us,7f I/ pnf;&d;k cwf xm;wwfonf?
twGi;f upm;uGif;onf 7mZrwfuu
G yf k7H dI
S ab;tem;
wzufv~if ay 90 7Sno
f nf? axmifh 4 axmif7h Sd onfh
teuf 3 axmifhudk yXr tajccHaxmifh/ 'kwd,t
ajccHaxmif/h wwd,tajccHaxmif[
h k ac:.? useaf xmifh
waxmifu
h kd t*vyd b
f momjzifh [kr;f yvdwaf c:I AufwH
udik f aeaom ae7mjzpfonf? Aufwu
H kid Ef iS hf abmvHk;ypf
1
olwk\d ae7mrsm;onf 60 2 ay uGma0;7onf?
AufwHuikd af e7mESi'hf w
k ,
d tajccHaxmifo
h nf 12 ay
1
92 vufr a0;onf? Tum; vl-uD;rsm;twGuf aAh
pabmupm;uGif;jzpfI/ uav;rsm;twGuf upm;uGif;

aAhabmupm;jcif;

aAhabmupm;jcif;onf ukd,fvuf-uHhckdifa7; upm;enf;aumif; wckjzpfonf?

16

aAhabmupm;jcif;
udkrl xdk\xufao;aomtv,fuGi;f jyKvyk fEkid o
f nf? t
em;wzufv~if ay 90 r[kwb
f J 82 ayxm;I abmvH;k
ypfoEl iS hf Aufwu
H ikd af e7mudk ay 50 tuGm xm;Edik o
f nf?
AufwHukid f ae7mESifh 'kwd,tajccH axmifhukd 115 ay
1112 vufr cGmxm;7onf?
aAhpabm upm;7mY toHk;jyKaom abmvHk;onf
rmonf? t0ef; 9 vufrESihf 941 vufrtwGif;7Sdonf?
A[dw
k iG af zmhcI
H a7mfAmtxyfxyf od;k arG;ciftEkt-urf;
txyfxyfywfI tay:rS jrif;om;a7jzifh csKyx
f m;onf?
5 atmifprS 5 14 atmifptxd av;onf?
abmvHk;&dkufaom AufwHonf opfrmom;jzifh jyK
vkyx
f m;I 42 vufrxuf ydI
k r7Sn7f acs? Aufwo
H nf
3
tvH;k jzpfI t-uD;qH;k tydki;f wGif tcsi;f 24 vufr7So
d nf?
AufwHudkifonf pwktajccHaxmifh[krf;yvdwf
.0J,m&Sd owfrSwfxm;aom tuGufwGif ae7onf?
aAhpabm upm;7mY tenf;qH;k 'dik v
f -l u;D wa,muf
trsm;qHk; 4 a,muf xm;Edkifonf? 'dkifvl-uD; csKyf
onf abmvH;k ypfo.
l aemufwiG f aeI/ usef 3 a,muf
u yXrtajccHaxmif/h 'kw,
d tajccHaxmifh/ abmvHk;
zrf;ol aemufwk\dwGif aeI -unf7h onf?

aAhpabm upm;7mwGif toif; 2 oif; ,SOjf ydKiu


f
pm;7I woif;v~if upm;ol 9a,mufpD yg0if7onf?
,if;wdk\rSm abmvHk;ypfol/ abmvHk;zrf;ol/ yXr tajc
cHaxmifhvl/ 'kwd,tajccHaxmifhvl/ wwd, tajccH
axmifv
h l/ 'kwd,ESiw
fh wd,tajccHESpfc-k um; abmzrf;
vl/ abmzrf;uGif; A,fvl/ abmzrf;uGif; tv,fvl/
abmzrf;uGif; ,mvlwdk\jzpfonf? upm;yGJ paomtcg
wzuf toif;u uGi;f xJok\d qif;I ae7m,ljyD;aemuf/
useftoif;rS upm;olrsm;u abmvHk;udk AufwHESifh
wvSnphf D &du
k -f u7onf? rdrt
d vSnrhf usrD uGi;f jyifxu
G f
I xkdifapmifh7onf? uGif;xJrS upm;olonf vufw
zufudk om;a7vuftdwf pGyfxm;7onf? ,mvufjzifh
abmvHk; ypfwwfoljzpfv~if 0Jvufukd vuftw
d fpyG I
f
0Jvufjzihf abmvH;k ypfwwfojl zpfv~if ,mvufukd vuf
tdwf pGy7f onf? abmvH;k zrf;olonf &du
k o
f laemufwGif
ae7I t7Sdefjyif;pGmESifhvmaom abmvHk;udk zrf;Edkif7ef
ydkI xlxlcHxm;aom vuftw
d f pGyx
f m;7onf? x\kjd yif
rsuEf mS udk if;/ ud,
k u
f kd if;/ 'l;udk if; abmvH;k rSeI
f xdcu
kd f
'+f7m7jcif; r7Sad p7ef a-u;eef;-udK; cwfxm;aom rsuf
ESmpGyf/ 'l;pGyfrsm; pGyfI umuG,x
f m;avh 7Sd-uonf?

*syefEkdifiHwGif txl;acwfpm;vsuf7Sdaom aAhpabm tjydKiftqkdif upm;ae-upOf

17

aAuif z7efppf

aAhpabmupm;jcif;
abmvH;k ypfoo
l nf abmvH;k ypfvw
F cf sed w
f iG f owfrw
S f
xm;aom ae7muGuu
f dk rdrdajcwzufjzifh eif;rdxm;ap
7onf? abmvHk;ypfolonf abmvHk;udk AufwHudkif.
'l;atmufvnf;rus/ ycH;k ay:vnf; rausmaf pbJ ypfay;rS
pepfrSefabmvHk;[k ac:onf? pepfrSefabmvHk; jzpfyg
vsuEf iS hf Aufwu
H ikd fu abmvH;k udk qD;Ir&du
k b
f J 7yfae
v~ijf zpfap/ abmvHk;udk AufwHuidk u
f vSr;f &du
k yf gvsuf
ESihf rrdvku
d v
f ~ifjzpfap 'dik fv-l uD;u px&dkuf[k ac:I
tqHk;tjzwfay;onf? px&dkuf 3 cg ac:7v~if
AufwHudkifxGuf7onf? odk\aomfvnf; wwd,t-udrf
px&du
k f ac:onfwiG f zrf;olvufrS abmvH;k vGwu
f s
cJhonf7Sdaomf AufwHudkif xGufay;7efrvdkacs? AufwH
udik f &du
k v
f u
dk af omabmvH;k onf [kr;f yvdwf rS yxr
tajccHESifh wwd,tajccHwdk\udk jzwfI uGif;jyifxJodk\
wdkifatmif qef\xGufaom e,fedrdwfrsOf; ESpfa-umif;
t-um;udk jzwfausmfap7onf? ,if;uJhodk\aom abm
vHk;udk pepfrSefabmvHk;[kqdkonf? xdkrsOf;ESpfa-umif;
tjyifo\kd tefxu
G af om abmvH;k rSeo
f r~rmS pepfreS af bm
vHk; r[kwfojzifh px&dkuf [lI tac:cH7rnfjzpf
onf? tu,fI abmvH;k onf AufwHuidk f 'l;atmufrS
jzpfap/ ycH;k ay:od\k ausmI
f jzpfap/ [kr;f yvdwf tjyifrS
jzpfap jzwfoGm;v~if 'dkifvl-uD;u abm [k atmf7
onf? abm 4-udrf jzpfv~if AufwHudkifonf yXr
tajccHaxmifhodk\ tqD;twm;r7Sd oGm;Edkifonf? uGif;
xJ7Sd abmvHk;upm;olrsm; &dkufvdkufaom abmvHk;
udk wbufom;u ajrod\rk usrD zrf;rdv~if &du
k o
f l xGu7f
onf? &dkufol yXrtajccHaxmifhodk\ ra7mufrD/ abm
vHk;7ol wbufom;u xdkaxmifhodk\ ta7muf OD;ae
v~iv
f nf; &du
k o
f x
l u
G 7f onf? &du
k o
f o
l nf yXr tajccH
axmifhodk\ tvsifOD;pGm a7mufaev~if wbufom;u
raESmif,
h u
S f Edkiaf cs? qufajy;7ef tcGiho
f maeao;v~if
yxr tajccH axmifhrS 'kwd,/ wwd, tajccHaxmifh
rsm;od\k if;/ xdrk w
S qifh [kr;f yvdwf / od\kr[kwf yef;0if
axmifo
h dk\if; qifhuJajy;0ifEidk fonf? odk\7mwGif tajccH
axmifhwckESifhwck-um;wGif ajy;7if; abmvHk;ESifh rxd
atmifa7Smif7onf? xdrdv~if xGufay;7onf? abm
vHk;ESifhrxdbJ wywfjynfhatmif ajy;Edkifygu wywf
atmifonf[k ac:onf? Tenf;jzifh abmvHk; &dkuf7
onfzh ufrS 3 a,mufxu
G 7f onftxd qufvufupm;
-uonf? 3 a,mufqufI xGuf7v~if wzufESifh
ae7m wvSnfhajymif;I upm;-u7onf?
wzufv~if abmvHk;&dkufvSnfh wvSnhu
f s7jyD;aom

tcg wcsDjyD;jyD[k rSwf,l7onf? wyGJwGif 9 csDtxd


upm;avh7Sdonf? oa7yGJjzpfv~if qufupm;7onf?
tar7duefjynfaxmifpkwGif a-u;pm;aAhpabm t
oif;rsm;wnfaxmifI ESpfpOf {jyDvtv,frS atmuf
wdkbmvqef;txd ,SOfjydKif upm;-uavonf?
aAuif z7efppf(c7pf 1561 1626)? ?t*vyd f
Edik if jH yKokcrde/f obm0 ynm7SiEf iS fh pmrGefa7;q7m-uD;
z7efppf aAuifonf xif7Sm;aom trsKd ;tEG,frS qif;
oufvmol jzpfonf? zcifjzpfol wHqdyfawmf0ef-uD;
qmepfuvwfaAuifEiS hf rdcifjzpfol qm tefawmfeu
D w
G f
.orD; avmhAm*av. c,fr tef;wdk\rS 1561ck Zefe
0g7Dv 227ufae\wiG f vef'efjrdK\Y zGm;jrifaom 7Spaf ,muf
ajrmuf om;axG; jzpfonf? rdb 2 zufpvH;k rS aqGrsdK;
rsm;onf t,fvpfZAuf bk7ifr. eef;wGi;f Y 0ifxu
G f
oGm;vmEdkifolrsm; jzpfaomfvnf;/ aAuifonf tcGifh
ta7; txl;taxG[lI rcHpm;cJh7acs?
15^3 ckESpfwGif aAuifonf udrf;A7pf wUodkvf
x7ifew
D aD umvdyYf 0ifa7mufynmoif,I
l 15^6 ckEpS f
wGif *a7;tif;od\k 0ifciG 7hf onf? xdak emuf qmatrd,wf
aygvuf.oHtzGJ\0iftjzpf jyifopfEdkifiHwiG foGm;a7muf
aexdik 7f m 15^9 ckEpS w
f iG f zcifjzpfou
l ,
G v
f eG o
f nftxd
jzpfonf? zcifu,
G fveG jf yD;rSyif aAuifonf 0wfvkH t
wwfudk jyD;ajrmufatmifoif,lI tr=vdkuf7m Oya'
wwfu`rf;em;vnfvo
S jzifh r-umrD xif7Sm;ausm-f um;
vmonf? odk\7mwGif Edik fiaH 7;avmuodk\om 0ifvkad om
aAuifonf 1584 ckEpS w
f iG f rJvurf7*J spef ,frS ygvDref
trwf jzpfvmonf? bk7ifr. tcspfawmf tufquf
pm;ESihv
f nf; aAuifonf 7if;ES;D 7um;/ tufqufpm;.
apmifrulnrD =a-umifh eef;awmfwGi;f Y txl;tcGit
hf a7;
rsm;7cJhonf? vpfvyfaeaom a7S\aecsKyf7mxl;udkyif
aAuiftm;cef\tyf7ef tufqufpm;u bk7ifrtm;ajym
ay;onf? od\k7mwGif jAdwo
d ~tpd;k 7u aAuif. Edik if aH 7;
rlukd r-udKuo
f jzifh ol.jydKizf uf ukwu
f kd cef\xm;vdu
k f
7m tufqufpm;u aAuiftm; u&k+m oufpGmjzifh
aygif 1800 wefe,fajrudk vufaqmifay;vdu
k o
f nf?
aAuifum; xl;c`efxufjrufol jzpfoavmuf pdwf
oabmxm; jrifhjrwfjcif; r7SdvSacs? aus;Zl;7Sif tuf
qufpm;tm; bk7ifru trsuaf wmf7pdS Of/ tufqufpm;
zufrS ulnaD z;ray;jcif; r7S&d krH u ajredr7fh m vSHpu
dk fyif
jyKvyk o
f nf[k trsm;. pGypf jJG cif; cHc7hJ onf? tufquf
pm;.udPwGif aAuifonf txl;yif emrnfysucf o
hJ nf?

18

aAuif z7efppf

aAuif a7mf*sm

jAdwdo~EkdifiHjyKokcrdefESihf od_Hynm7Sif z7efppf aAuif

1603 ckwGif yXr *sdrf;bk7ifeef;wufaomtcg


aAuiftm; rsm;pGm csD;jr|ifhajr|mufpm;jcif;jyK.? xdkESpf
wGiyf if qmbG\JtyfEiS f;jcif; cHc7hJ I tpd;k 7 txl;a7Sah ecsKyf
-uD;/ y7DAaD umifpDtzGJ\0if/ w7m;Xme0ef-uD; ponfh 7m
xl;-uD;rsm;Y tqifhqifh wdk;wufcef\xm;jcif; cH7onf?
1618 ckEpS fwiG f AJ7Geb
f J\G7I 1621 ckESpw
f Gif Adki;f aumifh
bGJ\jzifh csD;jr|io
fh laumif;jyKjcif; cH7avonf?
eufeufeeJ J wwfodaom EdkifiHjyKokcrdefyyD D aAuif
onf *sdrf;bk7iftm; t-uHOm+faumif;rsm; ay;cJhaomf
vnf;/ bk7ifu aqmif7u
G jf cif; rjyKacs? aAuifu,
kd w
f ikd f
uvnf; t-uHay; aumif;oavmuf ol\t-uHtwkdif;
olvdkuef m vkyfudkifavh r7Sdacs? w7m;pD7if7mY ajzmifh
rwf7ef -o0g'ay;avh7aSd omaAuifonf w7m;0ef-uD;
tjzpfaqmif7u
G pf Of vmbfpm;r=jzifh wcgaomf w7m;pGcJ H
7zl;.? xdktr=twGuf vef'efar~mfpifY tusO;f cH7efEiS hf
'+faiG aygif 40000 ay;aqmif7eftjyif rnfonft
h cg
r~ tpd;k 77mxl;wGif xrf;aqmifcGihf rjyK7ef trdef\csrw
S f

19

jcif;cH7onf? aAuiftm; 4 7ufr~om csKyfI vFwf


vdkufum '+faiGukv
d nf; av~mv
f dkufonf? odk\7mwGif
rnfonft
h pd;k 7 7mxl;wGirf ~ tr=rxrf;7 [laom trdef\
rSm wnfjrJaecJh.? tpdk;7 7mxl;rsm;wGio
f m tr=xrf;
um wufvrf;udk ajr|mfreS f;cJah om aAuifonf ,if;odk\
vrf;ydwfoGm;ojzifh pmayESifh avmu"mwfynmudkom
avhvmvdu
k fpm;cJah vonf?
tpd;k 7zufwiG f tr=xrf;pOfuyif aAuifonf pmrGef
ac: tufaq;rsm;udk a7;cJhonf? tpdk;7 7mxl;rS Ekwf
xGuf7aomtcg/ ,cifuxuf ydkIa7;EdkifcJhonf? aA
uifonf pmrGefaygif; 58 yk'fcef\ a7;om;xkwfa0cJh
onf? ol.pmrGefrsm;rSm Oya'/ tkyfcsKyfa7;/ avmu
"mwfynmESifh obm0 aA'ynm7yfrsm; ta-umif;
wdk\om rsm;onf? ,if;wdk\onf xif7Sm;aom pm-uD;
ay-uD; pm7if;0ifrsm;jzpfI aAuif.txif7Sm;qHk;
vuf7mrsm; jzpfonf? aAuifonf pmrGet
f jyif tjcm;
pmtkyf pmwrf;aygif;rsm;pGm a7;om;cJhonfh teuf
oWr [ife7D bk7ifordik ;f ESihf t,fvpfZAufb7k ifr
tm; trSwfw7 [laom pmtkyf 2 tkyfrSm xdkacwf
t*vdyfordkif;rsm;wGif taumif;qHk;jzpfonf? aAuif
tm; tcsdK\u uBmausmf 7SdwfpyD;,m; jyZmwfrsm;
a7;oltppf[k ,Hk-unfonf?
aAuifonf avmu"mwfynmudk avhvm7mY t
pdwpf w
d fcJjG cm;enf;/ odk\r[kwf od_Hpepf awG;awmqif
jcifenf;udk xGicf ho
J w
l pfO;D jzpfonf? avmu"mwfynm
7yftwGuf vufawG\p;l prf;r=jyK7mrS aAuifonf tat;
rdI emruse;f jzpfum/ 1626 ckEpS f {jyDvwGif uG,v
f Gef
avonf? -uuf taumifvdkufudk ESif;cJESif;yGifhjzifh
Xmyemxm;ygu -um7SnfcrH cH odvko
d jzifh/ ESi;f awmxJ
qif;I vufawG\prf;oyf7mrS tat;rdjcif;jzpfonf?
oluG,fvGefaomfvnf; ol.prf;oyfcsufjzifh tpm;
tpmrsm;udk tat;"mwfay;u -um7SnfcHEdkifa-umif;
odum tat;"mwfay;I odkrSDenf;udk vkyfudkifEdkifcJh-u
onf? aAuifum; tvGefOm+fxufjrufol jzpfonf?
xdka-umifh uAsmq7m-uD; ykyfu vlom;wdk\wiG f ynm
t7SdqHk;/ Om+f txufqHk;ESifh oabmxm; tao;qHk;
aomol [k aAuifudk pmwrf;xd;k cJhonf?
?a7mf*sm
aAuifa7mf*sm (c7pf 1214 1294)?
aAuifonf Oa7mytv,facwfu ay:aygufcJhaom
tawG;tac: eufeJvSonfh t*vdyfvlrsdK; obm0
ynm7Si-f uD;jzpfonf?

aAuif a7mf*sm

aA'gyif
acwf vlcyfrsm;rsm;url ua0q7m-uD;[k pGypf -GJ uonf?
pifppfaomfum; aAuifonf tawG;eufeJonfh vuf
awG\orm;-uD; jzpfayonf? xdkacwfu ,Hk-unfpJv
G rf;
-uaom tcsKd \tcsurf sm;udk tajctjrpfr7Sd/ ,kWdrwef
[k ajymqdkr=a-umifh aAuifonf rd>m'd}d wpfOD;tjzpf
pGyfpGJcH7onf? w*dk+f;wnf;0if bkef;-uD;rsm;uyif aA
uiftay: oumruif;jzpfI -uOf-uojzifh yg7pfjrdK\ok\d
10 ESSpfcef\ oGm;a7muf aexdkifc7Jh avonf?
aAuif. txufbkef;awmf-uD;rsm;u aAuiftm;
w7m;pmayrsm; a[majymjcif;/ a7;om;jcif; quf
vufrjyK7ef wm;jrpf-uonf? ,if;od\k vltrsm;. oH
o, jzpfjcif;/ tm;ray;jcif; cHae7onfh-um;rSyif aA
uifonf rdr,
d q
l csufrsm;udk rSefuefonf[k ,Hk-unf
onfhtwkdif; bmompmay/ od_Hynm/ t,l0g'/
obm0 aA' ponfwdk\ta-umif;ygaom tdkywfr*sK/
tdkywfrdkif;eyfESifh tdkywfwm,D,rf[laom pmtkyf-uD;
3 tkyfudk 18 v twGif; tjyD;a7;om;I ykyf7[ef;
rif;xH ay;ydk\onf? 12^8 ckESpfwGif ykyf7[ef;rif;-uD;
uG,v
f eG f7m/ z7efpPuef *dk+;f tky-f uD;ud,
k w
f idk f acgif;
aqmifI aAuiftm; qef\usifzufjyKvkyu
f m ol. pm
tkyfrsm;udk rzwf-u7ef ydwfyif&Hkru ol\tm; rd>m'd}d
wOD;tjzpf axmifcsvu
dk f.? axmifxJwGif 14 ESpfcef\
ae7pOf tdkrif;7jcif;. c`wf,iG f;csufac: pmtkyf
wtkyu
f kd a7;om;I yky7f [ef;rif;-uD; pwkepfuvwf
xH qufaponf? xdk pmtkyfa-umifhyifavm/ tjcm;
ta-umif;a-umifhyifavm rajymEdkifaomfvnf;/ 1292
ckEpS fwiG f aAuifonf axmifrSvGwfI atmufpzdk\wU
odv
k w
f iG f pmayyd\kcscGihf 7jyefonf? od\k7mwGif 1294ckEpS f
wGif vl-uD;a7m*gjzifh uG,fvGef7Smavonf?

a7mfa*smfaAuifudk 1214 ckESpfwGif qRm;qufe,f


Y zGm;jrifonf? atmufpzd\kEiS hf yg7pf wUodv
k frsm;wGif
ynmqnf;yl;cJh7m/ *7d/ vufwif/ [DjALESifh tm7AD
bmomrsm;udk wwfu`rf;onf? xkdaemuf acwfynm
wwfwdk\enf;twdkif; omoemhabmifodk\ 0ifI z7efpP
uef *dk+f;0ifbkef;awmf-uD; jzpfvmonf? atmufpzdk\
wUodv
k Yf pmayrsm;vnf; yd\kcsonf?
aAuifonf *7d/ vufwif/ [DjAL/ tm7AD bm
omwdk\jzifh a7;om;xm;aom pmayusrf;*efrsm;udk zwf
&=&jHk zifh auseyfEpS o
f rd hjf cif;r7SdbJ [kwrf eS cf ikd v
f jHk cif; 7Srd 7Sd
udk vufawG\tm;jzifh pl;prf;wwfaom tavh7Sdonf?
aAuifonf ,rf;r=ef\ESifh oHvu
kd ftyfta-umif;udk wif
-udKodxm;ESifhol jzpfonf? ta0;-unfhrSefajymif; jyK
vkyfenf;udkvnf; xkwfazmf jyocJhonf? xdkjyif uBm
ajr-uD;onf 0dkif;I tWvMdwf ork]7mudk jzwfum
taemufbufo\ko
d mG ;v~if tm7Swu
kd o
f \kd a7mufEikd o
f nf[l
aomtcsufudk c`if;csufr7Sd ,Hk-unfxm;oljzpfonf?
aAuif. pmtkypf mwrf;rsm;wGif ,ckacwfY ay:ayguf
aejyDjzpfaom oabm/ armfawmfum;/ wHwm;ESihf u7de;f
-uD;rsm; wpfae\wiG f ay:vmvdrrhf nfjzpfa-umif; wifu;l
a7;om;xm;onfudk awG\7onf? xdka-umifh a7mf*sm
aAuiftm; tcsdK\u acwfa7S\ajy;aeol[k qdk-uI ol\

t*vdyf obm0

aA'gyif? ?jrefrmEdkiif Hatmufyidk f; jrpfacsmif; tif;


tdkiw
f dk\wiG f a7,OfpD;I arsmygaeaom aA'gyifrsm;udk
awG\jrif-u7onf? aA'gyifonf yGew
f D'D7aD ,;pDt;D rsdK;
7if;wGiyf g0ifI/ &kQaA'trnfrSm tdkufa[meD;,m;u
7yfqDyDjzpfonf? aA'gyifudk a7ydawmuf/ odk\r[kwf
a7oZif[lIvnf; ac:-uonf? aA'gyif. rlvZmwd
onf zavmf7D'g/ yem;rm;/ tm*sifwD;em;paom t
ar7duwdkuf tylydkif;a'orsm; jzpfonf? aemiftcgrS
tdNd,/ jrefrm/ *sm;Am;/ -opa-w;,m; ponfh t
a7S\yikd f; tylykid ;f a'orsm;odk\ rsdK;ys\HE\SHchaJ vonf?
aA'gyifonf a7YaygufI arsmygwwfaom 'du
k yf if
rsdK; jzpfonf? -uufoGefOyHk7Sdaom 7Gufn|mwdk\onf t

ynm7Sif-uD; a7mf*sm aAuif

20

aA'gyif

a7wufa7uswGif pkefqefarsmvsuf7Sdonhf aA'gyif

om;xlI azmif;yGjyD;v~if azmhuo


hJ \7kd o
dS jzifh aA'gyif onf
a7pkeaf 7qef arsmygaeEdik jf cif;jzpfonf? t7Guf wd\konf
pdr;f pdkajymifvufaeI 0dki;f vke;D yg; yHko!mef7Sd um
vufr0ufcef\rS 6 vufrcef\ txd us,fo nf?
tom;xlt7GufrsdK;jzpfjyD;v~if tem;nDonf? opfcGyef;
rsdK;qefI vSy0ifh-uGm;aom tyGihw
f dk\onf tom;xljyD;
v~if azmif;yGaom tyGi\f wH.xdyfwGif tqkyftcJ yGifh
-uonf? wyGifhv~if c7rf;7ifha7mif yGifhcsyf 6 ckyg
7Sdonf? xdyfqH;k yGifhcsyfwGif tjymESifh t0g tpuf t
ajymufwk\djzifh a'gif;jrD;uGuo
f !mef ay:aeonf? jref
rmEdkifiHwGif qdkcJhaom c7rf;7ifha7mifyGifhonfh aA'gyif
rsdK;om 7Sdaomfvnf;/ yef;a7mif7ifhyGifhonfhaA'gyifrsdK;
vnf; 7Sad o;onf? Oa7my Edik if t
H csKd \wiG f tyGiv
hf S ojzifh
tvSpu
dk fyef;yifrsdK;tjzpf pdkuyf sdK;-uavonf?
aA'gyifwGif rsm;jym;xlxyfaom tjrpfzGm;rsm;
7Sdonf? a7waycef\7v
Sd ~if aA'gyif aygufEidk fonf? t
yifcGJjcif;jzifh rsdK;yGm;,lEkdifonf? tvGef rsdK;yGm;vG,f
aomtyifrsdK;jzpf7m txl;ojzifh rd;k 7moDwiG f ydkI tyif
yGm;onf? jrpfacsmif;wd\k wGif aA'gyifrsm; ydwfq\dk aeI
avSoabmoGm;vma7;udk rsm;pGm taESmifht,Suf jzpf
aponf? xdka-umifh aA'gyifrsm;udk vltiftm;/ puf

21

tiftm;jzifh zsufq;D ypf7ef -uH7G,ftm;xkwfcJh-uaomf


vnf;/ acWc+r~om wwfEdkif-uI aA'gyifw\dk um;
yGm;jrJ yGm;vsuf 7S-d uayonf?
pifppf aA'gyifudk toHk;jyKEdkifv~if tusdK;jzpfxGef;
onf? tdNd,EdkifiHwGif aA'gyifudk pULvkyfief;Yif;/
uyfxlpULrsm;jyKvky7f mYif; toHk;csavonf? ukef
xkyfpUL tndKa7mifrsm;vnf; jyKvkyfEkdifaomfvnf;
wGuaf jcrudu
k af cs? w&kwv
f rl sKd ;wd\konf aA'gyifukd 0uf
au`;7eftwGuf toHk;csonf? *sm;Am;u`ef;wGif t
7GufEkrsm;/ 7Gufnm| rsm;/ tyGifhcdkifrsm;udk wcgw7H
aygif;Iif;/ csuI
f if; pm;aomuf-uonf?
xdkjyif aA'gyifudk ajr-oZmtjzpf toHk;jyKEdkifao;
onf? aA'gajr-oZmjyKvkyfenf;rSm cJawmifhc,
J Of; r
[kwaf cs? aA'gyifrsm;udk a7rSq,fI a7ppfatmif wef;
wifay;7onf? a7ppfjy;D aA'gyifrsm;udk tvsm; 18ay/
teH 12 ay/ xk 9 vufrrS 12 vufrtxd 7Sdatmif
tnDtr~ jzef\ay;7onf? xdkaemuf ajr-uD; vSnf;wpD;
wdu
k w
f 0uf/ EGm;acs;tpdk vSn;f wpD;wdu
k fw0ufEiS hf jym
ESpfawmif;cef\udk aA'gyHkay:nDnmpGm jzef\cif;jyD;aomf
a7pGwf&Hkr~ zsef;ay;7onf? ,if;onfhenf;twdki;f w
xyfjyD; wxyfjznfhwifum 15 ay/ ay 20cef\ tjrifh7dS
tyHk-uD; jzpfvmap7onf? wvcef\-umI aA'gyH-k uD;
tcsOfaygufjyD;v~if ,d7GJvmv~iftyHk-uD;udk arFaESmuf
I topfjyefyH7k onf? aemufxyf wvcef\-umv~if
aA'gtyHk-uD; tcsOf"mwfukefI opf7GufaqG; EGm;acs;
aqG;uJho\dk jzpfvmavonf?
aA'gajr-oZmukd toD;tESHtrsKd;rsKd;twGuf tok;H
jyKEkdifonf? ajrap;rsm;ukd pkdufysK;d jzpfxGe;f aom tajc
taersK;d a7muf77Sd ef jyKjyif7mY aA'gajr-oZmonf txl;
tokH;0ifonf? EGm;acs;ajr-oZm rvkHavmufv~if t
pm;xk;d okH;pJGEkdifI EGm;acs;ajr-oZmenf;wl tmedoif7dS
onf? awmifolv,form;wk\donf aA'gyifrsm;ukd rdrd
wk\d vufvrS f;rD7m jrpfacsmif; tif;tdik w
f k\drS aygaygrsm;
rsm;7Edkifojzifh txufenf;twdik ;f ajr-oZmtjzpf jyK
vkyt
f oH;k cs oif-h uayonf?
x\dkjyif wenf;rSm w&kwfvlrsdK;wd\k onf aA'gyif
rsm;udk tajcmufvSe;f I rD;&=\d jyD;v~if jymudk ajr-o
Zmtjzpf toH;k jyKonf? aA'gyifwdk\onf ydkwuf"mwf
udk trsm;tjym; pkaqmif;xm;avh7Sdojzifh rD;&=d\v~if
vsijf refpGm rD;awmufEikd o
f nf?
aA'gyif. tyifwHrsm;wGif tr~if&Sdonf? xdkt
r~ifrsm;udk -udK;uspfI7onf? *HkeD-udK;tpm;yif toHk;

aA'gyif

aA'if
oGi;f vsuf aA' 4 yHk[ka7;om; ajymqdkavh7Sd-u7m/ t
rSefpifppftm;jzifh aA' 4 yHrk Sm [dNLvlrsKd ;wdk\. bmom
pmayrsm;om jzpf-uavonf?
TaA'ifynmonf tvGeaf 7S;usvaS om u,fv'D;
,m;/ AufAv
D ;kH eD;,m;/ tD*spf/ tdNd,ESihf w&kwEf idk firH sm;
wGif xGef;um;ay:aygufvmcJh7m/ tb,fr~ ESpfy7da>'
-umcJhjy[
D k rnforl ~ twwfrajymEdkiaf cs? rnfonhEf kid if H
rS pwifay:aygufcJhonf[lIvnf; taxmuftxm;
rjyEdkif-uacs? tqdkyg EkdifiHrsm;wGif acwfumv t
avsmuf ynm7Sifrsm;onf aumif;uif7Sd j*dK[feQwf
wm7mwdk\ukd tajcjyKI wDxiG fay:vmaom ynmw7yf
jzpfonf[k ,lq,H-k unf-uonf? aA'ifynmonf a7S;
a[mif; tdN,
d Ekid if .
H tm7d,efvrl sKd ;wd\rk S aygufymG ;qif;
oufvmonf[k tqd7k o
dS nf? bDpD 356 ckEpS f t,fvuf
ZNmo*7dwv
f ufxufwiG f u,fv'D;,ef; vlrsdK;wdk\.
a-unmcsuft7 rdrdwdk\.aA'ifynmonf twdwfESpf
aygif; 4^3040 uyif 7So
d nf[k od7onf? rnfok\dyif
jzpfap/ ESpyf 7da>'udk twdtus rcef\reS ;f Edik af om tcsed f
umvuyif aA'ifynm pwifay:ayguf cJhjcif;udrk u
l m;

csEdkifonf? odk\aomf -udK;tjzpfa7mufatmif vkyfudkif


7ef p7dwfpu-uD;I wGufom;rudkufojzifh vkyfudkif
a7mif;csjcif; rjyK-uacs?
aA'gyGifhrsm;onf jrif;ta7jym;a7m*grsm;twGuf
aq;zuf0ifavonf?
aA'if? ?aA'if[lonfrmS rm*"ygda0' (oou&dk f
bmom [dNLe*7DaA') odjcif;ESifh t*t*g jzpfjcif;
wdk\aygif;pyfI jzpfay:vmonfh a0'*rS qif;oufvm
onf? a0'*o]gonf aA'.t*gjzpfaom usrf;udk
qd7k m/ ,if;wGio
f Q
d m/u_/Asmu7+/ qN/ aZmwdo/
ed&kWdusr;f rsm;yg0ifonf? a0'*rSoou&dkb
f momod\k
a7G\avsmI aA'*jzpfvmonf? aA'*rS jrefrmbmom
jzifh aA'if[al om a0g[m7jzpfvmonf? a0'*wiG f yg
0ifaom aZmwdoum; aA'ifynmyifjzpfonf? a0
'aA'o]gonf odjcif;teufukd qdak oma-umifh aA'if
ynmjzifh yPK_ef twdwf tem*wf tusdK;tjypfwdk\udk
odEdkifonf[k a7S;tcguyif ,Hk-unf7if;pGJ 7SdcJhonf?
omr,Zk&k[I
l aA' 3yH7k o
dS nfwiG f txeudk xnfh

od_yH nmxGe;f um;vsu7f aSd om t*vefjynfwiG f vQ+maA'ifynmukd ,ae\widk fvdu


k fpm;avhvmvsuf 7S-d uao;ayonf?

22

aA'if
rjiif;omacs? aq;ynmESifh tjcm; avmuDynm7yf
rsm;uJhodk\yif aA'ifynmonfvnf; a7S;rqGuyif ay:
aygufvmcJhonf? jrefrmEdik fi.
H aA'ifynmonfvnf;
tdN,
d rSqif;oufvmcJo
h nfukd ordik ;f t7 odEikd af yonf?
aA'ifynmqdk7mY ajrjyifESihf tmumoaumif;uif
wGif jzpfay:vmor~aom wdwfedrdwfESifhwuG j*dK[f
eQwfwm7mwd\k. txGe;f tndK| ;tikyf tay:/ -u,f
a-uGjcif;/ OUmysjH cif;/ wdraf wmufjcif;/ -u,fwHcGefay:
jcif;/ ae-uwf/ v-uwf/ j*dK[fyl;j*dK[fjrifrSpI jzpfay:
vmor~aom wdwef rd dwfrsm;udk tajccHjyKI a[mqdk7
aom ynmw7yfjzpfonf? zGm;oU7mZfESifh toufudk
wnfvsuf ^ ck/ 8 ck/ 12 ckpm;I t-uiG ;f *+ef;ocsm t
7 wDxGifaom a[menf;rsm;rS tp tcsdefem7Dudk rl
wnfIa[maom [l;7m;aA'if/ umv-uD;aA'if/ *+ef;
aA'if/ arG;zGm;csdeft7 aumif;uif 12 7moDj*dK[/f v*f/
pef;wdk\udk -unfhI a[mqdkaomaA'if[lI trsdK;rsdK;7Sd
onf? od\kaomf arG;zGm;csdew
f iG f wGuf,l77So
d nfh aumif;
uif 12 7moDj*dK[cf Gi.
f tvm;tvmudk ppfaq;a[m
ajymaom aA'ifynmonf obm0,kWd7daS yonf?
j*Kd [ef Qwf-u,fwm7mwd\konf ouf7o
dS ufrchJ yford ;f
tay:wGif oufqidk 7f mobm0tpGrf;oWd t7Sed t
f 0gjzifh
vFrf;rdk; csKyfcs,fEdkifonf[k a7S;ynm7Sifwdk\ ,lqcJh-u
onf? Oyrmwe*aEGj*dK[f[k ac:qdo
k nfh tyl"mwfukd
ay;aqmifEdkifaom aerif;udk trSDjyKIom ouf7do
S uf
rJhwdk\onf oefpGrf;-uD;xGm;vm7onf? aer&Sdv~if
ouf7SdoufrJhtm;vHk; aoa-uysufjyKef; oGm;-uvdrfh
rnf? ae. tvif;"mwfa-umifh pdw"f mwfwuf-uGum
7JpGrf;oWd 7Sd7onf? tarSmif"mwfudk ouf7SdoufrJhwdk\
onf tpOfxm07 rvdkvm;-uacs? Toabmudk qif
jcifv~if aerif;wnf;[laom we*aEGj*Kd [o
f nf ouf7dS
oufrJhwdk\. toufocifjzpfonfESifhtnD tb,fr~
tiftm;ay;Edik o
f nfukd 7dypf m;rdoifo
h nf? touf0n
d mOf/
tz/ rme/ tvkyftudkif/ 7mxl; *k+fxl;udk tpdk;7.?
xdk\twl wevmac: vrif;onf j*dK[ftjzpfjzifh ol.
obm0udk ay;pGrf;Edkifonf? oW0gwdk\onf at;jr
-unfvifvSaom va7mifudk jrif7aomtcg pdwfaysmf
7Fifvef; -unfE;l avh7-dS uonf? tat;"mwf/ trd/ pdw/f
aiG7wem ponfwk\dukd tpdk;7onf? xdktwl t*gj*dK[f
eDonf rdrd. aoG;eDa7mifobm0twdkif; tpGrf;oWd/
t7nftcsi;f / 7JprG ;f oWd/ ZGv
J k\v
H / pGe\fpm;r=/ owf0jhH zwf
0Hah ompdw/f cdu
k 7f efa'gopdw/f ab;7ef ydyQr=/ ppfruf/
aus;u`ef/ vifa,musfm;udk tpdk;7onf? Ak<[l;j*dK[f

23

pdr;f onf todOm+f/ om;orD;/ twwfynmwd\u


k kd tpd;k 7
onf? -umoyaw;j*dK[f0gonf ynmm+f/ aiGa-u;
OPm"e/ tusifhpm7dW/ bmom/ t,l0g'/ rdwfaqG/
q7m ponfwdk\udk zefwD;ay;Edkifonf? aom-umj*dK[f
onf ol. xGe;f awmufaom tvif;a7mif"mwftm;jzifh
umr7m*/ tcspfa7;/ aysmf7Fijf rL;xl;jcif;/ rde;f r/ r,m;/
*k+fyumoe/ xifay:ausmfapmjcif; tp7Sdonfwdk\udk
pGr;f aqmifay;Edik o
f nf? paej*dK[rf JG j*dK[jf ymum; qif;
7J'kQ/ taESmifht,Suf/ tcsdefaESmifhaES; -uef\-umjcif;/
aqGrsdK;om;csif;/ awGa0rdef;armjcif; tp7Sdonfwdk\udk
jzpfapwwfonf? 7m[kESifh udwftarSmifj*dK[fwdk\onf
aumif;uifrmS j*dK[fu,
kd fj'AfESihf txift7Sm;r7Sd apum
rl/ ae-uwf v-uwfudk zefwD;ay;Edkifaom tpGr;f oWd
a-umifh tarSmifavmuESiw
fh uG xl;jcm;qef;-u,faom
tusdK;tjypf/ ajcav;acsmif;wd7>mef ponfw\dkukd tpdk;
7onf? Tj*dK[f 9vHk;tjyif xyfrHawG\7Sd7aom ,la7;
eyf/ eufyu`e;f / yvlwkjd *Kd [fw\ku
d v
kd nf; ,cktcg xnfh
oGif;a[majym-uayonf? (j*dK[f &=?) t0+D
eQwftp a70wDeQwftqH;k eQwf 2^vH;k onfvnf;
ol\obm0ESifhol zefwD;ay;Edik af yonf? a7S;ynm7Sifwdk\
onf Tobm0rsm;udk ESpfaygif;rsm;pGm vufawG\
avhvmjyD;rSom ,lqa[mqdk-ujcif; jzpfonf?
wGu&f dk;ocsmt7 tmumoaumif;uifudk puf0kid f;
ozG,7f adS om 12 7moDpufukd wnfaqmufvsuf rd

aA'ifykd0,f a7mAwf

aA'if
jydarxkef ponfjzifh trnfay;xm;onf? xdkjyif
12 7moDpufukd we*aEGj*Kd [f aerif;ESihf wevmj*dK[v
f
rif;twGuf ydkiftdrf 13 pD/ t*gtp paetqH;k yVwm;
j*dK[f 5 vH;k twGuf ydik t
f rd f 2 tdrfpDowfrSwfxm;onf?
,if;od\k ydik t
f rd t
f jzpf ay;xm;yHrk mS vnf; obm0usvsuf
pdwfyg0ifpm;p7m aumif;vSonf? ydkiftdrfrsm; tjzpf
poma7Fultif;0olqefjzLwwif;ay; aqmif
yk'ft7 rd7moDrSpI vuf0J7pftpOftwdki;f cs,lEidk f
onf? aumif;uifwGif ol\vrf;a-umif;ESifhol r7yfr
wnf vSnfhvnfoGm;vmae-uaom j*dK[fwdk\udk tcsdef
umvtm;avsmpf mG aemufcHeQwf 2^ vHk;ydkif 12 7moD
puft7 b,fae\wiG f b,f7moDrmS 7So
d nfukd wGu,
f El ikd f
onf? (eQwf 2^ vH;k ? 7moD&=?) j*dK[ftm;vHk;
onf 127moDpufxrJ mS rnfok\drnfyw
Hk nf7o
Sd nfukd od7
jyD;aemuf/ arG;zGm;aomtcsdeft7 v*f 7moD tHom
vdWm wd\kukd wGucf su,
f lEkid o
f nf? v*f. 1 wef\onf
wEkbm0/ v*f. 2 wef\onf ukw$k bm0/ 3 wef\onf
o[Zbm0 ponfjzifh 12 wef\onf Asm,bm0txd/
bm0 12yg;udk cGI
J owfrw
S 7f onf? rnfonfjh *dK[o
f nf
rnfonfb
h m0wGi7f o
dS nfukd od7aomtcg aA'ifusr;f vm
enf;pHepfrsm;twdki;f j*dK[fyl; j*dK[fjrif/ eQwf/ e0if;/
,k*f ponfwk\d tay:wGif tajcjyKum/ twdw/f yPK_ef
ESihf tem*wf tusKd ;tjypfw\kdukd wGu,
f la[mqdEk ikd af om
pcef;odk\ a7mufvmayonf? TzGm;Zmwmj*dK[fciG fonf
Zmwm7Sif. woufwm tusdK;tjypfwdk\ukd a[mude;f
trsdK;rsKd ;tm;jzifh a[moGm;Edkifayonf?
zGm;Zmwm j*dK[fcGift7/ rlvtajccHygvmaom t
usdK;tjypfwdk\udk udef;ao,lqEdkifonf? rif; rSL;rwf
ppfo-l uD; olaX; ynm7Sd jzpfrnfh tajctae/ tdraf xmif
a7;/ usef;rma7;/ qif;7J'kQ/ ab;7ef/ rdb/ arG;csif;/
om;orD;tajctaeponfw\ku
d kd bm0 12 yg;t7 a[m
qdk7ayonf? arG;zGm;csdeft7 12 7moD aumif;uifudk
"mwfyHk&dkufonfhozG,f &dkufjyxm;aom j*dK[fcGifonf

zGm;Zmwmj*dK[cf iG [
f k twnfjyK7apumrl/ xdkxkd j*dK[fwk\d
onf 7yfwnfrae-ubJ oGm;jrJ oGm;ae-uaoma-umifh
a*gp7ac: aumZmj*dK[frsm;tjzpfodk\ ajymif;vJomG ;-u
ayonf? rnfonfh7moD rnfonfhbm0udk rnfonfh
j*dK[fpD;v~if rnfodk\jzpfrnfudk a7S\odk\qufjyD; ta[m
xkwfEikd o
f nf? odk\r[kwf wevmj*dK[fpD;,SOaf om pef;
pD;eQwf(pifeQwf) t7 'oa[mude;f rsm;ESihf tem*wf
ta[mrsm;udk csdefq a[mqdk7ayonf?
aA'ifa[mude;f trsKd ;rsKd ;7Sdonft
h euf omref twdk
enf;tm;jzifh wGuf,laomudef;rsm;udk omrefynm&Sif
wdk\ wwfu`rf; em;vnf-uoavmuf/ aA'ifwGuf&dk;
ocsmESifh ta[mynmudk yg7*la7mufwwfajrmufem;
vnf7efrmS rl tvGecf ,
J Of;vSayonf? aA'ifynmudk ,Hk
-unfjyD;v~if pdwf0ifpm;olrsm;7Sd-uouJhodk\ r,Hk-unf
pdwfr0ifpm;Edkifaom vlrsm;vnf; 7Sd-uayonf? rnf
odk\yifjzpfap/ aA'ifynmum; a7S;a[mif; ynmw7yf
tygt0if jzpf&rHk ~ru tajccHynm enf;pHepf xkx,f
vnf; cdkifcHhaumif;rGefvSayonf? j*dK[foGm; j*dK[fvm
udk ydik fyikd Ef ikd Ef ikd f wGu,
f El ikd 7f ef ol7,
d od<M/ jAmho<d M/
t7d,od<M/ od<MoDa7mr+dtp7Sdaom od<MwGuf&k;d
18rsKd ;um; a7S;uyif7cdS ho
J nf? xdjk yif j*[vm 81 wGuf
&dk;/bmokwd/o70da%m',ZeryWdu/jrefrmjynfjzpf
rum7M/oH'}d wGuf&dk;rsm;vnf; 7Sd-uonf? acwfrD t
aemufEdkifiH aA'ifwGuf&dk;ocsmusrf;rsm;vnf; trsm;
tjym;yif 7Sd-uonf? jAdK\[%mwu/ jAdK\[ZfoH[dw/
t_Zmwu? xdkjyif 7mZrW@/ Zmwuyg7dZmw/
om7m0vdZmwua'orC? jyemrC/ zv'Dydum/
OW7umv tjrdW/ a[m77wem/ opdMmr+d/
bm0 7wemu7/ ZmwuwwGm/ aZmwdood
aAm"/ Zmwuvum7 ZmwupN7d,A7*k/d A7aum}d/
oauweDwd tp7Sdaom a7S;a[mif; oou&dkfaA'if
usrf;rsm;omru/ acwfay:taemufEdkifiH aA'ifusrf;
rsm;vnf; trsm;tjym;yif &Sd-uonf? OD;oef;armif


Adk;0g;ppfyGJ. ol7Jaumif;-uD;wOD;jzpfonf? odk\aomf vli,fvl7G,fuav;rsm;tm; vlawmf vlaumif; vl7nfc`ef
vl7nfrGefjzpfapaom uif;axmufvkyfief;udk pwifwnfaxmifoltjzpf uBmausmfavonf?

aA'ifydk0,fa7mAwf (c7pf 18^5 1941) ? ?uif;


axmuf (vkvif) ESifh uif;axmuf trsdK;orD;rsm;t
a-umif;udk odorl sm;onf avmh a7mAwf aA'ifyk0d ,f.

ta-umif;udkvnf; -um;zl;em;07Sd-uayvdrfhrnf? vl
i,fuav;rsm;. tusifhpm7dW aumif;rGefa7;/ vl\
usi0hf wfukd odem;vnfa7;/ wpfu,
kd af umif;pdwf y,f7mS ;

24

aA'ifykd0,f a7mAwf

vli,fvl7G,frsm;tzkd\ 7nfreG fjrihfjrwfaom tqihftwef;okd\ jyKjyifykd\aqmifay;onhf uif;axmufvkyfief;ukd pwifysKd;axmifcJhol


a7mAwf aA'ifykd0,ftm; vlrsKd;pHk uif;axmufrsm;ESifhtwl awG\7pOf

a7; ponfwdk\udk a7S;&=aom uif;axmufvkyfief;udk p


wif arG;zGm;ay;cJhorl mS aA'ify0dk ,f jzpfonf? xdak -umifh
avmhaA'ifydk0,fudk uif;axmufwdk\.zcif [kvnf;
ac:qdk7ayonf? pifppf aA'ify0dk ,fonf uif;axmuf
tzGJ\pwifonfrSpI uBmhuif;axmufrsm;. txGwf
txdyf/ uif;axmufcsKyf-uD; jzpfcJhavonf?
uif;axmuftzG\Judk aA'ify0kd ,fonf tb,fa-umifh
pwifwnfaxmifchyJ goenf;? awmiftmz7duwdkufwGif
Adk;0g;ppfyGJjzpfyGm;pOftwGif; rufzuif;jrdK\udk 7efol Akd;
0g;wyf-uD;u (1899 1900 ckESpftwGif;) ^ vcef\
-umatmif 0dkif;xm;onf? jrdK\wGif;7Sd jAdwdo~wyfudk
uGyfuJol AkdvfrSL;-uD; a7mAwfaA'ifydk0,fonf ppful
a7mufonftxd rufzuif; jrdK\udk 7efol\vuf rus
atmif qdkcJhaom umvywfvHk; xdef;odrf;xm;EdkifcJh
onf? 7efol t0dkif;cHae7pOftwGif; aA'ifydk0,fonf
rufzuif;jrdK\wGi;f 7Sd vli,frsm;udk uif;axmufrsm;/ pm
ydk\ owif;ykd\ vkvifrsm;/ a7S;OD;olemjyKrsm;tjzpf avh
usifhtoHk;jyKcJhjcif;jzifh vl7G,fvl-uD;rsm;udk tjcm;ydkI
ta7;ygaom vkyfief;rsm;Y ydkrdk toHk;csEdkifcJhaom
a-umifh/ wenf;tm;jzifh 7efow
l yfukd -uHh-uHhcHEidk cf hjJ cif;

25

jzpfavonf? xdt
k cgrSpI aA'ifyk0d ,fonf vli,f u
av;rsm;tm; uif;axmufpnf;rsOf;ESifh pm7dWaumif;
rGefa7;udk a7S;&=aom tajccHrsm;jzifh tzGJ\zGJ\I oGefoif
avhusifhay;Edkifv~if/ wdkif;jynftwGuf tzdk;wef om;
aumif; 7wemuav;rsm; jzpfvmEdkifonfudk oabm
aygufco
hJ nf?
xdak -umifh aA'ify0kd ,fonf 1908 ckEpS w
f iG f t*vef
jynfY uif;axmuftzGJ\udk pwifzGJ\pnf;7m atmifjrif
onf? 7nf7G,fcsufaumif;rGefvSaom xdktzGJ\udk ESpf
jcdKuf tm;ay;-uaoma-umifh uif;axmuf tzGJ\rsm;
onf jAdwdo~tifydkif,mtwGif;Yomru/ uBmt7yf
7yfYyg vsifjrefpGm wdk;yGm;cJhonf? vli,fuav;rsm;
omru/ rdef;uav;rsm;onfvnf; uif;axmuf vkyf
ief;wGif pdwfyg0ifpm;vm-uojzifh/ aA'ifydk0,fonf
1910 jynfhEpS fwGif ESrjzpfol tCeuf. tultnDjzifh
uif;axmuf trsdK;orD;tzGJ\rsm;udkvnf; zGJ\pnf;cJhav
onf? uif;axmuftzGJ\rsm;/ uif;axmuftrsdK;orD;
tzGJ\rsm; zGJ\pnf;a7;twGuf uBmt7yf7yfok\d vSnfhvnf
oGm;vmcJh7m/ tdN,
d ESifh jrefrmEdkiif w
H \dkok\dvnf; a7muf7dS
cJzh ;l avonf?

aA'ifykd0,f a7mAwf

aA7u&kjrdK\
ief-uD;odk\ uBmhvlrsdK;aygif;pHk. vli,frsm;udk qGJ
aqmifcJh7mY jAdwdefEdkifiHom;rsm;teuf ESpfa,mufr7Sd
atmifxl;jcm;aom ykCdKvf-uD;jzpfayonf? aA'ifydk
0,fonf i,f7G,pf Ofuyif a,musfm;uav;yDoaom
pdwf/ jrifhjrwfaom oabmxm;/ 7JprG f;oWdwdk\EiS fh jynfh
pHkcJholjzpfcJh7m/ ,if;pdwf"mwfrsdK;udk rdrd.uif;axmuf
rsm;Yvnf; udef;0yfap7ef -udK;yrf;cJhavonf?
,if;odk\aom xl;jcm;pGm pGrf;aqmifr=rsm;a-umifh
1929ckESpfwGif AJ7GefbGJ\jzifh jcD;jr|ifhjcif;cH7onf? aA'if
ydk0,fonf wm0efvkyfief; rsm;jym;onfht-um;rSyif
ppfAsL[mESifh qdkifaom pmtkyftenf;i,fESifh uif;
axmufvkvifrsm;ESifh qdkifaom pmtkyfrsm; jyKpka7;
om;cJhao;onf? 193^ ckESpfwGif atmf'gatmhrJ7pfbGJ\
wHqyd f tyfEiS ;f jcif; cH7jyefonf? xdEk Spw
f iG yf if tmz7du
wdu
k f uif;e,m;jynfe,f an;7JjrdK\Y oGm;a7muf tjidr;f
pm;,laexdkicf 7hJ m/ 1941 ckEpS fwGif tedPa7mufoGm;av
onf? (uif;axmuf/ uif;axmuftrsdK;orD;&=?)

aA'ifydk0,fonf atmufpzdk\wUodkvfrS ygarmQ


wOD;. ajcmufa,mufajrmuf om;jzpfI vef'efjrdK\Y
185^ ckEpS f azazmf0g7Dv 22 7ufae\wiG f zGm;jrifonf?
csmwma[muf ywfAvpfausmif;wGif ynmqnf;yl;cJh
onf? pGef\pm;r=ukd ESpjf cdKuaf om aA'ifyk0d ,fonf trSwf
13 [wfZm;wyfodk\ 0ifcJhonf? tdNd,/ tmz*edpwef
ESihf awmiftmz7duwku
d w
f \kYd ol.wdu
k rf c= u
kd fr= pGr;f 7nf
oWdudk jyocJhojzifh vsijf refpmG 7mxl;wdk;wufco
Jh nf?
awmiftmz7duwdkufwGif udk,f7HawmfAdkvftjzpf tr=
xrf;7mrS 188^ ckESpfY wyfrSL;csKyfjzpfvmonf? 1895
ckESpfwGif t7SefwD (*dk;vudk\jynfe,f) Y wkdif;7if;om;
wyfrsm;. wyfrSL;csKyf-uD;tjzpf aqmif7GufcJh7onf?
1896 ckESpf rufwADvJvef; (awmiftmz7duwkduf)
wdkufyGJpOftwGif; ppfOD;pD;csKyftjzpf aqmif7GufcJh7av
onf? rufzuif;jrdK\udk ckcHumuG,fcJhonfhtwGuf 'k
Adv
k cf sKyf-uD;7mxl;od\k wd;k wufchaJ vonf?
xdt
k jyif t*vefjynftwGuf pGr;f pGr;f wrH tr=xrf;cJh
jcif;a-umifh jAdwo
d ~tpdk;7u 1909 ckESpfwiG f qmbGJ\jcD;
jr|io
hf nf? aemufwESpfwiG f ppfwyfrS tjird ;f pm;,lonf?
odk\aomf uif;axmufvkyfief;udk qufvufaqmif7Guf
onf? aA'ifydk0,fonf jidrf;csrf;pGm ynmay;aomvkyf

aA7u&kjrdK\? ?aA7u&kjrdK\onf rUqDuEkd kid if .


H t-u;D
qH;k aom oabmqdyfurf;jrdK\jzpfonf? rUqDukyd ifv,f
auG\. urf;&d;k wef; ajrEkaom tedryhf ikd ;f wGif jrKd \wnfxm;

rUqDukdEdkifiH. qdyfurf;jrdK\jzpfaom aA7u&kjrdK\. &=cif;

26

aA7u&kjrdK\

aAvufuwf

onf? rUqDuEkd ikd if .


H jrKd \awmf rUqDupkd w
D rD S rD;7xm;
vrf;tm;jzifh ta7S\zuf 264 rdkifuGmcef\wGif wnf7SdI
rUqDudk EdkifiHt7yf7yfESifhvnf; rD;7xm;vrf;rsm;jzifh
qufo,
G x
f m;onf? vlOD;a7 (1959ckESpf cef\rSe;f oef
aumifpm7if;) 138012 a,muf 7Sdonf? 7moDOwkrSm
ylaEG;I pdpk w
G x
f ikd ;f r=id ;f avonf?
rUqDukd Ekid if u
H kd yXrqH;k vma7mufwu
dk cf u
kd f odr;f
ydkucf Jhaom pydefvlrsdK; [meef'dkaumwuf(aumfwuf
&=?) 1519 ckEpS w
f iG f wnfaxmifcahJ om rlv aA7u&kjrdK\
onf ,ckjrKd \wnf7m. ajrmufzuf 10 rdik cf ef\tuGmwGif
7Sdonf? ,if;ae7monf t7yf tae raumif;ojzifh
,ckae7modk\ 1609 ckESpfwGif jrdK\a7F\ajymif;cJh7onf?
xdkae7mwGif u`ef;uav;rsm;ESifh oMmausmufwef;
rsm;7SdI oabmrsm; cdkv=HqdkufuyfEdkifaom qdyfurf;
aumif; jyKvkyfEdkifonf? odk\wkdiaf tmif jrdK\wnfjyD;pu/
ajrEk ajredrfh a'ojzpfIif;/ aomifrsm;7Sdojzifhif;/
ajrmufzufrS avrkefwdkif;rsm;twGuf tumtuG,f
r7Sdao;Iif;/ yifv,f"m;jywdk\. 7efudk a-umuf
ae7ojzifh if; tcuftcJawG\ -uHKcJh7onf? odk\aomf
EdkifiHtwGif;zufESifh qufoG,fEdkifaom tcsuf tjcm
ae7m/ ukefoG,fa7;tcsuftjcm ae7mwGif 7Sdaeojzifh
yD,m;qiftrnf7dS t*vyd fuk$+D wcktm; aA7u&kjrdK\
udk jyifqifjyKjyifapcJo
h nf?
xdu
k $k +Donf oabmrsm; ab;uif;pGm cdv
k H= qdu
k f
uyfEdik f7efESifh ukefpnfrsm; odak vSmifEdik f7ef qdyfurf;udk
jyKjyifay;jcif;/ jrKd \oef\7iS f;a7;ESifh oH;k aomuf7ef a7oG,f
,la7;vkyfief;rsm;udk acwfrDaompHepfrsm;jzifh jyKjyif
jcif;wdk\udk vkyfudkifay;7m aA7u&konf acwfrDaom
oabmqdyu
f rf;jrKd \-uD; jzpfvmcJo
h nf? ,cifu jrKd \wnf
7m t7yfonf usef;rma7;ESifh rnDrnGwfI vltao
taysmufrsm;cJhojzifh aorif;jrdK\[k ac:wGifcJhonfh
trnfvnf; aysmufco
hJ nf? ,cktcg rUqDukd wEdik if H
vHk;twGuf oGif;ukef xkwfukefwdk\onf aA7u&kjrdK\rS
wqifh wifyk\djzef\csjd cif; jyKvyk 7f avonf?
xdjk yif aA7u&kjrdK\onf ta7;ygaom pufrv
= yk if ef;
rsm;vkyfudkif7m jrdK\jzpfonf? xif7Sm;aom vkyfief;rsm;
rSm jApfcsufvkyfief;/ aq;jyif;vdyfvkyfief;/ acsmu
vufvkyfief;/ zdeyfvkyfief; ponfwdk\ jzpfI aumfzDESihf
o-um;puf&Hkrsm;vnf; 7Sdavonf?
aAvuf'Duwf a,;*dk &dk'7Da*h ao qDvAm ,D;
(c7pf 1599 1660)? ?aAvufuwfonf pydeyf ef;csD

27

q7mrsm;teuf txif7Sm;qHk;jzpfonf? uBmhtEkynm


ordki;f Yyif txif7Sm;qHk; rSww
f rf;wif7aom eef;wGi;f
yef;csDausmf-uD; jzpfonf? aAvufuwfonf o&kyfrSef
yef;csDa7;qG7J mY pkwfcsuf tvGeyf dkifoljzpfonf? ol.
yef;csv
D uf7mrsm;onf 19 7mpkEpS f jyifopf tify7uf7iS ;f
yef;csDausmfwdk\tay: tawmfyifvFrf;rdk;cJhonf?
aAvufuwfukd 1599ckEpS f ZGev
f 67ufae\wiG f qJA;D
jrdK\Y ay:wl*t
D rsdK;tEG,rf S zGm;jrifonf? zcifrSm a7S\ae
-uD;*`ef &dk'7Da*h ao qDvAmjzpfI rdcifrmS *sD&edk rD m aA
vufuwfjzpfonf? pydefxk;H pHtwdki;f rdcifzufrS rsdK;&d;k
trnfudk ,lojzifh aAvufuwf[k wGijf cif;jzpfonf?
tEkynmY pdwt
f m;xufoefaom om;jzpfo.
l 0goem
udk xl;c`efonfxuf xl;c`efapvdkaom zcifonf aA
vufuwftm; yef;csyD nm tajccHoifcef;pmrsm;udk yef;
csDq7m-uD; z7efpPudk [m7D7mxHwGif oif,7l ef tyfEHS
onf? od\k7mwGif a'gocufxefaomq7m.'+fukd rcH
Edik o
f jzifh aAvufuwfonf yef;csq
D 7m-uD; ygcsu
D x
kd o
H \kd
oGm;a7mufqnf;yl;onf? wynfh.tpGrf;tpudk tuJ
cwfrdaom q7mjzpfolonf aAvufuwftm; ol.
orD; *sLtm;em;ESifh vufqufay;onf?
1622 ckEpS w
f iG f aAvufuwfonf r'7pfjrKd \o\kd oGm;
a7mufaexkid ,
f if; pwkzdvpfb7k if.yHw
k ludk a7;qGJcJh
7m/ zdvpfbk7ifu ol.tpGr;f tpudk oabmusojzifh
ol\tm; eef;wGif; yef;csDq7mtjzpf cef\tyfavonf?
aAvufuwfonf rdz7k m; om;awmf orD;awmfEiS fh eef;
wGif;ol eef;wGif;om;rsm;. yHkwlum; trsm;tjym;
a7;qGcJ o
Jh nf? txl;ojzifh om;awmf orD;awmfuav;
rsm; upm;aeyHkESifh eef;wGif; aysmfawmfqufrsm;yHkudk
a7;qGaJ vh7Sdonf? pwkzdvpfbk7ifuvnf; aAvuf
uwftm; tvGefajr|mufpm;avonf? 1628 ckESpfwGif
zvef;'g;yef;csDausmf &l;Aif;onf pydeEf idk fiHo\dk eef;wGi;f
yef;csu
D m;rsm; a7;qG7J eftwGuf a7mufvmcJ7h m/ aAvuf
uwftm; &l;Aif;udk ulnaD pmifah 7Smuf7ef bk7ifu cef\xm;
onf? yef;csaD usmf &l;Aif;onf aAvufuwf. vufprG ;f
vufpudk tvGefoabmuscJhavonf? (&l;Aif; yDwm
ayg&=?)
1629 ckESpw
f Gif aAvufuwfonf wvDEkid fio
H k\d
oGm;a7mufI rdkufu,ftef*svdk tp7Sdaom tEkynm
7Sif-uD;rsm;. vuf7mrsm;udk 2 ESpfcef\avhvmjyD;v~if/
rdrdu,
dk fydkif vufprG ;f jzifh [efopfro
l pfrsm;udk zefwD;cJh
avonf?
aAvufuwfonf 1649ckEpS w
f iG f zdvpfb7k iftwGuf

aA;xkd;Aif vk'Apf zef

aAvufuwf

aAvufuwfonf ol.yef;csu
D m;rsm;wGif vufrw
S f
a7;xdk;avhr7Sd7um; ol\twk,lI a7;qGJae-uaom
ol\wynfh yef;csDq7mrsm;.vuf7mrsm;ESifh tawmfyif
cGI
J ,l-u7onf? aAvufuwfonf zdvpfb7k if.yHw
k l
um;yif tcsyf 40 cef\a7;qGcJ o
hJ nf? ol. xif&mS ;aom
vuf7mrsm;rSm qJAD;jrdK\rSa7onf? eHeufpm? c7pf
awmfESifh tD;ar;tyfbk7m;zl;rsm;? rmom. tdraf wmf
wGi;f rS c7pfawmf? AD;eyfESifh a-u;rHkjyif? rmusL7DEiS hf
tm;*yf? pwk zdvpfbk7if? tifzefwmr7D;,m
ponfwk\d jzpfonf?
aA;xdk;Aifvk'Apfzef (c7pf 1^^0 182^)? ?*smref
vlrsdK; xdyfwef;*Dwpmqdkausmf-uD;wpfO;D jzpfol vk'Apf
zefaA;xd;k Aifonf taemufwidk ;f *Dw wd;k wufrt
= wGuf
trsm;qHk;tusdK;jyKchaJ om ykCKd vf-uD;jzpfonf? txl;o
jzifh aA;xdk;Aif. qifzeD*w
D rsm;um; *DwavmuwGif
tjrKaw7wemrsm;ozG,f xl;jcm;aumif;rGefvSI ,ck
acwftcgxd arS;rSdefcJhjcif; r7Sday? taemufwkdif;*Dw
avmuwGif aA;xdk;Aif. vuf7moDcsif;-uD; oDcsif;cef\
rsm;udk av;av;pm;pm; avhvmoif-um;-u7onf?
aA;xd;k Aifonf xl;jcm;aom tEkynmyg7rD7iS f wOD;
jzpfvifhupm;/ ol.b0woufwm wav~mufvk;H wGif
aysmf7Fif csrf;ajrhr=udk aumif;pGmrcHpm;77Smol jzpf
onf? tjcm;olrsm;. aomwtm&Hkudk om,m-unf
El;aponfh aw;*Dwrsm;udk pyfqdkpGrf;aqmifEdkifcJhaomf
vnf;/ oludk,w
f kdirf mS rl t7G,faumif;csdef/ touf 30
ausmfcef\rSpI em;r-um;aom a0'em pGJuyfcJhonf
rSm uG,fvGefonfhwdkifatmif jzpfonf? odk\aomf rdrd
.b0tusdK;ay; EHkcsmr=/ tukodkvf zdpD;r=rsm;udk t&=H;
ray;bJ -udK;pm;wGe;f vSecf o
hJ jzifh b0wku
d yf JG ol7aJ umif;
wOD;[k qd7k ayrnf?
aA;xdk;Aifonf *smreDEkid fiH AGef;jrdK\Y 1^^0 jynfhEpS f
'DZifbmv 16 7ufae\wGif arG;zGm;cJhonf? touf 4
ESpft7G,rf pS I tqdkawmf trl;orm;zcif.&du
k Ef Sufap
cdik f;r=a-umifh pN7m;wD;oifcJh7onf? uav;b0 vGwf
vyfaysmf7iF pf mG rae7/ rupm;7bJ cdik ;f onft
h wdki;f vkyf
ae7onfh tcsKyftcs,f cH7r=a-umifh aA;xdk;Aif.
pdwf"mwfukd xdcu
dk o
f mG ;um aemiftcgwGif pdwaf csmuf
csm; wwfjcif;/ pdww
f akd wmif;jcif; jzpfvmwwfavonf?
zcifqk;d onf tdraf xmif.wm0efudk a-uyGefpGm r
xrf;vdo
k jzifh aA;xd;k Aiftm; *Dworm;aygufp uav;
tjzpfjzifh tdraf xmifp7dwf 7SmEdkifap7ef *Dwe,fxJ t

aAvufuwf.vufpGrf;jy aq;a7;yef;csDum;wcsyf

wpf7Sef/ wifwk7d ufwkEd iS hf A,f&ked D;wdk\ a7;qGJaomyef;csD


um;csyrf sm;ESihf pydefawmf0ifjycef;wGif xm;7Sd7eftwGuf
yef;yk&yk fvk;H rsm;udk 0,f,l7ef wvDEdkifio
H \dk wacguf
oGm;jyefonf? TtacgufwGif ykyf7[ef;rif; 'or
tif;Edk;qifh. yHkwludk a7;qGJcJhonf? ykyf7[ef;rif;u
vnf; aAvufuwftm; qkwHqdyfrsm;jcD;jr|ifhavonf?
,if;yHkwlum;onf ,ckacwfwGif awG\7aom aAvuf
uwf. vuf7mrsm;teuf taumif;qHk;um; wcsyjf zpf
onf? a7mrjrdK\ 'dk7D,meef;awmf jycef;7Sd yHkwlum;rsm;
teuf taumif;qHk; yHkwlum;[lIvnf; tcsdK\ yef;csD
q7mrsm;u qdo
k nf? 1651 ckEpS w
f iG f aAvufuwftm;
zdvpfb7k ifu eef;wGi;f tm+mydik t
f 7m7Sdtjzpf ,H-k unf
udk;pm;cef\tyfonf? 1659 ckESpfwGif ua7mhatmh qef
wD,m;*dk;ac: pydefEdkifiH. tjrifhqHk; bGJ\wHqdyfjzifh ol
aumif;jyKco
hJ nf?
1660 jynfEh pS w
f iG f bk7ifEh rS awmf tifzefwm r7D;,m
w7D;Zm;ESihf jyifopfjynf7h iS f 14 qufajrmuf vl0b
D 7k ifw\kd
.vufxufyJt
G crf;tem;twGuf jyifqifrrG f;rH7ef vFJ
tyfjcif;cH7onf? ,if;od\k tr=awmfxrf;cJh7pOf touf
t7G,fESifh rvdkufatmif yifyef;vSojzifh yef;zsm;zsm;
um xdkESpf -o*kwfv 6 7ufae\wGif uG,fvGefonf?

28

aA;xkd;Aif vk'Apf zef


wif;qGo
J iG ;f jcif;jzpfonf? pifppf aA;xd;k AifYvnf; i,f
pOfuyif *DwzufY xl;c`efrnfh t7nftaoG;rsm; 7SdcJh
onf? xdak -umifh 11 ESpfom;t7G,w
f iG f ud,
k w
f ikd f aw;
*Dwrsm;udk pyfqEdk idk cf o
Jh nf? 14 ESpfom;t7G,fwGif eef;
wGif;vufaxmuf atmf*efq7m jzpfvmonf? aemif
tcgwGif atmfcufp-wmwD;0dkif;rsm;udk acgif;aqmif
Edik cf haJ vonf?
aA;xd;k Aifwk\d rdom;pk. tajctaerSm pdwyf suzf ,
G f
7m jzpfonf? zcifuvnf; tdraf xmif.wm0efukd r,l
vdkbJ ayghayghaeojzifh tdrfom;rsm;rSm qif;7J usyf
wnf;jyD;v~if/ use;f rma7;vnf; csdK\wh-J uonf? aA;xdk;
Aifonf rom,maom tdrfaxmifpkudk ausmaxmuf
aemufcjH yKum/ ol.*Dwynmudk wd;k onfxufw;kd atmif
-udK;pm;cJhonf? 1^ ESpo
f m;t7G,f 1^8^ ckEpS fwGif xdk
pOfu *DwjrdK\awmfjzpfaom -opa-w;,m;Edik if H AD,if;em;
jrdK\odk\ oGm;a7mufI *Dwynm7Sif-uD; wOD;jzpfaom rdk;
Zwf.a7S\wGif rdrd.pGrf;7nfudk jyocJo
h nf? xdt
k cg rd;k
Zwfu aA;xdk;Aifonf uBmY ol\*DwoH vFrf;atmif
jyKEikd rf nfho[
l I
l edrw
d zf wfvu
kd af vonf?
AD,if;em;rS jyefa7mufjy;D aemuf rdcifjzpfol uG,v
f eG f
7m/ trl;orm; zcifEiS fh nDtpfukad rmifESrwdk\. wm0ef
udk aA;xdk;Aifu vHk;0xrf;aqmif7onf? odk\jzpfvifh
upm; tdrfom;rsm;onf ol\tm; pdwcf sr;f omr= ray;bJ
em;ylem;qm jyKwwf-uavonf? ,if;od\kaom tajct
ae-um;xJryS if aA;xdk;Aif.*DwpGr;f 7nfonf wdk;wuf
vmcJhonf? AGef;jrdK\7Sd -oZmwdUr7Sdaom vl-uD;vl
aumif;rsm;u ol. *DwpGrf;7nfukd ta-umif;jyKjyD;v~if
aA;xdk;Aiftm; cifrifapwem xm;-uojzifh AD,if;em;
jrdK\wGif *Dw0d%m-uD; wOD;jzpfol *sdK;Zuf[dkif;'ifxw
H iG f
*Dwynm qufvuf qnf;yl;Edik af tmif pDpOfay;-uonf?
AD,if;em;wGif *Dwynm qnf;yl;cJhjyD;aemufwGif aA;
xd;k Aifonf xdyw
f ef; *Dwpmqdk wOD;tjzpfo\kd a7muf7cdS hJ
avonf?
,if;od\k xdyx
f yd -f u*J w
D ynm7Sif wOD;tjzpfo\kd a7muf
cJhjyefaomfvnf;/ pdwfrcsrf;omzG,f7m wrsKd ;onf aA;
xdk;Aif.tay: avmif;7dyfuJhodk\ rdk;vmjyefavonf?
,if;onfum; wjznf;jznf; em;av;vm7mu aemuf
qHk;wGif r-um;7aomb0odk\ a7mufcJhjcif;yif jzpfav
onf? odk\aomf pdwf"mwfjyif;jyvSaom aA;xdk;Aifonf
,if;od\kaom tukokv
d zf pd ;D r=udk vG,v
f ,
G fEiS hf t&H;= ray;
acs? toHudk ta-umif;jyK7aom rdrd. ynmvkyfief;
udk rpGe\v
f w
F b
f /J toHr-um;7onfb
h 0Yyif qufvufI

29

*smref *Dwpmqkdausmf vk'Apf zef aA;xkd;Aif

aw;*Dw-uD;rsm;udk pyfqdkpDuk;H cJhonf? em;r-um;7onfh


aemufydkif;wGif pyfqdkonfh aw;-uD;aw;cef\rsm;onf
aA;xd;k Aif. taumif;qH;k vuf7mrsm;[k qd-k uavonf?
aA;xdk;Aifonf t7kyfqdk;aomfvnf; yifudkoabm
wnf-unfr/= ol.xl;c`efaom *Dwyg7rDw\dka-umifh ol\
tm; -unfndKav;pm;ol rsm;jym;onf? odk\aomf aA;
xd;k Aif em;xdkif;a7m*g jzpfjyD;aemufwiG f ol.nDtpfudk
armifESrrsm;u ol. aiGa-u;udPudk aqmif7Gufr=
a-umifh aA;xdk;Aiftm; cifrifcJh-uolrsm;ESifh pdrf;oGm;cJh
7onf? rdbaqGrsdK;twGuf wm0ef-uD; xrf;cJh7aomf
vnf; aqGrsdK;tusdK;ay;vnf; raumif;cJhay? cspfudP
rsm;Yvnf; uHaccJo
h jzifh tdraf xmifrjyKchaJ om aA;xd;k
Aifonf wlwa,muftm; om;7if;wr~ cspcf ifjrwfE;kd cJh
7m/ xdo
k o
l nf ol\tm;pdwf'Q
k tay;qH;k jzpfco
hJ nf? ,if;
odk\aom pdwfrcsrf;omzG,f trsdK;rsdK;udk -udK;pm;wGef;
vSefch7J aom aA;xdk;AifrSm wcgw7H rsdKodrfrxm;Edkib
f J
a'gotdk; aygufuGJwwfonf? aA;xdk;Aif a7;cJhaom
aowrf;pmwapmifxw
J iG f rdro
d nf em;xdik ;f jcif; ponfh
'kQtrsKd ;rsKd ; pdwrf csrf;omzG,f tzHkzHkwk\dukd cHpm;7vGe;f

aA;xkd;Aif vk'Apf zef


I rcsdwifujJ zpfum/ wcgw7H pdwrf xde;f Edik jf zpfjy;D v~if
rdrda'gow-uD; jzpfrdonfrsm;udk nDtpfudk armifESr
rsm;u cGifhvFwfyg7ef a7;om;xm;avonf?
aA;xd;k Aiftzd\k wrsKd ;jyD; wrsKd ; ol7ifqidk 7f aom pdwf
rcsrf;omr=rsm;onf ol\tm; b0udk t&H=;ray;vdak tmif
aoG;xd;k ay;ouJho\dk 7Sjd yD;v~i/f aw;*Dw wyk'jf yD; wyk'f
ol\uavmifrsm;rS xGufcJhonf? oDcsif; &dk;&dk;rS *Dw
jyZmwf-uD;rsm;txd pyfqkad 7;om;cJh7m/ ol. *DwpGr;f
7nf rnfr~xufjrufxl;c`efyHkudk tuJcwfEdkifayonf?
aA;xdk;Aifonf aumif;pGm ruse;f rrm jzpfae7mrS 182^
ckESpfwGif nDjzpfolxH tvnfoGm;7if; AD,if;em;jrdK\Y
uG,v
f eG o
f nf? aA;xdk;Aif uG,v
f eG jf yD;onfh aemufwiG f
xl;jcm;aom *Dwynm7Sif-uD;udk *k+fjyKaomtm;jzifh
ol.Zmwdjzpfaom AGef;jrdK\wGifif;/ ol.ocsKif;7S7d m
AD,if;em;jrdK\Yif; ol.&kyfwkrsm;udk xm;7SdjyD;v~if
aA;xdk;Aif arG;zGm;cJh7m aetdrfudk jywdkuftjzpf jyKvkyf
xm;7Sad vonf?
A,fAiftm;euf (c7pf 1881 1951)? ? 'kw,
d
uBmppftjyD;wGif jAdwdefEdkifiH. EdkifiHjcm;a7;7mrsm;rSm
&=yfaxG;cufcJvmonfESifh tr~yif EdkifiHjcm;a7;Xme.
wm0efrsm;onfvnf; tvGefyif -uD;av;vSayonf?
Todk\aom tcsdefrsdK;wGif EdkifiHjcm;a7;0ef-uD;tjzpf
atmifjrifpGm aqmif7GufEdkifcJhonfh ykCdKvf-uD;um; rP
wmtm;eufA,fAif jzpfonf? rnfonfhausmif;wGifr~
raecJhbl;onfh ol7if;iSm;uav;b0rS uBm-uD;wckv;Hk
. tajctaeudk ajymif;vJoGm;apEdkifavmufatmif
ta7;-uD;vSaom tpnf;ta0;-uD;rsm;wGif acgif;
aqmifyg0if7aom Edik if jH yK okcrde-f uD;wOD; jzpfonftxd
wdk;wufvmcJhaom tm;e,fA,fAif. b0jzpfpOfrSm
txl;yif rSwo
f m;zG,af umif;ayonf?
A,fAifonf omref v,form;wOD;. om;r~om
jzpfI 1881ckESpf arv 9 7ufae\wGif qRm;qufe,f
0if;pzdk\jrdK\Y arG;zGm;cJhonf? i,fpOfu rdbrsm; uG,f
vGeo
f jzif/h i,fi,f7,
G f7G,fESihyf if ol7if;iSm;tjzpfif;/
rif;aptjzpfif; vkyfudkifcJh7onf? xdkaemuf "mwf7
xm;armif;orm;/ ukefwifum; armif;orm; ponf
jzifh tvkyftrsdK;rsdK;udk ajymif;vJvkyfudkifcJhonf? A,f
Aifonf oabmusi;f tvkyo
f rm;orCod\k 0ifa7mufc7hJ m
rsm;r-umrD ta7;ygt7ma7mufaom toif;0ifwOD;
jzpfvmjyD;v~if/ 1911 ckESpfwGif orC.vufaxmuf
taxGaxG twGi;f a7;rSL;tjzpf wifajrm| ufjcif;cH7onf?

A,fAif tm;euf
1920jynfEh pS w
f iG f vef'efjrdK\Y tvkyo
f rm;ta7;ESihf pyf
vsOf;I o,f,lydk\aqmifa7;vkyfief; pHkprf;a7;aumfr
7Siw
f ck.a7S\Y 11em7D-umr~ pum;ajymcJh7mrSpI wdik ;f
jynfw0ef;vHk;Y xif7mS ;vmjyD;v~if tvkyform;wdk\.
a7S\ae-uD; [lIyif trnfay;jcif; cH7onf?
tvkyform;avmutwGuf aqmif7GufcJh7mY A,f
Aif. t-uD;qHk;aom atmifjrifrw
= 7yfrSm 1922 ckESpf
wGif o,f,lydk\aqmifa7;ESifh taxGaxG tvkyform;
orC-uD; jzpfvmatmif zefwD;EdkifcJhjcif;yif jzpfonf?
xdo
k rC-u;D rSm tvkyo
f rm; orCaygif; 32 ckukd pkaygif;
xm;aom orC-uD;jzpfI/ uBmay:7Sd tiftm;t-uD;
qHk;aom tvkyform;orC-uD;rsm;wGif wcktygt0if
jzpfonf? A,fAifonf xdo
k rC.taxGaxG twGi;f a7;
rSL;tjzpf aqmif7Guf7avonf?
'kwd, uBmppfjzpfyGm;aomtcg/ tvkyform; vl
wef;pm;wd\k. ta7;onf rsm;pGm -uD;rm;vmavonf?
1940 jynfhESpf arvY 0ifpwefcsmcsD 0ef-uD;csKyf jzpf
vmaomtcg A,fAiftm; tvkyform; vlxk-uD;u
-unf ndKonfudk odjrifjy;D jzpfonfhtwdik ;f tvkyo
f rm;
ESifh trsdK;om;0efxrf;Xme0ef-uD;tjzpf cef\xm;onf?
A,fAifonf ppftwGif; yPnf;rsm; tvsiftjref xkwf
vkyfa7;udk tm;oGe-f udK;yrf;EdkifchI
J / tvkyform; ydQ
jzpfr=rsm;udk enf;Edkifor~ enf;atmif aqmif7Gufay;

jAdwdo~ avbmygwDacgif;aqmifwpfOD;jzpfol tm;euf A,fAif

30

A,fAif tm;euf

A,f7D qm*sdrf;

Edkicf Jhonf? xdo


k k\d 0ef-uD;jzpfpOfu olonf ygvDref t
rwf r[kwaf o;ay? od\kaomf ZGefvY 0if;p0yf A[dek ,f
-um;a7G;aumufyGJwGif avbmygwD trwftjzpf
ta7G;cH7onf?
'kwd, uBmppf-uD; jyD;qHk;jyD;aemuf taxGaxG
a7G;aumufyGJ-uD; usif;yaomtcg A,fAifonf av
bmygwD0if ygvDreftrwftjzpf ta7G;cHch7J onf? ,if;
od\jk zifh 1945 ckEpS w
f iG f avbmtpd;k 7 wufvmaomtcg/
EdkifiHjcm;a7;0ef-uD;tjzpf aqmif7Guf7onf? A,fAif
onf xdEk Spf Zlvikd f -o*kwfvrsm;wGif usi;f yaom ayghp
'rfnDvmcHodk\ wufa7mufonf? xdkjyif armpudkjrdK\Y
usif;yaom -uD;oH;k -uD; nDvmcH(1945 ckESpf)ESifh
-uD;av;-uD; nDvmcH (194^ ckESpf) rsm;od\k vnf;
wufa7mufcho
J nf? qdkAD,uf&7k SESifh pyfvsOf;I A,fAif
u onf;cHjcif;ESifh -uHch dik jf cif;0g'udk xm;7SdcJhonf? ok\d
aomf &k7Su taemuf'Drdkua7pDEdkifiHrsm;udk ppfat;
qifEFJvmaomtcg/ ,if;EdkifiHrsm;ESifh ppfa7; EdkifiHa7;
pD;yGm;a7; yl;aygif;aqmif7Gurf = 7Sdro
S mv~if jidr;f csr;f a7;
7Edkifrnf[k oabmxm; ajymif;vmonf? xdka-umifh
A7yfqpJ mcsKyf (1948 ckEpS )f csKyfq7kd mwGif if;/ 0g7Siw
f ef
jrdK\Y tWvMdwfpmcsKyf (1949 ckESp)f csKyfqdk7mYif;
OD;pD;OD;aqmif jyKolrsm;xJwGif A,fAifonf a7S\wef;rS
yg0ifchaJ vonf?
EdkifiHjcm;a7;0ef-uD; tjzpf ta7;-uD;aom uBmh
a7;7mrsm;udk pDrHaqmif7Guaf evsuu
f yif tvkyo
f rm;
vlwef;pm;wdk\bufrS tjrJwrf; umuG,f ay;cJhaom
a-umifh tvkyform;vlx-k uD;u 'dk\tD[k jrwfEd;k
wem ac:a0:jcif;udk cHcJh7aom A,fAifonf usef;rm
a7; c`w,
f iG ;f vmojzifh 1951 ckEpS f rwfvwGif Edik if jH cm;
a7;0ef-uD; 7mxl;rS EkwfxGufonf? odk\aomf ol\tm;
wHqdyfawmf 0ef-uD;tjzpf cef\xm;ao;onf? A,fAif
onf xdkESpf {jyDv 14 7ufae\wGif vef'efjrdK\Yyif
uG,v
f Geo
f mG ;avonf?
A,f7D qm*sdrf;rufo,l; (c7pf 1860 193^)? ?
t*vyd fpmzwf uav;oli,frsm;.tcspfawmf yDwm
yifudk zefw;D vdkufolrSm qm*sdr;f rufo,l; A,f7D
jzpfayonf? qm*sdrf;A,f7Donf paumhvlrsdK; pma7;
q7m-uD;wOD;jzpfI 0 Kta7;tom;Yif;/ jyZmwf
ta7;tom;Yif; xif7Sm;ausmf-um;onf? txl;
ojzifh qm*srd f;. vuf7mjzpfaom yDwmyif jyZmwf
onf ,ckacwfwkid fatmif vl-udKufrsm;jym; xif7Sm;ae

31

qJyif jzpfonf? qm*sdrf;.vuf7mwdk\onf rxdwxd


[mouav;rsm;/ odrfarG\aom tvGrf;taqG;rsm;ESifh
qef;-u,faom pdwful;,Ofr=uav;rsm; yg0ifojzifh/
ol. vuf7mjyZmwfwk\donf zwfI aumif;oavmuf/
jyZmwftjzpf &HkwifjyonfhtcgwGifvnf; ESpfjcdKufpGJ
vrf;zG,f7m aumif;vSayonf? qm*sdrf;. jyZmwfrsm;
pGmwd\kukd &kyf7iS ftjzpfvnf; &du
k ful;cJ-h uavonf?
qm*sdr;f A,f7Donf paumhwvefjynf um;7D;rsL;jrdK\
Y 1860 jynfhESpf arv 9 7ufae\wiG f zGm;jrifcJhonf?
i,fpOfu tpOfojzifh rusef;rmjzpfaeol cspfvpS mG aom
ol.rdcifukd ESpo
f rd ahf zsmaf jz7ef pdwu
f l;,Of yHkjyifuav;
rsm;udk wDxGizf efwD; ajymjywwfay7m/ aemiftcgpdwf
ul;,OfyHkjyifrsm;udk 0 Krsm;/ jyZmwfrsm;tjzpf zefwD;
cJah vonf? tuf'ifAm7mwUodv
k rf S bG\J7jy;D onfah emuf
ydik ;f rSpwifI pmaya7;om;vmcJ7h m/ ol.ESpo
f ufpv
JG rf;
zG,f7m pdwful;,Ofr=/ ta7;tom;aumif;rGef ajymif
ajrmufr=wdk\a-umifh atmifjrif ausmf-um;vmonf?
a7S;OD;pGm paumhvlrsdK;wdk\. taetxdkif/ "avhxk;H pHwk\d

emrnfausmf jAdwdo~ pma7;q7m qm *sdrf; A,f7D

A,f7D qm*sdrf;
udk o7kyfazmfonfh 0 Krsm;a-umifh emrnf7vmonf?
aemiftcgwGifrl jyZmwfrsm; a7;om;7ef ydkI pdwftm;
oefjyD;v~if/ jyZmwf trsm;tjym; a7;om;cJhonf?
1885 ckESpfwGif vef'efjrdK\odk\ ajymif;a7F\vmI 1890
jynfhESpfcef\wGif xdkacwf xdktcgu txif7Sm;qHk;aom
pma7;q7m-uD; wOD;tjzpfodk\ a7muf7SdcJhavonf?
1913 ckEpS w
f iG f yVra*smb
h 7k ifrif;jrwfu qmbG\J
jzifh cs;D jr|iho
f nf? tuf'ifAm7m/ pdef\tef'7l;/ atmufpzd\k
ESihf udr;f A7pfwUodv
k w
f \ku
d cs;D jr|iahf om *k+x
f ;l aqmif
bG\Jrsm;udv
k nf; 77Scd o
hJ nf? 1930 jynfEh pS rf pS I uG,v
f eG f
onfw
h kid fatmif tuf'ifAm7mwUodv
k .
f t"dywd t
jzpf aqmif7u
G cf ahJ vonf?
qm*srd ;f A,f7D zefwD;aom yDwmyif onf tvGef
acwfpm; xif7mS ;cJo
h nf? vef'efjrKd \/ uif;qifwefO,smOf
Yyif yDwmyif . &kyw
f kwpfcu
k kd xkvyk fxm;7Sdonf?
yDwmyif jyZmwfukd 1904 ckEpS w
f Gifpwif &Hw
k ifjyo
7mY tvGefvl-udKufrsm;vSI ESpfpOf emwmvl;yGJawmf
csdefwGif &HkwifcJh77m/ ,ckwdkif r&dk;Edkif -uao;acs?
emrnfausmf jyZmwfrif;orD;-uD;rsm;onf yDwmyif
tjzpf yg0ifo&kyfaqmifcJh-uonf? tar7duef jynf
axmifpkwGif yDwmyifudk &kyf7iS f&du
k ful;onf? 1953
ckESpfwGif a0gh'pfZeDu yDwmyifudk umwGef;&kyf7Sif
&du
k u
f ;l cJhjyefavonf?
A,f7DA,f7D?
?pm;aomufaomtpmwd\w
k iG f ADwmrif
bD1 ac: -oZm"mwfwrsdK; rygIif;/ ygoifh o
avmufrygIif; tm&Hka-umrsm; a7mif7rf; vmum
-uGufom;rsm;ESifh ESvHk;om;rsm; tm;,kwfvmwwf
aoma7m*grsdK;udk A,f7DA,f7D a7m*g[kac:onf? (AD
wmrif&=?)
A,f7DA,f7D [laompum;vHk;onf oD[dkf bmom
pum;jzpfI rvkyEf kid f [k t"d_g,f7onf? A,f7AD ,f7D
a7m*g7So
d o
l nf rnfonfhtvkyu
f krd ~ rvkyfEikd f rudik fEidk f
aoma-umifh jzpfonf? ,if;a7m*gudk jrefrmwdk\ tvdk
tm;jzifh xkeaf 7m*g(xkefem)[k ac:onf?
A,f7AD ,f7Da7m*gudk 4rsKd ; 4pm;cGjJ cm;Edik o
f nf? yxr
3rsdK;rSm vQ+mrsm;udv
k ku
d fI ac:a0:jcif; jzpfjyD;v~if
pwktrsdK;rSm uav;rsm;Y awG\7ojzifh oli,fem
wrsdK;[k ac:Edkifonf? ,if;wdk\rSm (1)0uf/ odk\r[kwf
'a7mhyppfu,f A,f7DA,f7D (jrefrmtvdktm;jzifh xkepf dk
em)/(2)'&dkif;/ od\kr[kwf yg7mvdu
k w
f pfA,f7AD ,f7D (jref
rmtvdktm;jzifh xkefajcmufem)/ (3) tusK/ odk\r[kwf

A,f7DA,f7D
zmvrDedwfwif; A,f7DA,f7D (jrefrm tvdktm;jzifh
xkef7Syfem)/ (4) tifzifwdkif A,f7DA,f7D (uav;xkef
a7m*g)wd\jk zpfonf?
0ufA,f7DA,f7Dac: xkefpdkem jzpfvmaomtcg
tpm;taomufysufjcif;/ 7ifjynfh7ifu,fjcif;/ tom;
ta7rsm; uGufIuGufI,m;jcif;/ yljcif;/ usOfjcif;/ t
a7jym;Y uGuI
f uGufI [dkwuGufonfwuGuf ydkrdkem
usOfjcif;/ ajcovHk;-uGufom;rsm; emjcif;/ yxrY 'l;
acgif;.wkH\jyefjcif; ydkrdkvmjyD;aemufwGif aysmufuG,f
oGm;jcif;/ cGet
f m;qkw,
f w
k jf cif;/ 7ifwek jf cif;/ armvG,f
jcif;/ ajczrdk;ESifh ajcusif;0wfrsm; azma7mifvmjcif;/
r-umrD ajcaxmuf/ udk,f/ rsufESm ponf wudk,fvHk;
wif;rma7mif7rf;vmjcif;/ qD;enf;vmjcif;/ tvGet
f rif;
a7mifazmvmonfhtcg touf&SLusyfvmojzifh rsuf
ESmndKyyk fyyk jf zpfvmjcif;/ aoG;wdk;jrefvmjcif;/ tvGefarm
yef;jcif;/ vnfyif;aoG;a-umrsm; axmifvmjcif;/ tdyf
7mxJrS rxEdik f rv=yEf ikd jf zpfvmjcif;wd\k jzpfonf? ,if;od\k
udk,frsm; a7mifazmvmonfudk pGJIvnf; bdef;jAJuk,
d f
a7mifa7m*g[kvnf; ac:-uao;onf?
'&dik ;f z,f7AD ,f7aD c: xkeaf jcmufemjzpfvmaomtcg
xkefpdkemuJhodk\ azma7mifjcif; r7SdbJ eAfa-umrsm; av
jywfonfh vQ+mrsm; xif7Sm;jzpfvmonf? ndKwH
usn;f / ajczrd;k / aygiftjyifbuf/ vufacsmif;uav;rsm;
ESihf vufzsw
H \k.
d ta7jym;rsm; xkeaf ejcif;/ zaemift
h xuf
yx0Dta-um-u;D udk zspn
f p| v
f ~if remusOjf cif;/ -uu
G o
f m;
rsm;udk ESyd v
f ~if emusOfjcif;/ aqmifha-umifh xdkifae7mrS
vufvw
F x
f Edik jf cif;iSm rpGr;f bJ vufjzifh wpHw
k 7mudq
k rJG S
xEdkijf cif;/ ajcvufrsm;rxdef;Edik fbJ wGJusjcif;/ aoG;wd;k
tm;enf;jcif;/ ta7jym;atmuf7Sd jrif7aom aoG;a-um
rsm;ckefjcif;/ t&dk;ay: ta7wifaom &kyfrsdK;jzpfjcif;wdk\
jzpfwwfonf?
tusKA,f7DA,f7Dac: xkef7SyfemrsdK;um; txl;t
axGvQ+mr7Sd/ xkepf ekd m/ od\kr[kwf xkeaf jcmuf wckck
jzpfaepOf &kww
f 7uf a7Smifwcif ESv;kH 7yfI aoqH;k wwf
aom a7m*grsKd ;jzpfonf?
tifzifwkdif A,f7AD ,f7Dac: uav;xkefa7m*gonf
2 vrS 4vom;cef\uav;rsm;wGif jzpfwwfonf? trd
Y ADwmrif bD1 "mwf tvGefenf;yg;aoma-umifh u
av;Y jzpfay:jcif; jzpfonf? ,if;a7m*g jzpfay:vm
aomtcg 0rf;av~mjcif;/ ysdK\tefjcif;/ ta-umqGJjcif;/
wufjcif;wdk\ jzpfvmwwfonf?
A,f7AD ,f7aD 7m*gonf vrnfr~avmufupI a7m*g

32

A,f7DA,f7D

A,f7DvD,rf

ysKd ;onfudk twdtus uef\owfIrjzpfacs? vl. cHEkid f


7nf obm0udkvdkufI oDwif; 2 ywfavmufrS 6 v
twGi;f wGif ay:aygufvmwwfonf? xkeaf jcmufemonf
wjznf;jznf;ay:vmwwfI xkefpdkemrSm jrefjrefay:
vmwwfonf? xke7f Syfemrlum; tvGefjrefojzifh wcg
w7H em7Dykid ;f twGi;f Yyif vlemaoqH;k wwfonf?
A,f7AD ,f7aD 7m*gonf tdN,
d / jrefrm/ *syef/ w&kw/f
tmz7duESifh tjcm;qefpm;aom EdkifiHrsm;wGif trsm;
tm;jzifh jzpfwwfonf? vl-uD;vli,fa,musfm; rdef;r
ra7G; jzpfwwf-uaomfvnf; vl-uD;ydik f;wGif ydrk jdk zpfwwf
onf? A,f7D A,f7D a7m*gjzifh wESpfv~if vlaygif;
100000 cef\ touf qHk;&H=;7I vloef;aygif;rsm;pGm
a0'emcHpm;ae7jyD;v~if oef;aygif;rsm;pGmwdk\rSm a7m*g
pjzpfI usef;rmonf[lI r7SdbJ rtDrvnf jzpfae-u
7onf?
188^ ckESpfrSpI 'yfcsvlrsdK; q7m0ef a'gufwm
tdwfurif;u A,f7DA,f7Da7m*g jzpfay:7jcif; t7if;
tjrpfudk 7SmazGawG\7Sdonf? aq;&Hk0if;twGif;Y vlem
rsm; pGef\ypfxm;aom xrif;usefrsm;udk pm;aomufae
onfh cdik u
S rf sm;onf r-umrD A,f7AD ,f7aD 7m*g pGu
J yfvm
I ,if;wdk\tm; aumif;pGmr-udwf7ao;aom qefvHk;
wD;rsm; au`;onfhtcg/ wjznf;jznf; jyefvnfaumif;
rGefvmonfudk awG\7onf? qefwGif ADwmrif bD1
ac: odkuf,mrif -oZm"mwf aygrsm;pGm ygaomfvnf;
qefpm;aomvlrsKd;onf A,f7D A,f7D ydkIjzpf7onfrSm
qefudk jzLpifatmifzyG jf yD;rS pm;-uaoma-umifjh zpfonf?
qefudk zGyfvkdufaomtcg odkuf,mrif"mwfrsm;pGm
pka0;ae7m tyifjzpfrnfh twufuav;ESifh pulw,f
vrf;ac:aom tvFmzGJEkponfw\dk jyKwx
f Guf yGe;f yJo
h Gm;
ukefojzifh wa-umif;/ qefukd a7jzifh pifatmifaq;jyD;
aemuf csufI xrif;7nfudk iSJ\ypfojzifh odkuf,mrif
"mwf qHk;yg;aoma-umifhwa-umif; tm[m7 csdK\wJhI
A,f7DA,f7Da7m*g pJG7jcif;jzpfonf? qefomr[kwf
*sHKvHk;pdrf;udk zGyf-udwfjyD;rS tr=ef\jyKaom *sHKr=ef\jzL
rSD0Jolwdk\vnf; A,f7DA,f7D a7m*g jzpfwwfonf?
xdka-umifh A,f7AD ,f7D a7m*grS umuG,f7ef/ odk\r[kwf
aysmufuif;7ef qefv;Hk wD;/ yJyifayguf/ tyifazmufjyD;
ukvm;yJ/ aygifrke\f/ [if;oD; [if;7Gupf rd ;f / c7rf;csOo
f D;/
yJrsdK;pHk/ -uufO/ rvdik f/ xef;7nfcsdK ponfwk\dukd csifch sdef
I 7ifru,fatmif pm;aomuf7onf? jrefrmEdkiif YH jzpf
aom yk*yH ke;f 7nf-uD;vnf; A,f7DA,f7aD 7m*g umuG,f
7eftwGuf oifhavsmfonf?

33

ADwmrif bD1 ac: odu


k ,
f mrif"mwf zdau`;jcif;jzifh
A,f7AD ,f7aD 7m*g oufom7m7Edik af omfvnf; a7m*g7Si;f
7Si;f aysmufap7ef -um7SnfpGm ukrS 7onf? a7m*g ouf
omjyD;aemuf tjcm;aom ADwmrifESifh y&dkwif;"mwf
aygaom tpm;tpmudk rS0D Jap7onf? a7m*g7ifah ev~if
um; 7Si;f 7Sif;raysmufEidk fb7J Sdwwfacsonf?
A,f7DvD,rf? ?A,f7v
D ,
D rfonf 7Sm;yg;aom oWK
j'yfpifwrsdK;jzpfI ,cifu *vlpDerf[kvnf;ac:onf?
"mwkoauwenf;jzifh () [ka7;om;onf? A,f7D
ac: ausmufrsuf7GJ wrsdK;rS xkwf,7l 7Sdojzifh A,f7DvD
,rf[k ac:wGio
f nf? ,if;udk c7rf;ausmuf/ odk\r[kwf
z7Jtal usmufEiS fh yifeqdkufausmufrsm;rSvnf; xkw,
f l
77So
d nf? A,f7aD usmufwiG yf g0ifaom A,f7v
D D,rfqm;
udk v~yfppf"mwfcGJjcif;jzifhvnf; A,f7DvD,rfj'Afpif7
atmif tenftusOf; vkyf,lEdkifonf? A,f7DvD,rf.
ta7mifonf rGJjymjym jzpfavonf?
A,f7Dv,
D rfonf tvsLrDerf oWKESihf tvGeef ;D pyf
onf? od\kaomf A,f7v
D ,
D rfatmufqu
kd o
f nf tvsLrDem
ESifh uGjJ ym;a-umif; 1^98 ckEpS w
f iG f vl0eD pfuvwfA;kd u
vif;u azmfxkwfcho
J nf? A,f7DvD,rfudk ta7mtaESm
rsm;rS oD;oD;oef\oef\ yxrqHk; cGx
J kwfco
hJ rl sm;rSm z7D;'
7pf AsL;vm;ESifh tefwGe;f AsL;qDw\dkjzpfI 1828 ckEpS fwGif
aqmif7u
G cf -hJuonf?
A,f7DvD,rfonf rmausmaom oWKrsm; teuf
tayghyg;qHk; jzpfaomfvnf;/ t7nfaysmfcsdef tjrifhqHk;
jzpfonf? tylcsed f pifw*D 7dwf 1280 'D*7DwiG rf S t7nf
aysmaf vonf?
A,f7v
D D,rfj'Afpifukd 1916 ckESpfrSpI *smreDEkid if YH
pufr= xkwfvyk fa7;wGif toHk;jyKcJh-uonf? trsm;tm;
jzifh xdkj'Afpifudk tjcm;oWKrsm;ESifh a7mpyf toHk;jyK
-uonf? a-u;eD/ tvsLrDerf/ oH/ epfu,fpaom oWK
rsm;wGif A,f7v
D D,rfudk a7mpyfv~if ydkIrmausm cdik fcHh
jyD;v~if oHacs;rwufEdkifaom oWKpyfrsm; 77Sdonf?
a-u;eDwGif A,f7DvD,rftenf;i,fudk a7mpyfv~if
a-u;eDxuf 6 qcef\yI
kd cdik rf maom A,f7v
D ,
D rfa-u;ndK
ac: oWKpyfjzpfvmjyD;v~if ,if;onf oHr+d taysmh
pm;xuf 2 qydkI cdkifrma-umif;awG\7onf? xdka-umifh
uwfaus;uJo
h \kd jzwfawmuf7ef ud7,
d mrsm;/ py7ifrsm;
ESifh av,mOfw\dk. Eke,faom pufyPnf;rsm;udk A,f7D
vD,rfoWKpyfjzifh jyKvky-f uavonf?
1930 jynfhausmf ESpfrsm;wGif od_Hynm7Sifwdk\onf

A,f7DoD;rsm;

A,fvuvm;AmwkdufyGJ
jzpfonf? pyspfyifonf EG,fyif jzpfavonf? (pyspf
yif &=? ) AvufA,f7Dyifonf &dkaZ;pDt;D rsdK;7if;0if
jzpfI &lAwfrsKd ;pkwGif yg0ifaom tyifi,frsdK; jzpfav
onf?

tufwrfukd jzdKcJ7G ef enf;trsdK;rsKd ; 7SmazGprf;oyfch-J u7m/


A,f7DvD,rfonf EsLuvD,m"mwkaA'ESihf EsLuvD,m
&lyaA'wd\kYvnf; ta7;ygaom oWKj'Afpifjzpfa-umif;
udk awG\7v
dS m-uonf? ADwmr=ejf zifh jzdKciG f;aomtcg A,f
7Dv,
D rftufwrfwckrS [DvD,rftufwrfEpS cf kEiS hf EsLx
7Gefwck uGJxGufvmonf? t,fvzmr=efwckjzifh wdkuf
cdu
k rf v
d ~if umAGet
f ufwrfwckEiS hf EsLx7Gef wck jzpfay:
vmonf? A,f7DvD,rf. tufwrftav;csed frmS 902
jzpfI tufwrfudef;rSm 4 jzpfonf?
tdypf a7;a7mifjcnfonf A,f7v
D ,
D rfukd vG,fupl mG
xdk;azmufEkid af -umif;awG\7ojzifh Tj'yfpifudk tdypf a7;
jyeG rf sm;. avvHkaom jywif;ayguf rsm; jyKvky7f mY
toHk;csonf? xdkjyif eD,Gefr;D acsmif;. "mwfacgif;(tD
vufx&kwf)rsm;jyKvkyf7eftwGufvnf; toHk;jyK-u
onf? odk\aomf A,f7DvD,rfj'Afaygif;wdk\onf vlwdk\.
ta7jym;ESifh touf&SLt*gpkw\dkjzifh xdawG\rv
d ~if tM
7m,fjzpfap wwfaoma-umifh eD,GefrD;acsmif;rsm;udk
ruGJr7S7atmif owdjyKI udkifw,
G f-u7monf?

A,fvuvm;AmwdkufyGJ? ?A,fvuvm;Am wku


d f
yGJ(1854 ckEpS )f onf u&dik ;f rD;,ef;ppfyJt
G wGif;Y jzpfyGm;
cJhonf? ,if;wkdufyGJ trSwfw7 jzpf7aomta-umif;
7if;rSm ppftwGuf ta7;ygvSI r[kwb
f /J ppfonfawmf
wpk. ppfom;aumif; yDor=udk jyocJhaomta-umif;
a-umifhaywnf;?
xdw
k u
dk yf o
JG nf 1854 ckEpS f atmufwb
kd mv 257uf
ae\wGif A,fvuvm;Amqdyu
f rf;jrdK\uav;teD;YjzpfymG ;
cJo
h nf? t*vdyf/ jyifopf/ wl7uDwyfrsm;onf A,fv
uvm;Amudk ajcukwpf cef;jyKum qDAwfpwdkyjkd rdK\ukd 0dkif;
7H vkyf-uHaecsdefjzpfI/ &k7w
S yfrsm;u r[mrdww
f yfrsm;
udk wGe;f vSefwdkufcdkuv
f suf 7Sdonf? &k7S wyfrsm;onf
A,fvuvm;AmjrdK\teD; awmifukef; awmifwef;rsm;Y
wyfpGJxm;aom r[mrdwfwyfrsm;udk tvpf0ifa7muf
wdkufcdkufonf? odk\aomf r[mrdwfwyfrsm;u jyefvSef
wGe;f vSev
f u
dk o
f jzifh qkwfajy;7onf? ,if;od\k qkwaf jy;
7aom &k7Swyfrsm;udk wyfom; ajcmuf7mausmf yg0if
aom t*vdyfjrif;wyf wwyfu vdkufwdkufavonf?
,if;odk\ t*vdyjf rif;wyfom;rsm;u &k7Sw\dkukd vdkuf
wdu
k 7f mwGif txufucsrw
S af om trde\u
f kd ,if;jrif;wyf
tm; uGyu
f o
J l avmhvu
l efonf t,ltqvGo
J mG ;onf?
xdak -umifh rdr.
d wyftm; vuf0b
J uf7dS &k7t
S ajrmufwyf
udk wdkufcdkufap7rnfhtpm; awmif-um;tqHk;7Sd &k7S
tajrmufwyf77Sd mod\k csw
D ufwu
kd cf u
dk faponf? xdak e7m
odk\a7muf7efrSm t*vdyfjrif;wyfom;rsm;tzdk\ aorif;
cHwiG ;f udk 0ifa7muf7onfEiS hf rjcm;awmhacs? ta-umif;
rl jrif;wyfom;wd\jk zwfausm7f rnfh vrf;a-umif;.wbuf
wcsuw
f iG f &k7w
S yfrsm;7Sad ejy;D v~if ,if;wd\kcsDwuf wdu
k f
cdu
k 7f rnfh &k7t
S ajrmufwyfuvnf; a7S\rq
S ;D -udK ypfcwf
aernf jzpfaoma-umifhwnf;?
jrif;wyfom;rsm;onf trde\f ay;rSm;onfukd od-u
onf? ok\d7mwGif trde\fonf trdef\jzpfI ppfom;aumif;
wk\drnfonf trde\fudk jyefvSeq
f ifajcwufciG hf r7S?d trde\f
twkdif;aqmif7u
G f7efom jzpfonf? xkda-umihf ,if;wkd\
onf aorif;cHwiG ;f twGi;f ok\d tjyif;txef csDwufwkduf
cku
d f-uavonf?
wzufwcsuf awmifukef;awmifapmif;rsm;ay:rS

A,f7DoD;rsm;? ?tom;aysmt
h dI taphrsm;jyD;v~if
t7nf7Frf;aom toD;rsm;udk A,f7DoD;[k ac:onf?
yHkpHtm;jzifh pyspfoD;ESifh e7GJoD;wdk\uJhodk\aom toD;rsdK;
jzpfonf? A,f7DoD;rsdK; oD;aomtyifrsm;rSm pxa7m
A,f7D (pxa7mA,f7D&=? ) AvufA,f7D/ 'sL;A,f7D/
[wfu,f A,f7D/ Avl; A,f7D (qdwfwif;yif)/ vdk*ef
A,f7/D 7yfpA,f7D/ u7ef; A,f7/D um;7ef\o;D / atmf7*D eG f
pyspfoD;ponfwk\d jzpf-uavonf?
toD;. trnfwGif A,f7Dygwdkif;vnf; &kQaA'
tvdktm;jzifh A,f7DoD;rsm; r[kwf-uacs? yHkpHtm;jzifh
pxa7mA,f7o
D ;D [k ac:ae-uaomt7mrSm pifppf t7nf
7Fr;f aom yGi7hf if;cHwckjzpfI toD;uav;rsm;onf ,if;
. rsufESmjyifwckvHk;wGif tESH\tjym;ay:vsuf7Sd-u
onf? AvufA,f7Dac:aom toD;rsm;onf cs,f7D
oD;rsm;ESihf wlI/ twGi;f cGrH moD;rsm; jzpf-uonf? toD;
oD;yHkrmS twGv
J u
dk ftjyGwfvdkufjzpfI/ toD;. tv,f
wGif rmausmaom taphwckwnf;om 7Sdavonf?
A,f7DoD;rsdK; oD;aom tyifrsdK;wdk\onfvnf; &kQ
aA'tvdkt7 rsdK;7if;csif;/ rsdK;pkcsif; rwl-uacs? yHkpH
tm;jzifh Avl;A,f7yD ifonf csHKyifrsKd ;jzpfI tD7u
D mpDt;D
rsdK;7if;Y yg0ifjyD;v~if AufqDeD,rf rsdK;pk0ifjzpfonf?
pyspfo;D onf AdkufwmpDt;D rsdK;7if;wGif yg0ifaom pyspf
yifro
S ;D I xdt
k yif. &kQaA'rsKd ;pktrnfonf Adkiw
f pf

34

A,fvuvm;AmwkdufyGJ

A,fvy&kdufZkdjrdK\

A,fvuvm;Am wkdufyGJwGif 7efoltajrmufwyftm; jAdwdo~jrif;wyfom;rsm; csOf;eif;wkdufckdufpOf

ae7maumif;7xm;aom &k7Swyfrsm;uif;/ a7S\rS &k7S


tajrmufwyfuif; ,if;wd\k. ypfuiG ;f xJo\kd wd;k 0ifvm
aom t*vdyjf rif;wyftm; aumif;pGm ypfcwfwu
dk fcku
d f
Edkifay7m/ usnfqHtajrmufqHwdk\onf rdk;oD;rd;k ayguf
yrm woJoJ usaejyD;v~if waomaom nHaeawmh
onf? jrif;wyfom;wdk\um; rdrdwdk\.toufudk y"me
rxm; r7yfrem; '7pyf usa7mufaeaom usnq
f Hwdk\
-um;xJrSyif 'v-urf; csDwufI 7Gyf7Gyfc`Hc`Hwdkufcdkuf
-uonf?
,if;od\k aorif;cHwiG ;f twGi;f od\k 'v-urf; csw
D ufI
7Gyf7Gyfc`H c`HwkdufcdkufcJh-uojzifh &k7Stajrmufwyfudkrl
odrf;ydkuEf dkifcJh.? odk\aomf wyfom; 600 ausmfteuf
195 a,mufr~om rdrdwk\dwyfo\dk ta7muf jyefvmEdik fchJ
-uonf? tustqHk;um; rsm;jym;vSI '+f7m7olrsm;
vnf; csDwuf7mvrf;a-umif;wav~muf jrifraumif;
atmif twH;k t&ke;f jzpfaecJah vonf//
ppfrdef\udk rSm;rSefodvsufESifh OD;vnfroHk/ ppfom;
aumif; yDopGm taocHI csDwufwdkufcdkufcJh-uyHkudk
t*vdyf uAsmpmqdkawmf-uD; avmhwifeDqefu jrif;
wyfr[m zdwdkufjcif; trnf7Sd uAsmjzifh csD;usL;*k+f

35

jyKum xdk jrif;wyfr[mwyfom;wd\.


k *k+7f nfukd O'gef;
wGi7f pfapcJah vonf?
,if;od\k uBmwGif O'gef;wGi7f pfaom wdkuyf u
JG av;
jzpfymG ;cJ7h m A,fvuvm;AmjrKd \uav;rSm yifv,feuf.
u&kid ;f rD;,m; urf;ajcay:wGif wnf7o
dS nf? qDAwfpwdyk dk
jrdK\. ta7S\awmifbuf 8rdkicf ef\a0;onf? 'kwd,uBm
ppftwGi;f uvnf; Ta'owGif &k7ES iS hf *smrefw\kd wdu
k yf JG
rsm; jzpfymG ;cJah o;onf? ,cktcg qdyu
f rf;omjrdK\uav;
jzpfI wHigvkyfief;ESifh 0dkift7ufvkyfief;rsm; 7Sdonf?
qkdAD,uftpdk;7vufxufwGif A,fvuvm;AmjrdK\udk
tjcm; qdyfurf;jrdK\rsm;uJhodk\ wdk;csJ\ jyKjyifjcif; r7dSay?
ta-umif;rl A,fvuvm;Am qdyu
f rf;onf jrifrh m;aom
awmifukef; awmifwef;rsm;0ef;7Hvsuf7SdI oabmw
pif;r~om 0ifayguf xGufayguf7Sdaoma-umifhwnf;?
xdk\a-umifh wdk;wufpnfum;jcif; r7SdvSbJ vlOD;a7
(1939 ckESpf) 1300 cef\r~om 7Sad vonf?
A,fvy&dkufZdkjrdK\? ?A,fvy&du
k fZjdk rdK\onf awmift
ar7duwku
d f/ csv
D ED idk if H. t-uD;qH;k yifv,fqyd u
f rf;jrdK\
jzpfonf? ypdzw
d u
f rf;ajcjrdK\rsm;teuf t-uD;qH;k ESihf t

A,fvy&kdufZkdjrdK\
pnf;um;qHk;vnf;jzpfonf? csDvED kid fi.
H jrdK\awmf qefwD
,m*d.
k taemufajrmufzuf ^5rdkicf ef\wiG 7f Sdonf? v
jcrf;o!mef7adS om A,fvy&du
k Zf ykd ifv,fatmf. awmif
zufvufwufay:wGif jrdK\wnfxm;onf? ,if;yifv,f
atmfonf tcsi;f 3 rdkifcef\7I
Sd oHk;zufo;Hk wefY obm
0tumtuG,f7Sdonf? odk\aomf ajrmufzufwiG f vGwf
aeojzifh avrkefwdkif;'+fudk cHEkid fatmif v=dif;umwef
wdik ;f -uD;rsm;udk (xdkrmS zufY a7eufojzifh) cJc,
J Of;,Of;
aqmufvyk jf yKjyifxm;7m/ acwfrI
D aumif;rGeaf om qdyf
urf;jrdK\-uD; jzpfvmavonf?
A,fvy&dkufZdkonf pydeftrnfjzpfI ewfjynf
csdKi0fh rS f; [k t"d_g,f7onf? ,if;od\k ac:wGiaf vmuf
atmifyif jrifuGif; om,mvSyaom jrdK\-uD; jzpfonf?
ay 150 ausmftjrifh7daS om awmifukef;awmifwef;rsm;
u jrdK\. aemufct
H jzpf wnf7adS e-u7m/ cs\JxiG v
f maom
jrKd \onf awmifapmif; qifajcav~mrsm;xufo\kd wpwp
a7muf7SdvmcJhonf? vlae7yfuGuf. tdrfajcwdkufwm
wdk\onf awmifapmif; qifajcav~mrsm;ay:Y tqifh
qifh wnf7SdI/ pD;yGm;a7;7yfuGufwdk\onf oabmqdyf
urf;em;wGif wnf7-Sd uonf? A,fvy&dkufZkjd rdK\onf vS
y wifhw,faom taqmufttHkrsm;/ ausmif;rsm;jzifh
vnf; jynfhpHkonf? csDvED idk fi.
H a7wyfwUodkvfonf
A,fvy&dkufZdkjrdK\Y 7Sdonf? vSyus,fjyef\aom O,smOf
yef;jcHrsm;vnf; 7SdI/ c7Pwdkzm udkvHAyf/ csDvD,ef
a7wyfudk pwifwnfaxmifcJhaom a7a-umif; AdkvfcsKyf
aumhu7def; ponfh ykCdKvfausmfrsm;. &kyfwkrsm;udk
yef;jcHrsm;twGi;f Y xm;7Sdonf?
A,fvy&du
k Zf jdk rKd \onf ta7;ygaom pufrv
= yk if ef;jrdK\
vnf; jzpfonf? jrdK\. t"du xGufukefrsm;rSm jcnf
xnf/ pufu7d d,m/ aq;vdy/f o-um;ESit
fh 7ufwk\d jzpf
onf? xdkjyif rD;7xm;acgif;wGJ vkyfief;ESifh oabm
azmif'7Dvkyfief;rsm;vnf; 7Sdavonf? tef;'D;awmif
udkjzwfI tm*siw
f D;em;Edik if rH S aAG\Ekq
d kid f;7ufjrdK\EiS hf quf
oG,x
f m;aom tef;'D;awmifausmf rD;7xm;vrf;a-umifh
A,fvy&dkufZdk oabmqdyfonf ydkI ukefwif ukefcs
rsm;jym;pnfum;onf? qefwD,m*dkjrdK\ESifh v~yfppf
rD;7xm;vrf;jzifh tquftoG,f7dI
S / tjcm;v~yfppfrD;7
xm;vrf;wvrf;onf csv
D ED idk fit
H wGif;zuf/ oWKwGi;f
a'oESifh qufoG,x
f m;avonf?
A,fvy&du
k Zf jkd rdK\ukd pydev
f rl sKd ; [Grf ao qmtm;aA;
x7m;u 1536 ckESpfwGif pwif wnfaxmifcJhonf?
wnfaxmifjyD;ptcgu wdkif;7if;om; tif'D;,ef;rsm;

A,fav
. aESmif,
h u
S w
f u
dk cf u
kd rf u
= kd r-umc+ cHc7hJ onf? 15^8
ckEpS w
f iG f t*vdyaf 7a-umif;Adv
k f qm z7ef;ppf '7dwu
f
vma7muf wdu
k cf u
dk o
f drf;ydkucf haJ o;onf? xdkjyif tjcm;
jAdwdo~a7a-umif;Adv
k fwOD;jzpfaom qm 7pfcswf a[m
uif;uvnf; 1594 ckEpS w
f iG f jrKd \ukd wdu
k cf u
kd f vk,ufcJh
ao;onf? xdkaemuf 6 ESpft-umwGif 'yfcsa7wyfom;
wd\k. vk,ufzsuq
f D;jcif; cH7jyefonf? pydeaf 7wyfu
vnf; jrKd \ukd 1866 ckEpS w
f iG f tajrmufEiS hf ypfciG ;f zsuq
f ;D
ao;onf? 1891 ckESpftwGif;u jynfwGif; ppf'+f
a-umifh jrdK\ysufcJh7jyefonf? xdjk yif ivsif'+fudkvnf;
r-umc+ cH7aomjrdK\ jzpfonf? txl;ojzifh 1906ckEpS f
ivsif'+fa-umifh A,fvy&dkuZf kjd rdK\onf t-uD;tus,f
ysupf D;cJh7onf? od\kaomf jyefvnfjyKjyif wnfaqmufchJ
ojzifh ,cktcg acwfrv
D yS aom jrdK\-u;D wjrKd \ jzpfaeav
jyD? vlOD;a7rSm (1958 ckESpf oefaumifpm7if;t7)
250000 a,muf jzpfavonf?
A,fav? ?A,favonf taemufwdik ;f obifavm
uY xif7Sm;aom jyZmwf wrsdK;jzpfonf? wOD;csif;
aomfif;/ tpktzGJ\ESifhaomfif; ujy -u7onf? A,f
avonf jyifopfpum;vH;k jzpfI a7S;vufwifpum;
A,fvm7D(u7ef)rS qif;oufvmonf? Zmwfvrf;
ZmwfuGuu
f kd if;/ Zmwfaumif. pdwt
f ajctaeudkif;
tqdktajymrygbJ tuESifh [eftrlt7mwdk\jzifh o&kyf
azmfjyjcif;jzpf7m/ tcsdK\u uZmwf/ od\kr[kwf o&kyaf zmf
tu[k qdk-uonf?
A,favwGif t"dutcsuo
f nf *Dwjzpfonf? tcsdK\
u A,favonf aw;*Dwudk o&kyaf zmfaom tu[kqkd
-uonf? A,favwcktwGuf ,if;ESiq
hf ikd 7f m aw;*Dwwd\k
udpk yfq-kd u7onf? wcgw7H Zmwfvrf;ygaom aw;*Dw
wd\kukd A,favjzifh o&kyfazmf-uonf? aw;*Dw tjyif/
t0wftpm;/ tcrf;tem;/ tvif;tarSmif/ rD;a7mift
,ltqwdk\onfvnf; A,favtwGuf ta7;ygaom
tpdwftydki;f rsm; jzpf-uavonf? A,favuyGJ twGuf
u-uKd ;uuGuf [eftrlt7m ponfw\u
kd kd wDxiG pf pD OfneF f
-um;oltm; aumf7,
D *kd 7yfzm/ od\kr[kwf A,fav'g&du
k f
wm[k ac:onf? xl;c`efaom aumf7D,dk*7yfzmrsm;.
xGifOm+f/ jyifOm+fwdk\udkta-umif;jyKI A,favwGif
wdk;wufr= rsm;pGm 7SdcJhavonf?
A,favonf a7S;a7mrESifh*7dwdk\. yefwdkrdkif;ac:
[efZmwfwrsKd ;rS qif;oufvmI tDwvDEikd if w
H iG f c7pf
ESpf 1450 cef\upjy;D ay:aygufvmonf? (yefwrkd ikd ;f [ef

36

A,fav

uBmausmf &k7S A,fav u[efw7yf

37

A,fav
Zmwf&=? )tvGef aiGukefa-u;us rsm;aom uyGJrsdK;
jzpfI xdpk Ofu rif;pd;k 7mZm txufwef;pm;avmuYom
acwfpm;cJo
h nf? aemuf tESpw
f 7mcef\twGi;f A,fav
onf tDwvDEdkifiHwGif zG\HjzdK; xGef;um;vmonf?
16 7mpkEpS f tpydki;f wGif tDwmvsH rif;orD; uufo7if;
'grJ'DcsDonf jyifopfbk7if. rdzk7m; jzpfvmaomtcg
A,favonf jyifopfeef;wGif;Y acwfpm;vmonf?
,if;od\jk zifh A,favonf tDwvDrS jyifopfEikd if o
H \kd ul;puf
ysH\E\HSomG ;onf? jyifopfb7k if 14 qufajrmuf vl0o
D nf
A,favudk csD;jr|ifhajr|mufpm;onf? udk,fawmfwdkif
A,favuZmwf wckY acgif;aqmifyg0ifcJhonf? vl0D
bk7ifonf *DwESifh tutu,f'rDausmif;udk wnf
axmifcJh7m/ xdkausmif;onf acwfopfOa7my A,fav
pwifaygufzmG ;7m Xmejzpfco
Jh nf? xdkjyif A,favonf
awmfoHk;tjzpfrS vlxkoHk; obifw7yfvnf; jzpfvm
avonf?
xdpk Ofu A,favwGif tuwvSnhf tqd/k od\kr[kwf
vum7Gwfjcif; wvSnhjf zpfonf? 1600 jynfEh pS cf ef\wiG f
atmfy7m ac: *DwjyZmwfudk pwifa7;om; jyocJh7m/
A,favudk atmfy7mY csyI
f ujyavh 7Scd o
hJ nf? A,fav
tcef;udk atmfy7mZmwfuGuftv,fYaomfif;/ acW
7yfem;csdefYaomfif; ujy toHk;awmfcHavh 7Sd-uonf?
16 7mpkEpS t
f wGi;f a-u;pm; A,fav uajconfrsm;
ay:aygufvmonf? yxrwGif trsdK;om;/ aemiftcg
trsKd;orD; uajconfrsm; yg7Sdvmonf? 14 quf
ajrmufvl0Dbk7if. vufxufwGif zG\HjzdK;cJhaom A,f
avonf aemiftcgwGif pnf;urf;pepf/ todik f;t0dik ;f
rsm; rsm;vGef;jyD;v~if or&d;k ustwdkif;7SdaeI rwdk;wuf
bJaecJh7m 18 7mpkESpfxJwGif Zef; aZmhZufEdkAm;onf
A,favudk tqdktajymrygbJ tuESifh [eftrlt7m
oufoufjzpfatmif jyKjyifvku
d o
f nf? A,fav ujyol
wd\ktm; a7S;pHepfjzpfaom rsuEf mS zH;k pGyjf cif;udv
k nf; rjyKap
awmhay? xdkjyif t0wfwefqmrsm;udk ydkIvSyatmif
jyKjyifjyD;v~if trlt7mwdk\udk ydI
k obm0usapcJhonf?
18 7mpkESpf tv,fydkif;avmufwGif A,favonf
Oa7mywkdufY twefi,f acwfwdrfvmonf? ,if;odk\
arS;rSed v
f maom A,favudk jyefvnf ta7mifxGufvm
apolrSm &k7SrS aumf7D,dk*7yfzm (A,fav'g&dkufwm)
wOD;jzpfaom rD7S,f zdk;uif; jzpfonf? rD7S,f zdk;uif;
onf a7S;&d;k A,favudk qef;opfvyS aom A,favobif
jzpfvmatmif pDpOfrGrf;rHwDxGifvdkufonf? A,favu
Zmwfonf &k7o
S k\dvnf; jyef\ymG ;a7muf7cSd h7J m 1^35 ckEpS f

cef\u &k7w
S iG f tify;D 7D;,,f A,favtwwfoifausmif;
wnfaxmifcJhonf? xdkausmif;Y oifjyaom q7m
aumif;rsm;a-umifh &k7SedkifiHwGif A,favonf rsm;pGm
wdk;wufcJhonf? EkdifiH7yfjcm;rS A,fav'g&dkufwm t
ausmftarmfwdk\onf &k7SA,favudk tqifhtwef; jrifh
onfxuf jrifhatmif zefwD; oif-um;ay;-uonf? odk\
aomf 18 7mpkEpS t
f v,fykid ;f wGif A,favobif n|dK;rSed f
vm7m rD7,
S f zd;k uif;u jyefvnfjr|iw
hf ifay;cJah vonf?
rD7S,f zdk;uif;onf qD,m*sD ',m*sDvsuf pDrHtkyf
csKyaf omA,favtzG\u
J kd 1909 ckEpS w
f iG f yg7pfjrKd \Y yGx
J w
k f
apcJ7h m/ qef;opfvyS aom &k7AS ,favonf tvGeaf usmf
-um;oGm;avonf? ,if;tzGJ\wGif trsdK;om;A,fav
tu0d%m nDZif;puD;ESifh trsdK;orD; A,favtu0d%m
tNm ygAvdAk mwd\k yg0ifonf? ,if;wd\t
k zG\J ujywifquf
aom A,favuZmwfwdk\rSm 7SD[m7mZm;'D/ yDxa7mh
7Sum/ rD;iSuf/ ief;a7tkid fponfw\dkjzpfI xl;uJvSy
wifhqef; vSayonf? ,if;wdk\ukd ESpfaygif;rsm;pGm r&dk;
wrf; ujycJh7avonf? ',m*sv
D suf acgif;aqmifaom
,if;wd\ktzG\Jonf t*vefEiS hf tar7duefjynfaxmifpw
k k\d
Yvnf; ujy toH;k awmfcHchI
J tvGefw7m csD;usL;tm;
ay;r=udk cHcJh7jyD;aomf uBmausmf-um;cJah vonf?
&k7SwGif ',m*sDvsuf uG,fvGefjyD;onfhaemufwGif
A,favtzGJ\rsm;pGm ay:aygufcho
J nf? tpd;k 7tkycf sKyfa7;
pHepf ajymif;oGm;aomfvnf; A,favobifrmS rl tpdk;7
tqufquf. tm;ay;ulnrD u
= kd 77Sv
d suyf if7adS vonf?
',m*sDvsufwdk\tzGJ\ vma7muf ujyoGm;jyD;aemuf/
tar7duefEiS hf t*vefwk\dwiG v
f nf; A,favonf quf
vufacwfpm;aecJhonf? A,favtuoifausmif;rsm;
A,favtzGJ\rsm; ay:aygufcJhonf? tar7duef jynf
axmifpkwGif A,fav u7AeftzGJ\/ zdv'JvzD;,m; A,f
avtzGJ\/ ayh (*s) pwkef; A,favtzGJ\/ qefz7efpPudk
A,favtzGJ\rsm;onf emrnf7aom tzGJ\rsm;jzpfonf?
txl;ojzifh 'kwd,uBmppfjyD;umvwGif A,favonf
tar7duefjynfaxmifpkY ydkradk cwfpm;I tqifhtwef;
wd;k wufvmonf? xdjk yif t*vef7dS quf'vm0JA,fav
tuoifausmif;rS A,favtu0d%mrsm;pGm ay:xGuf
cJhavonf? uBmwGif tausmf-um;qHk; jzpfcJhaom
A,fav tu0d%m ESpfOD;rSm &k7SrS tmygAvdkAmESifh
'def;rwfrS t'JvD eJ7SdeDwdk\ jzpf-uonf?
ajymifajrmufaom A,favuajconfwOD; jzpfvm
7efrSm vG,fulonf r[kwfacs? i,f7G,pf OfupI ESpf
aygif;rsm;pGm xdxda7mufa7muf/ jyif;jyif;xefxef avh

38

AJ t,fvufZNm *a7[rf

A,fav
usifh7onf? &k7S tifyD;7D;,,f A,fav twwfoif
ausmif;wGif touf 3 ESpfrS 6 ESpf txd uav;ol
i,frsm;udk pwif oif-um;ay;onf? A,fav uonfh
tcg pD;aomzdeyfrsdK;udk oif-um;r=tajccH 2 ESpfausmf
rSom pD;I avhusihcf iG 7hf onf? A,favuajconf wOD;
tzdk\ u-udK; uenf;rsm;udk u`rf;usif&Hkomru/ *Dw/
yef;csDEiS fh yef;yktwwfw\dkudkyg em;vnfxm;7ef vdt
k yf
ayao;onf?
AJt,fvufZNm*a7[rf(c7pf 18^4 1922)?
?
wae7mrS wae7m/ wjrdK\rS wjrdK\/ wEkdiif rH S wEdik if o
H dk\
wOD;ESifh wOD; pum;ajymqdk qufoG,fEdkifatmif
aqmif7Gufaom pum;ajyma-u;eef;(pum;ajyma-u;
eef;&=?)udk pwifwDxGifcJholrSm t,fvufZNm *a7
[rfAJ jzpfavonf? ,ckacwfY toH;k jyKvsu7f d-S uaom
pum;ajyma-u;eef;rsm;onf AJ. acwfrpS wifI tqifh
qifh jyKjyifr=jzifh wdk;wufvmcJhjcif; jzpfonf? AJonf
pifppf i,fpOfuwnf;u od_yH nmudk avhvmqnf;yl;cJo
h l
r[kwaf omfvnf;/ od_q
H idk 7f m wDxiG rf r= sm;pGmudk jyKcu
hJ m/
vl\avmu tusdK;udk onfydk; aqmif7u
G fay;cJhaom vl\
avmuom;wdk\. aus;Zl;7Si-f uD; wOD;jzpfayonf? xdk
a-umifh rsm;pGmaom wUodv
k Ef Sihf od_Hynmtoif;rsm;
u od_Hynm7Sif-uD; wOD;tjzpf *k+fjyKjcif;udk cHcJh7
avonf?
AJonf paumhvlrsdK;jzpfI/ paumhwvefjynf tuf
'ifAm7mjrdK\Y 184^ ckEpS w
f iG f zGm;jrifonf? tuf'ifAm7m
wUodkvfESifh vef'efwUodkvfwGif ynmqnf;yl;cJh
onf? 18^0 jynhfESpw
f iG f usef;rma7; tajctaet7/
rdbrsm;ESifhtwl uae'gEdkiif Hok\d ajymif;a7F\ tajcpdkufchJ
-uonf? AJ.tzd;k ESizhf cifw\o
kd nf pum;oHynmudk wwf
u`rf;I qGH\t em;xdki;f olrsm;tm; pum;ajymenf; oif
ay;jcif;wdk\udk aqmif7u
G 7f mY xif7mS ;cJhonf? xdak -umifh
brsdK;bdk;wlaom AJonfvnf; qGH\t em;xdkif;olrsm;.
q7m jzpfvmonf? aemiftcg aAmhpwefwUodv
k w
f iG f
toHZ0D udPaA'ygarmQtjzpf aqmif7Gu7f avonf?
xdt
k csed w
f iG f a-u;eef;vkyif ef;onf acwfpm;I vsif
jrefpGm wdk;wufvsuf7Sdonf? AJonf a-u;eef;-udK; w
-udK;wnf;jzifh a-u;eef;rsm;pGm wcsed w
f nf;ydk\Ekid 7f ef rm
vwDyvufenf;udk -uHpnfonf? xdjk yif vl.pum;oH
udk a-u;eef;-uKd ;jzifh wzufrS wzufo\kd yd\kaqmifEikd 7f efukd
vnf; -uHpnfonf? AJonf toHZD0udPaA' ynm7Sif
wOD;tjzpf vlwdk\. pum;oHxGufyHk/ ajymyHkajymenf;

39

pum;ajyma-u;eef;ukd wDxGifcJhol t,fvufZNm *a7[rfAJ

wd\kukd u`r;f usifojl zpfonf? pifppf AJonf v~ypf pf"mwf


ta-umif;udk u`r;f usifol r[kwfaomfvnf; tcsed ftm;
7onfhtcgwkdi;f ol.vufaxmufjzpfaom pufq7m
awmrwf at 0yfqifESifhtwl okawoejyKum trsdK;
rsdK; -uHqprf;oyf vkyfudkifcJhavonf?
18^4 ckEpS f ZGev
f xJwiG f AJonf pum;ajyma-u;eef;
.tajccHpeH pfukd trSwrf xif prf;oyfawG\7cdS o
hJ nf? ol.
0rf;ajrmufaysmf7Fifr=um; azmfrjyEdkifavmufatmif jzpf
awmh.? AJonf xdkpepfukd tajccHxm;I/ wdk;wuf-uH
pnfvyk fukid fum/ 18^6 ckEpS fwGif pum;ajym a-u;eef;
wDxGirf = rlyikd f rSwyf w
kH ifciG u
hf kd &H;k awmfY av~mufxm;77Sd
cJah vonf?
AJonf 18^6 ckEpS f zdv'JvzD;,m;jrdK\ ESpfw7mjynfh
jyyGJjydKifyJw
G iG f v~yfppf"mwf. jzpfxGef;r=w7yfjzpfaom
pum;ajyma-u;eef;ud7,
d mudk wifjyEdik cf ahJ v7m/ a-u;eef;
-uKd ;wzufrS pum;ajymoHudk a-u;eef;-udK;wzufr-S um;
-u7aom jyyGv
J my7dwo
f wfw\dkrmS tHrh cef;Edik af tmif jzpf
-u7avonf?
AJonf tjcm;wDxGirf =rsm;pGmudkvnf;jyKcJhao;onf?

AJ t,fvufZNm *a7[rf
odk\aomf pum;ajyma-u;eef;avmuf vloHk;rrsm;cJhbJ/
ta7;yg t7ma7mufjcif;vnf; r7SdchaJ y? AJ. wDxiG fr=
rsm;xJwGif wkecf gaeaom tvif;a7mifjcnfukd oHk;um
udu
k f 250 cef\ toHviF Ehf ikd af om a7'D,q
kd efqef ud7,
d m
wrsdK;vnf; yg0ifaomfvnf;/ qufvufI wdk;wuf
aumif;rGeaf tmifjyKjyif-uHpnfjcif; r7Scd aJh y? xdkjyif *7yf
zdkzkef;ac: za,mif;"mwfjym;csyfrsm;udk pwif toHk;jyK
onfh ud7d,mwrsdK;vnf; wDxGifcJhao;onf? udk,f
cmxJo\dk 0ifomG ;onfu
h snq
f efudk vlemtm; remusif
apbJ usnq
f efwnfae7mudk prf;oyf7SmazGay;Edik o
f jzifh
q7m0efw\t
kd wGuf tusKd ;tvGe7f adS om w,fvzD ek ;f prf;wH
wrsKd ;udv
k nf; AJonf wDxiG cf o
hJ nf? AJonf avxJwiG f
ysHoef;jcif;ESifh pyfvsO;f aom wDxiG rf =w\dkYvnf; pdw0f if
pm;ay7m/ pGefvFwf-unhfjcif;jzifh ta7;ygaom avxJ
ysHoef;r= tajccHtcsuftvufrsm;udk awG\7SdchaJ vonf?

AJ7if;yifv,f
AJonf pdwo
f abmxm; tvGeaf umif;rGeI
f olwyg;
tm; tvGefulnD ,dkif;yif;wwfoljzpfonf? aysmfaysmf
vnf;aewwfonf? olonf 1922 ckESpfwGif uae'g
Edkiif /H udyAf 7ufwefu`e;f 7Sd ol.aEG7moDa*[mY uG,f
vGeo
f Gm;avonf? olwDxGifcahJ om pum;ajyma-u;eef;
onf c7D;tvGefuGma0;aom ae7mrsm;udk eD;pyfatmif
qufo,
G af y;onfh tajctxd wd;k wufvmonfukd awG\
jrifomG ;7aomfvnf;/ pum;ajym a-u;eef;oHrsm;a-umifh
ol. prf;oyfr=rsm;wGif taESmifht,Suf jzpfcJh7ojzifh/
oludk,fwdkifurl pum;ajyma-u;eef;udk rESpfjcdKufEdkif
atmif jzpfcJh7onf[k qdkavonf?
AJ7if;yifv,f? ?AJ7if;yifv,fonf ypdzw
d fork]7m
.ajrmufzufqHk; tpdwftydkif;jzpfonf? ajrmuftar
7duwdku7f Sd tvmpumjynfe,fEiS fh tm7Swku
d f. ta7S\

AJ7if;yifv,fwGif; &k7S od_Hokawoe a7ikyfoabm pl;prf;7SmazG avhvmaepOf

40

AJ7if;yifv,f

AJv*7dwfjrdK\

bufurf;&dk;wef; t-um;wGif7SdI/ tvsL;7Sif;u`ef;.


ajrmufzufusonf? AJ7if;a7vuf-um;onf AJ7if;yif
v,fukd tmwdwfork]7mrS ydki;f jcm;xm;I/ tvsL;7Sif;
u`ef;onf AJ7if;yifv,fukd ypdzdwfork]7mrS ydkif;jcm;
xm;avonf?
AJ7if;yifv,fonf ajrmufrSawmifodk\ tvsm; rdkif
1000cef\7n
S v
f sm;I/ ta7S\rStaemufo\dkrkid f 1500cef\
us,f0ef;onf? AJ7if; a7vuf-um;wGifrl tvmpum
jynfe,fESihf tm7Swdkuw
f dk\onf 54rdkifcef\r~om uGma0;
avonf? yifv,f.teufonf ysrf;r~jcif;tm;jzifh
4^00 ay7S7d m/ teufq;Hk ae7mwGif ayaygif; 13400
ausmcf ef\ 7Sad vonf?
AJ7if;yifv,fxJwiG f u`e;f uav;rsm;/ a7vuf-um;
rsm; rsm;pGm7Sdonf? y7pfADavmhu`ef;onf ta7;tyg
qHk;aom u`ef;jzpfonf? xdkyifv,fonf uBmhtat;
ydik ;f a'oY wnf7o
dS jzifh yifv,f.ajrmufzufykid ;f onf
aqmif;7moDwGif vaygif;rsm;pGm a7cJ aewwfonf?
aEG7moDwiG rf l yifv,fwckv;kH onf a7cJjcif;rS uif;vGwf
ojzifh ul;oef;oGm;vmEdkifayonf? tm7SwdkufzufrS
if;/ ajrmuftar7duwdkufzufrS if; jrpfrsm;pGm AJ7if;
yifv,fxo
J \kd pD;0if7m/ ,if;wd\kwiG f tvmpumjynfe,f
rS ,l;uGefjrpfESifh qdkufAD;7D;,m;jynfrS tem'gjrpfwdk\
vnf; yg0ifonf?
a7S;tcgu AJ7if;yifv,fukd urfcsuu
f m yifv,f[k
vnf; ac:wGifonf? aemiftcg &k7SZmbk7if yDwm
o*7dwu
f AJ7if;yifv,f. tusKd ;ta-umif;udk pHv
k if
pGm od7v
Sd I
kd apcdik ;f ojzifh xdkyifv,fukd aocsmpGmpl;prf;
avhvmwdik ;f xGmrSwfwrf;wifcho
J l 'def;rwfvrl sdK; ADw;l AJ
7if;udk *k+fjyKaomtm;jzifh AJ7if;yifv,f[kac:a0:cJh
onf? pifppfaomfum; &k7SaumhqufvlrsdK; 'uf7Seuf
qdo
k o
l nf 1648 ckEpS fwiG f xdkyifv,fukd pwifawG\7dcS hJ
avonf?
AJ7if;yifv,fonf yifv,fzsHom;arG; tajrmuf
tjrm;xGuf7m a'o jzpfonf? y7pfADavmh u`ef;onf
yifv,fzsH om;arG;vkyfief;. tcsuftcsm Xme jzpf
onf? 186^ ckESpfwGif tar7duefjynfaxmifpk tpdk;7
u &k7t
S pd;k 7xHrS tvmpumjynfe,fukd 0,f,ljy;D onfh
aemufwGif *7dwfjAdwdefESifh tar7duefjynfaxmifpkwdk\
onf AJ7if;yifv,ftwGif; yifv,fzsH zrf;qD;a7;ESifh
pyfvsOf;I t-uD;tus,f tcsif;rsm;cJhzl;avonf?
AJv*7dwfjrdK\?

?,l*dkpvm;AD;,m; jynfaxmifpEk kdif

41

iH.jrdK\awmf jzpfI t-uD;qHk; jrdK\vnf; jzpfonf? xdk


jyif jynfaxmifpk0if jynfe,fwpfckjzpfaom qm;AD;
,m;jynfe,f. jrdK\awmfvnf; jzpfonf? qAfbmom
jzifh AJ,*kd 7uf[v
k nf; ac:wGiI
f 7Jwu
dk jf zL[k teuf
7onf? a7S;a7S;tcgurl qif*sD'sLerf[k ac:avonf?
xdkjyif 13 7mpkESpfrS 19 7mpkEpS t
f xd wl7uDw\dku AJv
*7dwjf rdK\ukd omoemhppfajr[k ac:qdkc-Jh uavonf?
AJv*7dwjf rKd \onf 'ef;nKjrpfwiG ;f od\k qm;Am;jrpfp;D 0if
aygif;qH7k m-w*d aH jray:wGif 'ef;nKjrpf.vufsmzufurf;

AJv*7dwfjrdK\awmf. eHeufcif; &=cif;w7yf

ay:Y wnf7o
Sd nf? jrpfvrf;jzifah omfif;/ rD;7xm;vrf;
jzifhaomfif; ul;oef;oGm;vma7; vrf;qHkusaom jrdK\
jzpfonf? Ekid if w
H iG ;f rD;7xm;vrf;qHjk rdK\ jzpfonfomru
yg7pf/ bmvifEiS hf AD,if;em; paom Oa7mytaemufyikd f;
ESihf tv,fyikd ;f jrdK\-uD;rsm;rS ta7S\Oa7myEkid if Hrsm;odk\ oGm;
7m rD;7xm;vrf;qHv
k nf; jzpfonf? xdjk yif AJv*7dwjf rdK\
onf uBmhava-umif; vrf;ay:Yvnf; wnf7Sdonf?
,if;uJhok\d ul;oef;oGm;vma7; vrf;qHkjrdK\-uD;jzpfojzifh
,l*pkd vm;AD;,m;Ekid if H wckv;kH . ukeo
f ,
G f azmufum;r=
twGufomru aAmfvuefEkdifiHrsm;ESifh Oa7mytv,f

AJv*7dwfjrdK\

AJv*sD,rfEkdifiH

ydkif;EkdifiHrsm;. ukefyPnf; zvS,f a7mif;0,fr=twGuf


vnf; tcsuftcsmjrdK\ jzpfonf? xdk\a-umifh AJv*7dwf
jrdK\wGif jcnfxnfvkyfief;/ o-um;puf&Hk/ om;a7vkyf
ief;/ t7ufvyk fief; pojzifh pufr=vkyif ef; tenf;i,f
r~om 7Sdaomfvnf;/ ukefoG,fa7mif;0,f azmufum;r=
pnfum;zG\HjzKd ;vSonf? vlO;D a7 (1958 ckEpS f oefaumif
pm7if;t7) 520000 a,muf 7Sdavonf?
AJv*7dwjf rdK\onf acwfrI
D pHepfwus aqmufvkyf
xm;aomjrdK\ jzpfonf? jrKd \onf tjrifyh ikd ;f / tedryhf idk ;f [lI
7S7d m/ tjrifhyidk f;Y ay 150 cef\jrifhaom awmifuek ;f wck
ay:wGif 7JwkdufjzL [kac:qdk-uaom taqmuf ttHk
-uD;7Sdonf? qAfbmomjzifh AJ,dk*7uf[k ac:wGifjcif;
rSm xd7k w
J dkufjzLudk tpGJjyKac:a0:jcif; jzpfonf? tedrhf
ydki;f [lonfrmS jrpfurf;em;ydkif;udk ac:onf? AJv*7dwf
jrdK\wGif cef\nm;vSyaom taqmufttHkrsm;pGm 7Sad y7m
,if;wdk\teuf wUodkvftaqmufttHkrsm;onf xif
7Sm;ausm-f um;onf? xdkjyif ,Ofaus;r=a7;7mESifh ynm
a7;qdkif7m tzGJ\tpnf;wdk\. taqmufttHkrsm;vnf;
rsm;pGm7Sdonf? a7S;u jrdK\wcH g;ayguf 5 ck7Sdonfh jrdK\&k;d
wefwkid ;f jzifh 0dik f;ywfxm;7m/ 1868 ckEpS w
f iG f xdkjrKd \&k;d udk
zsuI
f jrKd \.e,fedrw
d u
f kd cs\x
J iG cf 7hJ mrS ta7S\wikd ;f jrdK\ wjrdK\
. toGit
f jyif aysmufu,
G cf ahJ vonf? ,cifurl wl7
uDw\dk. -uD;pdk;vFr;f rdk;r=udk r-umc+ cHch7J ojzifh ta7S\
wdkif;taiG\toufrsm; 7SdaejyD;v~if/ ta7S\wdkif; qefae
aom jrdK\wjrdK\ jzpfcJhavonf?
AJv*7dwfjrdK\onf ta7S\EiS ht
f aemuf Oa7myEkdifiHrsm;
.tv,fY wnf7I
dS ppfra= 7;7mtwGuf tcsuu
f saom
jrdK\jzpfojzifh a7S;a7S;acwftcgrsm;uyif/ vufeufEikd fiH
rsm;. wefc;kd tm+mvkyJt
G wGuf ppfajrwckjzpfco
Jh nf?
xdka-umifh pdk;rdk;ol vuftrsdK;rsdK; ajymif;cJhonf? bDpD
3 7mpkcef\u uJhvlrsdK;wdk\ pwifwnfaxmif cJhaom

AJv*7dwjf rKd \uav;onf a7mrwd\kvufxufwiG f ppfpcef;


jrdK\jzpfcho
J nf? Adik Zf if;wdik rf if;rsm;. vufrS vGwfajrmuf
cJhjyD;aemufwGif [efa*7Dwdk\. vufatmufusa7mufchJ
jyefonf? xdak emuf AJv*7dwjf rKd \ukd at'D 1330 jynfEh pS f
rS 142^ ckESpfwkid fatmif qAfvlrsdK;wd\ku odrf;ydu
k fxm;
onf? 1456 ckESpw
f Gif wl7uDw\dku wdu
k fcku
d fvmaom
tcg *`ef[l;anm'D trnf7Sd [efa*7D rsdK;cspfwOD;u
acgif;aqmifjyD; wGe;f vSew
f ku
d cf ku
d fonf? od\kaomf 1521
ckESpfwGifrl wl7uDwk\d. vufatmufok\d usa7mufc7Jh m/
1866 ckESpfwkdifatmif jzpfonf? Tr~ 7Snf-umaom
umvtwGi;f AJv*7dwf onfw7l uDw\.
kd vufatmufrS
vGwaf jrmufI/ pdk;rd;k ol vufajymif;r=rsm; 7Scd ahJ omfvnf;/
-umr7Snv
f b
S /J wl7uDw\dkvufatmufodk\yif jyefIom
usa7mufcho
J nf? 1866 ckEpS fwiG frl qAfvlrsdK;wdk\ vuf
atmufodk\ a7mufcJhjyefavonf? 1882 ckESpfwGif qm;
AD;,m;Ekid fiH. jrdK\awmfjzpfvmI/ 1929 ckEpS w
f Gif ,l*pdk
vm;AD;,m;EkdifiH. jrdK\awmfjzpfvmavonf?
AJv*7dwjf rKd \onf aAmfvuefppfyrJG sm; jyD;qH;k oGm;onfh
aemufwiG f -u;D yGm;wd;k wufvmonf? txl;ojzifh 1919
ckESpfwGif ,l*dkpvm;AD;,m;EkdifiHudk zefwD;wnfaxmif
jyD;onfhaemufwiG f ydkI wkd;wufvmonf? aAmfvuef
EkdifiHrsm;wGif t-uD;tus,fqHk;aom jrdK\wjrdK\ tjzpf
a7mufatmif jyKjyifcJh-uavonf?
'kw,
d uBmppf-uD;twGi;f u AJv*7dwjf rdK\ukd tum
uG,frJhjrdK\[lI a-unmxm;cJhaomfvnf;/ *smrefwdk\u
1941 ckEpS f {jyDvxJwGif rn|mrwm AH;k -uJwu
dk fcku
d jf yD;
aemuf/ odrf;ydu
k fxm;cJhao;onf? 1944 ckESpf atmuf
wdkbmvwGif rm7S,w
f ;D wdk;acgif;aqmifaom ,l*kpd vyf
vGwfvyfa7; wyfom;rsm;onf qdkAD,ufwyfrsm;ESifh
yl;aygif;um AJv*7dwjf rKd \ukd jyefvnf wdu
k cf u
kd f odr;f ydu
k f
cJah vonf?


AJv*sD,rfEkdifiHwGif Oa7myEkdifiH-uD;rsm;. ppfyGJ-uD;rsm; t-udrf-udrf qifEFJcJh-uonf? AJv*sD,rfEkdifiHonf ppfa-umifh
t-udrf-udrf a-ucJh7onf? odk\aomf EkdifiHolEkdifiHom;wdk\. ZGJoWdESifh0D7d,wdk\a-umifh AJv*sD,rfonf jyefvnf
zGH\jzdK;pnfum;jrJ 7SdwwfjyD;v~if tEkynm jrwfEkd;olwdk\ aysmfydkufaom EkdifiHvnf; jzpfonf?

AJv*sD,rfEkdifiH? ?Oa7mywdkuw
f Gif ti,fq;Hk EkdifiH
wckonf AJv*s,
D rfEdik if jH zpfonf? odk\aomf Oa7myEkdiif H
orkdif;wGif a7S;a7mracwfrSonf ,ckacwfwdkifatmif

AJv*sD,rfEkdifiHonf xif7Sm;aom tydkif;u@rS yg0if


cJo
h nf? Oa7myta7;udP-uHKwkid f; AJv*s,
D rf Ekid if yH g0if
cJh7onfom rsm;onf? ajrmufzufY e,fomvefEkdifi/H

42

AJv*sD,rfEkdifiH
ta7S\zufY *smreDEdik fiHEiS hf vyfZifAwfEdik fiH/ awmifzuf
wGif jyifopfEkdifiHwdk\ESifh e,fcsif;pyfvsuf wnf7SdI t
aemufajrmufzuf7dS *7dwjf Adwed Ef Sihrf l ajrmufyifv,f.
a7jyifwpdwfwa'or~om jcm;vsuf7Sd7m EkdifiH-uD;rsm;
. t-um;Y n|yfvsuf wnfaeyHk taetxm;a-umifh
Oa7my taemufydkif;Y ppfrufta7;-uHKvmaom tcg
rsm;wGif AJv*sD,rfEdik fiHonf trsm;qHk; yg0ifcJh7onf?
odk\aomf uBmhukefoG,fEkdifiH-uD;rsm;jzpf-uaom azmfjy
yg Ekdifi-H uD;rsm;ESihf pD;yGm;a7;qufqrH =wGif ta7;yg t

AJv*sD,rfEkdifiH wnfae7mjyajryHk

7ma7mufojzifh AJv*sD,rfEidk if .
H pD;yGm;ukeo
f ,
G rf o
= nf
tvGefzGH\jzdK;onf? 'kwd,BmppfrwkdifrD 1939 ckESpfu
Oa7mywdu
k f pufrE= idk if rH sm;wGif AJv*s,
D rfEidk if u
H wwd,
pGcJ haJ vonf?
AJv*s,
D rfEidk if o
H nf Oa7mywdu
k w
f iG f 'kw,
d vlO;D a7
txlxyfq;kH Ekid if jH zpfonf? Ekid if .
H tus,t
f 0ef;onf
11^55 pwk7ef;rdik f jzpfI jrefrmEkid if H tus,t
f 0ef;.
tyHk 20 atmuf i,fonf? vlO;D a7onf 8^980055

43

a,mufr~7Sd7m pwk7ef;wrdkifv~if ^4^ a,mufus


7Sdaeojzifh EkdifiH.tus,ft0ef;ESifh rr~atmif jzpf
aeonf? xdka-umifh ajrae7mvyfrusefatmif pdkufysdK;
vkyfudkifygvsuf/ pm;eyf7dQm rvHkavmufao;I EkdifiH
jcm;rS wifoGi;f 7ao;onf?
ajrmufyifv,fzufo\dk rsufESmrlvsu7f daS om AJv*sD
,rfEikd if H. yifv,furf;&d;k wef;onf 42 rdkif 7Snfvsm;
onf? ajrrsufESmjyifonf taemufajrmufzuf7Sd yif
v,furf;ajcrS ta7Shawmifzuf7dS tm'if;eD;awmifwef;
qDo\dk wjznf;jznf; jrifhwufomG ;onf? yx0D0if tae
txm;t7 AJv*sD,rfEkdiif H. ajrrsufESmjyifudk 3 ydkif;
cGJjcm;Ekdif7m/ ,if;wdk\rmS (1) zvef;'g;ESihf uifyifa'o
(2) tv,fydkif;vGifjyifa'oESifh (3) tm'if;eD;awmif
wef;a'owdk\ jzpfavonf?
AJv*sD,rfEkdifiHwGif jrpfacsmif;rsm;pGm jzwfoef;pD;
qif;vsuf7Sd7m t"dujrpf-uD; 3 oG,fwdk\rSm quJhjrpf/
qef;A7mjrpfEiS fh rsL;pjrpfw\dkjzpf-uI xdkjrpf 3 oG,fvHk;
yif jypfopfEdkifiHY jrpfzsm;cH-uonf? AJv*sD,rfonf
ajredrhcf sKd if0h rS ;f a'o rsm;jym;aom Ekid if jH zpf7m/ tcsKd \tydki;f
rsm;onf yifv,f a7rsuEf mS jyifxufyif edrahf eao;onf?
a7S;u ajrmufyifv,frS 'Da7vFrf;rdk;jcif;udk r-umc+
cHcJh77m/ urf;&dk;wef;wav~muf a7vFrf;rdk;onfh ab;rS
umuG,f7onfh wm0efonf tawmfyif -uD;av;cJh
onf?
,cktcgwGifrl -uD;us,fcdkifcHhvSaom wmwrH-uD;
rsm; aqmufvkyfxm;onfhjyif/ tjcm; acwfrSD tum
tuG,rf sm;a-umifh a7vFrf;jcif;ab;rS tawmfyif uif;
vGw7f jyD jzpfonf? x\kjd yif wmwrHrsm;. TrSmzuf7dS
urf;&dk;wef; ajredrfha'orsm;udk a7rsm;pkwfxkwfypfI
ajrzdk\jyKjyifjcif;jzifh ajrrsufESmjyif wdk;csJ\-uonf? xdka'
oudk aygv'g[k ac:I [if;oD;[if;7Gurf sm; pdu
k yf sKd ;
vkyfudkif7m/ jzpfxeG f;vSojzihf Oa7mywwku
d fvkH;okd\yif
wify\kdEdik o
f nf?
xkda'oonf zvef;'g;e,fwGif 7dSonf? zvef'g;
e,fonf AJv*s,
D rfEidk if H ajrmufyidk f;wGi7f I
Sd ajrtedrq
hf ;Hk
tykdi;f jzpfonf? urf;&k;d wef;onf ajzmihfpif;vkrwwf
jzpfI vSyaom a7csdK;qdyfurf;rsm; 7dSonf?
AJv*sD,rf Ekdiif HwGif jrpfacsmif;rsm;tjyif wl;ajrmif;
rsm;vnf; aygrsm;vSay7m/ EkdifiH wckvH;k onf u`ef;u
av;aygif; ajrmufjrm;pGmukd pkxm;bdouJhokd\ xif7
onf? wl;ajrmif;rsm;onf a7oGif;pkdufysdK;a7;twGuf
r[kwaf y? wmwrH wkwx
f m;aom a'orsm;rS a7rsm;ukd

AJv*sD,rfEdkifiH

trsKd;om;0wfpHk qif,ifxm;onhf AJv*sD,ef trsKd;orD;wOD;

tpOfrjywf pkwfxkwfypfae7I/ pkwfxw


k faom a7rsm;
udk wl;ajrmif;rsm;xJodk\ a7tm;jznfhay; 7avonf?
xdkw;l ajrmif;rsm;udk ul;oef;oGm;vma7;twGuf toHk;
jyK-uavonf?
AJv*s,
D rfEidk if .
H ta7S\ajrmufa'oudk uifyif/ od\kr
[kwf urfykid f;[kac:I 1900 jynfhESpfcef\txd ajr&dkif;
zkef;qdk; a'ojzpfonf? 1910 ckESpfwGif xdka'oY
ausmufrD;aoG; awG\7do
S nfrpS I pufr=vkyif ef;ESihf v,f
,majrrsm; wdk;wufvmcJhavonf?
zvef;'g;ESihf uifyifa'o.awmifzuf/ rsL;pjrpf.
ajrmufzuf7dS vGijf yifa'oonf ajr-oZmaumif;rGef ojzifh
ajrvGwrf 7Sdatmif pdu
k yf sKd ;vkyfukid -f uonf? *sKH / tkw*f sKH /
&dkif;*sHK/ tmvl;/ o-um;rkefvm/ ydkufqHav~mf ponfh
aumufyJoDESHrsm; xGufonf? xdka'owGif AJv
*sD,rfEkdifiH. ta7;ygvSaom jrdK\-uDjy-uD;rsm; wnf7Sd
avonf?
ta7S\awmifzuf7dS tm'if;eD; awmifwef;a'oonf

ukef;jyifjrifh a'ojzpfonf? xdka'owGif ajr-oZm nHh


zsif;onf? tif;tdkif pdrfhprf;aygrsm;onf? xdka'o7Sd
opfawmrsm;rS tzdk;wef opfrsm;um; rxGufacs?
AJv*s,
D rfEidk if .
H 7moDOwkonf oifw
h ifrh ~wonf?
ylaEG;aomaEG7moDESifh rat;rcsrf;vGef;aom aqmif;
7moDrsdK; 7So
d nf? yifv,fav 7aoma-umifh jzpfonf?
odk\aomf ajrmufzuf orydkif; a'otwGif; usa7muf
aom EkdifiHjzpfI aEG7moDtcg ae\wm7SnfI/ aqmif;
tcg ae\wmwdv
k jS yD;v~if qD;ESi;f jrLcd;k wd\kjzifh tH\kt\rHk id= ;f r=id ;f
7Sdaewwfavonf?
AJv*s,
D rfEdik if .
H ta7;ygqH;k aom o,HZmwyPnf;
rSm ajrjzpfonf? pdu
k yf sdK;vkyu
f kid 7f ef ajruGuo
f nf AJv
*sD,rf Ekdifio
H m;wd\ktwGuf tzdk;wefvSayonf? 7or~
ajruGufudkvnf; aocsmusepGm pdkufysdK;vkyfudkif-uo
jzifh oD;ESHxGufaumif;onf? AJv*sD,rf EdkifiHonf
ausmufr;D aoG;/ oH/ oGyf/ cJ/ a-u;eD paom oWKw\dkjzifh
ayg-uG,f0vSojzifh -uD;us,fzGH\jzdK;aom pufr=vkyfief;
rsm;7So
d nf? pufr=vkyfief;wdk\rSm oHESifh oHr+dvkyfief;/
zefxnfvkyfief;/ txnftvdyfvkyfief;/ o-um;csuf
vkyif ef;/ tazsm,
f rumvkyif ef;/ "mwkaA'yPnf;vkyif ef;
ponfw\kd jzpf-uavonf?
AJv*s,
D rfEidk if Honf txnftvdyfvkyif ef;wGif -uD;
us,f xGef;um;vSonf? AJv*sD,rfEkdifiHrS Zmvkyfief;
onf uBmausmfjzpfI AJv*sD,rfEikd if o
H nf Zmvkyfief;
wGif xdyfwef;EdkifiHwck jzpfonf? trsdK;orD;rsm;onf
Zmxdk;vkyfief;udk puf&Hk-uD;rsm;wGifomru rdrdwdk\ ae
tdrrf sm;wGiv
f nf; vkyfudkif-uavonf?
AJv*sD,rfEkdiif HwGi;f 7Sd jrdK\-uD;rsm;onf rsm;aomtm;
jzifh a7S;ESpfaygif; 1000 ausmfcef\u wnfxm;cJhaom
jrdK\rsm;jzpf-uonf? od\kaomf acwfESihaf vsmfpGm ajymif;vJ
wd;k wufrr= sm;vnf; 7Scd o
Jh jzifh acwfa[mif;ESiahf cwfopf
taqmufttHkrsm; a7mjyGrf;um awG\7Sd7onf? AJv*sD
,rf.jrdK\awmfonf A7yfqjJ rdK\jzpfonf?(A7yfqjJ rdK\&=?)
AJv*sD,rfEdik fi.
H pD;yGm;ukeo
f ,
G fa7; tcsuftjcmjrdK\rSm
tef\wyG jf rKd \jzpfonf? (tef\wyG jf rKd \&=?) AJv*s,
D rfEidk if .
H
ta7S\awmifykid ;f 7Sd vd*sjrdK\-u;D onf oHxnf/ zefxnfvyk f
ief;ESihf tjcm;pufr=vkyfief; xGef;um;onfhjrdK\-uD; wjrdK\
jzpfonf? xdkjrdK\-uD;rsm;tjyif/ om,mvSyaom urf;
ajcpcef;ESifh oabmqdyfjrdK\-uD; wjrdK\jzpfaom twfp
wif;jrdK\/ a7S;tusqHk;ESifh tvStyqHk;jrdK\wjrdK\ jzpfaom
A&k*sjrdK\ ponfwdk\vnf; 7Sdayao;onf? (A&k*sjrdK\
&=?)

44

AJv*sD,rfEkdifiH
A7yfqjJ rKd \/vl;Aef;jrKd \/*ihjf rKd \/vd*sjrKd \-u;D wd\w
k iG f wUodv
k f
ausmif;-uD;rsm; 7Sdonf? rlvwef;ESifh tv,fwef;
ausmif;rsm;udk tpd;k 7u zGiv
fh Spfay;onf? xd\kjyif tpd;k 7
taxmuftyHhcH wef;jrifhausmif;rsm;ESifh Oypmaum
vdyfrsm;vnf; 7Sad vonf?
AJv*s,
D rfEikd if w
H Gif zvif;rpfEiS hf a0gvGe;f [lI &H;k oH;k
bmompum;ESpfrsKd ;xm;I a'oXmetvdkuf oH;k pGv
J suf
7Sdonf? ta-umif;rl AJv*sD,rfEdik fiHwGif bmompum;
csif;rwlaom zvif;rif;vlrsdK;ESifh a0gvGef;vlrsdK;[lI
vlrsdK;-uD;ESpfrsdK; uGJjym;vsuf7Sd7m/ ,if;vlrsdK;-uD;rsm;
. Xmea'otvdu
k f bmompum; uGjJ ym;jcm;em;r=jzpf
ay:cJah vonf? zvif;rif;vlrsdK;wdk\onf ajrmufyikd f;wGif
aexdkif-uI 'yfcsvlrsdK;wdk\ESifh aoG;pyfolrsm; jzpf-u
onf? xdka-umifh 'yfcspum;ESifh qifwlaom zvif;rpf
bmompum;udk ajymqdk-uonf? a0gvGef;vlrsdK;wdk\
onf awmifyikd ;f Y aexdik -f uvsuf jyifopfw\kdEiS hf aoG;pyf
olrsm; jzpf-uI jyifopfbmompum;wrsdK;jzpfaom
a0gvGef;bmomudk ajymqdk -uavonf?
AJv*sD,rfEkdifiHom;wdk\onf vHk\v0D7d,7SdI tvGef
tvkyf vkyfaom vlrsdK;rsm; jzpf-uonf? vkyfief;wck
twGuf xda7mufI tvkyw
f iG rf nfeh nf;pHepfopf rSeo
f r~
udk tvG,fwul vufcHusihfoHk;-uonf? xdka-umifh
puf&t
kH vky&f rkH sm;wGif acwfrDpufu7d ,
d mrsm;udk toH;k jyK
rsm;jcif; jzpfonf? wdki;f wyg;om;wdk\. pdk;rdk;r=udk ESpf
aygif;7maygif;rsm;pGm cHch7J ojzifh csKyfcs,fru
= dk rvdv
k m;
bJ vGwv
f yfru
= kd tvGecf rkH if jrwfE;dk -uavonf? AJv*sD
,efwdk\onf rsm;aomtm;jzifh A7if*sD*dk+f;0ifrsm; jzpf
-uonf? bmoma7;zufY csKyfcs,fr= r7Sdacs?
ao;i,faomEkid if yH if jzpfvifhupm;/ AJv*s,
D rfEdik if H
wGif vrf;yef;qufo,
G af 7; aumif;rGefonf? armfawmf
um;vrf;rdkiaf ygif; 6^00 ausm7f I
dS / rD;7xm;vrf;vnf;
rdkif 3000ausmf7o
Sd nf? 1835 ckESpfwiG Af 7yfqjJ rdK\Y zGifh
vSpaf om rD;7xm;blwm&Ho
k nf Oa7mywdu
k w
f iG f yXrqH;k
jzpfonf? xdb
k w
l m&Hu
k zkd sucf svu
kd I
f / Oa7my. yXrqH;k
uBmh7[wfysH([,fvDaumhywm)av,mOfqdyfudk xdk
ae7mwGif wnfaqmufjyD;v~if 1953 ckESpw
f iG f zGihv
f Spf
cJhonf? AJv*sD,rfEikd fiHY ava-umif; o,f,lyk\daqmif
a7;wGif 7[wfysHrsm;udv
k nf; toHk;jyKonf? jrpfacsmif;
wl;ajrmif;rsm;jzifhvnf; rdkif 1000 ausmfr~ oGm;vmEkdif
onf? ajredrfha'orsm;wGif wl;ajrmif;rsm;onf ul;
oef;oGm;vma7;twGuf ta7;ygavonf?
AJv*s,
D rf[laom trnfonf AJva*s; ac:onfh

45

vlrsdK;wrsdK;udk tpGJjyK ac:a0:jcif; jzpfonf? xdkvlrsdK;


wd\konf a7S;ESpaf ygif; ESpaf xmifausmfcef\u ,ck AJv*sD
,rfEkdifiH jzpfvmaom a'oudk *sL;v,yfqDZm vm
a7mufwu
dk cf u
kd pf Ofu/ xdak 'oY aexdik v
f su7f dS -uonf?
*sL;v,yfqDZm wdkufcdkufvmr=udk xdkvlrsdK;wdk\u 7Gyf
7Gyfc`Hc`H ckcHumuG,fcJh-uojzifh ol7oWdESifh tjynfhpHk
qHk;aom vlrsdK;jzpfonf[k *sL;v,yfqDZmu ajym
prSwf jyKcJah vonf?
bDpD 5^ ckrS 51 ckxd *sL;v,yfqDZmu AJv*sD
,rfa'oudk ^ ESpfwdkifwdkif wdkufcdkufodrf;ydkufcJhonf
rSpI ESpfaygif;ig;7mcef\r~-umatmif a7mrwd\k. vuf
atmufwGif usa7mufaecJh7onf? at'D ^00 cef\wiG f
7Sm;vrde;f bk7if-uD;onf xdak 'o. pd;k rd;k oltjzpf cH,cl hJ
avonf?
xdpk Ofu AJv*s,
D rf[I
l rac:wGiaf o;ay? ta-umif;
rl xdkacwfu a[mfvef/ AJv*s,
D rfEiS hf jyifopfzvef;'g;
jynfe,fwdk\udk ajredrfhydkif;jynfrsm;[k ac:a0:-uonf?
u&l;qdwfppfyGJrsm;tjyD;wGif AJv*sD,rfjrdK\rsm; pnfyif
0ajymvmonf? 11 7mpk ESihf 12 7mpkESpt
f wGif;u oD;
jcm; vGwv
f yfru
= v
kd nf; cHpm;-u7onf? 13 7mpkEpS Ef iS hf
14 7mpkEpS ftwGi;f wGirf /l AJv*s,
D rftygt0if ajredryhf idk ;f
jynfrsm;onf Am*ef'jD ynfe,fESihf yl;aygif;vku
d f7onf?
aemiftcg Am*ef'jD ynfe,f7iS f ar7D rif;orD;onf -op
-wD;,m;jynfh7Sif rUqDrDvsHESifh vufqufcJhojzifhif;/
ar7Drif;orD;.om;awmf zdvpfonf pydefjynfh7Sif.
orD;awmfESifh vufqufcho
J jzifhif; ajredryfh dkif;jynfrsm;
udk -op-wD;,m;ESihf pydef ESpEf dik if w
H \dku ydkicf Giq
fh idk fcGihf 7Sd
vmcJhavonf? xdka-umifh aemiftcgwGif ajredrfhydkif;
jynfrsm;onf Oa7my ppfwvif; jzpfch7J avonf?
1568 ckEpS w
f iG f AJv*s,
D rfEiS hf a[mfvefw\kdonf pydef
EkdifiHtm; awmfvSef-uonf? odk\aomf a[mfvefjynf
onf omv~if pydefvufatmufrS vGwfajrmufoGm;I
AJv*s,
D rfrmS rl pydev
f ufatmufwiG f aemiftESpf ^0cef\
qufvuf aecJ7h onf? pydefxD;eef;qufcaH 7; ppfyJG t
wGi;f u AJv*sD,rfonf ppfajrjyif jzpfch7J jyefavonf?
xdkppfyGJtjyD;wGif ,l;x7ufpmcsKyft7 AJv*sD,rfonf
-op-wD;,m; vufatmuf a7mufcJh7jyefavonf?
jyifopfawmfvSefa7;-uD; jzpfyGm;jyD;aemuf/ 1^92 ck
wGif jyifopfwyfrsm;u -op-wD;,ef;wyfrsm;udk atmif
jrifcho
J jzif/h AJv*s,
D rfonf jyifopfyikd ef ,fwe,fjzpfch7J
jyefonf? eydv
k D,ef wefc;kd tm+m usqif;vmI/ AJv
*s,
D rfjynftwGi;f 7Sd 0g;wmvl; ppfyJw
G iG f tnHch v
H ku
d 7f jyD;

AJv*sD,rfEkdifiH
aemuf AD,if;em;pmcsKyft7 AJv*sD,rfonf a[mfvef
ESifh yl;aygif;vdu
k 7f jyefonf? od\kaomf AJv*s,
D rfEiS haf [mf
vefonf t,l0g'"avhxHk;pH pdwfaepdwfxm;csif; uGJ
jym;-uojzifh tcsi;f csi;f rnDnw
G Ef idk o
f nft
h jyif 'yfcsw\kd
ESihf wef;wltusKd ;cHpm;cGihf r7ojzifh 1830jynfhESpf puf
wifbmvwGif AJv*sD,efw\dkonf a[mfvefjynf7h Sit
f m;
awmfvSeyf ek fuef-uavonf?
A7yfqjJ rdK\wGi;f Yyif wdkufyGJrsm;jzpfyGm;I/ 'yfcs wyf
rsm; qkwfcGm7onf? AJv*sD,efwdk\onf 1831 ckESpf
azazmf0g7Dv 3 7ufae\wiG f tcsKyt
f jcmtm+mydik f oD;
jcm;vGwv
f yfaomEkid fiHtjzpf xlaxmifum/ zG\Jpnf; tkyf
csKyfyHk tajccHOya'w7yfudk jy}mef;vufcHcJh-uonf?
xdEk pS Zf eG v
f wGif qUqDuAkd wfrif;om; vD,ykd ku
d kd bk7if
tjzpfwifajr|muf-u7m yXr vD,ydk b
kd k7ifb\GJu,
kd lI eef;
wufavonf? 1839 ckESpw
f Gif Oa7myEkdifiH-uD;rsm;u
vef'ef pmcsKyfudk vufrw
S af 7;xd;k I AJv*sD,rfEikd fiH.
oD;jcm;vGwfvyfr=ESifh tcsKyftjcmtm+mydkifr=udk tod
trSwjf yKum/ ppfumvrsm;wGif -um;aeEkdiif t
H jzpf xm;
7Sd7ef oabmwlnD-uavonf?
AJv*sD,rf Ekid if HwGif bk7ifonftxGwftxdyf jzpf
aomfvnf; [efjyr~omjzpfI wefc;kd tm+mr7Sad y? wef

cdk;tm+monf eef;7if;0efESifh tpdk;7tzG\Jwk\dYom wnf


ayonf? ygvDrefY trwfO;D a7trsm;qH;k 77Sad om ygwD
u tpd;k 7zG\7J jy;D v~i/f xdyk gwD.acgif;aqmiftm; eef;7if;
0eftjzpf aqmif7u
G 7f ef bk7ifu cef\xm;7onf? ygvDref
wGif txufvw
F fawmfESifh atmufvw
F fawmf 2 7yf yg
0ifonf? vFwfawmf 2 7yfvHk;. oufwrf;rSm 4 ESpf
csnf;jzpfonf? txuf vFwfawmfwGif trwfOD;a7
1^5 a,muf7SdI/ atmufvFwfawmfwGif 212 a,muf
7So
d nf?
1865 ckEpS w
f Gif eef;wufaom 'kwd, vD,kyd b
dk k7if
onf AJv*sD,rfEkdifiHxuf tq 7Spfq,fru -uD;rm;
us,f0ef;aom uGef*dkz7D;pwdwf (tmz7duwkduf7Sd) udk
udk,fwdkif -uyfrwfxlaxmifcJhonf? xdkjynfe,fonf
AJv*sD,rf.t-uD;qHk;aom udv
k ked jD zpfvmI AJv*sD,rf
uGe*f [
kd ak c:wGio
f nf? AJv*s,
D rftpdk;7onf xdjk ynfe,f
udk 1960 jynfhESpfwGif vGwfvyfa7; ay;vdkufonf?
'kw,
d vD,kyd kb
d 7k if-uD;onf AJv*sD,rf rD;7xm;vkyf
ief;ESifh pufr=vkyfief;wdk\udkvnf; tm;ay;aqmif7GufcJh
onf? AJv*sD,rfEkdifio
H nf 19 7mpkEpS ftwGif;wGif xl;
xl;jcm;jcm; -uD;yGm;wdk;wufcJhavonf?
Oa7myEkid if -H uD;rsm;onf AJv*s,
D rftm; -um;aeEkid if H

AJv*sD,rfEkdifiHwGif acG;rsm;ukd vSnf;qGJ7eftwGuf ,ae\wkdif toHk;jyKvsuf7Sd-uonf?

46

AJvzkd; tmom *sdrf;

AJv*sD,rfEkdifiH

AJv*sD,rfEkdifiH7SdjrdK\rsm;wGif wl;ajrmif;vrf;rsm; azmufvkyfxm;


-uojzihf/ jrdK\cif;om,m qdwfjidrfI oef\7Sif;ayonf?

tjzpf todtrSwfjyKxm;aomfvnf; yXr uBmppf-uD;


jzpfvmaomtcg/ todtrSwfjyKxm;csufudk azmuf
zsufvm-uonf? xdt
k csed fwiG f AJv*s,
D rfEkdiif H jynfh7Sif
yXr tJvAwfbk7ifESifh wdki;f oljynfom;wdk\onf rdrdwk\d
EkdifiH. -um;aer=udk xdef;odrf;EkdifiH7ef ZGJoWd7SdpGmjzifh
touft;dk tdrf pnf;pdryf supf ;D qHk;&=;H r=ukcd Hum -udK;pm;cJh
-uonf? odk\aomf *smrefwyfrsm;. vltiftm;/ vuf
euftiftm; -uD;rm;pGmjzifh wdu
k fcdkufvmr=udk rcHEkdifo
jzifh *smrefw\dktm; tnHch Hc7Jh avonf?
uBmppf-uD; ESpfckpyf-um;umvwGif AJv*s,
D rfEidk fiH
. pufrv
= kyfief;pHepfonf wrsdK;ajymif;cJhonf? yHpk w
H l
trsm;tjym;xkwv
f kyfonfhpHepfukd vkyu
f ikd o
f nfEh dik if -H uD;
rsm;. ,SOjf ydKirf = 0ifvmjcif;a-umifh pufrv
= yk if ef;tajc
cdkifvmonftxd pHepfwrsdK;ajymif;I vkyfudkifcJhonf?
AJv*s,
D rfEidk if o
H nf ,if;.0daoovkyif ef;rsm;jzpfaom
pdev
f yk if ef;/ pmtkycf sKyv
f yk if ef;/ vifeiftxnf vkyif ef;
ESihf yxrwef;pm;ausmufr;D aoG; xkwv
f yk o
f nfh vkyif ef;
ponfwdk\udk tm;oGefvkyfudkifjcif;jzifh pD;yGm;a7; tajc
r,dkiaf tmif -uKd ;pm;cJah vonf?
'kwd,uBmppf-uD; jzpfvmjyefaom tcgwGiv
f nf;

47

a7S;enf;wlyif AJv*s,
D rf. -um;aea7;udk zsuq
f ;D wdu
k f
cdu
k jf cif; cH7jyefonf? xdt
k csed Yf AJv*s,
D rfEidk if H jynf7h iS f
wwd, vD,ykd kb
d k7ifonf wdu
k cf u
kd v
f maom *smrefwyf
rsm;tm; 1940 jynfhESpf arv 28 7ufae\wGif tnHhcH
vdu
k o
f nf? odk\aomf AJv*sD,ef uufAed uf0ef-u;D tzG\Ju
rl tnHrh cHbJ vef'efjrdK\o\kd ajymif;a7F\jy;D aomf/ AJv*sD,ef
ta0;a7muf tpd7k tzGJ\[I
l zG\Jpnf;xm;onf? xdktpdk;7
tzGJ\wGif txif7Sm;qHk; ykCdKvfrSm EkdifiHjcm;a7;0ef-uD;
ayg[ife7Dpywf jzpfonf? r[mrdwfwyfrsm;onf AJv
*sD,efEkdifiHtm; 1944 ckESpf pufwifbmvwGif jyef
vnfwku
d fcu
dk f odr;f ydu
k fay;onf? ta0;a7muf AJv*sD
,eftpd;k 7tzG\Jonf A7yfqjJ rdK\o\kd jyefvmjyD;aomf vD,ydk kd
bk7if. nDawmf csm;rif;om;udk eef;apmifhxm;onf?
1944 ckEpS f 'DZifbmvY AJv*s,
D rfEidk if t
H wGi;f 7Sd Am;v
cs Y *smrefESifh r[mrdwfwyfrsm; wdkufcdku-f uaom
ppfyo
JG nf 'kw,
d uBmppftwGi;f ta7;ygqH;k aom wdu
k f
yGw
J ck jzpfavonf?
ppf-uD;jyD;qH;k jyD;aemuf 1950 jynfhESpf Zlvidk v
f wGif
AJv*s,
D ef uufAed uftzG\Ju wwd, vD,ydk t
kd m; jyefI
eef;wifay;aomfvnf; jynfolvlxku rvdkvm;vSacs?
xdka-umifh om;awmf aAmf'ltifrif;om;onf 1951 ck
ESpw
f Gif bk7iftjzpf bdou
d fc,
H al vonf?
ppf-u;D .'+fa-umifh Oa7myEkid if t
H rsm;tjym;yif ysuf
pD;qHk;&=H;cJ7h m AJv*sD,efonfvnf; tygt0ifjzpfonf?
od\kaomf ppfjyD;I wdik ;f jynfjyefvnf xlaxmif-u7mwGif
AJv*sD,rfEkdifiHonf yXrqHk;jyefI emvefxlEkdifaom
wdkif;jynf wjynfjzpfcJhonf? xdka-umifh Oa7mwdkufY
ppfjyD;acwfwGif jidr0f yfyjd ym;jcif;ESihf pD;yGm;a7;zufY A,f
v*sD,rfEdik fiu
H dk pHerlxm;7avonf? ,if;odk\ vsifjref
pGm jyefvnfxal xmifEdik jf cif;onf wdik ;f jynf jyefvnfxl
axmifrY= *d+
k ;f *+ra7G;/ wkid ;f jynf. -uD;yGm;a7;/ pD;yGm;
a7;udkomv~if a7S;&=I yl;aygif; aqmif7GufcJh-uaom
a-umifv
h nf; jzpfayonf?
AJvzdk;tmom*sdrf;(c7pf 1848 1930)? ?jAw
d d
o~Eidk if jH yKock rdef tmom*sdr;f AJvzd;k onf jAdwo
d ~ygvDref
atmufvFwfawmfwGif uGeq
f m;AwpfygwDudk tESpf 20
ausmfacgif;aqmifco
Jh l jzpfco
Jh nf?
AJvzdk;udk 1848 ckEpS f Zlvikd v
f 257ufae\wiG f ta7S\
vdkoD,efe,f 7SpfwifhwrfjrdK\Y zGm;jrifonf? wwd,
rm;uGpaf qmhpAm7D. wljzpfI/ 0,fvifwefjrdK\pm;-uD;.
acgif;udkifom;jzpfonf? tDwefausmif;ESifh udrf;A7pf

AJvzkd; tmom *sdrf;


wUodkvf x7ifeDwD aumvdyfwdk\wGif ynmoif,ljyD;
aemuf 18^4 ckEpS w
f iG f [wfz\ekd ,frS uGeq
f m;AwpfygwD
0if ygvDreftrwftjzpf ta7G;cH7onf?
18^8 ckEpS w
f Gif avmh'gAD.ae7mY avmhaqmhpAm7D
onf Ekid fijH cm;a7;0ef-uD; jzpfvmaomtcg AJvzd;k onf
Ekdiif Hjcm;a7;0ef-uD;. twGi;f a7; twGif;0ef jzpfvmI/
0ef-uD;csKyf 'pfZa7vDESihf twl bmvif nDvmcH-uD;odk\
vkdufygoGm;7onf? ('pfZa7vDAD &=?) 1885 ckESpf
wGif ta7S\refcsupf wme,frS ygvDreftrwftjzpf a7G;
aumufwifajr|mufjcif;cH77m/ aemif 21ESpw
f ikd w
f idk f ,if;
e,fryS if qufwu
dk t
f a7G;cH7onf? xdEk pS w
f iG yf ifa'oM7
tzGJ\rsm;qdik 7f m Xme0ef-uD;tjzpf 0ifa7muf aqmif7Gu7f
onf? odk\aomfr-umcif paumhwvefjynfqdik f7m0ef-uD;
tjzpf ajymif;a7F\cef\xm;jcif;cH7I 188^ ckEpS fwGif tdkif
,mvefjynfqidk f7m 0ef-uD;tjzpf cef\tyfjcif; cH7jyefav
onf? tdki,
f mvefjynfwGif wdusjywfom;pGm tkycf sKyf
cJ7h m/ OD;pGmY rsKd ;csppf w
d f tvGef jyif;xefaeaom tdki7f pf
rsdK;cspfrsm;u AJvzdk;.0g'udk t-urf;zuf uef\uu
G f&kH
ru/ AJvzd;k tm;vnf; t-urf;orm; AJvzdk;[k ac:
prSwjf yKcJh-uaomfvnf;/ aemufq;Hk wGif AJvzd;k tm; av;

jAdwdo~EkdifiHjyK okcrdef tmom *sdrf; AJvzkd;

pm;csD;usL;vmcJ-h uonf? 1891ck ESpw


f Gif atmufvFwf
awmfY ,le,
D efepftzGJ\. acgif;aqmifjzpfvmI 1892
ckEpS rf S 1895 ckEpS t
f wGi;f *vufpwke;f ESihf &d\pk Am7Dtpd;k 7
rsm;vufxufwGif twkduftcHacgif;aqmiftjzpf *sdK;
ZufcsdeAf mvdefEiS ht
f wl xdyw
f ef;rS aqmif7u
G cf o
Jh nf?
1895 ckEpS w
f iG f ,le,
D efepfygwD jyefwufvmonfrS
tpjyKI 1905ckESpftxd AJvzd;k onf b@ma7;0ef-uD;
ESifh atmufvFwfawmfwiG f ,le,
D efepftzG\J acgif;aqmif
tjzpf aqmif7Guf7onf? 1902 ckESpf ZlvkdifvwGif OD;
av;awmf avmhaqmhpAm7D tem;,laomtcg AJvzdk;
onf 0ef-uD;csKyftjzpf qufcHxrf;7Guf7onf? 1905
ckEpS w
f iG f 7mxl;rS Ekwx
f u
G o
f nf? 1906ckEpS f a7G;aumuf
yG-J u;D wGif ,le,
D efepfygwDom ta7; &H;= edrchf o
hJ nfr[kw/f
AJvzd;k ud,
k w
f ikd v
f nf; ta7S\refcsupf wme,frS ta7G;cH7m
wGif &H;= edrcfh h7J onf? odk\7mwGif r-umrD vef'efjrdK\ wae
7mrS ta7G;cH7I 1911 ckEpS t
f xd ,le,
D efepf tzG\Jacgif;
aqmiftjzpf aqmif7u
G cf o
hJ nf? 1911 ckEpS w
f iG f acWt
em;,lchI
J / 1914 ckEpS w
f iG f yxr uBmppf jzpfymG ;aom
tcg/ EkdifiaH 7;xJok\d jyefvnf 0ifa7mufcJhonf? 1915
ckESpfrS 1919 ckESpftxd nGef\aygif;tpdk;7tzGJ\rsm;wGif
a7a-umif;0ef-u;D tjzpfjzifh if;/ Ekid if jH cm;a7;0ef-uD; tjzpf
jzifhif; aqmif7u
G cf Jhonf? 191^ ckEpS fwGif tar7duef
jynfaxmifpkEkdifiHodk\ jAdwdo~rpf7SiftzGJ\ acgif;aqmif
tjzpfomG ;a7mufI t*vefEiS t
hf ar7duef yl;aygif;wdu
k f
cdkufa7; udPrsm;udk atmifjrifpGm aqmif7GufcJhonf?
1919 ckESpf Amaq;nDvmcH-u;D wGif AJvzdk;onf jAdwo
d ~
EkdifiHjcm;a7; 0ef-uD;tjzpf xl;c`efpGm yg0ifaqmif7GufchJ
7m/ r[mrdwfEkdifirH sm;. csD;usL;jcif;cH7onf? Amaq;
pmcsKyf csKyfqdk jyD;onfhaemufwGif AJvzdk;onf y7DAD
aumifpD OUXtjzpf ajymif;a7F\aqmif7Gufch.
J ? AJvzdk;
onf 191^ ckEpS f Ek0d ifbmvwGif ppftjyD;Y y,fvuf
pwkid w
f iG f ,[l'rD sm;twGujf ynfe,f wnfaxmifay;7ef
pDrHcsufudk jAdwdo~tpdk;7u oabmwl a-unmonf?
,if;udk AJvzdk;a-unmcsufpmwrf;[k ac:onf?
AJvzd;k onf 1921 22 ckEpS rf sm;wGif 0g7Siw
f efa7wyf
uGefz7ifhodk\ jAdwo
d ~ udk,fpm;vS,f acgif;aqmiftjzpf
wufa7mufcJhjyD;aemuf tjyefwGif tm; bGJ\jcD;jr|ifhum
olaumif;jyKjcif;cH7onf? xdjk yif AJvzdk;onf udr;f A7pf
wUodv
k .
f t"dywdtjzpf 1919 ckEpS rf S 1930 jynfEh pS f
rwfv 19 7ufae\wiG f uG,v
f eG o
f nftxd aqmif7u
G cf hJ
avonf?
AJvzd;k onf Ekid if HjyK okcrdeo
f m r[kw/f ,xmblw

48

AJvzkd; tmom *sdrf;

AJvzwfjrdK\

ynm7Si-f uD;vnf; jzpfonf? ,xmblw ynm7yfEiS phf yf


vsOf;aom pmtkypf mwrf;rsm;udkvnf; a7;om;cJhonf?
,xmblwESifh pyfvsOf;onfh oHo,jzpfr=udk acsy
csuf (18^9)/ pmrGefrsm;ESifh rdef\cGefrsm;(1893)/
,H-k unfr=. tajccH(1895)/u`e;f vH;k qdkif7m vGwf
vyfpGmukefo,
G fr= (1903)/ bk7m;7S0d g'ESihf vl\usKd ;jypf
0g'(1914) ponfw\dk onf AJvzdk;. xif7Sm;aom
vuf7mrsm; jzpfavonf?
AJvzwfjrKd\?
?AJvzwfjrKd \onf jAw
d ed Ef idk if .
H wpdww
f
a'ojzpfaom ajrmufyidk ;f tdki,
f mvef. jrdK\awmf jzpf
onf? tm;pwm;jynfe,f. ta7S\zufurf;&d;k wef;/ tef
x7if; aumifwDtwGif;Y wnf7SdI/ AJvzwfavmhac:
yifv,fvuf-um;xJo\kd vuf*efjrpfp;D 0if7m jrpf0Y wnf
7Sad vonf?
vlO;D a7 438086 a,muf7I
Sd ajrmufydkif; tdik ,
f m
vef. vlOD;a7trsm;qHk;/ pufr=vufr=ESifh ukefoG,fr=
vkyfief;rsm; t-uD;tus,fqHk; jrdK\-uD; jzpfonf? AJv
zwfjrdK\onf jAdwdeEf idk if HY taumif;qH;k aom oabmqdyf
wck7Sdaom jrdK\vnf; jzpfonf? 1636 ckESpfu paumh
vlrsdK; y7ufZADwD;7D;,ef; *dk+f;om;wpkonf tar7d

uwdu
k o
f \kd oGm;7ef yifv,fu;l oabmwpif;udk AJvzwf
Y wnfaqmufcho
J nf? aemif tESpw
f 7mcef\ -umv~if
AJvzwfY oabmusif;-uD;rsm;7SdvmI/ ,cktcg t*
vefESifh tar7duwkdufudk ul;vl; oGm;vm aeaom
oabm-uD;rsm;pGmwdk\onf AJvzwfoabmusif; xGuf
rsm;jzpfI/ AJvzwfonf uBmay:Y oabmwnf vkyf
ief; -uD;us,fvaS om jrdK\-uD;wjrdK\ jzpfavonf?
,if;od\ak om jrdK\-uD; jy-u;D jzpfvmonfh AJvzwfonf
a7S;tcgu omrnwHig7Gmuav;w7Gmr~om jzpfonf?
1641 ckESpf tkdi7f pfoyl kef ta7;ay:jyD;aemufwGif jrdK\&k;d
cHwyfESifh jrdK\wjrdK\jzpfvmI ukefoG,af 7mif;0,fr= zGH\jzdK;
wd;k wufvmonf? [sL;*sEd;k rsm; jyifopfEikd fiHrS xGucf Gm
vm-u7aomtcg/ AJvzwfjrdK\Y tajrmuftjrm; vm
a7muftajcpdkuf-uonf? ,if;wdk\onf puf7ufuef;
toHk;jyKaom vifeifyw
d af csmpuf&Hkrsm; wnfaxmif7m
Y ulnt
D m;ay;-uonf? xdka-umifh 18 7mpkEpS f aemuf
ydkif;wGif AJvzwfjrdK\onf ydkIpnfum; 0ajymvmonf?
tdkif7pfvifeif ydwfacsmvkyfief;. tcsuftcsmjrdK\-uD;
jzpfvmonf? ,cktcg ,if;txnfvyk fief;onf AJv
zwfjrdK\. 'kw,
d ta7;ygaomvkyif ef; jzpfaeavjyD? xdk
jyif AJvzwfjrdK\rS -udK;vkyif ef;/ aq;vdyfaq;vkyfief;wdk\

ajrmufykdif; tkdif,mvef. jrdK\awmfjzpfaom AJvzwfjrdK\7Sd tpkd;7tdrfawmf

49

AJvzwfjrdK\
onfvnf; jAdwo
d ~u`ef;pkwiG f t-u;D tus,fq;Hk jzpfae
avonf? pufu7d ,
d m/ csKyfjyD;t0wftxnf/ av,mOf
ysHESifh "mwkaA' aq;vkyfief;rsm;udkvnf; AJvzwfjrdK\Y
vkyfudkif-uI/ t7ufcsufpuf/ *sHKpuf/ om;a7e,fpuf
rsm;vnf; 7Sad vonf?
AJvzwfjrdK\onf vSyaomjrdK\ r[kwfacs? odk\aomf
jrdK\taetxm; tuGufusI pepfwus7Sdonf? bk7ifr
wUodkvf/ bk7m;7Sdcdk;ausmif;rsm;ESifh tpdk;7&Hk;-uD;rsm;
paom vSycef\nm;onfh taqmufttHk-uD;rsm;vnf;
7Sad vonf?
jrdK\ojl rdK\om;wdk\onf rsm;aomtm;jzifh paumhtdki;f
7pf tquftEG,frsm;jzpfI y&dkwufpwef\rsm; jzpf-u
onf? xdka-umifh jAdwdo~ tpdk;7tm; oHa,mZOf-uD;
rm;I ,Hk-unftm;xm;um/ [kR&l;tkycf sKyfa7; wdkufyGJ
udk qef\usifwGef;vSefcJhaom tcsuftcsmjrdK\ jzpfcJhav
onf? xdka-umifh jAdwdo~tpdk;7 ttkyftcsKyf vuf
atmufwGifyif 7Sdaeaom ajrmufydkif; tdkif,mvef.
jrdK\awmf jzpfvmcJah vonf?
'kwd,uBmppftwGif;u AJvzwfjrdK\onf ta7;yg
aom a7wyfpcef;jrdK\ jzpfco
Jh nf? 1941 ckEpS fu *smref
avwyf. ig;-urd w
f dik w
f kid f AHk;-ujJ cif;udk cH7I 7yfuu
G f

AJvAkdtm Awf7Sul; El;nwf ao


tm;vH;k wGif tysuftpD; 7Scd o
Jh nf? tar7duefrS ydk\aom
7dQmrsm;/ ppfvufeufyPnf;rsm;udk AJvzwfjrdK\rSwqifh
r[mrdwfwyfrsm;odk\ wifyk\dcJh7avonf?
AJvAdktmAwf7Sul; El;nwf ao (c7pf 14^5cef\
151^)? ?Awf7u
S ;l El;nwf ao AJvAdt
k monf ypdzw
d f
ork]7mudk yXrqH;k jrifz;l aom Oa7mywdu
k o
f m; pydev
f l
rsdK;wOD;jzpfonf? ,ckyem;rm;oRwEkdiif H jzpfaom xdk
pOfu 'g;7D;,if;e,f.taemufzufwiG o
f rk]7m-uD; w
pif;7SdI ,if;.urf;ajcwGif a7Faygaom wdki;f jynfrsm;7Sd
onf[al om owif;pum;a-umifh AJvAdt
k monf aemuf
yg vufa7G;pif pydew
f yfom; 190 cef\EiS fh 'g;7D;,if;jrKd \rS
1513 ckEpS f pufwifbmv 17ufae\wiG f taemufzufo\dk
c7D;xGufcJh-uonf? 'g7D;,if;u`ef;qufukd jzwf
ausmf7mwGif xlxyfjyD;v~if rSuf/ jcif/ ,if aygrsm;vS
aom tylykdif;Zkefopfawm-uD;rsm;ukd cJ,Of;pGm jzwf
oef;cJh7I wkdif;7if;om;vl&kdif;rsm;. wkdufckdufjcif;ukd
vnf; wGe;f vSecf 7Jh ao;onf? pufwifbmv 257ufae\
wGif awmifxdyfwckay:rSaeI tajymus,fvSaom
ork]7m-uD;ukd AJvAkdtmwk\dvpl k jrifawG\-u7onf? AJv
Akdtmu ,if;a7jyifus,f-uD;ukd rm;o,fqm; (awmif

ypdzdwforkN7mukd a7S;OD;pGm awG\jrif-u7ojzihf AJvAkdtmESihf wynhfrsm; aysmf7Fifa-uG;a-umfae-upOf

50

AJvAkdtm Awf7Sul; El;nwfao

aAmhpwefjrdK\

yifv,f)[k trnfay;onf? xdkaemuf ^ ESpf -umrS


,if;ork]7mudk r*sv
J ifu ypdzw
d f[ktrnfay;cJo
h nf?
(r*sv
J if&=?)
AJvAdt
k monf yifv,furf;ajca'ow0ku
d .
f tusKd ;
ta-umif;udk ar;jref;pl;prf;jyD;aemuf 29 7ufae\wGif
xdkork]7ma7jyifus,fEiS fhwuG ,if;ork]7m a7jyifxd
pyf7m ajrrSeo
f r~onf rdr.
d t7Si/f pydeEf kdifiHbk7ifrif;
jrwfyXrzm'Deef. ydik ef uftjzpf ausnmavonf? ,if;
od\kjyKjcif;rSm pydefb7k ifrif;jrwfu rdrt
d ay: rsufawmfrl
aeonfudk ajzap7ef wa-umif;jzpfayonf?
AJvAdktmonf pydefEikd if H tuf7Sx7Jrh ol;7mjynfe,f
wGif 14^5 ckcef\Y arG;zGm;onf? xdpk Ofu uBmopf[k
ac:qdk-uaom tar7duwkdufo\dk olaX;jzpf7eft-uHESifh
1500 jynfhcef\wGif a7mufvmcJhonf? taemuf tdN,
d
u`ef;pkxrJ S [PygndKvm(a[;wD;)u`e;f wGif pdkufysdK;a7;
vkyfudkifonf? odk\aomf pD;yGm;vrf;rajzmifhbJ a-uG;rsm;
0dkif;0dkif;vnfaecJhonf? xdka-umifh a-uG;7Sifrsm; rod
atmif oabmay:Y a7pnfwckx0J ifjy;D ykef;I vdu
k fyg
um 'g;7D;,if;e,fzufo\dk vGihv
f mcJhjyefonf?
'g;7D;,if;od\k a7mufjyD;aemufwiG f ,if;a'oudk e,f
opfxlaxmif7mY yg0ifcJhonf? odk\aomf e,fopf xl
axmif-uolacgif;aqmifydkif;Y tcsif;rsm;-u7m/ AJvAdk
tmonf tcGihaf umif;,ljyD;aomf/ ,if;e,f. bk7ifcH
7mxl;udk 0if,v
l ku
d o
f nf? AJvAdt
k m yke;f atmif;vdu
k fyg
cJah om oabmrSO;D pD;onf e,fopf xlaxmif7mY yg0if
7m/ acgif;aqmifrsm; tcsif;rsm;jyD;aemufwGif ,if;
oabmOD;pD;udk oHajcusOf;cwfI pydefodk\ jyefydk\onf?
oabmOD;pD;onf pydeo
f \kd jyefa7mufaomtcg bk7ifrif;
jrwfxH ta-umif;pHkav~mufxm;I toem;cHojzifh
tcsKyfrS vGwfajrmufonf? ,if;udPESifh pyfvsOf;I
bk7ifu rdrt
d m; rsuaf wmfral -umif; AJvAdt
k m -um;od7
avonf?
xdka-umifh bk7iftm; e,fopf7SmI qufjcif;jzifh
trsufajy7ef wa-umif;/ a7Faygaoma'orsm; 7Sdonfh
owif;pum;a-umifhwa-umif; 'g;7D;,if;.taemuf
zufo\dk c7D;xGufoGm;jcif; jzpfonf? pydefb7k if zm'Deef
onf ork]7mtopfwpif;awG\a-umif; oHawmfOD; wif
vFmESihf tzdk;xdkut
f zd;k wef vufaqmify#mrsm;udk 77Sd
I AJvAdktmtay: trsufajyawmfrljyD;v~if AJvAdktm
tm; awmifyifv,f. a7a-umif; AdkvfcsKyftjzpf cef\
tyfonf? od\kaomf 'g;7D;,if;e,ftwGurf l bk7ifco
H pf
cef\xm;jyD; jzpfavonf? bk7ifcHopfonf AJvAdktmudk

51

rvdkrkef;xm;ol jzpfonf? ,if;a'ow0dkufwGif AJvAdk


tm. aemufxyf aqmif7Gufr=rsm; atmifjrifI AJvAdk
tmvmjcif;udk rvdkvm;acs? xdka-umifh tjypff7SmI
AJvAdktmtm; EkdifiHtpdk;7udk oPmazmufr=jzifh zrf;qD;
jyD;v~if 151^ ckESpfY 'g;7D;,if;e,f tUvmjrdK\wGif
vly7dowftrsm;a7S\Y acgif;jzwf pD7ifvdkuaf vonf?
AJavmh ?

?v~Kd\0u
S rf J &=?

aAmhpwefjrdK\?
?tar7duefjynfaxmifpk rufqcsL;
qufjynfe,f. jrdK\awmfjzpfaom aAmhpwefjrKd \onf jynf
axmifp.
k e0rt-uD;qHk;jrdK\vnf; jzpfonf? uBmhxdyf
wef; oabmqdyu
f rf;jrdK\-uD;ESihf ava-umif; vrf;qH;k jrdK\
-uD;vnf; jzpfonf? e,l;t*vefjynfe,frsm;. pD;yGm;
a7; ynma7; ,Ofaus;r= tcsuftcsmr@dKifjrdK\-uD;
[kvnf; ac:a0:-uavonf?
aAmhpwefjrKd \onf csm;jrpf0rS rufqcsL;quf yifv,f
atmfxJodk\ xdk;xGufaeaom a7SmrGwfu`ef;qG,fay:Y
wnf7Sdonf? e,l;a,mhjrdK\. ta7S\ajrmufzufridk f 230
cef\tuGm/ 0g7Siw
f efjrdK\. ta7S\ajrmufzuf rdik f 440cef\
tuGmwGif 7So
d nf? jrdK\. tus,ft0ef;rSm 4^ pwk7ef;
rdkijf zpfI(1960 jynfhEpS f oefaumifpm7if;t7) vlOD;a7
69^19^ a,muf7o
dS nf?
,if;jrdK\. oabmqdyfonf {u 30000 cef\7SdI
uBmwGif t-uD;qHk;ESifh ab;tM7m,f tuif;qHk;
oabmqdyf wck jzpfonf? obm0tavsmuf aumif;
rGeaf om oabmqdyu
f kd jyKjyifw;kd cs\Jxm;ojzifh tar7duef
jynfaxmifpk. taumif;qH;k oabmqdyw
f ck tjzpfok\d
a7muf7dcS ho
J nf? rdkif 40 cef\7n
S af om qdyfurf;wGif yif
v,fu;l oabm/ ukefoabm/ wHigoabm/ ppfoabm
ponfw\kjd zifh tpOfrjywf jynfEh u
S v
f suf7dI
S / ajrmufjrm;
pGmaom oabmusif;rsm;vnf; 7Sdonf? uBmwGif
t-uD;qHk; wckjzpfaom oabmusif;-uD;vnf; 7So
d nf?
oabm wnfaqmufjcif;vkyfief;onf aAmhpwefjrdK\.
ta7;ygaom vkyif ef;wck jzpfavonf?
aAmhpwefjrdK\Y pufr=vyk fief;rsm;vnf; -uD;us,fvS
onf? tar7duefjynfaxmifpk odk;arG;vkyfief;zufY
aAmhpwefjrdK\onf tcsuftcsmjzpfI uBmhodk;arG;vkyf
ief;wGif vef'efjrdK\.aemuf 'kwd,t-uD;us,q
f ;Hk jzpf
onf? xdkjyif ig;zrf;onfh vkyfief;vnf; -uD;us,fI
uBmY t-uD;tus,fqHk;aom ig;aps;-uD;vnf; 7Sd
onf? oabmqdyaf umif; 7So
d jzifh if;/ rD;7xm; tquf

NTP

aAmhpwefjrdK\

aAmhpwefjrdK\. qdwfjidrfaom vlae7yfuGuf &=cif;

"mwfjyif;jyaom jrKd \jzpfayonf? tar7duef awmfveS af 7;


pwifaygufzGm;7mjrdK\ [kvnf; qdk-uonf? tar7duef
awmfvSefa7;udk acgif;aqmifcJh-uaom ayg7DAD;,m;/
*`e[
f ef;aumh/ q,frsL,,f tuf'rf/ a7mAwf yde;f wd\k.
*locsKif;rsm; aAmhpwefwGif 7Sdonf? tar7duef awmf
vSeaf 7;od\k a7S;7SLaom 1^^0 jynfhEpS f aAmhpweftpktjyKH
vdu
k f olowfy/JG aAmhpwef vufzufajcmufygwD/ Aefum
awmifukef;wdkufyGJ (1^^5)ESifh aAmhpwefrS jAdwdo~wdk\
a7F\ajymif;7aom udPwd\kum; aAmhpwefjrdK\. orkid f;0if
xif7Sm;aom tjzpftysufrsm;aywnf;?
aAmhpwefjrdK\wiG f pwiftajcpdu
k v
f molw\rkd mS *`ef 0if;
xa7mhacgif;aqmifaom ysL7Dwefrsm; jzpf-uI/ 1630
jynfEh pS cf ef\wiG f xdak 'ood\k a7muf7v
Sd m-uonf? rlvu
,if;a'o7Sd awmifuke;f 3vHk;udk tpGJjyKum x&dkif
armif;wde;f [kac:onf? aemiftcgwGif xdkjrdK\Y vm
a7muf tajcpdu
k o
f w
l \kw
d iG f t*vefjynf vifueG ;f &=id f,m
e,f/ aAmhpwefjrdK\rS trsm;tjym; yg0ifojzifh aAmhpwef
[k trnfajymif;cJo
h nf?

toG,f aumif;rGeo
f jzifh if; tar7duef jynfaxmifp.
k
0ifukefrsm;udk t7yf7yfodk\ jzef\jzL;ay;7aom ta7;yg
t7ma7mufvo
S nfh ukepf nfjzef\jzL;a7; jrdK\-uD;vnf; jzpf
onf? b+fpaom aiGa-u;vkyif ef;bufwiG v
f nf; e,l;
a,mh/ 7SDum;*dk;ESifh zdv'JzD;,m;jrdK\wdk\rS vGJv~if t-uD;
us,fq;Hk jzpfavonf?
aAmhpwefjrdK\ESiq
fh ifajczHk;a'orsm;wGif uBmYt-uD;
us,q
f ;kH aom zdeyfpuf&rkH sm;ESihf tar7duefY xdyw
f ef;t
usq;kH aom jcnfxnfpuf&rHk sm;7So
d nf? xkjd yif pmtkyyf EkH ydS f
xkwaf 0a7;vkyif ef;/ trJom; pnfow
G v
f yk if ef;wdk\vnf;
aAmhpwefjrdK\. -u;D us,af om vkyif ef;rsm; jzpf-uonf?
aAmhpwefjrKd \onf tar7duefjrKd \rsm;teuf pdw0f ifpm;
zG,f taumif;qH;k jrdK\wjrdK\ jzpfonf? a7S;udkvekd aD cwfu
pdw0f ifpm;zG,f tjzpftysuw
f \dkonf aAmhpwefjrdK\Y jzpf
yGm;cJhavonf? ysL7Dwefwdk\ pwiftajcpdkufcJhaom jrdK\
jzpfI/ ysL7Dwefr[kwo
f rl sm;tm; jrdK\t0ifrcHbJ 7uf7uf
pufpufjyKrcl jJh yD;v~i/f rdcifEidk if H. ESyd u
f yG f csKycf s,rf r= sm;
udv
k nf; jyif;jyif;xefxef awmfvSeyf keu
f efcJhonfh pdwf

52

aAmhpwefjrdK\

aAmhpeD;,m;ESihf [m;ZD*kdAD;em;

aAmhpwefonf 1^ 7mpkEpS t
f wGi;f zGH\jzKd ;wd;k wufvm
onf? awmfvSefa7;tpwGif jrdK\vOl D;a7 20000 cef\7Sd
onf? xdkpOfu udkvdkeDrsm;teuf ta7;ygqHk; jzpfcJh
onf? awmfvSefa7; jyD;onfhaemufwGifvnf; -uD;yGm;
wdk;wufvmonf? jynfwiG ;f ppftwGif;u jynfaxmifpk
tzG\Jukd tm;ay;I aiG0,fu`epf epf y,fzsuaf 7;udv
k nf;
axmufcH tm;ay;cJhonf? 18^2 ckwGif rD;-uD;avmif
u`rf;I jrdK\ysufvke;D yg;jzpfcaJh omfvnf;/ vsifjrefpmG jyef
vnfxal xmifEikd fco
Jh nf? 197mpkEpS f yxrydki;f wGif aAmh
pwefonf tvGefw;dk wufcho
J nf? ,cktcg aAmhpwef
onf wenf;tm;jzifq
h v
kd ~if jrdK\EpS jf rdK\uo
Jh \dk jzpfaeonf?
a7S;udkvdkeDacwf yHkpHrysufaom taqmufttHkrsm; 7Sd

onfh jrdK\a[mif;ESifh acwfrD taqmufttHkrsm;7Sdonfh


acwfrD O,smOfyef;jcHrsm;jzifh crf;em;wifhw,faom jrdK\
opf[lI ESpfydkif; 7Sdavonf? aAmhpwefjrdK\wGif wU
odkvfrsm;/ aumvdyfrsm; trsm;tjym;7SdI uBmausmf
[m;A'fwUodv
k o
f nf csm;jrpf. wzufurf; aAmhpwef
jrdK\. qifajczH;k Y wnf7o
dS nf? a7S;tcguyif aAmhpwef
jrdK\onf ynma7;ESifh tEkynm xGef;um;aom jrdK\-uD;
wjrdK\tjzpf xif7Sm;cJhonf? ausmf-um;aom a7S;acwf
tar7duef pm-uD;aycef\wdk\udk jyKpka7;om;cJh-uol pm
a7;q7m-uD;rsm;wGif aAmhpwefjrdK\om; trsm;tjym;
yg0ifonf[k qd-k uonf? xdka-umifh aAmhpwefjrKd \ukd t
ar7duef tufoif;jrdK\ [k ac:a0:-uavonf?

-
jynfe,fuav;rsm;jzpfaomfvnf;/ Oa7myedkifiH-uD;rsm; wefcdk;tm+m jydKifqdkifr=Y pufuGif;rvGwfcJhacs? xdka-umifh
yxruBmppf-uD;. ppfrD;onf r-uD;us,fvSaom aAmhpeD;,m;jynfe,f. jrdK\awmfrS xI awmufcJhavonf?

aAmhpeD;,m;ESifh [m;ZD*dkAD;em;?
?xdek ,f ESpef ,f
aygif;onf ,l*pdk vm;AD;,m;Ekdiif H. jynfe,fwckjzpfI
wcgu -op-wD;,m;[efa*7D tifykid f,m. jynfe,f
wckjzpfcahJ vonf? ,if;wd\o
k nf aAmfvuefu`e;f qG,.
f
taemufajrmufzufwiG f wnf7dI
S / ajrmufzufwiG f qm;
Am;jrpfonfif;/ ta7S\zufESifhawmifbufwGif qm;AD;
,m;jynfe,fESifh rGefwDeD;*&d;k jynfe,fw\dk onfif;/ t
aemufzufwiG f u&dkat;7Sm;jynfe,fESihf 'gvar;7Sm;e,f
wd\o
k nfif; e,ferd w
d t
f jzpf wnf7-dSuonf? aAmhpeD;,m;
ESihf [m;ZD*Adk ;D em;e,f ESpcf ak ygif;. tus,t
f 0ef;onf
19908 pwk7ef;rdkicf ef\7I
Sd vlO;D a7rSm 26^9000 cef\
jzpfonf?
,if;e,f ESpcf o
k nf awmifxx
l yfaoma'ojzpfonf?
jrifhrm;rwfapmufaom awmifrsm;onf xlxyfaom
opfawmrsm; zHk;vFrf;vsu7f I
dS ajr-oZm aumif;rGeaf om
awmif-um;rsm;ESifh qm;Am;jrpfESifh ,if;. vuf
wufrsm;. jrpf0Sr;f rsm;7Sd ajrjyef\rsm;wGif pdkufysdK;a7;udk
vkyfuidk -f uI/ pdu
k fysKd ;a7;onf xdke,fESpfe,f. t"du
vkyfief; jzpfavonf? aq;7Guf/ *sHK/ rka,m/ ajymif;/
jrif;pm;*sHK/ ESHpm;ajymif;/ ADoGmav~mf ponfwdk\ESifh opf
oD;rsm;udk pdkufysdK;vkyfudkif-uonf? opfoD;ajcmufESifh
opfwdk\onf t"duxGufukefrsm; jzpf-uavonf? oH/
a-u;eD/ ref*ed/ ausmufrD;aoG; ponfhwGi;f xGufyPnf;

53

rsm;xGufaomfvnf;/ ul;oef;oGm;vma7; cufcJjcif;


a-umifh trsm;tjym; wl;azmf vkyfudkifjcif; r7Sday? jrdK\
-uD;rsm;rSm qm;7m*sJAdkjrdK\/ armhpwmjrdK\ESifh Aef*smvl
umjrdK\w\kd jzpfavonf? yxr uBmppfr;D -uD;udk awmuf
avmifapcJhaom rD;yGm;onf aAmhpeD;,m;e,f jrdK\awmf
qm;7m*sJAdkjrdK\rS ay:xGufcJhavonf? (uBmppf yxr
&=)
aAmhpeD;,m;ESifh [m;ZD*kAd D;em;e,fwk\d. tajctae
rSm tjcm;aAmfvuefe,frsm; enf;wl rjidrfrouf v=yf
v=yf7G7G 7SdcJhonf? ,if;wdk\. aemufa-umif;ordkif;udk
jyef-unfrh nfqv
kd ~if ,if;wd\konf w7Hcgu oD;jcm;vGwf
vyfaome,frsm; jzpfcJh-uonf? aemifwGif ,if;wdk\udk
[efa*7DEikd fiHu odrf;ydkufcho
J nf? ,if;onfah emufwGif
wl7uD tifyidk f,mwGi;f od\k usa7mufc7hJ jyefonf? 18^^
ckESpfwGif &k7Sm;wl7uD ppfyGJjzpfyGm;aomtcg &k7Sm;.
tultnDjzifh ,if;e,f ESpef ,fonf ud,
k yf ikd t
f yk cf sKyaf 7;7
cJhonf? od\kaomf tjcm;Oa7myvufeufEkdifiH-uD;rsm;u
0ifpu
G -f uojzifh 18^8 ckESpf bmvifpmcsKyt
f 7 xdke,f
ESpfe,ftm; -op-wD;,m;EkdifiHu tkyfcsKyf7ef vFJay;
vdkufonf? 1908 ckESpfwGif -op-wD;,m;u ,if;
e,f ESpfe,fudk -op-wD;,m;ydkifeuftwGif; odrf;oGif;
vdkufonf? xdka-umifh xdke,fom;wdk\onf rausreyf
jzpfum udk,yf dkit
f kyfcsKyfa7;77ef v=yf7Sm;qlylr=rsm; jyKchJ

aAmhpeD;,m;ESihf [m;ZD*kdAD;em;

aAmhpy7yfa7vuf-um;
zufrS taemufawmifbufok\d tvGef tauG\taumuf
rsm;aom jrpfa-umif;ozG,f wnf7Sdavonf?
Oa7mywku
d fzufo\dk usaom taemufzuftpGe;f wGif
wl7uDEdik fiH. jrdK\awmf tPwefAl(,cif uGefpwefwDEkd
y,f). qdyfurf;jzpfaom *dk;v'if;[Gef; oabmqdyf
wnf7Sdonf? aAmhpy7yf a7vuf-um;wGif a7pD;oef
aom a7pD;a-umif;rsm;7SdI tcsdK\ae7mrsm;wGif a7pD;
tvGef oefvo
S nf? xdak -umifh oabmrsm; oGm;vm7ef
tM7m,frsm;vSI rD;jywdkufrsm;pGm aqmufvkyfxm;7
avonf?
urf;wzufwcsuw
f Gif pdrf;pdv
k yS aomopfawmrsm;/
crf;em;vSyaomeef;awmf/ aEG7moDpt
H drf/ 7Jwu
dk fponfh
taqmufttHkrsm;/ aus;7Gmrsm;jzifh vSyaom yef;csD
um;wcsyo
f zG,f &=cif;om,mvSayonf? ,if;od\k om
,m-unfEl;zG,faumif;vSaom urf;wzufwcsufwiG f
wl7uDtpdk;7u tapmifhtaexlxyfpGm csxm;onf?
a7S;acwfrSpI ppfrufa7;twGuf if;/ukefoG,af 7; t
wGuf if; yifv,feufqyd furf; jrKd \rsm;ESihf qufo,
G v
f kd
v~if Ta7vuf-um;udk jzwfoGm;7onf? aAmhp7yf
a7vuf-um;onf yifv,feuf. wckwnf;aom xGuf
aygufjzpfayonf? (yifv,feuf &=?)
1451 ckEpS rf pS I a7vuf-um;twGi;f oGm;vmcGiu
hf dk
wl7uDu -uD;pdk;cJo
h nf? 1^^4 ckEpS Ef iS hf 1806 ckEpS rf sm;
twGif; pmcsKyf trsdK;rsdK; csKyfqdkjcif;jzifh ,if;. a7
a-umif;udk EkdifiHtoD;oD;rS ukefoabmrsm; toHk;jyK

avonf? aAmhpeD;,m;e,fom; qAfvlrsdK;rsm;uvnf;


,if;wdk\. e,fudk qm;AD;,m;ESifh yl;aygif;apvdkonf?
,if;odk\jzifh tajctae&=yfaxG;vmjyD;v~if -op-wD;,m;
tdrfa7S\Oy7mZmrif;om;ESifh -uif,mawmfwdk\ qm;7m*sJ
AdkjrdK\Y vkyf-uHcH77mrStp yxruBmppfrD;-uD; awmuf
avmifonftxd tajctaeqdk;7Gm;jyif;xefchaJ vonf?
yxruBmppf-uD; jyD;qHk;aomtcg xdek ,fESpfe,fukd
,l*dkpvm;AD;,m; EkdifiHtwGif; oGwfoGif; vdkufonf?
'kwd, uBmppftwGif;u tDwmvsHESifh *smrefwyfrsm;
onf aAmhpeD;,m;ESifh [m;ZD*dkA;D em;e,frsm;udk csif;eif;
0ifa7mufwu
dk cf u
kd f cJah o;aomfvnf;/ ppftjyD;wGif ,l*pkd
vm;AD;,m;Edkiif o
H k\d jyefvnfay;tyfcho
J nf? 1945 ckEpS f
rSpI ,if;onfEh pS ef ,fukd aygif;vdu
k jf yD;v~if ,l*kpd vm;
AD;,m;Ekid if .
H ud,
k yf ikd t
f yk cf sKycf iG 7hf 7Sad om jynfe,fwpfck
jzpfvmcJah vonf?
aAmhpy7yfa7vuf-um; ? ?wl7uD Ekid if yH ikd f jzpfI
tm7SwdkufESifh Oa7mywkdufudk ydkif;jcm;xm;aom e,fed
rdwf wpdww
f a'ojzpfonf? ppfrufa7;7mtcgwGif t
a7;ygI uBmwGif xif7Sm;aoma7vuf-um; wck jzpf
onf? yifv,feufESifh rm;r7yifv,f/ tD;*sD;,ef;yif
v,f/ ajrxJyifv,fwdk\udk ,if;a7vuf-um;u quf
oG,af y;xm;onf? tvsm; 19 rdkifcef\7SdI tus,frSm
tcsdK\ae7mY rdkif0ufcef\/ tcsdK\ae7mY ESpfrkdifausmfcef\
ponfjzifh tusO;f tus,af e7mtrsKd ;rsKd ;7SI
d ta7S\ajrmuf

yifv,feufESihf ajrxJyifv,fwkd\ukd qufoG,fay;7mjzpfaom wl7uDEkdifiH aAmhpy7yfa7vuf-um;. &=cif;wpdwfwa'o

54

aAmhZ0J *sdrf;

aAmhpy7yfa7vuf-um;
cGifh 7cJhonf? 1923 ckESpf vdkZef;pmcsKyft7 aAmhp7yf
urf;ESpzf ufukd wl7uDtm; ydik q
f ikd cf iG hf ay;xm;vifu
h pm;
a7a-umif;tkyfcsKyfr=udk EkdifiHaygif;pHkyg0ifaom aumf
r7Sif.vufatmufwGif xm;7Sdco
Jh nf? odk\aomf 1936
ckESprf SpI a7a-umif;tkycf sKyaf 7;udk wl7uD tpd;k 7tm;
jyefI ay;cJah vonf?
aAmhpy7yf [laomtrnfonf EGm;r jzwfa7
wdrf [k teuf7onfh *7dpum;rS qif;oufvmonf?
*7dxHk;a[mif; yHkjyift7 tdkit
f dkewforD;onf [D;7ewf
orD;.7efudk a-umufIxGufajy;7mwGif aAmhpy7yf a7
vuf-um;ae7monf a7wdrfojzifh EGm;toGif zefqif;
jyD;aomf ul;jzwfajy;onf[k qdkavonf?
aAmhZ0J*sdrf;(c7pf 1^40 1^95)?
?t*vyd f pm
ayavmuwGif q,frsL,,f*`eq
f if.tK_Wdonf
tK_Wdpmtkyfrsm;xJwGif txif7Sm;tausmf-um;qH;k
jzpfonf? xdkpmtkyu
f kd a7;om;jyKpmolrmS paumhvlrsdK;
*sdrf;aAmhZ0JjzpfI ,if;pmtkyfonf ol.taumif;qHk;
vuf7mjzpfonf? xif7Sm;ausmf-um;aom t*vdyfpm
a7;q7m-uD; q,frsL,,f*`efqif (*`efqif q,frsL
,,f&=?) . ta-umif;udk aphpyf aocsmpGmESifh
uGufuGufuGif;uGif; xifjrifvmatmif a7;om;jyKpkcJh
ol aAmhZ0Jtm; tcsdK\u tawmfqHk;aom tK_Wda7;
ol[k todtrSwjf yK-uavonf?

aAmhZ0Jonf aemifavmhatmfuifvuf jzpfvmonfh


t,fvufZNm;aAmhZ0J. om;-uD;jzpfI paumhaqG-uD;
rsdK;-uD;rS qif;oufvmonf? tuf'ifAm7mjrdK\Y 1^40
jynfhESpf atmufwdkbm 29 7ufae\wiG f arG;zGm;I tuf
'ifAm7m wUodkvfESifh *vyfp*dk; wUodkvfwdk\ tjyif
a[mfvefEkid if H ,l;x7uf wUodv
k fYvnf; ynmqnf;
yl;cJhavonf?
1^63 ckEpS w
f iG f vef'efjrdK\o\kd a7mufcphJ Ofu *`eq
f if
ESihf yxrqH;k t-udrf awG\qkzH ;l onf? aAmhZ0Jonf xdkESpf
wGif Oa7mywdkuo
f \dk oGm;a7mufvnfywfjyD;v~if ,l;x
7ufwUodkvfY Oya'ynm qnf;yl;onf? xdkaemuf
wvDEikd if o
H dk\ oGm;a7mufcJh7m/ aAmfvwJ,m;/ &l;qdk;/
aumfpu
D efacgif;aqmif yg;tdkvD paom EkdifiaH 7;ykCKd vf
ausmfrsm;ESihf odu`rf;cJo
h nf?
aAmhZ0Jonf oGufvufcsufcsmI azmfa7Gvu
dk favsm
pGm aygif;oif;qufqHwwfol jzpfonf? xdka-umifh p
aumhvlrsdK;udk rkef;wD;aom *`efqifonfyif aAmhZ0Judk
cifrifvmcJh7onf? *`efqifESifh cifrif7if;ESD;vmonfrS
pI aAmhZ0J.b0wGif tcsdK;wauG\ ajymif;vmonf?
1^66 ckEpS w
f iG f tuf'ifAm7mjrdK\Y 0wfvkH vdu
k cf iG 7hf aomf
vnf; aAmhZ0Jonf pma7;om;7ef ydI
k pdwo
f efvmonf?
*`efqif.ta-umif;udk pmwapmif aywzGJ\jyKpk7ef -uH
pnfpdwful;vmonf? xdka-umifh *`efqif oGm;av7m
waumufaumuf vdu
k fygjyD;v~i/f *`eq
f if. tajymt

pma7;q7m-uD; aAmhZ0JESihf a'gufwm q,frsL,,f*`efqifwkd\ yxrqHk;t-udrf awG\qHkrdwfqufyGJ usif;y-upOf

55

aAmhZ0J *sdrf;
qd/k taetxdkif/ pdwfaeoabmxm;wd\kudk aphpyfaocsm
wduspmG rSww
f rf;wifonf? xdt
k awmtwGi;f pmwdak yp
rsm;udv
k nf; a7;om;7m 0ifaiGraumif;ojzifh a-uG;0dik ;f
aeavonf? 1^68 ckESpw
f Gif wvDEdik if H aumfpu
D m;
u`ef;odk\ oGm;a7mufpOfu ta-umif;udk pmwtkyf a7;
om;xkwaf 0onf?
*`efqifESifh aAmhZ0Jwdk\onf wwGJwGJEiS hf 7SdaecJhaomf
vnf;/ olw\ko
d nf oufw7l ,
G rf ~ r[kwb
f /J aAmhZ0Jonf
*`efqifxuf tESpfoHk;q,fcef\ i,fonf? *`efqif.
ajymifavSmifoa7mfr=/ usDp,fr=w\dkudk yrmrxm;bJ aAmh
Z0Ju olov
d o
kd r~w\ku
d kd pyfpyfppk k ar;jref;rSwfom;wwf
onf? xdka-umifhvnf; aAmhZ0JjyKpkaom *`efqif.
tK_Wdonf tjcm;aom tK_Wdrsm;xuf jynfhpHk
jyD;aomf uGufuGufuGif;uGif; 7SdvSavonf? aAmhZ0J
onf *`eq
f ifudk ta-umif;jyKI *pfAef/ *dk;prpf/ tuf'
refAwf/ qm a7;aem paomykCdKvfausmf-uD;rsm;ESifh
vnf; 7if;ES;D cJo
h nf? aAmhZ0J. 0goemrSmvnf; ykCKd vf
tausmftarmfrsm;ESifh odu`rf;vdkjcif; jzpfonf? *`ef
qifOD;pD;I txufwGif qdkcJhaom pma7;q7mESifh yef;
csDq7m tausmftarmf-uD;rsm; yg0ifonfh pmay t
oif; wGif *`efqif. axmufcHcsuft7 aAmhZ0Jonf
toif;0if wOD; jzpfcahJ vonf?
1^^3 ckESpfwGif aAmhZ0Jonf paumhwvefjynf
[ufA7d'Du`ef;od\k *`efqiftm; rvdkufvu
dk fatmif ac:
aqmifI ESpfv-umr~ tvnftywf oGm;onf? *`ef
qif uG,fvGefjyD;aemuf ESpfEpS fcef\t-um (1^85 ckESp)f
wGif xdo
k k\d c7D;xGu-f upOfu trSwfw7 tjzpftysuf
uav;rsm;ESit
hf wl [ufA7d';D u`e;f c7D;oGm;rSwfwrf;
pmtkyfudk a7;om;xkwfa0cJhonf? xdkaemuf 1^91 ck
ESpfwGif pmayavmuwGif ol.*k+fowif;udk xGef;
ajymifaprnfh a'gufwm*`efqif. tK_Wdpmtkyf-uD;
udk a7;om;xkwfa0onf? ,if;pmtkyf ESpftkyfvHk;wGif
xdkpOfu touf7SifaeqJ ykCdKvftcsdK\. ta-umif;udk
bGif;bGif;7Sif;7Sif; xnfhoGif; a7;om; xm;ojzifh xdk
pmtkyfrsm; xGufonfhtcg qlqlylyl jzpfcJhao;onf?
rnfodk\yifjzpfap aAmhZ0J. *`efqif tK_Wd pmtkyf
um; taumif;qH;k tK_Wd pmtkyfwtkyf jzpfvm
avonf?
,if;tK_Wd pmtkyfukd a7;om; xkwfa0jyD;aemuf
wGif aAmhZ0Jonf rdrd tESpfESpf tvv -udK;pm;tm;cJ
aqmif7Gucf aJh om vkyfief; jyD;pD;jyDjzpfI pdwftm;avsmh
onfwa-umif;/ a-uG;rsm;twGuf aomursm;7ojzifh

aAmf'd;k jrdK\
wa-umif;a-umifh pmtkyf xkwfa0jyD;I 4 ESpf t-um
1^95 ckESpf arvwGif vef'efjrdK\Y uG,fvGef oGm;
avonf?
aAmfw,fyif? ? aAmfw,fyifonf -opa-w;vD;,m;
wku
d /f uGi;f pvefjynfe,fEiS hf twGi;f ydik ;f usaom tylyikd ;f
a'orsm;Yom aygufa7mufwwfaom t7G,ftvwf
pm; opfyifrsKd ; jzpfonf? yifpnf. yHo
k !mefEiS haf yguf
a7mufyHkrSm tvGef -uD;rm;aom ykvif;vHk;-uD; wckudk
axmifxm;onfESifh wlaoma-umifh ykvif;yif[laom
t"d_g,fjzifh aAmfw,fx7D;[k t*vyd fbmomjzifh ac:
a0:jcif;jzpfavonf?
aAmfw,fyifonf pwm;usLvDa,;pDt;D rsKd ;7if;wGif
yg0ifonf? yifpnfonf yk0dki;f 0dkif;jzpfI tudki;f tcuf
wdk\onf yifpnfrSxGufjcif; r7SdbJ ykvif;0ESifhwlaom
yifpnfxdyfrSom ,SufjzmIxGufonf? t7Gufwk\donf
vSpH yG yf 7kH I
dS tem;acsmrFwjf yD;v~if xdycf `eo
f nf? 2 vufr
rS 4vufr txd 7Snfonf? ao;odrfaom tudkif;
tvufrsm;ay:wGif tyGifhuav;rsm; tpkvkduf/ tcJ
vdu
k f yGio
fh nf? toD;onf yJawmifhuJhodk\ jzpfI taph
6 aph ygonf?
tyif. twGi;f om; tlwikd o
f nf aysmzh wfrsm;jzpfI
t7nf7Frf;vSonf? a7yg;7Sm;aom umvrsm;wGif t
yif.yifpnfudk ckwfxpfI EGm;rsm;tm; au`;v~if a7
iwfvnf;ajyI tm[m7vnf; jzpfonf? EGm;rsm; t
vGefESpfouf7m tyifudk ckwfxpf7mrS vGifhpifusaom
tptersm;udyk if tvkt,uf wdk;a0S\ pm;aomufwwf
-uonf? wdik ;f 7if;om;rsm;ESihf c7D;onfw\v
kd nf; xdt
k yif
. yifpnfukd xpfI t7nfudk cH,jl yD; aomuf-uonf?
yifpnf.tacgufrS xkw,
f l77Sdaom av~mrf ~ifjzifh ydkuf
uGefrsm; 7ufvkyf-uonf? xdkjyif yifpnfudk xGif;I
abmufwlrsm;vnf; jyKvkyftoHk;csEdkifao;onf? aAmf
w,fyif rsdK;pdwfrsm;7Sdao;7m tcsKd \tyif. tjrpfrsm;udk
a7S;OD; wdkif;7if;om;wdk\ pm;oHk; -uavonf?
aAmf'dk;jrdK\? ?aAmf';dk jrdK\onf jyifopfEikd fiH. xdyw
f ef;
oabmqdyjf rdK\-uD; wjrKd \vnf;jzpfI/ ukeo
f ,
G af 7mif;0,f
r=-uD;us,fpnfum;vSaom jrdK\-uD;wjrdK\vnf; jzpfonf?
APau;yifv,fatmfxJodk\ pD;0ifaom ZD;7Ge;f jrpf0us,f
rS ta7S\awmifzuf rkid f ^0 cef\qefwufvmv~if *7Ge;f jrpf
xJodk\ a7mufvmjyD;aomf ,if;. vuf0Jzufurf;
ay:Ywnf7daS om aAmf'k;d jrdK\ukd awG\7ayvdrrf nf? aAmf'k;d

56

aAmf'd;k jrdK\
jrdK\onf ZD;7Ge;f pD7ifpek ,f. jrdK\awmfjzpfI/ yg7pfjrdK\awmfrS
taemufawmifzuf rdik f 360 cef\uGma0;avonf?
aAmf';kd jrdK\o\kd ta7mufwiG f *7Ge;f jrpfonf auG\aumuf
ae7m/ ,if;onfyif aAmf'k;d jrdK\twGuf tvGeaf umif;rGef
aom oabmqdyfudk jzpfaponf? obm0oabmqdyf
aumif;udk jyKjyifrGr;f rHxm;jyefojzifh tvGe-f uD;rm;aom
oabm-uD;rsm;rSty oabm-uD;rsm;pGmwdk\onf aAmf
'd;k jrKd \o\kd 0ifxu
G o
f mG ;vmEdik -f uonf? txl;ojzifh awmif
tar7duwku
d frS jyifopfEidk if o
H k\d vma7mufaom oabm
-uD;rsm;onf aAmf';dk jrdK\ok\d qdkufuyf-uavonf? aAmf';dk
jrdK\. jrpfurf;wav~mufY acwfro
D abmusi;f -uD; rsm;
pGm7SI
d oabmwnfaqmufaomvkyfief;onf aAmf'k;d jrdK\
. ta7;ygaom vkyif ef;w7yf jzpfavonf?
aAmf'dk;jrdK\onf awmifukef;xlxyfI aea7mifjcnf7
aom tufu;D wde;f a'o.tv,fY wnf7o
dS nf? ,if;
a'owGif pyspfjcHrsm; jzpfxGef; aygrsm;vSonf? xdk
a-umifh 0dkift7ufvkyfief;udk aAmf'dk;jrdK\Y t-uD;tus,f
vkyu
f ikd o
f nf? aAmf'k;d jrKd \xu
G f 0dik t
f eDESifh tjzLonf a7m
racwftcguyif ausm-f um;xif7Sm;cJah vonf? xdjk yif

A7ef't
D 7uf/ o-um;/ 7Smvum7nf/ tdk;cGuf/ zefxnf/
aumfaZm/ pULESihf wHigvkyfief;wdk\uv
kd nf; aAmf';dk jrdK\Y
vkyu
f ikd -f uao;onf?
aAmf';dk jrdK\ESifh wzufurf;7Sd jrdK\. qifajczH;k a'oudk
aygif;ul; 1^ ck7Sdaom aAmf'dk;wHwm;jzifh qufoG,f
xm;onf? ,if;wHwm;ay:rS aAmf'dk;jrdK\. om,mvSy
aom &=cif;udk awG\jrifEikd o
f nf? aAmf';kd jrKd \. cef\nm;vSy
aom taqmufttHrk sm;rSm 12 7mpk/ 14 7mpk acwfu
aqmufvkyfcJhaom pdeftef'a70wfausmif;/ pdefrD7S,/f
pdeaf qA7ef;/ pdefu7Gm;bk7m;7Sdcdk;ausmif;rsm; jzpfonf?
xdkjyif a7mracwf Zmwf&Hk0dkif; tysuftpD;wckESifh cef\
nm;vSaom jrdK\wcH g; 4 aygufvnf; 7Sad o;onf? aAmf';kd
jrdK\. wUodkvfausmif;awmf-uD;ESifh pm-unfw
h u
dk f-uD;
rsm;onfvnf; jrdK\usufoa7aqmif-uD;rsm; jzpf-u
onf? vlOD;a7 2^5946 a,muf 7So
d nf?
aAmf'dk;jrdK\onf a7S;tcgu uJhvlrsdK;wdk\. jrdK\jzpf7m
aemiftcg a7mrvlrsdK;wd\ku vma7muf-uD;pdk;onf? a7m
racwfwGif ukefoG,fa7;tcsut
f csmjrdK\EiS fh e,f-uD; w
e,f. jrKd \awmfvnf; jzpfco
hJ nf? 1154 ckEpS w
f iG f jyifopf

emrnfausmf aAmf'kd; 0kdift7ufESihf pyspfo;D rsm;xGuf7m aAmf'kd;jrdK\. &=cif;

57

aAmf'kd;jrdK\

aAmfeD,u
dk `ef;
. tapmifhta7SmufcH jzpf-uaom jAdwdo~udkvdkeDe,f
2 e,fEiS fh apmfbmG ;e,f we,fwk\d yg0ifayonf?
rsm;aomtm;jzifh aAmfeD,dku`ef;. ajrrsufESmjyif
onf awmifrsm;xlxyfonf? aAmfeD,dku`ef;. awmif
pOf awmifwef;wdk\wGif tjrifhqHk;jzpfaom uDemAmvl

rif;orD; t,fveD monf t*vefjynf7h iS f 'kw,


d [ife7D
ESifh vufqufaomtcg/ aAmf';dk jrdK\onf rif;orD;.cef;
0ifvufzJ\Gtjzpf t*vdyv
f ufok\da7mufc7hJ m/ 1453 ckEpS f
wGirf S jyifopfvufo\kd jyefIa7mufco
Jh nf? jyifopfawmf
vSeaf 7;acwfu aAmf';dk jrdK\wiG f qlyal omif;use;f r= rsm;pGm
jzpfymG ;cJI
h jrKd \vnf;ysufp;D cJh7onf? 18^0 jynfh ESpw
f iG f
yg7pfjrdK\awmfudk *smrefwdk\u odrf;ydkufxm;aomtcg/
aAmf';dk onf jyifopfjrdK\awmf acWjzpfcaJh o;onf?
yXruBmppf-uD;twGi;f uvnf; yg7pfjrdK\. tajc
tae pdk;7drf7aomtcg/ jyifopftpdk;7onf aAmf'dk;odk\
ajymif;a7F\ &Hk;pdkufc7Jh onf? xdjk yif tar7duefjynfaxmif
pkrS r[mrdwfrsm;twGuf vl/ 7dQmESihf vufeufrsm;udk
aAmf'k;d odk\ ydk\jyD;aomf xdkrw
S qifh jzef\jzL;7onf? 'kwd,
uBmppftwGif; (1940 jynfhESpf ZGefv)uvnf; jyif
opftpdk;7onf AD7jSD rdK\o\dk rajymif;rD/ aAmf';dk jrdK\Y ,m,D
&Hk;pdkuf ao;onf? yXruBmppftwGi;f Yif;/ 'kw,
d
uBmppftwGi;f Yif; AH;k '+f t-udr-f udrcf Hc7Jh onf? yg
7pfjrdK\awmf usqHk;jyD;aemuf r-umrD *smrefwyfrsm;u
aAmf'dk;udkvnf; odrf;ydu
k fI a7ikyfoabm tajccHpcef;
jyKxm;onf? 1944 ckESpf -o*kwfvukefavmufwGifrS
jyifopfESihf tar7duefwyfrsm;u aAmf';dk jrdK\udk jyefvnf
odr;f ydu
k cf 7hJ avonf?
aAmfeD,dku`ef;? ?aAmfeD,ku
d `ef;onf ta7S\tdNd,
u`ef;pkwGif t-uD;qHk;u`ef;jzpfI/ uBmhvlaeu`ef;rsm;
xJwiG f *7if;vef;ESiehf ,l;*if;eDu`e;f wd\.
k aemuf wwd,
t-uD;qHk; jzpfavonf? zdvpfyidk fu`ef;pk. awmifzuf
wGifif;/ *sm;Am;u`ef;.ajrmufzufwGifif; wnf7SdI
,if;.e,fedrw
d frmS ajrmufzufwiG q
f ;l vl;yifv,f/ t
a7S\zufwiG f pJvAD;yifv,fESifh rmuufqma7vuf-um;/
awmifzufwGif *sm;Am;yifv,f/ taemufawmifzuf
wGif u7drmwm a7vuf-um;/ taemufajrmufzuf
wGif awmifw&kwyf ifv,fwk\d 7So
d nf?
xdu
k `e;f onf -wd*yH o
kH !mef7I
Sd txufusO;f jy;D v~if
atmufydkif;um;onf? t7SnfqHk;aom ae7mwGif rdkif
850 cef\7I
dS / tus,fq;Hk ae7mwGif rdkif 600 cef\7o
dS nf?
u`ef; wu`ef;vHk;. tus,ft0ef;rSm pwk7ef;rdkif
28^420jzpfonf? u`e;f tus,t
f 0ef;. ^2 7mcdik Ef e= ;f
onf ,cifu e,fomvef('yfcs) aAmfeD,dkjzpfI ,ck
tcg tif'dkeD;7Sm;EkdifiHwGif;Y yg0ifum umvDref;wif;
jynfe,f[k ac:wGio
f nf? u`e;f .-uGif;aom tpdwft
ydkif;onf jAdwdo~aAmfeD,dk[k ac:wGifI jAdwdo~tpdk;7

aAmfeD,kdu`ef; wnfae7mjyajryHk

awmifxdyfonf yifv,fjyiftxuf ay 13000 ausmf


cef\jrifhonf? jrpfacsmif;rsm;vnf; aygrsm;I ,if;wdk\
onf cef;ajcmufonfr7SdbJ a7rsm;jzifh jynfhv~HIom
7Sd-uonf? xif7Sm;aom jrpf-uD;rsm;rSm taemuf
ajrmufzufY 7m*sefjrpf/ taemufawmifzufY uyGwf
,m;jrpf/ ta7S\awmifzufY Am7pfwdkjrpfESifh ta7S\zuf
Y r[murfjrpfwdk\ jzpf-uonf? ,if;wdk\ tm;vHk;wGif
rsm;aomtm;jzifh rdkifaygif;rsm;pGmwdkifatmif avS
oabmoGm;vmEdki-f uavonf? urf;&d;k wef;wav~muf
onf 7FH\EGHxlajymaom ajraysmhajredrfhrsm; jzpfonf?
taumif;qHk; oabmqdyfonf A&l;ae; yifv,fatmf
jzpfI ajrmufzufurf;&dk;wef;wGif 7So
d nf? 'kw,
d uBm
ppftwGi;f u ,if;onf *syefw\k.
d tajccH a7wyfpcef;
jzpfcahJ vonf?

58

aAmfeD,u
dk `ef;
tDauGwmrsO;f jzwfoef;oGm;7m tylyidk ;f Zkeaf 'ojzpf
ojzifh 7moDOwk yltku
d fpGwfjyD;v~if wESpyf wfvk;H vdkvdk
yif rdk;7Gmwwfonf? yljyif;ajcmufaoG\aom tcgor,
[lI ajymyavmufatmif r7Sdacs? yifv,fav aumif;
pGm77Sdaeaoma-umifv
h nf; tyltat;vGefuJjcif;vnf;
r7Sad y? rdk;rsm;vSaom a'ojzpfojzifh odyfonf;xlxyf
aom opfawm-uD;rsm; 7Sdonf? ,if;opfawm-uD;
rsm;rS opftrsdK;aygif; 50 ausmfxGufI u`ef;opf
paom tzkd;wefopfrsm;vnf; yg0ifavonf?
aAmfe,
D dku`ef;onf o,HZmw wGif;xGufyPnf;rsm;
jzifh ayg-uG,0f onf? tzdk;wefvSaom a7eHajrrsm;pGm
vnf; 7So
d nf? t-u;D qHk; a7eHcsufpuf&-Hk uD;onf ta7S\
awmifzufurf;&d;k wef;Y 7Sdaom AmvpfygyefjrdK\Y wnf
7Sdonf? pdefESifh tjcm; ausmufrsuf7wemrsm;udkvnf;
wl;azmf 77Sdonf? odk\aomf pdefrsm;onf tmz7du pdef
rsm;avmuf trsdK;tpm; raumif;vSay? a7F/ a-u;eD/
oH/ caemufpdr;f / yvufweD rf/ oHjzL paom oWKrsm;
vnf; wl;azmf77Sad vonf?

aAmfeD,kdu`ef; wkdif;7if;om;wOD;ESihf pGJudkifaom


vufeuf

aAmfeD,dku`ef;. ta7;ygaom vkyif ef;rsm;rSm a7eH


ESifh -uufaygifap;vkyfief; jzpfonf? 'kwd, uBmppf
rwkdifrDu aAmfeD,dku`ef;onf uBmh-uufaygifap;.
1 k xGufcJhonf? qefpyg;/ aumfzD/ aq;7Guf/ aumf/
yH
12
[if;cwftarF;t-udKifrsm;/ o-um;ESifh 0g*Grf;wdk\onf
vnf; aAmfeDu`ef;. xif7Sm;aom xGufukefrsm; jzpf
onf? aAmfeD,ku
d `e;f olrsm; 7ufvyk o
f nfh tqiftuGuf
ESifh ta7mif qef;jym;aom jcnfxnfrsm;ESifh jrufzsm
rsm;onfvnf; ausmf-um;vSayonf?
u`ef;wu`ef;vHk;Y rD;7xm;vrf; 12^ rkdifr~om 7Sd
onf? 7xm; armfawmfum; oGm;vmEdkifaom vrf;r
-uD;rsm;onf pkpkaygif; rdik f 2500 cef\7o
Sd nf? ukepf nf
rsm; o,f,lydk\aqmifa7;twGuf jrpfa-umif;rsm;udk t
oH;k rsm;avonf?
aAmfe,
D u
kd `e;f . yxrqH;k wdik ;f 7if;om;wd\krmS ',uf
vlrsdK;rsm; jzpf-uonf? ,if;wdk\onf t7if;cHjzpfI/
tjcm;rsdK;cGJ wdkif;7if;om;vlrsdK;aygif; rsm;pGm7Sdao;
onf? ',ufw\dkonf a7S;u acgif;jzwfvlom;pm; vl

aAmfeD,kdu`ef;wGif ,ae\xufwkdif i,f7G,fpOf xdrf;jrm;vufxyfay;onhf


"avh7Sd -uao;onf?

59

aAmfeD,u
dk `ef;
&dkif;rsm; jzpfcJh-uaomfvnf; wpwp ,Ofaus;vm-u
ayjyD? odk\aomf eufacgifaom awm-uD;awmif-uD;rsm;
tv,fYrl r,Ofaus;ao;ol trsm;tjym; 7Sd-uao;
onf? ',ufwdk\onf *sm;Am;/ qlr-wm;ESifh tjcm;
u`ef;rsm;rS rav;vlrsdK;rsm; a7mufvm-uaomtcg
ukef;zufodk\ wjznf;jznf; qkwfay;cJh-uonf? rav;
wdk\onf rsm;aomtm;jzifh tPvrft,l0g'Drsm;jzpf-u
onf? rav;wdk\tjyif w&kwv
f rl sKd ;rsm;vnf; vma7muf
aexkdi-f uonf? aAmfe,
D u
dk `ef;onf 5 7mpkESpcf ef\uyif
w&kwfEkdifiHESifh ukefoG,fr= tquftoG,f 7SdcJhonf?
od\ak omf 12 7mpkEpS cf ef\url w&kww
f \o
kd nf aAmfe,
D u
kd `e;f Y
vma7muftajcpdku-f uavonf? xdjk yif zdvpfykid fu`ef;
rS ql;vl;vlrsdK;rsm;vnf; aAmfeD,dku`ef;ajrmufydkif;Y
vma7mufaexdkif-uonf? Oa7mywkdufom;rsm;vnf;
7Sad vonf?
aAmfe,
D u
kd `ef;odk\ yxrqH;k a7muf7v
dS maom Oa7my
wdkufom;wdk\onf ay:wl*D oabmom;rsm;jzpf-uI
16 7mpkEpS ftwGi;f Y a7mufc-hJ uonf? ay:wl*/D 'yfcsEiS hf
t*vyd w
f \ko
d nf [if;cwftarF;t-udKiEf iS hf y&kwpf onfw\kd
udk ukefoG,rf =twGuaf 7muf7v
Sd m-uonf? 1^ 7mpkEpS f
aemufydkif;wGif 'yfcsESifh jAdwdo~wdk\onf urf;&dk;wef;
wav~mufwGif vlaepcef;rsm; pwifwnfaxmifonf?
xdkpOfu rav;yifv,f"m;jyESifh ',uf vl&dkif;rsm;.
wdkucf dkufr=/ aESmifh,u
S frw
= dk\udk rsm;pGmcHch-J u7avonf?
jAdwdo~ESifh 'yfcswdk\onf aAmfeDu`ef;Y ukefoG,fr=
udk tjydKifjyK7if; e,fajrrsm;odrf;oGif;cJh7m 'yfcswdk\u
jAw
d do~w\kx
d uf ydI
k ajcoGufco
hJ nf? xdka-umifh aAmfe,
D kd
u`ef;.q,fyHk ckepfykcH ef\rSm 'yfcswk\d. vufatmufo\dk
a7mufcho
J nf? 1891 ckESpw
f Gif jAdwo
d ~ESihf 'yfcswdk\ ydkif
aome,frsm;. e,fedrdwfrsm;udk ydkif;jcm; owfrSwfcJh
avonf?
jAw
d o
d ~ aAmfe,
D w
kd iG f yg0ifaom q7m;0yfe,f/(q7m;
0yfe,f&=?) aAmfeD,adk jrmufydkif;e,fESifh A&l;ae;e,fw\dk
onf 1840 jynfhESpfwiG f q7m;0yfe,fodk\ a7muf7Sdvm
aom jAdwo
d ~vrl sdK; qm*srd f;A7Gw.
f pGrf;aqmifra= -umifh
jAdwdo~ -oZmcH e,frsm;tjzpfodk\ a7muf7SdvmcJhonf?
A&l;ae;e,f. plvwefapmfbmG ;onf x-uGykeu
f efrw
= ck
udk ESrd feif;7ef A7Gwftm; tultnDawmif;7m/ A7Gwfu
ulnDchI
J q7m;0yfe,fukd tydkipf m;ay;cJo
h nf? qm*sdr;f
A7Gwfonf xdke,fwiG f tvGew
f efck;d -oZm-uD;vmonf?
aemiftcg e,fajrrsm; xyfrHodrf;oGif;cJhonf? ajrmuf
aAmfeD,ked ,fonf rlvu tar7duefukeo
f ,
G fa7; uk$

+Dwcku pwiftajcpdu
k cf aJh omfvnf; 1881 ckEpS rf pS I
jAdwdo~ ajrmufaAmfeD,dk uk$+DvufatmufcH jzpfvm
avonf?
A&l;ae;e,f. plvwefapmfbmG ;onf ukefo,
G fa7;
ESifh yifv,f"m;jy ESdrfESi;f a7;twGuf jAdwdo~tpdk;7ESihf
184^ ckESpfwGif pmcsKyfcsKyfqdkcJhonf? 1888 ckESpfwGif
qm*sdrf;A7Gwf. q7m;0yfe,fESifhtwl A&l;ae;e,fESifh
ajrmufaAmfeD,dke,fwdk\onfvnf; jAdwdo~tapmifht
a7SmufcH e,frsm; jzpfvm-uavonf?
'kwd,uBmppftwGif; 1942 ckESpfwGif *syefonf
aAmfeD,dku`ef;udk wdkufcdkufodrf;ydkufaomtcg/ jAdwdo~
aAmfe,
D o
dk nfvnf; *syefvufatmuf usa7mufcho
J nf?
ppf-uD;tjyD; 1945 ckEpS fwGif *syefvufatmufrS vGwf
ajrmufcI
hJ ppftyk fcsKyfa7; &kyo
f rd ;f jyD;aemuf/ 1946 ckEpS f
ZlvdkifvrSpI q7m;0yfe,fESifh ajrmufaAmfeD,dke,f
wdk\onf jAdwo
d ~tpdk;7u cef\xm;aom bk7ifcH tkycf sKyf
onfh jAdwdo~uv
dk edk De,frsm; jzpfvmonf? A&l;ae;e,f
onf trnfcHtm;jzifh apmfbmG ;e,fjzpfaomfvnf; jAdwd
o~ta7;ydik u
f tkyfcsKyaf 7;udk -uKd ;udik o
f nf? ,if;ta7;
ydkio
f nf ppfumvrwkid rf u
D rmvm,ke,frsm;. r[m
rif;-uD;udk ud,
k fpm;jyKonf? ppfjyD;umvwGif q7m;0yf
e,f. bk7ifcu
H A&l;ae;e,f. r[mrif;-uD; jzpfvmI
,if;tm; A&l;ae;e,f jAdwo
d ~ta7;ydik fu ud,
k pf m;jyK7
avonf?
rlvu A&l;ae;e,fonf us,fjyef\aome,f-uD; w
e,f jzpfcahJ omfvnf;/ ajrmufaAmfe,
D Ekd iS hf q7m;0yfe,fw\kd
u e,fajrrsm; zJI
h zJI
h odr;f oGi;f cJo
h jzifh ti,fq;Hk aom
e,fwe,fjzpfvmonf? tus,t
f 0ef; 2226 pwk7ef;
rdkif7I
Sd vlO;D a7 (1958 ckESpf cef\rSe;f acs) 802^^ cef\7dS
onf? ajrmufaAmfeD,dkonf (vm;Al;tef;u`ef; tyg
t0if) 2938^ pwk7ef;rkid f us,0f ef;I vlO;D a7 (1959
ckEpS f cef\rSef;ajc) 500000 cef\ 7Sdonf? q7m;0yfe,f
onf 4^0^1 pwk7ef;rkid f us,f0ef;I vlO;D a7 (1959
ckESpf cef\rSe;f ajc) 6^5000 cef\7daS vonf?
aAmfeD,dku`ef;. -uD;rm;aom tpdwt
f ydik f;jzpfonfh
'yfcs (e,fomvef) aAmfe,
D ku
d dk 'yfcswk\donf wdu
k cf ku
d f
jcif;jzifhif;/ pmcsKyf csKyfqdkjcif;jzifh if; e,fajrrsm;
odr;f oGi;f cJhonf? 'yfcswd\k pdk;rdk;pOftcgu taemufaAmf
eD,edk ,f/ awmifESihf ta7S\aAmfe,
D ked ,f[I
l e,f 2 e,f
cGJjcm;xm;cJhonf? 'kwd,uBmppftwGif; *syefwdk\
vufatmufo\dk usa7mufchjJ yD;aemuf ppf-uD;jyD;I ppftyk f
csKyaf 7; &kyo
f rd ;f jyD;aomtcg/ 'yfcstpd;k 7onf 194^ ck

60

aAmfeD,u
dk `ef;

aAmfvuefu`ef;qG,f

ESpfrSpI tkyfcsKyfa7;vGwfvyfr= tawmftoifh ay;cJh


onf? 1950 jynfhESpfwGif tif'dkeD;7Sm;oRwEkdifiH xl
axmifaomtcg 'yfcsaAmfeD,ko
d nf jynfe,fwcktjzpf
yg0ifcJhonf? 'yfcspdk;rdk;r=ESifh uif;vGwfjyDjzpfI umvD

ref;wif;[laom wkdif;7if;trnfopfjzifh jynfe,f xl


axmifcho
J nf? tus,t
f 0ef;rSm pwk7ef; rdik f 208286
jzpfI vlOD;a7 2^25000 a,muf7Sdavonf?(tif'dk
eD;7Sm;Ekid fiH &=?)



awmawmifxlxyfaom aAmfvuefu`ef;qG,fa'oonf 7mpkESpfaygif; rsm;pGmyif Oa7mywdkuf.,rf;tdk; jzpfcJh
onf? Oa7mywkduf. ppfyGJaygif;rsm;pGmonf tb,fa-umifh xdka'oY tpysdK;cJhonfudk atmufygta-umif;7yfudk
zwf-unfhu od-u7ayvdrfhrnf?

aAmfvuefu`ef;qG,f? ?aAmfvuefu`e;f qG,o


f nf
Oa7mywku
d af wmifyikd ;f .u`e;f qG,-f uD; 3 ckteuf ta7S\
zufqk;H u`e;f qG,fjzpfonf? tDvD7D;,ef; u`ef;qG,[
f k
vnf; ac:onf? aAmfvuefu`ef;qG,f[lonfh trnf
onf aAmfvuefawmifwef;udk tpGJjyKac:a0:jcif; jzpf
onf? aAmfvuefonf wl7uDa0g[m7jzpfI awmif
wef;jrifh[laom t"d_g,f7avonf?
aAmfvuefu`ef;qG,af 'oudk Oa7my,rf;tdk;[k
vnf; ac:qdkcJh-uonf? ta-umif;rl ppfyaGJ ygif;rsm;pGm
wd\konf ,if;a'orS pwifcahJ oma-umifw
h nf;? ,if;a'
oY EdkifiHa7;rjidrrf ouf/ v=yf7Sm;r=rsm; r-umc+ jzpf
jcif;onf u`ef;qG,.
f 7yfwnfyHktaetxm;a-umifh
jzpfonf? ,if;onf pdu
k yf sKd ;a7;twGuf if;/ pufrv
= yk if ef;
twGufif; o,HZmw obm0 yPnf;wd\kjzifh ayg-uG,f
0onfvnf; r[kwfacs? od\kaomf Oa7myESifh tm7Swku
d f
-uD;ESpw
f u
dk u
f kd uke;f vrf;c7D;jzifh qufoG,fay;Ekid faom
aygif;ul;wHwm;ozG,fjzpfI wa-umif;/ aAmfvuef
u`e;f qG,u
f kd pdk;rd;k Ekid o
f o
l nf ajrxJyifv,fEiS hf yifv,f
euf t-um; vloEl SifhyPnf;7dQm tydk\t,ludk csKyfuidk f
xm;Ekid faoma-umifw
h a-umif; jzpfayonf?
aAmfvuefu`ef;qG,fwGif yg0ifI aAmfvuefEkdifiH
rsm;[k ac:wGiaf om wdki;f jynfEkdifiHwdk\rSm ,l*dkpvm;AD;
,m;/ t,fvaA;eD;,m;/ *7d/ Alva*;7D;,m;ESifh &lar;
eD;,m;EkdifiHwdk\jzpfonf? (,l*dkpvm;AD;,m;EkdifiH? t,f
vaA'eD;,m;Ekid if ?H *7dEkid fiH? Alva*;7D;,m;Ekid if ?H &lar;
eD;,m;EdkifiH &=? ) &lareD;,m;EkdifiHonf pifppf aAmf
vuefEikd if [
H k rac:qdEk dik faomfvnf; EdkifiHorkid ;f tm;jzifh
if;/ EkdifiHa7;tm;jzifhif; aAmfvuefa'oESifh qufpyf
aeojzifh ,if;udk aAmfvuefEkdifiHwck tjzpf,q
l xm;
-uonf? ,l*dkpvm;AD;,m;EkdifiHwGif ,cifu rGefwDeD;

61

*&dk;/ ',fvar;7Sm;/ aAmhpeD;,m;/ qm;AD;,m;ESifh [m;


ZD*kAd D;em;jynfe,fw\kd yg0ifonf? aAmfvuef u`e;f qG,f
. ta7S\zufq;kH tpGe;f onf wl7uDEikd if .
H wpdww
f a'
ojzpfavonf?
u`e;f qG,.
f ajrmufzufyikd ;f onf Oa7myEkid if rH sm;.
e,fedrw
d rf sm;ESihf qufpyfaeonf? tjcm;Oa7myawmif
ydkif;u`ef;qG,rf sm;uJhodk\ ajrmufzufydkif;Y jrifhrm;aom
awmif&dk;awmifwef;rsm;jzifh Oa7myukef;r-uD;ESifh ydkif;
jcm;xm;jcif; r7Sdacs? 'ef;nKjrpfESifhqm;Am;jrpfwdk\onf
ajrmufzufydkif;e,fedrdwfrsm;jzpf-uonf? -wd*HyHk qef
qef7Sdaom awmifzufydkif;rSmrl oHk;zufoHk;wefY yif

aAmfvuefu`ef;qG,frS qm;AD;,m;vlrsK;d wkd\onf Tokd\qif,if


avh 7Sd-uonf?

aAmfvuefu`ef;qG,f
aAmfvuefu`e;f qG,.
f urf;&dk;wef;onf tvGeaf uG\
aumufI ukefoG,fa7;twGuf if;/ ppfa7;twGufif;
ta7;ygaom oabmqdyfaumif;rsm;pGm 7Sdonf? odk\
aomf awmif&k;d awmifwef;rsm; cHaeojzifh uke;f wGi;f odk\
t0iftxGuf jyK7ef rvG,u
f al cs? u`e;f pkrsm;/ u`e;f i,f
uav;rsm;onf tm7Srdki;f em;ESifh ul;oef;qufoG,7f ef
wHwm;ozG,v
f nf; 7Sad e-uonf? 'g;'eJ ESihf aAmhpy7yf
a7vuf-um;wdk\a-umifo
h mv~if tm7Swu
kd f uke;f r-u;D ESihf
ydik ;f jcm;vsuf aeawmhonf?
aAmfvuefu`e;f qG,w
f iG f 7moDOwk taxGaxGtjym;
jym;7Sdonf? rsm;aomtm;jzifh urf;&dk;wef;a'o w
av~mufwGif ajrxJyifv,f 7moDOwkrsdK;7SdI/ awmifxl
xyfaom a'orsm;wGif ukef;wGi;f 7moDOwkrsdK;7Sdonf?
u`ef;qG,fwckvHk;udk jcHKI-unfhv~if awmifxlxyfI
jrufcif;jyifrsm; toift
h wifh7do
S jzifh opfawmvkyif ef;/
od;k qdwfarG;jrLa7;vkyif ef;rsm; vkyu
f ikd Ef dik o
f nf? jrpf0rS ;f
a'orsm;onf ajr-oZmaumif;rGefI pdkufysdK;jzpfxGef;
onf? xdka-umifh aAmfvuefu`ef;qG,.
f xGufukef
rsm;rSm *sKH / ajymif;/ 0g*Gr;f / aq;7Gu/f pyspo
f ;D / oHviG o
f ;D /
ydk;pmoD;/ EGm;/ qdwf/ odk;ESifh 0ufrsm; jzpf-uonf?
aAmfvuefu`ef;qG,w
f iG f wdik ;f jynfEikd fiHtrsdK;rsdK; yg
0ifouJo
h \kd bmompum;/ 0wfpm;qif,ifyEkH iS hf "avhx;kH
pH uGJjym;jcm;em;aom vlrsdK; trsdK;rsdK;7Sdonf? awmif
zufpGef;ESifh ,if;teD;tem;u`ef;pkrsm;wGif *7dvlrsdK;
rsm; aexkdif-uonf? atj'D,ufwpf urf;&dk;wef; w
av~mufwGif t,fvaA;eD;,ef; vlrsdK;rsm; aexdkif-u
onf? taemufajrmufzufwiG f a'otvdkuf qAf[lI
if;/ u&d;k tuf[lIif;/ aAmhpeD;,ef; [lIif;/ [m;ZD*kd
AD;,ef;[lIif; ponfjzifh trnftrsdK;rsdK; cH,lxm;
aom qvAvlrsdK;rsm; aexkdif-uonf? ,if;wdk\tjyif
wl7uDvlrsdK;rsm;onfvnf; ta7S\awmifydkif;pGef;wGif
aexdkif-uonf? vlrsdK;csif; uGJjym;aomfvnf; pdwfae
pdwfxm;wGifrl trsm;tm;jzifh wlnD-uonf? aAmfv
uefu`ef;qG,fom;wdk\onf pdwfqwfI rw7m;r=/ csKyf
cs,rf w
= \u
kd kd rvdv
k m;acs? vGwv
f yfrt
= wGuf wdu
k cf u
kd v
f kd
olrsm; jzpf-uonf?
aAmfvuefjynfe,frsm;onft,fvufZNmo*7dwf
. tifyikd f,mtwGi;f Yif;/ a7mrESihf AdkiZf if;wkid f tifyikd f
,mrsm;twGi;f Yif; wpdwfwa'otjzpf yg0ifcho
J nf?
14 7mpkESihf 157mpkEpS frsm;wGif wl7uDwk\d 0ifa7mufp;dk rdk;
cJ7h m 19 7mpkacwfwidk fatmif jzpfco
Jh nf? *7dEidk fio
H nf
1829 ckESpfwGif vGwfvyfcJhonf? qm;AD;,m;/ &lar;

v,fa7jyifrsm;jzifh 0dik f;7Hvsuf7Sdonf? ta7S\zufY yif


v,feuf7dI
S awmifzufwiG f rm;r7yfyifv,f/'g;'eJa7
vuf-um;ESit
hf ;D *s;D ,ef;yifv,fw\7kd o
dS nf? atj',
D ufwpf
yifv,fEiS hf tdik t
f ;kd eD;,ef;yifv,fw\dkonf taemufzuf
Y7So
d nf? aAmfvuefu`e;f qG,f wckv;kH onf pwk7ef;rdkif
1^5000 cef\us,f0ef;onf? u`ef;qG,.
f awmifzuf
qHk;tpGe;f onf *7dEdik fiH. awmifzufpeG ;f jzpfaom armf7D
,e,fjzpfI pifppftm;jzifh u`ef;wu`ef; jzpfayonf?
aAmfvuefu`ef;qG,o
f nf rsm;aomtm;jzifh awmif
xlxyfonf? aAmfvuefawmifwef;onf Oa7mywdkuf
tv,fyidk f;7Sd tJv
h yawmifwef;. awmif&k;d rS qufEG,f
vmjcif;jzpfonf? ,if;awmifwef;onf Alva*;7D;,m;/
,l*dkpvm;AD;,m;ESifh &lareD;,m;EkdifiHwdk\. e,fedrdwf
rsm; qHkonfhae7mrS aAmfvuefu`ef;qG,fxJodk\ 0if
a7mufvm7m awmifzufESifh taemufzufY ,l*pdk vm;
AD;,m;EkdifiHudk if;/ ta7S\zufY Alva*;7D;,m;EkdifiHudk
if; jzwfoGm;7m yifv,feuf.urf;ajcwdik af tmif jzpf
awmhonf? aAmfvuefawmifwef;. awmifzufwGif
Alva*;7D;,m;awmifykid ;f rS a7mh'kyd J awmifwef; 7So
d nf?
tjrifhq;Hk awmifxdyo
f nf ay ^^89 jrifI
h / ay ^000
ausmfjrifhaom awmifxdyfaygif;rsm;pGm7Sdonf? awmif
-um;vrf;aygif; oHk;q,fausmf7SdI tcsdK\awmif-um;
vrf;wd\konf yifv,fa7jyifrS ay 4000 rS 5000txd
jrifhonf? aAmfvuefawmifwef;. taemufzufwGif
tzdk;wef oH / a-u;eD/ cJESifh tjcm;"mwfoWKrsm;pGm
wl;azmf77Sdonf?
u`ef;qG,f.tv,fwGif 'Dem7pftv
Jh y/t,fvaA;
eD;,ef;ESihf yif;'yfawmif&;dk awmifwef;rsm; 7Sad o;onf?
Alva*;7D;,m;Ekdiif H7Sd &lrJv,
D vGijf yifESihf ,if;xufi,f
aom qm;AD;,m;EkdifiH7Sd aumhqkdAdkvGifjyifwdk\rS vGJv~if
aAmfvuefu`e;f qG,fwiG f vGijf yifa'orsm;onf rus,f
0ef;vSacs?
aAmfvuefu`e;f qG,w
f iG f 'ef;nKrv
S v
JG ~if jrpfacsmif;
wd\konf tvsm;wdI
k a7pD;jrefonf? xdak -umifh o,f,l
ydk\aqmifoGm;vma7;twGuf toHk;0ifaom jrpfacsmif;
rsm;enf;yg;onf? yifv,feufxJo\kd pD;0ifaom 'ef;nK
jrpfonf ta7;tygqH;k / toH;k 0ifqk;H jzpfavonf? c7D;
vrf;yef; tquftoG,frsm;onf rsm;aomtm;jzifh jrpf
a-umif;/ jrpf0rS f;rsm;ESihf ,SOfvsufazmufvkyx
f m;onf?
aAmfvuefu`ef;qG,fY ta7;ygaom jrdK\-uD;rsm; jzpf
onfh AJv*7dwf/ q,fvdkeD;um;ESifh tPwefAlwdk\onf
a7vrf; ukef;vrf;qHkwk\dY wnf7Sd-uavonf?

62

aAmfvuefu`ef;qG,f

aAmfv*gjrpf

eD;,m;ESihf rGew
f eD ;D *&d;k wd\konf 18^8 ckEpS w
f iG f vGwv
f yf
cJI
h / Alva*;7D;,m;onf 1908 ckEpS Yf if;/ t,fvaA;eD;
,m;onf 1912 ckEpS f wGif if; vGwv
f yfa7;7cJah vonf?
aAmfvuefppfyGJ(1912 13)tjyD;wGif aAmfvuefu`ef;
qG,fY wl7uD. wefck;d tm+m usqif;cJjh yD;v~if jyefI
acgif;raxmif Ekdifawmhacs?
aAmfvuefEikd fiHrsm;onf tcsi;f csi;f vnf; ppfjydKifchJ
-uonf? tjcm; Oa7myEkdifiHrsm;ESifh woD;wjcm;uJhodk\
7Sad eaomfvnf;/ aAmfvuefppfrufa7;wGif Oa7myEkdifiH
rsm; yg0ifcJh-uonf? yxruBmppfonf aAmfvuef
EkdifiHrsm;rS pwifcJhI Oa7mywwdkufvHk; jyef\ESH\cJhonf?
ppfjyD;umvwGif qm;AD;,m;EkdifiHudktajccHxm;I -op
-wdK[efa*7DEikd fiH. e,fajrtrsm;tjym;ESihf Alva*;7D;
,m;e,ftcsKd \ukd yl;aygif;xnfo
h Gi;f I ,l*dkpvm;AD;,m;
EkdifiHudk xlaxmifonf? &lar;eD;,m;. e,fedrdwv
f nf;
ydkIus,f vmonf? t,fvaA;eD,m;. e,fedrdwf
udv
k nf; jyefvnfowfrw
S o
f nf? *7dEikd if o
H nf Alva*;7D;
,m;Ekdiif H. tD;*sD;,ef;urf;&dk;wef;a'oudk 77Sdcho
J nf?
'kwu
d uBmppftwGi;f u wvDEidk if Honf t,fv
aA;eD;,m;udk odrf;,lco
Jh nf? &lar;eD;,m;Edik fiH wpdwf
wa'oudk [efa*7D/ &k7SESifh Alva*;7D;,m;EkdifiHwdk\u
odr;f ydu
k cf o
hJ nf? *7dEidk if w
H iG ;f od\k *smrefEiS
hf wmvsw
H yfrsm;
0ifa7mufwdkufcJhonf? aemufqHk;wGif aAmfvuef
EdkifiHtm;vHk;udk *smrefwyfrsm;u odrf;ydkufI *smref
vufeufEkdifiHrsm;tjzpf xm;cJhonf? ppftjyD;wGif *sm
refvufatmufrS vGwfajrmufcJhI/ e,fedrdwfrsm; jyef
vnfowfrSwfcJhonf? *7dEkdifiHrS vGJv~if tjcm;aAmfv

uefEdik fiHw\kdwiG f uGefjrLepf0g'vFr;f rdk;I &k7-S oZm -uD;pdk;


cJhonf? od\kaomf ,l*pkd vm;AD;,m;Ekdiif o
H nf 1948 ckEpS f
wGif &k7S-oZmcHtjzpfrS cGJxGufI taemuf'Drdkua7pD
Edik fiHrsm;zufodk\ ydkI ,drf;aom uGefjrLepfEdkifiH jzpfvm
avonf?
aAmfv*gjrpf? ?aAmfv*gjrpfonf Oa7mywkduw
f iG f
t7Snq
f ;kH jrpfjzpfonf? tvsm;rdik af ygif; 2300 ausm7f I
dS
qdkAD,uf &k7Sjynfaxmifpk twGif;Y vHk;vHk;vsm;vsm;
wnf7o
Sd nf? &k7ES dik if H. a7a-umif;c7D;vrf;r-uD;vnf;
jzpfI/ ukepf nful;oef;a7mif;0,frt
= wGuo
f m ta7;yg
onfr[kw/f Oa7mywku
d Ef iS hf tm7Swu
kd w
f \ku
d kd qufoG,f
ay;aom aygif;ul;wHwm;-uD;ozG,v
f nf; ta7;ygaom
jrpf-uD; jzpfavonf?
xdjk rpfonf qdAk ,
D uf&7k ES idk if .
H taemufajrmufzuf
ykdif;/ vDeif*7ufjrdK\. ta7S\awmifzuf rdkiEf Spf7mcef\ t
uGm7Sd Amv'kdif;awmifukef;a'oY jrpfzsm;cHjyD;v~if/
uufpysef yifv,fxJodk\ auG\aumuf pD;qif;onf?
wdu
k fqdkifyHkrSm aAmfv*gjrpf auG\aumuf pD;qif;yHkonf
qdAk ,
D ufjynfaxmifpYk wefc;kd tm+m -uD;vSaom uGef
jrLepfygwD. wHqyd jf zpfonfh wlwpH OfyrkH S wHpOfyo
kH !mef
ESihf qifqifwjl cif;jzpfonf? xdjk rpfonf OD;pGmY ta7S\zuf
odk\ auG\aumufumpD;onf? xdkaemuf awmifzufodk\
pD;jyefum aemufqHk;wGif ta7S\awmifzufok\d csdK;csoGm;
av7m wHpOf.vufuikd f ae7muJo
h \kd jzpfay:aponf?
aAmfv*gjrpf.jrpf0u`e;f ay:onf rkdif ^0 ausmfr~ jyef\
jzL;I jrpf0uav;aygif; ESp7f mausmjf zifh uufpysef yif

aAmfv*gjrpfESihf 'Gefjrpfwkd\ukd qufoG,fazmufvkyfxm;aom aAmfv*g'Gef wl;ajrmif;7Sd a7wHcg;

63

aAmfv*gjrpf

aAmfvwJ,m;
aAmfv*gjrpf-uD;tm; cspfjrwfEdk;-uyHkudk aw;uAsmrsm;
pmayrsm;jzifh zGJ\qx
kd m;-uavonf?

v,fxJok\d pD;0ifavonf? xdjk rpf-uD;. ta7;ygaom


jrpfvufwufrsm;onf tyfu/ um;rESifh tGeZf wdk\ jzpf
-uavonf?
aAmfv*gjrpfonf a7pD;aES;ojzifh rdik af ygif; ESpaf xmif
ausmftxd avSoabmrsm; oGm;vmEdkifonf? wESpf
v~if oHk;vr~ a7cJaomae7m rsm;pGm7Sdaomfvnf;/ xdk
a7cJjyifrsm;ay:wGif jrif;qGJ odk\r[kwf pufwyfpGwfzm;
vSn;f rsm;jzifh ukefpnfrsm;udk o,f,l yd\kaqmifEidk o
f jzifh
jrpfa-umif;wav~muf ul;oef;a7mif;0,fa7;onf w
ESpfywfvHk; tqufrjywfvSacs? rnfonfh ork]7ma7
jyifEiS fhr~ wdkuf&dkufqufpyfvsuf r7Sdaomfvnf;/ jrpf.
txufydkif;wGif aAmvwpfyifv,f/ yifv,fjzLwdk\ESifh
wl;ajrmif;rsm; tm;jzifhif;/ atmufydkif;wGif yifv,f
eufESifh aAmfv*g'Gefwl;ajrmif;jzifh if; qufoG,f
Ekid o
f nf? xdjk yif tmwdwo
f rk]7m/ armfpudjk rKd \w\Ekd iS v
hf nf;
wl;ajrmif;rsm;jzifh qufo,
G fxm;avonf?
qdkcJhaomwl;ajrmif;rsm;onf aAmfv*g;jrpf0Srf; w
av~mufrS xGufukerf sm;udk &k7Se,fpyfa'orsm;ta7muf
o,faqmifay;7mY ta7;yg toHk;0if-uayonf?
aAmfv*g;jrpf0Srf;onf *sHKpyg;t-uD;tus,f pdu
k fysdK;7m
a'oESifh opfvkyif ef;t-uD;tus,v
f kyfukid faom a'o
jzpfonf? aEGu;l 7moDwGif aAmfv*g;jrpfonf jrpfa7v~H
wwf7m uufpysefyifv,fudk rsm;pGm a7wdk;aponf?
aAmfv*gjrpf. a7pD;a-umifh urf;yg;rsm; jydKjydKvdkufo
jzifh ukefwifukefcsoabmqdyfrsm;udk r-umc+ ae7m
ajymif;-u7onf?
aAmfv*gjrpfonf qdAk ,
D uf&7k ES idk if .
H jynfwiG ;f o,f
,lydk\aqmifa7;twGuf toufaoG;a-um-uD; ozG,f
jzpfI/ xdjk rpf-uD;ESihf ,if;. vufwufrsm;udk trSjD yKum
oGm;vmvkyfudkif pm;aomufae-u7aom vlaygif;rSm
oef;aygif; 50 ausmfr~7Sdonf? pwmvif*7ufjrdK\ESifh
a*:7uDjrdK\w\dkonf aAmfv*gjrpfurf;ay:7Sd ta7;ygaom
pufr=vkyfief;jrdK\-uD;rsm;jzpfonf? qm7mawmhESifh tuf
p-wmcefjrdK\w\dkonfvnf; xdkjrpf0Srf;wGif ta7;ygaom
jrKd \-uD;rsm; jzpf-uavonf?
aAmfv*gjrpfukd a7S;acwf tD*spyf nm7Sif-uD;wOD;jzpf
aom awmfvrD. yx0D0ifpmtkyx
f JY azmfjyxm;onf
udk awG\7onf? a7S;acwfordkif;wav~mufwGif tm7S
wdkurf S Oa7mywkdufok\d vltrsm; a7F\ajymif;oGm;vma7;
Y aAmfv*gjrpfonf ta7;ygcJhonf? um;rjrpfEiS hf aAmf
v*gjrpfw\kd aygif;qH7k mt7yfwiG f wcgu Alva*;7D;,ef;
tifydkif,mwck xGef;um;cJhzl;onf? &k7SvlrsdK;wdk\onf

aAmfvwJ,m;(c7pf1694 1^^8) ? ?txif7Sm;qHk;


aom jyifopfpma7;q7m-uD;wOD;jzpfol aAmfvwJ,m;
uavmiftrnfcH z7efqmG rm7D tma7G;onf obm0
aA'ynm7Sif/ orkdi;f ynm7Si/f 0 KjyZmwfEiS hf uAsma7;
q7m/ pG,fpHkusrf;jyKynm7SifESifh pmajymifa7;q7m jzpf
onf? uBmay:wGif t-uG,f0qH;k ESifh tausmf-um;qHk;
pma7;q7m[kyif qd-k uonf?
aAmfvwJ,m;udk 1694 ckEpS f Ed0k ifbmv 21 7ufae\
wGif yg7pfjrdK\Y zGm;jrifonf? rdcifjzpforl mS aAmfvwJ,m;
^ ESpfom;t7G,fuyif uG,fvGefonf? rdcifjzpfol.
rdwfaqG 7Smwl;Edk\ bkef;awmf-uD;u pmaya7;7mrsm;udk
nFef-um; jyocJhayonf? touf 10 ESpft7G,fwGif
*sufZl;tpf*dk+f;0ifrsm; wnfaxmifxm;aomausmif;Y
0ifa7muf ynmoif-um;7m 1^11 ckEpS ftxd jzpfonf?
7Smwl;Edk\ bke;f awmf-uD;onf aAmfvwJ,m;tm; jyifopf
txufwef;vFmwGif xif7Sm;aomtrsdK;orD;-uD; eDEGef
'g vef;uvdk\ESifh 7if;ES;D atmifrdwfzGJ\ay;7m/ 1^05 ckESpf
wGif ,if;trsdK;orD;-uD; uG,fvGeaf omtcg aAmfvwJ
,m;twGuf pmtkyfrsm;0,f7ef z7ef\ 2000 tarGay;
cJo
h nf?
1^11 ckESpw
f Gif aAmfvwJ,m; ausmif;rS xGuv
f mI
tdrjf yefa7mufaomtcg pmaya7;7mjzifhom tcsdefukef
vGefaeaom om;jzpfolonf pmayudk txifr-uD;bJ
Oya'ynmudk vdkufpm;oif,lapvdkonfh qNjyif;jyae
aom zcifjzpfolEiS hf tjrJyif oabmrwdu
k q
f ikd Ef idk af tmif
jzpfaeawmhonf? zcif auseyfap7ef Oya'ynmudk
twefi,fvu
kd pf m;jy;D aemuf e,fomvefqikd 7f m jyifopf
oHtrwf-uD;.twGi;f 0eftjzpfjzifh [dwjf rKd \o\kv
d u
kd yf goGm;
onf? ,if;odk\ tr=xrf;,if; tqifrajyaom tcspf
a7;a-umifh yg7pfjrKd \o\kd jyefc7hJ onf? yg7pfjrKd \YaepOf zcif
auseyfap7ef 0wfvk-H u;D wOD;xH 0ifa7muf tvkyf vkyf
udkif[efaqmif7if; jyifopfeef;wGif;ol eef;wGif;om;
rsm;tm; jyuf7,fjyKonfhpmayrsm; tpOfwpdkuf a7;
om;onf? atmfvD,ef;pm;tm; jyuf7,fjyKa7;om;
aomuAsmtwGuf tzrf;cH7I AufpwD;axmifwiG f 11
vwdkifwdkif tusOf;csxm;jcif; cH7onf? 1^18 ckESpf
{jyv
D wGif axmifrv
S w
G o
f nfrpS I z7efqmG trnfrS aAmf
vwJ,m;trnfodk\ ajymif;vdkufonf?
AufpwD;axmifwiG f tusO;f usaecJph Ofu ol.a7S;OD;

64

aAmfvwJ,m;

xif7Sm;ausmf-um;onhf jyifopfobm0 aA' u0daAmfvwJ,m;

qH;k jyZmwfjzpfaom td'k pfudk a7;om; tacsmudkio


f nf?
axmifrS vGwfaomtcg tkd'pfjyZmwfudk usus
eepDpOfjyo7m vl-udKufrsm;I 0ifaiGrsm;pGm 7onf?
1^21 ckESpfwGif zcifjzpfol uG,fveG fojzifh wESpfv~if
vDAm'*g; 4000 0ifaiG7Sdaom tarGyPnf;rsm; 77Sd
vdu
k o
f nf? 1^24 ckEpS fwGif jyifopfEikd if H pwk[ife7D
bk7ifta-umif;jzpfaom vm [ife7D,uf tufypf
uAsm-uD;udk a7;om;jyD;onf? 1^25 ckESpfwiG f jyifopf
EdkifiHY -oZmtm+m tvGef7Sdaom ykCdKvf-uD;wOD;ESifh
roifrh wifch u
kd f7efjzpfojzifh AufpwD;axmifwiG f tusO;f
cscH7jyefonf? aAmfvwJ,m;onf ol.awmif;qdck suf
t7 7ufoW 2ywf-umaomtcg t*vefjynfo\kd tydk\
cH7onf? aAmfvwJ,m;onf t*vyd v
f rl sKd ;wd\k. vlaer=
pepfESifh t*vefjynf. vGwv
f yfru
= dk oabmusojzifh
t*vefjynfY 3 ESp-f umr~ aexkdifonf? t*vefY ae
pOf 0gvydk/ aAmvif;A&kwf/ ykyf/ rmvAm7me,fpm;
uawmf qm7m paom xif7Sm;onhf ykCdKvf-uD;rsm;ESifh
cifrif7if;ES;D cJo
h nf?
1^29 ckESpw
f Gif yg7DjrdK\o\dk jyefvmum ol.jyZmwf
rsm;udk pepfwus xkwaf 0jcif;/ pepfwus pifwifjcif;
jyKvkycf Jh7m tvGe0f ifaiGaumif;cJhonf? ,if;wdk\ teuf
1^32 ckEpS w
f iG f xGufay:vmaom ZJ,m; jyZmwfonf
ol. taumif;qH;k vuf7mvnf;jzpfI jyifopfjyZmwfw\kd

65

teuf taumif;qH;k jyZmwf wckvnf;jzpfonf? 1^33


ckESpfwGif t*vdyf vlr=a7;pepfudk csD;usL;I jyifopf
omoem0efxrf;tzGJ\ESifh tpdk;7tzGJ\wdk\. jyKrlyHkrsm;udk
apmif;ajrmif;ykwfcwfa7;om;xm;onfh t*vdyfvlrsdK;
ta-umif;ay;pmrsm; [laompmtkyfESifh jyifopfpma7;
q7mtausmf &l;qd;k tm; oa7mfxm;aom wify,f'l
a*gh pmtky2f tkyf a7;om;xkwfa0onf? 1^34 ckESpf
wGif ol. t*vdyfvlrsdK;ta-umif; ay;pmrsm; pmtkyf
udk tpdk;7tm+mydkiw
f \ku
d awG\7mt7yfwGif odr;f I rD;&d\=
ypfum aAmfvwJ,m;tm;vnf; zrf;7ef 07ef;xkwo
f jzifh
yg7pfjrdK\rS xGufajy;7onf? 1^34 ckESpfrS 1^46 ckESpf
twGif; aAmfvwJ,m;onf 7Srfyed ;f ESiv
fh 7dk def;e,ft-um;
pDa7;t7yf7dS tdrw
f tdrYf r'rf7w
S w
f av;ESit
hf wl aexdik f
onf? r'rf7w
S w
f av;.tm;ay;r=jzifh tdik Zf yfEsLwef.
y7ifpDyD,m;pmtkyu
f dk jyifopfbmomodk\ jyefqakd 7;om;
I 14 qufajrmuf vl0b
D 7k iforkid ;f ponfw\u
kd kd a7;om;
jyKpck h.
J ? 1^35 ckESpfwGif aAmfvwJ,m;tm; zrf;qD;7ef
trdef\ &kyfodrf;oGm;ojzifh vGwfvyfpGm aexdkifEdkifcJhjyef
onf? 1^46 ckEpS w
f iG f jyifopfynmhwcH eG t
f oif;0if tjzpf
a7G;cs,w
f ifajrm| ufjcif;cH7onf?
1^49 ckESpw
f Gif r'rf7w
S fwav;uG,fvGefI 1^15
ckEpS w
f iG f y7yf7mS ;bk7ifz7uf'7pf.zdwaf c:csut
f 7 y7yf
7Sm;eef;awmfwGif oGm;a7mufaexdkifonf? yxrwGif
bk7ifuvnf; tvGe-f unfnKd onft
h avsmuf ajr|mufpm;
aomfvnf;/ aAmfvwJ,m;. rif;vdv
k u
kd f rif;-uKd urf ae
wwfonfh tavha-umifh bk7ifESihpf um;rsm;um 1^53
ckEpS f rwfvwGif jyifopfEidk if o
H \kd jyefvmonf? od\k7mwGif
y7yf7Sm;EkdifiHY oGm;a7mufaexdkifcJholjzpfI jyifopf
Edik fiHuvnf; vufrcHojzifh qGpfZmvefEidk fiH *seD D;Am;jrdK\
teD; jyifopfe,fpyf7Sd zm;ae;7GmwGif tdrw
f vHk; 0,fum
wlrjzpfolEiS fh aexdik fonf? zm;ae;7GmwGifaepOf pmtkyf
pmwrf;rsm;pGmudk vGwfvyfpmG a7;om;onf? t,l0g'
a7;qdkif7m tjrifusOf;r=ESifh pyfvsOf;aom pmtkyfpm
wrf;rsm;ESifh pG,fpHkusrf;twGuf obm0 aA' t
a-umif;7yfrsm;qdkif7m aqmif;yg;rsm; a7;om;onf?
aAmfvwJ,m;onf zm;ae;7GmYaepOf pD;yGm;jzpfvkyfief;
rsm;udk vkyfudkif,if; -uG,f0onfxuf -uG,f0vmum/
qif;7Jom;rsm;ESifh t,l0g'a7;7m n|Of;yef;r=a-umifh
xGufajy;vm7aom 'kQonfrsm;udk au`;arG; jyKpkI/
,if;wdk\ ta-umif;udk wifjyaom jyZmwfrsm; a7;om;
onf? aAmfvwJ,m;um; xdktcsdefwGif tausmf-um;
qH;k jzpfonf?

aAmfv'Gif pwefav

aAmfvwJ,m;

a7; wnf;[laom vlra= 7;0g'udk jyifopfvlxk oabm


aygufEidk -f ujcif; jzpfonf?
aAmfvwJ,m;onf w7m;r~wr=ESifh vGwfvyfr=udk
vdv
k m;oljzpfonft
h avsmuf t7m7mwGif r[kwrf cH vGwf
vyfpmG ajymqdka7;om;wwfojzifh cspfcifz,
G f raumif;
onfh 7efpG,fESifh aigaig vlwa,muftjzpf tcsdK\u
jrif-uonf?

1^^4 ckEpS w
f iG f 15 qufajrmuf vl0b
D 7k if ewf7mG pH
aomtcg aAmfvwJ,m;onf yg7pfjrdK\odk\ jyefoGm;7ef
tcGiafh umif; apmifah eavonf? 1^^8 ckEpS w
f iG f 28ESpf
vHk;vHk; uGJumG ae7aom yg7pfjrdK\odk\ jyefoGm;aomtcg/
aAmfvwJ,m;tm; pmayorm;ESifh EkdifiHjcm;om; t
ajrmuftjrm;u aomif;aomif;zszs qD;-udK*k+fjyK-u
onf? toufuvnf;-uD; c7D;uvnf; yef;ojzifh yg7pf
jrdK\o\akd 7mufI 7ufoW 2ywft-um aAmfvwJ,m;onf
tjyif;zsm;avonf? jyefvnf usef;rmvmaomtcg
ol. tvGr;f jyZmwf tdki7f if;udk &Hw
k ifujy7ef pdik ;f jyif;
onf? ,if;jyZmwfujypOf vlxu
k ol\tm;0dki;f I *k+f
jyK-obmay;-uonf? aAmfvwJ,m;onf yg7pfjrdK\Y ae
xdkifpOf ynmhwHcGeftoif; tpnf;ta0;rsm;odk\ rem;
raewufa7mufjcif;/ vlxkcsD;usL;yGJrsm;od\k wufa7muf
jcif;wdk\a-umifh yef;zsm;zsm;um xdkESpf arv 30 7ufae\
wGif uG,fvGefavonf?
aAmfvwJ,m;. ynmyg7rD xl;c`efyHkudk rnfolr~
rjiif;Edik af cs? od\7k mwGif rnfonfv
h yk if ef;wckc/k bmom7yf
wckckwGif xl;c`efI ausmf-um;onf[lIrl twdtus
rqdkEdkifacs? aAmfvwJ,m;. jyZmwfrsm;onf ausmf
-um;aomfvnf;/ ol\udkum; taumif;qHk; jyZmwfa7;
q7m[k ac:Irjzpfay? xdk\twl aAmfvwJ,m; a7;om;
aom orkdif;rsm;onf zwfaumif;jyD; ausmf-um;aomf
vnf;/ ol\uu
dk m; taumif;qH;k ordkif;a7;q7m[k rqdk
Edik facs? olum; tjypfjrifa0zefa7;orm;jzpfonf? ol\
acwfEkdiif Ha7;ESihf t,l0g'a7;qdik f7m tzGJ\tpnf;rsm;udk
cyfjyif;jyif;ESifh -urf;-urf; a0zefa7;om;ol jzpfonf?
ol. uif'pf'D [lonfh pmajymif jyZmwfYyif vlra= 7;
pepf. c`w,
f iG ;f csurf sm; jyKjyif7ef 7nfoefI a7;om;
cJo
h nf? *`eef oefqpG u
f o
hJ \kd olonf vl\obm0udk oa7mf
onf r[kwfbJ/ vl\tzGJ\tpnf;udkom oa7mfjcif;jzpf
onf? (qGpf *`eef oef&=? ) od\7k mwGif tcsed Ef iS t
hf ajc
taeajymif;vJr=wdk\a-umifh ol\acwfu tvGefxufjruf
yHk7aom ol\pmayrsm;onf ,ckacwfwGif ysif;7dzG,f
aumif;vsuf 7Sad yonf?
jyifopfawmfveS fa7;udk aoG;xd;k ay;ol &l;qd;k uJo
h \kyd if
aAmfvwJ,m;onf vlra= 7;qdik 7f m obm0 aA' ynm
7Sifjzpfonf?( &l;qdk;a*s/a*s&=? ) olonf tdk;opf
tdro
f pfwnfaqmuf7ef cvkwu
f efoif;jzifh jynfEh u
S af e
onfah jrudk 7Si;f ay;olEiS v
fh nf;wlonf? vlxt
k m; ol.
uavmifvufeufjzifh rsupf zd iG ahf y;cJI
h om &l;qd;k . vGwf
vyfa7;/ cGihw
f l a7;wl 7a7;/ tcsi;f csif; cspfcifr~wr=7dS

aAmfv'Gifpwefav(c7pf 186^194^) ? ?t}r


tuf'Gyf bk7if eef;pGef\onfh ta7;wGif jAdwdefEdkifiHESifh
wuG tifykid ,
f m-uD; wckv;Hk udk rwdr;f rapmif;7atmif
xde;f odr;f cJo
h nfh jAdwdo~ 0ef-u;D csKyf pwefavaAmfv'Gif
udk 186^ ckESpf -o*kwfv 37ufae\wiG f 0kpwm&d=if,m
e,f AsL'vDjrdK\wiG f zGm;jrifonf? t*vefjynf7Sd t-uD;
qHk;aom tif*sifeD,mvkyfief;jzpfonfh aAmfv'Gif vDrd
wufyikd 7f iS fEiS hf 'g&du
k w
f mvl-uD; tJvz7uf aAmfv'Gi.
f
wOD;wnf;aomom; jzpfonf?
[,f&akd usmif;ESihf x7ifew
D aD umvdyw
f iG f ynmoifchJ
I 1888 ckwGif bGJ\7cJhjyD;aemufzcifjzpfol. vkyfief;
udk 0ifa7muf OD;pD;vkyfuidk cf o
Jh nf? tESpf ESpq
f ,fausmf
ausmf pD;yGm;a7;zufwGif vHk;yef;cJhjyD;aemuf 1908 ckESpf
wGif zcifjzpfol. ae7mjzpfaom AsL'vDrS uGefqm;A
wpftrwftjzpf a7G;aumufwifajr|mufjcif; cH7onf?
1916 ckESpfwGif Akdemavm tpdk;vufxufY aAmfv'Gif
onf ygvDref twGi;f 0eftjzpf xrf;7Guf7onf? 191^
ckEpS w
f iG f b@ma7;0efuav; jzpfvmI 1920 jynfhESpf
wGif ul;oef;a7mif;0,fa7; 0ef-uD;tjzpf aqmif7Guf7
onf? 1922 ckESpf atmufwdkbmvwGif usif;yaom
uGeq
f m;Awpf ygwDpnf;a0;yGYJ aAmfv'Gif rde\f-um;aom
rdef\cGef;. *,uf&dkufr=a-umifh vGdKufa*smh. nGef\
aygif;tpdk;7 jyKwfusI Adkemavmtpdk;7 wufvmav
onf? (avmAdkem &=? ) Adkemavmtpdk;7 tzG\JwiG f
aAmfv'Gio
f nf b@ma7; 0ef-uD;tjzpf aqmif7u
G 7f if;
1923 ckEpS w
f iG f jAdwed Ef ikd if u
H qyf7ef7daS om ppfa-uG;rsm;
udPudk pDpOf7ef tar7duefEkid if H od\koGm;a7mufco
Jh nf?
xdkESpf arvwGif Akdemavm 0ef-uD;csKyf7mxl;rS Ekwf
xGufvu
dk af omtcg aAmfv'Gif0ef-uD;csKyf jzpfvmonf?
odk\7mwGif 1924 ckESpf Zefe0g7DY usif;yaom a7G;
aumufy-JG uD;Y aAmfv'Gif.ygwD &H=;edro
fh mG ;aoma-umifh
aemufw-udrf usif;yaom a7G;aumufyGJ-uD; txd
twdkuftcHacgif;aqmiftjzpf aqmif7Guf7avonf?
xdkESpf atmufwdkbmv a7G;aumufyGJwGif aAmfv'Gif.

66

aAmfv'Gif pwefav

jAdwdo~ eef;7ef;0efjzpfcJhol pwefavaAmfv'Gif

ygwD tEdkif7ojzifh 1929 ckESpftxd 0ef-uD;csKyftjzpf


aqmif7Guf7onf? xdktcsdefumvtwGif; aAmfv'Gif
tpd;k 7onf qdAk D,uf&k7SEiS fh qufqaH 7;/ tvkyfvufrJh
jyem/ oydwfta7;awmfykH paom jyem-uD;aygif;
rsm;pGmESifh -uHKawG\cJh7avonf? 1929 ckESpfwGif
aAmfv'Giftpdk;7 jyKwfusavonf? 1931 ckESpfwGif
7Raq rUa':e,f acgif;aqmifaom nGef\aygif;
tpdk;7wufcJh7m aAmfv'Gifonf y7DADaumifpDOU}ESifh
wHqyd af wmf0ef-uD;tjzpf xrf;aqmifc7Jh onf? ygvDref
wGif uGefqm;Awpf trwfrsm; tm;aumif;aeav7m/
aAmfv'Gifonfvnf; tpdk;7tzGJ\wiG f -oZmt7Sdq;Hk ykCdKvf
jzpfaeavonf? 1935 ckESpf ZGefvwGif rUa':e,f
7mxl;rS EkwfxGuaf omtcg aAmfv'Gio
f nf 0ef-uD;csKyf
tjzpf wifajrm| ufjcif; cH7avonf?
wwd,ESihf aemufqHk;t-udrfajrmuf 0ef-uD;csKyf t
jzpfaqmif7Gufc7Jh pOf aAmfv'Gifonf Oa7mywkdufY ydkrdk
jyif;xefvmonfh EdkifiHa7;wif;rmr=rsm;udkif;/ jAdwdo~
eef;wGi;f a7; jyemudkif; 7ifqdkifcJh7avonf? rlqkd
vDeDESifh [pfwvmwdk\onf usL;ausmfr=rsm;jzifh EkdifiH
aygif;csKyftoif;-uD;udk zufjydKiftefwkcJhojzifh uBmh

67

Ekid fiaH 7; tawmfv=y7f mS ;cJh7avonf? xdt


k awmtwGi;f
yVra*smb
h 7k if ewf7mG pHI om;awmf t}rtuf'yG b
f 7k if
t&kduft7m qufcHcJhjyD;aemuf/ rif;aqGrif;rsdK; r[kwf
aom tar7duefol wckvyf rPpfqifyqiftm; rdzk7m;
wifajr|mufa7;ESifh pyfvsOf;I oabmuGJvGJr=rsm; jzpf
ay:cJhavonf? Teef;wGi;f a7;udk aAmfv'Gio
f nf at;
at; csrf;csrf;ESifh jyD;jidrf;oGm;atmif vdRmyg;eyfpGm
aqmif7GufchJ avonf?
aAmfv'Giu
f m; tvGerf sKd ;csppf w
d f xufoefol tjzpf
ausmf-um;cJhonf? 1919 ckESpfwGif ol.pnf;pdrf 5 yHk
1 yHkudk jAdwdo~ tpdk;7odk\ ay;vSLcJholjzpfonf? odk\7m
wGif twdkuftcHwdk\url aAmfv'Gifonf Oa7mytm+m
7Siw
f \k.
d tiftm;udk csucf si;f r7drrf o
d /l jAw
d do~ avwyf
tiftm; jznfw
h if;a7;twGuf uwdysuo
f t
l jzpf pGyfpcGJ hJ
-uonf?
193^ ckESpf arv 28 7ufae\wGif aAmfv'Gifonf
Ekid if aH 7;rS tem;,lonf? r-umrD q}a*smb
h 7k ifu aAmfv
'Giftm; qmbGJ\jzifh olaumif;jyKonf? 194^ ckESpf
'DZifbmv 137ufae\wGif aAmfv'Gifonf 0kpwm&d=if
,me,f pwl;0g;ydk\tGef qJAef;jrKd \wiG f uG,v
f eG o
f nf?

aAmfv'Gif pwefav

aAmfv7SDApf
csvkyu
f ikd f7rnf [k a7;vdu
k rf S ygwD. 0g'vrf;pOfukd
aqG;aEG;7ef vrf;pay:vmonf? 1903 ckEpS f Zlvidk v
f rS
-o*kwfvtwGi;f vef'efjrdK\Y usif;yaom tjynfjynf
qdkif7m qdk7S,f'Drdku7ufwpf avbmygwD. 'kwd,
uGe*f 7ufY ygwD0g'ESiv
hf yk if ef;pOfukd aqG;aEG;I oabm
uG7J mrStp vDeifacgif;aqmifaomtkypf Ek iS hf rmawmhacgif;
aqmifaom tkypf [
k I
l tkyfpk 2 ck jzpfvmonf? vDeif
tkyfpo
k nf vlrsm;pkjzpfonfupdk I
GJ aAmfv7SDApf/ rmawmh
tkyfpkonf vlenf;pkjzpfonfudkpGJI rif7SDApf[lI jzpf
ay:vmonf?
aAmfv7SDApfwk\du ygwDukd tiftm;awmifhwif;atmif
zGJ\pnf;I wdkufa7;cdkufa7;udPrsm;udk aqmif7Gufaom
tzGJ\tpnf;jzpfatmif ysdK;axmif7rnf? ygwDvkyfief;udk
ud,
k x
f v
d ufa7muf 0ifa7mufaqmif7u
G o
f rl S ygwD0ifjzpf
7rnf[k owfrSwfonf? rif7SDApfwdk\url ygwD7efyHkaiG
xnfh0ifolrSefor~ ygwD0ifjzpfEdkifonf[k avsmhvsnf;
vsnf;zG\Jpnf;csif-uonf? TonfwGirf S oabmrwkduf
qkdifjzpfum oD;jcm;ygwD axmif-uaomfvnf; &k7S
qd7k S,fvpf 'Drdku7ufwpf avbmwD uGe*f 7ufuku
d m;
qufvuf usif;yoGm;avonf? wwd,ESifh pwk
'sL;rm;wGifrl 2 zGJ\vHk;rS ykCdKvfrsm;onf qdk7S,f 'Drdk
u7uf udk,pf m;vS,ftjzpf wufa7muf-uao;onf?
1912 ckESpf y7m[jrdK\wGif usif;yaom uGef*7ufwGif
rS aAmfv7SDApfwdk\u tjywftowf tiftm;-uD;um
rif7SDApfwdk\ arS;rSdefoGm;ojzifh &k7Sqk7d ,
S fvpf 'Drdku7uf
wpf avbmygwD (aAmfv7SAD pf)[k ygwDtrnfyg twd
tvif; ajymif;vJay:xGuv
f monf? ,if;od\kjzifh jrefrm
EkdifiHrS zvyv tzGJ\csKyf-uD; 2 jcrf;uGJonfhtcg
zqyv(wnfjrJ)/ zqyv(oef\7iS ;f ) [kjzpf7mrS tzsm;
qGwfI oef\7Sif;ygwD0if/ wnfjrJygwD0if[lI jzpfay:
vmouJhodk\ qdk7S,f'Drdku7ufygwD trnfwdrfI aAmf
v7SDApfygwD trnfwGifvmonf? aAmfv7SDApfwdk\um;
vuf0J Edkiif Ha7;udk pGJjrJpGm ,Hk-unf-uolrsm; jzpfonf?
vlwef;pm;wkdufyGJ 0g'udk t-uGif;rJh axmufcHI/ qif;
7Jom; tvkyform;rsm; vufxJodk\ EdkifiHa7;tm+m
a7muf7aSd 7;udk a7S;&=aqmif7u
G f-uonf?
&k7*S syefppfyYGJ &k7w
S \dk &H;= 7onfukd rcHr7yfEdik jf zpfum/
Zmbk7iftpdk;7tm; oydwfarSmuf qNjy/ ykeu
f ef qlylr=
rsm; jzpfcJh7mwGif aAmfv7SDApfygwDonf ta7;ygaom
tzG\JwzG\Jjzpfonf? aAmfv7SAD pfw\kd. OD;aqmifr=jzifjh rdK\-uD;
rsm;Y puf&Hktvkyform;rsm;uif;/ ppfom;rsm;ESifh
awmifolv,form;rsm;uif; qdkAD,ufac: aumifpD

aAmfv'Gifum; Ekdiif Ha7;Yomr[kwf/ rnfonfh bm


om7yfYrqdk pum;ajymxdol jzpfonf? ol. rdef\cGef;
rsm;udk pkI t*vefjynfta-umif; (1926) /u`Eyfk f
wdk\.tarG (1928)/ rdef\cGe;f rsm;ESifh rSwfwrf;rsm;
(1935) [lI pmtkyrf sm;xkwfa0cJhonf? ol. tjcm;
pmayvuf7mrsm;rSm vGwfvyfa7;. rD;&SL;wdkif
(1935)/ t*vefjynftm; o&kyfazmfol (1939)/
*0ifESifh vljydef; (1926) ponfwdk\jzpfonf?
aAmfv7SDApf? ?20 7mpkEpS t
f pESifh yxruBmppf t
jyD;umvwGif &k7SEkdifiHY xif7Sm;aom EdkifiHa7;tzGJ\-uD;
um; aAmfv7SAD pfygwD jzpfonf? &k7ES dik if rH S rwf0g'Dw\ku
d
&k7SEdik if t
H m; qdk7S,v
f pf'rD u
dk 7ufwpftvkyo
f rm; Edkiif H
tjzpf xlaxmif7ef tm;xkwf7if; ay:aygufvmaom
EkdifiHa7;tzG\Jyifjzpfonf? aAmfv7SAD pf[laom pum;vH;k
onf &k7Sbmoma0g[m7 aAmfv7SifpwpfrS qif;ouf
I vlrsm;pk[k t"d_g,f7onf? ,if;ygwDonf 1918ckEpS f
aemufyikd ;f wGif &k7S uGejf rLepfygwDtjzpf uBmwGif ausmf
-um;vmavonf?
aAmfv7SAD pfygwD. rlvtprSm 1813 ckEpS af vmufu
jzpfonf? ay:pu ,if;trnfjzifh r[kwfbJ yavcg
aemhESifh tufZJa7mhwdk\acgif;aqmifaom tvkyform;
vGwaf jrmufa7; tkypf t
k jzpfrS wjznf;jznf; aAmfv7SAD pf
ygwDtjzpf a7muf7Sdvmjcif;jzpfonf? xdktkypf k. 0g'
pnf;rsOf;um; awmfvSefa7;-uD; atmifjrifa7;twGuf
t"duvlpo
k nf pepfwusz\JpG nf;xm;aom tvkyo
f rm;
vlwef;pm; jzpf7rnf[o
l wnf;? xdktyk pf o
k nf pm7Guf
pmwrf;rsm; xkwfa0jcif;/ aqG;aEG;yGJ usif;yjcif;r~om
jyKvkyfI tvkyform;vlwef;pmwdk\tay:Y -oZm r
anmif;ao;acs? tkypf w
k Gif acgif;aqmifom7SdI aemuf
vdkufr7Sdoavmuf 7Sm;aeonf? 1898 ckESpfavmuf
a7mufI vDeif/ u7yfqif/ rmawmh paom xif7mS ;onfh
ykCdKvf-uD;rsm; 0ifa7muftm;ay;rS xdktkyfpkrsm; zGH\jzdK;
vmavonf? ,if;tcsed ftxdyif ygwDonf rnfonfh
0g'vkyfief;pOfjzifh rnfo\dkaomenf;twdik ;f aqmif7u
G f7
rnfukd jywfjywfom;om; r7Sad o;acs? od\k7mwGif tvkyf
orm;wd\k. qdk7S,'f rD u
kd 7uftzG\Juav;rsm; jrdK\widk ;f wGif
ay:vmavonf?
1902 ckEpS fwGif u`Efyk w
f k\dbmvkyf7rvJ [laompm
tkyYf vDeifu tzGJ\0ifwOD;pDtm; toD;toD; vkyif ef;
wm0ef cstyfay;I ppfwyfrS ppfom;yrm xrf;aqmif
apjcif;jzifh awmfveS fa7;tiftm;pkukd pkpnf;um aZmuf

68

aAmfv7SDApf

aAmfvDabmupm;jcif;

tzG\Jrsm; zG\J-uonf? yxruBmppf jzpfaomtcg &k7w


S k\d
ppfxJ0ifa7muf-uonfudk vDeifacgif;aqmifaom aAmf
v7SDApfwk\du t7if;7Sif e,fcs\Jtm;ay;jcif;om jzpfonf
[kqu
kd m uef\uu
G -f uonf? aAmfv7SAD pfw\ku
d ppfonf
awmfw\kdtwGuf jidr;f csr;f a7;/ tvkyform;twGuf aygif
rkef\/ v,form;twGuf v,fajr7atmif vkyaf y;rnf
[k 0g'jzef\ uwday;vdku7f m vlxkoabmus jzpfomG ;
avonf? 191^ ckESpf rwfvwGif Zmbk7iftpd;k 7usI
-um;jzwftpd;k 7wufonf? t,fvufZNm um7ifpuD.
-um;jzwftpd;k 7onfvnf; vlxak wmifw
h aeaom jidrf;
csrf;a7;/ aygifrkef\ESifh v,fajrudk ray;Edki&f Hkru qlyrl =
rsm;udkyif rxde;f odr;f Ekdifojzifh 191^ ckEpS f Ek0d ifbmv
^ 7ufae\wiG f tvkyform;/ v,form;/ ppfom;paom
vlxt
k -kH uG awmfveS v
f u
kd 7f m um7ifpuDtpd;k 7 jyKwu
f sI
aAmfv7SDApfwdk\ OD;pD;zGJ\pnf;xm;aom qdkAD,uftzGJ\rsm;
tm+m7vmonf? xdktcsdefrSpI qdkAD,ufqdk7S,f
vpfoRwEdik if H tpd;k 7 ay:aygufvmI/ aAmfv7SAD pfygwD
acgif;aqmif vDeifonf xdq
k kAd D,uftpd;k 7. yxrqH;k
aom obmywd jzpfvmavonf?
aAmfv7SDApfygwD tm+m7jyD;aemuf 1918 ckESpf
rwfv 6 7ufae\rS pwifusi;f yaom aAmfv7SAD pfygwD.
oWrt-udrfajrmuf uGef*7ufwGif aAmfv7SDApfygwD
tm; &k7SuGefjrLepfygwD (aAmfv7SDApf) [laomtrnf
opfo\kd ajymif;7ef wnDwnGww
f nf; qH;k jzwfvu
kd o
f nfrS
,if; ygwDonf ,ckwikd f uGejf rLepfygwDtjzpf uBmwGif
xif7Sm;vsuf 7Sdavonf?
aAmfvDabm upm;jcif;?
?wif;epfabmvk;H upm;
ouJhokd\ upm;uGif;tv,fwGif ykdufwef;I wzuf
ESihfwzuf abmvkH;ukd vufjzihf ykwfupm;jcif;ukd aAmf
vDabm upm;jcif;[k ac:onf? ,if;upm;enf;onf
tyifyef; rcHEkdifolrsm;/ tm;upm;zufY u`rf;usifr=
r7dv
S Solrsm; upm;Ekid faom taxGaxG udk,v
f uf v=yf
7Sm;upm;enf; w7yf jzpfonf?
aAmfvDabmupm;enf;udk 1895 ckESpfwGif tar7d
uefjynfaxmifpk/ rufqcsL;qufjynfe,f [dk\va,mh
jrdK\rS c7pf,mefvil ,frsm;toif;. um,enf;jyq7m
0DvsH armf*ifqko
d u
l pwifwx
D Gicf o
hJ nf? abmvH;k / Awf
puufabm/ wif;epf paom upm;enf;wd\kuho
J \kd yifyef;
onfu
h pm;enf;udk rupm;Edik o
f rl sm; upm;Ekdi7f ef ouf
oufomomESihf ud,
k v
f ufv=yf7mS ;r= jzpfaponfh upm;
enf;udk wDxGif7mrS aAmfvDabmupm;enf; ay:ayguf

69

vmjcif;jzpfonf? ,if;odk\ upm;enf;wrsdK;udk atmif


jrifpGm wDxGifjyD;aemuf/ uBmt7yf7yf7Sd c7pf,ef vl
i,frsm;toif;rsm;u wqifh jzef\vdkuf7m/ ,cktcg
tESH\tjym; acwfpm;aeaom upm;enf;wrsdK; jzpf
aeavjyD? jrefrmEkdifiHodk\rl 1920 jynfhESpfavmufwGif
c7pf,efvli,frsm;toif;ESifh ppfykvdyfwyfrsm;udk t
a-umif;jyKum a7muf7v
Sd monfrSpI aAmfvDabmupm;
enf; tpysdK;cJhavonf? 1921 22 ckESpfwGif ausmif;
aygif;pHk aAmfvDabmupm;jydKifyGJ-uD; usif;ycJh-uonf?
odk\7mwGif tpOfwpdkuf acwfpm;jcif;r7SdbJ wdrjf rKyfae
ouJhok\d jzpfjy;D rS 1946 ckEpS f 'kwd,uBmppfjyD;p tcsed f
wGif r[mrdwfwyfom;rsm; upm;-uonfwGif wzef
jyefay: vmjyefonf? odk\7mwGif pepfwus upm;-u
ao;onf r[kwfacs? 1951 ckESpfwGif trsdK;om;
udk,fvuf-uHhcdkifa7; aumifpDrS upm;enf; pnf;rsOf;
Oya'rsm; 7SmazGowfrw
S fonf? 1952 ckESpw
f Gif jrefrm
EkdifiH taysmfwrf; aAmfvDabm tzGJ\csKyfudk zGJ\pnf;I/
1956 ckESpfwGif tjynfjynfqdkif7m upm;enf; Oya'
rsm;ESifh n|dE=dif;csrSwfonf? xdkaemuf EdkifiHwGif;Y
aAmfvaD bmupm;jydKifyJrG sm; usif;yI EdkifijH cm;Y usif;y
aom upm;yGJrsm;wGifvnf; yg0if,SOfjyd|ifEdkif7ef tm;
ay;onf? 1961 ckESpf 'DZbmwGif 7efukefjrdK\Y usif;
ycJhonfh 'kwd,t-udrfajrmuf ta7S\awmiftm7S u`ef;
qG,f tm;upm;jydKifyw
GJ Gif 0ifa7muf,OS fjydKif7m/ jrefrm
aAmfvDabmtoif;u AkdvfpGJum a7FwHqdyfqk 77SdcJh
avonf?
aAmfvDabm upm;onfhtcg pnf;rsOf; wus
upm;rnfqdku wzufv~if vl 6 a,mufpD yg0if,SOf
jydKif7onf? odk\7mwGif udk,v
f ufv=yf7Sm;r= oufouf
twGuf tanmif;ajy tnmajy upm;rnf qdkygrl 11
a,mufp/D od\kr[kwf xd\kxufyI
kd yif yg0ifupm;Edik o
f nf?
,if;upm;enf;onf upm;&HkwGif;Yjzpfap/ jyifyuGif;
jyifYjzpfap rnfonhaf e7mYrqdk upm;Edik o
f nf? upm;
&HkwGif; aAmfvDabm upm;uGif;onf xHk;pHtm;jzifh t
vsm;ay 60/ teHay 30 7Sd7onf? wif;epfabmvHk; u
pm;onft
h cguJo
h \kd uGi;f tv,fab;wzufwcsupf w
D iG f
wdkiw
f wdkipf D pdkuI
f ,if;wdkirf sm;wGif ydkufudkwef;xm;
7onf? ydkufxdyftjrifo
h nf ajr-uD;txuf 8 ayjrifh7
onf? upm;7mY vH;k ywf 25 vufrrS 2^ vufrtxd7dS
aom om;a7pjzifh csKyfxm;onfh abmvHk;udk oHk;7
onf? aAmfvDabmupm;jcif;. 7nf7G,cf sufrmS upm;
enf;Oya't7 ydkufudk ausmfI abmvHk;ykwyf \dkum ,if;

aAmfvDabmupm;jcif;

1961 ckEpS f/'DZifbmv 117ufrS 167ufae\xd jrefrmEdkiif H 7efuek fjrdK\awmfYusif;yaom 'kwd,ta7S\awmiftm7Su`ef;qG,f tm;upm; yGJawmf
abmf vD abmjydK if yG J wG i f/ jrefr mEk di fi H vufa7G ;pif t oif; (tusj zL)ES ih f uam'D; ,m;Ekd i fi H vuf a7G; pif toif ; wk d \ t-ud wf t e,f
,SOfjydKifupm;ae-upOf? ,if;jyKdifyGJwGif jrefrmwkd\u (15;^)/ (15;10) ESihf (15;12)jzihf/ 3 yGJpvHk;wGif uaBm'D;,m;wkd\tay: tEkdif
77SdcJhojzihf/ ta7S\awmiftm7Su`ef;qG,f abmfvDabmjydKifyGJ yxrqkjzpfaom a7FwHqdyfudk qGwfcl;cJhonf? jrefrmEkdifiH abmfvDabm vuf
a7G;piftoif;onf avmEdkifiH/ ,kd;',m;Ekdifiw
H kd\ESihf ,SOfjydKifupm;7mwGifvnf;/ 3 yGJpvHk;wkdif;Y tEkdif77SdchJonf?

70

aAmfvDabmupm;jcif;

aAmf,m

abmvHk;udk rdrdzufok\d jyefvnf rydk\Eikd fap7ef jzpfonf?


abmvH;k udk wzufrw
S zufo\kd tqufrjywf ykwI
f yd\kae
7onf? wzufykwfaom abmvHk;udk usefwzufu
jyefI ykwrf yd\Ek idk af omf yxr ykwyf \akd omtzG\zJ ufu trSwf
77So
d nf? wzufu jyefyw
k f ryk\Ed ikd o
f nft
h cgwdik ;f wzuf
tzG\Ju wrSw7f 7SI
d OD;pGm trSwf 15 rSwf77Sad omtzG\Ju
tEdik f7onf? od\k7mwGif yGjJ yD;aomtcg tEdkif7onfhtzG\J
u &H=;onfhtzGJ\xuf tenf;qHk; 2rSwo
f m7onf? rom
ygu qufvufupm;7onf? yrmtm;jzifh 15 rSwEf Sihf
13rSwf? tu,fI trSwfcsif;wlaeygu (14rSwf14
rSw)f 14 rSwEf iS fh 16 rSw/f od\kr[kwf 15 rSwfEiS hf 1^rSw/f
od\kr[kwf 16 rSwEf iS hf 18rSwf ponfjzifh 2 rSwf yd7k onf
txd qufvufupm;7onf? &dk;&dk;,SOfjydKifupm;yGJY
3 yGJ wGif 2 yGJEdkifv~if tEkdif7onf? EdkifiHtcsif;csif;
,SOjf ydKiu
f pm;yG-J uD;rsm;Yrlum; 5 yGw
J iG f 3 yGEJ ikd rf o
S mv~if
tEdkif7avonf?
aAmfvDabmupm;olrsm;onf rdrdxHodk\ abmvHk;
a7mufvmaomtcg zrf;udkifjyD;rS jyefypfjcif;rsdK; rjyK7
acs? teD;odk\ abmvHk; a7mufvmonfESifh vufjzifh
wzufodk\ csufcsif;ykwfxw
k 7f onf? rdrdzufodk\ a7muf
aom abmvH;k udk vl 3 a,mufxufykI
d wzufodk\yw
k f
yd\kjcif; rjyK7acs? ,if;od\k ykwf7mwGif wOD;jyD;rS wOD;ykwf
7onf? vlwOD;wnf; 2 -udrq
f ufI jyefyw
k fjcif; rjyK7
acs? rdrdyw
k fvu
dk faom abmvH;k onf tjcm; wa,muf
ESifh rxdrD rdrdvufjzifh rqdkxm;bd rdrdukd,t
f *gtpdwf
tydik ;f wckcjk zifyh if rxd7acs? tu,fIxdrv
d ~if tcsuf
qifyh w
k o
f nf[k rSw,
f 7l onf? abmvH;k pwifay;aom
t-udrw
f Gif abmvHk;onf ydkufukad usmo
f nfhtcg rxdrd
ap7aomfvnf;/ aemuft-udrfrsm;Yxdu ta7;r-uD;
acs? upm;ol.ajconf A[dkpnf;udk ausmfeif;jcif;
rjyK7acs?
upm;yGJ ponft
h cg wbufv~if 3 a,muf pD2wef;
a7S\aemufcI
JG ae7m,l7onf? tu,fI 3wef;cGJ ae7m
,lvdkygu 2a,mufpD a7S\aemuftpOfvdkuf ae7m,l
upm;7onf? ,if;odk\upm;7mY a7S\wef;vlrsm;onf
aemufzufo\dk qkwfI upm;Edik faomfvnf;/ tpOfojzifh
aemufwef;vlrsm;.a7S\Yom 7S7d onf? vuf,maxmifh
aemufwef;vlupI yGJOD;xGuf {7d,mtwGif;rS abm
vH;k ykw7f onf? abmvH;k udk pykwo
f nft
h cg vufwzuf
jzifh abmvH;k udk avxJo\kdajr|mufI wzufjzifh ykwx
f w
k f
7onf? vufwzufay:wifI vufwzufjzifh ykwjf cif;
rjyK7acs? abmvHk;onf ydkufudk ausmfvGefoGm;aom

71

tcg wzuftoif;rS wzefjyefI ykwyf \k7d onf? ,if;od\k


tjyeftvSef rydk\Edkifygu abmvHk;usaomzufu w
zufok\d trSwaf y;7onf? abmvH;k udk pay;aom zufrS
trSw7f v~if rlvu pay;olyif abmvH;k udk qufvufI
pwif&dkufyk\d7onf? Tod\kr[kwfbJ pay;aom toif;
zufwGif abmvHk;usI wzuftoif;u abmvH;k pwif
&du
k yf \7kd onf7adS omf/ rlvu abmvH;k pay;olonf vuf0J
zufae7modk\ a7F\I usefvlrsm;uvnf; ,if;uJhodk\yif
em7DvufwHvSnfhouJhodk\ tpOfvdkufa7F\I ae7m ,l7
onf? Tenf;twkdif; qufvuf upm;oGm;7onf?
aAmfvaD bmupm;jcif;onf Om+fzswv
f wfjcif;/ud,
k f
taetxm; zswfvwfjcif;/ aiGukeaf -u;us oufompGm
ESifh upm;Edik fjcif;/ 'dkifvl-uD; rygbJ acsmarmpGm upm;
Edkifjcif;wdk\a-umifh wpwp vl-udKufrsm;vmavonf?
aAmf,m?
?yifv,fwdrrf sm;/ a7vuf-um;rsm;/
jrpfrsm;/ tdki-f uD;rsm; ponfw\dkwiG f oGm;vmae-uaom
avSoabmrsm;tm; ausmufaqmifrsm;/ aomifrsm;
ESifh oabmysufrsm; tp7Sdaom ab;tM7m,f7Sdonfh
ae7mrsm;rS uif;a0;pGm oGm;vmEdkif-uap7ef jyKvkyf
xm;aom a7a-umif;trSwftom;rsm;udk aAmf,m
[kac:onf? aAmf,m[lonfrSm t*vdyfpum; AGdKifrS
qif;oufvmaom pum;ysufjzpfonf? aAmf,mrsm;
udk opfom;jzifh jzpfap/ oHjzifhjzpfap jyKvkyfI a7

tay: (0J) &kd;&kd;aAmf,m 2 rsKd;ESihf (,m) acgif;avmif;wyf t


csufay; aAmf,m 2 rsKd;wkd\jzpf-uonf? atmufyHkrsm;rSmrl rD;jy
aAmf,mrsm; jzpf-uonf?

aAmf,m

aAm*s qDZm
vdyfbmomjzifh AJAGdKif[ak c:onf? avc`eo
f HuJhodk\ jrnf
aom aAmf,mrsdK;udk 0SpfpJAGdKif [k ac:onf? ,if;
aAmf,m ESpfrsdK;vHk;udkyif ausmufaqmifESifh aomifrsm;
7Sdaom ae7mrsm;Y csxm;avh7d-S uonf?
oabmysufrsm;7Sdonfh ae7mrsm;wGif csxm;aom
aAmf,mrsm;udk tpdr;f a7mifokwfxm;I oabmysuf
[laom pmvHk;udk ta0;rSyif jrifEdkifaatmif xif
7Sm;pGm a7;om;xm;avh7Sd-uonf? xdkaAmf,mudk 7uf
AGKd if [kac:onf? wcgw7H yifv,fwiG f a7ikyo
f abm
rsm; tvkyfvkyfaeaomtcg tjcm;oabmrsm; rvm
a7mufap7ef owday;aomtaejzifh aAmf,mrsm; cs
xm;wwf-uao;onf? xdak Amf,mudk eef;AGdKif [kac:
.? xdk aAmf,mESprf sdK;vH;k udyk if ,m,Dr~ csxm;jcif;jzpf
I tvkyjf yD;pD;onft
h cg &kyo
f dr;f oGm;-uonf?
tcsdK\aAmf,mrsm;wGif "mwfaiG\ xnfhxm;aom aumifh qD;ESif;rsm;zHk;vFrf;aeonfhtcgrsdK;ESifh nOfhtcsdef
rsm;wGif xdkaAmf,mrsm;rS rD;tvif;a7mifudk ta0;rS
jrifEdkifonf? xdkuJhok\daom aAmf,mrsm;udk *ufpAGdKif
[kac:onf?
tcsdK\ pnfum;aom oabmqdyf jrdK\-uD;rsm;wGif
oabm-uD;rsm; ab;uif;pGm ausmufcsaeEkdif7ef owf
rSwfay;xm;aom aAmf,mrsm;vnf; 7Sdao;.? ,if;
aAmf,mrsm;onf wckESifhwck uyfIrae-uacs? xdkuJh
odk\ owfrSwfay;xm;aoma-umifh 'Da7 twuftus
rsm;wGif oabmrsm; wpif;ESihw
f pif; xdcku
d fjcif; r7Sb
d J
ab;uif;pGm ausmufcsaeedkif-uavonf? xdkaAmf,m
rsdK;rsm;onf trsm;tm;jzifh opfom;jzifh jyKvky-f uaomf
vnf; tcsdK\udk oHjzifhvnf; jyKvkyf-uayonf?

atmuf ausmuf-udK;csI pGJapum a7ay:Y ayg


avmay:aeatmif vkyfxm;-uonf?
a7S;usaomumvu a7a-umif; trSwt
f om; tjzpf
opfom;wHk;udk csI oHk;cJh-uonf? xdkaemuf 1883
ckESpf rwdkifrDumvtxd rdrdEdkifiHESifhrdrd oD;jcm;trSwf
tom;rsm; csxm;-uojzifh wa'orS rSwfom;yHkESifh
tjcm;a'orS rSwo
f m;yHk rwlra= -umifh a7a-umif;oGm;vm
a7;wGif tcuftcJrsm; awG\cJh-u7onf? xdka-umifh
jAw
d o
d ~tifyikd ,
f m wckv;kH Y a7a-umif;trSwt
f om;rsm;
wajy;nDnm jzpfap7ef 1882 ckESpfwGif jAdwdef a7
a-umif;tm+mydkifrsm; uGefz7ifh usif;yI a7a-umif;
trSwt
f om; wnDwnGww
f nf; jyKvyk f7ef pepfcsrw
S f
um/ tdNd,/ -opa-w;vD;,m; paom jAdwdo~tifydkif
,mtwGi;f rS Edik if rH sm;tm;vH;k vdu
k ef m -uonf? 1889
ckESpfwGif tar7duefEkdifiH 0g7SifwefjrdK\Y tjynfjynf
qdkif7m a7a-umif; uGefz7ifhusif;yI a7a-umif;
trSwftom; rsm; wajy;nDnmjzpf7ef n|Ed =di;f owfrw
S f
-uavonf?
1912 ck rwfvwGif pdefyw
D mpAwfjrdK\Y a7a-umif;
uGefz7ifh wck usif;yI a7a-umif;trSwt
f om;rsm;udk
jyKjyif csrSwf jyefonf? 1922 ckESpfwGif t*vefjynf
x7ifeDwD taqmufttHkY a7a-umif; uGezf 7ifh usi;f y
I jAdwdefu`ef;vHk; toHk;jyKrnfh aAmf,myHko@mefESifh
ta7mifudk wajy;nDnmjzpfatmif n|dE=dif;csrSwf-ujyef
avonf?
aAmf,mrsm;onf yHko!mef trsdK;rsdK;ESifh t7G,f
tpm;pm; 7Sd-uonf? xif7Sm;aom jrpf-uD;rsm; t
0ifwGif aAmf,mtrsm;tjym; csxm;onfudk awG\-u7
onf? ajymif;vH;k yH7k Sdaom aAmf,mudk uif;AGdKif [k
ac:.? uawmhyHk7Sdaom aAmf,mrsm;/ abmvHk;yHk
7Sdaom aAmf,mrsm;vnf; 7Sdao;onf? ,if;wdk\teuf
tcsdK\udk trnf;okwfxm;I tcsdK\udk teDokwfxm;.?
tcsdK\ukd trnf;wjcrf; tjzLwjcrf; okwx
f m;I tcsKd \ukd
teDESifh tjzLokwfxm;.? TtrSwftom;rsm;onf
rnfonfh ae7mY ausmufaqmif7I
dS rnfonfah e7mwGif
aomif7jSd yD;v~if rnfonfhae7mY a7a-umif;7So
d nfwk\dukd
jyxm;aom tjynfjynfqdkif7m trSwftom;rsm; jzpf
-uonf? xdktrSwftom;rsm;a-umifh oabmom;wdk\
onf a7a-umif;Y ab;uif;pGm oGm;vmEkid f-uonf?
tcsdK\aomaAmf,mrsm;wGif acgif;avmif;rsm; wyf
qifxm;7m v=dif;.v=y7f Sm;r=a-umifh acgif;avmif;jrnf
oHukd ta0;uyif -um;Edkifonf? xdak Amf,mrsdK;udk t*

aAm*sqDZm (c7pf 14^6 150^)? ?qD Z ma Am


*sonf 1492 ckESpw
f Gif q} t,fvufZNm;[lI ykyf7
[ef; rif;-uD;jzpfvmaom &dk'7D*dk aAm*s. om;jzpf
onf? aAm*s rsdK;qufonf pydeftrsdK;tEG,frsm;jzpf-u
I 157mpkEpS af vmufurS wvDEidk if w
H iG f xif7mS ;vmol
rsm;jzpf-uonf? zcifjzpfolu qDZmtm; toufESpf
q,f rjynfhru
D yif/ *d+
k f;csKyfq7mawmfEiS fh um'ife,f
tjzpf cs;D ajr|mufxm;avonf? od\kaomf 1499 ckEpS w
f iG f
xdk7mxl;rsm;rS EkwfxGufI/ emAm;bk7if. orD;awmf
7Sm;avmh'g;vAwfESifh xdrf;jrm;vufxyfonf?
xdt
k csed af vmufrmS yif jyifopfb7k if 12 qufajrmuf
vl0Du ol\tm; AmvifwDEGm; jrdK\pm;tjzpf csD;ajr|muf
avonf? xdkaemufwzef ol.aemifawmf *sdK;AD;aAm

72

aAm*s qDZm

aAm"dyif

{nhfcHyGJwpfckwGif qDZm aAm*s.orD;ukd,fwkdif azsmfajzujy toHk;awmfcHpOf

*s. &du
k 7f mjzpfaom yky7f [ef;rif;. AdkvfrSL;csKyftjzpf
qufcH7onf? ,if;odk\ qufcHjyD;aemuf 4 ESpftwGif;
ykyf7[ef;rif;rsm;. ttkyftcsKyfatmufrS awmfvSefcJh
aom jrdK\pm;e,fpm;rsm;tm; ra-umufr7GH\ rwGe\frqkwf
7ufpufpmG ESdref if;wdu
k fcdkujf yD;v~if tDwvDtv,fyidk f;
wGif aAm*srsdK;qufpdk;pH7rnfh xD;eef;udkxlaxmif7ef-uH
7G,af vonf? zcifyyk 7f [ef;rif;-u;D . t7Sed t
f 0gjzifh if;/
yifudk,pf rG f;7nfoWdvnf; 7Sdojl zpfojzifhif; yD&l;*sm;/
qD;tifem/ tmADEdk tp7Sdaom e,fajrrsm;udk atmif
jrifpGm odrf;ydkufEkdifojzifh &dkruf*emjrdK\pm;tjzpfudk cH
,l77Sdjyefonf? qDZmonf &dkruf*em/ trfA7D,mESifh
rwfcsuftp7Sdaom e,fy,frsm;udk ol.aqGrsdK;rsm; t
ultnDjzifh cGaJ 0tkyfcsKyaf vonf? 1503 ckEpS w
f iG f zcif
jzpfol ykyf7[ef;rif; uG,fvGefjyD;aemuf aAm*strsdK;
tEG,.
f 7efojl zpfaom 'kw,
d *sL;v,yf yky7f [ef;rif;
vufxufwiG f qDZm tzrf;cH7onf? qDZmonf tzrf;cH
77mrS xGuaf jy;vGwaf jrmufomG ;um emAm;bk7ifxH 0if
a7mufcdkv=Havonf? emAm;bk7if. tr=awmfudk xrf;
aqmifaecJph Ofyif 150^ ckEpS f rwfv 12 7ufae\Y pydef
EdkifiH/ AD,mem 7Jwdu
k fa7S\wGif wdu
k fyGJ0if7if; usq;Hk oGm;
avonf?

73

qDZmaAm*sonf vlacsmwa,muf jzpf&Hkomru


ynmA[kokwESihv
f nf; jynfhpko
H ljzpfonf? rdrd. ud,
k f
usdK;jzpfrnfqdkv~if raxmufrn|m 7ufpufpGm jyKvkyf
wwfavonf? wzufwGif ol. qdk;oGrf;rdkufrJr=rsm;
twGuf ausmaf pmoavmuf wzufwiG u
f m; tEkynmudk
tm;ay;cs;D jr|ifholwa,muftjzpf ausmf-um;avonf?
aAm"dyif? ?aAm"dyif[lonf bk7m;7Siw
f k\d onKw
wnf;[laom aAm"dOm+fawmf77ef tm;xkwf7mY trSD
jyKaomtyifrsm; (0g) bk7m;yGifhawmfrl7m tyifrsm;
jzpfonf? xdktyifrsm;udk XmEsLypmtm;jzifh aAm"d
yif[kac:onf? (ESpfusdyf7Spfql&=?) a*gwrbk7m;
tavmif;awmfonf anmifAk<a[ yif7if;Y bk7m;t
jzpfodk\ a7mufawmfrlcJh7m/ xdak nmifAk<a[yifudk aAm"d
anmifyif[lI ac:wGicf -Jh uavonf?
aAm"danmifyif odk\r[kwf anmifAk<a[yifonf
rdka7;pDtD;rsdK;7if;0if jzpfI anmifyifrsdK;pdwf (anmif
yif &=?)wGif yg0ifonf? &kQaA'trnfrmS zdik ;f uyf 7D
vD*sDtdkqm jzpfonf? tjcm;anmifyifrsm;enf;wl t
avhusaygufaom -uD;rm;I t7dyftm0go aumif;
onfh tyif-uD;rsdK;jzpfjyD;v~if/ tdNd,/ oD[dkf/ jrefrm

aAm"dyif
[k tqdk7Sdonf? xdkapwDawmf-uD;udk r[maAm"dapwD
[kac:wGifI tdNd,EkdifiH *,mc&dkiftwGif;7Sd Ak<*,m
. xif7Sm; ausmf-um;aom t"du7 Xme-uD; jzpf
avonf?
rlvaAm"dyif. vufsmawmifuikd ;f udk omoemjyK7ef
7nf7G,fcsufjzifh oD7d"Rmaomurif;-uD;onf t"d}mef
jyKum ydik f;jzwfapI orD;awmf ordWax7DESifhtwl
oD[kdfu`e;f od\k ydk\aqmifpdkufysKd;ap7m/ xdktyifonf oD
[dk u
f `e;f tEk7m"yl7jrKd \7dS orW
d r[maAm"dyif jzpfav
onf? touft7SnfqHk;tyif-uD;vnf; jzpfonf? xdk
a-umifh xd'k Qd+omcg r[maAm"dyif-uD;7Sd7mod\k ESppf Of
ESpfwdkif; taxmiftaomif;r~aom Ak<t,l0g'Dwdk\ zl;
ajrmf7ef vma7muf-uonf? ,if;'Qd+omcg aAm"d
yif-u;D rS yGm;aomaAm"dyifw\ku
d kd oD[kd u
f `e;f Y tES\Htjym;
pdkufysdK;udk;uG,f-u7m jrefrmEdkifiHodk\vnf; yifhaqmif
pdkufysdK; udk;uG,f-uonf? ,if;aAm"dyifwdk\rS a-uGus
aom t7Gufrsm;udkvnf; aumuf,u
l dk;uG,f-uonf?
aAm"dyifwdk\onf y7dabm*apwDjzpfojzifh tudkif;t
vufw\dkukd ckwcf syikd ;f jzwfjcif; rjyKpaumif;ay? od\kaomf
ta-umif; trsdK;rsdK;a-umifh usdK;yJhusaom tudkif;t
vufw\ku
d kd bk7m;&kyyf mG ;awmfrsm; xkvyk I
f 'Qd+omcg
bk7m; qif;wkawmfrsm;tjzpf udk;uG,yf laZmf-u7m/ t
vGew
f efck;d -uD;onf[k ,Hk-unf-uavonf?
aAm"danmifyifukd [dNLt,l0g'Dw\dkuvnf; AdEd;k
ewfrif;-uD;ESifh pyfvsOf;I txGwftjrwf xm;-u
avonf?

uBmat;apwDteD; pkdufysKd;xm;aom aAm"dyifwcsKd\

paom tylyikd ;f a'oEdik if rH sm;Y aygufa7mufonf? wyif


csif; oD;jcm; aygufavh7Sdonf? t7Gufwdk\onf tjcm;
anmif7u
G rf sm;uJo
h \kyd if vl.ESv;kH yHko!mef 7Sad omfvnf;
t7Guzf sm; ydI
k 7Sno
f ,
G o
f nf? {jyDvESihf arvwGif tyGihf
yGihI
f ao;i,faom toD;rsm;oD;onf?
tdN,
d /jrefrm/oD[kd f paom Ak<t,l0g'xGe;f um;7m
Edik if Hw\kdY aAm"danmifyifukd txGwt
f jrwfxm;-uonf?
Ak<t,l0g'Dwk\dtzd\k aAm"dyifonf bk7m;7Si.
f udk,fpm;
ylaZmfu;kd uG,7f mjzpfaom y7dabm*apwD wyg;jzpfonf?
xdka-umifh Ak<t,l0g'qdkif7m ausmif;uefbk7m;wdk\.
y70k+t
f wGif;Y tav;tjrwfjyKI pdu
k yf sKd ;ud;k uG,fxm;
aom aAm"danmifyifrsm;udk awG\jrif-u7onf?
rsm;aomtm;jzifh ,if;odk\ tav;tjrwfjyKI udk;
uG,-f uaom aAm"danmifyifwk\donf a*gwrbk7m;7Sif
yGiafh wmfr7l m rlvaAm"dyif-uD;rS tpOftquf tqifq
h ifh
rsKd ;yGm;,lcJhaom aAm"dyifaygufwdk\ukd yifhaqmifpdkufysKd;
-ujcif; jzpfonf? rlvaAm"dyifae7mwGif vGefcJhaom
ESpaf ygif; ESpaf xmifausmcf ef\uyif aAm"dyifEiS w
hf uG tjrKduf
w7m;xl;77ef bk7m;7Sif tm;xkwf7if;/ xuf0,fzGJ\acG
pHaeawmfrlcJhonfh aAm"dyif7if;7Sd yifawmfudkyg iHkI
apwDawmf wnfcJhonf? oD7"d Rmaomurif;w7m;-uD;
pwifwnfcI
hJ aemifA<k 0g'Drif;rsm;u jyKjyifrrG ;f rHcho
J nf

aAm"danmif7Guf (,m)ukd tjcm;aom anmif7Gufrsm;(0J)ESifh


cGJjcm;odEkdifonf?

74

Y-

*sm;Am;u`ef;Ywnf7SdI/ tv,facwf *sm;Am;AdokumESifh yef;warmhvuf7m taumif;qHk;rsm;udk awG\7SdEkdifonf?


-uD;us,fcrf;em;vSjyD;v~if -unfndKzG,f7mjzpfaom aAma7mAka"mapwDawmf-uD;onfta7S\awmiftm7SY tv,f
acwfu Ak<omoemyGifhvif;cJhaom om"uw7yfjzpfI *sm;Am;u`ef;. usufoa7aqmifvnf;jzpfayonf?

aAma7mAka"m ? ?uBmay:7Sd Ak<t,l0g'qdik 7f m t


aqmufttHkrsm;teuf tif'dkeD;7Sm;EkdifiH *sm;Am;u`ef;
Y7Sdaom aAma7mAka"mapwDonf t-uD;tus,fqHk;
jzpfonf? (*sm;Am;u`ef;&=?) xdkjyif apwDawmf.
-unfndKzG,fjzpfaom Adokumvuf7mESifh yef;warmh
vuf7mrsm;onf uBmay:Y tvGefw7m ausmfapm
avonf?
aAma7mAka"mapwDonf *sm;Am;u`ef;tv,fydkif;/
a,mh,mum;wm;jrdK\ taemufajrmufzuf rdkif 20 t
uGm t,fvdkESifh y&dk*dkjrpfqHk7mwGif7Sdaom ukef;jyifjrifh
ay:Y wnf7o
Sd nf? ,if;a'oonf wcgu a7tdik -f uD;
ozG,fjzpfav7m/ aAma7mAka"mapwDonf a7tdkiw
f iG f;
wGif iGg;iGg;pGiphf iG hf yGiahf eaom -umyef;-u;D ozG,f wifw
h ,f
onf[k tqdk7adS vonf? apwDawmf-uD;. ywf0ef;usif
uke;f jrifw
h 0du
k o
f nf xef;yifw\kjd zifh txl;wifw
h ,fItcsKd \
ae7mwGif pyg;yifw\dkjzifh pdrf;vef;pdkajyvsuf7do
S nf? t
a7S\EiS hf taemufzuf crf;vSr;f vSr;f wGif rD;awmif-uD;rsm;
rdk;vsuf7Sdonfudk awG\7ayrnf? taemufzufwGif ay
10000ausmfjrifhaom rDEdk;7mESifh qrf;Aif;rD;awmif-uD;
2awmif7SdI ta7S\zufwGif rm;AmAlESifh rm;tyDac: t
jrGmrD;awmif 2 awmif7Sdonf? ajrmufzufwGif *sm;Am;
u`e;f tm; yifv,fxw
J iG f cdik fcikd jf rJjrJ pGaJ eap7ef ESux
f m;
onfhoHr=d[k *sm;Am; u`ef;olu`ef;om;rsm;u ,lq
aom ra*svefawmif 7So
d nf?
aAma7mAka"mapwDukd ^ 7mpk ESihf 8 7mpkEpS t
f wGi;f u
wnfchJ[ef7Sdonf? AdokumESifh warmh vuf7mrsm;udk
tuJcwf -unfhjcif;tm;jzifh 8 7mpkEpS f aemufydkif;wGif
wnfonf[k ydkrdk,lqzG,f7Sdonf? apwDawmfwiG f ao
vdNmbk7ifrsm;tkypf k;d pOf xGef;um;onfh tEkynm vuf
7mrsm;udk awG\7onf? odk\7mwGif rnfonfh armfuGef;
ausmufpmrSww
f rf; ponfw\ku
d krd ~ rawG\7ojzifh t7if;
tjrpfudk ,ckwdkif twdtus rod-u7acs?
aAma7mAka"m[laom trnfonf A7mESifh Aka"m
[laom a0g[m7 2 vH;k udk aygif;pyfxm;jcif;jzpfonf[k

75

orkdif;ESifh ausmufpmzufqdki7f m ykCdKvf-uD;wOD; jzpfol


ygarmQ yktmaAmh,m&dkuku
d qdkonf? A7m[lonfrmS
oou&dk b
f mom 0d[m7rS Ad[m7/ xdrk AS 7d / A7mjzpfvm
onf[k qdkonf? t"d_m,frSm ausmif;awmf-uD;jzpf
onf? Aka"monf ,ckapwD-uD;. awmifzuf7dS 7Gmu
av;. trnf[kqdkonf? xdka-umifh aAma7mAka"m[l
onfrSm Aka"m7Gmausmif;awmf-uD;jzpfonf[k t"d_g,f
aumuf,lonf? tcsdK\uvnf; aAma7mAka"monf y7
A"[laom pum;rSvmonf[kqdkI/ tcsdK\url rdeefu
aAmbmomjzifh Ak'GrS Aka"mjzpfvmonf[kqdkonf? Ak'G
.t"d_g,frSm xif7Sm;jcif;teufjzpfI awmifuek f;ay:
rS xif7Sm;aom ausmif;awmf-uD;[k t"d_g,f7onf?
rnfodk\yif trsdK;rsdK;-uHqapumrl t"d_g,frsm;rSm wck
ESiw
hf ck rwdrf;r,dr;f yif jzpfacsonf?

aAma7mAka"mapwD. jzwfykdif;yHk (tay:)ESihf pepfyHk(atmuf)

Ak<t,l0g'qkdif7m taqmufttHkrsm;teuf aAma7m Aka"mapwDonf t-uD;us,fqHk;jzpfonf? apwDawmf. -unfndKzG,fjzpfaom


Adokumvuf7mESihf yef;warmhvuf7mrsm;onf txufyHkrsm;wGif &=jrif7onftwkdif; uBmay:Y ausmfapmavonf?

aAma7mAka"mapwDudk teD;7Sd rD;awmifrsm;rS 77Sd


aom -wmcdkufausmufrsdK;jzifh wnfaqmufxm;jcif;
jzpfonf? apwDawmf.yHak wmfukd tdNd,Edik if HapwDawmf
rsm;rS twk,lI *sm;Am;tEkynmvuf7mjzifh rGrf;rHcJh
onf[k ,lqzG,7f o
dS nf? apwDawmf.yufyo
kH nf av;
axmifhjzpfI/ rsuEf Smwzufv~if 4^9 ay7Sdonf? zdeyf
awmfr/S od\rk [kwf yef;cHrk t
S mvde/f od\kr[kwf yP,m 5qifh
wufomG ;I/ ,if;wd\ktxufY -unf;0ef; 3 qifh 7Sdjyef
onf? ,if;wdk\txuf tv,fA[dkwGif oydwfarSmuf/
iSufaysmzl;/ xD;wdk\7Sdavonf? tmvdef 5qifhwGif rkcf
0taqmifuav;rsm;7SI
d ,if;taqmifxYJ vl wudk,f
eD;yg;7Sd "smedA<k ac: &kyfwak wmfrsm;udk wnfxm;ud;k uG,f
avonf? ,if;&kyw
f ak wmfrsm;onf pkpak ygif; 432 ql7dS
onf? tay:qH;k yP,mwGif &kyfyGm; 64 ql7SdI usefyP
,m 4 ckwiG f wzufwzufY &kyfymG ;awmf 92ql7o
dS nf?
ta7S\zuf7Sd &kyfyGm;awmfrsm;onf taQmb, (ajr
nFef;) yHkawmf/ awmifzuf&kyfyGm;awmfrsm;onf 7wem
oB0 (qkay;) yHkawmf/ taemufzufwGif trdwbm
(w7m;xdik )f yHkawmf/ ajrmufzufwiG f tarmod<d (7ef
uif;)yHkawmfwdk\jzpfonf? &kyfyGm;awmfrsm;aemuf yP
,mvrf;jcm;vsuf apwDawmf.eH7H 4 ckwiG f warmhvuf
7mrsm;jzifh xkvkyfxm;aom pOfhuGif;ausmufcsyfrsm;udk
awG\7dES kdifonf? apwDawmftm; wnfaqmufpOfu pOfh
uGif;ausmufcsyfaygif; 2000 cef\ 7Scd h[
J efwlaomfvnf;
,cktcg ausmufcsyfa7 1300 cef\om 7Sdawmhonf?
,if;ausmufcsyrf sm;udk wckESihw
f ck qufItvsm;vdu
k f
csomG ;rl 3 rdik cf ef\7n
S frnf[k cef\reS ;f 7onf?
apwDawmf-uD;. tay:qH;k yP,meH7w
H iG f pOfhuiG ;f
2 wef;7Sdonf? tay:wef;wGif bk7m;tavmif;awmf
aowauwkewfom;onf vl\jynfok\d -unfhjcif;-uD; ig;
yg;jzifh -unfjh yD;aemuf pkawonfrS rd*'g0keaf wmY jrwf

pGmbk7m;ocif "Rp-umw7m;awmfudk a[majymonf


txd &kyfvk;H azmfxm;onfh pOfu
h iG ;f rsm;7SI
d / atmufwef;
wGif r[m,me Ak<omoemt,l0g'qdkif7m jzpfpOf
ta-umif;7yf Zmwfrsm;udk &kyv
f ;Hk azmfxm;onfh pOfhuGi;f
rsm;7Sdonf? tay:wef;wGif pOfhuGif;ausmufcsyf 120
7SdI/ atmufwef;wGiv
f nf; 120 7So
d nf?
yP,m 5 cktxuf7Sd -unf;0ef; 3 qifhwGif acgif;
avmif;o!mefapwD ^2 ql7Sdonf? yXrtqifhwGif
32 ql/ 'kw,
d tqifhwiG hf 24 qlESihf wwd,tqifw
h Gif
16 ql 7Sdonf? apwDawmfrsm;.twGif;Y 0da7m"e
&kyyf mG ;awmfrsm; pHy,fvsu7f o
dS nfukd ,if;apwDY jyKvyk f
xm;onfh twef;vdkuf azmufxm;aom rsufuGuft
aygufrsm;rS zl;awG\Eidk o
f nf? atmufyP,m 5 qifYh uJo
h \kd
&kyfvHk;rsm;ESifh tvStywefqm qifxm;jcif; r7SdbJ
7Si;f 7Si;f yif wnfaqmufxm;onf?
-unf;0ef;txuf tv,fA[dw
k nfhwnfhwGif t0ef;
52 ay7Sd acgif;avmif;yHak pwD-uD;wql 7So
d nf? aAma7m
Aka"mapwDawmf-uD;onf zdeyfawmfrS tv,fapwDxdyf
txd tjrifh 115 aycef\7Sdonf? apwDawmf-uD;. yHk
o!mefonf tuJcwf7ef tvGecf ufonf? ppfuikd ;f jrKd \7dS
aumif;r=awmf-uD;ozG,f vHk;0ef;oGm;ra,mifa,mif/ yd
7rpfozG,f jrifhrm; c`efwufoGm;ra,mifa,mif ,lq
7onf? yxryP,m 6 qifh wnfaqmufxm;yHkudk
tuJcwfrl apwDawmf-uD;onf aumif;uifo\dk rwfrwf
-uD; jrifw
h ufoGm;ra,mifxif7onf? odk\7mwGif -unf;
0ef; 3 qifh wnfaqmufxm;yHkurl tv,fo\dk wjznf;
jznf; pkIapwDawmf-uD;tm; yHk\yHk\av;av;-uD; ozG,f
jzpfomG ;aponf?
apwDawmf-uD;udk 3ydkif; cGJjcm;Edkifonf? wydkif;ESifh
wydkif; vHk;0 rwlacs? (1) yef;cHkESifhyP,m 5qifh/ (2)
-unf;0ef; 3qif/h (3) xdyq
f ;kH rSapwDwk\djzpfonf? yef;cHk

76

aAma7mAka"m

aAmvwpfyifv,f

ESihf yP,m 5qifw


h iG f pkvpfreG ;f c`e/f &kyv
f ;kH ponfw\kjd zifh
wefqmqifxm;oavmuf -unf;0ef 3 qifhwGif wef
qmqifr= vH;k 0r7SdbJ tqHk;tpr7Sad om oHo7mudk 7nf
nFef;vdkI t0dkif;yHkrsm;ESifh apwDyHkrsm; wnfxm;[ef7Sd
onf[k ,lq7onf? wefqmtrsdK;rsdK; qifxm;aom
yP,m 5 qifo
h nfum; avmuDpnf;pdrw
f \kdjzifh trsKd ;rsdK;
tzHzk kH cHpm;pHpm;7m umrbHu
k kd 7nfneF ;f wnfaqmufjcif;
jzpfonf[k ,lq-uonf?
aAma7mAka"m apwDawmf-uD;onf ESpfaygif;rsm;pGm
avrkd;'+fccH h7J ojzifh ,drf;,dkifusrnfok\d 7Sdvm7m/ 'yfcs
tdN,
d tpd;k 7u zavmf7ifh 60000 (aygif5000)tukef
tuscHI tif*sifeD,m AdkvfrSL;Aeftyftm; apwDawmf
xdef;odrf;a7;udk -uD;rSL;aqmif7u
G fapcJhonf? ,ckvuf
7Sd tif'ked D;7Sm;tpdk;7uvnf; tEkynmvuf7mrsm; ysuf
pD;aysmufysufomG ;jcif; r7Sdap7ef qufvuf xdef;odrf;
vsuf 7Sdavonf?
aAmvwpfyifv,f? ?Oa7mywdu
k f taemufajrmuf
zufwGif wnf7Sdaom aAmvwpfyifv,fonf ukef;
wGif; yifv,f-uD;jzpfonf? ,if;onf Oa7mywdkuf
ajrmufykid f;urf;&dk;wef;ESihf puef'Dae;AD;,ef;u`ef;qG,f
wdk\ukd ydki;f jcm;xm;aom a7jyif-uD;vnf;jzpfonf? a7S;
tcgu ,if;udk rJ,m;qlatADurf[lIif;/ wcgw7H
ta7S\yifv,f[I
l if; ac:a0:cJ-h uonf? aAmvwpfyif
v,f. ajrmufzufwiG f qG'D ifEiS hf zif;vefEidk if /H ta7S\zuf
wGif &k7SEkdifi/H awmifzufwGif *smreDESifh ydv
k efEidk fiH/ t
aemufzufwGif 'def;rwfESifhqGD'ifEkdifiHwdk\ toD;oD;0ef;
7Hvsu7f o
dS nf? aAmvwpfyifv,fonf &k7ES idk if rH S tW
vMdwo
f rk]7mzufo\kd xGu7f m wckwnf;aom taemuf
zufa7a-umif;vrf;aygufjzpfonf?
aAmvwpfyifv,fonf taemufawmifrS ta7S\
ajrmuftxd tvsm;rdkif 900 ausmfI tus,rf Smrl t
usO;f qH;k 45 rdik cf ef\7u
dS m tus,q
f ;kH ae7mY 145 rdkicf ef\
7Sdonf? ajrmufzuf7Sd aAmhoeD;,m;auG\/ ta7S\zuf7Sd
zif;vefauG\EiS fh 7d*gauG\/ 'ef;Zpfyifv,fatmf tygt0if
yifv,fatmfaygif;rsm;pGmudk xnfo
h iG ;f v~if pkpak ygif;pwk
7ef;rdkif 1^0000 cef\us,0f ef;7m uufpyseyf ifv,fcef\
-uD;onf?(uufpysefyifv,f&=?),if;onf a7wdrfI
ysr;f r~jcif;tm;jzifh ay 180 cef\om eufonf? a*ghwa0g
u`e;f ESihf cyfvrS ;f vSr;f wGif aAmvwpfyifv,fonf teuf
qH;k jzpfI ay 1380 cef\eufonf? yifv,furf;&kd;wef;
S o
f nf? ta7S\EiS hf awmifzufurf;
onf rdik f 5000 cef\7n

77

onf edrI
hf taemufzufurf;onf jrifjh yD;v~if ausmuf
aqmif xlxyfonf? ,if;yifv,ftwGif;od\k a7qif;{7d
,maygif; ^00000cef\jzifh jrpfaygif; 200 ausmf pD;0if
onft
h euf txif7mS ;qHk;rSm eDAm/ 'DeG / eDrif;/ od\kr[kwf
rJr,f/ APbsLv/ td'k g paomjrpfrsm;jzpfonf? aAmvwpf
yifv,fwGif;Y u`ef;aygif; ajrmufrsm;pGm7So
d nfhteuf
'def;rwfydkif AGef[krf;/ ZD;vefESifh zl;eef;u`ef;/ qGD'ifydkif
,wfwvefESit
fh ;D vefu`e;f / *smreDyidk f &l;*if;u`e;f / zif;
vefydkif tm;vefu`ef;/ &k7Sydkif tDZ,fu`ef;/ 'J*D;u`ef;/
pwefpumu`ef;ESihf aumhwvDemu`ef;wdk\onf xif7Sm;
aomu`e;f rsm; jzpfonf?
aAmvwpfyifv,fwiG ;f od\k jrpfrsm;pGmpD;0ifojzifh a7
csKd rsm;pGm 0ifa7mufonfu wa-umif;/ yifv,frS xGuf
aygufjzpfaom *7dwfA/hJ vpfwJAEhJ iS haf qmif;a7vuf-um;
rsm;uvnf; a7wdrfI usOf;ajrmif;aoma-umifh w
a-umif;/ tat;ydkif;ZkefwGif wnf7SdI a7rsm;onf a7
cdk;a7aiG\tjzpf cef;ajcmufroGm;jcif;a-umifh wa-umif;
wd\ak -umifh aAmvwpfyifv,fa7onf qm;iefenf;onf?
yifv,fauG\twGi;f a7rsuEf mS jyif a7onf 1 7mcdik Ef e= ;f
rS ^ 7mcdik Ef e= ;f cef\omiefI a7euf7mrSa7onf 12 7mcdik f
E=e;f rS 16 7mcdik Ef e= ;f cef\om iefonf? ,if;od\k a7iefouf
omr=a-umifh a7cJvG,o
f jzifh aAmhoeD;,m;ESifh zif;vef
auG\onf aqmif;wGi;f wdik ;f a7cJjyif jzpfaeI/ aAmvwpf
yifv,f tv,fydkif;Y a7cJpdkifrsm;jzifh jyGrf;aewwfjyD;
v~i/f yifv,fxu
G af yguf a7vuf-um;rsm;onf ydwfq\kd
aewwfavonf? Edk0ifbmv/ 'DZifbmvrsm;wGif a7
pcJI rwfv/ {jyv
D txda7cJaewwfonf? arvavmuf
wGif a7cJjcif; vHk;0 r7Sdawmhcs? a7wufa7usvnf;
tenf;i,fom7So
d nf?
aAmvwpfyifv,furf;ay:Y udkyif[m;*if;/ pawmh
[krf;/[Jvqif;uD;/vDeif*7uf/ u&kef;pwwf/ 7D;*/ rJ
r,f/ au;ePAwf/'ef;Zpf/*'dEsm;/ pwufwif/ uD; paom
xif7Sm;onfh qdyfurf;jrdK\rsm; 7Sdonfhteuf udkyif[m;
*if;jrdK\onf t-uD;tus,q
f k;H qdyu
f rf;jrdK\jzpfavonf?
qGD'ifEkdifiHrS aAmvwpfyifv,fqdyfurf;jrdK\rsm; teuf
awmifzufurf;rS jrdK\rsm;Yom aqmif;wGif;Y oabm
rsm; qdkufuyfEdkifonf? zif;vefqdyfurf;jrdK\rsm;teuf
taemufawmifurf;ajc7Sd qdyfurf;jrdK\rsm;rSwyg; usefjrKd \
rsm;onf aqmif;7moDY 0ifxGufoGm;vmI r7atmif
a7cJjyifrsm; jzpfaeavonf? *smrefqdyfurf;rsm;rSmrl
tjrJwapr[kwb
f J wcgw7Hom ydwq
f k\daeavh7Sdonf?
1324 ckEpS cf ef\u aAmvwpfyifv,fjyifonf a7tvGecf J

Adk\ qlbwf csN7m

Adk*dk;wm;jrdK\

oGm;7m *smreDESifh'def;rwfEdkifiHrS qGD'ifEkdifiHodk\ awmuf


av~muf oGm;vmEkid cf ho
J nf? 1658 ckEpS w
f iG f qG'D ifb7k if
'rcsm;onf ppfonfawmfrsm;ESiht
f wl *smreDEidk fio
H \dk
awmufav~muf ppfcsDEdkifonftxd a7cJjyif-uD; jzpfcJh
zl;avonf?
aAmvwpfyifv,frS ajrmufyifv,fo\kd xGu7f ef 'de;f
rwfa7vuf-um;rsm;omru ,wfwmwl;ajrmif;ESihf uD;
wl;ajrmif;vrf;wd\kvnf; 7Sad vonf? ,wfwmwl;ajrmif;
onf ,mhwaAm,DESifh pawmh[krf;jrdK\-um;7Sd qGD'if a7
tdik af 'oudk jzwfum azmufxm;jcif;jzpfI oabmi,f
rsm;om 0ifxu
G o
f mG ;vmEkid o
f nf? 1895 ckEpS u
f zGiv
hf pS f
cJah om uD;wl;ajrmif;rSmrl uD;jrdK\ESihf A7ifhpApfwjJ rdK\w\kdukd
qufo,
G fI azmufxm;jyD;v~if yifv,fu;l oabm-uD;
rsm; 0ifxGufoGm;vmEdkifonf?(uD;wl; ajrmif;&=?)
aAmvwpfyifv,f ywf0ef;usi7f dS Ekdiif rH sm;rS opfEiS hf
opfxGufyPnf;/ om;a7/ oH/ ausmufrD;aoG; ponfw\dk
xGuaf vonf?
tdNd,EdkifiH vGwfajrmufa7;-udK;yrf;cJhol qlbwf csN7mAdk\

Adk\qlbwfcsN7m (c7pf 189^1945)? ?qlbwf


csN7mAd\konf tdN,
d trsdK;om;acgif;aqmif-uD; wOD;jzpf
I yPnf;OPmuHkvk-H u,
G 0f aom rdbrsm;rS zGm;jrifol jzpf
onf? t*vefjynf udrf;A7pfwUodkvw
f Gif ynmoif
-um;jyD;aemuf/ tdik /f pD/ tufac: tdNd, ydnmOfcH0ef
xrf;7mxl;udk qGwfc;l 77Scd Jhonf? odk\aomfvnf; rsKd ;cspf
pdwjf yif;xefvaS om Ad\konf tdik /f pD/tuf7mxl;udk jAdwo
d ~
wd\k. oPmawmfcH u`eft-uD;pm;r~omjzpfonf[k cHrk if
ESpo
f ufjcif; r7So
d jzif/h xd7k mxl;udk 77Sjd y;D aemuf wESpt
f
-umwGif Ekwx
f u
G fvku
d af vonf?
,if;od\k 7mxl;rS Ekwx
f u
G jf yD;aemuf Ad\o
k nf trsKd ;om;
v=y7f Sm;r=rsm;wGif pwif0ifa7muf aqmif7Gufavonf?
1926 ckEpS rf S 1929 ckEpS t
f xd A*vm;jynfe,f Oya'jyK
aumifpt
D zG\J0if wOD;jzpfI 192^ ckESpfwGif A*vm;jynf
e,f trsKd ;om;uGe*f 7uftzG\J. OU}tjzpf a7G;aumuf
wifajr|mufjcif; cH7onf? odk\7mwGif ol. jyif;xefvS
aom Edik if aH 7;t,ltqrsm;a-umifh 1931 ckEpS w
f iG f Ad\t
k m;
uGef*7ufrS xkwyf ,fvu
dk favonf?
Ad\konf ol.rdwaf qGrsm;ESit
hf wl yl;aygif;Iazm0yf
trnf7Sd trsdK;om; ae\pOfowif;pm wapmifudk OD;pD;
xkwfa0cJhonf? 1939 ckESpfwGif tdNd,Edkifiv
H Hk;qdkif7m
trsdK;om;uGe*f 7uftzGJ\-uD;. OU}tjzpf wifajr|muf
jcif;cH7onf? xdkaemuf jAdwdo~tpdk;7tm; tm+mzD
qefa7;vkyfief;rsm; vkyfudkifcJh7m/ 1940 jynfhESpf Zl

vdkifvwGif umvuWm;jrdK\aowGif;txdrf;trSwf
ausmufwikd u
f kd zsuq
f ;D 7ef tm;xkwrf j= zifh tzrf;cH7onf?
Ad\o
k nf axmifrS wdww
f qdwf xGuaf jy;jy;D v~if *smreDEidk if H
odk\ oGm;a7mufI [pfwvmESifh awG\qkaH vonf? xdkrS
wzef *syefEdkifiHodk\ oGm;a7mufcJhonf? *syefEkdifiHwGif
tdkif/ tif/ at ac: tdNd, trsdK;om;wyfrawmfudk
zGJ\pnf;jyD;aemuf/ *syefwyfrsm;ESifhtwl jrefrmEdkifiHodk\
a7muf7Sdvmonf? Adk\.7nf7G,fcsufrSm *syef. tul
tnDjzifh tdN,
d Edik if Hukd jAdwdo~wk\d vufatmufrS vGwf
ajrmufatmif -udK;yrf;7efjzpfonf? 1943 ckESpf atmuf
wdkbmv 21 7ufae\wGif vGwfvyfaom tdNd,EkdifiH
,m,Dtpdk;7tzG\Jacgif;aqmif jzpfvmonf?
*syefwdk\ ppfa7;&=H;edrI
fh jrefrmEdik fiHrSqw
k fcGmoGm;-u
7aomtcg Adk\vnf; vdkufygoGm;7avonf? xdik f;EdkifiH
rS *syefEdkifiHodk\ tjyefvrf;c7D;Y av,mOfysH ysufus
ojzifh 1945 ckESpf -o*kwv
f 19 7ufae\wiG f uG,v
f eG f
avonf?
Adk*dk;wm;jrdK\? ?Ad*k k;d wm;jrdK\onf awmiftar7duwkduf
7Sd udv
k ;Hk AD;,m;Edik if .
H jrdK\awmfjzpfI uGe'f eD mrm;um;e,f
wGif wnf7o
dS nf? yifv,fjyiftxufay 8600 ausmf
tjrifw
h iG fwnf7I
Sd / tDauGwmrsO;f ajrmufzuf 436 Hom
uGma0;onf? jrdK\. 3 zuf 3 wefwGif rdkif30 uGm

78

Adk*dk;wm;jrdK\

Adkvfpm;yJyif

vSrf;onftxd ajr-oZmxufoefaom vGifjyifjrifh-uD;


wnf7SdI/ ta7S\zufwGifrS vm*Gg'gvkESifh rGefqm7dwf
awmifxGwf-uD; 2cku rdk;ae7m/ Adk*dk;wm;jrdK\onf ESif;
zHk;onfh awmifxGwfrsm;. &=cif;jzifh tvGefvSyvsuf
7Sdonf? rufom;av;em;jrpf. jrpfvufwufrsm;jzpf
aom qefz7efpPudEk iS hf qefat*wfpwefjrpfw\ko
d nf jrdK\
udk jzwfI pD;qif;vsuf7Sdonf?
Ad*k ;kd wm;jrKd \ukd 1538 ckEpS w
f iG f *Ge;f ovd;k [dar;edyaf o
au;qom;qdo
k u
l pwnfonf? pydeEf ikd if 7H dS ol.arG;7yf
jrdK\EiS hf cspAf uyfe,f. awmifzufjrKd \awmfjzpfaom Aum
wmjrdK\trnf 2 ckukd aygif;I qefwmzD;aoAdk*k;d wm;[k
ac:cJ7h mrS Adk*k;d wm;jrdK\[k wGifvmonf? Ad*k ;dk wm;jrdK\onf
tDauGwmESiehf ;D aomfvnf;/ awmifjrifah y:wGif wnf7daS e
ojzifh 7moDOwkaumif;rGefaoma-umifh vlaepnfum;
vm7m/ 1598 ckEpS w
f iG f pydeu
f v
kd ekd jD zpfaom e,l;*7me'g
e,f.bk7ifcH &H;k pdu
k jf rKd \awmf jzpfvmonf? 1821 ckEpS w
f iG f
*7ef;udkvHk;AD;,m;e,f. jrdK\awmf jzpfvmjyD;aemuf/
1831 ckEpS w
f iG f aemif udv
k ;kH AD;,m;oRwEkid if [
H k trnf
wGifvmaom e,l;*7me'g oRwEdkifiHawmf jzpfvm
avonf?
Ad*k ;kd wm;jrdK\onf jrpfurf;ay:wGiw
f nf7aSd eojzifh a7
a-umif;tquftoG,f vG,fulonf? xdkjyif rD;7xm;
vrf;rsm;vnf; wd;k wufazmufvyk v
f su7f o
dS jzifh ul;oef;
oGm;vma7; rcufcJvSacs? ypdzdwfurf;ajc7Sd aAGemAif
wl;tm; qdyu
f rf;jrdK\txd rD;7xm;vrf; azmufvkyq
f uf
oG,x
f m;onf? ,cktcg Ad*k ;kd wm;jrdK\wiG f avqdyaf umif;
wck aqmufvkyfjyD; jzpf7m/ udkvHk;AD;,m;EkdifiHwGif;7Sd
jrdK\-uD;wdki;f odk\ ae\pOf av,mOftquftoG,f 7Sdonf?
u,f7pfAsef yifv,furf;ajcay:7Sd zm7efuD;,m;jrdK\ok\d
Adk*dk;wm;jrdK\rS uke;f vrf;c7D;jzifhoGm;aomf ^21 7uf-um
aomfvnf; ,if;jrKd \ 2jrdK\ ava-umif; tquftoG,f7jdS y;D
jzpfojzifh ava-umif;jzifh 2 em7DESifh a7mufEkdifonf?
xdka-umifh Adk*dk;wm;jrdK\onf udkvHk;AD;,m;Ekdiif H. a7mif;
0,fazmufum;a7;/ pD;yGm;a7;/ EkdifiaH 7;/ pmay,Ofaus;
r=ESifh tEkynm A[dktcsuftcsm jrdK\-uD; jzpfonf? t
xnftvdy/f Advwfajr/ a7arF;/ AD,m/ o-um;/ okwf
aq;/ *sKH r=e\f/ rD;jcpfEiS hf acsmuvuf/ om;a7xnfyPnf;
ponf xkwfvkyfaom puf&k-H uD;rsm;7So
d nf? 0ef;usif7Sd
vGifjyifa'owGif od;k EGm; wd7>mefrsm; arG;jrLI tcsdK\
ae7mwGif *sHK/ rka,m/ opfawmfoD;/ yef;oD;/ rufro
Hk D;
rsm;udk pdu
k fysdK;-uonf? ,if;xGuu
f kefrsm;udk Edik fiHjcm;
od\k tajrmuftjrm; wifyk\donf?

79

,Ofaus;r= tEkynmt7mwGiv
f nf; Ad*k ;kd wm;jrdK\onf
awmiftar7duwdkuf wwdu
k fv;Hk wGif txif7Sm;qHk;jzpf
onf? xdka-umifh awmiftar7duwkduf. tufoif;
jrdK\ [kyif ac:prSwfjyK-uonf? 15^2 ckESpfu wnf
axmifcJhaom trsdK;om;wUodkvfonfif;/ 1604 ck
ESpu
f wnfaxmifchaJ om qefAmwdkvkad rtrsKd ;om;aum
vdyo
f nfif;/ 1653 ckESpfu wnfaxmifchaJ om *suZf ;l
tpfaumvdyfonfif;/ Oya'ynmY ausmf-um;aom
tjcm;wUodv
k f 2ckonfif; Ad*k ;dk wm;jrdK\. pmay tEk
ynmESihf ,Ofaus;r=qikd 7f m taqmufttHrk sm;jzpfonf?
xdkjyif 1823 ckESpfu wnfaxmifcJhaom trsdK;om;jy
wkduf/ eQwf-unfah r~mfpif -uD;/ pm-unfyh duwfwdkuf/
*Dwynmoifausmif; ponfwdk\vnf; txift7Sm; 7Sd
onf?
jrKd \ay:wGif 167mpkEpS Ef iS 1hf ^7mpkEpS rf sm;u wnfaqmuf
cJhaom bk7m;7Sdcdk;ausmif; paom a7S;a[mif;taqmuf
ttHk-uD;rsm;ESifhtwl oRwtdrfawmf/ tpdk;7&Hk;/ vFwf
awmf paom acwfrD taqmufttHk-uDaygif;rsm;pGm
udv
k nf; awG\Eidk o
f nf?
Adk*dk;wm;jrdK\. vlOD;a7onf 1959 ckESpf cef\rSef;
oef;acgifpm7if;t7 1180000 jzpfavonf?
Adkvfpm;iSuf ?

?pEdu
k if Suf &=?

Adkvpf m;yJyif ? ? Adv


k pf m;yJyifonf vD*rl ED ;kd pD;rsKd ;7if;/
yufyDvDtdkEGdKuf'D; rsdK;7if;cGJ. zmpDtdkvyf rsdK;pdwfwGif
yg0ifaom yJyifrsdK;jzpfonf? ,if;udk &kQaA' tvdk
tm;jzifh zmpDtdkvyf Amv*g7pf[k ac:onf?
Adkvpf m;yJyifukd tar7duwdu
k f tv,fyikd ;f ESiahf wmif
tar7duwku
d f7Sd wdki;f 7if;om;wd\ku yXrOD;qH;k pdkufysdK;
cJhonf? 16 7mpkESpfwGif jAdwdefEdkifiHYvnf; pdkufysdK;cJh
onf? tdN,
d Edik if w
H iG f pwifaygufa7mufaom tyifjzpf
onf[k tqd7k daS omfvnf;/ t,fvzke;f a'uGe'f k;d qdo
k lu
Adkvpf m;yJyifonf awmiftar7duwdu
k fwGif rlvayguf
a7mufaom tyifjzpfonf[k azmfjyxm;onf? Adkvf
pm;yJaph[k xifrSwf7aom taphESifh tar7duefEdkifiH
ayguf tjcm;yJaphrsm;udk ckESpfoU7mZf taotcsm
razmfjyEkdifonfh tcsdefuwnf;u wnfaqmufcJhaom
yD;&l;AD;,ef; oif;csKid f;*lrsm;wGif awG\7onf?
yifaxmifrsdK;/ yifEG,frsdK;[lI Adkvfpm;yJyif 2rsdK;7Sd
onf? ESppf Of pdkuyf sdK;7aom tyifrsdK; jzpfonf? t&dki;f
aygufonfh Adv
k pf m;yJyif[I
l rnfonfah 'owGirf ~ rawG\

Adkvfpm;yJyif

Adkvwmaumifht,fvufZjNdK
wufvsuf toD;oD;onf? 7Sr;f jynfe,fwiG f rd;k 7GmpwGif
pdkufonf? rdk;ukefv~if rpdkufawmhacs? odk\aomf prf;a7
7onfha'owGif a7ay;oGif;I pdu
k fysKd ;ojzifh wESpfywf
vH;k Adv
k pf m;yJukd pm;oH;k 7onf? jrefrmEkid if w
H iG rf l aqmif;
7moDESihf aEGrul;rDpyf-um;wGif pdu
k fysKd ;onf? odk\7mwGif
yljyif;aom 7moDa7mufv~if yifE,
G frsdK; Adkvfpm;yJyifudk
rpdkuaf wmhacs?

7acs? 7GufjrFm 3 7Gufyg7So


d nfh 7Gufaygif;rsm;rSm c`eI
f
t7Guftem;wGif acG;oGm;pdyf ryg7Sdacs? tyGifhrsm;rSm
tjzLa7mif/ od\kr[kwf 0g-uef\-uef\a7mifjzpfonf? c7rf;
a7mifoef;onfh tyGirhf sm;vnf; 7Sdao;onf? t7G,t
f m;
jzifh tvsm;vufr0ufcef\7Sdonf? tyGifhwGif 0wfqHzdk
10 ck 7Sdonfhteuf 9 ckrSm wom;wnf; aygif;pyfae
jyD;v~if usef 1 ckrSm oufoufvGwfvsuf7Sdonf?
Adkvfpm;yJoD;onf ESpfajrmif;uGJ oD;awmifhrsdK; jzpfI
a,bk,stm;jzifh tvsm; 6 vufrcef\ 7Snfaomf
vnf;/ 6 vufrxuf7Snfaom oD;awmifhrsm;udkvnf;
awG\7onf? oD;awmifhwGif taphrsm;yg7Sdonf? taph
rsm;. ta7mifrSm tjzL/ tndK/ odk\r[kwf eDusifusif
a7mifjzpfonf? tjyma7mifrS teufa7mifxd ta7mif
trsKd ;rsKd ; uGJjym;vsuf 7Sdonfudkvnf; awG\7ao;onf?
Adkvfpm;yJudk jyifopfyJ/ yJykawmifh [lIvnf; ac:
onf? jyifopfy[
J k ac:qdkaomfvnf; jyifopfEkid if rH S vm
aomyJrsdK; r[kwaf y? tar7duefjynfaxmifp/k uae'g/
*7dwfjAdwde/f Oa7mywdkuaf jrmufydki;f / tdN,
d / jrefrm p
aomEkdifirH sm;wGif pdkufysdK;onfhtyifjzpfonf? vGifjyif
ajrjyef\rsm;rSmxuf ukef;ajrjrifhrsm;wGif ydkrdkoefpGrf;
onf? jrefrmEdik if H ajrnDt7yfa'owGif -o*kwv
f v,frS
atmufwdkbmvxd pdkufysdK;Edkifonf? ukef;jrifht7yfa'
orsm;wGirf l {jyDvrS ZGefvtxd pdu
k yf sdK;-u.? Adkvpf m;
yJyifonf tvif;udk -udKufaomfvnf;/ aeyludkrl rESpf
oufay? uGif;jyif/ v[mjyif ponfwdk\wGif pdkufysdK;
jcif;xuf opfyiftumtuG,7f adS om O,smOfyef;jcHrsm;Y
pdkufoifhayonf? od\k7mwGif avmif;7dyu
f sonfh ae7mY
um; aumif;pGm7Sifoefjcif; r7Sdacs? rmuspaf om ajrrsdK;
Y Adv
k fpm;yJudk pdu
k fIr7acs? rdk;rukefrpD u
dk fv~if ajrmif;
azmfI pdkuf7onf? pdkpGwfaom7moDwGif a7rvdkaomf
vnf;/ajcmufaoG\aom7moDwGif ajrmif;udkwywfw-udrf
a7oGi;f ay;jcif;/ od\kr[kwf ae\pOf a7yufzse;f ay;jcif; p
onfwdk\udk jyKvkyfay;7onf? pdkufysdK;pOfwGif ajrudk
ruspfap7ef r-umr-um wl;qGI aygif;jrufrsm;udk
oifay;edkifu omIaumif;.? taphcsonfhtcg 6
vufrpDjcm;I ajrwGif teufwvufrcef\jrKyfatmif
taphcsoifhonf? Adkvfpm;yJyif wwef;ESifh wwef;udk
waycGcJ ef\ jcm;ap7rnf?
yifEG,rf sdK;jzpfaom Adkvfpm;yJudk arjrdK\yJoD;awmifh/
odk\r[kwf Adkvfpm;yJ wdkiaf xmifrsdK;[k ac:onf? tyif
EG,w
f ufap7ef pifrxd;k 7bJ 0g;vuf/ od\kr[kwf 0g;wdik f
ponfudk axmifay;7onf? tyifrmS vlw7yfcef\ EG,f

AdkvfwJiu
S f?

?iSuo
f cl ;kd &=?

AdkeywfeydkvD,ef ?

?eydv
k ,
D ef bk7ifrsm;&=?

Adkem avm? ? avmtef'&l; Adkem&=?


Adkvwmaumift
h ,fvufZjNdK (c7pf1^45 182^)
?
?wmvsHvlrsdK; &lyaA'ynm7Sif aumifht,f
vufZjNdKAdkvwmonf v~ypf pfynm vufawG\7mS azGavh
vmolw\w
kd iG f a7S\aqmifyCk Kd v-f uD; wOD;jzpfonf? Adv
k wm
tm; *k+fjyKaomtm;jzifh v~yfppfzdtm;,lepfudk Adk\[k
rSnafh c:xm;-uonf?
Adv
k wmudk wvDEikd fiH udk;rdk;jrdK\Y 1^45 ckESpf az
azmf0g7D 18 7ufae\wiG f *k+o
f a77Sd rdbwd\rk S zGm;jrifonf?
1^69 ckEpS fEiS hf 1^^1 ckEpS rf sm;wGif v~yfppfqkid 7f m puf
opfwckta-umif; pmwrf; 2apmifa7;om; xkwfa0
onfwiG f emrnf-uD;vmonf? 1^^4 ckEpS w
f iG f ud;k rd;k jrdK\
awmf0ifausmif;wGif &lyaA'ygarmQjzpfvmI/ 1^^9
ckwGif yg;AD;,m;wUodkvfY obm0,xmblwynm
(&lyaA') ygarmQ tjzpf ajymif;a7F\cef\tyfjcif; cH7
onf? olonf 1^^^ ckEpS u
f yif tDvufx&dak zm7yfac:
v~ypf pf"mwfvkyf ud7,
d mESihf tDvufx&dpk ukyaf c: v~yf
ppfjywdk\ukd wDxGifcJh7mrStp v~yfppfynm avmuwGif
xif7Sm;aom wdk;wufr=rsm; jzpfcJhavonf? Adkvwm
onf a7aowGif jzpfay:vmaom AvHpk rD sm;udk avhvm
jcif;jzifh "mwfaiG\rsm;ta-umif; tzdk;weftcsuftvuf
rsm;udk 7SmazGawG\7SdcJhonf? v~yfppfyPwdk/ ,l'DtdkrDwm/
v~yfppfuGef'if;qm; ponfwdk\onf Adkvwm. wD
xGifr=rsm; jzpfonf? 1800 jynfhESpfwGif Adk\vwdwfydkif;
ac: v~yfppfAufx7Dtk;d udk wDxGijf yKvkyfvu
dk f7m txl;
yif emrnf-u;D vmonf? 1^49 ckEpS w
f iG f ol. uGe'f if;
qm; ta-umif;pmwrf;twGuf vef'efjrdK\ awmf0ift
oif;-u;D rS aumhyvD,efwq
H yd u
f kd cs;D jri| chf o
hJ nf? Adv
k wm
wDxGifaom v~yfppfud7d,mrsm;ta-umif;udk jyifopf

80

Adkvwmaumifht,fvufZjNdK

AdkvpfAm;qdkifrGef

bk7ifeydv
k D,ef -um;odaomtcg/ 1801 ckESpfwGif Adv
k
wmtm; yg7pfjrdK\ok\dvma7mufI ol. wDxiG fr=rsm; t
a-umif; a[majymap7m txl;yiftm;7ojzihf a7FwHqyd f
csD;jri| o
hf nf? od\kjzifh Adv
k wmonf vD*se;f atmhatmfem
bGJ\wHqdyfESifh tdkif,ef;ua7mif; bGJ\wHqdyfudk 77Sd&Hkru
aumifhbGJ\ukyd g tyfEiS ;f jcif;cH7onf?
Adv
k wmonf 1804 ckEpS fwiG f vkyfief;rS tem;,lchJ
onf? 182^ ckESpf rwfv 5 7ufae\wGifudk;rdk;jrdK\Yyif
uG,fveG favonf?
AdkvpfAm;qkdirf eG f (c7pf 1^83 1830) ? ? qdik rf eG *f kd
vpfAm;onf awmiftar7duwdkuf rsdK;cspfykCdKvf/ ppf
Adv
k cf sKy-f u;D ESihf Edik if jH yK okcrdef jzpfonf? awmiftar7du
EkdifiHrsm;udk pydeftpdk;7 vufatmufrS vGwfajrmufap
7ef -udK;pm;aqmif7u
G o
f l jzpfojzifh ol\tm; u,fwif
ol [k ac:a0:-uonf? awmiftar7du a*smh0g7Sif
wef [kvnf; wifpm;ac:a0:-uonf? (0g7Sefwef
a*smh &=?)
Adv
k pfAm;udk xdkpOfu pydeu
f v
dk edk jD zpfaeaom AifeZD ;GD
vm;jynf u7uyfjrKd \wGif 1^83 ckESpf Zlvidk v
f 27ufae\
wGif zGm;jrifonf? Adv
k pfAm;.rdbrsm;onf tkycf sKyaf 7;

AdkvpfAD;,m;EdkifiH vGwfvyfa7;udk a&S\aqmif7,lay;cJhol


qdkifrGefAdkvpfAm;

81

vlwef;pm;avmurS -u,
G 0f csr;f omolrsm; jzpf-uonf?
pydefEikd fiH r'7pfjrdK\awmfo\dk Oya'ynm oGm;a7muf oif
,ljyD;aemuf/ Oa7mywcGif vSnfhvnf oGm;vmcJhonf?
Adv
k pfAm;onf u7uyfjrdK\Y 1801 ckEpS rf S 1804ckEpS f
txd jyefIaexdik o
f nf? ZeD;jzpfol uG,fveG af omtcg/
Oa7myod\k wzefjyefomG ;onf? xdktacgufwiG f a7mrjrdK\
od\k a7mufcphJ Ofu Adv
k pfAm;onf rdrZd mwd wdik ;f jynftm;
vufatmufcHb0rS u,fwif7ef od}mefcschaJ vonf?
rsdK;&dk;*k+fodQmtvdkufqdkaomf/ AdkvpfAm;onf pydef
tpdk;7zufawmfom;jzpf7efom ta-umif;7Sdaomfvnf;
ol.xufoefaom rsdK;cspfpw
d fa-umifh tkycf sKyfol pydef
tpdk;7tm;yif acgif;aqmif awmfvSefol jzpfavonf?
1810ckESpf awmfvSeyf keu
f efr= rjzpfyGm;rDuav;wGif ol
onf AifeDZGD;vm;odk\ jyefoGm;onf? OD;pGmY rsdK;cspfol
ykefrsm; ta7;&H=;edrfhoGm;aomfvnf; AdkvpfAm;onf r
avsmhaomZGJoWdjzifh tcGifhaumif;,lvsuf qufvuf
-upH nfcahJ vonf? 1819 ckEpS w
f iG f AifeZD ;DG vm;rS tef;'D;
awmifudkausmfI e,l;*7me'gjynfe,fzufodk\ atmif
jrifpGm csDwufEkdifcJhonf? xdkaemuf e,l;*7me'gESifh
AifeDZGD;vm; 2 jynfaxmifudk yl;aygif;I udkvHk;AD;,m;
jynfaxmifpkEkdifiHtjzpf zGJ\pnf;vdkufonf? ,if;jynf
axmifpkwGif Adv
k pfAm;tm; oRw wifajr|muf-uonf?
Adv
k pfAm;onf udv
k k;H AD;,m;jynfaxmifprk S pydew
f \dkukd
armif;xkwfjyD;aemuf/ tufuGma'gESifh yD;&l;jynfrsm;
wGif jzpfyGm;aeaom awmfvSefa7;udk oGm;a7muf ulnD
onf? odk\aomf tufuGma'g rsdK;cspfacgif;aqmifwdk\ESifh
Adv
k pfAm;onf aphpyfr7ojzif/h yD;&l;jynfuo
kd m 0ifa7muf
tultnDay;onf? Adv
k pfAm;tm; yD;&l;vlxku tm+m
7Sifwifajr|mufI pydeftyk fcsKyfr=udk wGe;f vSe7f m/ r-umrD
yD;&l;jynfonf pydev
f ufatmufrS vGwaf jrmufomG ;onf?
Adv
k pfAm;vnf; yD;&l;Ekid if .
H tm+m7Sit
f jzpfrS Ekwx
f u
G f
vdu
k o
f nf? 1825 ckEpS w
f iG f yD;&l;awmifyidk ;f jynfe,frsm;
onf oD;jcm;Edik fix
H al xmifI Adv
k pfAm;tm; *k+fjyKaom
tm;jzifh AdkvpfAD;,m;EkdifiH[k rSnfhac:onf? AdkvpfAD;
,m;EdkifiH &=?) AdkvpfAm;ud,
k w
f kdifyif AdkvpfAD;,m;Ekdif
iHtwGuf zG\Jpnf;tkycf sKyyf kH tajccHOya' a7;qGJay;av
onf? 1825 ckEpS w
f Gif yem;rm;jrdK\Y usi;f yaom tar7d
uwdkufrsm;7Sd oRwEkid if Hrsm;. yxrqHk; uGefz7ifw
h iG f
tar7duEdkiif Haygif;csKyf tzGJ\-uD;zGJ\7ef pDpOfonf? odk\7m
wGif ratmifjrifacs? 1826 ckEpS Ef iS hf 1828 ckEpS rf sm;wGif
AdkvpfAm;onf udkvHk;AD;,m;jynfaxmifpk oRw tjzpf
jyefvnf ta7G;cH7onf? od\k7mwGif 7DywfAvpfuefygwD

AdkvpfAm;qdkifrGef

AdkvpfAD;,m;EdkifiH

0ifw\dku Adv
k pfAm;onf awmiftar7duEkdiif rH sm;udk tif
ydki,
f mzGJ\I tm+m7Sio
f zG,f tjrJwrf;tkyfpk;d 7efvdkvm;
ol[kpGyfpGJum ol\tm;vkyf-uH7efyif -uHpnf-uonf?
,if;odk\jzifh oludk,fwkdif vGwfvyfa7; 7,lay;cJhaom
awmiftar7du EdkifirH sm; wpfvHk;wpfpnf;wnf; nDnD
nGwfnGwf jynfaxmifpkzGJ\pnf;7ef AdkvpfAm;.t-uH
onf ysujf ym;7onf? 1829 ckEpS w
f iG f AifeZD ;DG vm;jynf
onf udv
k k;H AD;,m;jynfaxmifprk S cGJxu
G fvku
d af omtcg
Adv
k pfAm;onf oRw7mxl;rS EkwfxGufvu
dk 7f I udkv;Hk
AD;,m;EkdifiH umw*sD;em;jrdK\ok\d oGm;a7mufum tem;,l
aecJah vonf? AdkvpfAm;onf ol. pnf;pdrOf Pmrsm;udk
awmiftar7duEkdifiHrsm; vGwfvyfa7;twGuf tukef

tpifoHk;pGJvdkufjyD; jzpfojzifh qif;7JndK| ;i,fpGm aexdkif


7onf?
1830 jynfhESpf 'DZifbmv 10 7ufae\wiG f awmif
tar7duEkdifiHrsm;. u,fwifol-uD; qdkifrGefAdkvpfAm;
onf udv
k ;kH AD;,m;Ekid if H qefwmrmwmjrdK\teD;wGif uG,f
vGeo
f nf?
Adv
k pfAm;. *k+o
f wif;onf touf7iS fpOfuxuf
uG,fvGefaomtcgrS ydkrdkausmf-um;cJhonf? awmift
ar7duwku
d Ef iS hf tar7duefjynfaxmifp7k Sd jrdK\-uD; jrdK\i,f
tcsdK\udkyif AdkvpfAm;. trnfudk *k+fjyKaomtm;jzifh
rSnfhac:jcif;/ AifeDZGD;vm; Ekid fiHok;H '*g;udk Adv
k pfAm;[k
trnfay;jcif; ponfjzifh ol\tm; *k+jf yKcJ-h uavonf?


ukef;acgifacgifY wnf7Sdaom EdkifiHjzpfI awmiftar7du oRwEdkifiHrsm;teuf vlodenf;vSaomEdkifiHjzpfavonf?
odk\aomf xdkEdkifiHta-umif;udk avhvm-unfhonfhtcg/ aea7mifjcnfESifhqD;ESif;uJhodk\ qef\usifbufrsm; tjydKif7Sdae
onfh pdwf0ifpm;zG,f EkdifiHjzpfa-umif; awG\7ayrnf?

AdkvpfAD;,m;EdkifiH? ?awmiftar7duwdkuf. yVr


tus,f0ef;qHk;EdkifiHjzpfaom AdkvpfAD;,m;EdkifiHonf
obm0wGif;xGufyPnf;wdk\jzifh t-uG,f0qHk;aomEdkifiH
wEdkifiHvnf;jzpfonf? xdkjyif awmiftar7duwdu
k w
f iG f
yifv,fESifh qufpyfjcif;r7Sdaom ukef;wGi;f ydki;f EdkifiH 2
EdkifiH7Sdonfhteuf AdkvpfAD;,m;EdkifiHonf wEdkifiHjzpf
onf? ajrmufzufwiG f A7mZD;Edik if /H ta7S\zufwGif A7mZD;
ESifh yg;7a*G;EdkifiH/ awmifzufwGif tm*sifwD;em;EdkifiH/
taemufzufwGif csDvDEiS yfh D;&l;Edik fiHwk\dESihf e,ferd dwf pyf
vsuf7o
dS nf? ,if;Edkifiu
H kd awmiftar7duwku
d f rsKd ;cspf
ykCdKvf-uD; qdkifrGefAdkvpfAm;tm; *k+fjyKaomtm;jzifh Adk
vpfAD;,m;EdkifiH[k ac:wGifcJhonf?(AdkvpfAm; qdkif
rGef &=?) 1825 ckESpfrSpI AdkvpfAD;,m; oRwEdkifiH
jzpfvmcJo
h nf?
Akv
d pfA;D ,m;Edik if Honf rlvu pwk7ef;rdik f 900000
cef\us,0f ef;I ypdzw
d f ork]7murf;ajctxda7mufaomf
vnf;/ 19 7mpkEiS hf 20 7mpkEpS f tpavmufu tdref ;D csi;f
5 Edik if EH iS hf t-udr-f udrf ppfjzpfch7J mrS a'oaygif;rsm;pGmudk
vufvw
F v
f u
kd 7f 7m/ ,cktcg pkpak ygif; 424162 pwk
7ef;rdik fom 7Sad wmhojzifh jrefrmEkdifiHxuf wqcGJausmf
us,f0ef;onf? 1884 ckESpw
f Gif csDvDEkid if HEiS fh ppfjzpfjyD;
onfhaemuf yifv,furf;&dk;wef;a'oudkvnf; vuf
vFwcf 7hJ ojzifh ukef;wGi;f Edik if H jzpfch7J onf?

Adv
k pfAD;,m; Ekdiif Honf vloal exdkif7m uBmh ukef;
ajrtjrifhqk;H a'owckjzpfonf? tef;'D;awmifwef;-uD;
onf Adv
k pfAD;,m;Edkiif H taemufzufrS ta7S\awmifzuf
odk\ wef;qif;wnf7Sdaeonf? tef;'D;awmifwef;onf
Adv
k pfA;D ,m;Ekid if w
H iG ;f Y aumf'v
D m;7m;atmhqD'ifw,fEiS hf
aumf'v
D m;7m;7D,[
J al om rsO;f jydKiaf wmifwef; 2 oG,t
f
jzpf jzmqif;vmonf? ta7S\zuf7Sd aumf'Dvm;7m;7D,J
awmifwef;onf taemufzuf7Sd csDvED kid if EH iS hf e,fedrdwf
ozG,f wnf7daS eaom aumf'Dvm;7m; atmhqD'ifw,f
awmifwef;ESifh rdkif 80 cef\a0;onf? AdkvpfAD;,m;Edik if H
ukd ajrrsuEf SmoGijf yift7 oHk;ydki;f cGjJ cm;Edkio
f nf? aumf'D
vm;7m;awmifwef; 2 ck-um;7Sd atmfvwDyvmEdkukef;
jrif/h ta7S\aumf'v
D m;7m;awmifwef; ta7S\zuf7dS ,Ge*f wf
a'oESifh tDvmaemhac: awmifykid f;ajredrhv
f Gif jyifa'o
wd\jk zpfonf? atmfvwDyvmEdu
k ek ;f jrifhonf ay 11500
rS 15000 txdjrifo
h nf? ,if;onf Adv
k pfA;D ,m;Edik fiH
tus,t
f 0ef;. 16 7mcdik Ef e= ;f r~om 7Sad omfvnf; wEdik if H
vH;k 7Sd vlO;D a7. ^5 7mcdik Ef e= ;f wd\k rSw
D if;aexdik 7f m vlae
pdyfaom tydkif;jzpfonf? tzdk;wef oWKwGif;rsm;jzifh
-uG,0f aom a'ojzpfonf? oHjzLrsm;pGm xGufonf?
,Gef*wfa'oonf AdkvpfAD;,m;EdkifiH tus,ft0ef;.
14 7mcdkifE=ef;7SdI tDavmaemh ajredrfhvGifjyifa'orSmrl
^0 7mcdik Ef e= ;f us,0f ef;onf? ,Ge*f wfa'owGif jrpf0rS ;f

82

AdkvpfAD;,m;EdkifiH
i,frsm;/ apmufrwfaom awmifapmif;rsm;ESifh nGef
acsmufrsm; 7Sdaomfvnf; 7moDOwkaumif;rGefI a7
aumif;rGefpGm7aoma-umifh EdkifiHwGif; v,f,mpdkufysdK;
a7; xGef;um;7m t"dutydkif;jzpfonf? txl;ojzifh
AdkvpfAD;,m;EdkifiH. -uufaygifap; txGufqHk;tydkif;
vnf; jzpfonf? tif'D;,ef;vlrsdK;wdk\ trsm;tm;jzifh
aexdik af vonf? tDvmaemh ajredrv
hf iG jf yif a'oYrl vlae
uso
J nf? tcsKd \ae7mwGif rd;k rsm;I opfawmxlxyfjy;D v~if
tcsdK\ae7mY rdk;yg;I u`/J EGm; arG;jrLEdkif&Hk jrufcif;rsm;
om 7So
d nf?
Adv
k pfA;D ,m;Edkifiw
H Gif -uD;us,x
f if7mS ;aomjrpf-uD;
rsm; r7Sdaomfvnf;/ jrpfacsmif;rsm;tm;jzifh ul;oef;
oGm;vmEdik o
f nfh c7D;vrf;rSm rdkifaygif; 5580 cef\7d.
S ?
,Gef*wfa'owGif tRZkefjrpf-uD;. jrpfvufwufrsm;
jzpfom rmrdk;a7;/ *Ggyl7J/ aAeD/ rJ'7ma''Datmhpaom
jrpfrsm;wGif a7rsm;onft
h cg oabmi,frsm;jzifh ul;oef;
oGm;vmEdik o
f nf? xdka'orS xGufaom -uufaygifap;
rsm;udk jrpfa-umif;rsm;jzifh tRZkefjrpfodk\ ta7muf
ydk\I EdkifiHjcm;od\k wifydk\a7mif;cs-uonf? uBmay:wGif
tjrihfq;kH aom wDwDumum tdik -f uD;onf AdkvpfAD;,m;

AdkvpfAD;,m;EdkifiH wnfae7mjy ajryHk

83

Ekid if EH iS hf yD;&l;Edik if H 2 Edik if u


H dk cGI wnfaeonf? yifv,f
a7rsufESmjyif txuf 12645 ay jrifhI pwk7ef;rdkif
3200 us,f0ef;onf? wzufurf;rS wzufurf;odk\
oabm-uD;rsm; ckwfarmif;oGm;vmEdkifonf? xdktdkifxJ
7Sd a7rSm tvGeaf t;jraomfvnf; rnfonft
h cgr~ a7rcJ
acs? atmfvwDyvmEdkukef;jrifhay:Y ydktdk;ydkac: qm;
ieftkid -f uD;7S7d m/ wDwu
D mumtdkicf ef\yif us,f0ef;onf?
tdkif-uD; 2 ckonf a'pm*Gga';&dk;jrpfjzifh qufvsuf7Sd
avonf?
Adv
k pfA;D ,m;Ekid if o
H nf awmif,OfpeG ;f wef;. ajrmuf
zufwGif vHk;vHk;usa7mufae7m/ tylykid ;f ZkefEkid fiyH if jzpf
onf? od\ak omfvnf; tat;qH;k rS tylq;kH txd 7moDOwk
trsdK;rsdK;7Sdonf? ukef;jrifha'owGif at;I ajredrfhvGif
jyifa'owGif ylaEG;I xdkif;rd=if;onf? atmfvwDyvmEdk
ukef;jrifha'owGif tylcsdeyf srf;r~jcif; zm7if[dkuf 50'D*
7D7I
Sd aEGESifh aqmif;tylcsed f ruGmvSacs? wEdkifiv
H Hk;.
ysrf;r~tylcsed o
f nf zm7if[ku
d f ^^ 'D*7Djzpfonf? Adkvpf
AD;,m; ajrmufydkif;onf awmifydkif;xuf rdk;rsm;onf?
ajrmufydki;f wGif rdk;a7csdef vufr 40 rS 80 txd 7GmI
awmifydkif;wGif vufr 20 rS 40 txd7Gmonf?
1959 ckEpS f cef\reS ;f ajc oef;acgifpm7if;t7 Adv
k pfA;D
,m;Ekdiif H. vlOD;a7onf 3349000 cef\jzpfI tif'D;
,ef;vlrsdK; w0ufausmf yg0ifonf? vljzLrsdK;157mcdkif
E=ef;cef\om7SdI tif'D;,ef;ESifh vljzLujym; rufpwDZdk
vlrsKd ;um; 357mcdik Ef e= ;f 7So
d nf? atmfvwDyvmEdu
k ek ;f jrifh
a'owGif vlaepdyI
f tDvmaemh ajredrv
hf iG jf yifa'owGif
vlaeenf;onf? vljzLrsm;ESifhtpdk;7ydkif;u pydefbmom
pum;udk ajymqdkaomfvnf;/ tif'D;,ef;vlrsdK;wdk\url
,if;wdk\. a7S;a[mif;bmompum;jzpfaom trm;7m;
ESifh auGcsLtm; bmompum;udkom ajymqdkI bdk;pOf
abmifqufrS "avhxHk;pHwdk\udkom vdkufem aexdkif-u
onfukd awG\7onf? tif';D ,ef;vlrsKd ;wdk\onf rdrdwk\d.
pm;0wfaer= zlvaHk 7;om *7kpu
kd fI Ekdiif aH 7;/ uBmha7;7m
ponfw\kYd pdwv
f nf; r0ifpm;/ yg0ifpu
G zf ufjcif;vnf;
vH;k 0rjyKacs? Adv
k pfA;D ,m;Edik if w
H iG f tpd;k 7 todtrSwjf yK
t,l0g'onf a7mruufovpf c7pf,mef*+
kd ;f jzpfonf?
odk\7mwGif vlwdki;f vGwv
f yfpmG udk;uG,fEkdifcGih7f do
S nf?
Adv
k pfA;D ,m;Ekid if o
H nf wGi;f xGufoWKrsm;jzifh -uG,f
0aomEdkifiHjzpfonf? a7S;tcgu aiGtrsm;qHk; xGufcJh
aomfvnf;/ ,cktcg oHjzLwGif;rsm; awG\7Sdojzifh aiG
onf 'kw,
d txGurf sm;qH;k oWKjzpfI oHjzLu yxrpGJ
onf? uBmay:wGif oHjzL 'kwd,trsm;qHk; xGufaom

AdkvpfAD;,m;EdkifiH

AdkvpfAD;,m;wdkif;7if;om;wdk\ a7S;a[mif;"avhxHk;pHt7 usif;yonfh yGJawmfwckwGif oDqdkwD;r=wfae-upOf

Edik if jH zpfonf? tef;qD;,m;/ ydw


k ;kd qD;/ td&k ;l &d;k ESihf vmyuf
e,fw0du
k fwGif oHjzLtrsm;qHk;xGuo
f nf? tjcm; xif
7Sm;aom oWKrsm;rSm 0l;z7rf/ caemufpdrf;/ cJ/ oGyf/
a-u;eD/ a7FESifh -uGyfwdk\jzpfonf? AdkvpfAD;,m;EdkifiH.
t"du pD;yGm;a7;vkyif ef;onf oWKwiG ;f vkyif ef;jzpfonf?
Edik if x
H u
G u
f ek w
f efz;kd . 95 7mcdik Ef e= ;f udk oWKrsm; a7mif;
jcif;jzifh 77Sdonf? a7eHvnf; tenf;i,f awG\xm;jyD;
jzpf7m/ aemufxyfI tajrmuftjrm; awG\z,
G 7f o
Sd nf[k
cef\reS ;f -uonf?
Adv
k pfA;D ,m;Edik if H vlO;D a7 3 yHk 2yHck ef\onf v,f,m
pdu
k yf sdK;vkyu
f ikd -f uaomfvnf;/ wEdik if v
H ;Hk . 2 7mcdik Ef e= ;f
r~om ajrwGio
f m pdkufysdK;vkyfuidk -f uonf? t"du pdu
k f
ysdK;a7; xGufukefrsm;rSm uau;tdk;/ o-um;/ ajymif;/
rka,m/ tmvl;/ umzD/ -uufaygifap;wdk\ jzpfonf?
AdkvpfAD;,m;EdkifiHonf awmiftar7duwdu
k fwiG f -uuf
aygifap; 'kwd,trsm;qHk; xGufaomEdkifiHjzpfonf?
awmifydkif;vGifjyifwGif u`J EGm; arG;jrLojzifh om;a7
rsm;vnf; a7mif;cs-uonf?
Adv
k pfA;D ,m;Edik if .
H ul;oef;a7mif;0,fa7;rSm awmif
ukef;jrifhrsm;a-umifh cufcJonf? rD;7xm;vrf;/ um;
vrf; ponfwdk\wGif vG,fulpGmrazmufEdkiaf cs? 1951ck

wGif AdkvpfAD;,m;Edkiif YH rD;7xm;vrf; rdkiaf ygif; 1491


r~77dS m 112^ rdik cf ef\rmS ykCvduuk$+Drsm;.vufxw
J iG f
7Sdonf? xif7Sm;aomrD;7xm;vrf;-uD;rsm;rSm vmyuf
jrdK\rS tef;'D;awmifudkausmfI csDvDEdkifiH tm;7D;um;jrdK\
txdif;/ vmyufjrKd \rS wDwu
D mumtdik af y:7Sd *GguDjrdK\ok\/d
,if;rSu;l wd\koabmjzifh yD;7l;Edik if zH ufurf;7Sd ylEjkd rdK\o\kjd zwf
um xdkrw
S qifh yD;7l;urf;ajc7Sd armfvif;'dk;jrdK\txdif;/
vmyufjrdK\rS awmifzufodk\ tdk7;l 7dk;/ ylvum,dk; paom
jrdK\rsm;udkjzwfum csv
D DEikd if Hurf;ajc7Sd tefwzdk *ufpwm;
jrdK\ok\d if; qufoG,fxm;onfh vrf;rsm;jzpfonf? armf
awmfum;vrf;rSmrl tpkpk rdkifaygif; 6000 cef\7o
Sd nf?
vrf;rsm;rSm wdk;wufaumif;rGefvmonf[lI r7Sdaomf
vnf; Owkra7G; oGm;vmEdkifaomvrf;rsm; jzpfonf?
,cktcg ava-umif;c7D; ay:aygufvm7m AdkvpfAD;
,m;EkdifiHonf uBmt7yf7yfESifh tquftoG,f ydkrdk
vG,u
f v
l mavonf?
AdkvpfAD;,m;Edik fiHwiG f jrdK\awmf 2 ck7do
S nf[k qdk7ay
rnf? vmyufjrdK\onf A[dktpdk;7 &Hk;pdku7f mjrdK\awmf-uD;
jzpfaomfvnf;/ qlua7;jrdK\onf w7m;vFwfawmfcsKyf
wnf7m jrKd \awmfjzpfonf? ,if;jrdK\ukd Adv
k pfA;D ,m; yxr
oRw qlua7;tm; *k+fjyKaomtm;jzifh rSnfhac:xm;

84

AdkvpfAD;,m;EdkifiH
jcif;jzpfonf? vmyufjrdK\onf yifv,fa7rsufESmjyif
txuf 11800 ayjrifI
h / qlua7;jrdK\onf 8532 ay
jrifhonf? vrf;rsm;rSm usOf;I taqmufttHkrsm;onf
pydefAo
d u
k m yHkpt
H wdik f;jzpfonf?
Adv
k pfA;D ,m;Ekid if o
H nf a7S;acwf tif;um; tifyikd ,
f m
.wpdwfwa'ojzpfcJh.? xdkaemuf pydefwdk\.vuf
atmufo\kd ESp7f maygif;rsm;pGm usa7mufc7hJ m/ 1825 ckEpS f
wGif vGwfvyfaom oRwEdkiif H jzpfvmonf? 1938ck
ESpfwGif twnfjyK jy}mef;vdkufaom zGJ\pnf;tkyfcsKyfyHk
tajccHOya't7 Ekid if aH wmfoRwudk 4 ESpw
f -urd f jynfol
wdk\u wdkuf7kduaf 7G;aumufwifajr|muf7onf? ygvDref
Oya'jyKtzGJ\wGif txufvFwfawmf atmufvFwfawmf
[lI ESpcf k7Sd7m txufvFwfawmfwGif 6ESpfw-udrf a7G;
aumufwifajr|muf7aom trwf 2^OD; yg0ifI atmuf
vFwfawmfwGif 4 ESpfw-udrf a7G;aumufwifajr|muf7
aom jynfol\udk,fpm;vS,f 120yg0if.? 3 yHk 1 yHk
aom txufvFwfawmftrwfrsm;onf 2 ESpfv~if w
-udrf xGufay;-u7.? atmufvw
F fawmf trwf OD;a7

tm;vH;k .w0ufonf 2 ESpw


f -urd x
f u
G f ay;7avonf?
touf 21ESpjf ynfholwidk f; rJqN ay;Edkicf iG 7fh do
S nf?
Adv
k pfA;D ,m; Ekid if w
H iG f e,f 9 e,f7o
dS nf? ,if;wd\rk mS
vmyuf/udkcsmArf;Am;/ ydkwdk;qD;/ qefwmu7k/ csLuGDq
um;/ w7dZ/ td&k l;&dk;/ aAeD/ yef'w
dk dk\jzpfonf?
rlvwef;ynma7;rSm tcvGwfroifrae7 jzpf.?
193^ckEpS u
f rl rlvwef;ausmif;aygif; 2000 7SI
d ausmif;
om;aygif; 145000 7So
d nf? qlua7;jrdK\/ vmyufjrKd \EiS hf
udkcsmArf;Am;jrdK\w\kdY wUodv
k af usmif; wausmif;pD 7Sd
avonf? qlua7;jrdK\7dS qefz7efpPudak q;AD;,m; wU
odv
k o
f nf tar7duwdu
k f7Sd wUodv
k frsm;teuf Oya'
ESifh aq;ynmqdkif7m r[mXmersm; tjynfhtpHk7Sdaom
yxrqH;k wUodv
k jf zpfonf?
touf 19ESpfrS55ESpt
f wGi;f 7Sd a,musfm;wdki;f ppf
ynmudk roifrae7pepf7Sd.? xdkjyif touf14ESpfrS
18 ESpftwGi;f 7Sd a,musfm;uav;rsm;onfvnf; a7S;OD;
oifppfynmudk ausmif;wGif tjrJwrf;oif,l-u7onf?
omreftcsed frsm;wGif tjrw
J rf; ppfwyftwGuf owfrw
S f

AdkvpfAD;,m;EdkifiH wdkif;7if;om;wkd\onf &dk;om;I aysmf7FifpGm aexdkifavh7Sd-uonf?

85

AdkvpfAD;,m;EdkifiH
xm;aom ppfom;OD;a7rSm 1943 ckEpS f Oya't7 15000
jzpfavonf?
Adk[D;rD;,m;e,f? ?Ad[
k ;D rD;,m; e,fonf csuu
f kd
qvdAk m;uD;,m;Ekdifi.
H taemufzuftusq;Hk e,fjzpf
onf? yxruBmppfrwdik rf u
D ,if;onf -op-w;D ,m;
[efa*7Dtifydkif,mtwGi;f Y xif7Sm;aom jynfe,f w
e,fjzpfco
hJ nf?
Adk[D;rD;,m;e,fonf rSefuluGuf yHko!mef7Sdaom
ukef;jrifh-uD;jzpfonf? taemufajrmufzufwGif qU
qGeef jD ynfe,fukd tdk;awmifwef;uif;/ ta7S\ajrmufzuf
wGif qdkifvD;7Sm;e,fudk *sdKif;,ifah wmifwef;uif;/ t
aemufawmifzufwGif AmaA;7D;,m;jynfe,fukd Adk[;D rD;
,m;opfawmac: awmifwef;rsm;uif;/ ta7S\awmif
zufwGif rdka7;AD;,m;e,fudk tpf*avmif;ukef;jrifh-uD;
uif; Adk[D;rD;,m;e,fESifh jcm;xm;avonf? *sKd if;,ifh
awmifwef;Y jrpfjzm;cHaom tJhvAjrpf txufydkif;ESifh
,if;. jrpfvufwufrsm;onf we,fv;kH Y jzmI pD;qif;
vsuf7Sdonf? Adk[D;rD;,m;. xGufaygufrsm;onf
ajrmufzufwGif tJhzAjrpf0Srf;rSty useftm;vHk;onf
awmif-um;vrf;rsm; jzpfonf?
Adk[;D rD;,m;e,fonfpwk7ef;rdkif 20000 cef\us,f
I/ jrefrmEdkifiH weom7Dwdkif;cef\ 7Sdonf? vlOD;a7
^1093^6 a,muf7d7S m/ weom7Dwdki;f vlO;D a7. 5
qausmf7Sdavonf? trsm;tm;jzifh csufvlrsdK;ESifh *sm
refvlrsdK;wdk\ aexdik f-uI *sL;vlrsdK;vnf; 5 yHk 1 yHkcef\7Sd
onf? trsm;tm;jzifh A7if*sD*k+
d ;f 0ifrsm; jzpf-uonf?
Adk[D;rD;,m;[laomtrnfonf wdkif;7if;vlrsdK; uJh
tEG,f0if AdktD;rsm;tm; tpGJjyKI wGifjcif; jzpfonf?
od77Sd or~ Adk[D;rD;,m;e,fY tapmqH;k aexdkifcho
J rl sm;
jzpfaom xdkAdktD;wdkif;7if;om;rsm;tm; c7pfawmfay:p
tcsed u
f rmudrk efvrl sdK;wd\ku wdu
k x
f w
k I
f aexdki-f ujyef
7m/ ,if;wd\ktm; *smrefw\dkuif;/ *smrefw\dktm; qvA
tEG,f0if csufw\dk uif; armif;xkwf aexdki-f uonf?
62^ ckEpS w
f iG f qrdb
k 7k ifvufxufY tuGu
J JG jzpfaeaom
Adk[D;rD;,m;e,fonf pnf;vHk;rdavonf? 805 ckESpf
wGif 7Sm;vrdef;bk7ifu odrf;ydu
k fxm;cJhjyD;aemuf r-um
rDyif rdka7;AD;,m;EdkifiH. vufatmufcH jzpfcJhonf?
1000jynfhESpfausmfcef\url Adk[D;rD;,m;onf *smref
e,fwe,ftjzpf a7muf7SdaeI 1198ckwGif oD;jcm;
jynfaxmif jzpfvmjyefonf? 1253 ckESpfrS 12^8 ckESpf
twGif;Y Adk[D;rD;,m;onf Oa7mywdkufwGif tiftm;

Adk[D;rD;,m;e,f
tawmifw
h if;qHk; wdik ;f jynfwjynf jzpfvmonf? 1200
jynfhESpfaemufydkif;wGif tkypf k;d aom vlZif;Awfrif;quf
jzpfaom Ad[
k ;D rD;,m;bk7ifrsm;onf {u7mZfbk7ifcsn;f
jzpf-uonf? odk\7mwGif 15 7mpkESpfrsm;Y *`efwyfpudk
ta-umif;jyKI jzpfyGm;aom t,l0g'a7; ppfyGJrsm;ESifh
1618 ckESpfwGif jzpfyGm;aom ESpo
f ;kH q,fppfyJrG sm;a-umifh
Adk[D;rD;,m;EdkifiHonf arS;rSdefoGm;7onf? jynfoljynf
om;rsm;onf trsdK;om;pdwf"mwfrsm; usqif;csdefY
[ufZAwfrif;rsm; tkypf ;kd vsuf7do
S nf? 18 7mpkESpfusrS
yif Adk[D;rD;,m; vlxo
k nf EkdifiHa7;Ed;k -um;vmum t
rsdK;om;tcGifhta7;rsm;/ udk,fydkiftkyfcsKyfa7;ESifh EdkifiH
a7;vGwv
f yfrw
= k\dukd awmif;qdv
k m-uonf? 19 7mpkcef\
wGif -op-wD;,m;[efa*7Dtpd;k 7tm; tawmfyif raus
reyfjzpfaecJ-h uonf? yxruBmppfjyD;aomtcg Ad[
k D;
rD;,m;jynfe,fonf csufuq
kd vdAk m;uD;,m;Edik if o
H pf.
e,fwe,f jzpfvmonf? 'kw,
d uBmppftwGi;f Yrl *sm
reftkyfcsKyfcHe,f jzpfaecJhjyD;v~if 'kwd,uBmppfjyD;rS
csufuq
dk vdAk m;uD;,m;Ekdiif .
H jynfe,ftjzpf jyefvnf
a7muf7o
Sd nf?
Ad[
k ;D rD;,m;e,fonf csuu
f q
kd vdAk m;uD;,m; wEdik if H
vHk;wGif t-uG,0f tpnf;um; tzGJ\jzdK;qHk;aom e,fjzpf
onf? csuw
f \.
kd y7m[jrKd \awmfonf Ad[
k ;D rD;,m;e,fwiG f
wnf7SdI 7D;uifAwf/ yDvqef/ AGwfApf/ um;vpAwf
paom xif7mS ;onfh jrKd \-u;D rsm;onfvnf; ,if;e,fYyif
yg0ifonf? Ad[
k D;rD;,m;e,f. jrifrh m;aom uke;f jyifESihf
ajr-oZmaumif;aom jrpf0Srf;a'orsm;onf v,f,m
vkyu
f ikd f7ef tvGeaf umif;rGeo
f jzifh *sHK/ rka,m/ tmvl;/
&dkif;pyg;/ jrif;pm;*sHK/ o-um;rkefvm ponfwdk\ xGuf
onf? O,smOftvkyfvnf; rsm;pGmjzpfxGef;aom a'o
jzpfonf? awmifukef;rsm;wGif opfawmrsm; ayguf
a7mufvsuf7Sdaoma-umifh opfvkyfief;vnf; t-uD;t
us,fvyk fudkif-uonf? Adk[D;rD;,m;jynfe,f taemuf
ajrmufyikd ;f Yrl oWKrsm;xGuo
f nf? txl;ojzifh oHwiG ;f
rsm;pGm7Sdonf? a-uGxnfyPnf;rsm;vkyfudkifEdkifonfh 7FH\
ajrrsdK;vnf;7So
d jzifh a-uGxnfvyk if ef;vkyfudki-f uonf?
,if;tydki;f wGif oH/ oHr+d/ jcnfEiS hf od;k arG;/ tdraf xmif
y7dabm*/ pUL/ "mwkaA'yPnf;rsm;/ a-uGxnf/ zef
xnf ponfh pufrv
= yk if ef;rsm; vkyu
f ikd 7f m puf&-kH uD;rsm;
jzifh pnfum;onf? Ad[
k ;D rD;,m;e,fxu
G f zefxnfonf
uBmausmf jzpfonf? Adk[D;rD;,m;. tjcm; xif7Sm;
aom xGufukefrSm yDvZifemAD,mac: uBmausmf
AD,mjzpfonf?

86

Adk;eD;v

Adk[D;rD;,m;e,f
Ad[
k ;D rD;,m;e,fonf jynfwiG ;f ul;oef; oGm;vma7;
twGuf tvGefaumif;rGefaom rD;7xm;vrf;ESifh um;
vrf;-uD;rsm; 7Sd&Hkru jynfyjrdK\-uD;rsm;jzpfaom AD,if;
em;/ '7ufZ'if ponfhjrdK\-uD;rsm;ESifh rD;7xmvrf;jzifh
tquftoG,7f o
dS nf?
Ad[
k ;D rD;,m;e,fwiG f *smrefwUodkvfEiS fh csufwU
odv
k rf sm;7So
d nfh teuf 1348 ckEpS u
f wnfaxmifcahJ om
y7m[wUodv
k o
f nf Oa7mywdu
k 7f dS a7S;tusqk;H wU
odkvw
f ckjzpfonf?
Ad;k eD;v(c7pf 1885 1962) ? ?eD;vAd;k onf 'de;f rwfvl
rsdK; &lyaA'ynm7Sif wOD;jzpfI/ tufwrf. cmtdrzf J\G
pnf;yHk 0g'opfudk pwifazmfxw
k cf ahJ vonf? t7m0 K
rSeo
f r~. tajccH,lepfjzpfaom tufwrfrsm;. zGJ\pnf;
wnfaeyHo
k nf aep-um0 m zG\Jpnf;wnfaeyHEk iS hf tvm;
wljzpfonf? tufwrf.tv,fA[d7k dS av;vHaom 0wf
qHuJhodk\jzpfonfh EsL;uvD;,wfudk v~yfppf"mwftm;
aqmifaom tDvufx7Gefrsm;u/ aeudk j*dK[frsm;vSnfh
ywfae-uonfhenf;wl vSnyfh wfae-uonf? tufwrf
wGif rsm;aomtm;jzifh (ae7mvGwf) [if;vif;jyifrsm;
yg7So
d nf[k Ad;k uol.t,ltqrsm;udk xkwaf zmfco
hJ nf?
Ad;k .tufwrf0g'opfukd tajcjyKI ta7;ygaomod_H
ynmwd;k wufr=rsm;udk jyKvkyfEkid cf -Jh uonf? ,if;wd\kwiG f
tufwrf.pGr;f tifukd xkw,
f t
l oH;k jyKjcif;vnf; yg0ifchJ

tEkjrL okawoevkyfief;wGif EdkAifqk csD;jr|ihfcH7onfh


&lyaA' od_Hynmausmf eD;v Adk;

87

I/ tufwrf(tEkjrL) AHk; vkyfudkifEkdifonftxd ayguf


ajrmuf atmifjrifcho
J nf? Adk;onf rdr.
d 0g'opfukd wd;k
wuf jyKjyifch7J m/ a7'D,dkoWd-uGjcif;udk awG\7d7S mrS ay:
aygufvmaom jyemrsm;udk if;/ *smref &lyaA'
ynm7Sif yvef\. uGrfwefot
D dk7rD S ay:aygufvmaom
jyemrsm;udkif; ajz7Si;f Edkicf ahJ vonf?
Akd;onf 'def;rwfEidk if H udkyif[m;*if;jrdK\Y 1885 ckEpS f
atmufwb
kd mv ^ 7ufae\wiG f zGm;jrifI/ udyk if[m;*if;
wUodv
k rf S 'D*7Db\J7G 7Scd o
hJ nf? a7S;OD;pGm Ad;k . od_o
H ak w
oevkyif ef;wdk\rmS oWKrsm;rS tDvufx7Gefot
D 7dk u
D kd pl;
prf;avhvmjcif; jzpfonf? aemiftcgwGif t*vefjynf
odk\ oGm;a7mufI 7lyaA'ynm7Sif tausmftarmf-uD;
rsm;jzpf-uaom a*s/ a*s/ oGerf qifEiS hf avmh7m;om;zd\kw\kd
vufatmufwGif od_Hoak woevkyfief;rsm;udk aqmif
7Guo
f nf? tufwrfcmtdrzf \JpG nf;yH0k g'opfukd xkwaf zmf
cJph Ofu Adk;onf touf28 ESpt
f 7G,fr~om 7Sdao;onf?
1920 jynfEh pS w
f iG f udyk if[m;*if;wUodv
k w
f iG f oDt7kd uf
wpfu,f& lyaA'od_Hausmif;udk uln Dwnfaxmif
ay;onf? 1922 ckEpS f touftm;jzihf 3^ ESpw
f iG f 7ly
aA'twGuf uBmausmf EdkAq
J -k uD;udk 77S7d m/ xdak cwft
xd EdkAJqk 7olrsm;xJwGif toufti,fqHk; jzpfav
onf? tjcm; Ekid if rH sm;pGmwd\kuvnf; ol. 7lyaA'ynm
pGrf;7nfudk *k+fjyKcsD;usL;aomtm;jzifh qkwHqdyfrsm;
csD;jr|ih-f uavonf? 1926 ckESpw
f iG f awmf0iftoif;-uD;
. EkdifiHjcm;toif;0iftjzpf a7G;cs,fjcif; cH7onf?
1938 39 ckESpfwGif tar7duefjynfaxmifpkodk\ acW
oGm;a7mufI/ tufwrfprG ;f tif okawoevkyfief;rsm;
udk aqmif7u
G cf 7hJ m/ od_yH nm7Si-f uD; tJvAwftidk ;f pwdik ;f
ESiv
hf nf; awG\qkEH ;SD aESmcJah vonf?
xdt
k csed w
f Gif Ad;k onf ,la7;eD;,rf;tufwrfukcd JpG w
d f
I ,la7;eD;,rf;xJY odrk ;DS vsu7f adS eaompGr;f tifukd trsm;
tjym; xkw,
f ltoH;k jyK7ef -udK;yrf;vsu7f o
Sd nf? 1940
jynfhEpS w
f Gif *smrefwyfrsm;u 'de;f rwfEidk fiu
H kd wdu
k fcu
kd f
odrf;ydu
k v
f ku
d faomtcg/ t*vefjynfok\d xGufajy;wdr;f
a7SmifaecJhonf? xdkaemufwGif t*vdyEf Sifh tar7duef
r[mrdwfwyfrsm;udk ulnDcJh7m/ tufwrf (tEkjrL) AHk;
vkyfudkif7eftwGuf od_Hynm7yfqkid f7m tcuftcJrsm;
ajz7Sif;ay;jcif;jzifh trsm;qHk;ulnDcJhonf? aemiftcg
Adk;onf e,l;rUqDudk avmhpt,fvrdk; tufwrfrpf
y&dk*sufwGif t-uHay;t7m7Sdtjzpf aqmif7Guf7onf?
1945 ckEpS fwGif 'de;f rwfEidk if Hok\djyefoGm;.? 1962 ckEpS f
Ekd0ifbmv 18 7ufae\wiG f uG,fvGefonf?

Adk;0g;ppfyGJ
aemufq;kH Y 1899 ckEpS f atmufwb
kd mv 11 7ufae\
wGif jAdwdo~ESifh Adk;0g;wdk\ ppfpwifwdkufcdkuf-uonf?
-o7de;f z7D;pwdwfjynfe,fonf Ad;k 0g;wdk\ESifhy;l aygif;um
jAdwdo~tm; wkdufcku
d favonf? xdpk pfyGJwiG f -uD;us,f
aom wdu
k yf J-G uD;rsm; r7SdvSacs? acsmif;ajrmif; wdu
k cf ku
d f
jcif;/ axmifzrf;I wdkufjcif;/ jrdK\-uD;rsm;udk 0dik ;f 7Hydwq
f k\d
jcif;rsm;om rsm;avonf? ppfy.
GJ tpwGif Adk;0g;wdk\u
ta7;omavonf? Ad;k 0g;wdk\onf typftcwfu`r;f usif
jyD;v~if xdka'o. ta-umif;7if;udk aumif;pGmodol
rsm;jzpf-u.? Ad;k 0g;wdk\zufrS 'DApf/ vl0AD kw
d m/ 'vma7;
ponfh Adkvcf sKyf-uD;rsm;u tkycf sKyw
f du
k fcu
kd .
f ? jAdwo
d ~
wdk\onf 1990jynfhESpf Zefe0g7Dvwdkifatmif Adk;0g;wdk\
zdEdyS w
f u
kd fcu
kd jf cif;udo
k m cHae7avonf?
1900 jynfEh pS f Zefe0g7DvwGiaf vmha7mAwfEiS haf vmh
upfcsemwdk\ OD;pD;onfh tiftm;-uD;rm;aom jAdwdo~
wyfopfrsm; a7mufvmavonf? (upfcsemtdyf/ tdyf
&=?) xdEk pS f azazmf0g7Dv 2^ 7ufae\wiG f Ad;k 0g;ppfAv
kd f
csKyf-uD; u7Gef,DESifh wyfom; 4axmifcef\onf yg;'D
AwfY vufeufcs-u7avonf? xdkEpS f rwfv 137uf
ae\wGif -o7def;z7D;pwdwfjynfe,f. jrdK\awmf AvGrf;
zGew
f ed ;f jrKd \ukd avmha7mAwfu csDwuford ;f ydu
k u
f m ,if;
jynfe,fudk jAw
d o
d ~yikd t
f jzpf a-unmEkid cf o
hJ nf?
avmha7mAwfacgif;aqmifaom jAdwdo~ppfwyfrsm;
onf ajrmufzufo\kcd sw
D ufum *sKd [ufpAwfjrdK\ukd odr;f
ydu
k o
f nf? xdkaemuf ZGev
f 57ufae\wiG af wmiftmz7du
oRwEdkiif .
H jrdK\awmf y7Dwk;d 7D;,m;jrdK\ukd odrf;ydu
k jf yef
avonf? xdEk pS f pufwifbmvwGif Ad;k 0g;Adv
k cf sKyf Adw
k m
ESihf vufatmufcw
H yfrsm;udk avmha7mAwfu vufeuf
csapI/ awmiftmz7duoRwEkdifiHudk x7efpAm;jynf
e,f[t
k rnfajymif;um jAdwo
d ~yikd t
f jzpf a-unmonf?
useAf k;d 0g;wyfrsm;onf awmcdkoGm;um ajymufusm;
pepfjzifh wdkufcdkufao;onf? xdktcsdefwGif avmha7m
Awfonf t*vefo\kjd yefomG ;I avmhupfcsemu jAdwo
d ~
wyfrsm;udk OD;pD;wdkufcdkufvsuf7Sdonf? avmhupfcsem
onf Adk;0g;wdk\. ajymufusm;ppfqifr=udk tpGrf;ukef
ESrd ef if;vdu
k 7f m 1902 ckEpS f arv 317ufae\wiG f Ad;k 0g;ppfyJG
onf tqHk;owftjyD;wdkifa7mufchaJ vonf?
Ad;k 0g;wd\konf wyfom;tiftm; 95000r~EiS hf jAw
d o
d ~
wd\k. 200000ausmf7daS om wyfudk 3 ESprf ~ -uHh-uHhcHI
wdkufcdkufcJhonf? y7Dwdk;7D;,m;jrdK\Y 1902ckESpf arv
317ufae\wiG f csKyq
f akd om zma7;epf*if;pmcsKyt
f 7/ x7ef
pAm;ESifh -o7def;z7D;pwdwfwdk\onf jAdwdo~ udkvedk Drsm;

Ad;k 0g;ppfyJG (c7pf 1899 1902)?


?tmz7duwdu
k f
awmifydkif;7Sd Adk;0g;jynfe,frsm;jzpfaom -o7def;z7D;
pwdwfESihf x7efpAm;jynfe,frsm;ESihf jAdwdo~tpdk;7wdk\
1899 ckESpfrS 1920 ckESpftwGif; jzpfyGm;aom ppfyGJudk
Ad;k 0g;ppfyJ[
G k ac:onf? xdpk pfyu
GJ kd awmiftmz7duppfyJG
[k vnf;ac:-uonf?
Adk;0g;[laompum;rSm 'yfcsbmomjzifh v,form;
[k ac:jcif;jzpfonf? 1652 ckEpS cf ef\u a[mfvefEkid firH S
'yfcsvlrsdK;wpkonf tmz7duwdkufawmifydkif; a'o
rsm;od\k oGm;a7mufI v,f,mpdu
k yf sKd ;jcif;jzifh tajcpdu
k f
aexdkif-uonf? xdkolwdk\rS qif;oufolrsm;udk Adk;0g;
[kac:-uonf? 1^96 ckEpS w
f iG f tmz7duwku
d 7f dS Ad;k 0g;
wdk\. a'oopfrsm;udk jAdwdo~wdk\ 0ifa7mufodrf;ydkuf
onf? jAw
d o
d ~tyk cf sKyo
f nfukd rvdv
k m;olw\o
kd nf 1836
ckwGif olwdk\.a'orsm;udk pGef\I x\dkxufajrmufzuf
usaom a'orsm;odk\ ajymif;a7F\um tdk;opftdrfopf
xlaxmif-uonf? xdka'oudkvnf; awmiftmz7du
oRwEdkifiHESifh -o7def;z7D;pwdwf[lI udkvdkeDEkdifiHopf
wnfaxmifonf? awmiftmz7du oRwEdkifiH[kac:
aoma'oonf aemiftcg x7efpAm;jynfe,f[k wGif
vmonf?
1884 ckESpfwGif awmiftmz7duoRwEdkifiHY a7F
wGif;rsm; awG\onfhowif;a-umifh EdkifijH cm;om;rsm; t
rsm;tjym;yif xdka'oxJodk\ 0ifa7mufvm-uonf? xdk
EdkifiHjcm;om;rsm;rSm trsm;tm;jzifh jAdwdo~ vlrsdK;rsm;
jzpf-uonf? Adk;0g;wdk\uvnf; olwk\d. tkycf sKyfa7;wGif
jAdwdo~wdk\ 0iffa7mufjc,fvS,frnfudk pdk;7GH\-uonf?
xd\ak -umifh awmiftmz7duoRwEdik if .
H oRw aygu&l;
*g;u EdkifiHjcm;om;rsm;tm; csKyfcs,fuef\owfonfh
Oya'rsm;udk jyKvkyfavonf? xdt
k cg EkdifijH cm;om;rsm;
uvnf; rcHr7yfEidk jf zpfum/ tcGiht
f a7; ydkay;7ef qlyl
awmif;qdk-uonf? Edkiif Hjcm;om;wdk\zufrS jAdwo
d ~wdk\u
tm;ay;avonf?
,if;wdk\jzifh xdkta7;rSm Adk;0g;wdk\ESifh EdkifiHjcm;om;
wdk\ tiftm;jydKif-uonfh tajcrS/ Adk;0g;ESifh jAdwdo~wdk\
tiftm;jydKifonfh tajcodk\ qdkufa7mufoGm;avonf?
1896 ckEpS w
f iG f vufeufpu
JG ikd f wdu
k cf u
kd -f uonfh tajc
od\ak 7mufvmonf? t*vyd v
f rl sKd ; *srd ;f qefqo
kd u
l vuf
eufukid f wdkucf dkufa7;udk OD;aqmifch7J m/ ,if;x-uGr=udk
*sdr;f qefwdkufy[
GJ k ac:-u.? xdkta7;wGif *sdrf;qefw\dk
zufu &=;H edro
fh Gm;avonf? od\k7mwGif jAdwo
d ~ESihf Ad;k 0g;
wdk\ ta7;onf jyD;jidr;f oGm;jcif; r7Sdacs?

88

Adk;0g;ppfyGJ

Aufpudk 'g *g;r

jzpfvm-uonf? Adk;0g;wdk\vnf; jAdwdo~tpdk;7 oPmcH


rsm;tjzpf cH,l-uonf? odk\aomf 1906 ckESpfwGif t*
vefjynfY vpfA7,fygwD -uD;pdk;vmaomtcg/ xdkjynf
e,f 2 e,fudk wm0efcHtkyfcsKyfa7;ay;tyfonf? jynf
e,frsm;wGif Adk;0g;ppfa-umifh ysupf D;7onfhtwGuf a':
vm 15000000 avsmaf -u;tjzpf jAdwo
d ~wdk\u ay;
avonf? ausmif;rsm;Yvnf; 'yfcsbmomudk oif
cGifhjyKonf? ,if;odk\ jAdwdo~tpdk;7. oufn|mr=rsm;
a-umifh Adk;0g;ESifh jAdwdo~qufqHa7;onf txl;yif
aumif;rGefvmonf? 1910 ckEpS w
f Gif xdjk ynfe,f 2e,f
onf awmiftmz7dujynfaxmifpkEdkifiHtwGif;Y udk,f
ydkiftkyfcsKyfcGifh7 jynfe,frsm;jzpfvmavonf? (awmif
tmz7du jynfaxmifpk&=? )
Aufpudk 'g *g;r(c7pf 1460cef\1524)? ?e,fajr
opfpl;prf;7SmazGcJholrsm;teuf ay:wl*DvlrsdK; Aufpudk
'g*g;ronf uBmwGif tausmf-um;qHk; ykCdKvfwOD;
jzpfayonf? e,fajropf7SmazGro
= nf pGef\pGef\pm;pm;jyK7
oavmuf tvGeftusdK;aus;Zl;rsm;vSojzifh a7S;acwf
rsm;rStpjyKI Oa7mywGifacwfpm;cJhonf? wEdkifiHESifh

e,fajropf7SmazGr=Y tausmfqHk; ykCdKvfjzpfonfh Aufpudk'g*g;r

89

wEdik if H tjydKife,fopfrsm;7Sm-ujyD;v~i/f oufqidk 7f m rdrd


wd\kEdik fi.
H ydik feufEiS fh wefc;kd tm+mudk e,fcsJ\c-Jh uonf?
wcgu wefcdk;-uD;EdkifiHrsm;jzpf-uaom pydefESifh ay:wl
*,fEkid fiHw\dkonfvnf; csr;f om-uG,0f aom ta7S\wikd ;f /
txl;ojzifh tdNd,EkdifiHodk\ ydkifeufcsJ\vdk-uonf? xdk
a-umifh ,if;a'orsm;od\k tjrefq;Hk aygufa7mufaom yif
v,fc7D;vrf;udk tjydKif-udK;pm;7SmazGc-Jh uonf?
ay:wl*w
D \dkonf ESpfaygif; 60cef\r~ tmz7duwdu
k f
taemufzufurf;ajcwav~muf awmifzufo\dk c7D;vrf;
udk wjznf;jznf;prf;I oabmvFi-fh unfch -Jh u7m/ 1488
ckEpS w
f iG f Amwl;vl;ar,k't
D wfqo
kd o
l nf tmz7duwdu
k f
awmifzufpGef;udk ywfrdjyD;v~if ta7S\zufurf;ajc w
av~muf tawmfyif c7D;aygufcJhonf? ('D;twfAmwl;
vl;ar,k&=?) xdkaemuf 10ESpfeD;yg;r~ ay:wl*Dwdk\.
a7S\qufvuf-udK;yrf;r=onf c7D;ra7mufbJ 7SdaecJhav
onf? xdktawmtwGif; pydefEkdifiHu 1492 ckESpfwGif
ta7S\wikd ;f od\k oGm;aom yifv,fc7D;ud7k mS 7ef udkvAH yfukd
vFwv
f u
kd 7f m tar7duwdu
k o
f \kd oGm;7mc7D;vrf;p 7cJah v
onf? (udkvAH yfpD&=?) xdt
k cg ay:wl*w
D \kdonf tm;
usrcH/ tmz7dwdkufudk ywfI ta7SoGm; c7D;vrf;udk
qufvuf7mS azG7ef t-uHtpnfjyK-uavonf?
,if;onft
h csderf wdkirf u
D Aufpud'k g*g;ronf xif
xif7Sm;7Sm; r7SdcJhao;acs? odk\aomf rSL;rwfrsdK;&dk;rS
qif;oufvmolwOD;jzpfI uufpwD;Edik if EH iS hf ay:wl*,f
EdkifiHwdk\ ppfjydKif7mwGif yg0ifqifEFJcJhz;l a-umif;r~om od
-uonf? yifv,fqdyfurf;jrdK\uav;jzpfaom qD;ae;Y
arG;zGm;cJo
h l Aufpudk'g*g;ronf yifv,fc7D;u`rf;usif
oljzpfI yifv,frsm;Y oGm;vm7ef ESpfoufjyD;v~i/f r
a-umufr7G\H oGm;vm0Ho
h l jzpfavonf? xdak -umifh 149^
ckESpfwGif ay:wl*b
D k7if yXrtDref;EsLt,fonf Aufp
udk'g*g;rtm; oabm 4 pif;udk uGyfuJtkyfcsKyfapjyD;
aomf ta7S\wkid ;f oGm; yifv,fc7D;vrf; 7SmazGap7ef cef\
tyfonf? Aufpud'k g*g;ronf xdEk pS f Zlvikd v
f wGif vP
AGe;f jrdK\rS pwifI c7D;xGufcahJ vonf?
4vtwGif;Y Aufpudk'g*g;rwdk\onf *Gwf[kyftil
udk aumif;rGefpmG ywfr-d uonf? xdktiludk ausmfvGeI
f
c7D;qufrnfjyKaomtcgoabmom;wdk\onf rvdu
k fvdk
-uawmhbJ awmfvSefykefuef-uawmhonf? xdkjyif av
jyif;rkew
f idk ;f rsm;ESiv
hf nf; tcgcg-uHKc7hJ onf? Aufpudk'g
*g;ronf oabmom;rsm;. ykefuefrE= Sihf avjyif; rkef
wdkif;ponfh tcuftcJwdk\rS vGwfajrmuf ausmfeif;Edkif
atmif trsdK;rsdK; -udK;yrf;cJh7avonf?

AufpyGwfcsDtar7d*dk

Aufpudk 'g *g;r


,if;odk\aom tcuftcJrsm;udkausmfeif; ajz7Sif;
,if;yif tmz7duwdkuf ta7S\zufurf;&d;k wef;7Sd rvif'D
qdyfurf;jrdK\wGif tdNd,Edik fiHom; ukefonfrsm;ESifh awG\
avonf? ,if;wdk\txJrS tdNd,a7a-umif;jy wOD;.
tultnDjzifh tdN,
d ork]7mudjk zwfausmu
f m/ vPAGe;f jrKd \
rS xGufcjJh yD;aemuf 10 vt-um 1498 ckEpS f arv t
wGif;Y tdNd,taemufzufurf;ajc7Sd umvduwfjrdK\ok\d
a7mufcahJ vonf? ,if;od\jk zifh Aufpud'k g*g;ronf Oa7m
yrS tdNd,odk\ yifv,fc7D;udk pwifawG\7SdcJhavonf?
umvduwfjrdK\wGif;Y xdktcsdefu rl;0g;vlrsdK; ukef
onfrsm;vnf;7Sdaeonf? rl;0g;wd\ku ay:wl*w
D \dka7muf
vmjcif;udk rvdk-uacs? xdka-umifh jrdK\tkyfcsKyfoltm;
ay:wl*w
D \dkudk aumif;pGm vufcH rjyKpkavatmif jyK-u
onf? xdak -umifh aAmfpud'k g*g;ronf jrKd \. tajctaeudk
avhvmpHkprf;jyD;aemuf ay:wl*,fodk\jyefcJhonf? rlv
ay:wl*,fEidk if HrS xGufcmG cJhpOfu oabmom; 1^0 yg7Sd
cJh7m vrf;c7D;wGif zsm;emaoqHk;-uojzifh 55 a,muf
r~om ay:wl*,fEkid fio
H \kd jyefa7mufEikd -f uavonf?
ay:wl*,fEkdifiHodk\ jyefa7mufaomtcg/ bk7ifrif;
jrwfu Aufpud'k g*g;rESihf oabmom;rsm;udk qkawmf
v'fawmfrsm; csD;jr|iho
f nf? Aufpudk'g*g;rtm; t*vyd f
qm bGJ\EiS hn
f rD ~aom 'Grf bGJ\ay;tyfonf? ay:wl
*,fESihf tdN,
d Edik fiw
H \kd ukeo
f ,
G fvrf; yGihaf vonf? Auf
pud'k g*g;ronf tdN,
d Edik if EH iS hf ukeo
f ,
G 7f ef tcGit
hf a7;
rsm;vnf; 7Sdch7J m/ tvGefcsrf;om -uG,f0vmavonf?
aemuf 3ESpcf ef\t-um 1502 ckEpS w
f iG f Aufpud'k g*g;
ronf a7wyf wwyfukd tkycf sKyI
f tdN,
d Edik if o
H \dk oGm;
a7mufcJh7jyefonf? ta-umif;rl umvduwfjrdK\wiG af y:
wl*Dukefonfrsm;ESifh tdNd,wdik ;f om;wd\k ydyQ jzpfymG ;
aoma-umifw
h nf;? Aufpudk'g*g;ronf umvduwfjrdK\
om;wd\ktm; jyif;jyif;xefxef ESrd ef if;cJ7h m/ Aufpud'k g*g;r
.trnfwiG t
f rnf;pufxifco
hJ nf? xdak emuf udck sijf rKd \o\kd
oGm;a7mufI ukefoG,fr=rsm; jyKvkyf7m a7FaiGyPnf;
awmify7kH myHk 77Sdcho
J nf? rdZk rfApfEiS hf qdzk mvme,fw\kw
d iG f
ay:wl*jD ynfe,frsm; wnfaxmifcJhonf? xdkaemuf xdk
ESpfwiG fyif vPAGef;odk\ jyefcaJh vonf?
Aufpud'k g*g;ronf ta7S\widk ;f wGif ay:wl*w
D \kd ajc
uky7f 7ef pwif vrf;cif;ay;cJah omfvnf;/ 1524 ckEpS w
f iG f
rS tNd,Edik fi7H Sd ay:wl*yD kid ef ,frsm;. bk7ifccH sKyftjzpf
cef\ tyfc7H I tdN,
d od\k vmcJjh yefonf? tdN,
d od\k a7mufI
7mxl;vufcHjyD;aemufwGif tdNd,7Sd ay:wl*D tpdk;7.
tkyfcsKyfa7; uarmufur jzpfaeonfrsm;udk jyKjyif7ef

-udK;yrf;aepOf/ udkcsifjrdK\Y xdEk pS f 'DZifbmv 24 7ufae\


wGif uG,fvGefomG ;avonf?
AufpyGwfcsDtar7d*dk (c7pf 1451 1512)? ?
uBmopf (tar7duwkduf)udk tOD;qHk; awG\7Sdoltjzpf
ajymprSwf jyKjcif;cH7ol tar7d*kAd ufpyGwcf s;D tm; tpGjJ yK
I tar7duwdu
k f[k rSnhaf c:-uonf?
AufpyGwcf so
D nf wvDEikd if o
H m; ukeo
f nfwOD;jzpf
I/ 1451 ckEpS f rwfv 97ufae\wGif zavmf7ifhjrdK\Y zGm;
jrifonf? i,fpOfu OD;avawmfol 'drk ifeDuef*dk+f;0if
bke;f -uD;wyg;u pmayoif-um;ay;cJ7h m/ eQWaA'ESihf
ocsmynm7yfrsm;udk txl;yif avhvmwwfajrmufcJh
ayonf? zavmf7ifjh rdK\wiG f twef-umr~ ukeo
f nftvkyf
ESihf aexdik cf .
hJ ? 1492 ckEpS w
f iG f pydeEf ikd if H qJAh ;D jrKd \o\kd if;/
xdkaemuf au;'pfjrdK\od\k if; oGm;a7mufaexdkifI ukef
oG,frv
= yk if ef;jzifh toufarG;avonf? 1495 ckEpS w
f iG f
yifv,fwGicf 7D;7SnfxGuf7eftwGuf oabmrsm; wnf
aqmufay;aom tvkyf&HkwckESifh qufoG,frdcJh.? xdk
tcgrSpI AufpyGwcf st
D wGuf pGe\pf m;c7D;xGu7f ef vrf;p
ay:cJo
h nf?
c7PwdkzmudkvHApfonf 1492 ckESpfwGif w-udrf/

tar7duefEdkifiHudk pwifawG\7SdcJhol tar7d*dkAufpyGufcsD

90

AufpyGufcsDtar7d*dk

AufqDrmqm [ife7D

1493 ckEpS w
f iG f w-udrf 2 -urd w
f ikd fwikd f taemufzufo\kd
oabmvGihpf Ofu AufpyGwcf sDonf pydefY 7Sad vonf?
(udkvHAyfpD&=?) xdk 2acgufwGif udkvHAyfonf t
ar7duwkduf uke;f r-u;D od\k ra7mufbJ ,ck taemuftNd d
,u`e;f pk[w
k Giv
f su7f Sdaom u`e;f pkrsm;odk\om a7mufchJ
onf? 1504 ckEpS Yf xkwaf 0aom pmwrf;wckY Aufp
yGwcf so
D nf taemufo\dk oabmjzifh 149^ ckEpS /f 1499
ckEpS /f 1501 ckEpS Ef iS hf 1503 ckEpS rf sm;wGif 4 -urd w
f ikd w
f ikd f
oGm;a7mufcJha-umif;/ yXrtacguf 149^ ckESpf ZGefv
16 7ufae\wiG f awmiftar7du taemufajrmuf urf;
ajcodk\ a7muf7SdcJha-umif; a7;om;azmfjyxm;avonf?
149^ ckEpS w
f iG f tu,fyif c7D;xGucf o
hJ nf rxGucf o
hJ nf
udk taotcsmrod7aomfvnf;/ 1499 ckEpS w
f iG f awmif
tar7duwdkufodk\ c7D;xGufcJha-umif;um; taotcsm
od7onf? xdkjyif AufpyGwcf so
D nf tar7duwdu
k f (0g)
uBmopfudk awG\7SdcJha-umif; ajymqdkcJhonfudkvnf;
udv
k AH yfu jiif;qdjk cif;rjyKcahJ cs? xdak -umifh 150^ ckEpS w
f iG f
xkwfa0cJhaom yx0Dpmtkyf wtkyfY *smrefygarmQ
wOD;u uBmopfukd tar7d*akd wG\7o
dS jzifh tar7duwdu
k f
[kac:oifha-umif; t-uHay;cJhavonf? od\kaomf rsm;pGm
tjiif;yGm;cJ-h ujy;D aemuf/ yXrwGif oltu,fawG\7cdS hJ aom
awmiftar7duwkduf rUqDudk yifv,fauG\ae7m7Sd
ukef;jyifudkom ol\trnfjzifh ac:cJhaomfvnf;/ aemuf
r-umrD awmiftar7du wwdu
k v
f ;kH ESihf ajrmuftar7du
wdu
k u
f ydk g ol.trnfjzifh ac:a0:cJ-h uavonf?
AufpyGwcf so
D nf yXrESihf 'kw,
d t-urd rf sm;wGif pydef
Edik if t
H wGuf c7D;xGucf I
hJ / aemuf 2-urd w
f iG rf l ay:wl*,f
Ekid if t
H wGuf c7D;xGucf o
hJ nf[q
k o
kd nf? xdo
k \kcd 7D;xGu7f m
wGif AufpyGwcf sDonf acgif;aqmiftjzpfEiS fh r[kwb
f /J
eQwfq7m (0g) a7a-umif;jy tjzpfvu
dk fygcJ7h onf[k
vnf; qdak vonf? 1512 ckEpS f azaz:0g7Dv 227ufae\
wGif qJhAD;jrdK\Y uG,fvGefonftxd/ AufpyGwfcsDonf
pydeEf idk if .
H a7a-umif;jy t7m7Scd sKyftjzpf tr=xrf;um/
uBmopf.ajryHrk sm; a7;qGjJ cif;jzifh tcsed u
f ek v
f eG cf o
hJ nf?
AufqrD mqm[ife7D (c7pf 1813 1898)?
?
AufqrD menf;[k xif7mS ;aom oHr+dusKd enf;udk wDxiG f
ol qm[ife7DAufqrD monf t*vyd v
f rl sKd ; wDxiG o
f lEiS hf
oHr+dvyk if ef; ydki7f Sijf zpfonf? AufqrD mudk 1813 ckEpS f
Zefe0g7Dv 197ufae\wiG f t*vefjynf Aufz\k&d id= ,
f me,f
csmvwefjrdK\Y zGm;jrifonf? zcifjzpforl Sm cJpmvH;k oGef;
vkyif ef;/ a7Feef;-udK;qGv
J yk if ef;wd\kukd csmvwefjrdK\Y wnf

91

oHr+dusdKenf;opfudkwDxGifcJhol qm[ife7DAufqDrm

axmif vkyu
f kid af eol emrnf-uD; tif*sife,
D m tefwedk D
AufqrD m jzpfavonf?
[ife7DAufqrD monf i,fpOfrpS I zcifjzpfo.
l cJpm
vHk;oGef;pufwGif pufr=vkyfief;udk avhvmoif-um;jyD;
aemuf/ touf 1^ESpt
f 7G,w
f iG f vef'efjrdK\o\kd ajymif;a7F\
aexkdifum/ yHkqGJoltjzpf toufarG;onf? xdktwGif;
trsKd ;rsdK; prf;oyfI wDxiG frr= sm;udk vkyfudkio
f nf? Auf
qDrm. woufwmwGif wDxiG rf w
= \o
kd nf rsm;jym;vSaom
a-umifh ol\tm; txGifyg7*l[kyif ac:qdkxkdufonf?
pmcsKyw
f q
H yd af cgif; &du
k Ef ydS 7f mY &du
k 7f mudk zsuI
f jyefvnf
toHk;jyKwwf-uojzifh EdkifiaH wmftpd;k 7 tcGeaf wmf vpf
[if;qHk;&=H;7onf[k ,lqum/ zsufr7onfh aq;cdkif
wHqyd af cgif;&du
k Ef ydS ef nf;udk xGicf .
hJ ? xdjk yif cJwcH v
J yk if ef;/
a7Frifaq;vkyif ef;/ cJpmvH;k oGe;f enf;opf ponfw\o
kd nf
vnf; AufqDrm. wDxGifr=rsm;jzpfonf?
AufqDrm. txif7Sm;t-uD;us,fqHk; wDxGifr=rSm
AufqrD menf;[k wGiaf om oHr+dusKd enf;yif jzpfonf?
u&dkif;rD;,m;ppfyGJjzpfyGm;pOfu toH;k jyKaom tajrmuf
-uD;rsm;. oHr+drsm;aysmhyHkudk tm;r7aom AufqDrm
onf ydkrdkaumif;rGeaf om aoewftajrmufrsm; wDxGif
jyKvyk f7ef prf;oyfvo
dk nf? odk\7mwGif jAdwo
d ~ tm+m

AufqDrmqm [ife7D
ydik w
f \u
kd tm;ray;ojzifh jyifopfb7k if wwd,eydv
k ,
D ef
.zdwaf c:csuu
f kd vufcu
H m jyifopfEikd if w
H iG f oGm;a7muf
prf;oyfvkyfukid fonf? AufqrD m. prf;oyfcsuf atmif
jrifI ,ckwidk f AufqrD menf;rSm ausm-f um;vsu7f o
dS nf?
AufqDrmonf oHpdrf;rS oHr+d rnfodk\ usdKcsuf77SdEkdif
onfukd jyocJhonf? oHr+dcsufpuf&-Hk uD; wcko\kd oGm;
a7mufvnfywfchv
J ~if puf&HkxJY pOfhtdk;o!mef7Sdaom
oHr+dt;kd -uD; wck. xdy0f rS rD;&SL;rD;yGm;wd\k w&SL;&SL;yef;
xGufaeonfudk awG\7ayvdrfhrnf? atmufzufY t
aygufrsm; yg7Sdaom uGefAmwmac: pOft
h k;d o@mef oH
r+dtdk;-uD;wGif t7nfaysmfjyD; oHpdrf;rsm; xnfhum
atmufzufrS jyif;xefaom avudk r=waf y;jcif;jzifh oH
pdr;f rS umAGe"f mwfukd xkwyf ,fypfjcif;jzpfonf? avvH;k
&dkuo
f nfht7Sdeaf -umifh uGefAmwmxJ7dS oH.tyl7deS o
f nf
tvGefjrifhwufvmI umAGe"f mwfonf avmifu`r;f vGifh
yg;oGm;jcif;jzifh rdepf 20 twGi;f oHprd ;f rS oHr+d jzpfvm
Edik o
f nf? oHr+dwiG f tap;oWd jzpfay:vmap7ef oHEiS hf
ref*eda7mpyfxm;aom pyD*,fvidk fZifac: oWKa7mudk
oHpdrf;ta7usdKxJodk\ aygif;xnfhay;7onf? ,cktcg
AufqDrmenf;udk tajccHI ydkradk umif;rGefaomenf;rsm;

AufwDuifeef;jrdK\
wDxiG fjy;D jzpfaomfvnf; uBmho_d aH vmuwGif pxGicf o
hJ l
AufqrD m. aus;Zl;um; -uD;ygbdonf? AufqrD monf
t*vefjynf 7Suzf ;D jrKd \wiG f ol. prf;oyfrr= sm;udk jyKvyk 7f m
t-udrf-udrf ratmifjrifcJhaomfvnf; tm;ravsmhbJ ZGJ
vHk\vjzifh -udK;pm;jcif;a-umifh 1865 ckESpfwGif oHr+d
vkyef nf;udk 77SdcahJ vonf? t*vefjynf 7Suzf ;D jrKd \Y Auf
qDrmoHr+dvkyfief; wnfaxmifI vlaygif;rsm;pGmudk
tvkyaf y;Edik &f rkH u wuBmvH;k udyk g ynm jzef\Eikd cf o
hJ nf?
1859 ckESpfwGif AufqDrmonf jrdK\jy tif*sifeD,m
toif;. wJvzd\w
k q
H yd u
f 7kd 7SI
d 18^2 ckEpS w
f iG f tEkynm
toif;rS tJvAwfa7Fwq
H yd u
f dk 77So
d nf? 18^1 ckEpS frS
18^3 ckEpS t
f wGi;f *7dwjf Adwed Ef ikd if H oHEiS hf oHr+dvyk if ef;
OU}jzpfI 18^9 ckEpS w
f iG f awmf0iftoif;. tjrw
J rf;
toif;0if jzpfvmonf? xdEk pS w
f iG yf if 0dw7kd ,
d bk7ifru
AufqrD mtm; qmbGJ\jzifh olaumif;jyKonf?
qm[ife7DAufqrD monf 1898 ckEpS f rwfv 157uf
ae\wiG f vef'efjrdK\ 'de;f r[D;7yfuu
G w
f iG f uG,v
f eG o
f nf?
AufwDuifeef;jrdK\? ?Aufwu
D ifeef;jrKd \onf c7pf,ef
t,l0g'a7;qdkif7mjrdK\jzpfonf? ,if;onf oD;jcm;vGwf

ykyf7[ef;rif; oDwif;oHk;7mjzpfaom AufwDuifeef;jrdK\7Sd AufwDuifeef;awmf

92

AufwDuifeef;jrdK\
vyfaom tcsKyftjcmtm+mydkif EdkifiHuav; wck o
zG,f wnf7adS eonf?
AufwDuifeef;jrdK\onf wvDEidk fiaH 7mrjrdK\awmf.
taemufajrmufyidk ;f Y wdkif;Am;jrpf. taemufzufurf;
Aufwu
D ifuek ;f jrifhay:wGif wnf7do
S nf? tus,ft0ef;
tm;jzifh 108^{u7Sdonf? uBmay:wGif tao;i,f
qHk;aom EdkifiHrsm;teuf wEdkiif H jzpfavonf?
c7pf ^54 56 ckESprf sm;wGif z7ifhb7k if ypfyifonf
c7pf,efomoemydkif yky7f [ef;rif;-uD;tm; wvDEikd fiH
wGif ajr,mrsm;ay;vSLI oD;jcm;tkyfcsKyfa7; tm+m
rsm;ay;cJo
h nf? rlvu yky7f [ef;rif;-uD;rsm;onf ae7m
twnfwus [lI r7SdcJhaomfv nf; / {u'or
yky7f [ef;rif;-u;D *7uf*7D vufxuf/ c7pf 13^^ckEpS rf S
pI ,ckAufwu
D ifeef;jrKd \wnf7m t7yfwiG f pwiftwnf
wus aexdkicf o
hJ nf? xdkacwfu omoemydkif yky7f [ef;
rif;-uD;ydkif e,fajrrSm pwk7ef;rdkif 16007SI
d vlO;D a7
3125000 cef\yif7SdcJhonf? odk\7mwGif c7pf,ef*dk+f;
rsm; uGo
J mG ;jcif;ESihf wvDEkid if H aoG;pnf;r=ta7;awmfykH
ay:ayguf jcif;wd\ka-umifh 18^1 ckEpS w
f iG f yky7f [ef;rif;
-uD;onf AufwDuif O,smOfY tus,cf sKyfozG,f rdrd
tvdt
k avsmufaexdik cf o
hJ nfrpS I yky7f [ef;rif;. Edik if aH 7;
tm+m avsmus7avonf? 1929ckESpf azazmf0g7Dv
117ufae\wiG f vufwm7rfpmcsKyjf zifh wvDtm+m7Sif
rlqv
dk eD u
D yky7f [ef;rif;-uD;tm; ,ck AufwDuifeef;jrdK\
ae7mudk vHk;0tm+mydkiftjzpf tkyfcsKyf7ef vFJtyf7mrS
tp Aufwu
D ifeef;jrKd \ aygufzmG ;vmonf? vuf7dS AufwD
uifeef;jrdK\wGif pdefyDwmeef;awmf/ AufwDuifeef;awmf
O,smOfrsm;ESifh jywdu
k f/ pm-unfhwu
dk fponfh taqmuf
ttHk 13 ck7daS vonf?
1958 ckEpS fcef\rSe;f ajc oefaumifpm7if;t7 AufwD
uifeef;jrdK\. vlO;D a7onf 890 a,mufjzpfonf? ,if;
wd\kteuf 85 7mcdkiEf =e;f onf wmvsHvrl sdK;rsm; jzpfI
15 7mcdkiEf =ef;onf qGpfEiS fhtjcm;vlrsdK;jzpfonf?
Aufwu
D ifeef;jrdK\. tcsKyt
f jcmtm+mydik o
f nf A7if
*s*D +
kd ;f omoemydik yf ky7f [ef;rif;-uD;jzpfonf? od\k7mwGif
tkyfcsKyfa7;udPrsm;udk vlykCdKvfbk7ifcHwOD;tm; wm
0efvFJtyf tkyfcsKyfaponf? ykyf7[ef;rif;-uD;atmuf
wefcdk;tm+m t7Sdq;Hk rSm um'ife,f*dk+;f csKyfrsm; jzpf
onf? xdkum'ife,f *dk+f;csKyfrsm;onf ykyf7[ef;rif;
-uD;. twdkiyf ifcH ykCKd vrf sm;jzpfonf? 1509 ckEpS rf pS I
um'ife,faumvdyfac: um'ife,f*dk+f;csKyftzGJ\onf
yky7f [ef;rif;wyg; ysv
H eG v
f ~if t&du
k t
f 7mudk qufcrH nfh

93

ykCKd vftm; rdrdw\dktxJrS rJpepfjzifh a7G;cs,w


f ifajr|muf7
onf? (um'ife,f*dk+f;csKyf &=?)
AufwDuifeef;jrdK\awmfwGif oD;jcm;tkycf sKyfaom rD;
7xm;Xme/a-u;eef;ESifh pmydk\vyk fief;Xme/ aiGa-u;Xme/
toHvFifhXme/ jynfolhvkyfief;Xme/ yHkESdyfXmeponfwdk\
7Sdonf? yky7f [ef;rif;-uD;Y EdkifijH cm;odk\ oHwrefrsm;ap
vFwfjcif;/ Edik if jH cm;rS oHwrefrsm; vufcHEidk fjcif; paom
tcGifhta7;ESifh tm+m7Sdavonf? udk,fydkif av,mOf
uGi;f wckaqmufvky7f efyif tpDtpOf 7Sdavonf? Ekdiif H
awmf. b@ma7;twGuf uBmt7yf7yfrS A7if*sD
*d+
k ;f 0ifrsm; vSL'gef;aom tvSLaiGESifh AufwDuifeef;
jrdK\wGif;rS aumufcH77Sdaom tcGefawmfay:wGif trSDjyK
avonf? xdjk yif wvDtpd;k 7u ,cif omoemajr
rsm;udk odrf;ydkufxm;cJhonfhtwGuf avsmfa-u;oabm
jzifh ay;aom aiGvnf;7So
d nf?
Aufwu
D ifeef;jrKd \onf uBmay:7Sd A7if*s*D +
kd ;f 0ifw\.
kd
txGwt
f jrwf xm;7mXmejzpfonf? yXr yky7f [ef;rif;
vnf;jzpfI ocifa,&=ESifh t7if;ESD;qHk; wrefawmf-uD;
vnf;jzpfaom pdeyf Dwm(7Sifayw&k)onf a7mrbk7ife;D
&d;k vufxuf c7pf 6^ckEpS w
f iG f Tt7yfY um;pifwifI
towfc7H onf[k A7if*sD*k+
d f;0ifrsm;u ,H-k unf-uo
jzifh ESpfpOf A7if*sD*dk+f;0ifrsm; tajrmuftrsm; vm
a7muf-uonf?
Aufwu
D ifeef;jrdK\onf uBmha7S;a[mif;pmayESifh tEk
ynmvuf7mrsm; pka0;7ma'o tjzpfjzifhvnf; ausmf
-um;onf? a7S;a[mif;jywdkuf-uD; 5 ck/ yef;csD jywdkuf
2ckESifh pm-unfhwkduf-uD;wckwdk\rSm uBmausmfrsm; jzpf
onf? a7S;a[mif; jywkduf-uD;rsm;wGif a7S;*7d/ a7mr
ESifh tD*spfvuf7m &kyfwkrsm;/ ESpfaxmifaygif;rsm;pGm
rykyfrodk;ap7ef aq;jzifh pDrHjyKvkyfxm;aom rHrD&kyfu
vmyfrsm;ponfw\u
kd kd awG\Eikd I
f / yef;csjD ywku
d w
f iG rf l uBm
ausmf yef;csDynm7Sif-uD;rsm;jzpfaom zdvpfydkvpfyd/ vD
,dkem'dk'gAifcsD/ 7ufzDt,f/ wpf7eS /f rdkufu,ftef*svkd
ponfwdk\. vuf7mrsm;ESifhwuG tjcm;xif7Sm;aom
yef;csDausmw
f \dk. t,l0g'a7;7m yef;csDum;rsm;7Sdonf?
Aufwu
D ifpm-unfw
h u
kd -f uD;rSmrl uBmay:wGif 7Sm;yg;I
tzdk;wefvSaom a7S;a[mif;pmayrsm; pka0;7mXme jzpf
onf? a7S;*7dpmrlrsm;/ a7mrpmrlrsm;/ ta7S\wdkif; qdkif
7mpmrlrsm;/ 47mpkacwfavmufu ynm7Sd-uD; qDq&dk
a7;om;cJah om 'D7yD wfAvdumusr;f vufa7;pmrluo
hJ \kd
aom 7Sm;yg;onfh pmrlrsm;/ bmom7yf trsdK;rsdK;ESifh
usrf;*eftrsdK;rsdK; 7Sdonf? pkpkaygif; pmtkyfpmwrf;3

AufwDuifeef;jrdK\
odef; 5 aomif;cef\ 7SdI vufa7;pmrl 5 aomif;ausmf
7So
d nf?
AufwDeef;jrdK\. xl;jcm;csuf w7yfum; ppfwyf
yif jzpfonf? ppfwyfonf jrKd \ukd umuG,7f ef t"duxm;
I zG\pJ nf;xm;onfr[kwb
f /J yky7f [ef;rif;-u;D . ud,
k 7f H
awmfwyftjzpf tr=xrf;aqmif7efESifh t,l0g'a7; t
crf;tem;rsm;wGif vdu
k yf gqifEJ7F efom t"dujzpfonf?
ppfom;rsm;rSm EkdifiHjcm;ppfom;rsm; jzpfonf? vGefcJh
aomESpaf ygif; 450 cef\u vlZef;ESifh Zl;7pfe,f 2e,fEiS hf
yky7f [ef;rif;-uD;wd\k csKyq
f ckd ahJ ompmcsKyt
f 7 xdek ,f 2e,f
rS ppfom;rsm; vma7muftr=xrf;7jcif;jzpfonf? ppf0wf
wefqmrSm tv,facwfyef;csDausmf rdkufu,ftef*svkd
wDxGifcJhaom yHkprH sdK;udk ,ckwdkif 0wfpm;oHk;pGJvsufyif
7Sdonf? ppfwyfwGif ppfom; 100 cef\7Sdavonf?
AufwD;7D;,m;? ?Aufw;D 7D;,m;qdo
k nfrmS omref
rsufpjd zifh -unfI
h rjrifEdkifaom qJwckom7Sdonfh tyif
i,fuav;rsm; jzpfonf? rdkU&dpk ukyfac: rSefbv
D ;l jzifh
-unfhrSom jrifEdkifonf? ,if;wdk\onf &dk;&dk;qJuav;
rsm;jzpfI tyifavmuwGif tqifhtwef;tedrfhqHk;ESifh
ta7twGuf trsm;qHk;jzpfonf? odk\7mwGif tjcm;t
yifrsm;rSmuJhodk\ uvdk&dkzD;ac: pdrf;a7mifj'yf ryg7Sdacs?
Aufw;D 7D;,m;wGif y&dw
k kyd vmZrfac: oufO;D &kyjf zifh jyD;
aom qJwckpD 7Sdonf? t7G,ftm;jzifh AufwD;7D;,m;
t0dki;f wckonf wvufr.25400yHkwyHkom-uD;onf?

vl-uD;vli,fra7G; jzpfyGm;avh7Sdaom 'pfzoD;7D;,m; qHkqdk\em(0J)


ESifh tqkwfa7mifem(,m)wdk\. AufwD;7D;,m;rsm;? (tqaygif;
rsm;pGm yHk-uD;csJ\xm;onf)?

AufwD;7D;,m;
,if;udk tqaygif; 1000 t-uD;cs\JI -unfrh S cJwHxyd f
zsm;cef\7do
S nfudk awG\7onf?
AufwD;7D;,m;udk yHko!meftvdkuf 4 rsdK; cGJxm;
onf? t0dik f;/ od\kr[kwf tvH;k yH7k o
dS nfh Aufw;D 7D;,m;udk
aumhqkid f[kac:I/ wkwfacsmif;yHk Aufw;D 7D;,m;udk Auf
qDvdkif[kac:onf? 0uftluJhodk\ auG;aumufaeaom
Aufw;D 7D;,m;udk pydik f7v
D m[kac:I/ 0uftyl kH Aufw;D 7D;
,m;tqef;wrsdK;udk pydkif&dkud[kac:onf? 0ufjcHESifh
tylzrk sm;udk jzpfapwwfaom pwufzv
D dkaumhqkid f/ EsL
rd;k eD;,m;ac: tqkwfa7mifemudk jzpfapwwfaom EsLrdk
aumhqdkif/ wdkufzGdKufac: tla7mifzsm;udk jzpfapwwf
aom Aufqv
D dkif/ tqkwfausm&dk; emAfa-um tqpft
jrpfponfY a7m*gjzpfapwufaom p-wufwkad umhqdkif
ponfwk\drSm tm;vHk; AufwD;7D;,m;rsm;jzpf-uonf?
a7m*gjzpfapwwfaom AufwD;7D;,m;rsm;onf vl/
wd7>mefESifh tyifw\dkwiG f aoG;/ t&d;k / aysmhaysmif;aom
wpf&LS ;/ yifpnfEiS hf toD;rsm;twGi;f Y aewwfI wd;k yGm;
vm-uonf? ,if;wdk\onf taoG;/ -uGufom;/ wpf&LS ;
wdk\udk pm;aomufI tvGeftqdyfjyif;aom "mwfudk
xkwfypf-uojzifh ,if;wdk\rSDwif;aexdkif7m opfyif/ wd
7>mefESihf vlwk\dtm; a7m*gusa7mufapwwfonf? T
AufwD;7D;,m;rsdK;udk uyfyg;[k ac:onf? 'pfzoD;7D;
,m;qHq
k \ekd m/ tqkwaf 7mifem/ *dEk akd nmif;usa7m*g/ ukwf
[D;acsmif;qdk;/ wufwewfa7m*g/ wsLAmu,fydk;pGJem/
qpfzvpfa7m*g/ OD;aESmufajr|;a7mifa7m*g/ a'gifhoef;
em/ uk}Elem/ yvdyaf 7m*gponfw\rkd mS tqdyk g Aufw;D 7D;
,m;rsm;rS xGufaom tqdyfa-umifh jzpfvmaom a7m
*grsm; jzpf-uonf? oD;ESyH ifrsm;od\k txufyg Aufw;D 7D;
,m;rsm; 0ifvmaomtcg uGif;vdu
k f jcHvdkuf ysufjyKef;
wwfonf? tpm;taomufrsm; ykyo
f dk;jcif;/ pnfoGwf
Al;rS tpm;tpmrsm; tqdyfjzpfjcif;wdk\onfvnf; T
Aufw;D 7D;,m;wd\ka-umifyh if jzpfavonf?
opfyif/ wd7>mefESifh vlwdk\tm; tusdK;rsm;pGmjyK
aom AufwD;7D;,m;rsm;vnf;7SdI ,if;wdk\udk qufy&dk
zdkuf[kac:onf? ,if;wd\konf ajrqDvFmwGif toifh7Sd
aom -o*JepfyPnf;rsm;udk tpmtjzpfjzifh tokH;jyKI
,if;rS7aom pGr;f tifjzifh avxJrS Edu
k x
f &d*k siu
f kd ajrqD
vFmxJo\kd a7mufatmif oGi;f ,l-uonf? od\kjzifh oD;ESyH if
rsm;udk -uD;xGm;oefpGrf;atmif tusdK;jyKay;-uonf?
tvm;wl Aufw;D 7D;,m;wd\k. tjcm;tusKd ;jyKenf; wck
rSm tyifaoESifh wd7>mefaorsm;udk trd=uf7Sif;orm;
uJho\kd okwo
f if7iS ;f vif;ay;jcif;yif jzpfonf? ,if;tykyf

94

AufwD;7D;,m;

AufwD;7D;,m;aA'

todk;rsm;udk tqdkygAufwD;7D;,m;rsm;uom pm;rypf


ygu uBmajray:wGif tyif7SifESifh wd7>mef7Sifwdk\
xuf tyifao wd7>mefaowd\ku rsm;IaernfrSm rkcs
jzpfayonf? xdjk yif 'decf /J axmywf/ aq;wHaomufaq;/
vufzufajcmuf/ udkudk;r=ef\ ponfwdk\udk teH\t7om
wd;k wufaumif;rGeaf tmifjyKjyif7mY toH;k jyK7aom Auf
wD;7D;,m;rsKd ;vnf;7Sad yonf?
a7m*gjzpfapwwfaom AufwD;7D;,mwdk\. xl;jcm;
csufw7yfrSm tyltat;'+fESifh tpma7pm acgif;yg;
jcif;'+fukd xl;xl;uJucJ EH idk 7f nf7jdS cif;yif jzpfonf? ,if;
wd\konf toufwnfwHhaeedik f7ef tajctae rom,m
aomtcg ,if;wdk\rS pydk;(a7m*gatmif;ydk;)[kac:aom
qJrsm; aygufyGm;vmonf? pydk;wdk\Y xlxJaom eH7H
rsm;7SdI tyltat;'+f ponfrsm;udk -uHh-uHhcHEdkif
onf? qlaeaoma7wGif &dk;&dk;AufwD;7D;,m;rsm; csuf
csif;vdkyif aoqHk;oGm;aomfvnf; pydk;rsm;rSmrl 16em7D
wdik af tmif raobJaeEdik -f uonf? tylcsed f oknatmuf
3207Sad omt7nfwiG f pydk;rsm;udkxnfhI tat;cHxm;
aomtcg touf7Sijf rJ 7Sifvsuf7Sdonfudk awG\7onf?
pydk;wdk\onf tHh-ozG,faumif;avmifatmif -umjrifh

pGmtouf7Sif aeEdkifjyD;v~if tajctaeaumif;vm


onfESifhwjydKifeuf AufwD;7D;,m;rsm; jyefIjzpfvm-u
jyefonf?
AufwD;7D;,m;wdk\onf tajctaeaumif;v~if t
vGefvsifjrefpmG -uD;jyif;aygufyGm;wwfonf? AufwD;7D;
,m; tcsdK\wGif em7D0uftcsdeftwGif; AufwD;7D;,m;
wckrS -uD;jyif;vmI ESpfcktjzpfodk\ uGJxGufEdkifonf?
TuJo
h \kd wem7DwGif w-udru
f Jx
G u
G rf nfqkyd gu Aufw;D
7D;,m; wckrS 24 em7DtwGif; AufwD;7D;,m;aygif;
18000000 txd wdk;yGm;vmEdkifI 48em7D-umaomf
Aufw;D 7D;,m;aygif; ukaukm jzpfvmEdkifayonf?
AufwD;7D;,m;wdk\udk enf;trsdK;rsdK;jzifh aoapEdkif
onf? avxJY7Sdaom AufwD;7D;,m;rsm;udk aoap7ef
twGuf aea7mifESifh tmv-wm0dkiftdkvuf ac: c7rf;
ab;a7mifjcnfwdk\udk toHk;jyKavh7Sd-uonf? tpm;t
aomufrsm;udk rD;ESifhcsufjyKwfjcif;/ aygif;jcif;wdk\onf
,if;wdk\wGif7Sdaom AufwD;7D;,m;rsm;udk owf7ef t
aumif;qHk;enf;rsm;yif jzpfonf? tat;cHjcif;ESifh t
ajcmufvSef;jcif;wdk\jzifh AufwD;7D;,m;tm;vHk;udk rao
apEdik /f ,if;wd\k r-uD;ryGm;atmifom wm;qD;Edik af yonf?

AufwD;7D;,m;rsm;onf ae7mwumwGif 7Sdae7m/ ,if;wdk\onf vloW0gwdk\tm; aumif;usdK;udkay;Edkifonfhenf;wl


aoapavmufaom tema7m*grsm; pGJuyfaprnfh qdk;usdK;rsm;udkvnf; ay;Ekdif-uonf? AufwD;7D;,m;aA'onf
AufwD;7D;,m;wdk\.ta-umif;udk avhvmI/ aq;ynmESifh a7m*ga0'emrsm;udk umuG,fonfh ynm7yfrsm;twGuf
tajccHynmtjzpf tusdK;7SdpGm toHk;csEdkifonf?

AufwD;7D;,m;aA'? ?Aufw;D 7D;,m;aA'onf Auf


wD;7D;,m;udkavhvmaom ynm7yfjzpfonf? (AufwD;
7D;,m;7=?) ,if;ynm7yfonf omrefrsufpdjzifh
rjrifEdkifaom tyifESifhoW0guav;rsm;udk avhvm
aom rdkU&dkAdkif-ovdk*sD ynm7yfwGif tusHK;0ifonf?
AufwD;7D;,m;aA'udk aq;ynmYa7m*ga0'emrsm;udk
umuG,af 7;twGufaomfif;/ 0dkift7uf vkyfief;rsKd ;uJh
od\ak om Aufw;D 7D;,m;ESihf oufqikd o
f nfh pufrv
= ufrv
= yk f
ief;rsm;twGufaomfif;/ wd7>mefrsm;wGifjzpfyGm;aom
a7m*grsm;udk avhvm7eftwGufaomfif;/ tyifrsm;Y
jzpfyGm;aom a7m*gudk avhvm7eftwGuf aomfif;
toH;k jyKEkid fonf? 19 7mpkEpS f tv,favmufwGif Auf

95

wD;7D;,m;aA'onf vl0yD g;pwm;. vkyu


f idk f-udK;pm;r=
a-umifh wdk;wuf-uD;yGm;vmaom od_Hynm7yf jzpf
onf? (yg;pwm; vl0D &=? )
AufwD;7D;,m; a7m*goufa7mufaponf r[kwf
acs? vl.udk,cf m twGi;f tjyifwiG f a7m*grjzpfapbJ
7Sdaeaom Aufw;D 7D;,m;rsm;vnf; 7Sdao;onf? xdkjyif
tcsdK\aom AufwD;7D;,m;rsm;onf ,if;wdk\ rSDcdkaexdkif
aomoltwGuf tusdK;7Sdaom tvkyfudkyif aqmif7Guf
ay;avh7o
dS nf? yHyk rmvlw\kt
d wGuf toH;k 0ifaom ADwm
rif bDrsm;udk tlxw
J iG 7f daS om tcsKd \aom Aufw;D 7D;,m;
wd\ku azmfxw
k fay;-uonf?
Aufw;D 7D;,m;rsm;a-umifh ul;pufwwfaom a7m*g

AufwD;7D;,m;aA'
trsm;yifjzpfwwfacsonf? (ul;pufwwfaom a7m*g
rsm;7=? ) ,if;txJwGif tvGefao;i,fonfh Adkif;
7yfrsm;a-umifh jzpfaoma7m*gvnf; 7Sdonf? yHkyrm
ausmuf-uD;a7m*g/ 0ufoufa7m*g/ ydkvD,dka7m*grsm;
jzpfonf? jrefrmEdkifiHwGif AufwD;7D;,m;a-umifh jzpf
aom xif7Sm;onfh a7m*gtcsdK\wk\drSm wkdufzdKG uftla7mif
zsm;/ 0rf;udkufa7m*g/ wsLAmu,f ydk;pGJema7m*g (wD
ADa7m*g)/ yvdyfa7m*g/ umv0rf;a7m*gESifh 'pfzoD;7D;
,m; qHkqdk\ema7m*grsm; jzpfavonf? ,if;a7m*grsm;
rjzpfymG ;ap7ef AufwD;7D;,m;aA'udk tajccHxm;aom
umuG,ef nf;rsm;7Sad vonf?
AufwD;7D;,m;aA'wGif ,if;a7m*gydk;rsm;ta-umif;
udk pHv
k ifpmG oif-um;avhvm7onf? xdjk yif ,if;a7m*g
yd;k rsm;onf vl.udk,cf NmwGif rnfodk\rnfyHk a7m*gjzpf
yGm;apyHk/ ,if;wdk\a-umifh jzpfymG ;aoma7m*grsm;udk rnf
uJo
h \kd prf;oyf-unf7h I
= a7m*g.ta-umif;7if;udk rnfo\kd
azmf7yHkESifh ,if;a7m*grsm;udk rnfok\dukoI rnfokd\um
uG,f7ef vdktyfyHkwdk\udk tusOf;csKyftm;jzifh oif-um;
avhvm7avonf?

prf;oyf-unhfaom pwufzvkdaumhuyf atm7d, a7m*gykd;onf


yifeDqvif tp7Sdaom ywdZD0eaq;rsm;ESihf ukoI7Ekdirf nhf t
a-umif; txufygyHkwGif awG\7onf? a7m*gykd;rSm aq;ESihf xd
awG\onhfae7mwGif raygufryGm;I/ oufqkdif7m ywdZD0eaq;yg
aom a7ppfpUL0dkif;ywfvnfwGif -unfvifaom t0kdif;rsm;ukd
awG\Edkifonf?

aomufa7/ EGm;Ed\k paom vlw\dk rSD0o


J nfh tpm;tpm
rsm;rSvnf; ul;pufwwfaom a7m*grsm;jyef\yGm;Edkif7
um;/ oef\7Sif;aomaomufa7/ EGm;Edk\ ponfwk\d77Sad p7ef
AufwD;7D;,m;aA'udk toHk;jyKI ppfaq;7ayonf?
AufwD;7D;,m;onf tema7m*grsm;udk jzpfapEdkifaom
a-umifh tema7m*gwdk\rS umuG,fEdik 7f ef AufwD;7D;,m;
ADZrsdK;udk pif-u,fap7ef jyKvkyfenf;trsdK;rsdK;7Sdonf?

,if;enf;rsm;udk toHk;jyKjcif;tm;jzifh cGJpdwfynmonf


rsm;pGm xajrmufatmifjrifhcJh7Hkru vlem tajrmuf
tjrm;. toufuv
kd nf; u,fq,fEkid cf haJ yonf? Auf
wD;7D;,m;aA'okawoDrsm;. aus;Zl;a-umifh tpGrf;
xufaom yifeDqvifpaomywdZD0eaq;rsm; ay:
cJ7h ayonf?
AufwD;7D;,m;aA'udkavhvm7mwGif a7m*god<daA'
udkvnf; em;vnf7ayonf? odk\rSomv~if aq;nmESifh
a7m*ga0'emrsm;udk umuG,fonfh ynm7yfwdk\twGuf
AufwD;7D;,m;aA'udk tajccHynmtjzpf tusdK;7SdpGm
toH;k csEikd af yrnf?
ul;pufwwfaoma7m*gjzpfymG ;vmonfhtcg a7m*g
.ta-umif;7if;udk 7SmazG7mwGif AufwD;7D;,m;aA'udk
toHk;cs7onf? ,if;uJo
h \dka7m*gydk;udk pH;k prf;7SmazGonfh
tcg atmufygenf;pHepfudk toHk;jyK7onf? zwf7=ol
vG,fulpGm em;vnfEdkifapjcif;iSm tqkwfema7m*gudk
yHkpx
H m;I 7Sif;vif;azmfjyygtHh?
(u) vlem. a7m*g7mZ0ifudk pHkprf;jy;D v~if prf;oyf
-unf7h rnfh yPnf;rSmtqkwef m a7m*goonf[k
xif7aom vlem.ovdyf jzpfonf?
(c) wDADa7m*gydk;7Sdr7Sd ,if;ovdyfudk rSefjym;ay:
wGif wifI aq;a7mifqdk;jyD;v~if rdkU7dkpukyf
rSeaf jymif;ESifh -unfh7p= pfaq;jcif;?
(*) ovdyw
f iG f wDAD a7m*gydk; 7Srd 7SdodEdkif7ef ydk;udk
rsdK;yGm;I-unfhjcif;?
() ,if;rS wDAaD 7m*gydk;[kxif7aomydk; aygufyGm;
vmygu ,if;. "mwkaA'"mwfobm0udk
ppfaq; -unfhEdkifjcif;? wDADa7m*gydk;twGuf
Tppfaq;r=ukd toHk;rjyKwwfacs?
(i) ,if;wDAaD 7m*gyd;k udk ywdyPnf;yg7Sdaom aoG;
-uufwuf7nfESifh ppfaq;-unfhjcif;? a7m*g
ta-umif;7if;7SmazG7mwGif Tenf;udk roHk;
acs?
(p) vlem.ovdyfudk oifhawmfovdk jyKjyifum
wd7>mefrsm;Y xdk;oGif;I vufawG\prf;oyf
ppfaq;jcif;?
a7m*g. ta-umif;7if;udk 7SmazGonfhtcg pHv
k ifap
jcif;iSm txufyg pHkprf;r= enf;pHepfudk azmfjyxm;aomf
vnf;/ tcsdK\aom a7m*grsm;twGuf txufazmfjyyg
enf;tm;vHk;udk toHk;jyK7ef rvdkay?
ppfaq;aom ovdyfrS wsLAmu,f AufqDvyfac:
wDAaD 7m*gyd;k udk 7SmazGawG\7dyS gu vlemwGif wsLAmu,f

96

AufwD;7D;,m;aA'

Aufx7Dtkd;

ydk;pGJem tqkwfwGifjzpfyGm;a-umif;od7ojzifh oifhawmf


aomaq;rsm;ESihf tjrefqk;H ukoEdkifayrnf?
wcgwpf7w
H iG f a7m*gyd;k udk 7SmazGarG;jrLIr7onft
h cg/
vlem.aoG;udk azmufxkwfppfaq;I a7m*gydk;. t
a-umif;7if;udk 7SmazG7onf? yHyk rm umvom;a7m*g
jzpfaom qpfzvifa7m*gudk ppfaq;7ef AD/'D/tmt,f[k
rSnfhac:xm;aom aoG;ppfenf;wpfrsdK;jzifh ppf7onf?
vl. ta7jym;wGif oufqkid f7m a7m*gydk;rS xkwfxm;
aomt7mjzifh ppfaq;jcif;jzifhvnf; a7m*g.ta-umif;
7if;udk odEikd favonf? wsLAmu,fy;dk pGJem 7Sdr7Sd prf;oyf
enf;wpfrsdK;jzpfaom wsLAmuvif prf;oyfenf;onf
ta7jym;wGif;odk\ a7m*gydk;oGif;I prf;oyfenf;wpfrsdK;
jzpfonf?
a7m*gumuG,fa7;wGif Aufw;D 7D;,m;aA'udk toHk;
jyKjcif;tm;jzifh a7m*gjzpfEdkifaomolrsm;udk ,if;a7m*g
jyD;aomolrsm;rS cGx
J w
k f Edik fjyD;v~if umuG,af q;rsm;udk
xdk;ay;jcif;jzifh a7m*grS umuG,fay;Edkio
f nf? ausmuf
-uD;a7m*grjzpfap7ef ausmufaq;xdk;ay;jcif; oabm
rsdK;jzpfonf? (usef;rma7;7=?) xdkjyif a7m*gudk
jyef\yGm;apaomolrsm;udkvnf; pHkprf;7SmazGI oifhavsmf
ovdk ta7;,ljcif;tm;jzifh ul;pufwwfaom a7m*ga0
'emrsm; jyef\yGm;jcif;r7Sdatmif ESdrfeif;Edkifavonf?
a7m*g77SdjyD;aomtcgwGifvnf; aysmufuif;ap7ef
oihfavsmfaomaq;jzifh uko7avonf? yHkpHtm;jzifh
'pfao;7D;,m; qHq
k k\dema7m*gjzpfaeaom vlemtwGuf
tefwDawmhqif tqdyfajzaq;xdk;ay;I uko7efvdk
onf? ( aq;ynmESifh cGJpdwfynm7=? )
oifhavsmfaom ywdZ0D eaq;udk vlemodk\ay;7ef t
wGuf Aufw;D 7D;,m;aA'udk toH;k jyKEkid fonf? ,cktcg
wGif ywdZ0D eaq; trsm;tjym;yif ay:xGufaejyD;jzpfI/
a7m*gyd;k ESihf oifhavsmfaom ywdZD0eaq;udk AufwD;7D;
,m;aA'jzifh prf;oyf7mS azGEkid o
f nf? yHw
k iG -f unfyh g? ,if;
odk\v~if temESihfaq; udkufatmifay;Edkifjcif;a-umifh
a7m*gvsifjrefpGm aysmufuif;um vlemvnf;oufom/
aq;zdk;aiGvnf; tukeftusenf;onf tusdK;aus;Zl;cH
pm;7onf? xdkjyif vlem.ta7jym;wGif prf;oyfjcif;
tm;jzifhvlemESifhroifhaom ywdZD0eaq;udkvnf; od
Edkifaoma-umifh rvdkvm;tyfaom a0'emcHpm;r=rsm;udk
a7Smif7Sm;Edkifayonf? yHkyrmyifeDqvifESifh roifh
a-umif;prf;oyfawG\7d7S aomoltm; yifeq
D vifrxdk;jcif;
tm;jzifh vlem.toufudkyif u,fq,f7ma7mufEkdif
ayonf?

97

,if;odk\v~if Aufw;D 7D;,m;aA'udk umuG,af 7;/ uko


a7;/ pl;prf;a7;wd\kwiG f tzufzufrS wd;k wuf-uD;yGm;ap7ef
aqmif7Gufjcif;jzifh uBmay:7Sdvlwdk\twGuf tusdK;
jzpfxGef;apjcif;a-umifh yg;pwm;/ aumh paom ykCdKvf
-uD;rsm;tm; uBmhaus;Zl;7Sif-uD;rsm;tjzpf rSwfwrf;
wif7ayonf?
a'gufwma':azh
Auf x 7Dt dk ; ?
?armfawmfum;wGif toHk;jyKaom
v~yfppf"mwftk;d udk t*vdyf bmomjzifh Aufx7Dtdk;[k
ac:onf? jrefrmarmfawmf tvkyf7Hkwdk\wGifvnf; Auf
x7D[laom a0g[m7udk vloHk;rsm;onf? odk\aomf xdk
tdk;udk pwd;k 7dwAf ufx7D/ od\kr[kwf tufusLrlav;wm;/
odk\r[kwf v~yfppf"mwfavSmift;dk [k od_Hynma0g[m7
tvdk ac:wGio
f ifo
h nf?
tqdkyg Aufx7Dt;dk rsm;udk armfawmfum;/ a7'D,dkt
oHzrf;pufrsm;Y omru "mwfr;D xGe;f 7mYvnf; toH;k jyK
Edkifonf? xdkr~ruao;/ tcsdK\ v~yfppf"mwfESifh oGm;
aom ,mOfrsm;udkvnf; Aufx7Dtdk;jzifh oGm;vmckwf
armif;EkdifI/ a7ikyfoabmrsm;onfvnf; a7atmufY
oGm;vmvsuf7SdpOf Aufx7Drsm;udkomv~if vHk;vHk;
vsm;vsm;rSDcdk-u7onf? T"mwftdk;rsdK;udk toHk;jyK7
onfh tjcm;udPrsm;vnf;tajrmuftjrm;yif 7Sday
ao;onf?
Aufx7Dtdk;[kqdkonfhtwGuf v~yfppf"mwfudk odk
avSmifxm;aomtd;k [lI xifrw
S faumif; xifrw
S f-uay
rnf? trSerf mS rnfonfhv~ypf pf"mwftk;d / v~yfppf"mwf
cJrsdK;yifrqdk twGif;7Sd"mwfyPnf;rsm; v=yf7Sm;azmuf
jyefrj= zifh v~ypf pf"mwfukd zefw;D xkwaf y;onfh t7mcsn;f
yifjzpfavonf? Aufx7Dtdk;ESifh tjcm;omref Auf
x7Dtdk;/ v~yfppf"mwfcw
J dk\. jcm;em;csufrSm Todk\jzpf
onf? omrefAufx7Dt;kd / od\rk [kwf "mwfcw
J \o
kd nf tm;
ukecf ef;oGm;aomtcg twGi;f 7S"d mwfyPnf; (t7nf/ od\k
r[kwf tzwf)tjyif v~ypf pf"mwfzko
d WKjym;rsm;udk t
opfvJay;rSomv~if tm;opfjyef7Ekdifonf? Aufx7D
tdk;rlum; "mwftdk;twGif;odk\ v~yfppf"mwfudk ajymif;
jyefjzwfpD;apjcif;jzifh xyfwvJvJ tm;jyefoGif;ay;Edkif
avonf?
Aufx7Dtdk;rsm;udk-unfhv~if twGi;f Y v~yfppf"mwf
avSmifcef;uav;rsm; wpfckESiw
fh pfckyl;wGv
J suf wnf7Sd
onfudk awG\7Sd7vdrfhrnf? tqdkyg "mwfavSmifcef;rsm;
wGif rsm;aomtm;jzifh qmvzsL7pftufqpftaysmh
7nfudk xnfx
h m;I/ xdkt7nfxw
J iG f ESpx
f m;aom v~yf

Aufx7Dtkd;
v~ypf pf"mwfavSmiftk;d rS v~ypf pf"mwfukd toHk;jyKae
csdew
f Gif cJjym;rsm;tay:Y vufqmvzdwf pGJuyfvmI
tufqpf.tm;vnf; wjznf;jznf; avsmo
h mG ;avonf?
v~yfp pf"mwfavSm iftdk; twGif; wGif tufqpf7nf
. odyo
f nf;qonf "mwft;kd Ytm;jynfhcsed w
f iG f 139r~
7SI
d tm;enf;oGm;csed w
f iG f 111 cef\7dS a-umif;od7onf?
"mwft;kd 7Sd tcef;toD;toD;wd\k. "mwftm;onf tm;
avsmo
h Gm;v~if "mwft;kd udk tm;opfjyefoGif;7ef vdktyf
jy[
D o
k 7d monf?
Aufx7Dtdk;tm;jyefoGif;onf[kqdk7mrSm "mwftdk;
twGif;7Sd "mwfyPnf;rsm;udk rlvtajcodk\ jyefa7muf
atmif jyKvkyfay;jcif;yifjzpfonf? tm;jyefoGif;aom
tcg/ 'DpDum;7ifhac: v~ypf pf"mwfwzufowfp;D aom
"mwf-udK;tzdkudk "mwftdk;"mwfzdkwdkifodk\vnf;aumif;/
"mwf-udK;trudk "mwfrwdkifodk\vnf;aumif; qufay;
jcif;jzifh v~yfppf"mwfudk ajymif;jyefpD;0ifap7avonf?

ppf"mwfzdk "mwfroWKjym;rSm cJjym;rsm; jzpf-uonf?


"mwfzdkoWKjym;tjzpf cJjym;rsm;udk vufyga7muf
qdu
k Ef iS fh zHk;tkyx
f m;onf? "mwfroWKjym;tjzpf toHk;
jyKaom cJjym;rSmum; a7jr|KyfuJhodk\yGa,mif;a,mif; 7Sd
onf? xdkcJjym;rsm;udk tzdkwck trwck tpOfvdkuf cs
xm;I/ wpfcEk Siw
hf pfcpk yf-um;wGif rsm;aomtm;jzifh opf
jym;cHxm;avh 7So
d nf?
xdkaemuf v~yfppf"mwfavSmifcef;rsm;udk zef/ odk\r
[kwf u`Jaumfjzifh jyKvkyfxm;aom udk,fxnftdk;wGif
tpOfvdkufyl;wGJIxnfhxm;7onf? xdktjyif tcef; t
oD;toD;.txufY "mwftm;prf;oyf7eftwGuEf iS hf t
aiG\ysHoGm;aoma7tpm; a7opfjznfhay;7eftwGuf t
zH;k 7Siw
f yfxm;aom taygufwpfcpk v
D nf; yg7Sjd rjJ zpfonf?
"mwftm; 6 Adk\7Sdaom v~yfppf"mwfavSmiftdk;rsm;wGif
"mwftm; 2 Ad\kcef\pD7aSd om "mwfavSmifcef; 3cef; ygavh
7SdI/ 16 cef;/ tcef; 60 txdyg0ifaom "mwftdk;-uD;
rsm;vnf; 7Sad vonf?

v~yfppf"mwftm; toHk;csenf;ukd pwifawG\7SdcsdefrpS I rsufarSmufacwfwkdifatmif wDxGiftoHk;jyKcJhaom Aufx7Dtkd; trsKd;rsKd;


tqihfqihf wkd;wufajymif;vmyHkukd awG\jrifEkdiaf yonf?

98

-

rufqdkydkaw;rD;,m;(tD7wf)EdkifiH. ae7mY ESpfaygif; 5000 cef\u/ bkef;awmufcJhaom EdkifiH-uD;jzpfonf?
wl;azmfawG\7Sd7aomausmufwHk;rsm;/ pOfhtkwfrsm;rS yef;csDyef;ykvuf7mrsm;/ yduwfwdkufrS 7FH\pmcsyfrsm;udk
avhvm7jcif;jzifh tvGef-uD;us,fcrf;em;aom a7S;acwfEdkifiH-uD; wpfEkdifiHjzpfa-umif; od7avonf?

AufADvHk;eD;,m;Ekdifi?H
?uBmhordki;f wGif a7S;acwf
,Ofaus;r=pwifxGef;um;7ma'orsm;teuf wcktyg
t0ifjzpfaom AufADvHk;eD;,m;onf tm7Swdkuf t
aemufyidk f; wdki;f *7pfjrpf ESihf ,lza7;wD;jrpf 2 oG,fwdk\
,SOfjydKifp;D qif;7m awmifbufjrpf0rS f;a'owGif wnf7cdS hJ
I/ ,ck tD7wfEdik fiH. awmifykid f;jzpfavonf? (wdki;f *
7pfjrpf? ,lza7;wD;jrpf&=?)
a7S;a7S;tcguyg;7Si;f yifv,fauG\onf ,ckAC'uf
jrdK\wnf7m t7yftxda7mufonf[k od_Henf;pHepfrsm;
jzifh avhvmpl;prf;olwdk\uqdk-uonf? ESpfy7da>'7Snf
-umaomf jrpf 2 jrFmrS ygvmaom oJajrrsm; ydk\wufI
ay:vmaom ukef;ajronf wjznf;jznf; us,fjyef\
vmonf? xdkjyifjrpf 2 oG,fwdk\onf ESpfpOfa7vFrf;rdk;
avh7Sdaoma-umifh eHk;ajrrsm;urf;ajcay:wifI wif
I usefcJhonf? xdkEkH;ajrrsm;onf ajr-oZmxufoef
aumif;rGefI/ jrpf 2oG,frSa7udkvnf; vHkavmufpGm7
Edkifojzifh xdka'ow0dkufonf pdkufysdK;jzpfxGef;onf?
xdk\a-umifh tm7Stv,fydkif;rS ajropfae7mopf7SmazG
olrsm;onf jrpf 2 jrFma'owGif tajcpdkufaexdkif-u
jcif;jzpfonf? rdk;yg;aomfvnf; jrpf 2 oG,frS a7oG,f
wl;ajrmif;rsm;jzifh pdkufysKd ;vkyu
f kid Ef idk fojzifh xdak 'owGif
vma7muf aexdkifolrsm; wpfpwpfp rsm;jym;vm
avonf?
jrpfEpS jf rmF a'owGif vlw\kd pwif0ifa7mufaexdik o
f nfh
acwfrmS bDpD 5000cef\ujzpfonf? ,if;wd\o
k nf awmif
uke;f / awmifypl mrsm;ay:wGiv
f nf;aumif;/ uke;f zd\kIvnf;
aumif; td;k tdrw
f nfaqmufaexdik -f uonf? xdak 'owGif
pwifvma7mufaexdkifolrsm;onf qD;rdkufESifh qD;rdkuf
r[kwaf omvlrsKd ;rsm;jzpf-uonf?
qD;rdkufr[kwfaomvlrsdK;tkypf x
k JwGif qlrm;7D;,ef;
vlrsdK;wdk\um ,Ofaus;r=t7mwGifacgif;aqmifrsm;jzpf
-uonf? bDpD 3000 ausmcf ef\wGif jrpfESpjf rFma'o w
av~mufY qlrm;7D;,efw\ko
d nf AufAv
D ;Hk tygt0if jrKd \7;dk
jzifh0ef;7Hxm;aom oD;jcm;vGwfvyfonfh jrdK\uav;

99

aygif;ajrmufjrm;pGm wnfaxmifaexdkif-uonfrSm
bDpD 2500 cef\wdkifatmifjzpfonf? (AufADvHk;jrdK\&=?)
xdpk Ofu xdak 'owav~mufukd qlrm;[kac:a0:-uonf?
bDpD 2500cef\wiG f qlrm;jrdK\uav;rsm;. ajrmufzuf
tufuwfa'orS qm*Get
f rnf7dS qD;rdkuv
f rl sKd ; od;k xde;f
acgif;aqmif-uD;wOD;onf ppfa7;ppf7mY u`rf;usifo
jzifh jrdK\uav;rsm;udw
k jrdK\jyD;wjrdK\ wdu
k cf u
kd o
f rd ;f ydu
k u
f m/
AufADvHk;jrdK\ukd tajcjyKjyD;v~if/ AufADvk;H eD;,m;Edik if Hudk
pwif xlaxmifavonf? qD;rdkufwdk\onf qlrm;wdk\
avmuf,Ofaus;r= tqifhtwef; r7Sday? xdk\a-umifh
ql;rm;wdk\.,Ofaus;r=ukd twk,lusifhoHk;-uonf? odk\
aomfajrmufbufyidk ;f wGif qD;rdkufvlrsdK;wdk\. "avhx;Hk pH
rsm;vnf; vFrf;rdk;cJhonfjzpfI/ AufADvHk;eD;,m;EdkifiH
ajrmufyikd ;f udk tufuwf[I
l vnf;aumif;/ awmifyikd ;f udk
qlrm;[lIvnf;aumif;ac:a0:-ujcif;jzpfavonf? od\k
aomf aemiftcg AufAv
D k;H eD;,m;[lIac:a0:vm-uav
onf?
qm*Ge.
f vufxuf vGejf y;D onfah emufwiG f AufAv
D ;kH
eD;,m;EdkifiHonf n|dK;rSdefvmavonf? EdkifiHwGif;odk\ t
jcm;vlrsdK;rsm; 0ifa7mufwkdufcdkufjcif; jyK-uojzifh
aemufqHk;wGif Edkiif H-uD; jydKuyGJ supf D;7avonf?
od\kaomfbpD D 2000 cef\wiG f qm*Ge.
f tEG,fawmfjzpf
aom [RL7mADrif;onf jydKuGJaeaomAufADvHk;eD;,m;
EkdifiHudk jyefvnfpkpnf;onf? EdkifiHudk armfuGef;wif
avmuf atmifpHepfusepGmtkyfcsKyfonf? tkyfcsKyfa7;
pHepfaumif;rsm;udv
k nf;xGicf ho
J nf? txl;ojzifh [RL
7mADrif;-uD;onf ,if;jyKpkcJhaom Oya'rsm;twGuf
Ekid if Horkdif;wGif xif7mS ;ausmf-um;aom rif;wpfyg;jzpfcJh
onf?
[RL7mADrif;-uD; uHukejf yD;aemufwiG f ta7S\ajrmuf
zufa'orsm;rS uufqdkuf vl7dkif;rsdK;wdk\onf csOf;eif;
wdu
k cf u
kd fjy;D aomf/ AufAv
D ;kH eD;,m;Ekid fit
H wGi;f 0ifa7muf
aexdkif-uonf? wpESihw
f p Edkifit
H wGif;Y pdk;rdk;rif;rlcJh
-uonfrmS bDpD 1^50rS 1200 cef\widk af tmif yifjzpf.?

AufADvHk;eD;,m;EkdifiH

,cktcg ysufpD;vsuf7SdI AufADvHk;eD;,m;EkdifiH aumif;pm;pOfu wnfaqmufcJhaom tpf7Swm taqmufttHk

od\kaomf AufADv;kH Edkiif t


H wGif;rS 7S7d if;pGv
J rl sKd ;rsm;u uuf
qdkuw
f \kdukd wjznf;jznf; jyefvnfvrF ;f rd;k jyD;aemuf AwfAD
vHk;eD;,m;wGif rlvwdki;f 7if;om;rif;wdk\ jyefvnftyk pf k;d
-uavonf?
xdt
k csed fwGif ajrmufzufrS Edkiif eH D;csif;jzpfaomtqD;
7D;,m;onf wpwp xif7Sm;vmonf? (tqD;7D;,m;
7=?) AufAv
D k;H eD;,m;ESifh tqD;7D;,m;Edik fiHwk\donf t
csif;csif;xdyg;wdkufcdkufr=rsm;7Sdvm-u7mrS tiftm;jydKif
vm-uavonf? xdt
k wGi;f AufAv
D ;kH eD;,m;Edik if H twGi;f
Yvnf; 7Sd7if;pGJ wkdif;7if;om;vlrsdK;rsm;ESifh oJuMm7
bufrS csO;f eif;0ifa7mufvmaom aumv'D;,ef;vlrsKd ;/
tm7rD;,ef;vlrsdK;wd\konf wdu
k fcu
dk fvsu7f o
Sd nf?
aumv'D;,ef;ESifh tm7rD;,ef;wd\konf AufADvHk;eD;
,m;Y ta7;omvm-uonf? tqD;7D;,m;uvnf;
AufADvHk;eD;,m;udk vFr;f rd;k Edik af tmif-udK;pm;onf? Auf
ADvk;H eD;,m;ESifh tqD;7D;,m;wd\konf tiftm;jydKif-ujyef
onf? tqD;7D;,m;EdkifiH. qifemu7pfrif;onf bDpD
689 ckEpS w
f iG f AufAv
D ;Hk jrdK\awmf-uD;udk wdkucf ku
d zf sufqD;

onf? od\kaomf om;awmf tDqm[uf'ifu jrdK\awmf-u;D


udk jyefvnf jyKjyifavonf?
bDpD 606 ckEpS w
f Gif AufAv
D k;H eD;,m; Edik fio
H m;rsm;ESihf
rd'vlrsKd ;wdk\y;l aygif;I tqD;7D;,m;Edik if .
H -uD;us,fcrf;
em;vSyaom jrdK\awmfeif;edA (eif;edAjrdK\? rd'vlrsdK;
7=?) udk wkdufcdkufodrf;ydkufI zsufqD;vdku-f uonfrS
pI tqD;7D;,efwdk\ wefcdk;arS;rSdefoGm;um acgif;rxl
Edkif-uawmhacs? AufADvHk;eD;,m; EdkifiHawmf-uD;um;
aumv'D;,ef;vlrsdK; 'kw,
d eufAsLcufeufZmbk7if.
vufatmufwGif jyefvnfpnfum; om,m0ajymvm
jyefonf? xdt
k cg'kw,
d AufAv
D ;kH eD;,m;Edik if aH wmf-u;D [lI
vnf;aumif;/ aumv'D;,ef;Edik if aH wmf[I
l vnf;aumif;
ac:a0:-uonf? eufAsLcufeufZmrif;-uD;onf jrdK\-uD;
rsm;udk jyefvnfwnfaqmufaponf? ukeo
f ,
G rf E= iS hf vkyf
ief;aqmifwmwdk\uv
kd nf;wdk;wufzH\GjzKd ;aponf?qnf/wl;
ajrmif;rsm;udkjyKjyifay;ojzifh pdkufysdK;a7;vnf;aumif;
rGef jzpfxeG ;f vmavonf? eufAsLacwfeufZmonf AufAD
vHk;eD;,m;EkdifiH-uD; us,fjyef\atmifvnf; aqmif7GufcJh

100

AufADvHk;eD;,m;EkdifiH
7m/ xdpk Ofu e,ferd w
d w
f iG f qD;7D;,m;Edik if HEiS hf y,fvuf
pwkid fEikd if w
H \dk yg0ifonf omru tD*spfEidk if eH ,fpyfwkid f
atmifyif a7mufcahJ vonf?
eufAsLcufeufZmrif;-uD; vGefjyD;aemufwiG f qufcH
aomrif;rsm;rSm bkef;vuf7Hk;enf;yg;aomrif;rsm;om
trsm;tm;jzifhjzpf-uI/ EdkifiHawmf-uD;tiftm; qkwf
,kwv
f monf? xdk\a-umifh bDpD 539 ckwiG f yg;7Si;f bk7if
qdik f;7yf.wyfrsm;u wdu
k fcku
d fvmaomtcg tjyif;t
xef ckcrH r= 7Sb
d /J yg;7Si;f wd\k.vufatmufo\dk usa7muf7
avonf? (qkid f;7yf7=? )AufADv;Hk eD;,m;onf yg;7Sif;
wdk\.pdk;rdk;r=udk tESpEf pS f7mausmfcHc7Jh onf? bDpo
D Hk;7mrS
av;7mtwGi;f Y AufAv
D k;H eD;,m;tygt0if yg;7Si;f jynf
e,frsm; wefc;kd arS;rSed v
f monf? *7db7k ift,fvufZNm
o*7dwo
f nf yg;7Si;f wyfrsm;udk atmifEidk I
f AufAv
D ;kH eD;
,m;od\k a7muf7v
dS maomtcg AufAv
D ;kH eD;,m;wGif t,f
vufZNmtm; ckcw
H eG f;vSeo
f rl 7Sb
d J/bk7iftjzpfvufcH-u
avonf? t,fvufZNmonfvnf; AufAv
D k;H jrdK\awmfudk
rdrdvufeufEdkifiHawmf-uD;. jrdK\awmftjzpfxm;7efyif
7nf7,
G cf haJ o;onf? (t,fvufZNmo*7dw?f &=)

t,fvufZNm;tm; qufcHolrsm;onf AufADvk;H eD;


,m;tm; zdESdyfcsKyfcs,fjcif;rjyKbJ oifhwifhavsmuf
ywfaom cs;D jri| ahf jr|mufpm;r=ukd jyKco
hJ nf? od\kaomf [,f
vifepfpwpfacwf. v=y7f mS ;r=ujkd yKco
hJ nf? od\ak omf [,f
vifepfpwpfacwf. v=y7f mS ;x-urG r= sm;.'+fukd AufAD
vHk;eD;,m;uJho\dk a7S;acwfa[mif;Edik fi-H uD;onf cHEidk f7nf
r7Sday? xdk\a-umifh wjznf;jznf; tajctaeqkwf,kwf
vmcJh7m at'D 200 jynfEh pS fvGeEf Spfrsm;wGirf l a7S;acwf
a[mif; AufADvHk;eD;,m;EdkifiH-uD;onf wjznf;jznf;
acwfwdrv
f m7mrS wdrjf rKyfuG,faysmufomG ;awmhonf?
AufAv
D ;kH Edik if -H uD;onf ,if;od\ku,
G af ysmufomG ;cJah omf
vnf;/ AufAv
D ;kH ,Ofaus;r=. vufpvufewd\u
k kd ,[l'D
,Ofaus;r=Yvnf;aumif;/*7d,Ofaus;r=Y vnf;aumif;
awG\7-dS u7onf? xd\ka-umifh AufAv
D ;kH ,Ofaus;r=. tarG
tESpu
f dk acwfopf,Ofaus;r=w\dku qufcH7a-umif;od7
onf? ,if;odk\ acwfopf,Ofaus;r=wdk\u vufcHEkdif
avmufatmifvnf; AufADvHk;,Ofaus;r=onf tqifh
twef;jrifch o
hJ nf? bDpD 3500 cef\uyif AufAv
D ;kH eD;,m;
Ekid if jH zpfvmrnfh jrpfEpS jf rmF a'owav~mufwiG f aexdik af om
qlrm;vlrsKd ;wd\o
k nf pma7;pmzwfwwf-uonf? qlrm;wd\k

AufADvHk;EkdifiHom;wkd\onf aA'ifusrf;*efrsm;ukd Tokd\7FH\jym;xuftQ7mwifum rSwfom;xm;cJh-uonf?

101

AufADvHk;eD;,m;EdkifiH
.tQ7mrsm;rSm jrm;OD;yHko!mef7SdI 7FH\jym;uav;rsm;
ay:wGif oH;k ajr|mifyh kH usL7d;k t7if;ESihf zdEydS af 7;om;-uonf?
a7;om;jyD;aom 7FH\csyfrsm;udk aevSef;rD;zkwfaoma-umifh
ESpfaygif;rsm;pGm -umatmif cdik cf aHh vonf?
qlrm;wd\k. pma7;enf;udk aemiftcg jrpf 2 jrFma'
oudk 0ifa7mufpdk;rdk;aomqD;rdkufvlrsdK;rsm;/ tqD;7D;
,ef;vlrsdK;rsm;/ t,fvrdkufvlrsdK;rsm;/ [pfwkdufvlrsdK;
rsm;/ yg;7Sif;vlrsdK;rsm;uvnf; vufcH-uonf?
,Ofaus;pvlrsdK;wdk\. tavhtxtwdkif; ql;rm;wdk\
onf ajr a7avpaomobm0rsm;udk udk;uG,-f u
onfjh yif v,form;rsm;jzpf-uonfhtwdkif; aus;Zl;7Sif
EGm;rsm;udkvnf;udk;uG,f-uonf?
vufr= tEkynm7yfESifh pyfvsOf;I AufADvHk;eD;,m;
EdkifiHom;wdk\jyKvkyfcJhaom vufr=yPnf;rsm;teuf a7S;
tusq;kH yPnf;rsm;rSm bDpD 3000 ausmfcef\u tdk;cGuf
rsm;jzpfonf? ,if;onfhtdk;cGufrsm;udk aq;a7mifrsm;
jc,fI yHpk H 'DZkid ;f rsm; azmfjy xm;onfudk awG\7onf?
bDpD 3000cef\wGif ausmufwHk;rsm;udk xkxGif;jcif;/
7kyfwkrsm; xkvkyfjcif;/ a7F aiG wdk\jzifh tqifwefqm
rsm; vkyu
f kid fjcif;udv
k nf;jyKvyk -f uonf? xdjk yif pmcsKyf
pmwrf;rsm;twGuf wHqdyw
f k;H rsm;toH;k jyKonfukd vnf;
awG\7avonf?
qlrm;wd\konf rlvu7F\HEiS u
hf sLyifrsm;jzifh jyKvkyo
f nfh
wJtdrfrsm;jzifh aexdkifcJh7mrS/ aemiftcg aevSef;tkwf/
rD;zkwftw
k frsm;jzifhjyKvkyfaom wxyftkwfwku
d rf sm;jzifh
aexdik v
f m-uonf? xdjk yif ,if;wdk\uk;d uG,f7m ewft
rsKd ;rsdK;wdk\twGuf Adrmefjzpfaom wefaqmif;jrifhjrifh-uD;
rsm;udkaqmufvkyf-uonf? jrdK\7dk;wefwdkirf sm;jyKvkyf7m
Yvnf; AufAv
D ;kH eD;,m;Edik if o
H m;wd\k vuf7majrmuf-uay
onf? ,if;odk\jzifh AufADvHk;eD;,m;EkdifiHom;wdk\onf
EdkifiHESifh ,Ofaus;r=ESifh tapmqHk; aexdkifvm-uolrsm;
wGif yg0ifcahJ vonf?
uBmhorkdif;wGif tapmqHk;ay:xGufcJhaom ,Of
aus;r=rsm;teuf AufADvHk;eD;,ef;ESifh tD*spf,Ofaus;r=
wd\o
k nf rnfonfua7S;usI rnfonfu aemufusonf
[laom jyemtwGuf ynm7Sifw\dk tjiif;yGm;ae-uqJ
yifjzpf.? od\kaomf ,Ofaus;r=qkid f7m ta7;ygaom wd;k
wufrw
= k\donf AufAv
D ;kH eD;,m;Y OD;pGmpwifco
hJ nf? od_H
ynm/ tkyfcsKyfa7;pHepf/ t,l0g'a7;/ vufr=ynm7yf
ponfwk\donf AufAv
D k;H eD;,m;YtpysKd ;cJI
h AufADvHk;eD;
,ef;,Ofaus;r=onf aESmif;acwftm7Swdkuf taemuf
ydki;f ,Ofaus;r=rsm;. jrpfzsm;cH7mjzpfcaJh vonf?

AufADvHk;jrdK\
AufADvHk;jrdK\?
?AufAv
D ;kH jrdK\onf tm7Swku
d .
f a7S;
a[mif;jrdK\-uD;jzpfI uBmay:Y a7S;tusqHk;jrdK\-uD; w
jrdK\jzpfonf? AufAv
D ;kH eD;,m;Ekid if H jrKd \awmf-u;D tjzpf bDpD
1800 539 twGif; xif7Sm;cJhI ,lza7;wD;jrpfonf
,if;jrKd\ujkdzwfIpD;qif;onf? tD7ufEidk if H AC'ufjrKd \ awmif
zuf rdki6f 0cef\tuGmwGif wnf7do
S nf?
AufADv;Hk jrdK\7Sd c7pfray:rD tESpf 3000 ausmfcef\u
pwifwnfaxmifonf[k qdo
k nf? AufAv
D ;Hk [laom t
"d_g,frmS ewfwcH g;0[kjzpfonf? aemifwiG f ,lza7;wD;
ESihf wdik f;*7pfjrpf 2 ckt-um;jrpf 2 jrGma'oY Ekid if w
H nf
axmifaomtcg ,if;jrdK\trnfukd tpGJjyKI AufAD vH;k eD;
,m;EkdifiH[krSnfhac:onf? (AufADv Hk;eD;,m;EdkifiH
7=?) bDpD 2000 ce\w
f iG f [RL7mADrif;vufxufY Auf
ADv;Hk jrdK\onf AufAv
D ;kH eD;,m;Edik if aH wmf.jrdK\awmf jzpfvm
onf? [RL7mADrif;-u;D bDpD 1925 ckEpS w
f iG f uG,v
f eG jf y;D
aemuf [pfwu
dk Ef iS hf uufqikd v
f lrsKd ;rsm; AufAv
D ;Hk jrdK\awmf
udk 0ifa7mufwdu
k cf u
dk -f uonf? xdk aemuf jrpfzsm;a'o
7Sd tqD7;D ,ef;vlrsKd ;wd\ku t-udr-f udrf0ifa7mufwu
dk fcu
kd f
7m bDpD 689 ckESpw
f iG f AufADv;Hk jrdK\-uD; ysupf D;oGm;av
onf? tqD;7D;,m;bk7if tDqm[uf'if vufxufodk\
a7mufaomf AufADvHk;jrdK\awmfudk jyefvnfwnfaxmif

AufADvHk;jrdK\7dS a7S;a[mif;ar~mfpif-uD;ukd txufygyHktwkdif; wnf


aqmufc-hJ uavonf?

102

AufADvHk;jrdK\

AufovD[rfjrdK\

onf? bDpD 602 ckwGif tqD;7D;,m;EkdifiH-uD;ysufpD;I


'kwd,AufAv
D Hk;eD;,m;EdkifiH jyefvnfxeG f;um;vmaom
tcg AufADv;Hk jrdK\onf -uD;us,x
f if7mS ;vmjyefonf?
bDpD 604 rS 561 txd xD;eef;wufaom 'kw,
d euf
AsLcufeufZmbk7ifonf AufADvHk;jrdK\awmf-uD;udk a7S;u
xuf omvGefcrf;em;atmif wnfaqmufonf? AufAD
vHk;jrKd \awmfukd aqmufvyk 7f mY txl;ojzifh jrdK\7;kd -uD;rsm;
ESifh O,mOfysrH sm;udk pDrHavonf? jrdK\7k;d -uD;rsm;udk cdkeef;
csdK;rsm;jzifh vSyatmif aqmufvkyfonf? jrdK\7dk;eH7Hrsm;
ay:Yvnf; wd7>mef7kyfrsm;jzifh jc,fvS,fxm;onf?
jrdK\7;kd -uD;rsm;twGi;f zufwiG f aumif;uifY wGv
J q
JG aJG e[ef
xifrSwf7aom O,smOfysHrsm; pDrHxm;onf? ,if;onfh
O,smOfysHrsm;onf vSyqef;-u,fvSojzifh a7S;uBmh
tHjh cD;zG,f7m ckepfjzmwGif tygt0ifjzpfonf? eef;awmf
-uD;wGirf l a7S;jrefrmbk7ifrsm; wnfaqmufchaJ om tm
vdefrsm;jzifh jyKvkyfxm;onfh ar~mfpif-uD;rsm;uJhodk\ t
qifhqifh t7pf7pfjyKvkyfxm;aom ar~mfpifrsm;7Sdonf?
xdkar~mfpif-uD;rsm;. tqifhrsm; t7pfrsm;wGif ta7mif
rsdK;pHkyGifhaom yef;yiftrsdK;rsdK; pdkufysdK;xm;7m yef;rsm;
jzifh a0qmjrdKifqdkifaeaomtcg xdkar~mfpif-uD;onf
awmif-uD;rsm;uJhodk\ xifrSwf7onf? aumif;uifwGif
O,smOf-uD;rsm;ESifh yef;rsdK;pHk,drf;EGJ\aeouJhodk\yif xif
rSwf7onf? eufAsLcufeufZmbk7ifuHukefjyD;aemuf
bDpD 539 ckESpw
f Gif ,ck tD7ef (yg;7Sm;) vlrsdK;[k xif
7Sm;aom tm7d,efvlrsdK;wdk\onf AufADvHk;jrdK\awmf-uD;
udkodrf;,lonf? xdkaemufwGif ukefoG,fr=A[dkXmet
jzpfrS avsmuscI
Jh / jrdK\-uD;vnf; wjznf;jznf; ysuo
f ek ;f
oGm;avonf?
AufADvk;H jrdK\udk pwk7ef;yHk wnfaqmufxm;onf? jrdK\
7d;k ESpfxyf7I
dS wxyfu 10 ayxljyD;v~i/f tjcm; wxyf
u 12 ayxlonf? twGi;f jrdK\7;kd ywfvnfwiG f usKH ;7So
d nf?
7efolrsm; jrdK\udk 0ifa7mufwdkufcdkufonfhtcg 7dQmt
cuftcJr7Sad p7ef jrKd \7k;d 2 ck -um;wGif v,f,majrjyKvkyf
I aumufyJo;D ESHrsm; pdkufysdK;-uonf? twGi;f jrdK\7k;d wGif
a-u;ndKwHcg;rsm; wyfqifxm;I ,if;wHcg;rsm;odk\ OD;
wkdufI jrdK\wiG ;f odk\ oGm;aomvrf;rsm; azmufxm;onf?
jrdK\wGif;Y vltrsm;tjym;aexkdif-uI vlaetdrfrsm;
onf 7F\Htw
k jf zifh aqmufxm;onfukd awG\7onf? AufAD
vHk;jrdK\. -uD;us,fcrf;em;aom taqmufttHkrsm;rSm
bk7ifrsm;pHjref;onfh eef;awmftaqmufttHkrsm;ESifh
AufADv;Hk jrdK\awmf7Sif rm;'yfAJewfrif;. ausmif;aqmif
wdk\jzpfonf?

103

AufADvHk;jrdK\onf ESpfaygif;rsm;pGmwdrfaumcJhjyD;
aemuf ajryHk-uD;odk\jzpfaecJh7m 20 7mpkESpf tpavmuf
upwifI a7S;a[mif;yPnf;ESihf u$rnf;ausmufpm ok
awoDwdk\. aus;Zl;a-umifh wcguuBmwGif xif7Sm;
-uD;us,fcJhaom jrdK\-uD;ta-umif; od7SdEdkifcJh-uonf?
AufAv
D ;kH jrdK\. awmifzufyikd ;f ae7mwGif 11 7mpkEpS cf ef\
u [DvmjrdK\wnfxm;onf? [DvmjrdK\rS taqmufttHk
rsm;udk AufAv
D Hk;jrdK\ysufrS wl;azmf77So
d nfh tkwrf sm;jzifh
aqmufvkyfxm;avonf?
AufovD[rfjrdK\? ?c7pf,mefoRmusrf;wGif Aufvif
jrdK\[kazmfjyyg7Sdaom AufovD[rfjrdK\onf c7pfawmf
zGm;jrif7mt7yf[k ,lq-uonfhtwdkif;/ t,l0g'a7;
wGif txGwftjrwfxm;7m aoOfajrtjzpf todtrSwf
jyK-uonf? xdkpOfu y,fvufpwdkifEdkifiH *sL'ge,f.
jrdK\wjrdK\jzpfonf? ,ckrl a*sm'efEdik if H. jrdK\uav;wjrdK\
jzpfaeI Adwv
f rf[kac:wGio
f nf?
AufovD[rfjrKd \onf *s7;l qvrfjrKd \. taemufawmif
zuf 6 rdkifcef\tuGmwGifwnf7SdI c7pf,ef t,l0g'
a7;7mwGif *s7l;qvrf;jrdK\rSvGJv~if 'kwd,ta7;ygqHk;
aomXmejzpfonf? xdak -umifh ESppf Ofc7pf,mef t,l0g'D
wdk\ axmifaomif; csI
D bk7m;zl;vma7muf -uavonf?
c7pf,mefoRmusrf;pmrsm;Y xif7Sm;aom ,[l'v
D l
rsdK; a';Apfbk7ifonfvnf; AufovD[rfYyif zGm;jrifchJ
onf? aemifwiG f a';Apfonf bk7iftjzpf xdjk rdK\Yyif bd
odufcHcJhavonf? c7pf,eft,l0g'Dwdk\u xdkjrdK\ukd t
xGwftjrwfxm;avojzifh a7mr{u7mZf a['7D,efu
at'D 132 ckEpS w
f iG f jrdK\ukd zsuq
f ;D ypfonf? aemuftESpf
27mcef\-umaomf/ uGefpwefwif;o*7dwf bk7if-uD;
onf tdyfruft7 c7pfawmfzGm;jrifawmfrlonfh ae7m
[k ,lqaomt7yfwGif zGm;awmfrl0wfausmif; (csyf
atmhoeufwpfADwD) udk wnfaqmufcJhonf? xdk0wf
ausmif;onf uBmay:wGif a7S;tusqHk;[k qdk-u
onf? 6 7mpkESpfcef\wiG f yXr *syfpwif;eD;,ef; bk7if
-uD;u xyfrHrGrf;rHI taqmufttHkopfrsm;udkvnf;
wd;k cs\Jaqmufvkyo
f nf? xdjk yif jrKd \uv
kd nf; jrdK\7;kd wefwkid ;f
rsm;jzifh 0dkif;7Hxm;aponf? aemiftcgrsm;wGif zGm;
awmfrl 0wfausmif;udk 0dkif;7HI vufwif/ *7d/ tmar;
eD;,ef; 0wfausmif;wdk\udkvnf; trsm;tjym; aqmuf
vky-f uavonf?
a7mrwd\u
k y,fvufpwdik u
f kd pd;k rd;k onft
h cg/AufovD
[rfonfvnf; a7mrwdk\vufatmufwiG u
f sa7mufaecJh

AufovD[rfjrdK\

AC'ufjrdK\

c7pfawmfzGm;jrif7ma'ojzpfaom AufovD[rfjrdK\

7onf? xdkaemufwGif y,fvufpwdkifonf wl7uDwdk\


vufatmufo\ku
d sa7mufc7Jh jyefonf? c7pf,eft,l0g'D
wd\konf rdrw
d \dktxGwftjrwfxm;7mjzpfaom aoOfajr
rsm;udk jyefvnfodrf;ydkufxm;7ef u7l;qdwfppfyGJrsm;
t-udrf-udrfqifEFJum -udK;yrf;wdkufcdkufcJh-uavonf?
(u&l;qdwfppfyGJrsm;7=?) yXruBmppf-uD; jyD;onfh
aemufwiG f AuovD[rfjrdK\onf *s7;l qvrf;jrdK\ESit
fh wl
jAdwo
d ~-oZmcHjzpfcho
J nf? odk\aomf jAdwdo~-oZmcH tkyf
csKyfa7;oufwrf;ukefqHk;I 1949 ckESpfwGif y,fvuf
pwkdiu
f dk (tm7yf) a*smf'efEkid if HESihf (,[l')D t%7D,,f
Ekdiif H[I
l ydki;f jcm;vdkuaf omtcg/ AufovD[rfjrdK\onf
a*smf'efEkid if t
H wGif;Y yg0ifcaJh vonf?
AufovD[rfjrdK\wGif vlOD;a7 6815 a,mufcef\7SdI
rsm;aomtm;jzifh c7pf,eft,l0g'Drsm; jzpf-uonf?
jrdK\.ywf0ef;usifwiG f ajymif;cif;rsm;/ oHvGif/ wnfEiS fh
pyspfjcHrsm; 7Sdavonf?
AC'ufjrdK\? ?yoDyjHk yifrsm;udk zwfz;l olwidk ;f a7S;acwf
tcgu tvGefcrf;em;-uD;us,fom,m0ajymvSaom
AC'ufa7FjrdK\awmf-uD;ta-umif;udk -um;zl;em;07Sd-u
ayvdrrhf nf? AC'ufjrKd \onf tD7ufEidk fiH (,cifrufqkyd kd

aw;rD;,m;jynf) . jrdK\awmfvnf;jzpfonf? xdkEidk fi.


H
t-uD;qHk;jrdK\vnf;jzpfonf? AC'ufjrdK\. vuf7Sd tajc
taerSm a7S;acwfu -uD;us,fcrf;em;r=/ ausmf-um;
xif7Sm;r=udk rrSDao;onfhwdkiaf tmif wpwpESihf uBmh
tqifhtwef;rSD jrdK\-uD;wjrdK\tjzpfodk\ wdk;wufvsuf 7Sd
avonf?
AC'ufjrdK\wnf7ma'oonf wdkif;*7pfjrpfurf;ay:
wGifwnf7SdI a7S;ESpfaygif; 4000 ausmfcef\uyif t
pOftquf jrdK\uek f;jrKd \ae7mjzpfcho
J nf? a7S;acwf AC'uf
jrdK\awmf-uD;onf jrpf.taemufzufurf;ay:wGif wnf
cJhI vlOD;a7ESpfoef;ausmaf exdkifcJhonf[k qdk-uonf?
xdkpOfu jrdK\7dk;-uD;onf t0ef; 6 rdkifr~7Sd7m/ ,cktcg
ysupf D;,dk,iG f;aeavjyD? ,ck AC'ufjrdK\onf wkid ;f *7pf
jrpf. urf;ESpb
f ufvk;H ay:wGif jrdK\wnfxm;I vlO;D a7
^30549 (1956 ckESpf) a,muf7Sdavonf?
jrdK\udk c7pf ^64 ckESpfwGif pwifwnfaxmifcJholrSm
au;vpfbk7if atmrefZmjzpfonf? 9 7mpkEpS fcef\wiG f
xdkacwf xdktcgu xdyw
f ef;crf;em;-uD;us,v
f Syaom
jrdK\-uD;wjrdK\tjzpfo\kad 7mufatmif au;vpfb7k if-uD; [m
7Gef t,f7m7Spu
f jyKjyifrrG ;f rHco
hJ nf? waxmifh wn
yoDyjkH yifxw
J iG f a7FjrdK\awmf-uD;. ewfbekH wfeef;yrm-uD;

104

AC'ufjrdK\
us,fcrf;em;pnfum;0ajymyHkwdk\udk zwf7=-u7onf?
jrKd \wnfxm;aomae7mw0du
k rf mS xdpk Ofu ajr-oZm xuf
oefaumif;rGefaom a'ojzpfonf? xdkjyif aumif;rGef
aom a7oGif;wl;ajrmif;pHepfvnf;7SdcJhI tvGefpdkufysdK;
jzpfxeG ;f onf?
od\ak omf c7pf 1258 ckEpS cf ef\wiG f wmwmvlrsKd ;wd\k 0if
a7mufwkdufcdkuaf csr=ef;r=a-umifh jrdK\awmf-uD; ysufpD;cJh7
onf? aemiftcgwGiv
f nf; jynfwiG ;f ppfrsm;a-umifh vnf;
aumif;/ rGe*f krd sm;/ wl7uDrsm;/ yg;7Si;f rsm;. ppfwvif;
jzpfcJh7Ivnf;aumif; jrdK\awmf-uD;rSm ysufpD;onfxuf
ysupf D;cJ7h onf? ESpaf ygif; 7maxmifru tusKd ;jyKcJah om
a7oG,fwl;ajrmif;pHepfvnf;ysufpD;cJhI AC'ufjrdK\awmf
-u;D w0du
k o
f nf oJuMm7yrm cef;ajcmufaecJo
h nf? xdjk yif
tmz7duwdkuu
f dk auG\ywfI uBmta7S\ESifhtaemufukd
qufoG,fonfh a7vrf;c7D;rsm;udk awG\7Sdvm-uaom
tcg/ AC'ufjrdK\. ukeo
f ,
G af 7;zG\jH zdK;r=onfvnf; tawmf
twefusqif;vmavonf? xd\ka-umifh 1638 ckEpS fwGif
atmhwrdk ef (wl7uD) tifyikd ,
f mtwGif;odk\ odr;f oGif;cH7
aomtcg/ ,cifu vlOD;a7ESpfoef;ausmf7SdcJhaom jrdK\
-uD;wGif vlOD;a7 14000 r~om7Sdawmhonf[k qdk-u
onf? ql;tufwl;ajrmif; zGiv
fh pS jf yD;onfh aemufyikd ;f wGif
AC'ufjrKd \. ukeo
f ,
G rf o
= nf ydrk q
kd w
k ,
f w
k v
f mcJah vonf?

yXruBmppftwGi;f u jAdwdo~wyfrsm;onf wl7uD


wyfwwyfudk wdkufcdkufatmifjrifjyD;aemufwGif/ AC
'ufjrdK\udk odr;f ydu
k fxm;cJo
h nf? ppfajyjird ;f pmcsKyf csKyq
f dk
jyD;I rufqdkydkaw;rD;,m;jynfonf jAdwdo~-oZmcH tD
7wfjynfjzpfvmaomtcg AC'ufjrdK\ukd jrKd \awmftjzpfjyef
vnfxm;7So
d nf? 1930 jynhEf pS w
f iG f tD7wfonf vGwf
vyfaomEkid if t
H jzpf a7muf7v
dS maomtcgwGiv
f nf; AC
'ufjrdK\ukyd if jrdK\awmftjzpf qufvufxm;7Sdavonf?
tD7wfjynf. jrdK\awmfjzpfvmjyD;onfhaemuf 1920
jynhEf pS cf ef\rpS I AC'ufjrKd \onf jyefvnfpnfum;vmjyef
onf? ,cifu ta7S\EiS t
hf aemufEikd if rH sm;udk qufo,
G f
cJhonfh ukvm;tkwfvrf;a-umif;a[mif;rsm;wGif armf
awmfum;rsm;oGm;vmapjcif;jzifh ukefoG,fr=twGuf
qufoG,fa7;vrf;a-umif;rsm;udk jyefIazmfonf?
1888 ckwGif pwifcJhI 1940 jynfhESpfwGif jyD;pD;oGm;
aom AC'uf bmvif (*smreDEidk if )H rD;7xm;vrf;onf
wl7uDEdkifiHudkjzwfI Oa7myrD;7xm;vrf;rsm;ESifh quf
oG,fEdkifojzifhta7;ygaom ta7S\taemufqufoG,f
a7;uke;f vrf;c7D;wckjzpfonf? 194^ ckEpS w
f iG f AC'ufjrdK\
Y wkdi;f *7pfjrpfukd jzwfausmfxm;aom wefwm;udk rD;7
xm;rsm;oGm;vmEdik af p7efvnf;aumif;/yg;7Si;f yifv,fauG\ay:
rS tD7wfEidk fi.
H oabmqdyjf rdK\jzpfaomAmq7mjrdK\/ rdkqm

oJrkefwkdif;'+fukd cHEkdif7eftwGuf AC'ufjrdK\wGif tdrfrsm;ukd trkd;jym;rsm;jyKvkyfI wnfaqmufxm;avh7Sd-uonf?

105

A*vm;qD;oD;
jrdK\EiS hf wl7uDEikd if HrSvmaom rD;7xm;vrf;rsm;udk yg;7Sm;
(tD7ef)Edkiif rH S rD;7xm;vrf;rsm;/ umuGwaf 7eHajrrS vm
aomrD;7xm;vrf;rsm;ESihf tquftoG,jf yKEdik 7f ef vnf;
aumif;jyKjyifcho
J nf? 1933wGif zGiv
hf pS cf ahJ om AC'ufjrKd \
av,mOfuiG ;f onf ta7S\Eidk firH sm;wGif taumif;qHk; av
,mOfuiG f;wckjzpfonf? ,if;odk\jzifh AC'ufjrdK\. ukef
oG,fa7;vrf;a-umif;rsm; jyefvnfaumif;rGefvmo
jzifh ukefoG,rf w
= dk;wufzGH\jzdK;I jyefvnfpnfum;0ajym
vmonf? 1939 wGif uGwfAma7\ trnf7Sd qnf-uD;
jyD;pD;oGm;av7m/ jrdK\. ajrmufzuf7Sd oJuMm7 jzpfae
aom ajrrsm;udk a7oGif;I jyefvnfpdkufysdK;EdkifcJhonf?
AC'ufjrdK\wGif tD7ufEikd if w
H Gif; t7yf7yfrS xGufukerf sm;
udk ta7mif;t0,fjyK-uonf? ,if;xGufuek rf sm;rSm pGef
yvGo
H ;D / *sHK/ odk;arG;ESifh a7eH ponfwdk\jzpfavonf?
acwfro
D ,f,yl k\daqmifa7;vrf;rsm; yGihv
f mojzifh AC
'ufjrdK\onfvnf; a7S;a[mif;jrdK\-uD;wjrKd \tjzpfrS acwfrDS
jrdK\-u;D wjrdK\ tqift
h wef;od\k wd;k wufvmvsuf 7Sad vjy?D
acwfrSDtaqmufttkHrsm;/ v~yfppftoHk;taqmifrsm;/
vrf;yef;tquftoG,rf sm;jzifh crf;em;odu
k fjrdKufvsuf
7SdvmavjyD? ('g0kyg;7Sm;aqmufvkyfaom aps;-uD;rSm
-uD;us,cf ef;em;vSojzifh ,ckwkid f taumif;qH;k uBmh
aps;-uD;rsm;xJwGif tygt0if jzpfaeavao;onf?)
AC'ufjrKd \wiG f tm7yfrsm;/ wl7uDrsm;/ yg;7Si;f rsm;/ uwf
rsm;/ tmar;eD;,ef;rsm;/ ,[l'D(*sL;)rsm; ponfjzifh
vlrsdK;aygif;pHk aexdkifvsuf7Sd7m tm7yfvlrsdK; OD;a7rSm
trsm;qH;k jzpfavonf?
,cktcg AC'ufjrdK\onf tD7wfEdik fi.
H ukeo
f G,frE= iS hf
pufr=vkyfief;tcsuftcsm jrdK\-uD;vnf;jzpfonf? wdki;f
*7pfjrpfurf;wav~muf vSyaom 7=cif;omrsm;onf
Edkiif Hjcm;{nfo
h nfrsm;tm; qGJaqmifEdkif-uavonf?
A*vm;qD;oD;? ?A*vm;qD;oD;udk t*vyd v
f dk at
y7Daumh[k uBmtESH\tjym;od7-Sd uonf? 7kQaA'tvdk
tm;jzifh 7dak Z;pDt;D rsKd ;7if;wGif yg0ifaom ,if;tyifonf
opfyifvwfpm;rsdK;jzpfI/ w7kwfEdik if HwGif pwifayguf
a7mufonf[k,lq-uonf? t7Gurf Sm bJOyHko!mef7Sd
I tem;wGif cyfusJusJtxpfrsm;7SdjyD;v~if xdyzf sm;c`ef
rsm;onf pkIaomfvnf;aumif;/wyGifhcsif;aomfvnf;
aumif; yGi-fh uonf? yef;onf tjzLwGif yef;a7mifaoG;
pGef;vsuf7Sdwwfonf? t7GufnGef\rsm; rxGufrDaomf
vnf;aumif;/ t7GufnGef\rsm;ESifh wcsdefwnf;aomf
vnf;aumif; xGufay:vmwwfonf? yGifhzwfrsm;

A*vm;jynfe,f
a-uG7mrSoD;uif;rsm;jzpfvmonf? toD;rSm t7nf7Frf;
aomtumom;/ ,if;.twGi;f tvGefrmaom taphcHG
ESihf taphct
HG wGi;f Y wckwnf;aomtaph7o
dS nf? taphcHG
rSm acsmrGwfI ecrf;onf xljyD;v~if t7pf7Sdonf?
A*vm;qD;oD;yifudk tylydkif;a'oY atmifjrifpGm
pdkufysKd ;Ir77SdEdik [
f k ,cktcsdefxd ,lq-uonf? tdN,
d
Edkiif aH jrmufykid f;7Sd ay waomif;cef\jrifhaom awmifay:
a'orsm;/ wdAufEikd fi/H w7kwfEidk fi/H qD;7D;,m;Edkiif H/ tD
7efEdkifiH/ t*vefjynftp7Sdaoma'orsm;wGif toD;
pm;yiftjzpf atmifjrifpGmpdkufysdK;-uonf? ,if;tyif
udk a7aumif;pGmpD;qif;onfh xHk;ausmufEkH;ajrwGif
atmifjrifpGm pdkufysdK;Ekdifonf? a7aumif;pGmpD;qif;
onfh 3 aycef\eufaom oJE;kH ajrwGifpu
kd yf sdK;ygu toD;
aumif;pGm 77SdEkdifonf? roifhavsmfaomajrwGif pdkuf
ysdK;ygu acgif;nGe\fuikd ;f ajcmufjcif;/ tjrpfwiG f ua7mif;
a*gac: a7m*gusa7mufjcif;rsm; awG\7o
Sd nf? puvm7dk
wD;eD;,m; z7ufwD*seD m;ac: r=drsdK;a-umifh toD;ykyjf cif;/
puvm7dkwD;eD;,m; vmZa-umifh yef;yGifhESifh udkif;nGef\
rsm;n|dK;jcif; a7m*grsm;vnf; jzpfay:wwfonf? ykyf
aomtoD;rsm;udk ajrjr|Kyfjcif;/ n|dK;aomyef;/ tudkif;
rsm;udkjzwfI rD;&d=\zsufpD;jcif;jzifh xdka7m*grsm; jyef\yGm;
r=udkumuG,fEkdifonf? tyifrsm;ysdK;7ef udkif;ul;I jyef
vnfpu
kd yf sKd ;Ekid o
f nf?
A*vm;qD;oD;onf t7omtvGefaumif;I t
ajcmufcHxm;aom toD;rsm;udk uBmtESH\pm;oHk;7ef
wify\dka7mif;cs-uonf? tom;omr[kwf taphcHw
G iG f;rS
taphuvnf; t7omqdro
fh jzifh vlw\kEd pS o
f uf-uonf?
A*vm;jynfe,f?
?Ak<pmayusr;f *efw\Ykd t*wikd ;f /
0*wdkif;[kac:qdkaom A*vm;jynfe,fonf jAdwdo~
tpd;k 7wd\k. vufxuftcgu -u;D rm;us,0f ef;I ta7;
ygaom jynfe,f-uD;wckjzpfonf? tdNd,Ekdifi.
H ta7S\
zufpeG ;f jzpfI A*vm;yifv,fatmf.xdyYf wnf7o
dS nf?
tdNd,u`ef;qG,ftydkif;onf A*vm;jynfe,f. t
aemufzufY7SI
d / [dr0Mmawmifajc7Sd qpfuifEiS hf blwef
jynfw\o
kd nf ajrmufzufYvnf;aumif;/ tmoHawmifuek ;f
rsm;ESihf jrefrmEdik if w
H \o
kd nf ta7S\zufYvnf;aumif; wnf7dS
-uonf? xdjk ynfe,fonf [dr0MmY jrpfzsm;cHaom**g/
jAykW7ESihf aremjrpf-uD; 3 oG,w
f k\d b*vm;yifv,f
atmfwiG ;f od\k pD;0ifjcif;rjyKrD aygif;qHkI us,fjyef\aom
jrpf0u`e;f ay:udjk zpfapcJah om a'ojzpfayonf? xd\ak -umifh
A*vm;jynfe,f. ajrrsuEf mS oGijf yifonf [dr0Mmawmif

106

A*vm;jynfe,f

A*vm;jynfe,f umvuWm;jrdK\7Sd xif7Sm;ausmf-um;aom 0dwkd7d,bk7ifr txdrf;trSwftaqmufttHk

ajc7if;jzpfaom ajrmufzufykid ;f YomjrifI


h useaf 'owdk\
wGif ajredrahf 'orsm;jzpfavonf?
A*vm;jynfe,f. 7moDOwkonf yltu
kd I
f pdpk w
G x
f ikd ;f
rd=i;f onf? ysr;f r~tylcsdef zm7if[ku
d f ^0 H rS 80H txd7dS
onf? ysrf;r~rdk;a7csdefonf ^8 vufrjzpfonf? rdk;t
rsm;qHk;tydik ;f onf ajrmufbufpeG ;f ESifh ta7S\zufpeG ;f a'
orsm; jzpf-uavonf? A*vm;jynfe,fonf ajrEk
u`ef;ay:a'ojzpfI/ yltkdufpdkpGwfaom 7moDOwk7Sdo
jzifh tdN,
d Edik if w
H iG f qefpyg;trsm;qH;k pdu
k yf sKd ; vkyfukid f
aom jynfe,fjzpfavonf?
194^ ckEpS w
f iG f tdN,
d 'drk eD ,
D efEikd if EH iS fh yguPwef 'drk D
eD,efEkdifiH[lI cGJjcm;wnfaxmifvkdufjyD;aemufY/ A*
vm;jynfe,fudkvnf; taemufA*vm;jynfe,fESifh t
a7S\A*vm;jynfe,f (ta7S\yguPwef) [k cGJjcm;vdkuf
onf? taemufA*vm;jynfe,fonf tdNd, 'krd eD D,ef
Edik if YH yg0ifI ta7S\b*vm;jynfe,fonf yguPwef'rkd D
eD,efEikd fiHtwGi;f Y yg0ifavonf?
taemufA*vm;jynfe,f? ? 1950 jynfhESpfwGif yl;
aygif;vdu
k af om ul;csAD[m;e,f-uD;ESihf 1956 ck jynf
e,frsm; jyefvnfzJ\Gpnf;a7; tufOya't7 xyfrHxnfh
oGif;aom c7dkief ,ftcsdK\w\dktygt0if/ taemufA*vm;

107

jynfe,f. tus,ft0ef;onf 33805 pwk7ef;rdik jf zpf


I/ vlOD;a7onf 2625 oef;cef\7rdS nf[k cef\rSef;7onf?
xdv
k Ol ;D a7. 20 7mckid Ef e= ;f cef\onf tPvrft,l0g'Drsm;
jzpf-uonf? ajrmufzufydki;f usaom ul;csAD[m;e,f/
'g*sDvif/ *sydkif*l7Dc7dkifwdk\onf taemufA*vm;jynf
e,f. jynfrrS ta7S\yguPwefEiS hf AD;[m;jynfe,fw\kjd zifh
jcm;vsuf7Sdonf? tdNd,EdkifiHwGif t-uD;qHk;jzpfaom
umvuWm;jrdK\onf taemufA*vm;jynfe,f. jrdK\
awmfjzpfavonf? (umvuWm;7=?)tjcm; xif
7Sm;aomjrdK\-uD;rsm;rSm umvuWm;ESifh wqufwnf;
jzpfI *Hkav~mfvkyfief;XmecsKyfjzpfaom a[mif7mjrdK\ESifh
aEG7moDpcef;jzpfaom 'g*sv
D ifjrdK\wk\d jzpfavonf?
taemufA*vm;jynfe,fonf rsm;aomtm;jzifh
v,f,mpdkufysdK;7ma'ojzpfonf? odk\aomf vlOD;a7
rsm;jym;vSojzifh jynfe,fxGufqefpyg;onf jynfe,f
vlxt
k zd\kyif rvHkavmufacs? taemufA*vm;jynfe,f
wGif pufrv
= kyfief;zGH\jzdK;xGef;um;onf? tdNd,EdkifiHxu
G f
ausmufr;D aoG; oH;k yHw
k yHo
k nf Tjynfe,frx
S u
G fonf?
*Hkav~mfpuf7Hk/ 0g*Grf;puf7Hkrsm;/ oHESifhoHr+dpuf7Hkrsm;
vnf;7So
d nf? tqefq;kd jrdK\7dS oHr+dpuf7-kH uD;onf acwf
rDSpuf7Hk-uD;jzpfonf? 'g*sDvifESifh *sydkif*l7DjrdK\rsm;onf

A*vm;jynfe,f

A*vm;ajrmufykdif; uvifyHkjrdK\. aps;ae\&=cif;rsm;

108

A*vm;jynfe,f

A*vm;atmf

vufzufpu
dk yf sKd ;7ma'otwGi;f Y wnf7-Sd uojzihf xdjk rdK\
rsm;wGif vufzufajcmufpuf7Hkrsm; 7Sdavonf?
taemufA*vm;jynfe,f. vrf;yef;qufo,
G fa7;
rSm armfawmfum;vrf; 1453 rdkif/ rD;7xm;vrf; 180^
rdkif7SdI/ ul;oef;oGm;vmEdkifaom wl;ajrmif;rdkifaygif;
484 7Sdavonf?
ta7S\b*vm;jynfe,f ? ? ,if;onf ta7S\ yguPwef
jynfe,fjzpfonf? ,cif A*vm;jynfe,f. ta7S\yikd ;f e,f
rsm;ESihf tmoHjynfrS qD;v[ufc7dik fw\dkyg0ifI tus,f
t0ef;onf 54501 pwk7ef;rdik 7f o
dS nf? 1951 ckEpS f oef
aumifpm7if;t7 vlOD;a7 42 oef;ausmf7Sdonfhteuf/
32 oef;ausmo
f nf tPvrft,l0g'Drsm;/ 9 oef;ausmf
onf [dNLt,l0g'Drsm;jzpfI c7pf,meft,l0g'D wode;f
ausmfcef\7Sdonf? Ak<t,l0g'Drsm;vnf;7Sd.? taemuf
yguPwefjynfe,frS rdkifukd;7mcef\r~om tdNd,e,fajr
-um;cHvsu7f o
dS nf? jrdK\awmfonf 'Um;jrKd \jzpfI yifv,f
qdyfurf;jrdK\-uD;rsm;rSm ppfwaumif;ESifh csmvemjrdK\wdk\
jzpf-uonf?
ta7S\A*vm;jynfe,fonf **gjrpf/ jAykW7jrpfEiS hf
aremjrpfwdk\ ,laqmifvmaom EkH;ajrrsm;a-umifh ajr
-oZm xufoefaumif;rGefojzifh/ pdkufysdK;a7;jzpfxGef;
onf? qefpyg;tjyif/ 0g*Grf;/ o-um;ESifh vufzuf
ajcmufrsm;xGufonf? ta7S\A*vm;jynfe,frS xGuf
aom*Hkav~mfonf uBmvHk;oHk;*Hkav~mf. ^0 rS 80
7mckdiEf e= f;jzpfonf? -uD;us,af ompufrv
= yk fief;wdk\onf
'Um;jrdK\ESifh ppfwaumif;jrdK\rsm;Yom7S-d uonf? A*vm;
jynfe,fwGif a7S;tpOftqufu vkyfukid fvmonfh tdrf
wGi;f vufry= nmvkyif ef;rsm;udk qufvufxed ;f odr;f vkyf
udik cf -hJ u7m/ yd;k ESihf jcnf vuf7ufxnf vkyif ef;rsm;vnf;
yg0ifonf? 'Um;jrdK\rS rmvusiyf dwfonf Oa7mywdu
k f
wGif 167mpkcef\uyif vl-udKurf sm;cJhavonf?
wd7>mef7Hkrsm;YawG\-u7aom emrnfausmf A*vm;
usm;onf ta7S\A*vm;jynfe,fwGif aexdkifusufpm;
-uaomwd7>mefjzpfavonf?
ta7S\A*vm;jynfe,ftwGi;f vrf;yef;tquftoG,f
rsm; acwfrrDvSao;acs? trsm;tm;jzifh a7a-umif;
udk toHk;jyK-u7av7m jynfwGif;a7a-umif;c7D; rdkif
aygif;rSm 2800 cef\7daS vonf?
A*vm;jynfe,f. aemufa-umif;ordkif;udk jyefI
-unfhv~if/ A*vm;jynfe,fonf a7S;ESpfaygif; 1000
cef\upI A*gvDpum;ajymqdkaomvlrsdK;wdk\ aexdkif7m
a'ojzpfcho
J nf? at'D 8 7mpkrS 12 7mpkEpS ftxd [dNL

109

rif;7dk;jzpfaom ygvrif;wdk\ pdk;rdk;cJhonf? aemiftcg


a'vDjrdK\rS r*dkrif;rsm;.vufatmufok\d usa7mufcho
J nf
rSm 13 7mpkrSonf yvufqDppfyGJtjyD; jAdwdo~wdk\.
vufatmufusa7mufonftxd jzpfavonf? jAdwdo~
tpdk;7.vufatmufwGif ESpfaygif;ESpf7mcef\ -umcJhjyD;
aemuf/ 194^ ckEpS f -o*kwv
f wGif tdN,
d ESihf yguPwef
[lI ESpfEdkifiH ydkif;jcm;vdkufaomtcg/ A*vm;jynfe,f
udkvnf; ESpfydki;f cGJvdkuaf vonf? taemufA*vm;jynf
e,fonf tdN,
d Edik if .
H jynfe,fjzpfvmI/ ta7S\A*vm;
jynfe,fonf tPvrft,l0g'Dwk\d rsm;jym;ojzifh yguP
wefEdik if .
H jynfe,fwckjzpfvmum ta7S\yguPwef[k
ac:a0:-uavonf?
A*vm;atmf ?
? A*vm;atmfonf xdyyf ikd ;f c`eI
f
atmufydkif;um;aom -wd*HyHko!mef7Sd tdNd,ork]7m
ajrmufykid ;f a7jyifa'ojzpfonf? ta7S\zufwGif yguP
wef/ jrefrm/ ,k;d ',m;ESihf rm,kEikd if rH sm;7SI
d taemuf
zufwGif tdNd,EdkifiHwdk\7SdjyD;v~if awmifzufodk\ oD[kdf
u`ef;ESifh qlr-wm;u`ef;wdk\ txdus,fjyef\onf?
A*vm;atmfwGif;odk\ pD;0ifaom jrpf-uD;rsm;rSm
ajrmufzufrS **gjrpfESifh jAykW7jrpf/ taemufzufrS
r[me'D/ *dk'g07D/ uPem;ESifh aumfA7Djrpf/ ta7S\zufrS
{7m0wDjrpfwdk\jzpfonf? **gjrpf0ESihf cyfvSr;f vSrf;wGif
a7jrKyfaomifcHk-uD; wjznf;jznf;us,fjyef\pGm jzpfxGef;
wnf7Sdonf? 7cdkif7kd;rawmifwef;.tqufjzpfI A*
vm;atmftwGi;f Y u`ef;tjzpfay:aeaom u_vDu`ef;
ESifh eDudkAmu`ef;w0dkufwGif ay 600 cef\omeufaom
a7jyifa'o7So
d nf? A*vm;atmfurf;7d;k wef;teD;7Sd xif
7Sm;aomjrdK\-uD;rsm;rSm umvuWm;/ 7efuek Ef iS hf r'7yfjrdK\
rsm;jzpf-uonf? ta7S\zufurf;7dk;wef;wGif jrefrmEdkifiH
rS ppfawG/ armfvjrdKifESifh 7efukefjrdK\rsm;tygt0if qdyf
urf;aumif;rsm; trsm;tjym;7Sdoavmuf/ taemuf
zufurf;7d;k wef;wGiu
f m; Adu
k Zf uf*ywefjrdK\rSwyg; qdyf
urf;aumif;rsm;r7SdvSacs? u_vDESifh eDudkAmu`ef;rsm;
tjyif y7Dyg7pfu`e;f / udu
k u
kd `e;f pk/ jrdwu
f `e;f pk ponfw\kd
vnf;7So
d nf? jrefrmEkid if u
H rf;7d;k wrf;ESihf reD;ra0;Y wnf
7Sdaeaom refatmifu`ef;ponfh tcsdK\u`ef;i,fuav;
rsm;wGif e*g;AGuftidk rf sm;7Sdonf?
A*vm;atmftwGi;f 7moDOwkonf tylyidk ;f 7moDOwk
rsKd ;jzpfI/ aqmif;tcgwGif ta7S\ajrmuf rkwo
f ek af vwdu
k f
I aEGtcgwGif taemufawmif rkwfokefav wdkuf
cwfonf?

Aifwrf*s,f7DrD

Aifwl7DjyGef
Aifwl7DjyGef ? ?od_Hynm7yfrsm;onf wae\wjcm;
wdk;wufvmonfESifhtr~ od_yH nm7yfrsm;wGif toH;k jyK
-uonfh u7d,mwefqmyvm toH;k taqmifrsm;onf
vnf; wdk;wufIvm7ayonf? &lyaA'ynmwGif xdu
k hJ
odk\ wdk;wufvmaom u7d,mrsm;teuf Aifwl7DjyGef
onf wcktygt0ifjzpf.?
Aifwl7DjyGefqkdonfrSm cg;usOf;aomjyGefjzpfI taiG\
ESifh t7nfrsm;pD;jzwfaomt7Sdef/ txl;ojzifh a7t
ajrmuftjrm; pD;jzwfaomt7Sdef (pD;7Sdef)udk wdkif;wm
aomtcg Aifw7l rD w
D m ac: Aifwl7jD yGeEf iS hf pDrjH yKvkyf
xm;onfh u7d,mjzifh wdki;f wm-u7avonf?
187mpkESpftwGif;u Aifwl7D trnf7Sdaom
wmvsv
H rl sKd ;&lyaA'ynm7Siw
f OD;7Scd I
hJ / xdyk Ck Kd vu
f Aifwl
7Ded,mr [kwiG o
f nfh ed,rw7yfukjd yXmef;cJo
h nf? xdk
ed,rYqdkxm;onfrSm taiG\ESifht7nfw\dkonf jyGev
f ;Hk
twGi;f Y cg;usO;f aomae7mukd pD;jzwfpOf zdtm;avsmh
I pD;7SdefjrefoGm;onf? tjyeftvSeftm;jzifh cg;us,f
aomae7mudk pD;jzwfv~iv
f nf;/ zdtm;wdk;I pD;7Sdeaf vsmh
oGm;onf [lIjzpf.? txufazmfjyyg jyeG Ef iS hf rDwmwd\k
wGif Ted,rudk tajcjyKtoHk;csxm;onf? xdk\a-umifh
,if;wd\kukd Aifw7l DjyeG f/ Aifw7l rD Dwm[lI ac:wGif-ujcif;
jzpfavonf?
t7nfw\.
kd pD;7Sed u
f w
kd ikd ;f aom Aifw7l rD w
D mwGif Aifwl
7DjyGew
f acsmif;7Sd.? jyGefwiG f cg;usO;f onfhae7mESifh cg;
jyefus,fvmonfhae7mwdk\Y zdtm;jcm;em;yHktvdkuf a7
rsufESmjyiftwuftus7Sdaom jyGefESpfck wyfqifxm;
onf? xdjk yGefrsm;rS wzef jyGefwiG ;f 7Sd t7nf. pD;7SdeEf Sihf
wuG pD;oGm;aom t7nfyrm+udkjyonfh u7d,m7Sd
odk\ -udK;rsm;jzifh qufoG,fxm;avonf?
Aifwrf*s,f7DrD(c7pf1848 1832 )? ?trsm;t
usdK;jzpfxGef;a7; (,lwDvD aw;7D;,ef;epfZif;) [laom
,xmblw0g'udpk wifco
Jh ljzpfI tpdk;7aumif;wd\krnf
onf trsm;aumif;usdK;udk trsm;qHk;ay;Edki7f rnf [l
aomaqmifyk'fudk vufudkifjyKjyD;v~if Oya'jyKjyifa7;/
vlr=jyKjyifa7;wdk\udk vH=\aqmfwu
dk w
f Gef;cJhaom t*vyd fvl
rsdK; ,xmblwynmausmf-uD;wOD;um; *s,7f DrDAifwrf
jzpfavonf? t*vefjynfwGif t7G,fa7mufolwdkif;
rJqNay;a7;/ vsdK\0SufrJay;Edkifa7;/ tusOf;axmif jyK
jyifa7;/ ygvDreftrwfrsm; vpmay;a7;paom Oya'
rsm;onf Aifwrf. v=\Haqmfwu
dk fwGe;f r=rsm;a-umifh wp
wpjyKjyifay:aygufvmcJah om Oya'rsm;jzpfavonf?

vef'efwUokdvfY odrf;qnf;jyoxm;onhf *s,f7DrDAifwrf.


yHkwl&kyfvHk;ESihf aq;7nfpdrx
f m;aom ,if;.OD;acgif;

Aifwrf.t,ltqrSm vlwdk\onf tusdK;7Sad tmif ae


xdik 7f rnf[.
l ? vlw\k.
d tajccH7nf7,
G cf suEf pS cf rk mS okc
udk7SmI 'kQudka7Smif7efjzpfonf? Aifwrfonf xdkt,l
tqrsm;udk tajccHjyKum trsm;tusdK;jzpfxGef;a7;
0g'udk azmfxw
k cf ahJ vonf?
Aifwrfonfvef'efjrdK\Y 1^48 ck azzGm7Dv 15 7uf
ae\wiG f zGm;jrifoljzpfonf? touf ckepfESpft7G,frpS I
0ufprifpwmausmif;Y ynmpwifqnf;yl;cJhjyD;aemuf/
q,fhoHk;ESpft7G,fwGif atmufpzdk\wUodkvf bk7ifr
aumvdyfY qufvufoif-um;onf? r[m0d%mbGJ\udk
18 ESpfom;t7G,fY 77SdjyD;aemufwGif 0wfvt
Hk wwfudk
oif,jl yef7m/ 0wfvb
kH \JG77Scd ho
J nf? odk\aomf 0wfvv
Hk u
dk f
jcif;udk acWr~om jyKchaJ vonf?
Aifwrf.tmoDoonf Ekid if aH 7;ESihf vlra= 7;pHepf/ Oy
a'pHepfw\dkukd avhvmjyKjyif7efjzpfonf? zcifjzpfol 0wf
vHkawmf7-uD; uG,fveG fjyD;aemufwiG f tarGtESpfrsm;pGm
usecf ho
J jzifh Aifwrfonf oltmoDo7Sad omvkyfief;rsm;
udk aqmif7GufEdkifcJhonf? ol.Oya'jyKjyifa7;v=H\aqmf
r=rsm;a-umifh Aifwrf.trnfonf 19 7mpkESpftwGi;f
,xmblwynm7Sifrsm;xJwGif xifay:cJhonf? Aifwrf

110

Aifx7DvkduGpfZif;

AifeDZGD;vm;EkdifiH

onf ay:wl*,f/ -opa-w;vD;,m;/ uae'gESihf tar7d


uefjynfaxmifpkrS jynfe,ftcsKd \twGuf Oya'a7;qG7J m
wGiyf g0ifun
l cD o
hJ nf? Aifwrfonf tusO;f axmif jyKjyif
a7;udk tvGefpdwx
f ufoefonfhtavsmuf ygaemhywD
uGefac: pHjytcsKyfaxmifypHk Hwckudk ESp7f Snv
f rsm; yHpk H
xkwI
f tpd;k 7tm;wifjycJo
h nf? xdyk pkH o
H nf p7dwt
f ukef
tusrsm;vGef;I tpdk;7uvufav~mhvdkuf7aomfvnf;
Aifwrftm; Om+fylaZmfc aygifpwmvif 23000 jcD;
jri| chf o
hJ nf?
Aifwrfonf vlr=jyKjyifa7;/ Oya'jyKjyifa7;qdkif7m
pmtkyfpmwrf; ajrmufjrm;pGmudk jyKpkxkwfa0cJhonf?
0ufprifpwm7DAsL; rCZif; udv
k nf; ulnw
D nfaxmif
ay;cJhonf? vef'efwUodkvf xlaxmif7mwGifvnf;
yg0ifun
l cD o
hJ nf?
Aifwrfonf tdrfaxmifrjyKbJ vlysdK-uD;b0ESifh t
ouf 84 ESpt
f 7G,w
f iG u
f ,
G v
f eG o
f nf? ol.7kyt
f avmif;
udk aq;od_yH nmxGe;f um;r=ukd a7S;7SLvsuf cGJpw
d -f unfh
Ekid 7f ef vSL'gef;cJ7h m/ ol.t7d;k pkw\kdukd &kyw
f jl yKvyk I
f vnf;
aumif;/ ol. OD;acgif;udk aq;7nfpdrfIvnf;aumif;
vef'efwUodkvYf jyoxm;avonf?
Aifx7DvdkupG Zf if;?
?vlwpfO;D wnf;u toHtrsKd;rsKd;
ajymif;um tjcm;olrsm;ajymaeonf[k xif7atmif
pum;ajymonfhtwwfudk Aifx7DvdkuGpfZif;[k ac:
onf? Aifx7DvdkuGpfZif;[laom pum;vHk;onf vuf
wifbmom AifwmESihf vdu
k q
DG akd om pum; 2 vH;k aygif;I
jzpfay:vmjcif;jzpfonf? Aifwm.t"d_g,frSm 0rf;
ydkujf zpfI/ vdku.
GD t"d_g,fonf pum;ajymjcif;jzpf7m
Aifx7DvdkuGpfZif;[lonfrSm 0rf;ydkufrS pum;ajymjcif;
[k teufxu
G o
f nf?
Aifx7DvdkuGpfZif;twwfudk *7dESiht
f D*spv
f lrsdK;wdk\ p
wifco
Jh nf? ,cktcg tufpuD;rd;k / rmtd7k /D Zl;vl;paom
rzGH\jzdK;ao;onfh vlrsdK;rsm;vnf; ,if;twwfukd wwf
ajrmufu`rf;usifvsuf7d-S uonf? ,if;twwfonf t
vGeftavhtusifhvdkaom twwfrsdK;jzpfonf? 7dk;7dk;p
um;ajympOf toHxu
G ef nf;uJo
h \kx
d u
G f7aomfvnf;/ E=wf
crf;udk wwfEdkifor~rv=yf7Sm;atmifae7onf? v~mudk
vnf; v~mzsm;uav;omv=yfI useftydkif;udk jidrfEdkif
or~ jidrfjird x
f m;7onf? ,if;odk\ pum;ajympOf touf
7SL7mY 0ifoufudk7Snfvsm;pGmoGif;I xGufoufudk wdk
Edkifor~ nifnifomomwdkap7rnf? toHudktrsdK;rsdK;
ajymif;Ekid fap7ef avjyGefukt
d pfxm;7avonf? E=wcf rf;

111

csif;xdjyD;rSxGufaom yzAbtoHrsm;udkrl E=wfcrf;


v=y7f mS ;rajym7ojzifh u * toHrsm;jzifh xGu,
f 7l onf?
wcgw7H taemufEkdifiHjyZmwfyGJrsm;wGif t7kyfwck
udk a7S\wGifxm;I tjyeftvSefpum;ajym[ef toHk;
awmfcH-uonf? t7kyu
f touf7du
S o
Jh \dk jyefveS fpum;
ajym[efjyKonfhtcg/ tem;7Sd vluyif toHwrsdK;jzifh
ajymaeaomfvnf; yG-J unfyh 7dwo
f wfu t7kyu
f yif ajym
aeouJhodk\ tm7Hka7mufaeatmif qGaJ qmifxm;7onf?
t7kyfudkvnf; rsufESmtaetxm; [eftrlt,mrStp
tjyeftvSef pum;ajymaeouJhodk\jzpfatmif t7kyfudk
v=yf7Sm;aponfh pufcvkwfESdyfay;onf? odk\rSom t
em;rS vlupum;ajymaeonf[kodvsuf/ t7kyfuyif
ajymaeonf[k tm7HkvSnfhpm;oGm;Ekdifayonf? t7kyf
taeESihf pum;ajymjyD;v~i/f rdrdtaeESifh wvSnfhpum;
ajymonfhtcg/ t7kyfpum;ajymonfhtcg toHav,l
avodr;f ponfw\kEd iS hf vH;k 0rwlatmifajymif; ay;7onf?
,if;odk\ wa,mufwnf;u toHav,lavodrf;rSpI
trsdK;rsdK; ajymif;vJajymqdkEdkif7ef yg7rDcHvnf;7SdI pdwf
7Snf7Snf avhusifhzdk\vdkonf? xdktwwfrsdK;ESifh cyfqif
qifwlaom jrefrmwdk\tavhtxudk uGufpdyfa[majym
7mY awG\7ayonf?
AifeDZGD;vm;EkdifiH ? ? AifeZD ;GD vm;Ekid if o
H nf awmift
ar7duwkduf. ajrmufzuftusqH;k aom Ekid if Hjzpfonf?
,if;udk AifeDZGD;vm; jynfaxmifpkoRwEdkifiH[k ac:
onf? ajrmufzufwGif u,f7pfAsefyifv,f/ ta7S\zuf
wGif *D,m;em;e,frsm;/ ta7S\awmifzufwGif A7mZD;
Ekdiif H/ taemufzufEiS t
fh aemufawmifzufwiG f udkvHk;AD;
,m;Ekid if w
H k\7d o
dS nf? ta7S\rS taemufok\d 928 rdik u
f s,I
f
awmifrSajrmuf ^90 rdkif7Snfonf? urf;7dk;wef;onf
1^50 rdik 7f n
S I
f wEdik if v
H ;kH . tus,t
f 0ef;rSm 352143
pwk7ef;rdkifjzpfvsuf jynfaxmifpkjrefrmEdik fiH. wqcGJ
eD;eD;7Sdonf? awmiftar7duwdkuf7Sd EkdifiHrsm;teuf
q}rt-uD;qHk;Edkiif Hjzpfonf?
AifeZD D;G vm;[laomtrnfrmS pydefbmomjzifh Aif;epf
jrdK\uav;jzpfonf? 1499 ckwGif pydefvlrsdK; tvGef;
qdkaotdkaZ'gacgif;aqmifaom pGef\pm;7SmazGol wpk
onf ,ckrm7mudik f;Adt
k idk t
f wGi;f a7wdr7f mY wdik rf sm;
pdkufI wJtdrfajcwH7Snfrsm;aqmufvkyfxm;aom tif
'D;,ef;7Gmudk awG\jrif7aomtcg/ Aif;epfjrKd \.7=cif;ESiq
hf if
qifwlojzifh AifeDZGD;vm;[krSnfhac:cJhonf? ,if;rS w
EdkifiHvHk;udk AifeDZ;GD vm;[k ac:a0:cJh-uavonf?

AifeDZGD;vm;EkdifiH
awmiftar7duwku
d f taemufzufurf;7d;k wav~muf
wef;vsuf7Sdaom tef;'D;awmifwef;-uD;rS awmifwef;
cGu
J av;rsm;onf AifeDZD;G vm;Ekdiif H taemufawmifzuf/
tv,fzufEiS fh ajrmufzufw\dko\dk jzmxGuv
f mavonf?
awmiftar7duwdkuf. wwd,t-uD;qHk;jrpfjzpfaom
atmf7ifE;kd ud;k jrpfEiS hf ,if;. jrpfvufwufaygif; 436 ck
wdk\onf AifeDZGD;vm;EkdifiH tus,ft0ef;. 5 yHk 4 yHk

AifeDZGD;vm;EkdifiH wnfae7mjyajryHk

wGif ydkuu
f Ge-f uD;ozG,f jzef\IpD;qif;vsu7f o
dS nf? atmf
7ifE;kd ud;k jrpfonf rdik f 1^00 cef\7n
S I
f yGm;wdt
k ,mulcsd
jrdK\wnf7m jrpf0rS rkid f 1000cef\txd avSoabmrsm;oGm;
vmEdik o
f nf? atmf7if;Edk;ud;k jrpf0Srf;a'o. xl;jcm;csuf
wpf7yfrSmtRZkefjrpf/ eD;*7dk;jrpfwdk\ESifh atmf7ifEkd;ud;k jrpf
udk obm0wl;ajrmif;-uD;ozG,f qufvsuf7daS om um
qDuGD;,m;a7;jrpfyifjzpfonf? tWvMdwf ork]7mrS
atmf7ifEdk;udk;jrpfudk qefwufvmonfh oabmrsm;
onf umqDuGD;,m;a7rSwqifh eD;*7dk;jrpf/ ,if;rS
tRZkefjrpfukd pkeq
f if;um tWvMdwo
f rk]7mxJo\kd jyef
xGuEf ikd af vonf?
AifeDZD;G vm;EdkifiHudk obm0tm;jzifh 4 ydkif;cGJjcm;Edkif
onf? yifv,furf;7dk;wef;a'o/ awmifwef;a'o/
uke;f jyifjrifha'oESifh tDvmaem\ac: vGijf yifa'owdk\jzpf
onf? yifv,furf;7dk;wef;a'owGiu
f rf;7dk;vGe7f dS u`e;f
uav;rsm;yg0ifonf? pwk7ef;rdik f 20000ausmf us,f
0ef;onf? ykvJzrf;vkyfief; trsm;tjym;vkyfudkifonf?
AifeDZGD;vm;EkdifiHxGuf a7eHtrsm;qHk;xGuf7m a'ojzpf
onf? 7moDOwkrSm ylI pdkpGwfonf? awmifwef;a'o
onf AifeDZD;G vm; ajrmufydkif;ESihf taemufajrmufydkif;7Sd
tef;'D;awmifwef;rS jzmxGufaom awmifwef;rsm;ESifh

rdkiaf ygif; 500cef\ urf;7dk;wef;ESifhjydKifI wef;qif;oGm;


aom awmifwef;rsm;7Sd7m a'ojzpfonf? ,if;a'o
onf pwk7ef;rdik af ygif; 40000cef\us,0f ef;I/ Ekdiif aH 7;
ESifh pD;yGm;a7;avmu. tm7kpH l;pdkuf7m a'ojzpfonf?
atmf7ifE;kd udk;jrpf. vusfmzufurf;rS AifeZD ;GD vm;A7m
ZDEdkifiHe,fedrdwftwGif;7Sd *D,m;em; ukef;jyifjrifha'o
onf AifeZD ;DG vm;Edik if .
H w0ufcef\7o
dS nf? opfawmrsm;
tvGefxlxyfI tcsKd \ae7mrsm;od\k ,ckwdkif vloal 7muf
aygufjcif;r7Sdao;acs? wGif;xGufoWKrsm;ESifh tzdk;
wefopfawmrsm;7Sd7ma'ojzpfonf? vlaetvGefenf;
I tif';D ,ef;vlrsdK;rsm;om7Sdonf? tDvmaemh vGifjyif
a'oonf udkvHkAD;,m;ESifh AifeDZGD;vm;EkdifiHrsm;.e,f
pyfrS u,f7pfAsefyifv,ftxd awmifwef;a'oESifh *D;
,m;em;ukef;jyifjrifha'ot-um;wGif wnf7Sdonf?
,if;a'o. rsm;pGmaomtydki;f onf yifv,fa7 rsuf
ESmjyiftxuf ay 650 omjrifah om ajredryhf ikd ;f jzpfonf?
rd;k 7moDwiG f a7vFr;f rd;k onf? jrufcif;aygI u`J/ EGm;arG;
jrL7ma'ojzpfonf?
AifeZD ;GD vm;Ekid if o
H nf tylyidk ;f Zkew
f iG v
f k;H vHk;usa7muf
aeojzifh tylyikd ;f 7moDOwk7o
dS nf? od\k7mwGif ajrrsuEf Sm
jyiftedrfhtjrifhESifh wdkufcwfaomavudkvdkufI 7moD
Owktydkif;-uD; 3 ydkif;cGJEkdio
f nf? yifv,fa7rsufEmS jyif
txufay 1800cef\jrifhaom yifv,furf;7dk;wef;a'
oESifh tDvmaemhviG fjyifa'oonf tylcsed f zm7if[dkuf
^5 rH 9S ^ t
H wGi;f 7SI
d yltu
kd o
f nf? ay 1800 rS 6000t
xdjrifah om tef;'D;ESihf urf;7d;k awmifwef;a'oonf tyl
csdefzm7if[dkuf 50 HrS^5 HtwGi;f 7Sdonf? ukefonfav
rSew
f u
kd cf wf7ma'ojzpfojzifh 7moDOwk orr~wonf?
xif7Sm;aomjrdK\-uD;rsm;ESifh vlaetdrfajcaygrsm;7m/ t
a7mif;t0,fzH\GjzdK;7ma'ojzpfonf? ay 6000 txuf
jrifhaoma'oonf at;aomtydkif;jzpfI vlaeenf;
onf? AifeDZGD;vm;EkdifiHwGif pdkpGwfaom 7moDOwkESifh
ajcmuf aoG \ a om 7moD O wk [ lI wES p f v ~if 2
rsdK;om7Sdonf? arrS Edk0ifbmtwGif; rdk;rsm;pGm
7GmoGef;onf? ,if;onf yltdkufpdkpGwfaom7moDjzpf
onf? 'DZifbmrS {jyDvtwGi;f ajcmufaoG\aom 7moD
jzpfonf? ajrmufzufrSwku
d fcwfaom ukefonfavrSef
a-umifh 7moDOwkrSm ydkrdkr~wonf? a,bk,stm;jzifh
rl AifeZD ;GD vm;Ekdiif .
H 7moDOwkonf use;f rma7;ESihf nD
nGwaf umif;rGeaf om 7moDOwkjzpfonf?
1950 jynfEh Spfoef;acgifpm7if;t7 AifeDZ;GD vm;Ekdiif H
.vlO;D a7onf 5034838 a,mufjzpfI 1959 ckESpf

112

AifeDZGD;vm;EkdifiH
cef\rSef;ajct7 660^000ce\f7Sdonf? ,if;wdk\teuf
7mckid fE=ef; 20 ce\o
f nf vljzLrsm;jzpfI 65 7mckid fEe= ;f cef\
onf vljzLESifhwkdif;7if;om;vlrsdK;wdk\rS aygufzGm;aom
ujym;rsm;jzpfonf? usef 15 7mckdifE=ef;onf wkdi;f 7if;
om; tif'D;,ef;vlrsdK;rsm;ESifh eD;*7dk;vlrsdK;rsm; jzpf
onf? ajrmufESifh taemufajrmufawmifwef;a'o
wGif vltrsm;qH;k aexkdifI/ *D,m;em;ukef;jyifjrifha'o
onf vlaetenf;qHk;jzpfonf? trsm;tm;jzifh pydef
bmompum;udk ajymqdk-uI/ A7if*sD *dk+f;0ifrsm;jzpf
-uonf?
v,f,mpdkufysdK;jcif;ESifh u`JEGm;wd7>mef arG;jrLjcif;
onf AifeZD ;DG vm;Edik if .
H t"duvkyif ef;jzpfonf? wEdik if H
vH;k 7Sd vlO;D a7. 40 7mcdik Ef =e;f onf v,f,mpdu
k yf sKd ;jcif;
jzifh toufarG;jrL-uonf? txl;ojzifh ajrmufydkif;
wGif pdkufysdK;a7;udk ydkrkv
d yk fuidk f-uonf/ umzDyifudk t
rsm;qHk;pdkuyf sdK;vkyfukid fI uau;tdk;onf 'kwd,t-uD;
us,fq;kH pdu
k yf sKd ;a7;xGuu
f ek jf zpfonf? o-um;/ ajymif;/
yJ/ tkef;ESifh tylydkif;Zkef toD;tESHrsm;udkvnf; pdkufysdK;
-uonf? vGifjyifa'o7Sd jrufcif;rsm;wGif u`J EGm;
wd7>mefrsm; arG;jrLI om;a7rsm;udk wifydk\a7mif;cs-u
onf? opfawma'orSvnf; -uufaygifap;ESifh b,

aq;yifrsm;pGmxGufonf? ,cktcg AifeDZGD;vm;EkdifiH


wGif pufr=vyk if ef;rsm;udk tpdk;7uaiGa-u;tultnDjzifh
tm;ay;aoma-umifh pufr=vkyfief;rsm; zGH\jzdK;vmaomf
vnf;/ Ekdiif Ha7;v=yf7Sm;r=rsm; r-umc+ay:aygufaom
a-umifh/ wdk;wufoifhoavmuf rwdk;wufao;acs?
acsmu
h vuf/Advwfajr/ AD,m/ pD;u7uf/ zdeyf/ b,aq;/
za,mif;wdik /f rD;jcpf/ qyfjym/ txnftvdyEf Sihf tom;
bl;vkyfief;ponfh vkyif ef;rsm; vkyfudkif-uonf?
AifeDZGD;vm;EkdifiHonf uBmay:wGif a7eH'kwd, t
rsm;qHk;xGufI trsm;qHk; wifydk\a7mif;csaomEkdifiHjzpf
onf? txl;ojzifh rm7mudkif;Adka'owGif trsm;qHk;
xGufonf? EkdifiHjcm;uk$+Drsm;u vma7mufI a7eH
vkyif ef;udk t-uD;tus,v
f yk fukid -f uonf? AifeDZ;GD vm;
Ekid if x
H u
G u
f ek .
f 90 7mckid Ef e= ;f onf a7eHjzpfonf? AifeZD ;GD
vm;Edik fiHxu
G f tjcm;wGi;f xGufoWKrsm;rSm a7F/ a-u;
eD/ ref*ed/ ausmufrD;aoG;/ uW7m/ oHESifh qm;wdk\
jzpfonf?
1953ckwiG f AifeZD D;G vm;EkdifiHY wpfEpS yf wfvHk; oGm;
vmEdkiaf omum;vrf;onf rdkiaf ygif; 10243 7SdI/ rD;7
xm;vrf;r-uD; 11vrf;7S7d m rdkiaf ygif; 6407So
d nf? ,if;
rD;7xm;vrf;r-uD;rsm;rSm oWKwGif;ESiv
fh ,f,mpdkuyf sdK;

AifeDZGD;vm;EdkifiH. jrdK\awmfjzpfaom u7uyfjrdK\. &=cif;

113

AifeDZGD;vm;EkdifiH

u7uyfjrdK\ukd 7Haeaom u7uyf awmifwef;ESihfjrdK\cif; wpdwfwa'o

a7;a'orsm;odk\ rdkifaygif; 26407Sdvrf;cGJrsm;jzifh quf


oG,x
f m;onf? a7vrf;tm;jzifrh l aEGtcgY Ekid if t
H wGi;f 7Sd
jrpfrsm;wGif rdik faygif; 12000 cef\ ul;oef;oGm;vmEkdif
avonf?
c7Pwdzk mudkvHAyfonf wwd,t-udrf c7D;xGucf 7hJ m
Y 1498 ckEpS f -o*kwv
f 1 7ufae\wiG f atmf7ifE;kd ud;k jrpf0
teD; ukef;ajrudak wG\7dcS hjJ cif;jzifh awmiftar7duwdu
k u
f kd
awG\7SdcjJh yD;aemuf/ 1499 ckEpS fwiG f tar7d*kd AufpyGwcf sD
yg0ifI tvGef;qdk ao tdkaZ'g acgif;aqmifaom pydef
pGef\pm;7SmazGolrsm;tzGJ\u rm7mudkif; Adktdkifa'oodk\
a7muf7Sd-u7mrStp pydev
f lrsdK;rsm;vma7mufaexdik f-u
onf? pwif0ifa7mufaexkdifpOfu pydefvlrsdK;wdk\ESifh
wdki;f 7if;om; tif';D ,ef;vlrsdK;wd\k r-umc+wdu
k fyJrG sm;
jzpfyGm;-uonf? 1525 ckEpS w
f Gif pydef {u7mZfyVrcsm;
bk7ifu *smreDjynf/ atmhpAkjrdK\rS -uG,f0csrf;omaom
ukefonfrsm;jzpfonfh AJvqm;aqGrsdK;pktm; AifeDZGD;
vm;EdkifiHudk tiSm;csvdkufonfrStp ,if;EkdifiHonf
uBmopfwiG f yXrqHk;aom *smrefudkvked Djzpfvmonf?
odk\7mwGif AJvmqm;wdk\u pmcsKyfyg 0efcHcsuftwdkif;

rvdkufemojzihf pmcsKyfudk zsufodrf;jcif;cH7onf? xdk


aemuf pydew
f dk\u xdke,fajrudk jyefvnftkycf sKyfonf?
1810 ckESpfwGif AifeDZGD;vm;EdkifiHonf pydeftm; awmf
vSefonf? 1811 ckESpfwGif vGwfvyfa7;7onf? ,if;
onf awmiftar7du EkdifiHrsm;teuf vGwfvyfa7;udk
a7S;OD;qHk;7,lcJhaomEkdiif Hjzpfonf? yXraomf tufuGm
a'gESifh udkvHk;AD;,m;EkdifiHrsm;ESifhaygif;I udkvHk;AD;,m;
jynfaxmifpk[k zGJ\pnf;xm;aomfvnf;/ 1830 jynfhESpf
wGif udv
k Hk;AD;,m;jynfaxmifpkrcS Jx
G Gufum AifeDZDG;vm;
oRw Ekid if x
H al xmifavonf?
AifeDZ;GD vm;Edkiif H. zG\Jpnf;tkycf sKyfyHk tajccHOya'udk
1953 ckEpS f {jyv
D 15 7ufae\wiG f aemufq;kH jyifqif t
wnfjyKvu
kd fonf? tajccHOya't7 trwf 40 yg0if
aom txufvFwfawmfESifh trwf 160 yg0ifaom
atmufvFwfawmf[lI Oya'jyKvFwfawmf 2 7yfyg0if
onfh trsdK;om; uGef*7uf7Sdonf? 4 ESpfw-udrf a7G;
aumufyGJusif;yI trwfrsm;udk wifajr|muf-uonf?
touf21 ESprf S 65 ESpt
f wGi;f usm;/ rwkid ;f rJray;rae
7acs? orwudrk l 5 ESpfw-udrf a7G;aumufwifajr|muf

114

Aif;euftmEkd

Aif;a'gvlrsKd;
onf? touf 18 ESpjf ynfo
h w
l ikd ;f ppfynmoif7I ppfru
= kd
rxrf;rae7 owfrw
S x
f m;onf? rlvwef;ynmudk roif
rae7tcrJhoif-um;ay;onf? txufwef;ynm oif
-um;7eftwGuf wUodkvfausmif;-uD; 5 ausmif;7SdI
194^ ckESpu
f Oya'jyKI wnfaxmifxm;aom tvkyf
orm;wUodv
k f wpfc7k do
S nf?
AifeZD ;GD vm;Edkiif .
H jrdK\awmfrmS u7uyfjrdK\jzpfI/ 1959
ckESpf cef\rSe;f oefaumifpm7if;t7 vlOD;a7 1200000
a,muf7Sdonf? tjcm;xif7Sm;aomjrdK\-uD;rsm;rSm rm7
udkif;AdkjrdK\/ AmuGDqDrDwdkjrdK\/ rm7au;jrdK\/ Avef;7Sm;jrdK\/
qefc7PwdkaAmjrdK\wk\d jzpfavonf?
Aif;a'gvlrsdK; ? ? Aif;a'gvlrsKd ;onf wsLwefepf
vlrsdK;pkrS qif;oufvmolrsm; jzpfI/ a*gv vlrsdK;rsm;
ESiv
fh nf; tquftEG,cf sif;eD;onf? ,if;wd\konf OD;pGm
Y *smreDEkid fiHta7S\ajrmufzufa'orsm;Y aexkdifolrsm;
jzpfI/ Oa7my e,fy,frsm;udk wdkufcdkuf vk,ufavh
7So
d nf?
at'D 406 ckESpfwGif *smreDEdkifiHrS vl&kdif;rsdK;rsm;ESifh
aygif;um taemufzufodk\ a7F\vm-u7mrS &kdif;jrpfudk
jzwfI/ a*gvjynfe,fwGif;odk\ 0ifa7muf-uavonf?
od\kaomf z7ef\vlrsdK;wdk\u ,if;wdk\tm; wkdufcdkufESdrfeif;
vdkuo
f jzif/h a*gvjynfe,frS yD;7eD;udkjzwfausmfI pydef
EkdifiHwiG f;odk\ 0ifa7mufaexdkicf -Jh uonf?
pydeEf dik if w
H iG f ESpaf ygif; 20 cef\r~ tajcpdu
k af exdki-f u
jyD;aemuf 429 ckESpfwGif a7mrtpd;k 7tm; rausreyfjzpf
aeaom a7mrbk7ifcHwOD;. zdwfac:csuft7 a7mr
vufatmufcH tmz7dujynfe,frsm;zufodk\ a7F\ajymif;
-ujyefonf? xdt
k csed u
f Aif;a'gvlrsKd ;wd\k.bk7ifrmS a*;
qm7pfjzpfI/ xdkorl Sm aemiftcgwGif a7mrjrdK\awmfESifh
um;aohjrdK\-uD;rsm;udk 'v-urf; arFaESmufrnfhol
yifwnf;?
tmz7duwkdu7f dS a7mre,fy,frsm;udk Aif;a'gwdk\u
aESmifh,u
S zf suq
f ;D av7m/ xdpk Ofu a7mr{u7mZf wwd
, Avifwif;eD;,ef;u a*;qm7pfb7k ifEiS hf 435 ckEpS w
f iG f
oabmwlpmcsKyfcsKyfI/ tmz7duwkduf7Sd tcsdK\ a7mr
e,fy,frsm;udk ay;7avonf? odk\aomf 439 ckESpfwiG f
a*;qm;7pfonf xdjk ynfe,frsm;77Hkjzifh rauseyfb/J a7m
rvufatmufjzpfaeao;aom um;aohjrdK\-uD;udk wdkuf
cdu
k o
f rd ;f ydu
k jf yefonf? xdt
k cgrSpI um;aoh jrKd \-u;D onf
Aif;a'gwd\kvufatmufo\kd ESpaf ygif; 100 cef\ usa7mufchJ
7avonf?

115

a*;qm;7pfonf um;aohjrdK\-uD;udk rdrw


d \kd. yifv,f
"m;jya7wyfXmecsKyjf yKvyk u
f m ESpaf ygif; 30 cef\r~ ajrxJ
yifv,fwiG f wdu
k cf u
kd rf if;rlaecJah vonf? 455 ckEpS w
f iG f
um;Avifwif;eD;,ef; {u7mZf.rdzk7m; ,l'7dk Sm; zdwf
ac:csut
f 7/ a7mrjrdK\awmf-uD;udk wdu
k fcu
kd I
f / tzdk;wef
yPnf;[lor~ESifh ,l'dk7Sm;zdzk7m;ESifh orD;awmfESpfyg;udk
um;aohjrdK\o\kd ,laqmifcahJ vonf? a7mrjrKd \awmf7dS A7if
*sD*dk+f;0ifrsm;tm;vnf; owfjzwf n|Of;qJjcif;rsm; jyK
avonf? a*;qm7pftm;ESdrfeif;7ef Oa7myjynfe,frsm;
rS ppfwyfrsm;vFwaf omfvnf; ratmifjrifay? Tod\kjzifh
a*;qm7pfESio
hf .
l tquftEG,rf sm;onf xifovdk rif;
rlae-uavonf?
a7mrta7S\EdkifiHawmfjzpfaom AdkifZif;wdkifEdkifiHawmf
wGif bkef;vuf7;Hk ESifhjynfhpaHk om yXr *syfpwif;eD;,ef;
bk7if. vufxufwGifrS Aif;a'grsm;udk ESdrfeif;Edkif
avonf? 533 ckESpf pufwifbmvwGif *syfpwif;eD;
,ef;bk7if. ppfAkv
d cf sKy-f uD; A,fvq
D m7D;,yfonf tif
tm;awmifhwif;aom a7wyf-uD;ESihf Aif;a'gwd\k. Xme
csKyfjzpfaom um;aojrdK\ukd wdkufcu
dk ford f;ydu
k fvdkuaf v
onf? (*sypf wif;eD;,ef;/ yXr7=? )
xdpk Ofu Aif;a'gwd\.
k bk7ifonf vufvw
G x
f u
G af jy;
aomfvnf; aemiftcgwGif vufeufcsum trdco
H nf?
zrf;qD;7rdaom Aif;a'goHk\yef;rsm;udkvnf; uGefpwif
wDEdky,fjrdK\awmfodk\ ac:aqmifoGm;7m tcsdK\onf *syfp
wif;eD;,ef; bk7if. ppfwyfrsm;wGif 0ifa7muftr=xrf;
-uonf? tmz7duwkdufwGif usef7pfaom Aif;a'gtcsdK\
onf qufvufyek u
f efvsuf7d7S m/ A,fvDqm7D;,yfu
tjyD;wdkif ESdrfESif;vdkufonf? xdktcsdefrSpI Aif;a'gwdk\
onf a7mrwdk\ESihf rsdK;csif;a7mum uBmhorkdi;f rS aysmuf
uG,o
f Gm;-uavonf?
Aif;euftmEdk (c7pf 186^ 1931) ? ? t*vyd f
0 KjyZmwfEiS hf pme,fZif;q7m tD;aemhtmEdkAifeufudk
t*vefjynf7dS tdk;cGuv
f yk u
f ikd f7m emrnf-u;D pwufzk\d&id= f
,me,f vefvjD rKd \teD; 7S,v
f wefjrKd \uav;wGif 186^ ck
arv 2^ 7ufae\YzGm;jrifonf? zcifjzpfolrSm 0wf
vHak wmf7-u;D jzpfonf?
tmEdkAif;eufonf EsL;uyfqjJ rdK\tv,fwef;ausmif;
wGif ynmoifjyD;aemuf zcifxHwGif tca-u;aiG
r7aom 0wfvHkpma7;0ifvkyf,if; Oya'ynmudk avh
vmonf? ,if;odk\ avhvmaepOf vef'efwUodkvfrS
usif;yaom Xmaer[kwfaom ausmif;om;rsm;twGuf

Aif;euftmEkd
wUodkvf0ifpmar;yGJudk 0ifa7mufajzqdk7m atmifjrif
onf? 1885 ckESpw
f Gif vef'efjrdK\ok\dwufI 0wfvHk-uD;
wpfO;D . pma7;tjzpf vkyu
f ikd o
f nf?
0wfvHkpma7;vkyfaepOftwGif;Y Aif;eufonf 0go
emtavsmuf 0 KwdkEiS haf qmif;yg;rsm;udk 7Hzef7cH g a7;
om;cJo
h nf? ol.0 Kww
kd ckukd pmtky0f g *sme,frS a7G;
cs,fxnfhoGif;vdkufonfrSpI pma7;q7mtjzpf t
oufarG;7ef 1893 ckEpS fwGif a7S\aepma7;tvkyrf S xGuf
vku
d fum/ vef'efjrdK\rSxw
k af 0aom trsKd ;orD; trnf7dS
rCZif;wdu
k w
f iG f vufaxmuf pmwnf;tjzpf 0ifa7muf
vkyu
f ikd af vonf? 1896 ckEpS w
f iG f xdrk CZif;. wm0efcH
pmwnf;jzpfvmonf?
1898 ckESpw
f Gif tmEdAk if;eufonf tnmom;t
rnf7dS 0 K7Snf-uD;udk a7S;OD;pGm a7;om;xkwaf 0cJo
h nf?
xdk0 Kudk xkwfa0onfhtcsdefwGif tmEdkAif;eufrSm t
ouf 30 cef\7adS vjy?D
1900 jynfhESpw
f Gif tmEdkAif;eufonf trsdK;orD;*sm
e,fpmwnf;tjzpfrS vH;k 0Ekwfxu
G v
f u
dk jf yD;v~i/f jyifopf
Edik if aH zmifwdeAf vd;k jrdK\Y 8 ESpcf ef\omG ;a7mufaexdik fI/ rdrd
zmom 0 Krsm;/ aqmif;yg;rsm;ESifh pmaya0zefcsuf
rsm;udk a7;om;cJhavonf? wESpfv~if pmvHk;a7 ig;
aomif;cef\ a7;cJo
h nf[kqdkonf? 190^ ckEpS fwGif jyif
opfuajconf rm*7pf[DAwfESihf vufxyfonf?
1908 ckEpS fwGix
f kwaf 0aom tdr7f iS rf rsm;yHkjyift
rnf70Sd KrmS Aif;euf. taumif;qHk;vuf7m[kyifqk7d
ayrnf? xdk0 KxGuv
f monfhtcsed frSpI Aif;eufonf
ol\acwf t*vdyfpmayavmuwGif xdyfwef;0 Ka7;
q7m-uD;tjzpf todtrSwfjyKjcif;cH7avonf? ,if;
0 KY olarG;zGm;7m pwufzdk\7Sdki,
f m ajrmufydkif;udk
aemufcx
H m;I a7;om;avonf?
Aif;eufa7;om;cJhaom 0 Krsm;pGm7Sdonfhteuf
xif7Sm;aom0 Krsm;rSm uav;[if;*g; (1910)
[Dv'gvufpa0; (1911) ESihf TESpOf ;D (1915)/
tp 7Sdaom0 Krsm;jzpfavonf? xdk\jyif Aif;eufonf
*saumhwGeq
f ef [laom uavmiftrnfjzifh acwf
opf pmapmifwiG f a0zefa7;aqmif;yg;rsm;udk tywfpOf
a7;om;xnfo
h iG ;f cJah o;onf? Aif;euf.vuf7m pmtkyf
50 cef\7cSd Jhonfhteuf jyZmwf 13 ckyg0ifonf? ol.
xif7Sm;aom jyZmwfrsm;rSm vlxkbmvdkcsifovJ
(1909)/ pGe\fpm;cef;-uD; (1913) ponfw\kd jzpfonf?
tmEdkAif;eufonf ae\pOfawG\jrifaeus tjzpftysuf
uav;rsm;udk tqef;ozG,fjzpfatmifa7;EkdifI txl;

Aif;euf7StD;

jAdwdo~pmayavmuwGix
f if7Sm;aom 0 Ka7;q7m tmEkdAif;euf

tqef;uav;rsm;udkvnf; jrifaeust7mrsm;uJhodk\
xifrSwfvmatmif a7;Edik af ompGr;f 7nf7Sdonfudk awG\7
ayonf? 1931 ckEpS f rwfv 2^ 7ufae\wiG f vef'efjrdK\Y
tmEkAd if;euf uG,v
f GefcJhonf?
Aif;euf7S tD; (c7pf1884 1948) ? ?csuu
f q
kd vdk
Am;uD;,m;Ekdiif H. Edik fijH yKock rdef-uD; tuf'yG Af if;euf7S
udk 1884 ckEpS f arv 28 7ufae\wiG f Ad[
k ;D rD;,m;jynfe,f
aumhZvmeD7GmYarG;zGm;onf? ol.zcifrSm qif;7Jom;
v,form;wOD;r~omjzpfaomfvnf; olh\tm; y7m[jrdK\7dS
wUodv
k fodk\ydk\I ynmoifapcJhonf? xdk\aemuf yg7pf/
vef'efEiS hf 'DZeG ;f wUodv
k rf sm;wGif qufvufI ynmoif
-um;cJhonf? 1908 ckESpfwGif jyifopfEkdifiH 'DZGef;
wUodkvfrS Oya'qdkif7m yg7*lbGJ\udk 77SdcJhjyD;aemuf/
y7m[jrdK\odk\jyefI aumvdyfausmif;wckwGif ygarmQ
tjzpf vkyu
f ikd cf o
hJ nf?
yXruBmppf rjzpfrDu/ -op-wD;,m; [efa*7D
EdkifiH. wpdww
f a'or~omjzpfaeao;aom csufukq
d
vdAk m;uD;,m;jynf oD;jcm;vGwfvyfa7;twGuf -udK;yrf;
-u7mwGi/f a'gufwmAif;euf7Svnf;yg0ifonf? yg7pf
jrdK\wiG f ygarmQtjzpfvkyu
f idk fae,if;uyif csuv
f rl sdK;
wd\k. vGwv
f yfa7;wdu
k yf w
JG iG f ud,
k x
f v
d ufa7muf yg0if

116

Aif;euf7StD;

Aif;epfjrdK\

ulnDcJhI/ aemiftcgwGif acgif;aqmif-uD; a'gufwm


awmrwfrmqm7pf. vuf7;Hk wpfql jzpfvmonf? (rm
qm7pfwD/*sD7=?) yXruBmppf jzpfyGm;aepOf 1915
ckESpfu yg7pfjrdK\Y csufudkvqdkAuf trsdK;om;aumifpD
zGJ\pnf;wnfaxmifa7;udk a'gufwmrmqm7pfESifhtwl
-udK;yrf;cJjh yD;v~if xdkaumifp.
D twGi;f a7;rSL;csKyftjzpf
aqmif7u
G o
f nf?
yXruBmppf jyD;qHk;csed fwGif -op-wD;,m;EkdifiHonf
ppf&=H;EkdifijH zpfojzifh ppfajyjidrf;pmcsKyf csKyfqkad omtcg/
csufvlrsdK;wdk\ tcGifhomI oD;jcm;vGwfvyfa7; 7-u
onf? csufuq
dk vdkAm;uD;,m; oRwEkdiif .
H yXrqHk;
zGJ\pnf;aom tpdk;7tzGJ\wGif a'gufwmAif;euf7Sonf
EdkifiHjcm;a7;0ef-uD;tjzpf yg0ifcJh7jyD;v~if/ xdk7mxl;Y
1935 ckEpS t
f xd wqufwnf;7Guaf qmifco
hJ nf? (1921
ckEpS f atmufwb
kd mvrS 1922 ckEpS f Zlvikd v
f txd 0ef-uD;
csKyf7mxl;udkyg yl;wGJaqmif7u
G fcJh7onf?) csufudkqvdk
Am;uD;,mESifh ,l*dkpvm;AD;,m;/ &lar;eD;,m;EdkifiHwdk\
r[mrdwt
f jzpf yl;aygif;a7;udk Aif;euf7aS qmif7u
G cf .
hJ ?
EdkifiHaygif;csKyftoif;-uD;. vkyfief;rsm;wGifvnf; t
a7;ygt7ma7mufow
l pfO;D tjzpf yg0ifaqmif7u
G cf o
hJ nf?
1932 ckEpS w
f iG f jyifopfEiS v
hf nf;aumif;/ 1935 ckEpS w
f iG f
7k7mS ;ESiv
hf nf;aumif; r[mrdwpf mcsKyrf sm; csKyq
f ckd o
hJ nf?
1935 ckEpS w
f iG f orwa'gufwmrmqm7pf Ekwx
f u
G f
ojzifh a'gufwmAif;euf7S orwtjzpfqufcHonf?
1938 ckESpfwGif csufudkqvdkAm;uD;,m;EkdifiH ajrmuf
ydkif;7Sd *smrefrsm;pGmaexdik o
f nfh qla'wefe,fonf *sm
reDEkid fi.
H tpdwftydik f;wckjzpfoifo
h nf[I
l *smreftm
+m7Sif[pfwvmu awmif;qdkvku
d 7f m/ Aif;euf7o
S nf
jyifopfESihf &k7Swdk\. tultnDukd ar~mfu;dk cJhaomfvnf;/
tqdkyg EdkifiH-uD;rsm;tzdk\ TudPonf *smreDtm; ppf
a7;qif7ef vHkavmufaom ta-umif;r[kwfojzifh
tultnDr7cJhacs? xdk\a-umifh a'gufwm Aif;euf7S
onf tiftm;ESifhjcdrf;ajcmufvsuf7Sdaom *smrefwdk\t
vdt
k wdik ;f vdu
k favsmcJ7h onf? 1938 ckEpS f atmufwb
kd m
v 5 7ufae\wiG f orwtjzpfrS Ekwx
f u
G I
f tar7duef
jynfaxmifpo
k dk\oGm;a7mufcJhonf? xdktawmtwGi;f 7SD
um*dk;wUodv
k fwGif pmayyd\kcsaeavonf? 1939 ckESpf
rwfvwGif *smrefwdk\onf csufuq
dk vdAk m;uD;,m;EkdifiH
udk odrf;ydkufvdkufI/ csufrsdK;cspfykCdKvf-uD;rsm;onf
t*vefjynfo\kd xGuaf jy;cdk0ifaepOf/ a'gufwmAif;euf7S
onf vef'efjrdK\odk\ a7mufvmjyD;v~if csufudkqvdkAm;
uD;,m;EdkifiH ppfajy;tpdk;7udk zGJ\pnf;onf?

117

1945 ckwGif *smrefwdk\tm; vHk;0ESdrfeif;jyD;aomt


cg/ Aif;euf7o
S nf y7m[jrdK\ok\d jyefvnfa7muf7v
Sd m7m/
wdki;f oljynfom;wdk\onf ol\tm; 0rf;ajrmuf0rf;om-udK
qdo
k nf? xdEk pS f atmufwb
kd mv 28 7ufae\wiG f ,m,D
trsdK;om;vFwfawmfrS ol\tm; orwtjzpf jyefvnf
wifajrm| ufonf? 1946 ckEpS f ZGev
f 19 7ufae\wiG f wdki;f
jyKjynfjyKvFwfawmfrS ol\tm; orwtjzpf wzef a7G;
aumufwifajrm| ufjyefonf? od\kaomf 1948 ckEpS f azzGm
7DvwGif uGefjrLepfw\dk tm+mvFr;f rdk;cJ7h m/ orw Aif;
euf7Sonf tcsuftjcm ae7m[lor~udk uGefjrLepf0ef
-uD;rsm;udkifxm;aom tpdk;7tzGJ\ESifh yl;wGJaqmif7Guf
ae7ojzifh xdEk pS f ZGev
f ^ 7ufae\wiG f 7mxl;rS Ekwx
f u
G f
onf? 7mxl;rSxGufI 4 vr~t-um pufwifbmv
3 7ufae\wiG f uG,fvGefavonf?
Aif;epfjrdK\? ?uBmay:wGif 7=cif;tvSq;kH ESihf -unfE;l
zG,ftaumif;qHk; jrdK\wjrdK\tjzpfausmf-um;aom Aif;epf
jrKd \onf wvDEidk if .
H ta7S\ajrmufzuf atj',
D ufwpf
yifv,fxyd 7f dS ADAmyifv,fx;kH xJ0,f u`e;f uav;aygif;
120 cef\ay:wGif vSyqef;-u,fpGmwnf7Sdonf? xdk
a-umifv
h nf; Aif;epfjrdK\tm; atj'D,ufwpf. bk7ifr
[kyif wifpm;ac:a0:-uonf? ,if;jrKd \onf rDvefjrKd \.
ta7S\zufwiG f wnf7dI
S / rD;7xm;vrf;tm;jzifh 164 rdik f
uGma0;onf? Aif;epfjrdK\. ta7S\zufwGif vD'u
dk `ef;ac:
oJaomifco
kH zG,f u`e;f 7Sn7f n
S w
f ck77dS m/ ,if;onf Aif;
epf jrKd \ojl rKd \om;rsm;. tem;,l tyef;ajzpcef;jzpfonf?
Aif;epfjrKd \ukd c7pf 452 ckESpfwGif pwifwnfaxmif
onf? Oa7mywkdufajrmufydkif;rS wvDajrmufydkif;od\k
0ifa7mufwdu
k fcdkufvm-uaom [ef;vlrsdK;rsm;. ab;
7efrS wdrf;a7Smifxu
G fajy;-u7olrsm;u yifv,fwGi;f 7Sd
u`ef ; uav;rsm;ay:Y ,m,Dw Jt d r f u av;rsm;
aqmufvkyfaexkdi7f mrS wjznf;jznf;pnfum;-uD;us,f
vmjcif;jzpfonf?
Aif;epfjrdK\ukd wnfaqmufpOfu 7F\HEx
HG x
l yfaom u`e;f
ajrY opfom;wdkirf sm;pdkufI jrJatmifpGJjyD;rS taqmuf
ttHkrsm; wnfaqmuf-uonf? u`ef;uav; wu`ef;
ESifhwu`ef;-um;a7jyifudk wl;ajrmif;ozG,f azmufvkyf
xm;7m jrdK\xYJ wl;ajrmif; 1^0 cef\7I
dS / ,if;wdk\ukd jzwf
ausmfum ausmufom;jzifh aqmufvkyfxm;aom wef
wm; 400ausmcf ef\7o
dS nf? jrKd \ut
kd *vyd pf mvH;k o!mef
auG\azmufxm;aom *7if;ue,fonf t-uD;qHk; wl;
ajrmif;jzpfI 7D,,fvwdkwefwm;ESifh qdkif;wHwm;-uD;

Aif;epfjrdK\
wd\krmS uBmausmo
f nf? 7D,,fvwdw
k efwm;onf *7if;
ue,fukjd zwfI aqmufvkyfxm;vsuf/ wefwm;wzuf
wcsufwGif aps;qdkif-uD;rsm;7So
d nf? qdkif;wefwm;rSmrl
'd;k *seef;awmftxufxyfEiS fh tusO;f axmif-uD;udk quf
oG,af qmufvkyfxm;aom wHwm;jzpfonf?
Aif;epfjrdK\onf tjcm;jrdK\rsm;uJhodk\ vrf;-uD;rsm;ESifh
azmufvyk x
f m;onfr[kwb
f /J vrf;rsm;tpm; wl;ajrmif;
rsm;om7Sdaoma-umifh/ Aif;epfjrdK\oljrdK\om;rsm;onf w
ae7mrSwae7modk\ avSoefrsm;ESifhom ul;oef;-u7
onfjzpf7m/ armfawmfum;oH/ rD;7xm;oHrsm;udk r-um;
7bJ taqmufttHrk sm;udk vdi= f;*,ufrsm; wjzwfjzwf
&kdufcwfoHrsm;ESifhwuG avSoef-uD;rsm; avSmfcwfoH
ESifh avSorm;rsm;. oDcsif;oHrsm;udkom -um;7.?
,mOfpufoH[I
l wcgw7H armfawmfAw
k frsm; ckwfarmif;
oHESifh wvDurf;r-uD;rSaeI qufo,
G af qmufvkyf
xm;aom wefwm;-uD;ay:Y ckwfarmif;vmaom rD;7
xm;-uD;. O-ooHrsm;udkom -um;7onf?
Aif;epfjrdK\Y uBmausmf pderf wf/ qefqmvAm;awm/
qefuufq;D ,m;Ed;k / qefqAD wfpwD,mEk;d paom bk7m;
7Sdckd;ausmif;-ud;rsm;/ pm-unfhwdkuf-uD;rsm;/ 'dk;*seef;
awmfpaom a7S;a[mif;taqmufttHk-uD;rsm; trsm;
tjym;7So
d nf? Aif;epfjrdK\onf AdkifZifwkdiftifykid f,m-uD;

Aif;epfjrdK\wGif a7vrf;rsm;jzihfom c7D;oGm;vm-uonf?

aAmifwkwfiSuf
ESihf ESpaf ygif;waxmifausmcf ef\ qufo,
G cf o
hJ jzifh Aif;epf
taqmufttHEk iS hf jrKd \taetxm;onf wvD[efrqef
bJ/ *7d[efqefonf? taqmufttHk-uD;rsm;udk tjyif
a7mtwGif;yg crf;em;pGmjyifqifxm;onf? eef;awmf
rsm;. twGif;zufeH7Hrsm;wGif Aif;epfjrdK\om; yef;csD
ausmfwdk\. vuf7mrsm;jzpfaom eH7Huyfyef;csDrsm;jzifh
a7;jc,fxm;avonf?
Aif;epfjrdK\onf qdyu
f rf;aumif;wckjzpfI qdyfurf;
7=cif;rSmvnf; tvGefvSyonf? a7S;tcgu ajrxJyif
v,fxw
J Gif Aif;epfjrdK\onf ul;oef;a7mif;0,fa7; A[dk
tcsuftjcm jrdK\-uD;jzpfcJhaomfvnf;/ ,ckrl wvD
Edik fiH. oWrt-uD;qHk; jrdK\omjzpfawmhonf? vlO;D a7
3030007Sdonf? Aif;epfjrdK\.xif7Sm;aom xGufukef
rsm;rSm yg;vFmEke,faom zefxnf/ vufx;dk Zm/ A&ku
d w
d f
xnfw\dkjzpfonf? Aif;epfjrdK\om;wd\konf opfom;yef;yk/
a-u;&kyfwk/ rSefpDa7FcsyPnf; ponfhtEkynmvuf7m
rsm;Y txl;yif ajymifajrmuf-uonf? 'kwd,uBmppf
rjzpfrDu Aif;epfjrdK\wGif oabmrsm; wnfaqmufcJhI
wdyk 'D kjd yKvkyo
f nfh puf&Hkyif7cSd zJh l;onf?
aAmifwkwfiSuf? ? aAmifww
k if u
S o
f nf *&l;tD;azmrD;
rsdK;pOf/ 7,fvD'D;rsdK;7if;wGif yg0ifaom iSufrsdK;jzpf
onf? ,if;udk yg+aA'tvdt
k m;jzifh *,fvu
D 7ufpDeD
7D;,m;[k ac:onf?
aAmifww
k fiu
S f. tvsm;rSm 1^ vufr jzpfonf?
aAmifwkwfiSufrxuf aAmifwkwfiSufzdkwGif tarmuf
atmufajcydkIus,fjyef\onf? om;aygufcsdefwGif xdk
tarmufatmufajconf tom;qdkifjzifhjyD;aom OD;csdK
uJhodk\ aigxGufaeI/ teDa7mifjzpfaejyD;v~if/ EkwfoD;
onf t0ga7mifjzpfonf? om;aygufcsdefr[kwfonfh
tcgwGif ikufzdkonf iSufrESifh cyfqifqifwlonfhjyif/
ausmzufwGif tndKa7mifEkESifh tndKa7mif7ifh tuGuf
rsm;7Sdonf? atmufydkif;Yrl tndKa7mifazsmhazsmh7SdjyD;
v~if/ tndK7ifha7mif7Sdaom aumufauG;onfh tpif;
a-umif;rsm;7So
d nf? rsufpdESifhE=wo
f D;0gonf? tarmuf
ryg7Sdacs? ajcaxmufESifh ajcacsmif;rsm;rSm tpdrf;7ifh
a7mifoef;aom tndKa7mifjzpfonf? ysHoef;aepOf t
awmifrsm;rSm rGJjyma7mifoef;aom tndKa7mifjzpfjyD;
v~if/ vnfwHEiS fhtjrD;rSm teufa7mifjzpfonf? iSuu
f
av;rsm;rSm iSufrESifhwlaomfvnf;/ eDndKa7mifydkIoef;
vsuf7SdjyD;v~if/ atmufykdif;wGif tpif;a-umif;tenf;
i,fomyg7So
d nf?

118

aAmifwkwfiSuf

aAmifavmifndKyif
aAmifwkwfiu
S u
f kd w7kwEf dik if ,
H el efe,frw
S yg; ta7S\
wdkif;EdkifiHrsm;wGif tESH\tjym;awG\7onf? jrefrmEdkifiH
wGiv
f nf; tES\Htjym;awG\7onf? txl;ojzifh 7Sr;f jynf
tif;av;uefEiS hf jrpfrca7qif;a'orsm;wGiaf wG\ 7onf?
aAmifwkwfiSufudk aqmif;7moDwGif awG\7onf [k
rSwfwrf;r7Sdaomfvnf;/ rMav;c7dkif7Sd a7wdrfaom
tif;tdkifrsm;Y 'DZifbmvwGif awG\7wwfonf?

tarG;tawmifndKI rsufvHk;0gonhf aAmifwkwfiSuf

iSufzko
d nf cyfjrefjrefqifhumqifu
h m bGwb
f Gwfbw
G f
[k toHcyfatmatmESifh atmfwwfonf? atmfonfht
cg vnfacsmif;yGvmjyD;v~i/f E=wo
f ;D onf atmufo\kpd u
kd f
aeavonf? xdkok\datmfpOf toHrmS jywfawmif; jywf
awmif;ESihf edru
hf somG ;jy;D v~i/f xdktoHonf a7xJo\kdrw
= f
oGif;aomtoHrsdK;ESifh wax7mwnf; wlavonf?
aAmifwkwfiSufwdk\ trsm;tm;jzifh atmfwwfaom t
oHwpfrsKd ;rSm azmhq\kdaygufI xGuv
f maomtoHrsdK; jzpf
onf? ,if;odk\ toHjyK7mwGif iSuf. vnfwo
H nf a7S\
bufok\dukid f;vmI E=wo
f ;D onf [vsuf vnfacsmif;rS
toHxu
G af y:vmonf?
aAmifww
k if u
S fonf udik ;f yifrsm;aygufa7muf7m nGef
aysmif;tif;tdki/f a7vFrf;rdk;aomjrufcif;ESifh v,fuGuf
rsm;wGif usufpm;wwfonf? v,fuGufrsm;wGif pyg;
yifuav;rsm;udk zsufqD;avh7Sdonf? v,fuGif; ywf
vnf7Sd udkif;awmrsm;wGif jrufjzifhjyKvyk faom todkuf
rsm;udk aqmufvkyfavh7Sdonf? jrpfrca7qif;e,f w
av~muf udkif;yifrsm;aygufa7muf7mwGif aAmifww
k if u
S f
Orsm;udkawG\7onf? wjrHKv~if O 3 vHk;rS 8 vHk;txd7Sd
onf? aAmifwkwfiSufOonf a7-uufOESifhwlonf? O
rsm;onf ajr-uD;a7mifwGif teDa7mifoef;onfh tndK
a7mifESifh c7rf;a7miftuGufrsm; yg7Sdonf?

119

aAmifavmifndKyif? ?aAmifavmifnKd yifonf aqmf


vifaepDtD;rsKd ;7if;wGiyf g0ifI ,if;udk 7kQaA' trnf
tm;jzifh aqmfviferfed*7rf[kac:onf?
aAmifavmifnKd yifonf ajrESihu
f yfv~uaf ygufwwf
aom tyifykrsdK;jzpfonf? tjrifh 1 ayrS 2aycGJcef\7Sd
wwfonf? tcuftvufa0qmonfh tavhusayguf
aygif;yifjzpfonf? arG;Ekuav;rsm;rSwyg; tarG;trSif
uif;7Sif;aom tcuftvufrsm;onf tay:odk\axmif
I xGu-f uonf? t7Gufrsm;onf tem;nD 7GufxD;jzpf
I7Gufn|myg7Sdonf? yHko!mefrSmtrsm;tm;jzifh Ozsm;
oG,f/ odk\r[kwf vSHpGyfyHkqefqefjzpfonf? tvsm;2
vufrrS 5vufrtxd7Sdonf? 7Gufzsm;c`efonf? t
yGifhonf tjzLa7mifjzpfI xD;yHkyGifhcdkifrsm;jzifh tpkvdkuf
tjyHKvkduf wGJ77GJyGifhwwfonf? tyGifh.t7G,frSm t
csif; 14vufr/ odk\r[kwf xdkxufyifi,fao;onf?
atmufwdkbmrS {jyDxd tyGifhyGifhonf? aAmifavmif
ndKoD;onf aphrsm;cGHaysmh(A,f7D)oD;rsdK;jzpfonf? t
oD;ta7mifrSm trnf;vnf;7Sdonf/ teDvnf;7Sdonf?
t0gvnf;7Sdonf? tcsif; 1 4vufrcef\7Sdonf?
*7kwpdkufpdkufysdK;xm;aomtyifwGif toD;. t7G,f
onf ESpfqcef\ 7SdI t7G,fonfvnf; 5 vufrxuf
ydkI 7Snfvsm;onf? toD;rsm;udk uav;rsm; pm;ygu
tqdyfjzpfwwfonf? tylykid ;f a'oEdkifiHrsm;wGif aAmif
avmifndK7Gufudk [if;7GufwpfrsdK;tjzpfpm;oHk;-uonf?
odk\aomf t7Gufudk tpdrf;pm;aom wd7>mefrsm; tqdyf
oihfonf[kqdkonf? t7GufudkcsufjyKwfvkdufonfh
tcgwGirf l tqdyyf sufjy,foGm;[efwlavonf?
aAmifavmifndKyifudk uBmt7yf7yfwGif awG\7I
rsdK;pdwfrsm;pGm7Sdonf? ,if;rsdK;pdwf0if tcsdK\om tyif
rsdK;onf tqdyfyifrsm;jzpf-uonf? aAmifavmifndK
yifonf wpfESpfcHtyifrsdK; jzpfaomfvnf; tylydkif;a'
owGif wpfEpS x
f ufyI
kd -um-umcHonf? acsmif;urf;ezl;
paoma7ESifh eD;pyf7mae7mrsm;wGif tavhus ayguf
wwfavonf?






a7mrtifydkif,m-uD;ESpfjcrf;uGJjyD;aemuf/ ta7S\jcrf;udk AdkifZif;wdkiftifydkif,m[kac:wGifcJhonf? c7pfESpf 330 cef\
rSpI tESpfwaxmifausmfcef\ tm7SwdkufrS vFrf;rdk;r=rsm;udkumqD;xm;EdkifcJhaomfvnf;/ aemufqHk;wGif wl7uDwdk\
vufatmufodk\ usa7mufcJhavonf?

AdkifZif;wkdiftifydkif,m ?
? c7pfEpS f 300 ausmrf S
1453 ckEpS t
f xd uGefpwifwDEykd ,fjrdK\ukd aejynfawmfjyK
um/ yifv,feufEiS fh ajrxJyifv,furf;ajcw0du
k fwGif
odu
k jf rdKupf mG xGef;um;pnfyifvm-uaom Edkiif pH kudk Adkif
Zif;wdkiftifydkif,m[kac:onf? uGefpwifwDEdky,fjrdK\
awmfudk AdkifZif;7SrfjrdK\[k ,cifu ac:wGicf o
hJ nfudk t
a-umif;jyKI tifykid ,
f mwckv;Hk udkvnf; AdkiZf if;wdik f tif
ydik ,
f m[k ac:wGijf cif;jzpfonf? ,if;udk ta7S\yikd ;f a7mr
EdkifiHawmf[lIvnf; ac:-uonf? AdkifZif;wdkiftifydkif
,monf Oa7mywdu
k forkid ;f ESifh ,Ofaus;r=a7;7mwd\kwiG f
txl;ta7;ygcJ.
h ? tb,fa-umifhqkad om vl&dik ;f wdk\.
zdESdyfwkdufcdkufr=wdk\udk AdkifZif;wdkiftifydkif,m-uD;u -uHh
-uHch idk cf ikd f ckcu
H muG,Ef ikd cf o
Jh jzifo
h m Oa7myordki;f wrsKd ;
wrnfjzpfc7hJ I *7d a7mrpaom a7S;acwf,Ofaus;r=wk\d
onfvnf; raysmufrysuf wnf7cSd jhJ cif;jzpfonf? Adik Zf if;
wdkif tifydkif,macwfwGif c7pf,eft,l0g'onf ae
a7mif va7mifozG,f xGef;ajymifcJhI a7S;a[mif;,Of
aus;r=ukv
d nf; xde;f odrf;Edkifco
Jh nf?
Adik Zf if;wdik t
f ifyikd ,
f m pwifay:aygufvmonfh ckEpS f
oU7mZfESifh pyfvsOf;I EdkifiHordkif;ynm7Sifrsm; t,l
tquGJjym;cJ-h uonf? od\k7mwGif AdkiZf if;wdkit
f ifyikd ,
f m
ay:aygufa7;twGuf xl;jcm;aom ajymif;vJcsufrsm;
rSm a7mr{u7mZf uGepf wefwif;vufxufY jzpfay:cJh
onf? (uGepf wefwif; bk7if-u;D 7=?)
uGefpwefwif; bk7ifvufxufwGif tm7Srdkif;em;7Sd
vufatmufcHEdkifiHrsm; r-umc+x-uG-uojzifh ta7S\
ydkif;e,frsm;ESifh eD;pyfpdrhfaomiSg aejynfawmfudk a7mr
jrdK\rS ta7S\zuf aAmhpy7jrpfay:7Sd AdkifZif;7SrfjrdK\ok\d c7pf
ESpf 330wGiaf 7F\ajymif;vdkuf.? aejynfawmfopfukd crf;
em;-uD;us,pf Gm wnfaqmufjyD;v~if uGefpwifwED kyd ,f
[k rSnhaf c:cJhonf? ,ckacwfwGirf l tPwefAjl rdK\[ak c:
wGiv
f suf7o
Sd nf?( tPwefAljrdK\7=? )
uGefpwefwif;onf aejynfawmfopfukt
d dyrf uft7
a7G;cs,fonf[q
k k.
d ? xdo
k k\da7G;cs,fwnfaqmufchaJ om

jrdKhawmf-uD;jzpfonfhtwdkif; taemufydkif; a7mrEdkifiH


awmf ,drf;,dkifysufpD;jyD;onfhaemuf/ ESpfaygif; w
axmifausmfcef\ -umonfhwdkifatmif wnfjrJpnfum;
aecJh.? AdkifZif;wdkif tifykid ,
f m-uD;onf tv,facwf
wGif awmifhwif;cdkifjrJqHk;aom tifydkif,m-uD; jzpfcJh
avonf?
uGefpwefwif;bk7ifonf tifydkif,m EdkifiHawmf.
w7m;Oya'rsm;udk c7pf,eft,l0g'w7m;ESifh tnDt
nGwfjzpfap7ef jyKjyifpDrHcJhonf? c7pf,ef t,l0g'udk
vnf; AdkifZif;wdkiftifydkif,m. EdkifiHawmft,l0g't
jzpf jyKvkyfavonf? uGefpwefwif; bk7ifvufxuf
wGif AdkifZif;wdkit
f ifyikd ,
f m-uD;onf pnfyif0ajymvsuf
7S.
d ? uGepf wefwif; bk7ifonf 33^ ckEpS w
f iG f ewf7mG
pHI om;awmf 3 yg; vufxufa7mufaomtcgwGif
vnf; crnf;awmf.0g'rsm;udk vufcHusifhoHk;cJh-uI
361 ESpfwGif aemufqHk;om;awmf uG,v
f Gefaomtcg
tkyfcsKyfa7;opfonf aumif;pGmtjrpfwG,frdjyDjzpfav
onf? 395 ckESpfwGif {u7mZfbk7if oDtdk'dk;qD;,yf
uHukeaf omtcg AdkiZf if;wdkit
f ifydkif,m-uD;onf tpdwf
pdwfuGJ7avonf? om;awmf [dked7D;,yfu taemuf
ydkif; a7mrEdkiif Hut
dk kypf ;kd I/ om;awmf tmau;'D;,yfu
ta7S\ydkif;a7mrEdkifiHudk tkypf ;kd onf? a[mfEdk7D;,yfbk7if
vufxufYyif a7mrjrdK\awmfudk t&kdif;tpdkif;wdk\onf
0ifa7mufzsufqD;-u7m r-umrDyif taemufykid f; a7mr
Edik if aH wmfonf 0g;tpnf;ajyouJo
h \kd z&kzd 7Jjzpfum jyKd uJG
oGm;avawmh.? ta7S=\ydkif;a7mrEdkifiHawmf[kac:aom
AdkiZf if;wdik Ef idk fiHawmfvnf; 7eforl sm;. xdyg; wdu
k cf ku
d f
jcif;udkcH7.? odk\aomf tiftm;enf;yg;&Hkr~om jzpfcI
Jh
odyfvnf; ysupf D;jcif;rjzpfchaJ cs?
Todk\ 7efolrsm; aESmifh,Sufwdkufcdkufjcif;a-umifh
tm;enf;vmaom AdkifZif;wdkifEdkifiHawmf-uD;onf yXr
*sypf wif;eD;,ef; (438 565) bk7ifvufxufwiG f tif
tm;awmifhwif;vmjyefonf? (*syfpwif;eD;,ef;/ yXr
&=?) xdkrif;onf a7S;rif;rsm;vufxufY qHk;&=H;cJhaom

120

AkdifZif;wkdiftifykdif,m
wvD/ ajrmuftmz7duESifh pydefjynfwdk\Y7Sdonfh e,f
y,frsm;udk jyefvnfodr;f ydu
k fum AdkiZf if;wdkif Edkiif Hawmf
wGi;f od\k oGwo
f iG f;vdu
k o
f nf? ta7S\zufe,fpyfrS yg;7Si;f
wd\ktm;vnf; wdu
k fcku
d Ef iS x
f w
k v
f du
k .
f ? vufwifpmay
ESifh a7mrtkyfcsKyfa7;pHepfudk av;pm;aombk7ifjzpfI/
a7mrOya'aygif;csKyfjzpfaom aumfyyf*sL;7pf pDADvpf
udk jyKpkpD7ifch.
J ? xdrk if;vufxufwiG f Adik fZif;wdik Ef ikd if H
awmf-uD;onf txGwftxdyfodk\a7mufcJhavonf?
taemufzufOa7mywcGiw
f Gif Oya'vufvGwfw7m;
rJhjzpfae-upOf AdkifZif;wdkifEdkifiHawmfonf om,mpnf
um;vsuf7SdcJh.? vlrsdK;aygif;pHkyif xdkEkdifiHawmf-uD;t
wGif;od\k 0ifa7mufaexdkif-uI/ twwftrsKd ;rsKd ;wd\kvnf;
xGe;f um;cJh.? a7S;*7dwk\d. &kyfxkynm/yef;csyD nm/Adok
umynmrsm;onf uGefpwifwED kyd ,fjrdK\Y jyefvnf-uD;
yGm;wdk;wufcJh.? uBmausmf pdefqdkzdkif;,m c7pf,ef

bk7m;7Scd ;kd ausmif;-uD;onf xdrk if;vufxufwiG f aqmuf


vkyfjyD;pD;cJh.? ,if;odk\jzifhxdkacwfu AdkifZif;wdkif EdkifiH
awmf-uD;wGif vSyqef;-u,faom txnft0wfrsm;/
ausmufrsuf7wemrsm;/ tdrfaxmify7dabm*rsm; ay:
xGufcJhavonf? Edik if o
H l EdkifiHom;wdk\onf ,Ofaus;r=
ynm7yfrsm;udk vdkufpm;um aysmf7Fifcsrf;ajrhpGm ae
xdik fcJh7avonf? *syfpwif;eD;,ef;bk7ifaemuf qufcH
aom bk7ifrsm;vufxufwGif AdkiZf if;wdik Ef ikd if aH wmf-uD;
onf 'kQtrsdK;rsdK;ESifh 7ifqdkifvm7avonf? 'kwd,
*syfpwif;bk7if (565 5^8) vufxufrpS I ESpaf ygif;
twef-umonfhwkid af tmif tAmvlrsdK;/ qvAfvlrsdK;ESifh
Alv*gvlrsdK;wdk\onf AdkifZif;wdkifEdkifiHawmfudk ajrmuf
zufrSwdkufcdkufaESmifh,Suf-u.? ta7S\zufwGifrl yg;
7Sif;vlrsdK;wdk\onf atmifyGJtrsdK;rsdK;udk cH,al e-uav
onf? odk\7mwGif [m7muvD,yf (610 641) bk7if

AkdifZif;wkdiftifykdif,m aumif;pm;pOfu wl7uDEkdifiH tPwefAljrdK\Y pkdufxlxm;7SdcJhaom txdrf;trSwf ausmufwkdif

121

AdkifZif;wkdiftifykdif,m
vufxufodk\a7mufvmaomtcg tajctae tenf;
i,f jyefaumif;vmavonf? xdkbk7ifonf yg;7Sif;
wdk\udkESdrfeif;I EkdifiHawmftajccdkifap7ef -udK;pm;cJh.?
odk\aomf tm7Swdkuf7Sde,frsm;um; ykefuefawmfvSefI
ae-uao;onf? xdkrif;vGefaomtcgwGif AdkifZif;wdkif
EdkifiHawmf-uD;onf 7efolrsm; 0dkif;0dkif;vnfvsuf 7Sdav
awmh.?
7efoltopfjzpfaom rGwfpvifwdk\onf y,fvuf
pwkdif/ qD;7D;,m;/ tD*spf/ tmz7duajrmufykid f;ESihf pydef
wd\u
k kd wku
d cf u
kd o
f rd ;f ydu
k -f u.? uGepf wifwED ykd ,fjrdK\awmf
-uD;udyk if 6^3 ^ ckESpfwGifw-udrf/ ^1^ ckESpfwGif w
-udrfaygif;ESpf-udrfr~ 0dkif;7Hvkyf-uHcJh-uonf? odk\aomf
ratmifjrifcJhacs? tdkifaqm7d,efrif;qufudk wnf
axmifcJhaom wwd, vDtdkbk7if (^1^^40) vuf
xufwiG f AdkifZif;wdik Ef ikd if aH wmf-uD;onf a7S;acwfe;D yg;
wr~ jyefvnfpnfum;vmonf? odk\7mwGif Alv*gvlrsKd ;
wdk\. 7efr;D um; rjidr;f cJhacs? vDtkb
d 7k ifonf ^26 ckEpS f
wGif t,l0g'qdkif7m taqmufttHkrsm;Y rGrf;rHxm;
aom &kyfwkrsm;udk y,fzsufokwfoif7efpDrHcJh.? xdkt
pDtrHonf 86^ ckEpS w
f iG f ay:aygufvmonfh ta7S\*+
kd ;f

AkdifZif;wkdif tEkynm vuf7mrGefwckjzpfaom aq;a7; rSeful


um; wcsyf

taemuf*dk+f;[laom omoem*dk+f;uGJr-= uD;udk zefwD;


ay;onfh ta-umif;w7yf jzpfvmavonf?
9 7mpkESpfrsm;wGif AdkifZif;wdkiftifydkif,monf jyef
vnfpkpnf;rdum/ pnfyifom,mvmjyef.? qm7qif
wdk\. 7efudkvnf; ae7mtESH\tjym;wGif wGef;vSefESdrf
eif;Ekdifvm.? AdkifZif;wdkit
f ifyidk f,m-uD; jyefvnfpnf
yifI tus,fjyef\qHk;jzpfvmaomtcsdefYum; 'kwd,
AufqD;bk7if (9^6 1025) vufxufyifjzpfonf?
okd\7mwGif 11 7mpkESpfrsm;twGif;Y AdkifZif;wdkifEdkifiH
awmfudk 7efolopfrsm;u jcdrf;ajcmufvmjyefawmh.?
qJv*`wfw7ufw\dkonf ta7S\zufr0S ifa7mufwu
dk fcku
d f
vmum tm7Srdkif;em;e,fy,frsm;udk odrf;ydkufvdkuf-u
.? AdkiZf if;wdkifEdkifiHudkyif xdkqJv*`wfwpf7ufwdk\ 0if
a7mufwdkufcdkut
f haH vm[k pdk;7drfae7.? tvufZ,
D yf
uGref eD yfb7k if (1801 1118) vufxufo\kd a7mufonfh
tcg xdb
k 7k ifonf w7ufw\k.
d 7efukd ckcu
H muG,Ef idk 7f ef
c7pf,efudk;uG,faom taemufOa7myEdkifiHrsm;tm;
tultnDawmif;cHavonf? ok\dEiS hf 7uf7Snfvrsm; aoG;
acsmif;pD;r~ wdu
k fcdkuf-uaom u&l;qdwfppfyrGJ sm; pwif
ay:aygufcaJh vonf? (u&l;qdwfppfyrGJ sm;7=? )
u&l;qdwfppfyGJrsm;onf AdkifZif;wdkifEdkifiHawmfudk
aumif;usdK;ray;/ qdk;usdK;omay;cJh-u.? u&l;qdwf
ppfom;rsm;onf w7ufwdk\uho
J k\dyif avmbaZmuyfae
-uolrsm;jzpf-u.? tcsif;csif;ppfjydKifowfjzwfae-u
ojzifh ysufpD;aeaom taemufEdkifiHrsm;rSvmonfh u
&l;qdwfppfom;rsm;onf pnfyifwk;d wufaeaom uGefp
wifwDEdky,fjrdK\awmf-uD;udk awG\jrifvm-uaomtcg/
rw7m;wyfrufaompdwfudk rcsKyfwnf;Edkif-uawmh
acs? Aif;epfjrdK\om;rsm;acgif;aqmifvmaom pwk u
&l;qdwfppfom;rsm;onf 1204 ckESpfwGif uGefpwifwD
Ekyd ,fjrdK\awmfudk vk,ufzsufq;D -u7m/ AdkiZf if;wdkiEf kid if H
-uD;onf tpdwfpdwftjrFmjrFmjydKuGJoGm;jyD;v~if/ EdkifiH
i,fuav;rsm;pGm ay:aygufvmawmh.? xdktcg z
vef;'g;jynfrS aAmfv'Gio
f nf yXrvufwif bk7iftjzpf
jzifh uGefpwifwDEdky,fudk jrdK\awmfjyKum/ pdk;rdk;tkyfcsKyf
vdu
k af vonf?
vufwifrif;qufw\kdukd *7dppfAv
kd fcsKy-f uD;/ rdik u
f ,f
ayvD,dkvk*d yfonf 1261 ckEpS fwGif wGe;f vSefjzdKzsufjyD;
aemuf/ Adik Zf if;wdkiEf kid if u
H dk jyefvnfxlaxmifjyefonf?
odk\7mwGif tajctaerSm rcdik fjrJvSacs? r-umrDtwGif;Y
atmhwdkrefw7ufwdk\onf tm7Srdkif;em;odk\ 0ifa7muf
aESmif,
h Suf-u.? 14 7mpkEpS f aemufykid ;f odk\a7mufonfh

122

Akdif7Gef a*smh

AkdifZif;wkdiftifykdif,m

AkdifZif;wkdif Adokum vuf7majrmufvSonhf atmhwkdrefw7ufwkd\. yvDtaqmufttHk-uD;

tcg AdkifZif;wdkif EdkifiHawmf[lI uGefpwifwDEdky,fjrdK\


omv~if usef7Sdaeavawmh.? xdk-uGif;usefaeao;
aomuGepf wifwED ykd ,fjrdK\-uD;vnf; 1453 ckESpw
f Gif rGwf
pvifatmhwrkd efw7ufw\.
kd vufwiG ;f od\k usa7mufomG ;
avonf? aemufqHk; AdkifZif;wdki{f u7mZfjzpfaom uGef
pwefwif; ayvD,v
kd *kd yfb7k ifonfvnf; ppfyw
JG iG f usq;kH
avonf ?
AdkifZif;wdkif;EdkifiHawmfonf a7mrEdkifiHawmfrSaygufzmG ;
vmcJhI/ c7pf,meft,l0g'xGef;um;7ma'ojzpfcJhaomf
vnf;/ ta7S\wdkif;EdkifiHrsm;ESifh qufqHr=rsm;jym;ojzifh/
bk7ifrsm;tkyfpdk;yHkESifh vlwdk\.t,ltqrsm;rSm ta7S\
wdik ;f qefavonf? od\kaomf xdkacwfwiG f xGe;f um;onfh
,Ofaus;r=ynm7yfrsm;um *7dtEkynm7yfrsm;jzpf.?
AdkifZif;wdkiEf ikd if HysufokOf;I atmhwdkrefw7ufwk\d -uD;pdk;
aomtcg uGefpwifwDEdky,fjrdK\rS c7pf,efynm7Sd t
aygif;wd\o
k nf Oa7mybufo\kd ajy;0ifomG ;-u.? xdo
k w
l \kd
a7mufav7mEdkifiHrsm;wGif a7S;*7dynm7Sdwdk\. twwf
ynmtrsdK;rsdK;udk jzef\jzL;-u.? xdkolwdk\aqmif7Gufr=
udkta-umif;jyKI Oa7mywdkufY Om+fopfta7;yHk[k

123

ac:aom txiftjrif tawG;t-uH ajymif;vJjcif; w


7yf/ aemifwGif ay:aygufvmavonf? (Om+fopf t
a7;yHk7=? )
Adkif7Gef*smh (c7pf 1^88 1824) ? ?t*vyd pf may
orkid f;wGif ud/ 7S,fvpD aom pmqdk-uD;rsm;ESifh wacwf
wnf;xGef;um;cJhol pmqdk-uD; a*smha*:'ifAdkif7Gefonf
1^88 ckEpS f Z0g7Dv 22 7ufae\wiG f vef'efjrKd \Y zGm;jrif
onf? Adik f7eG f.zcifrmS uufywde*f `eAf kid 7f Gejf zpfI rdcif
rSm tvGefcsrf;om-uG,f0aom uufo7if; a*:'if
jzpfonf? zcifzufrS tzkd;jzpfol qm *`ef Adkif7Geftm;
t}r[ife7Dbk7ifu AJ7Geaf 7mhca';bGJ\ukd jcD;jr|ihcf ho
J nf?
xdkb\GJukd tqifq
h ifq
h ufccH 7Jh mrS 1^98 ckEpS w
f Gif Adki7f eG f
. tzd;k av; uG,fvGefaomtcg pmqd-k uD; Adik f7Geo
f nf
q}ajrmufAJ7eG fAdkif7eG f jzpfvmcJhavonf?
Adkif7Gefonf ^ ESpfom; t7G,frSpI paumhwvef
jynf tAm'if;jrdK\7Sd o]gausmif;odk\ oGm;a7mufynmoif
-um;onf? 11 ESpo
f m;t7G,w
f iG f tzk;d av;jzpfol uG,f
vGeaf omtcg aemhwif*rfjrdK\teD;7Sd e,l;pwuftufaA;

Akdif7Gef a*smh
odk\ om;trdESpfa,muf ajymif;a7F\aexdkifjyD;aemuf Adkif
7Gefonf [,f&kdausmif;wGif ynmqufvufoif,l
onf? 1805 ckESpfwGif udrf;A7pf wUodv
k f x7ifeDwD
aumvdyfwiG f 0ifa7mufynmoif,ljyefonf? 1806 ck
ESpfwGif Adkif7Gefonf ola7;om;pDuHk;xm;aom uAsm
rsm;udk pkaygif;I pmtkyf&u
dk fEdyS fxw
k fa0onf? xdt
k csed Yf
Adkif7eG .
f toufrSm 18 ESpo
f m7Sdao;onf? touf 19
ESpt
f 7G,w
f iG f ysi;f onfch sdefcg trnf7Sd uAsmpmtkyu
f dk
a7;om;xkwfa0jyefonf? tuf'ifAm7m7DAsL; paom
pmapmifrsm;ESifh a0zefolrsm;u nHhao;onf/ vuf
oifpjzpfI tqifhtwef;r7Sd [ka7;om;-uojzifh Adik f
7Gefonf pdwq
f k;d um t*vdyfpmqdkrsm;ESifh paumh a0
zefa7;q7mrsm; [laomacgif;pOf7Snfjzifh a0zefcsuf
udk jyefveS af csyonfh uAsmwyk'u
f kd a7;om;vdkuo
f nf?
,if;onfum; Adkif7Gef. yXrqHk; emrnfausmf uAsm
-u;D jzpfonf?
Tr~ jyefvSefa7;om;7Hkjzifh ra-ueyfEdkifatmif a'g
oxGuaf eao;aom Adik f7Geo
f nf Oa7mywdkuf ajrxJyif
v,fzufo\kd rdwaf qGwa,mufEiS t
hf wl c7D;xGufco
hJ nf?
1811 ckEpS f Zlvikd v
f 14 7ufae\wiG f t*vefjynfo\kd Adkif
7Gejf yefvmI rdcif7d7S m e,l;pwuf tufaA;odk\ra7mufrD
rdcifuG,v
f eG fonf? 1812 ckESpfwiG f csdKif; [J7k;d yD;v
*7if;rdwf trnf7dS uAsmtkyw
f JG 2 wGu
J kd xkwaf 0vdu
k 7f m
tvGefyif vl-udKufrsm;avonf? aemuf 2 ESpftwGi;f
o *D,m;tm; tAdkif;a'gh owd\k orD; o aumhqJ
paom ta7S\widk ;f yHjk yif uAsmrsm;udk xkwaf 0onf? csKd i;f
[J7kpd mtkyx
f ufyif vl-udKufrsm;avonf? o aumhqJ
uAsmpmtkyfudk xkwfa0onfhae\Yyif tkyfa7 10000
a7mif;7aom[l.?
1815 ckEpS w
f iG f Adik 7f eG o
f nf qm 7yf rD;vAef\.orD;
tm tPAJvm rD;vAef\EiS hf vufxyfonf? odk\7mwGif
aemufESpw
f Gif tdrfaxmifa7;tqifrajyr=a-umifh uG-J u
onf? Adkif7Gef. tdrfaxmifonfb0 raumif;owif;
rsm;onf tawmfysH\ESH\cJhI vltaygif;u ol\tm; 7GHrkef;
jcif;jzpfum a7Smif-uOf-uonf? aemufqHk;wGif Adkif7Gef
onf ol\tm;aq;azmfa-umzufrjyKonfh t*vdyfwdk\
aexdik f7m t*vefjynfukpd dwfemI woufjyefrvm[l
aom od}mefjzifh 1816 ckESpfwGif xGufcGmvmcJhjyD;
aemuf/ jyifopf/ qGpfZmvef/ wvDpaom Edik fiHrsm;odk\
vSnv
fh nfoGm;a7mufcaJh vonf? wvDEidk if HY aexdkif
pOf pmqdk-uD;7S,fvDESihf odu`r;f cJhonf? 7S,fvDESifhrod
u`r;f rDuyif 7S,v
f .
D c,fr uvJa*:'GiEf iS hf wdww
f qdwf

jAdwdo~ uAsmpmqkdausmf a*smhAkdif7Gef

7if;ES;D bl;7mrS orD;uav;wOD;yif 77Scd zhJ ;l avonf? Adkif


7Geo
f nf ,if;od\k c7D;vSnv
hf nf,if; csKd i;f [J&dk wwd,ESihf
pwktky/f 7SDvGet
f usO;f orm;/ tdyrf uf/ ref;z
7uf paom pmtkyfrsm;udk a7;om;xkwfa0cJhonf?
181^ ckEpS Ef Sihf 1822 ckESpt
f wGi;f Adki7f eG o
f nf ol. t
aumif;qHk;vuf7mjzpfaom 'Gef*`ef; pmtkyf 5 wGEJ iS hf
jyZmwfrsm;udk a7;om;cJah vonf?
1823 ckESpfwGif vGwfvyfr=udk vdkvm;aom Adkif7Gef
onf *7djynfvGwfvyfa7;wkdufyGJwGif udk,w
f dkifyg0if
qifEFJcJhonf? 1824 ckESpfwGif *7dEkdifiH rpfqdkvGef*DjrdK\
odk\a7mufaomtcg Adki7f Geftm; vlxu
k aomif;aomif;
zszs-udKqdk-uonf? Adkif7Gefonf rdk;xJavxJwGif jrif;
pD;I jrdK\vSnhfcJh7mrS tat;rdum zsm;cJh7m 10 7ufcef\
t-um 1824 ckESpf {jyDv 19 7ufae\wGif xdkjrdK\Yyif
uG,fvGefonf? Adkif7Gefonf *7dvGwfvyfa7;wdkufyGJt
wGuf a':vm 50000udk 7efyHkaiGtjzpfvnf; vSL'gef;
cJah vonf?
Adkif7Gefum; tcsdK\tcsdK\ pmqdkrsm;uJhodk\ uG,fvGefjyD;
aemufrSom ausmf-um;olr[kwf/ touf7SifaepOfyif
xif7Sm;cJholjzpfonf? tcsdK\tcsdK\ pmqdkrsm;uJhodk\vnf;
touf7SifpOfomausmf-um;I uG,fvGefjyD;aemuf em
rnfarS;rdSefoGm;olvnf;r[kwfbJ/ ,ckacwfwdkif ausmf
-um;aeaom pmqd-k u;D jzpfonf? Adik 7f Geo
f nf xH;k wrf;pOf

124

Akdif7Gef a*smh

AkdiftkduifrP-uD;

vmudyk ,fI ol\pw


d -f udKufa7;oljzpfonf? pdwu
f ;l Om+f
aumif;oavmuf ta7;tom; aumif;olvnf;jzpf
onf? pufqkyzf G,f ta-umif;7yfudkvnf; ESv;Hk emp7m
aumif;atmif a7;pGrf;Edkifoljzpfonf? xdk\a-umifh tcsdK\
a0zefow
l \ku
d Adkif7Gefonf ewfuavmifttyfc7H onfh
t&l;[k qd-k uonf?

Adkif7Gefonf awmfoavmufvnf; rme-uD;onf?


ol\tm; jcD;usL;onfudk tvGeftrif; vdkvm;oavmuf
vdkao;onf[k a0zefoltm; a'goxGufwwfoljzpf
onf? odk\7mwGif pdwf7if;aumif;avonf?
Adik f-ovdk*sD ?

? ZD0aA'&=?

D
yXruBmppftwGif;urS wdk;wufvmaom od_Hynmjzpfonf? ouf7Sdwdk\. jzpfysufazmufjyefr=oabmwdk\udk Adkiftdk
uifrP-wDynmjzifhavhvmI ,if;wdk\udk xdef;odrf;jcif;/ wm;qD;jcif;wdk\udk aqmif7Guf7m/ atmifjrifr=rsm;vnf; 7SdcJh
onf? ,if;wdk\jzifh q7m0efrsm;onf tema7m*gwm;qD;umuG,fa7;rsm;udk aqmif7GufEdkifcJhI/ vlESifhoW0gwdk\
usef;rmawmifhwif;a7;twGuf rnfodk\rnfyHk aexkdifpm;aomuf7ef vdktyfa-umif;udkvnf; od7SdvmcJh-uonf?

AdkiftdkuifrP-wD ? ?wd7>mef yd;k rFm; opfyif paom


ouf7w
dS \kw
d iG yf g7Sad eonfh "mwfrsm;ESihf ,if;"mwfoabm
w7m;wdk\.ouf0ifyHk/ azmufjyefyHkta-umif;rsm;udk
avhvmaomod_Hynmudk AdkiftdkuifrP-wD[kac:onf?
,if;onf AkdiftEdk iS hu
f ifrP-wD[laompum; 2 vHk;aygif;
pyfxm;jcif;jzpfonf? Adik t
f o
kd nf touf od\rk [kwf yg+
[kt"d_g,f7I/ uifrP-wDonf "mwkaA'jzpfojzifh t
csKd \u Adik t
f u
dk ifrP-wDudk yg+"mwkaA'[kvnf;ac:-u
onf? cmud,
k .
f jzpfysuyf "kH mwfoabmw7m;udk avh
vmr=vnf; tusKH ;0ifaeojzifh tcsdK\u zDZD-oavm*spf
u,fuifrP-wD[k ac:-uao;onf?
Adik ftu
dk ifrP-wDudk t-urf;tm;jzifh 2 ydkif;cGEJ dkio
f nf?
yXrydkif;rSm vl/ wd7>mef/ ydk;rFm;ESifhopfyifrsm;Yyg7Sd
aeaom"mwfrsm;ESiho
f ufqidk fI/ -o*Jepf"mwkaA'ynm
7yf. oD;oef\bmomcGw
J 7yfjzpfonf? 'kw,
d ydik f;rSm vl/
wd7>mef/ ydk;rFm;ESifh opfyifrsm;Yyg7Sdaom"mwfrsm;.
ouf0ify/kH azmufjyefyo
kH abmw7m;ESihf ,if;"mwftcsi;f
csif;awG\7Sdaomtcg jzpfvmonfhajymif;vJr= oabm
w7m;rsm;jzpfonfh rufwmaAmfvpfZifac: ZD0&kyftjzpf
tysufudk avhvmaom bmomcGJjzpfonf?
Adik t
f u
kd ifrP-wyD nmonf 19 7mpkEpS f aemufyikd ;f wGif
pwifay:aygufvmonf? ay:aygufpu xdak cwf vlw\kd
t,lonf;r=paom tcuftcJtrsdK;rsdK;ESifh 7ifqdkifcJh7
onf? ,if;tcuftcJrsm;udk cJ,Of;pGm wGe;f vSeEf kid fjyD;rS
,ckuo
hJ \kd vltrsm;vufcv
H maom ynmwpf7yfjzpfvmcJh
7onf? 20 7mpkEpS t
f pavmufwiG f Adik t
f u
kd ifrP-wyD nm
7Sif-uD; qm z7uf'7pf *dkvef;a[mhyuif;. -udK;pm;r=

125

a-umifh vltrsm;vufcHvmaom ynm7yfwcktjzpf


wdk;wufvmcJhonf[k qdk7ayrnf?
yXruBmppf-uD;twGi;f upI Adkiftu
kd ifrP-wD ynm
7yfonf rsm;pGmwd;k wufvmcJo
h nf? ,if;od\k wd;k wufpOf
tcsdefu ta7;-uD;aom tajccHAdkiftdkuifrP-wDynm
tydik ;f udk vlwikd ;f ta7;rxm;vS-ubJ vufawG\csujf cif;
toHk;usaom AdkiftdkuifrP-wD ynmydki;f avmufudkom
vltrsm;tm;ay;cJh- uonf? tm[m7"mwfrsm;t
a-umif;/ tifZdkif;ac: ouf7SdESifhqdkifaom "mwfult
a-umif;wdk\udk yXruBmppftwGif;u avhvmawG\7Sd
onf? ,ckrl vlw\.
kd todOm+fw;kd wufvmonfEiS t
hf r~
tajccH AdkiftdkuifrP-wDynmydkif;udk tm;ay;vm-ujyD;
v~if ,if;ynmudk vlESihf wd7>mefaq;ukXme/ tm[m
7Xme/ v,f,mpdkufysdK;a7;Xme ponfwdk\wGif rsm;pGm
toH;k jyKae-uavonf?
Adik ftu
dk ifrP-wDukd tjcm; od_yH nm7yfrsm; uJo
h k\dyif
u@rsm;cGJxm;avonf? wd7>mefrsm;ESifh oufqdkif
aom Akid ftdkuifrP-wD/ ydk;rFm;rsm;ESifhoufqdkifaom Adkif
tdu
k ifrP-w/D opfyifEiS q
hf ikd af om Adkit
f u
kd ifrP-wDponf
jzifhjzpfonf? ,if;wd\kuykd if wzef tao;pdwf cGjJ cm;avh
vm-uao;onf?
avhvmrSwo
f m;I vG,u
f al p7eftwGuo
f m TuJo
h \kd
u@tvdu
k cf Jx
G m;aomfvnf;/ ,if;wdk\tm;vHk;onf w
u@ESiw
hf u@ qufo,
G v
f su7f -dS uavonf? wd7>mef
ESifhqdkifaom AdkiftdkuifrP-wDynm7yfwGif tusHK;0if
onfh wd7>mefw\dk. -uGuo
f m;qJESihf yd;k rFm;ESiq
fh idk faom
AdkiftdkuifrP-wDynm7yfwGif tusHK;0ifonfh waq;.

AkdiftkduifrP-wD
qJwk\dudk avhvm7mrS toufESifhcmudk,f wnfjrJor~
v=yf7Sm;oGm;vmr=twGuf vdktyfaompGrf;tifudk ay;
Edkifonfh umAdk[dkuf'7dwf"mwfudk awG\7SdcJh-ujcif;udk
axmufI wu@ESiw
hf u@ tquftoG,7f dS a-umif;
odomonf?
TuJo
h \kad vhvmjcif;jzifh vl/ wd7>mef/ yd;k rFm;/ opfyif
ponfw\ko
d nf yHo
k !mefujJG ym;aomfvnf; Adik t
f u
kd ifrP
-wDynm7yftm;jzifh wlnDcsufrsm;7Sdonfqadk om tcsuf
udk awG\77Sd avonf? xdak -umifh toufonf Adkit
f ku
d if
rP-wDynm7yfay:wGif OD;pGmtajcjyKonf[k ,lqp7m
jzpfay:vmayonf?
,ckvuf7Sd Adkit
f ku
d ifrP-wDynm7yfonf ZD0aA'ESifh
a7m*gaA'ynm7yfrsm;rS wdk;wufvmjcif;jzpfayonf?
(ZD0aA'? a7m*aA'vnf; 7=?) tcsdK\a7m*grsm;
jzpfay:vmonfhtcg tyifyef;rcH7bJ Adik ftdkuifrP-wD
ynmjzifh tvG,fwul od7SdEkdifavonf? ausmufuyf
a7mifa7m*g/ qD;csdKa7m*gwdk\jzpfonfhtcg Adkiftdkuif
rP-wDenf;jzifh ppfaq;u tvG,w
f ulawG\7ESd dik o
f nf?
ouf7dw
S \dk.v=y7f mS ;r=rSefor~onf pGr;f tifuko
d k;H -u7
onf? ouf7w
dS \kd. -uD;xGm;r=/ v=y7f mS ;oGm;vmr= ponf
wd\ktwGuf pGr;f tifudk txl;vdt
k yfvo
S nf? t-urf;tm;
jzifh ouf7dw
S \dkudk 2pkcEJG ikd o
f nf? jyify oufuif;avmu/
odk\r[kwf edZD0rsm;rSpGrf;tifudk qGJ,ltoHk;jyK-uonfh
tpdrf;a7mif7aSd om opfyifrsm;tygt0ifjzpfonfh atmf
wdkx7dkzDac:tpkESifh pm;oHk;aomtpm;tpmrSom pGrf;
tifudk7,lEkdifaom vl/ wd7>mef/ r=d/ rdU
k &kyfydk; ponf
wdk\yg0ifonfh [Dwm&kx
d &kdzDac:tpkwdk\jzpfonf?
ouf7Sdavmu (oZD0avmu)wGif jzpfysufazmuf
jyefaomtajymif;tvJrsm;udk oufuif;avmu(edZD0
avmu)Yvnf; awG\7Sd7ayonf? odk\aomf ajymif;vGJr=
E=ef;onftvGefaES;onf? ouf7daS vmuwGif ajymif;vGJ
r=jrefqefjcif;rSm tifZdkif;"mwfa-umifhjzpfonf? tif
Zdkif;"mwfr7Sdv~if ouf7Sdwdk\.ajymif;vJr=rsm;onf t
vGefaES;auG;I toufonf -um7SnfpGmwnfEdkifawmh
rnfr[kwfacs? tpmajc7mYyg0ifaom tpmtdrf7nf/
o7uf7Guf7nf ponfw\kdonf vlEiS w
fh 7d >mefw\dkwiG f t
a7;-uD;aom tifZdkif;rsm;jzpfonf?
tifZikd ;f "mwfrsm;udk [ef;ZAl;cemESihf tuf'yG Af ;l cemqdk
olnt
D pfukEd pS af ,mufw\ku
d 189^ ckESpw
f iG f pwifawG\7dS
-uonf? waq;udk n|px
f w
k f7mrS7aomt7nfonf w
aq;uJo
h dk\yif o-um;"mwfudk t7uftjzpfodk\ajymif;vJ
ay;Edkio
f nfudkawG\7dcS h7J mrS waq;onf oW0grsm;wGif

awG\77Sd aomqJwpfrsdK;jzpfojzifhqt
J wGi;f rS tifZkid f;ac:
"mwfulwrsdK;udk xkwf,lEdkifa-umif;odvmonf? ,if;
tifZkid f;"mwfonf tppfjzifh ppfvku
d fv~if ,if;Yyg0if
aom wGJzuftifZdkif;ac: ao;i,fonfh armfvDusL u
av;rsm; xGufukefaoma-umifh ,if;Yyg7Sdaom jyKjyif
ajymif;vJEidk fonfh t7nftcsif;rsm;ukefomG ;wwfonf?
qJrsm;onf TuJho\dk tifZkid ;f / wGzJ uftifZkid ;f rsm;ESihf
tm;jzpfay:7m "mwfrsm;ponfw\dkukd pnf;urf;usepGm
pk&Hk;Ijzpfay:vmaomouf7SdyPnf;yifjzpfonf? vl/
wd7>mef/ tyifwdk\ukd zGJ\pnf;xm;aomqJrsm;wGif "mwk
j'Afaygif; axmifaygif;rsm;pGmyg0ifonf? "mwkaA'
ynm7Sirf sm;onf ,if;"mwkj'Afaygif;rsm;udk "mwfcJcG ef;
YzefwD;,lEdkifI tcsdK\ukrd l wnfaqmufxm;yHkudk wwf
tyfaocsmpGmrodojzifh zefwD;,l7efrvG,fulacs? vl/
wd7>mef/ tyifwdk\Yyg7Sdaomta7;ygonfh "mwkj'Af
aygif;rsm;rSm umAdk[dkuf'7dwf/ tqD/ y7dkwif;wdk\ jzpf
onf? ouf7Sd wpf7SL;rsm;xJwGif txufyg j'Afaygif;
rsm; omru tjcm; "mwfyPnf;/ oWK"mwfrsm;vnf;
yg0ifao;onf? ,if;wdk\ukd AdkiftdkuifrP-uD; ynmjzifh
avhvm-uonf?
vl/ wd7>mefESifh tyifwdkif;onf touf7SifaeEkdif
7eftm[m7udkrSD0Jae-u7onf? trsm;tm;jzifh vdktyf
aomtm[m7udk tcsif;csif; tvJtvS,fjyKI rSDwif;
aexdkif-uavonf? ae\tcgwGif vlwd7>mefwdk\ t
ouf7LS xkwfvu
kd faom umAGef'idk f atmufqu
dk "f mwfudk
tyifrsm;u rSD0Jae7I tyifwdk\7SLxkwfaom atmuf
qD*sifudk vlESifhwd7>mefwdk\7SLoGif;-u7onfudk axmuf
I ouf7SdavmuY tcsif;csif; vJvS,fjyKI rSDwif;
aexdik -f uyHu
k o
kd jd rifEikd af vonf?
ouf7Sdtrsm;pkonf jzpfr=/ ysufr=/ azmufjyefr=udkcH
pm;oGm;7onfcsnf;jzpfonf? ,if;odk\aom tjzpft
ysufrsm;udk AdkiftdkuifrP-wDynmjzifh avhvm-uonf?
tyifavmuudk avhvmv~ifvnf; tyifrsm;onf
rdrdw\dk.pGr;f tifudk rdrdw\dkzmom zefw;D Edik fa-umif;awG\7
onf? ,if;od\k zefwD;,lyku
H kd twkck;d I "mwkaA'ynm
7Sifrsm;u wDxGirf =jyK-uao;onf? tyifavmuY pGrf;
tifzefwD;,lr=udk zdkwdkqif;oppfac: tvif;jzifhzGJ\pnf;
jcif;[kac:onf? zdkwdkqif;oppfonf tpdrf;a7mif t
yifwdk\wiG f7Sdaom uvdk&kdzD;ac: tpdr;f a7mif"mwfyPnf;
ay:YtrSDjyKaeonf? uvdk&kdzD;"mwfjzifh zGJ\pnf;xm;
aomtm[m7tay:Y ouf7Sdwdk\trSDjyKae7ojzifh ,ck
acwf AdkiftdkuifrP-wD ynm7Sifwdk\onf uvdk&zkd D;"mwf

126

AkdiftkduifrP-wD

Akdif;Am;jrdK\

. oabmESihf ,if;. tpGr;f udk pdw0f ifpm;pGmavhvm


-uonf? umvDzdk;eD;,m;wUodkvfrS 'ef;e,J tdkif
tmEGefacgif;aqmifaom od_Hynm7Sifwpkonf ouf7Sd
qJjyifyY zdw
k kq
d if;oppfatmifjrifpmG jyKvky7f Ekdiaf -umif;
udk 1955 ckESpu
f jyocJh-uonf? tmEGefonf [if;Ek
EG,f7GufrS uvdk&kdzD;"mwfygaom uvd&k kdyvwf0 K
udkxkwfI zdkwdkqif;opf oufoufjyKjyif,lIjyonf?
xdk\a-umifh wrifvyk f,al om zdw
k q
kd if;oppfjyKI tm[m
7wd\kukd wae\ae\wiG f zefw;D ,lEikd v
f rd rhf nf[k od_yH nm7Sif
wd\ku ,H-k unfc\J-uonf?
Adkit
f dkuifrP-wDynmjzifh txl;ojzifh vlwdk\usef;rm
oefpGrf;7efvdktyfonfh tpm;tpmrsm;udk pl;prf;avh
vmvsuf 7S-d uonf? vlwk\donf vdktyfaom y&kdwif;/
umAd[
k u
dk 'f 7dw/f vdu
k yf dKG uf ac: qDwk/ ADwmrif/ oWK
"mwf/ a7paom"mwfrsm;rrSD0J7ygu usef;rma7;csdK\
wJv
h ~ifvnf; csdK\ww
Jh wfI toufqk;H &=H;onftxd jzpf
v~ifvnf;jzpfwwfa-umif;udk odvm-uonf? xdkjyif
vlwdk\tm; 'kQay;aeaom AufwD;7D;,m;rsm;udk vl\
cmudk,ftm; tM7m,frjzpfapbJ wdkuzf suf7ef "mwf
yPnf;rsm;udk AdkiftdkuifrP-wDynmjzifh zefwD;,lEdkif-u
ojzifh AdkiftdkuifrP-wDonf aq;avmuwGif tusdK;
jyKaom ynm7yfjzpfvmonf? vlwdk\twGuo
f mr[kw/f
wd7>mefESifh tyifrsm;twGufyg rnfonfh tpm;tpm/
"mwfponfwk\dvko
d nfukd Adik t
f u
kd ifrP-wDynmjzifph ;l prf;

od7SdEdkifojzifh pdkufysdK;a7;ESifh wd7>mefarG;jrLa7; avm


uudk txl;yif taxmuftyHjh yKaom ynm7yfwckvnf;
jzpfonf?
xdka-umifh AdkiftdkuifrP-wDynmonf ouf7Sdwdk\.
wnfaqmufxm;yHkEiS fh ouf7dw
S k\dwiG f ay:aygufaeaom
"mwfjzpfpOfrsm;udk avhvmaom ynm7yfjzpf&Hkru o
bm0tavsmuf jzpfay:vmaom"mwfrsm;udk twkcdk;
um usa7mufrnfha7m*gwdk\rS umuG,Ef idk fjcif;/ jzpfay:
vmonfha7m*gudkukoEdik jf cif;wdk\a-umifh aq;ynmwGif
txl;toHk;0ifaom tusdK;jyKynm7yfjzpfayonf?
a'gufwmOD;jrifhodef;
Adkif;wdkifiSuf ?

? OAsKd i;f 7=?

Adkif;rm;jrdK\ ? ? Adik f;rm;jrdK\onf *smreDEkid fiHtv,fyidk ;f


ol7if;*s;D ,m;e,f.jrdK\awmfjzpfonf? trf;jrpfurf;ab;
tufwmpAwfawmifajc7if;Y yifv,fa7rsufESmjyif
txufay ^50 tjrifhwGifwnf7SdI tmhzwfjrdK\ ta7S\
zuf 13 rkid t
f uGmwGi7f o
dS nf? bmvifz7ifzh wfr;D 7xm;
vrf;qHk;jrdK\ jzpf&Hkru avqdyf7SdaomjrdK\vnf;jzpfonf?
Adkif;rm;jrdK\onf tEkynmA[dkXme-uD;tjzpf ausmf
-um;onf? uBmwGifxif7Sm;ausmf-um;aom *smref
tEkynm7Si-f uD;rsm;jzpfonfh *gwm/ 7S;D vm;/ADvef/ [m
'g/ [rfr,f polwdk\aexdkifcJh7mjrdK\jzpfI ,if;wdk\ESifhpyf

*smreDEkdifiH Akdif;rm;jrdK\. om,m-unfEl;zG,faumif;onhf &=cif;wpdwfwa'o

127

ApfZrwfatmhwkdzGef

APwsLvjrpf
vsOf;aom taqmufttHkrsm;ukd aumif;pGm apmifh
a7Smufxdef;odrf;um jywdkufozG,f jyoxm;onf? xdk
a-umifh Adkif;rm;jrdK\tm; pmqdkjrdK\[k tcsdK\uac:prSwfjyK
-uonf? Adkif;rm;jrdK\. tjcm;xif7Sm;aom tqmuf
ttHrk sm;rSm e,fpm;-uD;rsm; pH7meef;awmf/ ,ck tpdk;7
Xmersm;xm;7Sd7m 7Jwu
kd ef ED iS fh 7Jwdu
k 0f g/ ajryHk tajrmuf
tjrm;ESihf pmtkyf pmwrf;aygif; 300000 ausmf odr;f
qnf;xm;7Sd7m pm-unfhyd uwfwu
dk f-uD;/ jywdkuf/ vl;
uwf u7meuf. vuf7m bk7m;yif7d7S m bk7m;7Sdc;dk
ausmif;/ 1919 ckESpfu *smreforwEdkifiH zGJ\pnf;tkyf
csKyfyHk tajccHOya' pka0;a7;qGJ7mESifh Amaq;pmcsKyf
twnfjyK7m trsdK;om;Zmwf&Hk ponfwdk\jzpfonf? xdk
jyif tEkynm7Sif-uD;rsm;tm; *k+fjyKonfhtaejzifh
pdkufxlxm;aom ,if;wdk\.a-u;&kyfwk/ ausmufwdkif
trsm;tjym;udv
k nf; awG\7dES ikd favonf ?
Adkif;rm;jrdK\. xif7Sm;aomvkyfief;rsm;rSm zdeyf/ t
xnftvdyfESifh ,mOfaqmufvkyfonfh vkyfief;rsm;jzpf
onf? odk\7mwGif Adkif;rm;jrdK\onf a7S;a[mif;taqmuf
ttHkEiS fh tEkynmrsm;udk avhvmvdkufpm;ol c7D;onf
rsm;. tm&Hpk dku7f mjrdK\tjzpf ydkrdkxif7Sm;onf?
Adik ;f rm;jrdK\ukd c7pf 9^5 ckEpS w
f iG f pwifwnfaxmifI
1253 ckESpw
f iG f jrdK\-uD;tqifo
h \kad 7muf7v
dS monf? 15^2
ckESpfrSpI qufqDAdkif;rm;e,f. jrdK\awmfjzpfvmonf?
qufqDAdkif;rm; e,fpm;rsm;teuf txif7Sm;qHk; jzpf
aom csm;-o*wfpwyfonf pmaytEkynm7Sif-uD;rsm;
tm; tvGeftm;ay;ajr|mufpm;ojzifh Adkif;rm;jrdK\wGif
pmaytEkynmrsm; xGef;um;cJhonf? 1918 ckESpfrSpI
Adik ;f rm;jrKd \onf ol7if;*s;D ,m;e,f. jrdK\awmfjzpfc7hJ m 'kwd
, uBmppftjyD; *smrefwdk\vufeufcsI/ *smreDEdkifiH
onf taemuf*smreDEdkifiHESifh ta7S\*smreDEdkifiH[lI uGJ
oGm;aomtcg Adik ;f rm;jrdK\onf ta7S\*smreDEidk fiHt0if jrdK\
tjzpf odk\a7muf7o
Sd Gm;onf?
1939 ckEpS f oef;acgifpm7if;t7 Adik ;f rm;jrdK\. vlO;D
a7onf 65989 jzpfonf?
APwsLvjrpf? ?Oa7mytv,fyidk f;wGif xif7mS ;t
a7;ygaom a7a-umif;c7D;vrf;-uD;jzpfonfh APwsLv
jrpfonf csufudkqvdkAm;uD;,m;Ekdiif aH jrmufyidk f;7Sd um
ayoD,efawmifwef;wGijf rpfzsm;cHI ydv
k efEkdiif Hukd jzwf
oef;um aAmvwpfyifv,fwiG ;f odk\ jrpfcaGJ ygif;rsm;pGm
jzifh pD;0ifavonf? ta7S\zufqHk;jrpfcGJjzpfaom Edk*uf
jrpfonf z7pf7u
S f[yf yifv,fxHk;wGi;f odk\ pD;0ifonf?

'ef;ZpfjrdK\zufodk\ jzmxGufaom taemufjrpfcGJY ul;


oef;oGm;vmr= ydkrdkrsm;onf? jrpfcGJrsm; jzmxGuf7m
jrpf0u`ef;ay:a'owGif pdkjynfaom opfawmrsm;jzifh
omom,m,m7Sdaeaom u`ef;rsm;udk awG\Ekdifayonf?
jrpfcrGJ sm;onf r-umc+ a7pD;a-umif; ajymif;vJwwf
ojzifh oabmrsm; oGm;vma7;wGif taESmifht,Suf r
jzpfap7efESifh jrpf0u`ef;ay:a'owGif a7r-uD;ap7ef
tpOfrjywf jyKjyifxde;f odrf;ay;7avonf?
APwsLvjrpfonf rdkifaygif; ^50 7SnfI u7m;uk
jrdK\txd avSoabmrsm;oGm;vmEdik fonf? 0gaqmjrdK\ t
eD;Yum; toGm;tvmenf;yg;onf? ,if;jrpfonf w
ESpfwiG f 3 vcef\ a7cJaewwfaomfvnf; ydkvefEidk if H.
ta7;ygaom ydk\aqmifa7;vrf;a-umif;-uD;jzpfonf?
,if;.xif7mS ;aom jrpfvufwufwk\drmS qef;jrpf/ Akjrpf
ESifh yDvDumjrpfrsm;jzpf-u.? ydk\aqmifa7;twGuf
aumif;rGefaom tdk'g/ eD;yg;/ eD;ref;jrpfrsm;ESifh APwsL
vjrpfonf wl;ajrmif;rsm;jzifh qufoG,fxm;ojzifh
Oa7myEkdifiHtoD;oD;wdk\vnf; a7mufayguf qufqH
vG,o
f nf? od\k7mwGif ,if;jrpfonf a'otrsKd ;rsdK;wd\kukd
jzwfoef;pD;qif;7onfhtavsmuf *sHK ajymif; paom
aumufoD;aumufESHrsm;/ u`J/ EGm;/ 0uf/ jrif; paom
wd7>mefrsm;/ ausmufrD;aoG;/ oH/ oGyf/ qm; paom
wGif;xGufyPnf;rsm;/ opfrsm;/ pufr=vufr=yPnf;rsm;
ponfjzifh trsdK;rsdK; wifyk\dazmufum;7mc7D;vrf;-uD;[k
qk7d ayrnf?
1919 ckESpYf Amqdkif;pmcsKyft7 APwsLvjrpf0ay:
7Sd 'ef;ZpfjrdK\onf vGwv
f yfaom jrdK\jzpfvmjy;D v~if jrpfw
av~mufwGif aumf7D'gac: ajrvuf-um;e,fay:ayguf
vmonft
h wGuf ydv
k efEidk if o
H nf 'kwd,uBmppfrwdkirf D
u aAmvwpfyifv,fo\kd xGuaf yguf77So
d mG ;cJah vonf?
ApfZrwfatmhwdkzGef (c7pf1815 1898) ? ? *sm
reDEikd fiaH wmf[lI r,fr,f77jzpfay:vmap7efESifh ,if;
EkdifiHudk yXrwef; EkdifiH-uD;tjzpfodk\a7mufatmif
aqmif7GufcJhaom atmhwkzd eG fApfZrwfonf y7yf7Sif;vl
rsdK; xdyfwef;EdkifiHjyK okcrdefjzpfonf? *smreDEkdifiH.
eef;7if;0eftjzpf tESpf 20 xrf;aqmifomG ;olvnf;jzpf
onf? ApfZrwfukd 1815 ckEpS f {jyv
D 1 7ufae\wiG f 7Fef
a[mifZifjrdK\uav;Y arG;zGmonf? ol.trnftjynfh
tpHkrSm atmhwdktuf'Gyf vDtdkydk zGefApfZrwf 7Fefa[mif
Zifjzpfonf? ApfZrwf. rdzrsm;rSm qif;7Jaomfvnf;
xif7mS ;onfh rSL;rwfrsdK;EG,frsm;jzpfonf?

128

AwfZrwfatmhwkdzGef

*smreDEdkifiHukd pnf;vHk;ay;cJhaom eef;7if;0ef-uD; zGef ApfZrwf (,m)ukd wwd, eykdvD,efbk7ifESihftwl awG\7pOf

ApfZrwfonf 7JprG ;f oWdESihf jynfph aHk om A7if'ifAwf


rSL;rwfrsKd ;EG,rf S qif;oufoyl yD D a*ghwif;*si;f wUodv
k f
YaepOf ausmif;om;rsm;wOD;csif; ,SOfjydKifwdkufyGJaygif;
28 yGu
J kd tEdkipf JcG o
hJ ljzpfonf? wUodkvfwGif Oya'ESihf
EdkifiHa7;ynm7yfrsm;udk avhvmjyD;aemuf 1835 ckESpf
wGif 0wfvHkjzpfvmonf? xdkaemuf ppfwyfwGif acW
tr=xrf;jyD;v~if r-umrD ZmwdjrdK\odk\jyefI jrdK\7Gmta7;
aqmif7u
G ,
f if; ,m,Dvw
F af wmfwiG f wESpcf ef\ 0ifa7muf
xrf;aqmifonf? 184^ ckESpfwGif y7yf7Sm;'dkif;,uf
vFwaf wmftrwftjzpf a7G;aumufwifajr|mufc7H onf?
1848 ckEpS fwiG f Oa7mywdu
k Yf rjidrrf oufjzpfpOf y7yf
7Sm;bk7if pwkz7uf'7pf 0DvsHonf vlxt
k m; tkycf sKyf
r= tajccHOya'jzifh tkyfcsKyf7ef tav~mhay;vdkufonf
udk ApfZrwfu rESpo
f ufacs? bk7ifwGif wefc;kd tm+m
ydkrdk7Sdoifhonf[k ta7;qdk7mrS ApfZrwftm; vlodrsm;
vmonf? 1851 ckESpfwiG f z7ifzh wfjrdK\7Sd *smref'kid ;f ,uf
vFwaf wmfY y7yf7Sm;jynf udk,pf m;vS,t
f jzpf cef\xm;
jcif;cH7onf?
ApfZrwfonf nDnGwfa7;udkvdkvm;I x-uGvHk\v7Sd
olvnf;jzpfonf? y7yf7Sm;EdkifiHu acgif;aqmifI *sm

129

refEkdifiHawmf-uD; xlaxmif7ef tjrJ-uHpnfaeaomol


jzpfonf? ,if;od\k xlaxmifEikd 7f ef OD;pGmEdik if iH ,fuav;
rsm; aoG;pnf;yl;aygif;rdz\kdtwGuf -op-wD;,m;udk aoG;
ESifh oH0g'twdkif; ESrd ef if;7rnf[-k uHK;0g;avonf? xdk
a-umifh y7uf7mS ;ppfwyfrsm;udk topfwzef wd;k cs\JjyKjyif
pDrHav7m y7yf7Sm;vFwfawmfu vdktyfaomaiGudk
cGihrf jyKojzifh ApfZrwfonf yXr 0DvsHb7k ifEiS hf wdkiyf if
um vFwaf wmfEiS hf qef\usifzufjyKI tcGeaf umufcjH yD;
v~if ppfwyfrsm;udk wdk;csJ\jyKjyifonf? 1864 ckESpw
f Gif
jrdK\pm;-uD;rsm;tkyfcsKyfonfh e,fuav; 2 e,ftwGuf
'def;rwfEkdifiHESifh ydkifqdkifr=tjiif;yGm;7mrStp tiftm;
awmifhwif;jyD;jzpfaom y7yf7Sm;ppfwyfrsm;onf -op
-wD;,m;EkdifiHESifhaygif;um 'def;rwfEdkifiHudk ppfcsDwdkuf
cdkufonf? 'def;rwfEdkifiHudk atmifjrifaomtcg ,if;
e,frsm;udk roifrh wifjh zpfatmif a0jcrf;7mrStp 1866
ckESpfwGif -op-wD;,m;Edkiif HESihpf pfjzpfjyefonf? -op-wD;
,m;wdk\ ppf&=H;oGm;7m y7yf7mS ;EkdifiHonf ApfZrwf 7nf
7G,fonfhtwdkif; *smrefEdkifiHrsm;. acgif;aqmiftjzpf
a7mufvmonf? ApfZrwfonf -op-wD;,m;. t
aygif;ygEdik fiiH ,frsm;udk y7yf7Sm;Ekdiif HwiG f;odk\ oGwfoGif;

ApfZrwfatmhwkdzGef
jyD;aemuf ref;jrpfajrmufzuf7Sd tjcm;*smrefEdkifiH
i,fuav;rsm;ESifhaygif;um ajrmuf*smrefjynfaxmifpk
udk 186^ ckEpS w
f Gif zG\Jpnf;onf?
18^0 jynfhESpw
f iG f y7yf7Sm;EkdifiHESifh jyifopfEdkiif w
H k\d
onf ApfZrwf. y7d,m,fa-umifh ppfjzpf7m jyifopfykid f
tm;vqm;ESihv
f 7dk def;e,frsm;udk y7yf7Sm;wdk\7vkduo
f nf?
*smreDEdkifiHawmifzufydkif;7Sd EdkifiHi,ftrsm;onfvnf;
y7yf7Sm;EdkifiHESifh vma7mufyl;aygif;ojzifh 18^1 ckESpf
wGif *smreDEdik fiHawmf-uD; pwifay:aygufvmum y7yf
7Sm;bk7ifonf *smref{u7mZfjzpfvmjyD;v~if Apfprwf
onf *smreDEkdifiHawmf-uD;. eef;7if;0ef jzpfvmonf?
xdEk SpfwGifyif ApfZrwfonf rif;om;bG\Judkyg77Sdonf?
ApfZrwfonf *smreDEidk if H. eef;7if;0eftjzpf tESpf
20 wdkifwdkifaqmif7GufpOf EdkifiHawmf-uD;tm; tiftm;
vsifjrefpGm-uD;rm;vmapI pufr=vufr=ESifh ul;oef;
a7mif;0,fa7;wGif xGef;um;ap7ef aqmif7Gufonf?
tmz7duwdku/f w&kwfEdik if EH iS hf ypdzw
d fork]7mwdk\Y *sm
refydkife,frsm;yif7SdcJhonftxd aqmif7GufcJhonf? jyif
opfEiS hf &k7ES idk fiw
H \kyd ;l aygif;um *smreDtm; 7efjyKrnfah b;
udjk rifaom ApfZrwfonf 18^9 ckEpS w
f Gif -op-wD;,m;
[efa*7DEidk if HESihf r[mrdwjf yK.? wzef 1882 ckEpS w
f iG f
aoG;pnf;wdk;wufvmaom wvDEdkifiHESifh r[mrdwf
jyKjyefonf? ,if;od\kjzifh Oa7mywkduw
f Gif rsm;pGmta7;
ygcJah om oH;k EkdifiH r[mrdwf ay:aygufvmcJhonf?
ApfZrwfonf yXr0DvsEH Sifh wwd, z7uf'7pfb7k if
rsm;vufxufwiG f wefck;d wufcho
J avmuf 1888 ckEpS f
wGif eef;wufaom 'kw,
d 0Dvsb
H 7k if vufxufwiG f -o
ZmarS;rSdefcJhonf? 'kwd,0DvsHbk7ifonf tkyfcsKyfa7;
wGif0ifa7mufpGufzuf7mrStp ApfZrwfESifh oabmuGJ
vG7J m 1890 jynfEh pS w
f iG f ApfZrwftm; 7mxl;rS xGuaf po
jzifEh w
k x
f u
G v
f u
kd 7f onf? 1898 ckEpS f Zlvikd v
f 30 7uf
ae\wiG f ApfZrwfonf yXr0Dvsb
H 7k ifu ol\tm;ay;tyf
xm;aom z&ku
d 'f 7pfq7me,fajrY uG,fvGeo
f nf? Apf
Zrwf. tokbudk jynfo\lpsmyetjzpf tcrf;tem;jzifh
cs7efESifh bmvifbk7m;7Sdcdk;ausmif;Y *loGif;oj*dK[f7ef
'kw,
d 0DvsHb7k if. ay;vSmcsuu
f kd vufrcHacs? ol.*l
Y {u7mZfb7k if yXr0DvsH. oPm7Sdaom *smrefaus;
u`ef-uD;[k a7;xd;k 7efrSmcJhojzifh xdktwdki;f a7;xd;k
xm;onfudk awG\Eidk fonf?
ApfwmtDref;EsLt,f/ 'kwd, (c7pf 1820
18^8) ? ? wvDEikd if .
H yXrqH;k ESihf tausm-f um;

ApfwmtDref;EsLt,f/ 'kwd,
qHk; bk7ifjzpfaom 'kwd, Apfwm tDref;EsLt,fonf
rlvu qm'if;eD;,m;yD;'rGe\fjynf bk7ifomjzpfonf?
qm'if;eD;,m;yD'rGef\jynfh7Sifbk7if csm;tJvAwf.
om;awmf-uD;jzpfI 1820 jynfhESpf rwfv 14 7ufae\
wGif wsL;7if;jrdK\Y zGm;jrifonf?
1848 ckEpS w
f iG f qm'if;eD;,m;ESihf -op-w;D ,m;wd\kppf
jzpf7m qm'if;eD;,m;ppf&=H;avonf? xdktcg -op-wD;
,ef; rif;orD;wyg;ESihf vufqufxm;aom om;awmf
-uD; ApfwmtDref;EsLt,ftm; xD;eef;vFJtyfygrl -op
-wD;,m;ESifh qm'if;eD;,m;wdk\ qufqaH 7;ajyjypfrnf[k
oabmydkufum/ crnf;awmfbk7if-uD;u 1849 ckESpf
wGif xD;eef;pGef\vu
kd fojzifh 'kw,
d ApfwmtDref;EsLt,f
bk7iftjzpfeef;wufonf?
crnf;awmf csm;tJvAwfbk7if 7nfreS f;onft
h wdkif;
om;awmf tDref;EsLt,fbk7ifEiS hf -op-wD;,ef;tpdk;7wdk\
.qufqHa7;onf ajyjypfvmonf? ApfwmtDref;EsL
t,fonf vH;k 0tavsmrh ay;7bJ rdrt
d vd7k o
Sd nfh ta7;
ygaom tcsufrsm;udk 7atmif,lI pmcsKyf csKyfqdk
onf? Tod\kjzifh Edkiif H.zGJ\pnf;tkycf sKyyf kH tajccH Oya'
twkdif; aqmif7GufEkdifcGifhESifh wvDjynfaxmifpk t
xdr;f trSwf oH;k a7mifjc,ftvHukd oHk;Edkicf iG 7hf 7Sad vonf?
ApfwmtDref;EsLt,fonf tuGJuGJtjym;jym; jzpfae
aomwvDEkdifiHtm; pnf;vH;k oGm;atmif aqmif7Guf
vdkonf? tDref;EsLt,fbk7ifonf EdkifiHolEdkifiHom;wdk\
. qNudkvdkufavsmI pHepfwustkyfcsKyfaoma-umifh
EkdifiHolEkdifiHom;wdk\u bk7iftay: txl;yif tm;udk;
ajr|mv
f ifh-uonf?
odk\7mwGif 'kwd, Apfwm tDref;EsLt,f bk7ifonf
jynfysufwGif bk7ifwufjzpf7oljzpfonf? xdka-umifh
wkid ;f jynf. tajctae jyefvnfaumif;rGefatmif rsm;
pGmyif -udK;pm;7avonf? wdik ;f jynfjyKvyk if ef;wGif u`r;f
usifvdRmvSaom aumifhuAl;onf tDref;EsLt,f.
tpdk;7tzGJ\wiG f 0ef-uD;csKyftjzpf 1825 ckESpfwGif yg0if
vsuf7Sdjcif;rSm ol.tDwvDEdkifiHaoG;pnf;a7;t-uH
atmifz\dkjzpfvmonf? xdyk kCdKvf-uD;. tultnDjzifh tD
ref;EsLt,fbk7ifonf cef;ajcmufaeaom b@ma7;/
pdwf"mwfysufjym;aeaom wdki;f oljynfom;/ z&kdz7Jjzpf
aeaom wyfrawmfwk\djzifh tajctaeqdk;aeonfh wkdi;f
jynfukd tajctaeaumif;rGefI acwfrDv
S m7ef -udK;pm;
7avonf? (uAl;pD/ AD7=?) EdkifiHwGif;tajctae
aumif;rGefvmaomtcg tDref;EsLt,fbk7ifonf -op
-wD;,ef;wd\ktm; wvDu`e;f qG,rf aS rmif;xkwf7ef -udK;

130

Awf7pfcswf

ApfwmtDref;EsLt,f/ 'kwd,

t,fbk7if. wtkyw
f pfcsKyaf tmufwGif aoG;pnf;rd-u
onf? 1861 ckEpS f azzGm0g7Dv 16 7ufae\wiG f ygvDrefu
tDref;EsLt,fb7k iftm; wvD jynfaxmifpk. bk7if
tjzpf ausnmavonf? 1866 ckEpS w
f iG f tDref;EsLt,f
bk7ifonf y7yf7Sm;ESirhf [mrdwzf \JI
G -op-wD;,m;ESihf ppf
jzpf7m ppftjy;D Y Aif;epfukd odr;f oGi;f Ekid cf o
hJ nf? od\7k mwGif
ykyf7[ef;rif;ydik f a7mrjrdK\awmfwiG f jyifopfwyfrsm; 7Sad e
ao;ojzifh jyifopfEiS hf r[mrdwyf surf nfp;kd I t7dy-f unfh
aepOf 18^0jynfEh pS w
f iG f y7yf7mS ;ESijhf yifopfppfjzpf7m jyif
opfwyfrsm; a7mrrSqw
k fcmG oGm;ojzifh wvDwyfrsm;
u 0ifa7muford ;f ,lvu
dk fonf? 18^1 ckESpfwGif tDref;
EsLt,f bk7ifonf a7mrjrdK\awmfo\dk ajymif;a7F\ eef;pdu
k f
onf? ,if;od\kjzifh 'kw,
d ApfwmtDref;EsLt,f. w
vDEidk if H aoG;pnf;a7;t-uo
H nf atmifjrifco
hJ nf? 18^8
ckESpf Zefe0g7Dv 9 7ufae\wiG f a7mrjrKd \awmfY tDref;EsL
t,fb7k ifewf7mG pHaomtcg wEkid if v
H ;kH ,lusKH ;r7 jzpfchJ
7avonf?

tuGJuGJtjym;jym;jzpfaeaom wvDEkdifiu
H kd pnf;vHk;tkyfcsKyf
cJhonhf 'kwd, ApfwmtDref;EsLt,fbk7if

pm;7jyefonf? xdkta7;wGif jyifopfESifh t*vdyfwdk\.


tultnD7ap7ef 1854 ckESpfY jzpfyGm;aom u&kdif;rD;
,ef;ppfyJw
G Gif qm'if;eD;,m;jynfonf t*vyd fESifh jyif
opfwdk\zufrS 0ifIulnDwdkufcdkufavonf? xdkrSwyg;
tDref;EsLt,fonf wvD aoG;pnf;a7;udk vdkvm;
aqmif7Gufae-uol rwfZDeDESifh *,f7DaAm'D;paom vl
i,fta7;awmfyHk wyfom;rsm;tm;vnf; tultnDay;
cJhonf? ( rwfZeD D*sD? *,f7DaAm'D;*sD7=?)
1859 ckEpS w
f iG f jyifopfEiS hrf [mrdwfjyKum -op-wD;
,m;udk wdkufcdkufatmifjrifcJhaoma-umifh 1860 jynfh
ESpw
f Gif ppfjyD;aomtcg avmifAm'Djynfe,fudk odr;f ,l
77So
d nf?
1861 ckEpS w
f iG f wvD tv,fyikd ;f e,frsm;jzpfaom
wyfpuD/ rdk'Dem;/ ygrm;paom jynfe,frsm;onf qm;
'if;eD;,m;yD;'rGef\Ekdiif HEiS fh vma7mufyl;aygif;-uonf?
xdak emuf pPvDu`e;f ESihf aey,fjrdK\rsm;udk wdu
k fcu
dk o
f drf;
ydkufcJhaom *,f7DaAm'D;u ,if;a'orsm;udk tDref;EsL
t,ftm; ay;tyfjyef7m/ a7mrESihAf if;epf jynfe,frsm;rS
ty wvDwpfEdkifiHv;Hk onf 'kwd, ApfwmtDref;EsL

131

Awf7pfcswf (c7pf 1888 19^5 )? ?touf12ESpf


t7G,fuyif tazmfrygwa,mufwnf; uBmwywfc7D;
xGufcJhbl;ol tar7duefa7wyfAdkvfcsKyf-uD; 7pfcsuf
tufAvif Awfonf pGe\pf m;onfzh ufwiG f xl;c`eo
f jl zpfay
onf? Awfonf awmif0if7dk;pGef;ESifh ajrmuf0if&kd;pGef;
ESpfckpvHk;udk av,mOfysHjzifh yXrOD;qHk; jzwfoef;ysHcJh
oljzpf&Hkru/ vlolta7muftaygufenf;aom xdka7cJ
uMm7t7yfrsm;od\k tacgufacguf pGe\fpGe\fpm;pm; a7muf
7Scd ho
J lvnf; jzpfayonf?
7pfcsuftufAvifAwfonf 1888 ckESpf atmufwdk
bmv 25 7ufae\wGif tar7duefjynfaxmifpk Am*sifeD;
,m;jynfe,f 0ifcsufpwmjrdK\Y arG;zGm;onf? Am*sif;eD;
,m;wUodv
k Ef Sihf tar7duef a7wyfrawmfqkid 7f m ppf
wUodkvfwk\dwiG f ynmoif-um;jyD;aemuf/ 1912 ckESpf
wGif a7wyft7m7St
d jzpf tr=xrf;cJo
h nf/ 1916 ckEpS w
f iG f
a7wyf. ava-umif;vuf&;kH wyfok\d ajymif;a7F\tr=xrf;
avonf?
1925 ckEpS w
f iG f rufrv
D ef pl;prf;7SmazGa7;tzG\JEiS t
hf wl
avwyfr; tjzpfjzifh *7if;vefu`e;f ajrmufyidk ;f od\k vdu
k f
ygcJhonf? 1926 ckESpfwGif tazmfavol7J zvGdKufAif;
eufESiht
f wl aemfa0;Ekid fiHajrmufzuf7dS pypfAm;*ifu`e;f
pk uif;paA;yifv,fatmfrS ajrmuf0if&kd;pGef;tay:odk\
av,mOfysHjzifh yXrqHk;t-udrfjzwfoef;um ysHoef;cJh
avonf? ,if;c7D;udk 15 em7Djzifh ysHoef;EdkifcJhonf?

Awf7pfcswf
wzef 192^ ckEpS f ZGev
f wGif AwfEiS t
hf azmf 3 OD;wd\konf
e,l;a,mhjrdK\rS tWvMdwf ork]7mudkjzwfI jyifopf
EkdifiH yg7pfjrdK\o\kd ta7mufyso
H ef;cJ7h m 7moDOwk tqifr
oifo
h jzifh jyifopfurf;vGeyf ifv,fxo
J \kd xd;k qif;7aomf
vnf; toufcsrf;omcJhayonf? xdkc7D;rSm rdkifaygif
4200 7SdI 42 em7Domomr~ yso
H ef;cJo
h nf?
1928 ckEpS fwGif Awfacgif;aqmifum e,fopfpl;prf;
7SmazGa7;tzGJ\onf tMmwdwfa'ojzpfaom awmif0if
&k;d pGef;zufo\dk oabmESpfpif;jzifh od_Hynm7Sif 32 OD;ESifh
twl c7D;xGucf Jh7m a0vyifv,fatmf7Sd a7mhpa7cJjyif
od\k qdu
k af 7mufavonf? xdak e7mudk vpfw;D tar7du
[ktrnfrSnu
fh m tajccHpcef;tjzpfwnfaxmifcho
J nf?
olpwifawG\7cSd ho
J nf\uek ;f ajrudk rm7DAwfajr [lI ol
. ZeD;udktpGJjyKum trnfay;cJhonf? xdkaemuf 1929
ckEpS f Ed0k ifbmvwGif Awfonf vpfw;D tar7durS awmif
0if&kd;pGef;ay:odk\ av,mOfysHjzifh yXrqHk;t-udrf jzwf
ausmfEkdifcJhjyefonf? ,if;toGm;tjyefc7D;udk 19 em7D
jzifhysHoef;EkdifcJhonf? Awf. pGef\pm;r=udk jcD;usL;aom
taejzifh tar7duefuGe*f 7ufvw
F fawmfu ol\tm; a7
wyf Adv
k fcsKyf-uD;tqifhtwef;od\k wdk;jr|ifhay;avonf?
1933 ckEpS w
f iG f Awfonf tMmwdwaf 'ood\k 'kw,
d

t-udrfc7D;xGufcJhI vpfwD;tar7du Yyif pcef;cs


avonf? 1943 ckEpS f rwfvrS -o*kwv
f txd Awfonf
vpfwD;tar7du awmifzuf 123 rdkiftuGmY w
a,mufx;D wnf; rdk;av0otajctaeudk rSwo
f m;avh
vmaecJhavonf? ol. tazmfrsm;onf ,if;a'o.
7moDOwk'+fudk cHEkdif-urnfr[kwfa-umif; odojzifh
9 ayus,I
f 13 ay7Snaf om wJaqmufum wOD;wnf;
pGef\pm;aexdkifcJhjcif;jzpfonf? Awf.wJuav;rSm qD;
ESif;atmufwGif epfjrKyfoGm;onftxd tat;jyif;xef
aom a'ojzpfavonf? ola7muf7Sdaeaom t7yfrSm
awmif0ef&d;k pGef;rS rkid af ygif; ^00r~oma0;.? wJxJwGif
qDrD;wdkifudk tjrJxGef;n|dxm;7ojzifh rsm;r-umrD um
AGefrGefatmufqdkuf tqdyfaiG\oifhum tdyf7mrSrxEdkif
awmhacs? tpmudkcsufjyKwfrpm;Ekdifojzifh 7Sdor~pnf
oGwftpmwdk\jzifhom wif;wdrfae7avonf? xdkr~
avmuf tm;tifqw
k f,kwaf eaomfvnf; ol. tvkyf
0W7m;rsm;udk rvpf[if;ap7bJ tajccHpcef;ESifh 0dkif
,mvufjzifh tjrJqufoG,fvsuf7d.
S ? tajccHpcef;odk\
tultnDrawmif;bJaecJhaomfvnf; ol. tcsufay;
vFifhcsufrsm;rSm aysmhnHhI rrSefruef jzpfvmaom
a-umifh ol\xHok\d u,fq,fa7;tzGJ\wck apvFwfvdkuf7

1926 ckESpf arvwGif 7pfcswf Awf (tv,f)ESihf tzGJ\om;rsm; ajrmuf0if&kd;pGef;okd\ av,mOfysHjzihf OD;pGma7mufcJhpOf

132

Awf7pfcswf

Awftuf'ref

ajrmuf0if&kd;pGef;Y a7muf7SdpOf 7pfcswf Awf ukd,fwkdif csufjyKwfcJh7onf?

onf? xdt
k zG\Jonf Awfxo
H \kd -o*kwv
f 117ufae\wiG f
a7muf7v
dS mI ol\tm; vpfw;D tar7duod\k jyefvnfac:
aqmifcahJ vonf?
1939 ckEpS w
f iG f tar7duefyidk ef ,fy,frsm;owfrw
S af 7;
twGuf tpdk;7.apvFwfcsut
f 7 Awfonf tMmwdwf
zufo\kd aemufwpf-urd f c7D;xGucf ahJ vonf? 1946 ckEpS f
wGif wzef oabm 13 pif;ESihf av,mOfysrH sm;/ a7cJjyif
ay:Y toHk;jyKEkdifaom ,mOfrsm;udk,al qmifI awmif
0if&;kd pGe;f zufo\kd xGucf aJh vonf? Awfonf 194^ ckEpS f
wGiv
f nf; tMmwdwfa'oodk\ w-udrfxGucf Jhao;onf?
1955 ckESpfwGif ajrwdkif;tzGJ\. wm0efcHt7m7Sdtjzpf
Awftm;cef\tyfco
hJ nf? Awfonf 195^ ckEpS f rwfv 11
7ufae\wGif rufqcsL;qufjynfe,f aAmhpwefjrdK\Y
uG,fvGefonf? Awf. pGef\pm;r=rsm;a-umifh e,fopf
ajropfrsm;7cJh7Hkru a7a-umif;ESifhava-umif;c7D;
oGm;vm7mY ta7;-uD;aomenf;opfEiS fh yPnf;ud7d,m
rsm;yg xGifEkdifcJhonf? Awfonf vpfwD;tar7du/
7SmazGawG\7cSd suf/ wudk,fwnf; ponfh udk,fawG\
pmtkyrf sm; a7;om;xkwfa0cJhavonf?

133

Awftuf'ref ( c7pf1^29 1^9^ ) ? ? jAw


d o
d ~Eidk if H
jyK okcrdeEf iS hf Edkiif aH 7;pma7;q7m tuf'refAwfukd tdik f
,mvefjynf 'vifjrdK\wiG f 1^29 ckEpS f Zefe0g7Dv 12
7ufae\wGif zGm;jrifonf? Awf.zcifonf y&kdwuf
pwef\*+
kd ;f 0ifa7S\aewpfO;D jzpfI rdcifrmS rl A7if*s*D +
kd ;f 0if
jzpfonf? i,fpOfu AmvwDrk;d ausmif;wGif ynm oif
,ljyD;aemuf x7ifew
D D aumvdyfrS 1^48 ckEpS fwGif bG\J
77Sdonf? xdkaemuf Oya'ynmqnf;yl;7ef t*vef
jynfo dk\o Gm ;a7muf7m Oya'bGJ\udkr77Sdaomfv nf;
vef'efjrdK\Yyif qufvuftajcpdkufaexkdifavonf?
Awfonf pmaya7;7mYom pdwf0ifpm;I pma7;q7m
jzpf7efom pdwftm;xufoefol jzpfonfhtavsmuf
1^56 ckESpfwGif obm0tzGJ\tpnf;rsm; cdkijf rJapa7;
ESihf rGejf rwfjcif;ESihf vSyjcif;wd\ktay: u`Eykf w
f \dktjrif
[lonfh pmtkyf 2 tkyfudk a7;om;xkwfa0onf?
r-umrD a'gufwm*`efqifwdk\. pma7;q7muvyfY
yg0ifciG 7hf onf? 1^5^ ckEpS f rwfv 12 7ufae\wiG f Awf
onf A7if*sD*dk+f;0if *sdef;EsL*sifhqdkolESifh vufxyf7m
*sdef;vnf; y&kdpwef\*dk+f;0iftjzpf ajymif;vJvm

Awftuf'ref

jAdwdo~EkdifiHjyKokcrdef tuf'refAwf

onf? 1^59 ckESpfwGif a'ghpav. ESpfvnfrSwfwrf;


xkwfa07mY jyKpkoltjzpfvnf;aumif;/ pmwnf;tjzpf
vnf;aumif; aqmif7GufcJh7av7m/ 1^88 ckESpftxd
,if;rSww
f rf;xkwfa0a7;ESifh tqufrjywfcahJ cs? 1^65
ckEpS w
f iG f Awfonf 0Spyf gwD0ifjzpfvmjy;D aemuf 0ef-u;D csKyf
avmha7mhuif[rf. twGi;f a7;twGi;f 0ef jzpfvmonf?
xdk\aemuf 0if'kAd me,f. ygvDreftrwf jzpfvmI 7uf
oW 2 ywfcef\ t-umwGif wHqdyfawmfacgif; tuf
Oya'y,fzsufa7;ESifhpyfvsOf;I rdef\cGef; 2 7yf ajym
-um;7m txl;yif emrnfxGufvmonf? xdk\jyif ygvD
refY ta7;-uD;aom udPrSeo
f r~wiG f Awfonf a7S\wef;
rS yg0ifajymqdkaqG;aEG;cJah vonf?
1^66 ckESpfwGif a7mhuif[rftpdk;7 jyKwfusaom
tcg Awfonf 0SpfygwD. pnf;&H;k a7;rSL;tjzpf aqmif
7Gu,
f if; jyD;cJhaom tcsdefwdk tkyfcsKyfa7; acwft
a-umif;tusO;f ESifh ,ck rausreyf jzpf-ujcif;. t
a-umif;7if;tay: xifjrifr= paom EkdifiHa7; pmtkyf
pmwrf;rsm; xkwfa0onf? ,if;odk\jzifh wwd, a*smh
bk7if. bk7ifhrdwfaqGrsm;rSwqifh ygvDreftm; csKyf
udik fa7;rludk wGe;f vSeu
f m ygwDtpd;k 7onf Ekid fiw
H Ekdiif H

udk tkyfcsKyf7ef taumif;qHk;tpdk;7jzpfa-umif; xkwf


azmfjyoEdik cf o
hJ nf?
tar7duef udkvdkeDrsm;ESifh jAdwdo~pdk;7wdk\ tay;
t,lroifhjrwfcJh-u7m 1^^1 ckEpS w
f iG f Awftm; e,l;
a,mhe,fu olw\k.
d ud,
k pf m;vS,t
f jzpf cef\tyfonf?
1^^4 ckESpfwGif Awfonf tar7duef tcGet
f wkwrf sm;
ta-umif; rdef\cGef;w7yf ajym-um;cJhI 1^^5 ckEpS w
f iG f
tar7duefe,fopfrsm;ESifh cspf-unfpGm qufqHa7;
rdef\cGef;w7yf ajym-um;cJh7m txl;yif xif7Sm;cJhonf?
Awf. t,ltqrSm e,fopfrsm;. vGwfvyfa7;udk
xdcku
d v
f ~if jAdwdo~wk\d. vGwv
f yfa7;udkvnf; xdcku
d f
rnf pdk;7drfp7m7Sdonf[lIjzpfonf? odk\jzpfI ygvDref
vGwv
f yfvkv
d ~if e,fopfrsm;udv
k nf; vGwv
f yfa7;ay;
7rnf[lI a[majymcJhonf? xdktcsdefu tu,fI jAd
wdo~tpd;k 7onf tuf'refAwf. t-uaH y;csuu
f kd vdu
k f
emcJhygrl tar7duefe,fopfrsm;udk qHk;&=H;csifrS qHk;&=H;
ayvdrfhrnf[k EkdifiHa7;tjrifus,fol tcsdK\u qdk-u
onf? Awfonf jAdwdo~tpdk;7tm; tar7duefe,fopf
rsm;ESifh oifhwifhpGm qufqHI OruGJ odkurf ysufjzpf7ef
tvGev
f v
kd m;oljzpfonf?
1^^4 ckESpfwGif Awfonf t*vefjynf. 'kwd,
t-uD;qHk;jrdK\jzpfonfh A7PwdkjrdK\rS ygvDreftrwftjzpf
0ifa7mufta7G;cHonf? avmhaemh tpdk;7 wufpOfwGif
Awfonf avmhazmhESifhyl;aygif;I twkduftcH tjzpf
aqmif7u
G fonf? 1^80 jynfEh SpfwiG f rmvwefjrdK\rS 0if
a7mufta7G;cHonf?
Awf. rdef\cGef;rsm;ESifh ola7;om;cJhaom EdkifiHa7;
qdkif7m pm7Gufpmwrf;rsm;onf ta-umif;tcsufrsm;
cdkifvHkI ta7;tom;tpDtpOfaumif;jcif;wGif jydKif
zufuif;vSonf? xdka-umifh olESifhwef;wl vdkufEkdif
olonf ol. tvsifuaomfvnf;aumif;/ aemufwiG f
vnf;aumif; ray:cJhao;[kyif tcsKd \uqdk-uavonf?
a'gufwm*`eq
f ifu AwfESifh 5 rdepfcef\r~ pum;ajym
cJ7h v~if ,cifuol\ta-umif;rod r-um;zl;olrsm;onfyif
Awfonf olrsm;ESirfh wl xl;jcm;oljzpfa-umif; 0efc-H u7
rnf jzpfonf [kajymcJhavonf? ,if;od\k t7nf
tcsif;ESifh jynfhpHkoljzpfaomfvnf; xdyfwef;7mxl;-uD;
rsm;wGif 2 -udrfom aqmif7GufcJh7.? a7mhuif[rf
tpdk;7tzGJ\vufxufwGif (1^82) w-udrf/ azmhESifh
aemhwdk\. nGef\aygif;tpdk;7tzGJ\vufxufwGif (1^83)
w-udrf vufeufukid w
f yfrsm;. vpm7dQmawmfqdik 7f m
t7m7SdcsKyftjzpf aqmif7GufcJh7avonf? odk\7mwGif

134

Awftuf'ref

Awfuef*`ef

uufAdeuf tpdk;7tzGJ\0if0ef-uD;tjzpfrl cef\tyfjcif;


rcHcJh7acs? xdktpdk;7tzGJ\rsm;usaomtcg Awfonf
twkduftcHzufrS tjrJacgif;aqmifxrf;7Guf7onf?
xdyfwef;7mxl;-uD;rsm;wGif wm7Snfrxrf;7GufcJh7
aomfvnf; AwfonfatmufvFwfawmfY pum;ajym
taumif;qHk; ykCdKvfwOD;tjzpfum; todtrSwfjyKjcif;
cHcJh7avonf? xdkodk\ xl;jcm;vSonfh ol. t7nft
csi;f udk Awfonf ol.pdwfY w7m;r~wr=7o
dS nf[k xif
jrif,lqonfh udPrsm;Yom tcsufusus toHk;jyKavh
7Sdav.? vlwk\d-uD;yGm;wd;k wufa7;twGuf jzpfonf[k
xifjrifaomudPrsm;wGifvnf; Awfonf tm;-udK;
rmefwuf aqmif7Gufavh7Sd.? olonf aiG0,fu`ef
pHepfudk twdkuftcHjyKcJholjzpfonf? tultnDrJhae
aom wkdi;f 7if;om;rsm;udk ESyd fpufuvljyKjyD;v~if ud,
k f
usdK;7SmcJhonf[kqdkum tdNd,jynfbk7ifcHcsKyf a0g7ef;
a[hpwif;tm; pGyfpJjG ypfwifppfaq;7mwGifvnf; acgif;
aqmifc.
Jh ? aemiftcgwGif a0g7ef;a[hpwif;onf t
jypfr7Sd vGwfajrmufomG ;aomfvnf; xdkuPd ESihf pyfvsOf;
I AwfajymqdkcJhaom rdef\cGef;rsm;a-umifh ttkyf
tcsKycf H wkid f;oljynfom;wd\k. tcGit
hf a7;rsm;udk &kad o
av;pm;7rnf [lonfh 0g'oabmonf taumif
txnf usecf ahJ vonf?
od\kaomf jyifopfawmfvSeaf 7;uJho\dk t-urf;zufonfh
udPudkum;rvdkvm;acs? xdk\a-umifh jyifopfawmfvSef
a7;udk raxmufcHchaJ y?
1^90 jynfhESpfwGif jyifopfawmfvSefa7;tay:
xifjrifcsufrsm; ac: pmtkyu
f kd a7;om;xkwaf 0onf?
Awfonf jynfydkiftpdk;7. rw7m;jcif; zdESdyfcsKyfcs,f
jcif; cH7onfh jynfolvlxktm; tcGifhta7; 7atmif
aqmif7Gufay;aomfvnf; vlxktm+mjzifh tkyfcsKyf
onfh tkyfcsKyfa7; pHepfudkum; rvdkvmaomoljzpfay
onf? odk\jzpfI ygvDreftm;jyKjyifa7;udk uef\uGufcJh
onf? jyifopfawmfvSefa7;ESifh pyfvsOf;I xm;7Sd
tyfaom ol.oabmxm;a-umifh 1^91 ckEpS w
f iG f azmhEiS hf
vnf;aumif;/ 0Spyf gwDEiS v
hf nf;aumif; Awfonf oabm
csi;f uGcJ ahJ vonf? ,if;od\u
k jJGy;D rS0Spyf gwDopfryS gwDa[mif;
odk\t,lcHcsuf[laom pmtkyfudka7;om;I ol. EdkifiH
a7;0g'udk7Sif;jyonf? Awftm; bk7ifESifh wdk7DygwD
wdk\u ta7;,lajr|mufpm;um yD;,m;tqifhtwef;odk\
yif wd;k jr|iahf y;7ef -u7H ,
G cf .
hJ ? od\kaomf Awfu vufrcH
bJ u&k+mawmf a-u;udo
k m vufccH aJh vonf? 1^92
ckEpS w
f iG f tm+m7ypfw\Ekd iS hf Awfonf aygif;rdaomfvnf;

135

ypftpdk;7onf Awf. t-uHay;csufrsm;udk vufrcH


ojzifh Awf pdwfraumif;jzpf7onf? xdktwGif; ol.
wOD;wnf;aomom; uG,v
f GefoGm;I ydkrdkpdwfraumif;
jzpfcJh7ojzifh 1^49 ckESpfwGif EkdifiHa7;rS tem;,lum
olyikd f AD;uGefpzD;t7yf7Sd jcaH jrwGiaf exdik pf Of 1^97 ckEpS f
Zlvdkifv 8 7ufae\wGif uG,v
f GefoGm;avonf?
Awfuef*`ef(c7pf18^5 1940) ? ? *`eAf wfuef
onf paumhvlrsdK;pma7;q7mESifh EkdifiHjyKokcrdefwOD;
jzpfonf? t*vyd pf mayavmuwGiv
f nf;aumif;/ tkycf sKyf
a7;wGiv
f nf;aumif; ESpzf ufv;kH Yausm-f um;cJo
h nf? c7pf
,ef"Rq7mwOD;.om;jzpfI paumhwvefjynf ywf
jrdK\Y arG;zGm;cJhonf? *vyfp*d;k wUodkvfEiS fh atmufpzd\k
wUodv
k fwdk\wiG f ynmoif-um;cJhavonf?
1901 ckEpS w
f Gif 0wfvHkbGJ\ukd 77SdcI
Jh / xdkESpfwGifyif
awmiftmz7duwdkufqdkif7m r[mrif;-uD; avmhrDvem
. tyg;awmfjrJtjzpf cef\tyfjcif;cH7onf? 1903
ckESpfwGif t*vefjynfodk\ jyefvmjyD;aemuf tuf'ifAm
7mjrdK\Y pmtkyx
f w
k af 0a7; uk$+DwckwGif t-uD;tuJ
tjzpfaqmif7GufcJhonf? yXruBmppf-uD; jzpfvm

emrnfausmf jAdwdo~0 Ka7;q7m *`ef Awfuef

Awfuef*`ef
aomtcg ppfXmecsKyfwiG f ppfr=a7;7m twdik yf ifct
H jzpf
aqmif7Guf7I/ aemiftcg jyef-uma7;0ef-uD;Xme
wGif 0ifa7muftr=xrf;7jyefonf?
*`eAf wfuefonf 192^ ckEpS rf S 1935 ckEpS w
f ikd af tmif
paumhwUodkvfrsm;. udk,fpm;vS,ftrwftjzpf
ygvDrefY 0ifa7mufaqmif7Gufco
Jh nf? 1935 ckESpw
f Gif
uae'gEdkifiH bk7ifcHcsKyftjzpfcef\tyfI AJ7GefbGJ\jzifh jcD;
jr|ijfh cif; cH7avonf?
*`efAwfuefonf wm0ef0W7m;trsm;tjym;udk
aqmif7Gufaeonfht-um;rSyif pmtkyfaygif; 50
ausmfcef\udk a7;om;jyKpkEdkifcJhonf? ol. pmtkyfrsm;
wGif -udK;yrf;wukwfa7;om;jyKpk7aom pmtkyf trsm;
tjym;yg0ifonf? *`efAwfuef. pmtkyfrsm;wGif yXr
uBmppf-uD;. ordkif;/ tmz7dua7;7m pmtkyftrsm;
tjym;/ tK_Wdrsm;ESifh v~dK\0Sufonf;zdk pGef;pm;cef;
0 Krsm;yg0if-uonf? tK_Wdrsm;teuf qm
a0gvwmpaumh/ atmfvDAmu7Gr;f 0J ESihf atmf*wf
pwyf wdk\. tK_Wdpmtkyrf sm;onf xl;jcm;aumif;
rGefvSonf? ol.pGef\pm;cef;0 Krsm;wGif omwDEdkif;
pwuf/ rPwmpwef;zuf ESifh0wf&Hkpdrf;0 K
rsm;um t*v dyfpmayavmuwGif vlodrsm;jym;
xif7mS ;vSayonf?
*`efAwfuefonf uae'gEdkifiH bk7ifcHcsKyftjzpf
aqmif7GufaeqJwGif uae'gEdkifiH rGef;x7D;atmhjrdK\Y
1940 jynfhESpw
f Gif uG,v
f Geaf vonf?
Awf*suf? ?Awf*su[
f o
l nfrSm owfrw
S x
f m;aom
umvtydkif;tjcm;twGif; 7aiGrnfr~/ oHk;aiGrnfr~/
7if;ESD;jr|KyfESHaiGrnfr~/ acs;iSg;aiG rnfr~7Sdrnf ponf
wdk\ucdk ef\rSe;f I wifjyonfh rSef;ajcaiGpm7if;jzpfonf?
Awf*suf[laom pum;onf jyifopf a0g[m7
aAmfa*s\rS qif;oufvmI tdwfuav;[k t"d_g,f7
onf? t*vefjynfwGif Oya'ESifh tvkyf&Hk;qdkif7m pm
csKyfpmwrf;rsm;xnfhI o,fonfhtdwfudk Awf*suf[k
pI ac:cJhonf? xdkaemuf umva7G\avsmvmonfh
tcg a7Fwdkufpdk;0ef-uD;. pm7Gufpmwrf;rsm;xnfh7m
aoWmi,fu
f dk Awf*su[
f kac:-ujyefonf? a7Fwdkufp;dk
0ef-uD;onf EdkifiHawmf. b@mawmftajctaeudk
odvdkonfhtcg Awf*sufudkzGifhI pm7Gufpmwrf;rsm;
-unfhcJhonfudk wifpm;I EdkifiHawmf 7oHk;cef\rSef;ajc
pm7if;udk Awf*suf[k rSnfhac:cJh-uonf?
Awf*suo
f nf Edik if w
H Ekid if .
H 7oH;k rSe;f ajc aiGpm7if;

Awf*suf
rSonf toif;tzGJ\wck/ pD;yGm;a7;vkyfief;w7yf/ tdrf
axmifwckwdk\. 7oHk; cef\rSef;ajc aiGpm7if;txd jzpf
Edik o
f nf?
EdkifiHawmfAwf*sufonf EdkifiH.tkyfcsKyfr= puf,M
7m;wGif ta7;ygt7ma7mufqk;H tpdwftydik f;w7yf jzpf
&Hkru EdkifiHawmftpdk;7.0g'ESifh pDrHudef;udk &kyfvHk;
azmfonfh 7Si;f wrf;uJo
h k\v
d nf;jzifI
h xdEk ikd if .
H pD;yGm;a7;/
ul;oef;a7mif;0,fa7;/ vlr=-uD;yGm;wdk;wufa7;/ jyef
vnfxlaxmifa7;paomvkyfief;rsm;. tcsuftjcm
vnf;jzpfonf? EdkifiHwEkid if .
H Awf*swfro
= nf tjcm;
wEdkifiH. Awf*sufr=ESifh rwlEkid facs? qdk7S,fvpf EdkifiH
wGif qdk7S,fvpfAwf*su/f t7if;7SifEdkifiHwGif t7if;7Sif
Awf*su/f zufqpfEikd if w
H iG f zufqpfAwf*suf ponfjzifh
trsdK;rsKd ;7So
d nf? Ekid if HwEdkiif .
H tpd;k 70g't7 Awf*suf
7oHk;p7dwf cGJa0oHk;pGJonftavsmuf Awf*sufwckudk
-unfhI Edik fiH.0g'ESihf tpdk;7. toGif!mefudk tuJ
cwfEikd af yonf?
Awf*sufwGif t-urf;tm;jzifh t"durl 2 rsdK;7Sd
onf? wrsKd ;udk ykvyd fAwf*suf[kac:I/ wrsdK;udk vlxk
aumif;pm;a7; Awf*suf (0g) jynfawmfom Awf*suf
[kac:onf? ykvdyfAwf*suf[lonfrSm wkdif;jynf
zGH\jzdK;aumif;pm;a7; vkyfief;rsm;jzpfonfh ynma7;/
usef;rma7; ponfwdk\twGuf toHk;p7dwfudk vl-um;
aumif;7Hkr~xnfhI/ ykvdyf/ ppfwyfpaom jidrf0yfydjym;
a7; toHk;p7dwf/ tkyfcsKyfa7; toHk;p7dwfrsm;ukdom
v~if tom;ay; xnfhjcif;/ tcGefpnf;-uyfaumuf
cH7mwGif wdkif;oljynfom;rsm;uom t"du uscH
7onfh ajrcGef/ ,pfrsdK;cGef/ opfawmcGef/ qdyfurf;
taumufceG /f a7mif;cGe/f tpd;k 7xD ponfwk\dukd t7if;cH
xm; aumuf,lI/ t7if;7Siu
f $k +D-uD;rsm; usc7H onfh
tjrwfawmfcGef/ wHqdyfawmfacgif;cGef/ rSwfyHkwifcGef
ponfhtcGefrsm;udk av~mhxnfhjcif; ponfwdk\ jyKonfh
Awf*surf sdK;jzpfonf? ,if;od\k vlxak umif;pm;a7;xuf
zdESdyfcsKyfcs,fa7;udkom t"duxm;aom Awf*suf
rsdK;udk vufatmufcH udkvdkeDEdkifiHwdk\rSty tjcm;EdkifiH
rsm;wGif toHk;jyKavh r7S-d uacs?
jynfawmfom Awf*sufonf jynfolvlxk. ynm
a7;/ usef;rma7;/ pm7dWwdk;wufa7;/ pD;yGm;a7;zGH\jzdK;r=/
EdkifiHpnf;vHk;a7;ponfh tcsuf-uD; 5csufwdk\udk a7S;7=
a7;qGJaom Awf*sufjzpfojzifh acwfrDEdkifiHrsm;wGif
toHk;jyKaom Awf*surf sKd ;jzpfonf?
jAdwdo~vufatmufcH jrefrmEdkifiH. Awf*sufrsm;

136

Awf*suf
onf ykvdyfAwf*sufrsdK;omjzpfcJhI vGwfvyfa7;7jyD;
onfhaemuf 1950 51 ckESpw
f idk af tmif a7S;tpOftvm
twkdi;f a7;qGJtoHk;jyKch-J uao;onf? 1950 51 ckEpS f
urS jynfawmfom Awf*sufrlodk\ ajymif;vJa7;qGJvkyf
aqmifch-J uonf?
Awf*sufa7;qGJ7mwGif pHepfwus tcsdef,l a7;qGJ7
onf? ,if;udk tqifhqifh ppfaq;I pmtky&f du
k fEdyS u
f m
ygvDrefodk\ wifjyrjyD;rjcif; ayguf-um;r= r7Sdatmif
xdef;odr;f xm;7onf? xdo
k k\d v~dK\0Sux
f m;jcif; rjyKygu
jynfwGif;jynfy pD;yGm;a7;aomif;usef;olrsm;onf
tcGeftaumufE=ef; twdk;tavsmhudk-unfhI ukefaps;
upm;um tjrwfxkwf-urnfpdk;aoma-umifh jzpf
avonf?
tpdk;7Awf*suaf 7;qGJonfhtcg tpd;k 7Xme toD;
toD;wd\ko\kd rdrw
d \dXk metwGuf Awf*suf cef\reS ;f ajcpm7if;
ay;ydk\7ef b@ma7;Xmeu OD;pGmnFef-um;7onf?
tpdk;7XmetoD;oD;rS vGefcJhonfhESpfESifh vuf7SdESpf t
wGif;7oHk;p7dwfrsm;udk n|dE=dif;Ia7S\vmrnfh ESpftwGif;
0ifaiGoHk;aiGrSef;ajcpm7if; wifjy7onf? xdkodk\ Xme
toD;oD;rS a7muf7Sdvmaom 7oHk;rSef;ajcpm7if;rsm;
udk b@ma7;XmerS n|dE=dif;ppfaq;7onf? ,if;odk\
n|dE=dif;jcif;rjyKbJ 7oHk;cef\rSef;ajcwGif t7zufu vsm
xm;oa7G\ vufcHjyD;v~if toHk;zufuvnf; awmif;
oa7G\ owfrw
S af y;ygu Awf*suo
f nf xde;f r7odrf;r7
uarmufur jzpfEdkifonf? XmetoD;oD;rS Awf*suf
rsm;udkn|dE=dif;jyD; pkaygif;a7;qGJxm;aom ,m,D Awf
*sufudk uufAdeuf tpdk;7tzGJ\odk\ wifjyaqG;aEG;7
onf? tpdk;7tzGJ\wiG f qdik 7f mXme toD;oD;wd\ku rdrw
d k\d
tpdk;7tzGJ\. 0g'7nfrSef;csufrsm; pDrHudef;rsm;udk
taumiftxnfazmf7ef EdkifiHtajctae tavsmuf
wdk;oifh av~mhoifh aqG;aEG;7onf?
,m,DAwf*sufudk tpdk;7tzGJ\wGif aqG;aEG;jyD;aemuf
tpdk;7tzGJ\rScef\xm;aom b@mawmf7SmazGa7; aumf
rDwDESifh jynfol\vFwfawmfrScef\xm;aomtjrJwrf;
b@ma7;aumfrDwDrsm;odk\ b@mawmf cGJa0owfrSwf
csufrsm;udk pdppfpOfpm;7ef vFJtyfonf? xdkaumfrDwD
rsm;u n|dE=dif;aqG;aEG;jyD;aemuf tpdk;7tzGJ\ok\d jyefvnf
wifjyonf? wifjycsufudk tpdk;7tzGJ\u rauseyfygrl
aumfrDwo
D k\d jyefvnfvt
FJ yfI auseyfonftxd n|dEdi= f;
tpD7ifcaH ponf? tpdk;7tzGJ\u Awf*suu
f kd auseyfygrl
twnfjyKum b@ma7;0ef-uD;tm; jynfol\vw
F fawmf
Awf*sufpnf;a0;yGJodk\ wifjyap7onf? jynfol\vFwf

137

awmfwGif vFwfawmftrwfrsm;onf Awf*suf.rlESifh


tajccHoabmrSwyg; tjcm;tao;pdwf tcsuft
vufrsm;udk aqG;aEG;jcif; rjyK7acs? vFwaf wmf trwf
rsm; aqG;aEG;a0zefjyD;aemuf b@ma7;0ef-uD;u
a0zefcsufukd jyef-um;7onf? xdk\aemuf rJcJt
G wnfjyK
7onf?
Awf*sufwGif vGefcJhonfhESpfrsm;u trSef0ifaiGESifh
xGufaiGrsm;/ jyKjyifcef\rSef;xm;onfh 0ifaiGESifh xGufaiG
rsm;/ vmrnfhb@mawmfESpftwGuf cef\rSef;ajc 0ifaiG
xGufaiGrsm;udk E=dif;,SOaf zmfjyxm;avonf?
Awf*suo
f nf wESpv
f ~if w-udrfwif&kjH zifh rjyD;acs?
b@mawmf ESpf0ufodk\a7muffonfhtcgwGif Awf*suf
awmif;qdkcsuf toHk;p7dwfaiG rvHkavmufr=rsm; awG\
-uHK7wwfonf? xdktcg azzGm7DvwGifusif;yaom
vFwfawmfpnf;a0;yGYJ jznfph Gufawmif;qdkaiGrsm;udk xyf
rHawmif;qdI
k vFwfawmf.twnfjyKcsufudk ,l7onf?
Awf*sufwGif cGifhjyKxm;aom t7yf7yftoHk;p7dwf
rsm;udk b@ma7;pnf;rsOf;ESifhtnD vdkufemtoHk;jyK
onfrjyKonfudk ppfaq;7ef jynfol\vFwfawmfu cef\
xm;aom jynfol\aiGpm7if; aumfrDwD7o
Sd nf? Awf*suf
Y owfrSwfxm;onfxufydkIvnf;aumif;/ av~mhI
vnf;aumif;/ acgif;pOfajymif;Ivnf;aumif; oH;k pGo
J nf7dS
aomf oufqidk 7f mwm0efcHt-uD;tuJrsm;tm; xdak umfrD
wDu ac:,lIxkacsvmF awmif;7onf? 77Sdaom xkacs
vFmrsm;udk pOf;pm;jy;D aomtcg aumfrw
D u
D jynfo\lvw
F f
awmfok\d tpD7ifcpH mwifoiG ;f I toH;k p7dwu
f ykd rkd ckd iG hjf yK7ef
awmif;,l7onf?toH;k p7dwaf wmif;qdck suu
f rkd auseyfonfh
trwfrsm;onf jzwfawmufa7;tqdkwifoGif;I Awf
*sufudk a0zefEdkifonf? jzwfawmufa7;tqdk &=H;aomf
tpkd;7 awmif;qkdaom toHk;p7dwfonf twnfjzpf
onf? jzwfawmfa7;tqkd atmifjrifaomf xdktrwf
.awmif;qdkcsufudk vdkufavsm7&Hkomru tpdk;7 t
ay: t,Hkt-unfuif;rJhonfhoabmod\kyif oufa7muf
Edkio
f nf?
Awf*sufwdki;f wGif t&=H;tjrwf[lI7Sdonf? 7aiG
xuf oH;k aiGuydkonfhtcg t&=H;Awf*sufjzpfI/ 7aiGu
oHk;aiGx ufydko nfhtcg tjrwfAwf*sufjzpfo nf?
tpd;k 7onf Edkiif -H uD;yGm;wd;k wufa7;udk a7S;&=I pDru
H ed ;f
rsm; vkyfaqmifvdkojzifh aiGvHk;aiG7if;toHk;p7dwfudk
ydkIoHk;pGJ7ef cef\rSef;jcif;jzifhvnf; t&=H;Awf*suf xGuf
wwfayonf? ,if;odk\aom Awf*sufonf t&=H;Awf
*sufjzpfapumrl omref t0iftxGufrr~aom t&=H;

Awf*swfa0:vwm
Awf*sufESifh tajccHoabmcsif;rwlacs? vGwfvyfp
EkdifiHrsm;onf t&=H;Awf*sufjzifhom vkyfaqmif-u7
onf?
Awf*sufwiG f jynfwiG f;aiGtm;jzifh t&=;H tjrwf/ jynfy
aiGtm;jzifh t&=H;tjrwf[lI oD;jcm;azmfjyjcif; r7Sd
acs? xGufukefwefz;dk u 0ifukefwefz;dk xuf ydo
k nft
h cg
wGiv
f nf;aumif;/ Edkiif jH cm;wGit
f oH;k p7dwef nf;I jynfy
7aiGu oH;k aiGxufyo
kd nft
h cgwGiv
f nf;aumif; jynfyaiG
tm;jzifh tjrwfbwf*su[
f o
k 7d onf? jynfy0ifuek w
f efz;kd
ESihf toH;k p7dwu
f jynfy7aiGxufyakd omf jynfyaiGtm;jzifh
t&=;H Awf*sujf zpfonf? Awf*suf avhvmolonf jynfwiG ;f
aiG Awf*suf t&=H;tjrwfESifh jynfyaiG Awf*suft&=H;
tjrwfudk-unfhI EdkifiHpD;yGm;a7;/ -uD;yGm;a7;ESifh vlr=
a7;tajctae twdk;tqkwfudk cef\rSef;Ekdio
f nf?
t&=H;Awf*sufudk (1) aiGacs;,ljcif; / (2) tcGefopf
rsm; pnf;-uyfaumufcHjcif; / tcGeaf wmfrsm; wdk;wuf
pnf;-uyfjcif;/ (3) aiGpULxyfrHxkwfa0jcif;/ (4)
tpdk;7oD;oef\7efyaHk iGrS xkwEf w
k foHk;pGjJ cif;wdk\jzifh ukpm;
Ekdifonf? odk\7mwGif xdkenf;rsm;onf EdkifiHtay:Y
tusdK;udk omru tjypfukyd g oufa7mufapEkdifojzifh
rvFJra7Smifomonfh tcgrSom EkdifiHtpdk;7wdk\ owd
-uD;pGmjzifh vkyfaqmifavh7Sd-uonf?
Awf*swfa0:vwm (c7pf 1826 18^^) ? ? t*
vdyv
f rl sdK; abm*aA'ynm7SiEf iS hf pma7;q7m a0:vwm
Awf*swu
f kd qRm;qufe,fvef;*ydk\jrdK\Y 1826 ckEpS f az
zGm7Dv 3 7ufae\wiG zf mG ;jrifonf? ol. zcifrSm vef;
*ydk\jrdK\rS oabmydkif7SifESifh b+folaX;wOD;jzpfonf?
A7PwdEk iS hf vef'efwUodv
k w
f \Ykd ynmoif-um;jyD;aemuf
1846 ckEpS fwGif ocsm / pdWaA'ESihf abm*aA'ynm7yf
wd\kY *k+x
f ;l jzifh 0d%mbG\Jx;l udk 77So
d nf? 1848 ckEpS w
f iG f
abm*aA'ynm7yfqdik 7f m r[m0d%mbGJ\x;l udk qGwfc;l I
1852 ckESpfwGif 0wfvHk pmar;yGJudkatmifjrifonf?
odk\7mwGif Awf*swfonf zcif.b+fvkyfief;wGif 0if
a7mufvyk fukid 7f m r-umrD zcifESihf tusdK;wl pD;yGm;zuf
jzpfvmonf?
1858 ckESpfwGif pD;yGm;a7;owif;pmudk pwif wnf
axmifol *sdrf;0Dvqef. orD;ESifh vufxyfavonf?
1860 jynhfESpfwGif *sdrf;0Dvqef tedPa7mufoGm;aom
tcg Awf*swfonf pD;yGm;a7;owif;pm.t,f'Dwm
(pmwnf;) tjzpf 0ifa7mufaqmif7Guf7m 18^^ ckESpf
rwfv 24 7ufae\wiG f uG,fvGefonftxdjzpfonf?

Awfpuufabmupm;jcif;

t*vdyfvlrsKd; abm*aA' ynm7Sif a0:vwm Awf*swf

ola7;om;cJhaom ta-umif;t7mrsm;rSm EkdifiHa7;


oabmw7m;/ aiGaps;/ pD;yGm;a7;jyemESifh tuJjzwf
pmayrsm;jzpfI rvG,fulvSacs? odk\7mwGif Awf*swf
onf aumif;pGm wwfu`rf;Edik feif;onfhtjyif pmta7;
tom;vnf; wdusjywfom;I ay:vGifvSaoma-umifh
ola7;aompmrsm;udk vltrsm; *&kpdkufI zwf&=rSwf
om;-u7avonf?
Awf*swf. xif7Sm;aompmayvuf7mrsm;rSm t*
vdyfzGJ\pnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya' (186^)/ &kQaA'
ESifh EkdifiHa7; (18^2)/ vGrf;Awfvrf; (18^3)/ pmay
avhvmcsufESifh pD;yGm;a7; avhvmcsufrsm;jzpfonf?
Awf*swf. t*vdyfzGJ\pnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya'
pmtkyfrSm ,ckacwfwdkif acwfrDwdusvSojzifh tjrJ
vufudkifjyK7aompmtkyfjzpfI bmomaygif;rsm;pGm
jzifb
h momjyefqx
kd m;avonf?
Awf p uwf a bmupm;jcif ; ? ?Awfpuwfabm
upm;jcif;onf abmvHk;udv
k ufjzifyh kwfIvnf;aumif;
ypfIvnf;aumif; *d;k oGi;f um tzG\EJ iS ,
hf OS jf yKd iu
f pm;7onfh
upm;enf;jzpfonf?upm;7Ht
k wGi;f Yjzpfap/uGi;f jyifYjzpfap

138

Awfpuufabmupm;jcif;
upm;Edik af om upm;enf;rsKd ;vnf;jzpfonf? oHuiG ;f wGif
wyfxm;onfh jcif;uJhodk\ -udK;jzifhcufxm;aom ydkuf
xJodk\ abmvHk;udk ypfoGif;upm;jcif;jzpfI t*vdyfbm
omjzifh Awfpuwf (jcif;) abm (abmvH;k ) upm;jcif;
[kwiG o
f nf?
Awfpuwfabm upm;enf;udk 1891 ckEpS w
f iG f tar
7duefjynfaxmifpk rufqcsL;qufjynfe,f py7if;zD;
jrdK\7dS 0dik f/ trf/ pD/ at/ aumvdyrf S um,ynm enf;jy
q7m a'gufwm*sdrf;ae;prpfqdkolu pwifwDxGifcJh
onf? 16 7mpkESpfavmufu rUqDudk jynfe,fwGif
rm,m vlrsdK;wdk\onf ,ckacwf Awfpuufabmupm;
enf;ESifh cyfqifqif upm;enf;rsKd ;udk upm;cJhbl;onf
[kqadk omfvnf; a'gufwm ae;prpf wDxiG faomupm;
enf;rsdK;avmuf pHepfusc[
Jh ef rwlacs?
Awfpuwfabm upm;jcif;onf abmvHk;uefjcif;
uJho\dk v[mjyifYom upm;Edkiaf om vltrsm;ESiu
fh pm;
enf;rsdK;udk rupm;Edkifonfh7moDwGif upm;&HkwGif;Y
vltrsm;ESifhupm;EkdifI upm;7mY ud,
k v
f ufvy= 7f mS ;r=
7Sdoavmuf -urf;wrf;r=/ xdcdkuf'+f7m7apr= r7SdEdkif

aom upm;enf;udk pOf;pm;wDxGif7mrS pwifay:


aygufvmjcif;jzpfonf? ,if;upm;enf;udk pwif
wDxGipf u vlrnfr~yg0ifupm;7rnf[k tuef\towf
r7Sd/ abmvHk; t7G,ftpm; tav;csdefudkvnf; owf
rSwfjcif; r7Scd Jhacs? 1928 ckEpS fwGirf S 0dki/f trf/ pD/ at/
toif;u yXrqH;k aom Awfpuwfabm pnf;rsO;f Oya'
13 csufudk csrSwfjy}mef;vdkufavonf? ,if;upm;
enf;rsm;udk 0dkif/ trf/ pD/ at twGif;a7;rSL;rsm;u
uBmtESH\ ysH\ESH\atmifjzef\vdkuf7m ajr|mfvifhonfxuf
vl-udKufrsm;onfudk awG\7onf? ,cktcg uBmay:7Sd
vlaygif; oef; 20 cef\upm;aeaom upm;enf;wck
jzpfaeavjyD? upm;&Hkuav;twGif; vlwpk tysif;
ajyupm;7ef 7nfrSef;csufxm;cJhaom upm;enf;onf
uBmodk\ysH\ESH\I vlrsm;pkaysmf7FifpGmvufcHupm;vm
aomupm;enf;wpfck jzpfvmcJhonf? xdkr~omru
,cktcg uBmhtdkvHypf tm;upm;jydKifyGJrsm;Y yg0if
aom upm;enf;wrsdK;yif jzpfaeavjyD? 1936 ckESpf
*smreDEkid fiHbmvifjrdK\wiG f usif;yaom tdv
k if;ypfyGJwGif
,if;upm;enf;udk yXrqHk;t-udrfxnfhoGif;cJh7m EdkifiH

Awfpuufabm tusdwfte,f ,SOfjydKifupm;ae-upOf

139

Awfpuufabmupm;jcif;

trsKd;orD;rsm;onf Awfpuufabm upm;jcif;tm;jzihf ukd,fvufzGH\jzdK;-uHhckdifvmapEkdifayonf?

140

Awfpuufabmupm;jcif;
aygif; 21 EkdifiHrS ,SOfjydKifupm;-uI yXrqkudk tar
7duefjynfaxmifpu
k 77Sdavonf?
jrefrmEdik if o
H \kd Awfpuwfabmupm;enf;onf 1915
16 ckESpfrsm;wGif pwifa7muf7Sdvmonf? yXrqHk;
Awfpuwfabm upm;uGif;zGiyfh o
GJ k\d ,ck ,leD,ef c7pf
,ef txufwef;ausmif; (,cif ul7Siftxufwef;
ausmif;)ESifh wGJvsuf7Sdaom *syfqif aumvdyfausmif;
a[mif;-uD;wGif usif;ycJhonf? xdkzGifhyGJwGif ynmrif;
-uD;a[mif; OD;csdKudk,fwdkif upm;olwOD;tjzpf yg0if
upm;cJhonf? Awfpuwfabmupm;enf;udk wjznf;
jznf; txufwef;ausmif;rsm;/ 7Jtkyftwwfoif
ausmif;ponfwdk\wGif upm;enf;w7yftjzpf oif-um;
ay;7mrStp jrefrmEkdifiHausmif;rsm;Yvnf; acwfpm;
vmcJhonf? 1948 ckESpfwGif jrefrmEkdifiH taysmfxrf;
AwfpuwfabmtzGJ\csKyfudk wnfaxmifI tjynfjynf
qdik 7f m AwfpuwfabmtzG\JcsKyfEiS hf qufo,
G fxm;onf?
jrefrmEdkifiH trsdK;om; udk,fvuf-uHhcdkifa7;aumifpD
uvnf; Awfpuwfabm txl;pnf;&Hk;a7;r;cef\um
jrefrmwEkdiif v
H Hk;Y Awfpuwfabm upm;enf;rsm; ydkrkd
pHepfusI wdk;wufvmatmif aqmif7Gufvsuf7Sdonf?
trsdK;om; Awfpuwfabm pnf;rsOf;Oya'qdkif7m
aumfrDwDu owfrSwfxm;aom Awfpuwfabmupm;
uGi;f tus,t
f 0ef;rSm t-uD;qH;k 94 ayESifh ay 50 7SdI
ti,fqk;H ^4 ayESifh 42 ay7S7d rnfjzpfonf? od\k7mwGif
xdkxufi,faom upm;uGif;Yvnf; upm;Edkifonf?
upm;uGi;f . xdyf 2 zuf tv,fwnfw
h nfYh ajr-uD;rS
9 aytjrifhwGif axmifhrSefpwk*HyHk ysOfjym;-uD;wckudk
wdkifpdkufuyf7dkufI axmifxm;7onf? odk\r[kwf eH7H
wGi7f ku
d I
f aomfvnf;aumif;/rsuEf mS -uufY axmufwef;
rsm;tm;jzifh csdwfqGJIaomfvnf;aumif; axmifxm;7
onf? ,if;ysOjf ym;-uD;onf tvsm; 6 ay teH 4 ay 7Sd
onf? tcsi;f 18 vufr7Sdaom oHacGudk ,if; ysOjf ym;
-uD;tv,frS 6 vufrtjyifxkwfI jrJjrHpmG wyfxm;7
onf? xdkoHacGwGif -udK;cdkifcdkifjzifh cufxm;aom ydkuf
wckppD yG x
f m;7onf? ,if;ydu
k o
f nf txufatmuftyGihf
jzpfI ydkuftzsm;onf ajr-uD;rS 10ay uGm7onf?
upm;7mYoHk;aomabmvHk;onf abmvHk;uef7mY
oHk;aom abmvHk;uJhodk\ twGif;avvHka7mfAmabmvHk;
jzpfjyD;v~if tjyifuom;a7jzifh ywfcsKyfxm;onf?
abmvH;k .t0ef;onf 29 vufrrS vufr 30 txd7I
dS
tav;csdeftm;jzifh atmifp 20 rS 22 atmifp txd
7Sdonf? abmvH;k xJok\d avcsed f 13 aygifx;dk 7onf?

141

upm;yGw
J pfyJw
G iG t
f zGJ\ 2 zG\J,OS jf ydKiu
f pm;Ekid I
f wzuf
5 a,mufpDupm;7onf? uGif;tv,f7Sd A[dkpnf;0dkif;
wGif wa,mufpD/ *dk;apmifh 2 a,mufpDESifh a7S\wef;
2 a,mufpD upm;7onf? tzGJ\wzGJ\wGif yg0ifupm;
aeol 5 a,muftjyif t7Hvl ^ a,mufpD xm;EkdifI
tvJtvS,0f ifupm;Ekid o
f nf?
yg0ifupm;olonf abmvHk;udk o,faqmifrajy;
7acs? tzGJ\0iftcsif;csif;xHodk\ abmvHk;a7mufatmif
ypfay;jcif;/ ajy;,if; ykwfI ykwfIydk\jcif;/ vSdrafh y;jcif;
jyK7onf? vlcsi;f wGe;f xdk; wdkufcdkujf cif;vHk;0r7Sad tmif
upm;7onf?
Awfpuwfabmupm;onfhtcg wyGJv~if rdepf40
upm;7onf? yXr rdepf 20 jyD;v~if 10 rdepfcef\em;jyD;
aemufzufajymif;I aemufxyf rdepf 20 upm;7onf?
Tum; tjynfjynfqdkif7m Awfpuwfabm pnf;rsOf;
Oya't7jzpfo nf? tar7duefjynfaxmifpkYum;
10 rdepf wcg 4 -udref m;I upm;avh7-Sd uonf?
upm;enf;rSm uGif;tv,f7Sd vl 2 a,muf-um;rS
aeI 'dkifvl-uD;vkyfolu abmvHk;udktay:odk\ 2 udkuf
omomcef\ajr|mufI ay;7onf? usvmaom abm
vH;k udk tv,fol 2 OD;u ol7ud,
k f7 ckezf rf;I abmvH;k
7olu rdr*d k;d 7Sd7mzufae rdrt
d zG\J0ifxH a7mufatmif ydk\7
onf? abmvHk;7aeonfhzufu *dk;oGif;Edkifatmif-udK;
pm;ouJhodk\ useftzGJ\rS vlrsm;uvnf; *dk;roGif;Edkif
atmif vdkufzsufI rdrdwdk\tzGJ\0ifrsm;vufxJodk\ abm
vHk;a7mufvmatmif -udK;pm;7onf? *dk;oGif;onfqdk
onfrSm ydkufwyfxm;aom oHuGif;xJodk\ abmvHk;udk
ypfoGif;I ydkufaygufrS abmvHk;usvmatmif jyKvkyf
jcif;yifjzpfonf? wzufESifhwzuf ,SOfjydKifupm;7mY
*d;k ta7twGu/f od\rk [kwf trSwt
f rsm;qH;k 7aom tzG\Ju
tEkdif7onf? &kd;&kd;oGif;aom*dk;twGuf w*dk;v~if 2
rSwf7I jypfr=a-umifhay;onfh tom;vGwfoGif;7aom
*dk;twGuf 1 rSwf7onf?
Awfpuwfabmupm;7mY tajccH wwfajrmuftyf
aom ynm7yfrsm;7Sdonf? ,if;wdk\rSm (1) abmvHk;
ay;jcif; enf;trsdK;rsdK; (2) abmvHk;zrf;jcif; enf;
trsdK;rsdK; (3) abmvHk;ykwfjcif; enf;trsdK;rsdK; (4)
*d;k oGi;f enf; trsdK;rsKd ;wdk\jzpfonf?
Awfpuwfabm upm;jcif;jzifh vsifjrefzswfvwf
jcif;/ oefrm-uHhcdkifjcif;/ ZGJ7Sdjcif;/ yg;eyfvdRmjcif;/
tcsdeftqaumif;jcif; paom tusdK;aus;Zl;rsm;
cHpm;7onf?

AwfZmwfodrf;
AwfZwfodrf; ? ?AwfZwfodrf;iSufonf odrf;iSuf
ti,fpm;rsKd ;yif jzpfavonf? ,if;onf vif;,kefESifh
ydkIwlonf? tjrD;eD/ awmifyH7if;eDIawmifyH-uD;
aomodrf;rsKd ;udk AwfZwfodrf;[k ac:-uonf?
uBma[mif;wGif AwfZwfodrf;[kac:aom iSuf
rsm;onf tufpDyD-wD'D; rsdK;7if;0ifiSufrsm;jzpf-uI
uBmopfbufwGifrl umomwD'D; rsdK;7if;0if iSufrsm;
jzpf-uonf?
AwfZwfodr;f iSurf sm;onf omreford f;iSufrsm;uJo
h \dk
yif tom;pm;aomiSufrsdK;jzpfonf? v,f-uGuf/ 7SOfh/
iSuaf ygufpuav;rsm;/ wDaumifrsm;/ uke;f wydki;f a7
wydkif;usufpm;aom oW0guav;rsm;ESifh ydk;rFm;
rsm;onf olwdk\. tpmrsm;yifjzpfavonf? AwfZwf
odrf;rsm;onf vSyaomiSuf-uD;rsm;jzpfaomfvnf;
yso
H ef;7mY tvGefav;zifh.? todkufrsm;udk opfudki;f
rsm;jzifh opfyiftjrif-hu;D rsm;ay:Yvnf;aumif;/awmifapmif;
rsm;Yvnf;aumif;jyKvyk w
f wf-uonf? Orsm;rSm-uD;rm;I
jzLazG;aeum teDajymufrsm; zHk;vFr;f aeonf?
AwfZwford f;iSurf sm;udk -opa-w;vD;,m;wkdurf S vGJ
I wuBmvHk;Y tESH\tjym;awG\7Sd7onf? jAdwdo~

AwfjrdK\
u`ef;pkwGif ESpfrsdK;ESpfpm;7Sdonf? awmifESifhajrmuf
tar7duwdkufrsm;wGifawG\7Sd7aom -uufqifAwfZwf
odrf;iSufrsm;rSmum; trSefpifppftm;jzifh odrf;iSufrsdK;
r[kwfacs? vif;wrsdK;pkwGif yg0ifaom iSufrsm;om
jzpfacsonf?
AwfjrdK\? ?t*vefjynf A7Pwdjk rdK\. ta7S\awmifzuf
12 rdkifcef\tuGm {AGefjrpfvusfmzufurf;ay:wGif Awf
jrdK\wnf7dI
S qRm;quf&di= f,me,fwGif t-uD;qHk;jrdK\jzpf
onf? AwfjrdK\onf vef'efjrdK\. taemufzuf 11^
rdkifa0;I *7dwf0ufpwif;ESifh vef'efrpf'vif; paumh
wpf rD;7xm;vrf;ay:wGif wnf7Sdonf? jAdwdo~u`ef;
wGif obm0a7ylprf;rsm;7Sdonfh wckwnf;aom jrdK\
jzpf&Hkru t*vefwjynfvHk;wGif taumif;qHk; wnf
aqmufxm;onfh jrKd \[v
k nf;ac:Ekid o
f nf? jrKd \. tus,f
t0ef;onf 8 pwk7ef;rdkif7Sdonf? usef;rma7;twGuf
vlta7muftaygufrsm;aomjrdK\jzpf.? AwfjrdK\udk bDpD
863 ckESpfwGif Avm'wfqdkolu obm0a7ylprf;udk
awG\7Sdojzifh ,if;teD;Y jrdK\pwnfonf[kqdkonf?
a7mrvlrsKd ;wdk\ tkycf sKyfpOfu ,if;jrdK\ukd tufuGmqlvpf

AwfjrdK\7Sd a7mrvlrsKd;rsm; aqmufvkyfcJhaom a7m*ga0'emaysmufuif;aponhf a7ylprf;a7csKd;uef-uD;

142

AwfjrdK\

Ad+kd;jrdK\a[mif;

jrdK\[kac:onf? AwfjrdK\7Sd jrdK\awmfcef;r-uD;ESifh axmifh


rSefpwk*HyHk a7csdK;uef tysuftpD;rsm;onf jAdwdef
EkdifiHYusef7pfcJhaom a7mracwf taqmufttHkysuf
rsm;wGif tvSyqHk; jzpfavonf?
tv,facwfwGif AwfjrdK\onf jrdK\&kd;jzifh 0ef;7Hxm;
aom ta7;ygonfh jrdK\jzpfonf? ,ckawG\7d7S aom jrdK\&d;k
ae7m. twGi;f zufonf at'D 250 jynfEh pS af vmufu
AwfjrdK\ae7mjzpfonf? jrdK\ay:7Sd a7ylprf;rsm;onf bk7if
rif;jrwfydkifjzpfaomfvnf; omoemzufrS pDrHtkyfcsKyf
cJhavonf? tv,facwf taqmufttHkrsm;teuf
,cktcg AwftufaA; bkef;-uD;ausmif;wausmif;om
usefawmhonf? 18 7mpkESpf apmapmydkif;wGif ,if;jrdK\
onf Adk;euf7Sqdkol. pnf;&Hk;wwfr=pGrf;7nfa-umifh
vnf;aumif;/ 7yfzt,fvifqo
kd .
l pD;yGm;a7;vmbfjrifr=
a-umifv
h nf;aumif;/ Adou
k m *`e0f k om;tzwd\.
k vufr=
ynmpGrf;a-umifv
h nf;aumif; use;f rma7;pcef; jrdK\tjzpf
txl;xif7Sm;vlodrsm;vmonf? 0kti,f yHkpHa7;um
aqmufvkyfcaJh om pnf;a0;cef;r-uD;udk 1^^1 ckESpfwiG f
zGiv
hf pS cf 7hJ m 18 7mpkEpS t
f *vefjynfwiG f tvSq;kH {nfch cH ef;
aqmifw ckj zpfv monf? xdkj rdK \ . xif7 Sm ;aom
ylwifpw
D w
H m;eHab;ESpzf ufwiG f tdrrf sm;/ qdik rf sm;udk wnf
aqmufxm;.?
AwfjrdK\ a7ylprf;rsm;onf a7m*ga0'emrsm; aysmuf
uif;apwwfonf[lonfh t,ltqrSm ,ckwkid f acwf
pm;aeayonf? a7ylprf; 3 ck7SdI prf;wckESifh wck7Sd
a7tylcsdefcsif; rwlacs? tylqHk;prf;onf zm7if[dkuf
'D*7D 120 ylonf? ,if;a7ylprf;rsm;rS wae\v~if *gvH
5 aomif; xGufvsuf7Sdonf? uBmt7yf7yfrS bk7if/
r;rwf/ oaX;ponfjzifh vlwef;pm;rsdK;pHk vma7muf
tem;,l7mjzpfonf? &=rufwpf/ a*gufpaom a7m*g
onfrsm;/ csnfheJ\roefpGrf;aom uav;rsm;tm; ,if;
a7yljzifh ukoaysmufuif;onf[kqdkonf? AwfjrdK\onf
'kwd, uBmppft wGif; u *smrefwdk\ava-umif;rS
tjyif;txef wdkufcdkufojzifh taqmufttHkaygif;
1010 ausmf ysupf ;D qHk;&=H;I vl 400 cef\aoqH;k cJhonf?
'kwd, uBmppftwGi;f u AwfjrdK\onf jAdwo
d ~a7wyf
Xme-uD;&Hk;pdu
k 7f mjrdK\jzpfI a7wyfbufqkid 7f m yPnf;rsm;
wDxGifjyKvkyf7mjrdK\vnf;jzpfonf? 1956 ckESpf cef\rSef;
oefaumifpm7if;t7 AwfjrdK\. vlOD;a7onf ^9800
jzpfonf?
AwfjrdK\. tjcm;xif7Sm;aom vkyfief;rsm;rSm zdeyf
csKyfjcif;ESifh ausmufcGJjcif;jzpfonf? Awfausmufac:

143

AwfjrdK\teD;tem;rS cGJ,7l 7Sdaomausmufonf xif7Sm;


onf? AwfjrdK\rt
S aqmufttHkrsm;udk ,if; ausmufjzifh
aqmufvkyf-uonf? AwfjrdK\ukd ta-umif;jyKI Awfuk
vm;xdkifac: a7ylprf;odk\ vlemrsm;wifaqmifonfh uk
vm;xdkifrsdK;/ AwfAef;rkH\/ AwfatmfvpfAmbDpuGwf (18
7mpkESpu
f q7m0ef atmfvpfAm wDxGifaom vlemrsm;
twGufbDpuGwf) ponfwdk\ay:aygufco
Jh nf?
AdEdk;jrdK\a[mif; ? ? Ad+k;d jrdK\a[mif;onf r
auG;c&kid f awmifwiG ;f -uD;jrdK\. taemufzuf 11 rdkifcef\
uGma0;aom ukUdKcG7Gm. ajrmufzufwGif uyfvsuf
wnf7Sd.? awmifwGif;-uD;rS rauG;odk\oGm;aom armf
awmfum;vrf;onf Ad+kd;jrdK\. ta7S\awmifaxmifhY
7SdonfhjrdK\&kd;ESpfzufudk azmufxGi;f oGm;.? 5 aycef\ t
jrifo
h mv~if usef7pfaomtkwjf rdK\&kd;onf Ad+kd;jrdK\.
ajrmufzuf/ ta7S\zufESifhawmifzufwdk\Yom pwk7ef;
ruswus 0dkif;7Hvsuf7Sdavonf? jrdK\&kd;wpfzuf. t
vsm;onf 1 rdkifESifh 6 zmvHkcef\r~ 7Snfvsm;.? t
aemufzufYum; jrdK\&kd;tpteudkr~ rawG\7acs? ,ck
tcgawG\7aom tif;-uD;ESifh-udK;-umuefwdk\onf a7S;
,cifu qufpyfaeI taemufzufrS a7usHK;ozG,f
wnf7SdcJh[efwl.? jrdK\wGif;Y ukef;ajronf ta7S\rSt
aemufodk\ twefi,favsmqif;aeonfrSty ywf0ef;
usifw0dkufrSm jyef\jzL;vsuf7Sdavonf? jrdK\&kd;twGif;Y
um; taemufajrmufaxmifhY wnf7Sdaomtif;7Gm
-uD;omv~if vlae7yfuGuftjzpf jrif7avonf? jrdK\&;dk
rSm rlvY wzufwGif jrdK\ayguf 3 aygufpD7aSd omfvnf;
,cktcg vSnf;vrf;a-umif;rsm; azmufxm;aom t
aygufi,frsm;a-umifh ysufpD;ydkif;jywfvsu7f Sd.? jrdK\.
tv,fA[dkrS taemufajrmufodk\ tenf;i,f ,Gef;
aomae7mwGif awmifajrmuf tvsm;udkuf 500 ESifh
ta7S\taemuf teHudkuf 400 cef\7Sdonfh tkwf&kd;
a[mif;rdk\rdk\ 0dkif;7Haeaomae7mrSm eef;awmfukef; jzpf
onf[k tqdk7Sdavonf? eef;awmfukef;ay:Y tkwf&kd;
tuef\rsm;ESifh taqmufttHka[mif; ae7mrsm;jzpf
aom tkwu
f ek f;edrhef rd fh tenf;i,f7I
Sd jrdK\&d;k -uD; twGi;f
wGif ae7mtESH\tjym;Y taqmufttHk tjydKtysuf
rsm;jzpfonfh ukef;a[mif;OD;a7 100 eD;yg;7Sdavonf?
jrdK\&kd;. tjyifywfvnf w0dkufwGif oif;csdKif;ukef; t
ajrmuftjrm; wnf7.
dS ?
Ad+kd;jrdK\ordkif;[lI oD;jcm;rawG\7aomfvnf;
awmifwGif;-uD;orkdif;. a7S\ydkif;wGifum; Ad+kd;jrdK\

Ad+kd;jrdK\a[mif;

Ad+kd;jrdK\a[mif; jrdK\&kd;tjyifzuf7Sd tkwfukerf sm;ukd pHepfwus wl;azmf7mY tjrihfrm;qHk; uke;f -uD;jzpfonhf trSwf 2 uke;f -uD;ukd
rwl;azmfrD Tokd\&=jrif7onf?

ta-umif;udk tus,w
f 0ifah zmfjyxm;onfudk zwf&=Eikd f
.? xdkorkdif;. tqdkt7 r[moB0ESifh pl}moB0
rif;om;ESpfyg;wdk\udk pQKtvif;7atmif ukpm;ay;
aom pNrkcdbDvl;rwGif vufudkudkifwG,fjcif; tpGef;
tnda-umifh ydoawnf7SdcJh7m/ awmifwGif;-uD;jrdK\
taemufzuf 5 wdkifuGmaom awmt7yfwGif om;
rde;f rwa,muf zGm;jrifonfqk.
d ? xdo
k rD;i,fukd 7aoh
-uD;wyg;u arG;pm;xm;I -uD;jyif;vmaomtcgwGif
xdkawmt7yfYaeonfh Ad+kd;ewfrif;u a7S;b0Y
armifErS awmfojzifh yefxmG jynf Ad+k;d jrKd \ukd zefqif;I
trsdK;orD;tm; tyfESif;avonf? yefxGmrif;orD; pd;k pH
aom Ad+kd;jrdK\udk oma7acW7mjrdK\u tkyfpdk;onfh
'GWaygifrif;-uD;u Oyg,fwrH sOjf zifh -upH nfI rif;orD;
udkyg ac:aqmifomG ;a-umif; azmfjyyg7Sdavonf?
oa7acW7mjrdK\wGif Ad+k;d rdz7k m; oif;csKd i;f ae7m
wnf7Sdjcif;/ jrdK\a[mif; ESpf7yfvHk;wGif jrdK\&kd;/ jytdk;
tjydKtysufwdk\udk 'd}awG\jrifEkdifjcif;wdk\udkaxmufv~if
wcsdew
f cgu TjrdK\ESpfjrdK\onf tjydKiftqkid f xGef;um;
cJo
h nf[,
k lq7.? oa7acW7mjrdK\Y rSDwif;aexdki-f u
olrsm;teufwGif ysLvlrsdK;wdk\yg0ifa-umif;ESifh xdkysL
vlrsKd ;rsm;. ,Ofaus;r=qikd 7f m "avhxk;H wrf;wGif t"du

tcsurf sm;rSm vlrsm;aoqH;k jyD;aemufwGif rD; oj*dK[fI


t&kd;ESifhjymrsm;udk ajrt&kd;;tdk;wdk\wGif xnfhoGif;jr|KyfESH
jcif;ESifh ysL'*g;[k ,ck ac:prSwfjyKonfh trSwfvQ
+mrsm; yg7Sdonfh aiGjym;0dkif;uav;rsm;udk toHk;jyK
jcif;udk taxmuftxm;cdkifvHkpGm avhvmod7SdjyD; jzpf
acsonf? Ad+kd;jrdK\a[mif;a'owGif uGi;f qif; okaw
oejyK7mY jrdK\&d;k tjyifzufwiG f t&kd;td;k jr|KyfEo
HS nfh tkwf
ukef;i,frsm;udkawG\7jyD;v~if jrdK\wGif;rSvnf; ysL'*g;
tenf;i,fudk awG\7SdcJh7avonf? Ttjcif;t7mwdk\
onf oa7acW7mrS ysL,Ofaus;r=jyef\ESH\jcif;. oJ
vGefprsm;jzpfay7m/ Ad+kd;jrdK\onf oa7acW7mESifh
tu,fyif acwfjydKix
f eG ;f um;cJhjcif; [kwrf [kwf/ [kwf
v~if rnfonfhoU7mZftydkif;tjcm;wGif xGef;um;cJh
onfudk teD;pyfqHk; od7Sd7efESifh tkwfukef;a[mif; t
ajrmuftjrm; wnf7Sdaeonfh Ad+k;d jrdK\a[mif;rS ,Of
aus;r= taxmuftxm;rsm;udk wwfEdik o
f r~ azmfxkwf
7ef[laom 7nf7G,fcsufwdk\jzifh xdkjrdK\a[mif;twGif;Y
pHepfwus wl;azmfokawoejyKr=udk pwifaqmif7Guf
cJo
h nf?
1959 ckEpS f ZGev
f twGi;f rSw;l azmfru
= kd pwifc7hJ m ,ck
tcsdeftxd tkwfukef; aygif; 9 ckudk azmfxkwfjyD; jzpf

144

Ad+kd;jrdK\a[mif;
onf? tkwu
f ke;f wckprD S ay:aygufawG\7d7S aom tjcif;
t7mrsm;rSm atmufygtwdki;f jzpf.?
ukef;trSwf (1)? Tukef;i,fonf ajrmufzuf jrdK\&d;k
. tjyifwGif usa7mufaeonf? t&kd;tdk; ^ vHk;udk
wl;azmf77So
d jzifh oif;csKd i;f uke;f [kyif ,lq7.? xdt
k &k;d
tdk;rsm;udk tkwf&kd;edrfhedrfhwdk\jzifh av;axmifhuGufrsm;
jyKvkyfxm;aom taqmufttHkwGif jr|KyfESHxm;jcif;
jzpfavonf?
uke;f trSw(f 2)? Tuke;f onf ajrjyifrS 13 ayjrifhI
jrdK\wGif;Y tjrifhrm;qHk; ukef;-uD;jzpfonf? eef;awmf
7m[kac:wGifaom twGif;jrdK\&kd;. ajrmufzufudkuf
300cef\wiG f wnf7o
Sd nf? wl;azmfonft
h cgwGif qif0if
wck/ tcef;7Snf-uD;wckESifh awmifajrmufwef;vsuf
aeaom tcef;i,faygif; 8 cef;yg0ifonfh ta7S\zuf
vSnfh tkwfwdkuftaqmufttHk atmufydkif;udk awG\7
onf? taqmufttHkonf rD;avmifjyD;rS jydKysufoGm;
a-umif;od7.? twGif;Y ajrtdk;ajrcGuf ajrmuf
jrm;pGm uGJtufysufpD;usef7pfaom tydkif;tpwdk\udk
t"dutm;jzifh azmfxkwfEdkifavonf? tjcm;yPnf;
rsm;rSm taqmufttHkESifhqdkif7m oHr=dyGifh-uD;rsm;/ oH

acsmif;rsm;/ t*awjym;rsm;/ -uufiSuf wd7>mef


t&kd;rsm;/ vl&kd;tenf;i,fESifh vltoHk;taqmifrsm;
jzpfonfh ajrykwD;/ ausmufykwD;rsm;/ a-uGaphrsm;/
ao;i,fyg;vFmaom a7FqD;cGH aiGqD;cGHrsm; ponfwdk\
jzpf.? a7S;a[mif;yPnf;rsm;teuf ordkif;taxmuf
txm;twGuf tzdk;xkdufwefaom yPnf;wckrSm wH
qdyfESdyf7myg7Sdaom 7FH\wHk;uav;wckyif jzpf.? xdk
wHqdyfwGif a7;om;xm;aom tQ7mudk axmufjcif;
jzifh vGecf aJh om ESpaf ygif; 1200 rS 1500 cef\twGi;f u
toHk;jyKcJhaom tdNd,awmifydkif;tQ7mrS aygufyGm;
vmonfh ta7;tom;jzpfa-umif; cef\rSef;Edkifav
onf? tkww
f dkuf-uD;onf a7S;bkef;-uD;ausmif;o!mef
jzpf[ef7Sdaomfvnf; bmoma7;ESifhqdkifaom 0 K
yPnf;wpHk w7mr~rawG\ojzifh bkef;-uD;ausmif;avm/
vlae wdkufwmavm[lI twdtus ydkif;jcm; rodEkdif
ao;acs?
ukef;trSwf (3)? trSwf (3) ESifh (4) ukef;wdk\rSm
trSwf 2 .ta7S\zufwiG f zdck aemufqikd f wnfaeonf?
trSwf 2 tkwfwdkuf-uD;udk rlvu rnfodk\toHk;jyKcJh
a-umif;udk eD;pyfvsufaeaom ukef;rsm;rS taxmuf

trSwf 2 ukef;-uD;ukd wl;azmfvsuf7SdpOf ay:Ivmaom qif0ifESihf tcef;7Snf-uD;

145

Ad+kd;jrdK\a[mif;
txm; 7Edkifaumif;onfudk ar~mfrSef;I trSwf(3)ESifh
(4) wdk\udkwl;azmfonf? odk\aomf trSwf(3)wGif
wrlx;l jcm;aom taqmufttHu
k dkawG\7.? yHo
k !mef
rSm tv,fwGif puf0dki;f yuf7SdI 4 rsufESmwGif av;
axmifh tkwcf krH sm; pGe;f xGufvsuf wnfaqmufxm;.?
xdktaqmufttHkwckvHk;udk puf0dkif;tkwfwHwkdif; 2
xyfum7Hxm;avonf? pHepfyHkt7ajraygufapwDESifh
wl[ef7Sdaomfvnf; tkwfcHkrsm; pGef;xGufaeyHkESifh rlv
uyif ajray:Ypdkufxl;xm;jcif;r[kwfa-umif; ajr
vFmtaetxm;rSod77Sd ojzifv
h nf;aumif;/ omoema7;
qdik 7f m0 KyPnf;wpHw
k ckurkd ~ rawG\7jcif;a-umifh vnf;
aumif; apwDykxdk;tjzpf wnfxm;cJh[efrwla-umif;
,lqzG,7f mjzpfaeacsonf?
ukef;trSwf (4)? Tukef;rSm trSwf (3). ajrmuf
zufwiG u
f yfvsuf7.
Sd ? Tae7mwGif av;axmifh tkwf
wdkuf tajcydkif;udk wl;azmfawG\7Sd7onf? taqmuf
ttHkrmS eH7H 2 xyfjyKvkyfxm;7Sjd cif;jzifh twGi;f cef;rESifh
ywfv nf p-uu dkpDr Hx m;onf? Tyufy HkpHr Sm
yk*Hbk7m;yufyHkrsm;. a7S\ajy;yHkpHtjzpf OD;pGmawG\7Sd7
avonf?
ukef;trSwf (5) (6) (^) (8) wdk\rSm eef;awmf

ukef;[kqdkaom twGi;f jrdK\7d;k . ta7S\taemuf tkw&f kd;


rsm;ESifh tv,fydkif;ukef;jrifhrsm;wGif wl;azmfonfh
ae7mrsm;jzpfonf? trSwf(5)wGif tkwfjrpftajcom
usef7pfaom tcef;aygif;rsm;pGmyg0ifonfh taqmuf
ttHkudkvnf;aumif;/ trSwf (^)wGif tvm;wl t
aqmufttHki,fwckudkvnf;aumif; azmfxkwfawG\jrif
7.? trSwf(6)rSm taemufzuftkwf&kd;ESifh uyfvsuf
7Sad om jytd;k o!meftaqmufttHkjzpfI/ trSwf(8)rSm
twGi;f jrdK\&;dk . ta7S\zufwHcg;0jzpfavonf? ta7S\zuf
tkwjf rKd \&;dk udk xdt
k ayguf0Y twGi;f ydik ;f rS tkww
f w
H idk ;f wd\k
jzifh axmufcHxm;avonf? xdkwHwdkifrsm;wGif wHcg;
apmifch 7kd ef *lwckpjD yKvyk x
f m;[efvnf;yg0if.? tayguf
0tjyifzufwiG f tapmifah usmuf&yk -fu;D 2 &kyf pdu
k x
f x
l m;7m
,if;wdk\.tajctjrpf ydkif;rsm;udk wl;azmfawG\77Sd onf?
ukef;trSw(f 9)onf txufazmfjyyg eef;awmfuek f;
. awmifzufwGifwnf7Sd.? ,ck wl;azmfjyD;pD;or~
awG\7onfrSm awmifajrmuf tvsm; 84 ay/ ta7S\
taemuf ay 40 cef\7aSd om tkwfwu
dk f taqmufttHk
-uD;jzpf.? twGif;ydkif;wGif tcef;rsm; zGJ\xm;jcif;r7Sd/
ajrmufzufeH7HwGif 0ifayguf-uD;wckom7Sd.? t
aqmufttHk.twGif;Yyif rlvuopfom;wdkif-uD;

trSwf 2 ukef;-uD;ukd wl;azmfjyD;aemuf &kyfvHk;ay:vmaom taqmufttkH-uD;ukd Tokd\&=jrif7onf?

146

Ad+kd;jrdK\a[mif;

trSwf 2 ukef;ESihf zkdcaemufqkdifwnf7Sdonhf trSwf 3 ukef;ukd rwl;azmfrD

8 wdkifpdkufxlaqmufvkyfxm;a-umif; od7Sd7onf?
Twdkuf-uD; twGif;wGif yHkpHtrsdK;rsdK;yg0ifaom t&kd;
tdk; ajrmufjrm;pGm jr|KyfESHxm;onfudk awG\7Sd7av7m
jrdK\wiG ;f Y txl;wvnf pDrHI t&kd;tdk;rsm; jr|KyfESHjcif;rSm

pdwf0if;pm;zG,f7maom "avhxHk;wrf; w7yfyif jzpf


avonf?
txufygtkwfukef;rsm;Y wl;azmf7mrS ay:ayguf
aomtaxmuftxm;rsm;t7 Ad+kd;jrdK\onf oa7

trSwf 3 ukef;ukd wl;azmfjyD;aemuf &kyfvkH;ay:vmaom taqmufttHk

147

acW7mjrdK\ESifh ,Ofaus;r="avhxHk;wrf;tm;jzifh quf


pyfr=tawmftwef 7SdcJha-umif;odom.? odk\aomf
oa7acW7muJhodk\ Ak<omoem xGef;um;aom t
axmuftxm;rsm;udk rawG\7ao;acs? oa7acW7mESifh
acwfjydKif/ odk\r[kwt
f enf;i,f aESmif;aomumvwGif
Ad+kd;jrdK\ xGef;um;cJhygu omoema7;qdkif7m ,Of
aus;r=tpdwftydkif;rsm; rnfonfhta-umif;a-umifh
ul;,Sufjyef\ESH\jcif; r7SdcJhonfudk tajz7Sm7OD;acsrnf?
Ad+kd;jrdK\onf oa7acW7mxufyif a7S;usoavm
[laom jyemvnf; ay:aygufvmavonf? pifppf
tm;jzifh pHepfwus wl;azmfokawoevkyfief;udk
Ad+kd;jrdK\rSyif tpjyKcJh7.? TpHepftwdkif; tjcm;
jrdK\a[mif; 2 ae7m 3 ae7mr~ aqmif7GufjyD;rSomv~if
tajctjrpfckid fvkaH om n|dEi=d f;r=wdk\udk jyKvkyfEkid facsrnf?
Ad +k d; jrdK \ a[mif; wGi f qufv ufw l ; azmfa eqJ
jzpfavonf?
OD;atmifaomf
Ak< ? ? Ak<[laomtrnfukd wavmuvH;k od7edS m;
vnfae-uonfrmS bk7m;[k od7deS m;vnfae-u.? od
7Sdem;vnfae-uonfhtwdkif;yif jrwfpGmbk7m; udk,f
awmfwkdifuvnf; jAm,k yk#m;-uD;tm; igbk7m;
onf odoifo
h x
d du
k faom w7m;tvH;k pHu
k kd odtyfayjyD?
y,foifhy,fxkdufaom w7m;tvHk;pHu
k dk y,ftyfayjyD?
xdka-umifh igbk7m;onf Ak<jzpfawmfrlay.? a[m
-um;awmfrlonfudkaxmufI Ak<[laom trnfum;
bk7m;. trnfawmfjzpfa-umif; odtyf.?
odk\7mwGif xdkAk<[laom trnfonf bk7m;ESifhom
oufqdkio
f nfr[kwf/ yduwfawmf tcsdK\w\dkY wwfod
vdRmaom ynm7SdykCdKvfrsm;udkvnf; Ak<[laom
trnfjzifhyif a[mawmfrlxm;7mum;/ ynm7SdykCdKvf
rsm;ESiv
hf nf; oufqikd af ejyef.? xd\ak -umifh ,if;Ak<onf
(1) okwAk< yduwfusrf;*efwdk\Y t-um;
tjrifrsm;aom 7[ef;
(2)pwko PAk< oPmav;yg;udk o da om
7[Mm(wenf;) tEkAk</
jrwfpGmbk7m;a[m-um;awmf
rlaomenf;jzifh oPmav;yg;
udk odaom7[Mm (om0u)
(3)yaPuAk< ESpfoacsESifh uBmwpfodef;
yg7rDjznfhI oPmav;yg;udk
udk,fwdkif xdk;xGif;Iodaom
yaPuAk<g (bk7m;i,f)

(4) onKA<k av;oacsE Sifh uBmwpfodef;/


(odk\r[kwf) 7SpfoacsESifh uBm
wpfodef;/ (odk\r[kwf) wpfqJh
ajcmufoacsE Sihf uBmwpfodef;
yg7rDjznfhI w7m;tvHk;pHkudk
udk,fawmfwdkifxdk;xGif;Iod
aombk7m;
[lI av;yg;jzpfvmonf? xdkodk\ jzpfvmjim;aomf
vnf; Ak<bk7m;um; w7m;tvH;k pHkudk tuket
f pifwwf
od vdrmaom ynmawmfjzifh Ak<trnf ac:wGifjcif;
jzpf.? yaPuAk<g/ 7[Mm/ om0uwdk\rSmum; w7m;
wpdww
f a'oudk wwfodvdRmaomynmjzifh Ak<trnf
ac:wGifjcif;jzpf.? odk\aomf ,if;wdk\rSmum; Ak<
bk7m;ESirhf E=id ;f ,SOt
f yf/ rE=di;f ,SOaf umif;? oDv/ orm"d/
ynm paom t7m7maom *k+af us;Zl;rSmyif Ak<bk7m;
ESifh tvGefuGmjcm;vS.? Ak<bk7m;um; avmuoHk;yg;
wGif wkzufjydKuzf uf r7SdaomykCdKvfx;l jzpfonf?
avmuoHk;yg;wGif wwfodvdRmaomynm7Sd ykCdKvf
wdkif; Ak<bk7m;trnfudk cH,lxdkufonfr[kwf? (1)
Zmwdr[W trsdK;Zmwf. -uD;us,fjrifhjrwfjcif;
(2) yknr[Wbkef;oBm ukov
dk f yg7rDawmf. -uD;
us,fjrifjh rwfjcif; / (3) oDvr[W tusio
hf v
D awmf
. -uD;us,fjrifhjrwfjcif; / (4) orm"dr[W wnf
-unfcdkifcHhaom orm"dawmf. -uD;us,fjrifhjrwfjcif;
(5)<dr[W wefcdk;awmf.-uD;us,fjrifhjrwfjcif;
(6)Ak<dr[Wm+fynmawmf. -uD;us,fjrifhjrwf
jcif;/ Todk\ -uD;us,fjrifhjrwfjcif;trsdK;rsdK;ESifh jynfhpHk
aom ykCdKvfxl;onfom avmuoHk;ygwGif Ak<bk7m;
[laom trnfawmf cH,lxdkufonf? ,if;ykCdKvfxl;rS
om vlewfjAmoW0gtrsm;udk oHo7m0 fqif;7JrS
u,fwifEdik .
f ? xdAk <k bk7m;. *k+fawmf aus;Zl;awmf
wdk\um; atmufygtwkdif; jzpfonf?
(1) Ak<Wa0om7% m+fawmf (2) tmo0W,
a0om7% m+fawmf (3) tM7m, a0om7% m+f
awmf (4) ed,sme a0om7% m+fawmf/ Tav;yg;
aom a0om7% m+fawmfwk\dum; yaPuAk<g/ 7[Mm/
om0uwdk\ESifh roufqdkif/ Ak<bk7m;ESifhom oufqdkif
aom m+fawmfwdk\wnf;?
(1) tmo,mEko, m+fawmf/ (2) jNd,
ya7m y7d,Wd m+fawmf / (3) ,ruygd[m7d,
m+fawmf (4) r[mu&k+m ormyWdm+fawmf/
(5) onKw m+fawmf / (6) tem07+ m+fawmf/

148

Tajcmufyg;aom tom"m7+ m+fawmfw\dk um;


yaPuAk<g/ 7[Mm/ om0uwd\Ek iS hf roufqikd /f Ak<bk7m;
ESiho
f m oufqkid faom m+fawmfwdk\wnf;?
(1) Xmem+me m+fawmf / (2) uRM7 0dyguM7
m+fawmf/ (3) ordeDydy'gm+fawmf/ (4)
taeu"mwk emem"mwk m+fawmf/ (5) jNd,a7m
y7d,Wdm+fawmf/ (6) emem'drkWdum+fawmf (^)
psmem'doHudavoa0g'ge0k}mem+fawmf/ (8) yka
ed0km+fawmf/ (9) 'dpQKpkwlyygw m+fawmf/
(10) tmo0Q,m+fawmf / Tq,fyg;aom 'o
Av m+fawmfwd\k um; yaPuAk<g/ 7[Mm/ om0u
wdk\EiS hrf oufqkid f/ Ak<bk7m;ESio
fh m oufqkid faom m+f
awmfwdk\wnf;?
(1) a,musfm;wusdyftm;udk aqmifEdkifaom um
}m0uqif (2) umm0uqif q,fpD;tm;udk aqmif
Ekdifaom *a*,sqif (3) *a*,sqif q,fpD;tm;udk
aqmifEidk af om y@7qif (4) y@7qif q,fp;D tm;
udkaqmifEdkiaf om wqif (5) wqif q,fpD;tm;
udk aqmifEdkifaom yd*vqif (6) yd*v
qif q,fpD;
tm;udk aqmifEdkifaom *qif (^) *qif q,fpD;
tm;udk aqmifEidk af om r*vqif (8) r*vqif q,f
pD;tm;udk aqmifEkdifaom a[rqif (9) a[rqif
q,fpD;tm;udk aqmifEkdifaom Oaygoxqif (10)
Oaygoxqif q,fpD;tm;udkaqmifEkid af om q]Mqif/
Tq]Mqif q,fpD;tm;[laom 'oAvtm;awmfwdk\
um; yaPuAk<g/ 7[Mm/ om0uwdk\ESifh roufqdkif/
Ak<bk7m;ESifhom oufqdkifaom tm;awmfwdk\wnf;?
twdwf/ tem*wf/ yPK_ef w7m;pkY tydwftyif
r7Sdaom m+fawmf (3) yg;/ um,uHr=/ 0pDuHr=/
raemuHr=onf m+fawmfa7S\oGm;7Sdjcif;/ m+fawmfodk\
tpOfvdkufjcif; (3) yg;? qN/ 0D7d,/ "Ra'oem/
orm"d/ ynm/ 0drkWd ,kwfavsmhr=r7Sdjcif; (6) yg;?
'0g/ 70g/ tzk/ a0*g,dwW/ tAsm0 re/ t_docg
EkayQm r7Sdjcif; (6) yg;? TqJh7Spfyg;aom tma0
+du *k+fawmfwdk\tm; yaPuAk<g/ 7[Mm/ om0u
wdk\EiS hf roufqkid f/ Ak<bk7m;ESio
hf m oufqidk af om *k+f
awmfwdk\wnf;?
(1) ykaed0gomEkwd m+fawmf (2) 'dpQK
m+fawmf (3) tmo0Q, m+fawmf/ ToH;k yg;
aom 0d%mm+fawmfwdk\um; Ak<bk7m;. 0d%m+f
awmfwdk\wnf;?
(1) 0dyemm+fawmf (2) raemr,d<d m+f

149

awmf (3) <d0d" m+fawmf (4)'daomw m+f


awmf (5) y7pdW0dZmee m+fawmf (6) ykaed0gom
Ekwd m+fawmf (^) 'dpQK m+fawmf (8) tm
o0Q, m+fawmf/ T7Spyf g;aom 0d%mm+fawmfw\dk
um; Ak<bk7m;. 0d%mm+fawmfw\dk wnf;?
(1) oDvoH07 (2) jN,
d *kW (3) abmZe
rWnK (4) Zm*7d,mEka,m* (5) o<g (6) owd
(^) [d7d (8) -oW_ (9) okw (10) pm* (11)
ynm (12) yXrpsmef (13) 'kwd,psmef (14) wwd,
psmef (15) pwkpsmef/ TwpfqJh ig;yg;aom p7+
wdk\um; Ak<bk7m;. p7+awmfwdk\wnf;?
(1) 0do}oef\7Sif;pif-u,fjcif; (2) rKom,m
jcif; (3) 0dan,smodv,
G jf cif; (4) o0ed,m emcsif
zG,f7Sdjcif; (5) 0dom7djyef\ESH\jcif; (6) AdNKvHk;pnf;
jcif; (^) *BD7 euf&i=d f;jcif; (8) edm'dyJhwifxyfjcif;/
T7Spyf g;aom t*g7Sdaom toHawmfum; Ak<bk7m;.
toHawmfwnf;?
(1) eDvpdrf;ndKaom a7mifjcnfawmf (2) yDw
0g7Fifaom a7mifjcnfawmf (3) avm[dweDaom
a7mifjcnfawmf (4) -o'gwjzLazG;aom a7mifjcnf
awmf (5) r}armif;aom (yef;a7mifEkuJhod\k aom)
a7mifjcnfawmf (6) yb7 jydK;jydK;jyufaom a7mif
jcnfawmf / Tajcmufyg;aom a7mifjcnfawmfwdk\um;
Ak<bk7m;. a7mifjcnfawmfwkd\wnf;? (a7mifjcnfawmf
ajcmufyg;7=? )
(1) 7d, (2) "R (3) ,o (4) od7d (5)
umr (6) y,W/ T ajcmufyg;aom bke;f awmfw\ku
d m;
Ak<bk7m;. bkef;awmfwdk\wnf;?
oH;k qJhESpyf g;aom vQ+mawmf-uD;/ 7Spq
f ,faom
vQ+mawmfi,f/ w7m\7SpfuGuf pufvQ+mawmf
wd\kum; Ak<bk7m;. vQ+mawmfw\w
dk nf;? (vQ+m
awmf-uD;i,f7=? )
Todk\ ra7wGufEidk faom bkef;awmf uHawmf m+f
awmf wefcdk;awmf taygif;ESifh jynfhpHkawmfrlaom Ak<
bk7m;onf avmuoHk;yg;Y yGifhawmfrl7ef tvGef7cJ
onfhtwGuf 'kbig;yg;wGif wyg;tygt0if jzpf
awmfrl.? Ak<bk7m;qdwfokOf;onfh oknuBmawG
t-um;0,f w7Hwcgr~om yGifhawmfrl.? yGihfawmfrl
aomtcg/ vlewf/ jAm oW0g tvH;k pHw
k \.
kd avmuD/
avmukW7m ESpfjzmaom tusdK;pD;yGm;udkom aqmif
7Guaf wmfr.
l ?
xdkAk<bk7m;onf (1) ynm"du (2) o<g"du (3)

Ak<
0d7d,m"du[lI oHk;yg;7Sdonf? xdkoHk;yg;wdk\wGif ynm
"duonf ed,wAsm'dwcf ,
H jl yD;aemuf bk7m;jzpfa-umif;
tusifhwdk\udk av;oacsESifh uBmwpfodef; jznfhusifh
qnf;yl;7.? o<g"duonf ed,wAsm'dwf cH,ljyD;
aemuf bk7m;jzpfa-umif; tusifhwdk\udk 7SpfoacsESifh
uBmwodef; jznfhusifhqnf;yl;7.? 0d7d,m"duonf
ed,wAsm'dwf cH,ljyD;aemuf bk7m;jzpfa-umif; tusifh
wd\kudk wpfq,fhajcmufoacsE Sihu
f Bmwpfode;f jznfu
h sihf
qnf;yl7.?
bk7m;jzpfa-umif; tusifhwdk\um; (1) 'geyg7rD
(2) oDvyg7rD (3) aeQryg7rD (4) ynmyg7rD (5)
0d7,
d yg7rD (6) cMDyg7rD (^) oPmyg7rD (8) t"d}mef
yg7rD (9) arWmyg7rD (10) OayQm yg7rD[lI
q,fyg;jzpfonf?
xdkyg7rD q,fyg;udkyif cmudk,frSty Amwd7
jzpfaom yPnf;OPm jynf7Gmwkdi;f um; ponfwk\dukd riJh
uGufbJ jznfhusifh qnf;yl;7aom omref yg7rD q,f
yg;? cmudk,f. tpdwftydkif;jzpfaom rsufpd/ em;/
ESm/ ajc/ vuf paom t*gwd\kudk riJhuu
G fbJ jznfu
h sifh
qnf;yl;7aom Oyyg7rDq,fyg;? rdrd. toufudkyif
riJu
h u
G b
f J jznfu
h siq
hf nf;yl;7aom y7r yg7rD q,f
yg;tm;jzifh tjym;oHk;q,f jzpfvmonf? xdktjym;
oHk;q,fudk jznfhusifh qnf;yl;7.?
(1) "ey7dP*rdrdtoufESifh ud,
k ft*g tpdwf
tydkif;rSty Am[d7jzpfaom pGef\EkdifcJaom yPnf;OPm
wdk\udkpGe\f jcif; (2) t*y7dP*rdrd. ud,
k t
f *g tpdwf
tydkif;udkpGe\fjcif; (3) ykWy7dPm*om;orD;udk pGef\jcif;
(4) b7d,y7dPm*r,m;udpk Gef\jcif; (5) ZD0w
d y7dPm*
rdrdtoufudk pGef\jcif; TpGef\jcif;-uD; ig;yg;udkvnf;
pGe\f7.?
(1) avmu p7d,vl/ ewf/ jAmoW0g cyf
odrf;wdk\ tusdK;pD;yGm;twGuf jznfhusifhqnf;yl;7jcif;
(2) Omwp7d,aqGawmfrsdK;awmfwdk\ tusdK;pD;yGm;
twGuf jznfhusifhqnf;yl;7jcif; (3) Ak<p7d,
bk7m;jzpf7ef tusdK;pD;yGm;twGuf jznfhusifh qnf;yl;7
jcif;/ ToHk;yg;aom p7d,wdk\udk jznfhusifh qnf;yl;
7.?
Todk\ yg7rDq,fyg;/ tjym;oHk;q,f/ pGef\jcif;-uD;
ig;yg;/ p7d,oHk;yg;wdk\um; bk7m;jzpfa-umif; tusifh
wdk\wnf;? xdktusihw
f \dkudk ynm"du/ o<g"du/ 0d7,
d m
"du bk7m;oHk;yg;vHk;yif rdrdwdk\toD;oD; ydkif;jcm;
owfrSwfxm;aom tcgumv ukefqHk;atmif jznfh

Ak<*,m
usifhqnf;yl;-u7.? xdkodk\ jznfhusifh qnf;yl;rSom
bk7m;jzpfEikd -f uonf?
txl;tm;jzifh bk7m;oHk;yg;wdk\ ed,wAsm'dwcf H,jl yD;
aemuf bk7m;jzpfa-umif; tusiw
fh dk\ukd jznfhusifh qnf;
yl;7m yg7rDjznfh7m ydkif;jcm;owfrSwfxm;aomtcg
umvcsif; rwlaomfvnf; bk7m;jzpfvmaomtcgY
um; (oaAk<gororm) [k a[mawmfrlonft
h wkdi;f
oDv/ orm"d/ ynm paombk7m;wd\k 7oif7h xkduaf om
*k+faus;Zl;awmfwdk\um; twlwltnDtr~yif jzpf
ayonf?
OD;-uD;az
Ak<*,m ? ? uBmay:Y t,l0g'trsKd ;rsdK;7Sd-u7m/
rdrw
d \kd t,l0g'qdik 7f m r*vm7Sad om ajrjrwf[k wae7m
7mudk &kdaojrwfEdk;pGm owfrSwfydkif;jcm;r= jyK-ujrJjzpf
onf? Ak<0g'Dwdk\onfvnf; onKbk7m;7SifESifh pyf
vsOf;I xl;jrwfaom r*vmatmifajr t7yfrsm;udk
owfrw
S x
f m;avonf? xkdatmifajr t7yfrsm;wGif
(1) a*gwrbk7m;tavmif;awmf zGm;jrif7m vkdeD
O,smOf/
(2) onKwOm+fawmf77Sdawmfrl7m r[maAm"d
atmifajr/
(3) "Rp-um w7m;OD; a[mawmfrl7m rd*'g0kef
awm
(4) y7dedmefpHawmfrl7m ukodem&Hk tif-uif;
awmwdk\yg0ifavonf? tqdkyg av;Xmeudk bk7m;zl;
vmol taygif;wdk\tm; "RoHa0* jzpfapum ewf7Gm
ok*wdodk\ vm;a7mufapwwfaom Xmexl; Xmejrwf
rsm; jzpf-uonf[kqdkonf? wzef ,if;Xme av;ck
teuf r[maAm"d atmifajrt7yfonf txl;jrwf
tvGefuq
J k;H jzpfonf? uBmOD;tcg edrdwfjy -um&Hk-uD;
rsm;onf r[maAm'dyifae7mrS aygufI/ ajrjyifay:
xGef;7mwGiv
f nf; OD;pGmay:xGe;f jyD;v~if/ uBmysuf7mY
vnf; aemufqHk;rS ysufonf[k usrf;*efrsm;Yvm7Sd
onf? xd\k jyif aAm"dyifESifh yifawmfae7monf yGifh
avaombk7m;7Sifwdkif; rpGef\vFwftyfaom/ odk\r[kwf
vFJajymif;jcif;r7Sdaom t0dZ[dwXme av;yg;wGif
wpfyg;tygt0ifjzpfonf?
,if;uJhok\d Ak<t,l0g'Dwk\dtzdk\ vGefuJxl;jrwfaom
r[maAm"datmifajr/ odk\r[kwf aAm'dyifEiS hf a7Fyif
wdk\wnf7SdcJhaom ae7ma'o ywf0ef;usifw0dkufudk
Ak<*,m[kac:onf? Ak<*,monf tdNd,EkdifiH AD[m;
jynfe,fwGif wnf7Sdonf? umvuWm;jrdK\rS rD;7xm;

150

Ak<*,m

Ak<*,m7Sd r[maAm"d apwDawmf

vrf;tm;jzifh 292 rdkif uGma0;aom *,mc&kdifxJwGif


wnf7SdI *,mjrdK\rSawmifzuf ^ rdkifa0;onf? *,m
blwmrS Ak<*,modk\ wUpDarmfawmfum;/ jrif;vSnf;
ponfwdk\jzifh vG,fupl mG oGm;a7mufEkdifonf? a7S;,cif
u xdkae7ma'ow0dkufudk r[ef\ac: [dNLbkef;-uD;
rsm;-uD;pdk;cJh7m/ Ak<t,l0g'D bk7m;zl;rsm;twGuf
rsm;pGmtaESmifht,SufawG\-u7onf? ,cktcgwGifrl
tdNd,jynfaxmifpktpdk;7u Ak<*,mudk 1949 ckESpf
bk7m;ausmif;uef tufOya't7 1953 ckESpf arv
28 7ufae\rS pI tkyfcsKyfa7;tzGJ\jzifh tkyfcsKyfvsuf
7Sdonf? xkdjyif tpdk;7u aiGajrmufjrm;pGm tukeftus
cHI omoemhtaqmufttHkrsm;udk jyifqifrGrf;rHay;
avonf?
Ak<*,monf Ak<t,l0g'Dtaygif;wdk\. txGwf
tjrwfqHk;jzpfjcif;rSm xdka'oY jrwfpGmbk7m;ocif
onf onKwa7FOm+fawmfudk77SdI rm7fig;yg;udk
atmifjrifcJhaom atmifajrjzpfaoma-umifhwnf;?
xdt
k 7yfu/kd jrefrmwd\u
k aAm"dr@/ od\rk [kwf aAm"dr@dKif
[kac:a0:avonf?

151

bk7m;7Sio
f nf bk7m;tjzpfukd 7awmfrljyD;aemufwiG f
xdka'ow0du
k f7Sd XmeckepfXmewGif wXmev~if cke7uf
pD oWoWm[ pHawmfrlcJhonf? (oWXme7=?)
xdkXmewdk\onf Ak<*,mY t"duzl;ar~mfzG,f7mrsm;wGif
yg0if-uayonf? Ak<*,mY t"du zl;ar~mf7ef Xme
rsm;rSm
(1) r[maAm"dapwDawmf ? ? xdak pwDawmf
onf ESpfaygif; ESpfaxmifausmf-umcJhjyDjzpfI/ oD7d
"Rmaomurif;-uD; eef;pH 10 ESpf 11 ESpfcef\wiG f pwif
wnfxm;aom bk7m;7SifyGifhawmfrl7m txdrf;trSwf
apwDjzpfonf? oD7d"Rmaomurif;-uD;. aemuf
Ak<0g'Drif;rsm;u xyfrHrGrf;rH-uI/ jAdwdo~tpdk;7
vufxufwGif jrefrmbk7if rif;wkef;rif;. tvdkt7
jAdwdo~tpdk;7u rGrf;rHjyifqifay;onf? tdNd,tpdk;7
vufxufwGif bk7m;ausmif;uef tkyfcsKyfa7; tzGJ\u
tkyfcsKyfI rGrf;rHjyifqifjcif;rsm; jyKvkyfay;onf? xdk
apwDawmf-uD;onf Om+fawmftjrifh ay 180 cef\7Sd
onf? t7if;um;jyD;v~if tzsm;7SL;aom av;axmifh
yHko!mef7SdI Adokumvuf7m xl;jcm;aumif;rGefvS
onf? apwDawmfonf ESpfqifhjzpfonf? atmufydkif;
onf *lausmif;yHkjzpfI twGif;Y &kyfyGm;awmfwql
udef;0yfvsuf7Sdonf? tay:ydkif;onf apwDjzpfonf?
apwDawmf. zdeyfawmf axmifhav;axmifhY apwDr
-uD;. yHko!mefrsdK; t7HapwD wpfqlpD 7Sdonf?
(2) r[maAm"dyif ? ? Ak<t,l0g'D bk7m;zl;rsm;
twGuf Ak<*,mY t"duzl;ajrmf-uaom r[m
aAm"dyifonf ayw7mcef\jrifhonf? r[maAm"dapwD.
taemufzufwGif7Sdonf? jrwfpGmbk7m;ocif. zGm;
zufawmfwyg;jzpfI/ onKwa7FOm+fawmfudk 77SdcJh
7mjzpfonfh rlvaAm"dyifum; r[kwfay? ordkif;rsm;
tqdkt7 [dNLbk7ifoouonf xdkaAm"dyifudk ckwf
vSJzsufqD;cJhonf? odk\aomf xdkr[maAm"dyif. tjrpf
ae7mrSyif aAm"dyifwyif aygufvmonf? xdak Am"dyif
onfvnf; 18^0 jynfhEpS w
f iG f tyifvo
J mG ;7m/ xdt
k csdef
u r[maAm"dapwDudk jAdwdo~tpdk;7trdef\jzifh jyif
qifrGrf;rHvsuf7Sdaom qmt,fvufZNm; uif*rfu
rlv aAm"dyifae7mYvJusomG ;aom yifr-uD;rS tudkif;
wudkif;udk jyefI pdkufysdK;xm;cJh7m/ ,ck zl;awG\-u7
aom r[maAm"dyifonf xdkaAm"dyifyGm; jzpfavonf?
(3) oWoWm[Xmersm;?? (u) 0Zd7moe
yifawmf? xdkyifawmfonfr[maAm"dyif.ajc
7if;Y7SdI/ jrwfpGmbk7m;ocif onKw a7FOm+fawmf

Ak<*,m
77Sdonfh ty7mZdwyif. ae7m[kqdkonf? xdak e7m
onf p-u0 m. A[dkcsuf[kvnf; qdk-uonf? 0Zd
7moeyifonf tEkynmvuf7majrmufvSpGm xk
xGif;xm;aom ausmufom; yifawmf jzpfonf?
xdkyifawmfonf r[maAm"dyifESifh r[maAm"dapwD
wd\k.t-um; r[maAm"dyif. ta7S\zufY 7Sdavonf?
bk7m;7Sifonf bk7m;tjzpfudk7awmfrljyD;onfrSpI
ty7mZdwyifay:rSrxbJ ckepf7ufwikd w
f kid f t7[W
zdkvcf srf;omudk cHpm;awmfrlonf? ,if;odk\ yifxufY
ckepf7ufpaH wmfrcl o
hJ nfh yXroWm[udk yuoWm[
[kac:avonf?
(c) tedrdoXme ? ? ckepf7ufajrmufI yif
xufrSxv~if ewfjAm taygif;wdk\pdwfY bk7m;tjzpf
odk\ a7mufjcif;wGif oHo,7Sdaeonfudk y,fzsuf7ef
aumif;uifo\dk wufI wefcdk;jymd[m jyawmfrlonf?
,if;onfhaemuf yif.ta7S\ajrmufaxmifh 104 ay
cef\tuGmwGif 7yfawmfrI
l onKwa7FOm+fawmfukd 77m
yifawmfESifh aAm"dyifudk rrSdwfroHk-unhfI ckepf7uf
pHawmfrlcJhonfhae7mudk tedro
d oWm[[kac:I 'kwd
,oWm[jzpfonf? xdkae7mwGif txdr;f trSwf wnf
xm;aom tedro
d apwDwpfq7l o
Sd nf?
(*) 7wem p-uawmf? ? r[maAm"d apwD
awmf-uD; ajrmufzufwGifuyfvsuf/ ta7S\taemuf
ayajcmufq,fcef\twGif; ausmuf-umyGifh qJhwyGifh7Sd7m
Xmeonf tedro
d oWm[ pHawmfrljyD;aemuf 7wem
p-uuzkd efqif;um ckepf7ufywfv;kH p-u-uGvsuf wwd
, oWm[udk odwif;oHk;cJhaom ae7mjzpfonf? xdk
ae7mudk 7wepure oWm[[k ac:onf?
() 7wem7 a7Ftdrfawmf? ? r[maAm"d
apwDawmf-uD;. taemufajrmuf ay ^0 cef\wiG f ewf
wdk\ zefqif;tyfaom 7wem7 a7FtdrfY y}mef;usr;f
udk oH;k oyfvsu/f ckepf7uf pHawmfrlcJhonf? xdkae7mudk
7we7oWm[[kac:onf? pwkoWm[ pHcJh
aom xdak e7mwGif ,cktcg tkww
f u
dk f apwDi,fwql
7SdI/ tEkynm vuf7majrmufaom xlygausmufwdkif
rsm;jzifh 0ef;7Hvsuf 7Sdonf?
(i) tZygvanmifyif? ? r[maAm"d apwD
awmf-uD;. ta7S\rsuEf mS ay ^0 cef\wGif jrwfpmG bk7m;
ocifonf rm7fewforD;awmfo;Hk yg;ESihf [H[
k ku
H yk#m;
wdk\ukq
d k;H rI ckepf7ufoDwif;oHk;awmfrcl aJh om tZygv
qdwfausmif;anmifyif7SdcJhonf? xdkae7mwGif ausmuf
pm Xmeu txdrf;trSwf pdkufxlxm;aom ausmuf

wdik 7f do
S nf? yVroWm[pHcahJ om xdkae7mudk tZygv
oWm[[k ac:onf?
(p) rkpvdNmtdkif? ? bk7m;7Sif q}oWm[udk
pHawmfrlcJhonfh ae7mjzpfonf? r[maAm"d apwD
awmf-uD;. ta7S\awmifzuf ay 1^0 cef\wiG f rkpvdNm
tdkif 7Scd 7hJ m/ xdktidk t
f eD; usn;f yif7if;Y ckepf7ufpaH epOf
rd;k -uD;apGojzifh rkpvdN e*g;rif;u rdryd g;ysOf;jzifh rdk;I
udk,fukad cGvsuf yifjyKum vSL'gef;jcif;udk jcD;ajr|muf
pHaeawmfrlcJhonf? xdkae7mudk txdrf;trSwfjyKaom
taqmufttHk rawG\7aomfvnf; wcgu 7SdcJhbl;
[efwlI ajratmufjrKyfae[ef7Sda-umif; taxmuf
txm;tptersm; awG\7onf? xdkoWm[udk rkpvdN
oWm[[k ac:onf?
(q) 7mZm,wevif;vGef;yif ? ? r[maAm"d ap
wDawmf-uD;. awmifzuf ay ^0 cef\wGif bk7m;7Sif
oWroWm[ pHawmfrlcaJh om vif;vGe;f yifae7m jzpf
cJo
h nf? xdak e7mwGif ,ck txdr;f trSwf tkww
f u
kd af pwD
7So
d nf? xdkae7mudk 7mZm,weoWm[[k ac:onf?
xdak e7mY ckepf7uf pHawmfrjl yD;I/ bk7m;tjzpf77Sjd yD;
onfrS 49 7ufajrmufwGif xdkvif;vGef;yif7if;Yyif
OUvm Zeyk'rf S wykbduukeo
f nf nDaemifwk\d
tm; qHawmf7Spfql ay;oem;awmfrlI o7+*Hk ESpfyg;
wnfapcJhonf? qHawmfrsm;udk a7Fwd*HkapwDY Xmyem
wnfapcJhonf? ( a7Fwd*Hkbk7m;/ bduESifh wyk
7?)
qdkcJhaom t"du Xmersm;tjyif/ tavmif;awmf
qHawmfy,f7m taemfrm aomifurf;ae7m/ 'kU7p7d,
6 ESp fusifh 7m O&ka0} awmwef ; (r[maA"d
apwDawmfrS ta7S\ajrmufzuf/ ae7V7mjrpf. ta7S\
zuf 6 rkdifcef\)/ aoeed*Hk;7GmrS olaX;orD; okZm
wm emEdk\qGrf;csuf7mXme/ emEdk\qGrf;udk bk7m;
7SifbkOf;ay;7mXme/ Edk\qGrf;xnfhaom a7FcGufudk t
"d}mefjzifh ar~m7mjzpfaom ae7V7mjrpf ponfwdk\udk
vnf; teD;ywf0ef;usif w0dkufY vSnfhvnfzl;ajrmfEdkif
-uavonf?
qdkcJhjyD;aom r[maAm"dyifESifhwuG oWXmewdk\
wnf7Sd7m e,fajrudk bk7m;7Sif vufxufawmftcgu
*,m[k rac:ao;? xdkpOfu *,m[lonf oD;jcm;
a'owck. trnfjzpfonf? jrwfpGmbk7m;onf bk7m;
jzpfawmfrljyD;aemuf "Rmp-umw7m;OD; a[mfawmfrl7ef
r[maAm"dyifrS wqJ7h pS ,
f lZemuGma0;aom rd*'g0kef
awmodk\ ajcvsif-uGawmfrl7m r[maAm"dyifESifh *,m

152

Ak<*,m

Ak<bmom uvsm+,k0wDtoif;

.pyf-um;Y Oyutrnf7dS wUwGe;f ESihf awG\qakH -umif;


0denf;r[m0g ygdawmfEiS fh t}uxmwdk\Y vm7Sdonf?
DumYvnf; r[maAm"dESifh *,monf oHk;*g0kwf uGm
a-umif;ajymqdo
k nf? r[maAm"dyif77Sd m e,fajronf
*,me,fwGif tygt0ifjzpfcJhaomf Todk\jyqdk7ef r7Sd
ay? odk\jzpfI jrwfpGmbk7m; yGifhawmfrrlrDuyif r[m
aAm"dyifESifh oHk;*g0kwfa0;aomt7yfY *,m[kac:
aom t7yfoD;jcm;7Sdonf? bk7m;y7dedmefjyKjyD;aemuf
wGif *,me,f us,fjyef\vmI r[maAm"dyif7Sdaom
t7yfonf *,me,ftwGi;f 0ifomG ;jyD;v~i/f Ak<bk7m;7Sif
onKw a7FOm+fawmf7jcif;ESifh pyfvsOf;aom a'o
w0dkufudk Ak<*,m[k ac:wGifvmonf? Ak<*,mY
bk7m;7Sif onKwOm+f77Sjd cif;ESihf pyfvsOf;aomae7m
rsm;wGif t"dutxdrf;trSwfrsm; yXrqHk; pwif
pdkufxlcJholrSm taomuac: oD7d"Rmaomurif;-uD;
jzpfavonf?
Ak<bmom uvsm+,k0
jrefrmukRm7Dtoif;rsm;7=?

ukRm7Dfoif;

? ?

Ak<bmom uvsm+,k0wDtoif; ? ? wGJa7; cGJ


a7;jyemrsm; ay:aygufvmcJhjyD;aemuf Ak<bmom
jrefrm rdef;rrsm;toif; pcef;odrf;oGm;aomtcg t
rsK;d orD; tzGJ\-uD;[lI rnfrnf77 r7Sdawmhojzihf 1931
ckESpfcef\wGif rif;-uD;uawmf a':jrar/ 0wfvHkuawmf
a':apmwifwkd\u -uD;r;I jrefrm trsKd;orD;tzG\J ukd
wnfaxmif-uonf? ,if;tzGJ\onf vlr=a7;ukdom OD;
pm;ay;I aqmif7GufcJh-u&Hkru tzGJ\0ifrsm;onf bm
omrsKd;pHk jzpfaeojzihf Ak<bmomESihf omoema7;ukdyg
aqmif7u
G fEkdif7ef trsKd;orD; toif;wck 7Sdoihfonf[k
,lqonfuwa-umif;/ Ak<bmom uvsm+,k0
toif;[lI7Sdaomfvnf; Ak<bmom uvsm+,k0wD
toif;[lI oD;jcm;r7Sdjcif;/ Ak<bmom uvsm+
,k0toif;wGifvnf; trsKd;orD;rsm; toif;oltjzpf
yg0ifEkdifcGihfr7Sdjcif;a-umihfwa-umif; Ak<bmomuvsm
+ ,k0wD toif;[lI oD;jcm;wnfaxmifcJh-uonf?
Ak<bmom uvsm+ ,k0wDtoif;-uD;ukd 1312 ck
ESp/f wyk\dwv
JG jynhaf usmf 3 7uf/ (1951 ckEpS /f azzGm7Dv
24 7uf) ae\wGif wnfaxmifonf? toif;. 7nf
7G,fcsufrsm;rSm Ak<bmom pmay y7d,Wdrsm;ukd
oD;jcm;avhvmqnf;yl; 7SmrSD;a7;ESihf tESH\tjym; jyef\
yGm;xGef;um;a7;wk\dtwGuf aqmif7Guf -udK;yrf;7ef/ 7Sif

153

7efukejf rdK\ Adkvfwaxmif7yf/ 62 vrf;7Sd Ak<bmom uvsm+


,k0wDtoif;wdkuf

awmfbk7m; a[m-um;cJhonhf w7m;awmfrsm;ukd ukd,f


awG\tm;jzihf enf;rSefvrf;us tm;xkwf qnf;yl;I
aygif;oif;tm;ay;7ef/ Ak<bmom0if tcsi;f csi;f ulnD
,kdi;f yif nDnw
G fjcif;ESihf tqihftwef; wkd;wufaprnhf
ta-umif;ukd tm;ay;ulnD7efESihf toif;olrsm;ESihf t
jcm; Ak<bmom0if ykCKd vfrsm;. um,Av/ m+Av
wkd;wufa7;twGuf aygif;oif;qufqHrl. ta-umif;
ukd jzpfxGef;a7;rsm;twGuf aqmif7Guf7efwkd\jzpfonf?
toif;-uD;. OU}mrSm tjidr;f pm; Edkiif aH wmfw7m;
0ef-uD;csKyf OD;odrf;armif. ZeD; a':apmwif jzpfjyD;
v~if jrdK\awmf7Sd trsKd;orD;rsm;u tr=aqmiftjzpf
yg0ifaqmif7u
G fum toif; pwifwnfaxmifonhaf e\rS
pI txufyg 7nf7G,fcsufrsm; atmifjrif7ef Ak<bm
omESifh pyfvsOf;onhf udPrsm;ukd aqmif7Gufco
Jh nfom
ru/ 1952 ckEpS f pufwifbmvwGif *syefEdik if HY usi;f y
cJhaom uBmh Ak<bmom uGefz7ihfokd\vnf; ukd,fpm;
vS,f apvFwfcJhonf? ESpfpOf uxdefouef; uyfvSL
jcif;/ ysufpD;,kd,Gif;vsuf7Sdaom bk7m;ausmif;rsm;ukd
jyKjyif7Sif;vif;jcif; ponfh a0,s0PudPrsm;ukd aqmif
7GufcJhonfomru q}o*g,emwif yGJawmf-uD;Y
vnf; toif;taejzihf aiGtm; vkyftm; ulnDaqmif
7GufcJhavonf? xkdjyif Ak<bmom uvsm+,k0 t
oif;-u;D rS -uD;r;usi;f yonhf r*vm w7m;awmf pmar;yGJ
rsm;wGif pmaumvm;7Spf qk7-uolrsm;tm; paum
vm;7Spfqak y;onhf tcrf;tem;wkdif;wGif toif;-uD;rS

Ak<bmomuvsm+,k0wDtoif;

Ak<bmomuvsm+,k0toif;

tau`;tarG;jzihf {nhfcHavonf? toif;-uD;onf Ak<


bmom0if trsKd;orD; tvkyform;rsm;. um,Av/
m+Av wk;d wufa7;ESifh aygif;oif;qufqrH = ajyjypfpmG
ESihf tzkd;E=e;f oufompGmjzihf wnf;ckEd kdirf nhf a*[m jzpf
ajrmuf7eftwGuf -uD;pm;cJhonhftavsmuf 7efukefjrdK\
62 vrf;wGif toif;ykid f wku
d w
f vH;k ukd 0,f,I
l Ak<bm
omtrsKd;orD; tvkyform;rsm;twGuf wnf;ckdonhf
a*[mESifh toif;wkduf-uD;ukd zGihfvSpfxm;avonf?
Ak<bmom uvsm+,k0toif; ? ? 0dik /f trf/
bD/ attoif;[k jrefrmwd\k todrsm;aeaom Ak<bmom
uvsm+,k0 toif;onf jAdwdo~ vufatmufcH
jrefrmEkdifiHtm; EkdifiHa7;v=yf7Sm;r=udk tpysdK; vrf;xGif
ay;cJhaomtoif;-uD;jzpfonf? c7pf,ef vli,frsm;
.toif;udk 0dik /f trf/ pD/ at [kac:ouJo
h \kd Ak<bmom
vli,frsm;.toif;udk twdkaumuftm;jzifh 0dkif/ trf/
bD/ at[kac:onf? t7Snftm;jzifhrl ,ef;rif; Ak<pf
tufppdk Dat7Si;f [k jzpfonf?
Ak<bmomuvsm+,k0toif;udk 1906 (jrefrm
oU7mZf 126^) ckESpfwGif rsdK;cspfpdwf xufoef-u
aom xdkpOftcgu vli,frsm;jzpf-uonfh OD;baz/
trfat OD;armif-uD;ESifh a'gufwmOD;b7ifw\dk 7efukejf rdK\
vefuwfpwmvrf;wGif pwifwnfaxmifcJh-uonf?
xdktcsdefu jrefrmwdk\onf tzdESdyfcHb0 a7mufae7m
toif;tyif;zGJ\r=udk rjyK7Jatmif 7Sdaecsdef jzpfojzifh
tvGefxufo efaom rsdK;cspfpdw f"mwfa-umifho m
atmifjrifpGmzGJ\pnf;EkdifcJhjcif;jzpfonf? toif;.7nf
7G,fcsufrSm trsdK;/ bmom/ omoem/ ynm[laom
ta-umif; 4 yg;udk vlr=0efxrf; vkyfief;wdk\jzifh zGH\jzdK;
atmif aqmif7Guf7efjzpfonf? rsdK;cspfpdwf xufoef
aom vli,frsm;. ZGJvHk\va-umifh toif;-uD;onf
wpwp -uD;yGm;vmcJ7h m/ armfvjrdKi/f yJc;l / ykord /f anmif
av;yif/ [omw/ jynf/ rMav;/ ysOf;rem; paom
jrdK\-uD;rsm;wGif toif;cGJrsm; ay:aygufcJhavonf?
jrefrmwEkdifiHvHk;wGif toif;cGJaygif; 400 ausmftxd
ay:aygufcJhavonf? ,if;odk\ toif;-uD;onf wp
wp-uD;yGm;vmonfhtavsmuf 1911 ckESpfwGif vef
uwfpwmvrf;rS vGPvrf;odk\/ xdkrS 1920 jynfhESpw
f Gif
ql;avbk7m;vrf;odk\ tqifhqifhajymif;I toif;wdkuf
iSm;um zGifhvSpfEikd v
f mcJo
h nf? acwfynmwwf vli,f
rsm;jzpf-uaom OD;yk/ OD;odrf;armif/ OD;pk/ OD;aratmif/
OD;armifarmiftek ;f cdki/f OD;bpD/ OD;oif;armif/ OD;bvd=if/

Ak<bmom uvsm+,k0toif;-uD;ukd pwif ysKd;axmif7mwGif


yg0ifcJhaom rsKd;cspfykCdKvf-uD; OD;baz

OD;pdefvSatmif polwk\dvnf; toif;-uD;wGif 0ifa7muf


aqmif7u
G v
f mcJ-h uonf?
1911 ckESpfESifh 1914 ckESpfrsm;wGif Ak<bmom
uvsm+,k0toif;. yXrESihf 'kw,
d t-udrf nDvmcH
rsm;udk 7efukefjrdK\Yusif;yEdkifcJhonf? 1915 ckESpfwGif
rMav;jrdK\Y wwd,t-udrfajrmuf nDvmcHudkvnf;
aumif;/ 1916 ckEpS w
f iG f [omwjrKd\Y pwkWt-urd af jrmuf
nDvmcHukv
d nf;aumif;/ 191^ ckEpS fwGif ysOf;rem;jrdK\Y
yVrt-udraf jrmuf nDvmcHuv
dk nf;aumif; rysurf uGuf
ESpq
f ufusi;f yEkid cf o
hJ nf? 191^ ckEpS w
f iG f jAdwo
d ~ygvDref
atmufvFwaf wmfY tdNd,jynfqdkif7m 0ef-uD;rGefaw*l
onf jAdwdo~tifydkif,mESifh waygif;wnf;jzpfaom
tdNd,jynfudk udk,fydkiftkyfcsKyfa7; wpwp ay;tyf
7rnf[laom jyXmef;csufudk ausnmvdkufonf? xdk
ausnmcsufudk pdwf0ifpm;rdaom Ak<bmom uvsm+
,k0toif;onf EdkifiHa7;e,fxJodk\ pwif0ifa7muf
vmcJhonf? 191^ ckESpf 'DZifbmvwGif tdNd,jynf
qkdi7f m 0ef-uD; rGefaw*l/ tdNd,jynf bk7ifcHcsKyf avmh
csrf;pzd\kwk\dESihf awG\qkI
H jrefrmhtcGiht
f a7; awmif;qd7k ef
0dik /f trf/ bD/ at toif;rS ud,
k fpm;vS,frsm; jzpfaom
OD;az/ OD;baz/ OD;aratmif/ OD;pkwdk\tm; umvuWm;

154

Ak<bmomuvsm+,k0toif;

0kdif/ trf/ bD/ at ac: Ak<bmomuvsm+,k0toif;-uD;ukd a7S\aqmifwnfaxmifay;cJh-uonhf rsKd;cspfykCdKvf


trf/ at OD;armif-uD; (0J) ESihf a'gufwm OD;b7if (,m)

jrdK\odk\apvFwfonf? odk\7mwGif 1918 ckESpf ZGefvwGif


xGuaf y:vmaom rGefaw*lcsr;f pzdk\ tpD7ifcpH mY jref
rmjynftwGuf tkycf sKyrf = jyKjyifajymif;vJa7; axmufcH
csufrsm;ryg7Sdojzifh 1919 ckEpS f arv 18 7ufae\wiG f
0dki/f trf/ bD/ at udk,fpm;vS,rf sm;jzpfaom OD;baz/
OD;ykEiS fh OD;xGef;7Sed fw\dktm; Advwfo\dk apvFwfI awmif;
qdkapjyefonf? odk\7mwGif jAdwdo~wdk\u jrefrmwdk\.
awmif;qdkcsufudk vspfvsLjyKjrJjyKvsuf7Sdonf? xdk\
a-umifh 1920 jynhEf SpfwGif OD;baz/ OD;yk/ OD;odrf;armif
wkd\tm; apvFwfawmif;qdkjyef7m tdNd,jynfESifh wef;
wltyk cf sKyaf 7; ay;ygrnfqakd om uwdukd Advwftpd;k 7
xHrS 77Scd ahJ vonf?
Ak<bmom uvsm+,k0toif;onf ,if;od\k wp
wp EdkifiHa7;e,fy,fwGif;odk\ 0ifa7mufcJh7m/ jrefrm
wEdkifiHvHk; ysH\ESH\ausmf-um;cJhonf? 191^ ckESpf yVr
t-udrfajrmuf nDvmcHudk ysOf;rem;jrdK\wGif usif;yjyD;
aemuf 1918 ckEpS fwiG f q}r t-udraf jrmuf nDvmcHukd
armfvjrdKifjrdK\Yvnf;aumif;/ 1919 ckESpfwiG f oWrt
-udrfajrmufnDvmcHudk ykodrfjrdK\Yvnf;aumif;/ 1920
jynfEh pS w
f iG f t}rt-urd af jrmufnv
D mcHukd jynfjrdK\Yvnf;
aumif;usif;ycJh-uonf? t}rt-udrf ajrmufnDvmcH

155

-uD;Yyif Ak<bmomuvsm+,k0toif;xuf Ekid if aH 7;udk


ydrk u
kd s,jf yef\pmG aqmif7u
G Ef idk 7f ef ,if;ESit
hf vm;wl toif;
aygif; 2000 udk pkaygif;I *s/D pD/ bD/ at ac: jrefrm
toif;csKyf-uD; wnfaxmif7ef qHk;jzwfvdkuf-uonf?
(*s/D pD/bD/at7=?)
*sD/ pD/ bD/ at toif;-uD; ay:aygufvmjyD;aemuf
1921 ckESpfwGif rMav;jrdK\Y e0rt-udrfajrmuf nD
vmcH-uD; usif;yjyD;onfrSpI Ak<bmomuvsm+,k0
toif;ESihf ,if;. vkyif ef;wd\konf wjznf;jznf; arS;rSed f
vmcJhonf? 0dkif/trf/bD/at toif;tr=aqmif vl-uD;
rsm;yif/ *s/D pD/bD/at toif;Yyg0ifaeojzifh *sD/pD/bD/at
toif;vkyfief;ESifhyif rtm;rvyf 7Sdae-uaoma-umifh
0dik /f trf/bD/at toif;rSm avmif;7drfrdaom opfyifi,f
uJhok\d nd|K;rSed v
f mcJ7h onf? ,if;od\k uHZmwmarS;rSed af om
tcsed fydki;f wGif 192^28 ckEpS f OU}-uD; 0wfvaHk wmf7
OD;bpD vufxufY 0dki/f trf/bD/at toif;wkduu
f dk vl
pnfum;7m ql;avbk7m;vrf;rS pywfvrf;odk\ ajymif;
a7F\cJh7onf? 1929 ckESpf OU}-uD; OD;armifarmiftkef;
cdik f vufxufwiG f yef;qd;k wef;odk\ ajymif;a7F\chI
J / 1935
ckEpS t
f xd wnf7cdS ho
J nf? 1935 ckESpw
f iG f OU} 0wfvkH
awmf7 OD;odr;f armif vufxufY pywfvrf;ESihf 'gv[dk
ZDvrf;axmifhodk\ wzef ajymif;a7F\um 3 ESpf zGifhvSpfcJh

Ak<bmomuvsm+,k0toif;
jyD;aemuf 1938 ckESpfwGif ,ckvuf7Sd a7ausmfvrf;
toif;wdkuf ae7modk\ ajymif;a7F\cJhonf? 1952 ckESpf
wGif taqmufttHo
k pf aqmufvyk fEkid cf o
Jh nf?
Ak<bmomuvsm+,k0toif;. vkyfief;rsm;udk
vnf; 1932 ckESpf Zlvdkifv 5 7ufae\wiG f usi;f yaom
tpnf;ta0;-uD;u twdtus qHk;jzwfcsufcscJhonf?
0dik /f trf/ bD/ at toif;onf rnfonft
h cgr~ wkid ;f a7;
jynfrw
= iG f aqmif7u
G f7ef7,
G 7f ,
G I
f zGJ\pnf;aom toif;
r[kwcf jhJ cif;a-ummifh toif;. pnf;urf;Oya'wGif azmf
jyxm;aom omoema7;/ bmoma7;/ ynma7;ESifh
usef;rma7;wdk\udkomv~if aqmif7Gufrnfjzpfa-umif;
qHk;jzwfI wduspGm aqmif7GufcJh-uonf? xdkqHk;jzwf
csufESifhtnD qufvufaqmif7GufcJh7m/ ppftjyD;wGif
xdt
k oif;. vkyfief;rsm; ydkrdkc7D;a7mufco
Jh nf? pm7dW
r@dKif jyefvnfxlaxmif7ef r*vmw7m;awmf pmar;
yGJrsm;usif;yjcif;/ usef;rma7;twGuf ajy;yGJ jydKifyGJ
rsm;jyKvkyfjcif;/ ynma7;twGuf bmoma7;ESifh ynm
a7; pmtkyfpmwrf;rsm; xkwfa0jcif;/ a[majymyGJrsm;
usi;f yjcif;wd\kukd aqmif7u
G 7f m Ak<bmom uvsm+,k0
toif;onf EkdifiHt0ef;Y xif7Sm;vmcJhonf? toif;
-uD;rS-uD;rSL;I jrefrmEdkifiHw0ef;wGif r*vmw7m;
awmf pmar;yGJrsm;udk ESpfpOfESpfwdkif; usif;ycJh7m/ 12
-udrfajrmuf r*vmpmar;yGJ jyD;pD;csdefY pmar;yGJ 0if
a7mufajzqdkjyD; olaygif; 25^511 a,muf7SdjyD; jzpf
avonf? r*vmpaumvm;7Spf pmoifqkay;yGJrsm;
udk Ekid if HawmfoRw-uD;u ESppf Ofcs;D ajr|mufco
hJ nf?
Ak<bmomudk EkdifiHawmfbmomtjzpf jy}mef;7ef
Ak<bmom uvsm+,k0toif;onf jrefrmEkid if H vGwf
vyfa 7; r7rDuyif -udK;pm;aqmif7 Guf cJ ho nf ?
1960 jynfhEpS f arv 16 7ufae\wiG f Ekid if aH wmftpd;k 7u
cef\tyfzGJ\pnf;aom EkdifiHawmfbmom jzpfajrmufa7;
t-uHay;tzGJ\wGif Ttoif;-uD;rS em,u-uD;jzpfaom
owd;k oD7o
d "k R tCr[moa7pnfol tjidr;f pm; w7m;
vFwfawmf w7m;0ef-uD;csKyf OD;odrf;armif/ OU}csyf
oif;olaX; pnfolOD;bwif/ r[moa7pnfol tjidrf;
pm; w7m;0ef-uD; OD;tkef;az/ 'kwd,OU} oD7dysHcsD
jrdK\awmf0efa[mif; OD;armifarmifpaom toif;0if
vl-uD;rsm;yg0ifaqmif7GufcJhonf? xdkaemuf 0dkif/ trf/
bD/ at toif;-uD;uyif acgif;aqmifI 7efukefjrdK\v;kH
qkdif7m Ak<bmomtoif;aygif;pHk. tpnf;ta0;rsm;
udkac:I A[dkaumfrDwD zGJ\jyD;v~if/ 0dkif/trf/bD/at t
oif;wkdufY EdkifiHawmfbmomjzpfajrmufa7;udk aqmif

Ak<0g'
7Gu-f uonf? A[dak umfrw
D w
D Gif OU}ESifh twGi;f a7;r;
rsm;tjzpf 0dkif/trf/bD/atrS OU} csyfoif;oaX; pnf
olO;D bwifEiS hf twGi;f a7;rSL; OD;tke;f cdik fw\dkuyif aqmif
7Guf-uonf? EkdifiHawmfbmom jzpfajrmufa7;twGuf
ausmif;xdkifq7mawmfrsm;tzGJ\. -o0g'udk cH,lI
q7m'g,um yl;aygif;aqmif7Guf-uonf? 7Srf;jynf
e,fESihf u7ifjynfe,frsm;odk\ q7mawmfrsm; -uGa7muf
I jynfe,fvlxk. EkdifiHawmfbmom jzpfajrmufa7;
axmufcHr=udk tvSLcHjcif;/ jynfe,ftrwfrsm;.
axmufcHcsufwdk\uk7d ,ljcif; paom udPrsm;ukd aqmif
7Gufco
Jh nf? ,if;ok\d jrefrmEkid if H t7yf7yfwGif Ekdiif aH wmf
bmom jzpfajrmufa7;udk wnDwnGwfwnf; 0ifa7muf
-udK;yrf;aqmif7GufEkdifcrJh a= -umifh jrefrmoU7mZf 1323
ckEpS f (1961) 0gacgifvjynfh paeae\wiG f Ak<bmomudk
EkdiHawmf bmomtjzpf vFwfawmf 2 7yfaygif; tpnf;
ta0;u rJ 324 rJjzifh atmifjrifpGm twnfjyKEkdifcJh
avonf?
Ak<bmom uvsm+,k0 toif;-uD;wGif ,cktcg
toif;om; waxmifausmfr~7SdI acwfumvt
avsmuf EkdifiHY vdktyfaom udPrsm;udk rD;7SL;wef
aqmifozG,f a7S\aqmifvrf;jy jyKvkyfcJhaom wEkdifiH
vHk;wGif xif7Sm;onf\ touf0g7ifh toif;-uD;jzpfav
onf?
Ak<0g' ? ? Ak<0g'[lonf jrwfpmG bk7m;ud,
k af wmf
wdkif cGJjcrf;pdwfjzmI a[m-um;awmfrltyfaom w7m;
a'oemawmfjrwf jzpfayrnf? w7m;a'oemawmfudk
cGJjcrf;pdwfjzmI a[m-um;awmfrlwwfaoma-umifh
jrwfpmG bk7m;onf 0db%0g'D jzpfawmfral -umif;udk t7Sif
r[m armCvdyW
k wdrax7fjrwfu oD7"d Rmaomu
rif;-uD;tm; rdef\awmfrb
l ;l avonf? jrwfpGmbk7m;onf
[kwfreS w
f dki;f aom oabmw7m;rsm;udk cGJjcrf;pdwjf zmI
w7m;a'oemawmfudk rnfodk\rnfyHka[m -um;xm;
onfudk xif7Sm;apOD;tHh?
jrwfpmG bk7m; ryGihrf D tvGeaf 7S;usaom umvrSpI
ZL'dyu
f `e;f tjyifY txl;tm;jzifh r*"wkdi;f wGif bk7m;
trnfudkcH,lvsuf txl;xl;aom t,l0g'rsm;udk
wDxGif a[m-um;ae-uaom wddq7m-uD;wd\k trsm;
tjym; ay:xGufcJ-h uavonf? txl;tm;jzifh wdd
q7m-uD; 6 OD;wdk\onf ol\xufigom 0g'jydKifae
-uavonf? wddq7m-uD;wdk\. xdkt,l0g'wdk\onf
rnfr~yifrsm; jym;aomfvnf; tusOf;tm;jzifh ow

156

Ak<0g'
'd}/d Oa>''d}d [laom tpGe;f wckco
k \dk oufa7mufaom
tW0g'rsdK;om jzpfavonf?
bk7m;tavmif;awmfonf xdt
k ,l0g'rsm;udk pl;prf;
qifjcifawmfrlI rd>mt,l0g'rsm;jzpfa-umif; odawmf
rljyD;v~if xdt
k ,l0g'rSm;-uD; ESpyf g;ESiw
fh uG xdt
k ,l0g'
7Sdolw\dk. usifhpOfrsm; jzpf-uaom
(u) umrokcdumEka,m* ac: umrcsrf;om
udkcpH m;jcif;ESifh ,SOfaomtusifh/
(c) tWudvrxmEka,m* ac: rdrdudk,fudk yif
yef;qif;7Japjcif;ESifh,SOaf omtusi/fh
[laom Ttusifh ESpfrsdK;pvHk;udkyif y,f7Sm;I rdr
ydy'gac: tv,ftvwf usifhpOfudk usifhawmfrlI
bk7m;tjzpfo\kd a7mufawmfral vonf?
bk7m;jzpfawmfrljyD;aemuf av;qJhig;0g umvywf
vHk; a[m-um;awmfrlaom w7m;a'oemawmfwdk\um;
tvGefus,f0ef; rsm;jym;vifhupm; tusOf;csKH ; aoWK
ppfvku
d v
f ~if
(1) qif;7Jjcif; trSefw7m; /
(2) qif;7Jjkcif; udk jzpfapaom trSefw7m;
(3) qif;7Jjcif; csKyfjidrf;7m trSefw7m; /
(4) qif;7Jjcif; csKyfjidrf;7modk\a7mufa-umif; t
usiht
f rSefw7m;
[laom trSew
f 7m; av;csuo
f k\dom ouf0ifayonf?
xdktrSefw7m;av;csufudk ygdbmomjzifh 'kQoPm/
ork',oPm/ eda7m"oPm/ rCoPm[k ac:qdkav
onf? xdka-umifh ToPmav;yg;onfyifv~if tajccH
Ak<0g'jzpfonf?
'kQoPm
xdak v;yg;wd\kwiG f 'kQoPm0ifjzpfaom avmuDemrf
&kyfw7m;[lor~onf r7yfrpJ rwnfrjrJ csKyfaysmuf
ysufpD;vsuf7Sd.? csKyfaysmufysufpD;7mY topftopf
tpm;0ifa7muf jzpfay:vmaoma-umifhom csKyf
aysmufysufpD;vsufaea-umif; rodrjrifEdkif7Sd-uonf?
Todk\jzpfor~ ysuf7jcif; rjrJaom oabmw7m;udk
tedPac:.? jzpfay:7mYvnf;aumif;/ ysupf ;D 7mYvnf;
aumif; ol.obm0twkid ;f omjzpfonf? rnfol wOD;w
a,mufur~ tpdk;w7jyKjyifvyk fukid f pDrH7onf r[kw/f
jyKjyifprD Hvyk u
f ikd Ef dik o
f l tpdk;7ol[I
l vnf;r7Sd/ xd\ka-umifh
igolwyg;a,musmf ; rde;f r vlewf jAm oW0g tW
toufvdyfjymwdk\ r7SdEkdifawmhacs? Toabmw7m;udk
teWac:onf? Todk\ ig olwyg; a,musfm; rdef;r

157

tW toufvdyfjym tpdk;7olr7SdbJ obm0twkdif;


jzpfay:vmor~ ysuf7jcif;onf csrf;om [lI jrLr~
r7Sd/ qif;7Jtwdom jzpf7um; qif;7Jjcif; trSefw7m;
jzpfawmh.? ,if;udk 'kQoPm[kac:onf?
ork',oPm
xdk'kQoPmonf rnfonfhta-umif;a-umifh jzpf
ay:vmoenf;[k pdppf7efvdktyfayonf? xdk'kQoPm
udkjzpfaponfh ta-umif;w7m; trsm;tjym;yif 7Sd
aomfvnf; t7if;cH OD;pD; t-uD;trm;qHk;aom t
a-umif;rSm w+Smavmbyif jzpfay.?
avmuY oW0g [lor~onf xdkw+Smavmb
tpGrf;jzifh &lyg&Hk paom umr*k+f tm&HktrsdK;rsdK; vl
b0 ewfb0 paom b0trsdK;rsdK;wdk\Y tvdkvdkuf
t-udKuf7Smum wG,fwmrufarm 7csif,lcsif-uaom
a-umifh tyifyef;tqif;7JcHum aumif;aumif;qdk;qdk;
trsdK;rsdK;aom tvkyfrsm;udk jyKvkyf-u7m/ aumif;
aomtvkyfa-umifh aumif;aomtm&Hk aumif;aom
b0wdk\udk 77Sd-u.? raumif;aom tvkyfa-umifh r
aumif;aomtm&Hk raumif;aom b0wdk\udk 77Sd-u.?
,if;wdk\77Sd-uonfh taumif;tqdk; trsdK;rsdK;aom tm
&Hkrsm;/ trsdK;rsdK;aom b0rsm;onf tpdk;r7 ysufpD;
wwfonfh qif;7Jw;kH qif;7JcJ qif;7Jtpk-uD;awGom jzpf
aoma-umifh xdkwG,w
f mrufarmjcif; w+Smavmb
onf qif;7Jjzpfa-umif; trSew
f 7m; jzpfayonf? ,if;
udk ork',oPm [kac:onf?
eda7m"oPm
csrf;om[lonf pdwftvdkusaumif;aomtm7Hk
om,mzG,fumr*k+fpnf;pdrfrsm; 77SdcHpm;I csrf;
omonfh a0',dwokcac: cHpm;jcif; csrf;omwpfrsdK;/
bmomwpfcrk ~ cHpm;7jcif;r7Sd/ cHpm;7efvnf; tvdkr7Sd/
cHpm;7eftwGuf a-umifh-updkufxkwf jyKvkyfzG,fvnf;
r7SdaomoMdokcac: jidrf;at;jcif; csr;f omwpfrsdK;[lI
ESpfrsdK;ESpfpm;7Sd.? xdkESpfrsdK;ESpfpm;wdk\wGif cHpm;r=
a0'emv~if ta-umif;7if;7Sdonfh wG,fwm rufarm
jcif; w+Smavmbonf cHpm;r= csrf;om [laom
a0',dw okcudo
k m tm&HkjyK.? rufarmwG,fwm.?
irf;irf;wuf uyfjidvdkcsif.? oMdokcac: jidrf;at;
jcif; csrf;omudkum; 7J7Jnd ylavmifaeonfh oHawG
cJudk ,ifaumif rem;EkdifouJhodk\ tm&HkrjyKEkdif/ xdkjidrf;
at;jcif; csrf;omjcif;udk pGJI rufarmwG,w
f mjcif;

Ak<0g'
w+Sm avmbonf csKyf7avonf? ta-umif;7if;
w+Sm avmb csKyfaysmufojzifhyif tusdK;jzpfaom
qif;7Jjcif; trsdK;rsdK; topfwzef rjzpfjyefbJ csKyf
aysmufav7um; jidrf;at;jcif; csrf;om oMdokc
onf qif;7Jjcif; csKyfjidrf;7m trSew
f 7m; jzpfavonf?
,if;udk eda7m"oPm [kac:onf? Ak<0g'Dwk\d tjrwf
qHk;xm;tyfonfh edmef w7m;-uD;aywnf;?
rCoPm
Todk\ cHpm;r=r7Sd/ jyKjyifpD7ifr= r7Sd/ jzpfysufr=r7SdbJ
jidrf;at;jcif; oabmw7m;omjzpfo nfh oMdokc
"mwfed mef tjrwfw7m;-uD;onf jyKvkyfpDrHwwfaom
ta-umif;w7m; r7Sdaomfvnf;/ ,if;odk\ qdkufa7muf
apEdkifonfh ta-umif;w7m;um; 7Sdayao;.? xdk
ta-umif;w7m;um; tjcm;r[kwf rdr ydy'gac:
tv,ftvwf usipfh Ofyif jzpf.?
xdt
k v,ftvwf usiphf Ofuykd if edmefo\dk oGm;7m
vrf;ozG,fjzpfI rC[k ac:jyefonf? ,if;rConf
tpdwft*gtm;jzifh cGJvdkufv~if 7SpfrsdK;yg0if.? xdk
7SpfrsKd ;[lonfrSm
(1) oRm'd}daumif;jrwf pif-u,faomOm+f
tjrif /
(2) oRmou_aumif;jrwf pif-u,faom t
-uHtpnf /
(3) oRm0gpmaumif;jrwf pif-u,faom 0pDuHr=
(4) oRmuRMaumif;jrwf pif-u,faom um
,uHr= /
(5) oRmtmZD0 aumif;jrwf pif-u,faom
toufarG;r= /
(6) oRm0g,raumif;jrwfpif-u,faomtm;
xkwfr= /
(^) oRmowdaumif;jrwfpif-u,faom atmuf
arhr= /
(8) oRmorm'daumif;jrwf pif-u,faom wnf
-unfr= /
Tw7m;7Spyf g;onf edmefo\kad 7muf7ef tusiw
hf 7m;
rsm;jzpfI qif;7Jjcif; csKyfjidrf;7modk\a7mufa-umif;
tusifhrSefw7m;jzpfonf? ,if;udk rCoPm [k
ac:onf?
Tod\kv~if Ak<0g'jzpfonfh trSew
f 7m;av;yg;jzpf
ownf;?
q7mm+f

Ak<0if
Ak<0if? ?Ak<0if[laomtrnfrSm Ak<0Ho[laom p
um;rSqif;oufI t"d_g,frmS bk7m;7Siw
f \k.
d tK_Wd
jzpfonf?
bd;k awmftVerif;-uD; jzdK-uGif; oU7mZf 104 ckESpf
uqkev
f wGif a*gwrbk7m;7Sio
f nf uydv0wfjynf/ ed
aj*m"m&Hk ausmif;awmf-uD;Y -uGa7mufpHawmfrlpOf/
aumif;uif,HY p-u0}mta7S\rSonf taemuf p-u
0}modk\ta7muf 7Snfvsm;I 7wemtwdjyD;aom p-u
udk zefqif;awmfrljyD;aemuf ,if;onfh 7wemp-uY
p-u -uGawmfrl ,if;Ak<0if a'oemudk a[mawmfrl
avonf?
a*gwrbk7m;7Sifonf aAm"dyifEiS ahf 7FyifY rm7f 5
yg;udk atmifawmfrlI bk7m;tjzpfodk\ a7mufawmfrl
a-umif;udk crnf;awmf oka<g'erif;-uD;onf aumif;
pGmod7aomfvnf;/ om;awmfb7k m;udk rzl;ar~m7f bJ o
wif;-um;r~jzifhom wif;wdraf wmfr7l 7Sm.? wae\aomf
,if;odk\ wif;wdrfawmf rrlEkdifawmhojzifh trwf-uD;
wa,mufpDtm; ppfonfaygif; 1000 pDjcH7Hum/ jrwf
pGmbk7m; oDwif;oH;k 7m 7mZj*dK[fjynfo\dk udk;-udrfuk;d cg
tyifhvFwfygaomfvnf;/ tyifhoGm;olrsm;onf bk7m;
. w7m;awmfudkemI tu`wfw7m;7um/ crnf;
awmfrSmpum;udk rav~mufxm;bJ/ bk7m;xHYom jrJae
-uavonf? oka<g'erif;-uD;onf ,if;odk\owif;
pum;rnfodk\r~ r-um;7ojzifh aemufqHk;q,f-udrf
ajrmufY umK'g,D trwftm;ac:I tajcGt7H 1000
ESihf apvFwjf yefonf? (umK'g,Dax7f&=?)
umK'g,Dtrwf-uD;rlum; bk7m;w7m;awmfuekd m7
I 7[Mmjzpfaomfvnf; rif;-uD;rSm-um;vdkufaom
pum;udk rarhavsmhbJ uydv0wfjynfok\d -uGa7muf7ef
av~mufxm;7m jrwfpGmbk7m;ocifonf aqGawmfrsdK;
awmfwk\dtm; axmufyifh jcD;jr|ihaf wmfrlvo
dk nfjzpfI t*
wdkif;/ r*"wkdif;rS 7[Mmwaomif;/ uydv0wfjynfrS
a7mufvmI tu`ww
f 7m;7-uaom 7[Mmwaomif;
aygif; 7[Mm 2 aomif;jcH7HI 7mZj*dK[fjynfodk\ wae\
v~if w,lZem/ ESpv
f -umr~-uGomG ;awmfrlavonf?
jrwfpmG bk7m;onf uydv0wfjynfok\d a7mufawmfrl
aomf edaj*m"rif;om;. t7HO,smOfwGif jyKjyifxm;
aom edaj*m"m&Hkausmif;awmf-uD;Y odwif;oHk;awmfrl
onf? aqGawmfrsdK;awmftaygif;onf jrwfpGmbk7m;
-uGvma-umif;od-uI edaj*m"o,smOfodk\vma7mufzl;
ar~mf-uaomfvnf; i,fow
l k\duomOD;csuefawmhI/ -uD;
olwdk\url aemufem;uom wdrf;a7Smifae-uavonf?

158

Ak<0if

Ak<o7+yif

omuD0ifrif;rsdK;wdk\.tjzpfudk jrwfpGmbk7m; odawmf


rlaomf aqGawmfrsdK;awmfwdk\. rmefrmeuspdrfhaomiSm
pHawmfrl7m yifxufY pwkpsmefudk 0ifpm;awmfrl
jyD;v~if aumif;uiftjyifo\dk ysHwufI 7wemp-u zef
qif;um vl;vmwHk\acguf p-uav~mufawmfrlonf?
,if;od\k p-uav~muf,if; a7rD;tpHkpHkjzifh ,rdkufjymd
[mjyawmfrjl yD;aomf a7mifjcnfawmf uGef\jrL;um w7m;
a'oemrsm; a[mjyavonfrS aqGawmfrsdK;awmf t
aygif; 7Sdcdk;OD;cs-uonf? xdktcdkuf0,f *dukfawmifY
odwif;oHk;aeawmfrlaom vuf,sfawmf7H 7Sifom7dykW
7monf ta-umif;tvHk;pHkudk odawmfrlojzifh bk7m;.
aus;Zl;*k+fudk pHkatmifjyaom Ak<0ifa'oemudk a[m
-um;7ef av~muf7ygrl oW0gtaygif;wdk\ bk7m;Y-unf
ndKjcif;jzpfvm-urnf[k -uHum bk7m;xH-uGI av~muf
xm;awmif;yefavonf? 7Sio
f m7dykW7mrax7fjrwf.
awmif;yefr=a-umifh 7wemp-urSaeI ewfvltrsm;.
tusKd ;pD;yGm;tvd\kimS Ak<0ifa'oemudk bk7m;ocif a[m
-um;cJah vonf?
Ak<0ifa'oemawmfwGif av;oacsEiS fh uBmwodef;
umvu a*gwrbk7m;tavmif; okar"m7Sif7aoh
onf 'Dyu7m bk7m;7Sit
f xHawmf0,f ed,wAsm'dwu
f kd
cH,l77SdonfrS onKwa7FOm+fawmfudk 7awmfrlum
oW0gtaygif;. tusdK;pD;yGm; tvdk\imS 45 0gywfv;Hk
w7m;a'oemawmfrsm; a[m-um;cJhjyD;aemuf/ y7ded mef
jyKawmfrlonftxd ta-umif;csif;7mrsm;yg7Sdonf? xdk
a-umifh Ak<0ifwiG f a*gwrAk<0ifomru a*gwr bk7m;
tavmif;awmf. ed,wAsm'dwfacwf[k qdktyfaom
ed,wAsm'dwfyef;udk qifjref;awmfrl7aomtcgrSpI
yg7rDawmf jznfhqnf;zl;onfh av;oacsESifh uBm
wodef;umvtwGif; yGifhawmfrl-uaom 'Dyu7mtp
uytqHk; ESdyfusdyaf v;qlaom bk7m;7Siw
f dk\. EG,f
awmfpOf tK_Wdrsm;vnf; yg0ifavonf? (uuk
oefjrwfpmG bk7m;? aum+m*Hjk rwfpmG bk7m;? uyjrwf
pGmbk7m;? a*gwrjrwfpmG bk7m;vnf;&=? )
,if; Ak<0ifa'oemawmfukd 7Sio
f m7dyW
k 7m/ 7Sit
f
Zd/ 7Siw
f
d / 7Sio
f Cd 0/ 7Siaf rmCvdyW
k wd/ 7Sio
f 'k W/
7Sif'gou/ 7Sifaomeu/ 7Sifa70wpaom rax7fjrwf
wdk\onf wwd,o*,emwifonfhwkdifatmif tqifh
qifhaqmifcJhI ,ckacwfwidk af tmif q7mjrwfwdk\. w
ynft
h qufqufw\kd aqmifc-hJ uukeo
f nf? ,cktcg Ak<
0ifygdawmf/ Ak<0ift}uxmwdk\rS xkwfEkwfI Ak<0if
0 Kawmf-uD;rsm;udk 7wemoH;k ygY arG\avsmfukef-u

159

aom vltaygif;wd\kv,
G u
f pl mG -unfnKd Eikd af pjcif; tusKd ;
iSmjyKpk a7;om;xm;-uavjyD?
Ak<o7+yif ? ? xl;axGqef;jym;vSyaom a7mifpkH
yef;yGifhrsm; wqkyfwcJ yGifhwufI yef;jcHO,smOfrsm;.
usuo
f a7aqmifwckjzpfaom Ak<o7+yifonf um
pDtD;rsdK;7if;0ifjzpfI &kQaA'trnftm;jzifh umtif
'dum[kac:onf? Ak<o7+ tyifrsdK;pdwfaygif; 50
ausmf 7Sad vonf?
rlvu Ak<o7+yifw\dkonf tylyidk f;Zkef a'orsm;Y
tavhusaygufaom tyifrsdK;jzpfonf? t7Gufzm;zm;
-uD;rsm;xlxyfrsm;jym;I/ t7Gufa7mifwdk\onf t
pdrf;7ifha7mif/ a-u;ndKa7mif7Sdojzifh tar7duwkdufESifh
Oa7mywdkuf orydkif;a'orsm;wGif 7GufvSyifrsm;t
jzpfrsdK;,l pdkufysdK;cJh-uonf? xdkAk< o7+yifrsdK;wdk\.
tyGifhonf teDa7mifjzpfI tyGifhvnf; ao;i,f
avonf?
1863ckESpfwGif jyifopf O,smOfrSL;rsm;onf Ak<
o7+yifrsm;udk ul;,SufrsdK;pyfpdkufysdK;jcif;jzifh tyGifh
-uD;I -uufaoG;a7mif/ a7F0ga7mif tyGifhrsm;yGifhonfh
rsdK;pyf Ak<07+yifwdk\ukd wDxGifvdkufonf? wmvsH
pdkufysdK;a7; yg7*lrsm;url 4 aycef\omjrifhaom tyif
rsdK;udk wDxGifvdkuf-u7m/ tar7duefjynfaxmifpkY xdk
tyifrsdK; tvGefacwfpm;cJhonf? tcsdK\ Ak<o7+yif
rsdK;wd\konf 10 ayrS 14 aycef\txd jrifo
h nf?
tcsdK\ rsdK;pyf Ak<o7+yifrsdK;wdk\. tyGifhwdk\onf
rlv Ak<o7+yif tyGifhrsm;. 4 qcef\ 7Sdonf?
tcsif; 6 vufrcef\yif -uD;rm;wwf-uonf? ta7mif
taoG;wdk\vnf; pHkvifvmonf? yef;a7mif/ vdrfaRmf
a7mif/ tjzL/ ESif;qDa7mif/ teD7ifh/ teDazsmh/ t0gEk/
t0g7ifhponfjzifh cspfpzG,f taoG;ta7mif qef;jym;
pHkvifayonf? xdk\jyif tyGifhtjym/ tajymuf/ tpuf
ponfjzifhvnf; qef;-u,fvSy-uayonf? tcsKd \tyGihf
yHo
k !mefw\dkonf opfcGyef;uav;rsm;ESifh qifwI
l /t
csdK\ tyGifhrsm;onf oPmyef;rsm;ESifh qifqifwlonf?
xdk\jyif t7Gufrsm;. ta7mifonfvnf; c7rf;a7mif/
vdrfaRmfa7mif/ t0ga7mifrsm; 7Sdvmavonf?
Ak<o7+yifonf ESpf-umcH opfEkyifrsdK;jzpfonf?
tyifwGif &kdifZkrf twufzkrsm;yg7Sdonf? tyifyGm;7ef
ESifh pdkufysdK;7efv,
G fulonf? t7Gufwdk\onf xdyfc`efI
tvsm;7Snfvsm;aom t7Gufzm;-uD;rsm;jzpfayonf?
tcsdK\t7Gufrsm;onf 2 ayrS 4 ay ausmfcef\yif

Ak<o7+yif

Ak<omoem0if

7SdwwfI jyuf 8 vufrcef\7dw


S wfonf? tyGiw
hf dk\onf
tom;aysmh yifpnf&kd;wH. xdyfzsm;wGif tqkyftcJ
yGifh-uonf? ,if;tyGifhrsm;onf &kd;&kd; (tajccH) a7pD
rdk\/odk\r[kwf a7pDrdk\jzmjzpfonf? tpdrf;a7mifyGifhcH7Guf
wd\konf Ozsm;oG,fyHko!mef7dI
S tvsm; 5 vufrcef\
7Sdonf? yGifhzwf 3 zwf7SdI ao;i,fonf? ,if;wdk\
onf vSpH yG o
f !mef/ od\kr[kwf 7Snv
f sm;vsm; yHo
k !mef
7Sdonf? yGifhcsyfvnf; 3 csyf7SdI pdr;f vJhvJh ta7mif7djS yD;
v~if/ vSHpyG fyHko!mefyif jzpfonf? yGifhcsyf atmufydki;f
onf yifpnfukd 7pfywfum wcsyEf iS w
hf csyf qufpyfvsuf
7So
d nf? vSyaom taoG;ta7mif7o
dS nfh tpdwt
f ydik ;f rsm;
udk yGifhcsyrf sm;[k xifrSwfrmS ;ae-uonf? pifppf xdkt
pdwt
f ydik ;f wd\o
k nf 0wfqzH rkd sm; jzpf-uI 0wfqzH w
kd ckxYJ
omv~if 0wfre= t
f w
d f yg7Sad vonf? taphw\o
kd nf usnf
aphwdk\uJhodk\ rJrJrmrm tvHk;uav;rsm;jzpfonf? xdk
a-umifh Ak<o7+yifudk t*vyd b
f momjzifh tif';D ,ef;
a7Smh (tdNd,usnfaph) yif[v
k nf; ac:-uavonf?
Ak<o7+yifonf tylydkif;a'otyifjzpfonfh t
wkdif; ylaEG;pdkpGwfaom 7moDOwkrsdK;ESifh ajr-oZm
aumif;udk ESpfoufonf? taphrwnfap7ef tyGifhwdk\
rEGrf;rD qGwfcl;ay;v~if/ waEGvHk; tyGifhrsm;a0a0qm
qmyGif ho nf? 7moDO wka t;jraoma'orsm;wGif
yGifhcsdefukefv~if tjrpfrsm;udkwl;azmfI aqmif;ukef
onftxd odrf;qnf;xm;7onf? ta-umif;rl Ak<
o7+yifonf tat;'+f/ qD;ESif;'+fukd rcHEkdifacs?
at;jronfh 7moDtwGif; pdkufysdK;vdkv~if rSefysdK;tdrf
rsm;xJwiG f pdu
k fysKd ;-u7onf?

jrefrmEkdifiHwGif tvSpdkufAk<o7+yifrsm;udk rdk;OD;


ustcgwGif wl;I topfjyefpkduf-uonf? Ak<o7+
yifrsm;udk &H-k uD;rsm;tjzpfvnf;aumif;/ twef;vdkufpI
D
vnf;aumif;pdkufysdK;-uonf? tvSpdkuftyiferd hrf sm;.
aemufct
H yifrsm;tjzpf pdu
k yf sKd ;-uavonf?
jrefrmEkdifiHwGif Ak<o7+tyGifhteDESifh t0grsdK;wdk\
tavhusaygufa7mufonf? aetdrf yef;jcHESifh O,smOf
yef;jcHrsm;wGif ta7mifpHk Ak<o7+yifrsm;udk tvS
pdu
k yf sKd ;-uavonf?
Ak<o7+yif. tjrpfESifh t7Gufonf tcsdK\t7yf
a'orsm;wGif aq;zuf0ifa-umif; od7onf? tjrpfzk
udk ac`;xkwfaq;ESifh qD;7Fifaq;tjzpfoHk;-uonf?
tdNd,Ekid if HwGif twufzkrsm;udkjyKwI
f vltwGufvnf;
aumif;/ wd7>mefrsm;twGufvnf;aumif; aq;rsm;wGif
xnho
f k;H -uonf? *smAm;u`ef;wGif twufzrk sm;udkjcpfI
t7nfnp| jf yD;v~if 0rf;azm0rf;a,mifaysmufaq;tjzpf t
oHk;jyK-uonf? tcsdK\Ak<o7+rsdK;pdwf0if tyifrsm;.
tjrpfzk/ twufzkrsm;udk pm;oHk;-uonf? oabm
tm'gvGwfyifonf Ak<o7+rsdK;pdwfwrsdK;yifjzpf
avonf?
Ak<o7+yifrS taphudk aumfzDaphtpm; toHk;jyK
-ujcif;vnf;7Sdonf? *sm;Am;u`e;f wGif acgif;udkufv~if
taphrsm;udk-udwfI tHk-uonf? taphrsm;udk a7pdrf
jyD;v~if ESmacgif;aoG; wdwfaq;tjzpfvnf; toHk;jyK
-uonf? xdt
k aphrsm;rS c7rf;a7mifEk qdk;aq; xkw,
f l
7Edkifonfhjyif/ jrefrmEdkifiHwGif xdktaphrsm;udk pdyfykwD;
rsm;oDuk;H -uavonf?

-
Ak<bk7m;7Sif. omoemawmfonf tdNd,EdkifiH rdra'oY pwif7mrS tm7SwdkufEdkifiHrsm;odk\ ysH\ESH\cJh7m
*dk+f;-uD;*dk+f;i,f jzpfay:vmyHkESifhwuG omoemawmf twdk;tqkwf twuftusudk tusOf;csKyf azmfjy
onfudkawG\Ekdifonf?

Ak<omoem0if ? ?Ak<omoem0ifqo
kd nfrmS Ak<
omoemESihf 0Ho[laom pum; 2 7yf aygif;pyfxm;jcif;
jzpfI Ak<bk7m;ocif. omoemoHk;7yfudk vdkufem
usifh-uHtm;xkwfol tquftEG,frsm;[k t"d_m,f7
onf? wenf;tm;jzifh Ak<omoemoHk;7yf. tpOf
tqufjzpfysuyf o
kH rkid ;f pOf[q
k 7kd ayrnf?
Ak<bk7m;ocif. omoemoHk;7yfum; (1) bk7m;

ocif. tqHk;tr -o0g'pum;rsm;jzpfonfh yduwf


usrf;pmrsm; wnf;[laom y7d,Wdomoem/ (2)
,if;yduwfusrf;pmrsm;twdki;f vdkufemusifh-uH tm;
xkwfonfh usifh0wfydywfrsm;wnf;[laom ydyWd
omoem/ (3) ,if;usif0h wfydywfrsm;udk vkdufem
usif-h uHtm;xkwfojzifh 77So
d nfh r*fzdkvef dmefw7m;udk
odrt
= usdK;wnf;[laomyda0"omoemwdk\jzpfonf?

160

Ak<bmoem0if
rdra'orS omoempwifyHk
Ak<omoemawmfonf vGefcJhonfh ESpfaygif; 2501
ausmfrSpwifI ,ck tdNd,EkdifiHtv,fydkif;jzpfaom
rdra'oY xGef;um;cJah vonf? r[moU7mZf 103
ckESpf (bDpD 6 7mpkEpS f) wGif rdra'o r*"wdik ;f Y a*g
wr bk7m;ocif yGiahf wmfro
l nfrpS I Ak<omoem pwif
ay:aygufcJhjcif;jzpfonf? bk7m;ocifonf 45 0g
ywfvHk; w7m;a'oemrsm; a[m-um;jyo qHk;rawmfrl
jcif;jzifh Ak<omoemawmfukd tajccscaJh vonf?
a*gwrbk7m;7Sif y7dedmefpHawmfrljyD;aemuf bk7m;
ocif a[m-um;awmfrlcJhonfh "RESifh 0de,wdk\onf
bk7m;ocifudk,fpm; Ak<omoemtjzpf usefcJhav
onf? bk7m;ocif7SdpOfuwnf;uyif y7d,wftm;vHk;
udk tm;vHk;aom 7[ef;rsm; E=wfwufaqmifEkdif-u
onfr[kwaf cs? tcsKd \u 0denf;/ tcsKd \u okw/f tcsKd \u
tbd"Rmudk aqmif-uavonf? bk7m; y7dedmefpH
awmfrI
l ckepf7uf7v
Sd ~iyf if bk7m;7Sif y7d,Wd omoem
awmf uG,af ysmuf arS;rSdefjcif;.ta-umif; edrdwf
t7dyfta,mif ay:vmavonf? t"R0g'D tv%D/
ygybdQKwdk\ tm;r-uD;ao;rD y7d,Wd omoem[l
aom "RESihf 0de,udk o*g,emwifrjS zpfrnf[k ax7f
-uD;rsm; odjrifawmfrlvmaoma-umifh r[moU7mZf
148 ck 0gacgifvjynfhausmf 5 7ufae\rpS I 7mZj*dK[f
jynfY tZmwowfrif;vufxufwiG f 7Sifr[muy
tr;jyKI 7[Mm 500 ESifh yXro*g,emwifI pRESihf
0de,wd\kudk pkaygif;odrf;&H;k rSwfwrf;wifum xde;f odrf;
xm;-uonf? xdktcsdefu rSwfwrf;wifonf qdkaomf
vnf; pmjzifha7;om;xm;jcif;r[kwf/ q7mpOftvdkuf
tm*H7k w
G jf yD; usufrw
S x
f def;odrf;xm;-ujcif; jzpfonf?
tdNd,Ekdifit
H ESH\jyef\ymG ;jcif;
yXro*g,emwif jyD;onfhaemuf tdNd,ajrmuf
ydkif;ESifh tv,fykid ;f rS rif;rsm;. apmifha7Smuf axmufyhH
r=a-umifh Ak<omoemonf tESpf 100 wdkif pnfyif
0ajymvmcJhonf? odk\7mwGif oHtzG\J xJY 0denf;t
usifh ,dk,Gif;avsmhayghr=a-umifh yXr o*g,emwifjyD;
tESpf 100 t-umwGif a0omvDjynf ummaomu
rif;-uD; vufxufY 'kw,
d o*g,em wif7jyefonf?
xdktcsdefwGif Ak<omoemonf rdra'oY omru
tdNd,EkdifiHt7yf7yfodk\ ysH\ESH\aejyDjzpfojzifh ta7S\wkdif;
7[ef;ud,
k fpm;vS,f 4 yg;/ taemufwkdi;f 7[ef; udk,f
pm;vS,f 4 yg;/ aygif; 8 yg; yg0ifaom OD;pD;tzGJ\ESifh

161

7Sifoumrd rax7fwdk\u tr;jyKI 7[ef; ^00 ESifh


o*g,emwif-uum w7m;awmft,ltq c`wfacsmf
onfrsm;udk n|dEdi= f;twnfjyK-uonf?
omoem*d+
k ;f uGJjcif;
,if;odk\ Ak<omoemawmfudk rysufr,Gif;atmif
q7mtpOftqufwdk\ xdef;odrf;onfh-um;rSyif 7[ef;
wdk\rusifhoHk;tyfaom t"Rw7m; 10 yg;udk usifhoHk;
tyfonf[k t,l7SdcJh-uaom 0%Dwdkif;om; tv%Drsm;
onf 'kwd,o*g,em. tqHk;tjzwfudk vufrcHbJ
7[ef;waomif;yg0ifaom r[moHdu tzGJ\wck
pifjydKifzGJ\pnf;-uonf? "Rt,ltqa-umifh r[kwfbJ
0denf;awmft,ltquGJI uGJch7J aom *dk+f; 2 *dk+f; 7Sd
onfhteuf w*dk+;f udk or&kd;us*dk+;f / tjcm;w*dk+f;
udk jyKjyifa7;*dk+f;[kac:onf? r[moHdu *dk+;f 0if
rsm;u olwdk\.*dk+f;udk or&kd;us*dk+f;[k ,lqcJh-u
aomfvnf; jynfh7Sifrif;rsm;u axmufyHh udk;uG,fr=
rjyKcJh-uI omoemwGif rvFrf;rdk;EkdifcJh-uacs? 'kwd,
o*g,emwifjyD;aemuf tESpf 100 ausmftwGif; Ak<
omoemawmf qufvuf jyef\yGm;cJhaomfvnf; oHm
*dk+;f -uD; uGJr=rStpjyKI *dk+;f i,fuav;rsm; wpwp
uGv
J mjyefonf?
omoemoU7mZf 218 ckESpfwGif arm7d,EkdifiH
xD;eef;udk qufcHaom oD7d"Rmaomurif;-uD;onf
rdrdudk;uG,f7if;jzpfaom jAm+t,l0g'udk pGef\um
Ak<t,l0g'udk ul;ajymif;udk;uG,fonfh tcsdefrSpI
Ak<omoemudk tvGefjcD;ajr|mufawmfrlaom bk7if
jzpfonf? EkdifiHawmftwGif;Y w7m;"Rrsm; a[majym
apjcif;/ "Rw7m;awmftwkdif; qHk;raomtrdef\awmf
rsm;udk -um7SnfpGm raysmufrysuf wnfwHh pdrfhaomiSg
ausmufwdkifrsm;/ ausmufjym;rsm;/ ausmuf*lvdk+f
. eH7rH sm;ay:wGif u$nf;xGi;f I pdu
k fxjl cif;/ bk7m;.
arGawmf "mwfawmfrsm;udk pkaqmif;7SmazGI xlyg7Hk
apwDaygif; 7Spfaomif;av;axmifudk te,fe,fY
wnfjcif;wdk\jzifh omoemudk csD;yifhawmfrlonf? odk\7m
wGif oD7d"Rmaomurif;-uD;onf wu,fh or&kd;us
*dk+f;udkom tm;ay;jcD;ajr|mufjyD;v~if wddrsm;udk ESdrf
eif;awmfral omtcg wdrd sm;onf pm;7mrJh aomuf7mrJh
jzpf-uavonf? xdktcg wddrsm;onf ouef;0wfI
7[ef;awmfwdk\ESifh a7maESmaeojzifh 7[ef;aumif;
wdk\onf wd7d [ef;wd\kESifh twlwuG y0g7+mrjyKbJ
ae-uavonf? OykofrjyKaom 7[ef;wdk\tm; trwf

Ak<omoem0if
rdkufwk\du owfypfojzifh 7[ef;aumif;rsm;pGm aoa-u
ysufpD;cJh7onf? xdkaemufrS armC vdykWwdrax7f
udkyifhI 7[ef;aumif; 7[ef;qdk; a7G;cs,f pDppfum
omoemawmfukd oef\pifaponf?
ud;k wdik ;f udk;Xmeodk\omoemysH\ESH\yHk
omoemawmf. -uD;pGmaomab;7efudk Todk\
jidrf;apjyD;aomf oD7d"Rmaomurif;onf omoem
oU7mZf 235 ckESpw
f Gif y7d,Wd omoemawmf-uD;udk
wpHkwa,mufaom 7efolwdk\ 0ifa7mufaESmifh,Suf
jcif;iSg rpGrf;Ekdifatmif wm;jrpfapmifha7Smufaom
taejzifh ygvdykwfjynf tmaomum&Hk ausmif;awmf
Y 7SifarmCvdyW
k wd rax7ftm; tr;xm;I oHm
aygif; 6 oef;wd\kjzifh wwd, o*g,em wifawmfral v
onf? wwd, o*g,emobifukd or&kd;us*dk+f;jzpf
aom ax7m0g'*dk+f;0ifrsm;uom oD;oef\usif;y
ouJhok\djzpfum r[moHdu*dk+f;0ifw\dku todtrSwf
rjyKbJae-uavonf? odk\7mwGif jynfh7Sifrif;u jcD;
ajr|mufaxmufyHhaom obifjzpfojzifh wwd,o*g
,emyGJonf txl;yif atmifjrifcJhavonf? ,if;
o*g,em obifrS ay:aygufvmaom tusdK;aus;
Zl;rSm tD*spf/ *7d/ ta7S\Oa7myEkdifiHrsm;/ tdNd,t
aemufajrmufEkdifiHrsm;/ awmifzufpGef;7Sd jynfe,f
rsm;ESifh oD[dkfu`ef;/ jrefrmEkdifiHESifh tm7Sta7S\awmif
zufu`ef;pkrsm; ponfh udk;wdkif;udk;Xmewdk\odk\ "R'lw
ac: omoemhwrefrsm; apvFwfI omoemjyKap
jcif;jzpfonf? xdktcsdefwGif ZL'dyfu`ef;tvHk;onf
ouef;a7mifjzifh ajymifajymifawmufI Ak<omoem
oH;k 7yfonf ae0ef;-u;D yrm tvGeyf if xGe;f vif; awmuf
yaom acwfjzpfco
Jh nf?
oD[dk fu`e;f odk\Ak<omoema7muf7ySd Hk
,if;odk\ omoemjyKvFwfonfwdk\teuf oD7d"Rm
aomurif;-uD;. om;awmf 7Sifr[dN tr;7Sdonfh
oD[dk fu`e;f omoemjyK "R'lwvkyif ef;onf tatmif
jrifqHk;jzpfonf? xdka-umifhyif Ak<omoem pwif
aygufzGm;7m tdNd,EkdifiHwGif ax7m0g'*dk+;f . tpOf
tvmrsm;/ pmayy7d,Wdrsm; aemiftcg vHk;0
aysmufuG,fonfhtcgwGif oD[dkfu`ef;Y xGe;f um;
usefEdkifcjJh cif; jzpfonf? 7Sifr[dN. a[majym qHk;rr=
a-umifhyif rif;ESifhwuG wdkif;oljynfom;rsm; Ak<t,l
0g'udk ouf0if-unfndK vm-uonf? 7Sifr[d<onf

ESrawmf or
d max7Dudk oD[dk u
f `ef;odk\yifI
h tEkm
rif;orD;ESifh 7Ha7Gawmfrsm;tm; bdQKeDtjzpf oGwf
oGif;apcJhonf? xdk\a-umifh tdNd,jynfrrS tywGif
bdQKeDo
H tzGJ\ wnfaoma'oonf oD[dkf wEkdifiH
om7So
d nfukd awG\7onf?
ax7ft7Sif tqufqufw\kd E=ww
f uf tm*Hak qmifI
xdef;odrf;cJhaom yduwfok;H yHkukd wdr;f yg; aysmufysuf
rnfpdk;ojzifh omoem oU7mZf 450 jyn\fESpfwGif
oD[dkfu`ef;Y 0 *gr+drif;-uD; vufxufY 7[Mm
rax7f-uD; 500 tr;xm;I rv, Zeyk'/f tmaomu
vd+
k fwGif o*g,emobifusi;f yI t}uxmESiw
hf uG
yduwfawmfukd ayxuftQ7mwifonf? ,if; o*g
,emobifukd tdN,
d jynfr7Sd r[moHu
d *d+
k ;f 0ifw\u
kd
todtrSwrf jyKaomfvnf; ax7m0g'*d+
k ;f . pwko*g
,emobiftjzpf Ak<omoem0ifwGif xif7Sm;onf?
r[m,me*dk+f; oD;jcm;ay:vmjcif;
omoem oU7mZf 255 ckEpS fwiG f oD7d"Rmaomu
rif;-uD; ewf7mG pHawmfrlaomtcg t&kdut
f 7mudk quf
cH-uaom rif;tqufqufonf Ak<omoemY -unfnKd
jcif; ,kwfavsmhvm-uonf? tcsdK\ okawoDwdk\.
tqdkt7/ xdkrif;rsm;onf omoemawmfudk t-unf
ndK ysufonfr[kwfbJ omoem0efxrf; 7[ef;rsm;udk
t-unfndKysufjcif;om jzpfonf[k od7onf? ,if;
odk\jzifh tvGef xGef;vif;cJhonfh Ak<omoemawmf-uD;
onf wjznf;jznf; n|dK;rSdefoGm;avonf? odk\7mwGif
rif;-uD;ewf7GmpHjyD;aemuf tESpf 200 cef\t-um tdNd
, taemufajrmufydkif;udk *7dvlrsdK;wdk\ odrf;ydkufaom
tcg *7dw\dk. oabmxm;-uD;r=a-umifh omoemawmf
xGef;um;vmjyefonf? *7db7k if tquftEG,fjzpfaom
areNac: rdvdNbk7ifonf 7Sifem*aoe rax7fESifh
awG\jyD;aemuf Ak<w7m;awmfudk aqG;aEG;-um;em7onfh
tcg omoemh'g,umjzpfvmonf? rdvdNESifh 7Sifem*
aoewdk\. aqG;aEG;csufrsm;udk pkaygif;I rdvdNyO|m
usrf;[k xif7Sm;vsuf7Sdonf? rdvdNyO|musrf;onf
orm;&kd;us*dk+;f 0if r[kwfolrsm;udk or&k;d us*k+
d f;0if
jyefjzpfvmEkdifapaom usrf;-uD;[k Ak<omoem0if
qkdif7m okawoDwk\du rSwfcsufcs-uonf?
rdvdNrif;-uD; ewf7GmpHjyD;aemuf arS;rSdefoGm;aom
tdNd,jynfrrSm Ak<omoemonf omoem oU7mZf
622 ckEpS w
f iG f uedou
d rif;vufxufo\kad 7mufaomf jyef
vnfxeG f;vif;vmjyefonf? uedou
d rif;onf oD7"d Rm

162

Ak<omoem0if
aomurif;uJho\kyd if tdN,
d Edkifiu
H kd Ak<bmom Edik if aH wmf
jzpfvmatmif aqmif7u
G fawmfrlonf? xdak cwfwGif t
xl;ojzifh xD;eef;pdkuf7m yk&ko~yk7(,ckyuf70S gjrdK\) ae
jynfawmfrpS I ajrmufzufwvFm; tm7Swu
dk f tv,fyikd ;f
ESifh w&kyfEdik fiHodk\ Ak<omoem jyef\ymG ;cJhavonf? ued
odurif;onf usrf;*efwwf oHmawmfrsm;udkyifhI
Ak<omoemawmfY wif7Sdaom tnpfta-u;ESifh t,l
tq rSm;,Gif;csuf ay:aygufvmonfrsm;udk okwf
oif7ef o*g,emobif usi;f ycJo
h nf? ,if; o*g,em
obifukd orm;7d;k us*+
kd ;f . *d+
k ;f cGjJ zpfaom oWd*+
kd ;f
u -uD;r;usif;yonf? bk7m;w7m;awmfrsm;ESifh pyf
vsOf;aom t}uxmopfrsm;udk ax7m0g' tpOf
tvmt7 ygdbmomjzifh rzGifhbJ oou&kdf bmom
jzifh zGifhonfudkaxmufI ,if;o*g,emobifonf
ax7m0g'*d+
k ;f ESifh qef\usifa-umif; odomonf?
xdt
k csed w
f iG f tcsi;f csi;f vnf; oabmuGv
J I
JG ax7m
0g'*d+
k ;f ESihf qef\usifaeaom *dk+f;tm;vH;k onf uGJvJG
aeonfh t,ltqrsm;udk n|dE=dif;I oabmwlnDcsuf
jyKvkyfum r[m,me*dk+f;[laom Ak<omoem*dk+f;
w*d+
k ;f xlaxmif-uonf? oWd*+
kd ;f u -u;D r;usi;f y
aom o*g,emobifudk ax7m0g'*k+
d ;f 0ifw\dku ,if;
wk\d. pwk o*g,emobiftjzpf todtrSwjf yK-u
onf? Tonfuadk xmufI ,if;tcsed w
f Gif ax7m0g'
Ak<omoemonf oD[dku
f `ef;Yom xGef;um;vsuf7SdI
tdNd,jynfrY r[m,me Ak<omoem xGef;um;csdef
jzpfa-umif; odomonf? pwko*g,emtjyD;wGif
uedodurif; tkyfpdk;aom *m7wdkif;onf r[m,me
Ak<omoem pnfyifwdk;wuf7mXmewck jzpfvmonf?
r[m,me*dk+;f u -uD;r;wnfaxmifaom wUoDv
tp7SdonfhjrdK\rsm;rS Ak<wUodkvfrsm;odk\ 7[ef;rsm;/ vl
ykCdKvfrsm;/ Ak<omoem0if r[kwfaomykCdKvfrsm;/
wdAufEiS hf w&kyfEidk fiHwdk\rS 7[ef;ESifh okawoDrsm;onf
Ak<t,l0g'udk oif,l7ef vm-uonf? tdNd,jynfrY
-uGif;usefaeao;aom ax7m0g'*dk+f;0ifrsm;yif ,if;
wUodv
k rf sm;wGif r[m,me*dk+;f . tbd"Rmudk vm
a7mufavhvm-uonf? (r[m,me7=? )
tdNd,EdkifiHY omoemvHk;0arS;rSdeo
f Gm;yHk
omoemoU7mZf 900 ausmfwGif Ak<omoem0if
rif;rsm;ewf7GmpHI [dNLomoem0ifrif;rsm; pdk;pHaom
tcg tdNd,ajrmufydkif;wGif Ak<omoemawmf n|dK;rSdef

163

cJhI [dNLomoemt,ltqrsm; Ak<omoemxJY


a7maESmvmcJhjyefonf? omoem oU7mZf 1100
cef\wGif xdka'oodk\ [ef;vlrsdK;rsm; tvHk;t7if;ESifh
csDwufodrf;ydkufjyD;aemuf 7[ef;ausmif;awmfrsm;/
pmoifwdkufrsm; ponfh Ak<omoedu taqmufttHk
rsm;udkzsufq;D I 7[ef;awmfrsm;udk owfjcif;/ yduwf
awmfrsm;udk rD;7=d\jcif;wdk\udk jyKvkyf-uojzifh Ak<om
oemawmf-uD;onf txl;yif nd|K;EGrf;cJh7onf?
,if;od\k omoem n|Kd ;rSdecf 7Jh mrS omoem oU7mZf
1149 ckESpfwGif eef;wufaom [mo~bk7ifonf Ak<
omoem0ifj zpfo nfhtavsmuf omoemawmfudk
tvGef csD;yifhojzifh omoemawmf xGef;vif;cJh7jyef
onf? xdkrif;vufxuf evN Ak<wUodkvf-uD;onf
tvGef xif7Sm;ausmfapmvSonf? odk\7mwGif [mo~
rif; ewf7GmpHjyD;aemuf Ak<omoemonf wjznf;jznf;
n|Kd ;rSed v
f mjyefonf? omoem oU7mZf 1500 cef\wiG f
tdNd,Ekdiif H r*"wdki;f udk ygvrif;rsm; tkypf ;kd aomtcg
Ak<omoemonf tdNd,EkdifiHY aemufqHk;taeESifh
xGef;awmufcJhjyefonf? bk7ifrsm; udk,fwkdifomoem
udk csD;yifhcJh-uojzifh Ak<omoemjyefvnf xGef;vif;cJh
jcif;jzpfonf? Ak<wUodv
k frsm;Y ynmqnf;yl;-uaom
7[ef;awmfrsm;onf ta7S\awmiftm7SEkdifiHrsm;odk\ om
oemjyK7ef -uGa7muf-uavonf? wdAufEidk if rH S Ak<om
oemudv
k nf; ygvEkid if rH S 7[ef;ynm7Srd sm;yif jyKjyifrrG ;f
rHay;cJ-h uonf? ,if;od\k omoemawmf xGe;f vif;vmcJh
aomfvnf; omoemoU7mZf 1500 ausmfwGif tP
vrf t,l0g'Drsm; tdNd,EkdifiHudk tkyfcsKyfaomtcg
Ak<omoemawmfonf tdNd,EdkifiHY arS;rSdefoGm;um
vHk;0uG,faysmufouJhodk\ jzpfoGm;awmhonf?
ax7m0g'ESihrf [m,me*dk+f;uGv
J cGJ suf
Ak<omoem. rlv*dk+f;uG-J uD;jzpfaom ax7m0g'
ESifh r[m,me*dk+f; 2 *dk+f;pvHk;. tajccHoabm
w7m;rsm;onf oPm 4 yg;/ rCif 8 yg;/ uH/ uH.tusKd ;
w7m;/ teWw7m;/ r*fw7m;/ zdkvfw7m; ponfjzifh
twlwlyifjzpfaomfvnf; "Rt,ltqwGif uGJvGJcsuf
7Sd-uayonf? jrwfpGmbk7m;a[m-um;aom w7m;
awmfonf oGQmw*dk+f;ESit
fh nD tp/ tv,f/ tqH;k
wdwdusus jynfhpHkjyD;om; jzpfojzifh ,if;w7m;awmf
wdk\udk vdkufemusifh-uH tm;xkwfjcif;/ raysmufrysuf
atmif aumif;pGm apmifha7Smufjcif;wdk\om jyKzdk\vkdonf
[k ax7m0g'*d+
k f;0ifrsm;u ,lq-uonf? r[m,me

Ak<omoem0if
*dk+f;0ifrsm;url jrwfpGmbk7m;a[m-um;cJhaom w7m;
awmfonf t7if;cHw7m;r~om jzpfonfhtwGuf ,if;
udk tajcjyKjyD; wdk;wuf -uHqEkdifzk\dvo
dk nf[k ,lq-u
onf? ax7m0g'*dk+f;0ifrsm;u jrwfpGmbk7m; w7m;
awmf 0denf;awmfwdk\udk vdkufemusifhoHk;oifhonf[k
,lqI r[m,me*dk+f;0ifwdk\u jrwfpmG bk7m;tay:Y
o<g,Hk-unfjcif;7Sd&Hkr~EiS fh r*fzdkvftxd tqifhqifh7Ekdif
onf[k ,lq-uonf?
,if;odk\ tajccHoabmwlvsuf t,ltq uGJuGJ
aom omoem*dk+;f -uD; 2 *dk+;f onf tm7Swdkuf 3 yHk
2 yHkcef\wdkiaf tmif ysH\EH\ScJhonf? r[m,me Ak<omoem
*dk+f;onf ,ck uD7jynfe,fudk tajcjyKI [dr0Mm
ajrmufykid ;f eDayg/ wdAuf/ w&ky/f *syef/ &k7S/ wl7uDw\dk
od\kjyef\I ax7m0g' Ak<omoemonf [dr0Mm awmif
ydkif; jrefrm/ oD[dkf/ ,d;k ',m;/ uamZ/ vmtdk EdkifiH
wdk\ok\d ysH\ESH\onf? xdka-umifh r[m,me*dk+f;udk ajrmuf
ydik ;f omoem*d+
k f;[k ac:avh7d-S uI ax7m0g'*d+
k ;f udk
awmifyidk f;omoem*dk+;f [kac:-uonf?
w&kyfEkdifiHodk\ Ak<omoemjyef\yGm;yHk
tdNd,EkdifiHajrmufydkif;Y xGef;um;cJhaom r[m
,meAk<omoemonf tm7Swku
d f tv,fyidk f;rS wqifh
w&kyfEkdifiHodk\ {u7mZfbk7ifrif;wDvufxuf omoem
oU7mZf 604 ckESpfwGifa7muf7Sdvmonf? w&kyfEkdifiH
odk\ tdNd,EdkifiHom; Ak<t,l0g'D bkef;-uD; 2 yg;-uG
vmojzifh {u7mZfbk7ifrif;jrwfudk,fwdkif ausmif;
aqmuf udk;uG,fonf? xdkausmif;Yyif odwif;oHk;
,if; bke;f awmf-uD;rsm;onf oou&kd f bmomjzifh
7Sdaom okww
f 7m;udk w&kyfbmomodk\ jyefqkad vonf?
aemufxyfvnf; tdNd,ESifh tm7Stv,fydkif;om; Ak<
t,l0g'D bkef;awmf-uD;rsm; wokwfjyD;wokwf a7muf
vmI Ak<w7m;awmfrsm;udk w&kyfbmomodk\ jyefqdk7m
[efrif;quf ukefqHk;onfhtcg Ak<omoemqdkif7m
usrf;pmtkyfaygif; 350 cef\ jyefqjdk yD;cJhonf? od\k7mwGif
omoemoU7mZf 809 rS 1133 ckESpftwGif;jzpfaom
w&kyfEkdifiH. tarSmifacwfrwdkifrD Ak<omoemonf
w&kyfEkdifiHY zGH\jzdK;r=aES;ao;onf? omoem oU7mZf
900 cef\usaomtcg omoemawmfonf txl;ysH\ESH\I
wEkdiif Hv;Hk . udk;uG,faom t"du t,l0g'-uD; jzpfcJh
a-umif;jzihf okawoDrsm;u qdk-uonf? omoem
oU7mZf 90^ ckESpf rwdik rf u
D av;wGirf S w&kyw
f idk ;f 7if;
om;rsm;tm; omoemhabmifodk\ 0ifcGifhudk 7SDcsDvef;

bk7ifu cGihjf yKcJhonf? tdNd,Ekdiif Hodk\ vma7mufI c7D;


oGm; rSwfwrf;rsm; a7;om;cJhaom w&kyfbkef;awmf
-uD; zmvD,efESihf qGe,
f Ge;f wd\konf xdak cwfu xif7Sm;
aom bkef;awmf-uD;rsm;jzpf-uonf?
xdktcsdeftxd w&kyfEkdifiHY r[m,me Ak<omoem
onf ,efqDjrpfajrmufzufYom txl;ysH\ESH\I awmif
zufY uGezf l;ZD;ESifh wmtdkt,l0g'rsm; vFrf;rd;k aeojzifh
zGH\jzdK;r=r7SdvSacs? omoemoU7mZf 1000 cef\wGif
w&kyfEkdiif H ajrmufyidk f;Y omoema7;qkdif7m taqmuf
ttHkaygif; 13000 ausmf7SdI oHmawmf wodef;cef\
7Sdonf[k rSwfwrf;rsm;Y awG\7onfudkaxmufI om
oemawmf rnfr~zGH\jzdK;a-umif; odomonf? w&kyEf dik if H
ajrmufydkif;Y tvGefzGH\jzdK;aeaom Ak<omoemonf w
jznf;jznf; ajrmufzufodk\ e,fcsJ\I refcsL;7D;,m;jynf/
xdkrSwqifh ,mvl;jrpfukad usmI
f udk7D;,m;EkdifiHwGi;f odk\
omoem oU7mZf 913 ckESpfwGif a7mufvmonf?
omoemoU7mZf 1064 ckESpfwGif uefwHkjrdK\odk\
a7mufvmaom aAm"d"Rax7fonf w&kyfEikd if H ajrmuf
ydkif;Y omoemjyK7m/ txl;yifatmifjrifonf? xdk
rax7ftm; yVrajrmuf qufcHonfh rax7fonf
awmifydkif;w&kyfEkdifiHodk\ -uGa7mufomoemjyK7mrS Ak<
omoemonf w&kyfEidk fiH wEdkiif v
H ;Hk wGif r-uHKzl;atmif
xGef;um;vmcJhonf? wefrif;quftpwGif {u7mZf
bk7ifrsm;onf uGefzl;ZD; t,l0g'udk ouf0ifolrsm;
jzpfonfhtavsmuf Ak<omoem0if 7[ef;/ oDv7Sif
ponfrsm;tm; vlxGufapcJhao;onf? wefrif;quf
aemufykid f;wGif Ak<omoemonf w&kyfEdkiif HYom xGef;
um;onfr[kwf/ *syefEkdifiHzufok\dyif wqifh ysH\ESH\omG ;
onftxd zGH\jzdK;cJhonf? rifrif;rsm;ESifh refcsL;rif;
rsm;vufxufwGif Ak<omoemonf wzef arS;rSdef
oGm;um orwEkdifiHacwfa7mufrS wzef yGiv
fh if;vmcJh
onf? odk\7mwGif a7S;uuJhodk\ pnf;pnf;vHk;vHk; xGef;
um;onfum; r[kwfacs? xdkacwfwGifyif w&kyfbm
omjzifh yd uwf o Hk; yHk ay:aygufv mcJho nf ?
udk7D;,m;Ak<omoem
w&kyEf idk if b
H ufY omoemxGe;f vif;aepOf omoem
oU7mZf 913 ckEpS w
f iG f w&kyEf idk if zH ufrS bkef;awmf-uD;
wpfyg;onf ud7k D;,m;Ekdiif zH ufok\d-uGvmum w7m;"R
a[m-um;jyo7m/ udk7D;,mEkdifiHonf r-umrD Ak<
omoemEdkifiH jzpfvmonf? omoemoU7mZf 1462
ckESpf aemufydkif; aumf,lrif;rsm;vufxufY om;

164

Ak<omoem0if
av;a,muf7Sdaom rdom;pkwGif tenf;qHk; om;w
a,muf omoemabmif0if7efyif bk7ifhtrdef\jzifh xkwf
xm;onftxd bk7ifrsm;udk,fwdkif omoemudk jcD;jr|ifh
cJhavonf? omoemoU7mZf 1936 ckESpfwGif aumf
,lrif;qufjywfI ,Drif;quf wufvmaomtcg Edik if H
wGif;Y Ak<t,l0g'Dbkef;awmf-uD;rsm; tm+mxufae
onfudk wjznf;jznf;&kyfodrf;um Ak<omoemudk rif;
rsm;udk,fwdkif vspfvsL&=I taxmuftyHh rjyKbJ ae
vdu
k o
f jzifh wjznf;jznf; arS;rSdefaysmuf uG,foGm;onf
rSm ,ckwkdifyif jzpfawmhonf?
*syefEkdifiH Ak<omoem
w&kyfEkdifiHESifh udk7D;,m;EkdifiHwdk\wGif xGef;um;ysH\ESH\
cJhaomr[m,meAk<omoemonf omoemoU7mZf
896 ckEpS fcef\wGif yifv,fuu
kd l;I *syefEikd fizH ufo\kd jyef\
yGm;cJhonf? xdkESpfwGif udk7D;,m;EkdifiH ydwfacs;jynfh7Sif
bk7ifu yduwfawmfrsm;udk *syefb7k ifhxHydk\I r[m
rdwfzGJ\7mrS pwifa7muf7Sdonf[kqdk7ayrnf? ydwfacs;
jynfh7Sifonf vufaqmifrsm;ESifhtwl o0+fvFm w
apmifyg yg;vdkufao;onf? ,if;o0+fvFmwGif Ak<
w7m;awmf. rGefjrwfyHk/ vdkufemusifhoHk;ygu xl;uJ
aom tusdK;ukd 7Sd77SdyHkwdk\udk xnfhoGif;a7;om;vdkuf
onf? odk\7mwGif rd&kd;zvm udk;uG,faeaom t,l0g'
udk ypfy,fI t,lopfudk ouf0if,-kH unf7ef tcuf
tcJ taESmifht,Sufrsm;ESifh 7ifqdkifae7ojzifh om
oemawmf jyef\yGm;r= zifhEFJcJh7onf? {u7mZf bk7if
ud,
k w
f idk u
f rl Ak<t,l0g'udk ESpo
f ufaomfvnf; twdik f
yifcH trwf-uD;rsm;. qNudk ,laecJhojzifh -uef\-umcJh
avonf? Ak<t,l0g'udk ouf0if-unfndKxdkufonf
[k qHk;jzwfolw\dkuwzuf/ rd&d;k zvm ewfudk;uG,fr=udk
rpGef\xkduf[k qdkolwdk\uwzuf tjiif;yGm;-u,if;jzifh
omoemoU7mZf 1131 ckEpS w
f iG f jynfwiG ;f ppfjzpf7m t
,l0g' rajymif;vJvo
kd w
l \kd ta7;7=;H edro
hf nfwiG f *syefEikd if H
Y Ak<omoem pwifxGef;vif;vmonf? txl;ojzifh
txufwef;vFmwdk\wGif xGef;um;cJah vonf?
xdk\aemuf qktdaumwifaem {u7Dbk7ifr vuf
xufwGif *syefEdkifiH. -uD;yGm;wdk;wufa7;udkrsm;pGm
aqmif7Gufaom &=dwdkukwkdif;7Sd rif;om;-uD;onf Ak<
t,l0g'udk txl;-unfnKd olyDyD bk7m;ausmif;uefrsm;
aqmufvkyfjcif;/ w&kyfEkdifiHok\d bkef;awmf-uD;rsm;udkap
vFwI
f Ak<t,l0g'wdk;wufjyef\yGm;a7;twGuf avhvm
apum *syefEdkifiHY omoemawmfjyef\ymG ;atmif aqmif

165

7Gufapjcif;wdk\ukd jyKonf? &=dwdkukwkdi;f 7Sd rif;om;um;


*syefEkdifiH. oD7d"Rmaomurif;[k ac:qdk7avmuf
atmif Ak<omoemawmfudk txl;yif csD;yifhcJhaom
ykCdKvfjzpfonf? udk,fwdkifvnf; w7m;awmfudk a[m
ajymI omoemESifhqdkifaomudPY tm;ayonf?
xdak cwfwGif omoemawmfonf *syefEdik if YH aevdv
k vdk
xGef;vif;cJhonf? w&ky/f udk7;D ,m;paomEdik firH sm;rS Ak<
t,l0g'D7[ef;rsm;onf wokwjf yD;wokwf a7muf7v
dS m
-uonf? xkdaemuf rif;tqufqufwd\k omoemawmf
udk qufvufcsD;jr|ifh-u7m/ *syefEikd fiH Ak<omoemonf
t7Sed 7f vmonf?
1283 ckESpfwGif em7mjrdK\udk aejynfawmfjyKI pdk;pH
aom a7Smrlwifaem rif;vufxuf Ak<omoemudk
vGefpGmjcD;ajr|mufonf? aejynfawmfrSpI e,ftoD;
oD;Y bkef; -uD;ausmif;rsm;/ oDv7SifZ7yfr sm;udk
tajrmuftjrm; aqmufvkyfvSL'gef;onf? xdkausmif;
aygif; rsm;pGmudk tkyfcsKyfaom omoemydkifq7mawmf
-uD;ausmif;udkvnf; em7aejynfawmfY aqmufvkyf
.? xdkausmif;awmf-uD;wGif jrwfpmG bk7m; &kyfwkawmf
onf ,ckwdkif ausmf-um;aom em7mqif;wkawmf-uD;
jzpfonf? bk7ifu,
kd w
f kid f r-umrD 7[ef;0wfonf[kyif
qdk-uonf? omoemU7mZf 1868 ckESpf 7=d*Gefwdk\
usaomf Ak<omoemonf arS;rSdefI 7Sifwdkt,l0g'
ydkrdkxGef;um;vmonf? xdkjyif EdkifiHjcm;om; wdki;f wyg;
om;rsm;tm; c7pfESpf 1853 ckESpfwGif wHcg;zGifhI 0if
cGifhjyKvkdufaomtcg c7pf,mefomoemjyKrsm; a7muf
7Sv
d mojzifh Ak<omoemonf *syefjynfY wjznf;jznf;
arS;rSed cf h7J avonf?
ta7S\awmiftm7S Ak<omoem
r[m,me Ak<omoemonf tdNd,EdkifiH ajrmuf
ydkif;rS ,if;odk\v~if wdAuf/ w&kyf/ udk7D;,m;/ *syef
paom EdkifiHrsm;odk\omr[kwf/ tdNd,EkdifiHESifh ul;oef;
a7mif;0,fr= tquftoG,f7Sdaom ta7S\tdNd,u`ef;pk
odk\yif ysH\ESH\oGm;cJhonf? a7S;OD;pGm odm7yljrdK\ (,ck
pumyljrdK\)/ xdkrS qlrm;-wm;u`ef;/ xdkrS oD7d0dZ,rnf
aom EdkifiHawmf/ xdkrS *smAm;u`ef;/ uamZ EkdifiH
ponfwdk\ok\d tqifhqifha7muf7SdcJh7m/ ,ckwdkif xif7Sm;
vsuf7daS om aAma7mAka"m/ tif;aum0wf ponfh om
oedutaqmufttHk-uD;rsm;rSm omoema7muf7dS xGe;f
um;cJhbl;a-umif; taxmuftxm;rsm;jzpf-uonf?
(aAma7mAka"m? tif;aum0wf7=? )

Ak<omoem0if
,if;odk\ r[m,me Ak<omoemonf ta7S\awmif
tm7SEikd if Hrsm;odk\ xd;k 0ifvmonfh tcsed fwGif ax7m0g'
Ak<omoemonfvnf; xdkEdkifiHrsm;odk\ a7muf7SdjyD; jzpf
onf? oD7dRmaomurif;-uD; vufxuf jrefrmEdkifiH
ESifh ta7S\awmif tm7Sa'orsm;odk\ apvFwfaom om
oemjyK "R'lwrsm;.vkyfief;onf oD[dkfomoemjyK
vkyfief;avmuf xdt
k csed u
f ratmifjrifao;aomfvnf;
omoemhrsdK;aphudk csay;ouJhodk\ jzpfcJhonf? xdka'o
rsm;Y ax7m0g' Ak<omoemvnf; tiftm;-uD;rm;
jcif; r7Sdao;onfhtwGuf r[m,me Ak<omoem
a7mufvmonft
h cg tjydKit
f qdkif jyif;jyif;xefxef jzpf
jcif;r7Sb
d J 0g' 2 ckpvH;k udk Ekid if o
H l Edik if o
H m;rsm; pkaygif;
vufcH-u[ef wlonf?
ax7m0g'Ak<omoemxGef;um;jcif;
odk\7mwGif omoemoU7mZf 930 jyn\w
f iG f ax7m
0g't,ltqrsm;udk 7Si;f vif;azmfjyEdkifaom ax7m0g'
tmZmenf r[mAk<amorax7f xGef;um; ay:ayguf
vmonft
h wGuf xdEk idk if rH sm;wGif ax7m0g'om xGe;f um;
jyef\yGm;cdkifjrJcJh7onf? (r[mAk<amo/ 7Sif7=?)
o*g,em tqufqufwifcJhjyD;/ q7mtpOftquf
xde;f odr;f cJo
h nfh ax7m0g'usr;f rsm;ESifh t}uxmusrf;
rsm;onf oD[dkfbmomjzifhom a7;jyD;7SI
d / ygdbmom
jzifh r7Sdojzifh 7Sifr[mAk<amoyif usrf;tm;vH;k udk
bmomjyefqdkI ,if;usrf;rsm;. tzGifht}uxmrsm;
udkyg a7;om;jyKpkavonf? 7Sirf [mAk<amo. t}
uxmESifh ygdbmomjyefusrf;rsm;onf ax7m0g'Ak<
omoema7mifukd 'kwd,t-urd fxeG f;ajymifapcJo
h nf?
oD[dk u
f `e;f wGif wzef xGe;f ajymifvmcJhaom ax7m
0g' Ak<omoemonf ta7S\awmif tm7Sa'orsm;odk\
jyef\yGm;vmcJhjyefonf? odk\7mwGif omoem oU7mZf
1501 ausmfcef\wGif tdNd,awmifydkif;om;rsm; jzpf-u
aom (apm) aus;ukvm;vlrsdK;wd\konf oD[kd fu`ef;udk
0ifa7mufwu
kd cf u
kd -f uojzifh ax7m0g' Ak<omoemonf
ab;tM7m,fESifh -uHKawG\jyefojzifh arS;rSdefc7Jh jyefonf?
xdktcsdefwGif jrefrmEkdifiHY xD;eef;pdk;pHaeaom taemf
7xmrif;apmonf jrefrmEkid if Hajrmufyikd ;f rS 0ifa7mufvm
aom r[m,me Ak<omoem a7maESmaeonfh ewfu;dk
uG,rf = t,l0g'udk wkdif;oljynfom;wdk\ ,Hk-unf udk;
uG,faeonfukd rESpo
f ufojzifh rSefuefaom t,l0g'
udk7SmazGaecdkuf 7Sift7[HESifhawG\I ax7m0g' Ak<om
oemudk ouf0if,kH-unfum txl;yifapmifha7Smuf jcD;

ajr|mufojzifh jrefrmEkdifiHY ax7m0g'omoem xGef;


awmufaeonfh tcsdefjzpfonf? (Ak<omoem0if(jref
rmEdkifiH) t7[H/ 7Sifvnf;7=? )
ax7m0g'Edkiif H
taemf7xmrif;aemuf qufcH-uaom yk*Hrif;rsm;
onf oD[dkfAk<omoem jyefvnfwnfaxmif7mwGif
tultnD taxmuftyHh ay;cJh-uonf? ,if;odk\jzifh
omoemoU7mZf 1^00 ausmfausmfcef\wGif jrefrm
EkdifiHESifh oD[dkfEdkifiHwdk\onf ax7m0g'Ak<omoem.
A[dktcsuftcsm Xm-uD;rsm; jzpfvmcJh-uonf? a7S;
ESpfaygif;rsm;pGmuyif w&kyf/ wdAufESifh uamZEkdifiH
rsm;rSwqifh a7muf7SdvmI r[m,me Ak<omoemudk
ouf0if -unfnKd ae-uaom ,dk;',m;EkdifiHonfvnf;
13 7mpkESifh 14 7mpkESpfrsm;wGif ax7m0g' Ak<omoem
tajcusI xGef;um;ae7m jrefrmEkdifiEH Sifh ul;vl;quf
qHr= rsm;vm7mrS ax7m0gAk< omoem. A[dk
tcsut
f csmXme-uD; wpfct
k jzpfok\dw;kd wufvmcJo
h nf?
t,k<,jrdK\ysufEiS hf AefaumufjrdK\awmfwk\d7dS Ak<omoem
qdki7f m taqmufttHrk sm;udk axmufjcif;jzifh ,d;k ',m;
EdkifiHY ax7m0g'Ak<omoem rnfr~xGef;awmufcJh
a-umif;odEkdifonf? wcgu wefcdk;xGm;cJhI ,d;k ',m;
wdk\ tay:odk\yif vFrf;rdk;EkdifcJhonfh uamZEkdifiHonf
15 7mpkESpfwGif ,dk;',m; vufatmufodk\ usa7mufchJ
onf? ,if;odk\jzifh [dNLt,l0g'ESifh r[m,me Ak<
omoemxGef;um;7m uamZEkdifiHonfvnf; ax7m
0g' Ak<omoem. tcsuftjcm Xmetjzpf ajymif;
vJcJhonf? vmtdkEdkifiHodk\vnf; Tenf;yif wqifhrS
wqifh omoemawmf a7muf7SdoGm;cJhjyefonf? ,if;
odk\jzifh jrefrm/ ,d;k ',m;/ uamZ/ vmtdk/ oD[dkf
Edik if -H uD; 5 Ekid if o
H nf ax7m0g' Ak<omoem xGe;f um;
7m Ekid fi-H uD;rsm;tjzpf a7muf7cdS h-J uonf?
ax7m0g' Ak<omoemonf ta7S\awmiftm7SwGif
wjznf;jznf; xGef;um;cJh7m/ omoemoU7mZf 2415
ckEpS fwiG f jrefrmEkdifiH rif;wke;f rif;w7m;-uD; vufxuf
wGif ax70g'Ak<omoem. yVro*g,em obifukd
rMav;aejynfawmfY oHmawmf 2400 ESifh usif;y
cJo
h nf? oD[kd Yf usi;f yonfh pwk o*g,em obif
wGif yduwfoHk;yHkudk ayxuftQ7m wifouJo
h \dk T
yVro*g,em obifwGif ausmufjym;a7 ^29 csyf
ay: ausmufxuftQ7mwifI Ak<omoemawmf-uD;
wnfwcHh ikd jf raJ tmif aqmif7u
G cf o
hJ nf?

166

Ak<omoem0if

Ak<omoem0if (jrefrmEkdifiH)

ax7m0g' Ak<omoem xGe;f um;7m oD[kd u


f `e;f ESihf
jrefrmEdkifiHudk jAdwo
d ~tpdk;7uvnf;aumif;/ uam'D;
,m;ESifh vmtdkEkdifiHudk jyifopftpdk;7uvnf;aumif;
odr;f ydu
k v
f u
kd af omtcg omoemawmfujkdc;D jri| rhf nfh omo
emh'g,umrif;rsm;. axmufyrhH r= 7Sad wmhaomfvnf; ,if;
tpdk;7rsm;onf bmomudk;uG,fr=udk vGwfvyfcGifhay;
cJhonfhtwGuf omoemawmf-uD; raysmufruG,f jzpf
cJhavonf? omoemh0efxrf; 7[ef;rsm;u pmay
y7d,Wdudk xde;f odrf;cJh-uouJo
h k\d Ak<omoem0if Ekid fiH
olEkdifiHom;rsm;uvnf; omoemh0wfudk rarhravsmh
apmifha7Smufaqmif7Guf-uonfhtwGuf arS;rSdefoGm;
jcif;r7SdvSacs? ,dk;',m;EkdifiHYrl tpOfwpdkuf vGwf
vyfaom EkdifijH zpfonft
h wGuf omoemh'g,um jynfh
7Sifrif;wd\k. taxmuftyHhudk tpOfwpdkuf 77SdcJhonf?
1948 ckEpS w
f iG f jrefrmEdkifiH vGwv
f yfa7;7jyD;aemuf
Ak<omoemawmfonf jrefrmEkdifiHY ydkrdkpnfyif vm
avonf? usef ax7m0g'EkdifiHwdk\onfvnf; xdkenf;
twkdi;f yif jzpf-uonf? jrwfpmG bk7m; a[m-um;awmf
rltyfaom edum,f 5 7yfwdk\udk txyfxyf tqifhqifh
a7;ul;7mY owdc`wf,Gif; a7;rSm;rdjcif;udk txl;oef\
7Si;f pif-u,fapvdkIwa-umif;/ xdkpif-u,faom yd
uwfawmfrsm;udk pufwifyHkESdyfI uBmt7yf7yfodk\ ysH\
ESH\apjcif;tm;jzifh omoemawmf-uD; t"Gef\7Snfapvdk
Iwa-umif;/ jrefrmEkdifiHawmfESifhwuG Ak<omoem0if
EdkifiHtm;vHk;u omoemawmfudk pkaygif;jcD;ajr|muf
vdkaoma-umifhwa-umif;/ jrefrm/ ,dk;,m;/ uamZ/
vmtdk[laom ax7m0g'EkdifiHrsm;rS oHmawmfrsm;.
qHk;jzwfcsuft7 omoemoU7mZf 2498 ckESpfwGif
jynfaxmifpkjrefrmEkdifiH 7efukejf rdK\ oD7rd *vmuBmat;
apwDteD; q}oH*Dwd r[mygom+*kom vdk+*f akl wmf

-uD;Y jynfwiG ;f rS oHmawmf 24^3 yg;/ uBmt7yf7yfrS


144 yg;wdk\ESifh 2 ESpfwdik fwdkif q}o*g,em obifudk
usif;yonf? ,if;o*g,emobifudk ax7m0g'Ekid fiH
rsm;uomru/ tdN,
d / yguPwef/ w&kyf paom tjcm;
Ak<omoem0ifrsm;7Sd7m Ekid if rH sm;uyg wufa7mufjcD;jr|ifh
-uonf? xdkjyif omoem2500 jynfh txdrf;trSwfyGJ
rsm;udk ta7S\awmif tm7Swidk if t
H m;vHk;ESifh oD[kd fEkdifiH/
tdNd,EkdifiHwdk\Yvnf; crf;em;-uD;us,fpGm usif;y-u
avonf? ,if;odk\jzifh ta7S\awmif tm7Sa'orsm;wGif
ax7m0g' Ak<omoemawmf-uD;onf wwd,t-udrf
jyefvnf xGe;f yvmcJah vonf? (o*g,em7=? )
jrefrmEkdifiHtpdk;7onf omoema7;qdkif7m tuf
Oya'wck jy}mef;jyD;aemuf Ak<omoem a7mif0g
xGef;vif;a7;twGuf aqmif7Guf7ef Ak<omoemtzGJ\
udk zGJ\pnf;onf? (Ak<omoetzGJ\7=?) ,if;tzGJ\
-uD;u tbd"Rmpmar;yGJrsm;usif;yI y7d,Wd om
oemjyef\yGm;atmif aqmif7Gufjcif;/ EkdifiHwGif; EkdifiHy
wd\kY ydyWdXme omoe7dyo
f mrsm;udzk iG hv
f pS I
f ydyWd
omoem jyef\yGm;atmif aqmif7Gufjcif;/ "R'lwac:
omoemh wrefXmersm;zGifhvSpfI omoem rxGef;um;
ao;aom jynfwGif;7Sd awmifwef;a'orsm;ESifh jynfy
EkdifiH-uD;rsm;odk\ omoemjyKapjcif;/ "Ra7mifjcnfac:
w7m;awmfpmapmifudk t*vdyfbmomjzifh xkwfa0I
uBmt7yf7yfodk\ jzef\a0jcif;wdk\jyKvsuf7Sdojzifh Ak<
omoemawmfonf uBmt7yf7yfY tenf;ESifh t
rsm; qdkovdk xGef;um;vsuf7Sdavonf? 1961 ckESpf
Zlvdkif v 26 7ufae\wGif jrefrmEkdifiHtpdk;7u Ak<
bmomudk EkdifiHawmfbmomtjzpf jy}mef;vdkufojzifh
omoemawmf aevdkvvdk xGef;vif;OD;rnfh edrdwfjzpf
avonf?

-
x
jrefrmEkdifiHodk\ Ak<omoemudk wyk/ bdunDaemifwdk\ yXrqHk;,laqmifcJh-uonf? jrwfpGmbk7m; oufawmfxif
7Sm;pOfuyif Ak<omoemonf ok0#blrdwkdif;/ okemy7Mwdkif;/ a,mewdkif;wdk\odk\ ysH\ESH\vmonf? oxHkacwf/
yk*Hacwf/ rMav;acwfponfwdk\Y omoemudk apmifha7SmufcJhaom q7mawmf-uD;rsm;ESifh ok"Rm*dk+f;/ a7Fusif*dk+f;/
'Gg7*dk+f;[lI *dk+f;-uD;oHk;*dk+f; ay:aygufvmavonf?

Ak<omoem0if (jrefrmEkdifiH) ? ? omoem0if


qdkaompum;rSm omoe0Ho ygdbmomrS qif;ouf
vmonf? omoe0Hoomoem0if/ Ak<0HoAk<0if/

167

7mZ0Ho7mZ0if/ r[m0Hor[m0ifpaom pum;rsm;


uJo
h \dkwnf;? omoem0HoY omoewpfy'k f/ 0Howyk'f
jzpfI ESpyf k'fwpGJ yfxm;onf? omoejrwfpGmbk7m;.

Ak<omoem0if (jrefrmEdkifiH)
tqHk;tr-o0g'pum;/ 0HotquftEG,?f omoe
0HojrwfpGmbk7m;.tqH;k tr -o0g'pum; tquf
tEG,f? ,if;tqHk;tr-o0g'pum;udk oif-um;vdkuf
emusi-fhut
H m;xkwo
f t
l quftEG,[
f k t"d_m,f7onf?
omoemqdkaom pum;rSm (1) y7d,Wdomoem/
(2) ydyWdomoem/ (3) yda0"omoem[lI oH;k
yg;jzpfonf? ,if;oH;k yg;wdk\wGif y7d,Wdomoemum;
jrwfpGmbk7m;. tqHk;tr -o0g'pum;jzpfaom yd
uwfusrf;pmrsm;jzpfonf? ydyWd omoemum; xdk
yduwfusr;f pmrsm;Y yg7So
d nfhtwdki;f xdyk d uwfusrf;
pmrsm;. nFefjycsuftwdkif;vdkufemusifh-uH tm;
xkwftyfaomusifh0wf ydywfrsm;jzpfonf? yda0"
omoemum; xdkusif0h wf ydywfrsm;udk vdkufemusifh
-uHtm;xkwfojzifh 77SdaomtusdK;rsm;/ r*fzdkvf edmef
jzpfonf? ,if;omoem oHk;yg;vHk; tquftEG,fudk
omoem0ifqo
kd nf?
xdkomoemoHk;yg;um; jrwfpGmbk7m;yGifhawmfrlaom
tcgrSpI ESpfaygif;rsm;pGm rdra'oY xGef;um;cJh
onf? aemuf wpwp tjcm;EkdifiH t7yfa'orsm;odk\
qif;oufysH\ESH\vsufxGef;um;cJhonf?

xdo
k k\d xGe;f um;cJh7m jrefrmEkdifiHY qif;ouf ysH\ESH\chJ
yHu
k m; Tod\w
k nf;? ok0#blrw
d ikd ;f / todwVe/ aygQ7
0wDjrdK\om; wykESihf bdu nDaemifw\dkonf vSnf;
ig;7mESifh rdra'oodk\ ukeful;oGm;7m/ jrwfpGmbk7m;
yGifhawmfrlI av;qJhudk;7uftvGef vif;vGef;yif7if;Y
odwif;oHk;awmfrlcdkuf oGm;a7mufzl;ajrmf-ujyD;v~if
toifh,laqmifv maom ysm;rHk\ qkyfE Si fh rHk\- uGuf
uspfwdk\udk vSL'gef;I a'G0gpdu o7+*Hk aqmuf
wnfum Oygoumtjzpf cH,l-uonf? aemuf jrwf
pGmbk7m;xH tjrJqnf;uyf udk;uG,f7mudk awmif;yef
aomtcg qHawmf7Spfqludk 77SdcJhI/ rdrdwdk\ae7m tod
wVe aygQ70wDjrdK\odk\ a7mufaomtcg apwDwql
wnfum qHawmf7pS q
f u
l kd XmyemI qnf;uyf ud;k uG,f
-uonf? ,if;apwDum; ,ck zl;ajrmfae-u7aom
a7Fwd*akH pwDyifjzpfonf? (bduESihf wyk? a7Fw*d kH
bk7m;7=? )
jrwfpGmbk7m; 0gawmf ESpfq,fausmfwGif om
0 djynfrS ,lZemoHk;7m uGma0;aom okemy7Mwkdi;f
(ty7Mwkdif;) 0g+dZ*gr7Gm (v,fudkif;ausmif;awmf
7m7Gm) Y plyk#/ r[myk# ol-u,
G n
f aD emif ESpaf ,muf

7efukefjrdK\ oD7dr*vmukef;ajr7Sd Ak<wUokdvfyduwfwkdufrSm acwftrSDqHk; taqmufttkHwckjzpfonf?

168

Ak<omoem0if (jrefrmEkdifiH)
wd\kae-uonf? aemufyg ukefonfig;7mESihf wa,muf
wvSnhf ukeful;oGm;avh7-Sd uonf?
wpfae\aomtcg r[myk#onf vSn;f ig;7mwd\kjzifh
rdra'ood\k ukeful;oGm;7m/ om0 djynf aZw0ef
ausmif; jrwfpGmbk7m;xHodk\a7mufI w7m;awmfudk
em7ojzifh tu`wfw7m;7um vufaxmuf ukeo
f nf
-uD;udkac:I TyPnf;OPmwdk\udk nDplyk#tm; ay;
yg[k rSm-um;jyD;v~if jrwfpGmbk7m;txHawmfY 7[ef;
jyKavonf? aemufjrwfpmG bk7m;xH cGifhyefI rdrdae7m
okemy7Mwdkif;odk\ jyefvmjyD;v~if uR}mef;w7m;ukd
tm;xkwf7m/ 0gwGif;Yyifv~if 7[Mmtjzpfodk\a7muf
avonf?
wpfae\aomtcg plyk#onf ukeo
f nfig;7mESiw
hf uG
oabmjzifh ukeful;oGm;-u7m/ rv,u`ef;odk\a7mufI
tzdk;rsm;pGmxdkufaom pNul;ESpfwdk\udk7cJhojzifh r[m
yk#rax7ftm; av~mufxm;aomtcg r[myk#
rax7fonf plyk#ESifh ukefonfwd\ktm; jrwfpGb7k m;
odwif;oHk;7ef pNul;ausmif;awmfaqmufv~if aumif;
rnf[k rdef\-um;aoma-umifh pNul; ausmif;awmf
aqmuf-uonf? jrwfpGmbk7m;vnf; ausmif;awmf
aqmufonfrSpI jyD;qHk;onfhwkdif -uGvmI rjywf od
wif;oH;k awmfro
l nf?
ausmif;awmfjyD;aomtcg r[myk# rax7fonf
jrwfpmG bk7m;xHomG ;I yifhav~muf7m/ cGifh7ojzif/h a7S;
OD;pGmjyefvmonf? jrwfpGmbk7m;onf udk,fawmfjrwf
t0iftyg oHmawmf av;7mudk;q,fudk;yg;ESifhwuG
-uGvmawmfrlI oPAawmifa7mufv~if oPA
7aohtm; w7m;a[mI 7[Mmtjzpfodk\ a7mufapjyD;
v~if {[dbdQK 7[ef;jyKawmfrlI oHmawmf ig;7m
jynfhapvsuf 0g+dZ*gr7Gm pNul;ausmif;odk\-uGawmf
rlI ckepf7ufywfvHk; odwif;oHk;awmfrlonf? plyk#rS
pI 'g,,m 'g,dumrwdk\vnf; bk7m;tr;7Sdaom oH
mawmfwdk\tm; ckepf7ufywfvHk; tvSL-uD;ay;um w
7m;awmfudk em7ojzifh/ 7Spfaomif;av;axmifaom
oW0gwd\k w7m;xl;ud7k -uonf?
jrwfpGmbk7m;onf 0g+dZ*gr7GmrS jyef-uGawmfrlI
eR'gjrpfodk\a7mufaomtcg tajcGt7HESifhwuG eR'g
e*g;onf jrwfpGmbk7m;ESifh oHmawmfwdk\tm; ylaZmf
oUm7jyKjyD;v~if tjrJu;dk uG,7f m apwDudk awmif;yef
ojzifh jrwfpGmbk7m;onf eR'gjrpfem;Y ajcawmf7m
wql csawmfrlonf? oPAawmifodk\ a7mufaom
tcg oPArax7f awmif;yefojzifh ajcawmf7mwql

169

csawmfro
l nf? w7Ha7mtcg jrwfpmG ;bk7m;onf aemuf
yg oHmawmftrsm;ESifh a'opm7D-uGcsDawmfrlcJ7h m
a,meuwkdif; Zif;r,ft7yfodk\a7mufI rJydef;acsmif;
em;wGifaeaom v0-uD;onf ckepfESpft7G,f7Sdaom
rdrdom;i,fukd jrwfpGmbk7m;xHtyfESHI omra+jyKap
onf? 7Sio
f mra+vnf; uR}mef;pD;jzef;ojzifh r-um
rD 7[Mmtjzpfo\kda7mufonf?
Tod\kv~if txufazmfjyyg ta-umif;rsm;udk axmuf
xm;v~if jrwfpGmbk7m; oufawmf xif7Sm;7SdpOfuyif
omoemawmfonf ok0#blrdwdkif;/ ty7Mwdkif;
(okemy7Mwdkif;)/ a,meuwkdif;tm;jzifh oHk;a-umif;
oHk;oG,f qif;oufvsuf jrefrmEdkifiHodk\ a7mufvm
a-umif;xif7Sm;onf? xdkjyifvnf; wwd, o*g,em
rwifrDtwGif; ,if;wdkif;-uD;oHk;wkdif;odk\ 7[Mmrsm;
t-udrf-udrfa7mufvm-uonf? xdkodk\ a7mufvmaomf
vnf; omoemawmfonf ESpfumv 7Snfvsm;pGm
rwnfjrJay? ta-umif;um; yduwfawmfudk E=wf
aqmifaomacwfjzpfjcif;/ yduwf wwfajrmufaom
ykCdKvfrsm;u tjrJaexdik fvsuf omoemawmf. t7if;
rlv y"mejzpfaom yduwfawmfwd\k udk oif-um;csydk\
ay;r= r7Sjd cif;wd\ka-umifjh zpfonf?
omoem 235 ESpfodk\ a7mufI wwd, o*g,em
wifjyD;aomtcg armCvdykWwd rax7f-uD;onf
omoemwnfxGef;Edkifrnfh ae7mXmersm;udk qifjcif
-unfh&=awmfrI
l / ukd;wkid ;f ukd;Xmeok\d omoemjyKapvFwf
awmfrlonf? xdt
k cg jrefrmEdkifiHwGif (1) ty7Mwdki;f
(okemy7Mwdkif;)/ (2) a,meuwdkif;/ (3) ok0#
blrw
d idk ;f [lI oH;k Xme yg0ifco
hJ nf?
xdko;Hk Xmewd\kwiG f a,meu"R7Qdw rax7fukd ty
7Mwdkif; (okemy7Mwdkif;) odk\ omoemjyK7ef apvFwf
onf? xdkrax7fonf ckepfaomif;aom ty7Mwdkif;
om;wdk\tm; tCdQKyrokWefudka[monf? rif;rsdK;rS
a,musfm;waxmifESifh rdef;rajcmufaomif;wdk\ 7[ef;
jyK-uonf?
r[m7Qdw rax7fudk a,meuwdki;f odk\ omoem
jyK7efapvFwfonf? xdkrax7fonf a,meuwdki;f om;
wdk\tm; umum7rokWefudk a[monf? wodef;
ckepfaomif;aom oW0gwdk\ r*fzdkvfudk7-uonf?
a,mufsm;waomif; 7[ef;jyK-uonf?
ok0#blrw
d ikd ;f od\k aom+rax7fEiS hf OW7 rax7f
wd\kukd omoemjyK7efapvFwfonf? ok0# blrdwdkif;Y
oD7drmaomurif; rif;jyKvsuf7Sdonf? rif;rsdK;Y arG;

Ak<omoem0if (jrefrmEdkifiH)

Ak<wUokdvfyduwfwkdu7f Sd aypmrsm;xm;7m cef;raqmifwGifae\pOfvkdyif okawoDbkef;awmf-uD;rsm; ynm7SmazGavhvmvsuf 7Sd-uonf?

zGm;wdkif;aom om;orD;wdk\udk a7apmifh bDvl;r w


a,muf tajcGt7HESifhwuG ork]7mrSxGufI pm;avh
7So
d nf?
rax7fwdk\ -uGa7mufvmcdkuf rif;rsdK;wGif om;w
a,muf arG;zGm;ojzifh vlw\dkonf bDv;l rudk ESdref if;7ef
vufeufrsm; udkifaqmifIvm7m/ rax7fwdk\ESifh awG\
v~if ta-umif;pHk ar;jref;ajymqdkaecdkuf tjcHt7HESifh
wuG bDv;l rvmonf? xdt
k cg rax7fw\dkonf bDv;l r
ab;7efukd ESdrfeif;jyD;aemuf rvmEkid fatmif t7Htwm;
jyKI a7mufvmaom y7dowfwdk\tm; jAZmvokWef
udk a[mojzifh o7+*Hkov
D Y wnf-uonf? ajcmuf
aomif;aom oW0gwdk\ w7m;xl;udk7-uonf? trsdK;
om; oH;k axmifig;7mESifh trsdK;orD; waxmifig;7mwdk\
7[ef;jyK-uonf?
Todk\v~if jrefrmEkdifiHodk\ jrwfpGmbk7m; omoem
awmf oHk;a-umif;oH;k oG,f qif;oufvmcJhonf? xdkodk\
vmcJh7m/ omoem0ifESifh pyfvsOf;aom pmtkyf pm

wrf; rSww
f rf;trsKd ;rsKd ;wd\w
k iG f a,meu"R7Qdwrax7f
. q7mwynfh tquftEG,Ef iS hf r[m7Qdwrax7f.
q7mwynfh tquftEG,fwdk\onf rxif7Sm;acs?
aom+rax7fEiS hf OW7rax7fw\.
kd q7mwynfh tquf
tEG,fwdk\om xif7Sm;onf? xdktwGuf xif7Sm;aom
aom+ rax7fESifh OW7 rax7fwdk\. q7mwynfh
tquftEG,fwdk\udkom a7;om;ygtHh? a7;om;7mY
vnf; jrwfpmG bk7m; vufxufaomtcg 0denf;t7mY
{w'*fbGJ\xl;jzifh jcD;usL;jcif;cH7aom t7SifOygvdrS
pI oDaygrif;vufxufY xif7Sm;vdkaom omoemjyK
q7mawmfwdk\ wkdifatmif jrefrmEdkifiH omoem0ifudk
a7;om;7efjzpfonf?
(u) rdra'o omoem0if
(1) t7SifOygvd/ (2) t7Sif'gou/ (3) t7Sif
aom+/ (4) t7SifodC0ESifh t7SifpN0%d/ (5) t7Sif
armCvdykWwd/ T7[Mm rax7f-uD; ig;yg;wdk\

170

Ak<omoem0if (jrefrmEkdifiH)
um; jrwfpmG bk7m; y7dedmefpHvGeo
f nfrpS I rdra'o
Y q7mwynfhqufum omoemawmfudk apmifha7Smuf
-uonf?
(c) ok0#blrd (oxHk) omoem0if
t7Siaf rmCvdyW
k wd. wynfh (1) t7Siaf om+
ESihf t7SifOW7/ (2) t7Siaf ombdw/ (3) t7Siaf omr
'W/ (4) t7Sifokrewd/ (5) t7Sifaomygu/ (6)
t7Sifaomr'W/ (^) t7Sit
f aemr'D/ (8) t7Sif
t"dov
D / (9) t7SiAf sme'D/ (10) t7Sio
f v
D Ak<Ed iS hf
t7Sifr[mumv/ (11) t7Sif"R'D (t7Sift7[H)/
T7[Mmrax7f-uD; wqJhwyg;wdk\um; ok0#blrd
(oxH)k Y q7mwynfhqufum omoemawmfukd apmifh
a7Smuf-uonf?
(*) yk*Homoem0if
t7Sif"R'D (t7Sit
f 7[H) . wynfh (1) t7Sif
*k+om7/(2) yXr t7Sit
f Cy@dw/ (3) 'kw,
d t7Sif
tCy@dw/ (4) wwd, tCy@dw/ (t7Sif tC0Ho)/
(5) t7SifOW7mZD0/ (6) yXr q_' t7Sifo<R
aZmwdygv/ (^) 'kwd, q_'t7SifOm+o<R (t7Sif
o<ROm+)/ (8)wwd,q_'t7Sif o<RoD7d/ T
rax7f-uD; 7Spyf g;wd\kum; yk*aH cwf q7mwynfq
h ufum
omoemawmfudk apmifha7Smuf-uonf?
() ycef;-uD; omoem0if
wwd, q_' t7Sio
f <RoD7.
d wynfh (1) ycef;
-uD;jrdK\ acruwdkuf t7Sifok"Rpm7D/ (2) ycef;-uD;jrdK\
taemufvuf0gusOrifausmif;t7SiftC"Rmvum7/
(3) ycef;-uD;jrdK\ aemifb7Gm t7Sif"ReN/ (4) EG,feD
rkcfausmif; t7Siyf kn0goD/ (5) ycef;-uD;jrdK\ ta7S\vuf
bkBq7mawmf t7SifpNrLom/ Trax7f-uD; ig;yg;
wdk\um; ycef;-uD;jrdK\Y q7mwynfhqufum omoem
awmfudk apmifha7Smuf-uonf?
(i) a7Fbdk/ tr7yl7/ rMav;omoem0if
bkBq7mawmf t7Sipf NrLom. wynfh (1)
omoemydkif rif;tdkq7mawmf t7Si*f +
k oD7d (*k+mbd
vum7 o<R r[m"R7mZm "d7mZ*k&k)/ (2) yXr
Am;u7mq7mawmf t7Si"f RmbdeN (wdyd umvum7
od7d"Z r[m"R7mZ*k&k)/ (3) omoemydkif oJtif;
q7mawmf t7Sifol7d, (ol7d,m0Hombd od7dy07m

171

vum7 "Raoemywd r[m"R7mZm"d7mZ*k&k)/ (4)


omoemydkif 'kwd, Am;u7m q7mawmf t7Sifynm
aZmw (ynmaZmwmbd od7dy07 0dZ,mvum7 "R
aoemywd r[m"R7mZm"d7mZ*k&k)/ (5) omoemydkif
'kw,
d armif;axmif q7mawmf t7Siaf O,s"R (aO,s
"Rmbdrek yd 07 Om+udWd od7"d Z "R aoemywd r[m
"R7mZm"d 7mZ*k&k)/ (6)awmifawmf omoemydkif
q7mawmf t7Sifrmvm (rmvmvum7"Z "Raoem
ywd twkv "dywd od7yd 07 r[m"R 7mZm"d 7mZ*k&)k /
Tq7mawmf-uD; ajcmufyg; wdk\um; a7Fbdk/ tr7yl7/
rMav;wdk\Y q7mwynfhqufum omoemawmfudk
apmifha7Smuf-uonf? Tum; oDaygrif;vufxuf
wdkifatmif ok"Rm*dk+f; omoem0ifjzpfonf? (t7Sif
ynmaZmwESifh t7SifaO,s"Rwdk\um; q7mwynfh
r[kw/f t7Sio
f 7l ,
d . wynfhrsm;jzpf-uonf?)
xdkodk\ q7mwynfh qufum ruGJrjym; omoem
awmfudk apmifha7Smufvm-uaomfvnf; oU7mZf
1214 ckESpf yVr o*g,emwif rif;wke;f rif; eef;wuf
vmaomtcg 'kwd, armif;axmifq7mawmf t7Sif
aO,s"Rudk omoemydik f wifajr|mufavonf?
xdktcg omoemydkiftr;7Sdaom ok"Rmq7mawmf
7Spfyg;wd\konf a7Fusifq7mawmf t7SifZm*7udk ok"Rm
odk\vm7ef qifhac:onfudk rif;wkef;rif;w7m;-uD; od
awmfrlv~if ok"Rm q7mawmfrsm;ESifh a7Fusifq7m
awmfudk auseyfatmif av~mufxm;jyD;aomf a7Fusif
q7mawmfudk aemuftcg ok"Rmu qifhac:jcif;rjyK
Ekdifatmif *+0drw
k f trde\fxw
k af wmfrlonf? xdt
k cgrS
pI a7Fusiq
f 7mawmfvnf; a7Fusiw
f u
kd rf (r[m"Rdum
7mrwkduf)/ x7Humwdkuf/ 7rnf;oif;wdkuf/ rif;cif;
wdkuf/ jrawmifwdkuf/ Ta7Fusifig;wdkufudk OD;pD;OD;cdkif
jyKum ok"Rmq7mawmfrsm;ESifh rqufoG,fbJ 0denf;
uH oD;jcm;jyKIaeonf? xdktcgrSpI ok"Rm*dk+f;/ a7F
usi*f +
kd ;f [k omoemawmfY *d+
k ;f -u;D ESp*f +
kd ;f uGo
J nf?
oU7mZf 1214 ckESpfrSmyif 7mrnwdkif; tkwfzdkjrdK\
uefukef;ausmif;wdkufY odwif;oHk;awmfrlaom tkwfzkd
q7mawmf t7SiOf UH0HormvmESifh 7mrnwdki;f 7Sd *d+
k ;f
tkyf *dk+f;axmuf q7mawmfwdk\onf Zmw7tkdif
O'ukaQyodrfY 0denf;uHjyKjcif;udk ta-umif;jyKI
0denf;uHajrmufrajrmuf tjiif;tcHkjzpfyGm;onfhtwGuf
tkwfzdkq7mawmfu rdrdESifhoabmwl7m wynfh7[ef;
wdk\ESifh 0denf;uHoD;jcm;jyKIaeojzifh tkwfzdkq7mawmf
w*dk+f;/ useq
f 7mawmfrsm;u w*dk+f; ESpf*dk+;f uGJ-u

Ak<omoemhtzGJ\. 7nf7G,fcsuft7 Ak<0g' pmay ,Ofaus;r=wkd\ wkd;wufa7;twGuf aqmif7Gu7f ef wnfaxmifzGifhvSpfcJhaom


Ak<wUokdvf yduwfwkdufwGif a7S;a[mif;aypmESifh yk7ykdufrsm;tjyif/ bmompHk pmtkyf pmwrf;rsm;vnf; jynhfpHkpGm 7Sdonfjzpf7m
Ekdiif jH cm;okawoDrsm; OD;wkdu7f mXe-uD;jzpfonf?

172

Ak<omoem0if (jrefrmEdkifiH)

Ak<omoemtzGJ\

jyefonf? xdko\kd *dk+;f uGJaomfvnf; 'Gg7*d+


k f; trnfukd
r7ao;?
aemuf oU7mZf 121^ ckESpfodk\ a7mufaomtcg
'g,umwd\konf uHjzifh 7Scd k;d jcif; rSefonf/ 'Gg7jzifh 7Sdc;dk
jcif;rSefonf[k wzufESifhwzuf tjiif;tcHk jzpfyGm;
jyef7m/ tkwfzkq
d 7mawmfxH av~mufxm;aomtcg 'Gg7
jzifh 7Sdckd;jcif;rSm ,xmblw userSefuefa-umif; qHk;
jzwfonft
h wGuf tkwfzkq
d 7mawmf.*d+
k ;f udk 'Gg7*dk+f;
[ktrnfay;-uonf? usefq7mawmfrsm;*dk+f;udk uH
*dk+f;[k trnfay;-uonf? Todk\v~if ok"Rm*dk+f;/
a7Fusif*dk+f;/ 'Gg7*dk+f;[lI *dk+f;-uD; oHk;*dk+f; jzpf
ay:vmonf? *dk+f;-uD;oHk;*dk+f; jzpfay:vmonfh t
avsmuf q7mwynfh tquftEG,f omoem0ifvnf;
oHk;rsdK; jzpfvmonf?
a7Fusif*dk+f;omoem0ifY rdra'o omoem0if
ESifh ok0#blrd (oxHk) omoem0ifum; ok"Rm*dk+f;
omoem0ifESifh wlonf? yk*Homoem0ifY 'kwd,
tCy@dwryg/ ckepfyg;omjzpfonf? ycef;omoem
0ifY t7Sifykn0goDwkdifatmifwlI aemufq,f
tif;*d+
k ;f tkyf t7SifOm+vum7/ 'Dy,
J if;earm7Gm/
t7Sifyknm7B/ 'DyJ,if; earm*dk+f;tkyf t7Sif0dpm7dN/
oD;vHk;awm7 *+m0drkwf trde\fawmf7 oD;vH;k q7mawmf
t7SifpNdrm/ a7Fusifq7mawmf t7SifZm*7 (Zm*7m
bd"Zo<R0Ho twkv "dywd r[m"R7mZm"d7mZ*k&k)/
r[m0dok<g7mr q7mawmf t7Sif0dok<gpm7 (0dok<g
pm7mbd"Z "dywd y07 r[m"R 7mZm"d7mZ*k&k) wkdif
atmif tquftEG,f wrsKd ;jyonf? Tum; oDaygrif;
vufxufwkdiaf tmif a7Fusif*dk+f;omoem0ifwnf;?
'Gg7*dk+f; omoem0ifY rdra'o omoem0if
um; ok"Rm*dk+f; omoem0ifESifhwlonf? oxHk om
oem0ifY t7Sifaom+rSpI t7SiAf sme'Dwidk fatmif
wlI/ aemuf t7Sifr[mumv t7Sit
f 7d,0Ho xnfh
onf? yk*Homoem0ifY t7SifOW7mZD0/ t7Sifo<R
aZmwdygv/ t7Sifo<ROm+/ t7Sifo<RoD7d av;
qufomjyonf? aemuf a7iHkq7mawmf/ t7Sifr[m
t7d,0Ho/ t7Sio
f <RudW/d t7Siw
f o
d moe"Z/ t7Sif
"R7mZ*k&k/ t7Siw
f dydumvum7 (awmifzDvm ykCKd vf
ausmf)/ t7Sifr[mwd (tjrifh)/ t7SifpNynm
(jrdK\-uD;)/ t7Sif*k+oD7d (a7jrdef)/ t7Sifuvsm+"Zd
(a7jrdef)/ omoemydkif rif;tdkq7mawmf t7Si*f +
k oD7d/
yXr Am;u7mq7mawmf t7Sif"RmbdeN/ omoemydkif
oJtif;q7mawmf t7Sifol7d,/ omoemydkif 'kwd,

173

Am;u7m q7mawmf t7SifynmaZmw/ tkwfzdkq7m


awmf t7SiOf UH0o
H rmvmwkdiaf tmif tquftEG,f w
rsdK;jyonf? ? Tum; oDaygrif;vufxufwkdifatmif
'Gg7*d+
k f;omoem0ifwnf;?
rSwfcsuf ? ?omoem0ifukd a7;om;-um7mY wusr;f
ESifhwusrf;/ w*dk+f;ESifhw*dk+f;/ ykCdKvfwOD;ESifh wOD;
tquftEG,rf wlay? rwlaomfvnf; rSeu
f efv~if ,kWd
7Sdv~if tav;tjrwf rSwfom;tyfonf? ta-umif;
um; q7mwOD;Y wynft
h rsm;xGef;um;Edkiaf oma-umifh
vnf;aumif;/ acwfwacwfY omoemawmfapmifyh Ck dKvf
trsm; ay:xGufEdkifaoma-umifhvnf;aumif;/ xdkodk\
xGef;um;ay:xGufcJh7m/ rdrdwdk\ q7mESifh tquftEG,f
teD;pyfqk;H ud,
k I
l a7;om;-uaoma-umifh vnf;aumif;
jzpfonf?
Tomoem0ifudk yg7mZdu+f t}uxm/ Am[d7
ed'gef;/ 0Ho'DyeD/ omoemvum7 pmwrf;/ a7p-udK
q7mawmf ax&k_Wd/ a7Fusifq7mawmf ax&k_Wd/
r[m'Gg7 edum,omoe0Ho 'DyeD paom pmtkyfpm
wrf;wdk\ukrd DI
S a7;om;ygownf;?
OD;-uD;az
Ak<omoetzGJ\ ? ? TtzG\Jukd oU7mZf 1312
(1950) ckEpS w
f Gif pwifI jynfaxmifpkjrefrmEkid if H ygvD
refwGif wifoGif; qHk;jzwftyfaom Ak<omoe tzGJ\
tufOya't7 zG\Jpnf;wnfaxmifonf
TtzG\J-uD; zGJ\pnf;7jcif;ta-umif;
TtzGJ\udk zGJ\pnf; wnfaxmif7jcif;. ta-umif;
um; Todk\wnf;? jrefrmjynfwGi;f odwif;oHk; aexdkif
awmfrl-uaom r[max7f-uD;rsm;. pdwfwGif xif
jrifvmonfrmS ,cktcgY
(u) jrwfpGmbk7m; a[mawmfrltyfaom edum,f
ig;7yf yduwfawmfwdk\onf txyfxyf t
qifhqifh a7;ul;yHkESdyf-u7m/ owdc`wf,Gif;
a7;rSm;rdjcif;a-umifh roef\r7Sif; jzpfvsuf
ygdysurf sm; a7maESm yg0ifaeavonf? ,if;
ygdysufrsm;ukd okwo
f if7Si;f vif;I pif-u,f
oef\7iS f;rSeu
f efaom ygdrsm;jzifhom yduwf
awmfrsm;udk pufwifykEH dyS o
f ifhonf?
(c) uBmt7yf7yf7Sd jrwfpGmbk7m;. w7m;awmf
t7omudk rcHpm;7ukefaom vltaygif;wdk\
tm;vnf; w7m;t7omudk cHpm;7pdrfhaom

Ak<omoemtzGJ\
iSm xdpk if-u,f oef\7iS f;rSeu
f efaom yduwf
awmfrsm;udk jzef\a0um t"Gef\7Snf-um wnf
apoifo
h nf?
(*) jynfaxmifpk jrefrmEkid if EH Siw
fh uG Ak<0g'D Ekid if H
tm;vHk;wdk\u Ak<omoemawmfudk pkaygif;
tm;ay;7efoifo
h nf?
Ttcsufrsm;udk aqmif7Guf7eftwGuf q}o*g
,emwif7ef vdktyfayonf? q}o*g,em wif7efrmS
vnf; a7S;tcg o*g,em ig;wefwif7mY tZmwowf
rif;paom rif;aumif;rif;jrwfrsm;udk trSDjyK7ouJhodk\
trSDjyK7rnfh omoemh'g,um vdktyf.[k xifjrif
,lqawmfrl-ujyD;v~if 0ef-uD;csKyf OD;Ektm; -o0g'
pum;rdef\-um;ajymqdkawmf rl-uukef.?
r[max7f-uD; t7Sifjrwfrsm;. -o0g'pum;udk
-um;od7aom 0ef-uD;csKyf OD;Ekonf EkdifiHawmf orw
tr;7Sad omtpd;k 7tzG\0J ef-u;D rsm;ESiv
hf nf;aumif;/ Ak<omo
ema7;qkdif7m toif;tzGJ\rsm;/ 7[ef;ynm7Sd vlynm7Sd
ykCKd v-f uD;rsm;ESihv
f nf;aumif; wdkifyifnE|d di= f;I q}o*g
,em'g,umtjzpfcH,l-u7efESihf tjcm;Ak<omoema7;
7mrsm;udk aqmif7u
G -f u7eftwGuf Ak<omoemtzG\J tuf
Oya'udk jynfaxmifpk jrefrmEkid if yH gvDrefwGif wifoiG ;f
qH;k jzwfjyD;v~if xdOk ya't7 Ak<omoemtzG\Jukd zGJ\pnf;
wnfaxmifcahJ yonf?
zGJ\pnf;yHk
Ak<omoetzG\zJ \pJG nf;wnfaxmifyrkH mS
(1) omoema7; 0ef-u;D /
(2) EkdifiHawmf -o0g'gp7d, q7mawmf-uD;rsm;.
-o0g't7 EkdifiHawmforw-uD;u cef\tyf
onfh ud,
k pf m;vS,f awmf-u;D 9 OD; /
(3) EkdifiHawmfoRw-uD;ucef\tyfaom udk,fpm;
vS,af wmf-u;D 8 OD; /
(4) jynfe,f/ 0daoowdkif;ESifh c&kdiftoD;oD;7Sd
Ak<omoema7;qkdif7m toif;tzGJ\rsm;rS owf
rSwfxm;onfh tcsdK;twdkif;cef\tyfapvFwf
onfh a'oud,
k fpm;vS,fawmf-uD; 33 OD; [lI
udk,fpm;vS,af wmf-uD; 51 OD;yg0ifvsuf Ak<omoe
tzG\Juzkd \pJG nf; 7ayonf?
TtzGJ\onf omreftcgrsdK;Y Ak<omoema7;udP
rsm; aqmif7Guf7eftwGuf vydkif;jzifh owfrSwfI t
pnf;ta0; usif;y7ef rvG,fulacs? ESpfydkif;jzifhom
a7mufqJESpf uqkefvjynfhausmfw7ufrS vmrnfhESpf

uqkefvjynfhae\ wdkifatmifaomumvudk Ak<ESpf[k


owfrw
S fjyD;aomf/ wESpv
f ~if 2 -udrfom tpnf;ta0;
usif;yum Ak<omoema7;udPrsm;udk aqmif7Guf
Ekdifay7m/ tjrJwap vydkif;taejzifh Ak<omoema7;
udPrsm;udk aqmif7u
G fEkdi7f eftwGuf Ak<omoetzGJ\0if
ykCKv
d rf sm;xJrS
(u) 1 2 3 trSwf ud,
k fpm;vS,fawmf-uD; 18
OD;ESih f
(c) 4 trSwfyg a'oudk,fpm;vS,f awmf-uD;rsm;
tcsif;csi;f nDnGwfI wm0efvFJtyfonfh
udk,fpm;vS,fawmf-uD; 9 OD;
aygif;udk,fpm;vS,fawmf -uD; 2^OD; yg0ifonfhAk<
omoetr=aqmiftzG\Jukd wifajr|mufz\GJpnf;7jyefonf?
xdktr=aqmiftzGJ\rS tzGJ\.OU}/ 'kwd,OU}ESifh
tusdK;aqmif pmcsD 2 OD;wdk\ukd a7G;aumuf wifajr|muf
jyD;v~if/ ,if;wd\kyifv~if Ak<omoemtzGJ\. OU}wdk\ESihf
tusdK;aqmifwdk\ jzpf7avonf?
Ak<omoetzGJ\ESifh ,if;.tr=aqmiftzGJ\0ifv-l uD;
rsm; tjzpfudk jynfaxmifpk jrefrmEdkifiHom; Ak<t,l
0g'D jzpfjyD;v~if t7nftcsif;jynfh0 pm7dWaumif;rGef
vsuf Ak<omoemawmfESifh Ak<omoetzGJ\. *k+fudk
aqmifEdkifonfh ykCdKvfrsm;om cH,lcGifh 7Sdayonf? t
zGJ\0ifvl-uD;rsm; jzpfvmwkdif;vnf; t*wdrvdkufbJ
tpGr;f 7So
d r~ Ak<omoema7; Ak<omoem xGe;f um;
jyef\yGm;a7;udk aqmif7Gufygrnf[k uwdoPm jyK7
ao;onf?
tzGJ\. 7nf7,
G cf sufrsm;
toif;tzGJ\rsm;udk zGJ\pnf;wnfaxmif7mY 7nf7G,f
csuf/ vkyfief;pOfrsm;udk csxm;owfrSwf7ay7m/ Ak<
omoetzGJ\udk zGJ\pnf; wnfaxmif7mYvnf; tzGJ\.
7nf7G,fcsuf vkyfief;pOfrsm;udk
(1) jynfaxmifpkjrefrmEkdifiH twGif;tywdk\Y rdrd
wOD;wnf;jzpfap/ tjcm; toif;tzGJ\rsm;ESifh
yl;aygif;Ijzpfap Ak<omoem xGe;f um; jyef\
yGm;a7;twGuf aqmif7Guf7ef/
(2) jynfaxmifpk jrefrmEkid fiH twGi;f tywdk\Y "R
'lwXmersm;/ oifwef;rsm;/ ausmif;rsm;
zGihv
f pS fwnfaxmif7ef/
(3) y7d,Wd omoemwd;k yGm;a7;twGuf pmar;yGJ
rsm;usif;y7ef/ tjcm;enf;rsm;jzifhv nf;
aqmif7u
G 7f ef/

174

Ak<omoemtzGJ\

Ak<[l;j*dK[f

(4) ydyWdomoem wdk;yGm;a7;twGuf aqmif


7Gu7f ef/
(5) Ak<0g'pmay ,Ofaus;r=ponf wd;k wuf zG\HjzdK;
a7;twGuf aqmif7Guf7ef/
(6) Ak<0g'D tcsi;f csi;f cspcf ifpnf;vH;k nDnGwaf 7;
twGuf aqmif7Guf7ef/
(^) vlcyfodrf;wdk\ w7m;awmfESifhtnD vdkufem
aexdkif jyKusifha7;twGuf tm;ay; aqmif
7Gu7f ef/
(8) txufyg 7nf7G,fcsufrsm; jyD;ajrmufatmif
aqmif7Guf7efESifhtjcm; Ak<omoema7;7m
rsm; udkaqmif7Gu7f ef/
[lI us,fjyef\I rGefjrwfvSpGm csxm;owfrSwfcJh
-uavonf?
TtzGJ\pwifay:xGufvmyHk
Tr~ pnf;pepfusepGm zGJ\pnf;xm;I rGefjrwfus,f
jyef\vSpGmaom vkyfief;pOf 7nf7G,fcsuf7Sdaom Ak<
omoetzGJ\ESifh ,if;. tr=aqmiftzGJ\udk xdkpOfu
jynfaxmifpk jrefrmEdkifiHtpdk;7 jynfxJa7;ESifhomoem
a7;0ef-uD;OD;0if;u -uD;r;I 1950 jynfhESpf -o*kwf
v 26 7uf paeae\ ae\vnf 1 em7D 25rdepf tcsed w
f iG f
7efukefjrdK\ wUodkvf "Rm&Hk-uD;Y yXrqHk; nDvmcH
obif-uD;udk qif,ifusif;yum zGJ\pnf;wnfaxmif
cJah vonf?
yXrqHk; tr=aqmiftzJG\. tpnf;ta0;udkvnf;
aemufwae\ (2^8 50) we*aEGae\ rGefvGJ 2 em7D
tcsdefwGif pwifusif;yjyD;v~if/ tzGJ\. 7nf7G,fcsuf
rsm;udk xajrmufatmifjrifpmG aqmif7u
G Ef ifkd 7f ef
(1) y7d,Wd tzG\iJ ,f /
(2) ydyWd tzG\iJ ,f /
(3) Ak<omoem jzef\csaD 7; tzG\iJ ,f /
(4) b@ma7; tzGJ\i,f/
[lI tzGJ\i,frsm;zGJ\um toD;toD;wm0efrsm;udk
cGJa0,liif-ujyD;aomf Ak<omoema7; udPrsm;udk pwif
aqmif7GufcaJh vonf?
tzGJ\. aqmif7Gufcsufrsm;
pwifwnfaxmifonfrSpI tzGJ\.t"du pGrf;
aqmifcsuf-uD;rSm q}o*g,emyGJ-uD; qifEFJ atmif
jrifcJhjcif;yif jzpfay.? ygdawmfudk o*g,emwifjyD;
aemuf t}uxmDumrsm;udkvnf; o*g,emwifcJh

175

.? xdkjyif y7d,WdomoemxGef;um; jyef\yGm;a7;t


wGuf jrefrmEkdifiH tESH\tjym;Y tbd"Rm pmar;yGJrsm;
udk usif;ycJhay.? ydyWdomoem xGef;um; jyef\
yGm;a7;twGuf jynfaxmifpkjrefrmEkdifiHtwGif;ESifh
jynfywdk\Y ydyWdXme omoemh7dyfomrsm;udk zGifh
vSpfcJh.? Ak<omoemawmf-uD; xGef;um;jyef\yGm;7ef
twGufvnf; "R'lw XmezGifhvSpfI omoem rxGef;
um;ao;aom jynfwGif;7Sd awmifwef;a'orsm;ESifh
tjcm;wkdif;jynfrsm;odk\ omoemjyKykCdKvfrsm; ap
vFwfcJhay.? ygdbmom rwwfu`rf;aom ykCdKvf
rsm; avhvmzwf&=Ekdif7ef 7nf7G,fI ygdbmomjzifh
wnf7aSd om bk7m;a[m ygdawmfrsm;/ tzGiht
f }uxm
usrf;rsm;udkvnf; jrefrmbmomodk\ jyefqdkcJh&Hkru od
oifhodxkdufaom w7m;awmfrsm;udkvnf; jrefrmbm
omjzifh omoemha7mifjcnfpmapmif/ t*vdyfbmom
jzifh "Ra7mifjcnfpmapmifrsm;udkxkwfa0vsuf uBm
t7yf7yfodk\ Ak<omoemawmfudk jzef\cJhum tjcm; Ak<
omoema7;udPrsm;udk aqmif7u
G cf aJh yonf?
tem*wfumvwGiv
f nf; Ak<omoetzG\o
J nf uBm
oluBmom; vltrsm;wdk\tm; Ak<7Siaf wmfjrwf. w7m;
awmfrsm;udk jzef\jzL;a0iSI jidr;f csr;f r=EiS hf tvif;a7mifudk
7apjcif;iSg ulnaD xmufyhEH idk v
f rd hrf nfjzpfayonf?
q7mOm+f
Ak<[l;j*dK[f ? ?Ak<[l;j*Kd [o
f nf eQWaA't7 rm
usL7Dj*dK[f jzpfonf? *7dESifh a7mrxHk;a[mif; yHkjyif
vm ajceif;p-um7aom apwrefewf rmusL7Dtm;
tpGJjyKI rSnafh c:xm;jcif;jzpfonf? j*dK[f 9 vHk;teuf
ti,fqHk;jzpfI aeESifh uBmh-um;wGif wnf7Sdonf?
,if;onf aeESifh teD;qHk;j*dK[fvnf;jzpfI ysrf;r~jcif;
tm;jzifh aeESifhrdkifaygif; 36000000 cef\a0;onf?
,if;odk\ aeESifh rnfonfhtcgr~ ra0;uGmaoma-umifh
xdkj*dK[fonf aea7mifwiG f aysmufu,
G f aeavh7do
S nf?
ae0ifpwGif taemufzuf aumif;uif,HYvnf;aumif;/
aexGufcgeD; t&k+fwufpwGifta7S\zuf aumif;uif
,HYvnf;aumif; ,if;udk wcgw7H awG\7wwfonf?
xdka-umifh ,if;udk rdk;aomuf-u,f[lI vnf;aumif;/
ae0if-u,f[I
l vnf;aumif; trsKd ;rsKd ;ac:-uonf? *7d
vlrsdK;wd\u
k rd;k aomufcsed w
f iG f awG\7o
dS nft
h cg tayvd[
k k
ac:jyD;v~if ae0ifcgpawG\aomtcg rmusL7D[k woD;
wjcm;pDxifI ac:-uonf?
rmusL7Dj*dK[fwGif t7Hj*dK[fwpfvHk;r~r7Sdacs? ,if;
. j'Afxkudk tjcm;j*dK[frsm;uJhodk\ twdtus rod7

Ak<[l;j*dK[f
ao;aomfvnf; u`Ekfyfwdk\ uBmj*dK[f j'Afxk. 24 yHk
1 yHkom 7Sdonf[k cef\rSef;7onf? eQWaA'ynm7Sif
rsm;u rmusL7Dj*dK[fvk;H . tcsi;f onf rkdif 3100 cef\
7SI
d uBmj*dK[ftcsi;f . 3 yHk 1 yHk omomr~om7Sdonf
[k ,Hk-unf-uonf? rmusL7Dj*dK[f. rsufESmjyifonf
uBmhajrrsufESmjyif. ^ yHk 1 yHkom7SdI/ xkxnfrSm
uBmhxkxnf. 16 yHk 1 yHck ef\om7So
d nf? ,if;. odyf
onf;qonf u`Ekfyfwdk\ uBmajray:Y awG\7Sd7aom
omrefausmuf. odyfonf;qcef\7Sdonf? uBmajr
ay:Y aygif 150 tav;csed f7aSd om vlwa,mufonf
rmusL7Dj*dK[fay:a7mufaomf aygif 50 cef\om av;
ayrnf?
rmusL7Dj*dK[fonf aeudk 88 7ufwiG f wywfywfrd
onf? xdak -umifh ,if;j*dK[fY wESpfwGif 7ufaygif; 88
7ufom7Sdonf? ,if;onf rdrd. 0if&kd;ay:Y t-udrf
rnfr~ vnfonfudk eQWaA' ynm7Siw
f k\d twdtus
rajymEkdif-uao;acs? aeudk vSnyfh wfpOf ,if;. rsuf
ESm wzufoyfoyfonf aezufodk\csnf; usaeonfudk
axmufjcif;jzifh ,if;onf aeudk wywfywfpOf 0if&kd;
ay:Y w-udrfom vSnfhonf[k rSwfcsufcs-uonf?
odk\7mwGif tcsdK\ eQWaA'ynm7Sifwdk\u ,if;onf
rdr.
d 0if&;kd ay:Y tvGev
f sifjrefpGm vnfonf[k ,lq
-uonf? rmusL7Dj*dK[fonf vxuf aeESifh ydek D;ojzifh
vxuf ydI
k ylonf? v.tylcsdefonf zm7if[ku
d f 214
'D*7D7SdI aezufvSnfhaeaom rmusL7Dj*dK[f rsufESm
. tylcsdefonfzm7if[dkuf 550 rS ^^0 'D*7DtwGif;
7Sdonf[k tcsdK\u cef\rSef;-uonf? ,if; tylcsdefonf
cJESifhoHjzLwdk\yif aysmfoGm;apEkdifaom tylcsdefjzpfojzifh
rmusL7Dj*dK[fonf aep-u0 mwGif tylqHk;j*dK[f[k qdk
7ayrnf? aezufrusaom rsufESmrSmrl tvGefat;
onf? ,if;j*dK[fY av/ odk\r[kwf avxkr7Sdacs?
rmusL7Dj*dK[fESifh uBmj*dK[fonf aeudk vSnhfywf
,if; 116 7ufv~if w-udrf qH-k uonf? ae/ uBmESifh
rmusL7Dj*dK[fwdk\ 3 ckpvHk;rSmrl 3 ESpfrS 13ESpf-um;
umvtwGif; w-udrfqHkwwf-uonf? 190^/ 1914/
1924/ 192^/ 193^/ 1940/ 1953 ckESpfwdk\u ,if;
j*dK[f 3vHk; qHkcJh-uonf? txl;ojzifh arvESifh Edk0if
bmvrsm;wGif qHkwwfI/ Edk0ifbmvwGif tqHkrsm;
onf? xdo
k \q
kd o
kH nft
h cg aewGif trnf;puf ay:aeouJh
odk\ u`Efkyfwdk\ uBmrS jrif7onf? rmusL7Dj*dK[fonf
vuJhodk\yif vSnhfywf,if; tjcrf;/ t0dkif;/ tauG;yHk
ponfjzifh toGiftrsdK;rsKd ; ajymif;vsuf7Sdonf?

Aef\abG;yif
jrefrmusrf;*eft7 Ak<[l;j*dK[o
f nf j*dK[f-uD; 9vHk;
teuf 4ckajrmufj*dK[fjzpfonf? avSoif;twGif;0ef
pD7ifaom a0g[m7 vde'DyeDwGif Ak<[l;j*dK[fonf
aepmjrufuo
Jh k\d pdrf;a7mifESihf a7Fa7Ftqif;7Sdojzifh ydw
o]gESifh [7do]gwd\kukd tpGJjyKum ydw[l;[k a7;rSwf
-ua-umif;jzifh qdkonf?
Ak<[l;j*dK[fudk tpGJjyKum 7ufoWywf. 4 7uf
ajrmufae\ukd Ak<[l;ae\[k ac:I/ Ak<[l;ae\onf bk7m;
tavmif; od<rif;om; oPmav;yg; w7m;udk 7um
bk7m;tjzpfo\kd a7mufawmfral omae\jzpfonf?
Ak<[l;j*dK[f ewfrif;pD;aom j*dK[af umifonf pG,pf Hk
qifjzpfonf? Ak<[l;qif/ qJhcGefyif/ aev~ifawmif
ajzmifhajzmifh [laom j*dK[fvumt7 Ak<[l;j*dK[f
oufonf 1^ESpfjzpfI/ wnf7mt7yfonfawmifjzpf
onf? aA'iftvdktm;jzifh ,/ 7/ v/ 0/ [laom
tQ7m 5 vHk;udk Ak<[l;eH tQ7m[k ac:avonf?
Aef\abG;yif? ?Aef\abG;yifonf jrefrmEkid fiHwiG f pdkpw
G f
aom ajrjyef\a'oESifh awmifukef;a'o opfawmrsm;
wGif aygufa7mufaom tyifrsdK; jzpfonf? tdN,
d EkdifiH

Aef\abG;yif. t7Gufrsm;

176

Aef\abG;yif

Aeful;Am;jrdK\

ESihf oD[kd fu`e;f ponfh tylyidk ;f Zkefa'owdk\Yvnf; awG\


7Sd7onf? &kQaA' trnftm;jzifh uJ7D,mtmaAm7D
,[kac:onf? 7moDvdkuf 7Gufa-uGyifrsdK; jzpfonf?
tudkif;tvufwdk\ xlxyf rsm;jym;onf? ,if;wdk\onf
tndKa7mif7SdI acsmrGwfaeum tpif;ajrmif;rsm; ay:
aeonf?
t7Gufw\dkonf -um,yfuo
Jh \dk t0dkurf sm;7SdI tay:
ydkif;wGif ydkI t0dkufus,fonf? tudkif;tvuf tqHk;
em;xdatmif t7Gufrsm;xGufI/ rsm;aomtm;jzifh
tudkif;tvufwdk\. t7if;em;wGif t7Gufrsm; pkjyHKI
aewwfonf? t7Gufrsm; a-uGcsdefeD;vmv~if teD
a7mifawmufawmuf jzpfvmavonf?
tyGifhrsm;onf tjzLa7mifESifh yef;a7mif jzpfonf?
tyGiho
f nf tcsi;f 2vufr rS 4vufrtxd7I
Sd yGihcf syf
wdk\onf 1 vufr 2vufrcef\ t7Snf7Sdonf? teH\eH
onf? 7Snfvsm;aom c7rf;a7mif 0wfqHzdkrsm; rsm;
pGm7Sdonf? tyGifhwdk\onf tcuftvufrsm;. t7if;
em;wGif pkcI
J yGihw
f wf-uavonf?
toD;wdk\onf vHk;0ef;I tpdrf;a7mif jzpfonf? t
om;rsm;onf tcsif; 2 vufr 3 vufrcef\7SdI/ xdyf
wGif t0dkuf 4 ckygaom xdyfzHk;yGifhcsyftHkuav; yg7Sd
avonf?
Aef\abG;om;onf teD7ifah 7mif7I
dS opfa-um nDonf?
-um7SnfcHaom opfom;rsdK;vnf;jzpfonf? ta7mif
wifIvnf; aumif;onf? a7xJwGif toHk;jyKv~if
ydkI -um-umcHjyD;v~if/ ydk;rpm;vG,facs? aoewf'if
rsm;/ tdrfwkdifrsm;/ -urf;cif;ysOfrsm;/ vSnf;rsm;/ tdrf
axmify7dabm *yPnf;rsm; jyKvkyf7ef Aef\abG;om;udk
toH;k jyK-uonf?
Aef\abG;yif. tacgufudk cGmI77Sdaom av~mfr~if
onf tvGef cdkifrmI qifOD;pD;wdk\onf xdkav~mfr~ifudk
qifuek f; atmufcH tcif;rsm; jyKvkyf7eftwGuf toHk;
jyK-uonf? xdk\jyif 7Guf-udK;uJhodk\ -udK;-urf;-urf;rsm;
ESifh *kHtdwf-urf;rsm;vnf; 7ufvkyf-uonf? Aef\abG;
yifwdk\onf trsm;tjym; tESH\tjym; aygufa7muf
ojzifh Aef\abG;av~mfr~ifrsm;udk rsm;rsm;pm;pm; 7Edkif
avonf?
Aef\abG;acgufrS tndK7ifha7mif qdk;aq;udk xkwf,l
77SEd ikd o
f nf? xd\kjyif xdt
k acgufonf ajru
G u
kd o
f nft
h cgY
if;/ t7Gufonf jynfwnfemrsm; aygufv~ifif; aq;
zuf0ifonf? t7Gufudk aq;vdyfvdyfI tcsdK\aomuf
-uavonf?

177

Aeful;Am;jrdK\? ?Aeful;Am;jrdK\onf uae'gEkdiif /H jAdwd


o~ udkvD,m;jynfe,fwiG 7f SdI/ xdkEkdifiH. wwd,t
-uD;qHk;jrdK\ jzpfonf? jAdwdo~ udkvD,m; jynfe,f.
ukeo
f G,fpD;yGm;a7;ESifh pufr=vkyfief; tcsut
f csmvnf;
jzpfI/ t-uD;qHk; jrdK\vnf;jzpfonf? ajrmuftar7du
wdkuf ypdzdwf urf;ajcwGif xdyfwef; yifv,fqdyu
f rf;
jrdK\-uD;vnf; jzpfavonf?
a*sm*h sD;,m; a7vuf-um;. vufwufwckjzpfaom
Am;7wf a7ausmEf Sifh za7Zmjrpf0wdk\. t-um; ypdzdwf
ork]7m a7jyifxJodk\ xdk;xGufaeaom u`ef;qG,fay:
wGif jrdK\wnfxm;onf? u`ef;qG,f. wpfzufwcsuf
onf yifv,foabmqdyfrsm; jzpf-uonf? oabm
qdyfrsm;wGif w&kwf/ *syef/ -opa-w;vD;,m;/ tdNd,
paom EkdifiHrsm;ESifh ul;vl;qufqH-uonfh yifv,f
a7a-umif; uk$+Daygif; 50 ausmfwdk\rS oabmrsm;
0ifxu
G o
f mG ;vm-uonf?
jrdK\.tus,ft0ef;onf 44 pwk7ef;rdkicf ef\7I
Sd / vl
OD;a7 365844 a,muf7Sdonf? awmifrsm;/ yifv,f
a7jyifrsm;jzifh 0ef;7Hvsuf7Sdum &=cif; om,mvSy
aom jrdK\jzpfonf? ajrmufzufESifh ta7S\zufwcdkwGif
qD;ESif;rsm;jzifh azG;azG;jzLvsuf7SdjyD;v~if pdrf;vef;
aomopfawmrsm; zHk;tkyfvsuf7Sdonfh awmifukef;
awmifwef;rsm;udk awG\jrifEkdifonf? awmfzufqDodk\
&=ar~mfvdkufv~if za7Zm jrpfxJ7Sd u`ef;rsm;ay:rS
us,f0ef;aom v,fcif; ,mcif;rsm;udk awG\7onf?
taemufzufwiG rf l Aefu;l Am;u`e;f rS awmifwef;rsm;udk
woDwwef; awG\7rnf jzpfavonf?
jrdK\v,facgifwGif pwefvDO,smOf wnf7Sd7m/ jrdK\
rwnfrDu 7SdcJhonfh obm0twkdi;f -uD;rm;aom xif;
7SL;yifrsm;/ qD'gyifrsm;/ {u waxmifausmfcef\ 7Sd
onfh om,mvSyaom jrdK\.&=cif;/ r~waumif;rGef
aom 7moDOwk/ a7csdK;qdyfaumif;rsm;/ awmupm;
xGuf7ef ae7mrsm;ESifh ig;r~m;7ef ae7maumif;rsm;
7Sdjcif;a-umifh c7D;onf trsm;tjym;yif Aeful;Am;jrdK\
odk\ vma7muf vnfywf-uavonf?
jrdK\. ywf0ef;usif awmifukef;/ awmifwef;rsm;rS
a7wHcGefrsm;udk toHk;csjcif;jzifh a7tm; v~yfppfudk
vdo
k avmuf 7Ekid o
f nf? Aefu;l Am;jrKd \. t"du vkyif ef;
rsm;rSm opfpufvyk if ef;/ ig;aoWmvkyfief;ESifh oabm
wnf vkyfief;rsm; jzpf-uonf? tjcm; vkyfief;rsm;
rSm oHESifh oHr+dvkyfief;/ o-um;c`wfvkyfief;/ puf
ud7,
d m vkyfief; ponfwk\d jzpf-uonf? opf/ *sHKpyg;/

Aeful;Am;jrdK\

uae'gEdkifiH. ypdzdwfurf;ajc qdyfurf;jrdK\jzpfaom Aefu;l Am;jrdK\.om,mzG,f&=cif;

ig;ESifh opfoD;rsm;udk Oa7mywkduf ajrmuftar7du


wkduf/ tm7Swdkuf/ -opa-w;vD;,m;wkdufrsm;odk\ t
ajrmuftjrm; wifydk\7avonf? 'kwd,uBmppfumv
1939 ckESpfrS 1945 ckESpftwGif; ppfrufa7;a-umifh
Aeful;Am;jrdK\. pufr=vkyfief;rsm;/ txl;ojzifh opf
vkyfief;ESifh oabmwnf vkyfief;rsm; tvGefwdk;wuf
cJah vonf?
Aeful;Am;jrdK\7Sd jAdwdo~udkvD,m; wUodkvfonf
uae'g EkdifiHwGif tqifhtwef; tjrifhqHk;aom wU
odv
k w
f ck jzpfvmonf? xdk\jyif xdjk rdK\-uD;Y rlvwef;ESifh
wef;jrifhausmif;aygif; 60 ausmf 7Sdavonf?
,ck Aeful;Am;jrdK\. tajctaeudk awG\jrif-u7ol
taygif;onf vGefcJhaom ESpfaygif; 80 cef\u ,ck
jrdK\wnfxm;aomae7monf awm-u;D jrufrnf;jzpfa-umif;
udk od7v~if ,HEk kdifzG,f7myif r7Sdacs? 1885 ckESpfwGif
uae'D;,ef;ypdzdwf rD;7xm;vrf;. vrf;qH;k tjzpf
owfrSwfvdkufaomtcg/ Aeful;Am;jrdK\uav;wGif vl
OD;a7 2000 cef\r~om 7Sdao;onf? 1886 ckESpfwGif
rD;t-uD;tus,f avmifu`rf;cJhojzifh jrdK\opfjyefI

wnfcJh7onf? 1891 ckESpfwGif uae'D;,ef;ypdzdwf


uk$+Du ta7S\Edik firH sm;ESiahf 7a-umif;qufo,
G rf = pwif
jyKvyk cf JhonfrpS I Aeful;Am;onf qdyfurf;jrdK\wjrdK\ t
jzpfxif7Sm;vmonf? Aeful;Am;jrdK\onf EkdifiHjzwf rD;
7xm;vrf;-uD; ESpfvrf;. vrf;qHk;jrdK\vnf; jzpfonf?
EdkifiHjzwf av,Ofvrf;. vrf;qHk;jrdK\vnf; jzpfonf?
ajrmufjrm;pGmaom jynfwGif; rD;7xm;vrf;ESifh av
,mOfvrf;wdk\onf Aeful;Am;jrdK\rS uGefcsmozG,f ,Suf
jzmxGuaf e-uonf? ,if;odk\ ukef;vrf;/ a7vrf;/ av
vrf; qufoG,af 7; aumif;rGefojzifhvnf; vsifjrefpmG
wdk;wufpnfum;I om,m 0ajymaom jrdK\-uD;wjrdK\
jzpfvmcJah yonf?
,if;odk\ -uD;us,fpnfum;aom jrdK\-uD;wjrdK\ jzpf
vmrnfh Aefu;l Am;jrKd \ ae7mudk 1^92 ckEpS cf ef\u xdak 'o
w0dkuf7Sd yifv,fvuf-um;rsm;Y vSnfhvnf e,fopf
7SmcJhol u_wdef a*smh Aeful;Am;qdkol jAdwdo~vlrsdK;
wOD;u pwifawG\7cSd Jhonf? 18^4 ckEpS fwGif xdka'oY
vma7muf tajcpdu
k f-uaom vlwpku *7efAD;[laom
jrdK\ukd wnf-uonf? 1886 ckwGifrl jrdK\-uD;wjrdK\tjzpf

178

Aeful;Am;jrdK\

AefaumufjrdK\

wnfaxmif zGJ\pnf;I/ xdka'oudk pwifawG\ 7Sdol.


trnfudk *k+jf yKum Aefu;l Am;jrdK\[k ac:wGiaf pcJo
h nf?
Aeful;Am;onf oabmvrf;/ rD;7xm;vrf;rsm;/ av
,mOfvrf;zGifhjyD; aemufwGif o,f,yl dk\aqmifa7;/ ul;
oef;oGm;vma7;wdk\ aumif;rGefojzifh wdk;wuf pnf
um;vmcJh7m/ uae'gEkid fiH. xdyfwef;jrdK\-uD;wjrdK\ jzpf
vmcJhavonf?
AefaumufjrdK\?
?,dk',m; (xkdi;f ) Ekid fiH. jrdK\awmf
jzpfaomAefaumufjrKd \onf xdik ;f Ekid if .
H t-u;D qH;k jrKd \vnf;
jzpfonf? ,dk;',m; yifv,fauG\xo
J \kd pD;0ifaom rJerf
(acsmifz,m;) jrpf. jrpfurf;ay:wGif wnf7SdI/,dk;
',m; yifv,fauG\rS 15 rdkifcef\ uGma0;onf? rJerf
jrpfonf ,dk;',m;EdkifiH. ukefoG,fpD;yGm;a7;twGuf
yifr aoG;a-umozG,f jzpfay7m/ EkdifiH. tv,fydkif;
a'orsm;ESifh xdkjrpfa-umif;wav~mufrS a7mufvm
-uaomqefpyg;/ u`ef;opf/ -uufaygifap;/ opfaph/
jiKwaf umif; ponfh Ekdiif .
H xGuu
f ek rf sm;udk Aefaumuf
jrdK\.wbufurf;7Sd yifv,f oabmqdyu
f rf;rS wqifh

Edik if jH cm;od\k yd\k7onf? yd;k / jcnfxnf/ pufud7,


d m/ ukef
rmyPnf;paom oGif;ukefrsm;udkvnf; AefaumufjrdK\rS
wqifh Ekid fit
H 7yf7yfok\d jzef\jzL;7onf? ,d;k ',m;Ekid if .
H
Ekid if jH cm; ukeo
f G,rf = ^0 7mcdik Ef e= ;f cef\twGuf Aefaumuf
jrdK\rSwqifh aqmif7u
G af y;7avonf?
AefaumufjrdK\udk taemufzufrS jzwfoef; pD;qif;
oGm;aom rJerfjrpf. wzufwcsufrSaeI oG,fwef;
azmufvkyfxm;aom wl;ajrmif;rsm;pGmwdk\onf jrdK\udk
jzwfoef; pD;qif;vsuf 7Sd-u7m/ xdkwl;ajrmif;rsm;udk
jrdK\wGif; ul;oef;oGm;vma7;twGufvnf; toHk;jyK-u
onf? jrdK\wGif;Y ,if;odk\aom wl;ajrmif;rsm; 7Sdojzifh
vnf; AefaumufjrdK\ukd ta7Shwidk f; Aif;epfjrdK\ [kac:
a0:-ujcif; jzpfonf? xdkwl;ajrmif;rsm;xJwGif qif;7J
om;rsm; aexdkif-uaom avStdrfrsm;ESifh a7;ay:qdkif
rsm;vnf; 7Sad vonf?
AefaumufjrKd \. 7moDOwkonf tylyikd ;f Zkef 7moDOwk
rsdK;jzpfI yljyif;um pdkpGwfxdkif;rd=if;onf? rdk;7moDonf
ZlvdkifvrS atmufwdkbmvtxd jzpfI/ aqmif;7moD
onf Edik 0f ifbmvrS azazmf0g7Dvtxd jzpfjy;D v~if aEG7moD

acwfrDSwdk;wufvsuf7Sdaom AefaumufjrdK\udk av,mOfysHay:rS&=jrif7yHk

179

AefaumufjrdK\
onf rwfvrS ZGefvtxd jzpfonf? aqmif;7moDtcg
Yyif csrf;at;vGef;vSonf[lI r7Sad y?
AefaumufjrdK\onf 10 pwk7ef;rdkifcef\ us,f0ef;I/
vlOD;a7 (1958 ckESpf cef\rSef;csuft7) 1^ oef;
cef\7Sdonf? ,dk;',m; bk7ifrif;jrwf pHjref;7m eef;
awmf-uD;7Sdaom eef;jrdK\onf pwk7ef; 1 rdkifcef\ us,f
0ef;I jrKd \&;kd ywfvnf 0dki;f 7Hxm;onf? 1^92 ckEpS f rwkdif
rDu eef;jrdK\ae7mwGif w&kwu
f ek o
f nfrsm; aexkid cf o
hJ nf?
yxr 7mrbk7ifrif;jrwf vufxufwiG f xdak e7mY eef;
awmfrsm; aqmufvkyfcJh7m/ eef;awmf 2 aqmifom
7Sdawmhonf? eef;jrdK\twGif; ajrmufzufY ,dk;',m;
rif;tqufqufwdk\ udk;uG,faom xif7Sm;ausmf-um;
onfh jrom; qif;wkawmf wnf77dS m jrbk7m;wefaqmif;
7So
d nf? jrbk7m;. wefaqmif;eH7Hwdk\wiG f edygwfawmf
vm yef;csDcef;rsm;ESifh 7mrZmwfawmfvm yef;csDcef;
rsm;udk ,dk;',m; tEkynmjzifh &=rjiD;p7m o&kyfazmf
xm;onf? xdkeef;jrdK\wGif;Yyif trsdK;om;jywdkuf/
trsdK;om; yduwfwdkuf/ eef;wGif;ol eef;wGi;f om;wdk\
aexdkif7m taqmufttHkrsm; 7Sdavonf?

AefaumufjrdK\ay:wGif bk7m;wefaqmif;ESihf bkef;


-uD;ausmif;aygif; 400 ausmf 7Sad y7m/ ,if;wdk\rS ajymif
vufaom pOfhtkwf-uGyfrdk;rsm;ESifh ao;oG,f7Snfvsm;
jyD;v~if 0if;0if;vufvuf 7Sad eaom pkvpfreG ;f c`ew
f \dkukd
av,mOfay:rS jrif7v~if vSHudkifwyfwwyf 7yfwnf
aeouJhodk\ xif7onf? ,dk;',m; Adou
k m vuf7mwdk\
jzifh jyD;aom bk7m;wefaqmif;/ bkef;-uD;ausmif;ESifh
eef;awmf taqmufttHkrsm;um; wrsdK;wzHk wifh
w,fvyS -uayonf? jrefrmbk7m;/ ausmif;wefaqmif;
wd\kwiG f jcao&h yk Ef iS hf ruif;ouJo
h \kd AefaumufjrdK\rS bk7m;
ausmif; wefaqmif;wdk\Y cef\nm;aom bDvl;&kyf-uD;
rsm;udk awG\7wwfavonf?
eef;jrdK\&dk;. tjyifzufwGifum; acwfrD wdkufwm
taqmufttHkrsm;/ vrf;us,f-uD;rsm;/ O,smOf yef;
jcHrsm;ESifh okdufjrdKufcrf;em; oyf7yfvSayonf? jrdK\.
tpnfum;qHk; ae7mrSm e,l;&k'f vrf;r-uD; jzpfonf?
e,l;&k'f vrf;r-uD;tjyif/ a,m07wf vrf;r-uD;ESifh
w&kwfvlrsKd ;rsm; trsm;tjym;aexdki7f m w&kwf7yfuGuf
jzpfaom qrfyif;7yfuGufwdk\onf ta7mif;t0,f t

AefaumufjrdK\7Sd wifhw,f cef\nm;vSonfh bk7ifhpHeef;awmf

180

AefaumufjrdK\

Aefa*gufAif;qifh

pnfum;qHk;jzpfonf? Ekid if HxGufyPnf;/ EkdifijH cm;yPnf;


trsdK;pHkudk 7Ekdifonf? w&kwf/ tdNd,/ Oa7my/ tar7d
uefpaom EkdifiHjcm; qkdif-uD; um;-uD;rsm;vnf; 7Sd
onf? AefaumufjrdK\. acwftrSDq;kH tvSy toyf7yf
qHk; vrf;r-uD;rSm 7mZ'Rmef7yd fomjzpfI yg7pfjrdK\rSvrf;
r-uD;wckozG,f jyKjyifzefwD;xm;onf? xdkvrf;r-uD;
. tqHk;wzufwGif jrbk7m;wefaqmif;7SdI/ tjcm;
wzufqHk;wGif orukef; eef;awmf-uD;7Sdonf? xdkeef;
awmf-uD;udk csLvmavmifaumif bk7if pwifcJhI 0ZD
7m 0k"(q}7mr) rif;jrwfu 191^ ckESpfwGif tjyD;
owfonf? ausmufjzLom;jzifh wmvsH7DaeqGef; yHkpH
twkdif; aqmufvkyfxm;I cef\nm;vSyonf? ,ck
tcg ygvDref vFwfawmftjzpf jyKvkyfxm;onf? 7mZ
'Rmef 7dyfomudk rsufESmjyKvsuf7Sdaom taqmuf
ttHkrsm;rSm tpdk;7&Hk;-uD;rsm;/ yXrwef;pm; [dkw,f
rsm;ESifh &kyf7Sif&Hkrsm; jzpfavonf?
AefaumufjrKd \onf rD;7xm;vrf;qHjk rKd \vnf; jzpfonf?
pufr=vkyfief; A[dkXmevnf; jzpfonf? EkdifiHwGif;Y
tjcm;jrdK\-uD;rsm;ESifh ava-umif; tquftoG,fvnf;
7Sdonf? AefaumufjrdK\. avqdyfjzpfaom 'kefarmif;
avqdyfonf ta7S\awmiftm7SY ta7;ygaom av
qdyfwck jzpfavonf?
,dk',m;EkdifiHonf 'kwd,uBmppftwGi;f u *syef
ESifh yl;aygif;cJhojzifh AefaumufjrdK\onf r[mrdwfwyf
rsm;. AHk;-uJwdkufcdkufjcif;udk cHcJh7ao;onf? 'kwd,
uBmppfjyD;umvwGif AefaumufjrdK\onf ta7S\awmif
tm7S uGefjrLepf ESdrfeif;a7; tajccHpcef;tjzpf xif
7Sm;vmonf? uBmhukvorC. vufatmufcH tzGJ\
tpnf;tcsdK\. XmecsKyfrsm;udk AefaumufjrdK\Y zGifhvSpf
xm;onf? txufwef; ynm7yfqkdif7m taqmuf
ttHk tzGJ\tpnf;rsm;vnf; 7Sday7m/ ,if;wdk\rSm csLvm
avmifaumif wUodkvf/ aq;od_HwUodkvf/ tEk
ynmwUodkvfESifh pdkufysdK;a7;wUodkvfwdk\ jzpf-u
avonf?
AefaumufjrdK\onf rlvu cHwyfjrdK\a[mif; ae7m
jzpfI 1^82 ckwGifrS ,dk;',m;EdkifiH. jrdK\awmftjzpf
xm;7SdjyD;v~if wd;k cs\Jaqmufvkyf pnfum;vmavonf?
Aefa*gufAif;qifh(c7pf 1835 1890)? ?jyifqif
rGrf;rHI v~rf;v~rf;awmufaeaom tvStyudk a7;
jc,fjcif; rjyKbJ/ &dk;om;jcif;/ oef\pifjcif;wdk\rS quf
EG,fvmonfhZmwdtvStyudkom tvSpifppf[k ,lq

181

um o&kyfazmf a7;jc,fcJhaom yef;csDtEkynm7Sif-uD;


um; Aif;qifh Aefa*guftrnf7Sd 'yfcs yef;csDausmf-uD;
aywnf;? odk\aomf ol\acwf ol\tcgu/ ol. o&kyf
azmfcsufudk vltrsm;u oabmraygufEdkif-uojzifh
ol.yef;csDum;rsm;onf EGHepfyWjrm;yrm 7SdaecJh7jyD;
v~if Aefa*gufu,
kd w
f idk o
f nfvnf; avmu"H. ykwcf wf
jcif;udk tvl;tvSdrfhcH7um ol.b0udk a-uuGzJ G,f7m
Zmwford ;f cJ7h avonf?
Aefa*gufonf a[mfvefEkdifiH (e,fomvefEkdifiH)
ZGef;'ufjrdK\Y 1853 ckESpf rwfv 30 ae\wGif arG;zGm;
cJhonf? zcifjzpfolonf 0ifaiG tawmftoifhaumif;
aom "Rq7m wOD;jzpfonf? Aefa*guf. aqGpOfrsdK;
qufudk 16 7mpkEpS af vmuftxd jyef-unfv
h ~if "Rq7m
rsm;ESifh tEkynmonfrsm; a7maESmyg0ifaeonfudk
awG\7onf? xd\ka-umifh Aefa*guf. ZmwdaoG;wGif t,l
0g'a7;ESifh tEkynma7;ESpfckvHk; a7maESmaejcif; jzpf
[efwal yonf?
Aefa*gufonf nDtpfudk armifESr 6 a,muf
teuf t-uD;qHk; jzpfonf? Aefa*guftzdk\ udk,fpdwf
csrf;omr=udk i,f7G,pf Of uav;b0Yom 77SdcHpm;cJh7
[efwlayonf? xdkpOfu cHpm;cJh7aom csrf;omr=udk
Aefa*gufonf rarhavsmhEdkifay? xdk\a-umifh xdkpOfu
olaysmfarG\cJhaom A7mAef\e,f ( e,fomvef awmif
ydkif; )a'o.&=cif;rsm;/ xdka'orS &dk;om;aom v,f
orm; tvkyform; a,musfm; rdef;rwdk\. b0o&kyf
azmfrsm;udk ol. yef;csDvuf7mrsm;wGif awG\-u7onf?
xdktvkyform;/ v,form;wdk\onf rdrdw\dkb07yfwnf
Edkifa7;twGuf &dk;om;oef\7Sif;pGmjzifh -udK;yrf;wukwf
tvkyfvkyfum aexdkif-uyHkudk Aefa*guf. pdwf0,f
wu,fh tvS/ wu,fh oef\7Sif;r=[k ,H-k unfcJhonf?
xdktvS xdkoef\7Sif;r=rsdK;udkom Aefa*gufu yef;csD
pkwfcsufwifcJhI/ wefqmqifaom tvStyrsdK;udk t
vSppfppf/ wu,ft
h vSty[lI r,lqcJah cs?
Aefa*guf. xl;jcm;aom vuf7mrsm;. wefzdk;udk
odolrSm Aefa*guf.nD awtdkwOD;wnf;om 7Sdcho
J nf?
Aefa*gufonf pdwfaepdwfxm; tjcm;olrsm;ESifh rwl
xl;jcm;oljzpfonf? trsm;ESifh a7ma7maESmaESm rae
bJ/ wudk,fwnf;aewwfI/ w,loef wZGwx
f ;dk vnf;
jzpfonf? ol. pdwfaepdwfxm;udk em;vnfI ol.
tEkynmyg7rDudk 7dyfpm;rdol awtdka-umifhomv~if/
Aif;qifh Aefa*gufonf xl;uJaom yef;csDvuf7mrsm;
udk a7;qGJEdkicf Jhjcif; jzpfavonf?

Aefa*gufAif;qifh
Aefa*gufonf 16 ESpfom;t7G,fwGif tEkynm
yPnf;a7mif;onfh uk$+D-u;D wckwiG f 0ifa7mufvyk u
f ikd f
onf? odk\aomf xdkuk$+DrS tEkynmyPnf; ryDo[k
ol,q
l aom yPnf;rsKd ;udk 0,fou
l 0,fygvsuf ra7mif;
csbJ aewwfojzifh uk$+DESifh tcsif;rsm;um tvkyf
Ekwx
f u
G cf 7hJ onf?
xdktvkyfrS EkwfxGufcJhjyD;aemufwGif i,fpOfuyif
t,l0g'a7;7m udPrsm;Y pdwf0ifpm;ol jzpfcJhonfh
twdkif;/ Adk7Dewf*s ausmufrD;aoG;wGif; a'owGif "R
q7mtjzpf vkyfukid o
f nf? odk\aomf Aefa*gufonf xdk
a'orS tvkyform;wdk\tm; usrf;*efvm w7m; "R
rsm;jzifh a[mjy7onfudktm;r7ay? rdrd7ifwGif;Y
jzpfay:or~udkom a[mjyvdkay7m/ tvkyform;rsm;
uvnf; Aefa*guf. w7m;udk oabmraygufEkdif-u
acs? xd\ka-umifh Aefa*gufonf rdr.
d t,ltq oabm
xm;wdk\udk vltrsm;wdk\ oabmayguf em;vnfatmif
qGJaqmifjyoEdkif7ef yef;csDa7;qGJjcif;bufodk\ pdwf0if
pm;vmonf? xdk\a-umifh ausmufrD;aoG; wGif;wl;
orm;rsm;. &kyfyHkrsm;udk cJwHwacsmif;jzifh a7;qGJ
-unfo
h nf? yxrwGif vufusvufe rrSefao;I &kyyf kH
rsm;rSm ryDro jzpfaecJhaomfvnf; jyif;jyaompdwf
"mwf/ pl;pdkufaom tm&Hkwdk\jzifh avhusifha7;qGJojzifh
Aefa*guf. vuf7mrsm;onf wjznf;jznf; wdk;wuf
um Aefa*gufonf yef;csDavmuwGif;odk\ csOf;eif;0if
a7mufvmcJah vonf?
yef;csDynmudk avhvmqnf;yl;I yef;csD avmu
wGif;odk\ 1880 jynfrh SpjyD;v~if vHk;vHk;0ifa7mufcJhaomf
vnf;/ Aefa*gufonf uG,fveG o
f nfw
h kid fatmif yef;csD
ynmjzifh 0ifaiG vHkavmufatmif r7cJhay? tEkynm
yPnf;qdki7f Sijf zpfaom nDjzpfol awtdu
k Aif;qif.
h tEk
ynmudk tm;ay;aomtm;jzifh aiGa-u;axmufyHhay;ae
ojzifo
h m tiwfiwftjywfjywf raecJ7h jcif;jzpfayonf?
1885ckwGif Aefa*gufonf tef\wGyfjrdK\odk\ ajymif;
a7F\aexdkifonf? xdkjrdK\7Sd tu,f'rD tEkynmausmif;
-uD;wGif 0ifa7muf ynmqnf;yl;onf? 1886 ckEpS w
f iG f
jyifopfEdik if o
H k\d a7mufomG ;jyefonf? jyifopfEkid if H yg7pf
jrdK\wGif yef;cst
D jrifopf *dk+;f wckjzpfaom tify7uf7iS ;f
*dk+f;0ifrsm;ESifh awG\qHkonf? xdktcg Aefa*gufonf
vnf; tvif;a7mifudk upm;jyD; a7;qGJaom tify7uf
7Sif; pHepfrsm;udk oabmawG\um ,cifu oHk;vmcJh
onfh aq;a7mifr=dif;r=dif;rsm;udkyif y,fI awmuf
awmufvGifvGif ta7mifrsm;udk toHk;jyKvmonf?

AefqifrD;wdkif
Aefa*gufonf jyifopf tify7uf7Si;f pHepfukd vufcH
cJhaomfvnf; ola7;qGJyHk pHepfonf tajccHtm;jzifh
jyifopftify7uf7Sif; yef;csDq7mrsm;. vuf7mrsm;
ESifhrwl/ wrlxl;jcm;onf? Aefa*gufonf tify7uf
7Si;f yef;csDq7mwdk\. pHepftwdkif;vnf; rvdkufbJ ol\
pdwf-udKuftwkid ;f jyKjyif,o
l nf? xdak cwfu *syef yef;
csDum;rsm;vnf; Oa7myodk\ 0ifa7mufvm7m/ Aefa*guf
onf *syef yef;csDpeH pfuv
dk nf; ol. yef;csDvuf7mrsm;
wGif xnfhoGif; toHk;jyKonf? ola7;jc,fyHk pHepfonf
&=cif;wck. rlvta7mifukd wqifh azmfjy7efom r[kwf
bJ xdk&=cif;udk yef;csDq7m. pdwftjrifjzifh jrifyku
H dkyg
azmfjyojzifh tdwfpy7uf7Sif; yef;csDpHepfvnf; qef
avonf?
Aefa*guf. vuf7mwd\o
k nf 1880 jynfEh pS rf S tpjyKI
5 ESpf twGi;f Y txl;wdk;wufum xdyfwef;od\k a7muf
vmonf? odk\aomf pHepftwdkif;rvdkufbJ ol\enf; ol\
rlESifh a7;qGJaom yef;csDum;rsm;udk tjcm;olrsm;u
em;rvnf/ oabmrayguf/ ynmwefzdk; rodEdkif-u
ao;ojzifh oltouf7SifpOftwGif; ausmf-um;r=udk
r7cJah cs?
Aefa*guf. xl;jcm;aom vufpGrf;rsm;udk ol\tm;
axmufyHhaeaom nDwa,mufuomv~if odjrif wef
zdk;xm;I/ xdknDrSwyg; Aefa*gufwGif 7if;ESD;cifrifol
r7SdvSacs? xdk\a-umifh Aefa*gufonf avmutjyif
bufodk\ a7mufaeolwOD;yrm pdwfaepdwfxm; wrsdK;
jzpfaeonf? 1888 ckESpfwGif jyifopfEkdifiH awmifydkif;
odk\ oGm;a7muf aexdkifonf? xdkacwfu ausmf-um;
vSaom jyifopf yef;csDausmf-uD; wOD;jzpfol *dk*ef;
ESiv
hf nf; awG\q7kH if;ES;D zl;onf? od\kaomf wcgwGif *d;k *ef;
ESifh tcsif;rsm;-ujyD;onfh aemufydkif;rSpI Aefa*guf
onf ydkI pdwfazmufjyefvmonf? ruG,fvGefrD 2ESpf
cef\twGi;f pdWZaq;&HkYom taersm;cJ7h onf? 1890
jynfEh Spf Zlvidk fv 29 7ufae\wiG f Aefa*gufonf ol.
b0tajcudk onf;rcHEkdifawmhbJ ol\udk,fol aoewf
jzifh ypfowfum a-uuGJzG,f7m Zmwfodrf;cJhavonf?
AefqifrD;wdki?f
?AefqifrD;wdik o
f nf "mwfaiG\jzifh
avmifapaom "mwfaiG\ rD;wkdiw
f rsKd ;jzpfI/ od_Hqkdif7m
vufawG\prf;oyfcef;rsm;Y yPnf;rsm;udk tylwdu
k af y;7ef
twGuf toHk;jyKvsuf 7Sd-uonf? xdrk D;wdik u
f kd a7mAwf
0Dv[rf Aefqifqdkol *smref od_Hynm7Sif wOD;u
wDxGicf o
hJ jzifh Aefqifr;D wdki[
f k wGio
f nf?

182

Aefnef*`ef

AefqifrD;wdkif

Aefqifr;D wkdifwGif rD;cdk;rxGufbJ avmif7jcif;ta-umif;rSm


"mwfaiG\(jr|m;euf)ESifh jyifyrSav(jr|m;jzL)wdk\ OD;pGma7mpyfjyD;rS
avmifusG rf;jcif;a-umihjf zpfonf/

a7mAwf Aefqifonf 1811 ckESpw


f iG f a*ghwif;*sif;
jrdK\Y zGm;jrifonf? 1852 ckESpfrSpI uG,fvGefonfh
1899 ckEpS t
f xd [du
k 'f v
J Awf wUodv
k w
f iG f "mwkaA'
ygarmQtjzpf xrf;aqmifcJhonf? AefqifrD;wdkifrsdK;
ray:aygufrDu tjcm; "mwfaiG\ rD;wdkirf sdK; ay:ayguf
aejyD jzpfaomfvnf; tyl7Sdef rjyif;onfhtwGuf "mwk
aA' ynm7Sifrsm; pdwfwdkif;ruscJh-uacs? odk\aomf
1853 ckESpYf wae\wiG f AefqifEiS hf qm[ife7D a7mhpudk
qdkol t*vdyf vlrsdK; "mwkaA' ygarmQwOD;wdk\ awG\
qHk-u7m0,f Aefqifu "mwfaiG\wckwnf; r[kwfbJ
"mwfaiG\ESifh ava7mjyD; avmifaprnfh rD;wdkifwrsdK;
udk wDxGifrnfhta-umif; ajymjyvdkuf.? xdkodk\ ajym
-um;onhftwdik ;f yif Aefqifonf 1855 ckEpS fY trsm;
pdwfwidk ;f usjzpfonfh rD;wdkifwrsdK;udk wDxiG Ef dkifcJhonf?
AefqifrD;wdkifonf omref za,mif;wdkif t7G,f7Sd
aom oWKjyGefwckjzifh jyKvkyfxm;onf? jyGefatmuf
em;wGif tayguf 2ayguf azmufxm;onf? wayguf
onf rD;avmifEdik fonfh "mwfaiG\0if7ef jzpfI/ "mwfaiG\
udk a7mfAmydkufvHk;uav;jzifh oGif;ay;onf? usef

183

waygufrSmav0if7ef jzpfI/ xdktaygufudk vdkovdk


ydwfEdkif zGifhEkdifatmif tzHk;7Sifwyfxm;onf? jyGef.
atmufydkif;wGif avESifh a7moGm;aom "mwfaiG\onf
jyGefxdyfodk\ wufoGm;I rD;&=d\ay;aomtcg jyGefxdyfY
avmifavonf?
za,mif;wkdifrD;ESifh a7eHqDrD;. rD;awmufrsm;udk
aphaphpyfpyf -unfhv~if ta7mifrSm 0gaeI rD;cdk;
rsm; xGufaeonfudkyg awG\7ayrnf? rD;awmuft
wGif;zufudk -unfhv~ifvnf; za,mif;aiG\wiG f if; a7eH
aiG\wGifif; yg0ifaeaom umAGefr=e\f av;rsm;onf
avodk\r[kwf atmufqD*sif tvHktavmuf r7r=
a-umifh/ rD;aumif;pGm ravmifEkdifonfhtwGuf rJarSmif
aeonfudk awG\7ayrnf? rD;awmuf. tpGe;f usI av
ESifh xdawG\um atmufqD*sif tvHt
k avmuf 77Sdonfh
ae7mrsm;wGirf u
l m; rD;onf tjymEka7mifjzifhif;/ tyl
7Sdefjyif;jyif;jzifh if; awmufavmifvsuf 7S.
d ? xdk
a-umifh rD;awmuf wckonf tyl7edS f jyif;avav tvif;
a7mif uif;rJhavav jzpfa-umif;udk od7avonf?
Aefqif. tvsifay:cJhaom "mwfaiG\rD;wdkifrsm;
onf za,mif;wdkirf ;D ESifhrjcm;/ avtvHktavmuf r7
7SdonfhtwGuf tyl7Sdef rjyif;-uacs? Aefqifonf t
xufyg rD;wdkifrsm;. oabmudk avhvmod7SdcJhonfh
twdki;f "mwfaiG\ukd avESifh vdo
k vdk a7mpyfay;Ekdifrnfh
enf;rsm;udk awG;q7Sm-uH7mrS aemufqHk;wGif av0if
ayguf t7SifjyKvkyfxm;onfh AefqifrD;wkdifudk atmif
jrifpGm wDxGiv
f u
kd af vonf?
a7eHaiG\/ tqufwDvif "mwfaiG\/ [dkuf'&dk*sif"mwf
aiG\ ponfwk\dukd toHk;jyKxm;aom tyl7edS f jyif;xefvS
onfh aemufay: "mwfrD;ESifh "mwfaiG\rD;zdkrsm;onf
Aefqifr;D wkid .
f oabmudyk if rlwnfI jyKvyk x
f m;jcif;
jzpf-uonf?
Aefnef*`ef (c7pf16218 1688)?
?emrnfausmf
c7pf,ef. xGuf7yfvrf; (yDv*7if; y&dk*7uf)ac:
t,l0g'qkdif7m 0 K-uD;udk a7;om;cJhol *`efAefnef
onf t*vefjynf Aufzdk\jrdK\teD; tJvpawmh7GmwGif
arG;zGm;cJhonf? rlvu 7GmpOfav~mufI 'eftdk;'efcGuf
ponfwdk\udk zmax;jyKjyifay;7aom oHjzLq7m jzpf
onf? aemiftcgwGifrl tvGefausmf-um;aom pma7;
q7m-uD;ESifh "Rq7m-uD;wOD;jzpfvmavonf?
Aefnefonf i,fpOfu t,l0g'zufwGif 0wfa-u
wef;ukefr~om aqmif7Gujf yD;v~i/f E=wfv~m-urf;-urf;/

Aefnef*`ef
ayayawawESifh aysmfaysmfaecJhol jzpfonf? touf
1^ ESpft7G,fwGif yxr csm; bk7ifESifh ygvDrefwdk\
tm+mvkonfh jynfwGif;ppfyGJY ygvDrefzufrS 2 ESpf
cef\ 0ifa7muftr=xrf;onf? xdk\aemuf ae7yfodk\ jyef
vmjyD;aomf rdrduJhodk\ qif;7Jol rdef;uav; wOD;ESifh
vufxyfonf? xdkrdef;uav;wGif ygvmaom "Rpm
tkyf 2tkyfonf Aefnef.b0udk wrsdK;wzHk ajymif;vJ
oGm;aponf? ZeD;onfuvnf; Aefneftm; t,l0g'
zufwGif pdwf0ifpm;vmatmif azsmif;zs qGJaqmifcJh
avonf?
,if;od\kjzifh Aefnefonf t,l0g'a7;7mudk eufepJ mG
awG;awmvmonf? 1653 ckESpfwGif eef;uGefazmrpf
toif;awmf(*dk+f;)wckodk\ 0ifa7mufjyD;v~if tod
trSwfjyKcH7aom "Rq7mwOD; jzpfvmonf? odk\aomf
EkdifiHawmfu todtrSwfjyK toif;awmfrStyjzpfaom
xdktoif;awmftwGuf w7m;a[majymr=jzifh tzrf;cH
7onf? tm+mydkifwdk\u w7m;ra[myg[k 0efcHcsuf
ay;v~if vFwfrnf[k qdk-uaomfvnf; ,ae\ axmif
u vGwfv~if/ reufzef w7m;a[mrnf [kacgif;rm

aeojzifh 12 ESpf-umr~ Aufz\dkaxmifwiG ;f Y aecJ7h onf?


xdt
k awmtwGi;f Aefnefonf pma7;pmzwfjcif; jyKae
cJhonf? xdk\jyif zdeyf-udK;rsm; jyKvkyfI 77Sdonfh tc
a-u;aiGjzifh rdrd. 'kwd, ZeD;onf (yXr ZeD;onf
uG,v
f GefoGm;jyD jzpfonf) ESifh (yxrZeD;onfESifh 77Sd
onfh) om;orD;rsm;udk axmufyHhcJhonf? Aefnef.
emrnfausmf pmtkyf wckjzpfaom *a7htaAmif;'if;
ESifh tjcm;pmtkyfwcsdK\udk xdktcsdefu axmifxJwGif
a7;om;cJah vonf?
16^2 ckESpfwGif axmifrSvGwfI rdrd toif;awmf
oif;tkyftjzpf cef\xm;jcif; cH7onf? odk\aomf 16^5
ckESpfwGif tzrf;cH7jyD;v~if axmifusjyefonf? 'kwd,
t-udrf axmifusaepOf uBmwGif taumif;qHk; pm
tkyfwtkyf jzpfvmrnfh c7pf,ef. xGuf7yfvrf;
0 K-uD;udk pwifa7;om;cJo
h nf? 'kwd,t-udrf axmif
rS vGwfjyD;aemufwGifvnf; pmayrsm; qufvuf a7;
om;jcif;/ w7m;"R a[majymjcif;wdk\udk jyKvkyfonf?
xdktcgrSpI Aefnefonf ausmf-um;aom pma7;
q7m-uD;tjzpfif;/ "Rmq7m-uD;tjzpfif; xif7Sm;vm

jAdwdo~pma7;q7m *`ef Aefnef. taumif;qHk;vuf7mjzpfaom yD;v*7if; y&d*k 7uf 0 KrS tcef;wcef;

184

Aefnef*`ef

AefwdkAef7Snfupm;jcif;

onf? 1688 ckESpfwGif tcsif;rsm; ae-uaom om;


tzESpOf ;D udk jzefajzaphpyf7ef toGm;/ rkefwikd ;f rdonf'h +f
a-umifh zsm;emI tedPa7mufonf? Aefnef uG,fvGef
jyD; ESpaf ygif; 200cef\ vGecf jhJ yD;rS Aufz\kdjrKd \wGif Aefnef.
&kyw
f kukd jyKvyk fpku
d fxlI *k+jf yKxm;-uavonf?
Aefnef a7;om; jyKpkcJhaom t,l0g'qkdi7f m pmtkyf
aygif; 60 ausmfcef\ 7Sdonf? Aefnefonf ausmif;Y
pmayynmudk jzpfajrmufatmif oif-um;cJh7ol r[kwf
acs? odk\aomf ol. ta7;tom; 7Sif;vif; jywfom;I
zwf&=em;vnf7ef vG,u
f lra= -umifh c7pf,ef. xGuf
7yfvrf; 0 K-uD;onf t*vdyf*0if pmaywckjzpf

vmonf? wu,fr7Sdaom t7mrsm;udk wu,f7Sdav


[ef yHkaqmifaomenf;jzifh a7;om;7mY taumif;qHk;
0 Kwyk'jf zpfonf? c7pf,ef oRmusr;f rSvv
GJ ~if uBm
ay:wGif vltrsm;qHk; zwfaom pmtkyfvnf; jzpfcJh
onf? tjcm; bmomaygif; w7meD;yg;cef\odk\vnf;
bmomjyefc7hJ onf? omoemhppfyJG trnf7dS
0 K
-uD;onf c7pf,ef. xGuf7yfvrf; enf;wl
aumif;rGefaomfvnf; rxifay:cJhacs? tjcm; vuf7m
aumif;wyk'fjzpfaom rPwmAufref;. b0 0 K
-uD;wGif t*vdyf 0 Ka7;enf;. pHwifz,
G f 7m tajccH
tcsuftvufrsm; yg0ifonf[k,lq -uavonf?


ta7S\tm7SEkdifiHrsm;Y acwfpm;aom 7efoludkckcHumuG,fenf;onf vufeufyifrygaomfvnf; 7efoltm;toufpdk;
7drf7onftxd '+fcwfEdkifonf? rormolrsm;vufxJudk ynma7mufrnfpdk;I uwdoPm cH0efcsufrsm;jyKum
oif,l7onf? tavhtusifh7SdrS ydkI u`rf;usifonf? upm;yHk upm;enf; trsdK;rsdK;7Sdonf?

AefwdkAef7Snfupm;jcif;?
?AefwAkd ef7n
S f upm;jcif;
onf odik f;ynm. u@w7yfjzpfI 7efou
l dk ckcw
H kduf
cdkufenf;wrsdK; jzpfonf? Aefwdkonf vufeufrJh um
uG,f ckcw
H u
dk cf u
kd jf cif;jzpfI/ Aef7n
S o
f nv
f ufeufwckck
udk udik I
f ckcu
H muG,jf cif;twwfjzpfonf? rdru
d dk 7efjyK
vmoltm; vufxJwGif rnfonfhvufeuf t7m0 K
wckckudkr~ rudkifroHk;bJ ckcHumuG,fjcif;onf vuf
eufyPnf;rJh ckcHumuG,jf cif;jzpfI Aefwk[
d k ac:onf?
rdru
d 7kd efjyKvmoltm; vufeufyPnf;wckck udik af qmifI
ckcHumuG,jf cif;onf vufeufuikd f ckcu
H muG,jf cif;jzpf
I Aef7n
S [
f ak c:onf ?
AefwAkd ef7n
S u
f pm;jcif; tavhtxonf 8 7mpkEpS cf ef\
u jrefrmEkid if Ho\dk a7muf7v
Sd monf[k taxmuftxm;
rsm;u qd.
k ?
AefwdkAef7n
S f upm;jcif; twwfonf w&kwEf dik fiHrS
pwifonf[k tcsdK\u qdk.? tcsdK\url c7pfESpf 300
twGif;wGif awmifydkif; tdNd, EkdifiHrsm;rS w&kwfEdik if /H
xdkrSwqifh jrefrm/ ,dk;',m;/ uaBm'D;,m;/ *syef
paom EkdifiHrsm;odk\ tqifhqifh ysH\ESH\oGm;onf[k t
axmuftxm;jzifh wifjy-uonf? AefwkAd ef7Snf upm;
jcif; tavhtxonf jrefrmEkdifiHodk\ *syefEdkifiHxuf
ta7muf aemufrusa-umif;udv
k nf; awG\7d7S ayonf?
AefwAkd ef7n
S w
f wfv~if rdrx
d uf tiftm;Avomonf

185

vnf;jzpfap/ vufeufomonfvnf;jzpfap/ wa,muf


xufrsm;onfh 7efoludkvnf;jzpfap aumif;pGm ckcH
umuG,Ef idk .
f ?
Aefwdkwwfv~if Aef7Snfwwf7onf? Aef7Snf wwf
v~if Aefwkw
d wf7onf? wrsdK;wwfv~if ynmrpHkao;?
2rsdK;pvHk;wwfrS pG,fpHkwwfonf[k ac:-uonf?
AefwAdk ef7n
S f twwfynmY 7efolukd wcsuw
f nf;
ESifh arhvJoGm;atmifaomfif;/ t&d;k tqpf usdK;yJhoGm;
jyD; rv=yfEkdif rxEkdifatmifaomfif; jyKEkdifpGrf;7Sdaom
enf;rsm; yg0if.? tcsdK\ enf;rsm;onf 7efjyKvmol
wzufom;. toufukyd if pdk;7dr7f onftxd '+fcwf
Ekdifaom enf;rsm;jzpfonf? rormolrsm; vufxJodk\
Tynm a7muf7SdoGm;um rw7m; toHk;csypf-uv~if
oifay;ola7m toH;k csolyg tjypfruif;ay?
xd\ka-umifh AefwdkAef7Snf q7m-uD;rsm;onf olw\dk.
ynmrsm;udk rsm;pGm v~dK\0Suf-u.? wefzdk;xm;-u.?
wynfhcHrnfhol. tusihfpm7dW/ rsdK;&dk;wdk\udk -unfhjyD;
rS ynmay;avh7Sdonf? rdrdom;orD;yif jzpfapumrl
tusifph m7dW raumif;u Tynmudk oifray;-uacs?
a7S;acwfu Tynm oif-um;rnfo
h rl sm;onf Oykof
oDvrsm; 7uf7n
S af pmih-f u7onft
h jyif/ uefawmhyJG tke;f
yGJrsm;ay;I uwdoPm 0efcHcsufrsm;udk jyK-u7onf?
toHk;rsm;aom uwdoPm 3 csufrSm (1) teaMm

AefwdkAef7Snfupm;jcif;
v~ifif; wOD;r[kwfwOD; xdcu
dk f'+f7mtemw7cH-u
7wwfonf? taysmfupm;onfh pdwf"mwfjzifh tavh
tusihf,l-urSom avhusifh-uol tcsif;csif; txd
tcdkufr7SdbJ pdwfcsrf;ajrh aysmf7Fif-urnf jzpfonf?
pdwfcsrf;ajrh aysmf7Fifp7m aumif;rSvnf; tavhtusifh
udk cHkrif ESpfoufvm-urnf?

AefwdkqdkonfrSm vufeufrJholu vufeufudkifaqmif 7efrl


vmoltm; *`rf;jyefatmif udkifypfenf; jzpfonf/

upm;yHk upm;enf; trsdK;rsdK;


AefwdkAef7Snfupm;7mY upm;yHkupm;enf; trsdK;
rsdK;7Sdavonf?
upm;enf;rsm;onf wausmif;w*gxm w7Gmwyk'f
qef; jzpfvifhupm; atmufyg upm;yHk 4 rsdK;Y
tusHK;0if-uonf csnf;jzpfonf?
1? tuGucf if;I upm;jcif; /
2? tuGuaf zsmufI upm;jcif; /
3? pnf;0g; ( qkid ;f oDcsi;f )ESihf upm;jcif;
4? enf;owfrSwfI upm;jcif; [lIjzpfonf?
tuGucf if;I upm;jcif; ajccs7mtuGuf (1
uGuf/ 2 uGuf/ 3 uGu/f 4 uGufponf )udk rlwnfI
upm;jcif;udk tuGufcif;I upm;jcif;[k ac:onf?
tuGuaf zsmufI upm;jcif; ajcuGuu
f kd rlrwnf

teM 5 yg;tm; Tynmjzifh rjypfrSm;yg / (2) rdrdudk


rsuf7nfayguf-uD;i,f 3-udrf 3 cgusatmif rjyKrlyg
bJv~uf Tynmjzifh rwHk\jyefyg/ (3) ao7nfao7uf
aomufpm;jcif;ESifh olwyg; om;r,m;tm; ypfrSm;
usL;vGejf cif; rjyKyg[k jzpfonf?
,cktcsdeftxd txufyg uwdoPm 3 csuf ay;
qdkrS ynmoifay;-uonfhq7m tawmfrsm;rsm; 7Sday
ao;onf?
acwfrDS AefwAdk ef7n
S f oifwef;rsm; zGifhvSpo
f if-um;
ay;aeaom ArmEkid fiv
H ;Hk qkid 7f m vli,frsm; tpnf;t&H;k
uyif ynmoifrnfh olrsm;tm; tusihfpm7dW aumif;
a-umif; oufqkdif7m 7JXme axmufcHpmESifh vl-uD;
vlaumif; 2OD;. axmufcHpm wifjyaponfjh yif/ uwd
0efccH surf sm;udk a7S;rlrysuf jyKaponf?
tjcm; ynm7yfrsm;enf;wl AefwdkAef7Snf ynm
onfvnf; u`rf;usifonfxuf u`rf;usifvmap7ef
tavhtusifhrsm;pGm vdkavonf? tavhtusifh rsm;
avav u`rf;usifavavjzpfonf?
tavhtusi,
fh 7l mY wOD;ESihw
f OD; 7efov
l kd oabm
xm;I ckcHumuG,f-uv~ifif;/ wdkufcdku&f dkufESuf-u

vufeufcsif; udkifaqmif ckcu


H muG,fonfh
Aef7n
S ftwwf ynm

186

AefwdkAef7Snfupm;jcif;

AefwdkAef7Snf upm;jcif; pwifcJhaom EdkifiHESifh jyef\yGm;[efjy ajryHk

bJ/ rdrdwdk\ u`rf;usio


f vdk vGwfvGwfvyfvyfupm;-u
jcif;udk tuGufazsmufI upm;jcif;[k ac:onf?
pnf;0g; (qkid ;f oDcsi;f )ESihu
f pm;jcif; oDcsi;f wckck
udk rlwnfIif;/ qdki;f trsdK;tpm; (avuif; cGswf
Adef;aAmif; paom) qdkif;trsdK;tpm;udk rlwnfum
pnf;oH 0g;oH armif;oH yHo
k Hudk tcsufjyKI upm;jcif;
udk pnf;0g; (qdik ;f oDcsi;f )ESihf upm;jcif;[k ac:onf?
enf;owfrw
S I
f upm;jcif; rnfonfh AefwAkd ef7n
S f
enf;udk upm;-urnf[k upm;rnfhol tcsif;csif;
enf;owfrSwfI upm;jcif;rsdK;udk enf;owfrSwfI u
pm;jcif;[kac:onf?
AefwkAd ef7Snf upm;enf;udk wwfxm;ygvsuf/ om
ref t7yfom;wdk\ t7yfxJwGif 7efjzpf-uouJhodk\ wOD;
ESifhwOD; xdk;ckwf &dkufESuf-uI aoG;xGufoH,dk tem
w7jzpf-uv~if ynmcsif; ,SOfjydKifonf[k rac:-u/

187

trdkufjcif; ,SOfjydKif-uonf[lIom ac:-uonf?


ynmcsif; ,SOfjydKifonfqdk7mY AefwdkAef7Snf ynmESifh
pyfvsOf;I odoifhodxdkufaom orkdif; tpOftvm
pnf;urf;Oya'/ ynmcGif ta-umif;t7mrsm;udk t
b,fr~ odem;vnfonf/ avhvmwwfajrmufxm;onf/
u`rf;usirf = 7So
d nfuko
d m wOD;ESihw
f OD; ,SOjf ydKifI ajym
qdkjcif;/ aqG;aEG;jcif;/ jyojcif;rsKd ;udak c:onf?
vufawG\ ,SOfjydKif jyo-uonfhtcgwGif rnfolu
omonf/ rnfolu nHhonfudk rdrdwdk\zmom tuJjzwf
Ekid f-u7ef tcsuf 5 csuf 7Sdayonf?
,if;wdk\rSm (1) enf; (edosnf;)/ (2)tuGuf/ (3)
u`rf;usifr=/ (4) tcsdK;tpm;[efyef/ (5) oufvHkwdk\
jzpfavonf?
enf; (edosnf;)tEdkift&H=; ,SOfjydKifol 2OD;wGif
wOD;u tzufzufwiG f omaeaomfvnf; vufawG\jyo

Aef'dkufqmtefwdkeD

AefwdkAef7Snfupm;jcif;
onfhtcgY enf;ta7twGuf wzufolxuf enf;yg;
aev~if xdkoo
l nf enf;wGif &=H;jyD[k ,lqEkdifonf?
tuGuftEdkift&H;= 2OD; ,SOjf ydKif upm;jy7mwGif
wOD;uwOD;xuf tuGufeif;upm;7mY omaev~if
tuGuo
f monf[k ,lqEkid fonf?
u`r;f usirf = tEdik t
f &H;= 2 OD; ,SOjf yKd iu
f pm;aepOf
wGif rdru
d dkifonfh vufeufESihf rdrd udkjyefI xdcdkufyg
v~if vufeufudkif ru`rf;usifI xdonf[k ,lq7
onf? xd\kjyif wzufvlu rdrx
d uf vufeufuidk yf ku
H idk f
enf; toHk;csyHkcsenf; ydkifEkdifu`rf;usifaev~if u`rf;
usirf =nho
H nf/ u`r;f usirf z= ufY &H;= onf[k ac:onf?
tcsdK;tpm; [efyef tEdkift&H=; ,SOfjydKifol 2OD;
wGif wzufvlu rdrdxuf ajcaevufxm; udk,[
f ef
taetxm; [efyeftcsdK;tpm; tcsdK;rusbJ nHhae
v~if rdru
d tcsKd ;tpm;[efyefomonf[k ,lqEkid o
f nf?
oufvHk tEdkit
f &H=; wzufvl tarmtyef; r7Sd
qufvuf upm;Ekid af o;ygvsuf ,SOjf yKd if rupm;Edik v
f ~if
oufv&kH ;=H onf[k wGuq
f -u7onf?
txufyg 5 csujf zifh rnfou
l rnfox
l uf omonf
udk tuJjzwfEkdio
f nf qdjk im;vnf; 5 ckpvHk; tjywft
owf omrSomv~i/f omonf[k ajymEdik o
f nf? 4 ckom
jyD; wcknaHh ev~if omonf[k tqH;k tjzwf ray;Ekid af cs?
yXr t-udrfajrmuf EkdifiHvHk;qkdif7m AefwdkAef7Snf
jydKifyGJ-uD;udk EkdifiHtpdk;7u -uD;rSL;I 1948 ckESpfwGif
Zefe0g7Dv 3 7ufae\rS 5 7ufae\txd 3 7ufwdik w
f dik f
7efuek jf rdK\ trSwf 8/ ud,
k rfh if;ud,
k fcsi;f vrf;wGif usi;f y
cJ.
h ?
'kw,
d t-udraf jrmuf Edik if Hv;Hk qkid 7f m AefwdkAef7n
S f
jydKifyGJ-uD;udk tpdk;7uyif -uD;rSL;I 1951ckESpf Zefe0g
7Dv 47ufEiS fh 57ufae\wiG f 7efuek jf rdK\ atmifqef;upm;
uGif;Y usi;f y jyKvyk fay;cJhbl;avonf?
OD;cspfoef;
Aef'dkufqmtefwdkeD (c7pf 1955 1641) ? ? yHw
k l
qGJ uBmhyef;csDausmf-uD;rsm;teufwGif zvef;'g;e,f
om; yef;csDq7m-uD; qmtefwdkeD Aef'dkufvnf; yg0if
onf? jAdwdo~ yef;csDavmuodk\ vma7muf wGifus,f
Ekdifol Ekid fiHjcm;om; yef;csDausmfwdk\ enf;yg;vSonfwGif
Aef'ku
d o
f nf t*vefjynfh7Sif yXr csm;bk7if. jcD;jr|ifh
ajr|mufpm;I *k+x
f l; bGJ\x;l ay;tyfjcif;udkyif cH,l77Sd
um/ t*vefjynfwGif yef;csD tusmftarmf-uD;wOD;
tjzpf xif7Sm; acwfpm;cJhjyD;v~if t*vefjynfwGifyif

uBmausmf yef;csDq7m-uD; qmtefwdkeDAef'kduf

acgif;cscahJ vonf?
Aef'dkufonf AJv*sD,rfEkdifiH tef\wGyfjrdK\wGif zGm;
jrifcJhonf? rdbwdk\onf ydk;ukefonfrsm; jzpf-uI/
om;orD; 12 a,muf teuf oWrajrmufom; jzpf
onf? i,fpOfuyif yef;csD tpGrf;tpudk jyvmojzifh/
rdbrsm;u Aef'dkuftm; 10 ESpfom; t7G,fwGif xdk
acwfu yef;csaD usmf wOD;jzpfol [if;'7pf Aef aAvif
xHtyfESHI yef;csDynmudk avhvmapcJhnf? 16 ESpfom;
t7G,w
f Gifyif Aef'ku
d fonf yef;csq
D 7muav;wOD; jzpf
vmonf? r-umrD xdkpOfu xif7Sm;ausmf-um;aom
yef;csDausmf-uD; yDwmayg&l;Aif;xH wynfhcH,if;/ yef;
csDynmudk qufvuf qnf;yl;7m/ yHkwlyef;csDzufwGif
r-umrD &l;Aif. vuf7mESifh ,SOfjydKifEkdifavmufaom
vuf7maumif; yef;csDausmfwOD; jzpfvmavonf?
Aef'u
kd .
f *k+o
f wif;onf t*vefjynf7h iS f yXr*srd ;f
bk7if. eef;awmfta7muf ysH\ESH\cJh7m/ t*vefjynfodk\
acW oGm;a7mufI t*vefjynfh7Sif. eef;awmfwGif
yef;csDum;rsm; a7;om; qufoiG f;cJh7avonf?
1621 ckESpfwGif Aef'dkufonf wvDEkdifiHodk\ oGm;
a7mufjyD;v~if wvDyef;csDrsm;udk avhvmonf? *sDEdk;
tm/ Aif;epf/ pPvD/ a7mr paomjrdK\-uD;rsm;wGif ^ESpf
-umr~ vSnfhvnfI yef;csyD nm qnf;yl;cJhonf? xdkEpS f

188

Aef'dkufqmtefwdkeD

Aefa'gif;nDvmcH

rsm;twGif; Aef'dkufonf EdkifiHorkdif; yef;csDum;/ t,l


0g'qdkif7m yef;csDum;ESifh yHkjyif '@m7D yef;csu
D m;rsm;
udk a7;qGJcJhonf? 1626 ckESpfwGif tvGefacwfpm;I
xif;7Sm; ausmf-um;aom yef;csDausmf-uD;tjzpf tef\
wGyjf rdK\ok\d jyefvmcJah vonf?
tef\wGyjf rdK\wGif 6 ESpfcef\r~ txufwef;pm; rif;pdk;
7mZmrsm;. vufoHk; yef;csDausmf-uD; jzpfaecJhonf?
7Hzef7Hcg tjcm; jrdK\-uD;rsm;odk\ oGm;a7mufI txl;
wm0ef,l aqmif7Gufr=rsm; jyKch7J ao;onf?
1632 ckESpfwiG f t*vefjynf7h Sif yXr csm;bk7if.
eef;awmfY bk7ifhyef;csDawmftjzpf oGm;a7muf tr=
xrf;7onf? bk7ifuvnf; qm bG\Jjzifh jcD;jr|ihaf jr|muf
pm;jyD;v~if/ vpm 7dQmawmfrsm;udk ay;oem;xm;
onf? bk7if/ rdzk7m;ESifhwuG rif;pdk;7mZm eef;wGif;ol
eef;wGif;om;wd\k. toHk;awmfcjH zpfonfomru/txuf
wef;pm; olaX;ol-uG,f vluHkxHrsm;uvnf; Aef'dkuf
udk tvGef toHk;rsm;cJh-uonf? xdk\a-umifh xdktcsdew
f Gif
Aef'dkufonf yef;csDum;rsm;udk trsm;tjym; a7;qGJ
7ojzifh rEkdifreif; jzpfum vufaxmuf wa,mufukd
tultnD xm;7onf? a7;qG7J vGe;f ojzifh xdt
k csed w
f iG f
a7;qGJaom Aef'dkuf. yef;csDum;rsm;onf vuf7m
ysufvmonf[yk if qd-k uonf?
1640 jynfhESpfwGif yef;csaD usmf-uD; &l;Aif;uG,fvGef
aomtcg tef\wyG jf rdK\o\kd jyefI &l;Aif;. ae7mudk ,lum
pydefbk7if. apmifha7Smuf jcD;jr|ifhr=udk cH,lEkdif7ef -udK;
pm;aomfvnf; r7cJhay? ol. 7nfrSef;csufwck jzpf
aom yg7pfjrdK\rS vl;A7 eef;awmfwGif yef;csDum;rsm;

a7;qGaJ y;7eftwGufvnf; tjcm; yef;csDausmf wOD;u


vufcH77SdomG ;onf? Aef'dkufonf t*vefok\d tonf;
toef rusef;rrmjzpfum jyefa7mufvmjyD;aemuf/ vef
'efjrdK\wiG f 1641 ckESpf 'DZifbmvY uG,v
f Geaf vonf?
Aef'dkufonf 0ifaiGaumif;oavmufvnf; toHk;
tjzKef;-uD;onf? ola7;qGJaom yef;csDum;rsm;uJhodk\
crf;crf;em;em; aexkdifolvnf; jzpfonf? xdk\a-umifh
oluG,fvGeaf omtcg a-uG;jrD;rsm;pGm usef7pfavonf?
Aef'dkuf. yef;csDacwfudk 4 ydkif; cGJjcm;Ekdifonf?
1621 ckEpS t
f xd Aef'u
dk .
f vuf7mwGif &l;Aif;. pHepf
rsm; vFrf;vsuf 7Sdonfudk awG\7onf? xdkaemufwGif
wmvsH yef;cspD Hepfqefonfh 'kw,
d ydki;f odk\ a7mufvm
onf? wwd,ydik ;f wGif &l;Aif;. pHepfrsm; jyefI ygvm
jyefonf? aemufqHk;acwfonf t*vdyf yef;csDacwf
jzpfI crf;crf;em;em; yef;csDum;rsm;udk tajrmuf
tjrm; a7;qGJcJhaom tydkif;vnf; jzpfavnf?
Aef'dkuf.yef;csDum;rsm;onf rsm;aomtm;jzifh
rif;pdk;7mZm/ eef;wGif;ol eef;wGif;om;wdk\. xD;eef;
qefI crf;em;vSyaom yHkwl yef;csDum;rsm; jzpf-u
onf? Aef'dkuf vuf7mrsm;. xl;jcm;csurf Sm ta7mif
jc,fyHk pHepf xl;jcm;jcif;/ odrfarG\El;nHhjcif;/ ESpfvdkzG,f
aumif;jcif;/ yHkwt
l qGJco
H .
l yifuk,
d fp&du
k fudk touf
ygatmif qGJEkdifjcif;/ vufrsm; a7;qGJyHk vSyjcif;wdk\
jzpfonf? Aef'dkufonf aemif yHkwlqGJ yef;csDausmfwdk\
twGuf [efopf wrsdK;udk xGifay;cJhonf? olonf
tufcsif;ac: pm;aq; yef;csDwGifvnf; xif7Sm;ausmf
-um;oljzpfavonf?

Y
-

xdknDvmcHod\k tm7SESifhtmz7duwkdufrS vGwfvyfaomEkdifiHrsm; wufa7muf-uonfjzpfI tm7Stmz7dunDvmcH[k


vnf;ac:onf? -uD;rSL;OD;pD;usif;yaom EkdifiH 5EkdifiHwGif jrefrmEkdifiHvnf;ygonf? tif'dkeD;7Sm;EkdifiHAefa'gif;jrdK\Y
usif;yonf? nDvmcH-uD;. oabmwlqHk;jzwfcsufrsm;jzifh uBmhwifrm;r= avsmhenf;apcJhonfrSm *k+f,lavmuf
ayonf?

Aefa'gif;nDvmcH ?
?1955 ckEpS f {jyv
D 187ufae\
rS 247ufae\txd usif;ycJhaom tm7Stmz7dunDvm
cHjzpfI tif'dkeD;7Sm;EkdifiH/ Aefa'gif;jrdK\wGif usif;ycJh
ojzifh Aefa'gif;nDvmcH[k ac:wGifcJhonf? xdknDvm

189

cHodk\ uBmhvlOD;a7 xuf0ufausmfudk udk,fpm;jyKaom


tm7SESifh tmz7duEkdifiHaygif; 29 EkdifiHrS xdyfoD;
acgif;aqmif-uD;rsm; wufa7muf awG\qHk aqG;aqG;cJh
-uI/ 77Sdaom tusdK;tjrwfrsm;um; uBmhorkdif;

Aefa'gif;nDvmcH
wGif pmwifavmufaom tusdK;tjrwfrsm; jzpf
ayonf?
xdknDvmcH-uD;udk tdN,
d / yguPwef/ oD[kd /f tif'kd
eD;7Sm;ESifh jrefrmEdkifiHwdk\rS 0ef-uD;csKyfrsm;u -uD;rSL;
usif;ycJhonf? nDvmcH-uD;. 7nf7G,fcsufrSm
(u) tm7Stmz7du EkdifiHom;rsm; wOD;ESifhwOD;
cspf-unfr=ESifh yl;aygif;aqmif7Gufr= jr|ifhwif
7ef tqdkyg EkdifiHrsm;. tusdK;wl udPrsm;
udk pl;prf; 7SmazG jr|ifhwif7efESifh cspf-unfr=udk
wnfaxmif tm;ay;7ef/
(c) nDvmcHo\dk wufa7mufaom Ekid if rH sm;. vlr=
a7;/ pD;yGm;a7;/ ,Ofaus;r=/ jyemESifh quf
qHa7;rsm;udk pOf;pm;7ef/
(*) tm7S/ tmz7du vlrsdK;wdk\EiS hf txl; oufqkdif
aom jyemrsm;udk pOf;pm;7ef/ yHkpHtm;
jzifh trsdK;om; tcsKyftcsm tm+mydkifa7;
vlrsdK;a7;ESifh udv
k kdeD e,fcsJ\0g' ponfh jy
emrsm;/
() tm7S/ tmz7du wkdif;jynfrsm;ESifh ,if;
wdkif;jynfrsm;7Sd vlrsm;. tajctaeonf
rsufarSmufacwfY rnfr~ tqifhtwef; 7Sd
onfudk oHk;oyfI/ uBmh jidrf;csrf;a7;ESifh
yl;aygif; aqmif7Gufa7;Y rnfr~ taxmuf
tyHhjyKEkdifrnfudk avhvm7ef jzpfonf?
nDvmcH-uD;odk\ yx0D0ifudk tajcjyKI/ tm7S/ tm
z7duwkduf7Sd vGwfvyfaom EkdifiHrsm;udk zdwf-um;7m/
tmz7duwdkufrS zuf'a7;7Sif; atm&dk'D;ZD;,m;ESifh Esm
qmvef; EkdifirH S vGJv~if 24 Edik if H ( nDvmcHudk -uD;rSL;
usif;yonfh OD;pD; 5 EkdifiHryg) rS udk,fpm;vS,f-uD;
rsm; wufa7mufonf? wufa7mufaom EkdifiHrsm;rSm
(1)tmz*edpwef/(2)uam'D;,m;/ (3) w&kwjf ynfo\l
oRwEkdifiH/ (4)tD*spf/ (5)tDoD,dk;yD;,m;/ (6) *dk;v
udk\(*gem)/ (^)tD7ef/ (8) tD7uf/ (9) *syef/ (10)
a*smf'ef/ (11)vmtdk/ (12)vufAEGef/ (13) vdkuf
AD;7D;,m;/ (14) vpfAsm;/ (15) eDayg/ (16) zdvpfydkif/
(1^) qtl;'Dtma7As/ (18) ql'ef/ (19) qD;7D;,m;/
(20) xdkif;vef;/ (21) wl7uD/ (22) AD,uferfajrmuf
ydik f;/ (23) AD,uferf awmifyikd ;f / (24) ,Drifw\kd jzpf
-uonf?
nDvmcHo\dk wufa7muf-uonfh ud,
k pf m;vS,f xuf
0ufausmfwdk\onf oufqkdif7mEkdifiHrsm;. 0ef-uD;csKyf/
odk\r[kwf EkdifiHjcm;a7; 0ef-uD; tqifhtwef; 7Sdolrsm;

jzpf-u7m/ w&kwfjynfol\oRwEkdifiHrS 0ef-uD;csKyf


csLtifvdkif;/ tD*spfEkdifiHrS 0ef-uD;csKyf ewfqmwdk\vnf;
yg0ifonf? nDvmcH wufa7mufaom udk,fpm;vS,f
-uD;rsm;onf uBmhvlOD;a7 xuf0ufausmfudk udk,f
pm;jyKaom xdyfwef; acgif;aqmif-uD;rsm; jzpf-u
avonf?
Aefa'gif; uGefz7ifu
h Jhodk\aom nDvmcHw7yf usif;y
a7;udk 1954 ckESpf {jyDv 28 7ufae\wiG f usif;yaom
udkvHAdk nDvmcH-uD;Y wifjyaqG;aEG;cJh-uonf? xdknD
vmcH-uD;wGif tdN,
d /tif'dkeD;7Sm;/ yguPwef/ oD[dk f/
jrefrmEdkifiHwdk\rS 0ef-uD;csKyfrsm; awG\qHk-uI/ tqdkyg
5EkdifiH. EkdifiHa7;/ vlr=wdk;wufa7;omru/ uBmh
jidrf;csr;f a7; wnfwHh cdkifjrJr=wdk\ukd yGifhvif;pGm aqG;aEG;
-ujyD;aemuf/ tm7Stmz7duEkdifiHrsm;. nDvmcH
w7yfusif;y7ef vdktyfa-umif;udk oabm-udKufnD cJh
-uonf? ,if;uJhodk\aom nDvmcH-uD;rsdK; jzpfajrmuf
a7;udk tif'dkeD;7Sm;0ef-uD;csKyfu enf;vrf; 7SmazGay;
7ef qHk;jzwf-uonf? odk\jzpf7m Aefa'gif;nDvmcH usif;
ya7;udk udkvHAdk nDvmcH-uD;u pwif vrf;cif;ay;cJh
avonf?
tif'dkeD;7Sm;0ef-uD;csKyf rPwmrdk[mruf tvD
qufpw&dkrpf*sdK*sdKonf jrefrmEkdifiH 0ef-uD;csKyf. zdwf
-um;csuft7 1954 ckESpf pufwifbmvwGif jrefrm
EdkifiHodk\ tvnftywf vma7mufjyD;aemuf/ 2 EkdifiH
0ef-uD;csKyfwdk\ yl;wGJ xkwfjyefonfh a-unmcsufwGif
tm7Stmz7du nDvmcH-uD;jzpfajrmufa7;udk yuf
cscahJ vonf?
,if;odk\ yufcscJo
h nfEiS ht
f nD OD;pD;Ekid firH sm; jzpf-u
onfh tdNd,/ tif;'dek ;D 7Sm;/ yguPwef/ oD[kd Ef iS hf jrefrm
EkdifiHwdk\onf tm7Stmz7du nDvmcH aqmvsifpGm
jzpfajrmufa7;twGuf tif'dkeD7Sm;EdkifiH Adk*dk;jrdK\Y 1954
ckESpf 'DZifbmv 28 7ufae\u nDvmcHw7yf usif;y
um pDpOf aqG;aEG;-uonf? xdknDvmcHwGif tm7S
tmz7du nDvmcH-uD;udk 1955 ckEpS w
f Gif {jyDvtwGif;
usi;f y7ef/ OD;pD;Ekdiif rH sm;. ud,
k pf m; tif'ked D;7Sm; tpd;k 7
u vdktyfaom tpDtpOfrsm; jyKvkyf7ef/ OD;pD;EdkifiH
rsm;udk udk,fpm;jyKaom nDvmcH&Hk;udk tif'dkeD;7Sm;Yyif
zGiv
fh pS x
f m;7ef qHk;jzwf-uonf?
Tod\k jzifh tm7S tmz7du nDvmcH-uD;udk tif'dk
eD;7Sm;EkdifiH. jrdK\awmf ,mum;wm;rS ^5 rkdifcef\a0;
aom Owko_g, r~wonfh tyef;ajz pcef;jrdK\uav;
jzpfaom Aefa'gif;jrdK\Y 1955 ckEpS f {jyDv 11 7ufae\rS

190

Aefa'gif;nDvmcH
24 7ufae\txd usif;y7ef pDpOfI atmifjrifpmG usi;f y
Ekid cf ahJ vonf ?
nDvmcHo\dk wufa7muf-uonfh Ekid if rH sm;onf tkypf k
uGJ/ 0g'uGJ Ekdiif Hrsm;vnf; yg0ifojzifh/ xdknDvmcHonf
acsmarm ajyjypfpGm jyD;ajrmufEkdifygrnfavm/ xdknD
vmcHonf e,fcs\J0g'qef\usiaf 7;oufouftwGuf 0g'
jzef\ nDvmcHr~om jzpfrnfavm[k uBmu awG;awm
pdk;7drfrd-uonf? odk\aomf nDvmcHonf acsmarm ajy
jypfpGm jyD;ajrmufatmifjrifcJhonf? 29 EdkifiHrS udk,f
pm;vS,f-uD;rsm;onf tay;t,l oifhwifhpGmjzifh aqG;
aEG;Ekid cf -hJuonf?
^ 7uf wdkifwdkif aqG;aEG;I qHk;jzwfcsufrsm; cs
rSwfcJh-u7m/ 77Sdaom tusdK;tjrwfrsm;um; orkdif;
wGifavmufayonf? qHk;jzwfcsufrsm; rcsrSwfrD/
tjyif;txef tajctwif aqG;aEG;a0zef-u7m/ qHk;
jzwfcsufrsm;yif csrSwf Edkifygrnfavm[k pdk;7drf-u7
onf? odk\aomf rdrdwdk\. t,ltq/ xifjrifcsufwdk\ukd
yGifhyGifhvif;vif; wifjyjcif;omjzpfI/ aemufqHk;wGif
qHk;jzwfcsufrsm; csrSwfEdkifcJh-uayonf? xdkqHk;jzwf
csurf sm;onf wnfwo
hH nf/ cdik jf rJonf/ tarSmifyh a,m*
uif;onf[k uBmu todtrSwfjyKvm-u7avonf?
nDvmcH-u;D wGif e,fcs\JpeH pf&w
= cf sa7;tqdu
k dk wnDw
nGwq
f ;kH jzwfEikd jf cif;onf Aefa'gif;nDvmcH-u;D . xl;jcm;
csufw7yfjzpfayonf? vlrsdK;wrsdK;tm; tjcm;vlrsdK;
wrsdK;u pdk;rdk;csKyfcs,fr=/ EdkifiHwGif;udPrsm;Y 0ifa7muf
pGuzf ufr=wdk\onf raumif;aomp&dkufrsm; jzpfa-umif;
udk Ekid if w
H idk ;f vdv
k u
kd od7adS omfvnf; vufawG\ xde;f odr;f
7efurdk l 0efav;-uonf? xdt
k csuu
f kd Aefa'gif;nDvmcH
wGif EkdifiHxyd o
f D;acgif;aqmif-uD;rsm;u &=wfcsa-umif;
tqdkwifoGif; qHk;jzwfvdkufaomtcg uBmhxuf0uf
ausmfvlOD;a7u qHk;jzwfcsufrnfayojzifh/ e,fcsJ\0g'D
wdk\tm; aemufwGef\omG ;aponf? ,if;odk\jzifh uBmhwif;
rmr= avsmyh g;a7;udk jzpfapcJhavonf?
t+kjrLtiftm;udk tzsuo
f abm toH;k rjyKb/J tjyK
vkyfief;rsm;twGuf toHk;jyK7ef wdkufwGef;a-umif; t
qdkudkvnf; jy}mef;cJh-uonf? xdk\jyif pD;yGm;a7; yl;
aygif;aqmif7Gufr=/ ,Ofaus;r= yl;aygif;aqmif7Gufr=
vl\tcGifhta7; toHk;csr=/ rvGwfvyfao;aom EkdifiH
rsm; jyem ponfwdk\udkvnf; aqG;aEG;um qHk;jzwf
csurf sm; cs-uonf?
Aefa'gif;nDvmcHonf uBmhukvorCudk pifjydKif
,SOfjydKifjcif;vnf;rjyKay? nDvmcHo\dk wufa7mufaom

191

29 Ekdifiw
H Gif uBmhuv
k orC0if 18 Ekdiif H yg0ifonf?
uBmhuv
k orC0if r[kwaf om w&kwjf ynfo\l ud,
k pf m;
vS,o
f nfyif uBmhuv
k orCtm;axmufcaH 7;tqdw
k Gif
0ifa7muf axmufcH aqG;aEG;cJhonf? xdknDvmcH-uD;rS
aemufqk;H xkwfjyefcsufwiG f uBmhjidr;f csrf;a7; yl;aygif;
aqmif7Gufr= jr|ifhwifa7;ESifh pyfvsOf;I uBmhEkdifiH
trsm;tjym;onf uBmhukovrCodk\ 0ifa7mufcGihf r7
-uao;ay7m/ uBmhjidrf;csrf;a7;twGuf xda7mufpGm
yl;aygif;aqmif7Gu7f ef Ekdiif Htm;vHk; uBmhuv
k orCodk\
0ifEikd 7f ef nDvmcHu oabm-uKd un
f aD -umif;/ xdak -umifh
toif;0if t7nftcsif;ESifh jynfhpHkaom EkdifiHrsm;tm;
0ifcGifhjyK7ef ukvorCvHkjcHKa7;aumifpDodk\ awmif;qdk
a-umif;[kyg7Sd7m/ tm7Stmz7duEkdifiHwdk\onf uBmh
jidrf;csrf;a7;twGuf rnfr~vdkvm;I/ uBmhukvorC
-uD;tm; uBmhjidrf;csrf;a7;udk xm0pOf xdef;odrf;xm;
Edik frnfh uBmol uBmom;wd\k. tm;xm;zG,f7m uBmh
rdom;pktzGJ\-uD;tjzpf todtrSwfjyKjcif;udkvnf; xif
7Sm;apcJhonf? xdk\a-umifh nDvmcH wufa7mufaom
29 Ekdiif H udk,fpm;vS,f acgif;aqmif-uD;rsm;. apwem
udk uBmu tav;jyKcJ-h u7ayonf?
Aefa'gif;uGefz7ifhodk\ wufa7muf-uaom udk,fpm;
vS,f-uD;rsm;onf tvSnfhus rdef\cGef;pum;rsm; ajym
qdk-uonf? e,fcs\JpHepf qef\usifa7; tqdu
k kd wifoGi;f
aqG;aEG;-u7mY/ uBmu ar~mfvifhoavmuf tmm
w rjyif;xefvSacs? od\kaomf uGejf rLepf Ekid if H-uD;rsm;.
e,fcsJ\r=udkvnf; jyif;jyif; xefxef a0zefaqG;aEG;cJh
-uonf?
nDvmcH-uD;onf tm7Stmz7duEkdifiHrsm;. pnf;
vHk;nDnGwfjcif;udk jycJhayonf? uBmh wif;rmr= tm;
vHk;udk avsmhenf;oGm;ap7ef nDvmcH-uD;u rpGrf;
aqmifEdkifjim;vnf; tm7Stmz7duEkdifiHrsm;. pnf;
vHk;nDnGwfjcif;onf e,fcsJ\0g'tm; wm;qD;7mY t
awmftwef xda7mufapcJhonf? nDvmcHwGif csrSwf
cJhaom qHk;jzwfcsufrsm;twdkif;om xda7mufpGm t
aumiftxnf azmfEkdifygu tm7SESifh tmz7duwkduf
wGif jidrf;csrf;om,ma7;onf wnfwHhckid jf rJEkdifayrnf?
Aefa'gif; nDvmcH-uD; jzpfajrmuf atmifjrifatmif
vHk;yef;ay;aom jrefrmEkdifiH tygt0if OD;pD; 5 EkdifiH
onf oef;aygif; 1300ausmf7aSd om tm7S tmz7du
vlrsdK;tm;vHk;udk pnf;vHk;ay;EdkifcJhayonf? xdk\a-umifh
acsmarm ajyjypfpGmESifh atmifjrifvdrfhrnf r[kwf[k
uBmu ,lqcJh-uaomfvnf; Aefa'gif; uGefz7ifo
h nf

Aef;Zl;

Aef;a'gif;nDvmcH
acsmarmajyjypfpGm jyD;ajrmufatmifjrifcJhI uBmu
wtHw
h -o jzpfch7J ayonf?
Aef;Zl; (c7pf 1828 1905)?
?a7ikyf oabm/
av,mOfysH/ "mwfaiG\AHk;wdk\ ray:rDacwfuyif rdrd.
0 Krsm;xJwGif ,if;wd\k uJhodk\ qef;-u,faom od_H
ynmqkid 7f m wDxiG rf w
= k\dudk Zmwfvrf;Zmwfuu
G fY xnhf
oGif;I od_Hynmqefaom pGef\pm;cef;0 Krsm;udk a7;
om;cJhol uBmausmf jyifopf 0 Ka7;q7m-uD;um;
Zl;Aef; jzpfavonf? Zl;Aef;onf ,ckacwf pma7;
q7m tausmftarmf-uD; wOD;jzpfol tdyf*sD0JuJhodk\ t
em*wf od_yH nm. wd;k wufwx
D iG v
f mrnfh xl;jcm;qef;
-u,faom tajctaewd\kukd aemufcx
H m;um tH-h ozG,f
7m/ tonf;xdwfp7m 0 Kaygif; rsm;pGmudk a7;om;
cJah vonf?
Zl;Aef;onf jyifopfEkdifiH yifv,fqdyfurf;jrdK\wjrdK\
jzpfaom eef\jrdK\wiG f 1828 ckEpS f azazmf0g7Dv 8 7ufae\Y
arG;zGm;onf? xdjk rdK\Y tEkid Ef kid firH S oabmaygif;pHkwk\d 0if
a7mufqdkufuyf7m/ Zl;Aef;onf i,fpOfuyif oabm
om;aygif;pHkwdk\ESifh awG\qHk 7if;ESDcJhojzifh oabmom;
rsm;. pGef\pm;cef;rsm;udk tm;uscJhonf? xdk\a-umifh
12 ESpfom; t7G,fwGif oabmom;tjzpf vdkufyg7ef
-uHpnfcJhaomfvnf; zcif-uD;u tcsdefrDodvdkufI
t-urH atmifjrifcahJ y?
Zl;Aef;onf eef\jrdK\wGif ynmoif-um;cJhjyD;aemuf
yg7pfjrdK\wGif Oya'ynmudk qnf;yl; avhvm7onf?
odk\aomf pmay ta7;tom;zufY ydkI pdwf0ifpm;
ojzifh/ OD;pGmY jyZmwftwGuf pmwdkayprsm; a7;om;
cJhonf? Zl;Aef;. jyZmwfjrL;wckudk &Hkwif jyocJh7
onf? odk\aomf jyZmwfa7;om;jcif;jzifh toufarG;r=
-um7SnfpGm rjyKcJhay? i,fpOfu pGef\pm;cef;rsm;udk
pdwfyg0ifpm;onfh nmOfuav; ygvmonfh twkdif;
1862 ckESpfwGif od_HynmESifh pGef\pm;cef;rsm; ygaom
rD;yHkysHxJrSm/ ig;ywf-um trnf7Sd 0 Kwyk'fudk
ajrprf;c7rf;ysdK;I a7;om; xkwfa0cJhonf? xdk0 K
rsdK;onf topftqef;jzpfav7m/ Zl;Aef;onf emrnf
7oGm;avonf? uBmh A[dkcsufodk\ c7D;xGufjcif;
ESihf vuBmqDo\kd trnf7Sd Aef;. 0 Krsm; xGuaf y:
vmjyD;aemufwGif Aef;onf uBmausmf pma7;q7m
rsm; pm7if;wGif yg0ifco
Jh nf? ol. ta7;tom; Zmwf
vrf; Zmwfuu
G w
f k\donf ,kW,
d W
k mESihq
f q
D aD vsmaf vsmf
7Sv
d o
S jzifh tcsKd \ pmzwfy7dowfw\dku Aef;tm; vuBm

od_H0 Krsm;a7;7mwGif ausmf-um;ol Zl; Aef;

odk\oGm;v~if vdkufyg7ap[kyif pma7;awmif;yef -u


avonf?
Aef;. 0 Krsm;onf ol\acwfol\tcgu rjzpfEkdif
ao;aom t7mrsm;udk pdwful;Om+f uGef\jrL;um a7;
om;cJhaomfv nf;/ xdkpdwful;rsm;onf ,ckacwf
wGif jzpfEikd af om t7m0 Krsm;jzpfaeavjyD? xdak cwfu
Aef;. pdwful;Om+f uGef\jrL;csufwdk\onf xdkacwfu
txl;tqef; jzpfcahJ omfvnf; ,ckacwfwiG rf l rxl;qef;
awmhonfh wdkifatmif Aef;.0 Krsm;um; rwdrfjrKyf
ao;ay? -uH-uHzefzef pdwfu;l Om+fxw
k fum a7;om;cJh
aom Aef;.0 Kwdk\onf pdw0f ifpm;zG,fvnf; aumif;
onf? od_yH nm wd;k wufwx
D iG rf t
= wGuf tpazmfay;7m
vnf; a7mufcJhonf? Aef;.0 Krsm;onf zwf&=7ol
wd\ktm; a7S\wiG f rnfok\d jzpfvmrnfukd tvGef odcsipf w
d f
jzpfvmapatmif qGJaqmifoGm; Ekdifonf? uBmausmf
0 K-uD; wyk'fjzpfaom uBmwywf7uf7Spfq,f
0 K-uD;onf xdpk Ofu rjzpfEkdiaf o;aompGe\fpm;r= 0 K
rsdK;jzpfonf? xdk0 K-uD;udk tcef;quf 0 K7Snt
f jzpf
xnfhoGif; azmfjycJh7m pmzwfolrsm;u tvGef pdwf

192

Aef;Zl;

Aef;a7mAwf

0ifpm;-uojzifh 0 KxJrS Zmwfvdkufonf vef'efjrdK\


od\k 7uf 80 ESihf jyefa7muf ra7mufuykd if tavmif;tpm;
jyK-uavonf?
Zl;Aef;. 0 Krsm;pGmudk t*vdyfbmomodk\ jyefqckd hJ
-uonf? 1905 ckESpf rwfv 24 7ufae\wiG f eef\jrdK\Y
uG,fvGefonfhwdkifatmif od_Hynmqefaom pGef\pm;
cef; 0 Krsm;pGmudk a7;om;cJhonf? ol. pGef\pm;cef;
0 Kwyk'jf zpfaom t#0g a7jyifatmuf/ rdkifajcmuf
aomif; a7mufcJhjcif; 0 Konfvnf; uBmausmf
0 Kwyk'fjzpfI/ xdkpOfu vlwdk\ tdyfrufr~ rjrifruf
ao;onfh a7ikyfoabm wpif;jzifh t#0g a7jyif
atmufodk\ pGef\pm;vSnfhvnfoGm;vmcJhonfudk pdwf0if
pm;zG,f/ tHh-ozG,f/ tonf;xdwfz,
G f a7;om;cJhonf?
Aef;a7mAwf(c7pf 1^59 1^96)?
?paumhwvef
trsdK;om; pmqdkawmf-uD;tjzpf xif7Sm;aom a7mAwf
Aef;onf v,fo;D pm;vky7f ol 0DvsAH ef;ESihf tCedAa7mif;
wdk\. om;orD; ^ a,mufteuf t-uD;qHk;om; jzpf
onf? 1^59 ckESpf Zefe0g7Dv 25 7ufae\wiG f Aef;udk
paumhwvefjynf tJ&=dif,me,f atmfvdka0;7Gmu
av;Y zGm;jrifonf?
Aef;. rdbrsm;onf qif;7JEGrf;yg;olrsm; jzpf7m/
om;jzpfoltm; trsm;enf;wl ynmoif7ef ausmif;
odk\rvFwfEdkifacs? 1^65 ckESpfwGif ynmvdkvm;aom
Aef;.rdbrsm;onf rdrdwdk\. om;tm; pmoifausmif;
odk\vFwfum ynm roif-um;Ekdifaomfvnf; om;.
ynma7;udk rxdcdkufapvdkojzifh rdrd.tdrfeD;csif;rsm;
ESifhwkdifyifum aiGpkI *`efrm;a'ghqdkol ausmif;q7m
uav;wOD;udk iSg;I ynmoif-um;apavonf? q7mh
xHrS 77Sdaom ynm tajccHuav;ESifh ynm A[kokw
vdkvm;aom Aef;onf 0goemtavsmuf zcif-uD;.
pmtkyfrsm;udk zwf&=avhvm qnf;yl;cJhojzifh uBm
ausmf pmqdk-uD; jzpfc7Jh onf[k qdk7ayrnf?
1^66 ckESpw
f Gif rdzrsm;onf xd7k Gmuav;ESifh 2 rdkif
r~a0;uGmaom armifhatmvD;zifh t7yf7Sd v,fuGuf
rsm;odk\ a7F\ajymif; aexkdif-uaomtcg/ ^ ESpft7G,f
r~om 7Sdao;aom Aef;onf ynmudk vdv
k m;oluav;
jzpfonfhtwkdif; xdk7Gmausmif;uav;Yyif ae7pfcJh
avonf? 1^^2 ckESpf Aef; 13 ESpfom; t7G,fwGif
ol. rdbrsm;u 'g7ify,fac: t*vyd f bke;f -uD;ausmif;
wausmif;Y ynm qufvuf oif-um;apavonf?
odk\aomfvnf; aiGa7; a-u;a7; usyfwnf;vGef;vS

193

ojzifh aemufwESpfwGif Aef;tm; ausmif;Ekwfvdkuf


7avawmhonf? Aef;onf ausmif;rS xGuv
f u
dk f7aomf
vnf; 7Gmausmif;q7muav;xHwGifyif 7ufoWywf
tenf;i,fr~ t*vdyfo]gESifh jyifopfpmrsm;udk quf
vuf qnf;yl;aeao;onf? odk\aomfvnf; rdbrsm;
wGif ulazmfavmifzuf vdak eojzifh Aef;onf rdbrsm;ESihf
v,ftvkyfudk 'd;k wlaygifzuf 0ifvkyf77Smonf?
Aef;onf rdrd0goemygaom uAsmvum pmtkyf
uav;udk tdwfxJwGif tjrJaqmifvsuf tm;vyfcGifh
ay:wdkif; pmtkyfudk xkwfumxkwfum uAsmht7om
udk cHpm;avh7Sd.? v,fxGefaepOf xGefa-umif; w
a-umif;qHk;I aemuftopfwa-umif;xdk;7ef jrif;rsm;
udk vSnhcf u
dk fuav;Yyif pmtkyu
f kd uysmu,m vSeI
f
rdrd ESpfoufaom tzGJ\tEGJ\uav;rsm;. t7omudk cH
,lavh7.
Sd ? 7Hzef7HcgYvnf; usurf Swx
f m;aom tyd'k f
uav;rsm;Y E=wfwuf7w
G fqdk aewwfonf?
0rf;a7;twGuf yifyef;-uD;pGm vkyfudkiaf e-u7aom
Aef;wd\k rdom;pkonf nOfyh idk f; tm;vyfcsderf sm;wGif rdcif
jzpfolu a7S;oDcsif;-uD;rsm;udk qdkjyI/ zcifu oRm
usrf;pmxJrS yHkjyif trsdK;rsdK;udk zwfjyum om;orD;
rsm;u 0dkif;I em;axmif;,if; aysmf7FifpGm tcsdefjzKef;

emrnfausmf paumhvlrsdK; uAsmq7m a7mAwf Aef;

Aef;a7mAwf
wwf-uonf? Aef; touf 26 ESpf t7G,fwGif zcif
jzpfol tedP a7mufojzifhwa-umif;/ tcspaf 7; tqif
rajyojzifhwa-umif; Aef;onf w7Gmrajymif; ol
aumif;rjzpf [laom pum;twdkif; taemuf tdNd,
u`ef;pk7Sd *sar;um;u`ef;od\k oGm;a7mufI pma7;tvkyf
vky7f ef pdwyf ikd ;f jzwf vdu
k af vonf? od\7k mwGif c7D;p7dwf
vdak ejyefojzifh ol uav; b0uyif pDu;Hk a7;om;vm
cJhaom uAsmuav;rsm;udk pkaygif;I uAsmrsm; [l
aomtrnfjzifh pmtkyf wtkyf xkwfa0vkdu.
f ?
Aef;. uAsmpmtkyfrSm ta7mif;7 wGiu
f s,fvS.?
xdkpmtkyf xkwfvku
d fonfrpS I v,form;pmqdk u
av;. emrnfonfvnf; wrk[kwfjcif; xif7Sm;ausmf
apmvmonf? Aef;onfvnf; pmtkyf a7mif;7onfh
tjrwfaiGxrJ S ol. a0pktjzpf aygif 500 cef\ 77S.
d ?
ol. uAsmpmtkyfonf 'kwd,w-udrfyif xyfESdyf7ef
jzpfvmaomtcg Aef;onf *sar;um;u`ef;odk\ oGm;7ef
t-uHukd pGe\fypfvu
dk fjyD;v~if xdkaiGEiS hyf if paumhwvef
jynf tuf'ifAm7m jrdK\awmfo\dk oGm;a7mufavonf?
Aef;onf tuf'ifAm7mjrdK\o\kd a7mufaomtcg ynm
wwf/ olaX;ol-uG,f tp7Sad om txufwef;pm; ykCKd vf
rsm;. 0dkif;0ef;csD;ajr|mufjcif; cH7avonf? odk\7mwGif
yumoeudk vdkvm;aom txufwef;pm;wdk\. tay:
,H *&kpdkufjcif;rSm -um7Snf rcHacs? vtenf;i,f
cef\ aerdv~ifyif r-umao;rDu ol\tm; ta7;w,l
vkyfcJhaom txufwef;pm;rsm;onf olYtm; *&k
rjyK-uawmhonfudk owdxm;rdaom Aef;onf pdwf
tysuf-uD; ysufum ol. arG;Zmwdjzpfaom atmfvdk
a0; 7Gmuav;odk\ jyefvmcJh.? Aef;onf tuf'ifAm7m
jrdK\rS jyefvmjyD;onfhaemufwGif yumoeudk rufarm
aom vluHkxH tac:cH txufwef;pm;wdk\tm; ,cif
uxuf pdwef mjyD;v~i/f atmufwef;pm; omref qif;7J
ol qif;7Jom;rsm;tm; a7S;uxuf ydkI oem;u&k+m
oufrad wmhonf? 1^8^ ckEpS w
f iG f uAsmpmtkyf xkwaf 0
7mrS 77Sdaom tjrwfuav;jzifh tJvpfvif t7yfwGif
v,f wuGuf0,fI tvkyv
f kyo
f nf? 1^88 ckEpS fwGif
Aef;onf ol. tcspfa[mif;jzpfonfh *sif; tm;rm;
trnf7Sd trsdK;orD;ESifh vufxyfvku
d f.? vufxyfjyD;
aemufr-umrDyif ,pfrsdK; tifpyufawmf tvkyfudk
77Sdavonf? rlvuyif t7ufudk pGJvmcJhaom Aef;
onf xdt
k vkyu
f kd 7onfah e\upI t7ufESifh jywfonf
[lI r7Sdawmhacs? ol. usef;rma7;onfvnf; c`wf
,Gi;f vm.? 1^93 ckEpS w
f iG f ol. uAsmrsm;udk aemuf

Aef;armfc&dkif
qH;k yHEk ydS f xkwaf 0cJah vonf? 1^69 ckEpS Yf tjyif;txef
zsm;jyD;v~if xdkESpf Zlvdik fv 217ufae\wiG f touf 3^
ESpf t7G,faumif;wke;f tcsdefrSmyif 'rf;z7D;jrdK\Y uG,f
vGef tedPa7mufavonf?
a7mAwfAef;onf vlwa,muftjzpfESifh c`wf,Gif;
csufrsm; 7SdrnfrSefaomfvnf; pmqdkawmfwOD; tjzpf
ESifhum; vlwkdi;f uyif av;pm;7ayonf? ol. uAsm
rsm;xJwiG f paumhwvefjynf. ajr/ a7/ avESifh Zmwd
aoG; Zmwdrmefwdk\udk trsm;qHk; awG\7ayrnf? ol.
rsdK;cspfpdwf/ csKyfwnf;r=udk 7GH7Smrkef;wD;aompdwfESifh
vGwv
f yfr= vdkvm;aom pdwfwk\donf ol. uAsmrsm;Y
wzGm;zGm; ay:vGifvsuf 7Sdayonf? Aef;. taumif;
qHk; uAsmrsm;rSm paumhwvef a'oM7 bmom
pum;jzifh a7;om;cJhaom uAsmpkyif jzpfonf? Aef;.
uAsmrsm;onf oDqdk wD;r=wfI7aom oDcsif;rsm; jzpf
7m/ t*vdyfpmay orkdif;wGif Aef;onf taumif;qHk;
oDcsif;a7;q7m wOD;tjzpfjzifhvnf; xif7Sm;pGm 7yf
wnfvsuf 7Sdavonf?
Aef;armfc&dki?f
? Aef;armfc&dkio
f nf ucsijf ynfe,f
wGif yg0ifvsu/f tus,ft0ef;rSm 4146 pwk7ef;rkdif
jzpfonf? t*vyd rf sm;tkypf ;kd pOfu e,fjcm;c&dik w
f ck tjzpf
todtrSwfjyKI tkyfcsKyfcJhonf? c&dkif. e,fedrdwfrSm
ta7S\zufwGif pdef;vHk awmifwef; tygt0if ucsif
awmifwef;rsm;u w&kwfEkdifiHESifh jcm;xm;vsuf7SdI/
taemufzufwGif jrefrmjynfr-uD; tygt0ifjzpfaom
uomc&dkifESifh pyfvsuf wnf7Sdonf? awmifzufwGif
7Sr;f jynfe,f ajrmufyikd ;f a'oESihf e,ferd w
d cf si;f 7Snv
f sm;
pGm pyfvsuf7SdI/ ajrmufzufwGif ucsifjynfe,f tyg
t0if jrpf-uD;em; c&dkifESifh eef;qefacsmif;tm;jzifh
ydki;f jcm;vsuf 7So
d nf?
Aef;armfc&dik f tygt0if pde;f vH;k awmifwef;onf yif
v,fjyifrS ay 6000ausmfjrifhvsuf/ c&dkifwckvHk;Y
tjrifhqHk; awmifxdyfrSm e&lbHkawmifxGwf jzpfonf?
,if; awmifxw
G o
f nf yifv,fjyifrS ay 8000 ausmf
tjrifhY 7Sv
d suf/ Aef;armfc&dik w
f ckv;Hk od\kif;/ w&kwEf dik fiH
zufodk\if; pD;I jrifEkdifavonf? bHk[lonfrSm ucsif
bmompum;jzpfI awmif[k t"d_m,f7Sday7m/ e&l
ac: tyifrsm; aygufa7muf7mawmif[k t"d_m,f7
avonf?
{7m0wDjrpfonf c&dik t
f wGi;f rkid f 100 cef\ jzwfoef;
pD;qif;7m/ c&dkif. ausm&dk;ozG,fjzpfI ta7;ygvS

194

Aef;armfc&dkif

Aef;armfq7mawmf

onf? ,if;onf jrpf-uD;em;c&dkifudk jzwfI Aef;armfjrdK\


txd ajrmufrSawmifodk\ tpOftwdkif; pD;qif;vmjyD;
aemuf/ taemufodk\ auG\0dkufum a7F*ljrdK\em;rS jzwf
vsuf uomrSwqifh awmifbufjrpf0u`e;f ay: a'ood\k
pD;qif;avonf? jrpf. 0J,mwdk\Y ajrjyef\a'orsm;
7SdI/ tcsdK\ae7mrsm;wGif awmifwef;awmifpG,frsm;
0ef;7Hae7m/ Aef;armf jrpf-uD;em;e,fpyfY yXr jrpf
usOf;/ Aef;armfESifh a7F*l-um;wGif 'kwd, jrpfusOf;
tjzpf yx0D0ifY xif7Sm;avonf? {7m0wDjrpf.
vufwufrsm;tjzpf acsmif;i,f ajrmif;i,frsm; 0J
,mrSpD;0if-u7mwGif xif7Sm;aom jrpfacsmif;wdk\rsm
wydef (wmyif)jrpf/ rdk;vJ (rdk;v,f) acsmif;wdk\ jzpf
onf? wmyifrdk;vJ [laom a0g[m7rsm;onf 7Srf;
bmompum;rS qif;oufaom trnfrsm; jzpfvsuf
wmyifonf wmyef[kif;/ rd;k vJonf rde;f vdki;f [kif;
toD;oD; toHxGufonf? rdef;vdkif;[l7mY rdef;onf
jrdK\/ vdkif;onf ESif;[k t"d_m,f7vsuf ESif;rsm;jzifh
a0rd=if;vsuf7SdaomjrdK\[k t"d_m,f7avonf? wmyef
[l7mY wonfqyd u
f rf;/yefonf vGijf yif[k t"d_m,f
7Sv
d suf vGijf yifw\kjd zifh jyef\jzL;aom qdyu
f rf;[k t"d_m,f
7ayonf?
c&dik t
f wGi;f Y rd;k 7moDonf ZGev
f rS pwifI/ rd;k trsm;
qHk; vrsm;rSm ZlvdkifvESifh -o*kwfvwdk\ jzpfonf? rdk;
7moDrS tyjzpfaom vrsm;wGifvnf; tawmftoifh
rdk;7Gm wwfonf? rdk;7moDtcgwGif jrpfurf;rsm; w
av~muf7Sd ajredrfha'orsm;pGmwdk\onf a7jrKyfaewwf
onf? aqmif;tcg at;csrf;I/ aEGtcg tawmftoifh
ylaomfvnf; rdk;oufavjyif;rsm; r-umc+ usa7muf
wwfI tyl7eSd f oufomonf? rdk;7Gmojzifhif;/ qD;ESif;
usojzifhif; wESpfywfvHk; c&dkiftwGi;f ajcmufaoG\
onf[lI r7SdcJh7m/ txl;ojzifh rdk;7moDtcgwGif iSuf
zsm;a7m*g jzpfymG ;avh 7Sdavonf?
awmifay:Y aexdkif -uolrsm;onf awmif,mvkyf
jcif;/ awmifurf;yg;rsm;udk avSum;xpf ozG,f jyKvyk f
I v,f,m pdkufysdK;jcif;wdk\jzifh toufarG;-uvsuf
jrpf0Srf;wav~muf ajrjyef\ vGijf yifY aexkdi-f uolrsm;rSm
v,f,m pdkufysdK;jcif;/ ajryJ/ -uH/ ajymif;/ aq;
paomoD;ESHrsm;udk pdkufysdK;jcif;/ ig;zrf;jcif;/ ajrtdk;
vkyjf cif;/ 7Srf;jynfe,fok\d um;vrf;jzifhif;/ {7m0wDjrpf
a-umif; ukefwifoabmjzifh if; ukefpnf ul;oef;
a7mif;0,fjcif; ponfrsm;udk jyKvkyf -uonf? t"du
vkyfief;onf v,f,mpdkufysdK;jcif; jzpf.? c&dkif pdkuf

195

ysdK;a7;XmeESifh ajraus;7Sif; Xmewdk\rSvnf; ydk;pmyif


rsm;udk prf;oyfpdkufysdK;vsuf 7Sdayonf? Aef;armfESifh
pde;f vHu
k m;vrf;/ Aef;armfEiS hf 7Sr;f jynfe,fajrmufyikd ;f erf;
crf;odk\ um;vrf;/ Aef;armfESifh jrpf-uD;em; um;vrf;wdk\
onf c&dki.
f ukefpnful;oef; a7mif;0,fa7;udk rsm;pGm
jzpfxGef;aponf? ,cktcg Aef;armfjrdK\rS rdk;ukwfjrdK\udk
jzwfvsuf rMav;/ rW7mwd\t
k xd um;vrf;-u;D wckukd
vnf; azmufvyk fjy;D jzpfayonf?
wGif;xGufoWK[lI Aef;armfc&dkifY ajymyavmuf
atmif r7Sdacs? jrpfzsm; acsmif;zsm;rsm;Y a7Fudk usif
,l-uaomfvnf; c&dkif.pD;yGm;a7;udk taxmuftul
jzpfavmufatmif rjzpfxGef;ay? c&dkiftwGif; opf
awm-uD;rsm; trsm;tjym;7Sd7m/ u`ef;/ tif-uif;/
tif/ unif paom tzd;k wefopfrsm; xGuo
f nf? opf
vkyfief; xGef;um;onf?
Aef;armfc&dkit
f wGif; xif7Sm;aom apwDrsm;rSm Aef;
armfjrdK\7Sd a7FodrfawmfapwD/ Aef;armftxuf wmyif
acsmif;urf;yg;7Sd a7FusD;em;apwD/ a7F*l wzufurf; {7m
0wDjrpftwGif; u`ef;awmf7Gm7Sd a7Fay:u`ef; apwDwdk\
jzpf-uayonf? a7FodrfawmfapwDESifh a7FusD;em;apwD
rsm;rSm 'kwd,uBmppftwGif;u r[mrdwfwdk\ AHk;'+f
a-umifh jydKusysupf D;cJ7h m/ ,cktcg jyifqifrGr;f rHjyD; jzpf
ayonf?
Aef;armfc&dik .
f vlO;D a7onf 1956 ckEpS f oef;acgif
pm7if;t7 150965 a,mufjzpfI jrefrm/ 7Sr;f / ucsi/f
tZD;/ v7S/D r&l/ a,m,if/ u7ifEiS hf wdik ;f 7if;om;r[kwf
aom w&kw/f ukvm; ponfwk\d yg0ifaexkid -f uonf?
Aef;armfc&dkifudk Aef;armfjrdK\e,f/ a7F*ljrdK\e,f/ pdef;vHk
ubm; awmifwef;e,f[lI e,f 3 e,fcGJI tkyfcsKyf
avonf? c&dik .
f &Hk;pdkujf rdK\rmS Aef;armfjrdK\ jzpfavonf?
1960 61 ck ynma7;ESpf ukefqk;H onfxd c&dik fwck
vHk;Y jrdK\e,ftvdkuf tpdk;7txufwef;ausmif; 3
ausmif;/ tv,fwef;ausmif; ^ ausmif;/ rlvwef;
ausmif; 128 ausmif;txd zGifhvpS fxm;7SdjyD; jzpfonf?
tcsKyf qdk7aomf Aef;armfc&dik fonf xlxyfpdrf;pdkae
aom tzdk;wef opfawmrsm;/ ndK\r=dif; r=efjymaom
awmifpOf awmifwef;rsm;udk ywf0ef;usifjyKonfh om
,maom c&dkifwck jzpfavonf?
Aef;armfq7mawmf( jrefrm 1168 1239)?
?
Aef;armfq7mawmfonf rif;wke;f rif;w7m;-uD; vufxuf
awmfwGif tvGef xifay: ausmfapmaom q7mawmf

Aef;armfq7mawmf
wyg;jzpfonf? q7mawmfudk a7FawmifjrdK\ uGyfn|yfpif
7GmY jrefrmoU7mZf 1168 ckESpfwGif zGm;jrifonf?
i,frnfarmifjzL0if;jzpfI/ 7[ef;bGJ\OD;y@dwjzpfonf?
rif;wke;f rif;w7m;-uD;u y@dw0Hombd"Z r[m"R7m
Zm"d7mZ*k&k bGJ\wHqdyfawmf qufuyf vSL'gef;jcif;udk
cH7aom q7mawmf-uD;jzpfonf? o*Zmq7mawmf/ a7F
usiq
f 7mawmf/ oufyef;q7mawmfponfw\kEd iS hf wacwf
wnf;jzpfonf? bdk;awmfrif;w7m;. rdz7k m; a0omvD
rif;orD; Aef;armfjrKd \pm; Oaygw7m aqmufvkyf vSL'gef;
aom Aef;armfausmif;wdkufwGif oDwif;oHk;aoma-umifh
Aef;armfq7mawmf[k wGio
f nf?
Aef;armfq7mawmfonf omra+b0uyif pmpyf
0goemygonfESifhtr~ uAsmzGJ\qdkr=Y Edkifeif;vSonf?
wcgwGif Aef;armf q7mawmfavmif; omra+onf
acWvlxu
G fI tdro
f dk\jyefum oli,fcsif; rdwfaqGrsm;
ESifh vnfywfpOf anmifyif-uD; wyifatmufY pk&Hk;ae
aom rdef;rrsm;teuf rrif;rSdefqdkol rdef;r avvnf
vdkufonfudk -um;ojzifh &kwfcsnf; atmufygtwdkif;
pmcsK;d vdu
k af vonf?
a7Fanmifyifomonfhukef;/ pk&Hk;I ae-u7m? ?
rrif;rSdef tysdK-uD;7,f/ tD;n|pfvdk\yg ?
,if;odk\ csKd ;vdu
k fpOf rrif;rSed .
f armif ipGefu a'go
xGufI qJa7;vdkufojzifh qufI atmufygtwkdif;
pyfqjyk d efonf?
rvdRmAmvemrdu
k cf ?J ?ol\tr ptdw
k eG v
f \k/d
armifipGef rsufrmef7Sw,f/ a'goeJ\q?J
Aefarmfq7mawmfonf uAsmOm+f 7Sifoefoljzpf
onft
h avsmuf wae\wiG f yVif;b0ESihf rdrdzGm;7m Zmwd
a7FawmifjrdK\rS tvHkjrdK\odk\ tvnf -uGoGm;pOf c7D;t
-um;7Sd -urf;jyJ[o
l nfh 7Gmod\k a7mufv~if 7GmxJraS usmif;
Y 0ifI wnf;cdkavonf? ausmif;xdkifbkef;-uD;u
OD;yVif; OD;y@dw. uAsmOm+fukd prf;vdo
k jzifh -urf;jyJ
7Gmta-umif;/ bkef;awmf-uD; tjrJpm;aeaom uGrf;
tpfeD-uD;ta-umif;/ bkef;-uD;wlt7if; omay: t
a-umif;/ bkef;-uD; tpm;taomuf rqifjcifojzifh
iSuzf sm;a7m*g pGJuyfaeonfh ta-umif;wdk\ tpHkygonfh
uAsmwyk'fpyfcdkif;7m rqkdif;rwGyifv~if uGrf;tpf-uD;
eDwm7JEiS fh/ -urf;jyJrmS olaysmf/ omay:wd\kw0l 7D;? ? xd;k
uGif;rifa-umifESih/f awG\ra7Smif tvGefpm;w,f/ zsm;wJh
cif-uD;? [kpyfqkv
d dkuaf vonf? -urf;jyJbek ;f awmf-uD;
onf vGefpGm oabmawG\oGm;7um rdrdausmif;Yyif
oDwif;oHk;yg7ef yifhzdwfavonf? odk\7mwGif Aef;armf

q7mawmfavmif;onf vufrcHacs? q7mawmfonf


uAsmpDuHk;r=Y Edkifeif;a-umif;udk oDv7Sif r,fuif;.
oHa0* aw;xyfudk t7GJ\wkdufI zsufqD;a7;om;onfh
aw;xyft7 ydkrdkodEdkifonf? ,if;odk\ uAsmvumzGJ\qdk
r=Y u`rf;usif Ekdifeif;onfjzpfI/ uAsm pmqdkausmf
OD;yknyifv~if q7mawmfxH 0ifa7muf enf;,lI ausmuf
xD;wqluho
J dk\ rSDcdk tm;xm;cJh7ayonf?
Aef;armf q7mawmfonf omoema7; wkdif;a7;
jynfa7;wd\kwiG f tr=rhJ trSwrf hJ aeavhr7Sb
d J wyg;olwk\d
. aumif;usdK; qdk;jypfrsm;udk tjrJqifjcifoHk;oyf avh
7Sdonf? vFwfawmf0ef-uD;rsm;jzpfaom ykcef;jrdK\pm;
0ef\7Sifawmfrif;-uD;onf avem pGJuyfaeaoma-umifh
tr=tcif;rsm;udk aumif;pGm rqHk;jzwfEkdif/ avmif;7Snf
jrdK\pm; 0ef\7Sifawmfrif;-uD;rSmum; jrifuGef; jrif;ckefwikd f
ta7;wGif "m;'+f7m77SI
d csnehf \Jaeojzifh tr=uPd rsm;udk
aumif;pGm raqmif7GufEkdif/ cef;ywfjrdK\pm; 0ef\7Sifawmf
rif;-uD;uvnf; em;xkdif;aeI/ a7eHacsmif;jrdK\pm; rif;
-uD;wyg;omv~if oefpGrf;onfjzpfaoma-umifh/ tkyf
csKyfa7; vpf[if;onfudk jrifojzifh ykcef;rSmav/
avmif;7SnfrSm"m;/ cef;ywfrmS em;? ? a7eHwwdik cf si;f
7,fESihf vif;yghrvm;? [k uAsmcsdK;um eef;awmfxYJ
csxm;I bk7if rif;w7m;tm; owd ay;cJhzl;onf?
xdka-umifhyif Aef;armfq7mawmfonf ypfpm ta7;
tom;wGif xdyfwef;pGJaom q7mawmf[k tajymcHcJh7
7Smonf? rdrdpdwfESihf tcef\roifhv~if rnfoludkr~ tm;
rembJ pdwfvdkufrmefyg ajymqdkwwfaom q7mawmf
jzpfonf? omrn ykCKd vu
f dk rqdkxm;bd/ rif;wke;f bk7if
rif;jrwfudkaomfrS pmtrsdK;rsdK; a7;csdK;avh 7Sdonf?
ok"Rmq7mawmf-uD;rsm;udkyif rvGwfwrf; a0zefI
pmcsdK;cJhzl;onf? armifoufyef;u oef;a0a0/ armif
vSaxGrSm pmayed? armfpvif;rSmawmh ysif;vGef;vdk\
pmr-unf?h rif;eefrSm vlESifhaESmw,f aomaomnH.?
r@vm/ r=csi;f 7m rpHpk rf;cifu/ aigufirf;ygbd? [lI
ok"Rm tpnf;ta0;wGif tjrJyif oef;a0aewwfaom
oufyef; q7mawmf/ pmay rwwfu`r;f vSaom vSaxG
q7mawmf/ usrf;*efwwfvGef;ojzifh pm-unfh tvGef
ysif;I rl7if;udk jyefr-unfhbJ E=wfvGwfqdkwwfaom
pvif;q7mawmf/ tajymta[mifaumif;ojzifh y7dowf
ESifh waomaomaeaom eNmbd"Z bGJ\awmf7 ykcef;
q7mawmf/ tr=tcif;rsm;udk rpHkprf; rar;jref;rDuyif
aigufirf;wwfaom r@vm7mrwkduf jynfq7mawmf
wdk\ ta-umif;udk zGJ\qckd aJh vonf?

196

Aef;armfq7mawmf
,if;odk\ rdrdrSefonf xifv~if qdwfqdwfraewwfbJ
ajym7 a7;7rS auseyfavh7Sdaom 0goema-umifh q7m
awmfonf 'kQ t-uD;tus,f awG\c7Jh avonf? wae\
aomf rif;wkef;rif;-uD;onf yduwfoHk;yHkESifh 0de>d ,
wdk\Y txl;u`r;f usifaom 7Srf;uav;u`ef; q7mawmf
OD;eNtm; 7[ef;omra+rsm; 0denf;awmfESifhtnD
usifh-uH tm;xkwf-uap7ef 7nfoefI trde\f awmf jyef
wrf;wapmif a7;om;yg7ef av~mufxm;ojzifh a7;
om; qufoGif;onf? ,if;jyefwrf;udk ok"Rm tzGJ\0if
q7mawmfrsm; vufcHtwnfjyKjyD;aemuf EdkifiHawmf
w0ef;vHk; ysHhESH\atmif xkwfjyef qifhqdkawmfrlonf?
Aef;armf q7mawmfonf ,if;jyefwrf;udk oabmESifh
nDnw
G f jcif;r7So
d jzifh jyefwrf;odrf; tr=jidrf; 0ded>,
-o0g'pmwapmifudk a7;om;um/ jrdK\eef;twGi;f 7Sd t
wGi;f 0ef OD;csed ftdrt
f wGi;f Y wdww
f qdwf ypfcsxm;av
onf? xdk\aemuf uAsm 2 yk'fcsdK;I 7Srf;uav;u`ef;
q7mawmf ausmif;0if;twGif;odk\ wdwfwqdwf oGm;
a7muf csxm;jyefonf? ,if;odk\aom tjyKtrla-umifh
trdef\awmf jyefwrf;udk a7;aom q7mawmftm;om
ru jyefwrf;udk axmufcH-uaom ok"Rm tzGJ\0if
q7mawmfrsm;ESifh jyefwrf;udk xkwfcGifhjyKaom bk7if
udkyg xdyg;aeavonf? omoemydkif q7mawmfu
Aef;armf q7mawmftm; yifhac: ppfaq;aomfvnf;
aumif;pGm rajzbJaeojzifh Aef;armfjrdK\odk\ ajymif;a7F\
oDwif;oHk;7ef rif;wkef;rif;-uD;udk,fwkdif trdef\ csrSwf
um rif;'+fay;vdkuf7onf? umv twef-umrS
rdzk7m;acgif-uD;. av~mufxm;r=a-umifh q7mawmf
tm; Aef;armfjrdK\rS oGm;a7muf yifhac:onf? odk\7mwGif
rMav;jrdK\odk\um; pdwfemojzifh rjyefbJ rif;uGef;buf
wGif oDwif;oHk;aeonf? rif;w7m;-uD;. raumif;
owif;udk tjrJajymaeojzifh rajym7ef av~mufxm;
-u7onf? odk\7mwGif t7GJ\wkdufIom aeavonf?
xdk\a-umifhyif omoemydkifq7mawmfbk7m;-uD;u Aef;
armfq7mawmfonf y7pfESifhwlonf/ 7SifpOfvnf;
rsufvHk;jyL;jyL;/ aoaomtcgvnf; rsufvHk;jyL;jyL;/
Aef;armf q7mawmfvnf; Aef;armfjrdK\odk\ rydk\rDvnf;
rsufESmrn|dK;/ ydk\jyD;vnf; rsufESmrn|dK;[k rdef\awmfrl
onfqo
kd nf?
Aef;armfq7mawmfonf trltusifh toGm;tvm
tajymtqdk taetxdkif ta7;tom;wd\k Y ajNudk
rapmifhpnf;/ -urf;wrf;onf? txl;ojzifh *gra'go
pGef;jidaom pum;ESifh pmrsm;udk ajymqdk a7;om;r=

197

wGif vGefpGm cifrif pGJvrf;ESpfoufonf [laom qdk;


owif;rsm;jzifhom xif7Sm;cJhI q7mawmf. aumif;
owif;rsm;u ray:vGifvSacs? Aef;armf q7mawmf
um; w7m;a7at; wku
d fau`;jyD;v~if tqHk;tr-o0g'
jyK7ef rif;wke;f rif;-uD; udk,fwkdif yifhzdwf7aom q7m
awmf-uD; jzpfonf? trSeftm;jzifh q7mawmfonf
-urf;onf[k qdk7rnfxuf xufonf[kqdkv~if ydkI
oifhavsmfayrnf? yduwf oHk;yHkESifhwuG usrf;*ef
t7yf7yfwdk\wGifvnf; txl;yif ESH\pyf u`rf;usifawmf
rlonf? 0denf;zufwiG f r,SOo
f matmif u`r;f usifonf
[kvnf;qdkonf? 0denf;ufwGif jydKifzuf uif;aom
omoemydkif Am;u7m q7mawmf. txHwGif q7m
awmfbk7m;-uD; pD7if qHk;jzwfcJhaom w7m;pD7ifxHk;
rSefor~udk a7;rSwf7aom jzwfxkH;a7; 7[ef;jzpfcJhbl;
onf? xdkr~omru Am;u7mq7mawmf. pmqdk7[ef;
vnf; jzpfonf? q7mawmf pmcspOf q7mawmf rdef\
or~ukd teD;rSaeI wvHk;csi;f vdkuI
f qdk7aom 7[ef;
jzpfonf? omrn Om+f7nfjzifh 7[ef;pmqdk rjzpf
Ekdifacs? ,if;odk\ omoemydkif q7mawmf. jzwfxHk;
a7;ESifh pmqdk7[ef;jzpfcJh7Ivnf; trsdK;rsdK;aom A[k
okwrsm;udk qnf;yl; 77Sdvdkufaoma-umifh ynmrmef
wuf[efwlonf? Aef;armf q7mawmf. wynfhjzpfcJh
bl;aom tkwfzdk q7mawmfu Aef;armf q7mawmf
onf o]gudk xGef;xGef;aygufayguf rwwfajrmuf
aomfvnf; 0gus t"d_m,f 7Sif;vif;jyo 0de>d ,jyK7mY
o]gudk xGef;xGef;aygufayguf wwfajrmufolrsm;ESifh
rjcm; tvGef ajzmifhrSefonf[k csD;usL;rdef\awmfrl
avonf?
Aef;armf q7mawmfonf &lyvQ+mESihf o]vQ
+m vGefpGm aumif;jrwfonf? &kyfo!mef vGefpGm
-uHch kid cf ef\nm;I toHawmfrmS vnf; eufus,f jywfom;
vSa-umif;jzifh qdk-uonf? q7mawmf. &kyfvQ+m
ESifh toHawmfudk jrif7-um;7olwdkif; q7mawmftm;
&dkaoav;pm;vm7onfcsnf; jzpfonf[k tqd7k do
S nf?
xdkacwfwGif &kyaf 7m toHyg xl;uJaumif;rGeo
f l ykCKd vf
xl; ESpfyg;om ay:cJh7m/ ,if;wdk\rSm rif;wkef;rif;ESifh
Aef;armfq7mawmfw\dk jzpfa-umif; od7onf?
Aef;armf q7mawmfonf &kyv
f Q+m cef\nm;onfEiS hf
tr~ qGrf;abmZOfrsm;udk omref 7[ef;awmfwdk\xuf
ydkrdk bkef;ay;awmfrlEkdifonf? qefjzLjzLwcGufcsuf/ pm
uav; wydm/ 0ufom;wydm/ trJom;wydm/
[if;csdKZvHk-uD; 3 ZvHk/ rHk\qDa-umf 3 ,Suf/ eH\omyk

Aef;armfq7mawmf
iSufaysm 6 zD;/ refusn;f azsm7f nf 3 ydmwd\kukd wxdik f
wnf; ukefatmif bkOf;ay;Ekdifawmfrla-umif;jzifh qdk
-uonf?
Aef;armfq7mawmfonf Aef;armfrS jyefvmjyD;aemuf
rMav;jrdK\odk\ -uGawmfrrlbJ rif;uGef;teD; Aef;armf
acsmif;wGif oDwif;oH;k aeonf? odrforkwfpOf vdkuef m
tyfaom enf;t00wdk\udk ,if;acsmif;Y ausmufxuf
tQ7mxdk;Ixm;7m/ ,ckwkdif odrforkwfolwdk\ ta7;
w,l rSDjirf;jyKI ae-u7avonf? Aef;armfq7mawmf
onf oufawmf ^1 ESpf 1239 ckESpf 0gqdkvwGif ppf
udkif;zuf cdkawmifawm7Y ysHvGef awmfrlonf?
q7mawmfjyKpkcJhaom usrf;rsm;rSm 1/ uxde 0d
aom"eDusrf;? 2/ 0de,"7A[kokw 0ded>,? 3/ 0d
0Wab'eDusrf;? 4/ oDrab'0dbm0eDusrf;? 5/ t
okb'e0ded>,? 6/ OykoftqH;k tjzwfwdk\jzpfonf?
Aef;armfjrdK\?
? Aef;armf. rlvtrnf7if;rSm rHarmf
[lI jzpfa-umif;/ rHarmf[lonfrSm 7Srf;bmompum;
jzpfI rH/ onf 7Gm[k t"d_m,f7vsuf/ armf/ onf
tdk;[k t"d_m,f7a-umif;/ xdk\a-umifh rHarmf[lonf
tdk;vkyfaom7Gm[k t"d_m,f7Sda-umif; ola[mif;wdk\

Aef;armfjrdK\
pum;pOft7 od7onf? xdkpum;udk taxmuftul
jyKaeonfrSm Aef;armf ywf0ef;usifrS aus;7Gmrsm;.
trnfyif jzpfonf? Aef;armf ywf0ef;usi7f dS 7Gmrsm;.
trnfrsm;rSm rHaemif/ rHzm/ rHom/ rH0def;/ rHem;ponf
jzifh rH[laom toHESifh tpcsDonfu rsm;vsuf/ rH[l
onfrSm 7Srf;bmomt7 7Gm[k t"d_m,foufa7mufjyD;
v~if/ aemufqufygvmaom aemif/ zm/ om/ 0def;/
em; paom toHxGuf pum;vHk;rsm;. t"d_m,frsm;
ESihf aygif;pyfI 7Sr;f bmomt7 ud,
k yf ikd f t"d_m,f toD;
toD; 7Sd-uayonf? rH[laom pum;vHk; rygonfh
7Gmrsm;. trnfrsm;rSmvnf; 7mE=ef;jynfh 7Srf;bmom
rS qif;oufonfudk awG\7avonf? yHkyrm rdk;armuf
7Gm[l7mY rdef;armuf[laom 7Srf;pum;rS qif;oufI
rdef;onf jrdK\/ armufonf yef;/ t"d_m,frSm yef;jrdK\
[kif;/ jrdK\opf7Gm. rl7if; 7Sr;f tac:rSm rde;f rdki[
f k
jzpfvsuf rdef;onf jrdK\/ rkdifonf topf/ xd\ka-umifh jrdK\
opf[kif;/ em;vHk7Gm. rl7if; 7Srf;tac:rSm vm;vH/k
vm;onfv,f/ vHkonft-uD;/ -uD;uJonf/ xdk\a-umifh
v,f-uD;7Gm[kif; 7Srf;bmomrS qif;oufaom t
"d_m,frsm; 7Sd-uavonf? Aef;armfjrdK\ taemuf {7m
0wDjrpf wzufurf;wGif orkid ;f Y xif7mS ;aom iaqmif;

Aef;armfjrdK\7dS jynfol\vkyfief;Xme taqmufttHkrSm Aef;armfc&dkifwGif acwfrSDvSyqHk;aom taqmufttHkwck jzpfonf?

198

Aef;armfjrdK\

Aef;armfjrdK\wGif xif7mS ;aom odrfawmf-uD;bk7m; (a7Fodraf wmfapwD)

csrf;t7yf 7Sdavonf? ,ckum; 7GmaumjzpfIae


acsjy?D
Aef;armfjrdK\onf {7m0wDjrpf. ta7S\zuf urf;yg;
jrifhay:wGif wnf7Sdonf? jrpfurf;wav~muf tdrfrsm;
wef;vsufaqmufxm;I/ tvsm; 4 rdkifcef\ 7Snfaom
jrdK\jzpfonf? jrdK\wGif;Y acsmuf-uD;rsm;/ &=drsm;/ ajrmif;
rsm;/ awmifukef;rsm;7SdI/ jrdK\.rsufESmjyif nDnm jyef\
jzL;jcif;r7Sad cs? rdk;tcg a7-uD;v~if jrdK\. awmifydki;f udk
a7vFr;f rd;k avh7o
dS nf?
Aef;armfjrdK\onf w&kwfe,fpyfESifh 53 rkdirf ~om a0;
ojzifh a7S;tcgu w&kwfEkdifiHESifh ukefoG,fr=twGuf
ta7;ygvSaom jrdK\wjrdK\jzpfcJhonf? a7FvDjrpf/ wydef
jrpfwdk\rS a7a-umif;jzifhif;/ ukef;a-umif;jzifhif; quf
oG,fEkdicf o
Jh nf? ,ck Aef;armfjrdK\onf c7pf 1^ 7mpkEpS f
wGif wnfaxmifaomjrdK\jzpfonf? Aef;armf jrdK\a[mif;
onf 7Srf;rif;qufwdk\ pwif7m[k 7Srf;ordkif;tcsKd \Y qdk
aom pHaye*dk7f aejynfawmfysufjyD;aemuf 7Srf;rif;
qufwdk\. aejynfawmf jzpfcJhzl;onf? Aef;armfjrdK\
a[mif;onf wydejf rpf.vuf,mzufurf;ay:Y 7SdcJhI
pHaye*dk7f jrdK\ae7monf ,ck a7FusD;em;7Gm. ae7m[k
qdk-uonf? pHaye*dk7f rif;qufrsm; wefcdk; arS;rSdefvm

199

aomtcg/ rdk;rdwfapmfbGm; tquftEG,frsm;u vm


a7muf pdk;rdk;-uonf? ukef;abmifquf rif;rsm; vuf
xufwGif jrefrmjrdK\0efwOD;u apvFwfI Aef;armf apmf
bGm;ESifh wGJzuf tkyfcsKyfaponf? tif;0acwf/ ukef;
abmifacwfrsm;u Aef;armfESihf aumif;wHkjrdK\ ESpfjrdK\onf
w&kwf jrefrm ukefpnf ul;oef; a7mif;0,fa7;twGuf
tvGef ta7;yg-uonf? aemiftcg aumif;wHkxuf
yif Aef;armfu wdk;wuf acwfpm;vmI/ jrefrmEkdifiH
wGif 7efukefESifh tif;0rSvGJv~if t-uD;qHk;jrdK\ wjrdK\/ t
a7mif;t0,f tpnfum;qH;k jrKd \wjrKd \[k 1836 ckEpS cf ef\u
u_wde[
f efae; qdo
k l Ekid if Hjcm;om; wOD;u rSwfwrf;
wifcahJ vonf?
odk\aomf jrefrmEkdifiHudk jAdwdo~wdk\ rodrf;ydkufrDESifh
odrf;ydkufjyD;p umvwGif tajctaersm; &=yfaxG;I/
jrdK\. tajctae qkwf,kwfvmonf? xdkaemufwGif
ucsifrsm; 0ifa7muf wdkufcdkuf zsufqD;r=a-umifh ydkI
jrdK\tajctae ysufjym;oGm;onf? jAdwdo~ vufxuf
wGif c&dkif &Hk;pdkufjrdK\-uD; jyKvkyfI jyefvnf pnfum;
zGH\jzdK;atmifjyKaomfvnf; wacwfu aumif;pm;cJhonfh
tajctaersKd ;odk\ jyefra7mufEdik af wmhay?
od\kwidk af tmif 1938 ckEpS fwiG f w&kwf jrefrm vrf;r

Aef;armfjrdK\
-uD; razmufru
D Aef;armfESihw
f &kwef ,fpyf uke;f a-umif;
ukefoG,rf =udk jyK-uao;onf? jrefrmEkdifiHxGuf xef;
vsu/f 0g*Gr;f / ausmufprd ;f / y,if; ponfw\kEd iS hf w&kwf
EkdifiHrS w&kwfydk;xnf/ opf-um;oD; paom w&kwfoHk;
yPnf;rsm;udk tjyeftvSef a7mif;0,fwify\kdjcif; jyK -u
onf? rsm;aomtm;jzifh w&kwf ukefonf-uD;rsm;
-uD;pd;k vFrf;rdk;cJo
h nf? w&kwfjrefrm vrf;r-uD; azmuf
vkyfjy;D onfah emufwiG rf l Aef;armf w&kwef ,fpyf ukeu
f ;l
r= r7So
d vmuf jzpfchaJ vonf?
Aef;armfjrdK\onf Aef;armfc&dkif tpdk;7Xme toD;oD;
wd\k. A[d&k ;kH pdu
k 7f m jrKd \-uD;jzpfvsu/f jrefrmEkid if H atmuf
ydkif;rS oabmrsm; qefwuf7m/ aemufqHk; oabm
qdyfjrdK\ jzpfavonf? Aef;armfjrdK\rS pdef;vHkubm; awmif
pcef;jrKd \ukd jzwfvsu/f w&kwjf ynfe,fpyf vG,*f s,o
f \kd if;/
7Srf;jynfajrmufyidk ;f erf;crf;/ rlq,fwk\drS wqifh w&kwf
jynfok\dif;/ uGwfckid /f vm&=d;wd\krS rMav;od\kif;/ wdu
k f
&dkuftm;jzifh rd;k ukwf/ oydwfusif;odk\if;/ jrpf-uD;em;
odk\if; armfawmfum;vrf;rsm; azmufvkyfjyD; jzpfav
onf? 7efukerf S jrpf-uD;em;/ ylwmtdkoGm; av,mOfqyd f
vnf;jzpfonf?
jrdK\. tus,t
f 0ef;rSm 2399 {ujzpf.? vlO;D a7rSm
1953 ckESpf cef\rSef;ajct7 981^ a,mufjzpfonf?
aus;7Gmrsm; tygt0if jrdK\e,fwckvk;H . {7d,mrSm 60*
pwk7ef;rkid fjzpfvsu/f jrdK\e,fwckvk;H .vlOD;a7rSm 1956
ckESpf oef;acgifpm7if;t7 534*^ a,muf jzpfav
onf? w&kwfEiS hf w&kwfjrefrmujym; vlOD;a7 trsm;
qH;k jzpfI/ w&kww
f ef;onf ,cifu jrKd \. tpnfum;qH;k
7yfuGuf jzpfonf? ,ckrl rif;ukef;7yfuGuo
f nf tpnf
um;qHk; jzpfonf? Aef;armfwGif tjcm; 7Srf;/ jrefrm/
7Sr;f w&kwEf iS hf ucsirf sm;vnf; 7Sad vonf? c&dik jf rKd \-u;D jzpf
onfhtm;avsmfpGm w7m;&Hk;awmfrsm;twGuf aqmuf
vkyfxm;onfh w7m;&Hk;-uD/ vrf;Xme&Hk;/ opfawm&Hk;/
7JXem/ aq;&Hk-uD;/ aps;/ pmwdkuf/ a-u;eef;&Hk;/ {nfh
a*[m/ EkdifiHawmf opfxkwfa7;Xme/ tusOf;axmif/
&kyf7Sif&Hk ponfh cef\nm;x,f0gaom taqmufttHk
-uD;rsm; rsm;pGm7Sdvsuf jrdK\wGif;Y tpdk;7 txufwef;
ausmif;-uD;tjyif omoemjyK txufwef;ausmif;
3ausmif;/ rlvwef;ausmif; 3ausmif;/ tpdk;7 7uf
uef;ausmif;wdk\jzifhvnf; pnfpnfyifyif 7SdvSavonf?
Ekid fiHawmf tpdk;7. pHjyo-um;puf/ v~yfppf"mwftm;
ay;&Hkwdk\tjyif udk,yf dkif qefpufrsm;/ qDpufrsm;/ opf
pufrsm;jzifhvnf; crf;em;wifhw,favonf?

Aef;armufjrdK\
jrdK\tv,f7Sd a7FodrfawmfapwD. bk7m;yGJawmfudk
ESpfpOf oDwif;u`wfvY usif;y7m/ yGJawmf7uf 10
7ufwikd af tmif usif;y7I tvGef pnfum;vSavonf?
Aef;armufjrdK\?
? Aef;armufjrdK\onf jrefrmEkdiif H t
xufydkif; uomc&dkiftwGif;7Sd Aef;armufjrdK\e,f. &Hk;
pdu
k fjrdK\ jzpfonf? Aef;armufjrdK\e,fonf uomc&kid f.
taemufawmifzufydkif;wGif 7Sdonf? Aef;armufjrdK\
onf jrdK\e,f. ta7S\awmifaxmifhwGif 7Sdonf? Aef;
armufjrdK\e,f. ajrmufzufESifh taemufzufwGif t
xufcsif;wGif;ESifh jrpf-uD;em;c&dkifwdk\ 7Sdonf? ta7S\
zufwGif rJZmjrpfjcm;vsuf/ armfvl;ESifh refvnf7Gm
(a7S;u jrdK\e,frsm; jzpfcJhonf ) wdk\7Sdonf? awmif
zufwGif 0ef;odkESifh yifv,fAl;jrdK\e,fwdk\ 7Sdonf? Aef;
armufjrdK\e,fonf ,cifu c&dkifcGJwckjzpfI/ Aef;armf
jrdK\e,fEiS fh refpjD rdK\e,fwk\d yg0ifco
Jh nf? odk\aomf refpDjrdK\
e,fudk Aef;armufjrdK\e,fEiS hf yl;aygif;vdkuaf vonf?
Aef;armufjrdK\e,fonf awmawmifxx
l yfonf? jrdK\
e,f. ta7S\zuf7Sd rif;0Hawmifonf yifv,fa7jyifrS
ay 1500 2000 ausmfcef\jrifhonf? u`ef;opf/ tif
ESihf tif-uif; paom opfaumif; 0g;aumif;rsm; xGuf
onfh opfawm-uD;rsm; trsm;tjym;7Sdonf? jrdK\e,f
twGi;f 7Sd t"du jrpfrmS rJZmjrpfjzpfI/ refpED Sihf armfvl;
7Gmrsm;. ajrmufzufusaom t7yfwGif jrpfzsm;cH
onf? xdkt7yfrS pD;qif;vm7m/ xD;csdKifhjrdK\. atmuf
zuf 2 rdik cf ef\wiG f {7m0wDjrpftwGi;f od\k pD;0ifavonf?
Aef;armufjrKd \e,fonf 12^9 pwk7ef;rdik f us,0f ef;I
jrdK\e,f.vlOD;a7onf 39981 a,mufjzpfonf? jrdK\
ay:ESifh jrdK\e,ftwGif; aexdkif-uolrsm;onf jrefrm/
7Srf;/ ucsifESifh u'l; paom wkdif;7if;om; vlrsdK;rsm;
ESifh EkdifiHjcm;om; w&kwf/ ukvm;rsm; jzpfonf? Ak<
t,l0g'D rsm;jym;aomfvnf; c7pf,meft,l0g'Drsm;/
ewfuk;d uG,o
f rl sm;vnf; 7So
d nf?
a7S;jrefrmrif;rsm; vufxufu Aef;armufjrKd \e,fwiG f
jynfpdk;[laom 7mxl;trnft7nfjzifh ac:a0:ol wOD;
onf yXrqHk; tkyfcsKyfcJhonf? xdkjynfpdk;onf 0ef;odk
apmfbGm;. vufatmufcHjzpfonf? jrefrm oU7mZf
1085 ckEpS f(c7pf 1^23 ckEpS f )wGif Aef;armufe,f tkyf
csKyfoltm; jynfpdk;7mxl;tpm; xrkef [laom 7mxl;
trnft7nfjzifh cef\tyfonf? Aef;armufudk tkyfcsKyf7
aomxrkefonf uGrf;zdk;tjzpf aiGydomcsdef 105 ydom
quf7onf?

200

Aef;armufjrdK\

Aef;jrdK\

jAdwdo~wk\d jrefrmedkifiu
H kd odr;f ydkufjyD;aemufwiG f 0ef;
odkapmfbGm; OD;atmifjrwfonf jAdwdo~wdk\tm; tnHh
rcHbJ ykefuefjcm;em;pOfu Aef;armufjrdK\e,f twGi;f rS
tcdik t
f rmjyKI ckccH o
hJ nf?
jrdK\e,ftwGif; t"du vkyfief;rSm qefpyg;ESihf vuf
zufyif pdkufysdK;jcif;wdk\ jzpfonf? pufr=vkyfief; ajymy
avmufatmif r7Sdacs? 7ufuef;7ufjcif;ESifh awmif;/
zsm 7ufvkyfaom vufr=vkyfief; tenf;i,f 7Sdonf?
jrdK\e,ftwGi;f ESifh jrdK\e,frS tyodk\ ul;oef;oGm;vma7;
rSm tif;awmfjrdK\rS refpD7Gmodk\ armfawmfum;vrf; 7SdI
61 rdkif 7Snfvsm;onf? xdkarmfawmfum;vrf;onf
Aef;armufjrdK\udk jzwfoGm;onf? tif;awmfjrdK\rS uom
jrdK\odk\ oGm;a7mufEkdifI uomjrdK\rS wqifh c&kdiftyodk\
oabmvrf; rD;7xm;vrf;wdk\jzifh ul;oef;oGm;vmEkdif
avonf?
Aef;jrdK\?
?Aef;jrdK\onf qGwfZmvefEikd fiH. jrdK\awmf
jzpfI &dkif;jrpf. jrpfvufwufjzpfaom tm;jrpfurf;
ay:Y wnf7Sdonf? yifv,fa7rsufESmjyif txuf
1^88 ayjrifhaom oJausmufawmifjyifay:Y wnf
7SdI/ ,if;awmifajc7if;rS tm;jrpfonf auG\ywfI

pD;qif;7m/ jrdK\. taemufzufrSwyg; usef 3 zufY


jrpfa-umif;-uD; 0ef;7Hvsuf 7Sdonf? jrpfudk jzwfI
wHwm;-uD; 6 ckaqmufxm;onf? qGpfZmvef EkdifiH7Sd
tvStyqH;k aom jrKd \rsm;wGif Aef;jrKd \vnf; wjrKd \tygt0if
jzpfonf?
Aef;[laom trnfonf 0uf0H[k t"d_m,f7aom
*smrefpum; Aef;rS ,lI rSnfhac:onf[k qdk-uonf?
Aef;jrdK\ukd pwnfonfah e\u 0uf0aH ygif;rsm;pGm owfypf
7onfudktpGJjyKI Aef;jrdK\[k wGio
f nf[k qdkprSwfjyK-u
onf? Aef;jrdK\. jrdK\awmfwq
H yd Yf 0uf0yH kH yg&Hrk u jrKd \ay:
7Sd taqmufttHkrsm; wefqmqif7mYyif 0uf0HyHk
rsm; xkvky-f uonfukd awG\7onf? tm;jrpf. vuf,m
zufurf;wGif 0uf0Hrsm;udk wrif arG;xm;aom awm
udyk if jrdK\tyk cf sKyaf 7;tzG\Ju jyKjyifxed ;f odrf;xm;onf?
Aef;jrdK\ukd 1191 ckESpfwGif 'sKbGJ\7 Z7if*sifpm; Awf
[dk;u wnfaxmifcJhI/ 1218 ckESpf 'kwd, z7uf'7pf
bk7ifvufxufwGif rif;aejynfawmf jzpfvmonf?
1853 ckESpfwGif qGpf uGefzD'a7;7Sif;ac: qGpfjynfe,f
rsm; yl;aygif; zGJ\pnf;onfh jynfe,faygif;csKyf tzGJ\0if
jzpfvmI 1848 ckESpf wGif qGpfZmvef wEkdifiHvHk;.
jrdK\awmfjzpfvmonf?

qGpfZmvefEdkifiHwGif vlOD;a7trsm;qHk;jrdK\jzpfonfhAef;armf\ om,mqdwfjidrfaom 7yfuGuf&=cif;

201

AdNKom7rif;

Addom7rif;

Aef;jrdK\Y 1421 ckESpfu wnfaqmufcJhaom a7S;


a[mif; bk7m;7Sdcdk;ausmif;-uD;/ 1406 ckESpfu zGifhvSpf
cJhaom jrdK\awmfcef;r/ 1834 ckESpfu wnfcJhaom qGpf
ZmvefEkdifiH. 'kwd, t-uD;qHk; wUodkvf ausmif;
awmf-uD;/ txufatmuf vFwfawmf27yf wnf7m
vFwfawmf taqmufttHk/ qGpft,fvydkif; jywkduf/
orkdif;jywkduf ponfwdk\7Sdonf? tjynfjynfqdkif7m
pmydk\wu
dk f toif;-uD;. XmecsKy&f ;kH udkvnf; Aef;jrdK\Yyif
zGifhvSpfxm;onf? vFwfawmf taqmufttHk-uD;ay:rS
-unfhv~if ESif;wazG;azG;ESifh cyfa7;a7; xifvsuf7Sd
aom tJhvy awmifwef;. om,mvSyaom &=ar~mf
cif;udk awG\jrifEikd o
f nf?
Aef;jrdK\onf tjynfjynfqkdif7mnDvmcHrsm; usif;y
7m jrdK\-uD;wjrdK\ jzpfonf? yXr uBmppf-uD;tjyD; yXr
qHk;aom tjynfjynfqkid 7f m qdk7S,v
f pf nDvmcHukd Aef;
jrKd \Y 1919 ckEpS f azazmf0g7Dv 4 7ufae\wiG f usi;f yonf?
1958 ckESpf cef\rSef;ajct7 Aef;jrdK\. vlOD;a7onf
163000 jzpfavonf?

arG;jrLaponf? xdo
k wdk\om;i,fonf qdwfaoG;wdk\jzifh
vdrf;usH7aoma-umifh ta7wdk\wGif tydrfhtydrfh ayguf
ukef.? ,if;odk\ aygufjcif;a-umifh xdkowdk\om;udk
AdNKom7[k trnfay;avonf?
xdAk Nd Kom7 owd\o
k m; t7G,af 7mufvwfaomf crnf;
awmf pN*kWrif;-uD; ewf7GmpH.? rif;-uD; ewf7GmpH
aomfvnf; a'0*rnfaombDvl;0ifI rif;-uD; t
ouf7iS o
f uJo
h k\d jzpfaeonfukd Oyg,fwrH sOjf zifh y,f7mS ;
vsuf om;awmf AdNKom7 rif;tjzpfjyKI ygvdykwf
jynfY pH.? AdNKom7rif;onf arm7d,jynfrS omuD0if
rif;rsdK;jzpfaom "Rmrif;orD;udk rdzk7m;ajr|mufonf?
xdkrzd 7k m;rS aemifaomtcg oD7"d Rmaomurif;[k wGif
rnfh owd\kom;ESihf nDawmf wdrif;om;udk zGm;jrif.?
AdNKom7 rif;-uD;onf xD;eef;pnf;pdru
f kd 28 ESpw
f idk w
f ikd f
pHpm;cJhjyD;aemuf omoemESpf 214 ckESpfwGif ewf7GmpH
avonf?

AdNKom7rif;?
?AdNKom7 rif;onf Ak<omoem
awmfwiG f aevtoGix
f if7mS ;aom oD7"d Rmaomurif;
-uD;. crnf;awmfjzpfonf? ygvdyw
k jf ynfY omoem
ESpf 186 ckrS 214 rS ESpt
f xd eef;pHaomrif; jzpfonf?
AdNKom7rif;udk omoemESpf 1^0 jynfhwGif zGm;jrif
onf? crnf;awmfrSm pN*kWrif;jzpfI r,fawmfrSm
pN*kwfrif; OD;7D;awmf. orD;awmfjzpfavonf?
crnf;awmf pN*kWrif;onf rvdkolwdk\ pm;awmfY
aoaq;xnfhaomf tM7m,f rjzpfEkdifpdrfhaomiSm pm;
aomuf7m [lor~wdk\Y tqdyfESifha7mIom pm;avh
7Sdonf? xdk\a-umifh rdzk7m;wdk\ESifhtwl yGJawmfrwnfbJ
toD;tjcm; yGJawmfwnfavh7Sd.? pN*kWrif;. rdzk
7m;-uD;onf rD;zGm;7ef ^7uf tvdk udk,f0ef t7ifh
trm7SdpOf wcgaomf rif;-uD; pm;awmfac:7m0,f
wvkyfr~,lI cHwGif;odk\ oGif;rd.? rif;-uD;vnf;
zdzk7m;tm; axG;xkwfapavonf? odk\aomf tcsdef
aESmif;ojzifh xdktpmonf vnfacsmif;wGi;f odk\ 0if.?
xdkodk\ 0ifa-umif;odv~if rif;-uD;vnf; rdzk7m;. vnf
yif;udk oefvsufjzifh jzwfvsuf 0rf;rS oaom;udk
xkw,
f I
l qdwrf -u;D .0rf;udk azmufI xnfx
h m;onf?
,if;odk\jzifh xdkom;udk ^7ufwdkiw
f dkif wae\v~if qdwf
r waumifvI
J tvSnt
hf vS,jf zifh atmif;apjyD;aemuf
ae\7ufaphaom om;i,fudk Edk\xdef;wdk\udk tyfvsuf

Addom7rif;? ?Ado
d m7rif;onf r*"wdik ;f 7mZj*Kd [f
jynf7h iS f/ bm*Ded, rif;-uD;. om;awmfjzpfonf? bm
*De,
d rif;-uD;ESifh oUwdik ;f uydv0wfjynfh7Sif oka<g
'e rif;-uD;wdk\onf rdwfo[m,rsm; jzpf-uonf? Add
om7 rif;om;onf oka<g'erif;-uD;. om;awmf
od<rif;om; atmuf 5 ESpf i,fawmfrlonf? tVe
rif;-uD;jzdKjyD; oU7mZf ^3 ckEpS w
f iG f zGm;jrifonf? ouf
awmf 15 ESpt
f 7G,w
f iG f crnf;awmf. &du
k 7f mudk qufcH
um rif;jyKavonf?
od<rif;om;onf awmxGufjyD;aemuf 7[ef;jyK
um/ 7mZj*dK[fjynftwGif; qGrf;cH0ifonf? xdktcg
7mZj*dK[f wjynfvHk; acsmufcsm;ojzifh Addom7rif;
onf rif;csif;wdk\tm; apvFwfpHkprf;aponf? rif;csif;
wdk\.av~mufxm;csufudk -um;odawmfrlv~if/ bk7m;
tavmif;7Sd7modk\ aqmvsifpGm oGm;I touft7G,f
i,fygao;onf? awmrxGufygESifh? jynfawmf xuf
0ufudk ay;tyfygrnf? rif;jyKI pHpm;ygOD;[k av~muf
xm;onf? odk\aomf bk7m;tavmif;awmfu jiif;y,f
onf? xdt
k cg Addom7rif;u bk7m;tjzpfodk\ a7mufcJh
v~i/f a7S;OD;pGm 7mZj*dK[fjynfo\kd -uGa7mufyg7ef av~muf
xm;aomtcgrl/ bk7m;tavmif;awmfu 0efcHuwday;
avonf?
Addom7rif;. eef;pH 16 ESpfajrmufwGif onK

AdRma'0D ?

202

?,aom"7m&=?

Addom7rif;
bk7m;7Siftjzpfodk\ a7mufawmfrljyD;aom Ak<7Sifawmf
bk7m;onf Addom7rif;-uD;. av~muf-um;csufudk
ESvHk;xm;awmfrlojzifh 7mZj*dK[fjynfod\k oHmawmf
waxmifESifh -uGa7mufawmfrlI/ jrdK\.teD; xef;awm
O,smOf. tv,f opfyif7if;Y oDwif;oHk;aeawmfrl
a-umif; Addom7rif;-uD; -um;odv~if wodef;ESpf
aomif;r~aom rSL;rwf/ olaX;/ yk#m;wdk\ jcH7Hvsuf
jrwfpmG bk7m; txHawmfok\d vma7mufqnf;uyfonf?
jrwfpmG bk7m;onf O&ka0 uy7aohudk ta-umif;
jyKI *gxm 190 7Sdaom em7'uy Zmwfudk a[m
awmfr7l m/ Addom7rif;ESifhwuG wodef;waomif;aom
ajcG7o
H if;yif;wd\konf aomwmyef wnfuek o
f nf? usef
waomif;aom olw\ko
d nf o7+*Hk wnf-uukeo
f nf?
Ado
d m7rif;-uD;onf bk7m;7Sit
f m; vGefpGm -unfnKd
o<gyGm;vSojzifh rdrdtm; Oyoumtjzpf trSwfxm;
awmfr7l ef av~mufxm;jyD;aomf/ aemufwae\eHeufwGif
bk7m;7Siftm; tjcHt7H oHmawmfrsm;ESifhwuG rdr.
d
eef;awmfodk\ qGrf;tvSLcH -uGawmfr7l ef zdwf-um;onf?
xdak e\eHeufwGif bk7m;7SifESifh oHmawmf taygif;tm;
qGrf;vkyfau`;jyD;aomf a0 K0ef O,smOfwGif;Y rif;.
eef;awmfudk t7HESifhwuG jrwfpGmbk7m;ESifh oHmawmf
rsm; oDwif;oHk;7ef a7pufoGef;cs vSL'gef;avonf?
Addom7rif;-uD;onf a*gwrbk7m;7Siftm; vGefpmG
-unfnKd o<g xufoefpGmjzifh vkyaf u`;jyKpk qnf;uyf
udk;uG,faomfvnf; rif;-uD;. tCra[oD a'0Dt7m
xm;awmfrlaom acrmrdzk7m;um; tqif;rmefwufI
bk7m;7Sit
f m; oGm;a7mufzl;ajrmfjcif;rjyKacs? xdk\a-umifh
rif;-uD;u Oyg,fwHrsOfjzifh rdzk7m;tm; bk7m;7SifxH
oGm;a7mufap7mwGif acrmrdzk7m;onf bk7m;7Sif.
w7m;udk em,l7um tu`wfw7m;7I bdQLeDrjyKjyD;
aomf aemiftcg acrmax7D[k vufsmawmf7H {w'*f7
ax7DwOD; jzpfvmavonf?(acrmax7D&=?)
Addom7rif;-uD;onf ,if;odk\jzifh bk7m;7Sif. om
oemudk csD;ajr|mufaom rif;wyg; jzpfonf? xdkjyif
om;orD;tay:Y rdb.arWm rnfr~ -uD;rm;onfudk
Oyrm xHk;wrf; tudk;tum;jyK7aom rif;wyg;vnf;
jzpfayonf? Ado
d m7rif;wGif a0a'[D trnf7Sd rdzk7m;
-uD; wyg; 7Sdao;onf? xdkrdzk7m;wGif oawnfav
v~if rif;-uD;. vufsmvuf&Hk;aoG;udk aomufvkad om
csifjcif; jzpfcJhonf? rif;-uD; odawmfrlv~if rdzk7m;.
csifjcif;udk jynfhaponf? odk\aomf [l;7mwdk\u rdzk7m;
. oaom;onf rif;-uD;tm; owfrnfhol[k edrdwf

203

zwf-uonf? xdk\a-umifh rdzk7m;onf oaom;udk


zsuq
f D;7ef twefwef-udK;pm;onf? rif;-uD;url ,if;
odk\ rjyK7ef wm;jrpfI jrJjrHpGm oaom;udk apmifh
a7Smufxm;aponf? tcsdefwefI om;awmfzGm;v~if
rdzk7m;rod7avatmif tapmifhta7Smufwdk\u odk0Suf
y,faqmifxm;onf? oGm;vmEkdifaom t7G,fa7mufrS
om;awmfudk rdzk7m;tm; jyaponf? rif;-uD;vnf;
om;awmftm; tvGef cspfcif jrwfEdk;awmfrlonf?
wcgaomf om;.vufwGif tdkif;trmemaygufI rcH
r7yfEkdif jzpfavaomf rif;-uD;onf xdkvufacsmif;udk
cHwGif;Y iHkay;onf? twefi,f oufom7m7I om;
awmf tdyfaysmfpOf jynfaygufavaomf/ om;awmf Edk;
rnfpdk;I jynfudk rsdKcsaom [l.? rif;-uD;onf om;
awmftm; vGefpGm csD;jr|ifhajr|mufpm;jyD;aomf t7G,f
a7mufv~if tdraf 7S\t7m ESi;f av.? xdktdraf 7S\rif;um;
tZmwowfrif;om;aywnf;?
bk7m;7SiEf iS w
hf uG wynfo
h m0u taygif;udk ysufp;D
apvdkaom a'0'wfonf tZmwowf rif;om;u
rdrdtm; -unfndKatmifjyKonf? rdrdajymqdkor~ em;
0ifatmifjyKonf? a'0'wfonf bk7m;7Siftm; -unf
ndKvSol Addom7 rif;tm;vnf; ysufpD;apvdkonf?
xdk\a-umifh rdrdu bk7m;7Siftm;owfI bk7m;tjzpf ,l
rnf/ tZmwowfu crnf;awmfukd owfI rif;tjzpf
,l7ef wkdufwGef;onf? tZmwowfonf a'0'wf.
wdu
k w
f eG ;f csut
f wkid ;f / crnf;awmftm; ud,
k w
f idk o
f wf7ef
-uHpnfonf? ,if;.t-uH ay:aygufoGm;aomfvnf;
Addom7rif;-uD;onf tjypfr,lbJ om;wmf. qN
twkdif; jzpfap7ef xD;eef;vGJtyfay;onf? odk\aomf
a'0'wf. vSnzfh sm;t-uHay;csuaf -umifh tZmwowf
rif;onf crnf;awmftm; axmifoGif; tusOf;csum
trsdK;rsdK; n|Ofyef;ESdyfpufjcif; jyKaponf? a0a'[D
rdzk7m;onf axmifwGif;odk\ 0ifum enf;trsdK;rsdK;jzifh
rif;-uD;tm; oufom7m7apatmif jyKpkonf? tZm
wowfrif;u crnf;awmftm; tpmjywfaoap7ef jyK
aomfvnf; rdz7k m;-uD;onf enf;trsdK;rsdK;jzifh rif;-uD;Y
tm[m7 r~watmif jyKayonf? aemufqHk;wGif tZm
wowfrif;u r,fawmfukv
d nf; crnf;awmfxH 0ifciG hrf
jyKawmhacs? xdktcg Ado
d m7rif;-uD;onf p-uav~muf
,if;yif r*fzkv
d cf sr;f omudk cHpm;I rdr.
d udk,fudk r~w
atmif aeawmfrlavaomf/ tvGefv~if cmudk,f
tWoabmonf wifhw,favonf? xdktcg tZm
wowfrif;onf crnf;awmf p-urav~mufEdkifap7ef

Addom7rif;
ajcz0g;udk "m;ESihcf GJjyD;aomf qm;a7maom qDjzifh vdr;f
usHI 7Sm;rD;cJwGif uifjr|dKufaponf? rif;-uD;onf
qif;7Ja0'emudk jyif;xefpmG cHpm;7aomfvnf; 7wem
oHk;yg;udk atmufarh ESvHk;oGif;vsufuyif cmudk,f
onf n|dK;EGrf;ajcmufaoG\I pkawavaomf pwkr[m
7mZfewfjynf a00+ ewfrif;-uD;. tvkyftau`;
Ze0obrnfaom ewfom;jzpfavonf? Ado
d m7rif;
-uD;onf rif;pnf;pdrf 52ESp/f oufawmf 6^ ESp/f r[m
oU7mZf 140 jynfhEpS w
f iG f om;awmf tZmwowfrif;
vkyf-uHI uHawmfuek f7avonf?
AHAk ikd ?f
?AHAk ikd q
f o
kd nfrmS t7nf/ od\kr[kwf taiG\ wckck
udk a7F\ajymif;ay;onfh ud7d,mjzpfI omreftm;jzifh
tay:odk\ wif,l7eftwGuf toHk;rsm;onf? vlonf
touf7SifaepOf av&SLoGif;jcif;ESifh &SLxkwfjcif;udk
ESvHk;jzifh tjrJjyKvkyfvsuf7Sd7m/ vl. ESvHk;onfvnf;
AHkAdkifwrsdK;yif jzpfonf? a7wGif;rS a7udk 7pfvHk;wGif
7pfywfxm;aom -udK;jzifh cyfwifyHkudk jrifz;l -uayvdrfh
rnf? xdkud7d,mrSm a7S;upI ay:aygufcJhojzifh/ a7S;
acwf AHkAdkif[k ac:Ekdifayonf? tcsdK\ aus;vufawm
7Gmrsm;Y prf;tkdifrSa7udk cGufrsm; wyfxm;aom
'vufbD;jzifh ukef;ay:odk\ wif,lyHkudk jrifzl;-urnf
jzpf7m/ ,if;onfvnf; a7S;acwf AHAk ikd w
f rsKd ;yifjzpfonf?
aemifaomf acwfrSDaom AHkAdkifwrsdK; ay:vmonf?
a7udk avzdtm;jzifh pkwfwifonft
h wGuf xdkAkAH kid rf sdK;udk
pkwAf kAH ikd f[k ac:onf? xdAk AHk kid w
f iG f a7udk jyGeftxufo\dk
avtm;jzifh a7S;OD;pGm pkww
f ifvku
d .
f ? jyD;rS cyfcGujf cifh
cyfwif7onf? jyGefxdyfodk\ a7a7mufaomtcg/ tjyif
odk\ xGufap7eftwGuf bHkyidk af cgif;Y E=wo
f D;acgif; wck
wyfxm;onf? jyeG t
f wGi;f Y jyGww
f w
H ck7I
dS jyGww
f t
H zsm;
wGif cyfcu
G f wyfxm;onf? cyfcu
G Yf tay:od\k yGiahf om
tqd\k7Siw
f ck7SdI jyGet
f wGif; atmufzufYvnf; tvm;
wl tqdk\7Sifwckudk wyfqifxm;onf? cyfcGufonf
ypfpwefac: jyw
G w
f aH cgif;oabmuJo
h \kd jyeG t
f wGi;f Y wnf
7SI
d / jyGww
f Hudk vufuidk w
f ckESifh qufxm;onf? vuf
udkifudk rwifvu
dk fI/ jyGwfwo
H nf atmufo\kd qif;oGm;
aomtcg jyGefwGi;f 7Sd avESihf wdk;rdojzifh cyfcu
G frS tqd\k
7SifyiG ho
f mG ;jyD;v~if jyGew
f iG ;f 7Sd a70ifayguf tqdk\7iS f ydwf
oGm;onf? vufukid fukd ESrd hcf sI jyGww
f t
H xufo\kd wuf
oGm;aomtcg tqdk\7Sif ESpfck t-um;Y yvme,f
w0ufwysuf jzpfoGm;onf? t"d_m,frSm jyGew
f Gi;f av
.zdtm;onf tjyifzufavxk. zdtm;xuf enf;

AHkAkid f
oGm;onf? xdktcg tjyifrS avxkzdtm;u jyGwfwH7Sd
cyfcu
G .
f tqd\k7iS u
f kd ydwv
f u
dk jf yD;v~if jyGew
f iG ;f rS a7udk
txufok\d yifhwif,if; jyGefwiG ;f 7Sd a70ifayguf tqd\k7iS f
udk yGihaf pavonf? Tod\kjzifh jyGwfwu
H kd qif;csDwufcsD
-udrfzefrsm;pGm qufwdu
k jf yK vkyfay;aomtcg a7onf
jyGefwGif;wav~muf wjznf;jznf; jrifhwufvmI cyf
cGuf7Sd tqdk\7Sifudk ausmfjzwfwufvmjyD;aomf/ cyfcGuf
u wzef tay:odk\ cyfwifvm7mrS aemufqHk;Y jyGef
acgif;rS tjyifodk\ pD;xGufvmavonf? tdrfoHk;a7eH
pkwAf ykH ikd u
f kd Toabmt7 jyKvyk x
f m;jcif;yifjzpfonf?
pkwfAHkAdkifrsdK;wGif t7nfudk cyfcGuf7Sd7modk\ ta7muf
yifhwifonfh t"dutm;rsm avxk. zdtm;omv~if
jzpfayonf? odk\aomf avxk. zdtm;onf yifv,f
jyifnDY 32 ayjrifhaom a7xk. tav;csdefESifh nDr~
ojzifh tqdkyg AHAk kid frsdK;jzifh a7udk ajrjyifrS txuf 32
aytxdom tpGrf;ukef yifhwifEkdifonfudk owdjyK7m
onf? odk\7mwGif rnfr~aumif;atmif jyKvkyfxm;ap
umrl wif;jynfhusyfjynfh avvHkaom AHkAdkifrsdK;udk r7
Edkif7um;/ vufawG\tm;jzifh xdkAHkAdkifrsdK;jzihf a7udk ay
20 25 aytxd wufatmifomv~if pkww
f ifEikd o
f nfukd
awG\7avonf?
tu,fI a7udk xdkxufjrifhatmif wifvdkygu t
jcm; AHkAdkifwrsdK;rsdK;udk toHk;jyK-u7onf? ,if;AHkAdkifrsdK;
teuf/ xdk;AHkAdkif[k ac:aom AHkAdkifrsdK;onf t&dk;qHk;
jzpfonf? tvG,fqHk; jyKvkyfxm;aom tqdkyg AHkAdkif
rsKd ;wGif jyGeaf cgif; E=wo
f ;D ae7mY a7xkwjf yeG Ef iS hf wwd,
tqdk\7Sifudk wyfxm;onf? cyfcGuftay:zuf7Sd a7rSm
avxkzdtm;u wGef;wifay;jcif;r7SdbJ/ cyfcGuf yifh
wifay;onfh a7omjzpfonf? xd\ka-umifh a7udk aemuf
jyefrpD;atmif wwd,tqdk\7Sifu xdef;ay;xm;onfht
wGuf a7udk vdo
k r~tjrifo
h \kd a7mufatmif wifay;Ekdiaf y
onf? rsm;aomtm;jzifhrl cyfcGuftpm; jyGwfwHacgif;
udk oHk;I/ a7pD;rSefap7eftwGuf a7xkwfjyGef7if;wGif
avavSmifcef;wckudk wyfqifxm;avh7Sdonf? jyGwfwH
acgif;atmufok\dqif;csdew
f Gif a7xkwfjyGef7if;7Sd tqdk\7Sif
yGiI
hf avavSmifcef;xJok\d a70ifojzifh avavSmifcef;t
wGif;7Sd avonf usHK\oGm;onf? jyGwfwHacgif; tay:
odk\wufcsdefwGif tqdk\7SifydwfoGm;I avavSmifcef;t
wGif;7Sd avonf usHK\7mrS jyefuefxGuf vmjcif;jzifh
a7udk a7xkwfjyGew
f av~muf wGe;f xkwv
f u
kd favonf?
pufb;D avxd;k wHonf xd;k AHkAikd w
f rsKd ;yif jzpfonf?
txufygwdk\rSm pkwfAHkAdkifESifh xdk;AHkAdkifwdk\. tajccH

204

AHkvHkyif

AHk;

oabmr~om jzpf7m/ a7tm; puftm;wdk\jzifhif;/


tjcm;jyKjyifcsufwd\k jzifhif; taiG\ESifh t7nf ESpfrsdK;
vHk;twGuf trsdK;rsdK; wdk;wufwDxGifxm;aom pkwfAHk
AdkifESifh xdk;AHAk idk frsm; tjyif c&kywf a7ay;pufuJhok\d t
wGi;f 7[wf7GufESifh jyGwfrsm;/ v~yfppf avxdk;pufrsm;/
wGe;f wif ud7d,mrsm;vnf; 7Sdayao;onf?
AHkvHkyif? ?ulumADawpDt;D rsdK;7if;wGif yg0ifaom
AHkvHkyifonf tEG,fyifjzpfI Al;ESifh ocGg;yifwdk\ESifh
rsdK;7if;csif; twlwlyifjzpfonf? &kQaA' trnftm;
jzifh x&dkifudkpifoD;ululrm7Dem;[k ac:onf? AHkvHkyif
onf jrefrmekdifiH/ tdNd,Ekdifi/H oD[dkfu`ef;/ rm,k
u`ef;qG,f/ ajrmuf-opa-w;vD;,m;paom tylydkif;
a'orsm;Y aygufa7mufonf? awm-udK tHk-um;wdk\Y
tavhus aygufavh7aSd omfvnf; jcHO,smOfrsm;Yvnf;
pdu
k yf sKd ;-uonf?
xdAk v
kH ykH ifonf wESp-f umcH tEG,yf ifrsKd ;jzpfI/ tzsm;
ESpfcG7Sdaom EG,fESmarmif;rsm; 7Sd7m/ xdk EG,fESmarmif;
rsm;jzifh opfyifrsm;/ pifrsm;udk wG,fuyf aygufa7muf
onf? AHkvHk7Gufonf t7if;um;I tzsm;c`efaom
anmif7GufuJhok\d yHko!mef7SdjyD;v~if/ twGi;f odk\ tvGef
csdKifh0ifonfh acG;oGm;pdyrf sm;7Sdaom t[dkuf 3 ckrS ^ ck
txd 7Sdwwf7m/ rsm;aomtm;jzifh t[dkuf 5 ckyg
wwfonf? t7GufwiG f arG;Ekuav;rsm; 7Sdonf?
azzGm0g7DvESihf rwfvrsm;wGif tyGiyhf iG o
hf nf? wyif
wnf;wGif tzdkEiS fhtr 2 rsKd ; yGifhwwf7m/ tzdkyGifhonf
tyGihf 3 yGifhrS 15 yGifhtxd tyGirfh sm; pHkjydKifygom yef;
cdik jf zpfI tryGiho
f nf wyGiw
hf nf;jzpfonf? yGicfh syo
f nf
tjzLa7mifjzpfI twGef\t[dkufuav;rsm;jzifh tem;
owfonf? toD;onf wvufrrS 3vufrtxd 7SdI/
jcHO,smOfrsm;Y pdkufysdK;aom tyifrsm;rSm xdkxuf
7Snfvsm;aom toD;rsm; oD;onf[k qdk-uonf?
toD;yHko!mefonf t7if;tzsm; tenf;i,f7SL;I
tv,fylonf? toD;a7mif pdrf;pdrf;wGif tjzLpif;rsm;
ygI/ rSno
hf nft
h cg -uufaoG;a7mif/ odk\r[kwf vdraf rmf
a7mif jzpfvmonf? toD;twGi;f om;wd\konf ocGg;oD;/
Al;oD;tom;uJhodk\ aysmhpdpdjzpfI/ taphwdk\onf tom;
xJjrKyfae-uonf? taphrsm;onf jym;I bJOyHkqefqef
jzpfavonf?
jrefrmaq;usrf;rsm; tvdkt7 AHkvHkoD;onf csdK
aomt7om7SdI pOf;i,fyl.? ESvHk;udk ESpfoufap
onf? av/ ovdyf/ onf;ajcudk Ekid o
f nf? ukwf[D;em/

205

ydk;em/ aoG;emwdk\udk aysmufapEkdifonf[k qdkonf?


AHkvHk7Gufonfrl csdKI ylaomt7om7Sdonf? onf;ajc
udk Edik o
f nf? tjrpfonf 0rf;av~moufaponf?
oD[dku`ef;wGifrl tjrpfrsm;udk oefcsaq;tjzpf
oHk;onf? t7GufESifh t&dk;rsm;udk onf;ajca-umifhjzpf
aom a7m*grsm;/ ta7jym; a7m*grsm;ESifh rD;,yfa7m
*grsm;twGuf toHk;jyKavonf?
xdkAHkvHktEF,fyifrsKd;udk awmyJvif;ajrG [kvnf;
ac:onf? yJvif;ajrGESifh rsKd;cGJcsif;wlaomfvnf;/ t
oD;csi;f rwlacs?
xdkjyif AHkvHktrnfcH tjcm;tyifwrsdK;vnf; 7Sdao;
onf? &kQaA'trnftm;jzifh aqyD,rf tif'Durf[k
ac:aom tyifi,frsdK;jzpfonfh AHkvHkyifwrsdK;udk y'wf
[kvnf;ac:-uonf? ,if;onf ,lazmfADa,;pD;tD;
rsdK;7if;wGifyg0ifonf? weom7D awmifydkif;paom
jrefrmEkdifiH atmufydkif;a'orsm;ESifh ppfawGjrdK\ w0dkuf
wGif awG\-u7onf? xdktyif. tacgufonf jzLI
acsmjyD;v~if t7Gufrsm;onf tvsm;7SnfI tzsm;
c`eo
f nf?
jrpfacsmif; urf;yg;teD; aygufa7mufwwfaom
tyifrsdK; jzpfI/ rdk;7moDtcg jrpfacsmif;xJY AHkvHkoD;
rsm; arsmygvmwwfonfudk awG\7onf? tajr|mif;
av;ajr|mif; rxifr7Sm;7Sdaom vHk;0ef;onfh toD;
rsdK;jzpfI/ rmvumoD; ti,fpm;cef\7Sdonf? toD;
a7mifonf pdrf;I rSnfhonfhtcg tmvl;a7mifrsdK; jzpf
onf? tcGHvnf; rmonf? taph 3 aphygonf? toD;
. t7omonf csOfzef\zef\7SdI tap;rsm;onf? tif;
rsm; odrf;csdefwGif AHkvHkt7GufESifh toD;rsm;udk xk
axmif;I tif;xJodk\ csxm;vdkufv~if/ toD;t7Guf
rsm;rSxGufaom tap;onf tvGefylaom tqdyfrsdK;
jzpfojzifh tif;xJY -uGif;usefor~ ig;rsm;tm;vHk; ao
ukefonf[k qdk-uavonf?
AH;k ? ? AH;k onf aygufuw
JG wfaom ppfvufeuf wrsKd ;
jzpfonf? yHko!mefonf a,bk,stm;jzifh qHkESiw
fh lI
xdyfzl; c`efjyD;v~if tjrD;Y ig;jrD;ig;qlawmifwdk\uJhodk\
jym;Ium;onf?
a7S;tcgu armfwm tajrmuf ponfwdk\rS xGuf
aom aygufuGJwwfonfh t7m0 Kudk AH;k / od\k r[kwf
AH;k qef[k ac:aomfvnf; ,ck av,mOfysrH sm; ay:ayguf
vmonfrSpI aumif;uifrS av,mOfysHjzifh ypfcsaom
aygufuGJapwwfonfh vufeufudk AHk;[k em;vnfae

AH;k
-uonf? AHk;udk w&kwfvlrsdK;wdk\onf a7S;ESpfaygif; rsm;
pGmuyif toHk;jyKae-ujyD jzpfonf? w&kwfwdk\ pwif
oHk;pGJaom AHk;rsm;rSm e*g;yHk/ ajrGyHk/ iSufyHk oGef;xm;
onfh ajrtdk;wGif ,rf;r=ef\xnfhI xm;jcif; jzpfonf?
,if; AHk;rsdK;onf azmufcGJonfhtcg tvGef toHjrnf
ojzifh 19 7mpkEpS ftxd w&kww
f yfrawmfu 7efolrsm;
udk ajcmufvSef\7ef toHk;jyKch-J uonf? xdak cwfu toH;k
jyK-uaom AHk;rsm;rSm vufjzifh udkifI ypf7aom vuf
ypfAHk;rsm; jzpfonf? 19 7mpkESpf aemufydkif;wGif ppf
wkduf7mY AHk;udk vufeuftjzpf toHk;rjyKoavmuf
enf;yg;oGm;onf? awmykef;/ olykef ponfwdk\om t
enf;tusO;f toHk;jyK-uonfukd awG\7onf? od\k7mwGif
yXruBmppfrSpI AHk;trsdK;rsdK;udk vufeufozG,f t
oHk;jyKvm-uonfudk awG\7jyefonf? 'kwd, uBmppf
twGif;url av,mOfrsm; ay:aygufvmojzifh AHk;udk
avxJrS ypfcswdkufcdkufr= acwfpm;vmavonf? av
,mOfysHrsm;ay:rS AHk;oef;aygif; rsm;pGm -uJcsI av
a-umif;wdkufyrGJ sm; qifEcFJ -hJ uonf?
AHk;trsdK;rsdK; 7Sdonfhteuf t-urf;tm;jzifh azmfjy7
aomf tpdwfpdwf tjrGmjrGm uGJaomAHk;/ cGJzsufAHk;/ rD;
avmifAHk;/ "mwfaiG\AHk;/ a7jr|KyfAHk;/ txdef;ESifhvFwfaom
AHk;/ oHcsyfazmufA;Hk / AH;k ysH/ t+kjrLAH;k ac: tufwrfAk;H wd\k
jzpfavonf? ,if;wdk\onf t7G,ftpm;csif; uGJjym;&Hk
ru toHk;jyKyHkcsif;vnf; rwlacs? tcsdK\ AHk;rsm;onf
aygifcsdef tenf;i,fcef\om av;I tcsdK\ AHk;rsm;rSm
aygif 4000 txd av;onf? tcsdK\ tvGefi,faom
AH;k uav;rsm;udk pkum AH;k cGw
H ckxw
J iG f xnfI
h ypfcswwf
7m ajrjyif taqmufttHw
k k\dEiS hf xdcgeD;rS wckpx
D u
G I
f
aygufuGJojzifh AHk;-uD;wvHk;udk ypfcsonfxuf t7m
a7mufa-umif; awG\7onf?
aygufuw
JG wfaom AH;k wd\kteuf tpdwfpw
d f tjrGmjrGm
uGJaom AHk;onf txif7Sm;qHk;ESifh toHk;trsm;qHk; jzpf
onf? ,if;on faygufjyD;rS tpdwfpdwf tjrGmjrGm uGJ
onf? ukef;ay:7Sd wkdufwmtdrf7m taqmufttHkESifh
a7xJ7Sd avSoabmrsm;udk zsufqD;7ef toHk;jyKavh7Sd
onf? ,if; AHk;rsdK;onf oWKjzifh jyKvkyfxm;aom qHk
o!mef tcGx
H YJ tvGeaf ygufuv
JG ,
G af om ,rf;xnfI
h
vkyx
f m;jcif; jzpfonf? ,rf;aygifcsed f 100rS 8000txd
ygwwfonf? t7m0 KwckcEk Six
hf donft
h cgif;/ tcsdef
aphonfhtcgif; aygufuGJwwfaom AH;k rsdK; jzpfonf?
aygufuGJapvdkaom tcsdefudk udkufI pDrHjyKvkyfxm;
avh7Sd-uonf? 'kwd, uBmppftwGif;u AHk;-uJav

,mOfysH-uD;rsm;onf ,if;AHk;rsdK; tav;csdef wwefrS


8 weftxdukd o,faqmifavh 7S-d uonf? jrKd \wuGupf m
udk tvG,fuav;ESifh zsufqD;ypfEkdifavmufaom AHk;
rsm;udk o,faqmif-uojzifh ,if;AHk;udk tuGufvdkuf
zsuform; [kvnf; ac:-uonf? AHk;-uJav,mOfi,f
rsm;url aygif 100 rS 600 txdav;aom AHk;rsm;udk
wifwwf-uonf?
cGJzsufAHk;onf tpdwfpdwf tjrGmjrGmuGJaom AHk;xuf
i,fonf? aygif tpdwfrS 30txdom av;onf? t
pdwfpdwf tjrGmjrGmuGJaom AHk;cGHuJhodk\ ajymifacsmr[kwf
bJ v=dif;wGef\xm;aom oWKcGHjzpfI emewfoD;ESifh wl
onf? vufypfA;kH t-uD;pm;ESiv
hf nf; qifqif wlonf?
,if;AH;k rsdK;udk wyfpcef;rsm;/ i,faom wJtrd yf Pnf;rsm;
udk zsupf D;7ef ypfcsavh7o
Sd nf? ypfcsjyD;aomtcg v=id f;
wGef\A;Hk cGrH sm; uGJI AHk;qHrsm; aygufum aoewfusnfqH
uJhok\d xd;k azmuf cGJzsuf-uonf?
rD;avmifAHk;udk tyl7Sdefjyif;pGmjzifh avmif-uGrf;wwf
aomyPnf;jzifh jyKvkyfxm;onf? 7efolpcef;rsm;/ puf
&Hkrsm;/ jrdK\-uD;rsm;udk rD;&d=\7ef toHk;jyKaom AHk;rsdK; jzpf
onf? 'kwd,uBmppf jzpfpu oHk;aom rD;avmifAHk;
onf aygifcsed t
f enf;i,fom av;onf? 1944 ckEpS cf ef\
odk\ a7mufaomtcg tar7duefwdk\zufrS oHk;aom rD;
avmifAk;H rsm;onf 2 aygifrS aygif 500 cef\txd 7Sv
d m
onf? pDrjH yKvyk 7f mwGif yg0ifaom yPnf;rsm;udk vdu
k I
f
tav;csdepf ;D onf? yg0ifaom yPnf;rsm;rSm rCeDZD,rf/
om;rdkuf/ azmhpazm7yf/ *ufqdkvifESifh qDj'Afaygif;
trsKd ;rsKd ;wd\k jzpfonf?
"mwfaiG\AHk;onf tqdy"f mwfaiG\rsm; xnfhxm;aom
AHk;jzpfonf? 'kw,
d uBmppftwGi;f u ppfzufEdik if Hwdki;f
Y ,if;AHk;rsdK; toifh7Sdaomfvnf; toHk;rjyK-uacs?
ppfwkduf7mY toHk;jyKaom "mwfaiG\AHk;rsdK;tjyif t"d
u&k+f; vlpkvla0;udk vlpck J7G ef 7Jrsm;oH;k onfh rsu7f nf
,dkAHk;ac: vufjzifhypf7aom vufypfAHk;wrsdK;vnf; 7Sd
ao;onf? ,if;onf touftM7m,fukd rxdcdkufap
wwfacs?
a7jr|KyfAHk;udk a7,mOfrsm;ESifh av,mOfysH 2 rsdK;pvHk;
rS a7ikyfoabmudk wdkufcdkuf7ef toHk;jyK-uonf?
oabmom;rsm;u ,if;udk jymrsm; xnfhxm;aom Al;
-uD;ESifh wlojzifh jymAl;[kvnf; ac:-uonf? tvdk7Sd
aom tcsed w
f Gif tvd7k adS om a7eufae7mY aygufuaGJ p
7ef tcsdefrSef;I pDrHxm;7onf? a7a-umif;wGif wcg
w7H arsmvmaom AHk;rsm;onf ,if;AHk;rsdK; jzpfonf?

206

AH;k
odk\7mwGif rsm;aomtm;jzifh a7rsufESmjyifatmuf t
enf;i,f csI ausmufcsaxmifxm;avh 7Sd-uonf?
ajrjr|Kyfrkid f;AHk;onfvnf; ,if;a7jr|KyfAk;H rsdK;yif jzpfonf?
ajrjr|KyfAHk;onf ajr-uD;xJY jr|Kyfxm;I jzwfoGm;aom
,mOf vl ponfwk\dudk tM7m,fjyK-uonf?
tcdik t
f cHh um7Hxm;aom ppfoabmrsm; cHwyfrsm;
udk cGzJ suf7ef oHcsyfazmufAHk;rsm;udk oHk;-uonf? ,if;
AHk;. xdyfzl;onf oHr+djzifh jyKvkyfxm;I tvGefrm
aom tumt7Hrsm;udk xdk;azmuf0ifa7muf oGm;jyD;rS
AHk;onf tpdwfpw
d f tjrmG jrGm uGI
J aygufonf? ,if;od\k
jzifh tcdkiftcHh jyKvkyfxm;aom pcef;rsm;udk jzdKcGJEdkif
avonf?
txdef;ESifh vFwfaom AHk;[lonfrSm vdk7m t7yfodk\
a7mufatmif xdef;IvFwf7aom AHk;rsdK;jzpfonf? av
,mOfxrJ S a7'D,jdk zifh jzpfap/ ,if;AH;k twGi;f xnfhoiG f;
wyfqifxm;aom ypfuGif;7Sm ud7d,mjzifhjzpfap xdef;
I ypfvFwf7onf? oabm/ wHwm;/ 7xm;ESihf aumif;
uifrS xifxif7Sm;7Sm; 7SmawG\Ekdifaom tjcm; ypfuGif;
rsm;udk jzdKzsu7f ef toHk;0ifaom AH;k rsdK;jzpfonf?
'kw,
d uBmppf-uD;twGif;u *suf pufwyfqif
xm;aom AHk;ysHac: vufeufqef;wrsdK; ay:ayguf
cJhonf? trSefrSm xdkvufeufrsdK;ESifh oufqdkifonfh
prf;oyfr=rsm;udk jAdwdefEdkifiHwGif 1916 ckESpfuif;/ t
ar7duefEkdifiHwGif 1918 ckESpfuif; jyKvkyfcJhbl;.?
odk\7mwGif wdk;wufI r-uHpnf-uonfhtwGuf 'kwd,
uBmppf-uD; jzpfvmaomtcg *smrefw\dk u AD0rf;
ac: AHk;ysHvufeufqef; wrsKd ;jzifh vufOD;atmif wkduf
cdkufjcif;udk t*vefEkdifiHonf tjyif;txef cHvdkuf7
avonf? t*vefEdkifiHonf 'kwd,uBmppf-uD; t
wGif;u AHk;ysHaygif; 9 axmifausmfr~ ypfvFwfjcif;udk
cHcJh7onfhteuf t*vefajray:odk\ AHk;tvHk; aygif; 6
axmifcef\usI ,if;AHk;ysHrsm;a-umifh vlaygif; 6
axmifausmfr~ aocJh7onf[k qdkavonf?
AHk;ysHonf armif;olrygbJ ysHoef;aom tawmif w
xyfav,mOfysHuav;wrsKd ;/ odk\r[kwf awmfy'D dk wrsKd ;
yifjzpfI awmifyHtvsm;rSm 16 aycef\7Sdonf? AHk;ysHOD;
ydik ;f wGif awmyD'rkd mS uJo
h \kd aygufuJaG pwwfonfh ,rf;w
wefcef\ ygonf? AHk;ysx
H dyfY wpHw
k ckESifh xdcdkurf daom
tcg aygufuaJG p7ef peufwck wyfxm;onf? rnfonfh
t7meSifhr~ rxdckdufbJ ajrodk\qif; ouf7yguvnf;
aygufuGJap7ef tjcm;peuf wrsdK;udk 0rf;ydkufatmuf
wGif wyfqifxm;onf? tu,fI ta-umif;wckck

207

a-umifh tqdyk gpeuf 2 ckpvHk; c`wf,Gif;oGm;onfhwikd f


atmif 2 em7Dcef\t-umY tvdktavsmuf aygufuGJ
ap7ef em7Dpufjzifh pDrx
H m;aom em7Dpufpeuf wck
7Sdjyefao;onf? AHk;ysHwckvHk;onf wefcsdef 3wefcef\
av;.? ajr-uD;xJodk\ rsm;pGm xdk;pdkuf0ifa7mufEkdijf cif;
r7Sdaomfvnf; ajrjyifay:Y aygufuGJaomtcg tvGef
jyif;xefpmG aygufuyJG sufp;D apEkdio
f nf?
AHk;ysrH sm;udk AHk;-uJav,mOfysHrsm;jzifh wckcsif; o,f
,ljyD;aemuf tjrifhrS vFwfEkdifaomfvnf; txl;ojzifh
uefu7pf udkix
f m;aom qifajcav~m apmif;jyifay:
rS zdEydS x
f m;onfh avtm;ESihf wGe;f vFwo
f nfh ypfpwefjzihf
vFwaf vh7-dS uonf? vFwf7mwGif qifajcav~mapmif;jyif
udk ypfvo
kd nfah e7mESifh csed o
f m;usatmif yXr jyKjyifay;
7onf? ypfvFwfptcsdefwGif AHk;ysHonf wem7Dv~if rkid f
200 E=ef;r~ESifh xGufoGm;onf? avxJodk\ a7mufoGm;
aomtcg/ *supf ufxo
J k\d avwdk;0ifI puftm;aumif;
vmaoma-umifh toGm;E=ef;rSm wem7Dv~if rdkifaygif;
360 E=ef;cef\txd wdk;vmonf? AHk;ysHwvHk;wGif av
,mOfys"H mwfqD *gvH 150 cef\u o,faqmifxm;onf?
ajrjyifrS tjrifhay 800 rS 2500 twGif;Y ysHoef;I
c7D;ta0; 125 rkid fcef\txd ypfvFwEf idk af vonf?
AHk;ysHwGif *sufpuf wyfqifxm;&Hkru avxJY vdk
onfxufydkI jrifhwufroGm;ap7efif; csdefom;wus
ajzmifhajzmifhwef;wef; oGm;ap7efif;/ vdkaomtjrifhY
puf7yfI ajrodk\ xd;k qif;ap7efif; tjcm; tvdkt
avsmuf xdef;odrf;ayonfh pufwdk\udkvnf; wyfqif
xm;ao;onf?
AHk;ysHrsm; ypfvFwfcgp tcsed fu xdkvufeufqef;udk
xda7mufpGm umuG,fzsufqD;7ef enf;vrf; r7Sd
avmufatmif jzpfc7hJ .? od\k7mwGif aemifaomf AHk;ysrH sm;
vmrnfhvrf;Y oHr+d-udK;qdkif;xm;aom "mwftdrfysH
rsm; vFwfxm;jcif;jzifh if;/ tvGev
f sijf refpmG ypfcwfEkid f
aom av,mOfysHypftajrmufrsm;ESifh 'vpyf ypfcwf
jcif;jzifhif; xda7mufpGm umuG,fEikd fvmonf? aemuf
qHk;ay: wkdufav,mOfrsm;jzifhvnf; AHk;ysHudk rSDatmif
vdu
k fI ypfcs-uonf? odk\wnf;r[kwf AHk;ys.
H tawmif
udk av,mOfysHtawmifESifh ab;csif; ,SOf&dkufcwf
ay;jcif;jzifhvnf; tjcm; ab;uif;onfh ae7modk\ us
a7mufaygufuGJatmif jyKvkyfay;-uonf? xdktcg
*smrefwdk\u AD0rfac: AHk;ysHrsm;tpm; AD0rf;xuf
-uD;I tvGefvsifjrefaom ADwl;ac: rdk;ysHAHk; wrsdK;udk
toH;k jyKvm-ujyefonf? od\kaomf ADwl;rSmAD0rf;uJo
h \dk

AHk;
*sufpufwyfxm;aomAHk;ysHrsdK; r[kwfacs? wHk;puf
wyfxm;aomwHk;ysHAH;k rsdK;jzpfonf? (wHk;ysH&=?)
ADwl;AH;k onf tvsm; 46 ay/ vH;k ywf 5ay 6 vufr
7SdI/ pkpkaygif; 12 wefav;onf? t,fvudka[mESifh
atmufqD*sif avmifu`rf;7mrS ckwfarmif;7ef tm;udk
7onf? avmifpm.tav;csed o
f nf 8 wef7o
Sd nf? AD
wl;AHk;. rlvtoGm;E=e;f onf aES;aomfvnf; tjrifhodk\
a7mufaomtcg tvGev
f ~ijf refonf? ADwl;AH;k udk ypfvkd
u tjrD;ydkif7Sd tc`efrsm;ay:Y axmifay;xm;I v~yf
ppf"mwfjzifh ypfvFwf7onf? avmifpmavmifu`r;f aom
tcg "mwfaiG\ylwdk\onf AHk;. aemufzufrS tvGef
jyif;xefaom t7Sdefjzifh yifhtm;ay;ojzifh AHk;onf t
xufrikd f 60 od\k wem7Dv~if rkid f 3000E=e;f jzifh wufomG ;
onf? ADwl;AH;k udk AD0rf;AH;k avmuf wnfrh eS af tmif rypf
Ekdifaomfvnf; tvGev
f sifjrefI tvGefjrifhaom ae7mrS
yif ysHoef;Ekid fojzifh 7efolw\dk vrf;rSjzwfI wm;qD;7ef
cufaoma-umifh tvGeftoHk;0ifonf? ,if;. 7efudk
umuG,f7ef AHk;ypfvFwf7mae7mrsm;udk zsufqD;EdkifrS
jzpfonf?
'kwd,uBmppf twGi;f u txif7mS ;qH;k ESihf a-umuf
rufz,
G t
f aumif;qH;k aom tufwrfac: t+kjrLAH;k ay:
aygufcJhonf? ,if;onf vl\orkdif;wGif tjyif;xefqk;H
tM7m,fay;Ekdifonfh ppfvufeufjzpfonf? *syefEkdiif H
[D&;dk 7SDrm;ESihf e*g;puD;jrdK\wk\dukd jyKwfjyKwfjyKef;apcJo
h nfh
AH;k rsKd ;jzpfonf? tufwrfA;kH xJY aygufuJ7G ef vdktyfaom
,l235/ od\kr[kwf yvlw\ked D,rfukd "mwfv=y7f mS ;r= vsif
jrefpmG jzpfEidk af tmif pDrHxm;onf? ,if;"mwf v=yf7Sm;
r=rSm j'Afonf tav;xkESihf tvif;.toGm;E=ef; 2xyf
ude;f wd\k. ajr|muf7v'f tcsKd ;twdki;f pGrf;tifo\dkajymif;
oGm;jyD;v~if AH;k rSmaygufuo
JG mG ;onf? 1945 ckESpf Zlvkid f
16 7ufae\ eHeuf 5 em7DcGJtcsdefwGif e,l;rUqDudk
jynfe,f oJuMm7twGi;f Y yxrqH;k aom tufwrfA;kH udk
prf;oyf -uJcsonf? ppfvufeuftjzpfrl 1945 ckESpf
-o*kwfv 6 7ufae\wiG f [D&7dk rSD m;jrdK\Y -uJcsaom tuf
wrfAHk;onf yxrqHk;aom AHk;jzpfonf? [D&dk;7SDrm;jrdK\
ay:odk\ tufwrfAk;H -uJcsvdkufonfESifhwjydKifeuf rD;cdk;
vHk;rnf;-uD;onf ajrjyifrS ay40000 cef\ wufvmI
jrdK\uu
G fwckvHk;wGif uefu7pftaqmufttHk 3ckrS eH7H
rsm;rSwyg; tm;vHk; wvif;jyif-uD;ozG,f ysufpD;cJh7
onf? 2 rdkifywfvnfrS taqmufttHkrsm; ysufpD;
oGm;I vl 60000aoqHk;um/ 100000 '+f7m7I
f
vlaygif; 200000 td;k tdrrf jhJzpfc7hJ onf? xdEk pS f -o*kwv

AsL;yif
9 7ufae\wGif e*g;puD;jrdK\ay:odk\ tufwrfAHk;-uJaom
tcg tvGef-uD;aom rD;cdk;vHk;-uD;onf txufodk\ ay
20000 cef\wufvmonf? ,if;AHk;'+fa-umifh vlaygif;
10000aoqHk;I vl 20000 '+f7m7um vlaygif;
90000 tdk;tdrrf hjJ zpfc7Jh onf? (tufwrfA;kH &=?)
'kw,
d uBmppf twGi;f u toH;k jyKaom tufwrfA;kH
rsdK;xuf ydkrdkjyif;xefaom tufwrfAk;H rsKd ;udk jyKvkyfEkdif
a-umif; od_Hynm7Sifrsm; awG\7Sdxm;-uonf? ,if;AHk;
rsdK;udk ppfvufeuftjzpftoHk;jyKrnfqdkygu uBm-uD;
wckvHk; ysufjyKef;I uBmh,Ofaus;r=-uD;yg aysmuf
uG,fEkdifonf[k od_Hynm7Sifwdk\ ,Hk-unf-uonfht
avsmuf ,cktcg ,if;od\kaom tufwrfAk;H rsdK;udk roH;k
7ef xde;f odr;f a7;twGuf uBmhuv
k orCu aqmif7u
G f
vsu7f aSd yonf?
AsmygqH?
AsL ?

?qHx;k H &=?
?AGwpf mrGJ &=?

AsL;yif?
?AsL;yifwdk\onf tdNd,EkdifiH/ jrefrmEkid fiH
ESifh tNrefu`ef; (u_vDu`ef;) urf;&dk;wef;a'o a7
jrKyfawmrsm;Y aygufa7muf-uonf? xdkAsL;yifwdk\onf
vrkyifrsdK;rsm; jzpf-uI &dkifZdkzdka7;pD;tD; rsdK;7if;wGif
yg0if-uonf?
xdkrsKd ;7if;0if tyifrsdK;wdk\. xl;jcm;csufrSm toD;wd\k
onf taphrS tan|mufxGufonfwkdifatif tyifrS
ra-uGao;bJ 7Sdwwfonf? toD;a-uGonfh tcsdefwGif
tan|mufonf twefyif xGuaf eI tjrpfavmif;onf
7FH\xJodk\ xdk;pkdufa-uGusavonf? tjrpfwdk\onf tyif
tm; a7wufa7usjzifh arsmygroGm;ap7ef 7FH\EGHxJwGif
jrJjrHpGm ukyfwG,fxm;-uonf? tcsdK\tyifrsm;. yif
pnfatmufydkif;udk a7wkdufpm;oGm;wwfI tyifonf
ajray: tjrpfrsm;tay: axmufrSDae7onf? tcsdK\
tyifrsm;onfrl yifpnf. tjrpfajcwGif usm;uefjrpf
rsm;7SdI a7wku
d pf m;r='+fukd cHEikd 7f nf 7Sdavonf?
&dkifZdkzdka7pDtD;rsdK;7if;0if AsL;[kac:aom tyif
2rsdK; 7Sd7m/ rsdK;cGJcsif;rwl-uI/ &kQaA' trnfvnf;
uGjJ ym;-uonf? wrsKd ;udk &kQaA'trnfjzifh A&l*idk ;f 7m;
qdik fvif'7D;um;[k ac:onf? xdt
k yifonf ay^0 cef\
r~ tjrif7h ESd dik faomfvnf; tdN,
d Ekid fiHayguf tyifwk\drmS rl
xdkr~avmuf rjrif-h uacs? vrkawm.uke;f tjrifq
h k;H t
ydki;f Y aygufa7mufwwfI wcgw7Hr~om a7jrKyfonf?

208

AsL;yif
xdk AsL;yifrsdK;wdk\. t7Gufrsm;onf t7if;tzsm; &SL;
onf? t7Guaf 7mif tpdr;f azsmhonf? tyGihw
f \kdonf yef;
cdkifjzifh yGifh-uI ao;i,fjyD;v~if tjzLa7mif jzpfav
onf? xdAk sL;yifrsdK;udk aqmif;/ r'r/ jyL [kvnf; ac:
-uonf?
tjcm; AsL;yifwrsdK;. &kQaA'trnfonf qD;7D;
a,mh a7mhpAm;*D,m;em;[kac:I jrefrmtrnfjzifh bdik f
axmif/ r'r/ ubdkif/ ujrdKif[kvnf; ac:ao;onf?
xdkAsL;yifrsdK;onf 7Gufrjywfaom tyifi,frsdK; jzpf
onf? t7Gufwdk\onf t7if;oG,fonf? usm;uefjrpf
rsm; 7Sdonf? tacgufacsmI qdk;aq;twGuf toHk;
jyKEidk o
f nf?
azmfjycJhaom AsL;yifrsdK;rsm;tjyif/ AsL; trnfcH
a7jrKyfawmY aygufaom/ vrkrsdK;0if tyifrsm;vnf;
7Sd-uao;7m/ ,if;wdk\rSm AsL;OwvHk;/ AsL;-uufwuf/
AsL;bdkifawmuf/ AsL;ajcaxmufwdk\yifwnf;?
AsL;OwvHk;yif. &kQaA'trnfonf A&l*dki;f 7m;
uGef*sL;a*wmjzpf7m/ yXrAsL;yif. rsdK;pk0ifjzpf
onf? xdktyifrsKd ;wdk\onf ay 80 cef\txd tjrifh7SdEikd f
onf? vrkrsdK;0if tyifrsm;teuf t-uD;qHk; jzpf
onf? tyGiw
fh \dkonf -uD;rm;I vdraf rmfa7mif/ odk\r[kwf

teDa7mif jzpfonf? tacgufonf -urf;wrf;I yyf


-um;tyfrsm; xum rnf;eufaeonf? qdk;aq; t
wGuf toHk;jyKEdkifonf? AsL;OwvHk;yifwk\dwiG f i7Jwif;
ikwf (i7Jopfikwf) [kac:aom avjrpfrsm;7Sdonf? xdk
tjrpfw\ko
d nf ajr-uD;xJok\d xd;k pdu
k rf qif;bJ ab;od\kif;/
tay:odk\ axmifIif; xGuf-uum/ tcsKd \ ae7mwd\kwiG f
cHk;xaewwfonf? AsL;OwvHkyifESifh rsdK;pdwfom uGJ
aom AsL;-uufwufyifudk &kQaA'trnftm;jzifh A&l
*dkif;7m; ygADzavmf7m [kac:onf? ,if;onf tyif
i,frsdK;jzpfonf? rsm;aomtm;jzifh ay 30 cef\om
7Sw
d wfonf? ,if;onfvnf; tacguf-urf;I ta7mif
rnf;onf? odk\aomf qdk;aq;twGuf tacgufukd toH;k
rjyKEkdifacs? t7Gufonf tpdrf;a7mifazsmhonf? AsL;
-uufwufyifonf toufwkad om tyifrsKd ;jzpfonf?
tyifi,fwrsKd ;jzpfaom AsL;bdik faxmufudk &kQaA'
trnfjzifh uef'JvD,m; 7D[D;'D;[kac:onf? tjrifhay
20 cef\om 7Sw
d wfonf? tacgufacsmI tyifvk;H Y eD
ndKa7mif7Sdaomfvnf; tyif;7if;Yrl ta7mifazsmhonf?
qdk;aq;twGuf tacgufudk toH;k jyKEdik o
f nf? vSyaom
tjzLa7mif yef;cdkifuav;rsm; wGJavmif; yGifhwwf
avonf?

urf;&dk;wef;a'o a7jrKyfawmrsm;wGif aygufavh7SdonfhAsL;yif

209

AsdKif;atmuf
&kQaA'trnfjzifh &dkifZkzd dk7m uef'vm7D;,m;/ odk\
r[kwf &dkifZdkzdk7m rsLu&dkaewm[kac:aom AsL;ajc
axmufyifonf vrkyifrsdK;wGif tyif-uD;rsdK;jzpfonf?
ay 90 cef\txdyif jrifhEkdio
f nf? vHk;0ef;aom yifpnf
7SI
d tacgufonf trnf; od\kr[kwf eDa7mifa7mif 7Sjd yD;
v~if ywf-um;tufrsm; xaeonf? qdk;aq;twGuf
tacgufukd toHk;jyKEdkifI/ ig;zrf;ydu
k u
f eG f;rsm; -um7Snf
cdkifap7ef xdktacgufjzifh ta7mifqdk;-uonf? toD;
onf taphrS tan|mufaygufI tjrpfavmif;onf 2
ayce\ftxd 7Sno
f nfw
h ikd af tmif ra-uGao;bJ 7Sad ewwf
onf? xdktyifrsdK;.tom;onf xif;qdkufaomtcg
rD;awmufvG,fonf? odk\aomf teH\eHonf? tom;yGI
cGJ7vnf; vG,fonf? xdka-umifh xdktyifrsm;udk xif;
ckwaf 7mif;cs-u7m AsL;xif;[k ac:-uavonf?
AsdKif; ?

?OAsKdi;f &=?

AsdKif;atmuf?
?AsdKif;atmufonf pDuked aD zmfrD;rsKd ;
pOf/ tm'Da';rsdK;7if;wGi yf g0ifaom iSufrsdK; jzpfonf?
,if;udk yg+aA'tvdktm;jzifh tm'Dtdkvm *a7,D[k
ac:onf?
AsdKi;f atmuf. udk,ftvsm;rSm 18 vufr 7So
d nf?
tarG;ta7mifrSm npfykyfykyfjzpf7m/ ajr-uD;ay:Y em;
aepOfwGif ajr-uD;a7mifESifh a7maeaoma-umifh &kwfw
7uf rjrifEkdifacs? &kwfw7uf xysHaomtcgwGifrS jzL
azG;aom tawmifyH/ tjrD;ESifh7ifydki;f udk xif7Sm;pGm jrif
7onf? om;aygufcsdefwGif ausmbufY i7SOfhaoG;
a7mifjzpfvmjyD;v~if qHjcnfr~ifESifhwlaom tarG;Eku
av;rsm; aygufvmonf? aemufaphwGifvnf; 7Snf
vsm;I jzLazG;aom tarG;pk7n
S fvnf; aygufvmonf?
tzdEk iS hf trwd\k. ta7miftqif;rSm twlwyl ifjzpfonf?
AsdKif;atmufonf a7pyfem;Y waumif;csi;f jzpfap/
ttkyfzGJ\Ijzpfap aewwfaom iSufrsdK;jzpf7m jrdK\wkdif;
7Gmwkid ;f vdkYyif a7tdik t
f eD;Y awG\7onf? jrpf/ tif;tkid /f
a7uef/ a7vFrf;rdk;onfh v,fuGuf/ acsmif;/ ajrmif;/
yifv,furf;pyf ponfh a7aygrsm;7m a'orsm;wGif t
rsm;tm;jzifh usupf m;onf? a7rnfr~yif wdrfI aemuf
onfjzpfap/ AsdKif;atmufrsm;tzdk\ pm;usufom jzpf
onf? 7F\HEGHxJwGifif;/ a7wdrfwGifif; AsdKif;atmufonf
rv=yrf 7Sm; 7yfvsujf zpfap/ owd-uD;pGmESihf wpfvrS ;f csi;f
av~mufvsufjzpfap 7SdaewwfjyD;v~if/ tpmawG\onf
ESihf ZwfceJ E=wo
f ;D jzifzh rf; ,lavh7o
dS nf? opfawmwGi;f

Aspf7nf

7yfem;aeonfhtcg ndKI ysHoef;aomtcg jzLonfh AsdKif;atmuf

7Sd acsmif;pyf ajrmif;pyfwdk\Y waumifcsif;jzpfap/ zdkr


wGJvsujf zpfap awG\7onf? yifv,furf;&dk;wef;7Sd 7FH\EHG
aygrsm;7m jrufcif;rsm;wGifrl ttkyftoif;zGJI oGm;
vmaeonfudk awG\Ekdifonf? tcsdK\ AsdKif;atmufrsm;
onf tvGef,Ofae-uojzifh a7pyfwiG f t0wfav~mzf Gyf
ae-uolrsm;tem;wGif aewwf-uonf? AsdKif;atmuf
.tpmrSm zm;/ ig;/ ykpGefvHk;/ tif;qufydk;aumifrsm;
jzpfonf? ysHoef;pwGif zm;atmfoHuJhodk\ atmfwwf
onf? xdktoHrSm em;0ifcsdKaom toHrsdK; r[kwfay?
naeydkif;wGif rdrdwdk\todkuf7Sd7m tyifrsm;odk\ ttkyf
toif;ESihcf sDI jyef-ujyD;v~if tdyw
f ef;wufavh7do
S nf?
AsdKif;atmufonf trsm;tm;jzifh u`Jausmif;AsdKif;
rsm;ESifhtwl tkyfuav;rsm;zGJ\um/ rdk;7moDwGif om;
ayguf-uonf? ukUKd yif/ o7ufyif/ anmifyifESifh 0g;&Hk
yifrsm;wGif opfcuf/ opfudkif;wdk\jzifh todkufaqmuf
vkyx
f m;wwfonf? todkurf mS us;D odu
k Ef iS hf cyfqifqif
wl.? wjrHKv~if 3 OrS 6Otxd 7S.
d ? tkjyD;umptcsed f
wGif O.ta7mifrmS tjyma7mifoef;onfh tpdrf;a7mif
jzpfaomfvnf;/ r-umrDyif ta7mifnK|d ;oGm;wwfonf?
AsdKif;atmufrsm;udk ta7S\EkdifiHrsm;wGif tESH\tjym;
awG\7onf? ,if;onf jrefrmekdifiw
H 0ef;vHk;7Sd vGifjyif
rsm;wGif tjrJwrf; usufpm;aom iSufjzpfonf?
Aspf7nf? ?Asp7f nf[o
l nfrmS bD,m/ at;/ pawmuf/
ydkwmESihf vm*sm ponfw\dkukd tm;vH;k jcHKI ac:xm;jcif;
jzpfonf? Aspf7nfonf rka,mpyg;ponfh aumufEw
SH dk\
udk tyifaygufapjyD;aomf uaZmfazmufxm;aom ao
7nfwrsKd ; jzpfavonf?

210

Aspf7nf
Aspf7nfukd a7S;a7S;ya0+D acwftcguyif aomuf
oH;k cJh-ua-umif; taxmuftxm;rsm; awG\7onf? bDpD
6000 cef\u AufADvHk;eD;,m;EkdifiHwGif ,ZfylaZmf7m
Y Asp7f nf-urf;wrsKd ;vnf; yg0ifa-umif; taxmuft
xm;rsm;7Sdonf? xdkEkdifiYH bDpD 4000 cef\wiG f Aspf7nf
trsdK;aygif; 16 rsdK;cef\udk rka,mpyg;/ *sHKpyg;/ ysm;
7nf ponfwk\djzifh vkyu
f dki-f ua-umif;/ Aspf7nfvyk fief;
onf vkyif ef;-u;D wck jzpfcahJ -umif; od7onf? a7S;acwf
tD*spfEkdifiHYrl bDpD 300 cef\wGif Aspf7nf 4rsdK;udk ae\
pOf tpm;taomufY xnfo
h iG ;f xm;a-umif; awG\7onf?
tD*spfEdkifiHrS Aspf7nf jyKvkyfonfh twwfonf *7d
EkdifiH/ a7mrEkdifiHwdk\odk\ a7mufoGm;aomfvnf;/ xdkEkdifiH
rsm;wGif pyspo
f D; aygrsm;I 0dik ft7ufrsm;udo
k m toH;k
rsm;ojzifh Asp7f nfvyk fief;onf rwGifus,fchaJ cs?
Oa7myajrmufydkif; EkdifiHrsm;wGif Aspf7nfjyKvkyfenf;
rsm; oD;jcm;awG\7onf? w&kw/f *syef ponfh ta7S\Eidk if H
rsm;wGifvnf; Aspf7nfuJhodk\ ao7nfwrsdK;udk aomuf
oH;k cJ-h uonf? bDpD 2300 cef\u w&kwEf idk if w
H iG f aomuf
oHk;cJh-uaom Aspf7nfuJho\dk ao7nfwrsdK;udk usL[k

ac:onf? tar7duwkdufudk Oa7mywkdufom;rsm; r


awG\7drS Dacwfu awmiftar7duwku
d w
f iG f -uD;yGm; xGef;
um;cJhaom tifum;vlrsdK;wdk\onfh ajymif;zl;aphudk t
yifazmufI jyKvkyaf om cscD sESihf qdk7m [kac:onfh
Aspf7nftayghpm;ESifh tjyif;pm;rsm;udk aomufoHk;cJh-u
a-umif; taxmuftxm;rsm; awG\7Sd7avonf?
txufazmfjyyg tcsufrsm;udk axmuf&=jcif;tm;
jzifh a7S;a7S;acwftcguyif Aspf7nfudk a'otvdkuf
aygufa7mufaom aumufESHwdk\jzifh jyKvkyaf omufoHk;cJh
-ua-umif; od7ayonf? Oa7myEkid fiHrsm;wGif a7S;tcg
u tdrfwdkif;tdrfwdkif;Y tdrf7Sifrrsm;onf tdrfoHk;t
wGuf Aspf7nf jyKvkyfcJh-uonf? bkef;-uD;ausmif;rsm;
wGif ydkIrsm;rsm;pm;pm; -uD;-uD;us,fus,f jyKvkyf-u
onf? ,ckacwfwGifrl puf&Hktvkyf&Hk-uD;rsm;jzifh Aspf
7nfvyk fudkifvsuf7Sd7m Aspfvkyfief;onf -uD;us,faom
pD;yGm;a7;vkyif ef;-uD; wck jzpfaeavjyD? Aspfvkyif ef;udk
uBmwGif t-uD;tus,fvkyfudkifI xif7Sm;aom EkdifiH
rsm;rSm t*vef/ *smreD/ tar7duefjynfaxmifpkESifh
csuu
f kpd vdAk m;uD;,m;wd\k jzpf-uavonf?

Aspf7nfcsuf7mwGif t"duyg0ifonfh a[mhyifrsm;

211

Aspf7nf
Asp7f nfukd tpwGif azmfjycJhonfhtwkid ;f rka,mpyg;
jzifhomru *sHK/ ajyif;/ pyg; paom aumufESHwdk\jzifh
vnf; jyKvkyfEkdifonf? jyKvkyfenf;rSm rka,m paom
aumufEHw
S k\dudk tyifazmufI a7ESihaf 7mjyD;v~if t7uf
pnfwGif tyl"mwfay;I arFaESmuf acse,f7onf?
,if;odk\jzifh upD7nfwGif tcsdK"mwf aygufvmonf?
tcsdK\u o-um;a7may;onf? xdktajctaewGif Aspf
7nfcsdK[k ac:onf? ,if;aemufwGif t7nfrsm;udk ppf
xkwfI a[mh ac: Aspfcwfaq;a7mjyD; qlap7onf?
xdkaemufwGif tat;cHI te,fxkdifaponf? ,if;
aemufwzef waq;7nf a7mI uaZmfazmuf7onf?
tcsKd \ Asp7f nfwk\dwiG f oHk;aom waq;onf tay:,Ho\dk
wufonf? tcsdK\ Aspf7nfwdk\wGif waq;onf atmuf
odk\ te,fxkdifusum uaZmfaygufaponf? ,if; t
csufukd vdkuI
f Aspf7nftrsKd ;tpm; uGJjym;av7m at;/
pawmufESifh vm*sm[lI cGJjcm;-ujcif; jzpfavonf?
Aspfcwf aq;xnhfjyD;aemufwGif Aspf7nft7monf
wrsKd ;wrnf xl;uJI cg;oufoufvnf; jzpfvmojzifh
xdkAsp7f nfukd Aspcf g;[kvnf; ac:-uonf?
OwkabmZeo*[usrf;wGif a,mjrdK\pm; twGi;f 0ef
OD;bdk;v=difu Aspfcg;vkyfenf;udk atmufygtwkdi;f azmf
jyxm;avonf?
rka,mpyg;udk a7qGwfI awmif;ESifh xnfhjyD;v~if
aumuf&dk;tkyfI xm;/ oHk;7uftwGi;f tyifayguf.?
if;tyifaygufudk ajcmufatmif aeylvrS f;/ ',ftk;d uif;
ESihf ylatmifavSmfjyD;v~if a7aEG;ylylodk\avmif;/ wy[dk7f
cef\xm;/ t7nfukd ppfI,l/ if;t7nfwGif pHy,fyifw\dk
uJhodk\ [uf ac: yef;yifrsdK;. tyGifhudk tawmfcg;
avmufatmifcwf/ pnfw0ufcef\avmuf if;t7nfudk
xnfI
h aeylrSm ydwjf yD;xm;v~if 0dik jf zpf.? rka,mtyif
aygufudk yl&aHk vSmfI vkyfv~if atvac:.? ndKatmif
avSmfIvkyfv~if Aspfac:.? tcsdK\ u`rf;atmifavSmfI
vkyfv~if ay:ckwwfac:.? if;0dkifudk Al;wGif xnfhI
abmh-udK;qdki;f jyD;v~if ydwfIxm;? if;0dkifoHk;rsdK; t
csed fwydmv~if tyfvaumf av;usyu
f udk ajcmuf
usyfwdkifatmifyg.? t*vdyfEkdifiHrSm T0dkifoHk;rsdK;udk
trsm;aomuf-u.?
,ckacwfAspf7nfrsm;onf a7S;a7S;acwf Aspf7nf
rsm;ESifhpmaomf tayghpm;rsm; jzpf-uonf? t,fvudk
a[m 3 6 7mcdkifE=ef;r~om yg7Sdavonf?
txufwGif azmfjycJhonfhtwkdi;f at;/ ydkwmESifh p
awmuf Aspf7nfwdk\udk t*vefY vl-udKufrsm;onf?

at;onf ta7mifazsmo
h nf? Aspfcwfaq;t7om vGef
uJonf? csOfpl;pl; t7omvnf; 7Sdonf? t,fvudk
a[m 45 7mcdkiEf =ef;yg7SdI twefi,f jyif;onf? ydkwm
Aspf7nfrsdK;onf tndK7ifha7mifjzpfonf? rka,m t7
omvGefuJI tcsdKtwefi,frsm;onf? at;xuf Aspf
cwfaq;t7om ayghonf? tjr|Kyfrsm;onf? t,fv
udka[m 5 7mcdkifE=ef;ygonf? pawmufac: Aspf7nf
onf ta7miftvGefeufI Aspfcwfaq;ESifh rka,mt7
om vGeu
f o
J jzifh csdKcg;cg;-uD;jzpfonf? rl;,pfapwwf
aom t,fvudka[m 5 65 7mcdkifE=e;f ygI tjyif;pm;
Asp7f nfrsKd ;jzpfavonf?
tar7duef jynfaxmifpkwGif aomufoHk;-uaom
Aspf7nfrsdK;udk vm*sm[kac:I rlv *smrefenf; t
wdkif;jyKvkyfxm;jcif;jzpfonf? xdkAspf7nfrsdK;onf Aspf
cwfaq;tvGefrsm;aom t7om7Sdonf? xdkAspf7nfudk
jyKvkyfjyD;aemuf t7omaumif;onfxuf aumif;ap
7ef vaygif;rsm;pGmyif -umatmif odkavSmifxm;-u
ojzif/h *smrefbmomjzifh odkavSmifxm;jcif;udk vm
*sef[kac:onfudk tpGJjyKum xdkAspf7nfrsdK;udk vm
*sm[k ac:-ujcif; jzpfavonf? xdk\jyif *smrefwdk\yif
pwifjyKvkyfcJhaom aAmhAspf7nfwrsdK; 7Sdao;onf? xdk
Aspf7nfonf ta7mifrnf;eufI jyif;aom trsdK;tpm;
jzpfonf? aEGul;OwkY aomufoHk;7eftwGuf aqmif;
OwkwiG f jyKvkyf-u7avonf?
csufudkqvdkAm;uD;,m; EkdifiHrS yDvqifem Aspf7nf
onf tvGefta7mifazsmhI rka,myifaygufudk twef
i,f tajcmufcHI jyKvkyfxm;jcif; jzpfonf?
qdkcJhaom Aspf7nf trsdK;rsdK;wdk\tjyif uBmY r
ausmf-um;vSaomfvnf; EdkifiHa'otvdkuf jyKvkyf
aomufoHk;-uaom Asp7f nfrsm;vnf; 7Sd-uao;7m/ yHkpH
tm;jzifh AJv*sD,rfEkdifiHrS z&dkESifh vrf;Apfwdk\uJhodk\ jzpf
avonf?
Asp7f nfw\dkonf vkyfenf; udik fenf;udk vdkufI teH\
t7omESifh trsdK;tpm; uGJjym;oGm;-ujcif; jzpfonf?
odk\aomf t-uD;tus,f uGJjym; jcm;em;r=um; r[kwf
acs? xdka-umifh tajccHoabmwGif wlnD-uayonf?
Aspf7nfwGif a7/ y&dkwif;/ umAdk[u
dk 'f 7dw/f "mwfqm;/
rl;,pfapwwfaom t,fvudka[mwdk\ yg0ifonfhjyif
ADwmrifbD trsdK;rsdK;vnf; yg0ifojzifh aoG;om;jzpf
apaom tm[m7"mwfrsm;ESifh jynfhpHkayonf? xdk
a-umifh oifh&Hkr~ aomufv~if tpma-ucsufjcif;udk
txl;tm;ay;avonf?

212

Asef;qef;Asef\pwsmae

jAe7mZf

Asef;qef; Asef\pwsmae(c7pf 1832 1910)? ?


aemf0D*sifvlrsdK; pma7;q7m-uD; Asef\pwsmae Asef;qef;
onf aemfa0;EkdifiH awmifolv,form; qif;7Jom;.
b0udk o&kyfazmf7mY twkr7Sdoljzpfonf? rsdK;csppf dwf
vnf; tvGefxufoefoljzpfI aemfa0;EkdifiH vGwfvyf
a7; -udK;yrf;r= ta7;awmfyHkwGif trsdK;om; Zmwdrmef
pdw"f mwfudk uAsm 0 K jyZmwfwdk\jzifh E=d;aqmfay;cJh
onf? txl;ojzifh aemfa0;EkdifiH awmifolv,form;
wd\.
k oWd/ AsW/d 0D7,
d ponfw\u
kd kd cs;D usL;a7;om;jcif;
jzifh Ed=;aqmfay;cJhol jzpfonf? ,if;odk\jzifh 1905 ckESpf
wGif aemfa0;EkdifiHudk qGD'ifEkdifiHrS cGJxGuEf dik fa7;wGif yg
0ifaqmif7u
G cf ahJ vonf?
Asef;qef;onf aemfa0;EkdifiHtv,fydkif; uADueD7Gm
i,fwGif arG;zGm;cJhonf? atmhpvdkjrdK\/ c7pfpwDtm;eD;
,m;wUodv
k fwiG f ynmqnf;yl;cJhonf? 'D*7DbGJ\ r7rD
ausmif;rSxu
G fjyD;v~if jyZmwf pmaya0zefa7; q7meSifh
owif;pm q7mtjzpf aqmif7Gufonf? aemiftcg
jyZmwfrsm;/ 0 Krsm;udk a7;om;cJh7m/ emrnfausmf
-um;vmonf? Asef;qef;. pum;ajyta7;tom;
onf tqifwefqmryg/ todki;f t0dkif;rxnf/h tEG\J t
aysmif;udk rr=/ t&dk;cHoabmudk t&dk;cHta7;tom;rsdK;

jzifh wifjywwfojzifh ol.vuf7mrsm;onf aemf0D


*sifpmayrsm;wGif rSww
f rf;wif7avmufatmif aumif;
rGeo
f nf? 0 KESihf uAsmzufwGif Ase;f qef;tm; rSDEikd fol
7Sm;yg;cJhonf? jyZmwfta7;tom;wGif aemfa0;EkdifiHY
[if;e7pftpfAqif. aemuf 'kwd, tausmft-um;
qHk;jzpfonf? (tpfAqif[if;e7pf&=?) tpfAqifuhJ
od\kyif vl\ta7; vl\uPd udk wifjyaom acwfopf jyZmwf
rsm;udk a7;om;onf? od\kaomf tpfAqifuo
hJ \kd b0tjypf
jrifjyZmwfta7;tom;rsdK;r[kwfbJ b0tusdK;jrif t
a7;tom;rsdK;udk a7;om;onf? Asef;qef;onf o
abmxm; odrfarG\I/ vlwk\d. obm0udk em;vnfum/
udk,fcsif; pmemwwfaom pdwf7Sdonf[k qdk-uonf?
Asef;qef;. pmtkyt
f rsm;tjym;udk t*vdyfbmom
ESifh tjcm; Oa7mybmomrsm;odk\ jyefqdkcJh-uonf?
1903 ckESpfwGif pmayEkdAJqk-uD;jzifh tjcD;jr|ifhcH7onf?
Ase;f qef;onf wvD/ *smreD/ jyifopf paom Oa7my
EkdifiHrsm;ESifh tar7duefEkdifiHodk\ oGm;a7muf vSnfhvnf
a[majymjcif;rsm; jyKvkyfco
Jh nf?
aemfa0;Ekdifi.
H trsdK;om;oDcsif;udk Ase;f qef;u pyf
qdkay;cJhonf? Asef;qef;udk wEdkiif v
H Hk;u -unfndKav;
pm;-uonf? Asef;qef;.trnfudk EkdifiHawmftvHESifh
xyfwlxyfr~ av;pm;-uonf[k qdkonf? aemf0D*sif
0 Ka7;q7m-uD;rsm;teuf xdyfwef;tusqH;k [k ,l
qxm;-uI 1910 ckESpfwGif Asef;qef; uG,fvGefaom
tcg ol.trnfrSm uBmcsif;atmif ausmf-um;vsuf
7SdavjyD?
jAe7mZf(c7pf1555 1605)? ?jAe7mZfonf
bke;f
vuf&Hk;ESifhjynfhpHkI ppfr=a7;7m aumif;pGm u`rf;usif
aom ,dk;',m;rif;wyg;jzpfonf? jAea7qktif (e
a7o07) [lIvnf; ac:a0:-uao;onf? [Hom0
wDqifjzLrsm;7Sif (bk7ifhaemif). vufxufrSpI jref
rmhvufatmufcHjzpfcaJh om ,dk;',m;EkdifiHudk om;awmf
ig;ql'g,um eNbk7if vufxufwGif vGwfvyfapcJh
aom tmZmenfbk7ifwyg;vnf; jzpfayonf? xdkrif;
. vufxufwGif ,dk',m;EkdifiHonf tus,fjyef\
qHk;jzpfcJhI/ xdkacwftcgu ta7S\EkdifiHrsm;wGif bkef;
wef;cdk;-uD;rm;I xif7Sm;ausmf-um;aom rif;wyg;[k
EkdifiHjcm;om;rsm;u rSwfwrf;wif-uonf?
jAe7mZfonf ,dk;',m;rif; jAom'd7mZm (r[mcsU
7zwf). om;rufawmf ydavmufpm; (APEkvkwf
pm;) -o7m"R7mZm. om;awmf-uD;jzpfI 1555 ckESpf

emrnfausmf aemfa0;pma7;q7m-uD; Asef\pwsmae Asef;qef;

213

jAe7mZf
wGif zGm;jrifonf? 1564 ckEpS w
f iG f qifjzLrsm;7Sif rif;w
7m;-u;D ,d;k ',m;od\k csw
D ufvky-f uH atmifycJG H7jyD;aemuf
wGif/ ,dk',m;rif;nD rif;om;rsm;/ rSL;rwftcsdK\ESifh
,dk;',m;vufr=ynmonfrsm;udk [Hom0wDodk\ ,l
aqmifvmcJhonf? ,dk;',m; 7mZ0ifrsm;wGif jAe7mZf
onf xdt
k cguyif [Hom0wDo\kd ygvmcJah -umif; azmfjy
-uonf? ,d;k ',m;rif; om;rufawmf -o7m"R7mZmonf
xdt
k csed u
f yif qifjzLrsm;7Sirf if;w7m;ESifh ESvHk;0ifool
jzpfonf? odk\aomf rif;w7m;-uD;onf ydavmufpm;
tm; ydI
k pdwcf sEdik fap7ef/ ,if;. om;awmf-uD;jAe7mZf
udk ajcawmf7if;Y ac:xm;jcif; jzpfonf[k ,d;k ',m;7m
Z0ifwdk\Y qdkxm;onf? xdkpOfu jAe7mZfonf 9 ESpf
t7G,fr~om 7Sdao;onf? [Hom0wDa7Feef;wGif 6 ESpf
cef\r~ cpm;aexdkifcJhpOftwGif;/ jrefrmbmom/ rGefbm
ompum;wdk\udk em;vnfajym-um;Ekdifonf? jrefrmESifh
rGew
f \kd. pdwaf epdwx
f m; t7nftaoG;wd\u
k v
kd nf; od7cdS hJ
onf? [Hom0wD eef;wGi;f a7;7mwdk\ukv
d nf; -um;jrif
awG\7cdS ahJ vonf?
,dk;',m;rif; jAom"d7mZmonf 7[ef;jyKae7mrS vl
xGuu
f m/ [Hom0wDrif;. oPmawmfcx
H m;aom om;
awmf ,d;k ',m;rif; jAr[defESifh wcsufwnf;jyKI jref
rmrif;tm; jcm;em;ykefuefavonf? om;rufawmf
ydavmufpm;url xdkta7;wGif ryg0ifbJ/ [Hom0
wDrif;xH qifjrif;tvHk;t7if;ESifh oGm;a7mufjyD;v~if/
bkef;awmf7yd u
f kd cdv
k o
=H nf? xdt
k cg [Hom0wDrif;w7m;
-uD;u tm;7awmfru
l m/ ydavmufpm;tm; apmfbmG ;
aomifusnf[lI bGJ\ay;um jcD;jr|ifhajr|mufpm;onf?
xdkta7;a-umifh 1568 ckESpfwGif rif;w7m;-uD;onf
,dk;',m;odk\ csDwufvkyf-uH7jyef7m/ apmfbGm;aomif
usnfv nf; aemufawmfyg7onf? ta7;awmfjyD;
aomtcg rif;w7m;-uD;onf apmfbmG ;aomifusnt
f m;
oPmawmfcH ,dk;',m;rif;tjzpf rif;ajr|mufavonf?
apmfbGm;aomifusnfonf 1569 ckESpfwGif rif;jzpf
vmaomtcg r[m"R7mZmbGJ\trnfjzifh xif7Sm;onf?
xdt
k csderf SpI ,dk;',m;Ekdifio
H nf 15 ESp-f umr~ [Hom
0wD. vufatmufcHtjzpf a7muf7cdS h7J m/ r[m"R7mZm
.om;awmf jAe7mZf. bke;f vuf&;kH pGrf;7nfa-umifh ,d;k
',m;EkdifiHonf jrefrmrif;rsm;ESifh xD;jydKifeef;jydKif *k+f
owif; xGef;ajymifaom EkdifiH-uD; tjzpfodk\ jyefvnf
a7muf7cdS ahJ vonf?
,dk;',m;7mZ0if.tqdkt7 r[m"R7mZmonf ,d;k
',m;rif;tjzpfudk qufcHjyD;aemufwGif orD;awmf 1^

ESpft7G,f7Sd jAo0ef (jAok0#a'0D)udk [Hom0wDrif;


w7m;tm; qufojyD;v~if [Hom0wDa7Feef;Y 7Sdaeaom
om;awmf jAe7mZfudk ,kd;',m;odk\jyefI ac:awmfrl
onf[k yg7Sdonf? xdktcsdefwGif rif;om;uav;onf
15 ESpt
f 7G,cf ef\ 7Sad vjyD?
r[m"R7mZmonf jAe7mZfrif;om;tm; r[mOy
7mZft7may;onf? xdpk Ofu Oy7mZfw\k.
d xH;k wrf;pOfvm
ESifhtnD ydavmufjrdK\ukd pm;apjyD;v~if xdkjrdK\ok\d ap
vFwfum ,dk;',m;EkdifiHajrmufykid f;udk tkycf sKyaf ponf?
,dk;',m;7mZ0ifw\dk wGif jAe7mZfrif;om;udk tom;
rnf;rif;om;/ ,if;.nDawmfudk tom;jzLrif;
om;[kvnf; ac:a0:-uonf? nDaemifESpfyg;onf
wOD;udkwOD; tvGecf ifrifjrwfE;dk -uonf? nDawmfonf
aemifawmf. 7JpGr;f 7nfukd od7dI
S tvGefav;pm;cspfcif
avonf? 15^5 ckEpS f ESifh 15^8 ckESpfrsm;wGif v0dkuf
(uamZ)rsm; ,dk;',m;EkdifiHtm; xdyg;wkdufcdkufvm
aomtcg/ jAe7mZfrif;om;onf rdrd. bke;f vuf&;kH pGr;f
tm;udk jyocJo
h nf? xdak -umifh jAe7mZfrif;om;. t7nf
taoG;udk av;av;pm;pm; 7Sv
d m-uavonf?
qifjzLrsm;7Sif rif;w7m;-uD; 1581 ckESpfwGif ewf
jynfpv
H eG fawmfrI
l rif;w7m;-uD;. om;awmf ( ig;ql
'g,um) eNbk7if eef;wufonf? eNbk7if eef;wufp
wGif jAe7mZfonf crnf;awmf ,d;k ',m;rif;. ud,
k pf m;
[Hom0wDodk\ tvHk;t7if;ESifhwuG vma7mufI ajc
awmfOD;wifonf? ,dk;',m; 7mZ0ifrsm;wGif jAe7mZf
[Hom0wDY7SdaepOf rdk;aumif;apmfbGm;onf oPm
awmfcHrvma7mufbJ jcm;em;ojzifh jrefrmrif;. om;
awmf r[mOy7mZm.wyf/ awmifilrif;. om;awmf
ewfo~iaf emif.wyfEiS hf jAe7mZf.wyfw\o
kd nf rd;k aumif;
od\k csw
D uf-u7onf? r[mOy7mZm.wyfEiS hf ewfo~if
aemif. wyfwdk\onf rdk;aumif;tm; vkyf-uHI r7Ekdif
av? xdktcg jAe7mZf.wyfrsm;u 0ifa7muf pD;eif;
vkyf-uH7m ta7;awmfvScho
J nf? odk\aomf xdktcsed rf SpI
r[mOy7mZmESihf jAe7mZfw\dk. qufqaH 7;onf wrsdK;
wrnfjzpfoGm;onf[k qdkonf? rnfodk\yifjzpfap/ jref
rmekdifiHawmf-uD;. tajctaeonf qifjzLrsm;7Sif
vufxufuo
Jh \dk r[kwfbJ ,dkief J\vmjyD jzpfa-umif;udrk l
jAe7mZf odjrifchaJ vonf?
[Hom0wD eNbk7ifonf 1584 ckEpS w
f Gif tif;0odk\
csDwufwdkucf ku
d f7mwGif ,dk;',m;rif;om; jAe7mZfwyf
rsm;yg vma7muf7ef qifhac:onf? jAe7mZfonf t
vHk;t7if;ESifh csDvm7m/ rltefc7if;jrdK\odk\ ta7mufwGif

214

jAe7mZf
jrefrmrif;wdk\onf rdrt
d ay: taumuf-uHonf[k t,l
7Sdvmonf? xdk\a-umifh wyfrsm;udk av;av;zifhzifh
csDwufaponf? xdk\jyif jrefrmEdkifiHtwGif; jcm;em;
ykefuefr=rsm;udk tcsuf,u
l m ,dk;',m;uvnf; jcm;
em;ykeu
f efu/ rvGwv
f yfjyDavm[k -uHqvmonf? xdk
a-umifh [Hom0wDrif; tif;0odk\ csDavjyD[k -um;v~if
aemufawmfo\dk rvdu
k af wmhbJ ,d;k ',m;onf jrefrmrif;
.oPmawmfudk rcHawmha-umif;/ jrefrmrif;udk rdrdjcm;
em;jyDjzpfa-umif;udk (1584 ckESpf) a-unmonf? xdk
aemuf [Hom0wDok\dcsv
D monf? jAe7mZf csv
D ma-umif;
udk [Hom0wDYjrdK\apmifu
h sefchaJ om r[mOy7mZm -um;
v~if jrdK\udk tcdik t
f vHkp7D ifxm;onf? jAe7mZfvnf; jrdK\
7if;udkcsOf;I wyfawmifwmESiafh epOf/ eNbk7if tif;0
udk tvdkawmfjynfhI jyefcsDvma-umif; -um;od7v~if/
rkWrodk\jyefI ta7S\zufwvFm;7Sd vlot
l rsm;udk odrf;,l
jy;D aomf ,d;k ',m;od\k jyefavonf?
eNbk7ifvnf; jAe7mZftm; vdu
k fI wku
d af ponf?
jAe7mZfonf t,k<,jrdK\ajrmuf/ pkUvdt7yfwiG f wyf
wnfI jyefwkduf7m jrefrmwyfrsm; a7G\acsonf? rdk;v
usawmhrnfvnf; jzpfI [Hom0wDa7Feef;u wyfawmf
rsm;udk jyefac:v~if/ jAe7mZfvnf; ight-uHtwkdi;f jyD;
ajrmufavjyD[k -uHK;0g;oH jyKavonf?
jAe7mZfonf rdrEd idk if o
H \kd jyefa7mufv~if ydavmuf
rS a7G\I t,k<,jrdK\awmfY aexkdifjyD;v~if/ t,k<,
jrdK\awmftm; 7efolw\dk vky-f uHvmv~if cHEikd af tmif vlol
7dQm jznfhwif;xm;onf? [Hom0wD wyfrsm;onf
1585 ckEpS fwiG f if;/ 1586 ckEpS w
f iG f if;/ 1590 jynfEh Spf
wGifif; ,d;k ',m;odk\ t-udr-f udrf csDwufvky-f uHaomf
vnf; jAe7mZf tpDt7if tcHaumif;r=a-umifh ta7;
rvScahJ cs?
1586 ckEpS rf S 1590 jynfhESpftxd 4 ESpfcef\twGi;f
jrefrm,dk;',m; ppfzufr=rsm; jidrfoufaecJhonf? xdk
twGi;f 1590 jynfEh pS w
f iG f ,dk;',m;rif; r[m"R7mZm
onf emI vGefavojzif/h om;awmf-uD; jAe7mZfonf
xD;eef;udk qufco
H nf? xdpk Ofu jAe7mZfonf oufawmf
35 ESprf ~ 7Sdonf? nDawmftUa-omhoa7muftm; tdrf
a7S\ay;awmfral vonf?
eef;wufjyD; 8 vcef\-umv~if [Hom0wDwyfrsm;
csDwufvm-ujyefonf? odk\aomf ta7;tcif; rvS
bJ qkwfcGm7jyefonf? ,if;odk\ [Hom0wDrS ,d;k ',m;
od\k t-udrf-udrf csDwuf vkyf-uHjcif;wd\k ysuI
f jyef7zef
rsm;avojzifh/ jAe7mZfonf [Hom0wDodk\ csDI tm;

215

prf;rnf[k tvHk;t7if;ESihf csDaponf? od\kaomf 0ifa,mf


t7yfrS qkwcf mG cJ7h avonf?
xdka-umifh 1592 ckESpfwGif [Hom0wDrif;w7m;-uD;
u ,dk;',m; jAe7mZf. aomif;usefr=udk oufpeG f\-udK;
yrf; csDwufESdrfeif;I tr=awmfxrf;7rnf[k rdef\awmfrl
aoma-umifh om;awmfr[mOy7mZm.wyf tygt0if
[Hom0wDwyfrsm;onf ,dk;',m;odk\ tvHk;t7if;ESifhcsD
wuf-u7jyefonf? ,kd;',m;odk\ xdkESpf 'DZifbmwGif
a7mufonf? xdt
k cg r[mOy7mZmESihf ,d;k ',m;jAe7mZf
wdk\ qifpD;csif;wdkuf-u7m r[mOy7mZm usqHk;onf?
jAe7mZf atmify7JG I r[mOy7mZmus qH;k onfah e7mwGif
jAe7mZfu apwDwql wnfxm;7m ,ckwikd f 7Sdao;I/
,dk;',m;EkdifiH aemifqm7,f (aemifpma7;)jrdK\teD;Y 7Sd
onf? r[mOy7mZm usqHk;aoma-umifh [Hom0wD
wyfrsm;tm; rif;w7m;-uD;u jyefac:apojzifh t
avmif;awmfudk ,lum jyefvnfqkwfcJh-uonf? xdkrS
aemufwiG f [Hom0wDrS ,d;k ',m;od\k ppfcsrD r= 7Sad wmhay?
xdka-umifh jAe7mZfonfvnf; rdrEd ikd fiaH wmftm; jyef
vnf pnfyif0ajymatmif aqmif7Gufonf? v0dkuf
(uamZ) odk\vnf; csDwufvky-f uHI rdr.
d oPmawmfcH
jzpfaponf?
159^ ckESpfwGif armfvjrdKifpm; ykefuefaomtcg csD
wufESdrfeif;aom [Hom0wDwyfrsm; ysufI jyefcJh7
onf? xdkEpS fwGifyif jAe7mZfonf armfvjrdKifpm;ESihf w
pdwfw0rf;wnf;jyKum/ [Hom0wDok\d csDwufvmonf?
odk\aomf Zif;r,f/ jynf/ awmifilwdk\u ppfultiftm;
rsm;jym;pGmESifh vmonf[k -um;odI [Hom0wDrS jyef
onf? rkWrod\k a7mufv~if ta7S\zuf rGe[
f o
l r~ odr;f ,l
I ,dk;',m;od\k jyefavonf?
oU7mZf 1598 ckEpS w
f iG f awmifib
l 7k ifEiS hf 7cdik b
f 7k if
rif;7mZm-uD;wdk\ yl;aygif;I [Hom0wDudk wkdufonf?
1599 ckESpfwGif [Hom0wDysufI eNbk7ifawmifilodk\
ygavonf? ,d;k ',m;rif; jAe7mZfonfvnf; [Hom0wD
odk\ tvHk;t7if;ESifh csDvmonf? jAe7mZf csDvmjcif;
onf rSefeef;7mZ0ifawmfY [Hom0wDrif;tm; ulnD7ef
[kqdkonf? ,dk;',m; 7mZ0ifYrl awmifilrif;ESifh
7cdik rf if;wd\ku ppfual c:I vma-umif;/ aemif xdkrif;wdk\
taumuf-uHI awmifiludk wku
d af -umif;ygonf?
jAe7mZfonf [Hom0wDysufI/ eNbk7if awmifio
l \dk
ygavjyD[k -um;v~if awmifio
l \dk csv
D monf? awmifil
udk wvausmfausmf vkyf-uHaomfvnf; r7acs? xdkt
wGi;f ,kd;',m;7dQmaxmufwyfrsm;udk [Hom0wDwiG f

jAe7mZf
usef7pfaom 7cdkifrif;u qD;-udKwkdufojzifh 7dQm r
a7mufEdkifaoma-umifh ,dk;',m;wyfwdk\ iwfrGwfojzifh
qkwcf mG 7onf?
jAe7mZfonf awmifiludk 7Hxm;pOf jrdK\odk\ -uyf-uyf
csOf;jyD;v~if usHK;ezl;wGif jrdK\ESifh tr~ wyfwnfxm;
onf? usHK;udkazmufI usHK;a7rsm;udk aygif;avmif;
jrpfxJodk\ xkwfonf? xdkajrmif;udk ,dk;',m;ayguf[k
,ckwidk f wGiaf vonf?
1600 jynfEh pS f arvwGif jAe7mZf.wyfonf awmifi
rl ScmG cJI
h rkWrod\ka7mufv~if rGe[
f lor~ pk&;kH oPm ay;jyD;
v~if/ 0ifa,mfpm;wludk Anm;'v trnfay;I jrdK\udk
tcdkifaeaponf? jAoydkufudk xm;0,fjrdK\ pm;aponf?
,if;odk\ rkWrwvFm;udk pD7ifcef\7efjyD;rS ,dk;',m;odk\
jyefavonf?
,dk;',m;odk\ a7mufv~if Zif;r,fY rjidrfrouf 7SdI
Zif;r,fpm;/ [Hom0wDrif;. nDawmf om,m0wDrif;
u ppfual wmif;vmonf? Zif;r,fpm;onf [Hom0wD
rif;ESifh pdwf0rf;uGJjym;aecJhIwa-umif;/ [Hom0wD
ysufaeIwa-umif; jrefrmrif;tm; tulrtawmif;bJ
jAe7mZftm; tultnDawmif;cJhjcif; jzpfonf? jAe7mZf
vnf;ppfuyl \I
kd Zif;r,fY rjidrrf oufru
= kd jird ;f at;atmif
jyKjyD;aomf/ Zif;r,frif;tm; rdrd.oPmawmfcHaponf?
aemiftcg 7Sr;f jynfe,frS apmfbmG ;apmfcH tcsKd \vnf; jAe
7mZf. oPmawmfukd cHvm-uavonf?
[Hom0wDrS jAe7mZf qkwcf mG cJjh yD;onfh aemufwGi/f
4 ESpfcef\r~ jrefrmESifh ,dk;',m;wdk\ ppfzufr= r7SdcJhacs?
[Hom0wD tysufwGif jrefrmekdifiHwGif;Yvnf; jynf
axmiftrsm; tuGu
J GJtjym;jym;jzpfum/ tif;0/ awmif
il/ jynfwdk\ xD;eef;jydKif jzpfae-uonf? tif;0bk7if
anmif7rf;rif;w7m;xHawmfodk\ txufjrefrmedkifiH w
vFm;rS e,fy,frsm;u oPmawmfcHvm-uonf? 7Srf;
jynfe,frS tcsdK\apmfbGm;rsm;vnf; oPmawmfcHvm-u
onf? anmif7rf;rif;w7m;onf crnf;awmf [Hom0wD
qifjzLrsm;7Sif. EkdifiHawmf-uD; tjydKjydK tuGJuGJ7Sdonf
udk jyefvnf pkpnf;awmfrlvdkonf? xdka-umifh oPm
awmfrcHao;aom 7Srf;jynfe,ftcsdK\udk odrf;ydkuf7ef
csDwufawmf rlavonf?
,d;k ',m;7mZ0ifY anmif7rf;rif;. vufxufwiG f
Zif;r,f/ odD/ rkdif;[if;/ rdk;eJ/ rdkif;eJjrdK\rsm;onf ,dk;'
,m;vufatmufcH jzpf-uav7m/ anmif7rf;rif;w7m;
-uD; xdk7Srf;jrdK\rsm;udk odrf;ydkuf7ef csDwufvmaomtcg
rdk;eJapmfbGm;u csDyifhI jAe7mZfonf 1605 ckESpfwGif

jAdwdo~ udkvD;,m;jynfe,f
Zif;r,fa-umif;csDum oHvGifjrpfudk ausmfjzwfvmcJh
onf? Zif;r,faus;rkdi;f [if;odk\ a7mufv~if usnaf rem
a7mufI xdEk Spf arv 16 7ufae\wiG f &kww
f 7uf ewf
7GmpHveG af vonf?
jAe7mZf ewfjynfvGefonfhtcg oufawmf 50
jzpfI eef;pH 15 ESpfjzpfonf? jAe7mZfonf oufawmf
20 t7G,fcef\upI ,dk;',m;Ekid fit
H m; jrefrmwdk\ vuf
atmufcHtjzpfrS vGwfajrmufatmif -udK;yrf;cJh7m/ 9
ESpfcef\t-umwGif 7nf7G,f7if;twkdi;f atmifjrifco
Jh nf?
[Hom0wDrif;. om;awmf Oy7mZmtm; atmifjrif
jyD;onfhaemufwGif rdrd. EkdifiHawmfudk jyefvnfpk&Hk;
awmifhwif;atmif jyKpkonf? xdktcsdefwGifyif v0dkuf
(uamZ) jynfudkvnf; rdrd. EkdifiHawmfwGif; odrf;
oGif;cJhonf? ewfjynfrvGefrD 4 ESpfcef\twGif;Y EkdifiH
awmf. e,ferd dwfukd cs\Jawmfro
l nf? taemufzufwGif
[Hom0wD. awmifzufwvFm;rS rGeaf 'orsm;udk odrf;
ydkufonf? ajrmufzufwGif Zif;r,fonf jAe7mZf.
oPmawmfcH jzpfvmonf? xdk\jyif odD/ rdkif;[if;/ rd;k eJ/
rdik ;f eJpaom 7Sr;f apmfbmG ;wdk\onfvnf; jAe7mZf. vuf
atmufcH jzpfvmonf? xdka-umifh xdkrif;vufxuf
wGif ,d;k ',m;EkdifiH tus,fjyef\qHk;[k qdk-uonf? jA
e7mZfonf 16 ESpcf ef\twGi;f ppfrufta7;wd\kukd vuf&;kH
7nf/ ESvHk;7nfwdk\jzifh u`rf;usifpGm aqmif7GufcJhonf?
odk\aomf [Hom0wDtm; t-udrf-udrf csDwufvkyf-uHcJh
aomfvnf; ratmifjrifcJhay? odk\yifjim;vnf; [Hom0
wDEkdifiHawmf-uD; jydKuGJysufpD;7jcif;wGif jAe7mZftm;
rESdrfeif;Edik cf Jhjcif;wnf;[laom ta-umif;7if;vnf; yg
0ifavonf?
jAdwdo~udkvD;,m;jynfe,f?
?ajrmuf tar7du
wku
d f uae'g'drk eD ,
D efEidk if .
H taemufzufq;kH ESihf wwd,
t-uD;qHk; jynfe,fjzpfonf? awmif&k;d awmifwef;/ jrp
facsmif; tif;tkdifaygrsm;I om,mvSyaom &=cif; &=
uGufrsm;jzifh -uG,0f ojzifh tar7duef qGpZf mvef[k
vnf; ac:-uonf? ajrmuftar7duwkdufwGif aemuf
qHk; xlaxmif7aom jynfe,fwckjzpfaomfvnf; ,ck
tcg ajrmuftar7duwkduf jynfe,frsm;teuf csrf;
om-uG,0f aom xdyw
f ef;jynfe,fwckjzpfaeavonf?
jAw
d o
d ~ udv
k D;,m; jynfe,fonf ypdzw
d o
f rk]7mESihf
a7mhuD; awmifwef;wdk\. t-um;Y wnf7Sdonf? t
aemufzufwGif ypdzdwfork]7mESifh tvmpum jynf
e,f/ ta7S\zufwGif t,fvAm;wm; jynfe,f/ ajrmuf

216

jAdwdo~ udkvD;,m;jynfe,f

jAdwdo~ udkvD;,m;jynfe,f/ 0dwdk7d,jrdK\7Sd ygvDrefvFwfawmf

zufwGif uae'gydkif ,l;uGef;jynfe,fESifh uae'g t


aemufajrmuf e,fwpfyikd ;f wd\jk zifh 0ef;7Hvsu7f o
dS nf? jynf
e,f. tus,ft0ef;onf 366255 pwk7ef;rdkif7SdI
vlOD;a7rSm 1960jynfhEpS f cef\rSef; oef;acgifpm7if;t7
1601000 a,mufjzpfonf?
xdkjynfe,f. yifv,furf;&dk;wef;onf rkdifaygif;
^000 cef\7Snfvsm;I/ yifv,f oabmqdyfaumif;
rsm;pGm7Sdonf? xdk\jyif urf;&dk;wef; wav~muf u`ef;
-uD;u`ef;i,faygif; rsm;pGm7Sd7m/ ,if;wdk\teuf Aeful;
Am;u`ef;ESifh uGif;7Sm;avmhu`ef; wdk\onf ta7;tyg
qHk;jzpf-uonf? jynfe,f. jrdK\awmfonf Aeful;Am;
u`e;f ay:7Sd 0dw7dk ,
d jrdK\jzpfavonf?
jAdwdo~ukv
d D;,m;jynfe,fukd awmif&k;d awmifwef;
-uD; 3 cku rsO;f jydKifjzwfoef;vsuf7Sd-uonf? ,if;wdk\
onf a7mhuD;awmifwef;/ udkvHbD;,m; awmifwef;ESifh
urf;&dk;wef;wav~muf awmif&dk;awmifwef;rsm; jzpf
onf? xdkawmif&dk;awmifwef;rsm;wGif xlxyfaom
opfawm-uD;rsm; zHk;tkyfvsuf7Sdonf? tif;tkdif jrpf
acsmif;wdk\vnf; aygrsm;I t"du jrpf-uD;rsm;rSm za7

217

ZmjrpfESihf udkvD;,m;jrpfw\dk jzpf-uonf? xdkjrpf-uD; 2


oG,Ef iS hf puD;em;jrpfwk\o
d nf ypdzw
d o
f rk]7mxJo\kd pD;0if
-uonf? ydjrpfESihf vDtmjrpfwdk\onf tmwdwfork]7m
xJodk\ pD;0if-uonf? a7wHcGefrsm;/ a7pD;vsifjrefaom
jrpfacsmif;rsm;rS a7tm; v~yfppfudk aumif;rGefpGm 77Sd
avonf?
jAw
d o
d ~ udv
k D;,m;jynfe,f. 7moDOwkonf urf;
&dk;wef;a'owav~mufwGif oifhwifhr~wI rdk;vnf;
rsm;onf? twGif;zufodk\ a7mufv~ifrlum; awmif&dk;
awmifwef;-uD;rsm;u yifv,favudk uG,fxm;ojzifh
xdka'orsm;wGif 7moDOwk ajcmufaoG\jyD;v~if rr~w
acs? odk\aomf jrifhrm;aom awmifxdyfrsm;wGifrl qD;
ESi;f rsm; rjywfzHk;vFrf;vsuf 7Sdavonf?
xdkjynfe,f. awmif&dk;awmifwef;rsm;onf jynf
e,f7moDOwkwGif tusdK;oufa7mufr= 7Sdapjcif;/ jynf
e,f jrpfacsmif;rsm;. jrpfzsm;cH7m jzpfjcif;wdk\tjyif/
jynfe,ftm; "mwfoWKwdk\jzifh aygrsm;-uG,0f aponf?
uae'gEkdiif .
H jynfe,frsm;xJwGif jAdwdo~ukv
d D;,m;
rS aiG/ cJ/ oGyf txGuftrsm;qHk;jzpfonf? a7F/ a-u;eD

jAdwdo~ udkvD;,m;jynfe,f

pULvkyfief;onf jAdwdo~ udkvD;,m;jynfe,f. t"duvkyfief;w7yfjzpfI opfrsm;udk Todk\pULpuf&Hkodk\ydk\ay;7onf?

ESifh ausmufrD;aoG;udkvnf; tajrmuftjrm; wl;azmf


77Sdonf? jAdwdo~tifydkif,mwckvHk;wGif t-uD;qHk; oH
7nfusdKpuf&Hk-uD;onf udkvD;,m;jynfe,f xa7;jrdK\
Y 7Sad vonf?
ajrmuftar7duwdu
k fwiG f opftrsm;qH;k xGufaom
jynfe,frsm;wGif jAdwdo~ udkvD;,m;jynfe,fvnf;
yg0ifonf? jAdwdo~ udkvD;,m;jynfe,f. tauG\t
aumufrsm;vSaom urf;&dk;wef;ESifh jrpfacsmif;rsm;rS
ig;tajrmuftjrm; zrf;qD;7rdonf? xdkjynfe,f w
e,fwnf;rS 77Sdaom ig;wefcsdefonf tjcm; jynfe,f
tm;vHk;xGuf ig;wefcsdef pkpkaygif;xufyif ydkao;
avonf?
ajr-oZm aumif;rGefaom awmif-um; a'orsm;
wGif odk;/ qdwf/ EGm;arG;jrLa7;/ v,f,mpdkufysdK;a7;/
opfo;D 0vH pkdufysdK;a7;/ [if;oD; [if;7Guf pdkuyf sdK;a7;
wdk\ukd vkyfudkif-uonf? jynfe,f xlaxmifp tcgu/
om;arG;vkyfief;omv~if t-uD; tus,fqHk; vkyf
ief;jzpfonf? ,cktcg jAdwdo~ udkvD;,m;jynfe,f
wGif opfvkyfief;/ oWKwGi;f vkyfief;/ v,fxGuyf Pnf;
vkyif ef;/ ig;zrf;vkyfief;wd\k -uD;us,fpGm vkyu
f dkiv
f suf
7SdI v,f,mxGufyPnf;/ opfawmxGufyPnf;/ wGif;

xGufyPnf;/ puf&HkxGufyPnf; trsdK;aygif; 7maygif;


rsm;pGmudk uBmt7yf7yfodk\ wifydk\vsuf 7Sjd yD;v~if jAdwd
o~uv
kd D;,m;onf uae'gEkid if .
H jynfe,frsm;teuf
xGuu
f ket
f rsm;qH;k xGufaom jynfe,fwck jzpfaeav
onf? jAdwo
d ~ udv
k D;,m;jynfe,fonf vrf;yef; quf
oG,fa7;vnf; aumif;rGefonf? awmawmif txyf
xyf umqD;vsuf7Sdaomfvnf; rD;7xm;vrf;rsm;onf
aumif;rGefonf? ava-umif; tm;jzifhvnf; jynfe,f
wGif; Ekid fiw
H Gi;f Yomru/ uBmt7yf7yfEiS v
hf nf; quf
oG,fEkdifonf? tvmpum vrf;r-uD;onf jynfe,f
wckv;kH 7Sdvrf;rsm;. 3 yHk 1 yHck ef\ 7Snv
f sm;aom vrf;r
-uD;jzpfonf? ae7mrsm;pGmwGif jrpf/ acsmif;/ tif;/ tkid f
wdk\udk vrf;yef; qufoG,fa7;twGuf toHk;jyKvsuf
7Sd-uonf?
EdkifiHjzwfrD;7xm;vrf;-uD;jzpfaom uae;'D;,ef;
ypdzdwf rD;7xm;vrf;a-umif;. aus;Zl;a-umifh jAdwd
o~ udkvD;,m;jynfe,f. ul;oef;oGm;vma7;/ ukef
oG,pf D;yGm;a7; tvGew
f ;dk wufco
Jh nf? 'kwd, uBmppf
twGif;urS jyD;pD;cJhaom tvmpum vrf;r-uD;onf
jynfe,f. -uG,f0aom "mwfoWKrsm; xkwf,lydk\
aqmifa7;twGuf tvGet
f a7;ygavonf?

218

jAdwdo~ udkvD;,m;jynfe,f

jAdwdo~u`ef;pk

jAdwdo~ udv
k D;,m;jynfe,f. aemufa-umif;ordik f;
udk jyefvSef-unfrh nfqdkv~if/ 15^9 ckESpfwGif qmz7ef
ppf'7dwfonf ajrmuftar7duwkduf/ taemufurf;&dk;
wef;wav~muf oGm;vmvSnhfywfcJhonf? odk\aomf O
a7mywdkuo
f m;rsm;xJrS jAdwdo~uv
dk D;,m;jzpfvmrnfh
a'oudk yxrqHk; awG\7SdcJholrsm;rSm/ 1^^4 ckESpfwGif
rUqDudkjynfe,f/ pydefbk7ifcHcsKyfu apvFwfcJhaom
uif;prf;wyfzJ\G wzGJ\jzpfonf? 1^^8 ckESpw
f Gif u_wdef
uGwfonf Aefu;l Am;u`e;f od\k a7muf7dv
S monf? xkt
d cg
rSpI wkdif;7if;om; tif'D;,ef; vlrsdK;rsm;ESifh om;arG;
ta7mif;t0,f vkyif ef;pwifc-Jh uonf? xdk ta7mif;t
0,fvkyfief;ESifh pyfvsOf;I e,fvk-u7mrS t*vdyfESifh
pydew
f k\d ppfjzpfvek ;D yg;tajctaeodk\ a7mufcaJh o;onf?
odk\aomf t*vdyfwdk\u tom7cJhI 1^90 jynhfESpfwGif
xdak 'oudk odr;f oGi;f cJo
h nf?
,if;od\kwikd af tmif jAdwo
d ~tpd;k 7u xdak 'oudk jynf
e,fwcktjzpf usepGm wnfaxmifjcif; rjyKchaJ cs? om;
arG;vkyif ef;onf jAdwo
d ~ukv
d D;,m; jzpfvmrnfh a'o
wGif -uD;us,v
f m7m/ jAw
d o
d ~w\o
kd nf ['fqefaA;uk$+D
udk wnfaxmifcI
hJ / xdak 'oonf uk$+Dyikd ef ,fajrjzpfae
cJhonf? xdkpOfu e,l;u,fvD'dk;eD;,m;[k trnfwGif
onf? 1^92 ckESpw
f Gif xdku`e;f od\k a7muf7v
Sd mI u`e;f
udk vSnfhvnfpl;prf; avhvmcJhjyD;v~if odrf;oGif;cJhol
u_wdef a*smhAeful;Am;. trnfudk *k+fjyKac:a0:
xm;onfh Aeful;Am;u`ef;udk 1849 ckESpfwGif jAdwdo~

tpdk;7u ['fqefaA;uk$+Do\kid mS ;xm;jyD;v~if ua7mif;


udkvked D tkycf sKyfa7;pHepfjzifh tkyfcsKycf o
Jh nf? 1846 ckESpf
ESifh 18^2 ckESpfwGif tar7duefjynfaxmifpk tpdk;7ESifh
e,ferd w
d jf yem ajz7Sif;7onf? 1858 ckEpS w
f iG f za7
ZmjrpfxJY a7Frsm; wl;azmf7onfrSpI xkda'oodk\ vl
trsm;tjym; a7mufvmonf? xdktcg jAdwdefjynfh7Sif
0dw7dk ,
d bk7ifr-uD;u xdak 'oudk jAdwdo~uv
kd D;,m;[k
trnf ajymif;ay;onf? vlae pnfum;rsm;jym; vm
ojzifh xdka'oudk ydkifydkifEkdifEdkif tkyfcsKyf7ef vdktyfvm
onf? xdk\a-umifh jAdwdo~ tpdk;7u xdka'owGif u
a7mif;udkvedk D tkycf sKyfa7;ay;tyfonf? 1866 ckESpw
f Gif
jAdwdo~ udkvD;,m;ESifh Aefu;l Am;u`ef;wdk\ukd yl;aygif;
vdkuaf vonf? 18^1 ckEpS fwGirf S jAdwo
d ~ udv
k D;,m;
jynfe,fonf uae'g'drk DeD,ef EkdifiHtwGi;f odk\ tzGJ\0if
jynfe,f wcktjzpf 0ifa7mufchaJ vonf?
jAdwdo~udkvD;,m;jynfe,fwGif Oya'jyK vFwf
awmfw7yfom7Sdonf? tkyfcsKyfa7;txGwftxdyfonf
*7dwfjAdwdefjynfh7Sifudk udk,fpm;jyKaom 'kwd,bk7ifcH
jzpfonf? odk\aomf wu,ftkyfcsKyfa7; tm+m7SdolrSm
jynfolvlxku a7G;aumufwifajr|mufaom tpdk;7tzGJ\
. acgif;aqmif 0ef-uD;csKyfjzpfonf? xdkjynfe,f.
jynfol\udk,pf m;vS,f trwfaygif; 52 a,muf7Sdonfh
teuf uae'D,ef ygvDref. txuf vFwfawmfodk\
6 OD;/ atmufvFwfawmfodk\ 22 OD; wufa7muf7
avonf?

Y
wacwfu aer0ifEkdifaom tifydkif,m-uD;ukd xdef;csKyfcJhonfh u`ef;pkwGifyg0ifaom u`ef;-uD;u`ef;i,frsm;/ jrpf
acsmif;rsm;/ ajrrsufESmjyif v=dif;tdwdk;aeouJhodk\7Sdaom qyfqufe,f/ awmif-uD;urf;-uD; jrifhrm;aom paumhw
vefjynf/ ausmufaqmifausmufawmifaygrsm;aom t,f,mekdifiH. urf;&dk;wef;ponfh jAdwdo~u`ef;pk.yx0D0if
tcsuftvufrsm;udk wifjyxm;onf?

jAdwdo~u`ef;pk ?
?jAdwo
d ~ u`e;f pkonf uBmwGif
tausmf-um;qHk;aom u`ef;pkjzpfonf? Oa7mywdku.
f
taemufajrmufzuf urf;ajc tvGefwGif wnf7SdI/
ajrmufyifv,f/ 'dkAma7vuf-um;ESifh t*vdyfa7vuf
-um;-uD;wdk\u Oa7mywkdufukef;r-uD;rS ydkif;jcm;xm;
onf? xkdu`ef;pkwGif u`ef;-uD; 2u`ef; yg0if7m/ *7dwf
jAdwdef (t*vefjynf/ paumhwvefjynfESifh a0ve,f)
ESifh tdkif,mvefu`ef; (t,f,medkifiHESifh ajrmuftdkif

219

,mvefjynf) wdk\jzpf-uonf? u`ef;i,faygif; 5000


cef\yg0if7m/ paumhwvefjynf. ajrmufzuf7Sd atmh
ueDu`ef;pkESifh 7Suw
f vefu`ef;pk/ paumhwvefjynf.
taemufzuf7Sd [ufA7d'D;u`ef;pk/ tkdif7pfyifv,f xJ
7Sd ref;u`ef;/ taemufawmifzuf7dS qDvDu`ef;/ t*vef
jynf. awmifzuf7dS 0dkuu
f `e;f ESihf cseef ,fu`ef; ponf
wdk\onf u`ef;i,frsm;xJwGif t-uD;pm; u`ef;rsm;
jzpf-uavonf?

jAdwdo~u`ef;pk

*7dwf jAdwdefu`ef; a0ve,f. om,m-unfEl;zG,f7m &=cif;

tdkif,mvefu`ef; 'vifjrdK\awmf. qdyfurf;om wpdwfwa'o

220

jAdwdo~u`ef;pk
jAdwdo~u`e;f pk. tus,ft0ef;onf 120296 pwk
7ef;rkdif7SdI/ xdku`ef;pkwGif aexdkifvsuf7Sdaom vlOD;a7
onf 53323562 a,mufjzpfonf? jAdwo
d ~ u`ef;pkukd
ta7S\zufwGif ajrmufyifv,f/ awmifzufwGif t*vyd f
a7vuf-um;-uD;/ taemufzufwGif tkdi;f 7pfyifv,fESifh
tWvMdwo
f rk]7mwdk\jzifh 0dki;f 7Hxm;onf? xdo
k \kd 0dik ;f 7H
vsuf7Sdaom yifv,fa7jyifwdk\onf rsm;pGm reufvS
acs? txl;ojzifh jAdwdo~u`ef;pkESifh Oa7mywdkuf pyf
-um;7Sd yifv,fa7jyifonf tvGefwdrfojzifh tu,f
Iom yifv,fa7jyifonf ay 600 cef\edru
hf somG ;cJv
h ~if
jAdwo
d ~ u`ef;pkonf Oa7mywku
d fESihf ajrjyifcsif; quf
pyfwnf7SdEdkifayonf? xdk\a-umifh a7S;ESpfaygif; ya0+D
u/ jAdwdo~u`ef;pkonf Oa7mywdkuf. taemufzuf
ydik ;f wpdwfwa'o jzpfcho
J nf[k ,lq-uavonf?
jAdwdo~u`ef;pk.urf;&d;k wef;onf tauG\taumuf
tvGefrsm;ojzifh yifv,frS rsm;pGmuGma0;aom a'o
r7Sdoavmuf[k qdkEdkifonf? paumhwvefjynf t
aemufzufurf;ajcwGif omI tauG\taumufrsm;
jym;jyD;v~if u`ef;i,fuav;aygif; rsm;pGm7Sdonf?
urf;&dk;wef; tjcm;ae7mrsm;wGifum; jrpfrsm;onf

wHcg;aygufozG,f jzpfaeI jrdK\rsm;onf ukef;wGi;f us


aeapumrl/ yifv,fESihf ra0;uGmouJo
h k\d 7Sdonf? AJv
zwfavmh/ uvdkufjrpf/ zdk\jrpf/ wD;jrpf/ [rf;Am;jrpf/
wif;jrpf/ qJAef;jrpfESifhrmqDjrpfwdk\onf jrpf0us,f-uD;
rsm;7SdI/ yifv,foabmqdyfurf;aumif;rsm; 7Sdonf?
tkdi,
f mvefESihf paumhwvef taemufzufurf;&d;k wef;
wGif obm0qdyfurf;aumif;rsm;7Sdaomfvnf; ausm
axmufaemufcHa'orsm;onf pD;yGm;ukefoG,fa7; t
vm;tvm raumif;ojzifh xdk qdyfurf;aumif;rsm;
onf tzd;k rwef-uacs?
jrpf0us,f-uD;rsm;onf ukef;twGif;usus txd
a7muf7-dS uojzifh u`e;f r-uD;wckv;kH wGif yifv,fEiS hf a0;
uGmaoma'o[lI r7SdvSacs? xdk\a-umifh jAdwdo~u`ef;
pkwGif rjyif;xefvaS om orydik f;7moDOwk7SdI rdk;a7csed f
twefi,frsm;onf?
jAdwdo~u`ef;pk. ajrrsufESmjyifudk t-urf;zsif;
-unfhaomf *7dwfjAdwdefu`ef;r-uD;onf taemufzuf
ESifh ajrmufzufyidk ;f Y awmifxlxyfonf? ta7S\zufESifh
awmifzufwGif ajredrfha'orsm;7Sdonf? paumhwvef
jynf. ajrrsufESmjyifudk ajrmufzufukef;jrifh a'o/

om,mpdrf;pdkaom paumhwvefjynfonf *7dwfjAdwdefu`ef;. ajrmufzufpGef;jynfe,fjzpfonf?

221

jAdwdo~u`ef;pk
awmifzuf awmifukef;a'oESifh tv,fydkif; ajredrfh
awmif-um;a'o[lI 3 ydkif;cGJjcm;Ekdifonf? jAdwdo~
u`ef;pkwGif tvGeftrif; jrifhrm;aom awmifrsm; r7Sd
acs? paumhwvefjynf7dS AifeDApfawmifxyd o
f mv~if t
jrifhqk;H jzpfI 4405 ayjrifhonf? *7dwfjAdwdefu`ef;.
A[dkukef;jrifha'owGif paumhwvefjynf awmifydkif;
ukef;jrifha'o/ t*vefjynf. ausm&dk;ozG,fjzpfaom
yifEdkif;awmifrsm;ESifh tif;tkdifa'o (vdwf'dp-wdwf)
wd\kyg0ifonf? xdak 'orsm;wGif vrf;yef;tquftoG,f
ajzmifhajzmifhjzL;jzL; r7SdvSacs? xdka'orsm;onf EGm;/
od;k / qdwftp7dSaom wd7>mefrsm; arG;jrL7efom toH;k
0ifavonf? *7dwfjAdwed .
f tv,fykid f; ukef;jrifah 'o
wGif a0ve,f yg0ifonf? ysrf;r~jcif; tm;jzifh ay
1000 cef\ jrifhI ajrmufzufrS awmifzufodk\ wef;
vsuf7Sdonf? ajrmufzufydkif;onf rmausmaom
ausmufajrjzpfI awmifzufydkif;wGirf l ausmf-um;aom
a0ve,f ausmufrD;aoG;wGif;rsm; 7Sdavonf?
tdik ,
f mvefu`ef;. ajrrsuEf Smjyifonf tv,fwiG f
us,fjyef\aom vGifjyif-uD;rsm;7SdI/ 7FH\EGHpdrfhajrrsm; jzpf
onf? urf;&d;k wef; ywfywfvnfwGif awmifuke;f rsm;/
ukef;jyifjrifrh sm;7SI
d tkdi,
f mvefu`ef;. ajrrsufESmjyif
onf tv,fcu
G faeaom yef;uefjym;ESifh wlavonf?
xdku`ef;wGif orr~waom 7moDOwk7SdI t*vefESifh
pmaomf rd;k twefi,fykI
d rsm;avonf?

jAdwdo~u`ef;pk. jrpfacsmif;rsm;onf r7Snfvsm;


vSacs? taemufzufwGif awmifrsm;7Sdojzifh/ jrpf
acsmif;rsm;onf rsm;aomtm;jzifh ta7S\zufodk\ pD;
qif;-uavonf? paumhwvefjynf. jrpf-uD;rsm;rSm
'D;jrpf/ aw;jrpf/ azmhjrpf/ uvdkujf rpfrsm; jzpf-uonf?
t*vefjynf.ta7S\zufyikd ;f wGif wkid ;f jrpf/ wD;jrpf/ [rf;
Am;jrpf/ wif;jrpfrsm;7SdI taemufzufydkif;wGif rmqD
ESifhqAJ ef;jrpfwdk\7Sd-uonf? tdik ,
f mvefu`ef;. t-uD;
qHk;jrpfrSm 7SefEGefjrpf jzpfavonf? (*7dwfjAdwdef? p
aumhwvefjynf? jAdwdo~ "eo[m,Edik fiHrsm;? a0v
e,f? t*vefjynf? tdki7f mvefu`e;f &=?)
jAdwdo~u`ef;pkrsm;. wnfaeyHk taetxm;a-umifh
orkdi;f rwifrDacwf/ a7S;a7S;ya0+D tcgu/ a7S;tac:
jAdwdef/ ,ck paumhwvef/ t*vef/ a0v[kac:aom
a'orsm;wGif Oa7mywdkufrS vlrsdK; trsdK;rsdK;wdk\
0ifa7muf aexdik fc-Jh uonf? ta7S\ajrmufzuf7Sd paumh
wvefurf;ajctvGef u`ef;rsm;rS wqifh puef'Dae;AD;
,m;a'orS vlrsdK;rsm; 0ifa7mufvmcJh-uonf? ta7S\
zuf urf;&dk;wef;7Sd [rf;Am;/ wif;paom jrpf0rsm;rS O
a7mywdkufzufrS 'def;vlrsdK;rsm;ESihf qUqGef vlrsdK;rsm;
0ifa7mufcJh-uonf? awmifzufurf;&dk;wef;onf t*
vdyf a7vuf-um;-uD;udk jzwfausmfvmaom Oa7my
awmifydkif;rS vlrsdK;rsm; 0ifa7muf7m vrf;a-umif; jzpf
avonf?

jAdwdo~u`ef;pkwGif vlae tvGefxlxyfonfjzpf7m 7dQmtwGuf pdkufysdK;7ojzifh jrdK\jywnfaqmufa7; vkyfief;rSm


jyemw7yf jzpfvsuf7Sdayonf?

222



*
c 3 -



-
jAdwdo~ "eo[m, EkdifiHtzGJ\[lonfrSm tb,fenf;? jAdwdo~"eo[m,EkdifiHrsm;. rlvtponf jAdwdo~
tifydkif,mjzpfonf? aer0ifaom tifykdif,m-uD;onf 'kwd,uBmppftjyD; EkdifiHjynfe,ftcsdK\tm; vGwfvyfa7;
ay;cJh7onf? tcsdK\u cGJxGufI/ tcsdK\u "eo[m,tzGJ\wGif;Yyif ae-uonf? jrefrmekdifiHonf cGJxGufcJhI tdNd,
onf tzGJ\0ifEkdifiH wEkdifiH jzpfavonf?

jAdwdo~"eo[m,EkdifiHrsm;?
?jAw
d o
d ~ "eo[m
, EkdifiHrsm; [laom toHk;tE=ef;onf 1926 ckESpf
wGif usif;yaom tifyD;7D;,,f uGefz7ifw
h ckrS pwifcJh
onf? xdu
k eG zf 7ifw
h iG f *7dwfjAdwdeEf iS hf 'drk eD ,
D efEkid fiHrsm;
onf jAdwdo~tpdk;7. aus;Zl;oPmawmfudk apmifo
h d&kd
aoaom tusdK;wl tqift
h wef;wl/ oD;jcm;vGwfvyf
onfh Ekdiif Hrsm; tzG\Judk zGJ\pnf;7ef oabmwln-D uonf?
,if;tzGJ\rsdK; zGJ\pnf;xm;jcif;jzifh tzGJ\0if EdkifiHtcsif;
csif;/ pD;yGm;a7;/ umuG,fa7;wdk\Y ,dkif;yif;ulnDr= ydkrdk
77Sdvdrfhrnf[k ,H-k unf-uonf? tifyD;7D;,,f uGefz
7ifh. tpD7ifcpH mwGif jAdwo
d ~"eo[m,tzG\J0if Ekid fiH
rsm;. tajctae tqifhtwef;ESifh pyfvsOf;I azmfjy
csuw
f 7yf yg7Sad vonf?
,if;rSm tzG\J0if Ekdifiw
H k\donf jAdwdo~ tifykid f,m
twGi;f rS ud,
k fykid f tkycf sKyaf 7; 7Sjd yD; Ekdiif Hrsm;jzpf-u7jyD;
v~if/ jAdwdo~ bk7ifrif;jrwf. aus;Zl;oPmawmfudk
apmifhod&dkaor=jzifh pkpnf;xm;jim;vnf;/ tzGJ\0ifEkdifiH
tcsi;f csi;f oD;jcm;vGwfvyfpmG qufqEH dik jf yD;v~if/ jynf
wGi;f a7; jynfya7;wdk\Y wEdik if u
H wEkid if x
H uf edru
hf sr=
vnf; r7SdapbJ/ tqifhtwef;wl jzpfap7rnf [lI
jzpfavonf?
xdkuGefz7ifhrS oabmwlnDcsufudk 1931 ckESpfwGif
0ufprifpwmpwufusKjzihf taumiftxnf azmfvu
dk f
onf? xdkpOfu jAdwdo~ "eo[m, EkdifiHrsm;tzG\JwiG f
yg0ifaom tzGJ\0ifrsm;rSm *7dwfjAdwdef (t*vefjynf/
paumhwvefjynfESifh a0ve,f)ESifh tkdif,mvefjynf
ajrmufykid f;/ uae'g/ EsL;azmif;vef;/ -opa-w;vD;,m;/
e,l;ZDvef/ awmiftmz7dujynfaxmifpkESifh tdkif7pf z
7D;pwdww
f \kd jzpf-uonf?
tzGJ\wnfaxmifpu xdktzGJ\onf jAdwdo~ tifydkif
,m.oD;jcm;tpdwt
f ydkif;wck tjzpfuJhodk\ ,lqI xdk

223

tzGJ\xJ yg0ifaom tpdwftydkif;rsm;omv~if jAdwdo~


tpd;k 7. wdu
k f&u
kd fvufatmufc[
H lI rSwf,cl -hJ uonf?
aemiftcgwGirf S xdktzGJ\tpnf;onf wjznf;jznf; xif
7Sm;I vlord sm;vmonf?
tzG\Jxw
J Gif yg0ifaom Ekid if Hrsm;onf wcgu *7dwf
jAdwed .
f udv
k ekd t
D ifyikd ,
f mxJwGif yg0ifc-Jh uonf? ,if;
wdk\tm; ,ckwdki fjAdwdo~tifydkif,mxJY yg0ifaom
Ekid firH sm;uJhok\d ajymqdkvsufyif 7Sd-uao;onf? odk\aomf
,ck jAdwdo~ tifydki,
f m [laom toHk;tE=ef;onf
t"d_m,f wrsKd ;wzHk 7Sad eavjy?D jAw
d o
d ~ udv
k ekd rD sm;onf
"eo[m,tzG\JESifh pyfqkid f ouJhodk\vnf; tcsdK\uqdk
-uonf? ta-umif;rl xdkudkvdkeDrsm;onf "eo[m,
tzG\J0if Edik if Hwckyidk f jzpfaeaoma-umifah ywnf;?
jAdwo
d ~"eo[m, Ekid if rH sm;onf rnfo\rdk nfykH ,if;
tzGJ\0if EkdifiHrsm; jzpfvmyHkudk pdppf-unfhv~if/ jAdwdo~
tifydkif,m jzpfay:vmonfh jzpfpOfordkif;udk t-urf;
zsi;f avhvm7ayrnf?
jAdwdo~ tifyikd ,
f m jzpfpOf orkdif;udk ESpfydkif; cGJjcm;
7onf? Amaq;pmcsKyf (c7pfESpf 1783) rwkdifrD acwf
udk yXracwf[k ac:qdk-uI/ Amaq;pmcsKy.
f aemuf
ydkif;acwfudk 'kwd,acwf[k ac:qkd-uonf? jAdwdo~
tifydkif,monf t*vefjynfh7Sif yXr t,fvpfZAuf
bk7ifr.vufxuf 16 7mpkESprf S pwifcJhonf? xdkpOf
u ajrmuftar7duwdkufEiS fh taemuf tdN,
d u`e;f pkwk\d
wGif vlaepcef;rsm;jzifh tpjyKcJhonf? 1^ 7mpkESpfESifh
18 7mpkESpfrsm;twGif; jAdwdo~wdk\onf us,fjyef\vS
aom yifv,f7yfjcm; tifydkif,m-uD;udk wnfaxmifcJh
-uonf? odk\aomf Amaq;pmcsKyft7 *7dwfjAdwdefonf
us,f0ef;I ta7;ygaom udkvedk Drsm;udk qH;k &=H;cJh7onf?
xdt
k a7;um; tar7duefjynfe,frsm;udk vufvw
F v
f u
kd f
7jcif; jzpfonf? Amaq;pmcsKyf.aemufydkif; 1^83 ck

jAdwdo~"eo[m,EdkifiHrsm;
ESpfrSpI 'kw,
d jAdwo
d ~ tifykid f,m-uD;udk wnfaxmifchJ
-ujyef7m/ tar7duefjynfe,frsm;ta7;Y oifc+f;pm
7cJhjyD;aom *7dwfjAdwed fonf yg;eyfvdRmpGm e,fcsJ\0g'
udk oHk;cJhojzifh/ uBmh tus,ft0ef; 4 yHk 1 yHkESifh
uBmhvlO;D a7 4 yHk 1 yHw
k \dkonf jAdwo
d ~ tm+mpuf7dyf
atmufo\dk a7muf7dcS o
Jh nf? jAdwo
d ~ tifykid f,m-uD;onf
-uD;rm;us,fjyef\vSojzifh aer0ifaom tifydkif,m
[lIyif wifpm;ac:a0:cJ-h u7avonf?
*7dwfjAdwdefonf uBmhEkdifiHorkdif;wGif t-uD;us,f
qH;k tus,fjyef\q;Hk aom tifykid f,m-uD;udk wnfaqmuf
EkdifcJhonfrSm jAdwdo~a7wyf. aus;Zl;a-umifh jzpfay
onf? jAdwdo~a7wyfonf uBmhork]7mwdki;f Y AdkvfpJG
EkdifcJhonf? xdk\a-umifh uBmhta7S\jcrf;Yif;/ taemuf
jcrf;Yif; uBmhwdkuf-uD;rsm;wdki;f wGif jAdwo
d ~wk\d. ydkif
eufrsm;udk pdkufxlEkdifcJhonf? uBmhtuGufaumif; ae
7maumif;wdki;f vdv
k dkY jAdwdo~wdk\ pd;k rd;k Edkicf ho
J nf? jAdwd
o~wdk\onf tcsdK\e,fajrrsm;tm; pydef/ 'yfcs/ jyifopf
ponfw\dkESihf pyfzufIif;/ tcsdK\e,fajrrsm;udk ajropf
a7opf 7SmazG odrf;ydkufjcif;jzifh if;/ tcsdK\e,frsm;odk\
oGm;a7muf tajcpdkuf aexdkifjcif;jzifhif; odrf;oGif;
cJah vonf?
,if;odk\jzifh uBmhtESH\tjym;7Sd bmomtrsdK;rsdK;/
,Ofaus;r=taxGaxG/ vlrsdK;tpHkpkw
H dk\onf jAdwo
d ~ tif
ydik f,mtwGi;f usa7mufc7Jh m/ ,if;wdk\ukd ESpu
f mv 7Snf
-umpGm pdk;rdk; tkyfcsKyfxm;7ef rvG,fulacs? odk\aomf
tar7duefudkvdkeDrsm;ta7;Y wcgaozl;I ysOfzdk;em;
vnfcJhaom jAdwo
d ~wk\donf vufatmufcH udkvked Drsm;
udk qkid 7f mvlrsdK;wdk\.tajctae/ tqifhtwef;udk vdu
k f
I tkyfcsKyfa7; trsdK;rsdK;xm;um tkyfcsKyfcJhonf?
jAdwdo~tifydkif,mxJwGif ua7mif;udkvdkeDrsm;/ apmifh
a7SmufcH jynfe,frsm;[lI tpm;pm; yg7Sdonf? tcsdK\
udkvdkeDrsm;onf jynfwGif;a7;udk ,if;wdk\. wkdif;7if;
om;rsm;u pDrHzefwD; EdkifcGifh7onf? tcsdK\ udkvdkeDrsm;
wGifrl jAdwdo~bk7if. udk,fpm;vS,fawmf jzpfaom
bk7ifcEH iS fh bk7ifcHu a7G;cs,w
f ifajrm| ufaom twkdiyf if
cHtzGJ\u pDrHaqmif7Gufonf? yXruBmppf tjyD;wGif
jAdwdo~ apmifha7SmufcH jynfe,frsm;/ -oZmcHjynfe,f
rsm; wd;k wufrsm;jym;vmcJah vonf?
jAdwdo~ tpdk;7onf rdrv
d ufatmufcH EdkifirH sm;xJrS
udk,fydkiftkyfcsKyfa7;ESifh xdkufwefor~wdk\udk udk,fydkif
tkyfcsKyfa7;ay;cJhonf? jAdwo
d ~ udkvedk Drsm;teuf uae
'gonf yXrqHk; 'dkrDeD,ef tkycf sKyfa7;udk (c7pf 186^

ckESpf) 77Sdonf? 20 7mpkESpf tpydkif;wGif -opa-w;


vD;,m; "eo[m,Ekdiif H/ e,l;ZDvefESihf awmiftmz7d
u jynfaxmifpkwk\donf 'dkrDeD,ef tkycf sKyfa7;udk 77SdcJh
-uonf? tkdif,mvef awmifydkif;udk 1922 ckESpfwGif
tkdif;7pf z7D;pwdwf[laom trnfjzifh udk,fydkiftkyfcsKyf
a7;ay;cJo
h nf? odk\aomf tdki;f 7pfz7D;pwdwfonf 193^
ckESpfwGif tcsKyftjcmtm+mydkif oD;jcm;vGwfvyfaom
EkdifiH wckjzpfvmum/ t,f,m[laomtrnfudk ,lcJh
onf? tkdif,mvef ajrmufydkif;url ,lEkdifwufuif;
'rf;Ekid if .
H wpdwfwa'otjzpfjzifh aecJah vonf?
1934 ckEpS w
f iG f EsL;azmif;vef;onf b@ma7;tajc
taea-umifh udk,fyidk ftkyfcsKyfa7; tqifhtwef;udk jyef
tyfum jAdwdo~ tifyikd ,
f m. udkvedk D tqifhtwef;od\k
jyefqif;cJhonf? 1949 ckESpfwGif uae'gEkdifiH. jynf
e,fwck jzpfvmcJhonf? 'kwd, uBmppfjyD;acwfwGif
uBmhtajctaeonf ajymif;vJvmonfESifh jAdwdo~
tpd;k 7onf rdr.
d udkvekd rD sm;pGmudk vGwfvyfa7; ay;cJh7
ojzifh jAdwdo~ tifykid f,m. tus,ft0ef;onf rsm;
pGm ,kwaf vsmch ho
J nf? 194^ ckEpS w
f Gif tdN,
d ESihf yguP
wefEdik if w
H k\dtm; jAdwo
d ~ tpdk;7u 'drk eD ,
D ef tkycf sKyaf 7;
udak y;tyfonf? oD[kd fu`e;f onf 1948 ckEpS w
f iG f 'dkrDeD
,efEikd fijH zpfvmonf? xdkEpS ftwGif;rSmyif jAdwdo~udkvdk
eDwckjzpfaom jrefrmekdiif o
H nf vGwv
f yfa7;77Su
d m "e
o[m,tzGJ\0if r[kwfaom tcsKyftjcmtm+mydkif
orwEkdifiH jzpfvmonf? t,f,mEkdifiHonfvnf;
tcsKyftjcm tm+mydkif orwEkdifiHtjzpf xlaxmif
um "eo[m,tzG\JxrJ v
S nf; xGuv
f ku
d o
f nf? tdNd,
EkdifiHonf 1950 jynfhESpfwGif tcsKyftjcm tm+mydkif
orwEdkifiH jzpfvmonf? yguPwefonf 1956 ck
ESpfwGif orwEdkifiHtjzpf a-unmcJhonf? tdNd,ESifh
yguPwefwdk\onf tcsKyftjcm tm+mydkiforwEkdifiH
rsm; jzpfvmcJhaomfvnf;/ jAdwdo~"eo[m,tzGJ\rS
rxGufcJh-uay? awmiftmz7du jynfaxmifpkonf
1961 ckESpf arv 317ufae\wGif tcsKyftjcmtm+m
ydkiforwEdkifiH jzpfvmI jAdwdo~ "eo[m,tzG\JrS cGJ
xGucf ahJ vonf?
jAdwdo~ "eo[m, EkdifiHrsm;tzGJ\wGif ,cktcsdef
(1961 ckESpf) txd aemufqHk; yg0ifcJh-uaom EkdifiH
rsm;rSm *gemorwEdkifiHESifh rm,k jynfaxmifpkwdk\
jzpf-uonf? xdk\a-umifh jAdwo
d ~ "eo[m, EkdifiHrsm;
tzG\JwiG f ,ae\txd yg0ifvsuf7-Sd uaom tqifhtwef;
wl tusdK;wl tzGJ\0if EkdifiHrsm;rSm (1) *7dwfjAdwdef/

224

jAdwdo~"eo[m,EdkifiHrsm;

jAJwdkuf

ajrmuftdkif,mvef/ ,if;wdk\. vufatmufcHESifh t


apmifhta7SmufcH jynfe,frsm;/ (2) jAdwdo~bk7if/ odk\
r[kwf bk7ifrudk Ekid fi.
H txGwftxdyftjzpf todt
rSwfjyKaom uae'g/ -opa-w;vD;,m;/ e,l;ZDvef
ESifh ,if;wdk\. tapmifh ta7SmufcH jynfe,frsm;/
oD[dkf/ *gemESifh rm,k jynfaxmifpk/ (3) jAdwd
o~b7k if/ od\kr[kwf bk7ifrudk "eo[m, Ekid if rH sm;tzG\J
.txGwt
f xdyt
f jzpf todtrSwjf yKaom tdN,
d orw
EkdifiHESifh (4) yguPwef tPvrfrpf jynfaxmifpk
orwEkid if w
H \kd jzpf-uonf?
jAdwdo~"eo[m, EkdifiHrsm;tzGJ\. txdrf;trSwf
onf jAdwdo~o7zljzpfonf? jAdwdo~bk7if/ odk\r[kwf
bk7ifrudk,fwdkif -uGa7muftkyfcsKyfjcif; rjyKEdkifaom
uae'g/ -opa-w;vD;,m;/ e,l;ZDvefwk\dwiG f bk7ifrif;
jrwfuk,
d fpm; jAdwdo~bk7ifccH sKyfwdk\tm; cef\xm;onf?
bk7ifcHcsKyfrsm; cef\xm;7mY bk7ifrif;jrwfonf cef\
xm;7rnfh qdkif7m EkdifiHrsm;. tpdk;7tzG\Jrsm;. t-uH
ay;csuftwkdif; cef\xm;onf? usef"eo[m, EkdifiH
rsm;wGirf l wkdi;f 7if;om;rsm;onf qdkif7mEkid if Hrsm;. t
xGwt
f xdyf jzpfavonf?
"eo[m, EkdifiHrsm;wGif wkdif;7if;om;wdk\u a7G;
aumufwifajr|mufaom tpdk;7tzGJ\ESifh Oya'jyK vFwf
awmfw\kd7o
dS nf? qdik 7f mEdkiif t
H wGuf Oya'rsm;udk qdik 7f m
Oya'jyKvw
F af wmfu jyKvyk f7onf? tcGet
f aumufrsm;
udkvnf; qkdif7mEkdifiHu aumufcHpnf;-uyf7onf? t
jcm;EkdifirH sm;ESifh qufo,
G fa7;udkvnf; vGwfvyfpGm jyK
Edkifonf? tjcm; EdkifiHrsm;ESifh oHwreftvJtvS,f jyK
Edkifonf? pmcsKyfrsm; csKyfqdkjcif;/ ppfa-unmjcif; p
onfw\u
kd v
kd nf; rdrw
d \o
kd abmtavsmuf jyKvyk Ef idk o
f nf?
'dkrDeD,efEkdifiHrsm;onf yXruBmppf twGif;rSpI
qdik 7f mEkid fi.
H jynfwiG ;f a7;udk qkid 7f mEkid fiu
H aqmif7u
G f
Ekid faom tcGit
hf a7; 77Sdco
Jh nf? yXruBmppfjyD; acwf
wGif jAdwdo~ ygvDrefonf 'drk eD ,
D efEikd if rH sm;tm; jynfy
ta7;Yvnf; ,if;wdk\ oabmtwdkif; aqmif7GufEdik cf iG hf
ay;onf? 1931 ckESpfwGif 0ufprifpwmpwufusKudk
jy}mef;jyD;onfhaemufwGifrl jAdwdo~ygvDrefonf 'dkrDeD
,efEkdifiHrsm;tay: vFrf;rdk;EdkifcGifh/ csKyfcs,f EkdifcGifh r7Sd
awmhacs? xdkOya't7 'dkrDe,
D efrsm;onf oD;jcm;vGwf
vyfaomEkdifiHrsm; jzpfvm-uonf? 1949 ckESpfwGif
usi;f yaom "eo[m,EkdifiH 0ef-uD;csKyrf sm; uGefz7ifh
wGif tdN,
d Ekid if t
H m; "eo[m,xJrrS xGub
f EJ iS hf orw
Ekid if H xlaxmifEikd 7f ef oabmwlncD -Jh uonf?

225

tcsdK\u jAdwdo~udkvedk Drsm;udk vGwv


f yfa7;ay;vdu
k f
jcif;onf jAdwdo~ tifydkif,m-uD;tm; wjznf;jznf;
jzdKcJjG cif;yif jzpfonf[k ,H-k unf-uonf? od\kaomf 'drk eD D
,efEkdifirH sm;onf jAdwdo~tpdk;7tay: oHa,mZOf7SdjyD;
v~if oPmapmifhod&dkaoaeao;or~/ ta7;-uHKvm
onft
h cg/ jAdwo
d ~ tpkd;7onf 'drk De,
D efEikd firH sm;tay:
tm;xm;Ekdifayao;onf? rsm;aomtm;jzifh "eo
[m,tzG\J0if 'drk De,
D efEdik firH sm;onf yXruBmppftcg
uif;/ 'kwd,uBmppftcguif; (t,f,mEkdifiHrS
vGJv~if) trdEdkifiH *7dwfjAdwdef.zufrS rm;rm;7yf-u
um *7dwfjAdwde.
f 7eforl sm;udk acsr=ef;wdu
k fcdkuf7ef vl
tm;aiGtm;jzifh ulnDcJh-uonf? "eo[m,tzGJ\wGif
tzG\0J ifEidk if w
H \ko
d nf tusKd ;wl tqift
h wef;wl[k qd7k jim;
vnf; *7dwjf Adwed o
f nf rdcifESiw
fh lI tjcm;"eo[m,
tzG\J0ifEidk if w
H \kdonf vlvm;ajrmufjyD;I tdk;tdrx
f laxmif
um tdrfwaqmif rD;wajymifpDESifh tdk;tdrfcGJaexkdif-u
aom om;orD;rsm;ESifh qifqifwl-uayonf?
jAJwdku?f
?jAJwku
d [
f o
l nfrmS jrefrmbk7ifrsm;vuf
xuf vFwf&Hk;ig;7yfteuf w7yftygt0if jzpfonf?
eef;jrdK\awmftwGif; aZw0efaqmif. ajrmufzuf oD
[moeyif77Sd m a7Feef;jymom'fawmf-uD;. taemuf
ajrmufzufwGif wnf7Sdonf? bk7ifpHawmfrl7m eef;
awmfESifh wqufwnf; jzpfonf?
jAJwdkuf[laom a0g[m7rSm rGefbmompum; y
wdu
k fjAJrS vma-umif;jzifh a7FbeHk 'd gef;Y qdo
k nf? rGeaf 7;
xHk;usus a7;vdkrl wkdufAmJ [kjzpfonf? wdkufonf t
aqmifjzpfI AJmonf vlysdKjzpfonf? t"d_m,frSm vl
ysdKawmfw\dk pGjJ rJcpm; xrf;7Gufaexdik f7aom taqmif[k
jzpfonf? [Hom0wD qifjzLrsm;7Sif vufxuf rGefvl
ysdKawmfrsm; jrJpGJc,rf; xrf;7GufcJh7zl;onfudk 7nfI
aemufrif;rsm;vufxuf vlysdKawmfrsm; raeaomf
vnf; a7S;ac:jrJtwdkif; jAJwu
dk faqmif[k ac:-uonf?
jAJwdkufonf cyfvsm;vsm; jzpfI awmifajrmuf t
vsm; uGef;q,fvHk;/ oHk;xyfvnfay:ESifh ajrmufzuf
u tedrfh/ awmifzufu tjrifhxm;jyD;v~if aqmuf
vkyfxm;onf? xdktjrifhydkif;udk txufjAJwdkuf[k ac:
I tedrfhydkif;udk atmufjAJwkduf[k ac:onf? txuf
pHwdkufwiG f pHum;om;jzifh jyKvkyfI qif&kyfrsm; cHxm;
aom *Zmoeyif7Sdonf? (yif&=?) atmufjAJ
wkdufudk ajrrS 5 aycef\ jr|ifhI tkwfcHorHwvif; pdef
awmifrsm;ESifh jyKvkyfxm;onf? yufyHkrsm; t7

jAJwku
d f
atmufjAJwkdufonf eef;awmftkwfcHkudk ar;wifxm;
ouJhodk\ 7Sdonf? taqmufttHkrSm opfom;jzifh
aqmufvkyfxm;I aZw0efaqmifrsm;uJhodk\ a7Fydef;cs
r[kwb
f /J teDcH a7Fa7;/ od\rk [kwf teDw0uf a7Fw0uf
csxm;aom taqmifjzpfonf?
jAJwdkufwGif a,bk,stm;jzifh twGif;0ef 4 yg;
oHawmfqifh 4 a,muf/ jAJwkdufoHqifh 4a,muf/ pm
a7;awmf 3 a,muf/ oHwdkufp;dk 1 a,muf/ oHwdkufpm
a7; 1 a,muf cef\xm;jrJjzpfonf? odk\7mwGif bk7ifrsm;
oabmtwkid ;f tydktavsmh 7Sdwwfonf? oDaygbk7if
rif;jrwf vufxufwiG f twGif;0ef 6 yg;/ oHawmfqifh
30/ jAJwdu
k foHqifh 25 a,muf ponfjzifh cef\xm;cJb
h ;l
onf? oDaygbk7if vufxuf jAJwu
dk foHqifhrsm;rSm t
jcm;7mxl;rsm;ESifh wGJzufaqmif7Guf-u7onf? ,if;wdk\
onf jAJwkduft7m7Sdrsm;jzpfI vufatmuf tr=xrf;
rsm;vnf; 7Sdao;onf? jAJwdkufu tjrJapcdkif;7aom
tjrJtr=xrf; 2 rsdK;rSm zGm;zufausmfESifh 'dkif;awmf[lI
jzpfonf? zGm;zufausmfwdk\onf tomt,m qifhac:
7ef7o
Sd nfrsm;udk qifhac:7I -udK;-udrfrudik f7acs? 'dkif;
awmfrsm;onf -udK;-udrfudkifI vlrsm;udk&dkufESuf qifh
ac:Ekdifonf? jAJwkdufawmfu tvsiftjref apcdkif;7ef
7Sdv~if ajcvsifawmfrsm;udk apcdik f;7onf? ajcvsiaf wmf
rsm;onf jAJwu
dk af wmfo\kd tvSnu
hf s vma7mufapmifhae
xrf;7Guf7onf? jAJwu
dk ftwGi;f 0efrsm;onf vFwfawmf
0ef-uD;rsm;avmuf 7mxl;r-uD;aomfvnf;/ wenf;tm;
jzifh bk7ifrif;jrwfESifh eD;pyfonfhtwGuf vFwaf wmf0ef
-uD;rsm;xuf ta7;ygonf? ta7;ygyHkrSm jAJwkdufu
bk7ifrif;jrwfa7S\awmfo\dk wdku&f u
dk f oGm;vmwifav~muf
EkdifI vFwaf wmfurl jAJwdkufrS wqifo
h mv~if a7S\awmf
odk\ oGm;a7muf wifav~mufEkdifonf?
jAJwdkuft7m7Sdrsm;onf eef;awmfwGif;ESifh bk7m;
ausmif;twGi;f rS ty tjcm;oGm;vmonfhtcg/ t7m7Sd
rsm;a7S\ tawmif 30 uGmavmufrS a7S\vdkufac: t
r=xrf; 2 OD;onf -udrfudk axmifudkifum 0J,mvdkuf7
onf? a7S\vu
kd o
f nf acgif;aygif;jzL azmhv;kH aygif;I xdik f
rodr;f 0wf7onf? jAJwdkufay:odk\ tusrygbJ acgif;
aygif;jzLrygbJ rnforl ~ rwuf7/ trdef\awmfcef\Av
kd rf sm;
rSwyg; tjcm;olrsm;onf cg;awmif;usdKufI jAJwdkuf
ay:odk\ rwuf7acs? jAJwdkufay:odk\ zdeyfrsm;vnf; r
wif7acs?
jAJwdu
k fESifhqkdifaom t7m7Sdrsm;onf 0J,m tvSnfh
cGJI w7ufjcm;wcg jAJwdkufrSmjzpfap/ oifh7mXmerSm

jzpfap tvSnhu
f s tdyzf eftdyf7onf? vHkavmufaomt
a-umif;r7Sb
d J tdrzf ef7ufysufv~if tjypf'+fcH7onf?
jAJwku
d w
f ufcsed rf mS vFwfawmfrmS uJhok\d eHeuf wcsuf
rwD;rDu wcsufwD;txd w-udrf/ ae\ 2 csufwD;rSpI
nae 3 csufwD;txd w-udrftm;jzifh Oykofae\ukd csef
vSyI
f ae\pOf wufa7mufpak 0;-u7onf? eHeufwcsuw
f ;D
onft
h cg vFwaf wmfu 0ifvmaom t7m7Srd sm;/ 0if;rSL;
rsm;/ a7S\&Hk;/ w7m;&Hk;/ aemuf&Hk; t7m7Sdrsm;/ aoewf
Akv
d rf sm;vnf; jAJwku
d w
f iG f acW7yfwef\/ nDvmcH 0if7ef
t7m7Srd sm;pHo
k nft
h cg wnDwnmwnf; jAJwu
kd u
f pkI
nDvmcH0if-uonf? nae 3 csufwD;onfhtcg jAJwu
kd f
qif;I tpkta0;uGJonf? twGif;0efrsm;rSmrl jAJwdkuf
wGif tjrJaexdik -f u7onf?
jAJwu
kd w
f ufonft
h cg txufjAJwku
d f uGef;pifwikd f
twGif;7Sd uGrf;aoG;aygufrsm;wGif 7mxl;tpOftvdkuf
pDpOfI ae7mwus aexkid -f u7onf? jAw
J u
kd f wuforl sm;
onf t0wftpm;/ opfvGifoef\jyef\zdk\ *&kpdkuf7onf?
tus7Snfay:u tusvufus,f 0wf7onfhtjyif p
vG,v
f nf; qif7onf?
jAJwu
dk w
f ufcsed f r[kwo
f nft
h cg oufqidk 7f m tvkyf
rsm;udk tvdk7Sdaom ae7mwGifjzpfap/ atmufjAJwdkuf
wGijf zpfap aejy;D v~if pD7ifcef\cJG vkyaf qmif-u7onf?
jAJwdkufESifh pyfI qHk;jzwf7ef tr=rsm;udk twGi;f 0ef
rsm; tpHktnD qHk;jzwf-uonf? 7Sifbk7ifu xkwfjyef
aom trdef\awmfrsm;udkvnf; cGJjcm; owfrSwf7onf?
vFwfawmfu oGif;aom oGif;pmrsm;/ rSmwrf;rsm;udk
vnf; vdkufem7ef pDrH7onf? vFwfawmfrS oGif;aom
pmrsm;/ vFwfawmfodk\ xkwf7efpmrsm;udk twGif;0ef
rif;rsm;xH oHawmfqifhrsm;/ jAJwdkuf oHqifhrsm;u
av~mufxm;7onf? ta7;-uD;v~if -uD;ovdk pDrq
H ifq
h kd
7 onf? 7Sib
f 7k ifu xkwaf om trdef\awmfrsm;udv
k nf;
jAJwkdufuyif trdef\awmf rSmwrf; xkwfoifhonf? t
rdef\awmf rSwfom;csuf xm;oifhonf? trdef\awmfjyef
oifhonfrsm;udk cGJjcm;a0zef7onf? trdef\awmf xyf
rHI cH,o
l ifah om &=yfaxG;onfh t7mygv~i/f od\kr[kwf
ydak omt7mygv~i/f odk\r[kwf vdkaev~if jyefvnfjyKjyif
7ef twGi;f 0efu oHawmfqifhtm; qifhqk7d onf? vFwf
awmfu bk7ifhxHoGif;pmrsm;udk jAJwdkufuyif ppfaq;
I vFwfawmf0ef-uD;rsm;xH ar;jref; tpD7ifcHp7mrsm;
udk jyefar;jyD;rS bk7ifhxH oGif;-u7onf?
7Sifbk7ifrsm;onf jAJwu
kd fawmfodk\ xGufawmfrI
l csD;
jr|ifhjcif;/ ESdrfhcsjcif; jyKavh7Sdonf[k a7S;pma[mif; pm

226

jAJwku
d f

ajAm

wrf;rsm;rSm 7Sdaomfvnf; rMav;jrdK\wnf rif;wke;f rif;


w7m;-uD;ESifh oDaygbk7ifrif;jrwfwdk\onf jAJwdu
k fodrf;
7eftcrf;tem;rsm;ESifh jAJwkdufodk\ xGufonfrSwyg; t
jcm;udPESifh jAJwkdufodk\ xGufawmfrlI jcD;jr|ijfh cif;/ ESdrfhcs
jcif; jyKawmfro
l nf r7S[
d k odro
D rl sm;uqdo
k nf? od\7k mwGif
7mZ0if7Sdonfudk axmufI 7Sifbk7if xGufawmfrlavh
7So
d nf[al om tcsuu
f rkd l [kwrf Sew
f ef7monf[k ,lq
zG,7f o
dS nf?

jAJwdkufawmf uGef;piftcef;-uD;rsm;twGif;odk\ t
wGif;0efrsm;rSwyg; tjcm;rnfolr~ 0ifcGifhr7acs? n
tdyzf eftyd o
f nft
h cgrSwyg; rnfonfht7m7Sdr~ jAJwdkuf
ay:wGif oifjzL;zsmcif;I xdik fae\cGifh r7acs? EdkifiHjcm;
{nfhonfrsm;yif jAJwdkufodk\vmonfhtcg uGef;pifwdkif
twGif; uGrf;aoG;ayguftwGi;f rsm;udk a7SmifI tjyifY
oifw
h ifh7mae7mY xdkif-u7onf? Tum; tpOftvm
tm;jzifh vdkuef m7aom "avhjzpfonf?


ajAmwD;enf;wD;csufonf tavmif;pnfolrif;-uD;vufxufrS pwifonf[kqdkonf? ZL'dyfu`ef;7Sd ZL\oajy
yiftm; avcwfonfhtoHudk ta-umif;jyKI wDxGifwD;r=wfcJhaom wl7d,m? a7S;rif;rdzk7m;wdk\ESifh pyfvsOf;aom
ajAmtzGJ\Y yg0ifonfh wl7d,mta7twGuf/ ajAmtzGJ\wD;r=wf7onfh tcrf;tem;rsm; ponfudk azmfjyxm;onf?

ajAm? ?ajAm[laoma0g[m7onf pnfajAm udk


twdkaumuftm;jzifh ac:a0:-u7mrS jzpfay:vm
aom a0g[m7jzpfonf? ,ckacwftcgwGif pum;
ajymqdkjcif;[k t"d_m,f7Sdaom ajyma0g[m7ESifh
rSm;,Gif; a7maxG;aernfudk pdk;7drfojzifh tcsdK\ynm7Sif
wdk\u ajAm/ aAsm[lI jyKjyifajymif;vGJa7;-uonf[k
,lq7onf? pnfajymrS ajym .t"d_m,frmS xl
ajym/ jyef\ajym/ us,fajym/ 0ajym pum;rsm;wGif
,SOw
f o
JG ;kH pGJaom ajym.t"d_m,fESifh twlwlyif jzpf
avonf? pnfajymonf 'dk;ywfwD;ouJhodk\ vnfyif;
wGif -udK;jzifh tvsm;vdkufodkif;vsuf tzsm;Y auG;
aumufxm;aom -udrfwkwfESpfacsmif;jzifh wD;7aom
om;a7wl7,
d m jzpfonf?
jrefrm7mZ0ifrsm; tqdkt7 ajAmwD;enf; wD;csuf
onf tavmif;pnfol rif;-uD; vufxufrS pwifxGe;f
um;vma-umif; od7onf? yk*Hjynfh7Sif tavmif;pnf
olrif;-uD;onf azmifp-umjzifh ZL'Dygudk vSnfhvnf
awmfrl7mwGif u`e;f OD;oajyyifok\d a7mufc7hJ mY/ awG\jrif
cJh7aom ZL\oajyyifudk avcwfonfhumv wl7d,m
ig;yg;toHuho
J \dk 7Sdonfudk ta-umif;jyKI ajymwD;enf;
wD;csurf sm; pwif wDxGif wD;r=wfaponf[k qdkonf?
Tta-umif;ESifhpyfvsOf;I a7FbkeH d'gef;wGif
xdZk L\oajyyifudk avvmI avcwfonfh toH/
tcuft7Gufcsif; xdcdkufonfhtoH/ ZL\oajyoD; a7
usonfhtoH/ a7rSay:onfhtoHwdk\onf tnDtnGwf
ra7S;raESmif;jzpf-uI om,memaysmfbG,f 7Sdavonf

227

rsm;udk E=ef;pHE=dif;7SnfhI (1) wH7Snf/ wHjrGm/ oajyom/


c7m/ vif;uGi;f rsm;rSm avvmI yifpnf tudki;f tcuf
wd\kukd avcdu
k o
f nfh t[ke.
f toH/ (2) wHy;kd 'Hrk if;rsm;
tudki;f tcG tauG;t0dkufudk avcwfI jrnfonfhtoH/
(3) c&koif;rSm rjyif;rjyaom avn|if;avnHh.toH/
(4) ESJ-uD;/ ESJi,frsm;rSm avjyif;av[kefwGif tcuft
7Guf wpkwtkyw
f nf; jyDjyKd io
f jzifh rjyif;rnHjh rnfonft
h
oH/ (5) vufcsyfrSm 7Gufcsif;cufcsif;xdcku
d f-uonfht
oH/ (6) ajr|mufpnfrSm ZL\oajyoD;wdk\onf a7S\aemuf
ra7S;raESmif;a-uGusonfh toH/ (^) pnf0ef;rSm ZL\
oajyoD;wdk\onf trsm;tjym; wjydKifeuf a7odk\ us
onfhtoH/ (8) pnfajymrSm ZL\oajyoD; a7xJrS ay:
onfhtoHrsm;udk o]o!mefjyKI wD;r=wf aqmif7Guf
avonfudk ta-umif;jyKojzifh a7S;pma[mif;rsm;wGif
pyfqko
d nfrmS
a0 KtndK/ pdr;f vJhpdkom;/
jrifrh 7dk fxw
k foef;/ jrcg;yef;rS/
r,Gef;ay:xl;/ ajrmufpl;pl;0,f/
u`ef;OD;oajy/ n|mrSa-uGom;/
usaywHkvSm/ a7rsufESmxuf/
oH0gusL;vGef/ epfav[efw/l
jyKwfjyKwf[lI/ ay:rlx;l vnf/
jyKef;jyKef;jrnf7Sih/f ewfpnftp/
ay;I7om;/ omvSaybd/
bke;f ZmwdEiS hf t7dr]em/
aygUm7mr/ Ouo0,f/

ajAm
jrefrmhxdyfrdk;/ wD;aqmfE=d;onf/
ab;bdk;onfu yifukad om ? ? [lIif;?
wzef rHak 7G;q7mawmfuvnf; ukoysKd \opftyd'k f 15Y
u`ef;OD;csufaAG/ ZLajrY/ {u7mZfwrf;/ usifh&dk;
vrf;jzifh/ aqmf7Grf;Oya'/ oajyyif-uD;/ toD;a-uG

(1)7Sifbk7ifESifhqkdifonfhpnfajAm (2)rdzk7m;-uD;ESifhqdkifonfh
pnfajAm (3)pnfwD;IxGuf0if7ef oem;awmfjrwfcH7olrsm;ESifh
qdkifonfhpnfeDajAmyHkrsm;jzpf-uonf? pnfeD[kac:qdk7jcif;rSm
pnfajAmwGif aq;eDokwfxm;aoma-umifhjzpfonf?

onf/ toHrnfom;/ ajr|mufpnfwcsu/f avaESmif,


h Suf
I/ udki;f cwfoHjrnf/ w7xnf[k/ wH7n
S fwHjrGm/ oajy
omc&koif;/ rSnfh0if;zv/ a7usoHrFef;/ pnf0ef;w0/
yWomcg/ vmonfhavn|if;/ oGi;f [efrvGJ/ wvdkif;ESJ
wGif/ wD;jrJ7Gufcsif;/ vufcsyfoGif;I/ udkif;7if;cGauG\/
ava0S\oHxdk;/ wHydk;armfjyD;/ toD;a-uGEGH/ a7ay:oH
[k/ xHk;pH7Snfarm/ pnfajymwoif;/ avjyif;&dkufESuf/
cuf7GufojH yD;/ ESJ-uD;ESJi,f/ qef;-u,favjydKif;/ cGuidk ;f
avr=wf/ pnfykwfvif;uGif;/ 'Hkrif;c7m/ rif;wef;qm
vnf;/ pOfvm"Gef\7Snf/ trGefwnfI/ [lIif; azmfjy
pyfqkx
d m;onfudk awG\7Sd7avonf?
xd\kjyif ukoysKd \opf tyd'k f 15/ 149/155 wd\kEiS hf trwf
-uD; r[mpnfoal 7;aom r[mZeuysdK\tydk'f 80ESih9f 4
wd\kYif; r*vmatmifrsdK;/ aeeef;&dk;Y tpcsD rif;crf;
awmfrsm;Y wD;r=wfrsdK;udk jyqdkonfhvum/ Ouifoe/
eef;rnGe\fz;l / prkwfOD;0,f tpcsD pnfawmfpkH vumESifh
avmuAsL[musr;f (tif&Hkpmwrf;) oWrwGJ7Sd tif;0
rif; pnfawmfrsm; tcef;wd\k Yif; awG\7Sdcsufrsm;t7
a7S;tcgu 7Sib
f 7k ifEiS hf rdz7k m;rsm; OuifawmfziG hf r*vm
ESifh xGufawmfrlonfhtcgrsm;wGif wD;r=wfavh7Sdonfh
pnftzGJ\ oHk;zGJ\teuf pnfajymtzGJ\wiG f pnfajym (0g)
ajAm25vHk; xnfhoGi;f wD;r=wfa-umif; od7S7d onf?
ukoysdK\opf tydk'f 15ESifh avmuAsL[musrf;wdk\wGif
rdzk7m;rsm; xGufawmfrlonfhtcg pnfajAm 15 vHk;
om xnfhoGif;wD;r=wfa-umif; wrsdK;awG\7Sd7onf? 7Sif
bk7if rdzk7m;rsm; xGufawmfrlonfhtcg ajr|muf
pnfta7twGuf tm;jzifh ^vHk;rS trsm;qHk; 11 vHk;
txd xnfhoGi;f Iif;/ pnf0ef;rsm;udk 5vH;k rS 1^
vH;k txd xnfhoGif;Iif; wD;r=wfavh7SdjyD;v~if/ pnf
ajymrsm;udkrl 25 vHk; xnfhoGif;wD;r=wfonfudk awG\
7Sd7onf? Todk\ pnfajymrsm;udk trsm;tjym; xnfh
oGif; wD;r=wf7jcif;a-umifh (rsm;jym;aompnf) pnf
ajym [lI ac:a0:jcif; jzpfrnf[k ,lq7onf?
a7S;tcgu rif;rdzk7m;ESifh pyfvsOf;onfh pnfajym
tzGJ\ (0g) ajAmtzGJ\wzGJ\wGif trsm;tm;jzifh yg0ifxnhf
oGif; wD;r=wfavh7Sdonfh wl7d,mrsm; ta7twGufrSm
'Hrk if; 2vuf/ pnfykwfwvH;k / yHkomwvHk;/ vif;uGif;w
pHk/ ESJ-uD;wvufrS 5 vuftxd/ ESJi,f 3 vufrS 11
vuftxdEiS hf c7m ^ vufrS 15 vuftxdjzpfavonf?
txufyg pnfajymtzGJ\ wl7,
d mrsm;udk a7S\awmfajy;
rSL;u qifhqdkonfhtwkdif; a7S\awmfajy; tr=xrf;rsm;
31 a,mufrS ta,muf 60 txd yg0ifwD;r=wfavh7Sd

228

ajAm
-uonf? rdz7k m;ESihf oufqidk 7f m tcrf;tem;rsm;twGuf
pnfajymrsm;udk rdef;rrsm;om wD;7onf?
pnfajymwGif aq;eDokwfxm;onfh pnfudk pnfeD
[lIif;/ aq;jzLokwfxm;onfh pnfudk pnfjzL
[lIif; ac:onf? pnferD sm;udk tdraf 7S\rif;rSpI rif;nD
rif;om;/ 0ef-uD;/ twGi;f 0ef/ rSL;awmf/ rwfawmf tp7Sd
onfh bk7ifoem;awmfjrwf cH7olrsm;tm; pnfw;D vsuf
0ifxGufEkdif7ef ay;oem;avh 7Sdonf? pnfjzLrsm;udk
rl trsm;tm;jzifh ae7maersm;ESifh apmfbGm;rsm;tm;
ay;oem;avh7Sdonf? tif;0rif;rsm; vufxufawmfu
pnfeDpnfjzLrsm; ay;oem;jcif;ESifh pyfvsOf;I avmu
AsL[m tif&Hkpmwrf;Y atmufygtwkdif; azmfjy a7;
om;xm;onfudk awG\7Sd7ayonf?
7mZmr+dpl m bk7m;'g,um rif;w7m;vufxuf
nDawmfrif;7JausmfpGmudk ay;onfhpnf/ ig;xyf'g,um
rif;7Jausmfxif/ nDawmf rif;7Jausmfacgifwdk\udk ay;
onfhpnf/ rm7fatmif7wem bk7m;'g,um rif;w
7m;vufxuf nDawmfpOfhul;rif;udk ay;onfph nf/ avm
urm7fatmif bk7m;'g,um rif;w7m; vufxuf
OD;7D;awmf owdk;apmudk ay;onfhpnfum; pnfeD udk;
vHk;/ yHkomwpf/ pnfykwfwpf/ vif;uGif;wpf/ aiGESJ-uD;
ESpf/ aiGESJi,fESpf/ aiGc7mwpf ay;onf? rdzk7m;wdk\wiG f
jrifonfh rif;om;/ udk,fvkyfawmfwGif jrifonfh rif;
om;wdk\udk ay;onfhpnfum; pnfeDckepf/ yHkomwpf/
pnfykwfwpf/ vifuGif;wpf/ aiGESJ-uD;wpf/ aiGESJi,f
wpf/ c7mwpf ay;onf? rif;om;-uD;wdk\om; rif;om;
ae7mae/ jrif;rSL;ae7mae/ trnf7 awmfae7maewd\kukd
ay;onfhpnfum; pnfjzLckepf/ yHo
k mwpf/ pnfyw
k fwpf/
vif;uGif;wpf/ ESJ-uD;ESpf/ ESJi,fESpf/ c7mwpfay;onf?
7Sr;f jynfapmfbmG ;wd\kudk pnfpIay;onfum; pnfjzL ig;
vHk;ay;onf? aemufxyfpnfjzL ckepfvk;H ay;onf? onf
aemufxyfI pnfeD ckepfvk;H ay;onf? 7Sr;f jynfjrdK\pkpm;
wdk\udk pnfay;v~if pnfjzLig;vHk;/ yHkomwpf/ yvkwf
wpf/ vif;uGif;wpf/ ESJ-uD;ESpf/ ESJi,fESpf/ c7mwpf
ay;onf?
7Sifbk7ifu ay;oem;jcif;cH7aom pnfajymrsm;
ESiw
hf uG wl7,
d mrsm;udk tdraf 7S\rif;rS pI rif;nDrif;om;
rSL;rwfrsm;wdk\onf ESpfpOfESpfwdkif; 0g0ifESifh 0gu`wfyGJ
bk7ifrif;jrwf uefawmhcHawmfrlonfh rif;crf; rif;em;
obifrsm;udk tcpm;0if7ef -uGa7mufvm-uonfhtcgY
oufqkdif7m tr=xrf;rsm;u a7S\q;Hk rS pDwef;vsuf om
,mpGm wD;r=wfvm-u7onf?

229

xdt
k csed t
f cgu pnfajymtzG\J wD;enf; wD;csufrsm;
ESifhpyfvsOf;I ,ckacwf tvSLyGJrsm;wGif qkdif;rsm;u
ajAmwD;csuf wD;-uonfhtwdkif; wkwfwkwf (jyKwf
jyKw)f jAKH ;(jyKe;f )/ ywkwfjAHK;? wkww
f w
k f jAKH ;? wkwf
[lIyif jzpfonf? pnfajymtzGJ\ wD;csufrsm;ESifh pyf
vsOf;I a7S;pmayrsm;wGif jyKwfjyKwf[lI/ ay:rlx;l
vnf/ jyKef;jyKef;jrnf7Sifh/ ewfpnftp/ay;I 7om;[l
Iif;? 0Sefqlxpfr=ef;/ rdk;ES,fcsKef;r~/ jyKef;jyKef; [l
onf/ xdef\qlxyfjyGrf;/ pnfawmf7Grf;vsuf/ omcsrf;
nGe\fv/l xGufawmfro
l nf/ rSeu
f le7xGufcsmwnf; [l
Iif;? pnfajym jyKwfjyKwf/ yvkwfww
k fEiS h/f pnfyw
k f
oG,o
f ,
G /f -u;D i,foo
J J / oHjrKd iEf o
JF nf/ [lIif; awG\7dS
7jcif;jzifh odomxif7mS ;onf?
xd\kjyif xdak cwftcgu bk7ifEiS o
hf ufqidk 7f m pnfajym
tzGJ\rsm;Y wD;r=wfavh7Sdaom aw;oGm;oDcsif;rSm oHk;
zefcsD oH;k zefcs ac: aw;oGm;ESifh 7wkrsm; oDqw
dk D;r=wf
a-umif; emcHawmf jrdK\pm;-uD; OD;a7Fjcnf a7;om;pyfqkd
cJhonfh tbd&kuysdK\ tydk'f 163 wGif
pnf7n
S u
f s,yf mG ;/ ESiJ ,fig;ESi/hf oG,v
f sm;7pf0w
k /f
pnf;pkwfa-umfa-uG;/ a7S\awmfajy;wdk\/ ta7;xuf
oef/ bufr7efonf/ vufjrefvufaumif;/ jyefr
ajymif;om/ oHanmif;pDr~/ pOfpDjyaomf/ csDcsoHk;
wef/ xkrcsefwnf/h crf;em;wifph mG / rif;wHxmG jzif/h
r*vmaZa,mf/ atmifr~Kd\ac:onf/ pnfawmf
pdwjf zm cGJjcrf;wnf; [lIif;?
pnfawmfpv
Hk umYvnf;
pnfjyHK;yef\-uG,f/ ESJi,fig;pif;/ n|if;n|if; jznfh
okwf/ pnf;pkwf7ifha7mf/ aysmfaysmf&dkufa-uG;/ a7S\
awmfajy;wdk\/ vufa7;vufjref/ csufrcsefom;/
oHk;wefcsDcs/ tr7 7wk/ eef;udk&=I/ a7FOuifay:
xrf;vsufajr|mfonf/ pnfawmf7Grf;qifh &dkufusL;
wnf; [lIif; pyfqdkonfudk awG\7Sd7onf?
a7S;tcgu oHk;zefcsD oHk;zefcs aw;oGm;rSm/
,ckacwf ZmwfyGJrsm;Y ewfuawmf ujy7mwGif wD;
r=wfavh7Sd-uaom av;u`ef;p-um tpcsD oHk;zefcsD
oH;k zefcs aw;oGm;uJhodk\yif wD;r=wf-uvdrhrf nf[k ,lq
7onf? a7S;tcgu ajAmwD;csuw
f ;D r=w7f eftwGuf ajAm
oDcsif; [lI woD;wjcm; zG\J EGJ\ pyfqdk a7;om;cJh[ef
rwlacs? xdk\a-umifhomv~if ,ckacwfY ajAmoDcsif;
[lI woD;wjcm; wyk'w
f avr~ rawG\77Sd jcif;yif jzpf
avonf? jrdK\v,fur@yf/ t7yfrmS wJu
h o
k kv
d f tp
csD r*vmajAmnGef\ac: oDcsif;rSmvnf; ajAmwD;r=wf

ajAm

jAykW7jrpf

7eftwGuf oufouf7nf7,
G fI a7;cJah om ajAmoDcsi;f
wyk'f r[kwfbJ/ uG,fvGefol 7Gmpm;-uD; pdefaA'gu
ajAmwD;r=wf7mwGif ta-umif;t7mtm;jzifh oufqkdif
qDavsmaf eonfh a7S;a7;omrefoDcsif;wyk'u
f dk a7G;cs,f
aumufEkwfvsuf r*vmajAmnGe\f [laom trnf
jzifh wDxGiw
f D;r=wcf Jhjcif;omv~if jzpfa-umif; pHpk rf;od7Sd
7onf? ajAmoDcsi;f [lI woD;wjcm; oDcsif;r7SEd ikd jf cif;
ta-umif;w7yfrSm ajAmwD;r=wf7mwGif tpESifh tqHk;
Y ajAmwD;csuf owfrSwfxm;aom pnf;urf;twkdif;
wD;7efom vdktyfjyD;v~if ajAmwD;csuftv,fydki;f wGirf l
pnf;0g; taetxm;tm;jzifh ajAmwD;csufjzifh udkufnD
aom rnfonfh oDcsif;rsdK;ESifhrqdk xnfhoGif; wD;r=wf
Ekdifjcif;twGufa-umifhyif jzpfayonf?
yk*HacwftcgrSpI a7S;jrefrmbk7ifrsm;onf ajAm
wD;r=wfjcif; tavhtxudk OuifawmfzGifh r*vmESifh
xGufawmfrlonfh r*vm tcrf;tem;rsm;Yomv~if
wD;r=wf-ujcif; r[kwfbJ/ bk7m;ykxdk;rsm;wGif tvSL
r*vmyGJobifrsm; qif,ifusif;y7mYvnf; ajAmwD;
r=wjf cif; tavhtxrsm; jyKvkyf-ua-umif;ESifh wD;r=wf
ol ynmonfrsm;ESifhwuG wD;r=wf7ef wl7d,mrsm;udk
yg bk7m;Y vSL'gef;onfh tavhtxrsm;7Sda-umif; yk*H
acwfxdk; ausmufpmrsm;ESifh ppfudkif;jrdK\ aumif;r=awmf
ac: 7mZr+dplmapwDawmf7Sd omvGefrif;w7m; a7;
xdk;cJhaom ausmufpmY txift7Sm; awG\jrifEkdifaeay
onf? jrefrm xD;eef;rsm; uG,faysmufcJhonfhaemuf
acwfY ajAmwD;r=wjf cif; tavhtxudk t,l0g'a7;ESihf
oufqkdif7m tvSLyGJrsm;ESifh 7SifjyK/ yVif;cHyGJrsm;Yom
v~if awG\7Sd7avonf? xdkyGJrsm;wGif ajAmwD;csuf wD;
r=wf-u7mYvnf; pnfajAmrsm;tpm; pnfwdk wvHk;
wnf;udkom trsm;tm;jzifh xnfhoGif;wD;r=wfavh7Sd-u
onfhtjyif a-u;0dkif;/ armif;0dkif;/ oHyWvm; ponf
rsm;vnf; tydx
k nfo
h iG ;f wD;r=waf vh7d-S uonf? txuf
jrefrmjynf tcsdK\t7yfa'orsm;ESifh oxHk/ armfvjrdKif
paom atmuft7yfa'orsm;wGif qGrf;qrftvSLcH
xGu7f mY a7S;u pnfajymwD;0dik f;rsm;uJhok\d pnfajymrsm;
jzifh ,ckwkid f wD;r=wfaeua-umif; od7Sd7avonf?
OD;jrOD;
jA+ ?

? yk#m;&=?

jAykW7jrpf? ?tdN,
d Ekid fiH. jrpf-uD;oH;k oG,f t
euf woG,fjzpfaom jAykW7 jrpfonf [dr0Mm

awmifwef;7Sd ay 16000jrifhaom ulAif*ef*7DawmifY


jrpfzsm;cHI ta7S\zufo\kd pD;qif;onf? ,if;ESihf reD;ra0;
7Sd rmemqma7m0gtdik w
f Gif NKjrpfEiS hf qWvufjrpfwk\d
jrpfzsm;cHum taemufzufok\d pD;qif;onf? jAykW7
jrpfonf [dr0Mmawmifwef;-uD;. ajrmufzufwGif
xdak wmifwef;ESihf rsOf;jydKif ta7S\zufodk\rdkif 1000 cef\
pD;qif;um wqpfcsdK;vsuf xdkawmifwef;udk jzwfoef;
cJhjyD;aemuf tmoHjynfe,fodk\ a7mufaomtcg wzef
taemufawmifzufodk\ rdkif 450 cef\ pD;qif;onf? xdk
aemuf ta7S\yguPwefjynfe,f 7ef*yl;c&dkiftwGif;Y
awmifzufpl;pl;twkdif; rkdif 150 cef\pD;qif;um *dktm
vNm;jrdK\uav;teD;wGif **gjrpfESifh aygif;qHo
k nf? xdk
aemufqufvufp;D qif;jyD;v~if arhemjrpf0us,f-uD;
jzifh b*vm;atmfxJo\dk pD;0ifonf? ( A*vm;atmf
&=? ) jAykW7jrpfonf rkid f 1800 cef\7n
S fI **gjrpf
xuf rdkif 250 cef\ ydkI7Snfonf?
jAykW7jrpfukd wdAufjynfY qefyjkd rpf[k ac:onf?
t"d_m,frSm oef\7Sif;onf[k jzpfonf? qefydk[k ac:
aom jrpfnmydik ;f onf {7m0wDjrpf.txufyikd ;f [k wcg
u ,lqcJI
h 1884 86 ckEpS w
f iG ;f usrS jrpfa-umif;trSef
udk 7SmazGawG\7Sdojzifh jAykW7ESifh qefydkjrpfwdk\onf
wqufwnf;jzpfa-umif; odvm-uonf? tmoHe,fxJ
odk\ a7mufaomtcg 'D[efjrpf[kac:I qm'D,mjrdK\
teD;wGif 'DAefjrpfvufwufESifh aygif;qHkjyD;onft
h cgrS
jAykW7jrpf[k ac:-uonf? t"d_m,frSm jAmhom;
[k jzpfonf? ,if;jrpfonf atmufyikd ;f rkid f 60 cef\wiG f
4 rdik f/ 5 rdkifcef\us,I
f u`ef;rsm;pGm xGef;ay:aeonf?
,if;wdk\teuf 485 pwk7ef;rdkifus,f0ef;aom r*sLvD
u`ef;onf txif7Sm;qHk;jzpfonf? jAykW7jrpf.
a7qif;{7d,monf 361200 pwk7ef;rkdifcef\7Sdonf?
ZGefvv,frS pufwifbmvv,ftwGi;f awmifa7rsm;
usojzifh a7v~Honf? pD;qif;aoma7xkvnf; tvGef
-uD;onf? rd;k tcgY wpUef\v~if ukAay 500000cef\
pD;qif;onf? aEGtcgY wpUef\v~if ukAay 146188
pD;qif;onf? **gjrpf. aEG7moD pD;qif;aom a7xk
onf wpUef\v~if ukAay 80000 cef\om7Sdonf?
jAykW7jrpfukd jrpf0rS rkid f 800 cef\a0;aom 'DA&l;
*g;jrdK\ txdom avSoabm-uD;rsm; qefwufEdik fonf?
qefydkjrpfydkif;Yvnf; ta7S\avmif*sDwG'f 88 H('D*7D)cef\
wGiw
f nf7adS om vmaq;jrKd \rS qDwefjrKd \atmuf wae\c7D;
om oGm;7aomae7mtxd rkdif 400cef\twGi;f avS-uD;
rsm; oGm;vmEkdifavmufatmif jrpfonf us,fonf?

230

jAykW7jrpf

jAm

ay 12000 jrifah om a'owGif ,if;odk\ pkeq


f ef oGm;
vmEkdifojzifh jAykW7jrpfonf jynfwGif;a7a-umif;
oGm;vma7;wGif uBmay:Y txl; xif7Sm;aom jrpf
a-umif;wck jzpfvmonf?
jAykW7jrpfwiG f jrpfvufwufaygif; rsm;pGm7So
d nfh
teuf xif7Sm;aom jrpfvufwufrsm;rSm 0JzufwGif
7SD*wfqjD rdK\em;rSp;D 0ifaom 7mumqefykjd rpf/ vmqmjrKd \ukd
jzwfpD;aom usnfcsLjrpf/ aqvmaZmif;jrdK\em;rS pD;0if
aom *sef'gjrpf/ qm'd,jrdK\em;rS pD;0ifaom 'DAefjrpfESihf
,mzufwGif *sefqjD rdK\ukd jzwfp;D aom nefcsLjrpf ponf
wd\k jzpfonf?

jAykW7jrpfonf jrpfa7 r-umc+ v~Hwufojzifh


teD;tem;w0dkufY EkH;ajrrsm;wifI ajr-oZmtvGef
aumif;rGef7m oD;ESHpdkufysdK;I tvGefjzpfxGef;onf?
tdNd,EkdifiH. ukeful;oef;a7mif;0,fa7;ESifh v,f,m
pdkufysdK;a7;wGif jAykW7jrpfonf **gjrpfaemuf t
a7;yg t7ma7mufqHk; jrpfjzpfonf? tmoHjynfxGuf
vufzufajcmuf/ ausmufrD;aoG;/ opf/ jcnf&kid f;/ csdyf/
om;a7paom ukefrsm;udkif;/ A*vm;jynfe,fxGuf
*Hkav~mf/ pyg;/ aq;ESifh tjcm;aumufyo
J ;D ESpH aom ukef
rsm;udk if; ,if;jrpfa-umif;twdkif; o,f,lum EkdifiH
jcm;od\k wifyk\d-uonf?




- ---

jAmav;rsdK;? jAmbHkESpfq,f7Sdonf? wqifhjyD; wqifhomvGefI pnf;pdrfcsrf;omESifhjynfhpHkonf? jAmbHk tqifh


qifhodk\ a7mufapaom tusifhrsm;?

jAm? ?jALrwd y7do<wDwd jAm [k usrf;*ef


vmonfESifhtnD psmeftbdnmOfudk 7onfhtwGuf t
xufjAmbHw
k \dkY touf7SnfpmG csr;f csr;f omom ae7
jcif;paom *k+fwk\djzifh vlewfwk\dxuf jrifhjrwfomvGef
olrsm;udk jAm[kac:onf?
&ky/f emrf/ tusihw
f 7m;wdk\uv
dk u
dk fI jAmrsKd ; 4yg;
cGJjcm;Ekid fonf? (1) &kyfemrf 2 yg;vH;k 7Sdaom &lyjAm
rsdK;/ (2) emrfoufoufom7Sdaom t&lyjAmrsdK;/
(3) &kyfoufoufom7Sdaom tonowf jAmrsdK;/
(4) t7d,moufoufom7Sdonfh ok<g0gojAmrsdK;
[lIjzpfonf?
,if;jAm 4 rsdK;wdk\ aexkdif7m bHk 20 7So
d nf? &ly
jAm/ tonowfjAm/ ok<g0gojAmwd\k aexkid 7f m
&ly0p7jAmhbHk 16 bHk7SdI/ t&ly jAmwd\k aexdkif7m
t&ly0p7jAmhbkH 4 bH7k do
S nf?
&ly0p7 16 bHkY jAyg7do%mbHk/ jAyka7m[dwm
bH/k r[mjAmbHw
k nf;[laom yxrpsmef 3bHk/ y7dWm
bmbHk/ t_rm+mbmbHk/ tmb7mbHkwnf;[laom
'kwd,psmef 3 bHk/ y7dWokbmbHk/ t_rm+okbm
bH/k okbud+mS bHw
k nf;[laom wwd,psmef 3bHk/ a0
[dKvfbHk/ tonowfbHk/ t0d[mjAmbHk/ tw_g
jAmbHk/ ok'mjAmbHk/ ok'DjAmbHk/ tued}
jAmbHw
k nf;[laom pwkpsmef ^ bHkw\dk yg0ifonf?

231

t&ly0p7 4 bHkwGif tmumomeVm,webHk/ 0dnm


+Vm,webHk/ tmudVmnm,webHk/ ae0onmem
onm,webHw
k \dk yg0ifonf?
jAyg7do%mbH/k jAyka7m[dwmbHkEiS hf r[mjAm
bHk[o
l nfh bHk 3bHu
k dk yxrpsmef7aom jAmwd\k ae7m
bHkjzpfaoma-umifh yxrpsmefbHk[kac:.? 3 bHkpvHk;
bHkwjyifwnf; wnfonf? yxrpsmefbHkonf y7edRd
w00wDewfjynfrS ,lZem 5508000 jcm;uGmI
vl\jynfrS ,lZem 5^60000 a0;uGm7m t7yfY txl;
xl;aom 7wema7mifwdk\jzifh wajymifajymif awmufy
vsuf wcJeuf ysH\ysL;pGmaom 7wemtjyifY ya'om
yif/ O,smOf/ a7uefponfw\kjd zifh &=omwifw
h ,f zG,7f m
avsmufywfaom bHkeef;jymom'fwdk\jzifh wnfukef.?
r[mjAmbHkY r[mjAm[kac:aom jAmrif; w
a,mufwnf; 7Sd[efwlonf? jAZmvokwfY uBm
wnfonfhtcg r[mjAmwa,mufwnf; a7S;OD;pGm
jzpfI xdrk [mjAm. awmifhwcsufjzifh atmufvuf
i,fom; jAmrsm; a7mufvmonf [k qdk.? jA
yg7do%mbHkwGif r[m jAmrif;. y7dowfjzpfaom
vufyg;ap jAmi,frsm; aexdkifonf? jAyka7m
[dwmbHkY r[mjAmrif;. yka7m[dwf t7mY wnf
aom jArsm; aexkdifonf?
r[mjAm.oufwrf;onf toacs,swuyf

jAm
7Sno
f nf? jAyka7m[dwmbHkrS jAmwd\k. oufwrf;
onf toacs,suyf xuf0uf 7SnfI/ jAyg7do%m
bHrk S jAmwdk\.oufwrf;onf toacs,
suyf 3pkwpk
7Sno
f nf? yxrpsmef 3bHpk vH;k Y aexkid -f uaom jAm
rsm;onf wd[dwfyx
k kZOfESit
fh 7d,m ykCKd vrf sm;csn;f jzpf
-uonf? uod+
k ;f 10 yg;/ tokb 10yg;/ um,*wm
owd/ tmemygewd[al om tEkwd 22yg;/ arWm/
u&k+m/ rk'dwm[kqdktyfaom jA0d[m7 3 yg;/ T
25 yg;aom uR}mef;wdk\wGif wyg;yg;aom uR}mef;
wdk\ukd pD;jzef;yGm;rsm; tm;xkwjf cif;jzifh yxrpsmefbHkok\d
a7mufEkdif.? xdka7mufa-umif; tusifhjzpfaom yxr
psmefudk ,kwfaom qN/ pdW/ 0D7d,/ 0DrHowdk\jzifh
enf;aomtmEkabmf7daS tmif yGm;aponf7aSd omf jAyg7d
o%mbHkY/ tvwfjzpfaom qNponfjzifh tvwfjzpf
aom tmEkabmf7Sdatmif yGm;apaomf jAyka7m[d
wmbHkY/ jrwfaomqNponfjzifh jrwfaom tmEkabmf
7Sdatmif yGm;aponf7Sdaomf r[mjAmbHkY jzpf.?
yxrpsmefbHk jAm-uD;wdk\onfum; tm'De0 umrcsr;f
omESiw
hf uG eD07+w7m;wd\kukd 0dwuf/0dpm7/yDwd/okc/
{uCwmpsmef t*g 5yg;wd\kjzifh wm;qD;y,fcmG vsupf smef
csrf;omudk aumif;pGm cHpm;-uavukef.? jAm-uD;
wd\.
k pnf;pdro
f ck wd\rk mS vlewfw\kd pnf;pdro
f ck wd\Ek iS q
hf I
axmufv~if rE=di;f omatmifumG vGefxw
G fjrwfvo
S nf?
y7dWmbmbHk/ t_rm+mbmbHk/ tmb7mbHk[l
aom 3 bHkudk 'kwd,psmefbHk[k ac:onf? ,if; 3bHk
pvH;k vnf; aumif;uifwjyifwnf;Y wnfonf? yxr
psmef 3 bHkrS txufodk\ ,lZem 5508000 uGmaom
aumif;uifY yxrpsmefbkw
H k\duo
Jh \dk wnf.? xdk'w
k d,
psmefbYkH tmb7jAmonf jAmrif;jzpfonf? t_
rm+ jAmwdk\onf jAmyka7m[dwfwdk\ jzpfonf?
y7dWmb jAmwkd\onf yxrpsmefbHkrS yg7do%jAm
wdk\uJhodk\ tvkyftau`; jAmrsm;jzpfonf? y7dWmb
jAwdk\onf touf 2 uBm7Snfonf? t_rm+
jAwdk\onf touf 4 uBm 7Snfonf? tmb7
jAmwd\konf touf 8 uBm 7Sno
f nf[q
k akd omfvnf;
uBmwnfyHk ysufyHkESifh axmufaomf ^ uBmESifh t
aoacs,
s 2 uyf7n
S o
f nf? y7dWmbmbHkrS jAmwd\k.
ta7mift0gonf toifhtwifh7I
Sd / t_rm+mbmbHkrS
jAmwdk\. ta7mift0gonf rsm;jrwfjyD;v~if/ tmb
7mbHrk S jAmwd\.
k ta7mift0gonf ncif;qnf;psm
Y aumif;pGm avmiftyfaom wefaqmifrS jyufvsuf
xGufaom rD;v~Hta7mifuJhodk\ xdkxdkudk,ft7yfrS jyuf

vsuf jyufvsux
f Gufonf? uodk+;f 10 yg;/ tmem
ygewd/ arWm/ u&k+m/ rk'w
d mtm;jzifh jA0d[m7
3 yg;/ T 14 yg;aom uR}mef;wdk\wiG f wyg;yg;aom
uR}mef;udk pD;jzef;tm;xkwfojzifh 7tyfaom 0dpm7/
yDwd/ okc/ {uCwm psmeft*g 4yg;7Sdaom 'kwd,
psmefonfif;/ ,cifuR}mef;udkyif tm;xkwfI 7tyf
aom yDw/d okc/ {uCwmpsmeft*g 3yg;7Sad om wwd,
psmefonfif;/ wenf;um; yDwd/okc/ {uCwmpsmef
t*g3yg;7Sdaom 'kw,
d psmefonfif;/ 'kw,
d psmef 3
bHkodk\a7mufa-umif; tusifhjzpfonf? 'kwd,psmefbHk
jAmwd\.
k pnf;pdro
f ck wd\konf yxrpsmefbkH jAmwd\k.
pnf;pdrfokcwdk\xuf 0dwuf0dpm7[laom &kef\7if;aom
psmeft*gudk pGef\cGmjyD;onfjzpfI omvGefxGwfjrwfay
onf? ,if;bHkrsm;ae jAm-uD;rsm;onf wd[dwf
ykxZk OfEiS fh t7d,mykCdKvrf sm;csn;f jzpf-uonf?
rv=yfr,Suf wcJeuf awmufyaom udk,fa7mif 7Sd
onfh jAm-uD;rsm; aexkid f7m y7dWokbmbH/k t_rm
+okbmbH/k okbud+mS bHk 3 bHkudk wwd,psmefbHk[k
ac:onf? wwd,psmefbHkwdk\onf 'kwd,psmefbHkrS t
xuf ,lZem 5508000 jcm;uGmaom aumif;uifY
yxrpsmefbHk/ 'kwd,psmefbkHwdk\enf;wlyif wjyifwnf;
wnfonf? y7dWokbmbHku jAmxuf t_rm+ok
bmbHu
k jAmu/ t_rm+okbmbHu
k jAmxuf okb
ud+SjAmu ta7mift0gydkrdk awmufyonf? y7dW
okbmbHrk S jAmwd\k. oufwrf;onf 16 uBm7SnfI
t_rm+okbmbHkrS jAmwkd\. oufwrf;onf 32
uBm7Snfonf? okbud+SbrkH jS Amoufwrf;onf 64
uBm7Snfonf[kqdkaomfvnf; wwd,psmef 3bHkonf
0d0 uyf tv,frpS wnfI oH0 uyf 64 uBm tygt
0if oH0 uyf qHk;cef;wGif ysufaoma-umifh okuud+f
jAmwdk\. toufonf 64 uBmvHk;vHk; rjynfh/ 63
uBmESifhtoacs,s 2 uyfausmfom7Sdonf[k odtyf
onf? txufY azmfjycJhaom 14 yg;aom uR}mef;
wdk\udk pD;jzef;ojzifh 7tyfaom okc/ {uCwm t*g
2 yg;7Sdaom pwkpsmefonf/ wenf;um; okc/ {uC
wm t*g 2yg;7Sdaom wwd,psmefonf wwd,psmef
bHkodk\ a7mufa-umif; tusifhjzpfonf? wwd,psmef
jAmwd\k. pnf;pdro
f ck wd\konf 'kw,
d psmef jAmwd\k.
pnf;pdrfokcwdk\xuf 0dwuf 0dpm7yDwd[laom &kef\7if;
aom psmeft*gudk y,fcGmvsuf wnf-unf jidrfouf
aom okc {uCwmpsmefock jzpfI uGmvGeI
f xGwjf rwf
uke.
f ?

232

jAm
onmapwoduf paom pdwfapwodufr7SdbJ &kyf
cm-uD;om7Sdonfh jAmwd\kae7m tonowfbk/H jyef\
ajym -uD;rm;aom tusdK;7Sdaom jAmwdk\ae7m a0
[dKvfbHk/ pif-u,faom ykCdKvfwdk\.ae7m ok<g0go
5bHkw\dk onf pwkpsmefbHk[krnf.? ok<g0go 5bHk
onfum; tenf;i,faom umvjzifh rdrdae7mXmeudk
rpGef\aom jAmwdk\.ae7m t0d[mbHk/ psmefcsrf;om
zdkvfcsrf;omwdk\udk cHpm;ojzifh a7mifh7jJ cif;r7SdaomjAm
wdk\.ae7m tw_gbHk/ aumif;aom&=jrifjcif;jzifh &=jrif
tyfaom jAmwd\.
k ae7m ok'mbH/k xdx
k w
kd 7m;wd\kukd
aumif;pGm &=avh7adS om jAmwd\kae7m ok'Db/kH ,kwf
edrhaf om tjzpfr7Sd jrwfxGwfaom tjzpfok\dom a7muf
aom jAmwdk\.ae7m tued}bHw
k \dkjzpfonf? ton
owfbkEH Sihf a0[dKvb
f w
Hk \dkonf wwd,psmef 3bHrk S t
xufodk\ ,lZem 5508000 jcm;uGm7m aumif;uifY
wjyifwnf; wnf.? ok<g0go 5bHu
k m; tonowf
bH/k a0[dKvfbw
Hk k\drS txufo\dk ,lZem 5508000pD
jcm;uGm7mt7yfY tpOftwdik ;f tqifhqifh wnf-uukef
onf? tonowfbHkESifh a0[dKvfbHkwdk\rS jAmrsm;
. oufwrf;onf uBm 500 7Sn.
f ? ok<g0go5bH7k dS
jAmrsm;onf uBm 1000/ 2000/ 4000/ 8000/
16000 toD;toD; touf7n
S -f uonf?
uodk+f; 10yg;/ tOmemygewd/ OayQmjA
0d[m7tm;jzifh 12yg;aom uR}mef;wdk\wGif wyg;yg;
aom uR}mef;udk pD;jzef;tm;xkwfojzifh 7tyfaom
OayQm/ {uCwm[laom yVrpsmefonf/ wenf;
um; OayQm/ {uCwm[k qdktyfaom pwkpsmef
onf a0[dKvb
f ko
H \dk a7mufa-umif;tusifjh zpf.? om
oemawmfrSwyg;aom trlt,l tusifh7Sdaom wddd
wdk\ausmif;Y 7[ef;jyKjyD;v~if emrfw7m;Y tjypfudk
jrifI uod+
k f; 10 yg;wGif 0ga,muod+
k f;Y pD;jzef;I
7tyfaom OayQm/ {uCwm[lonfh t*g 2yg; 7Sd
aom yVrpsmefudkyif/ wenf;um; pwkpsmefudkyif
onmY wyfjcif;uif;atmif pD;jzef;jzifhonf ton
owfbo
kH \kd a7mufa-umif; tusijhf zpfonf? tonowf
jAmwdk\onf yef;csD aq;a7; t&kyfuJhodk\jzpfonf?
7yfvsuf jzpfaom jAmwdk\onf 7yfvsufomv~if ae
onf? xdkiv
f sufjzpfaom jAmwdk\onf xdkifvsufom
v~ifaeonf? avsmif;vsufjzpfaom jAmwdk\onf
avsmif;vsufomv~if aeonf? tem*grdzv}mef
ykCKd vfwdk\onfum; uodk+f; 10 yg;/ tmemygewd/
OayQm jA0d[m7tm;jzifh 12 yg;aom uR}mef;wdk\

233

wGif wyg;yg;aom uR}mef;udk pD;jzef; tm;xkwfojzifh


OayQm/ {uCwm t*g 2yg;7Sdaom yVrpsmefudk/ w
enf;um; ,if;t*g 2yg;7Sdaom pwkpsmefudk yGm;
apI/ o<g/ 0D7,
d / owd/ orm"d/ ynm[lonfh ajN
5yg;tm;avsmfpGm o<dajN vGefuJonfjzpftHh/ t0d[m
bHYk / owdajN vGeu
f o
J nf jzpft/hH tw_gbHYk / 0D7,
d ad jN
vGefuo
J nfjzpft/Hh okmbHkY/ orm"dajN vGefuo
J nf
jzpft/hH ok'DbYHk / yndajN vGeu
f o
J nfjzpfth/H tued}
bHkY jzpfuke.
f ?
tonowfbHkY ok*wdt[dwf ykxkZOfykCdKvfw
a,mufomjzpfonf? a0[dKvb
f kYH um; wd[dwyf x
k Zk Of
wa,muf/ t7d,mykCdKvf 8a,mufjzpf.? ok<g0go
5 bHkY tem*grdzv}mef/ t7[W rC}mef/ t7[W
zv}meftm;jzifh t7d,mykCdKvf 3a,mufjzpfonf?
txufyg &ly0p7 16 bHkwdk\7Sd cyfodr;f aom jAm
wdk\onf a,musfm;o!mefom 7Sdukef.? rdef;redrdwf/
a,musfm;edrdwfr7Sdukef? rsufpdem;wdk\onf 7Sdukef.?
tqif;udk jrifukef.? toHudk -um;ukef.? ESmacgif;
um; 7Sd.? eyom'0 K/ e0dnmOfwdk\onfum;
r7Su
d ek ?f xd\ak -umifh teH\ukd roduek ?f v=y7f mS ; vl;vJwwf
aom v~mvnf; 7Sd.? xd\ka-umifh 7,f7Fifjcif;wdk\vnf;
7Sd.? wpHkwckaom t7omudk rodukef? rcHukef? r
aomufukef? psmefjzifh arG\avsmfjcif;onfv~if xdkjAm
wdk\tm; tm[m7onf jzpf.? vHk;vHk;avsmif;avsmif;
jrifpaumif;aom udk,fum;7Sd.? yxrpsmef jAmwdk\
rSwyg; &ly0p7bHkrS jAmwd\konf cmud,
k f ti,ft
-uD;r7Sd/ wlr~onfcsnf; jzpf.? yxrpsmef 3bHk jAm
wd\kum; ud,
k fa7mifudk,0f gvnf; xl;jcm;.? cmukd,f
t-uD;ti,fvnf; 7Sd.? &ly0p7bHkrS jAmwdk\onf
vlrsm;uJho\kd qHESit
fh arG;ESijhf cifqED iS hf tvH;k pHk 7xku
d o
f r~
aum}mowdk\7d.
S ? &kyu
f vmyfwdk\onf odrfarG\El;nHh.?
Oyrmum; rdk;7GmtjyD; ajr-uD;rSxGufaom taiG\udk t
ukefpkI wHvSyfa7uJhodk\ odrfarG\aoma7ESifh qGwfzsef;
vH;k axG;I xm;tyfaom tcdk;cJ-uD;uJhodk\if;/ v~yf
a7mifrsm;udk tukefpkI xdkodrfarG\aom a7jzifh qGwf
zsef;vHk;axG;I xm;tyfaom ta7mifcJ-uD;uJhodk\if;
odrfarG\ Eke,f.? um,yom'0 K/ um,0dnmOfwdk\
onfru
l m; r7Su
d kef? xd\ka-umifh wpHkwckaom tawG\ukd
roduek ?f Tod\k rodavjim;aomfvnf; 0wfaom ykqk;d /
&Hak omykq;kd wd\u
k m; 7Su
d ek .
f ? Adrmef tdy7f m ae7mwd\v
k nf;
7Sduek f.? usif-uD; usiif ,foGm;aom r*fwdk\vnf; r7Sd
uke/f jAmrde;f r[lI r7S/d rde;f r. toGit
f jyif o!mef

jAm
onfvnf;r[kwf? ujcif;/ oDjcif; ponfwk\dvnf; r7Sd
ukef? tcsdK\aom jAmwdk\onf t7d,m0d[m7jzifh ae
uke.
f ? tcsdK\aom jAmwd\konf 'd0d[m7jzifh aeukef
.? tcsdK\rlum; jAm0d[m7jzifh aeukef-u.?
&lyjAmbHkrsm; txufY t&lyjAmhbHk 4 qifh7Sd
onf? bH[
k q
k k7d aomfvnf; pifppftm;jzifh wu,f bHAk d
rmef7aSd wmhonf r[kw?f &kyf[lor~ukd pufqky7f HrG ek f;vS
ojzifh emrfoufouf7atmif tm;xkwfcJhonfh tusdK;
a-umifh &kyfr7Sd emrfom7Sdaom jAmrsm; ae7m jzpfo
jzifh &lyjAmbHrk sm;YuJho\dk bHkArd mef 7Sdonf r[kwfacs?
tmumomeVm,we 0dygufpdwf apwodufjzifh yd
oa pwnfvsuf tqufqufjzpfymG ;aom emrf cm
tpOf.jzpfwnf7m tmumomeVm,webHk/ 0dnm
+Vm,we 0dygufpdwfapwodufjzifh yddoapwnf
vsuf tqufquf jzpfyGm;aom emrfcmtpOf. jzpf
wnf7m 0dnm+Vm,webH/k tmudVnm,we 0dyguf
pdwf apwodufjzifh ydoapwnfvsuf tqufquf
jzpfyGm;aom emrfcmtpOf. jzpfwnf7m tmudVnm
,webHk/ ae0onmemonm,we 0dygufpdwaf pw
odujf zifh ydoapwnfvsuf tqufqufjzpfymG ;aom
emrfcmtpOf. jzpfwnf7m ae0onmemonm,
webHak c: b0*fwdk\udk t&lyjAm 4 bHk[k ac:onf?
wbHkESifhwbHk ,lZem 5508000 jcm; uGmI txuf
atmufwnfonf? xdk\a-umifh b0*fonf vl\jynfrS
,lZem ^1856000 uGma0;onf? ,if;bHk 4bHkpvH;k
Yyif aomwmyWdrC}mef -uOfaom t7d,m ^rsdK;ESifh
wd[dwfyx
k kZOfwk\dom 7Sdonf?
tqHk;tp r7Sad om aumif;uifynwfudk teaMm
tmumaom/ teaMm tmumaom [k tzefzef pD;
jzef;ojzifh 7tyfaom OayQm/ {utCwm t*g 2yg;
7Sdaom tmumomeVm,wepsmefonf tmumom
eVm,webHkodk\ a7mufa-umif; tusijfh zpfonf? ,if;
bHrk S jAmwd\k.oufwrf;onfuBm20000 7Sno
f nf?
tmumomeVm,weukodkvf 0dnmOfudk 0dnm+H
teMH/ 0dnm+HteMH [ktzefzef pD;jzef;ojzifh 7tyf
aom 0dnm+Vm,weukodkvfpsmefpdwfonf 0dnm
+V,webHkodk\ a7mufa-umif; tusijfh zpfonf? ,if;
bHrk S jAmwd\.
k oufwrf;onf uBm 400007Sno
f nf?
tmumomeVm,we yXrm&k_0dnmOfpdwf. pdk;
pOf;r~ t-uGi;f r7Sdaom edabmynwfuykd if eduVd /d
eddudVd [k tzefzef pD;jzef;ojzifh 7tyfaom tm
udVnm,wepsmefonf tmudVnm,webHo
k \kd a7muf

aAG\Edkqdkif;7ufjrdK\
a-umif; tusifhjzpfonf? ,if;bHkrS jAmwdk\. ouf
wrf;onf uBm 60000 7Snfonf?
tmudVnm,wepsmefpdwfudk oMarwH/ y+Dw
arwH [k tzefzef pD;jzef;ojzifh 7tyfaom ae0onm
emonm,wepsmefonf ae0onmemonm,we
bHo
k \dk a7mufa-umif; tusifhjzpfonf? ,if;bHkrS jAm
wdk\. oufwrf;onf uBm 80000 7Snfonf?
jAmbHk 20 7Sdonfhteuf rD;zsufaom uBmwGif
yxrpsmefbHktxd ysufonf? a7zsufaom uBmwGif
'kwd,psmefbHkwdkifatmif ysufonf? avzsufaom
uBmwGif wwd,psmefbw
Hk kid af tmif ysuo
f nf? pwk
psmef ^bHEk iS hf t&ly 4bHw
k \o
kd nf rD; a7 av rzsuq
f ;D Edik f
aom jAm 11 bHkjzpfonf? yxrpsmef 3bHkrlum;
uBmysufwdkif; rvGwfaoma-umifh r[muyf wckvHk;
jynfhatmif rwnfEdkifojzifh yxrpsmefjAmwdk\. t
oufudk r[muyfjzifh ra7wGufbJ r[muyf. 4yHk
wyHkjzpfaom toacs,suyfjzifhom a7wGuftyf-u
onf? jAmwdk\. oufwrf;onf jzpf7mbHw
k k\d. ouf
wrf;[k qdak omfvnf; uBmw0ufr/S odk\r[kwf ysufcg
eD;rS a7mufrl oufwrf;raphrD pkaw-u7.? uBm
rysufao;aomfvnf; uHt7Sdefukefv~if toufwrf;
raphcif pkaw-u7rnfom jzpfonf?
aAG\Edkqdkif;7ufjrdK\? ?aAG\Ekdqkid f;7ufjrdK\onf awmif
tar7duwdkuf7Sd tm*sifwD;em;EkdifiH. jrdK\awmfjzpf
onf? uBmhawmifzufjcrf;wGif t-uD;qHk;jzpfI uBm
taemufjcrf;wGif wwd,t-uD;qH;k jrdK\jzpfjyD;v~if uBm
ay:wGif oWrt-uD;qHk;jrdK\jzpfonf? uBmopfwGif
e,l;a,mjrdK\aemuf t-uD;qH;k aomjrdK\ jzpfavonf?
c7pfESpf 1500 ausmfwiG f uBmudv
k Snv
fh suf udkvdkeD
e,fopfrsm;udk 7SmazG-uaom pydefvlrsdK;tcsdK\onf
awmiftar7duwdkuf vmyvufwmac: yvdwfjrpf0
od\k a7muf7Sd-uaomtcg xdka'ow0dkufwGif wdkufcwf
aom avajyavn|if;. om,m -unfEl;zG,faumif;
yHkudk awG\7Sd-uojzifh xdkae7mwGif avomjrdK\[lI t
"d_m,f7aom aAG\Ekq
d ikd f;7ufjrdK\ukd 1536 ckEpS fwGif wnf
axmifcJhonf? odk\7mwGif ,ckvuf7Sd jrdK\onf 1580
jynfhESpf ZGefv 117ufae\u pwifwnfaxmifcJhaom
jrdK\jzpfonf? 1^^6ckwiG f 7D;td'k gyvufwme,f.jrKd \awmf
jzpfvmI 1810jyn\fwGif tm*sifwD;em; EdkifiH[lI
oD;jcm; vGwfvyfaom EdkifiH ay:xGufvmaomtcg
aAG\Ekq
d ikd ;f 7ufjrdK\onf ,if;Edik fi.
H jrdK\awmf jzpfvmonf?

234

aAG\Edkqdkif;7ufjrdK\
aAG\Edkqkid f;7ufjrdK\onf vmyvufwm jrpf0. t
aemufzufurf;wGif yifv,fESifh 1^5 rdkifuGma0;aom
ae7mY yifv,fa7rsufESmjyiftxuf 82 ayom jrifh
aom nDnm jyef\jzL;onfh ajredrfhvGifjyifay:Y wnf7Sd
onf? vmyvufwmjrpf0udk aomifckwfoabmjzifh
7Sif;vif;cs\J xGif xm;ojzifh jrpf0onf rdik 3f 0cef\ us,f
vsuf7Sd7m aAG\Edkqdkif;7ufjrdK\onf yifv,ful;oabm
-uD;rsm; qdkufuyf7m qdyfurf;jrdK\ jzpfaeonf? jrdK\.
oabmqdyfonf urf;ajcwav~mufY 16 rdkifcef\7Snf
vsm;pGm qef\wef;wnf7aSd eonf? jrdK\. rsLeDpDy,fe,f
edrdwf tus,ft0ef;rSm ^4 pwk7ef;rdkif7SdI 7efukef
jrdK\EiS hw
f uG qifajczHk;eD;eD; us,fonf?
1896 ckEpS w
f iG f yXrt-urd f oef;acgifpm7if;aumuf
pOfu aAG\Ekdqkid f;7ufjrdK\wGif vlOD;a7 1^^^8^ 7Sdaomf
vnf; 1958 ckESpfcef\rSefajct7 vlOD;a7 3^33000
7SdaeavjyD? aAG\Edkqdkif;7uf jrdK\wGif tm*sifwD;em;
wEkdiif Hvk;H vlO;D a7. 18 7mcdik fEe= f;7Sdonf? ,if;wd\kt
euf Ekid fiHjcm;om;rsm;onf xuf0ufeD;eD;7Sd7m/ pydev
f l
rsdK;ESifh wmvsHvlrsdK;wdk\rSm trsm;qHk;jzpfonf? usef
EkdifiHjcm;om;rsm;rSm &k7S/ tl&ka*G;/ jyifopf/ wl7uDESifh
*smreDEdik if Hom;rsm; jzpfavonf?
aAG\Ekdqkdif;7ufjrdK\onf ,cktcg uBmay:7Sd acwf
trDqk;H jrdK\rsm;xJwGif wjrdK\tygt0ifjzpfI awmiftar

7duwdkuftwGuf *k+f,al vmufaom jrdK\-uD; jzpfonf?


yg7pfjrdK\uo
hJ \dk acwfqefojzifh aAG\Eq
kd ikd ;f 7ufjrdK\ukd tar
7du. yg7pfjrKd \[kac:avh7-dS uonf? jrKd \ukd wnfaqmuf
xm;yHkrSm tvGefvSyI jrdK\xJY -unfh&=p7m/ oGm;vm
vnfywfp7m tajrmuftjrm;7Sdonf? jrdK\. usuf
oa7aqmif taqmufttHkrsm;rSm orw&Hk;rsm; wnf
7Sd7m umqm&kdZm;'g; ac: ESif;qDa7miftdrfawmf/ rsLeD
pDy,ftaqmufttHk/ bk7m;7Sdcdk;ausmif;/ *dk+f;tkyf
bkef;awmf-uD;pHausmif;awmf/ trsdK;om; tEkynm
cef;aqmif/ trsdK;om; pm-unfhwkduf/ vmyvufwm
wUodkvf/ obm0orkdif;jywdkuf/ wUodkvfausmif;
awmf-uD;rsm; ponfwdk\jzpfonf? jrdK\ay:wGif yef;jcH
aygif; ^0 ausmf7Sdonfhteuf ygvmrdkyef;jcHESifh rsLeDpD
y,f yifrsdK;pHkyef;O,smOfwdk\onf tvGefvSyojzifh em
rnfausmfonf? aAG\Ekdqdkif;7ufjrdK\onf opfyifrsm;jzifh
ab; 2 zuftem; owfxm;aom vrf;us,f-uD;rsm;/
av;axmifhyHk us,f0ef;aomyef;jcHrsm;ESifh jrufcif;rsm;
twGuf ausmf-um;onf? txif7Sm;qHk;rSm yvmZm
'gar,dk yef;jcH-uD; jzpfonf? xif7Sm;aom taqmuf
ttHkrsm;onf ,if;yef;jcHw0dkufwGif wnf7Sdonf? jrdK\
wGi;f 7Sd vrf;rsm;onf tm;vHk;vdv
k kyd if ta7S\rStaemuf/
awmifraS jrmufw\dkok\d ajzmifah jzmifjh zL;jzL; wef;I wckESifh
wck axmifrh eS jf zwfoef;vsuf wnf7aSd vonf?

tm*sifwD;em;EdkifiH aAG\Edkqkdif;7ufjrdK\awmf7Sd uGef*7ufvFwfawmf

235

aAG\Edkqdkif;7ufjrdK\
aAG\Edkqdkif;7ufjrdK\onf tm*sifwD;em;EkdifiH twGif;
tjrdK\jrdK\rSvmaom rD;7xm;vrf;rsm;qHk7m A[dkXme-uD;
jzpfonf? awmiftar7duwdkuf7Sd EkdifiHrsm;ESifhomru
uBmt7yf7yf7Sd EkdifiHrsm;ESifhvnf; ava-umif;c7D;
jzifhqufoG,fvsuf 7Sdonf? aAG\Edkqdkif;7ufjrdK\onf
tar7duwdkufvHk;Y taumif;qHk;aom ajratmuf rD;
7xm;vrf;7Sd7m jrdK\jzpfonf? uBmt7yf7yfrS oabm
-uD;rsm; qdu
k u
f yf7m xif7mS ;aom oabmqdyjf rdK\vnf;
jzpfI ukefu;l oef;qufo,
G fa7; aumif;rGefonf? tm
*siw
f ;D em; wEkdiif w
H nf;twGuf omr[kwf/ tem;0ef;
usif7Sd AdkvpfA;D ,m;/ yg7ma*G;/ tl&ak *G; paomEkdifirH sm;
twGuyf g ukepf nfjzef\jzL;7m jrKd \-u;D vnf;jzpfonf? ,if;
qdyu
f rf;rS od;k arG;/ *sKH / u`/J EGm;ESihf u`JEmG ;xGuf yPnf;
rsm; wifydk\I puf&HkxGufyPnf;rsm;udk wifoGif;onf?
AGdKifvmtdk;?
?AGKd ifvmtd;k qdo
k nfrSm tylwku
d af y;
jcif;jzifh t7nfwckckudk taiG\tjzpfodk\ ajymif;vJay;
onfh oWKusdKtdk; jzpfonf? usdKtdk;xJY xnfhxm;
onfh t7nfonf taiG\jzpfoGm;aomtcg uefxu
G v
f m
onf? usdKtdk;rSm tvHkydwfxm;ojzifh tqdkyg taiG\
wGif wGe;f uyfzdEdyS Ef idk o
f nfh tm;7So
d nf? xdt
k aiG\ukd ckwf
armif; vnfywfapvdak om pufo\dk jyGerf sm;jzifh oG,,
f l
ydk\aqmif ay;aomtcg taiG\.zdtm;jzifh pufvnf
avonf? jy'g;paom tjcm;t7nfrsm;udk toHk;jyK
onfh AGdKifvmrsdK;vnf; 7Sd.? odk\aomf uBmwGif rD;7
xm; rD;oabmrSpI puf&t
Hk vky&f krH sm;Y a7aEG;aiG\puf
rsm;udk toHk;rsm;7um; AdGKifvm[kqdkv~if a7aEG;aiG\
udk zefwD;ay;onfh a7aEG;aiG\AKGd iv
f mudo
k m a,bk,s
tm;jzifh em;vnf-u qdkvdk-uayonf?
AGdKiv
f m jyKvkyfxm;yHkoabmrSm tvHkydwfxm;aom
tdk;wGif a7xnfhxm;jyD;aemuf tdk;atmufzufrS xif;
rD;aoG;ponfjzifh tylwkdufay;onf? a7ql7mrS jzpf
ay:vmaom a7aEG;aiG\w\dkonf tdk;twGi;f Y a7rsuEf Sm
txufwGif wGef;uefEkdif zdESdyfEkdifaomtm;jzifh pka0;I
aeonf? a7aEG;aiG\pufudk ckwfarmif;7mwGif txuf
Y azmfjycJhonfhtwdki;f tqdkyg zdtm;7Sdaom a7aEG;aiG\
wdk\ukd jyGefrsm;jzifh pufodk\ qufoG,fydk\aqmifay;7av
onf? a7aEG;aiG\. zdtm;a-umifh AGdKifvmaygufuGJ
wwf.? xdk\a-umifh AGdKifvmtdk;rsm;udk aocsm cdkifcHh
pGmjyKvkyf7jyD;aemuf toHk;rjyKrD t-udrf-udrf prf;oyf
7efvadk yonf? AGdKiv
f m. zdtm;udk rsuEf mS jyif pwk7ef;
wvufray:wGif zdESdyfEdkifaom aygifcsdeftm;jzifh

AGdKifvmtdk;
wdkif;wm7I AGdKifvmwkdif;Y cHEkdif7nf7Sdonfh zdtm;udk
a7;rSwf azmfjyxm;7onf? AGdKifvmwGif zdtm;udk jy
aom u7d,m wyfqifxm;I AGdKifvmxJY ab;tM
7m,fjzpfavmufatmif zdtm;-uD;rm;vmcJhaomf/ a7
aEG;aiG\onf ol\tvdktavsmuf vGwfajrmuf xGuf
oGm;Ekdifap7eftwGuf ab;uif;tqdk\7Sifac: a7aEG;
aiG\xu
G fayguf wckcu
k dkvnf; wyfqifxm;7avonf?
a7S;OD; a7aEG;aiG\pufrsm;ESifhtwl ay:aygufvmcJh
aom ueOD; AGdKifvmrsm;wGif AGdKifvm. yHkrSm av;
axmifhaoWmyHkjzpfI/ zdtm;rSm pwk7ef;wvufrv~if
2 aygifrS 4 aygiftxdom 7So
d jzifh tvGefyif enf;.?
xdkaemuf *sdr;f p0yfqdkol (1^36 1819 ckESpf) wDxGif
aom AGdKifvmrSm zdtm; 10 aygifcef\7Sdvmonf? 7pf
cswf x7ufADvpf (1^^1 1883 ckESpf) qdkol wDxGif
aom AGdKifvmrSm ajymif;vHk;yHkjzpfI tvsm;vdkuf vSJ
xm;onf? xdkAGdKifvmwGif rD;zdkudk AGdKifvmtwGi;f zufY
wyfqifxm;I 0yfwDxGifaom AGdKifvmxuf zdtm; 10
qcef\ ydkvmonf? xdkrSwqifh wrsdK;xufwrsdK; om
vGef aumif;rGefaom AGdKifvmrsm;udk ykCdKvftoD;toD;
u wacwfjyD;wacwf -uHpnfwDxGifvmcJh-u7m ,ck
aomf pwk7ef; wvufrv~if zdtm;aygifcsdef 1200 7Sd
aom AGdKiv
f m-uD;rsm;yif ay:aygufI aeayjyD?
AGKd ifvmonf ,if;udk,fwidk f tvkyu
f kd wdkuf&ku
d f vkyf
udkifjcif;r[kwb
f J/ ,if;rS77Sdaom a7aEG;aiG\u pufudk
ckwfarmif;apI/ pufuom tvkyfvkyfjcif; jzpfonf?
xd\ka-umifh AGdKiv
f m. pGrf;7nfudk AGdKiv
f mjrif;tm;ESihf
wdkif;wm-uI AGdKifvmjrif;waumiftm;rSm zm7if
[du
k f'*D 7D 212 tylcsed fY tav;csdef 34 21 aygif7Sdaom
a7udk wem7DtwGif; ajcmufaoG\aom a7aEG;aiG\tjzpf
od\k ajymif;vJay;Ekid fonfh pGrf;7nfjzpfonf? ,ckacwf7dS
tvGef-uD;rm;aom AGdKifvm-uD;rsm;rSm wem7Dv~if
aygifcsdef woef;7Sad om a7aEG;aiG\ukd xkwaf y;EkdifI T
pGrf;7nfonf AGdKifvmjrif;tm; 35000 cef\ESifh nDr~
avonf?
jyKvyk f pDpOfxm;yHkEiS hf jyKvyk fxm;onfh yHkpu
H kd vdu
k I
f
if;/ toHk;jyKyHkudk vdkufIif; AGdKifvmrsm;udk trsdK;rsdK;
tpm;pm; cGJjcm;ac:a0:-uonf? odk\aomf a7udk tjref
qHk;qlap7eftwGuf tylwdkufay;7rnfh a7rsufESmjyif
udk tus,fjyef\qHk;jzpfatmif zefwD;ay;xm;-uonfh
oabmrSmrl twlwlyif jzpfavonf? tcsdK\wGif AGdKif
vmxJodk\ oGif;ay;rnfh a7udk AGdKifvm7Sd rD;zdkESifhyif -udK
wiftylwu
kd fay;I/ tcsKd \wiG v
f nf; xdrk D;zdkEiS fhyif xGuf

236

AGdKif;a7mAwf

AGdKifvmtdk;
vmonfh a7aEG;aiG\udk xyfrH tylwdkufay;-u ayao;
onf? AGdKifvmtrsdK;rsdK; teuf rD;jyGefAGdKifvm ESifh
a7jyGefAGdKifvm rSm jyKvkyf pDpOfxm;yHkcsif; jcm;em;
avonf?
rD;jyGef AGdKifvmwGif a7udk zdtm;jzifh xnfhxm;jyD;
aemuf rD;zdrk S rD;cd;k acgif;wdik o
f \dk AGKd iv
f mtwGi;f jzwfoef;
I jyGefaygif;rsm;pGm wyfqifxm;onf? rD;zdkrS avyl
ESifh ylaom tcdk;taiG\wdk\onf xdkjyGerf sm;rS jzwfoef;I
oGm;jcif;jzifh a7udk tylwdkufay;-uonf? rD;7xm;puf
acgif;Y wyfqif7eftwGuf yXrrD;jyGefAGdKifvmudk a*smh
pwDzifqefqo
kd u
l 1829 ckEpS w
f iG f pwifwx
D iG cf o
hJ nf?
a7jyGefAGdKifvm jyKvkyfxm;yHk oabmrSm rD;jyGef AGdKif
vmESihf ajymif;jyefjzpf.? TAGKd ifvmwGif a7udk jyGefu
av;rsm;twGif;rS pD;jzwfoGm;vmapI rD;zdku xdkjyGef
uav;rsm;udk tylwdkufay;onf? a7udk jyGefuav;
rsm;twGi;f Y qlaponfhtwGuf a7jyGeAf GdKifvmonf t
jcm; AGdKifvmrsdK;wdk\xuf pdwcf s7onf[k ,lq-uonf?
TAGdKiv
f mrsdK;udk qm *dk;ZGmoD *geDqko
d lu 1826 ckESpf
wGif atmifjrifpmG wDxiG ftoH;k cscahJ vonf? jy'g;aiG\AKdG if
vmonf a7jyGeAf KdG iv
f mESihf twlwv
l ydk if jzpfonf? a7rS
a7aiG\jzpfatmif tylwdkufay;ouJhodk\ TAGdKifvmwGif
jy'g;udk taiG\jzpfatmif jyKvkyaf y;onf? jy'g;aiG\onf
wyfqifxm;aom jyGefudk av~mufI v~yfppfvkyfpuf
rsm;udk armif;onfh jy'g;aiG\ 7[wfpufudk vnfap
onf? xdk\aemuf jy'g;aiG\onf a7jzwfoef; oGm;ae
onfh uGe'f ifqmodk\a7mufaomtcg xdka7rsm;onf ql
I tjcm;jyGefwckxJodk\ a7cdk;a7aiG\tjzpf jzwfoGm;jyD;
v~if a7aEG;aiG\7[wfpufukd vnfaponf? ,if;7[wf
pufu v~yfppfvkyfpufudk vnfapjyefonf? jy'g;aiG\
onf a7udk qlapjyD;aemuf taiG\at;um jy'g;7nf
jyefjzpfvmjyD;v~if AGdKiv
f mzufok\d jyefpD;onf? ,if;odk\
jzifh jy'g;opf xyfjznf7h efrvdb
k J taiG\jzpfvu
kd f t7nfjyef
jzpfvdkufESifh pufrsm;udk tqufrjywf vnfaponf?
AGdKif;a7mAwf(c7pf 162^ 1691)? /a7mAwfAGdKif;
onf jAdwdo~vlrsdK; &lyaA'ESihf "mwkaA' ynm7Sif-uD;
wOD;jzpf.? EsLwef/ 7if;/ avmh rDvwef/ '&dik f'if/ Aef
nef\paom ykCdKvf-uD;rsm;ESifh wacwfwnf;wGif xif
7Sm;aom ykCdKvf-uD; jzpfavonf? AGdKif;onf tm;bGJ\
7 7pfcswfAGdKif;. oWr om;jzpfonf? AGdKif;udk
162^ ckESpf Zefe0g7Dv 257ufae\wiG f tdik ,
f mvefjynf
ref;pwm;e,f 0gwmzdk\jrdK\7Sd vPrdk; 7Jwu
dk fwGif zGm;jrif

237

uBmausmf jAdwdo~ od_Hynm7Sif a7mAwf AGdKif;

onf? i,fpOfuyif jyifopfESifh vufwifbmomrsm;


udk oif-um;cJh7onf? 8 ESpfom;t7G,frSpI tDwef
ausmif;odk\ ydk\um ynmoif-um;aponf? 1638 ckESpf
wGif ol.enf;jyq7mESit
hf wl Oa7mywkduw
f iG f 6 ESprf ~
c7D;vSnchf o
hJ nf? 1641 ckESpw
f iG f wvDo\kd a7mufum/
zavmf7ifhjrdK\wiG f waqmif;atmif;vsuf eQwf q7m
-uD; *,fvaD vtdk. rdef\-um;csuf Oya'orsm;udk avh
vmqnf;yl;onf?
1644 ckEpS w
f iG f t*vefjynfo\kd jyefvmum xdktcsed f
u acwfpm;aeaom EdkifiHa7; t&=yftaxG;rsm;wGif
vHk;0yg0ifaqmif7Gufjcif;rjyKbJ olpdwfyg0ifpm;aom
od_Hynmudkom avhvmjcif; aqG;aEG;jcif;wdk\jzifh t
csed u
f kecf ho
J nf? 1645 ckESpfwiG f AGKd i;f onf rdwfaqG wpk
ESifhtwl zDavmqdkzDu,f aumvdyfac: ,xmblw
ynmudk vdkufpm;olrsm; pka0;awG\qHk aqG;aEG;um t
zGJ\udk wnfaxmifonf? ,if;tzGJ\wnf7mXmeonf t
wnftus r7Sdonfudk tpGJjyKI Xmeaysmuf wU
odkvf [kvnf; ac:-uonf?
AGdKif;ESifhrdwfaqGrsm;onf atmufpzdk\jrdK\wGif prf;
oyfcef;wck aqmufvsuf avhvmcJo
h nf? 165^ ckESpf

AdGKif;a7mAwf
wGif atmhw;kd zGef*g;7pf.avpkwjf yGef ta-umif;udk avh
vm-u.? AGdKif;onf ol.vufaxmuf a7mAwf[kEiS fh
twl avpkwfjyGef ydkrdkaumif;rGefa7;twGuf -uHpnf-u
,if; 1659 ckEpS w
f iG f av[me,f zefw;D I av.*k+f
rsm;udk avhvm7efok;H onfh EsLrufwpfu,f tif*siaf c:
ud7d,mudk wDxGif atmifjrifcJhonf? ,if;ud7d,mudk
AGdKif;tm; tpGJjyKI AGdKifvD,mempuf[k ac:-uonf?
xdt
k csed rf pS I av.*k+rf sm;udk wckjy;D wck prf;oyfvyk f
udkifcJhjyD;aemuf 1660 jynfhESpfwGif ,if;prf;oyfr=rsm;
ta-umif;udk prf;oyfr= topfrsm; [laom pmwtkyf
pkaqmif; a7;om;onf? xdkpmtkyu
f dk *sufZl;tpf bke;f
awmf-uD; z7efpPuyf vDeyf (1595 16^5)u uef\
uGuf a0zefcsuf a7;om; xkwaf 0avonf? xdka0zef
csufudk jyefajzaomtm;jzifh AGdKif;u vDeyftm; acs
ycsuf [laom pmtkyfudk a7;om;I 1662 ckESpw
f Gif
xkwaf 0onf? xdkpmtkyx
f YJ "mwfaiG\. t7G,x
f k
onf "mwfaiG\.zdtm;ESifh ajymif;jyef ta-umif;jyK
onf[laomtcsuu
f dk xnfo
h iG ;f a-unmcJ.
h ? ,if;
udk AGdKif;pnf;[k ac:-uonf? xdkpnf;udk t*vdyfrsm;
u AGdKif;wDxGifcJhonf[k ,lqaomfvnf; Oa7mywdkuf
om;rsm;url 16^6 ckESpfwkdifatmif ra-unmcJhaom
tDr7D;a,mh. wDxiG cf sujf zpfonf[k qd-k uonf? AGKd i;f .
tjcm; prf;oyfavhvmr=rsm;rSm avxJY toHjzwfoGm;
yHkta-umif;/ a7onf cJoGm;aomtcg -uGxGufwwf
aom oWd7SdyHkta-umif;/ yPnf;tcsdK\. odyfonf;q
rsm;udk 7Sm,lyHkta-umif;/ oHvdkuf "mwf. xl;qef;yHk
ta-umif;wdk\ jzpfonf? AGKd if;onf opfom;rS t7ufjyef
udk if;/ cJEiS x
hf k;H rS tufqDwek ;f udk if; xkw,
f El idk cf o
hJ nf?
1661 ckEpS w
f iG f oHo,7So
d l "mwkaA'q7mac: od_H
usrf;wapmifudk a7;om; xkwfa0onf? ,if;usrf;yg
pnf;rsm;onf a7aEG;aiG\tif*sifpufrsm; wnfaqmuf
7mY tvGefyif tzdk;wef toHk;0ifonf?
AGdKif; wnfaxmifcJhaom Xmeaysmuf wUodkvf
udk 1663 ckESpfwGif 'kw,
d csm;bk7ifu vef'efjrdK\
obm0 A[kokw wd;k wufjyef\ymG ;a7; awmf0iftoif;
tjzpfodk\ trdef\pmc`efjzifh ajymif;&Hkru rif;taqmif
ta,mif usdKif;udkyg ay;oem;onf? ,ckwidk f toif;
tpnf;ta0;rsm; jyKvkyfonfhtcg ,if;usdKif;udk OU}
pm;yGJay:Y wifxm;avh7o
Sd nf? AGKd if;udkvnf; aumifpD
0ifvl-uD;wa,muftjzpf cef\xm;avonf? 1680
jynfhwiG f AGKd if;onf xdt
k oif;-uD;. OU} jzpfvm.?
AGKd if;onf acwfopfo_d yH nm7Siw
f k\d. a7S\ajy;wa,muf

AGwfuvHk
jzpfonft
h wdik ;f vufawG\prf;oyfr= enf;udk rsm;pGm ,Hk
-unf.? AGKd i;f onf od_yH nm7Sijf zpfaomfvnf; t,l0g'
a7;Yvnf; tvGeaf v;pm;ol wOD;jzpf.? c7pf,eft,l
udk ouf0if,-Hk unfol jzpfI a7S;a[mif; oRmusrf;pm
udv
k nf; ususeeavhvmol jzpfonf? ,if;od\k avhvm
Ekdif7ef [DjALESifh *7dbmom7yfrsm;udkyg avhvmonf?
vef'efjrdK\awmfY c7pf,meft,l0g'ta-umif; a[majym
yGJjyKvkyf7m AGdKif;a[majymyGJ[k ac:onf? ,if;a[m
ajymyGJrsm; uruxjyKvyk Ef ikd f7ef aowrf;pmjzifyh if 7ef
yHkaiGrsm; ay;cJhao;onf? oRmusrf;pmudk bmom
trsdK;rsdK;jzifh yHkESdyfxkwfa0Ekdif7eftwGuf aiGa-u; tul
tnDrsm;vnf; ay;cJh.?
AGdKif;onf ta7S\tdNd,uk$+D. 'g&dkufwmvl-uD;
tjzpfjzifh if;/ e,l;t*vefjynf c7pf,efomoem jyef\
yGm;a7;tzG\J . tkyfcsKyfol tjzpfjzifh if; aqmif7GufcJh
onf? AGdKif;tm; "mwkaA'zcif[kac:qdk-uaomfvnf;
"mwkaA'xuf &lyaA'udk vdu
k pf m;ol jzpfonf? xd\kjyif
tCd7wfq7m-uD;vnf; jzpfonf? oWKnhHrS a7FjzpfEikd f
onf[k ,H-k unfI tu,fyif vufawG\prf;oyf -unfch hJ
zl;onf? AGdKif;onf 1668 ckESpfwGif atmufpzdk\jrdK\rS
vef'efjrdK\odk\ ajymif;a7F\vmum/ vef'efjrdK\Yyif t&dk;
xkwfcJh.? 1691 ckESpf 'DZifbmv 30 7ufae\wGif
vef'efjrdK\Y uG,v
f Geaf vonf?
AGwfuvHk? ?AGwu
f vHo
k nf yufpm7DazmrD; rsdK;pOfrS
ydkUEdkEdkwD'D; rsdK;7if;wGif yg0ifaom iSufrsdK;jzpfonf?
,if;udk yg+aA' tvdktm;jzifh ydkUEdkEw
dk yf *sdKulqyf
yD*sLtifqpf [kac:onf? xdkiSufonf AGwfzifeD iSuf
rsKd ;wGif yg0ifonf?
AGwfuvHk udk,ftvsm;onf 8 vufr7Sdonf? rsdK;
wliu
S fjzpfaom AGwfzifeDEiS fh yHkyef;csif; wlonf AGwu
f
vHkwGif teDa7mif yg;rkef;arG;udk xif7Sm;pGm awG\jrif7I
AGwfzifeDwGifrl yg;rkef;arG;udk rawG\7acs? AGwfuvHk.
OD;acgif;wGif rnf;eufI axmifaeaom tarmufc`ef
yg7Sdonf? AGwu
f vH;k tcsKd \wiG f xdt
k armufonf OD;acgif;
rS E=wo
f ;D wdkiaf tmif a7S\zufo\kd auG;nGwaf ewwfonf?
AGwfuvHk. tjrD; atmufykid f;wGif -uufaoG;a7mif t
uGufwuGuf7SdI/ 7ifydkif;rSm tjzLa7mifjzpfonf? tzdk
ESit
fh rwd\k. ta7mifrmS twlwjl zpfonf?
AGwfuvHk. atmfoHonf AGwfzifeDatmfoHESifh cyf
qifqif wlaomfvnf; toHtenf;i,fydkI us,fjyD;
v~i/f om,memaysmzf ,
G af umif;onf? olwk\d. 7Fiv
f ef;

238

AGwfuvHk

AGwfukvm;

vloleD;7m 7GmeD;csKyfpyfrsm;Y aeavh7Sdonhf AGwfuvHk

pGmatmfoHESifh nnf;nLoHukd wae\vHk;vdkyif -um;ae7


onf? zswv
f wf7iF yf saom iSurf sdK; jzpfonf?
AGwfzifeDiSufrsdK;teuf TiSufonf trsm;tm;jzifh
ttkyftoif;ESifh aeavh7Sdaom iSufjzpfonf? aumif
a7trsm; yg0ifaom AGwu
f vHt
k kyfukd r-umc+ awG\7
wwfonf? tpmudk tvG,fwulESifh 7EkdifjyD;v~if t
odkufjyKvkyfEkdifaom tyifrsm;wGif AGwfuvHkudk awG\7
wwfonf? xdktyifrsdK;onf jrdK\v,facgifY 7Sdv~ifyif
AGwu
f vHu
k kd awG\Edik af yonf? zdrk wGv
J suf aeavh7o
dS nf?
xlxyfaom awmudk a7SmifI vloleD;aom a'orsm;/
O,smOf/ ysdK;cif;/ awmpyf/ 7GmeD;csKyfpyfESifhawmif-um;
rsm;wGif usufpm;avh7Sdonf? AGwfuvHkrsm;onf vl
udk ra-umufwwfacs? ,Ofyg;atmif arG;jrLIvnf;
xm;Ekdifayonf? ,Ofyg;vmaomtcg ocifac:v~if
ta0;-uD;rS ysHvmwwfonf? AGwfuvHk. tpmrSm
opfo;D / A,f7o
D D;/ tif;qufy;dk aumif/ yifhulEiS hf ayguf
zwfrsm; jzpfonf?
AGwfuvHkiSuf. om;aygufcsdefrSm azazmf0g7DvrS
ZGev
f txdjzpfonf? tyifcyfedrefh drh/f od\kr[kwf csKH paom
jcHpnf;&dk;yifrsm;wGif todkufrsm;udk opfcuf/ opfjrpf/
jrufyif ponfwdk\jzifh aqmufvkyfavh7Sdonf? AGwf

239

zifeDtodkufESifh cyfqifqif wlaomfvnf;/ AGwfzifeD.


todkufavmuf apmufreufacs? todkufudkvnf; odk
0SufI rjyKvkyfwwfay? oufi,f/ xef;7Guf/ "ed7Guf
rsm;jzifh jyKvkyfxm;aom trdk;ESifh tumrsm;wGifvnf;
todu
k u
f kd wcgw7H jyKvyk w
f wfonf? wjrKH v~if O2vH;k
rS 4vHk;xd7Sdonf? Orsm;rSm tjzLa7mifwGif yef;a7mif
oef;vsu7f jdS y;D v~if teD/ od\rk [kwf c7rf;a7mif tajymuf
rsm;yg7So
d nf? Orsm;udk 147ufrS 15 7ufxd 0yfay;7I
tzdEk iS fh tr ESpOf ;D pvHk;onf todu
k af qmuf7mYif;/ O
rsm;udk 0yfay;7mYif;/ om;i,frsm;udk jyKpak pmifha7Smuf
7mif; twlwuG aqmif7u
G f-uonf?
AGwfuvHkrsm;udk ta7S\wdkif;EkdifiHrsm;wGif tESH\tjym;
awG\7onf? jrefrmedkifiHwGif opfyifyg;yg; ayguf7m
awmifajc7if;ESifh vGifjyifrsm;Y awG\7onf? awmeuf
7m a'orSty ay 6000 xdjrifah oma'orsm;Yyif ae
xdik faom iSufrsdK;jzpfonf?
AGwfukvm;?
?yufpm7DazmrD;rsdK;pOf aumfA'D D;rsKd ;
7if;0if AGwfukvm;iSufonf usD;uef;rsdK;pkwGif yg0if
onf? yg+aA'tvdktm;jzifh *g&l;vyf vsukw
d pf vsL
udw
k pf[ak c:onf?

AGwfukvm;
AGwfukvm;. udk,ftvsm;onf 12 vufrcef\ 7Snf
onf? ,if;wd\k ysHoef;aepOf ta0;rS -unfhv~if vnf
yif;/ wifyg;ESihf OD;acgif;wdk\onf jzLazG;I tjrD;u rnf;
eufaeonfudk awG\7onf? odk\7mwGif teD;-unfhrl
OD;xdyfonf rnf;eufI ausmonf eD-uef\-uef\ta7mif
7SdjyD;v~if awmifyHrSm tcsdK\trnf;ESifht-um;/ tcsdK\t
jzLESifh tjympif;rsm;jzpfI aeonfudk awG\7rnf? xdkt
awmifrsm;udk taemufEdik fiHrsm;Y OD;xkyfwGif tvSwyf
qif7ef toHk;jyK-uonf? AGwfukvm;. OD;acgif;wGif
tarmufuav; axmifvsuf 7Sdonfudkvnf; awG\Ekdif
ayonf?
AGwfukvm;onf vSywifhw,faom iSuf jzpfaomf
vnf; tvGefqlnHpGm toH jyKwwfaom iSufrsdK; jzpf
onf? ,if;wdk\. atmfoo
H nf us,af vmifI rmqwf
qwf jzpfonf? waumifu toHcyf7Snf7Snf r~Of;I
acsmhjrLv~if tjcm;iSufwaumifu us,favmifpGm rm
qwfqwf wHk\jyefwwfavonf? AGwfukvm;onf opf
oD;/ opfO/ yd;k aumifrmF ;aumifrsm;ESifh tjcm; iSufayguf
prsm;/ Orsm;udk zsufqD;pm;aomufwwfonf? wrif
arG;xm;aom iSufaygufpuav;rsm;udkyif 0ifa7muf
vk,uf pm;aomufwwfjcif;/ rSnfh0if;aom toD;tESH
udrk S -udKuw
f wfjcif;wd\ka-umifh vlw\k.
d ypfcwfowfjzwf
jcif;udk r-umc+ cH-u7onf?
rsm;aomtm;jzifh AGwfukvm;onf pHkwGJjzpfap/ t
tkyftoif;zGJ\Ijzpfap aewwfonf? AGwfukvm;onf
zswfvwf ayghyg;I tem;raewwfacs? owd7Sdaom
iSufrsdK;jzpfojzifh 7G,f&Hkjzifh ysHajy;wwf-uonf? opf
udkif;ESifh ajr-uD;ay:wGif ckefaygufoGm;vmwwfI r
-umc+vnf; tjrD;udk ab;wzufrSwzufo\dkif;/ t
ay:rSatmufok\dif;/ qwfceJ qwfceJ v=yfwwfonf?
,if;wdk\onf ysHoef;onfhtcg vsifjrefoefrmjcif; r7Sd
vSbJ/ ajc 2zufaqmifhI ysH7yHk ay:onf?
AGwfuv
k m;wd\konf todkuu
f dk opfuidk f;ajcmufrsm;/
jrufrsm;/ opfjrpfrsm;jzifh &=yfaxG;pGm cGuf-uD;o!mef
wnfaqmufI opfyifxufwiG f tqifhqifh wG,x
f m;
avonf? ,if;wdk\onf wjrHKv~if 3 OrS 6 Otxd
tkwwfonf? AGwfukvm;Oonf 0gazsmhazsmh tpdrf;
azsmhazsmhrsm;jzpfI tndKpufrsm; yg7Sdonf? wOv~if
ysrf;r~tvsm; 129 vufrESihf jyuf 09 vufr 7So
d nf?
rwfvrS arvtwGi;f onf AGwu
f v
k m;wd\k iSuif ,fayguf
I tvkyf&=yfcsdefjzpfonf?
AGwfukvm; wdk\onf awmwGif;iSuf jzpfI aoG\

AGwfpmrJG
ajcmufaoma'oudk ESpfouf-uonf? awmifay:7Sd
xif7SL;awmfrsm;/ vGifjyif7Sd tifwkdif; awmrsm;wGif
usufpm;avh7Sd.? AGwfukvm;iSurf sdK; tm;vHk;vdkvdkyif
uBmajrmufzufjcrf;wGif usufpm;-uonf? ajrmuf
tar7duwku
d /f qdu
k Af ;D 7D;,m;a'o/ Oa7mywdu
k /f uae
'gEkdifiHESifh tm7S ta7S\ydkif;EkdifiHrsm;wGif trsm;tm;jzifh
awG\7onf? jrefrmekdiif w
H iG f jrpf-uD;em;c&dkifrSwyg; t
a7S\zuf7dS awmifwef;rsm;/ txufcsif;wGi;f / jrefrmekid fiH
tv,fyikd ;f / awmificl &dik t
f wGi;f 7Sd yJc;l &dk;rawmifpyfrsm;
wGif trsm;tm;jzifh awG\7onf? ,if;wdk\onf wae7mrS
wae7modk\ r-umc+ ajymif;avh7Sdaomfvnf; ajrmuf
ydkif; csif;awmifrsm;/ uomESifh a7Fbdkc&dkifrsm;7Sd tif
wkdi;f awmrsm;ESifh u,m;jynfe,frsm;wGif tjrJvdkvydk if
awG\7onf? ajrrsuEf mS jyiftxuf ay 6000 jrifah om
a'owdkiaf tmif AGwu
f kvm;iSufw\dkukd awG\Edik fayonf?
AGwfc`J ?

?AGwpf mrGJ &=?

AGwfpmrGJ? ?AGwfpmrGo
J nf yufpm7DazmrD;rsdK;pOf ydkU
EdEk w
dk 'D;rsdK;7if;wGif yg0ifI AGwzf ifeD/ AGwu
f vHk paom
iSurf sKd ;jzpfonf? ,if;iSuu
f kd yg+aA'tvdt
k m;jzifh ydU
k
EdkEdkwyf Avefazmf'D Avefazmf'D[k ac:onf? AGwf
pmrGJudk AGwfc`J[kif;/ AsL[kif; ac:-uao;onf?
,if;iSufrsdK;onf tjriftm;jzifhvnf; rvS/ toHtm;
jzifhvnf; rom,maoma-umifh vlod rrsm;acs? AGwf
pmrG.
J tvsm;rSm 8 vufr7Sdonf? AGwzf ifeiD u
S rf sKd ;rsm;
teuf AGwfpmrGJonf tjriftm;jzifh t&d;k qHk; jzpfonf?
jymuJhodk\ rGJajcmufajcmufta7mif7djS yD;v~if t*g&kyf xl;
xl;jcm;jcm; 7Sdonfudk rawG\7acs? tjriftm;jzifhvnf;
oyf7yfjcif; r7SdvSay? rxif7Sm;onfh tarmufi,fESihf
jzLndKndKta7mif7Sdaom em;7GufzHk;tarG;rsm;udk tao
tcsm uyf-unfrh o
S m jrifEidk o
f nf?
AGwfpmrGJ. omref atmfoHrSm om,mem aysmfzG,f
r7Sdacs? opfaysmhom;udk vFjzifh wdkufjzwfoHuJhodk\
cyfqwfqwf toHrsdK; jzpfonf? odk\aomf *DwoHyg
aom wkefoH/ odk\r[kwf v~mvdyfoHrsdK;jzifhvnf; atmf
wwfao;onf?
om;aygufcsed rf Sm rwfvrS -o*kwv
f txd jzpfonf?
odk\7mwGif oyf7yfjcif;r7Sdonfh todkufrsm;udkrl tcsdef
umvtydik ;f tjcm;r7Sd tjrv
J v
kd kd awG\7onf? todu
k rf sm;
rSm AGwzf ifet
D odu
k Ef iS hf cyfqifqifwI
l opf7u
G fajcmuf/
jrufyif/ opfcuf ponfw\dkjzifh jyKvkyf xm;wwfonf?

240

AGwfpmrGJ

AGwfzifeD

AGwfc`J [lIif;/ AsL[lIif; ac:-uonfh AGwfpmrJG

wjrHKv~if 2 O tkwwfI wcgw7HrSom 3 O tkwwf


onf? O.t7G,ftpm;rSm 7SnfarsmarsmjzpfI tvsm;
9 vufr/ jyuf 65 vufr7Sw
d wfonf? Ota7mifrmS
tjzLa7mifwiG f yef;a7mifoef;vsuf7dI
S / teD odk\r[kwf
c7rf;a7mif tajymufrsm; yg7Sdonf?
AGwfpmrGJonf tylydkif;a'oukef;jrifhrsm;/ ql;awm/
csKH awm/ v,fawm/ pdu
k cf if;ESihf acsmif;i,frsm;. teD;
wGif usufpm;avh7do
S nf? ,if;onf opfawmrsm;wGif
usufpm;aom iSufrsdK;r[kwfacs? vljrifuGif;wGif ae
avh7aSd om iSufrsdK; r[kwfaomfvnf; atmfoHudk -um;
7jcif;jzifh 7SdrSef;odEdkifonf? AGwfpmrGJudk jrefrmEkdifiHESifh
,d;k ',m;Ekid fiHwiG f awG\7onf? jrefrmEdkifiH tv,fydkif;
wGif trsm;qHk; awG\7I rMav;/ a7Fbdkpaom jrdK\rsm;
Y jcH0if;rsm;xJwGif awG\7onf? ajrmufzufwGif uom
jrdK\EiS hf txufcsi;f wGi;f atmufyidk ;f a'orsm; wdik af tmif
ysH\ESH\vsuf 7Sdonf? {7m0wDjrpf0Srf;ESifh ppfawmif;jrpf
0Srf; wav~mufvHk;wGif trsm;tm;jzifh awG\7onfhjyif
ta7S\zufwGif u,m;jynfe,f awmifwef;rS ,dk;',m;
EkdifiHwdkifatmif tESH\tjym; awG\7onf? 7efukefjrdK\wGif

241

rl wcgw7H awG\7onf? weom7De,fwiG f awG\7onf[k


rSwfwrf;Y r7Sdaomfvnf;/ weom7D ajrmufydkif;wGif
7Sdaumif; 7Sad yvdrrfh nf?
AGwfzifeD? ? AGwzf ifeo
D nf yufpm7DazmrD; rsKd ;pOfrS
ydkUEdkEdkwD'D; rsdK;7if;wGifyg0ifI/ ,if;udk yg+aA'
tvdktm;jzifh armvyufpwD; auzm[lIif;/ ydkUEdk
Edw
k yfauzm[lIif;ac:onf?
AGwzf ife.
D tvsm;onf 8 vufrcef\7o
dS nf? ndKrid= ;f
rd=if; ta7mif7SdjyD;v~if/ OD;acgif;wGif rnf;eufaom t
arG;pk tenf;i,f 7So
d nf? ausmzufEiS hf 7iftyk yf idk ;f wGif
tarG;rsm;onf ta-u;cGH yHo
k !mef ay:aeonf? tjrD;
twGi;f zufwiG f xif7Sm;aom -uufaoG;a7mif tuGuf
wuGu7f o
dS nf? yso
H ef;onft
h cg tjrD;zsm; jzLaeonfukd
aumif;pGm awG\jrifEkdifonf? tzdkESit
fh rwdk\. ta7mif
tqif;rSm twlwjl zpf.? AGwzf ifeo
D nf vsijf ref oefrm
pGm ysHoef;aomfvnf;/ -um7Snf rysHEdkifacs? awmifyH
&dkufcwfoHudkrl aumif;pGm-um;Ekdifonf? ,if;onf t
azmfukd cifw,
G I
f 7J7ifzh swv
f wfaom trlt7m7So
d nf?

AGwfzifeD
AGwfzifeDonf O-oiSuf/ a7Fjynfpdk;iSufwdk\uJhodk\ om
,mpGm oDcsif;rqdkwwfbJ toHwrsdK; ESpfrsdK;avmuf
om atmfjrnfwwfonf? od\7k mwGif xdt
k oHonfyifv~if
om,memaysmfzG,f aumif;ayonf? AGwfzife.
D atmf
oHonf oDcsif;qdkoHrsdK; r[kwfaomfvnf; toH -unf
vifjywfom;onf? 7Fifvef;pGmESifh qlnHpGm aewwfr=
zswv
f wfrw
= k\da-umifh xdik u
S u
f dk vlwk\d ESpo
f uf-uonf?
iSufi,frsdK;wdk\. 7efojl zpfaom odrf;pGef ponfw\dk ysH0J
vmv~if AGwfzifeDonf tjcm; iSufrsm;tm; toHjzifh
tcsuaf y;wwfonf?
AGwfzife.
D tpmrSm A,f7o
D ;D ESifh tif;qufyk;d aumif
rsm;jzpfonf? O,smOfrsm;7Sd opfoD;opfzkrsm;udk wcg
w7H zsufqD;avh 7Sdonfhjyif/ pdkufcif;rsm;rS [if;oD;
[if;7Gufrsm;udkvnf; zsufqD;avh7Sdonf? odk\7mwGif
aumufyJoD;ESHudk zsufq;D wwfaom tif;qufy;dk aumif
rsm;udkvnf; pm;aomufwwfao;ojzifh vlwdk\tm;
wzufwvrf;rS aus;Zl;jyKaom iSufjzpfonf? AGwzf ifeD
onf tvGef7efvadk omiSufjzpfojzifh tdNd,Ekid fiH -uuf
iSuf wkduyf JrG sm;wGif wdu
k if Sut
f jzpf toH;k jyKwwfonf?
awG\77dS ma'oudk vku
d I
f AGwzf ifew
D \.
kd om;aygufcsed f
rSm wae7mESihf wae7m tenf;i,f uGjJ ym;wwfonf?
odk\aomf a,bk,stm;jzifh azazmf0g7DrS arvxd om;
aygufonf? azazmf0g7DvrS atmufwb
dk mvtxd om;
aygufonf[kvnf; tqdk7Sdonf? {jyD/ arvwdk\wGif
yXrt-udrf om;aygufI -o*kwfwGif 'kwd,t-udrf
om;aygufjyefonf? todkufrsm;udk csHKzkwfxJwGif opf
7Guaf jcmuf/ jrufyifESifh opfcufwdk\jzifh cGufyHk aqmuf
vkyfxm;wwfonfhtjyif opfjrpf/ tarG;tr~ifrsm;jzifh
todkufudk um7Hxm;wwfonf? odk\aomf todkufrSm
oyfoyf7yf7yfr7Sad cs? 3 ayrS ay 30 xdjrifo
h nfh csKH yif/
EG,fyif/ pGefyvGHyif/ 7Sm;apmif;yif/ rmvumyif ponf
wdk\wGif todkuf vkyfavh7Sdonf? todkufvkyf7mYif;/
Oudk 0yf7mYif; om;i,frsm;udk jyKpk apmifha7Smuf7mY
if; tzdka7mtryg aqmif7Gufay;-uavonf? wjrHK
v~if O 2vHk;rS 4vHk;xd7Sdwwfonf? O.ta7mifrSm
tjzLa7mifwiG f yef;a7mifoef;vsuf 7So
d nfjh yif/ teDa7mif/
odk\r[kwf c7rf;a7mif tajymuf tpufuav;rsm;onf
Oudk ajr-uD;ta7mifESihf cGJr7atmif wlaponf?
rsm;aomtm;jzifh AGwfzifeDonf vlow
l dk\ aexdkif7m
ESifh eD;aomO,smOf/ od\kr[kwf csHKrsm;wGif usupf m;avh
7So
d nf? vlow
l \dkESifh a0;aom jcH O,smOfEiS fh csKH awmrsm;
Yvnf; usupf m;ao;onf? csHKzkwf/ zkef;qdk;/ awmpyf7dS

AGef;jrdK\
ckwfxGifxm;aom ae7mrsm;wGifvnf; awG\Ekdifonf?
opfyif usJusJaygufonfh opfawmwGifvnf; awG\Ekdif
onf? AGwfzifew
D \dkonf zdrk pHw
k JI
G aewwfonf? wcg
w7Hro
S m tpmaygrsm;aomae7mY AGwzf ifeiD Suftkyu
f dk
awG\7onf?
AGwzf ifeu
D kd oD[dk u
f `e;f rS tdN,
d Ekdifi/H jrefrmEkdiif HESihf
w&kyfEkdifiHtxd tESH\tjym;awG\7onf? jrefrmEdkifiHwGif
vGifjyifrsm;ESifh opfawmxlxyfpGm raygufa7mufaom
awmifajc7if;rsm;Y trsm;tm;jzifh awG\7onf? wcg
w7H AGwzf ifeu
D kd ay 4500 txd jrifah om a'orsm;Y
awG\7avonf?
AGwfzifeDiSufrsdK;? ?AGwfzifeD iSurf sKd ;onf yufpm7D
azmrD;rsdK;pOf/ ydkUwEdkEdkwD'D; rsdK;7if;wGif yg0ifonf?
,if;wd\kukd tm7Swu
dk af wmifyidk f;/ Oa7mywku
d f taemuf
awmifpGe;f a'orsm;ESifh tmz7duwdkuf wwdkufvk;H vdkvdk
wGif awG\7onf? tcsKd \ AGwfzifeDiSurf sdK;udk jrdK\7GmO,smOf
rsm;wGif r-umc+ awG\jrif7I tcsKd \ukrd l awmxJYom
v~if awG\jrif7ayonf? opfyifrsm;wGif aeavh 7SdI
twihf7aJ om iSufrsdK;jzpfonf? olw\dk. tpmrSm toD;
tESHEiS hf tif;qufy;kd rsm; jzpfonf?
AGwfzifeDiSufrsdK;onf trsm;tm;jzifh taoG; t
a7mifrvSaomfvnf; toHaumif;aoma-umifh t
aemufwkdif;uAsmrsm;wGif ,if;wdk\ta-umif; xnfh
oGi;f pyfq-kd uonf? ,if;wd\k. toHomr=a-umifh vlwk\d
u avSmifcsdKifhjzifh tdrfY arG;jrLxm;wwfonf? rsm;
pGmaom AGwfzifeDiSufrsdK;wGif vSyaom tarmufu
av;rsm; OD;acgif;ay:wGif yg7Sw
d wfonf? tawmifESifh
ajcaxmufrsm; wdo
k nf?
iSufuav;rsm;onf iSuf-uD;rsm;ESifh wlaomfvnf;
wcgw7H iSufi,frsm;. tarG;tawmifwdk\onf iSuf
-uD;rsm;. tarG;tawmifxuf ta7miftqif; azsmh
awmhI rGJajcmufajcmuf7Sdonf? odk\r[kwfv~if t
a7miftqif; ydrk dk7ifI
h rGJajcmufajcmuf7w
Sd wfonf?
AGef;jrdK\?
?AGef;jrdK\onf *smreDEikd if H &dkif;jrpf. vuf0J
zufurf;ay:Y wnf7djS yD;v~if udkvek f;jrdK\rS ta7S\awmif
zuf 15 rdik u
f mG a0;onf? ,cifu y7yf7mS ;Ekid if H &dik ;f e,f
. jrKd\-u;D jzpfI 126^ ckEpS rf S 1^94 ckEpS t
f wGi;f jyifopfw\kd
odrf;ydkufvdkufaomtcg udkvSef;rif;om;-uD;rsm; pH7m
jrdK\jzpfonf? AGef;jrdK\ukd uufp-wmAGefeif;7Sm;ac: a7mr
pcef;ae7mY pwifwnfco
hJ nf? ,if;jrdK\uav;udk vl&ikd ;f

242

AGe;f jrdK\
rsm; 0ifa7mufzsuq
f ;D ojzifh ysufpD;oGm;jyD;aemuf 47m
pkESpfrsm;wGif {u7mZfb7k if *sLvD,efu jyefvnf wnf
axmifonf? wzef 9 7mpkESpfrsm;wGif aemfrefvlrsdK;
rsm;u zsufqD;aomfvnf; r-umrD wdk;wufzGH\jzdK;I
om,mvmavonf? 1815 ckESpfwGif y7yf7Sm;wkd\u
odrf;ydu
k fonf? 'kw,
d uBmppftjyD;Y AGef;jrdK\ukd tar
7duefwyfrsm;u odr;f ydu
k x
f m;um 1949 ckEpS w
f iG f r[m
rdwfwdk\ odfrf;ydkufxm;7m *smreDe,fajrtm; jynf
axmifpkorw *smrefEdkifiHtjzpf ausnmvdkufaom
tcg AGef;jrdK\onf jrdK\awmfjzpfvmonf? jynfaxmifpk
orw*smrefEidk fi.
H tkycf sKyrf =tajccH Oya'udk 1948
49 ckESpftwGif; AGef;jrdK\Y a7;qGJcJhavonf?
AGef;jrdK\wGif xif7Sm;aom taqmufttHk-uD;rsm;
trsm;tjym;7Sdonf? 13 7mpkESpfcef\u wnfaqmufcJh
aom ref;pwm;uoD'7,fESifh 1^82 ckESpfu jyD;pD;cJh
aom jrdK\awmfcef;r-uD;tjyif 1818 ckESpfu wwd,
z7uf'7pf0DvsHbk7if wnfaxmifcJhaom AGef;wUodkvf
ponfwkd\jzpfonf? AGef;wUodkvfudk udkvkef;rif;om;
-uD;rsm; pHjref;7m tdrfawmfY zGifhvSpfxm;I pm-unfh

yduwfwdku/f a7S;a[mif; yPnf;jywdku/f eQwf-unfh


ar~mfpif/ yifrsdK;pHkO,smOf ponfwkd\udkyg yl;wGJxm;7Sd7m
aq;od_HESifh pdkufysdK;a7;ynm oif-um;7mY tvGef
jynhfpHkaumif;rGefaom wUodkv-f uD; jzpfonf? AGef;jrdK\
onf *Dwynm7Sif-uD; aA;xdk;Aif. ZmwdjrdK\ jzpfonf?
aA;xdk;Aifaetdru
f kd aA;xd;k Aifjywku
d t
f jzpf zGihv
f pS x
f m;
onf? (aA;xdk;Aifvk'Apf zef&=?) 'kwd, uBmppf
twGif;u AGef;jrdK\onf AHk;'+fudk tjyif;txefcH77m
95 7mckid Ef e= ;f cef\aom taqmufttHrk sm; ysupf ;D cJ7h onf?
AGef;jrdK\qdyfurf;onf tvGefom,monf? jrpf w
zufurf;7Sd pufr=vkyfief;xGef;um;7m AGdKif;,,fjrdK\ESifh
AGef;jrdK\udk tvGefvSyaom wefwm;-uD;jzifh qufoG,f
xm;onf?
AGef;jrdK\. xif7Sm;aom vkyfief;rsm;rSm a-uGxnf/
pufu7d,m/ Advwfajr/ "mwkaA' yPnf; paom vkyf
ief;rsm;jzpfonf? &dkif;jrpfwav~muf ukeful;oef;
a7mif;0,fa7;Y xif7Sm;aom jrdK\-uD;jzpfonf? AGe;f jrdK\.
vlOD;a7onf 195^ ckEpS f cef\reS ;f ajc 143000 a,muf
jzpfonf?

taemuf*smreDEdkifiH AGef;jrdK\7Sd ydk0Jpa'ghO,smOf

243

You might also like