TN MN V TH PHP

L Anh Minh Th php l ngh thut vit ch ca ngi Trung Quc vi cc cng c gi l vn phng t bo (bt, nghin, giy, mc). Ngi Trung Quc thng ni: Hc tp th php kh d tu thn, dng tnh, o d tm tnh. . Vi quan nim ny, th php cng l o (Th php gi, o d) . Ngi Nht t thu tip thu vn ha Hn nhn ra gi tr cao nh ca th php nn gi tn l th o (shd). Khng nhng th, s nghin tp th php t i Hn n nay tr thnh mn hc hn hoi vi y c s l lun gi l th hc .

Lan nh Tp T th php ch hnh ca Vng Hi Chi

a im Lan nh (xy dng vo i Hn, hin ngoi thnh Thiu Hng) l ni m Vng Hi Chi vit Lan nh Tp T

Ni n th php l ni n kh luyn. Ngi Trung Quc thng bo: Hc th v nht bt lm tr. (Hc th php chng ngy no m khng vo ao). Thut ng lm tr ni cng phu kh luyn th php. Th gia Trng Chi i ng Hn mi ngy luyn vit xong th ra bt ao, lu ngy nc en nh mc (Lm tr hc th, tr thy tn mc) . Thut ng lm tr bt ngun t . Thi ca Trng Chi, giy cha ph bin, luyn ch ch c th vit trn t la. ng tn dng tt c vi la trong nh, khi khng th vit thm c na th em nhum v may y phc. Gii nghin cu Trung Quc tng kt rng cc i th gia thng phi mt vi chc nm lm tr mi thnh danh. V bi phc cng phu lm tr ca Trng Chi (i Hn) nn Vng Hi Chi (i Tn) b ra 15 nm luyn ch, bt u t ch vnh (mi mi). Ch vnh bao qut tm nt c bn ca ch Hn (gi l vnh t bt php ) v l bi tp nn tng cho ngi mi hc th php. Nhng vnh t bt php chnh thc c nghin cu c qui c k t nh s Thch Tr Vnh (tc gi Vnh thin s) i Tu. V chu by i ny ca Vng Hi Chi cng l mt tm gng kh luyn th php. ng tu cha Vnh Hn , huyn Ng Hng . ng ln lu cha ri khng xung, 40 nm kh luyn th php (ng lu bt h t thp nin ). Bt cn (thoi bt ) vt thnh g. Khi ng thnh danh, ngi ngi n xin ch khin ngch ca b dm nt, phi ly st l bao li (gi l thit mn hn ). Nh s Hoi T i ng thu hoa nin nh ngho khng tin mua giy, ch kh luyn trn l chui m thnh danh tho thnh . Vng Hin Chi thu nh luyn ch gnh nc y 18 chum lm nc mi mc. Nh th m thnh danh. Hai cha con Vng Hi Chi v Vng Hin Chi c i xng tng l Tho thnh nh Vng . Ch tho ca h tr thnh khun mu cho th nhn nghin tp t i Tn n nay.

Th php ch khi ca Liu Cng Quyn (i ng) Nhng ngi say m th php nhiu v k. Mi mt i u c mt s i th gia, t vua cha n s dn. ng Thi Tng (L Th Dn ) lc ri ly ngn tay vit ch trong khng kh (tru khng luyn t ); na m tc dy thp uc luyn Lan nh (mc tch ca Vng Hi Chi). Lng V cc k hm m mc tch ca h Vng, cho ngi i su tm tt c tc phm ca Vng Hi Chi, truyn lnh cho mi ngi trong cung ph phi ly cc th th ca h Vng lm chun, ri sai Chu Hng T son Thin T Vn v cho ngi m phng bn th th chn, tho, l, trin ca h Vng m chp Thin T Vn dy ch Hn v th php cho cc con em trong cung ph. Chu Hng T l vn quan k ti, ch dng 1000 ch Hn c bn vit thnh tng cu bn ch (khng ch no lp li) m ging gii c mi l l trn i. Tc phm ni ting ny khng ch l sch gio khoa khi mng (dy tr) t i Lng n i Thanh m cn l b kp rn luyn th php cc k quan trng cho n ngy nay. Tr Vnh thin s sao chp 800 bn Thin T Vn theo ch hnh v ch tho ph bin cho cc t vin. Cc th gia u c bn Thin T Vn vi th th ca ring mnh, nh u Dng Tun i ng, Triu Mnh Ph i Nguyn, v.v... cho n cc th php gia Trung Quc hin i. Lch s pht trin ca th php xui theo lch s pht trin ca ch Hn. Cc th gia Trung Quc nhiu v k, mi ngi chuyn tr mt th th, c ngi va l th gia va l ha gia; nu lit k y phi l mt danh sch di dng dc. Ta ch c th k nhng i th gia tiu biu nht ca tng i.

Th th Su Kim c trng ca Triu Ct (tc vua Tng Huy Tng) Bt u t i Tn Thy Hong c tha tng L T (ngi thng nht vn t Trung Quc, c th php s k l nht th php gia), Triu Cao , H Mu Knh ,... i Hn c cc th gia S Du , To H , Thi Vin , Trng Chi , Si Ung , Lng Hc , Lu c Thng ,... i Tam Quc v Ty Tn c Hm an Thun , V n , Chung Diu , Hong Tng , V K , V Cn (con V K), anh em V Hng - V Tuyn - V nh (cc con ca V Cn), T Tnh (chu gi Trng Chi l cu), Lc C ,... i ng Tn c gia nh Vng Hi Chi vi cc con Vng Hin Chi , Vng Tun , Vng Dn . i Nam Bc Triu c Bc Thiu Chi , Vng Tng Kin , o Hong Cnh (cng l o gia), Trnh o Chiu , Triu Vn Thm , Vng Bao , ...

Xch Bch Ph (ca T ng Pha) vi th php Triu Mnh Ph i Ty v ng l thi k nh thnh ca th php vi cc th gia Tr Vnh (thin s Thch Tr Vnh), Thch Tr Qu , inh o H , u Dng Tun , Ngu Th Nam , Ch Toi Lng , Lc Gin Chi , L Th Dn (ng Thi Tng ), V Tc Thin (vn l ti nhn ca Thi Tng, v sau b ln ngi xng l i Thnh Hong , th php chuyn v hnh th), Tit Tc , Tn Kin L , Knh Khch , H Tri Chng , L Ung , Trng Hc , Hn Trch Mc , Trng Hoi Cn , Nhan Chn Khanh , Hoi T , T Ho , L Dng Bng , Liu Cng Quyn , Mc , Cao Nhn , ... i Ng i c Dng Ngng Thc , T Huyn , ...

i Tng c L Kin Trung , Vng An Thch , t gia T-Hong-M-Si (tc l T Thc , Hong nh Kin , M Ph [Pht] , Si Tng ), Tit Thiu Chng , Triu Ct (tc l vua Tng Huy Tng , vi th th c th l su kim th ), Nhc Phi , Lc Du , Khng Qu , Trng Tc Chi , Vng nh Qun , ...

Tin Xut S Biu (ca Gia Ct Lng) qua th php hnh tho ca Nhc Phi i Tng

Th php hnh khi ca M Ph (M Pht) i Tng i Nguyn c Triu Mnh Ph (Tng Tuyt o Nhn ), Tin Vu Khu , Khang L Qu Qu (gc Mng C), Thi Bt Hoa , Ngh Tn , ...

Th Xun ng K th php Triu Mnh Ph i Minh c Tng Lim , Tng Toi (con Tng Lim), Tng Khc , Tng Qung , Du Ha , Gii Tn , Thm , Trnh Nam Vn , Trn Hin Chng , Thm Chu , Chc Dun Minh , Vn Trng Minh , Vn Bnh (con Vn Trng Minh), L ng Dng , Vng Sng , Trn Thun , Vng Tr ng , T V , ng K Xng , Hnh ng , Trng Thy , Hong o Chu , Ngh Nguyn L , ...

i Thanh c Ph Sn , Vng c , Kim Nng , Trng Chiu , Trnh Tip , Lu Dung , Vng Vn Tr , Vng Thi Mn , Chu p (Bt i Sn Nhn ), Trnh Ph , t Trng Quang , Trn Dic Hi , ng Phng Cng , Thit Bo , Qu Phc , Tin im , Tin Phong , ng Thch Nh , Y Bnh Th , Bao Th Thn , H Thiu C , Triu Chi Khim , Ng Xng Thc , L Thy Thanh , ng ng Ha , Trng D Chiu , Khang Hu Vi , T Bch Thch , Trnh Bn Kiu ,...

Ch TINH th php Nhc Phi

Cc th gia hin i c Trnh Vn Trc , Tng Hi , Hong Tn Hng , Vu Hu Nhim , M Nht Ph , Hong Nht Php S , H Tiu Thch , L Tn , ng Tn Mc , Quch Mt Nhc , v.v. (Trong khun kh bi vit ny ch c th k tn cc th gia ht sc s lc nh trn). Trong cng ng ngi Hoa ti Ch Ln hin nay ha gia th nhiu nhng th gia th him. Tiu biu l nhm Nam T Ngh Uyn do lo s L Tng Nin v thn hu sng lp ma xun nm 1989. Th ha gia h L nm nay (1999) c 67 tui, sinh ti huyn Hc Sn , tnh Qung ng. Thu nh theo ha php Ty phng, lc trng thnh hc hm th thy mc ti i Hn Ngh Thut Hc Vin Hng Cng. Nm 1961, ng th gio danh ha gia Lng Thiu Hng thuc ha phi Lnh Nam . Ho phi ny do Cao Kim Ph sng lp sau khi ng du hc ti Nht Bn. Ho phi ny ch trng phi hp ha php Ty phng vi Trung Quc ho, vi cc danh gia Cao Kim Ph, Cao K Phong , Trn Th Nhn , Triu Thiu Ngang v.v... V th php, lo s L Tng Nin s trng tho th v hnh th. Tho th ca L lo s chu nh hng tho th ca i th gia Vu Hu Nhim (1879-1961). Hin nay Vu Hu Nhim c Trung Quc coi l tho thnh; nm 1932 ng xng tiu chun ho tho th, cng hin rt ln cho lch s th php Trung Quc. Trong nhm Nam T cn c th ha gia Quan Cng (tc Quan Tn Ch ). Quan lo s sinh nm 1932 ti huyn Nam Hi tnh Qung ng. V hi ha ng thnh tho thy mc, sn du Ty phng, thit k, trang tr sn khu, tng dy hi ha ti trng Hunh Kin Hoa nm 1976. V th php Quan lo s s trng khi th, l th v hnh th, nt bt hn hu chn cht. Ch l ca ng chu nh hng Triu Chi Khim i Thanh, ch khi chu nh hng Nhan Chn Khanh v Liu Cng Quyn i ng, cn ch hnh l do ng t to phong cch ring. Trong nhm Nam T thu ban u cn c th ha gia Vng Trung Phu nay nh c nc ngoi. Vng lo s bt php rn ri sc so chu nh hng Nhan Chn Khanh su m, ngoi ra ng v L lo s cng s trng v khc n trin. Ha gia Trng L (sinh nm 1952 ti Saigon) ca nhm Nam T cn c tr trin th v ngy bi. Ha gia Hong Hin Bnh cng tho hnh th v tho th. Cc th ha gia L Tng Nin, Quan Cng, Vng Trung Phu t chc nhiu lp th php v hi ha, tn tm truyn dy th ha cho c ngi Hoa v ngi Vit. Hin nay nhm Nam T Ngh Uyn hot ng khng si ni nh xa. ng tic trong mt cng ng ngi Hoa ln nh vy s ngi hc th php khng nhiu, c l v b mn ny i hi nhiu kh luyn hay chng? Tuy vy th ha gia Quan Cng vn cn nhit tm truyn dy th php v hi ha cho mt nhm mn ti t gia ca ng.

Vic hc th php xa nay khi u bng khi th, khi thun thc mi chuyn sang hnh th v tho th hoc trin th. Thi k nh thnh ca khi th l i ng, ni bt nht l cc i th gia Nhan Chn Khanh , u Dng Tun v Liu Cng Quyn . n i Nguyn th c thm Triu Mnh Ph . H to thnh bn phong cch khi th m phm t i ng cho n nay, gi l Nhan th , u th , Liu th , Triu th . Nhan th mc mc mnh m, u th thanh t trang nghim, Liu th cng ci qut cng, Triu th yu iu kiu l. Ngi hc th php ty theo s thch v c tnh ca mnh m bt u t mt trong bn phong cch ny. Ngi hc th php lun cn c thy, khng th no t hc c, phi chng kin k php ca thy mi lnh hi c bt , c nhng k php cn ging gii trc quan khng th no c sch m hiu. Vai tr ca thy rt quan trng: ph m v gii hoc . Ngi mi hc thng c o tng v nt bt ca mnh, ngi thy phi ch ra nhng nt sai (gi l t bnh ) ca h, l ph m. Ging cho h nhng iu cha thng sut hay hoi nghi, l gii hoc. Nhiu hc vin qu nn nng, mun t giai on nn bt u t hc hnh th v tho th. Hu qu tai hi l nt bt khng c gn ct, mun quay v luyn khi th th cng kh: nt bt thnh bnh tt. Th h nh Nho tin bi ca Vit Nam c rt nhiu v th php rt p nh Phan Thanh Gin, Phan Bi Chu, Hunh Thc Khng, Nguyn Long Ct, v.v... Nhng gii nghin cu Hn Nm cha c ai quan tm nghin cu v mng th php trong di sn Hn Nm ca t tin li, tht l ng tic. Hin nay Vit Nam, c L Xun Ha l th gia rt ni ting khp trong v ngoi nc. Th php l mt ti rt rng khng th no gi ghm trong mt hai trang giy, thnh th bi vit ny ch l tn mn i nt khi qut v mt mn ngh thut tao nh ca Trung Quc m thi, khng dm vng ngn v cc vn trng yu ca th php nh k php, chng php, v.v... L ANH MINH Xun K Mo 1999 GHI CH: Bi vit ng trong tun san SAIGON GII PHNG TH BY, s 421 (6/3/1999).

10