1.

E-Ticaret ve Kapsam zellikle gnmzn scak konusu olarak her web sitesi zerinde sanal maazalar veya sanal alveri merkezleri grmek mmkndr. Elektronik Ticaret, bilgi, rn veya hizmet satn alma ve satma faaliyetinin bilgisayar alar kanalyla gerekletirilmesinin yan sra; sunulan bilgi, rn veya hizmet iin talep yaratmak (pazarlama), mteri destei vermek(satn btn evrelerinde) ve de ticari kurumlar ve mterileri arasndaki ticari ve lojistik iletiimi yine kresel bilgisayar alar kanalyla salamaktr. Bunun yannda firmann ynetimini kolaylatrc bilgileri de salamaktr. Elektronik Ticaret, nternet zerinde sunulan bilgi, rn ve hizmetlere hemen hemen dnyann her yerinden annda ve rahatlkla eriim imkn salamaktadr. Elektronik Ticaret in 24 saat 7 gn alabilen altyaps, iletiimi ve alverii kstlayc zaman problemini ortadan kaldrr. Elektronik Ticaret in gvenilirlii istatistiklerle ispatlanmtr. Gelimekte olan yeni teknolojilerin gvenilirlii daha da kuvvetlendirmesi beklenmektedir. Elektronik Ticaret in altyaps ile tketicilerin tercihleri, alkanlklar ve demografik zellikleri takip edilebilir ve bu bilgiler kullanlarak rn veya hizmet satn alanla, satan arasnda "kiiye zel" ticari iliki kurulabilir. 1.1.E-Ticaret ve trleri Elektronik Ticaret evrenseldir. nternet ile birlikte snrlarda kalkt iin rekabet kresel hale gelmitir. Bu kresel rekabet ortamnda arz edilen rn ve hizmetlerden "kalite-maliyetmteri hizmeti" geninde en st dzeye kabilenler "kresel" anlamda baarl olmaktadrlar. E-ticaret 90larn ikinci yarsndan itibaren dikkat ekmeye balamtr. E-ticaret balca iki ana balk altnda zetlenebilir. B2B denilen irketler aras ticaretin yapld ksm, B2C denilen irketten tketiciye ticaret yaplan alan. Bu iki terimin arasndaki fark mterinin kim olduudur. Genel olarak mteriler irket olduunda B2B, mteriler ahs olduunda ise B2C terimi kullanlr. rnein bireylere kitap satan bir nternet sitesi B2C tarznda, sanayi irketlerine kimyasal malzeme satan bir irket ise B2B tarznda almaldr. Elektronik ticaret iinde bulunan taraflar itibariyle 2 ana gruba ayrlabilir. 1.1.1. irketler Aras (B2B-Business to Business) E-Ticaret En yaygn kullanlan elektronik ticaret eklidir. irket ii veya irketler aras yaplan bu tr ticaret 1960'larn bandan beri kullanlmaktadr. Elektronik Veri Deiimi (Electronic Data Interchange) olarak da adlandrlr. Firmalarn elektronik ortamda tedarikiye sipari vermesi, faturalarn temin etmesi ve bedellerini demesi bu blmde deerlendirilmektedir. 1999 yl verilerine gre; irketler aras E-Ticaret ilemleri, E-Ticaret cirosunun %90'nn oluturmaktadr. nternet aratrma irketi Jupiter Research'e gre; ABD'de iletmeden iletmeye (B2B) elektronik ticaret hacminin 2007'e kadar 35 milyar dolara ulaaca ngrlyor. 1.1.2. irket-Tketici Aras(B2C-Business to Customer)E-Ticaret Son yllardaki web ve mobil teknolojilerindeki gelimelerle ortaya km yeni bir tr alveri ortamdr. E-ticaretin en ok bilinen trdr. Sanal Maaza uygulamalar ile nternette firmalar elektronik ortamda; bilgisayardan otomobile, kitaptan pizzaya birok rnn dorudan tketiciye satn yapmaya balamtr. Yaygn 3G kullanm ile birlikte mobil platformlarda tpk web teknolojisi gibi gelimektedir. Yer ve zaman gibi kstlar olmakszn elektronik ticaret yaplan uygun bir ortam haline gelmitir.

1.1.3. B2B ve B2C arasndaki farklar B2B Pazarlk rn spesifikasyonu, teslim zaman, fiyat ve deme koullar her defasnda grmeye aktr. Mterinin sistemi ile konuabilme imkan gelitirilmeli, iki sistem arasnda bilgi paylam mmkn olmaldr. B2C Fiyatlar ve rnler yaynlanmtr, teslim koullar ve fiyat zerinde mterinin herhangi bir pazarlk ans yoktur Mterinin web sitesi veya bilgisayar sistemi ile herhangi bir entegrasyona ihtiya yoktur.

Entegrasyon

Tablo 1: B2B-B2C fark. E-ticaret rnekleri iinde birok baar hikayeleri olduu kadar baarsz rneklerde oktur. Uygulamalarn bazlar byk baar yakalamken bazlar beklentileri karlayamamtr. 2. E-Ticaretin Etkileri ve Faydalar E-Ticaret ekonomik bir olgu gibi alglansa da sosyal ve kltrel alanlarda da etkiler oluturmaktadr. E-Ticaretin; birey, firmalar ve toplum zerinde farkl etkiler oluturduu grlmektedir. Mteri beklentilerinin pazar yeniden tanmlad veya yeni pazarlar oluturduu koullara E-Ticareti benimseyen firmalar, daha hzl uyum salamakta ve rekabet konusunda avantaj elde etmektedir. Bireylere ise alveri, bilgi ve hizmetlere eriim, kamu ile etkileim konularnda fiziki uzaklk ve zaman kstlarn ortadan kaldran yeni yollar sunulmaktadr. E-Ticaret ile i sreleri ksalacak, gnlk ilerin takibi daha ksa zaman alacak, maliyetler azalacak ve verimlilik artacaktr. Btn bunlarn, insanlarn i dnda bo zamanlarn artraca dnlmektedir. Bu ynyle elektronik ticaretin hem ekonomik hem de sosyal etkileri olaca dnlmektedir.

2.1.E-Ticaretin ekonomik hayata etkileri Elektronik ticaretin ekonomik hayata getirdii etkileri tek bir balkta toplamak zor olmaktadr. Elektronik ticaret, ekonomik hayatn hemen hemen her daln etkilemekte ve byk deiimlere neden olmaktadr. Ancak, bu deiimden i yaamnn baz birimleri daha fazla etkilenmektedir. E-Ticaretin ekonomik hayatta etkiledii faaliyetleri u ekilde sralayabiliriz; Pazarlama, sat ve promosyon. n sat, taeronluk, tedarik Finansman ve sigorta Ticari ilemler: sipari, teslimat ve deme Servis ve bakm Ortak rn gelitirme ve alma Kamu ve zel hizmetleri kullanma Kamu ile ilgili ilemler: vergi, gmrk, vb Teslimat ve lojistik,
2

Kamu almlar Muhasebe Elektronik ortamdaki rnlerin otomatik ticareti Anlamazlklarn zm.

2.1.1. E-Ticaretin getirdii deiimler Elektronik ticaretin imdiden be alanda kkl deiimlere yol aaca beklenmektedir. E-Ticaret, pazaryerini dntrmektedir, pazaryeri nesnel bir dzlemden sanal bir dzleme tamaktadr. Pazar yerinin deimesi tek bana nemli saylmayabilir, ancak bununla birlikte alveri yntemleri tmyle yeni bir biim almaktadr. Alc-satc ilikisinin deiik yntemleri tmyle yeni bir biim almaktadr. Alc-satc ilikisinin deiik bir dzleme tanmasyla birlikte nce geleneksel araclk kalkacaktr. Bunu alveriin yeniden rgtlenmesi, ticarete bal hizmetlerin yeni biimde srdrlmesi ve bu ilevleri gerekletirecek becerili insan gc yetitirilmesi izleyecektir. Bunlar, pazaryerinin dnmnn en temel noktalardr. E-Ticaret, alm-satm ve buna bal ilemleri hzlandrc ve yaygnlatrc bir etki yapmaktadr. zellikle iletmeler arasnda elektronik veri deiim sistemlerinin gelimesiyle, daha dorusu teknolojik alt yap gelimelerine bal olarak, ekonomik ilemlerin hz-yaygnlk sreleri de gelimektedir. E-Ticaret ekonominin ileyi younluunu artrmaktadr. Gerek bykl kkl iletmeler, gerekse iletmelerle tketiciler arasndaki ekonomik ilikiler e-ticaret ile pekitirilmektedir. Yalnz ok byk firmalarn deil, kk mal ve hizmet reticilerinin ve daha nemlisi tketicilerin dnya leinde i grmesi salanmakta, corafi ve ekonomik snrlar, henz tmyle ortadan kalkmasa da, bata finansal iletmeler olmak zere bir ok alanda nemli lde daralmaktadr. Aklk, e-ticaretin gerek teknolojik gerekse dnsel bakmdan ana zelliidir. Mlkiyete bal gizlilik konusu olmayan ilemlerin ve verilerin, zellikle iki kesime, iletmenin alc ve satc olarak i yapt firmalara ve tketicilere ak olmas e-ticaretin temelidir. Alma srecinin belirli ilke, kural ve standartlara balanmas gerekir. Bu erevede, almann en olumlu yan rekabeti glendirecei beklentisidir; en olumsuz yan da olas saldrlar ve bunun engellenmesi ya da zel alann korunmasdr. E-Ticaret, zaman kavramn altst etmektedir. Zamann greli nemini deitirmektedir. Bilindii gibi, ekonomiye ilikin hemen tm veriler ve deikenler zamana bal tanmlanr. retim, verimlilik, kar, cret vb. kavramlarn anlam ifade etmesi iin gn, ay , yl gibi belirli bir sre ile birlikte belirtilmeleri, anlalr olmalar gereklidir. Bu anlayn temelinde etkinlik ve verimlilik yatar. Daha ksa srede ve ne az gider ya da masrafla sonu alnmas ekonomik faaliyetlerin esasdr ve doal olarak zaman kavramyla tanmlanr. E-Ticaret, i ve ilem srelerini en aza indirmekte, kimi durumlarda ortadan kaldrmaktadr. 2.1.2. E-Ticaretin salad imkanlar Elektronik ticaret, bilgi, rn veya hizmet satn alma ve satma faaliyetlerinin bilgisayar alar kanalyla gerekletirilmesinin yansra, sunulan bilgi, rn veya hizmet iin talep yaratma (pazarlama), sat ncesi ve sonrasnda mteri destei verme ve de ticari kurumlar ile mteri arasndaki ticari ve lojistik iletiimi yine kresel bilgisayar alar kanalyla salamada karmza kmaktadr. E-Ticaret, internet zerinde sunulan bilgi, rn ve hizmetlere dnyann her yerinden annda eriim imkn salamaktadr. E-Ticaret'in 24 saat 7 gn alabilen altyaps, alverii kstlayc zaman problemlerini ortadan kaldrmaktadr.
3

oklu ortam aralarnn sadece ticari uygulamalarda deil; eitim ve salk gibi kamu hizmetlerinin etkinletirilmesi ve yaygnlatrlmasnda da kullanlabilecei gz nne alndnda, elektronik ticaretin yalnzca i dnyas deil, tm toplumu ilgilendiren bir olgu olduu grlecektir. Bu itibarla elektronik ticaret, bilgi toplumuna geii salayan yeni i ve yaam biimi olarak karmza kmaktadr. Elektronik ticaret bunun yannda, ekonomik hayatta olumlu deiikliklere de yol aar. Elektronik ticaret sayesinde; Pazaryeri tm dnyaya ald iin doal olarak rekabet artar. Bunun sonucu olarak satn alma maliyetleri der. Rekabet piyasa fiyatlarn mmkn olduunca aaya eker, tketici asndan daha ucuz, kaliteli ve srekli mal tedariki imkan doar. Elektronik ticaret sistemi arkasnda kurulacak bilgisayar sistemi ile stok takibi daha etkin bir ekilde yaplr, stok maliyetleri azalr. Tketici pazarda ok deiik rnlerle ve fiyatlarla karlat iin aktif alc durumundadr. Tketici talebi uygun fiyatlar dolaysyla ykselir. Sat ve stok bilgilerinin kesinlii, retimin planlamasn ve ihtiyalarn belirlenmesini kolaylatracandan, retimin verimi artar, sresi azalr. Hizmet sektrnn ticaretin iinde direk yer alyor olmas, tketici iin daha verimli ve etkili mteri servisi salar. letme iin maksimum faydann hesaplanmas ile gereksiz harcamalara son verilir. Sat, pazarlama ve dattm maliyetleri azalr. Global bir ortamda fiyatlarn kolay dalgalanmayaca dnlrse, fiyat dalgalanmalarndan doan enflasyon zerinde azaltc etkisi olur. Bilgi ve iletiim teknolojileri kullanld iin daha gvenli ve hzl bilgi deiimini, etkin bir ekilde rnlerin tantlmasn, Pazar taleplerindeki deiimlere hzla uyumu salar. lemlerin ok ksa bir srede tamamlanmas ile ilgili bilgi tekrar nlenir ve ticaretin kolaylatrlmas, etkinletirilmesi salanr. Ulusal ve uluslararas ticaretin ok daha hzl gvenilir ve ayrntl olarak izlenmesiyle i ve d ticaret politikalarnn daha salkl bir ekilde belirlenmesini, ticari faaliyetlerin tabana yaylarak, ticaretin gelitirilmesini ve kreselletirilmesini, uluslararas ticaretten daha fazla pay alnmasn salar. 2.1.3. E-Ticaretin ynetime etkileri Elektronik ticaret ve zellikle de nternet, firmalarn i yapma eklini de deitirmektedir; 2.1.3.1. Elektronikleme Bilgilerin elektronik ortamda tutulmas ile, herhangi birisi, herhangi bir zamanda herhangi bir yerden ihtiya duyduu bilgiye bir bakasna gerek kalmadan ulaabilmektedir. Fiyat listeleri, sipari formlar, tantm filmleri, vb. materyaller firmann servis bilgisayarndan intranet aracl ile gncel olarak eriilebilmektedir. 2.1.3.2. Hareketlilik nternet teknolojisi, kiilere bulunduklar yerden bamsz olarak bilgiye eriim imkan sunmaktadr. Mterilerine destek vermek iin seyahat eden alanlarnn, ihtiya duyduu bilgiye herhangi bir zamanda herhangi bir yerden gncel olarak ulaabilmesi, firmann mterilerinin ihtiyalarna cevap vermedeki performansn artrmaktadr. 2.1.3.3. abukluk adamlar, gncel bilgilere gece veya gndz istedikleri zaman ulaabilmektedir. ortann veya firmasnn web sitesine ulaarak son fiyat listesine, retim rakamlarna, mallarn k tarihine kolaylkla eriebilmektedir.
4

2.1.3.4. alma Gruplar nternet, verinin paylamna ve alanlarn ibirlii yapmasna da altyap sunmaktadr. Firmalar, haber gruplar, konuma odalar, vb. aralar ile deiik corafi yerlerdeki alanlarn bir araya getirerek alma gruplar oluturabilmekte, mterilerinin nerilerini deerlendirebilmektedir. 2.2.E-Ticaretin reklamcla ve pazarlamaya etkileri letmeler asndan sanal pazarlamann birka ayr ynden avantaj bulunmaktadr. Etkileimli Elektronik Pazarlama: letmeler, etkileimli olarak ses, grnt unsurlarn da kullanarak hazrlayacaklar sanal maazalarda mteri ile karlkl etkileim ierisinde satlarn yapabilmektedir. 2.2.1. Etkin ve hzl mteri talepleri ynetimi Sanal ortamda yaplan alveri hangi mterinin hangi mala talep duyduu ynnde bir veri taban oluturulmasna imkn salamaktadr. Bu kapsamda iletmeler mteri taleplerini veya sat reyonlarn ynlendirme ansn elde edebilmektedir. 2.2.2. E-deme imkn Elektronik ortamda cretin denmesi ve alveriin elektronik ortamda tamamlanmas, iletmeler asndan lojistik altyapda tasarruf yaplmas asndan avantaj olarak deerlendirilmektedir. 2.2.3. Etkileimli tedarik zincir ynetim: letmelerin nereye, ne kadar, hangi tarihte rn veya hizmet salamalar gerektiinin karar ve bunun ynetiminin elektronik ortamda alc ve satclar arasnda etkileimin salanmas bir avantaj oluturmaktadr. 2.2.4. Etkileimli stok ynetimi letmelerin tedarik ynetimlerinin bir baka yn de stok ynetimidir. Dolaysyla etkileimli olarak hangi rnden ne kadar ve hangi sreyle stok bulunduracann ynetimi de elektronik ortamda gerekletirilebilmektedir. 2.2.5. Bankaclk ve sigortaclk hizmetlerinde etkinlik ve hz Bu tr hizmetlerde sonuca hzl eriilmesi, alveriin hzl bir ekilde tamamlanmas taraflara zamandan tasarruf salad gibi hizmetin etkinliini de artrmaktadr. 2.2.6. Sanal Anket ve Kamuoyu Elektronik ortamda alveri yapan kesim ile hzl ve etkin bir ekilde anket yaplp hizmetin ynlendirilmesi ve istenilen kapsamda kamuoyu oluturulmas da mmkndr. 2.2.7. Birebir Pazarlama Elektronik pazarlamada dorudan tketiciye hitap ederek birebir pazarlama yapma imkn bulunmaktadr. Ancak E-Ticaretin yaklak on yllk gemiinde byk bir gelime ile yaygnlat bilinmekle beraber, birtakm zorluklar ierdii de gzlenmektedir. Bunlar; letmelerin, deien pazar koullarna uyum salayamamas. Aypl rn teslimi sonucu irketlerin rn yenilemede lojistik glkle karlamas. letmelerin hzl gelien teknolojik altyapya uyum salayamamas. letmelerin rn gelitirmede yetersiz kalmalar. letmelerde, rn datm amal oluturulan kanallarn lojistik olarak yetersiz kalmalar.

eklinde zetlenebilir.

2.3. E-Ticaretin alclar ve satclar asndan faydalar nternet ann balamasyla birok i modeli deiime uramaya balamtr. nternet'le birlikte ortaya kan yeni irket yaps ve pazarlama anlay, tketiciye ynelik ve irketler aras ticarete farkl bir boyut getirmitir. arpc gelimelerin gzlemlendii elektronik ticaret; rn, bilgi veya hizmet satn alma faaliyetlerinin internetin de dahil olduu bir ok kanla aracl ile gerekletirilmesi anlamna gelmektedir. Bankalar ise ticaret yapma ekillerini internete tayan firmalarn deme ilemlerine araclk etmektedirler. Byk ve farkl kitlelere ulamn saland, maliyetlerin dt, aktif pazarlama ve ucuz tantmn yaplabildii bu dinamik uygulamada lke snrlar da ortadan kalkmaktadr. Dnyada elektronik ticaretin en yaygn olduu sektrler arasnda elektronik, finans, perakendecilik, enerji ve turizm yer almaktadr. Aratrmalara gre 2003 ylnda E-Ticaretin yzde 77'sinin irketler aras olmas beklenmektedir. Dnyada irketler aras elektronik ticaret hacmi 1998 ylnda 74 milyar dolar iken, 2003 yl tahminleri 1,5 trilyon dolardr. 1999 Kasm ay itibari ile Amerika'daki KOB'lerin te birinin internete yer ald ve bunlarn yzde 57'sinin elektronik ticaret yapt aklanmtr. Bunun yannda internet zerinden yaplan perakende ticaretin alc ve satclar asndan salad faydalar yle gruplandrabiliriz: Satclar asndan; Yeni bir sat kanaldr. yi bir reklam aracdr. Deiimlere hzl uyum salayabilme imkn vardr. Mekn ve yer snr olmayan bir ortamda kuruludur. Hzl ve yer snr olmayan bir ortamda kuruludur. rn satlarnn artrlmas daha kolaydr. Birebir pazarlama imkn bulundurur. Minimum iletim giderleri salar. Yeni mteri potansiyeline her zaman aktr. Binlerce rn iin sat imkn vardr. Birebir mteri ilikileri yrtebilir. Stok maliyetleri azalr. Alclar asndan; Evden kmadan alveri imkn salar. Ulam iin harcanan giderler azalr. rn eitleri daha rahat grlebilir. En uygun rn bulma ans artar. Zaman kayb azalr. rn ile ilgili daha rahat bilgi alnabilecek bir ortamdr. 2.4.E-Ticaretin gelime yolundaki lkelere (GY) etkisi E-ticaret, gelime yolundaki lkeler asndan uygun rekabet ortamna kar engellerin azaltlmas ya da giderilmesi iin uygun bir ara olmasnn yansra, yapsal esneklerinden dolay her lke ekonomisi iin vazgeilmez olan kk ve orta boy iletmelerin desteklenmesi asndan da byk imkanlar sunmaktadr. E-ticaret, her eyden nce belirli mal ve hizmetlerin salanmasnda "pazara yakn olma" unsurunu irketler iin bir avantaj olmaktan karmaktadr. Elektronik iletiim ile azaltlan ilem yapma ve tama/nakliye maliyeti, hem ulusal hem de uluslararas piyasalarda mal ve hizmet ticaretinin yapsn deitirmektedir. Elektronik ortamda salanma zellii bulunmayan fiziksel mallarda dahi, e-ticaret baz kolaylklar sunmaktadr. Sz konusu mallarn retiminde kullanlacak yatrm mal, hammadde ve ara mallarn en uygun maliyetle tedariki, salayclarn envanter bilgilerine en ksa zamanda ulam, otomasyonla salanan tedarik sistemleri, retilen
6

mallarn datmnda (ulusal dzeyde nakliyecilerle iletiim, uluslararas dzeyde gmrk otomasyonu) ve pazarlamasnda en uygun datm kanallarnn ve pazarlama imkanlarnn belirlenmesi gibi eitli kolaylklar, fiziksel mallarn el deitirmesinde e-ticaretin salad olanaklardan bazlardr. E-ticaretin GY'ler asndan salayaca yararlar, iki adan incelemek mmkndr. Bunlardan birincisi irketler asndan salanacak yararlar, ikincisi ise hkmetler ya da kamu ynetimi asndan salanacak yararlardr. Aslnda bu saylanlar, sadece GY'ler iin deil tm lkeler iin geerlidir. Ancak, e-ticaretin gelimesini destekleyen bir GY'de, bu gelime ile birlikte hem irketler hem de genel ekonomi asndan yeni yapsal dzenlemelerin de gerekletirilecei ngrldnden, GY'lerin e-ticaretten salayacaklar yararlarn gelimi lkelere nazaran daha byk olaca sonucuna varlabilir. E-ticaret, yeni kurulmu ya da az miktarda yatrm ve iletme sermayesi ile piyasaya girmekte olan irketler asndan, byk irketlere salad avantajlarn aynsn salar. Gelimi bir e-ticaret altyaps, piyasaya ilikin tm bilgilerin hem salayclar hem de tketiciler tarafndan bilindii ideal rekabet koullarna yakn bir ortam yaratmay hedeflediinden, GY'lerde uygun rekabet ortamnn kendiliinden olumasnda rol oynayacaktr. zellikle piyasaya eriim konusunda zorluklar yaayan kk ve orta lekli iletmeler, sz konusu engeli daha kolay aabileceklerdir. Bilgiye hzl ve ucuz eriimin yararlarnn ve buna duyulan ihtiyacn her gn daha ok hissedildii mevcut dnya koullarnda, e-ticaret kamu ynetimi asndan da yeni imkanlar sunmaktadr. Kamunun, vatandalarla ya da zel sektr birimleriyle ilikileri giderek daha karmak hale gelmektedir. Vatandalk bilgilerinin saklanmas ve ilenmesi, kamu almlarnn ynetimi, vergi tahsilat, salk ve sosyal gvenlik ile ilgili ilemlerin yrtlmesi gibi kamu uygulamalarnda e-ticaret altyaps kamu kurulularnn iini kolaylatrmaktadr. Kamu almlarnn elektronik ortamlarda yapld lkelerin says hzla artmaktadr. Bylece, maliyetler drlmekte, ilemlerin daha hzl ve effaf olmas salanmaktadr. Gelime yolundaki lkeler, e-ticaret konusunda hazrlklarn ne kadar erken balatrlarsa kazanlar da o oranda artacaktr. Aksi takdirde, dnya ticaretinin gelimi lkelerden dierlerine doru ak daha da belirginleecektir. Gerekli ak a eriim altyapsn, idari ve yasal dzenlemeleri yakn dnemde gerekletiremeyen, insan gcnn nitelik ve niceliini, sz konusu ak ada ilem yapacak dzeye karamayan toplumlar e-ticaret konusunda da geride kalacaklardr. Dolaysyla, balangta maliyetli gzken gerekli teknik ve idari altyapy kuramayan lkelerin ekonomik ve sosyal kayplar sz konusu balang maliyetinden ok daha fazla olacaktr. GY'lerin e-ticaretten salayabilecekleri faydalar hakknda btn olarak, eksiksiz bir deerlendirme yapmak mmkn deildir. Bunun balca nedeni, henz gelecek iin yaplan ngrlerin byk oranda, tam olarak belirgin olmayan istatistiklere ve varsaymlara dayandrlmasdr. Bununla birlikte sz konusu yararlarn, zet olarak aada saylan hususlar olmas beklenmektedir: Piyasalarda faaliyet gsteren mevcut firmalar arasnda frsat eitliini salayan ve dolaysyla kaynak dalmn dzenleyen, uygun rekabet ortamnn olumasn kolaylatran ak ve serbest piyasa artlar daha abuk yerletirilebilecektir. Bilgiye eriimin ve hzl karar almann kritik olduu mevcut dnya koullarnda, firmalarn ticari faaliyetlerinde esneklik salanacak ve doru karar alma olasl artacaktr. E-ticaretin gelimesi iin yaplacak dzenlemeler, birok konuda yapsal reform niteliindedir. letiim altyapsnn serbestletirilmesi, fikri ve snai haklarn korunmas, uygun rekabet ortamnn oluturulmasnda salanan kolaylklarn yan sra, vergi tahsilat, vatandalk ileri, gmrk prosedr, kamu almlar vb. hizmetlerin elektronik olarak salanmas kamu ynetiminde de yeni olanaklar getirecektir.
7

zellikle kk ve orta lekli firmalarn yurt d pazarlara eriimi iin gerekli ortam yaratlarak, GY'lerin d ticaret dengesinde iyilemeler salanacaktr. Geleneksel yntemlerle gerekletirilen ticari faaliyetlerin bazlar iin (zellikle hizmet sektrnde) daha hzl, gvenilir ve ucuz aralar salandndan, sz konusu ticari faaliyetlerde ve giderek ekonominin btnnde genel fiyat seviyesinin dmesine imkn verilecektir.

2.5.ETicaretin sosyal hayata etkileri Elektronik ticaretin getirdii abukluk ve kolaylk sayesinde, sosyal hayattaki birok ilem de kolaylamaktadr. oklu ortam aralarnn sadece ticari uygulamalarda deil; eitim ve salk gibi kamu hizmetlerinin etkinletirilmesi ve yaygnlatrlmasnda da kullanlabilecei gz nne alndnda, elektronik ticaretin yalnzca i dnyas deil, tm toplumu ilgilendiren bir olgu olduu grlecektir. Bu itibarla elektronik ticaret, bilgi toplumuna geii salayan yeni i ve yaam biimi olarak karmza kmaktadr. E-Ticaret, ekonomik bir olgu olmasna kar piyasann kresellemesi neticesinde, organizasyonlarn bilgi temelli yapya gemelerini ve bylece ekonominin bilgi temelli yap esasna dayandrlmasn getirmekte ve bunun sonucunda, eitim, kltr, salk gibi alanlarda yaygnlaarak sosyal politikalar retilmesini zorunlu klmaktadr. Farkl gelir gruplarnn E-Ticarete geite eit avantaja sahip olmalarn salamak zere eitim, salk ve kltr alannda ucuz Internet eriimleri salanmas ve Internet'in sunduu imknlardan toplumun her kesiminin eit oranda faydalanma imkannn altyap ve ortam asndan oluturulmas gerekmektedir. 3. E-Ticarette Bilgi Gvenlii Elektronik ticarete taraf olan kiiler, alveri ilemleri srasnda birbirlerini grmediklerinden baz gvenlik tedbirleri almaya alrlar. Klasik ticaret yapan bireyler karlkl gven temini iin kimlik, imza ve buna benzer yntemler kullanmaktadr. Ayn ekilde dijital ortamdaki i ilikilerinde de, klasik ticarette olduu gibi, taraflarn karsndan beklentileri bulunmaktadr. Dijital ortamlarda imza ve sertifikalarn oluturulmasnn sebebi budur. Dijital imza ve sertifikalar sayesinde kiiler karsndakinin bilgilerinden emin olabilmektedir. Elektronik ticaret ortamlarnda yaplan alverilerde kredi kart ve benzeri bilgilerin nc kiilerin eline gemesi muhtemel bir risktir. Bu olay daha ok internet ortamnda ve online maazalardan yaplan alverilerde grlmektedir. Ancak, gnlk hayata oranla, kredi kart bilgilerinin dijital ortamlarda bakalar tarafndan renilme riski daha azdr. Elektronik ticaretin iletiim boyutunda ise, iletiim teknolojinin ilerlemesi, bilginin gvenlii konusundaki hassasiyeti artrmtr. Gnlk yaamn tm alanlarndaki iletiimin ksmen ve tamamen elektronik ortamlar zerinden yaplmaya baland gnmzde, aktarlan bilgiler arasnda, iletmelere, kamuya ve kiiye zel bilgilerin bulunmas bilginin gvenlii konusundaki almalarn artmasna neden olmutur. Ak alarda iletilen bilginin gvenlii, bakas tarafndan dinlenme, deitirilme veya taklit edilme tehdidi altndadr. Bilgi gvenliini salamak bu tehditleri tamamen ortadan kaldrmakla mmkn olabilir. Bilgiyi koruma yntemlerinin en nemlileri ifreleme ve kilitleme yntemleridir. Gnmzde kullanlan yntemlerden bazlar unlardr; 3.1.Ak anahtar ve gizli anahtar Ak ve gizli anahtarlar, ifreleme ilemlerinde kullanlan aralarnda esiz bir matematiksel iliki bulunan saysal algoritmalardr. Ak anahtar, kiiye ait herkesin ulaabildii bir algoritmadr. Gizli anahtar, ak anahtar ile ifrelenmi bilgiyi zebilen ve sadece kiide bulunan bir algoritmadr. Gizli anahtar ile ifrelenmi bilgi sadece ak anahtar ile zlebilir. Ak anahtar bilgisinden gizli anahtar, gizli anahtar bilgisinden ak anahtar retilemez.
8

3.2.Kriptografi ve ifreleme Kriptografi, gvenli veri iletiimi ve veri saklanmas amacyla ifreleme ve ifre zme yntemleri gelitiren bilim daldr. Alar zerinden iletilen bilginin belirli bir ifre anahtar ile ieriinin deitirilerek, sadece kar taraf tarafndan okunur hale getirilme ilemine saysal ifreleme ad verilir. 3.3.SSL(Secure Socket Layer) SSL (Secure Sockets Layer), a zerindeki web uygulamalarnda gvenli bilgi aktarmnn temini iin, "Netscape" firmas tarafndan gelitirilmi bir program katmandr. Burada, bilgi iletiminin gvenlii, uygulama program ile TCP/IP katmanlar arasndaki bir program katmannda salanmaktadr. SSL, web sunucularna, bir modl olarak yklenir ve bylece web sunucular gvenli eriime uygun hale gelir. SSL, hem istemci (bilgi alan) hem de sunucu (bilgi gnderen) bilgisayarda bir dorulama (authentication, iki bilgisayarn karlkl olarak birbirini tanmas) mekanizmas kullanr. Bylece, bilginin doru bilgisayardan geldii ve doru bilgisayara gittii teyit edilir. SSL, web sunucusunu tanmak iin, dijital olarak imzalanan sertifikalar kullanr. Sertifika, aslnda, o organizasyon hakknda baz bilgiler ieren bir veri dosyasdr. Ayn zamanda da, kuruluun ak-kapal anahtar iftinin "ak" anahtar da sertifika iinde yer alr. Sunucu sertifikas da, o sunucuyu ileten kuruma ait bilgiler ieren bir sertifikadr. Sertifikalar, "gvenilir" sertifika kurulular tarafndan datlr. stemci bilgisayar, SSL destekleyen bir sunucuya baland anda, dorulama ilemi balar. stemci, kendi ak anahtarn sunucuya gnderir. Sunucu ise, bu anahtar kullanarak ifreledii bir mesaj istemciye geri gnderir. Bir sonraki admda istemci sadece kendinde olan kapal (private) anahtar kullanarak gelen ifreli mesaj zer ve sunucuya geri gnderir. Mesaj alan sunucu ise, bunu kendisinin gnderdii orijinal mesaj ile karlatrr ve eer iki mesaj "ayn" ise "dorulama" ilemi baaryla tamamlanmtr ve sunucu bu noktadan itibaren "doru bilgisayarla/kiiyle" iletiimde olduunu anlar. Daha sonra sunucu istemciye o an gerekleen web oturumunda kullanlacak tm nemli anahtarlar gnderir ve gvenli iletiim balar. Anahtarlar retilirken kullanlan baz popler algoritmalar olarak, DES (Data Encryption Standard), RSA, IDEA verilebilir. Bunlardan RSA'nn RC4 algoritmas (128 bit ifreleme olarak) Netscape ve Internet Explorer'da da kullanlan bir algoritadr. 3.4.Gvenliin nemi Elektronik ticaretin gelimesinin en nemli elerinden biri bu ortamda gnderilen bilginin gvenlii konusudur. Elektronik ticaretin gelitirilmesi iin, Internet ortamnda gerekletirilen her trl iletiime yalnzca ileme taraf olanlarca eriilebilmesinde srar etmek gerekmektedir. Bu garanti salanmadan gerekli gven ortam yaratlamayacak, dolaysyla elektronik ticaret geliemeyecektir. zellikle nternet gibi ak sistemlerin kullanlmas suretiyle yaplan elektronik ilemlerde tketici ve dier kullanclar asndan en nemli konular unlardr; Altyapda yer alan a hizmetlerinin gvenlii Hukuki ilemlerin gvenlikli olmas Hem ilemler hem de taraflar hakkndaki bilgilerin dorulanmas. Global enformasyon altyaps tehlikeden uzak ve gvenilir olmaldr. Eer kullanclar internetin, haberlemelerinin ve verilerinin istenmeyen kiilerce elde edilmesi ya da deitirilmesi konusunda gvenli olduundan emin olmazlarsa, elektronik ticaretin geliimi de baarl olmayacaktr. Dolaysyla, gvenli bir enformasyon altyaps unlar gerektirir; Gvenilir bir iletiim a Bu alara saldrlardan enformasyon sistemlerini korumak iin, etkili aralar stenmeyen yetkisiz kiilerin kullanmndan elektronik enformasyonun gvenli bir ekilde korunmasn salamak Sistemlerini ve verilerini nasl koruyacan bilen iyi eitimli personel.
9

Tehlikelerden uzak ve gvenilir bir global enformasyon altyaps, ifreleme, doruluunu tasdik (authentication), ifreleme kontrol, gvenlik duvar (firewall) gibi bir dizi teknolojinin etkin ve tutarl kullanmn gerektirir. nternette dijital imzay destekleyen gvenilir onay hizmetlerinin geliimi zel bir nem tamaktadr. Hem imzalar hem de gvenli kullanm ifreleme ile ilgili anahtarlarn kullanmna baldr. 3.5.E-Ticarette bilgi gvenlii terimleri Ak Anahtar (public key): Ak anahtarl bir kriptografik yntem (algoritma) kullanan bir kullancnn kendisine ait olan iki anahtarndan kamuya ak olan. Ak Anahtar Altyaps-AAA (Public Key Infrastructure-PKI ): Bilgi iletiiminde ak anahtarl kriptografinin yaygn ve gvenli olarak kullanlabilmesini salamaya yarayan ve birbirleriyle egdm iinde alan anahtar retimi, anahtar ynetimi, onay kurumu, saysal noterlik, zaman damgas gibi hizmetlerin tm. Ak Anahtarl Kriptografi (Public Key Cryptography): Her kullancya, srekli kullanm iin biri ak dieri gizli iki anahtarn verildii ifreleme/ifre zme yntemlerinin tm. Asimetrik kriptografi ya da ift anahtarl kriptografi adn da alr. Ak Bilgisayar A (Open Computer Network): steyen herhangi bir bilgisayar kullancsnn balanabilecei ve dier kiilerle bilgisayar zerinden iletiim kurabilecei, herkese ak elektronik iletiim ortam. rnek: Internet. Anahtar (Key): ifreleme ve ifre zme srasnda kullanlan say dizisi. Anahtar retimi (Key Generation): Ak anahtarl kriptografide, her kullancnn ak/gizli anahtar iftinin, kullanlan kriptografik ynteme bal matematiksel ilemlerle hazrlanmas. Anahtar Ynetimi (Key Management): Ak anahtarl kriptografide her kullancya farkl anahtar iftleri verilmesi, kullanclarn ak anahtarlarnn herkesin ulamna ak olarak saklanmas ve kullanclarn gizli anahtarlarnn mutlak gizliliinin salanmasndan sorumlu dzen. Anahtar Bulan Kurum-ABK (Key Recovery Agency-KRA): Yasal eriime yardmc olmak amacyla kurulan ve yargnn gerektirdii durumlarda, zan altndaki kiinin gizli anahtarnn matematiksel yntemlerle elde edilmesini salayan kurum. Gizli anahtarn kaybeden herhangi bir kii de, kimliini belgeleyerek ABK'ye bavurursa anahtarn yeniden elde edebilir. Blm Ad (Segment Name): Doal dilde bir ya da daha ok szck ile veri blm kavramnn tanmlanmas. Blm Kodu (Segment Code): Blm rehberinde tanmland ekilde, her blm tek olarak gsteren kod. Blm Rehberi (Segment directory): Tanmlandrlm, isimlendirilmi blmler listesi. ift Anahtarl Kriptografi (Double Key Cryptography): Ak anahtarl kriptografi veya asimetrik kriptografi. Dokman (Document): Bir verinin zerine kayt edildii, insan ya da makine tarafndan okunabilen, (deimez) veri tayc. Elektronik Kimlik Belgesi-EKB (Digital Certificate): Onay kurumunun hazrlad ve saysal olarak imzalad, hangi ak anahtarn hangi kiiye ait olduunu gsteren belge. Elektronik Veri Deiimi-EVD (Electronic Data Interchange-EDI): Standart bir formda yazlm olan bilgilerin bilgisayarlar arasnda aktarm ve otomatik olarak yorumlanp ilenebilmesi. Elektronik Veri Deiimi (Electronic Data Interchange): Standart bir yapda bilgisayardan bilgisayara veri (ticari) transferi. Eriim (Access): Herhangi bir sistemi kullanmaya balama, rnein bir elektronik ticaret sistemine bilgisayar zerinden balanarak iletiim kurma. Gizli -zel, Kiisel- Anahtar (Private Key): Ak anahtarl kriptografi kullanan bir kullancnn, kendisine ait olan iki anahtarndan gizli tutulan.
10

Gizlilik (Privacy): letiim kuran iki taraf arasndaki yazmalarn nc kiilerden gizli tutulmas, veya bir kiiye ait bilgilerin kendisi dnda herkesten gizli tutulmas. Gvenilir nc Kurulu, Kurum veya Kii-GK (Trusted Third Party-TTP): Bir eit onay kurumu. Onay kurumlarnn yapt gibi kiilerin kimliini gvenli olarak belirleyip, elektronik kimlik belgelerini hazrlamaya ve anahtar ynetimini salamaya ek olarak, kiilerin gizli anahtarlarn ok gvenli bir ortamda saklayan ve gerektiinde yarg kararyla yetkili makamlara veren kurulu. Kanal (Channel): Bilginin bir kullancdan dierine iletimi iin gereken fiziksel iletiim ortam, rnein, bilgisayar balants, telefon kablosu, radyolink ve uydu zerinden dier kullancya ulaan balantnn tm. Kapal Bilgisayar A (Closed Computer Network): Kullanclarndan biri olmak iin belirli koullarn salanmas gerektii, herkese ak olmayan bilgisayar alar. rnek: Bankalar ve bankamatikler arasndaki balant. Kimlik Belirleme (Authentication): Herhangi bir servisi almak isteyen birinin, gerekten de kendi iddia ettii kii olduunun belirlenmesi. Kriptografik Algoritma (Cryptographic Algorithm): ifreleme/ifre zmede kullanlan belirli bir yntemin ayrntl ierii, bu ieriin matematiksel admlar. Kriptoloji (Cryptology): Gvenli bilgi iletiimi ve/veya saklanmas iin ifreleme ve ifre zme yntemleri treten, gelitiren, inceleyen bilim dal. Mesaj Kodu (Message Code): Mesaj tipini tanmlayan ve tek olan alfabetik referans (isim). Mesaj Rehberi (Message Directory): simlendirilmi, tanmlandrlm ve tarif edilmi mesaj tiplerinin listesi. Mesaj Tipi (Message Type): Belirlenmi ilem tipi iin ihtiyalar kapsayan, tanmlanm ve planlanm veri kmesi (seti). Mesaj (Message): Bilgiyi tamak zere planlanm sral (dzenli) karakter serisi Saysal mza (Digital Signature): Elektronik ortamdaki yazmalara eklenen, yazy gnderenin kimliini ve gnderilen yaznn iletim srasnda bozulmadn kantlamaya yarayan blm. Saysal imza, yaznn ieriine ve imzalayann gizli anahtarna bal bir kriptografik yntemle atld iin, saysal imzann dorulanmasnda, imzay atann ak anahtar kullanlr. Tek Anahtarl Kriptografi (Single Key Cryptography): ifreleme ve ifre zme iin ayn anahtar kullanan kriptografik yntemlerin tm. Simetrik kriptografi veya gizli anahtarl kriptografi adn da alr. Kullanlan gizli anahtar mesaj gnderen ve alan kiilerin paylamas gerektii iin, tek anahtarl kriptografinin gvenilirlii, her kullanc iftine ayr bir anahtar verilebilmesine baldr. Bu durumda, bir kullanc, haberleecei herkes iin farkl bir anahtar kullanmak zorundadr; bu ise nemli bir anahtar datm problemine yolaar. ift anahtarl kriptografi , bu sorunu ortadan kaldrmtr. 4. Trkiyede E-Ticaret Trkiye statistik Kurumunun 2009 yl aratrmasna gre Trkiyedeki hanelerin %30u nternet eriimine sahip olduu, buradan hareketle ve yine anketlerle 16-74 ya aras bireylerin %38inin nternet kullancs sayld akland. Yani Trk nternet alemini hedefleyen bir iktisadi teebbsn tam 25 milyon potansiyel ziyaretisi, hatta mterisi var! Peki, bu byk pazardan para kazanan, byyen giriim rnei deyince neden bir elin parmandan fazla isim aklmza gelmiyor, neden e-ticaret lkemizde palazlanmyor? Ne kadar bilindik bir soru aslnda! Belki sizin de sorduunuz bir soru; belki de yurtdna okumaya, almaya giden arkadanzn gnceli merak veya yabanc bir i adamnn Trk internetini anlama abas karsnda cevap vermeye abaladnz bir soru. Maalesef dijital devrim bazlarnn imdiden vardmz sand topik evresine henz ulamadndan hala bilgi eksiklii, yokluu hissettiimiz alanlar var. te Trkiye nterneti ve e-ticareti de bu alanlardan biri. Mantkl karmlarda bulunmak, doru hamleleri yapabilmek
11

iin doru veri ve bilgilere sahip olmak olmazsa olmazlarn banda geliyor. Gvenilir, karlatrlabilir veri eksiklii de aslnda e-ticaretin palazlanamamasnn nedenlerinden biri. 4.1.Bilgisayar sahipliinde yavalama e-ticarete etkisi ncelikle pazarn potansiyelini ve gereklemeleri tahmin edebilmek iin resmi nternet kullanc says, abone says ve bilgisayarlama oranlarndaki trendle balayacak olursak srekli ykselen erilerle karlayoruz. 2003 ylnda 1,2 milyon olan nternet abone says 2008de yaklak 5,8 milyona ykseldi, te yandan 2003 ylnda 3,5 milyon adet ile nternet abonesinden ok daha fazla olan kiisel bilgisayar says ise 2008de ayn ekilde 5,8 milyona dayand. Yine ayn dnemde nternet kullanc says 25 milyona ulat! Sadece bu rakam bile bize pek ok karmda bulunma ans veriyor. Bunlardan biri kabaca 6 milyon abonelik ve 6 milyon bilgisayar ile nternet kafeleri ve i yerlerindeki kullanm toplasak gerekten 25 milyona ular myz sorusu? Ulasak bile bu 25 milyonun gerekte ne kadar e-ticaret potansiyelini meydana koyuyor? rdelemeye devam edeceiz. Bir dier karm da halkn nternete ulamnda artk birinci skntnn ekonomik nternet eriimi deil bilgisayarlama olduu. 2008 itibar ile bilgisayar saysna ulaan nternet abonelii says yani bilgisayar bana neredeyse %100lk nternet penetrasyonu artk bir an nce masast, dizst, mini dizst, ksaca nasl olursa olsun bilgisayara eriimin kolaylatrlmas gerektiini gsteriyor. te bu da nternet kullanc saysnda 14. olan Trkiyenin, nternet kullanclarnn toplam nfusa orannda %30lar ile neredeyse dnya 60. olmasnn nedenini ortaya karyor. Mmknse kendine ait, deilse bile kullanm artlarnda kstlama olmayan cihazlar kullanarak nternete erienler e-ticaret hacmini dorudan etkiliyor. Sosyal bir aktivite olarak arkadalarla fiziksel ya da online alverie kabiliyoruz, ama nternet kafede tanmadklarmzn yannda, ekranda kiisel tercihlerimizi yanstan rnler arasnda dolamak pek azmzn holanarak yapaca bir aktivite olacaktr.

Tablo 2:Trkiye internet abonelii 4.2.Trkiye e-ticaret hacmi Bugn Trkiyeye yatrma gelen, ana i kanal ya da ikincil kanal nternet olan kresel oyuncular bile Bankalar aras Kart Merkezi (BKM) sanal POS verilerinden e-ticaret hacmine
12

ulamaya alyorlar. Sanal POS verilerine e-ticaret saylamayacak telefon siparileri, fatura demeleri, vb. kalemler de dahil olduundan ok uuk rakamlarla kar karya kalyoruz. te yandan elektronik perakende pazarnn te biri ila yars arasnda bir ksmn kontrol ettii tahmin edilen hepsiburada.comun aklamalarndan gidersek de pazar olduundan kk grdmz dnlebilir.2009 tarihli yerli ve yabanc pazar aratrma irketlerinin snrl ama tutarl rakamlarna baktmzda u tablonun kabul edilebilir olduunu dnyorum.

Tablo 3:Trkiye E-Ticaret ve sanal pos ilemleri kinci el pazaryerleri ve elektrikli ev aletleri, tketici elektronii, kitap, film gibi medya ve ierik ile oyun ve elence rnleri, kozmetikler ve evcil hayvan, koleksiyon rnleri, mcevherat gibi dier kategorileri ieren fakat gda, vitamin, hrdavat, giyim gibi kalemleri iermeyen, sat vergileri hari, toplam e-ticaret hacmi 2008 ylnda 1 milyar ABD Dolar, ya da 1,3 milyar TLye ulat. Giyim, mobilya gibi saylan kategorilerde gvenilir verilere ulamakta genelde bir zorluk olmaktadr. Bu alanlardaki i hacminin de eklenmesiyle 1 milyar dolarlk rakamn %15 stnde bir byklkten konumak mmkn. Toplam pazarn neredeyse drtte birini temsil eden tketici elektronii bir zamanlar ak ara nde olduu online dnyada dier kategorilerden daha yava bymeye devam ediyor. Ev elektronii ise e-perakendeciliin ynn belirleyecek hacme ulat. te yandan gerek dier kategorilerde, gerekse de online perakendeciliin ok daha ni rn kategorilerinde hzl byme sryor ve hala gidilecek ok yol var. 4.3.nternetten alveri yapan Trk kullancsnn beklentileri Pazarn demografik ve ekonomik zelliklerini daha detaylandrmak, tahminlerde bulunmak da mmkn ve nemli, ama bu yazy bir balang ve genel fikir verebilecek bir rehber gibi konumlandrabilmek iin en iyisi sz konusu e-ticaret hacmini yaratan Trk nternet kullanclarnn alveri tercihlerine de deinmek.

13

Tablo 4: Trk kullanc beklentileri. Gerek az rnei olan kapsaml tketim anketleri, gerekse de baarl ve baarsz giriimleri ierden ve dardan gzlemleyebildiimiz kadaryla Trkiyede e-ticaretin eperakendecilik tarafnda baar faktrlerinin banda marka ve isim bilinilirlii ve gveni ile lojistik yeterlilik geliyor. Dolandrclk ve sahtecilik hala ortalama kullancnn en byk ekincesi olduundan kulaktan kulaa ve nternet zerindeki yorumlar belirleyici rol oynuyor. Genel bir sosyal ihtiya olarak konumlandrlabilecek gven ihtiyacndan sonra egiriimin kontrolndeki en nemli faktr kullancnn yaad yere rn gnderilip gnderilmedii, kargo masraf, zamannda teslimatta baar. Lojistik baar tekrar alverii tetikleyen temel faktrlerden. Gerek lojistik sorunlar, gerekse de alnan hizmet ya da rnle ilgili olas sorunlarda mteri ilikileri, iade, sigorta, tamir gibi konular da barndran hizmetler nem sralamasnn yine st sralarnda. Kullanclara niye nternetten alveri sorusu yneltildiinde bol eit, iyi ve detayl aklamalar yantn almadmz bir aratrmaya gvenmemiz imknsz. Doal olarak baarl Trk e-ticaret giriimlerinin ounun belli bir kategoride farkl ihtiyalara cevap verebilen rn ve hizmetleri ayn anda sunduunu, ayrca bunlar hakknda iyi bilgilendirme yaptn gryoruz. En nemli 5 faktr listesinin sonunda ise sadece kampanya indirimleriyle snrl kalmayan deme seeneklerinin yeterlilii yer alyor. nk hala online ilemlerde kredi kartn kullanmak ya da hemen havale ekmek istemeyen, teslimat alrken demek isteyen byk bir kitle mevcut. 5. Dnyada ve Trkiyedeki E-Ticaret siteleri 5.1.eBay 1995 ylnda Pierre Omidyar, Web sayfalarnda kiisel rnler satmaya karar verdi. Yazd kodla, basit bir ak arttrma dzeni kurarak satcnn maln almak isteyen alclar iinden seim yapmasn salad. Uygulama baarl oldu, Web sunucusu sayesinde verdii hizmet ona maliyet getirmedi ve hizmeti bedava verdi.1995 yl sonunda gnde binlerce hit almaya balamt.nternet Servis
14

Salaycs bu durumdan memnun deildi, nk CPU zamann fazla igal ediyordu ve Omidyarn cretini 30 $ dan 250 $a kard. Omidyar, satclarna satlan mal karl bir cret deyip demeyeceklerini sordu. Drst satclar deyebileceklerini sylediler. lk ay 250 dolar kazand. 2 ay sonra 1000 $ kazand. Art hzla devam etti. ISP ona ok fazla trafik olduunu, kendi servern kurmasn syledi.1996 yl ortalarnda, Omidyar eBay irketini kurdu. Yl sonunda aylk geliri 400, 000 $ olmutu.1997de irketin piyasa deeri 20 milyon $ olarak belirlendi. 1998de irket sermayesi 2 milyar $ olmutu. Haziran aynda irketin piyasa deeri 21 milyar $ olarak belirlendi. eBay, e-ticaret konusunda en baarl ve nc irket olarak kabul edilmektedir. 5.2.GittiGidiyor 5 ubat 2001 tarihinde yayna balayan GittiGidiyor.com, alclarla satclar buluturan bir e-ticaret sitesi yaratmak zere yola kan Serkan Boranl, Burak Divanlolu ve Tolga Kabata tarafndan kuruldu. Trkiye'de e-ticaretin geliebilmesi iin internet kullanclarna, gvenli ve keyifli bir alveri ortam sunmak hedefiyle yola kan GittiGidiyor, 2001 ylnda hem alclar hem de satclar koruyan bir deme-onay sistemi gelitirdi. Sfr Risk Sistemi olarak adlandrlan bu sistem ile bugne kadar 13 milyonun zerinde sat ilemi sorunsuz bir ekilde gerekleti. GittiGidiyor'da her gn, cep telefonu, fotoraf makinesi, bilgisayar, giyim ve mcevher rnlerinden; para, pul, plak, eski kitap ve dergi benzeri koleksiyon malzemelerine kadar toplam 4.000 kategoride binlerce rn sata sunulmaktadr. 2007 yl Mays aynda dnyann en byk e-ticaret sitesi eBay, GittiGidiyor'a ortak oldu. Bu stratejik ortaklk ve karlkl know how transferiyle GittiGidiyor, hizmet eitliliini artrd. 2011 yl Mays aynda eBay'in GittiGidiyor'un %93 hissesini satn almas ile GittiGidiyor tam anlam ile eBay ailesine katld 5.3.HepsiBurada Hepsiburada.com ilk kurulduunda infoshop.com.tr idi. ilide balayan bu hikayenin ve internet giriimciliinin en nemli rneklerinden birisi olan infoshop.com.tr daha sonra Doan Holding tarafndan satn alnd. Elektronik ticaret pazarnda (B2C demek daha doru) lider olan Hepsiburada.comun 2007 ylnda 60 M USD ciro rakamn geecei tahmin ediliyor. Kaan Dnmez Hepsiburada.comun kurucu orta ve u andaki Genel Mdr. Kaan videoda uzun yklerini ve u anda yaadklar tecrbeleri anlatyor. Kaana bir defa daha teekkr ederim 5.4.Markafoni zel bir alveri kulb olan www.markafoni.com kurucu ortaklarndan Tolga Tatali, i hayatna Akinon adnda yazlm ve tasarm stdyosu kurarak balam. Yaklak 100den fazla proje tamamladktan sonra artk kendi projelerini yapma zaman geldi diye dnm ve Trkiyenin internet pazarnn son dnemlerdeki gzde i alanlarndan olan zel alveri konseptinin ilk oyuncusu olan markafoni.comu 1.5 sene nce hayata geirmiler. Markafoninin modeli aslnda dnyada denenmemi bir model deil. Fransada VentePrivee tarafndan uygulanan ve olduka baarl olmasnn ardndan farkl lke dillerine de uygulanan bir i modeli.. Markafoni, zel markalarn zel satlarn (%30dan %70e varan indirimlerle) organize eden, alveriten keyif alan ve ayn zamanda kaliteden dn vermeyen yelerin oluturduu zel bir topluluktur. Sitede giyim, aksesuar, spor malzemeleri, kozmetik, oyuncak, teknoloji, ve dekorasyon gibi farkl alanlarda rnleri bulmak mmkn. Her rnn fotoraf ekimleri kendi stdyolarnda kendi ekipleri tarafndan yaplyor. Her markann limitli saydaki rnne ynelik, 2-5 gn sreli zel kampanyalar dzenliyor. Her yeni kampanya iin gnderilen
15

alverie davet ile yeler zel frsatl rnlerden haberdar ediliyor. rnlerin mteriye ulatrlmas ise kampanyann bitiminden sonra gerekleiyor. ncelikle ye olabilmek iin mutlaka ya servisin kendisinden ya da ye olan bir arkadanzdan davetiye almanz gerekiyordu. Bu yelik sistemi artk deimi olup her kullanc istedii zaman ye olabiliyor. Bir sre nce balatlan kampanya kapsamnda arkadan davet eden her ye, arkadann yapaca ilk alveriten sonra 10TL hediye eki kazanyor. Markafoni kullanc kitlesini ucuza kaliteli rn almak isteyen, yani frsatlar deerlendiren bir grup olarak dnrsek, bu kampanyann ne kadar ilgi grdn tahmin etmek mmkn. Bylelikle yelerin kendi arkadalarn davet etmesi yntemiyle emberi genileterek bugn yaklak 1 milyona yakn yesi bulunmaktadr. yelerin %85nin her ay siteye girdiini syleyen Tolga Bey, aylk 64 kampanya snrn atklarn ve hedeflerinin de ayda 100 kampanya olduunu belirtti. Bu sistem tedarikilerin rnlerini internette zel tasarlanm platformda sunmalarn ve belli bir kitleye kapal bir toplulua youn bir ekilde tantma imkan salyor. Kullanclarna da bu rnleri en optimum ekilde inceleme frsat veriyor. Firmann burada kazanc ise satt rnden ald kar oran oluturuyor. 6. Sonu nternet ve elektronik ticaret, nmzdeki dnemde dnya ekonomisini ve biimlerini ekillendirmeye devam edecektir. Elektronik ticaretin geliimi; hkmetlerin, zel sektrn ve kiilerin bu konuda daha bilgili olmasna bal olduu grlmektedir. Bilgi aktarmnn kamu idaresince doru olarak yaplmas, gerekli altyaplarn sratle salanmas ve bu alanda tam olarak gvenin ve ekilsel akln salanmas gerekmektedir. E-Ticaretin klasik ticaretten ok daha hzl ve maliyetleri asgari seviyeye indiren bir ara olmas nmzdeki yllarda daha ok firmann e-ticaret kapsamna giren iler yapmasna sebep olacaktr. E-Ticaretin pozitif etkilerinin gn getike artaca, gnmze kadar hzla gelien ve ayn hzla gelimeye devam eden, teknoloji almalar garanti etmektedir. nternetin btn geliiminin son 10 yla iinde meydana geldii dikkate alnrsa, bu yeni ticaret alann ne kadar hzl gelitii ve gelimeye devam edecei aka grlebilir. E-Ticareti etkin bir ekilde kullanan iletmeler yeni ticaret dzeninde etkin bir rol oynayabileceklerdir. Bazen bir web sitesi, bazen bir telefon numaras tm iletmenin tm katma deerlerinden daha byk bir deer oluturabilir. E-Ticaretin uluslar aras alanda karmak i yaplarn, iletiimi ve veri depolamay kolaylatrmas tm ilerin hzlanmasna neden olmaktadr. Pazarda KOB'lerin, byk lekli iletmelere kar eit avantajlara sahip olmas beklenemez. Ancak bu yeni pazarda bu mmkndr-Ticaret KOB'lere ve kiilere byk lekli iletmeler ile rekabet imkan salamaktadr.

16

7. Kaynaka
[1]http://www.ibp.gov.tr/bilkay/section-bk-etic.cfm [2]http://eticaret.garanti.com.tr/E-Ticaret/Internet-Kullanicilarinin-E-Ticaretten-beklentileri.aspx [3] http://en.wikipedia.org/wiki/Secure_Socket_Layer [4] http://www.biltek.ieee.metu.edu.tr/sayi/subat01/eticaret.html [5] http://www.tisk.org.tr/isveren_sayfa.asp?yazi_id=709&id=42 [6]http://atifunaldi.com.tr/2012/04/03/ntvde-e-ticaret-konusundaki-roportaj/ [7]http://blog.tech-and-law.com/2010/04/e-commerce-consumers-oecd-report.html [8]http://dosyalar.hyesilyayla.com/2011-2012/teknolojiKullanimi/ETICARET.pdf [9]http://www.e-ticaret.gov.tr/index.cfm?sayfa=47732779-D8D3-8566-452077F7C29BEBE1] [10]http://www.visa.com.tr/tr/ticari_kartlar/g%C3%BCvenli_e-ticaret.aspx [11]http://www.e-ticaretmerkezi.net/bankalar.php [12]http://en.wikipedia.org/wiki/Cryptography [13]http://www.bilgisayarkavramlari.com/2008/02/21/sezar-sifrelemesi-ceasers-cipher-shift-cipherkaydirma-sifrelemelesi/ [14] http://www.eticaret.com.tr/eticaret-sanal-magaza-yazilimlari.htm [15]http://www.ezbanner.com/bannerbizz/index.php?servercall=articles&Itemid=3&topid=15&articleid=37

17