A KA KOSOVA INTERES NACIONAL DHE CILI SHT AI N SHEK XXI?

Shkruan: Dr.Fadil Maloku,

Nj ndr shtjet m fondamentale dhe m madhore q do t duhej ta identifikonin (por jo edhe ta (keq)prdornin n fushatn zgjedhore q po hyjm, si karrem tejet joshs pr qytetart e Kosovs) elitat dhe subjektet aktuale politike t Kosovs n agjendn e tyre Programore, n rast se prpara nuk prmbyllet procesi i pavarsis s Kosovs shkaku i shtyrjeve t srishme, do t duhej t ishte padyshim ai i: certifikimit t kualitetit t asaj q shtetet dhe popujt serioz e gjykojn pr vetn e tyre si Interes nacional. Shikuar me kt dioptri, kt problematik duket q rrugtimi q po tentohet t trasohet gjat ktyre 120 ditve t ardhshme nga kasta aktuale politike me insistimin e trojks pas gjith rrugtimit tetvjear pr t instaluar nj lloj legjitimiteti demokratik, bn q raportet e pakonsoliduara; ekonomike, juridike e sidomos ato sociale t mbesin mnjan dhe t mos merren si prioritete nacionale dhe shtetrore t Kosovs! Imponimi i mtejm i ksisoj i kasts politike dmth. jo si kreator dhe imponues i politikave por ekskluzivisht si ekzekutues i UNMIK-ut, Kosovn n fazat q po hyjm do ta handikepoj shum! Kjo hamendje e tyre zaten reflektoj tashm pasojat e njohura t pariparueshme (t komoditetit pr:Kosovn e pavarur sovrane sivjet brjen e shtetit t Kosovs dhe flokulat tjera mediale!) si n planin politik ashtu edhe n at social, ekonomik, juridik, etj. Por, prve reperkusionit t paqartsis s gjertanishme t statusit politik t Kosovs, kjo mnyr indolente e m shum servile e sjelljes s ksaj kaste politike solli edhe pasojat e : 1. Krijimit t nj hutie, pastaj nj anarkie dhe pasigurie n planin e: identifikimit t asaj q gjithkund shquhet dhe identifikohet si Interes vital nacional i nj vendi apo shteti, e q n rastin ton me vazhdimin e qeverisjes nga ana e ndrkombtarve edhe pr nj afat (t pa evitueshme:transitore) do t rrezikoj corjentimin e plot t elitave t ardhme politike q do garojn pr interesa evropiane , por jo edhe Kosovare Me kalimin e kohs, mos koordinimi, apo m mir me thn mos sinkronizimi i veprimeve t subjektit politiko - ushtarake t aktorve n Kosov, n syt e Administrats ndrkombtare dhe institucioneve tjera relevante ndrkombtare q ende e kan t drejtuar vmendjen e vet n ndihmn dhe solidaritetin me Kosovart, mund t zgjoj dilemat e indiferencs q shum leht shndrrohen n handikap. . 2. Rrezikut t kmbimit t Interesit t njmendt nacional Kosovar (:legjitimitetit demokratik, siguris kolektive, stabiliteti rajonal, etj), me ndonj pseudo interes (:administrim jo i plot ose thn m thjesht kolonizim i Kosovs!) apo standard tjetr t pr afrt me te, p.sh: at t flokulave identifikuese t pseudodemokracis, apo "liris" s prejudikuar prmes stereotipive t Kushtetutshmris perndimore, q tashm e ka tejkaluar ndjenjn e identitetit kolektiv shtetror, n kontekstin, q ajo m nuk preokupohet n mnyr aq joshse sikurse vendet apo popujt e liruar nga kolonializmi bashkkohor. T kuptuarit, dmth.t identifikuarit e interesit nacional me identitet shtetror ndr perndimort pre supozohet si dika e tejkaluar dhe q pak a shum ka filluar t pushoj s ekzistuari dhe preokupuari, kjo vlen pr tu theksuar sidomos n nivelin kolektiv! Kt parim ndrkombtar n nj far mnyre e mbulon platforma dhe Projekti i ashtuquajtur i Mastrihit, sipas t cilit identiteti i shenjt i shtetzimit viktimizohet (pr udi n favor?!) n favor t identitetit nacional apo atij kombtar! Bile kshtu fitohet nj prshtypje, nga distanca e jon Ballkanike! Mirpo, kjo deri diku do t thoshim e ka kuptimin dhe arsyetimin e vet politik, sepse njerzit preokupimet dhe frustrimet e tyre, n perndim nuk i kanalizojn dhe nuk i shprazin m n form dhe prmbajtje t nj homogjeniteti etnik, ashtu si bjn vendet postkomuniste por n form t individualizmit (do t thosha) ekstremist t tepruar!

Modeli i shoqris Kosovare, ku vendimi pr realizimin e identitetit shtetror qndron ende pezull, edhe pr shkak se ai jo q ende nuk sht definuar e ndrtuar n kuptimin: politik(nuk ka status t definuar), juridik(nuk ka Kushtetut standarde), e at ekonomik(nuk ka demokraci t lir ekonomike), por as at territorial(nuk kontrollohet nga Qeveria e Kosovs 20%-25%), q pr kohn momentale ani pse sht nj handikap i llojit t vet, deri diku e ka arsyetimin e kuptueshm q ndrlidhet me agonin e paslufts dhe mos kmbngulsin e gjertanishm t elitave politike ndrkombtare e lokale pr kt shtje. Cilat jan detyrat e elitave politike lokale? Elitat lokale kan pr detyr dhe obligim kombtar e qytetar q t artikulojn qart vijn e"kuqe" t asaj q gjithkund n botn e civilizuar shquhet si : interes nacional dhe politik nacionale e shtetit t Kosovs, e jo t bhen servil ndaj do krkese dhe oferte n dm t ktyre atributeve t shenjta!? Kjo mangsi, t themi kushtimisht e mosinteresimit apo edhe pamundsis s perceptimit t nj detyre t till kaq delikate, pr ta interpretuar (e realizuar) decidivisht "formuln" e ktij synimi politik, e para s gjithash sociologjik-historike, n auln e shqiptarve t Kosovs, disi e ka nj t met, q ndoshta gjithaq nuk mbshtetet gjithaq n faktet e prapambetjes relative (ekonomike, politike, shkencore dhe emancipuese), sa n faktet e jo emancipimit dhe vetdijesimit pr ta br realitet kt interesim. N ann tjetr, pr do "vonim" , si t them historik t shpjegimit, kuptuarit dhe realizimit t ktij obligimi, fajin drejtprdrejti do ta bartin elitat politike e intelektuale shqiptare t Kosovs, s bashku me burokracin e rafineruar t Administrats ndrkombtare e cila kt problem nuk e ndien edhe gjithaq si t vetin Tek kombet e realizuara postkomuniste n Ballkan e gjetiu, q nuk kan probleme t ksaj natyre, preokupimi pr Interesin nacional, rndom shoqrohet me disa konotime tjera, si jan bie fjala, ato t diskursit: kulturor, historik, politik, e sidomos t atij ekonomik. Kjo ngjan kshtu ngaq ata nuk kan problemin e definimit t vet vets me formuln e certifikuar si standarde pr gjitha vendet dhe shtetet sot n bot N aktualitetin e ri historik, n t cilin gjenden shqiptart e Kosovs, kur nga ata edhe kategorikisht po krkohet akoma t prolongohet shtja e definimit t identitetit t tyre shtetror, shtja e interesit kombtar, pr elitn e re politike dhe "prokurort" akademik prreth saj, kjo shtje imponohet: jo m si detyr shtpiake obligative afatshkurtr, por si nevoj dhe domosdoshmri historike! Ngase, do shtyrje e mtejme, involvon mundsin e shkaprderdhjes s interesimit pr ta definuar qart dhe shqip kt shtje madhore! Abstenimi eventual apo heqja dor e elits s tanishme politike nga synimi i realizimit t pavarsis, apo n fund edhe fat pajtimit me fardo pseudo pavarsie (duke mos prjashtuar ktu as Pakon e Ahtisarit q dikujt do ti mbes hatri?!) ime siguri do ta vononte shtjen e identifikimit dhe t definimit t qart t interesit nacional Kosovar. Por, vonesa nuk do ti privonte elitat e reja politike t dalin n skenn Kosovare dhe ta realizonin kt Projekt me interes gjithkombtar. N kt drejtim kam prshtypjen se zgjedhjet e reja parlamentare do t jen ajo fush mejdani dhe ajo pika kryesore ku do t thyhen shtizat n mes blloqeve t vjetra dhe atyre t reja politike t Kosovs prkitazi me at se ka n t vrtet nnkuptohet me kt kategorin e interesit nacional t Kosovarve. ka sht interes nacional n perndim? Ndr perndimort, q kan nj tradit t lasht t kultivimit t identitetit shtetror, semantika e Interesit nacional sot realisht nuk ndrlidhet m me demiurgun e shtetit,por ndrlidhet prmes

nivelit t vlerave dhe principeve: mbi lirin, barazin, demokracin dhe shoqrin civile, pastaj kushtetutshmrin, pushtetin e kufizuar politik, privatizimin,etj. Q kur t krahasohet me botkuptimet tona q po prpiqemi t'i ndrtojm e afirmojm, ktu n Kosov e prgjithsisht n Ballkan, hetojm se ato konsumohen jasht kritereve, standardeve dhe formulimeve t siprprmendura, q dmth. se botkuptimi yn si botkuptim dhe mentalitet postkomunist ende kuptohet vetm si eksklusivitetit i forms q nuk posedon asfare determinant tjetr, prve atij t konotimit nacional?! Habia bhet edhe m e madhe kur sistemi i ktill imponues n vetdijen e emancipuar politike t shqiptarve t Kosovs, nuk e zgjon ndjenjn e realizimit, e me kt edhe interesimin pr ta interpretuar kt nivel t zhvillimit: ekonomik, politik,e juridik, etj. por at t nevojs s imponimit n form dhe prmbajtje t mekanizmit mbrojts (!) si form e statisfaksionit moral q prve vet knaqsis absurde nuk sjell asgj tjetr n perspektiv. Pse u vonua definimi i interesit nacional? Ku qndrojn, pra shkaqet e dshtimit t gjith ktij synimi shekullor shqiptar pr : interes kombtar, shtetsi,e m kt edhe zhvillim, emancipim, e ngritje t natyrshme si gjith popujt tjer? Me gjas, qysh gjat zgjedhs s sundimit turk, si thuhet nga sociologt dhe historiant ishte prezent tendenca e aktualizimit t ktij koncepti jetik ndr shqiptart n prgjithsi, mirpo, pamundsia pr ta krijuar nj rrjet t tr sistemi: politiko-ekonomik, bri q gjumi robrues pes qindvjear t prmbys arsyen e nevojs s lirimit, emancipimit, e edhe zhvillimit t ndjenjs pr identitet kolektiv vetanak. Periudha nn ish strukturn e sistemit t mbretris SKS-e, pr elementin shqiptar, ishte po ashtu nj riprsritje e statusit t tyre denigrues. N komunizm, n emr t ikonografis s internacionalizmit, tendenca e shkrirjes s unit dhe identitetit kombtar n sistem folklorik, mori kahet e nj prmase tragjike pr shqiptart, pasojat e t cilit tash ve ngadal por sigurt po i qartsojm. Gjersia, mikrosistemet demokratike q n truallin e Kosovs ende, funksionojn n baz t nj bioritmi do t thoshim emocional, nuk mund t premtojn ende suksesin e nj sistemi t mirfillt dhe t unifikuar mir, q pr synim ka eksklusivitetin e interesit kombtar n Kosov. Makrosistemi serb, ani pse i plagosur rnd me "humbjen e Kosovs", dhe prkundr averzionit t krijuar ndaj tij nga ana e faktorit dhe qendrave t vendosjes politike, n do mnyr do ta vazhdoj agonin e "shpress" s rikthimit t Kosovs n gjirin e sfers s interesit t tij nacional.! N teorit sociologjike, konsistohet q shtetsia dhe fryma e ides s demokracis si dy binjak mund t rezultojn vetm n saje t ides madhore t revolucionit (q pr kushtet dhe rrethanat e Kosovs q e ka kaluar nj pjes t ktij purgatori), ndrsa mund bhen t prdorshme vetm ather kur kulmohet n; lirin e shprehjes dhe t mendimit, n tregun e lir t kapitalit dhe ideve, n emancipimin ekonomik dhe at politik, etj. Shtizat e lidershipit Kosovar q po pretendon t nderohet me rolin e karizms kryesore politike, duhet t thyhen jo rreth eksklusiviteteve q kan filluar t marrin ngjyr dhe konotime ideologjike, por rreth eksklusiviteteve t sistemit apo mekanizmave t cilt duhet do ta ndihmojn daljen nga gjendja dhe statusi aktual i jo definimit t; asaj q gjithkund quhet shtet dhe interes vital i qytetarve dhe i demokracis liberale. Bartja apo shkaprderdhja e interesit nacional shqiptar n Kosov, npr subjektet e paprvoj politik, /ende pa u definuar shtja e identitetit shtetror/ n nj mnyr e ka dmtuar rnd shtjen e prkufizimit t interesave reale shqiptare n Ballkan! Kjo ndoshta mund t bhet, n rast se nuk realizohet pavarsia e plot, pra me nj shtet t vetm shqiptar n Ballkan. N munges t analizave relevante pr kt problematik, do shtonim vetm nj konstatim t dshmuar, se : jo definimi i identitetit shtetror t Kosovs, n kt faz t emancipimit politik

do t sjell si domosdoshmri /jo si nevoj m!/ jo definimin e kompleksit t interesave vitale kombtare t shqiptarve n prgjithsi, n tr Ballkanin. N ann tjetr, pretendimi pr ta prkufizuar vet, kuptimin e ktij kompleksi strategjik, pa ndihmn dhe aminin e qendrave dhe fuqive t vendosjes politike ndrkombtare, sht po ashtu i pamundshm dhe i pa imagjinueshm. S' kndejmi, diskursi i prkufizimit apo definimit t interesit nacional pr kombet q nuk kan arritur gjer tani t realizohen me stereotipin e standardizuar perndimor do t thoshim si mundsi dhe reperkusion eventual bart me vete rrezikun e relativizmit t ksaj nevoje, q n integrimet e ardhshme do t minimizohet deri n maksimum. shtja, sht sa jan qytetart e Kosovs t gatshm t ballafaqohen me sfidn e tyre t kamotshme shekullore dhe t kuptojn esencn dhe kuptimin e asaj q gjithher dhe gjithkund sht quajtur Interes nacional i tyre? Prgjigja ime sht se akoma nuk sht von, me gjas viti 2008 do jet afati i fundit kur kjo sfid do t merr prkufizimin dhe prgjigjn e plot historike. Dasht Zoti dhe u bft kshtu!
(Autori sht Sociolog nga Prishtina)