RMNN RN RYES

(RN PERVZ)
(METN - SZLK - DZN)

Yrd. Do. Dr. Enfel DOAN

Yrd. Do. Dr. Feryal KORKMAZ


T. C. KLTR VE TURZM BAKANLII
KTPHANELER VE YAYIMLAR GENEL MDRL

3202
KLTR ESERLER
453
ISBN 978-975-17-3428-0

www.kulturturizm.gov.tr
e-posta: yayimlar@kulturturizm.gov.tr

Bu kitap internet ortamnda ilk kez yaymlanmaktadr.

2. Z GEMLER
ENFEL DOAN
1977 ylnda Antalya'nn Serik ilesinde dodu. lk, orta ve lise renimini Serikte
tamamlad. 1994 ylnda stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat
Blm'nde lisans eitimine balad. 1998de baaryla mezun oldu.
8 Ekim 1998'de Mill Eitim Bakanl'na bal Eyp Halit Dervi lkretim
Okulu'nda Trke retmeni olarak greve balad.
1998 ylnda stanbul niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Trk Dili ve Edebiyat
Anabilim Dal Yeni Trk Dili Bilim Dal'nda yksek lisans eitimine balad.
1999 yl Eyll aynda Edebiyat Fakltesinde girdii Aratrma Grevlilii snavn
kazand. MEB'in de muvafakatiyle 30 Aralk 1999 tarihinde stanbul niversitesi Edebiyat
Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blm Yeni Trk Dili Anabilim Dal'nda Aratrma
Grevlisi olarak almaya balad.
Eski Anadolu Trkesinde Kelime Gruplar ve Kullanllar adl yksek lisans tezini
24 Temmuz 2001 tarihinde baaryla savundu.
Eyll 2001de stanbul niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Trk Dili ve Edebiyat
Anabilim Dal Yeni Trk Dili Bilim Dalnda doktora eitimine balad.
8 Kasm 2006da Ahlk- Al (Metin-Szlk-Sentaks ncelemesi) adl doktora tez
almas oy birliiyle kabul edildi ve Filoloji Doktoru (Ph. D.) unvann ald.
4 Eyll 2007 tarihinde Yeni Trk Dili Anabilim Dalnda Yardmc Doentlik
kadrosuna atand.
1 Aralk 2007 - 1 Haziran 2008 tarihleri arasnda, Donanma Komutanlnda
(skenderun ve Glck) vatani grevini yerine getirdi.
Trk Dil Kurumu bnyesinde oluturulan Osmanl Trkesi Szl alma
Grubunun da yesi olan Enfel Doan evli ve iki ocuk babasdr.

FERYAL KORKMAZ
1976 ylnda Kuzey Kbrs Trk Cumhuriyeti'nde domu, ilk ve orta renimini ayn
yerde yapmtr. 1994 ylnda kaydolduu stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Trk Dili
ve Edebiyat Blmnden 1998 ylnda mezun olup, ayn yl stanbul niversitesi Sosyal
Bilimler Enstitsne bal Trk Dili ve Edebiyat Blm, Eski Trk Dili Anabilim Dalnda
yksek lisans programna balamtr. Bu programdan 2000 ylnda Mlk Suresi Tefsiri, GiriGramer-Metin-ndeks adl teziyle mezun olan Feryal Korkmaz, 2001 ylnda balad doktora
programndan 2007 ylnda tamamlad Bat Trkesinde Tr Deitirme adl teziyle baarl
bir ekilde mezun olmutur.
1998-2002 yllarnda MEB bnyesinde orta retim kurumlarnda alan Feryal
Korkmaz, 2002-2007 yllar arasnda stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve
Edebiyat Blm Yeni Trk Dili Anabilim Dalnda Aratrma Grevlisi olarak grev
yapmtr. Korkmaz, 2008 ylnda Eski Trk Dili Anabilim Dalnda Yardmc Doentlik
kadrosuna atanmtr.

3. TRKE ZET
Bu almada, 16. yzylda Rm (Ergeneli Ktip Davud) tarafndan yazlm
olan ve eyhnin Husrev irin adl mehur mesnevisinin yarm kalm son ksmn
tamamlayan eserini yayna hazrladk. nce metni transkripsiyon alfabesi ile verdik,
daha sonra metnin szlk ve dizinini oluturduk.

NGLZCE ZET (ABSTRACT)

In this study we prepared a text from 16th century that has written by Rumi.
This text is the completion of eyhis Husrev irin. We translated the text with
transcription alphabet and we gave the meanings of words that passed in the text.Also
a gramatical explanation abaut text had given in the study.

4. NDEKLER
z Gemiler ..
Trke zet ..
ngilizce zet (Abstract)
indekiler ..
n Sz
Ksaltmalar ..
Giri .
Rm (Ergeneli Ktip Davud)nin Hayat zerine ..
Sonu
Kaynaka ..
Yararlanlan Szlkler ..
Szlk ve Dizin ..
Metin ..

5. N SZ
Dou edebiyatlarnda olduu gibi Trk edebiyatnda da Hsrev rn ve Ferhad
rn hikyeleri ok yazlp okunan eserlerdir. zerinde alma yaptmz ve adn rn
rye olarak vermeyi uygun grdmz bu eser de 15. asrn mehur airlerinden eyhnin
Hsrev rnin tamamlamas niteliindedir. eyhnin eserinde, bu eserlerin en romantik
ksm olarak deerlendirilen rye vakas bulunmamaktadr; Rumnin eseri de yalnzca
rye vakasn yani ryenin Hsrevi ldrp rne gz koyduu ve rnin intihar
ettii ksmlar iermektedir. Rm burada eyhnin, vefatndan dolay evirisini yapamad
bu ksm yine Nizmden, ayn vezinle tercme etmitir. Eserin dil olarak, XVI. asrn ilk
yarsnda yazlm olduu kanaati hkimdir.
Bu almada, Ktahya Vahitpaa Ktphanesinde 1616 numarada, irin Perviz
adyla kaytl yazma kullanlmtr. Yazma, harekeli nesih hatla yazlm olup, her sayfasnda
13 satr olan 39 varaktan mteekkildir. almamzda metnin Latin harflerine aktarm
yapldktan sonra dizinli szl hazrlanm; ayrca metinde geen ayet ve hadisler
dipnotlarla aklanmtr. Eserin ierii, kim tarafndan yazlm olduu giri blmnde izah
edilmitir. Szlk hazrlanrken kelimelerin genel anlam deil metin ierisinde kullanldklar
anlam esas alnmtr.
Her almada farknda olmasak da ok sayda insann eitli ekillerde emei
gemektedir; bu alma iin de bizim farknda olduumuz ya da olmadmz ok sayda
kiinin emei vardr. ncelikle metni bize veren deerli hocamz Prof. Dr. Mustafa zkana
ve bu metinler zerinde alabilecek beceriyi kazanmamz salayan btn hocalarmza
teekkr ederiz. Trk edebiyat tarihi iin bavuru kayna olabilecek bir metin oluturmay
baarabilmi olduumuzu umarz.
Enfel Doan - Feryal Korkmaz

6. KISALTMALAR
Ar. : Arapa
C. : Cilt
ev.: eviren
Far. : Farsa
haz. : Hazrlayan / Yayna hazrlayan
EF : stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi
mec.: Mecaz anlam
s. : Sayfa
Yun.: Yunanca

7. GR
7.1. Husrev rn Hikyesi
Husrev rn veya Ferhd u rn hikyeleri slm kltrnde gelien dou
edebiyatlarnda ok bilinen, sevilen ve okunan mahsullerdendir. Bu hikyelerde Madyin
hkmdar Hrmzn olu Husrev Pervz ve Ermen melikesi Mihn Banunun yeeni
rnin byk aklar ile, rnin dier Ferhdn bandan geen karmak olaylar bata
olmak zere siyas ve tarih birok vaka dile getirilmektedir. Fars edebiyatnda nce Sena,
daha sonra da Nizm bu mesneviyi kaleme almlar; zellikle Nizmnin mesnevisi tercme
edilmek suretiyle Trk edebiyatnda da birok Husrev rnler yazlmtr. 1
7.2. Trk Edebiyatnda Husrev rnler ve Husrev rn Yazan airler
Trk edebiyatnda ilk defa Altnordu airlerinden Kutub 2 tarafndan, Altnordu
hkmdar Tini-Bek Han ile onun ei Melike Hatun adna evrisi yaplan Nizmnin Husrev
rnini Trkeye tercme eden (veya yeni ekleme-karmalarla hikyeye telif-tercme
zellii veren) Trk airlerinden tespit edilenleri unlardr:
Kutub, Fahr, eyh, Nev, Harm (ehzade Korkut), Lmi elebi, 3 Sadr, Ahmed
Rdvan, 4 Mud, Hayt, h, 5 Cell, 6 Arif elebi, n, mamzde Ahmed, Halfe, drs Be
(Mahv), Fasih Ahmed Dede, mer Bk, Salim bin Mustafa bin Ahmed, Emr Emrullah
elebi, Mustafa Aa Nsr, Nkm. 7 Bunlarn iinde eyhnin eseri Trk edebiyatnda
yazlm en gzel Husrev rn olarak kabul edilmektedir. 8
7.3. eyh ve Husrev rni
Germiyan Beyliinin merkezi Ktahyada doan eyhnin asl ad Yusuf
Sinaneddindir. XIV. asrn sonu ve XV. asrn ilk yarsnda yaamtr. Aratrmaclar

Ayrntl bilgi iin bk. Fevziye Abdullah, Ferhad ile irin, slm Ansiklopedisi, IV, s. 565; Mustafa Erkan,
Hsrev ve irin, Trkiye Diyanet Vakf slm Ansiklopedisi, XIX (1999), s. 53-55; Mustafa zkan, Hsrev
irin, Trkiye Diyanet Vakf slm Ansiklopedisi, XIX (1999), s. 56.
2
Bk. M. Necmettin Haceminolu, Kutbun Husrev irini ve Dil Hususiyetleri, 2. bs., TDK Yaynlar, Ankara
2000; (M. N. Haceminolundan naklen) Anasiazs Zajackowski, Husrav u rn Qutba, Warszawa 1958.
3
Bk. Agah Srr Levend, Laminin Ferhad u irini, TDAY-Belleten, 1964, s. 85-111.
4
Bk. Agah Srr Levend, Ahmed Rzvann Husrev irini, TDAY-Belleten, 1966, s. 215-258; Orhan Kemal
Tavuku, Ahmed Rdvan, Hsrev irin (nceleme-Metin), Atatrk niversitesi Sosyal Bilimler Ensits
(Yaymlanmam Doktora Tezi), Erzurum 2000.
5
Bk. M. Fatih Kksal, hnin Hsrev irin Mesnevisi, Trklk Bilimi Aratrmalar, Sy. 6, Sivas 1998, s.
209-253.
6
Bk. evkiye Kazan, Hmid-zde Cell, Hayat, Eserleri, Edeb Kiilii ve Husrev rn Mesnevisi
(nceleme-Tenkidli Metin), AK Sosyal Bilimler Enstits (Yaymlanmam yksek lisans tezi), Isparta 1997; a.
mellif, eyh ve Hamid-zde Cellnin Husrev irinlerinin Bir Mukayesesi, TDAY-Belleten, 2001/I-II,
Ankara 2003, s. 181-192.
7
Bk. Faruk Kadri Timurta, Husrev rn ve Ferhd rn Yazan airlerimiz, Trk Dili, I/10 (1952), s. 567573; Mustafa zkan, Trk Dilinin Gelime Alanlar ve Eski Anadolu Trkesi, 2. bs., stanbul 2000, s. 313.
8
Bk. Fevziye Abdullah, Nizam-eyh Hsrev irin Mukayesesi, EF Tarih Dergisi, C. 1, Sy. 2, stanbul
1950, s. 263-282; Faruk Kadri Timurta, eyh ve Nizmnin Husrev rnlerinin Konu Bakmndan
Mukayesesi, EF Trk Dili ve Edebiyat Dergisi, X (1960), s. 25-34.

tarafndan mild 1429 ylndan sonraki bir zaman diliminde vefat ettii belirtilmektedir.
eyh airliinin yan sra hekimliiyle de devrinde bir hayli mehur olmutur. 9
Divan, Husrev rn, Harnme eyhnin balca eserleridir. Bunlardan baka
Kenzl-menfi f ahvlil-emziceti vet-tabyi adl tbba dair bir manzumesi, ile Neynme
adn tayan kk bir mesnevisi Habnme adnda Attrdan nazmen tercme ettii bir
mesnevisinin varlndan sz edilmektedir. 10
Husrev rn, eyhnin en nde gelen eseridir. air, mesneviyi II. Muradn tahta
kmasyla yazmaya balam, fakat mr vefa etmedii iin hikye 6944. beyitte yarm
kalmtr.Bunun zerine airin yeeni Ceml mesneviye 109 beyitlik bir zeyil yazmtr. Bu
zeyilde hatm-i kitb ve medh-i Sultn Murd Han blmleri vardr. Hikyenin en romantik
ve en trajik ksm 11 olan rye vakas (ryenin Husrevi ldrmesi, rne gz koymas
ve rnin intihar hadisesi) eyhnin eserinde bulunmamaktadr. Bu eksik olan vakay
Rm, eyhnin eserinin vezniyle, yine Nizmden tercme etmitir. Bu konuya aada
temas edilecektir.
7.4. rn rye (rn Pervz) Mesnevisi Hakknda Genel Bilgiler
Rmnin mesnevisi Husrev irin hikyesinin tamam deildir. Rm burada
eyhnin, vefatndan dolay evirisini yapamad rye Vakasn yine Nizmden, ayn
vezinle tercme etmitir.
Ktahya Vahitpaa Ktphanesinde 1616 numara ve irin Perviz adyla kaytl
olan eser, harekeli nesih hatla yazlm olup, her sayfasnda 13 satr olan 39 varaktan
mteekkildir. Toplam 935 beyittir. Tercmeden ilk nce Faruk Kadri Timurta bahsetmi, 12
Mustafa zkan eseri ayrntlaryla ilim lemine tantmtr. 13
359. beyitte balayan terciibent, varak deiimi dolaysyla 370. beyitte bitmi gibi
grlyor. Ancak mesnevide araya bir gazel vs. girdiinde hikyeye geri dnlrken
Mesnevi bal konulurken burada byle bir balk yoktur. Bu da bize metnin bu ksmnda
bir eksiklik olduu kanaatini vermektedir. Ayrca mesnevide net kmam veya silik yerler
mevcuttur.
Eserde tercmenin hangi tarihte yapldn gsteren bir bilgi yoktur. Faruk Kadri
Timurta eserin dil hususiyetlerinden XVI. asrn ilk yarsnda yazlm olabileceini ileri
srmektedir. 14 10 numaral dipnot, bu gre destek olabilecek mahiyettedir.
Rm bu tercmeyi Kanun Sultan Sleyman adna yapmtr, ayrca uzun bir de
kaside kaleme almtr.
Eser eyhnin mesnevisiyle ayn vezinde (mefln mefln feln) tercme
edilmitir. Mesnevide tevhid (1-25. beyitler), mnacat (26-104. beyitler), nat (105-182.
beyitler), drt halife iin methiye (183-192. beyitler), padiaha methiye (193-230. beyitler)
blmleri giri ksmn oluturmaktadr.
230-294. beyitler arasnda Matla, Du ber-Rh- eyh Gfte od ve Gftrender ahvl-i eyh rahmetullahi-aleyh balklar altnda eyhden ve eserinden uzunca
bahsetmektedir. 295-325. beyitlerde Mnct- Rm ender acz-i nefs-i hod balyla

Bk. Faruk Kadri Timurta, eyhnin Hayat ve ahsiyeti, EF Trk Dili ve Edebiyat Dergisi, V (1954), s.
91-20.
10
Mustafa zkan, a.g.e., s. 317.
11
Bk. Faruk Kadri Timurta, eyhnin Husrev rni, nceleme-Metin, stanbul 1963, s. 28.
12
Bk. Faruk Kadri Timurta, Ktahya Ktphanesinde Bilinmeyen Bir Eser, Son Havadis, 9 Kasm 1961 (Bu
yazya ulamak iin bk. a. mellif, Sanat-Edebiyat Dnyasndan, Haz.: Mustafa zkan, stanbul 1997, s. 209211.); a. mellif, eyhnin Husrev rni, s. 57-59.
13
Bk. eyhnin Husrev rni ve Rmnin rn Pervzi, lm Aratrmalar, 9, stanbul 2000, s. 179-192.
14
Faruk Kadri Timurta, a.g.e., s. 59.

mnacatta bulunmaktadr. 326. beyitten itibaren rye vakasnn

balanmaktadr.
Hikyenin bundan sonraki ksmnda yer alan blm balklar unlardr:

tercmesine

Sfat- eb ve kten-i rye Peder-i hod-r der-n eb (394-417. beyitler)

Sfat- subh (418-454. beyitler)
Cevab-dden-i rn be-rye (455-514. beyitler)
Defin-kerden-i Pervz ve Katl-kerden-i rn hod-r der-mezr- Pervz (515-560.
beyitler)
Du-hsten-i Rm ez ehl-i Kirm (561-734. beyitler)
Matla- dsitn- bery- pend-i rye der-bezm-i btrkn (735-770. beyitler)
Nashat-i eng (771-787. beyitler)
Mesnev: Nashat- rebb (788-800. beyitler)
Nashat- def ney (801-816. beyitler)
Matla- dstn- nbvvet-i Hazret-i Resl aleyhis-salt ves-selm (817-833.
beyitler)
Gftr-ender ahvl-i Nizm (834-899. beyitler)
Cevb- Pervz be-nme-i Neb aleyhis-selm (900-935. beyitler)
Mesnevide beyt ve ir balyla yazlm alt gazel; biri yirmi be, dieri yirmi
drt beyitlik iki de terciibent vardr.

8. RM (ERGENEL KTP DAVUD)NN HAYATI ZERNE

eyh'nin Husrev rni'ni tamamlayan ve Rm mahlasn kullanan air, mesnevinin
324. beytinde (14b/4) air, adnn Davud olduunu zikretmektedir:
Ol elhn-la tutd-y-sa cihn
Ol elhna menem Dvd- sn
Bu zat, Kanun Sultan Sleyman zamannda yaam ve Rumeli Beylerbeyinin divan
ktipliini yapmtr. Seh Be Tezkiresinde adnn Ergeneli Ktip Davud olduu ve Rm
mahlasyla pek ok iirler yazd belirtilmektedir. 15 Ayn bilgiler baka kaynaklarda da
gemektedir. 16
airin mahlas (Rm) eserde on iki yerde gemektedir.
Sinn ceml-i hsnn her eyde ki old zhir
Vasfun Rm benden her kiiden gzel der (5b/4, 101. beyit)
Ne hb itdn be Rm ibu ry
Bu aradan dah ren kl duy (7a/3, 137. beyit)
Rmy itdrmege bize kuru gavglarn
Nesne yokdur arada ill cihn sevdlarn (8b/8, 179. beyit)
Topra altun idersin bir nazar klsan eh
Rmye bir kez nazar klsan bu dem ak yiridr (10b/9, 229. beyit)
Be Rm nki var oldun ademden
Bihr oldun bu dem bir katre demden (11b/8, 252. beyit)
Mnct- Rm ender acz-i nefs-i hod (12a/13)
15

Bk. Het Bihit Seh Beg Tezkiresi, Haz.: Gnay Kut, Harvard 1978, s. 278-279: Ktip Dvud Rumilinde
Ergene Kprsinde olan kasabadandur. Rm tahallus ider. Ho-tab ve istikamet-i zihni ve selmet-i vezni var.
Rumili Begler begisine smarlanan deftere hizmet iden kttb ve ol sitneye kadmden intisb iden
bendelerindendr. Zemete mutasarrf ve vfir era mlik kiidr. Ve meviza slbnda bu birka beyit
murabba onundur ki tahrr olnd:
Murabba
Her ki dnyya gelr hr ecel cmn ier
Ne aceb menzil olur kimi konar kimi ger
Ceres-i nle ile kfile-i mr geer
Ks- rhlet alnur geldi gider geldi gider
Tfl-iken kimisine devlet ikbl virr
Nev-cvn olsa dgnlerle gelr alvirr
Kocaya ks- felek ldi begm alvirr
Ks- rhlet alnur geldi gider geldi gider

Ayrca Bk. Seh Bey, Tezkire (Het Behit), Haz.: Mustafa sen, stanbul 1980.
16
Bk. Abdurrahman Hibr, Ensl-Msmirn, Edirne Tarihi (1360-1650), ev.: Ratip Kazancgil, Trk
Ktphaneciler Dernei Edirne ubesi Yaynlar, No: 24, Edirne 1996, s. 132; Riyz- Belde-i Edirne, C. II, s.
485.

Gzergehdr bu bzr- fn
Be Rm koya alan satan (17a/11, 393. beyit)
Dunun yle kl Rm temmn
Kiidenler diye sdk-la mn (23b/13, 560. beyit)
Du-hsten-i Rm ez ehl-i Kirm (24a/1)
Be Rm ehl-i dil efgendesisin
Hakun eksk gedik bir bendesisin (25b/11, 609. beyit)
Hayl-i vasl- dildr grrsen hvb- k ire
Dndr Rmiy sakn bu srr syleme ebsem (27b/12, 659. beyit)
Tahta kelm- Rm bin kez giredi gnde
Ger muhtesib gireydi irindeki yalana (30b/4, 725. beyit)
Gnay Kut, 16. yzyln ikinci derecede bir airi saylan Gazl (Deli Birader)nin
Mekkeden stanbula yollad bir mektuba cevap yazan Rm isimli bir airden
bahsetmektedir. 17 Aada verilen ksmda grlecei zere, Rmnin cevab kasidesinde
17

Gnay Kut (Alpay), Gazlnin Mekkeden stanbula Yollad Mektup ve Ona Yazlan Cevaplar, TDAYBelleten, 1973-1974, Ankara 1974, s. 222-252:
Cevb-nme-i Rm be-mektb- Birder Efendi
...
Kasde-i Rm
Minnet Allaha her diyr iydr
Bahr-i devletde kim ki var iydr
Rmdan geldm ey emr-i Hicz
Mlk-i Rm u makm- yr iydr
...
h- Rm u Arab hevs Acem
eh Sleymn u ehriyr iydr
...
Ktibn- hazne cmlesinn
Darb u taksmi b-mr iydr
...
Dah Beglerbegisi Rm ilinn
Mr Sleymn nm-dr iydr
Rm ili kethuds Rstem Beg
ok dular ider nisr iydr
Deftern shibi Al elebi
Hk-i pyuna yz srer iydr
Rm ilinn sovuk sularyle
ol ala karla yaylalar iydr
...
Rm bu sohbetn ducsdur
Tapuna ok dus var iydr

Rumeliden, Rumeli Beylerbeyinden, ktibndan, Kanun Sultan Sleymandan vb.

bahsedilmektedir. Burada ad geen Rmnin, yine Kanun Sultan Sleyman zamannda
yaayan Ergeneli Ktip Davud olduunu -bir ihtiyat erhi dmekle beraber- syleyebiliriz.
Antoine Galland adnda bir Batl seyyah, stanbulda Husrev rn Mevln eyh
Rm isimli, hicr 932 (1535) ylnda ikmal edilmi Trke bir mesnevi grdn ifade
etmektedir. 18 Fakat burada bahsi geen ismin, Ktip Davudla ayn kii olup olmadn kesin
olarak ifade etmek gtr.

Saf geldn dinrse imdi ana

Yiter ol denl itibr iydr
18

Antoine Galland, stanbula Ait Gnlk Hatralar (1672-1673), 1. cilt, erhlerle Yayna Hazrlayan: Charles
Schefer, ev.: Nahid Srr rik, TTK Yaynlar, Ankara 1998, s. 213: (21 Aralk aranba) Fars harfleriyle
yazlm, minyatr ve yaldzlarla zenginletirilmi olup Husrev rn Mevln eyh Rm isimli Trke bir
mesnevi grdm. Mellif eserinin sonunda bunu hicr 932 ylnda ikmal etmi olduunu bildiriyor ki, mildn
1535inci ylna tekabl eder.

9. SONU
Rm bu tercmeyi Kanun Sultan Sleyman adna yapmtr, eserin dil
hususiyetlerinden XVI. asrn ilk yarsnda yazlm olabilecei anlalmaktadr.
almann Szlk blmnde toplam 2522 madde ba bulunmaktadr. Bunlardan
1005 adedi Arapa, 611i Farsa, 2si de Yunanca kkenlidir. Geriye kalan 904 madde
Trkedir. Ayrca birleik fiillerden oluan 180 adet de Trke alt madde vardr.
Rmnin mesnevisi Husrev irin hikyesinin tamam deildir. Rm burada
eyhnin, vefatndan dolay evirisini yapamad rye Vakasn yine Nizmden, ayn
vezinle tercme etmitir. Rm, eyhnin bu yarm kalm nemli eserini tamamlamas
bakmdan edebiyat tarihinde kendine yer edinmitir. Bu almayla hem Rmnin hayat
hakknda bilinmeyenler ortaya konmu olmakta, hem de airin 935 beyitlik bu eviri
mesnevisi btn ynleriyle okuyucularn istifadesine sunulmu olmaktadr.

10. KAYNAKA
Abdurrahman Hibr, Ensl-Msmirn, Edirne Tarihi (1360-1650), ev.: Ratip
KAZANCIGL, Trk Ktphaneciler Dernei Edirne ubesi Yaynlar, No: 24, Edirne 1996,
s. 132;
--------------, Riyz- Belde-i Edirne, C. II, s. 485.
DOAN, Enfel - KORKMAZ, Feryal, "Rum'nin rn ryesi (nceleme-MetinSzlk)", EF Trk Dili ve Edebiyat Dergisi, C. XXXI, stanbul 2004, s. 52-173.
ERKAN, Mustafa, Hsrev ve irin, Trkiye Diyanet Vakf slm Ansiklopedisi, XIX
(1999), s. 53-55.
GALLAND, Antoine, stanbula Ait Gnlk Hatralar (1672-1673), 1. cilt, erhlerle
Yayna Hazrlayan: Charles Schefer, ev.: Nahid Srr rik, TTK Yaynlar, Ankara 1998.
HACIEMNOLU, M. Necmettin, Kutbun Husrev irini ve Dil Hususiyetleri, 2.
bs., TDK Yaynlar, Ankara 2000.
Het Bihit Seh Beg Tezkiresi, Haz.: Gnay KUT, Harvard 1978.
KKSAL, M. Fatih, hnin Hsrev irin Mesnevisi, Trklk Bilimi
Aratrmalar, Sy. 6, Sivas 1998,s. 209-253.
KUT (Alpay), Gnay, Gazlnin Mekkeden stanbula Yollad Mektup ve Ona
Yazlan Cevaplar, TDAY-Belleten, 1973-1974, Ankara 1974, s. 222-252.
LEVEND, Agh Srr, Ahmed Rzvann Husrev irini, TDAY-Belleten, 1966, s.
215-258.
--------------, Laminin Ferhad u irini, TDAY-Belleten, 1964, s. 85-111.
ONAY, Ahmet Talay, Eski Trk Edebiyatnda Mazmunlar , Ankara 1993.
ZKAN, Mustafa, Trk Dilinin Gelime Alanlar ve Eski Anadolu Trkesi, 2. bs.,
stanbul 2000.
------------,eyhnin Husrev rni ve Rmnin rn Pervzi, lm
Aratrmalar, 9, stanbul 2000, s. 179-192.
--------------, Hsrev irin, Trkiye Diyanet Vakf slm Ansiklopedisi, XIX (1999),
s. 56.
Seh Bey, Tezkire (Het Behit), Haz.: Mustafa SEN, stanbul 1980.
TANSEL, Fevziye Abdullah, Ferhad ile irin, slm Ansiklopedisi, IV, s. 565.
--------------, Nizam-eyh Hsrev irin Mukayesesi, EF Tarih Dergisi, C. 1,
Sy. 2, stanbul 1950, s. 263-282.
TMURTA, Faruk Kadri,Husrev rn ve Ferhd rn Yazan airlerimiz, Trk
Dili, I/10 (1952),s. 567-573.
--------------, Ktahya Ktphanesinde Bilinmeyen Bir Eser, Son Havadis, 9 Kasm
1961.
--------------, Sanat-Edebiyat Dnyasndan, Haz.: Mustafa ZKAN, stanbul 1997.
--------------, eyh ve Nizmnin Husrev rnlerinin Konu Bakmndan
Mukayesesi, EF Trk Dili ve Edebiyat Dergisi, X (1960), s. 25-34.
--------------, eyhnin Hayat ve ahsiyeti, EF Trk Dili ve Edebiyat Dergisi, V
(1954), s. 91-20.
--------------, eyhnin Husrev rni, nceleme-Metin, stanbul 1963.
ZAJACKOWSKI, Anasiazs, Husrav u rn Qutba, Warszawa 1958.

11. YARARLANILAN SZLKLER

Ahmet Vefik Paa, Lehce-i Osmn, Haz.: Recep TOPARLI, TDK Yaynlar, Ankara
2000.
Ahter-i Kebr, Dersaadet 1324.
Ali Nazm-Read, Mkemmel Osmanl Lugat, Dersaadet 1318.
DEVELLOLU, Ferit, Osmanlca-Trke Ansiklopedik Lugat, Aydn Kitabevi, Ankara
1992.
Mtercim sm Efendi, Burhn- Kat, Haz.: Mrsel ZTRK, Derya RS, TDK
Yaynlar, Ankara 2000.
rnekleriyle Trke Szlk, (4 cilt), Mill Eitim Bakanl Yaynevi, Ankara 1995.
PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanl Tarih Deyimleri ve Terimleri Szl, c. I-II-III,
stanbul 1993.
REDHOUSE, Sir James W., Turkish and English Lexicon, ar Yaynlar, stanbul
2001.
SARI, Mevlt, el-Mevarid, Arapa-Trke Lgat, pek Yaynlar, stanbul 1982.
STEINGASS, A Comprehensive Persian-English Dictionary, Beyrut 1975.
emseddin Sami, Kms- Trk, Dersaadet 1317.
--------------, Kmsul-Alm (6 cilt), Kagar Neriyat, Ankara 1996.
eyhlislm Mehmed Esad Efendi, Lehcetl-Lgat, Haz.: H. Ahmet KIRKKILI, TDK
Yaynlar, Ankara 1999.
KN, Ziya, Farsa-Trke Lugat (Gencine-i Gftar Ferheng-i Ziya), c. I-II-III,
MEB Yaynlar, stanbul 1996.
TULACI, Pars, Okyanus Ansiklopedik Trke Szlk (5 cilt), abc Yaynlar, stanbul
1995.
Trke Szlk, (2 cilt), TDK Yaynlar, Ankara 1998.

12. SZLK VE DZN

A
b (Far.): Su 6, 176,245, 579, 741, 908.
b- hayt: eni lmszle kavuturduuna inanlan efsanev su, dirilik suyu 37, 48.
b- hayvn: Ab- hayat da denilen ebed hayat suyu 148, 209, 321, 702.
bd (Far.): Mamur, en, bayndr 184, 358, 591.
ac() : Yemesi gereken, tok olmayan 283, 306.
acm (Ar.): Acemler, ranllar 391.
acyib (Ar.): artacak ve hayret verici eyler 817.
aceb (Ar.): ama, hayret 23, 249, 782, 793.
Acem (Ar.): ranl 280, 388, 389, 390, 392.
ac : 1. Tad bu nitelikte olan 209, 341, 422. 2. Krc, zc, incitici 514.
act-: Ar, sz duymasna sebep olmak 403, 472.
a- : 1. Bir eyi kapal durumdan kurtarmak 363, 667, 909. 2. Bir konu ile ilgili konumak
20, 97, 556, 573,825.
al-: Almak 162.
ad : Ad, isim 305, 330, 821.
ad k- : Birisi ile anlmak 733.
ad (Ar.): Dmanlar 217, 927.
adlet (Ar.): Zulm etmemek. Herkese hakkn vermek ve lyk olduu mumeleyi yapmak
200.
dem (Ar.): nsan 14, 22, 78, 108, 244, 366, 463, 467, 550, 555, 570, 575, 624, 643, 645,
656, 878, 882, 908, 931; lk insan ve ilk peygamber 10, 73, 86, 195, 196, 236, 244, 745.
adem (Ar.): Yokluk 252, 301, 562, 620, 875.
dem (Ar.): nsanlardan olan, insana ait. 173.
Aden (Ar.): Kzl Deniz, Yemen kylar 446.
det (Ar.): Allm davran, huy
det it-: Huy edinmek 433.
di (Ar.): Ad kavmine ait 384, 85.
dil (Ar.): Adalet sahibi 860.
adl (Ar.): Doruluk 187, 198, 199, 218, 224, 305, 783, 861.
aferin (Far.): Yaratan, yaratc 7, 800.
afet (Ar.): Bel, musibet 709.
afitab (Far.): Gne 756, 840, 453, 903.
a : Beyaz, ak 54, 554.
aa : Aa 69.
gz (Far.): Balama 318, 500, 781.
a- : kmak, ykselmek 336.
az : Az 38, 285, 424, 477, 714, 793.
ala- : Alamak 100, 425, 434, 673, 762, 790.
ala-: Alamak 306.
alatma-: Alatmamak 414.
ayr (Ar.): Yabanclar, bakalar 65, 237, 579, 631, 657.
h (Ar.): Ah, yazk 97, 309, 347, 349, 350, 354, 357, 426, 492, 493, 617, 720,721.
har (Ar.):Gayr, bakas 13, 293, 698.

ahd (Ar.): Sz verme 520.

hir (Ar.): Biten, son 78, 348, 349, 387, 615, 722, 853.
Ahmed (Ar.): Peygamberimiz Hz. Muhammed 104, 855.
aham : Akam 306.
h (Far.): Ceylan 663.
ahvl (Far.): Haller, vaziyetler 691, 695.
ahyr (Ar.): Hayrllar 191.
ahz (Ar.): ok alak, menfur kii 8.
akar su : Akarsu, nehir 35.
akt- : Akmasn salamak, aktmak 209.
akdem (Ar.): Daha mhim 881.
kbet (Ar.): Bir eyin sonu, nihayet 469, 898.
akt- : Aktmak 38, 209, 321.
kl (Ar.): Akll kimse 484, 518, 521.
akl (Ar.): Akl, us 33, 138, 253, 266, 313, 459, 463, 575, 868, 906.
aktb(Ar.): Ulular, efendiler 576.
al : Krmz 448.
al-: Almak 42, 83, 165, 171, 188, 212, 228, 232, 265, 268, 280, 289, 329, 341, 393, 407, 442,
544, 595, 651, 671, 675, 699, 700, 783, 787, 818, 823, 824.
l (Ar.): Hanedan, aile; lke 104, 177, 221.
l-i Osman: Osmanllar 221.
l (Ar.): Hile, tuzak 400, 527.
l it-:Tuzak kurmak 527.
al (Ar.): En yksek 155, 833,884, 893, 912.
alm (Ar.): Nianlar, izler 842, 845.
almet (Ar.): aret, iz 710.
al (Ar.): En yksek 809.
aldan- : Aldanmak 804.
aldur- : Kaptrmak 384.
lem (Ar.): Btn cihan, dnya 54, 73, 108, 191, 218, 219, 230, 241, 255, 297, 326,
542,550, 555, 557, 570, 613, 643, 705, 700, 733, 831, 845, 876, 929, 934.
alem (Ar.): Daha iyi bilen 557.
alem (Ar.): Bayrak 870.
lem-r (Far.): Dnyay, lemi ssleyen 684, 756, 840.
let (Ar.): Bir ite veya bir sanatta kullanlan vasta.
let et-: Ara olarak kullanmak 583, 915.
let eyle-: Ara olarak kullanmak 33.
let ol-: Bir ite ara olmak 614.
letsz : Arasz,vastasz 584.
alev : Alev 411.
Al (Ar.): Hz. Ali 189, 223.
l (Ar.): 1. Yce, ulu 668, 2.Byk 766.
lim (Ar.): ok bilen, bilgili 74.
alm (Ar.): ok bilen 883.
Allh (Ar.): Allah, Tanr, Rab 195, 433, 814, 831.
Allh ekber (Ar.): Allah byktr 50.
allme (Ar.) ok bilen lim 553, 724.
alt : Alt, aa, alttaki 61.
altun: Altn 229, 261, 772.
m(m) (Ar.): Halkn tamam, herkes 388, 459, 852.

aml (Ar.): ler, ameller 259.

amel (Ar.): , dinin buyruklarna uygun davran 70, 87, 584.
amn (Ar.): Y Rabbi kabul eyle 560.
amm (Ar.): Ama, fakat 656.
amd (Ar.): Stun, direk 184.
n (Ar.): Lahza, en ksa zaman 332, 662, 690.
an- : Hatrlamak, szn etmek, zikretmek 586, 799.
ana: Anne, ana 223, 331, 334, 346, 482, 489, 811.
ana: Ona (ol zamirinin ynelme hali) 15, 42, 43, 92, 185, 307, 343, 360, 435, 521, 559,
711, 766, 769, 772, 786, 814, 856, 878, 934
an (Ar.): Zahmet, sknt 111.
anda: Onda, orada (ol zamirinin bulunma hali) 889.
andan: Ondan, oradan, ondan sonra (ol zamirinin ayrlma=kma hali) 18, 141, 258, 286,
329, 660, 700, 702, 875, 890.
ne: Anne, ana 340.
an: Onu (ol zamirinin ykleme hali) 41, 84, 98, 160, 253, 261, 270, 414, 433, 434, 467,
528, 569, 596, 604, 681, 695, 729, 759, 768, 794, 831, 866, 902, 904, 906.
anl-: Sz edilmek 719, 734.
ann: O yzden 390, 585, 589, 681.
ni (Ar.): O anda, derhal 654, 683.
ank (Ar.): smi olup cismi bilinmeyen bir ku, anka kuu 374.
ankebt (Ar.): rmcek 168, 634.
anla-: Anlamak 823.
anlar: Onlar 589, 607, 931.
anun: Onun, onun iin 38, 118, 119, 140, 164, 167, 180, 209, 216, 223, 225, 226, 228, 230,
246, 251, 263, 288, 290, 317, 320, 477, 505, 509, 574, 582, 604, 621, 676, 723, 724, 739, 744,
746, 792, 793, 836, 844, 861, 874, 906, 907, 907, 907, 925.
ara: Orta, orta yer, ora 173, 179, 245, 674.
ara-: Birini ya da bir eyi bulmaya almak 597.
Arab (Ar.): Arap, Arap milletinden olan 281.
arf (Ar.): Cennet ile cehennem arasndaki yer 913.
ar: Ar, bal yapan bcek 611.
ar: Temiz, pak, halis 467, 513.
art-: Temizlemek 458.
rif (Ar.): Bilen, bilgili, irfan sahibi 810.
riyet (Ar.): dn, ereti 4, 365, 537.
arka: Arka, art 775.
armaan: Armaan, hediye 441, 832.
ar (Ar.): Gklerin en yksek kat, dokuzuncu gk 44, 90, 739, 809, 870.
arun: Eskiden kullanlan bir uzunluk ls (68 cm uzunluunda) 45.
artuk: Artk, gayr 745.
artur-: oaltmak, fazlalatrmak 706.
arz (Ar.): Yeryz, dnya 106, 889.
arz (Ar.): Sunma, bildirme.
arz eyle-: Sunmak, bildirmek 496.
arz it-: Sunmak, bildirmek 495,547, 784.
as (Ar.): Denek, sopa 507.
sn (Far.): Kolay 456.
syi (Far.): Huzur, rahatlk 145.

ashb (Ar.): Hz. Muhammedi grm ve onun sohbetinde bulunmu olanlar, sahabiler 104,
177, 190.
s (Ar.): syan eden, ba kaldran, Allahn emirlerine kar kan 59.
siy (Far.): Su deirmeni 508.
asker (Ar.): Asker, er 871.
asl (Ar.): Asl, esas, temel 163, 175, 234, 292, 598 .
sumn (Far.):Gk, sema 452, 449, 721, 870.
a: A
a ur-: Alamak 67.
k (Ar.): Seven, tutkun 172, 276, 327, 561, 619, 636, 688, 696, 723, 800.
kne (Far.): k gibi 273, 377, 826.
ikra (Far.): Belli, ak, meydanda 440.
in (Far.): Tandk, bildik 173.
iyn (Far.) Yuva 44.
at: At 68
at- : Atmak 910.
ata: Baba, cet 334, 346, 403, 406, 409, 468, 475, 477,482, 483, 491, 663, 733, 811,816.
at (Ar.): hsan, ba 894.
te (Far.): Ate 352, 354.
vz (Far.): Ses, sada 247, 509, 510, 781, 846.
avla-: avlamak 660.
avn (Ar.): Yardm 606.
avret (Ar.): Kadn 487.
ay : 1. Yln on ikide biri, ay 222, 453, 478, 665, 910. 2. Kamer, ay 478, 909.
ayak : Ayak 213, 363, 446, 794.
ayaa d- : Deerini ve saygnln yitirmek 667, 739.
ayana d- : Ayana kapanmak, yalvarmak 232, 697.
ayaklarda kal- : Zorda kalmak 873.
ayn (Ar.): Belli, ak, meydanda 872.
Ayasofya (Yun.): Ayasofya Camii 783, 844.
ayb (Ar.): Kusur, noksan, eksiklik 92.
aydn: Aydnlk, k 439.
yet (Ar.): Kuran surelerini meydana getiren cmlelerden her biri, Kuran cmlesi 165.
ayrma- : Uzaklatrma 80.
ayrmak : Birbirinden uzaklatrmak 518.
yin (Far.): Merasim, tren 526.
yine (Far.): ayna 84, 142, 494, 810, 879.
ayn (Ar.): 1. Kaynak, pnar 148, 350, 710. 2. Gz 22, 28, 163,177, 702, 934. 3. Benzer
335, 880.
ayna gel- : Meydana kmak, ortaya kmak 242.
aynel-yakn: Gzyle grm gibi, kati 170.
ayrl- : Uzaklamak, ayrlmak 535.
ayruk : Baka, gayr 698.
az- : Bozulma, yolunu arma 926.
az (Ar.): Bedenin herhangi bir uzvu 347.
zd (Far.): Serbest, kurtulmu
zd eyle-: Kurtarmak 256.
zd ol- : Kurtulmak 86, 540.
azb (Ar.): Tatllk 269.
azz (Ar.): leri gelen, erefli, hrmete layk

azz it- : ereflendirmek, izzete layk hale getirmek 259.

B
bb (Ar.): Kap 71, 162, 168, 219, 288, 533, 542, 556,598, 608, 638, 703, 724, 915.
Bc (Far.) : Vergi, hara 431, 445.
baca : Baca 405, 405.
bad (Far.): Yel, rzgar 7, 85, 245, 579, 741.
bde (Far.): arap, iki 236, 398, 738, 741.
bde-n (Far.): arap ien 233 .
b (Far.): Ba, byk bahe 38, 76, 77, 113, 250, 353, 383, 454, 472,523, 527, 539, 786.
bbn (Far.): Bahvan 76.
bar :Bar, sine 35.
barna bas- : Kucaklamak: 40.
bala-: Balamak 52, 517, 704.
bahne (Far.): 1. Vesile, sebep 2, 110, 267, 680. 2. Kusur 12. 3. Garaz 372.
bahne it- : Sebep gstermek 110, 267, 680.
bahr (Ar.): Bahar 38, 199.
bahr (Ar.): Deniz 59, 74, 88, 93, 106, 266,356, 366, 552, 599, 610, 620, 629, 695, 696, 817,
818, 824, 885.
bah (Far.): Ba, ihsan 702, 743.
baht (Far.): talih 220, 628, 650.
bis (Ar.): Yol aan, sebep olan 145.
bak- : Bakmak 335, 340, 671.
bk (Ar.): Kalc, lmsz 429, 523, 539, 727, 740, 740, 742, 785,807.
bal : Bal 468, 610.
bl (Ar.): Gnl, kalp, yrek 610.
bl (Far.): Kol, kanat 3, 43, 611.
blin (Far.): Yastk 419, 475, 929.
bana : Bana (ben zamirinin ynelme hali) 17, 296, 317, 318, 321, 442, 495, 496, 616, 638,
698, 705, 717, 720, 741, 743, 745, 749, 874, 880, 884, 888, 892, 893, 894, 913.
banla- : Yksek sesle barmak; ezan okumak 45.
br (Far.): 1. Defa 199, 521, 704. 2. Yk, eziyet 24,303, 632, 730.
brn (Far.): Yamur 87, 94, 503.
Br (Ar.): Yaratan, yaratc 185, 730, 848.
br (Far.): Hi olmazsa, yle ise 517.
barmak : Parmak 187.928.
bas- : Basmak 40, 159, 928.
basar (Ar.): Kalp gz 170, 679.
ba : 1. Ba, kafa 336, 347, 351, 363, 667, 450, 504, 527, 545, 620, 636, 666, 710, 764. 2.
Balang 19.
ba vir- : lmek 466.
baa ilt- / ilet- : Sona erdirmek, tamamlamak 264, 290.
bana gel- : Beklenmedik, kt bir durumla karlamak 802.
btl (Ar.): Doru ve hak olmayan, yanl 56.
btn (Ar.): Gizli, grnmeyen; i, i yz 241, 242, 368, 677, 685.
battl (Ar.): Cesur, kahraman 434.
bz (Far.): Doan, ahin 3, 42, 420, 664.
bzr (Far.): Pazar, ar 52, 393.
bzr it- : Pazarlk etmek 546.

bzr tut- : Alc olmak 392.

bzirgn (Far.): Tccar 271.
be : Ey, hey 137, 252, 393, 609.
be (Far.): Kelimelerin bana getirilerek -de, -da,-dan, -den, ile, iin gibi manalar kazandrr
104, 877.
bed (Far.): Kt, fena
bedbaht (Far.): Bahtsz, baht kara 734.
bed-gher (Far.): i, tabiat fena; soysuz 129.
bedr (Ar.): Dolunay 54.
bed-ry (Far.): Kt fikirli 876.
be : Efendi, ileri gelen, sz dinlenen, bey 362, 491, 617.
bek (Ar.): Devam, sebat, bakilik, yok olmama 484, 540, 686, 712, 783.
beklece : Bir oyun tr 70.
bel (Ar.): Dert, sknt, eziyet, keder, musibet 610, 708, 926..
belgat (Ar.): yi, gzel, przsz sz syleme 317.
bel-ke (Far.): Eziyet ve sknt eken 303.
Belh: Afganistanda bir ehir 796.
bell : Ak, ikr, belli 238.
ben : Ben (teklik birinci ahs zamiri) 4, 8, 12, 16, 18, 35, 80, 109, 113, 115, 201, 206, 230,
315, 319, 320, 326, 439, 444, 470, 476, 480, 487, 493, 494, 496, 504, 505, 507, 517, 522, 576,
597, 640, 656, 657, 675, 735, 751, 752, 753, 785, 796, 804, 806, 833, 863, 869, 873, 880,
881, 882, 883, 885, 886, 887, 889, 891, 911, 913.
bend (Far.): 1.Balama, ba, dm 2.Blm, ksm 2.
bend it- : Balamak 374. 322, 472.
bende (Far.): Kul, kle 62, 101, 127, 193, 390, 397, 463, 609, 796, 814, 887.
bende d- : Madur olmak 390.
benlik : Bir kimsenim kiilii 314.
ber (Far.): Kucak 811.
berber (Far.): Bir hizada, eit 715.
bert (Ar.): Rtbe, nian veya bir ayrcalk verildiini dorulayan ferman 601, 866.
ber-hrdr (Far.): Hayrl bir iin karln gren, mutlu 811.
ber (Ar.): Kurtulmu
ber ol- : Kurtulmak 929.
berd (Far.): Tatar, posta, ulak 338.
berr (Ar.): Para, toprak 74, 259, 629.
berrk (Ar.): parlak, duru 175.
ber : Bu tarafa, buraya, bu yana 195, 645, 819.
bes (Far.): 1. Yeter, el verir 182. 2. bkz.: pes 660.
be : Be 185.
beret (Ar.): Mjde, iyi haber 177.
beer (Ar.): nsan 333.
beyn (Ar.): Aklama, anlatma
beyn it- : Aklamak, anlatmak 582.
beyt (Ar.): 1. Ev, konak 147, 915. 2. edeb.: ki satrlk manzume 380, 591, 593, 594, 654,
658, 683, 689, 720, 781, 805, 930.
beze- : Sslemek 250.
bezen- : Sslenmek 241.
bezet- : Ssletmek 527.
bezl (Ar.): Seve seve ve esirgemeksizin verme 286.

bezm (Far.): Sohbet meclisi, elence meclisi, meclis 18, 234, 235, 246, 275, 389, 398, 535,
741, 758, 766, 776, 791, 800.
bnar : Pnar 350.
brak- : Brakmak, terk etmek 797.
btrk (Ar.): Patrik 690.
bi- (Ar.): -a, -e, -ya, -ye, ile, iin anlamlar ile baz Arapa szlerde bulunur.
bi-hamdillh (Ar.): Allaha kr olsun 134.
b- (Far.): Olumsuzluk ifadesiyle isimlerin bana gelir.
b-bk (Far.): Korkusuz, korkmaz 281.
b-bm (Far.): Korkusuz 536.
b-cn (Far.): Cansz, l 483.
bi- : Bimek, kesmek 119, 282.
biil- : Biilmek, kesilmek 118.
b-dr (Far.): Uyank 413, 416.
bidat (Ar.): Sonradan ortaya kan ey 431.
bgne (Far.): Yabanc, bildik olmayan, el 173.
bigi : Gibi, benzer 910.
bihr (Ar.): Denizler, deryalar 211, 252, 259, 498.
b-hem-t (Far.): Ortaksz, orta olmayan 876.
b-h (Far.): akn, aklsz 738.
bil : bel 789.
bil bk- : ok yormak 773.
bil- : Bilmek, anlamak 60, 71, 143, 161, 196, 222, 226, 233, 348, 349, 474,475, 480, 485,
556, 565, 567, 568, 584, 569, 593, 615, 676, 745, 761, 770, 782, 779, 807, 821, 858, 861,
863, 865, 873, 906.
bildr- : Bildirmek, haber vermek 742.
bile : Beraber, birlikte 475, 523, 532.
bilek : Bilek 772.
bilezik : Bilezik 772.
bilin- : Bilinmek, anlalmak 56, 153, 240, 642, 890.
bili- : Tanmak 311.
bilme- : Bilmemek, tanmamak 150, 490.
bin : Ben 111, 651, 871.
bin (Ar.): Oul 338, 748.
bin : Bin (1000 says) 48, 63, 84, 84, 89, 89, 96, 108, 473, 549, 621, 623, 725, 769, 794, 843,
844, 890.
bin (Ar.): Yap, bina, ev 144, 165, 358, 587, 588, 590, 649, 809.
b-pyn (Far.): Sonsuz, snrsz, tkenmez 754.
bir : 1. Bir (say sfat) 13, 33, 61, 79, 80, 84, 88, 94, 96, 99, 174, 182, 208, 209, 213, 222,
229, 252, 253, 329, 343, 363, 432, 435, 436, 438, 440, 486, 487, 493, 504, 518, 534, 570, 665,
745, 890. 2. Bir (belirsizlik sfat) 11, 21, 61, 105, 110, 127, 133, 173, 211, 216, 228, 229,
234, 246, 250, 261, 271, 287, 348, 357, 362, 365, 368, 394, 404, 424, 451, 462, 477, 483, 484,
485, 555, 599, 609, 623, 624, 638, 640, 641, 643, 653, 658, 661, 668, 682, 690, 692, 705, 707,
717, 722, 724, 743, 748, 751, 755, 756, 758, 761, 773, 786, 788, 798, 800, 804, 813, 853, 860,
899. 3. Tek, yalnz 434, 569, 674.
bir ol- : Birlemek, bir araya gelmek 372.
bir eyle- : Birbirine eit, farksz hale getirmek 844.
bir- : vermek 616.
biraz : Biraz, bir miktar, birka 665, 682.
b-reyb (Far.): phesiz, kesin 241.

biri : 1. Herhangi biri (zamir) 216, 220, 364. 2. Bir tanesi 218, 424, 595, 597, 662.
birik- : Bir araya gelmek, toplanmak, birlemek 500, 535.
b-riy (Far.): Gsterisiz, riyasz 204.
birle : le 39, 157, 345, 769.
birlik : Bir ve tek olma, vahdaniyet 87, 295, 747, 868.
bir- : Piirmek 285.
bit- : Yetimek, bymek 75, 87, 94.
bitik: Mektup 616.
bitr- : Bitirmek, sonulandrmak 283.
b-vef (Far.): Vefasz, hayrsz 712.
biz : Biz (okluk birinci ahs zamiri) 179, 373, 381, 457, 547, 674, 680.
boaz : Boaz 207.
bol : ok, fazla 200.
bo : Bo 430.
boal- : Boalmak 730.
boyan- : Boyanmak 419.
boyla- : Boy lmek 481.
boz- : Ykmak, datmak 398.
bozl- : Bozulmak, deimek, bakalamak 765.
bozma- : Bozmamak, ykmamak, yok etmemek 644.
byle : Bu ekilde, bunun gibi 328, 455, 781.
bu : 1. Bu (sfat) 2, 4, 8, 11, 12, 14, 29 ,31, 46, 56, 61, 66, 72, 75, 95, 111, 114, 115, 117, 120,
122, 124, 134, 135, 137, 138, 144, 147, 149, 150, 151, 152, 153, 155, 159, 175, 177, 216, 218,
220, 226, 229, 234, 235, 239, 243, 245, 246, 247, 249, 252, 254, 267, 279, 281, 294, 312, 316,
342, 346, 348, 358, 359, 363, 368,369, 374, 378, 393, 400, 403, 409, 413, 431, 436, 455, 461,
465, 466, 470, 472, 478, 479, 484, 486, 487, 496, 508, 510, 512, 514, 519, 520, 522, 523, 531,
544, 545, 546, 547, 548, 549, 556, 557, 574, 578, 591, 593, 605, 631, 636, 643, 644, 646, 648,
650, 658, 659, 665, 675, 679, 680, 683, 684, 685, 686, 691, 720, 738, 751, 766, 776, 781,
785, 786, 804, 805, 824, 834, 835, 859, 861, 862, 881, 892, 926, 933, 935. 2. Bu (zamir) 2,
23, 105, 124, 145, 146, 147, 148, 150 153, 154, 352, 416, 462, 510, 557, 591, 812, 872.
b (Far.): Koku 100.
B Bekr-i -ddk (Ar.): Hz. Ebu Bekir 186.
bucak : Kenar, ke 310, 411.
buday : Tahl tanesi, buday 110, 119.
bugn : inde bulunulan zaman 127, 133, 225, 641, 784, 800, 806.
Buhra (Ar.): zbekistanda bir ehir 796.
bul- : 1. Arayarak veya armakszn bir eyi elde etmek, bulmak 5, 12, 37, 74, 140, 141, 155,
158, 215, 359, 456, 541, 542, 543, 552, 561, 575, 597, 651, 701, 769, 797, 803, 809, 821,
822. 2. Kazanmak 257. 3. Varmak, erimek, ulamak 278, 291. 4. Kavumak, elde etmek
533.
bular : Bunlar 337.
bula- : Bulamak, lekelenmek 417.
B-Leheb (Ar.): Ebu Leheb-i Lan 593.
bulma- : Bulamamak 120, 705.
buln- : 1.Bulunmak, meydana karlmak 124, 152, 890. 2. Hazr bulunmak, var olmak 701.
bulma- : Bulmamak 181, 348, 411.
bulun- : Bulunmak, var olmak 535.
bulu- : Bir araya gelmek, kavumak 656.
bulut : Bulut 40, 354.
bunda : Buraya, burada 114, 594, 676.

bur- : Burmak, dndrp bkmek 250.

bura : Bura, bu yer 13, 476, 479.
burl- : Burulmak, bklmek 790.
bselik : Trk msikisi makamlarndan birisi 771.
bsitn (Far.): Bahe, iek bahesi 383.
busu : Pusu 403.
bte (Far.): inde maden eritilen kap, pota 95, 260.
butn (Ar.): Batnlar, nesiller 864.
by (Far.): Ho ve gzel koku 363, 701.
buyur- : Buyurmak, emretmek 81, 145, 328, 426, 453, 525, 608, 688, 851, 800, 809, 852.
bri : Eri 795.
bk- : Kvrmak, eriltmek 773.
bkil- : Erilmek, burulmak 789.
blbl : Blbl 658.
bnyd (Far.): Temel, esas, yap, bina 7, 147, 184.
bnyd eyle- : Yapmak, meydana getirmek 286.
bnyd it- : Bina etmek, yapmak 358.
brder-zde (Far.): Karde olu 294.
brde (Ar.): Bir eit elbise, hrka 287
brhn (Ar.): Delil, ispat 296, 865.
brdet (Ar.): Soukluk 500.
bt-hne (Far.): Puta tapanlarn ibadet ettikleri yer, tapnak 497.
btn : Btn, tamamen 531.
C
cm (Far.): Bardak, kadeh 19, 84, 231, 242, 381, 538, 669, 742, 777, 778, 779, 807.
cme (Far.): Elbise, amar 365, 382.
cmi (Ar.): 1. Mslmanlarn ibadet yeri, cami 99, 459, 867. 2. Toplayan, bir araya getiren
(Kuran- Kerim) 888.
cn (Far.): 1. Can, ruh, varlk, hayat, yaama 3, 45, 97, 100, 102, 110, 126, 148, 178, 248,
265, 295, 315, 321, 338, 353, 379, 414, 418, 420, 423, 429, 443, 470, 518, 536, 545, 585,
625, 655, 660, 699, 670, 709, 711, 755, 788, 859, 892, 900, 901. 2. Gnl, kalp 9, 32, 100,
161, 244, 359, 630, 655, 702, 722, 824, 825.
cn vir- : 1. Canlandrmak, hayat vermek 14. 2. ok fazla arzu etmek 657.
cnn al- : ldrmek 268.
cann (Far.): Gnl verilmi, sevgili 536, 545, 892.
cnne (Far.): Sevgili 212.
cy (Far.): Yer 389.
ced (Ar.): Cet, ata, baba, soy 224.
ced-be-ced (Far.): Eskiden beri bir slle halinde gelerek 194.
cehd (Ar.): alma, abalama
cehd it- : almak, abalamak 404.
cehennem (Ar.): Tamu, cehennem 898.
cehl (Ar.): Bilmezlik, bilgisizlik 822.
cell (Ar.): Byklk, ululuk 369.
Cem (Far.): ran mitolojisine gre iki ve arab bulan hkmdar 389, 777.
cem (Ar.): Toplama, bir araya getirme 297.
cem eyle-: Bir araya getirmek 282.
cem it-: Bir araya getirmek 258, 266.

cemat (Ar.): mamn arkasnda namaz klanlar, cemaat 459.

ceml (Ar.): Gzellik 91, 101, 367, 369, 454, 684, 687, 784, 879, 891
cem (Ar.): Btn, hep 877.
ceml (Ar.): Gzel, gzellik sahibi 307.
cenh (Ar.): kol 44.
cennet (Ar.): Cennet 86, 109, 113, 163, 223, 441, 719, 746, 872, 913, 919.
cev (Far.): Arpa 120.
cev cev: arpa arpa 61.
cevb (Ar.): Karlk, cevap 6, 903.
cevb vir- : Karlk vermek 455.
cevhir (Ar.): Cevherler, mcevherler 271, 273, 498, 819, 821.
cevher (Ar.): 1. Deerli ta, mcevher 202, 211, 274 2. z, asl maya, esas 595, 597.
cevher eyle-: Deerli klmak 818.
cevln (Ar.): Dolama, gezinme
cevln it-: Dolamak, gezinmek 45.
cevr (Ar.): Zulm, cefa, eziyet 98, 723.
cevv (Ar.): Gk denilen hava ile dolu boluk 88.
cibl (Ar.): Dalar 366.
cibinlik : Cibinlik, yatan stne kurulan tl rt 528.
Cibrl (Ar.): Cebrail, vahiy melei 55, 91, 143, 159, 188, 740.
cidd (Ar.): alp abalama 404.
cift : ift 631.
ciger (Far.): Cier, yrek 28.
cihn (Ar.): Dnya, lem 5, 44, 51, 69, 76, 78, 92, 95, 123, 159, 161, 169, 179, 186, 198, 200,
224, 226, 267, 273, 323, 324, 355, 360, 374, 377, 380, 443, 485, 573, 599, 619, 620, 627, 639,
675, 681, 683, 695, 711, 716, 724, 793, 800, 823, 826, 836, 837, 839, 858, 859, 870, 871, 887.
Cihn fahr: Peygamberimiz Hz.Muhammet 829.
cihn-r (Far.): Cihan ssleyen 798.
cihn-gr (Far.): Dnyay ele geiren, byk fatih 189.
cihn-nm (Far.): Dnyay gsteren 84.
cihet (Ar.): Taraf, yn 96, 537.
cilve (Ar.): Gzel ve ho bir biimde grnme
cilve it-: Ho bir biimde grnmek 46.
cin (Ar.): nsanlardan ayr olarak gzle grlemeyen yaratklar 178, 225, 336.
cinn (Ar.): Cennetler 46.
cism (Ar.): Beden, gvde, madde 26, 110, 121, 292, 379, 473, 859, 893.
cd (Ar.): Cmertlik, el akl 875.
cd kl- : Cmert davranmak 878.
c (Far.): Kaynama, coma 82.
ca gel- : Galeyana gelmek 81.
c eyle- : Comak 105, 696.
c it- : Comak 231, 498.
cbbe (Ar.): lmiye snfndan olanlarn giydikleri bir eit elbise, cppe 345.
cmle (Ar.): Btn, hep, tamam 50, 79, 221, 285, 368, 390, 685, 691, 792, 837
cra (Ar.): Yudum, bir yudumluk iki 21, 84, 234, 745.
cst (Far.): Eli aya abuk, evik 72, 281.
cvn (Far.): Gen, taze, delikanl 520, 637, 767.
cvn eyle- : Tazelemek 255.
cvnn (Far.): Civanlar, genler 639.
cvn-ry (Far.): Gen fikirli 328.

cz (Ar.): Ksm, para, blk 625.

cz cz: Para para 347.
cz (Ar.): Pek az, azck 722.

c: Yn, tahl yn.

c it-: Yn haline getirmek 283
adr (Far. < ader) : adr 357.
ar- : Barmak, haykrmak 356, 655, 750.
k (Far.): Yrtk ,yark 229.
k eyle- : yrtmak, paralamak 385, 415, 658.
k it-: Yrtmak 658.
k ol- : Yrtlmak 385.
akldak : Su deirmeninin st tana dokunarak srekli bir ses karan tahta paras 77, 508.
lk (Far.): evik, tez canl 72, 281, 899.
aldr- : Vurdurmak, vurarak ses kartmak 227.
yere aldur- : Yere aldrmak, vurdurmak, arptrmak 379.
aln- : (Mzik aleti) Kullanlmak 530.
r (Far.): Drt 184.
re (Far.): kar yol, zm yolu 124, 130, 815.
re bul- : are bulmak, zm bulmak 120, 124.
arh (Far.): 1. Felek, gk, dnya 29, 77, 96, 216, 378, 434, 499, 508, 511, 563, 718, 744, 751
2. ark, tekerlek 66, 123, 759 3. Dnen, devreden.
arh it- : Dndrmek 222.
r-yr (Far.): Drt dost (Hz. Ebu Bekir, Hz. mer, Hz. Osman, Hz. Ali) 185.
egne (Far.): Bir eit alpara, engi tefii 375, 770.
ehr (Far.): Drt 607.
ehz (Ar.): Takm, alet 449.
ek- : 1. ekmek 90, 354, 466. 2. ekip almak 771. 3.Katlanmak 366.
ekmecel: ekmeceli (yer ad) 713.
ekmek : Tamak 632.
eliksiz : elik olmayan 588.
eng (Far.): alg aletlerinden bir saz eidi 248, 375, 379, 770.
eng (Far.): Def alarak ve ark syleyerek oynayan kadn 771, 775, 781.
ep : Apak gibi
ep eyle- : Apak ortaya koymak 380.
er, ra (Far.): Mum, kandil, k 319, 320, 410, 448, 600, 825, 865 ; 395.
em (Far.): Gz 15, 170.
eme (Far.): eme, musluklu su haznesi 901
eme-sr (Far.): emesi bol olan yer 38.
evgn (Far.): Gy evgn denilen bir eit cirit oyununda, hayvan stnden topu tutup
almaya yarayan ucu eri denek 138, 265.
k- : 1. eriden darya kmak 405. 2. Ortaya kmak 733, 756, 772. 3. Ykselmek 771.
kar- : karmak, dar karmak 820.
kma- : kmamak, bulunduu yeri terk etmemek 391.
nla- : nlamak 790.
i (Far.): Eer, nk 290, 422, 784, 824.
iger (Far.): nk 610.

n : in lkesi 34, 445, 497, 849.

n (Far.): Kvrm, bklm 479.
n (Far.): ini, srl kap 30.
ok : Fazla, ok 76, 183, 183, 380, 551, 676, 709, 895.
p : Saman, ot vb. eylerin parac 469.
pce : p kadar 495.
(Far.): nk, mademki, zira 8, 11, 17, 19, 44, 90, 121, 140, 183, 194, 203, 205, 221,
289, 314, 393, 401, 464, 485, 487, 519, 549, 595, 625, 636, 674, 676, 694, 726, 761, 772, 775,
776, 797, 801, 816, 821, 846, 861, 899, 900, 908, 912.
n (Far.): nk, mademki, iin, d vakit 2, 14, 26, 29, 47, 67, 96, 100, 102, 122, 123,
124, 131, 159, 167, 169, 186, 187, 189, 223, 370, 388, 396, 400, 407, 410, 431, 483, 515, 516,
517, 523, 531, 615, 690, 703, 720, 760, 787, 791, 830, 837, 838, 840, 852, 857, 872, 875, 914.
nki (Far.): Zira, mademki, nk 83, 95, 113, 218, 224, 252, 368, 409, 427, 455, 458, 650,
670, 802, 805, 819, 845, 894.
nkim (Far.): nk, zira 123, 204, 418, 419, 429, 522.
D
da : da balac (Daha nce gemi bir cmle veya bir cmle unsuru ile sonraki arasnda ve,
hem, dahi anlam ile ilgi kurar) 361, 361, 413, 798.
dd (Far.): Adalet, doruluk 305, 472.
d (Far.): nsan ve hayvan vcuduna kzgn demir ile vurulan damga, iaret 708.
dahhk (Ar.): rann zalim ve gaddar bir hkmdar 474.
dah : Da, de; ve, dahi; ayrca, stelik; o kadar51, 56, 57, 58, 59, 60, 65, 65, 90, 91, 137, 220,
352, 364, 428, 428, 437, 438, 477, 487, 496, 522, 678, 690, 699, 706, 764, 767, 882, 897, 913,
923.
dahl (Ar.): Girme, karma
dahl eyle- : Girmek, karmak 11.
dakk (Ar.): Toz haline getirilmi ey, un 509.
dal : Dal, aa dal 472.
dl (Ar.): Osmanl alfabesinin onuncu harfi olup ebced hesabnda drt saysnn karldr
919.
dm (Far.): Tuzak 61, 323
dmen (Far.): Etek 85, 201.
dn (Far.): Bilgili, lim, bilen 495, 727.
dne (Far.): 1. Tane, adet 110, 133, 230. 2. Tane, tohum 61, 119, 120, 132, 133, 283, 284,
323, 374.
dne dne : Tane tane 211.
dr (Far.): lm cezasna arptrlm olanlar asmak iin hazrlanm aa, daraac 625.
dr (Ar.): Ev, yer, yurt 115, 389, 542, 708, 933.
dra (Far.): Hkmdar 389.
ds (Far.): Orak 282.
davet (Ar.): ar, davet
davet it- : Davet etmek 848.
davet kl- : armak 846.
dav (Ar.): Dava 327.
Dvd (Ar.): Davud peygamber 324, 922.
dye (Far.): Bakc kadn, dad 476.
dyim (Ar.): Devaml, srekli 217, 224.
dyir (Ar.): Devreden, dnen, dnya 563.

dyire (Ar.): Zilli tef 530, 801.

de : Da, de 251, 349, 463, 463, 511, 517, 538, 597.
de- : Demek, sylemek 101.
debr (Far.): Ktip, yazc 844.
dede : Ata 859, 860, 913.
def (Far.): Tef, zilli ve pullu bir embere gerilrilmi deriden ibaret bir alg 417, 530, 796,
801
def(Ar.): teye itme, savma 312.
defter (Ar.): Defter 619.
deirmen : Deirmen 125, 512.
del : Deil 92,134, 196, 249,429, 484, 727
dehn (Far.): Az 260, 361, 611.
dehr (Ar.): 1. Dnya 66, 124, 846 2. Zaman, devir 844.
dek : Kadar 82, 474, 591, 734, 763.
del- : Delmek 499, 617.
delyil (Ar.): Delalet eden eyler, deliller 313.
delikl : Delikli 596.
dell (Ar.):1.Yol gsteren, klavuz 865 2. belge, tank
dell it- : Klavuz edinmek 155, 866.
dell ol- : Klavuz olmak 296.
del : Akl yerinde olmayan, deli 767.
dem (Far.): 1. Soluk, nefes 255, 326, 368, 440, 483, 484, 485, 493, 532, 623, 748, 892, 922,
923. 2. An, zaman 86, 229, 252, 253, 285, 287, 292, 329,331, 410, 413, 414, 470, 483, 485,
506, 518, 525, 535, 642, 648, 652, 658, 681, 682, 697, 738, 745, 829, 848.
dem it- : arap imek 745.
dem ur-: ddiasnda bulunmak, bahsetmek 326,898.
dem (Ar.): Kan 252.
dem-a-dem (Far.): Her an, her zaman 249, 354.
dem-be-dem (Far.): Zaman zaman 227.
demr : Demir 251,588, 922.
deniz : Deniz 355,574.
denl : Kadar 6, 71, 313, 361, 464, 552, 556, 575, 901.
der (Far.): 1. -de, iinde 406, 657. 2. Kap 447, 669.
der-g: Kucaklama, sarma 480.
derbn (Far.): Kapc 447.
derc (Ar.): Toplama, biriktirme
derc it- : Toplamak 288.
derc olun- : Bir araya getirilmek 889.
derd (Far.): Dert, gam, tasa 120, 220, 302, 311, 317, 348, 558, 615, 640, 662,682, 699,706,
720, 760. 2. Ar, sz 509.
derit-: Terletmek
779.
der-kemn(Far.) : pusuda, pusu bekleyen 509.
dermn (Far.): la, are 649, 662.
dermn kl-: are bulmak 321.
ders (Ar.): Ders 553.
dern (Far.): , kalp 260.
dervne (Far.):Dervilere yakr ekilde olan 114.
dery (Far.): Deniz 81,106,180, 181, 182,210, 239, 272, 273, 446, 492, 754, 786.
dest (Far.): El 90, 112, 207,290, 438, 752.

dest ur-: Elini uzatmak 203.

destn (Far.) : Hikye, destan 582.
dest-gr : Elinden tutan, yardmc 215, 220, 873.
dest-res(Far.): Kuvvet ve zenginlik 803.
det (Far.): Kr, ova 652.
dev (Ar.): la, are 418,615, 737, 750
devasuz : aresiz 311.
devlet (Ar.): 1. Devlet 135,193, 228, 497, 712, 811. 2. Baht, tlih, sadet 221, 519, 769.
devletl : Dnya ve hiret mutluluuna ermi, dnya ve hiret nimetlerinikazanm olan
kimse 491.
devr (Ar.): Zaman, devir 195, 218, 243, 645, 767, 799,855, 859, 860, 861.
devrn (Ar.): Dnya , zaman, devir 23,70,219, 261, 294, 512, 643, 776, 799, 804
dey (Far.): K 613.
deyr(Ar.): Manastr, kilise 668, 669,672,683,687,688,761. 2. nsanlk lemi, bu dnya 243,
409, 570, 610 647, 669, 670, 675, 679, 684, 686, 689, 782.
di- : Demek, sylemek 7, 17, 20, 50, 65, 130, 181, 126, 139, 151, 160, 177, 168, 197,205,
206, 207, 213, 221, 234, 240, 257, 262, 315, 330, 340, 350, 428, 456, 457, 476, 478, 481, 517,
522, 524, 546, 560, 618, 625, 638, 643, 651, 654, 674, 683, 684, 691, 698, 711, 712, 713,
714, 718, 720, 726, 727, 750, 760, 763, 766, 769, 776, 783, 785, 802, 810, 812, 815, 826,
833, 836, 858, 861, 869, 911, 915, 916, 931.
db (Far.): Renkli dokuma motiflerle ssl lks bir eit ipek kuma 489.
dibr (Far.): Ktip, yazc 32.
ddr (Far.): Yz, ehre 17, 416, 547.
dde (Far.): Gz 213, 862.
didr-: Syletmek 56, 64.
dik- : Dikmek 357.
dikil-: Ayakta durdurulmak 842, 845.
dil (Far.): Gnl 35,174, 178, 202, 256, 259, 270, 282, 295, 303, 322, 474, 494, 499, 558,
569, 585, 586, 605, 609, 630,664, 701, 749, 755, 762, 764, 788, 791, 818, 867, 822, 900, 924,
925.
dil bala- . gnl balamak 517.
dil : Lisan, dil 204, 280.
dile gel- : Sylenmek, ifade edilmek 551.
dil-r (Far.): Gnl ssleyen, gnle ho gelen 444.
dil-ber (Far.): Gnl gtren, sevgili 27, 534, 614, 623, 774.
dil-beste (Far.): Gnl balam 716.
dil-dr (Far.): Birinin gnln eli altnda tutan, sevgili 314, 659.
dile- : Arzu etmek, talep etmek, istemek 257, 413, 673, 758.
dilek : stek, arzu 895.
dil-ke (Far.): Gnl ekici 352.
dime- : Sylememek 476.
dimi : Bir cins kuma, bez 57.
dn (Ar.): Allaha inanma ve ibadet etme sistemi, din 152, 159, 184, 189, 191, 193, 319, 391,
460, 497, 526, 559, 592, 600, 647, 765, 825, 846, 863, 865, 867, 927.
din- : Sylenmek 93, 122, 330, 593, 693.
dinil- : Sylenmek, denilmek 206, 521, 558, 723, 853.
dinilme- : Sylenmemek 205.
dinle- : Dinlemek, kulak vermek 315, 327.
dir- : Toplamak, bir araya getirmek, dermek 271.

diri : Canl, yaayan 198, 224, 918.

diril- : Toplanmak, bir araya gelmek 636.
diril- : 1. Yaamak, hayat srmek 341. 2. Dirilmek, hayat gelmek 326.
dirilt- : Hayat vermek, canlandrmak 14.
dirlik : Hayat, yaay 342, 747.
dii : nsan ve hayvanlarda erkee kar olan cins 488.
ditre- : Titremek 85.
dv (Far.): Dev 336, 337.
dvr (Far.):Duvar 669.
diyr (Ar.): Memleket, lke 34.
diz- : Sralamak, dizmek 211, 600, 757, 835.
dizil- : Sralanmak, dizilmek 851.
dost (Far.): Yakn arkada, ahbap, dost 489, 490.
dn- : Dvnmek, feryat etmek 125, 762.
dk- : 1. Dkmek, aktmak 415. 2. Samak, sarf etmek 443.
dn- : Dnmek, dolamak 97, 124, 216, 508, 512, 788, 838.
dndr-: Dndrmek 70.
drt : Drt 8, 556, 912, 919.
de- : Yaymak, amak, sermek 319.
du (Ar.): Allaha yalvarma, yakarma, niyaz 31, 137, 143, 202, 203, 204, 293, 294, 560,
585, 694, 935.
dd (Far.): Duman 347, 349, 401.
duhter (Far.): Kz 687.
dn (Far.): Deersiz, baya, adi 124, 132, 804.
durur : Dr, dir 368.
duy- : duymak, iitmek 251.
d (Far.): ki 394, 839.
d kevn : ki lem, dnya ve hiret 144.
dc (Ar.): Karanlk 54.
dn : Dn 540, 618.
dn : 1. Gece, gece vakti 125, 508, 849. 2. Dnk gn 226.
dny, dnye (Ar.): lem, dnya 152, 175, 444, 457, 486, 496, 516, 688, 727, 727, 782, 784,
785.
dpdz : ok dz ve doru, dmdz 139.
dr(r) (Ar.): nci 202, 211, 257, 271, 272, 279, 446, 492, 498, 595, 597, 598, 599, 600, 757,
819, 820, 823, 824, 835, 851.
dr- : Kapatmak 909.
drd (Far.): Tortu, knt 749.
dr-fen (Far.): nci saan, inci gibi sz syleyen.
dr-fen it-: nciler samak, inci gibi szler sylemek 808.
dri- : Bir ie devam etmek, gayret gstermek, uramak 404.
drl : Trl, eitli 686.
d : Rya 659.
d- : Dmek 176, 232, 353, 385, 390, 405, 534, 543, 625, 633, 637, 640, 667, 697, 739.
dmen (Far.): Hasm, dman 490.
dr- : 1. Drmek, dmesine sebeb olmak 102, 129, 132, 264,384. 2. Yapmak, etmek
62.
dt- : Ttmek, duman karmak 349, 401, 411.
d-t (Far.): ki kat, bklm
d-t kl-: Bkmek 672.

dz- : Meydana getirmek, hazrlamak, tanzim etmek 212, 821.

dzd (Far.): Hrsz 405.
dzet- : 1. Tertip etmek, yapmak 424.
2. Takmak 527.
dzl- : Tertiplenmek, tanzim olunmak 241, 805.
E
ebed (Ar.): Sonu olmayan gelecek zaman 381, 610.
ebrr (Ar.): Hayr ileyenler, hayr sahipleri, iyi kiiler 191.
ebter (Ar.): Eksik, noksan, tamamlanmam 293.
ebvb (Ar.): Kaplar 576.
ecdd (Ar.): dedeler; atalar; cetler 195, 197.
ecel (Ar.): nsan hayatnn nceden takdir edilen sonu, lm vakti 24,33, 118, 287, 290, 420,
538, 778.
ecsm (Ar.): Gvdeler, bedenler 148.
edyn (Ar.): Dinler 144.
efgende (Far.): Dkn, bare, zavall 127, 609.
ef (Ar.): Engerek ylan 333.
efkr (Ar.): Dnceler, fikirler 348, 822.
eflk (Ar.): Felekler, gkler, semalar 30, 165, 415, 889
efsne (Far.): Masal, aslsz hikye 774.
e- : Emek, bkmek 479.
eger (Far.): Eer, ayet 206, 440, 463, 467, 489, 643, 711, 712, 728, 729, 799, 799, 813, 862,
883, 898, 901, 920.
egeri (Far.): Her ne kadar, geri, ise de 389, 685, 795, 878, 885, 895.
eilmek : Eilme, bklme 87.
ein : Omuz, srt 489.
eri : Eri; bir tarafa doru bklen
eri br : Hertaraf arpk, doru olmayan 795.
ehl (Ar.): Hnerli, bir iin erbab; sahip, ehil 127, 129, 134, 171, 183, 192, 213, 230, 319, 398,
559, 592, 600, 609, 761, 791, 792, 822, 930, 935.
ejder (Far.): Byk ylan 507.
ek- : Samak, serpmek, ekmek 75, 87, 119, 120.
ekall (Ar.): Daha az, en az, en kk 93.
ekber (Ar.): En byk 507.
ekin : Ekin, ekilmi tahln yerden bitmii 119.
ekser (Ar.): En ok, en fazla, daha ziyade 93.
eksik bk. eksk
eksk : Btn olmayan, noksan, eksik 127,157, 609.
el : El (organ) 41, 42, 112, 214, 265, 383, 390, 407, 466, 491, 697,779, 780, 787, 807.
el al- : Mridin elini tutup ona teslim olmak 232.
el ur- : El atmak, el srmek 2, 136.
el (Ar.) Bilmi ol, bak, dinle 193, 561, 735, 817.
eln (Ar.): imdi, henz 165.
elest (Ar.): Ruhlarn yaratld zaman, insanlarn yaratl balangc 301, 562, 752.
elhamdllillh (Ar.): Allaha hamd olsun, Allaha kr 262, 558.
elhn (Ar.): Nameler, ezgiler 324.
elif (Ar.): Arap alfabesinin ilk harfi 617, 924.
eltf (Ar.): yilikler, iyi muameleler 894.

elvn (Ar.): Renkler, eitler 568.

elyak (Ar.): Daha layk, liyakatli, ok yakr 60.
em : la, deva, are 923.
em- : Emmek 717.
emn (Ar.): Eminlik, korkusuzluk 33.
emn (Ar.): Kendine inanlan, itimat edilen 159.
emr (Ar.): Bir kavim veya memleketin ba, reis 486, 873.
emr (Ar.): Buyurma, buyruk, emir, ferman 70, 98, 185, 813.
emvt (Ar.): ller 224, 747.
en : Sfatlarn ve zarflarn bana gelerek onlarn stnlk derecesini yapar 830.
enbn (Far.): Daarck, yiyecek antas, heybe 272, 437, 819.
enbiy (Ar.): Peygamberler, yalvalar 146, 839, 854, 877, 907.
encm (Ar.): Yldzlar 99, 400, 721, 757.
endze (Far.): l; altm santimetrelik bir l 344.
enel-hak (Ar.): Hallc- Mansurun syledii Ben hakkm manasnda mehur bir sz 56,
64, 625, 655, 750.
enn (Ar.): nleme, inilti 278, 302, 309, 426, 509.
ennsz : niltisiz 302.
env (Ar.): Neviler, trler, eitler 278.
envr (Ar.): Nurlar, parlaklklar, klar 561, 904.
epsem (Ar.): Susmu, sessiz 659.
er : Erkek kii, yiit, erkek 157, 457, 487, 488.
erbb (Ar.): Sahipler, ehiller 327.
erkn (Ar.): Esaslar; ileri gelenler193, 607.
ermeni : Ermeni milletinden olan 592.
ervh (Ar.): Ruhlar 224, 743.
es- : Esmek 7, 520, 521.
esad (Ar.): En hayrl, ok mutlu 461.
esbb (Ar.): Vastalar, sebepler 915.
esdf (Ar.): Sedefler, inci kabuklar 274, 437, 817.
eser (Ar.): Etki, iz, belirti
eser kl- : Tesir etmek 333.
esr (Ar.): Esir, tutsak, kle 486.
esm (Ar.): simler, adlar 240, 878, 880.
esnm (Ar.): Sanemler, putlar 669, 672.
esr 561.
esrr (Ar.): Srlar, gizler 546, 677, 693.
esrk : Kendinden gemi, sarho 744.
ester (Far.): Katr 335.
er (Ar.): iirler 768.
ecr (Ar.): Aalar 199, 661.
ek (Far.): Gzya 157.
eky (Ar.): Haydutlar, yol kesenler 461, 905.
eme : Kumsal yerde kan su pnar 48, 105.
ey (Ar.): Nesneler, mevcut olan eyler 18, 82, 106, 152, 160, 218, 225, 570, 744, 846.
etek : Etek 473, 491.
etmek : Ekmek 488.
ev : Ev, hne 466.
evld (Ar.): ocuklar, nesil 86, 104.
evliy (Ar.): Erenler, ermiler, veliler 877.

evrd (Ar.): Okunmas det olunan din dualar 585.

evsf (Ar.): Vasflar, sfatlar 577.
evvel (Ar.): nce, ilk, birinci 73, 78, 98, 231, 232, 244, 257, 259, 387, 541, 684, 722, 830,
853, 854, 916.
evvel (Ar.): lk olarak, birinci olarak 583.
ey (Far.): Ey, hey 803.
eyit- : Sylemek 93, 294.
eyle : yle, o ekilde 753.
eyle- : Eylemek, klmak, yapmak, etmek 3, 4, 5, 11, 26, 27, 32, 33, 35, 59, 82, 83, 96, 105,
230, 240, 246, 253, 255, 256, 261, 282, 316, 322, 380, 396, 413, 415, 468, 496, 552, 566, 567,
572, 576, 603, 604, 605, 614, 615, 619, 696, 728, 732, 751, 762, 766, 781, 810, 818.
bz eyle- , hals eyle- ihsn eyle- , let eyle- , srda eyle- , mevvc eyle- , cvn eyle, zd eyle- , d eyle- , zer-efn eyle- , niyz eyle- , seyrn eyle- , mest eyle- , cevher eyle- ,
zver eyle- , c eyle- , tecell eyle- , ep eyle- , tay eyle- , key eyle- , gz eyle- , ps eyle-,
yas eyle- , ksm eyle- , shib eyle-, helk eyle,temevvc eyle- , bnyd eyle- , mretteb eyle- ,
mrekkeb eyle- , zr eyle- , sikke eyle- , arz eyle- , kutb eyle- , in eyle- , hey eyle- , pervz
eyle- , zikr eyle- , dahl eyle- , b-dr eyle- , ziyfet eyle- , hid eyle- , pk eyle- , k eyle- ,
if eyle- , mcell eyle- , cem eyle- , zr eyle- .
eytm (Ar.): Yetimler 306.
ey : yi, gzel, ho 388.
eyym (Ar.): Gnler, zaman 61, 342, 636, 777.
Eyyb (Ar.): Sabr timsali olarak gsterilen peygamber 302, 700.
ezel (Ar.): Balangc olmayan gemi zaman, ncesizlik 231, 234, 905.
ezmn (Ar.): Zamanlar, vakitler, anlar 512.
F
fahr (Ar.): nme, eref, onur 191,196, 308, 627, 826, 829, 837, 841.
fahr it-: Bbrlenmek 627.
fakr (Ar.): Yoksul, zrt, parasz 308, 397, 439.
fakr (Ar.): Fakirlik, yoksulluk 308, 627, 841, 874.
fl (Ar.): Talih, baht, ans 260.
fn (Ar.): Devaml olmayan, sonu gelen ve yok olan, geici 123, 175, 393, 409, 434, 485,
516, 520, 523, 679, 686, 711, 740, 742, 783.
fark (Ar.): 1. Ayrlk, ayrlma, seilme 2. Ba, tepe, en st nokta 563, 806.
fark olun- : Farkna varlmak 581.
fash (Ar.): Feshatla, yani doru, kaideye uygun; ghereksiz ve kullanl yaygn olmayn
kelimelerden uzak olarak sylenilmi (sz) 269.
fasl (Ar.): Bir kitabn blmlerinden her biri 288, 556.
Ftiha (Ar.): Kuran- Kerimin birinci suresi, Fatiha Suresi 299.
fyk (Ar.): stn, yce 467.
felek (Ar.): 1. Sema, gk, felek; eskilerin inancna gre her bir gezegene ait gk tabakas 67,
81, 96, 203, 228, 250, 371, 563, 596, 612,623, 628, 635, 721, 744, 759, 806, 838. 2. Talih
631.
fellh (Ar.): ifti, ekin eken ve bien 118, 281.
fen (Ar.): Yokluk, yok olma, srekli ve kalc olmama 111, 123, 325, 365, 465, 540, 570,
610, 712, 727, 782, 785.
feny (Ar.): 484.
Ferhd (Far.): Ferhad ve irin hikyesinin erkek kahraman ve irinin 590.
ferhunde (Far.): Kutlu, mutlu, uurlu 62.

fermn (Far.): Buyruk, emir 151, 225.

fermn it- : Emir vermek, emretmek 911.
ferr (Ar.): Sprc, mukaddes yerleri sprp temizleyen 454.
fer (Ar.): 1. Yer, yer yz 739. 2. Deme 419, 473.
fesne (Far.): Masal, aslsz ve olaan st hikye 378.
feth (Ar.): 1. Ama, alma; kuatma, ele geirme 2. Balama 299.
feth it- : Kuatmak, ele geirmek 216, 630.
feth ol- : Almak 703.
feth oln- : Almak 153.
fetth (Ar.): Aan, ac 576.
ftrat (Ar.): Yaratl, tabiat, huy 11.
fign (Far.): Ac ile barmak, feryat, barp arma, inleme 355, 427.
fign it- : Feryat etmek 802.
fikr (Ar.): Dnme, dnce, fikir 13, 359, 403, 480, 491, 594, 665.
firk (Ar.): Ayrlk, ayrlma 363, 660, 671.
firvn (Far.): ok, bol, fazla 529.
Firavn (Ar.): Allahlk iddiasnda bulunduu iin Hz. Musann mcadele ettii Msr
hkmdar 506.
firdevs (Ar.): Cennet, umak 155, 539, 912.
fiek : Fiek, donanmalarda ve enliklerde atlan yanc maddeler 721.
fiten (Ar.): Fitneler, belalar, ayartmalar, ara bozmalar 389.
fitne (Ar.): Azdrma, batan karma, bela, sknt 360, 401, 710.
fusl (Ar.): Fasllar, ksmlar 598.
frkat (Ar.): Ayrlk, firkat 656, 658.
fr (Ar.): Bir kkten ayrlm ksmlar, dallar 598.
frzn (Far.): Parlak 493.
fsn (Far.): Sihir, by 378.
G
gaddr (Ar.): Hakszlk ve eziyet eden, merhametsiz 331.
gaflet (Ar.): Dalgnlk, bo bulunma, gafil olma 161.
gh (Far.): Bazan, ara sra, kimi zaman 372, 417, 558, 625, 625, 627, 628, 629, 632, 632,
633, 633, 633, 790, 790.
gh (Far.): Ara sra, bzan 116, 673, 768.
galbr : Tahl vb.nin elenip toz, toprak ve saman gibi eylerden ayrlmas iin kullanlan, alt
delikli ember biiminde alet, kalbur 230.
gam (Ar.): Keder , tasa, dert, znt 86, 126, 173, 256, 311, 366, 509, 682, 709, 929.
gam-gn (Far.): Kederli, zntl 286, 605.
gam-hne (Far.): Kayg yurdu 173.
gam-nk (Far.): Kaygl, gaml 385.
gamze (Ar.): Szgn bak, sevgilinin szgn ve anlaml bak 23, 370, 424.
gan (Ar.): Zengin, farlkl 308.
ganmet (Ar.): Tesdfen ele geen ve bir daha elde edilmesi umulmayan nmet veya frsat
874.
garyib (Ar.): Tuhaf ve alacak eyler 817.
garaz (Ar.): Maksat, niyet, istek 587, 591, 605.
garb (Ar.): Bat 34.
garb (Ar.): Zavall 309.
gark (Ar.): Batma, boulma 377.

gark it- : batrmak, boulmak 239, 418, 695.

garr (Ar.): parlak, gzel, gsterili 561, 808.
gavg (Far.): Kavga, dme, grlt 176, 179,234.
gavvs (Ar.): Dalg 266, 575, 819.
gayb (Ar.): Gz nnde olmayan, grnmeyen, gizli lan lem 241, 371, 612,623, 635, 890.
gyet (Ar.): Sonu, bitim, meram 731.
gayr (Ar.): 1. Baka, gayr 31, 348, 489, 791.
2. Yabanc kiiler 442.
gazab (Ar.): Dargnlk, kzgnlk 300.
gz (Ar.): Gaza eden, dmana kar savamaya giden 207, 227.
gebr (Far.): Atee tapan 153.
ge- : 1. Geip gitmek, brakp gitmek 249, 342, 414, 421, 430, 431, 465, 778. 2. Vaz
gemek, terketmek 87, 487, 522, 554. 3. Gitmek, tkenmek, sona ermek 613, 645. 4.
zerinde yrmek, amak 652. 5. Girmek, nfuz etmek 722. 6. tesine gitmek, arkada
brakp ilerlemek 210, 827.
geme- : Gitmemek, tkenmemek 117.
ger- : karmak 502.
ged (Far.): Dilenci, yoksul 525, 581.
gedik bk. gedk
gedk : Eksik, noksan 127,609.
geh (Far.): Bazan, ara sra, kimi zaman 378, 381, 673, 790.
geh (Far.): Ara sra, bazan 116, 372, 378, 381, 629, 768, 827.
gel- : 1. Gelmek 81, 114, 171, 175, 231, 233, 242, 253, 256, 258, 260, 285, 327, 433, 442,
472, 474, 506, 648, 667, 689, 693, 761, 766, 771, 786, 802, 816, 819, 825, 826, 859, 866,
896, 897. 2. Gibi grnmek 89, 495. 3. Yardmc fiil 81, 242, 551, 653, 667, 758, 869.
gelinlik : Geline yakan, geline uygun 529.
gelme- : Gelmemek 388, 619.
gemi : Gemi, byk tekne 786.
genc : Yal olmayan, krpe, gen 438.
genc (Far.): Hazine 270, 428, 438, 443, 496, 555, 567, 571, 572, 782, 864.
ger (Far.): Eer, ayet, istersen 20, 39, 40, 42, 171, 198, 219, 264, 264, 290, 422, 435, 440,
489, 495, 500, 504, 581, 625, 634, 642, 649, 725, 728, 784, 813, 824, 884, 888, 912, 916, 921,
923, 924.
geri (Far.): Her ne kadar, ise de, geri 112, 117, 173, 226, 620, 717, 886.
gerd (Far.): Tasa, gam, keder 771.
gerdn (Far.): Felek, sema 132, 495, 511.
gerek : 1. Lzm, gerek 517, 622. 2. ster (edat) 461.
gerek- : Lzm olmak, icap etmek 698, 872.
germ (Far.): Scak, kzgn 758.
Germiyn : Ktahyada bir kasaba ad ve 15. asr airi eyhnin memleketi 264.
get- : Gitmek, yok olmak, ortadan kalkmak 604, 674.
getr- : Getirmek, ulatrmak 63, 111, 654, 770, 921.
gevge : Bir alg tr 801.
gevher (Far.): Cevher, mcevher, inci 203, 266, 575.
gey- : Giymek 529.
geyik : Geyik 664.
gezgr (Far.) : Ok tutan 228.
gd (Ar.): Gda, insan besleyen eyler 110, 284, 679.
grbl (Ar.): Kalbur, iri delikli elek 132, 287.

gibi : Gibi, benzer 69, 125, 173, 220, 281, 285, 332, 335, 340, 405, 406, 411, 415, 417, 433,
512, 520, 600, 601, 757, 812, 834, 838.
gice : Gece vakti, gece 92, 99, 356, 394, 399, 402, 404, 406, 416, 692
gicel : Gecesi olan, geceli 713.
gi : Ge, zamna bakmndan geri olan 482.
gider- : Ortadan kaldrmak, yok etmek 822.
girn-p (Far.): Ar ayakl, yava yryen 335.
gir- : 1. Girmek, ieri varmak, dahil olmak, katlmak 265, 281, 298, 403, 510, 532, 533, 544,
563, 652, 660, 725, 759. 2. Balamak, girimek 776.
git- : 1. Gitmek, yakndan uzaa gmek 431, 523, 650, 653. 2. Yok olmak, kaybolmak 314,
315, 548, 765. 3. Gemek, bitmek 665.
gizle- : Saklamak, gizlemek 524.
gizlemek : Saklama, gizleme 346.
gizl : Gizli, sakl 575.
gonca (Far.): Almam, tomurcuk gl 39, 714.
gr- : Grmek, yerini deitirmek 516.
gs : Sine, gs 775.
gk : Gk yz, sema 42, 84, 94, 149, 177, 199, 215, 227, 330, 339, 394, 441, 493, 502, 503,
764, 842, 847, 876, 921.
gnder- : Gendermek, yollamak 146, 427, 602, 648, 675, 849, 850.
gndr- : Gndermek 692, 849.
gnl : Sevgi, istek, dnce, hatr vb. yrekte var saylan duygu kayna, gnl, kalp, i,
benlik 28, 31, 36, 103, 141, 142, 173, 248, 258, 276, 325, 353, 449, 566, 577, 594, 655, 696,
709, 730, 736, 810, 868.
gnl dr- : Gnl kaptrmak 102.
gnl gzi : Kalp gz, basiret 425, 597.
gnl yap- : Gnl kazanmak, honut etmek 809.
gr- : 1. Grmek, bakmak, ahit olmak 16, 41, 55, 233, 262, 330, 340, 342, 349, 352, 371,
412, 420, 422, 467, 539, 546, 612, 616,623, 635, 648, 652, 659, 663, 672, 684, 689, 707, 759,
801, 902, 903, 908, 909, 914. 2. Anlamak 183, 462, 464. 3. Saymak, kabul etmek 874. 4.
Sreklilik fiili 176, 546, 823.
gril- : Grlmek 430, 526.
grin- : Grnmek, varl seilmek, meydana kmak 16, 46, 237, 343, 548, 549, 661, 678,
720, 901, 916.
gri- : Grmek, birbirini grmek 697.
grme- : Grmemek 154, 685.
grl- bk grilgrn- bk gringster- : Gstermek, iaret etmek 16, 68, 399, 439, 752, 880.
gtr- : Gtrmek, tamak, nakletmek 283, 526, 650.
gynk : Ac, strap 303.
gz : Gz 17, 27, 35, 36, 93, 100, 161, 276, 284, 285, 335, 344, 425, 495, 594, 602, 603, 616,
661, 679, 685, 825, 901, 916, 922.
gzet- : Kollamak, riayet etmek, dikkat etmek 154, 334.
gzetmek : Koruma, kollama 451.
gzg : Ayna 762.
gzlemek : Umma, kollama 488.
gubr (Ar.): Toz, ince toprak 36, 284, 366, 629, 736.
gufrn (Ar.): Allahn af, merhamet ve rahmeti 300.
gulm (Ar.): Kle, hizmeti 850.

gr (Far.): Kabir, mezar 603.

g (Far.): 1. Kulak 202 2. itme, dinleme
g it- : itmek 696.
guzt (Ar.): Gaziler, din iin savaanlar 194.
gher (Far.): Cevher, mcevher 565.
gl (Far.): Gl 15, 94, 339, 372, 579, 580, 625, 658, 817.
gl- : Glmek , elenmek 39.
glbang (Far.): Bir cemaaat tarafndan birlikte sylenen dua, ilahi, tekbir 227.
gldr- : Gldrmek 434.
Glgn (Far.): irinin bindii ak doru at 387, 590.
glistn (Far.): Gl bahesi 12, 39, 501, 523.
gl-izr (Far.): Gl yanakl 625.
glsitn bk. glistn.
glen (Far.): Gl bahesi, gllk 15, 94, 121, 719.
glzr (Far.): Gl bahesi 237, 633.
gm (Far.): Kayp.
gm it- : Kaybetmek 325.
gm kl- : Kaybetmek, yok etmek 753.
gm ol- : Kaybolmak 325.
gmi : Gm 774.
gmren- : Homurdanmak 355.
gn : 1. Gn 92,96, 105, 182, 210, 218, 220, 222, 226, 250, 301, 341, 362, 407, 453, 478,
547, 562, 594, 623, 653, 665, 707, 725, 751, 828. 2. Gndz 30, 125, 432, 433, 508, 713,
838, 840, 849. 3. Aydnlk 601.
gne : Gne 130, 215, 448, 492, 806, 815.
gni bk. gne
gtdr- : Kollatmak, gzettirmek 540.
gvh (Far.): Tank, ahit 868.
gvh (Far.): ahitlik, tanklk 277.
gzfet (Ar.): Bo, beyhude 678.
gzel : Gzel 101, 723, 771, 818.
gzer (Far.): Gei, geme 132, 287.
gzergh (Far.): Geit yeri, geilecek yer 61, 393.
gzergeh bk. gzergh
gzn (Far.): Seilmi, sekin 190.
H
h (Ar.): Arap alfabesinin dokuzuncu harfidir 919.
hvb (Far.): Uyku 161, 398, 406, 659.
haber (Ar.): Bilgi, haber 65, 427.
haber-dr (Far.): Haberli, bilgili, haberi olan 413, 693.
Habe (Ar.): Afrikann Kzldeniz sahilinin gneyinde bir lke 451, 850.
habb (Ar.): Sevilen, sevgili 886.
hvce (Far.): Hoca, sahip 86, 546.
hacer (Ar.): Ta 810.
hcet (Ar.): htiya, Allahtan beklenen, istenen dilek 895.
hcet dile- : stekte bulunmak, dua etmek 673.
hacl (Ar.): Utanm, mahup 49.
had(d) (Ar.): 1. Snr, kenar 731, 919. 2. Mertebe, derece 181, 920.

hadis (Ar.): 1. Sz, kelm 12. 2. Peygamberimizin szleri ve yaptklar 145, 861.
hak(k) (Ar.): 1. Allah, tanr 127, 139, 192, 235, 460, 533, 578, 584, 609, 675, 808, 809, 847,
868, 902, 926. 2. Doru, gerek, hakikat 13, 56, 555, 557, 567, 568, 728, 783. 3. Hak, pay,
hisse 299, 301, 304, 305, 306, 307, 309, 334, 513, 657.
Hak tel : Yce Allah 685, 881.
hak (Ar.): Kazma, oyma
hakk it- : Kazmak, oymak 925.
hk (Far.): Toprak 14, 21, 26, 60, 73, 85, 106, 116, 132, 148, 201, 214, 215, 230, 245, 292,
384, 421, 513, 579, 597, 625, 741, 764, 810, 859.
hk it- : lmek, topraa karmak 512.
hakyk (Ar.): Hakikatler, gereklikler 8, 272, 729.
hk (Far.): Toprakla ilgili, topraktan 75, 264, 312.
hakkat (Ar.): Doruluk, gereklik, asl, gerek 105, 147, 296, 297, 318, 568, 638, 703, 728,
731, 732, 786.
hakk (Ar.): Hakikate mensup, gerek 392.
hkisr (Far.): Toz toprak iinde kalm, hli perian 628.
hkister (Far.): Kl, ate kl 116.
hl (Ar.): 1. Olu, bulunu, suret, keyfiyet, durum 233, 310, 367, 368, 392, 551, 690, 760,
766, 837. 2. Dert, keder, elem 5. 3. Dervi ve sofularn geici olarak tutulduklar cezbe
171, 667.
hl (Ar.): Ben, yzdeki siyah nokta 615, 616.
hals (Ar.): Kurtulma, kurtulu
hals it- : Kurtarmak 4, 295.
hals ol- : Kurtulmak 537.
halef (Ar.): Sonradan gelen, soy, nesil 304, 470.
hlet (Ar.): Hl, durum, suret, keyfiyet 171, 583, 655, 688, 797, 807.
hletsz : Suretsiz, keyfiyetsiz 584.
Hall (Ar.): Hz. brahim 886.
halk (Ar.): 1. Yaratma 2. nsanlar, halk 512, 716.
halk it- : Yaratmak 576.
halk ol- : Yaratlmak 65, 456, 580, 699.
halk oln- : Yaratlmak 180, 889.
halk olun- : Yaratlmak 152, 236.
halka : Halka, ember 626.
halvet (Ar.): Issz, bo yer 670, 694.
halvet it- : Issz bir yere kapanmak 31.
hamd (Ar.): kr, Allaha olan kran duygularn dile getirme 3, 103
hamdlillh : Allaha hamd olsun 613.
hme (Far.): Kalem 602, 603, 808.
haml (Ar.): Ykleme
haml ol- : Yklenmek 366.
hamml (Ar.): Yk tayan kimse, hamal 632.
hamse (Ar.): Be ksmdan meydana gelen manzum eser 268.
hm (Far.): Sakin, sessiz 105.
hancer (Ar.): Ucu sivir, iki taraf keskin bak, haner 407, 408, 475, 524, 534.
haner bk. hancer
hne (Far.): Ev, mesken, yer 340, 380, 444, 465, 589.
hnumn (Far.): Mal, mlk, ev, bark 918.
hr (Far.): Diken 579, 580.
hr (Far.): Pek kat ta, mermer 843.

harb-bd (Far.): Harablkla dolu yer, tam harabe 122.

harc (Ar.): Vergi, mslman olmayan halktan alnan askerlik vergisi 445.
harm (Ar.): Dince yasak edilmi ey 471.
harm it- : Yasaklamak 442.
harm (Ar.): Harama el uzatan, ekya 370.
harret (Ar.): Scak, scakl 500.
harf (Ar.): Azdan kan herbir sese ait iaret, harf 140, 566, 890, 912, 915, 928.
harm (Ar.): Herkesin girmesi yasak, korunan ve sayg duyulan yer; harem dairesi 471, 811.
hristn (Far.): allk, dikenlik 237.
har-mhre (Far.): Katr boncuu 565.
hs(s) (Ar.): Bir kimseye ait, hususi, zel 266, 575.
hs it- : Tahsis etmek 142, 295.
hss ol- : Tahsis olmak 886.
hs m : Btn herkes 388, 459, 852.
hsl (Ar.): Meydana gelen, ortaya kan
hsl ol- : Meydana gelmek, ortaya kmak 893.
hasta (Far.): Hasta, sayr 309, 716.
haste bk. hasta
har (Ar.): 1. Toplanma 2. llerin dirilip toplanacaklar an, kyamet 82, 474, 591, 734, 763.
har ol- : Toplanmak 91, 738.
hat(t) (Ar.): 1. izgi, yaz 262, 851, 914. 2. Yz ve yanaklardaki ince ty, ayva ty 36,
360, 616.
hat (Ar.): Yanl, hata
hat it- : Yanl yapmak 479.
htem (Ar.): Mhr, st mhrl yzk 151, 169.
Htim-i Ty(Far.): Arap kabile reislerinin byklerinden ve airlerinden olup, cmertlii ile
mehurdur 21.
hatm (Ar.): Sona erdirme, bitirme 557.
hatm it- : Sona erdirmek 293.
hatm ol- : Sona ermek 519.
hatun : Kadn, hanm 341, 491, 851.
hav (Ar.): Hava 40, 263, 421, 479.
hav-dr (Far.): Etraf ak, haval yer 521.
havr (Ar.): h gzl (kz, kadn) 177, 441, 541, 931.
Havv (Ar.): Hz. Ademin zevcesi 223, 236, 745.
hy u hy (Far.): Eelence grlts 254.
hay(y) (Ar.): 1. Diri, canl, sa, hayatta olan 2. Allahn isimlerinden olup ebed diriliini
ifade eder 167.
hayy it- : Diriltmek, canlandrmak 224, 613.
hayl (Ar.): Bir kimsenin kafasnda canlandrd ey, d, hayal 27, 361, 615, 659.
hayt (Ar.): Dirilik, canllk, yaay, mr 37, 48, 79, 121, 148, 321, 541, 644.
Hayder (Ar.): Hz. Alinin lakab 608.
hayf (Ar.): Hakszlk, yazk, zulm
hayf ol- : Hakszlk edilmek, zulmedilmek 723.
hyil (Ar.): Engel, mni
hyil olma- : Engel olmamak 313.
hayl (Ar.): Zmre, topluluk 869.
hayr (Ar.): yilik, iyi i 58, 293, 401, 482, 515, 927.
hayr it- : yiylik yapmak 156.
hayrl-beer : nsanlarn en hayrls 312.

hayrn (Ar.): aakalm, akn

hayrn ol- : aakalmak, hayrete dmek 732.
hayvn (Ar.): 1. Canllk, dirilik 148, 209, 321, 702, 743. 2. nsan ve bitki dndaki canllar
238, 903. 3. nsan da dahil olmak zere btn canllar 11, 71.
hazn (Far.): Gz mevsimi, sonbahar 121, 523.
hzr (Ar.): Sz edilen yerde var olan, bizzat bulunan, mevcut olan
hzr ol- : Mevcut olmak 934.
hzin (Ar.): Hazine muhafz, beki 567.
hazret (Ar.): Bir sayg ve ululama ifadesi olarak byk zatlara verilen nvan 181, 188.
helk (Ar.): lme, yok olma
helk eyle- : ldrmek 604.
hell (Ar.): Din bakmndan yasaklanmayan ey 370.
hell ol- : Helal olmak 442.
heliksiz : Kk tasz, ufak ta olmadan 588.
helva (Ar.): Unlu, yal ve ekerli maddelerle yaplan bir tatl 514.
hem (Far.): Ayrca , stelik, ayn zamanda 205, 217, 391, 607, 878.
hemn (Far.): Hemen, derhal, o anda; ancak, sadece 124, 204, 214, 235, 285, 396, 403, 410,
411, 534, 570, 631, 642, 651, 692, 697, 758, 762, 770, 805, 846, 927.
hemn-dem (Far.): Hemen, derhal o anda 358, 726.
hem-dem (Far.): Arkada, srda 302,655, 705.
hemn (Far.): Hemen 160, 695.
hem-nefes (Far.): Arkada 803.
hem-ser (Far.): Arkada 637.
hem-r (Far.): St karde 223.
hengm (Far.): Zaman, vakit, mevsim 19, 228.
hep : Btn, hepsi 87, 203, 716.
her (Far.): Birer birer olarak hepsi, tamam, btn, hep (belirsizlik sfat) 24,45, 58, 60, 92,
94, 99, 101, 103, 141, 155, 156, 166, 199, 217, 278, 280, 332, 396, 401, 417, 434, 457, 464,
469, 473, 521, 553, 558, 578, 582, 584, 607, 620, 681, 684, 704, 721, 752, 757, 779, 839, 883,
912, 917.
her bir : Tek tek olanlarn her biri 11, 21, 61, 424, 662, 682, 724, 755.
heri-bd-bd (Far.): Ne olursa olsun 122.
her-dem (Far.): Her zaman, daima 655.
hercy (Far.): Kararsz, sebatsz 800, 806.
hev (Far.): Arzu, istek, heves 522, 640, 802.
heves (Far.): stek, arzu 487.
hey : Hey, ey (nlem)
hey eyle- : Seslenmek 614.
heybet (Ar.): Korku ve sayg duygusunu uyandracak hal ve grn 85.
heyl (Ar.): Zihinde tasralanan ey, korkun hayal 313.
hezrn (Far.): Binlerce 404, 687, 748, 800.
hrmn (Far.): Salna salna , sallanarak 529.
hred-mend (Far.): Akll, anlayl 834.
hrgh (Far.): Byk adr 394.
hrdr (Far.): Alc, mteri 392.
hrka (Ar.): Dervilerin giydikleri st elbisesi, hrka 345.
hrkal : Hrkas olan, hrka sahibi 773.
hrk-p (Far.): Hrka giyen fakir, dervi 841.
hrmen (Far.): Harman 282, 283, 490.
ht (Far.): Kerpi, tula 589.

Hty (Ar.): inin kuzey ksm, Htay lkesi 34.

Hzr (Ar.): Bengi su iip lmszle kavuan kii 37, 48, 148, 198, 220.
hicb (Ar.): Engel, perde 549.
hicr (Ar.): Ayrlk 369.
hi (Far.): 1. Asla, katiyen, hi (zarf) 181, 482, 812. 2. Baka, hi (sfat) 436, 646, 718, 906.
hidyet (Ar.): Doruluk yolu , doru yola girme 258, 731.
hikmet (Ar.): 1. stn akl ve yksek ilim 134, 183, 676. 2. Gizli, ne olduu anlalmaz
sebep ve hakikat 72, 76, 88, 183, 289, 676, 907.
hill (Ar.): Yeni ay, hill 407, 432, 524.
hle (Ar.): Hile, dzen, oyun 400.
himr (Ar.): Eek 502.
himmet (Ar.): Yardm, ltuf, iyilikle davranma 382, 649, 833.
himmet it- : yilik ve yardm etmek 607.
Hind (Ar.): Hindistan 52.
hisb (Ar.): Hesap 78.
hitb (Ar.): Sz, nutuk, hitap 455, 843.
hod (Far.): Kendi, bizzat 4, 814.
hor (Far.): nemsiz, deersiz, aa, adi 49, 464.
hor gr- : Aalamak 464.
hor ol- : Deerini kaybetmek 385.
Horasan (Far.): rann dousunda bir memleket ad 189.
ho (Far.): Gzel, iyi, tatl 181, 287, 430, 538, 926.
hb (Far.): Gzel, ho
hb it- : Gzelletirmek 137.
hubb (Ar.): Muhabbet 779.
Hud (Far.): Allah, Tanr, yaratan 217, 221, 299, 450, 458, 554, 585, 606, 571.
huda (Ar.): Aldatma, hle
huda it- : Aldatmak 827.
Hudy (Far.): Ey Allahm, ey Tanr 3, 14, 183.
Hudy
(Far.): Allaha ait 587.
huff (Ar.): Gece kuu, yarasa 903.
hullet (Ar.): Hakiki dostluk, arkadalk 886.
hum (Far.): Kp, arap kp 749, 754, 753.
humr (Far.): kiden sonra gelen ba ars ve sersemlik 622, 736, 747.
hum-hne (Far.): Meyhane, arap kplerinin olduu yer 739, 807.
hn (Far.): Kan 28, 370, 506.
hn-hr (Far.): Kan aktan, kan dkc 331, 482.
hr (Ar.): Cennet kzlar, huriler 163, 284, 746.
hur (Far.): Gne 339.
hurf (Ar.): Harfler 300, 891, 914.
hurs (Far.): Horoz 45.
hur (Far.): Cokunluk, coma 398.
husrn (Ar.): Kayp, ziyan 158, 911.
Husrev (Far.): ran ahlarndan Nnrevnn torunu, Hrmzn de oludur, bal ok
sevdii iin Perviz de denilmitir 267, 268, 289, 341, 419, 517, 589, 780, 827, 858, 899, 908,
911. kr. Pervz.
husrevn (Far.): Padiahlar, hkmdarlar 102, 611.
hy (Far.): Barp arma, amata 254.
hccet (Ar.): Delil, kant 296, 872.

hcre (Ar.): Hcre, kk oda, odack 31.

hkm (Ar.): Hkm, ferman, buyruk, emir 98, 169, 808, 840, 852.
hm (Far.): Saadet, ans, talih gsterdiine inanlan efsanevi ku, devlet kuu 47, 522.
hrmet (Ar.): Sayg, itibar, eref, kymet 300, 765, 811.
hrmetl : Saygl, itibarl 666.
Hrmz (Far.): Eski ranllarn taptklar iki mabuttan hayr tanrs kabul ettikleri kuvvet
446.
hsn (Ar.): Gzellik 57, 101, 150, 428, 437, 438, 519, 527, 784.
hveyd (Far.): Belli, ikre, ayan 828.
hveyd ol- : Aklanmak 547.
I
ra-: Uzaklamak, ayrlmak 791.
rak [ra] : Uzak, rak 661.
ra ol- : Uzaklamak 186.
rlat- : ark syletmek, terennm ettirmek 793.
rma : Irmak 223, 351.
k : Ik, aydnlk 115, 618.
k (Ar.): Ak, candan sevgi 19, 20, 57, 83, 171, 172, 233, 235, 242, 244, 245, 247, 267, 290,
318, 320, 344, 346, 352, 358, 359, 364, 367, 382, 392, 567, 619, 626, 637, 640, 642, 655, 659,
675, 677, 680, 687, 688, 696, 700, 704, 705, 722, 724, 728, 729, 730, 731, 732, 754, 760, 783,
791, 796, 797, 799, 807, 809, 826.
y (Ar.): Yiyip ime, elenme, zevk sefa srme 247, 494, 519, 538.
y it- : Elenmek 623.
y u n: Yiyip ime, elenme 494, 519, 803.

i- : i- cevher fiili, ek fiil 25,54, 58, 132, 138, 239, 242, 263, 307, 331, 332, 375, 376, 406,
430, 431, 463, 480, 485, 628, 662, 674, 860, 860.
ibret (Ar.): Cmle, paragraf 140, 142.
bls (Ar.): eytan 905.
bn-i dem (Far.): dem olu, insan 249, 550, 931.
brhm (Ar.): Peygamber Hz. brahim 633, 809.
brhm Edhem (Ar.): Knyesi Eb shaktr. Babas Belhte hkmdardr. Bir olay zerine
tac taht brakm, nce Mekkeye giderek imam ve velilerle sohbetlerde bulunmu, sonra da
ama geerek burada ba bekilii yapmtr. Lazkiyede vefat etmitir (h. 162/m. 778).
Cebel-i Edhemde medfundur. Dnyaya meyletmemekle mehur ve maruftur 797.
ibret-k (Far.): bret verici.
ibret-k ol- : bret vermek 166.
ibret-nm (Far.): bret gsteren 679.
ibtid (Ar.): Balang 144.
i : , i taraf 97, 247, 300, 308, 346, 356, 367, 391, 395, 402, 406, 408, 451, 475, 498, 510,
531, 535, 549, 551, 561, 574, 583, 587, 653, 669, 669, 717, 732, 753, 811, 834, 837, 851,
925.
i- : mek 223, 370, 375, 402, 531, 538, 587, 750, 777, 778, 807, 808, 896.
iin,: in 112, 133; 131, 298, 298, 346, 430, 484, 518, 626, 629, 632, 913.
ire : eri, iinde, arasnda 39, 89, 94, 99, 152, 157, 369, 412, 645, 646, 654, 659, 662, 670,
680, 689, 766, 828.

in bk. iin
idin- : Edinmek, sahip olmak 77, 213, 267, 270, 284, 344, 364, 542, 583, 757, 841.
idrk (Ar.): Anlay 72.
drs (Ar.): Peygamber Hz. dris 884.
if (Ar.): Gizli bir eyi yayma, aa vurma.
if kl- : Aa karmak 567.
if ol- : Aa kmak 763.
iftihr (Ar.): vnme, gurur duyma.
iftihr ol- : vnlmek 627.
igen : ok, fazla 429, 511, 900.
ine : ne 357.
ihta (Ar.): evirme, kuatma.
ihta it- : Kuatmak, evirmek 629.
ihls (Ar.): Bir ii srf Allah rzas iin yapmak 136, 142, 143.
ihsn (Ar.): yilik etme, ltuf.
ihsn eyle- : Balamak, vermek 32.
ihsn it- : Balamak, vermek 935.
ihsn kl- : Balamak, vermek 743.
ihy (Ar.): Canlandrma, diriltme; uyandrma.
ihy it-: Canlandrmak 197.
ihy kl- : Canlandrmak 735.
iki : ki says 5, 125, 135, 218, 250, 287, 432, 432, 436, 461, 511, 535, 542, 549, 646, 674,
733, 876, 928, 929.
ikilik : kilik, irk; vahdetin zdd 295, 548, 747.
ikinci : kinci sradaki 917.
iklm (Ar.): Memleket, diyar, lke 718.
ikrm (Ar.): Cmertlik, ltuf 894.
ikrr (Ar.): Dil ile syleme, bildirme 191, 677; tasdik, kabul 301, 562.
ikrr it- : Bildirmek, sylemek 191, 677.
iksr (Ar.): Orta a kimyaclarnn ok tesirli olduuna ve herhangi bir madeni altn yapacak
kadar kuvvetli bir hasss bulunduuna inandklar bir madde 95, 214.
iktid (Ar.): Tbi olma.
iktid kl- : Tbi olmak 897.
il (Ar.): Ykseltme, yceltme.
il kl- : Ykseltmek, yceltmek 881.
ilc (Ar.): are, tedbir 558.
ilh (Ar.): Ey Allah'm 18, 26, 80, 277, 295, 312, 845.
ile : ekim edat, ile 136, 751, 751, 774, 774.
ilet- : letmek 97, 290, 532, 792, 899.
ilhm (Ar.): Allah tarafndan insann gnlne bir ey dorulma; gnle doan ey 126.
ill (Ar.): -den baka, meer, aksi halde 142, 179, 566.
ilm (Ar.): lim, bilim 25,88, 184, 553, 554, 608, 875, 878, 883, 890.
ilt- : Gndermek 264.
imm (Ar.): Namazda kendisine uyulan kimse 459.
mn (Ar.): Dinin ortaya koyduu esaslara inanma, kabul etme, inan 80, 104, 153, 238, 268,
825.
imdi : imdi 253, 327, 342, 689, 825, 896.
im : Don, elbise 57.
iml (Ar.): Syleyip yazdrma, yazdrlma 924.
iml kl- : Yazdrmak 912.

imtil (Ar.): Dolgunluk

494.
in: Yuva 469, 798.
in- : Nazil olmak 888; inmek. 653, 831; gelmek 330; isabet etmek 922.
inyet (Ar.): Yardm; Allah'n yardm 934.
inyet it- : Yardm etmek 634, 649.
inyet kl- : Yardm etmek 317.
inci,(Far.): nci 438; 574.
ncl (Ar.): Hz. sa'ya nzil olan mukaddes kitap 888, 921.
incr (Far.): ncir meyvesi 113.
incit- : Zarar vermek 798.
inc bk. inci
inle-: nlemek, szlanmak 790.
ins (Ar.): nsan, beer 178, 225, 336, 930.
insn (Ar.): nsan, beer 14, 71, 126, 238, 456.
in (Ar.): Kaleme alma, yazma; meydana getirme 82.
in eyle- : Meydana getirmek 82.
in it- : Yazmak, kaleme almak 689.
intih (Ar.): Son 144.
ir : Erken 482.
ir- : Ermek, ulamak 25,53,88, 126, 156, 170, 191, 199, 291, 359, 362, 471, 482, 519, 523,
531, 544, 545, 545, 621, 642, 649, 688, 694, 731, 816, 826, 833, 837, 837, 852, 859, 875,
886, 892, 892, 908, 914.
irb (Ar.): Dzgn konumak ve hakikat aklamak 714.
rem (Ar.): d kavmi zamannda eddd tarafndan, cennete benzetilerek yaplan bir bahe
olup am'da veya Yemen'de olduu sylenir
931.
irgr- : Ulatrmak, eritirmek 18, 143, 382, 829.
iril- : Ulalmak, eriilmek 906.
iri- : Erimek, ulamak 198, 386, 404, 407, 469, 473, 534, 797, 829, 843, 847, 894, 900,
903.
s (Ar.): Peygamber Hz. sa 502, 647, 678; 42, 326, 698, 701, 748, 764, 765, 892, 921,
923.
sev (Ar.): Hz. sa'nn dininden olan 920, 922.
s bk. s
s-nefes (Far.): Nefesiyle -Hz. sa gibi- lleri dirilten 181.
skender : (M.. 356-323) Makedonya kral Filipin olu olup Aristo'dan ders alm ve yirmi
yanda hkmdar olmutur. Yunanistan', ran', Anadolu'yu, Suriye'yi, Msr' ve Hindistan'
istil eden bu mehur kumandan 33 yanda lmtr 207, 780. kr. Sikender.
isrr (Ar.): Sr saklama.
isrr it- : Sr saklamak 677.
iste- : Talep etmek, istemek 25,78, 110, 606.
istikbl (Ar.): Karlamak 667.
istim (Ar.): itme, duyma.
istim it- : itmek, duymak 618.
i : , megale 283, 338, 388, 515, 651, 907.
iret (Ar.): Belirti, iaret 391.
ibu : Bu, u, ite 73, 137, 151, 171, 316, 380, 548, 557, 654, 668, 683, 727, 744, 763, 795,
805.
iit- : Duymak, iitmek
427, 455, 460, 470, 560, 650, 666, 690, 760, 761.
iidil- : Duyulmak, iitilmek 508.
ite : Anlatlan eye dikkat ekmek iin kullanlr; ite 138.

it- : Yapmak, etmek, eylemek, davranmak; yardmc fiil 2, 3, 6, 8, 9, 12, 15, 21, 23,24, 29, 34,
37, 41, 43, 44, 45, 46, 47, 82, 85, 86, 98, 99, 102, 115, 116, 117, 121, 125, 128, 130, 136,
137, 138, 139, 141, 142, 145, 146, 147, 150, 151, 155, 156, 158, 163, 167, 172, 184, 189, 190,
191, 195, 197, 210, 216, 217, 221, 222, 224, 229, 231, 235, 239, 245, 248, 254, 255, 258,
259, 260, 266, 273, 279, 282, 283, 284, 288, 289, 293, 295, 314, 316, 318, 319, 323, 325, 332,
334, 341, 346, 347, 351, 357, 358, 373, 374, 375, 381, 395, 398, 404, 416, 418, 422, 423,
424, 425, 426, 429, 433, 442, 446, 454, 474, 479, 483, 493, 495, 498, 501, 503, 505, 507, 511,
512, 515, 525, 527, 539, 545, 546, 547, 553, 566, 569, 573, 576, 577, 582, 583, 586, 591, 594,
600, 603, 607, 611, 613, 614, 617, 618, 623, 627, 629, 630, 631, 634, 636, 649, 657, 658, 670,
677, 680, 681, 683, 684, 686, 687, 689, 690, 693, 694, 695, 696, 705, 709, 714, 715, 717,
719, 722, 729, 736, 737, 738, 740, 748, 749, 754, 758, 759, 761, 767, 768, 783, 784, 789,
791, 795, 802, 805, 806, 808, 809, 814, 815, 820, 827, 834, 838, 840, 848, 850, 866, 868,
877, 879, 883, 886, 911, 914, 915, 921, 925, 930, 933, 935.
det it-, l it-, arz it-, azz it-, bahne it-, bzr it-, bend it-, beyn it-, bnyd it-,
cehd it-, cem it-, cevln it-, cilve it-, c it-, c it-, k it-, arh it-, davet it-, dell it-, dem it, derc it-, dr-efn it-, fahr it-, fermn it-, feth it-, fign it-, gark it-, g it-, gm it-, hakk it-,
hk it-, hals it-, halk it-, halvet it-, harm it-, hs it-, hat it-, hatm it-, hayy it-, hayr it-,
himmet it-, hb it-, huda it-, y it-, ihta it-, ihsn it-, ihy it-, ikrr it-, inyet it-, in it-,
isrr it-, istim it-, itmm it-, kabl it-, kl it-, kasd it-, kemn it-, kef it-, kl kl it-, kr it-,
kurbn it-, kl it-, klhan it-, lyk it-, mahv it-, mesrr it-, mest it-, mezmm it-, mifth it-,
mukarrer it-, musahhar it-, mcell it-, mdevver it-, mnct it-, mzeyyen it-, nak it-, nazar
it-, nazm it-, nesh it-, nev it-, nisr it-, nin it-, nine it-, nr it-, n it-, pk it-, pervz it-,
pr it-, rst it-, revn it-, riv it-, ren it-, sal it-, sz it-, seblullh it-, secde it-, sem it-,
ser-gz it-, serzeni it-, seyr it-, seyrn it-, sul it-, erm it-, ikr it-, ikyet it-, rn it-,
tayr it-, taksm it-, tamm it-, tan it-, trc it-, tasdk it-, tediye it-, teessf it-, telh it-,
tem it-, temz it-, terk it-, tebh it-, tevakkuf it-, un it-, urs it-, uzlet it-, ved it-, vrn it-,
vird it-, ydigr it-, ziyfet it-.
itdr-: Yaptrmak, ettirmek 29, 686; 31, 31, 36, 179, 253, 318, 680, 796.
itikd (Ar.): nanma, gnlden tasdik ederek inanma 141, 566.
itmm (Ar.): Tamamlama.
itmm it- : Tamamlamak 636.
ivaz (Ar.): Bedel, karlk 156.
iy : Ey, hey 193, 231, 233, 327, 428, 444, 484, 561, 638, 643, 656, 698, 727, 735, 798, 817,
858, 897.
iz : z, iaret 215, 325, 497.
izzet (Ar.): Kymet, deer; kudret 765, 829.
K
Kabe (Ar.): Mekkedeki mukaddes yap, Hz. brahim ve olu Hz. smail tarafndan ina
edilmitir 17, 657, 809.
kabr (Ar.): Mezar, kabir 533.
kabl (Ar.): Almak, benimsemek, raz olmak 85,767.
kabl it-: Kabullenmek, raz olmak 505.
kaan : Ne zaman, .d zaman 114, 547, 582, 663, 794.
kadd (Ar.): Boy bos, endam 423, 481, 672, 710, 715, 789.
kadem (Ar.): Ayak
kadem bas- : Bir yere varmak, ulamak 159.
kader (Ar.): Btn yaratklarn Allahn ezel ilmine gre belirlenmi olan hallerinin olu ve
ortaya k biimi 813.

kadm (Ar.): Eski, eski zaman 145.

kdir (Ar.): Kudret sahibi, her eye gc yeten 183.
kadr (Ar.): 1. Deer, itibar, kymet 89, 99, 565, 715. 2. Rtbe. derece 362.
kaf (Ar.): Eski alfabemizin yirmi drdnc harfi 925.
kafa (Ar.): Ba, kafa 778.
kafes (Ar.): Kafes 5.
kfir (Ar.): Allahn varln ve birliini inkar eden 336, 409.
kahr (Ar.): Mahvetme, ezme 49, 50, 85,369.
kl (Ar.): Sz 6, 32, 172, 564, 773.
kl it-: Sz sylemek 260,553.
kl ol-: Sz olmak 95.
kal- : 1. Kalmak, geride kalmak 72, 124, 293, 387, 431, 434, 493, 544, 873. 2. Olduu yerde
ve halde durmak 289, 595, 596.
Kalata : stanbulda bir semt ad, Galata 782.
kalb (Ar.): Yrek, kalp, hayat merkezi saylan organ 501.
kalem (Ar.): Yaz aleti, kalem 32, 90, 261, 928.
kalem-dn (Far.): Kalem kutusu, kalemlik 32.
kaln : Kaln, ap veya derinlii ok olan (cisim) 357.
kalma- : Kalmamak 293.
kamer (Ar.): Yer krenin uydusu olan gk cismi, ay 448, 452.
kmet (Ar.): Boy, boybos 617.
kmil (Ar.): Noksansz, mkemmel, olgun 126, 893.
kamu : Btn, hep, tamam, hepsi, herkes 196, 397, 462, 586, 667, 717, 799, 893.
kan : Kan 79, 93, 205, 410, 412, 415, 417, 418, 419, 424, 483, 506.
kn (Far.): Maden oca, kaynak, menba 202, 214, 271.
kandl (Ar.): Kandiller 164.
kand (Ar.): eker 103, 334, 447, 505, 834.
kanda : Nerede 103.
kanl : Naz, eda, fitne, fettanlk 714.
kanlu : Kanl, kana bulanm 351, 424.
knn (Ar.): 1. Kanun, kaide, esas 134. 2. Dizler zerinde parmaklarla alnan bir alg
246.
kapa- : Kapamak, kapal duruma getirmek 533.
kapu : Kap, eik 53, 97, 193, 210, 533, 704.
kr (Far.): 484.
kara : Siyah, kara 27, 54, 400, 451, 554.
kara haber: Kt haber 65.
kara : Yer, toprak, kara paras 208.
karava : Cariye, hizmeti, kul 450.
kr-fermy (Far.): buyuran, mir 328.
kar : htiyar, yal 457, 496.
karn : Karn 385, 408.
karnca : Karnca 778, 798.
kribn (Far.): Kervan 51, 516, 654.
karn (Ar.): 1. Boynuz 408. 2. Zaman, vakit 408
krubn bk. kribn
Krn (Ar.): Hz. Musa zamannda yaam zenginlii ile mehur bir kimse 495, 496.
kasd (Ar.): Bilerek veya isteyerek bir ie girime, niyet
kasd it- : Kastetmek, niyet etmek 515.
kasde (Ar.): Bykleri vmek zere yazlan nazm 82, 213.

ka : Ka 17, 479, 503, 657, 672.

kif (Ar.): Kefeden, bulan 817.
kat : Acmasz, kat 378.
katma- : Katmamak, kartrmamak 513.
katre (Ar.): Damla, damlayan ey 28, 74, 84, 88, 94, 106, 107, 182, 252, 377, 552, 620, 624,
629, 743.
kav- : Kavumak, birlemek 656.
kavl (Ar.): Sz, lakrd 248, 258.
kavs (Ar.): Yay 222, 503.
kyil (Ar.): Syleyen, diyen
kyil kl- : Sylemek 6.
kyint (Ar.): Var olan her ey, kinat 37, 194, 644.
kayser (Ar.): Eski Roma ve Bizans imparatorlarnn lakab 187.
kaz (Ar.): Allahn ezelde takdir ettii eyin vakti geldiinde olmas, kaza 330, 813.
kebter (Far.): Gvercin 97.
kef (Ar.): El ii, el ayas 801.
keffine kef ur- : El rpmak 530.
kehf (Ar.): Maara, in 325.
kelm (Ar.): Sz 188, 266, 269, 280, 289, 291, 611, 725, 891.
kelm (Ar.): Kendisine sz sylenilen, hitap olunulan 883.
kels (Far.): Hrstiyanlarn ibadet yeri, kilise 843.
kemh(ye) (Ar.): Eskisi gibi, evvelden olduu gibi 18.
keml (Ar.): Eksiksizlik, noksanszlk, olgunluk, mkemmellik 71, 127, 129, 278, 691.
keml bul- : Olgunlanak, kemale ermek 291.
kemle ir- : Olgunlamak, kemale ermek 362, 519.
kemn (Far.): Yay 22.
kemn it- : Bkmek 789.
kemne (Far.): Keman gibi 789.
kemn-dr (Far.): Yay tutan 24.
Kemin-geh (Far.): Tuzak kurulan yer 24.
kenr (Far.): Ky, kenar, yan 88, 621.
kendi, kend : Kendi 52, 112, 117, 125, 208, 220, 222, 323, 383, 412, 414, 631, 904, 910.
kendz : Kendisi, kendi 879.
kenz (Ar.): Hazine, define 270.
kermet (Ar.): Olaan st haller 10, 931.
kerem (Ar.): Byklk, cmertlik, ba 931.
kerem it- : yilik etmek, cmert davranmak 758.
kes : Kimse, kii 181, 436, 718.
kes- : 1. Kesmek 181, 588. 2. Sona erdirmek 386.
kesd (Ar.): Yokluk, ktlk 821.
kesilme- : Kesilmemek 920.
kesret (Ar.): okluk 239, 548.
kef (Ar.): Ortaya karma
kef it- : Ortaya karmak 425, 545, 729.
kef ol- : Ortaya kmak 724.
kef oln- : Ortaya karlmak 546.
kef (Ar.): Kefeden, ortaya karan 724.
ket (Far.): Gemi 210, 786.
kevn (Ar.): Varlk, lem, kinat 144.
kevn mekn : Varlk lemi, kinat 46, 864.

kevneyn (Ar.): ki lem, dnya ve hiret 139, 145, 159, 873

kevser (Ar.): Cennette bir emenin ad 163.
key : yi, gzel, yerinde 618, 621. 307, 780 .
key eyle- : yiletirmek 615.
Keyhusrev (Far.): Keykvusun torunu, Siyvuun olu mehur hkmdar 799.
Keykubd (Far.): Keyniyn denilen eski Fars hkmdarlarndan dokuzuncusu, Dr da
derler 384, 618.
kez : Defa, kere 67, 96, 229, 343, 725.
kbb (Ar.): Kubbeler 843.
kble (Ar.): Namazda ynelinen taraf, Kabenin bulunduu taraf 657, 879.
kl : Kl 361, 480, 781, 788.
kl- : Klmak, yapmak, etmek, eylemek 6, 30, 32, 43, 89, 103, 104, 109, 110, 137, 167, 169,
218, 229, 286, 305, 312, 317, 321, 333, 400, 420, 432, 454, 500, 501, 504, 506, 524, 536, 560,
564, 601, 653, 672, 720, 735, 743, 753, 781, 786, 828, 831, 838, 846, 862, 867, 875, 876,
878, 881, 882, 884, 897, 904, 912, 917, 928.
kyil kl- , mkerrer kl- , myesser kl- , ren kl- , def kl- , inyet kl- , dermn kl, peyveste kl- , ihy kl- , ihsn kl- , gm kl- , tem kl- , vef kl- , iktid kl- , mcell kl, vz kl- , gz kl- , teslm kl- , tasarruf kl- , secde kl- , hveyd kl- , mnevver kl- ,
davet kl- , var kl- , cd kl- , il kl- , mkerrem kl- , nazar kl- , nefrn kl- , rabet kl- ,
eser kl- , pervz kl- , iml kl- , mutarr kl- , musahhar kl- , bahne kl- , d kl- , dt kl.
kl (Ar.): Kaleler 216.
kldr- : Ettirmek, yaptrmak 294.
klc : Kl 391.
klma- : Klmamak, yapmamak 514, 812, 900.
klmak : Klma, yapma, etme 572.
kmr (Ar.): Kumar, para karl oynanan oyun 67.
kndl (Ar.): Kandil 99.
krk : Krk 910.
ksa : Ksa 491.
ksm (Ar.): Ksm, blk, para
ksm eyle- : Ksmlara ayrmak 576.
ksmet (Ar.): Nasip, pay, hisse
ksmet itme- : Nasip olmamak 814.
ksss (Ar.): Kei, papaz 649.
k : K mevsimi 500.
ktmr (Ar.): Ashb- Kehfin kpeinin ad 325.
ky- : Esirgememek, acmayarak vermek 545.
kym (Ar.): Ayaa kalkma, ayakta durma 710.
kymet (Ar.): Dnyann sonu, btn llerin dirilerek maherde toplanacaklar zaman 481.
kymet kopar- : Barp armak, feryat etmek 658, 710.
kymet (Ar.): Deer, paha 435.
kymet bul- : Deer kazanmak 257.
kz : Kz, kz evlat 592.
kzdur- : Kzartmak 787.
kzl : Krmz, al 528.
ki : Ki (balama edat) 3, 5, 18, 23, 45, 51, 77, 82, 83, 88, 101, 105, 126, 142, 173, 184, 201,
225, 244, 261, 262, 278, 288, 305, 341, 354, 357, 359, 391, 403, 413, 423, 430, 433, 457, 459,
469, 472, 510, 513, 521, 539, 557, 558, 560, 574, 578, 592, 607, 608, 613, 638, 641, 668, 693,

700, 701, 702, 704, 706, 714, 721, 736, 739, 740, 741, 742, 743, 744, 745, 746, 751, 752, 753,
755, 756, 778, 800, 802, 848, 850, 853, 867, 889, 890, 911, 917, 919, 931.
kibriy (Ar.): Allah 51, 571, 864.
kil : Bir cins toprak, kil 589.
kl (Ar.): Sz, kelam 773.
kilis (Far.): Kilise 810.
kilk (Far.): Kalem, kam kalem 32, 98, 619.
kl kl (Far.): Dedikodu 551, 564.
kl kl it- : Dedikodu yapmak 172.
kim : 1. Soru zamiri 17, 742, 911. 2. Belirsizlik zamiri 68, 138, 706, 902. 3. Balama edat
19, 70, 71, 74, 85, 86, 92, 158, 197, 213, 214, 226, 228, 242, 328, 329, 332, 377, 394, 490,
542, 543, 559, 576, 582, 608, 738, 739, 740, 746, 747, 748, 749, 750, 769, 794, 796, 797, 799,
800, 811, 814, 822, 835, 863,871, 902, 904, 906, 935.
kimi : Baz, birtakm 49, 68, 75, 76, 109, 274, 275, 276, 276, 277, 376, 572, 677.
kimse : Kimse, kii 532, 646, 685, 906.
kimy (Ar.): Kimya 214.
kn (Far.): Kin, gizli dmanlk 117, 119.
kirm (Ar.): Bykler, kerem sahipleri 930, 935.
Kisr (Ar.): Eski ran hkmdarlarndan Ninrevn- dilin lakab 447.
kii : Kii, insan, kimse 101, 156, 892.
kiti-zr bk kit-zr
kit-zr (Far.): Ekinlik, ekin tarlas 120, 281.
kitb (Ar.): Kitap, eser 268, 288, 556, 724.
ko- : 1. Brakmak, terk etmek 61, 175, 176, 305, 393, 422, 431, 478, 596, 880.
2.
Yerletirmek, yklemek, vermek 80, 317.
kodur- : Braktrmak 287.
kodurt- : Braktrtmak 787.
koh- : Kokmak 477.
koma- : Brakmamak 119, 502, 532.
kon- : Konaklamak, durmak 669.
kondur- : Yerletirmek, oturtmak 516, 668.
kopar- :1.Koparmak, skmek 466. 2.Kopmasna sebep olmak 658, 710.
koy- : 1. Koymak, yerletirmek 383, 453, 764. 2. Brakmak, terk etmek 353, 796, 927.
khne (Far.): Eski, eskimi 516.
kksz : Kksz, kk olmayan 502.
kpek : Kpek, it 909.
kr : Gz grmeyen, kr 603.
kr it- : Kr etmek 603.
kr ol- : Kr olmak 187, 901.
ke : Ke, kenar, bucak 919.
kz : Kz, snmeye yz tutmu kor 350.
kubr (Ar.): Mezarlar, sinler 23, 425, 917, 918.
kudret (Ar.): 1. G, kuvvet, kudret 3, 98, 907. 2. Allahn ezel gc, kudreti 47, 71, 74, 90,
95, 100, 134, 183, 578, 676.
Kuds (Ar.): Kuds ehri 648, 650, 665, 666.
kuds (Ar.): Kutsal 42, 651.
kudur- : Kudurmak 908.
kuduz : Kudurmu, kuduz hastalna yakalanm 910.
kf (Ar.): Arap yazsnn en eski ve esas ekli olan, dz ve keli bir yaz eidi 914.
kufl (Ar.): Kilit, srg 147, 571, 864.

kh (Far.): Da 652, 654.

kh-sr (Far.): Dalk 656.
kul : nsan, kii, kul 86, 92,155, 305,450, 926.
kul ol- : Hizmetinde bulunmak 462.
kulak : Kulak, iitme organ 818.
kula burul- : Uyarlmak 790.
kula nla- : Sevilen biri orada yokken anldnda sylenir 790.
kulan bur- : Kulan bkmek 250.
kulan ur- : Kulak vermek, dinlemek 801.
kulana kpe idin- : Baa gelen bir durumdan ders almak 757.
kulauz : Klavuz 651.
kulan : Yabani eek 53.
kullb (Ar.): engel, kanca789.
kuma (Ar.): pek, yn, keten vb.den yaplan dokuma, kuma 344.
kur-: Kurmak, dzenlemek 52, 67, 246, 394, 758.
Kurn (Ar.): Hz. Muhammede inen kutsal kitap 146,221, 300, 323, 528,888.
kurb (Ar.): Yaknlk, yakn bulunma 155.
kurbn (Ar.): Allahn rzasn kazanmaa vesile olan ey
kurbn it-: Kurban etmek, kurban sunmak 423.
kurd : Kurt 64, 340, 399, 910.
kur : 1. Kuru 94, 365,810.2. Bo, sebepsiz 176, 179,254.
kurtar- : Kurtarmak 4.
kuru bk. kur
ks (Far.): ok byk ve tanmas g davul, ks 227.
kusr (Ar.): Eksiklik 593.
ku: Ku 53, 520, 521.
kt (Ar.): Yaamak iin yenen ey, gda 167.
kutb (Ar.): Bir topluluun, bir tarikatn ileri geleni, ulusu, by 218,219,572,573,576,934.
kutlu: Uurlu, hayrl 260.
ky (Far.): Mahalle, sokak 614.
kfr (Ar.): 1.slm dinine uymayan inan 153, 163, 238. 2. Karalk 497.
khen-sl (Far.): Yal, eski 645, 773.
khl (Ar.): Srme 213.
kl : Yanan odun vb.den kalan toz 348,349.
kl it-: Yakmak, kl etmek 347, 722.
klhan (Far.): Hamamda ate yaklan yer
klhan it- : zerinde ate yakmak 115, 719.
knc (Far.): Ke, bucak 270.
kpe : Kpe 757.
krs (Ar.): Krs, makam 90.
kvvre (Ar.): Ar kovan, petek 468.
L
l (Ar.): Hayr! , lam-elif harfi 566, 924.
lciverd (Ar.): Lcivert 29.
lf (Ar.): Sz, lakrd.
lf ur- : Yksekten atmak, bbrlenmek; szn etmek 913.
lafz (Ar.): Sz, lafz 269.
ll (Ar.): Dilsiz, ebkem 553.

lal (Ar.): Dudak; krmz ve deerli bir ss ta 209, 212, 507, 622, 623, 717; 574.
ll (Far.): Bir ocuu gezdiren, oyalayan, yetitiren uak 476.
lm (Ar.): Lam harfi 555, 924.
l-mekn (Ar.): Meknsz, yersiz; mekna ihtiyac olmayan, Hz. Allah 685, 884.
lanet (Ar.): Allah'n mafiretinden mahrumluk.
lanet ol- : Rahmetten mahrum kalmak 905.
l-yemt (Ar.): lmsz, Hz. Allah 167.
lyk (Ar.): Deer, yarar 60, 488.
lyk gr- : Yaktrmak 467.
lyk it- : Deer vermek 8.
lyk ol- : Hak etmek 729.
leb (Far.): Dudak 181, 447, 718.
ledn (Ar.): Allah yan, gayb 553, 554.
legen (Ar.): Leen 453.
leng (Far.): Topal, aksak 505.
levh (Ar.): Allah tarafndan takdir edilen eylerin yazl bulunduu manev levha, levh-i
mahfuz; ilm-i ilh
58, 90, 701.
levh-i mahfz (Ar.): Allah tarafndan takdir edilen eylerin yazl bulunduu manev levha,
ilm-i ilh 891.
leyl (Ar.): Gece 301, 562.
libs (Ar.): Elbise, giysi 4, 344, 365, 537.
lihye (Ar.): Sakal 375.
lik (Ar.): Grme, kavuma 27.
lisn (Ar.): Konuulan dil; (azdaki) dil 43, 571; 131, 907.
liv (Ar.): Bayrak 870.
lub (Ar.): Oyun, elence 70.
lutf (Ar.): yilik, ihsan 49, 50, 195, 369.
ll (Far.): nci 756, 817.
M
madin (Ar.): Madenler 581.
man (Ar.): Anlam, mana 266, 269, 270, 569, 823, 832.
maden (Ar.): Maden 819.
mar (Ar.): Maara 634
mara (A..): Maara 168.
marib (Ar.): Bat 849.
maz (Far.): 1. Beyin 269. 2. , z 265.
mh (Far.): 1. Ay 96, 99, 118, 196, 216, 471, 563, 601, 641, 707, 720, 806,840, 841. 2. Yln
on ikide biri, ay 757.
mahbb (Ar.): Sevilen, sevgili 700.
mahfz (Ar.): Saklanm, gizlenmi 891.
mh (Far.): Balk 493.
mahkm (Ar.): Birinin hkm altnda bulunan 885.
mahmil (Ar.): Yk, mahmil 517, 704.
mahmd (Ar.): vlmeye deer 542.
mahrm (Ar.): stediini elde edememi,eli bo 610.
mahrm ol- : stediine ulaamamak 128.
mahss (Ar.): Yalnz bir kiiye ait olan 884.

mahv(Ar.): Perin etme, yok etme, ortadan kalkma

mahv it-: Perin etmek 422.
mahv ol-: Yok olmak, ortadan kalkmak 549.
mahzen (Ar.): inde eya saklanacak yer 550,571.
makl (Ar.): Sz 278.
makm (Ar.): 1. Durulan yer 278, 857. 2. Bir mzik parasnn ileni ekli 771.
maksd (Ar.): stenilen, arzu edilen
maksd ol- : stenmek 204.
ml (Ar.): Varlk, mal, mlk 359, 495
malm (Ar.): Bilinen, belli
malm ol-: Belli olmak 578.
man (Ar.): anlam, mana 33, 152, 247, 327, 556, 570, 890.
man bk. man
mansr (Ar.): Hallac- Mansur 56, 64, 625, 655.
mr (Far.): Ylan 473.
mrn (Far.): Ylanlar 474.
masm (Ar.): Kk ocuk 304.
mark (Ar.): Dou 34.
mak (Ar.): Sevilen,k olunan, sevgili 83, 276, 359, 561, 699.
mt (Far.): Satran oyununda yenilme 68.
mayb (Ar.): Ayplanm, ayplanan 92.
mazhar (Ar.): Erime, erefini kazanma, nail olma 625.
mazhar ol- : Erimek, nail olmak 50.
mel (Ar.): Netice, anlam 33.
mean (Ar.): Anlam 43.
mecz (Ar.): Mecazla ilgili 728, 734.
mecz k : Dnyadaki gzelleri ve dolaysyla Allah sevmek 318, 392, 731, 732.
meclis (Ar.): toplanma yeri, toplant 761.
mecnn (Ar.): Delice seven, tutkun 799.
medd (Ar.): Uzatma 672.
meded (Ar.): Yardm 640, 705.
meded um-: Yardm beklemek 606
medh (Ar.): vme, birinin iyieylerini syleme 102, 140, 158, 204, 299.
Medne (Ar.): Medine ehri 608.
mefhar (Ar.): vn, vnme 194, 698, 727.
mefhm (Ar.): Anlalm, kavranlm 578.
meft (Ar.): lm 197.
meger (Far.): Meer, oysa ki, ancak 105, 343, 394, 395, 707, 783, 829.
meges (Far.): Sinek 79,80, 89, 718.
meh (Far.): Ay 30, 149, 362, 406, 493, 641, 713, 808, 849.
meh-cebn (Far.): Parlak alnl 395.
mehd (Ar.): Beik 304, 470.
mehr (Ar.): Mihr, evlenirken erkek tarafndan kadna verilen nikh bedeli 541.
mekn (Ar.): Yer, mahal 46, 115, 864, 884.
mekn (Ar.): Oturan, yerleen 685.
Mekke (Ar.): Mekke ehri 857.
melmet (Ar.): Knama, ayplama 345.
melek (Ar.): Allahn, halleri dier canllara benzemeyecek ekilde nurdan yaratt varlklar
40, 81, 167, 177, 196, 203, 441, 450, 759.
melh (Ar.): Gzel, irin 269.

men : Ben 323, 324, 608.

menba (Ar.): Kaynak 577, 904.
menl (Ar.) : Molla; Mevlana Celaleddin-i Rm 796.
Menl Gerey : Krmda hkmet sren Mingli Giray slalesi 616.
menzil (Ar.): 1. Konak yeri 175, 732. 2. ki konak aras alnacak yol 830. 3. Oturulan yer 704.
menzil al-: Yol almak 544
merd (Far.): Mert, adam 458.
merhem (Ar.): la, merhem 307.
merhm (Ar.): Allahn rahmetine kavumu, lm 279.
merkeb (Ar.): Binilecek ey, binek 53.
merkm (Ar.): Yazlm, ad gemi 304.
mertebe (Ar.): Derece, mevki 893.
Meryem (Ar.): Hz. sann annesi 329, 748, 764, 765, 923.
mescid (Ar.): Mescidler 810.
mescd (Ar.): Secde edilmi, kendisine taplm 878.
mesel (Ar.): Tesirli ve Anlaml sz, ata sz 93, 122, 430, 596,723.
Mesh (Ar.): Hz. sann lakabdr 647, 888.
mesken (Ar.): Oturulan yer, ev 539.
Mesnevi (Ar.): Hz. Mevlnnn byk eseri 768.
mesrr (Ar.): Sevinli, sevinmi
mesrr it-: Sevindirmek 933.
mest (Far.): Kendinden gemi sarho.
mest eyle-: Sarho etmek 751.
mest it-: Kendinden geirmek, sarho etmek381, 389.
mest ol-: Kendinden gemek 18, 738.
mesd (Ar.): Mutlu, sevinli 542.
mesl (Ar.): Sorulan, sul edilen 364.
meta (Ar.): Ssleyen 445.
met (Ar.): Mal, mlk 52, 343.
mevc (Ar.): Dalga 377, 755.
mevc ur-: Dalgalanmak 273, 620.
mevcd (Ar.): Var olan, bulunan.
mevcd ol-: Var olmak 580.
mevcdt (Ar.): Var olan eyler, varlklar 744.
mevl (Ar.): Allah 459, 547, 577, 678, 684, 784, 797, 799,828, 867, 874.
mevsim (Ar.): Mevsim 613.
mevt (Ar.): lm 79.
mevt (Ar.): ller 918
mevvc (Ar.): ok dalgal 253.
mey (Far.): ki, arap 21, 253,398, 622, 735, 739, 740, 741, 743, 745, 746, 747, 748, 749,
751,752, 753, 754, 768, 779, 780,796,802, 807, 808.
mey-fr (Far.): ki satan 233.
meydn (Ar.): Bir iin yaplmasna ve olmasna elverili yer 138,265.
meym (Ar.): Uursuz 734.
meyyit (Ar.): lm 525, 529.
mezar (Ar.): lnn gmld yer, mezar 426, 531.
mezheb (Ar.). Girilen, takip edilen yol 184.
mezmm (Ar.): Ayplanm, yerilmi
mezmm it-: Ayplamak 128.
mezra (Ar.): Ekilecek yer, tarla 75, 118,121, 230,282.

msbh (Ar.): Kandil, meale 296.

msr (Ar.): Msr lkesi 52, 97, 505, 709.
Msr (Ar.): Msrla ilgili, Msra ait 447.
micmer (Ar.): Buhurdan, iinde tts yaklan kap 100, 116.
midd (Ar.): Yaz mrekkebi 619, 808.
mifth (Ar.): Anahtar
mifth it-: Amak 147.
m (Far.): Bulut 165, 454, 503.
mihmn (Far.): Konuk, misafir
mihmn kl-: Bir yerin misafiri olmak 109.
mihnet (Ar.): Sknt, eziyet 111, 540,708
mihr (Far.): 1.Gne 149, 216,222, 452, 499, 563, 641, 642,719, 870. 2. Sevgi, muhabbet
367, 755.
mihrb (Ar.): cami, mescit gibi gibi ibdet yerlerinin kble tarafndaki duvarlarn i tarafnda
yaplan, imamn namaz klarken cemaatin nnde durduu yer 17, 130, 657, 775 815.
mih-ter (Far.): En byk 625,871, 877.
milk (Ar.): Birinin tasarrufu altnda bulunan mal, mlk 111, 122, 388, 444, 703, 873.
milket (Ar.): Memleket, lke 279, 627.
millet (Ar.): 1. Millet, ulus 135, 461, 646. 2. Din, mezhep 698.
mimr (Ar.): naat planlarn yapan, mimar 243,916, 930.
mim (Ar.): Eski alfabemizin yirmi yedinci harfi 916, 917.
minber (Ar.): camilerde hatibin kp hutbe okuduu ykseke yer 90.
minkr (Ar.): Yrtc ku gagas 420.
mirc(Ar.): Ge kma, ge ykselme, mira 600, 830, 836, 893.
mirs (Ar.): len kimsenin yaknlarna brakt eyler 457.
misl (Ar.): rnek, benzer 360,891.
misk (Ar.): Bir cins ceylann gbeinden kan gzel kokulu madde 445.
miskn (Ar.): Varlktan, benlikten gemi 310.
mismr (Ar.): ivi, mh 916.
miyn (Far.): Ara, aralk, meyan 264, 361, 480.
mzer (Ar.): al, rt, nlk 30.
m (Far.): Kl , sa teli
m-be-m : Tel tel 475.
muaccel (Ar.): Vadesiz, pein 541.
muayyen (Ar.): Belli, belirli 588.
muciz (Ar.): Kimsenin yapamayaca hal ve ekilde olan 885.
mucizt (Ar.): Peygamberler tarafndan gsterilen stn haller, mucizeler 166, 167, 386,
598, 601, 605.
mufassal (Ar.): Uzun uzadya anlatlan 853.
mugn (Far.): Atee tapanlar
pr-i mugn : Meyhanecilerin en yals 232,363, 382, 648,692, 693.
mugann (Ar.): ark syleyen, arkc 247.
muhabbet (Ar.): Sevgi, sevme 255.
muhakkak (Ar.): phesiz, tereddtsz 736, 750, 863.
Muhammed (Ar.): Peygamberimiz Hz. Muhammed 10, 13, 128, 135, 139, 184, 326, 415,
657, 828, 855, 867, 911, 915, 919, 933.
muht (Ar.): Etrafn eviren, kuatan
muht ol- : Kuatlmak 239.
muhkem (Ar.): Salamlatrlm, salam
muhkem ol-: Salamlatrlmak 925.

muhtc (Ar.): htiya iinde olan 283.

muhtesib (Ar.): Eskiden polis ve belediye ilerine bakan memur 725.
muin (Ar.): Yardmc 9, 192, 814.
mukaddem (Ar.): nce gelen 881.
mukadder (Ar.): takdir olunmu, kymeti anlalm 58.
mukarrer (Ar.): Kararlatrlm , karar verilmi 156.
mukarrer it- : Karalatrmak 98.
mukarrer ol-: Kararlatrmak 924.
mukayyed (Ar.): Bal, kaytl 58.
mukr (Ar.): Okuyan, Kuran okuyan 45,460, 847.
mr (Far.): Karnca 201, 284.
murd (Ar.): Arzu, istek 141 533, 733.
murg (Far.): Ku 3, 399, 414.
mrve (Far.): Karncaya gibi 217.
musahhar (Ar.): Ele geirilmi, boyun edirilmi 89.
musahhar it-: Ele geirmek 151.
musahhar kl-: 89
mushaf (Ar.): Kitap 91.
Ms (Ar.): Musa Peygamber, drt byk kitaptan tevratn indirildii peygamberdir 507,
701, 748, 883
Ms bin mrn : Hz. Musa 506.
Mustf (Ar.): Peygamberimiz Hz. muhammed 158, 192, 386,460, 606.
m-ikaf (Far.): Kl krk yaran 564.
mutarra (Ar.): Taze.
mutarra kl-: Tazelemek 454.
mut (Ar.): veren, balayan 894.
mutlak (Ar.): mutlaka, kaytsz, artsz77, 235.
mcell (Ar.): Cilal, parlatlm 810.
mcell it- : Parlatmak 314.
mcell kl-: Parlatmak 867.
mcerred (Ar.): plak, yaln 444.
mcmel (Ar.): Ksa ve az szle ifade olunmu 836.
mdm (Ar.): Devaml, srekli 374.
mdm (Ar.): Durmadan arap ien 920.
mdevver (Ar.): Dndrlm
mdevver it-: Dndrmek 99.
mdr (Ar.): dare eden, idareci 86.
mft (Ar.): Fetva veren 376.
mhr (Far.): Mhr 151,857
mhted (Ar.): Hidayete ermi,islam dinini kabul etmi 458,461,854.
mjdegn (Far.): Mjdeye kar verilen hediye 441.
mkerrem (Ar.): Muhterem, saygdeer 882.
mkerrer (Ar.): Tekrarlanm 505
mkerrer kl-: Tekrarlamak 103.
mlzm (Ar.): Bir yere veya kimseye sarlp ayrlmayan 219.
mlk (Ar.): Mal, mlk, varlk159, 175, 858.
mmin (Ar.): man etmi, inanm kimse 310.
mnct (Ar.): Yalvarma.
mnct it- : Yalvarmak, yakarmak 26.
mnakka (Ar.): Nakl, ilemeli 396.

mnevver (Ar.): Nurlandrlm

mnevver kl-: Nurlandrmak 831, 838.
mnkir (Ar.): nkar eden, kabul etmeyen 172.
mry (Ar.): ki yzl 374.
mrde (Far.): lm, l 406.
mrekkeb (Ar.): Terkip edilmi, birletirilmi
mrekkeb eyle-: Birletirmek27.
mretteb (Ar.): Tertip edilmi,dzenlenmi
mretteb eyle-: Dzenlemek 26.
mrd (Ar.): Bir eyhe veya mride bal olan kimse 338.
mrid (Ar.): rad eden, doru yolu gsteren 25.
mrr (Ar.): Sona erme 23.
mrvvet (Ar.): ylik, cmertlik 518.
mrvard (Far.): nci 824.
mselman (Ar.): Mslman 153.
mstakm (Ar.): Doru 559.
mstehk (Ar.): Hak etmi, layk 375.
mter (Ar.): 1. Jpiter gezegeni 641 2. Satn alan, alc 641.
myesser (Ar.): Kolay bulunup yaplan
myesser kl-: Kolaylatrmak 104.
mzeyyen (Ar.): Sslenmi, ssl
mzeyyen it-: Sslemek 683.
N
n-dn (Far.): Cahil, bilgisiz 62, 71.
nfi (Ar.): Menfaatli, faydal 888.
n-hak (Far.): Haksz, bo 128.
nakl (Ar.): Anlatma, syleme 188.
nak (Ar.): Duvarlara, tavanlara yaplan yal veya sulu boya resim, ssleme sanat 29, 40,
46, 243, 380, 395, 670.
nak it- : lemek, sslemek 36, 396681, 684, 687.
nle (Far.): nleme, inilti 804.
nm (Far.): sim, ad, n, lakap 312, 586, 604, 624, 789, 853, 911, 912, 923.
namz (Far.): Namaz ibadeti 832.
nm-dr (Far.): Naml, nl 624.
nme (Far.): Mektup, sevgiye ve aka dair yazlm mektup 388, 415, 602, 852, 855, 856,
857, 865, 866, 899, 908, 921, 923, 928.
nms (Ar.): Ar, edep, temizlik 765.
nn (Far.): Ekmek 488, 509.
n-pk (Far.): Pis, murdar 474, 764.
n-pk ol- : Kirlenmek 474, 764.
nr (Far.): Ate; cehennem 6, 85, 100, 163, 245, 348, 350, 353, 579, 593, 722, 741, 898;
633.
nara (Ar.): Nra 160, 751.
ns (Ar.): nsanlar, halk 118.
nashat (Ar.): t 769, 812.
nass (Ar.): Manasnda sarihlik ve kesinlik bulunan Kurn ayetinin delil olarak gsterileni 9,
889.
nat (Ar.): Peygamberimiz Hz. Muhammedi vmek zere yazlan iirler 136.

nat (Ar.): Sofra bezi 67, 319, 395.

nz (Far.): Cilve, ive, naz 449, 792.
nazar (Ar.): Bakma, bak; itibar 7, 230; 129.
nazar it- : Bakmak 12.
nazar kl- : Bakmak 229, 862.
nzr (Ar.): Nazar eden, bakan, gzeten.
nzr ol- : Bakmak 594, 934, 935.
nazm (Ar.): Vezinli, kafiyeli sz 280, 291, 821.
nazm it- : iir halinde yazmak 279.
ne : Ne 59, 65, 72, 98, 131, 137, 156, 161, 201, 201, 205,219, 220, 234, 236, 236, 236, 236,
237, 237, 237, 237, 238, 238, 238, 238, 242, 270, 316, 365, 371, 387, 387, 443, 464, 474, 483,
493, 493, 538, 552, 568, 575, 612,623, 635, 648, 688, 715, 745, 745, 802, 806, 814, 822, 901,
926, 930.
nebt (Ar.): Bitki 21, 661.
neb (Ar.): Peygamber 13, 136, 139, 600, 871, 882.
nebiyyil-mrseln (Ar.): Kendisine mukaddes kitap veya suhuf indirilmi peygamber 169.
nedmet (Ar.): Pimanlk 154.
neden : Niin 11, 133, 234, 476, 568.
nedm (Ar.): Arkada, yolda 57.
nefes (Ar.): Soluk, an 5, 20, 33, 79, 80, 435, 436, 486, 487, 504, 534, 558, 804.
nefh (Ar.): frme 701.
nef (Ar.): kar ile ilgili, faydac; faydal 333.
nefrn (Far.): Beddua, ilen, lnet.
nefrn kl- : Beddua etmek 514.
nefs (Ar.): nsann yeme ime gibi biyolojik ihtiyalar 53; kendi, ahs 895.
nehengn (Far.): Timsahlar 356.
nem (Far.): Byme 165 (bk. nev nem).
nemek (Far.): Tuz 488.
Nemrd (Ar.): Babil'in kurucusu olup (M.. 2640) Hz. brahim'i atee attran hkmdar 504.
nerrd (Ar.): ok gzel tavla oynayan 66, 96.
nesh (Ar.): Hkmsz brakma, lavetme 733; bir eyin suretini karma, kopya etme 736.
nesh it- : Kopyalamak 736.
nesh ol- : Hkmsz kalmak 733.
nesl (Ar.): Soy, nesil 386, 858.
nesne : ey 179, 578.
nev nem (Far.): Yetiip byme 165.
nev (Far.): Yeni 589.
nev (Ar.): Cins, tr 456.
nev (Far.): Ses 399; ark syleme, makamla okuma 795.
nev it- : ark sylemek, makamla okumak 795.
nevbahr (Far.): lkbahar 613.
nevbet (Ar.): Sra, nbet 227, 785, 842.
nev-cvn (Far.): Taze, gen delikanl 220, 228, 811.
nevds (Far.): Hill 118.
nevd (Far.): Sevinli haber, mjde 143.
nevrz (Far.): Yeni gn, ilkbahar balangc 645.
ney (Far.): Ney, kam 376, 417, 530, 617, 796, 808.
ney-eker (Far.): eker kam 834.

nice, nie : Nasl, ne kadar, ne ok 16, 272, 342, 546, 598, 602, 621, 689, 914; 47, 48, 55, 56,
57, 62, 62, 63, 63, 63, 64, 64, 66, 66, 67, 68, 73, 73, 108, 108, 108, 206, 206, 341, 374, 375,
380, 621, 645, 677, 777, 812, 887, 887.
nin : Neden, niin 903.
nid (Ar.): Barma, arma, hitap 847.
nigr (Far.): Resim gibi gzel sevgili 370, 440, 515, 624, 626, 655.
nigr (Far.): Ey sevgili 440, 446.
nign (Far.): Yzk 169.
nihl (Far.): Taze, dzgn fidan; sevgili 472.
nihn (Far.): Gizli, sakl 573, 711.
nihn (Far.): Gizlice, sakl 410, 423, 425, 427, 692.
Nl (Ar.): Msrdan geen, Akdeniz dklen mehur nehir 506.
nimet (Ar.): Rzk, iyilik 286, 308, 573.
nimet-ry (Far.): (Kendisine) nimet verilme, yardm edilme.
nimet-ry ol- : Yardm edilmek 504.
nisr (Ar.): Sama, serpme 273.
nisr it- : Samak 446, 820.
nisr ol- : Salmak 832.
nisbet (Ar.): ... gre 69.
n (Far.): (Ar, akrep vs. iin) ine 468, 469, 929.
n ur- : nesini batrmak, sokmak 468.
nin (Far.): z, belirti, iaret 22,24,25, 222, 327, 604, 872, 918.
nine (Far.): z, belirti, almet.
nine it- : aretlemek 680.
nite : Nasl 439, 579, 579, 584, 934.
niyz (Ar.): Yalvarma, yakarma; dileme 316, 449, 792.
niyz eyle- : Yalvarmak, dilemek 728.
nizm (Ar.): Dzen, usul, kaide 280, 644, 835, 935.
Nizm (Far.): rann byk airi olup Gencelidir. Husrev irin adl mesnevi ok
mehurdur. 268, 280, 291, 328, 586, 595, 835.
nokta (Ar.): Nokta 243.
Nh (Ar.): Hz. Nuh Peygamber 885.
nuk (Ar.): Naklar, ilemeler 554.
numne (Far.): rnek, numune 804.
nr (Ar.): Aydnlk, parlaklk, nur 54, 55, 100, 140, 149, 150, 167, 170, 258, 276, 292, 314,
418, 425, 439, 513, 544, 593, 630, 657, 679, 746, 784, 828, 831, 856, 859, 862, 864, 867, 872,
881, 898, 901, 902.
nr it- : Nurlandrmak 163, 190.
n (Far.): mek 81, 231, 398.
n it- : mek 102, 738, 754.
Nnrevn (Far.): randa 531-579 yllar arasnda hkmdarlk yapan, adaletiyle mehur
olan ve dil unvan bulunan Sasan padiah 386, 858.
nutk (Ar.): Sz, lakrd, konuma 9, 257, 260, 281, 317, 922.
nbvvet (Ar.):Peygamberlik 829, 830, 842, 846.
nkte (Ar.): Herkesin anlayamayaca ince mana 769.
nkte-dn (Far.): Nkte bilen zarif, ince kii 131.
nsha (Ar.): Yazl, yazlm ey; suret 293.
O

o : 1. O (sfat) 29, 106, 106, 107, 107, 175, 181, 273, 279, 286, 287, 298, 305, 319, 322, 323,
326, 408, 409, 414, 533, 536, 550, 551, 571, 572, 594, 595, 599, 603, 603, 642, 709, 726,
740, 754, 796, 828. 2. O (zamir) 361, 386, 431, 530, 539, 553, 576, 704, 743, 861, 882.
ocak : Yurt, mesken 383, 401, 708; ocak 411.
od : Ate 36, 115, 263, 346, 350, 399, 492, 580, 633, 660, 671, 896.
oda vir- : Atee vermek, yakmak 896.
oda yak- : Atee vermek, yakmak 647, 918
oda yan- : Yanmak 345.
od ur- : Atee vermek, yakmak 383, 708.
olan : ocuk 11.
oul : Erkek evlt 329, 468, 592, 604; ocuk 489.
oh : Ok 424.
ok- bk. okuoku- : Okumak, kraat etmek, tahsil etmek 24,25,221, 554, 658, 712.
okut- : Okumasn salamak, okutmak 91, 525.
ol : 1. O (sfat) 9, 80, 109, 132, 158, 169, 181, 262, 287, 292, 323, 324, 328, 331, 350, 388,
402, 405, 407, 410, 422, 483, 487, 524, 525, 539, 547, 591, 597, 688, 708, 709, 713, 720, 743,
757, 776, 784, 811, 828, 829, 831, 834, 836, 837, 848, 849, 851, 899, 902, 910, 914, 928. 2.
O (zamir) 10, 163, 165, 197, 218, 318, 320, 321, 336, 337, 338, 367, 373, 413, 431, 558, 680,
685, 686, 731, 906,
ol- : Olmak, meydana gelmek, gereklemek, edinmek, bulunmak; yardmc fiil 9, 10, 16, 18,
42, 44, 48, 50, 55, 57, 60, 65, 66, 68, 69, 72, 74, 86, 91, 95, 101, 108, 108, 113, 118, 128, 129,
131, 144, 143, 148, 157, 159, 161, 163, 164, 166, 168, 169, 171, 175, 185, 186, 186, 187,
189, 190, 192, 198, 200, 204, 205, 219, 220, 225, 237, 238, 239, 243, 243, 244, 244, 251, 252,
254, 263, 271, 272, 274, 275, 276, 279, 296, 301, 302, 313, 315, 325, 328, 329, 331, 342,
350, 351, 352, 360, 365, 366, 372, 374, 377, 385, 385, 391, 392, 395, 397, 402, 413, 416, 430,
434, 435, 437, 438, 439, 440, 442, 443, 444, 445, 447, 448, 449, 450, 451, 452, 453, 456, 462,
463, 464, 466, 467, 471, 473, 474, 475, 486, 489, 498, 499, 504, 510, 511, 518, 519, 521, 537,
539, 540, 543, 547, 549, 555, 564, 567, 568, 574, 575, 580, 581, 584, 587, 588, 589, 591, 594,
596, 599, 602, 607, 614, 620, 624, 625, 626, 627, 629, 630, 631, 632, 633, 634, 641, 642,
646, 651, 652, 655, 665, 668, 682, 688, 689, 699, 702,703, 723, 724, 728, 729, 730, 732, 733,
734, 738, 739, 742, 743, 746, 747, 753, 754, 756, 763, 764, 770, 772, 792, 800, 806, 811, 814,
816, 822, 830, 830, 832, 832, 839, 840, 841, 856, 869, 885, 885, 886, 887, 893, 901, 905,
912, 915, 916, 917, 919, 920, 922, 923, 924, 925, 929, 933, 934, 935.
let ol-, zd ol-, ber ol-, bir ol-, k ol-, dell ol-, feth ol-, gm ol-, hls ol-, halk ol-,
haml ol-, hss ol-, hsl ol-, har ol-, hatm ol-, hayf ol-, hayrn ol-, hzr ol-, hell ol-, hor ol, hveyd ol-, ra ol-, ibret-k ol-, if ol-, iftihr ol-, kl ol-, kef ol-, kr ol-, kul ol-,
lanet ol-, lyk ol, mahrm ol-, mahv ol-, maksd ol-, malm ol-, mazhar ol-, mest ol-,
mevcd ol-, muht ol-, muhkem ol-, mukarrer ol-, n-pk ol-, nzr ol-, nesh ol-, nimet-ry
ol-, nisr ol-, pas ol-, perde ol-, pr ol-, pr-nr ol-, rhat ol-, rm ol-, rehber ol-, revne ol-,
ren ol-, rsv ol-, shib-zr ol-, skin ol-, setr ol-, szn ol-, szen ol-, d ol-, eyd ol-,
ikest ol-, rn ol-, tlib ol-, tamm ol-, teh ol-, vkf ol-, var ol-, yd ol-, zhir ol-, zr ol-,
zer-efn ol-, zinde ol-.
olar : Onlar 306.
oln-: Olunmak yardmc fiili 13, 152, 153, 180, 236, 364, 546, 581, 889.
derc olun-, fark olun-, feth oln-, halk oln-, halk olun-, kef oln-, sul olun-, zikr
oln-.
olun- bk. olnonul- : ifa bulmak, iyilemek 640.

Osmn (Ar.): 1. nc halife ve Peygamberimiz Hz. Muhammedin damad 188.

Osmanl Devletinin kurucusu Osman Bey 221.
otur- : Oturmak 254, 670, 694, 775.
otuz : Otuz says 222, 910.
oyuk : nsan ya da hayvan eklini andrr korkuluk 76, 77.
oyun : Oyun 70.

ret- : retmek 337.

t- : tmek, unufak etme 510, 511, 512.
k : ok 569.
l- : lmek 541, 717.
ldr- : ldrmek 409, 482, 723.
li: l 429; 224, 892.
l bk. li
lm : lm 514.
lml : Fani, lml 716.
mer (Ar.): kinci halife Hz. mer; adaletiyle mehurdur 187.
mr (Ar.): Hayat, mr 119, 154, 250, 435, 436, 443, 484, 485, 486, 519, 520, 711, 712.
mr sr- : Yaamak, yaamn devam ettirmek 154.
n- : Beklemek 75, 592.
n : Balang, evvel 79, 436, 529.
p- : pmek 697.
rt- : Saklamak, gizlemek 92, 382.
rtn- : rtnmek 396.
rt : rt, bez 396.
t- : tmek, akmak 664.
z : Kendi, z 235, 335, 543, 879.
zge : Baka 16, 462.
zinsz : Sensiz 543
zr (Ar.): Mazeret, bahane 505.
P
pda : Yolda, ayakta 466.
pdih (Far.): Hkmdar, padiah 175, 193, 196, 201, 841.
pk (Far.): Temiz, pak 219, 292, 513.
pk eyle- : Temizlemek 230.
pk it- : Temizlemek 141.
para (Far.): Para, kk ey 421.
pre pre (Far.): Parampara, dank 343, 531.
prs (Far.): Takvl 639.
pas : Kf, pas.
pas eyle- : Paslandrmak 762.
pas ol-: Paslanmak 131.
psubn (Far.): Gece bekisi 452.
py (Far.): Ayak 89, 214, 215, 290, 453, 504.
pye (Far.): Rtbe, derece 870.
peder (Far.): Baba, ata 457.

2.

pehlevn (Far.): Pehlivan, yiit 228.

penh (Far.): Snak 869.
penc (Far.): Be says 842.
pene (Far.): Yrtc hayvanlarn n ayaklarnn parmaklaryla trnaklar, pene 789.
pend (Far.): Nasihat, t 470, 650, 767, 812.
per (Far.): Kanat 43, 44, 227, 421, 718; ku kanadnn byk tyleri 475.
perde (Far.): Engel, mani 161, 772, 891; perde, rt 248, 396, 626, 772; hakikati grmeyi
engelleyen ey, hikmet perdesi 72, 371, 406, 612,623, 635.
perde ol- : Engellemek, rtmek 161, 772.
perde-bz (Far.): Oyuncu 371, 612,623, 635.
perde-dr (Far.): Perdeci, yksek makaml kimselerin kapsnda bekleyip ieri gireceklere
kap perdesini amakla grevli kii 168, 634.
pergr (Far.): Pergel 152, 243.
per (Far.): Cinlerin ok gzel ve alml olarak farz edilen diilerine verilen bir ad, ok gzel
kadn 22, 336, 862.
per-peyker (Far.): Peri yzl, ok gzel 656.
pern (Far.): Dank, kark 258.
pervne (Far.): Geceleri n etrafnda dnen kk kelebek 543
pervz (Far.): Uma, uu.
pervz eyle- : Umak 5.
pervz it-: Umak 3, 41, 47.
Pervz kl- : Umak 420.
perverde (Far.): Beslenmi, terbiye edilip bytlm 492.
Pervz (Far.): ran ahlarndan Nnrevnn torunu, Hrmzn de olu olan Husrev. Bal
ok sevdii iin Perviz de denilmitir 288, 329, 387, 404, 408, 422, 586, 602, 852, 897, 900,
908. kr. Husrev.
pes (Far.): O halde, yle ise 258, 286, 348.
pee (Far.): Sivrisinek 89, 504, 505.
peym (Far.): Haber, bilgi 440.
peyd (Far.): Meydanda, akta 735.
peyember (Far.): Peygamber, haber getiren 55, 91, 608.
peyk (Far.): Haberci 792, 829, 848, 862, 900.
peykn (Far.): Temren, okun ucundaki sivri demir. Mec. Sevgilinin kirpii 424, 917.
peyveste (Far.): Bitimi, kavumu.
peyveste kl- : Bititirmek 432.
pinhn (Far.): Gizli, sakl 402, 440, 735
pr (Far.): Yal, ihtiyar 219, 638, 639, 696, 697; tarikat eyhi 637, 726, 760, 773, 776; bir
meslek sahasnn ncs, en by 839; usta, stad 77, 228, 232, 328, 363, 382, 648, 692,
693, 834
prn (Far.): Prler, eyhler 636, 642.
post (Far.): Tyl hayvan derisi 489.
puhte (Far.): Pimi 285.
pr (Far.): Dolu, fazla 587, 669, 819.
pr it- : Doldurmak 23, 573, 834.
pr ol- : Dolmak 587.
pr-c (Far.): Coku dolu 754.
pr-dd (Far.): ok dumanl 115
pr-esnm (Far.): Putlarla dolu 669.
pr-nr (Far.): Nur dolu, aydnlk.
pr-nr ol- : Nurla dolmak 933.

pr-saf (Far.): Elence dolu 494.

R
Rab (Ar.): Allah 103, 104, 782.
racm (Ar.): Lnetlenmi, talanm 339, 927.
rad (Ar.): Gk grlemesi 77, 227, 785, 842.
rabet (Ar.): lgi gster(il)mek.
rabet kl- : lgi gstermek 812, 900.
rh (Far.): Yol 458, 651, 750.
rhat (Ar.): zntsz, tasasz.
rhat ol- : Rahatlamak 397.
rh (Far.): Bo, durgun 4.
rahm (Ar.): Acma, esirgeme, koruma 617, 706; ana rahmi 331.
rahmet (Ar.): Acma, esirgeme, koruma 59, 80, 87, 162, 174, 180, 191, 257, 375, 896, 900,
905.
rahmeten lil-lemn (Ar.): lemlere rahmet olarak gnderilen Peygamberimiz Hz.
Muhammed 559, 863.
raht u baht (Far.): Bir eyin tamam 628, 650.
rakb (Ar.): Herhangi bir ite birbirinden stn olmayan alanlardan her biri 614, 713.
raks (Ar.): Oynama, dans etme 367, 530.
raks ur- : Oynamak, dans etmek 530.
rm (Far.): taat etme, boyun eme.
rm ol- : Boyun emek 225.
rst (Far.): Doru.
rst it- : Doru yapmak 795.
ravza (Ar.): Bahe 933
ry (Ar.): Rey, fikir 137, 294, 926
rz (Far.): Sr 567.
rebb (Ar.): Gvdesi Hindistan cevizi kabuundan yaplm bir eit kemane, rbap 787.
rebb (Far.): Rbap alan kimse 787
refk (Ar.): Dost, arkada 221
reh (Far.): Yol 866.
reh-nm (Far.): Yol gsteren, klavuz 639.
rehber (Far.): Yol gsterici, klavuz.
rehber ol- : Klavuzluk etmek 55.
res (Ar.): Reis, bakan 861.
renc (Far.): Sknt, zahmet 111, 782.
reng (Far.): Renk 671.
resm (Ar.): Suret, almet 319.
resme (Ar.): Tarz, ekil 646.
Resl (Ar.): Hz. Muhammed 598.
rev (Far.): Yarar, uygun, lyk 486.
revn (Far.): Ruh 190, 256, 292, 854; yryen, su gibi akan 881.
revn it- : Aktmak, iletmek 167.
revne (Far.): Giden, yryen.
revne ol- : Gitmek, yrmek 198.
rezm (Far.): Kavga, sava 246, 275, 758.
Rdvn (Ar.): Cennetin kapcs olan byk melek 109.
ribt (Ar.): Konak, han 516.

rind (Far.): Kalender, dnya ilerini ho gren, aldrsz 400.

rindn (Far.): Kalenderler 753.
rislet (Ar.): Peygmaberlik, elilik 826, 876.
rite (Far.): plik, ba 248, 379, 473.
rv, riv (Far.): Hile, dzen 337; 827.
riv it- : Hile yapmak 827.
riy (Ar.): kiyzllk 783.
ruh (Far.): Yanak 68.
rh (Ar.): Can, nefes 43, 167, 679, 742, 750, 871.
ruhbn (Ar.): Hristiyan din adamlar; evlenmeyen papazlar 649, 690, 694.
Rm (Ar.): Anadolu 52, 279, 445, 851.
Rm (Far.): Mesnevinin mtercimi 101, 137, 179, 229, 252, 393, 560, 609, 659, 725.
rumz (Ar.): Remizler, iaretler, manas gizli olan szler 171, 242, 769.
ren (Far.): Aydn, parlak, ak 15, 92, 320, 439, 669.
ren it- : Aydnlatrmak 600.
ren kl- : Aydnlatrmak, parlatmak 137, 601.
ren ol- : Parlamak, parlaklamak 439, 901.
ren-dil (Far.): Gnl aydnlk, hakikatleri bilen 860.
ren-fetil (Far.): rgs, fitili aydnlk 866.
ry (Far.): Yz, ehre 29, 851.
rz (Far.): Gn 645, 752.
rkn (Ar.): Bir eyin en salam taraf, temel direi, art 8.
rsv (Far.): Rezil, itibarsz 763.
rsv ol- : Rezil duruma dmek 646, 763.
S
sadet (Ar.): Mutluluk 193, 214, 397, 488, 490
sadet-hne (Far.): Mutlu kimselerin yaad ev 332
Sadet-nme (Far.): ranl Hseyin Vzn Kerbel faciasn hikye eden Ravzat-hed
adl eserinin evirisidir. Mtercimi Balkesirli Mehmed Muhiddin Cmidir 304.
sat (Ar.): Saat 432.
sab (Ar.): Gndousundan esen hafif ve latif rzgr 34, 418.
sab (Ar.): yan tamamlamam erkek ocuk 70, 136.
sabr (Ar.): Sabr 343, 700.
sabh (Far.): Sabah ikisi (ile ilgili) 381.
sa : Sa 351, 445, 497.
sa- : Samak, datmak 21.
sal- : Salmak, dalmak 721.
sad (Ar.): Ses, sada 159, 247, 460, 508, 785, 847.
sadkat (Ar.): Doruluk 157.
sadef (Ar.): Sedef, inci kabuu 202, 279, 599.
saf (Ar.): Gnl enlii, kedersizlik, zevk, elence 192, 232, 494, 376, 494, 538, 790, 803.
saf (Far.): Safa ile ilgili 564.
sf (Ar.): Temiz, saf 569, 749, 749, 810.
sa : Sa taraf 140.
sgar (Far.): Kadeh, iki barda 622, 780.
sahb (Ar.): arap 236, 247, 807.
sahhre (Ar.): Byc 378.
shib (Ar.): Sahip, malik.

shib-i gr eyle- : Mezar sahibi yapmak 603.

shib-zr (Far.): G sahibi.
shib-zr ol- : Glenmek 464.
sahr (Ar.): Kr, ova 786.
sil (Ar.): Soran, dilenen 210, 364.
sakal : Sakal 774.
sakn : Sakn! 485, 514, 644, 659, 798.
sakn- : Korumak, dikkat etmek 647, 929.
sakz : Sakz 793.
sk (Ar.): ki sunan, su datan 37, 83, 223, 253, 538, 622, 735, 740, 777, 801, 807.
skin (Ar.): Uzak durma, kurtulma.
skin ol- : Kurtulmak 682.
sakk (Ar.): Su datan, saka 454.
sakla- : Korumak, muhafaza etmek 644.
saklan- : Gizlenmek, saklanmak 348.
sal- : Brakmak 399; gndermek 664, 676.
sl (Far.): Yl 342.
sal (Ar.): Cuma namazna armak veya bir zatn vefatn duyurmak iin minarelerde
okunan salavat 460, 847.
sal it- : Sel okumak 525.
salt (Ar.): Namaz 185.
slikn (Ar.): Bir tarikate veya meslee girmi bulunanlar, slikler 865.
san: Sanki 908, 909.
san- : Sanmak, zannetmek 115, 224, 370, 436, 466, 485, 663, 699, 722, 777.
sana : Sana (Sen ahs zamirinin datif hali) 69, 97, 161, 206, 466, 478, 483, 514, 703.
sanat (Ar.): Sanat, ustalk, marifet 337, 591.
sancak : Sancak, bayrak 870.
sanem (Ar.): Put 41, 672, 682, 683, 688.
sn (Ar.) : kinci 324, 742.
sarrf (Ar.): Sarraf, kuyumcu 596, 835.
sat- : Satmak 83, 393, 823.
sav- : Uzaklatrmak, defetmek 515.
savm (Ar.): Oru 185.
say- : Saymak, saysn bulmak 478; farz etmek 623.
sye (Far.): Glge 47.
syebn (Far.): Glgelik 528.
sayha (Ar.): Barma, nara atma 658.
sayl- : Saylmak, says bulunmak 645.
syir (Ar.): Dier, baka 563, 594.
saykal (Ar.): Cil 131.
sz (Far.): alg, almak, elenmek 246, 249,251, 373, 616, 792, 805.
sz eyle- : almak, elenmek 316.
sz it- : almak, elenmek 235, 255, 316, 318.
szende (Far.): algc 235.
sebeb (Ar.): Sebep 875.
seblullh (Ar.): Allah yolunda harcama.
seblullh it- : Allah yolunda harcamak 37.
seb (Far.): Testi 254.
sebk-hz (Far.): abuk kalkan, hareket eden 329.
sebk-ser (Far.): Hafif dnceli, aalk 335.

secde (Ar.): Alnn, el ayalarn, dizleri ve ayak parmaklarn yere dayamaktan ibaret ibadet
vaziyeti 657, 815.
secde it- : Secde etmek, saygyla eilmek 130, 657, 815.
secde kl- : Secde etmek, saygyla eilmek 653.
se- : Fark etmek, ayrt etmek 565.
sed (Ar.): Set, engel 610.
seg (Far.): Kpek 899.
sehb (Ar.): Bulut 30, 453.
seher (Ar.): Tan yeri aarmadan biraz nceki vakit 88, 306.
sehergh (Far.): Seher vakti, sabahn erken vakti 262, 309, 417, 433, 932.
sehv (Ar.): Yanl 132.
sekiz : Sekiz says 441, 719, 919.
seksen : Seksen says 920.
selm (Ar.): Selm 188; selm vermek 854.
selmet (Ar.): Eminlik, slimlik, kurtulma 154, 345.
seltn (Ar.): Sultanlar, padiahlar 581, 871.
selef (Ar.): Bir yerde, bir ite, bir grevde baka birinden nce bulunmu olan kimse 325.
selh (Ar.): Her arab ayn son gn 471.
sem (Ar.): Gkyz 40, 513, 720.
sem (Ar.): Mevlev zikirlerinde cezbe hliyle ayakta dnmek.
sem it- : Cezbe halinde dnmek 759, 796.
sem (Ar.): Zehir 929.
sem (Ar.): Kulak 126.
semn (Far.): Zehirli 469.
sen : Sen 16, 17, 22, 48, 76, 91, 97, 133, 139, 161, 171, 194, 195, 196, 207, 209, 315, 316,
438, 440, 442, 450, 452, 463, 463, 470, 477, 478, 481, 487, 698, 699, 700, 701, 702, 703, 819,
862, 896, 897.
sen (Ar.): vme, v 44.
seng (Far.): Ta 129, 843.
sengn-dil (Far.): Tatan yrek, kat kalp 322, 511.
sep- : Serpmek, samak
354.
ser (Far.): Ba, bakan 779.
ser-gz (Far.): Yeniden, batan balama.
ser-gz it- : Yeniden balamak 805.
ser-eme (Far.): eme ba, pnar ba 702, 746.
ser-encm (Far.): Vaka, bir iin sonu 342.
ser-nvit (Far.): Aln yazs 130, 263, 652, 815.
ser-tz (Far.): Ba taraf sivri, keskin.
ser-tz kl- : Keskinletirmek 524.
sery (Far.): Saray 89, 448, 707.
ser (Ar.): abuk, hzl 770.
server (Far.): Ba, bakan 628, 839, 877.
serv, servi (Far.): Selvi. Mec. Sevgilinin boyu posu 472; 715.
serzeni (Far.): Sitem, baa kakma.
serzeni it- : Sitemde bulunmak
setr (Ar.): rtme, gizleme.
setr ol- : rtlmek, gizlenmek 352.
sev- : Sevmek 709.
sevd (Ar.): Siyah, siyahlk 175.
sevd (Far.): Ak, sevgi 179.

seyl (Ar.): Sel 123, 208.

seyr (Ar.): Yrme, gitme, yolculuk 668, 688, 838.
seyr it- : Gitme, yrme 806.
seyrn (Ar.): Gezinme 114, 707.
seyrn eyle- : Gezinmek 732.
seyrn it- : Gezinmek 503.
s- : Kesmek, krmak 344.
sdk (Ar.): Doruluk 298, 560, 673.
Sfahn (Far.): Isfahan ehri 248.
sfat (Ar.): Vasf, nitelik 4.
sft (Ar.): Vasflar, nitelikler 240, 299, 555, 880.
s- : Bir yere btnyle girebilmek, yer almak 94.
shhat (Ar.): Salk 623; sahihlik, gereklik, doruluk 171.
sn- : Krlmak, bozulmak 343, 408.
snuk : Krk, krlm 303.
sr (Ar.): Gizem, sr 20, 153, 172, 382, 396, 545, 546, 547, 548, 549, 550, 551, 561, 572, 573,
574, 626, 637, 642, 643, 644, 659, 678, 692, 726, 763, 791, 906.
srt (Ar.): Yol 559.
srda : Ayn srr paylaan 35.
sihr (Ar.): By 337, 500, 501.
Sikender (Far.): bkz. skender 84, 208.
Sikenderve (Far.): skender gibi 207.
sikke (Ar.): (Para zerine vurulan) damga, mhr 322, 322, 857.
sil- : Bir eyin slakln gidererek kuru duruma getirmek 673.
sm (Far.): Gm 95, 565, 581.
sm-ke (Far.): Haddeden gm tel eken sanatkr 499.
smn (Far.): Gmten 772.
sin : Sen 101, 128, 134, 442, 644, 648.
sin : Mezar 534, 917.
sincefre (Ar.): Alev krmzs 28.
sne (Far.): Gs, yrek 201, 475, 617.
siph (Far.): Tmar sahibi svari askeri 400.
siper (Far.): Arkasna saklanlacak ey 222.
sipihr (Far.): Gk, sema 66.
sret (Ar.): Bir kimsenin ii, ahlk 245, 333.
sirit (Far.): Yaratl, huy, tabiat 263.
Sitanbul : stanbul 200, 782.
sitem (Far.): Zulm, hakszlk 200.
siz : Siz 674, 675, 678, 680.
sohbet (Ar.): Grp konuma, arkadalk 249, 519, 816.
sok- : ine veya arasna girmesini salamak 469.
sol : Sol taraf 140.
son : Bir iin bitimi, nihayet 79, 436, 905; ilk kart, en son 483 .
sor- : Emmek, sourmak 212; sual etmek, sormak 174, 310, 622, 691, 716.
soyun- : stndeki giysileri karmak. Mec. Bir tarikate girmek, intisap etmek 114.
syle- : Demek, sylenmek 20, 605, 659, 794, 826.
sylet- : Demesini salamak, syletmek 315.
syle- : Karlkl olarak sohbet etmek 481.
syndr- : Sndrmek 350, 410.

sz : Kelm, lf, sz 7, 11, 12, 131, 134, 138, 139, 149, 151, 181, 202, 205, 211, 261, 264,
267, 282, 319, 321, 323, 373, 514, 756, 805, 818, 822, 834, 835, 930.
su : Su 35, 36, 38, 85, 157, 263, 354, 383, 453, 510, 580, 590, 717, 882, 896.
sul (Ar.): Soru, sual 364, 696.
sul it- : Sormak 695.
sul olun- : Sorulmak 394.
subh (Ar.): Sabah 97, 932.
sd (Far.): Kr, fayda, kazan 823.
suffe (Ar.): Sofa 376.
suhf (Ar.): Sahifeler, yapraklar 924; Allahn drt kitaptan baka Cebrail vastasyla baz
Peygamberlere (Hz. Adem, Hz. it, Hz. dris, Hz. brahim) gnderdii emirler 146.
sultn (Ar.): Padiah, hkmdar 139, 159, 394, 451, 709, 850, 861.
sun- : Takdim etmek, sunmak 19, 83, 742.
sun (Ar.): Sanat 684.
sret (Ar.): Biim, grn; tarz, yol 29, 237, 245, 316, 568, 569, 570, 571, 681, 686.
sret (Ar.): Grnte, zahiren 333.
sutr (Ar.): Satrlar 856.
suvar- : Sulamak 38.
suver (Ar.): Suretler, biimler 671, 673, 684.
szn (Far.): Yakan, yakc.
szn ol- : Yakmak 580.
szen (Far.): ne.
szen ol- : ne durumuna gelmek 602, 922.
Sbhn (Ar.): Allah 146.
sbt (Ar.): Salamlk, sabit olma 566.
sd : St 223, 477.
shan (Far.): Sz, lakrd 557.
shan-dn (Far.): Sz bilen, gzel sz syleyen 582, 776.
Sleymn (Ar.): 1. Hz. Sleyman Peygamber 63, 151, 169, 206, 208, 778, 887, 887. 2.
Kanun Sultan Sleyman 206.
Sleymn- zamn : Kanun Sultan Sleyman 217, 225, 798, 799.
snbl (Far.): Smbl iei. Mec. Gzellerin sa 347
snger (Yun.): Genellikle denizlerde yaayan ilkel bir hayvan ve bu hayvann temizlik
ilerinde kullanlan suyu fazlaca eken esnek iskeleti 30.
sr- : Gemek, vakit ilerlemek 665; dokundurmak, dedirmek 215, 262, 371, 612,623, 635.
srat (Ar.): abukluk, hz 776.
srdr- : Devam ettirmek, bir eyin olmasn salamak 376.
srh (Far.): Krmz, kzl; krmzlk 28.
srme : Kirpik diplerine srlen siyah boya 284.
srr (Ar.): Sevin, mutluluk 164, 276.
srl- : Uzaklatrlmak, srgn edilmek 113.
sth : Bir hayvan 469.

d (Far.): Sevinli, memnun 311.

d eyle- : Sevindirmek 256, 605.
d kl- : Sevindirmek 286.
d ol- : Sevinmek, keyif almak 190.
d (Far.): Memnunluk, sevinlilik 173.

afak (Ar.): Gne domadan nce veya battktan sonra ortaya kan kzllk, alacalk 415,
417, 418, 448.
194, 349, 428, 532, 707, 839, 887, 420,462, 463
h (Far.): Padiah, hkmdar, ah 189, 194, 195, 200, 204, 207, 223, 226, 227, 274, 349,
390, 391, 397, 400, 408, 423, 428, 525, 532, 691, 694, 707, 757, 785, 796, 798, 800, 812, 814,
816, 831, 836, 839, 849, 850, 860, 869, 887, 899. kr. eh.
h (Far.): Ey padiah! 210, 646.
hn (Far.): Padiahlar, hkmdarlar 88, 197, 784.
hne (Far.): Hkmdarlara yakacak ekilde; mkemmel 2, 246, 758, 820.
ahbz (Far.): Bir cins iri ve byk doan 41, 43, 47, 420.
h-dne, eh-dne (Far.): ri inci tanesi 599; 212.
h (Far.): 1. Cenab Hakka ait 70, 845. 2. Hz. Peygambere ait 852.
hid (Ar.): Tank 83, 277
ir (Ar.): iir yazan, air 572, 573, 577.
ak (Ar.): Yarmak, ikiye ayrmak 928.
ak (Ar.): Haydut, yol kesen 332.
l (Far.): rt, al 365, 400.
m (Far.): Akam 97, 262, 433, 850.
m (Ar.): am ehri 666.
ne (Far.): Tarak 375, 774.
arb (Ar.): arap 787.
a- : Hayrette kalmak, armak 411.
atranc (Ar.): Satran 69.
avk (Ar.): Aydnlk, parlaklk 100.
vr (Far.): Husrevin nedimi 590.
eb (Far.): Gece 226, 226, 361, 400, 563, 721, 752.
eb-er (Far.): Gece parlayan yakut 275.
ebne (Far.): Gece vakti olan 381.
ebdz (Far.): Husrev Pervzin mehur yaz at 387.
efat (Ar.): Birinin suundan geilmesi veya dileinin yerine getirilmesi iin edilen araclk
606, 682.
eful-mznibn (Ar.): Gnahkrlarn efaatisi olan Hazreti Muhammed 897.
efkat (Ar.): Acyarak ve esirgeyerek sevme, efkat 59, 128, 163, 165, 176, 182, 192, 662,
833, 932.
eh (Far.): Padiah, hkmdar 69, 149, 197, 202, 206, 294, 305, 407, 412, 426, 435, 464,
526, 643, 669, 688, 689, 692, 779, 797, 800, 820, 926. kr. h.
eh (Far.): Ey padiah! 212, 224, 229.
ehd (Ar.): Bal 467.
ehr (Far.): ehir, byk belde 587, 730, 816, 910.
ehr-yr (Far.): Padiah, hkmdar 630.
ek (Ar.): phe, zan, tereddt 186, 322, 566, 630, 791, 925.
eker, ekker (Far.): eker 205, 428; 102.
ekl (Ar.): ekil, biim, klk 41, 241, 244, 617, 672, 916.
em (Ar.): Mum 100, 258, 297, 313, 543, 618, 721.
er (Ar.): Ktlk, fenalk, kt i 58, 156, 312, 338, 401, 402, 515, 927.
er (Ar.): Allahn emirleri zerine kurulmu olan din kaideleri, eriat 112, 456, 460, 464,
920.
erbet (Ar.): ilecek tatl ey 471.
erat (Ar.): Allahn emirleri zerine kurulmu olan din kaideleri, eriat; doru yol 147,
297, 457, 458, 462, 463, 465, 607, 786.

erm (Far.): Utanma.

erm it- : Utanmak 346.
e (Far.): Alt says 96, 537.
evk (Ar.): iddetli arzu, nee, keyif 21, 103, 201, 233, 320, 367, 536, 544, 781.
ey (Ar.): ey, nesne 58, 101, 396, 620, 661, 684.
eyd (Far.): Akln kaybetmi, divane 744.
eyd ol- : Delirmek 763.
eyh (Ar.): Yal 136; bir tekke ve zaviyede reislik eden ve mritleri bulunan kimse 338.
eyh Sann:lim ve muhadislerin mehurlarndan olup Sanldr 687.
eyh (Ar.): Asl ad Yusuf Sinaneddindir. Ktahyada dodu. rana gidip tp ve tasavvuf
rendi. XV. yzyln byk airidir. Divan iirinin kaideleri onun iirinde belirli hale geldi.
Husrev irin adl bir mesnevisi de vardr. Yarm kalan mesneviyi Rm tamamlamtr 181,
232, 255, 256, 257, 264, 279, 289, 291, 316, 586, 595.
eytn (Ar.): eytan 337, 338, 339, 402, 927.
n (Ar.): Arapadaki n harfi 925.
if (Ar.): Hastalktan kurtulma, iyi olma 134.
ikr (Far.): Av 664.
ikr it- : Avlamak 217.
ikyet (Ar.): Szlanma, yaknma.
ikyet it- : Szlanmak, yaknmak 136.
ikest (Far.): Krlm, krk 438.
ikest ol- : Krlmak 129, 438.
imdi : u anda, bundan byle 210, 705.
imek : imek 405.
r (Far.): Aslan 189, 217, 477; tatl 205; cesur 760; st 334, 471.
ir (Ar.): iir 725, 795.
re (Far.): ra, st 83.
r-perver (Far.): Aslan besleyen 477.
rn (Far.): Gzel, tatl, irin 102, 267, 340, 467, 514, 611, 664, 707, 834.
rn it- : Tatllatrmak 586, 611.
rn ol- : Tatllamak 667.
rn (Far.): irin. Husrev Pervz tarafndan uruna kanlar dklen, Ferhad tarafndan uruna
dalar delinen gzel kadn. Husrev u irin mesnevisinin bayan kahraman 289, 341, 343, 403,
413, 419, 422, 427, 428, 455, 471, 515, 527, 532, 586, 589, 663, 733, 827.
rye (Far.): Husrev Pervzin Meryemden doan olu 330, 402, 412, 427, 455, 515, 650,
726, 760.
e (Far.): ie, sra 736.
it (Ar.): K mevsimi 284, 501.
itbn (Far.): Koan, acele eden 848.
ol : u (sfat) 18, 71, 225, 780, 806.
yle : u ekilde, yle 560.
u : 1. u (sfat) 6, 86, 305, 313, 329, 739, 740, 741, 742, 743, 745, 746, 747, 748, 749, 750,
752. 2. u (zamir) 158, 332, 490, 542, 543, 935.
ular : unlar 74.
ule (Ar.): Alev 297, 362.
kr (Ar.): kr, hamd 92,308.
tr (Far.): Deve 335.
T

t (Far.): Kadar, dek, dein 19, 34, 45, 46, 97, 381, 456, 668, 681, 693, 738, 769, 867.
tab (Ar.): Tabiat, huy, yaradl 81, 102.
tabak (Ar.): Tabak, kap 30.
tbn (Far.): Ikl, parlak 806.
tabl-bz (Far.): Davulcu 664.
tbi (Ar.): Birinin ardndan giden, ona uyan 93.
tbin (Ar.): Mslman olarak peygamberimiz Hz. Muhammedi grenleri (sahabeleri)
grenler 190.
tc (Ar.): Hkmdarlarn balarna giydikleri ssl, deerli balk 63, 69, 149, 274, 353, 384,
422, 431, 785, 797, 830, 869, 886.
tc-dr (Far.): Ta giyen, padiah 89, 435.
tcir (Ar.): Ticaretle uraan 272.
tad : Tad 476.
tafsl (Ar.): Ayrntl olarak aklama 551, 836.
ta : Da 351, 353, 355, 356, 640, 653, 656, 660, 663.
tala- : Dalamak; akan kan dindirmek veya hasta blmleri ortadan kaldrmak iin vcudun
bir yerini kzdrlm metal bir arala yakmak 660.
tayr (Ar.): Bakalatrma, deitirme.
tayr it- : Deitirmek 921.
tahiyyt (Ar.): Allah mrler versin demeler, selmlar, hayr dualar 854.
tahkk (Ar.): Aratrma, doru olup olmadn anlamaya alma 186.
tahmd (Ar.): Hamd etme, elhamdlillah deme 737.
tahrr (Ar.): Yazma, yazlma 924.
taht (Ar.): Hkmdarlarn oturduu byk koltuk; hkmdarlk makam 63, 69, 149, 200,
208, 349, 353, 384, 385, 387, 390, 422, 431, 435, 486, 628, 725, 783, 785, 797, 830, 869.
tak- : Balamak, takmak 379.
tk (Ar.): Bina kemeri 384, 447, 785.
taksm (Ar.): Blmlere ayrma.
taksm it- : Blmlere ayrmak 914.
tlib (Ar.): steyen, istekli; arayan 95, 214, 497, 499, 562, 562.
tlib ol- : stemek 416.
tamm (Ar.): Tamam, eksiksiz, btn, hep 158, 218, 560, 632, 930.
tamm it- : Tamamlamak, bitirmek 288, 809.
tamm ol- : Bitmek, tamamlanmak 816.
tammet (Ar.): Btnyle, hep beraber 10, 154, 239, 836, 890.
tam : Dam, at, st 452.
tan (Ar.): Yerme, ayplama 416.
tan- : Danmak, istiare etmek 60.
tan : Tuhaf, alacak 219, 225.
tan it- : armak 34.
tanbrve (Far.): Tambur algs gibi 250.
tan- : Danmak, istiare etmek 60, 637.
tanlan- : almak 760.
Tanr : Allah 13.
tara- : Taramak 774.
trc (Far.): Yama, apul.
trc it- : Yamalamak 253.
tarh (Ar.): Atak, hamle 68.
trh (Ar.): Zaman 828; Tarih sreci 844.
tark (Ar.): Yol 456, 638.

tarkat (Ar.): Allah'a ulamak iin tutulan yol 298, 638, 703.
ts (Ar.): Tas, su kab 96, 228.
tasarruf (Ar.): dare etme, ynetme.
tasarruf kl- : Ynetmek 218.
tasdk (Ar.): Onaylama, dorulama.
tasdk it- : Onaylamak, dorulamak 9.
tasnf (Ar.): Snflandrma 380.
ta: Ta 35, 125, 466, 574, 590, 596.
ta : D 402, 451, 510, 531, 574, 695.
ta-: Tamak, nakletmek 590, 695.
tatlu : Tatl, ekerli 341, 428.
tava (Ar. < tav): Hadm aas, harem aas 451.
tvus (Ar.): Tavus kuu 42, 46.
tayy (Ar.): Drp bkme, katlama.
tayy eyle- : Bkmek, katlamak 396, 619.
tze (Ar.): Taze, yeni 758.
tziyne (Far.): Mzraf, tezene 251.
tebessm (Ar.): Glmseme 39.
tecell (Ar.): Grnme, belirme 240; Hak nurunun tesiriyle makbul kullarn kalbinde ilh
srlarn ortaya kmas hali 314.
tecell eyle- : Grnmek, belirmek 240.
tedbr (Ar.): dare etme, ynetme 216.
tediye (Ar.): deme, verme.
tediye it- : demek, vermek 737.
teessf (Ar.): Eseflenme, kederlenme.
teessf it- : zntlerini bildirmek 150.
tefekkr (Ar.): Dnme, fikretme 552.
tefsr (Ar.): Yorum, aklama 91, 146, 221.
teh (Far.): Bo 254, 437, 777.
teh ol- : Bo duruma gelmek 437.
tek: Yeter ki 157, 631; gibi 928.
tekbr (Ar.): "Allah ekber" demek 227.
tekye (Ar.): Tekke, zaviye 114.
tekyegh (Far.): Tekke, zaviye 219.
telh (Far.): Ac.
telh it- : Aclatrmak 334, 429.
tem (Ar.): Bakp seyretme 15, 16, 689.
tem it- : Seyretmek 670, 681, 686.
Tem kl- : Seyretmek 786.
temcd (Ar.): (Cenab Hakk') ululama 277, 585.
temevvc (Ar.): Dalgalanma.
temevvc eyle- : Dalgalanmak 59.
temz (Ar. < temyz): Temiz, pak.
temz it- : Temizlemek 259.
temz (Ar. < temmz): Temmuz ay 501.
ten (Far.): Vcut, gvde 117, 265, 315, 414, 470, 518, 860; insan vcudunun d yz 302.
tenh (Far.): Yalnz, ssz, bo 670.
tenre (Ar.): Geni eteklik, etek 113.
ter: Ter 344.
ter (Far.): Ya, taze 94, 365.

terne (Far.): Name, ahenk, makam 373.

terc (Ar.): Kafiye baka baka olan, birka ksmdan meydana gelen ve her parann
sonunda tekrarlanan kafiyeli bir beyti bulunan nazm ekli, terc-i bend 358, 636.
terk (Ar.): Brakma, koyuverme.
terk it-: Brakmak, vazgemek 254.
ters (Far.): Hristiyan 687.
tertb (Ar.): Tertip, dzen, sra 2, 531, 550.
tertbt (Ar.): Dzen, nizam 557.
tesbh (Ar.): "Sbhanallah" kelimesini syleyerek Allah' tazim etme 103.
teshr (Ar.): Ele geirme, elde etme 225, 226.
teslm (Ar.): Verme, iade etme.
teslm kl- : Vermek, iade etmek 536.
tebh (Ar.): Benzetme.
tebh it- : Benzetmek 222, 714.
tene (Far.): Susam, ok istekli 746.
tevakkuf (Ar.): Durmak, duraksamak.
tevakkuf it- : Duraklamak 690.
tevfk (Ar.): Allahn yardm(na kavuma) 9.
tevhd (Ar.): Allah birleme, Allahn birliine inanma 144, 155, 277, 583, 584, 585, 587,
735.
tevk (Ar.): Padiahn nianl buyruu 98, 845, 855, 909.
tezekkr (Ar.): Bir meseleyi konuma.
tezekkr eyle- : Bir meseleyi konumak 552.
tfl (Ar.): ocuk 331.
tlsm (Ar.):Tlsm, esrarl bir kuvvet tadna inanlan ey 6, 26, 292, 555.
t (Far.): Kl
131, 189, 275, 564.
tr (Far.): Ok 22, 23,24, 222, 503, 917.
tre (Far.): Kara, bulank; karanlk 439.
tiryk (Ar.): Zehirlenmeye ve baz hastalklara kar kullanlan macun, panzehir 333, 507.
tz (Far.): Keskin 408; abuk, tez 524.
tiziye : abucak, hemen, tizcek 794.
tobtolu : Dopdolu, ok dolu 437.
to- : Dnyaya gelmek 11, 330.
toru : Doru 162, 462.
tokun- : limek 123; oyalanmak 465.
tokuz : Dokuz says 441, 718.
tol- : Dolmak 73, 272, 314, 730, 867.
tolab : Dolap eklinde, dolab andrr 77.
toldur- : Doldurmak 159, 254.
tolu : Dolmu, dolu 498, 777; ii ikiyle dolu kadeh 778.
ton : Kyafet, elbise 529.
tonan- : Giyinmek 345.
top : Top 99, 138, 216.
toprak : Toprak 213, 229, 565, 595, 753, 882, 896.
toz : Toz 497.
tfn (Ar.): Hz. Nuh zamannda yoldan kmlar tedip etmek iin Allah tarafndan hem
gkten yadrlan hem de yerden kaynayarak btn dnyay kaplayan su. Bu tufan neticesinde
yer yzndeki btn canllar yok olmu, ancak Hz. Nuhun gemisine alnm olan iftlerden
ikinci defa olarak canllar tremitir 885.
tufeyl (Ar.): Kk ocuk 703.

tura : Osmanl padiahlarnn imza yerine kullandklar, zel bir biimi olan sembollemi
iaret 808, 840, 855.
tuhm (Far.): Tohum 75, 87.
tume (Ar.): Yeyinti, azk 42.
tur- : Ayaa kalkmak 254, 697, 707, 816, 848.
Tr (Ar.): Cenab Allahn tecelli edip Hz. Musa ile konutuu dan ad 701.
turunc (Far.): Turun 39.
tut- : Tutmak, yakalamak, ele almak 19, 51, 226, 324, 392, 399, 409, 410, 448, 485, 528, 780,
794, 811, 846, 879.
tutl-, tutul- : Tutulmak 433; 530.
tut- : Tutumak, alev almak 353.
tt (Far.): Dudu, papaan cinsinden, taklit yapan bir ku 102.
tutuk : Duvak, yamak 528.
tuvak : Duvak 448, 527.
tuy- : itmek 643.
tuz : Tuz 488.
trb (Ar.): Toprak 625.
U
u; (Far.): Ve 6, 17, 36, 49, 52, 54, 56, 63, 69, 97, 104, 106, 136, 146, 149, 178, 185, 191,
245, 247, 248, 254, 262, 263, 288, 299, 305, 327, 342, 350, 350, 361, 368, 369, 369, 372, 373,
378, 384, 385, 390, 417, 422, 426, 431, 433, 449, 453, 459, 470, 471, 472, 481, 488, 490, 494,
519, 519, 525, 545, 554, 555, 564, 604, 610, 616, 625, 628, 631, 632, 633, 649, 650, 652, 654,
661, 661, 685, 690, 711, 734, 735, 741, 754, 768, 769, 782, 785, 786, 786, 788, 796, 796, 797,
803, 808, 815, 823, 848, 852, 869, 889, 894, 894, 919, 922, 925, 932; 22, 30, 34, 43, 46, 55,
72, 74, 88, 90, 104, 108, 110, 111, 111, 116, 125, 149, 152, 153, 153, 163, 165, 172, 178, 193,
215, 216, 225, 245, 253, 277, 277, 281, 283, 295, 296, 311, 339, 359, 366, 368, 368, 374, 380,
388, 397, 404, 443, 449, 450, 451, 452, 497, 498, 508, 509, 519, 519, 550, 552, 563, 569, 574,
581, 581, 585, 585, 585, 619, 625, 667, 669, 682, 685, 731, 738, 741, 746, 755, 758, 770, 780,
784, 796, 810, 812, 816, 825, 836, 857, 862, 864, 878, 900, 915
uc : Genellikle uzun bir nesnenin incelerek biten son ve sivri noktas 187.
u- : Umak 41, 53, 414, 472, 520, 521, 640.
uur- : Uurmak, umasn salamak 421, 522.
uurla- : almak 793.
ula- : Elde etmek, varmak 311.
ulu : Byk, yce 271, 666, 693, 761, 786.
ulv (Ar.): Yce 831.
um- : Ummak, beklemek 83, 174, 192, 606, 607, 662, 682, 706, 923.
ummn (Ar.): Byk deniz, okyanus 93, 209, 272, 824, 885.
un : Un 741.
un it- : Kltmek, ufalamak 125, 511.
unut-: Unutmak 337, 656.
ur- : Vurmak 2,24, 67, 136, 165, 203, 273, 322, 326, 356, 383, 408, 468, 530, 587, 590, 618,
620, 708, 726, 775, 801, 842, 898, 913.
url- : (Mhr, damga vs.) vurulmak 855, 857.
urn- : Giyinmek 366.
urs (Ar.): Dn.
urs it- : Dn yapmak 289.
urk (Ar.): Damarlar 265.

uslat- : Akllandrmak, akln bana getirmek 767.

uat- : Paralamak, ufaltmak 421.
uk (Ar.): klar 83, 248, 370, 704.
ut- : tmek, oyunda yenmek 96.
Utrid (Ar.): Merkr gezegeni 503.
utul- : tlmek, oyunda kaybetmek 66.
uy- : 1. Benzemek 93. 2. Uygun dmek 359. 3. Bal kalmak, tbi olmak 373, 734, 788. 4.
Bir inanca, ahsa vs. uygun davranta bulunmak 927.
uyan- : Ik parlamak, yanmak 296; uyanmak, kendine gelmek 412, 417, 419.
uyar- : Parlatmak, yakmak, gzn almak 100, 161, 320; harakete getirmek 401, 412,
418,825.
uyut- : Susturmak, arka plana atmak 401.
uzat- : Ba, kollar veya bacaklar bir yere yneltmek 187.
uzlet (Ar.): Bir yana ekilip kendi kendine tenhada yaama.
uzlet it- : Yalnz yaamak 31.
uzun : Uzun 491.

ftde (Far.): Dm, dkn, bare 215.

mz (Far.): Umut, umma 662, 932.
mmet (Ar.): Bir peygambere inanp balanan cemaat, taife 10, 104, 135, 312, 832, 833,
895..
n : Ses.
n vir- : Seslenmek, ses karmak 450.
r- : Havlamak 909.
st :st, zeri 149, 216, 354, 664.
std (Far.): Hoca, usta 582, 590, 788, 793.
- : Birikmek, toplanmak 668.
zre : zere, zre 8, 11, 17, 36, 85, 90, 147, 184, 363, 528, 534, 706, 708, 744, 794.
V
vcibt (Ar.): Yaplmas gereken eyler 526.
vahdet (Ar.): Birlik, Allahn birlii 239, 535, 548, 886.
vkf (Ar.): Bir iten haberli olan, olaya vukufu bulunan.
vkf ol- : Bir konu hakknda bilgili hale gelmek 668.
vakt (Ar.): Zaman, vakit 185, 300, 377.
var : Var, mevcut 17, 59,65, 138, 270, 593, 676, 715, 862; varlk, nesne 301, 848.
(ne) var: Ne olur, ne kar 220, 930.
var kl- : Yaratmak 875, 904
var ol- : Mevcut olmak, bulunmak 252.
var- : Varmak, ulamak, gitmek 136, 162, 174, 310, 404, 478, 562, 614, 665, 691, 706.
varak (Ar.): Aa yapra 661.
vasf (Ar.): Vasf, nitelik 101, 212, 553.
vasl (Ar.): Ulamak, kavumak 659, 827.
vay : ama nlemi 802.
vaz (Ar.): Vaaz, din sohbet 90, 776.
ve : Ve 269, 592.
vecd (Ar.): Vecit, kendinden gei 653, 654, 667.

vecde gel- : Kendinden gemek 653.

vecde getr- : Kendinden gemesini salamak 654.
ved (Ar.): Ayrlma, ayrl.
ved it- : Veda etmek, ayrlmak 6, 537.
vef (Ar.): Sznde durma, deme 897; nimet, ikram 894.
vef kl- : Borcunu demek, vefa gstermek 897.
veger (Ar.): Ya da 156, 482.
velyet (Ar.): Velilik, ermilik 639.
vel (Ar.): Ermi, eren 577.
vel (Far.): Velkin, fakat 141, 290, 389, 423, 611, 686, 785.
velkin (Far.): Fakat, velkin 117, 548, 578, 795, 895.
vey (Ar.): Veya, ya da 917.
veyhud (Ar.): Veya, ya da 756.
vir- : Vermek; demek 14, 22, 33, 36, 63, 100, 112, 121, 123, 208, 280, 292, 292, 313, 363,
367, 377, 435, 443, 450, 455, 466, 478, 490, 657, 675, 687, 717, 738, 740, 741, 745, 749, 752,
775, 784, 808, 835, 854, 896, 902, 911, 921, 926, 930.
vrn (Far.): Ykk, harap.
vrn it-: Ykmak, harap etmek 332.
vrne (Far.): Yklm ya da pek harap olmu yer 174, 465.
vird (Ar.): Belli zamanlarda okunmas det olan Kuran czleri, dualar.
vird it- : Okumak, dua etmek 82.
viril- : Verilmek 10.
visl (Ar.): Ulama, (sevgiliye) kavuma 363, 369.
visl bul- : Kavumak 359.
visle ir- : Kavumak 837.
vuslat (Ar.): Yetime, (sevgiliye) kavuma 535, 563.
v (Far.): Ve 17, 94, 144, 173, 240, 243, 243, 335, 352, 353, 397, 400, 401, 402, 414, 494,
495, 524, 531, 567, 570, 586, 598, 652, 674, 676, 697, 711, 742, 748, 753, 761, 763, 789, 813,
847, 880, 893.
vcd (Ar.): 1. Varlk 194. 2. nsan veya hayvan gvdesi, ten 259, 904.
Y
y (Ar.): Arapada ye harfinin ad 105.
y (Ar.): Ey 18, 25,103, 104, 782.
y, ya (Far.): Ya; veya 95, 622, 780; 365, 661, 780.
yd (Far.): Hatrlama, anma.
yd ol- : Hatrlanma 591.
ydigr (Far.): Bir kimseyi ya da nesneyi hatrlatacak ey.
ydigr it- : Hediye etmek 820.
ya- : Yamak, inmek 198.
yamur : Yamur 430.
yah : Gzel, iyi 305, 821.
yhud (Far.): Ya da, veya 95.
yak- : Yakmak 116, 201, 347, 349, 352, 543, 647, 671, 708, 918.
yaka : Yaka 112, 658.
yakn : Az bir fark ve ara ile ayrlan; yakn; uzak kart 175, 186.
yalan : Yalan 725, 794.
yan : 1. Huzur, nezd 694, 706. 2. Birlikte, beraberinde olma 913.
yan- : Yanmak 133, 345, 721, 722.

yan (Ar.): Demek ki, yani 423, 835.

yankulan- : Yanklanmak, ses yansmak 355.
yap- : na etmek 426, 589, 782, 783, 809.
yapl- : Kendini kaptrmak 465.
yaprak : Yaprak 113.
yr (Far.): Sevgili, dost 36, 65, 161, 237, 360, 372, 447, 543, 579, 615, 626, 631, 632, 634,
705.
yaradl- : Yaratlmak, yoktan var edilmek 73, 236, 238, 331.
yara : Donanm, tehizat, levazm 539.
yara- : Uygun dmek 800.
yarat- : Yaratmak, yoktan var etmek 26, 47, 84, 459, 674, 678.
yarl- : Yarlmak 385.
yarn : Gelecek, ilerideki zaman 751.
yas : Matem.
yas eyle- : Matem tutmak 762.
ya : Gz ya 28, 35, 93, 344, 351, 492, 498, 673, 753.
yat- : Yatmak 306, 402, 310.
yatur- : Yatrmak 398.
yay : Ok atmaya yarayan ara 423.
yaz : Yaz mevsimi 500.
yaz- : Yazmak 34, 35, 39, 40, 41, 98, 188, 261, 267, 601, 736, 747, 844, 852, 857, 899.
yazdur- : Yazdrmak, yazmasn salamak 360.
yazl- : Yazlmak 58, 845, 851, 853, 855, 856.
yazuklu : Gnahkr 832.
yed (Ar.): El 187.
yedi; yidi : Yedi says 718, 774 ; 106.
yedil- : Birinin klavuzluunda gitmek 788.
yegrek : Daha iyi, daha gzel 888.
yek (Far.): Bir, tek 133, 230.
yel / yil : Rzgr 7, 384, 454, 490 / 263, 339, 520, 521
yele vir- / yile vir- : Heder etmek, heba etmek, mahvetmek 121, 490 / 63, 123, 208,
896.
Yemen :Yemen lkesi 841.
yen : Elbise kolunun el zerine gelen ksm 524.
yene : Yine 19.
yeni : Yeni 255.
yer, yir : 1. Yer, mevki, mahal 45, 190. 2. Arz, yer yz 612. 3. Zemin, toprak 199, 502, 596.
4. Makam, durum 203. 5. Mevki, mahal 60, 85, 115, 211, 229, 270, 542, 838, 898, 917, 921.
6. Yeryz, arz 90, 371, 513, 635, 719, 842, 847. 7. Zemin, toprak 94, 215, 379, 493, 726. 8.
Durum, vaziyet, makam 78, 128, 302.
yer yer : Taraf taraf 721.
yer yerin : Her taraftan, taraf taraf 177.
yeer- : Yeillenmek, yeermek 199.
yeil : Yeil 528, 773.
yet- , yit- : Ulamak 665, 910; kfi gelmek 913, 932 / Yitmek, kaybolmak 75; erimek,
ulamak 290; kfi gelmek, yetimek 514.
yeter , yiter: Yeter artk! 758, 804 / 432.
yetm (Ar.): Babas veya ana-babas lm ocuk 307, 599.
yetmi : Yetmi says 135, 461, 549, 646.
yevm (Ar.): Gn 82.

Yezdn (Far.): Allah 126.

yk-: Ykmak, mahvetmek, harap etmek 352, 484, 647, 751, 918.
ykl- : Yklmak, mahvolmak, harap olmak 387, 843, 915.
yldrm : Gk grlts ve imekle grlen, hava ile yer arasndaki elektrik boalmas 339.
yldrm gibi: Byk bir hzla 405.
ylduz : Yldz 164.
yrt- : Yrtmak, paralamak 357.
yrtl- : Yrtlmak, paralanmak 388.
yi- : Yemek 103, 126, 403, 505.
yidr- : Yedirmek, yenmesini salamak 64.
yil- : Komak, hzla yrmek 298.
yine : Yine, gene 102, 171, 255, 256, 256,359, 527, 613, 624, 816, 838, 848, 902.
yini ay: Hill 909.
yir: Yer 24.
yirl yerinde : Yerli yerinde, bulunduu veya uygun yerde 397.
yiti- : (Haber vs.) Ulamak, gelmek 177
yitr- : Yetirmek, gtrmek, ulatrmak 111.
yo , yok : Mevcut deil, yok 54, 57, 90, 480, 848 / 130, 173, 174, 179, 205, 462, 476, 815,
895.
yol : Ama, maksat 138; are 140; vasta, vesile 155; yaay tarz 162, 458, 462; ilim, ibadet
konusunda bir byn ortaya koyduu usul, tarikat 298, 544; yol, cadde 410, 411, 443; usul,
tarz 592; yolculuk 653.
yol bul- : are bulmak 140.
yola gir- : Yola kmak, yola koyulmak 652.
yoldur- : Sa vs. yolunmasn salamak 375.
yurdu : Delik 357.
yurt : Oturulan yer, mesken 399.
Ysuf (Ar.): Hz. Yusuf Peygamber 64, 150.
yut- : Azdan yutaa, oradan boaza ve daha sonra da mideye indirmek 79.
yuva : Barnak, mesken 399; kualara ve baz hayvanlara ait barnak, aiyan 421, 522.
yr- : Komak, hzl gitmek 53.
yk : Sknt, dert 303.
ykini tut-: Zengin olmak 51.
yri- : Yrmek 25, 529.
yz : ehre, yz 15, 262, 362, 439, 445, 616,623, 666, 687, 713, 726, 787, 856, 872, 879,
909.
yzin yire ur- : Secde etmek, yere kapanmak 726.
yzi sulu: erefli, haysiyetli 666.
yz suy: Namus, eref, ar 157.
yz sr- : Yz srmek, sayg gstermek 215, 262, 612, 635, 971.
yz bin : Yz bin says 48, 621.
Z
zhid (Ar.): Zhd ve takva sahibi 375, 807.
zhir (Ar.): Ortaya km, grnrde olan 241, 368, 677, 684, 685.
zhir kl- : Ortaya karmak 572.
zhir ol- : Ortaya kmak 101.
zahm (Far.): Yara 412.
zahmet (Ar.): Sknt, eziyet 622.

zamn (Ar.): Vakit, zaman, a 133, 217, 225, 368, 767, 798.
zamne (Ar.): imdiki zaman, devir, vakit 2, 251, 372, 376, 379, 770, 820.
zar : Kemik, fildii, plastik vs.den kp olarak yaplan ve alt yznde, birden altya kadar
benekler bulunan oyun arac 66, 96.
zr (Far.): Alayan, inleyen 426, 568, 626.
zr ol- : Alamak 568, 626.
zt (Ar.): ahs, kendi 219, 240, 299, 540, 555, 880.
zebn (Far.): Dil, lisan 32, 275, 564.
zehr (Far.): Zehir 369.
zehre (Ar.): iek 385.
zemn (Far.): Yer, yeryz 67, 117, 149, 368, 395, 449, 452, 839, 849.
zemistn (Far.): K, k mevsimi 501.
zenbr (Ar.): Eek ars 468.
zeng (Far.): Zenci, siyah adam 394, 850.
zer (Far.): Altn 30, 95, 214, 499, 565, 581.
zer (Ar.): Ekme, ekin 112.
zerd (Far.): Sar 29, 749 .
zer-efn (Far.): Altn saan 261.
zer-efn eyle- : Altn datmak 261
zer-efn ol- : Altn samak 856.
zer-ger (Far.): Kuyumcu 499.
zerre (Ar.): Pek ufak para, toz 55, 88, 106, 107, 150, 215, 361, 367, 492, 642, 700, 722, 755
zerrece : Zerre miktar, en ufak 317.
zerreve (Far.): Zerre gibi, zerre kadar 621.
zevl (Ar.): Bitme, sona erme, ayrlma 291, 362, 407, 432.
zevl ir- : Bitmek, sona ermek 362.
zevll : Bitici, geici 478.
zevc (Ar.): E 444.
zd (Ar.): Kart 578, 583.
zb (Far.): Ssl, gzel 577, 784.
zih (Far.): Ne gzel, ne ho 536, 833.
zikr (Ar.): Anma, anlma 167, 295, 312, 907; Allahn adlarn anma 103, 480.
zikr eyle- : Allahn adlarn anma 552.
zinde (Far.): Canl, diri.
zinde ol- : Diri olmak, dirilemek 48.
zinde-dil (Far.): Yrei canl, uyank 49.
zindegn (Far.): Canllar, diriler 429.
zinhr (Far.): Sakn, asla 473.
zr (Far.): Alt, aa 857.
zr (Far.): nk, undan dolay ki 51, 608.
zrek (Far.): Zeyrek, zeki
62.
zver (Far.): Ss, bezek 274.
zver eyle- : Sslemek 818.
ziy (Ar.): Ik, aydnlk 54, 478, 601,719.
ziyfet (Ar.): Misafire yedirip iirme.
ziyfet eyle- : Yiyip imek 766.
ziyfet it- : Yiyip imek 768.
ziyn (Far.): Kayp, zarar 823.
zuhr (Ar.): Ortaya kma, belirme 244, 864, 869.
zulm (Ar.): Zulm, eziyet verme 390, 798.

zulmet (Ar.): Karanlk 163, 226, 313, 544, 630, 860, 866
zr (Far.): G, kuvvet 468.
zbn (Far.): Dil 282.
zbde (Far.): Bir eyin en sekin paras, z 269.
Zhre (Ar.): obanyldz, Vens gezegeni 378, 450.
zll (Ar.): Hafif, gzel, tatl su 369.
zlf (Far.): Sa 27, 361, 479, 481, 626.

1.
[1b]

METN

Bismillhirrahmnirrahm
Bi-zikril-Hlikl-hayyil-kadm
dp bu bende hne bahne
El urup n bu tertb-i zamne
Hudy eyle bl-i kudreti bz
Ki ide murg- cn hamdnde pervz
Beni kurtar bu hod-ry- sfatdan
Hals eyle libs- riyetden
Ki pervz eylesem hl-i kafesden
Bulam iki cihn bir nefesden
u denl kli kyil kl cevba
Ved ide tlsm nr u ba
Kuram bd- nazarda sze bnyd
Esen yeller diyeler fern-bd
Bu drt rkn zre ecz-y hakyk
Beni itdi kerremnya 1 lyk
Mun olursa nutk- cna tevfk
dem tevfk-la ol nass tasdk

10

Virilen oldur demde kermet

Muhammed mmeti old tammet

[2a]

Neden dahl eyleye bu sze hayvan

ftrat zre toar her bir olan
Benm bu szme bulan bahne
Nazar itsn hads-i glsitne

Klen-Nebiyy aleyhis-selm: M min mevldin ill yled al ftratil-slm smme feebevvaah yuhavvidnih ve yunassirnih ve yumeccisnih. Sadeka Reslullh. 2
Burada fikr-i har perdedir dur
1

Bir ayetten iktibas: Biz, hakikaten insanolunu an ve eref sahibi kldk. Onlar, (eitli nakil vastalar ile) karada ve
denizde tadk; kendilerine gzel gzel rzklar verdik; yine onlar, yarattklarmzn biroundan cidden stn kldk.
sr Suresi (17/70)
2
Hz. Muhammed buyurdu ki: Her insan slm ftrat zere doar. Sonra ebeveyni tarafndan Yahudiletirilir,
Hristiyanlatrlr veya Mecusiletirilir.

Muhammed hak neb v Tanr birdr

Hudy n bu hke cn virdn
Diriltdn demi insn virdn
Ana gl yzllerden glen itdn
Temsna emi ren itdn
Nice zge tem olmayam ben
Gren sen gsteren sen grinen sen
Bana kim dir gzn zre kaun var
sensin Kabe v mihrb u ddr
Beni ol bezme irgr y ilh
Ki andan mest olur ey kemh
skun suna t kim cm- k
Yene badan tutam hengm- k
20

Diyeyin bir nefes ger syle dirsen

Aayn srr- k syle dirsen
Saam evkunla hke cra-i mey
dem her bir nebt Htim-i Tay

[2b]

Perler aynna tr kemn

Viren demdrr senden nin
Aceb budur ki devrnun mrr
Pr ider tr-i gamze-y-le kubr
Nin ider ecel yirini her br
Kemngehden urur tr-i kemn-dr
Nina irmek ister-isen ok
Yri y ilmini mridden ok
Ann yazdum bu hatt- lciverdi
Mnct itdrem t ehl-i derdi
lh n yaratdun hk-i cismi
Mretteb eyledn hk-i tlsm
Mrekkeb eyledn gzm karasn
Hayl-i zlf-i dilberden liksn
Gnl aynna hnum katresinden
Yaum srhin ciger sincefresinden

n itdirdn bu arh- lciverdi

O naka sret itdn ry- zerdi
30

Gni n tabak kldun mehi zer

Sehb snger eflki mzer
Bu gnlm hcresini halvet itdr
Dudan gayrsndan uzlet itdr
Dibr-i cna eyle kilki ihsn
Zebnum kl kalem klm kalem-dn
Ecelden bir nefes virgil emn
Meli let eyle akl mn

[3a]

Yazam markda t n Hty

Diyr- garba tan idem saby
Gzm yan dil-ile eyle srda
Yazam akar sular barnda ben ta
Gnlden gze virgil hatt- yr
Od u su zre nak itdr gubr
Bulam sk-yi Hzr- kyint
Seblullh idem b- hayt
Suvaram bgn anunla bahrun
Akdam az suyn eme-srun
Glistn ire ger yazam turunca
Gle yaza tebessm birle gonca

40

Bulut nakn ger yazam havda

Melekler barna basa semda
Uar eklinde yazsam elde ahbz
der sanem grenler an pervz
Ger ele alsa gkde bz s
Ana tume ola tvus- kuds
Klayn rh ahbz- men
Per bl ideyin ana lisn
per ide cenhnda cihn
Senn-la ola ar iyn
Hurs- arun ide t ki cevln
Yerinde banlaya her mukr-i cn

de t cilve tvs- cinnun

Grine nak bu kevn meknun
[3b]

Hm-y kudretn n itdi pervz

Yaratdun syesinde nie ahbz
Senn b- haytun emesinde
Nie yz bin Hzrlar ola zinde
Kimisi lutfun-la zinde-dildr
Kimi kahrun-la hor u hacldr

50

Olanlar lutf-la kahruna mazhar

Dimiler cmlesi Allh ekber 3
Ki zr krbn- kibriynun
Dah ykini tutmadn cihnun
Kurup bzrn msr-la kendn
Metn balamd Rm u Hindn
Kapuna merkeb-i nefs irmez-idi
Ku umazd kulan yrmez-idi
Dcya bedr idi nrun ziys
Yo-iken lemn a u karas
Olanlar zerre-i nrunla rehber
Grpdr nie Cibrl peyember
Dah bilinmedin bu btl u hak
Nie Mansra didrdn enel-hak 4
Olupdur nieler kun nedmi
Yo-iken dah hsnn imi dimi
Mukayyed idi her eye mukadder
Dah yazlmadn levhunda hayr er
Temevvc eyledkde bahr-i rahmet
Ne s var-d dah ne efkat

[4a]

60

Bilrdi lykn her yirde elyak

Dah hak olmadn tanmak tanmak
Kom cev cev gzerghnda eyym
Bu her bir dnenn altnda bir dm

3
4

Allah en byktr manasnda Arapa bir ibare.

Hallac- Mansurun syledii Ben doruyum veya Ben Allahm manalarndaki sz.

Nie n-dn ferhunde drmi

Nie zrekleri bende drmi
Nie nie Sleymnlar getrmi
Nie bin tc u taht yile virmi
Enel-hak nie Mansra didrdn
Nie Ysuflar kurda yidrdn
Dah halk olmadn ayrdan br
Dimi kara haberden dah nen var
Nie utuld nerrd bu dehrn
Nie zar old arh bu sipihrn
Felekler n zemn natn kurd
Kmr-la nie kez a urd
Kime ruh gsterrsin kimine at
Olupdur tarhun-la nie eh mt
Sana nisbet cihnun taht u tc
eh olmak gibidr atranc aac
70

Amel kim emri-i h devri dndr

Sabler lub beklece oyundur
Keml-i kudretn bbnda insn
Bilr ol denl kim hayvn- n-dn
Ne-denl olur-sa cst lk
Kalur bu perde-i hikmetde idrk

[4b]

Nie nie tolupdur ibu lem

Yaradlmazdan evvel hk-i dem
ular kim lim ola berr bahre
Bulamaz kudretn bahrinde katre
Kimi bu mezra- hkde yitdi
Kimi tuhmn ekdi ndi bitdi
Senn bg- cihnda hikmetn ok
Kimisi bgbndur kimi oyuk
Oyukdur pr-i arh bgunda mutlak
Kidinmi rad tolab akldak
Cihnun evvelinden hirine

Hisbn istesen dem yirine

Hayt cmlenn mevt-i megesdr
ni kan yutma son bir nefesdr
80

lh rhmetn ko ben megesde

Ayrma mnum ol bir nefesde
Buyur dery-y tabum ca gelsn
Feleklerden melekler na gelsn
Kasden eyleyem c-la in
Ki yevm-i hare dek vird ide ey
Matla- Kasde
Sksi nki kun uka re sunar
Mak hid eyler ki alan satandan umar
Cm- cihn-nm gk bir katre crasndan
Bin bin yaratdun an yine-i Sikender

[5a]

dleri kaan kim hk itdi bd- kahrun

Yir nr- heybetnden su zre dah ditrer
dem kulun u dem kim cennetden old zd
Gam hvcesine itdn evldn mdebber
Gedi ekilmekden tuhm- amel ekenler
Brn- rahmetnde hep birlinle biter
hn- ilm hikmet bahrn kenrna irmez
Bir katreden kidersin bir zerreden cevv-i seher
Kadrn sery ire py megesce gelmez
Bin tc-dr klsan bin peeye musahhar

90

Ar zre dest-i kudret ekdi kalem levha

Yo-d dah yirde krs-y-le vaz minber
Sen mushaf- cemln tefsrin okudurken
Har olmam-d dah Cibrl-ile peyember
Ren del mi gnden kr ana kim cihnda
Mayb kullarnun her gice aybn rter
Gzm yana kandan uymaya bahr-i ummn
Eydr dinr meseldr tbi-i ekall ekser
Brn katresinden yire v ge smaz

Bir kur glen ire bitdkce her gl-i ter

ksr-i kudretnde kl old nki tlib
Bu bte cihnda y sm ola yhud zer
n e cihetle mh zar eyledn felekde
Nerrd- ts- arh bir gnde bin kez utar
Sen m u subh iinde a msr- cn kapusn
T dne dne ilete hum sana kebter
[5b]

Emrnle kilk-i kudret ne yazd-y-sa evvel

Tevk-i devr-i hkmi an ider mukarrer
Nh kala cmiinde her gice mh- kadrn
Kndl-i encm ire bir top ider mdevver

100

Cn gzini uyard n nr- nr- kudret

avkndan alad em b virdi cna micmer
Sinn ceml-i hsnn her eyde ki old zhir
Vasfun Rm benden her kiiden gzel der
n medh-i Husrevnun rn drdi gnlm
Tt-i tab- cnum n itdi yine ekker
Her kanda-y-sa y Rab gnlmde evkun-la
Tesbh-i zikr-i hamdn kandn kl mkerrer
Y Rab be-hakk- Ahmed evld li-y-ile
Ashb u mmetine mn kl myesser
Bu matla ehl-i ka nr- cndur
Duhl-i midhat- fahr- cihndur
Meger bir gn ki budur y-y hm
Hakkat emesinden eyledi c
O bahrn katresidr yidi dery
O hkn zerresidr arz u ey
O katre katresinn katresinden
O zerre zerresinn zerresinden
Nie bin lem demler old
Nie demler nie lemler old
Kimin cennet kimin Rdvn kld
Beni ol cennete mihmn kld

[6a]

Gd istedi-n cism cna

Klup bir dne buday bahne

110

Getrdi bini bu milk-i fenya

Yitrdi mihnet renc anya
Yakam geri dest-i era virdi
Elmi kendm iin zera virdi
Srldm nki ben cennet bandan
Tenrem old incr yaprandan
Kaan bu tekyeye seyrna geldm
Soyundum bunda dervne geldm
Ik sanup beni bu dr- pr-dd
Meknum klhan itdi yirmi od
Karra yakd gh micmer itdi
Geh hk geh hkister itdi
Tenmden itdi geri bu zemni
Velkin gemedi kendmde kni
Ecel fellh olm mh- nevds
Biilr anun-la mezra- ns
Komayup dne-i buday- knin
Eker bier anunla mr ekinin

120

Ekenler dnesin bu kiti-zre

Bulmam bu derde cevce re
Hazn ider cismm glenini
Yele virr haytum mezran
Bu milke n harb-bd dinmi
Meseldr heri bd--bd dinmi

[6b]

Yile virr fen n-kim cihn

Tokund arhuma n seyl-i fn
Bulnmaz re n bu dehr-i dna
Hemn bu kald rem dne dne
Dnp iki ta-la dn gn
Deirmen gibi idem kendmi un
lhm- Htif

rp cn semine ilhm- Yezdn

Didi gam yime koldun kmil insn
Bugn ehl-i keml efgendesisin
Hakun eksk gedk bir bendesisin
denler sini n-hak yire mezmm
Muhammed efkatinden old mahrm
ikest oldunsa seng-i bed-gherden
Keml ehlini drmez nazardan
130

denler secde mihrb- gnite

Dimiler re yokdur ser-nvite
Ne in pas ola tg- lisnun
Szn n saykaldur nkte-dnun
Gzerden sehv-ile grbl-i gerdn
Drdi ise dnen hke ol dn
Neden bir dne iin yanasn sen
Zamnunda bugn yek dnesin sen
if knn ehl-i hikmetndr
Bu sz sinn deldr kudretndr

[7a]

Bu yetmi iki millet devletisin

Bi-hamdillh Muhammed mmetisin
ikyet itme var eyh u sabye
El ur ihls ile nat- Nebye
Ne hb itdn be Rm ibu ry
Bu ardan dah ren kl duy
Szi top it bu yolda akl evgn
Kimn szi var ise ite meydn
Seni sultn ider kevneyne dpdz
Muhammed hak nebdr didn sz

140

nrndandur anun sa-la sol

bret harfi bulmaz medhine yol
Vel andan bulanlar her murdn
Gnlde pk idendr itikdn

bret kul hvallh 5 itmeye hs

Gnl yinesin ill ki ihls
Du ihls-la olsa irgrr bil
Nevd-i festecebnhy 6 Cibrl
L lhe llallh Muhammedn Reslullh 7
Bu tevhd old edynun bins
D kevnn ibtid v intihs
Buyurmdur kadm itdkde hdis
Budur syi-i kevneyne bis
Bunun tefsrin ider suhf u Kurn
Bununla enbiy gnderdi Sbhn
[7b]

Bu bnyd zredr beyt-i hakkat

Bun mifth ider kufl- erat
Budur ecsm- hke cn olan cn
Hayt- Hzra ayn- b- hayvn
Bu sz gklerde nr- mihr mehdr
Zemn stinde taht u tc- ehdr

150

Bun bilmeyen itmeye teessf

Bu nrun zerresidr hsn-i Ysuf
Musahhar itdi dvi ibu fermn
Bu szdr htem-i mhr-i Sleymn
Bu pergr ire halk olund ey
Bu mandan bulnur dn dny
Bu srdan feth olnur kfr mn
Bununla bilinr gebr mselmn
Gzeden bun grmeye nedmet
Sre mrin selmetle tammet
Dell iderse bu tevhdi her kul
Bulur firdevs-i al kurbna yol
Kii her ne iderse hayr veger er
vaz irmek mukarrerdr mukarrer

Bir ayetten iktibas: De ki, o Allah birdir. (hls Suresi, 112/1)

Bir ayetten iktibas: Bunun zerine onun duasn kabul ettik ve onu kederden kurtardk. te biz mminleri byle
kurtarrz. Enbiy Suresi (21/88)
7
Allahtan baka ilh yoktur, Muhammed onun elisidir.
6

10

Ere yz suydur ek ire olma

Sadkat birle ol tek eksik olma
u kim medhini ide Mustafnun
Bulur husrnnun ol-dem tammn
Nat- Resl aleyhis-selm ber-Vech-i Terb Gfte od
[8a]
160

n kadem basd cihn mlkine ol sultn- dn

Bu sady toldurup kevneyne Cibrl-i emn
Nara-i lebbeyk-ile 8 ey didi an hemn
Mustaf m ce ill rahmeten lil-lemn 9
Sen sana yr olbilrsen cihnda yra ne
Hb- gaflet perde olmaz cn gzin uyarana
Alpdur bb- rahmet toru yoldan varana
Mustaf m ce ill rahmeten lil-lemn
Zulmet-i kfrn ol itdi nrnun asln nr
efkat-i aynndan old cennet kevserle hr
Anun-un old ylduzlar kandl-i srr
Mustaf m ce ill rahmeten lil-lemn
yet-i levlk-ile 10 ol urd eflke bin
efkati mgndan aldlar eln nev nem
Mucizt-y-la olupdur her olan ibret-k
Mustaf m ce ill rahmeten lil-lemn
n revn itdi anun nrn Hayy- l-yemt
Mucizt zikrini kld melekler rh- kt
Perde-dr olup didi bb- magra ankebt
Mustaf m ce ill rahmeten lil-lemn

170

[8b]

Htem old n cihna ol Nebiyyil-mrseln

Hteminn hkmini kld Sleymnlar nign
emi nrndan irer nr- basar aynel-yakn
Mustaf m ce ill rahmeten lil-lemn
Hlet-i k-la ger sen oldun-sa ehl-i hl
Shhatin ibu rumzun yine sen gel senden al
Srr- k ka mnkirdr iden kl kl
Mustaf m ce ill rahmeten lil-lemn
dem gnli gibi geri ki bir gam-hne yok
d v gam indur arada bgne yok

Buyurunuz, emrediniz manasnda Arapa bir kelime.

Hz. Muhammed Mustafa lemlere rahmet olarak gelmitir.
10
Bir kuds hadisten iktibas: Sen olmasaydn, sen olmasaydn yeri g yaratmazdm.
9

11

Sora varsan rahmet ummaz bir dil-i vrne yok

Mustaf m ce ill rahmeten lil-lemn
Pdihum mlk-i dny fndr bu ry ko
Gel yakn ol menzil-i asla uzak sevdy ko
Tez de gr b- efkatden kuru gavgy ko
Mustaf m ce ill rahmeten lil-lemn
Bu beret yitiicek didiler havr-y yn
line ashbna gkde melekler yer yerin
Cn u dilden ins cin sall aleyhim ecman 11
Mustaf m ce ill rahmeten lil-lemn

180

Rmy itdrme ki bize kuru gavglarn

Nesne yokdur arada ill cihn sevdlarn
Anun-un halk olnd rahmeti derylar
Mustaf m ce ill rahmeten lil-lemn
Ho dimidr Hazret-i eyh o leb-i s-nefes
H kes bulmad ol deryya haddi szi kes
efkati derysnun bir katresi gyniye bes
Mustaf m ce ill rahmeten lil-lemn
Mesnev
kdirsin Hudy kudretn ok
Grpdr ehl-i hikmet hikmetn ok

[9a]

Muhammed dni ilmin kitdn bd

Amd- mezheb-i r zre bnyd
Salt u savm olcak emr-i Br
Ana be vakt-la itdn r-yri
Yaknun old n B Bekr-i Sddk
Ira old cihndan ekk-i tahkk
Yed-i adlini n uzatd mmer
Kr old barma ucnda kayser
Alup Cibrl naklinden selmun
Yazupdur Hazret-i Osmn kelmun
n itdn tgn dnn cihn-gr
Olur h- Horasana Al r

190

11

Yerin nr itdn ashb- gznn

Revn d olsun tbinn

Onlarn hepsine salavat getirin manasnda bir dua sz.

12

denler fahr-i dn-i leme ikrr

re rahmetlere ahyr u ebrr
Muni Hakk ola ehl-i safnun
Umanlar efkatinden Mustafnun
Medh-i Pdih- lem-penh
El iy pdih- dn devlet
Kapunda bende erkn- sadet
sensin ced-be-ced h guztun
Vcdun mefhardur kyintun
Senn ecddn lutfndan Allh
dpdr devr-i demden ber h
[9b]

Del dem melekler bildi mhum

Kamunun fahr sensin pdihum
Dimilerdr bun hn- mevt
eh oldur kim ide ecddn ihy
rir ger yaa adln cihna
Diriler Hzra olurlar revne
Bahr- adlne irdke her br
Yeerr ge irer yerde ecr

200

Cihnda olmama-un sitem bol

Adlet tahtdur hum Sitanbul
Ne mram pdihum ben ne hkem
Ki evk- dmennle sne yakam
Sdefdr g- eh sz drlerine
Dili kndur du cevherlerine
dest uram dular gevherine
Feleklerde melekler hep yerine
Dilm medhnde n-kim b-riydur
Hemn maksd olan hum dudur
sz yokdur dinilmedk ne diyem
ekerden sr olursam kanda yiyem
Eger dirsem sana ben eh Sleymn
Dinilmidr nie nie Sleymn

13

Sikenderve dir-isem ha gz
Senn destnde skender boaz
Sleymn kend tahtn yile virmi
Sikender bir kary sile virmi
[10a]

Senn lalnden akan b- hayvn

Anun aktdu bir ac ummn

210

dp ketyi gegil imdi dery

Kapunda silndr gnde h
Dizp bir yire sz cevherlerini
Bihrun dne dne drlerini
Alup lali sorup cnnelerden
eh vasfun dzp eh-dnelerden
Ayaun toprana bir kasde
Didm kim khl idine ehl-i dde
Kasde
Tlib-i kn- sadet kim zer-i iksridr
Hk-i pyun kimydur zer hemn el kiridr
zne yz srmeden bulur gne gklerde yir
Hk-i pyun zerresi ftdeler dest-gridr
Mihr mh top ider bir biri stine dner
Bu kl- arh feth iden anun tedbridr
Mrve ady her dyim ikr itmeklie
Hem Sleymn- zamndur hem Hudnun ridr
Adl-la kld tasarruf nki eyy tamm
Kutb devrn iki lemde bu gn ol biridr
Kutb- devrn ger mlzm olsa bbnda ne tan
Zt- pki tekyegh- kutb- lem pridr

220

Kend gibi baht dah nev-cvn olsa ne var

Dest-gr olmakda bu gn Hzr- devrn pridr

[10b]

l-i Osmna refk itdi Kurn Hud

Okuyanlar didi cmle devletn tefsridr
Kavsne tebh ider kendin otuz gnde bir ay
Mihri arh ider siper bilr nin tridr

14

di n Havv Ana cennetde sd rman

Sksi anun Aldr humuz hem-ridr
nki hayy itdi cihn emvtn adln eh
Ceddnn ervh dyim l sanma diridr
ns cin fermnna rm olsa tan mdur bugn
ol Sleymn- zamn ki ey anun teshridr
Zulmet-i eb dn cihn tutm-d geri kim
Bu gn h- cihn bilgil anun eb teshridr
Dem-be-dem gklerde rada ks-i nevbet aldrur
Yerde h- gzler glbangnun tekbridr
Nev-cvn- devleti bir pehlevndur kim anun
Ts alup pr-i felek hengmesi gezgridr
Topra altun idersin bir nazar klsan eh
Rmye bir kez nazar klsan bu dem ak yiridr
230

Anun-un mezra- lemde ben yek dneyem

Hkmi pk eyleyen ehl-i nazar galbrdur
Matla
Gel iy cm- ezelden n idenler
Ezel cmndan evvel c idenler
Alan evvel elin eyh-i safnun
Den ayana pr-i mugnun

[11a]

Gel iy evkn bilenler mey-frun

Grenler hl-i kn bde-nun
Bu gavgnun disen asl nedendr
Ezel bezmindeki bir cradandur
Bu kun bezmini sz idicek Hak
zi-y-idi hemn szende mutlak
Ne bde halk olunmd ne sahb
Ne dem yaradlmd ne Havv
Ne yr olm-d sret ne ayr
Ne hristn grinrdi ne glzr
Ne kfr olm-d bell ne mn
Ne hayvn yaradlmd ne insn

15

Muht olm-d dery-y vahdet

Tammet gark idi anda bu kesret
240

Bilinsn diy esm v sft

Tecell eyledi ztna zt
Dzldi btnndan lem-i gayb
Bezendi zhirinden ekli b-reyb
Ne kim btnda idi ayna geldi
Rumz cm- kun ayna geldi
Bu devrn nokta v pergr old
Bu deyrn nak v mimr old
Zuhr- ekl-i evvel dem old
Ki dem cnna k dem old
Bu hk bd u b sret itdi
Arada nr- k sret itdi

[11b]

Anunla kurd bir hne bezmi

Bu sza eyledi knn rezmi
Bu y iinde bu sahb-y man
Sad-y k u vz- mugann
Gnl enginde kavl-i rite-i cn
dp perdeyle uk u Sfahn
Bu sz-la geerken ibn-i dem
Aceb sohbet del midr dem--dem

250

Bezerken bir iki gn mr ban

Felek tanbrve burar kulan
Anun-un duyamaz sz- zamne
Demrden de olursa tziyne
Du ber-Rh- eyh Gfte od
Be Rm nki var oldun ademden
Bihr oldun bu dem bir katre demden
Gel imdi an bir dem eyle mevvc
Mey skye itdr akl trc
Teh oturma tur toldur seby
Ter ol terk it kuru bu hy u hy

16

Yeni sz it muhabbet lemini

Cvn eyle yine eyh demini
Diln gel gamdan zd eyle yine
Revnn eyhnn d eyle yine
Dr-i nutkun dilersen bula kymet
Di evvel eyhnn rhna rahmet
[12a]

Pes andan gel peran kavli cem it

Hidyet nrn gnlnde em it
Vcdun berrini evvel azz it
Bihr- dilde amln temz it

260

Dernun btesinde nutk kl it

Dehnundan geleni kutlu fl it
Szi bir sz-ile eyle zer-efn
Ki yazaltun kalemle an devrn
Ki ol hatt gren m u sehergh
Yzin srp diye Elhamdllillh
Gftr-ender ahvl-i eyh Rahmetullahi-aleyh
Olup od u suyla anun siriti
Hav yilinde iken ser-nviti
Drmi hki eyh Germiyna
Szi ger baa ilte ger miyna
Ele evgn alup meydna girmi
Urk- tende maz- cna girmi
Man bahrine itmi akl gavvs
Kelmun cem idp gevherlerin hs
Bu rn szleri yazup cihna
dinmi Husrevn kn bahne
Nizm hamsesinn cnn alm
Kitb Husrevn mnn alm
Man zbdesin lafzun fashin
Kelmun azbn ve mazun melhin

[12b] 270

Ne yirde var-sa kenz-i man

Dili kncinde genc idinmi an

17

Cevhir drlerine kn olm

Dirp bir ulu bzirgn olm
Nice tcir olup dery-y Ummn
Hakyk drleri-y-le tolup enbn
O dery mevc urup kne
Nisr itmi cevhirden cihna
Kimisi tc- ha zver olm
Kimi esdf- ha cevher olm
Kimisi eb-erg olm bezmde
Kimi tg- zebn olm rezmde
Kimi klarun gnli srr
Kimi makun olm gzi nr
Kimi tevhd temcd-i ilh
Kimisi hid kimi gvh
Enn env-la bulm keml
"Ki dred her makm r makl" 12
Bu drri nazm idicek eyh merhm
Sadef olm o drre milket-i Rm
280

Acem dilinden alup her kelm

Nizmden virp nazma nizm
Arab fellh gibi cst lk
Girp bu kit-zr- nutka b-bk
Zbnn ds idp sz mezrana
Bip cem eyleyp dil hrmenine

[13a]

Bitrmi iin itmi hrmenin c

Gtrmi dnesinden c muhtc
Gubrn srmidinmi gzine hr
Gd itmi itda dnesin mr
Birmi cmlesi aza gelmi
Hemn dem puhte gibi gze gelmi
Pes andan eyledkde bezle bnyd
O nimetler klup gam-gnleri d

12

ki her sz yerli yerinde kullanlmtr anlamnda Farsa ibare.

18

Ecel grbl ol demde gzerden

Bir iki hoa kodurm o brden
Ki derc itdkde Pervzn kitbn
Tamm itmedin anun fasl u bbn
Husrev urs idp rni alm
Kelm eyhnn hikmetde kalm
290

i- ger kn anun baa iletmi

Vel dest-i ecel pyna yitmi
Kemlin bulmadn nazm- Nizm
Zevle irdi eyhnn kelm
Tlsm- cismi ol dem hke virdi
Revn- asl nr- pke virdi
Kalann kalmamaa nsha ebter
Du-y hayr-la itmi hatm har
Brder-zdesi eydp bu ry
eh-i devrna kldrm duy
Mnct- Rm ender acz-i nefs-i hod

[13b]

lh birlin zikrini hs it
kilikden dil cn hals it
Uyandunda misbh- hakkat
Dell ola bana brhn hccet
Hakkat leminn cemi-y-in
erat ulesinn emi-y-in
Tarkat yolna yilenler in
O yola sdk-la girenler in
Hudy Ftiha fethi hak-n
Sft u ztnun medhi hak-n

300

Hurf iinde Kurn hrmetin

Gazab vaktinde gufrn hrmetin
Elest gnindeki ikrr hakk
Adem leylinde olan var hakk
Ennsz derd-i Eyybun tenin
Enn yirine olan hem-demin

19

Snuk dillerdeki gynkler-in

Bel-kelerde br ykler-in
Halef mehdindeki masm hakk
Sadet-nmede merkm hakk
u eh hakk ki kld adl u dd
O kul hakk ki kod yah ad
Seherde alaan eytm hakk
Olar a yatdu aham hakk
Yerincekli hak-n yetmn
Ana rahm itdi hakk- Rahmn
[14a]

Fakrn fakr iinde fahri-y-in

Gannn nimetnde kri-y-in
Garb-i hastanun h hak-n
Ennle h- sehergh hak-n

310

Bucaklarda yatan misknler-in

Varup hlin soran mminler-in
Devsuz derde ulamlar-un
Gam dunla bilimiler-in
lh zikr-i nmun def-i er kl
Bu hk mmeti hayrl-beer kl
u denl akla vir em-i delyil
Heyl zulmeti olmaya hyil
nrun ide dildrn mcell
Gide benlik tola nr- tecell
Gidem ben sen olasn cn-la ten
Diyen sen syleden sen dinleyen sen
Ne sretlitdi eyh ibu sz
Sen idn eyleyen sz- niyz
Anun nutknda kodunsa belgat
Bana kl zerrece derdn inyet
Ol itdiyse mecz ka gz
Bana itdr hakkat kna sz
O sz natn dediyse resmine

20

Benm szm erg it ehl-i dne

320

Ol uyard-y-sa kun ergn

Anun evkyla ben ren-ergn

[14b]

Ol aktd-y-sa szden b- hayvn

Hayt- cn-un kl bana dermn
O sengn-dillere urd-y-sa sikke
Beni sikkeylegil dillerde ekke
O szden dm kurd-y-sa cihne
Men itdm kendmi ol dma dne
Ol elhn-la tutd-y-sa cihn
Ol elhna menem Dvd- sn
Selef kehf-i fenda oldysa gm
Gnl ktmri ikmtmez izlerin gm
O dem urd-y-sa s deminden
Dirildm ben Muhammed leminden
Mesnev
Gel imdi dinle iy erbb- man
Nin- k u davye man
Buyurm byle ol pr-i cvn-ry
Nizm kim olupdur kr-fermy
u dem kim Meryemi almd Pervz
Bir ololm-d andan sebk-hz

330

Tocak adna rye dinmi

Gren didi kazdur gkden inmi
Yaradldu dem ol tfl- gaddr
Ana rahminde iken old hn-hr
unun gibi ak idi kim her n
Sadet-hneler iderdi vrn

[15a]

Beerdi sret srette ef

Eser klmaz-d tiryk- nef
Gzetmezdi ananun hakk- rin
Atanun telh iderdi kand- rn
tr gibi girn-p v sebk-ser

21

Bakard zi gzi ayn- ester

Acak bana dvi persi
Ol-d inse cinnn kfirsi
Unutsa sanatn eytn-la dv
Bulara ol redrdi sihrle rv
Ol-d cn bin cnun berdi
er in eyhi eytnun mrdi
Yil odyd eytn- racmn
Gl-i horyd gkde yldrmun
340

Bakard kurt gibi hnesine

Grp rn dir-idi nesine
Alup rni Husrev kitdi hatun
Ac tatlu dirildiler nie gn
Bu dirlikde geerken sl u eyym
Gr imdi nice olmdur ser-encm
Meger rn ana bir kez grindi
Met- sabr pre pre snd
Syup endze-i kun kuman
Libs ter idindi gzi yan
Melmet hrkas birle tonand
Selmet cbbesiyle oda yand

[15b]

Bu od gizlemek in atadan
Bu k iinde erm idp anadan
Banda dd- h snbl itdi
Yakup azsn cz cz kl itdi
Bu derde bulmad bir gayr efkr
Pes hir bildi klde saklanur nr
Grr klden de dter dd- h
Yaksar bildi hr taht- h

350

Syndrem diy ol h u nr
Od u kzde olan ayn- bnar
dp kanlu yan kzlca rma
Banda sa old karaca ta

22

Grr yakd v ykd k- dilke

Bununla dah setr olmad te
Tutd cn nra gnli ba
Koyup tc v taht ddi taa
Dem--dem kte-i h ekerdi
Bulutlar stine sular seperdi
Fignndan denizler gmrenrdi
Cihnun talar yankulanurd
Gice iinde tada arurd
Nehengn- bahri lebbeyk ururd
Bir ine yurdusndan kh iderdi
Felek adrlarn yrtar dikerdi
Bin-y kn itmee bd
Hemn-dem itdi bu terca bnyd
Terc-i Bend
[16a]

Uyd ka yine bu fikr bu ml

Kire mak cna bula visl

360

Yazdurur myd fitnesini cihn

Hat- yr olmasayd ana misl
Zerre denl dehn u klca miyn
eb-i zlfinde o da bu da hayl
Meh yzn ulesinde kadre irelm
Bir gn irer bem kemle zevl
Ba aup bu firka pr-i mugn
Bir aya zre virdi by- visl
Bizi mesl idindi sil-i k
Sile dah olnmamd sul
riyet olcak libs- fen
Cme-i ter nedr ya bir kur l
deme haml olan gubr- gam
ekemezdi urnsa bahr cibl
evk- k ceml-i mihrne
Ol virr raks iinde zerreye hl

23

Zhir btn u zemn zamn

nki bir dem-durur bu cmle-i hl
Hicri zehrindedr zll-i visl
Lutf u kahr iredr ceml u cell
370

n nigrun harm gamzeleri

Hn- uk idi sand hell

[16b]

Perde-i gayba yirde yz srelim

Perde-bz- felek nider grelim
Bir olalum gele bahne-y-ile
Gh yr u geh zamne-y-ile
Ol bize uymaz-sa biz uyalum
Saz u sz iderek terne-y-ile
Nie ankya bend idp bu cihn
Avlamdur mdm dne-y-ile
Nie zhidleri mry idp
Yoldurur lihyesini ne-y-ile
Niesin mstehkk- rahmet iken
rr eng-ile egne-y-ile
Kimine mft-yi zamne iken
Srdrr suffede saf ney-ile
Vakt olur kim cihn garka virr
Katre-i mevc-i kne-y-ile
Kat sahhredr bu zhre-i arh
Geh fsn u geh fesne-y-ile
Rite-i cn eng-i cisme takup
Yirlere aldurur zamne-y-ile

380

bu beyti cihn ep eyledi ok

Nie tasnf nak- hne-y-ile
T bizi mest idince cm- ebed
Geh sabh geh ebne-y-ile
Himmetin irgrince pr-i mugn
rtelm srr- k cme-y-ile

[17a]

Od urd kend eliyle bana

Su koyd bstn ocana

24

Yele aldurd tc u taht- d

Drdi hke tak- Keykubd
Dp tahtndan old hr u gam-nk
Yarld karn old zehresi k
ridi mucizt Mustafnun
O kesdi neslini Nnrevnun
Ykld evvelinde taht- Pervz
Ne Glgn kald hirde ne ebdz
Acem milkinde n yrtld nme
Ey gelmedi ol i hs ma
Egeri dr- dra cy- Cemdr
Vel bezm-i fiten cy- Acemdr
390

Ann taht- Acemde h u bende

Dpdr zulm elinden cmle bende
ret hem bu old h- dnden
Ki kmaya klc Acm iinden
Hakk hle olmayup hrdr
Acem tutd mecz ka bzr
Gzergehdr bu bzr- fn
Be Rm koya alan satan
Sfat- eb ve kten-i rye Peder-i hod-r der-n eb
Meger bir gice kim sultan- zeng
Kurar gklerde hrgh- d-rengi

[17b]

Meger nak itmee nat- zemni

ra olur iinde meh-cebni
Mnakka perdeyi n eyledi tay
Hemn sr rtsin rtndi her ey
Fakr bende v h- sadet
Kamu yirl yerinde old rhat
Mey-i hvb itdi mest ehl-i hur
Bozup bezmin yaturd bde n
Giceler gsterp yurdn yuvasn
Salar kurd tutar murgun nevsn

25

400

Brndi h- eb n kim kara l

Klup encm siph hle v l
dd- fitne her ocakda dtdi
Uyard erri v hayr uyutd
Yaturken ol gice rye pinhn
i v ta old err-i eytn
Bu fikr-ile hemn girdi busuya
Katay acda rni yiye
Hezrn cidd cehd itdi dridi
Varup bir gice Pervze iridi
kup imek gibi ol dn bacadan
Dben yldrm gibi bacadan
Atas hvb iinde mrde iken
Gicede meh gibi der-perde iken
Eline ald hanerden hilli
n iridi ehn ol gn zevli

[18a]

Urup karnna hun hanceri tz

O karn iinde snd karn- Pervz
O kfir nki ldrdi atasn
Bu deyr-i fnde tutd atasn

410

Syndrdi erg n nihn

Hemn tutd yoln ol demde kan
aup bulmad yoln bucakdan
Alev gibi hemn dtdi ocakdan
ehi ryenn zahm uyard
Uyand kendyi kan ire grdi
Diledi eyleye rni b-dr
Ki bu demden ola ol da haber-dr
O demde murg- cn tenden ud
An alatmad v kend gedi
afak gibi dker kann eflk
Muhammed nmesini eyleyen k
Giceler tlib-i ddr olanlar

26

Buna tan itmeye b-dr olanlar

afak gibi bulaa kana her gh
Def neyle uyananlar sehergh
Sfat- Subh
Sab nkim uyard nr- cn
afak kan-y-la gark itdi revn
Boyand kana n-kim fer-i bln
Uyand Husrevn kanyla rn
[18b] 420

Grr hn klm cn pervz

Ecel ahbz minkrn klup bz
Uanm perlerin gemi havdan
Uurm peesin hk-i yuvadan
Grr Pervzi kom taht u tc
i ger rni mahv itdi ol ac
Vel kaddini yay itdi nihn
Ki yani ha kurbn ide cn
dp gamzohlarnun azn kan
Dzetdi her birin bir kanlu peykn
Nihn alar-iken gzi nr
Gnl gzi-y-le kef itdi kubr
Enn-ile iderken h u zrn
Buyurd yapdlar ehn mezrn
itdi nki irye fign
Haber gnderdi rne nihn
Didi iy genc-i hsnn h rn
ekerden dah tatlu dah rn
li-y-in igen telh itme cn
Deldr bk nkim zindegn

430

Meseldr bu ki grilmez iken ho

Geen yamur in olmak nemed-p
n ol gedi kod bu taht u tc
O bidat idi gitdi kald bc
Yiter peyveste kl iki hilli

27

Gnn bir iki saatdr zevli

[19a]

Tutulma gn gibi m u sehergh

Gel an itme kitmez det Allh
Kalur battl olurd arh- fn
Her alayan gldrmese an
Virrdi ehler ana tc-la taht
Ger olsa bir nefeslik mre kymet
ki sanan bu mri h kesdr
Bu mrn ni son bir nefesdr
Teh old-y-sa enbnnda bir dr
Dah esdf- hsnn tobtoludur
ikest old-y-sa destnden bir inci
Dah gencsin senndr hsn-i genci
Yzn nrn gster ben fakre
Olam ren nite kaydnda tre

440

Senn bir dem peymundur nigra

Eger pinhn ola ger ikra
Sekiz cennetde havr mjdegn
Tokuz gkde melekler armaan
Alayn sini gel bana hell ol
Bana gayr harm it sen hell ol
Dkeyin yolna genc-i cihn
Cihn nolur vireyin mr cn
Benm zevcm olursan iy dilr
Mcerred hnen olsun milk-i dny
Saun miskinn olsun n bc
Yzn metas Rumun harc

[19b]

Ayauna nisar itsn nigr

Adenle Hrmzn drrini dery
Der-i derbnun olsun tk- Kisr
Lebn yrinn olsun kand- Msr
Kamer olsun serayunun erg
Gne tutsun afakdan al tuva

28

Gnlden olcak nz u niyzun

Zemn sumn olsun ehzun
450

Senn olsun Hud virsn uzun ya

Melekler kullarun zhre karava
Gzetmek-in olsun i taun
Habe sultn bir kara tavaun
Sen ol mihri zemn sumnun
Kamer tamunda olsun psubnun
Legen ay u gn olsun fitba
Su koysun pyuna buyur sehba
Cemln bgn klsun mutarr
Yeli ferr idin mgi sakk
Cevab-dden-i rn be-rye
itdi nki rn bu hitb
Virr ryeye byle cevb
Didi ta halk olaldan nev-i insn
Tark- eri bulmlardur sn
Kar dnyda dinmi her ki erdr
erat bize mirs- pederdr

[20a]

erat nki rh- mhteddur

Yoln ardan merd-i Huddur
Ki yaratdukda Mevl hs u m
Cemat cmiinde akl imm

460

itmi mukr-i Hakdan sady

Sal-y er-i dn-i Mustafy
Bu yetmi iki millet mhteds
Gerek esad gerekse ekys
Grr yok bundan zge toru bir yol
erat hnolmlar kamu kul
Eger dem isen akl-la sen de
erat hna ol sen de bende
Ne denl olsa her eh shib-i zr
eri hr gre olsar hr

29

Yaplma bu fen vrnesine

Tokunma ge erat hnesine
Bu evden ta koparan viriser ba
Eln ek sanma olam sana pda
Eger rn olursa ehd-i fyk
Grr mi r dem an lyk
Ata kevresine eyleyp zr
Oul balna ura ni zenbr
rir kbet n-i semne
Sethun her ki p sokar inine
470

Halef mehdinde sen bu pendi benden

itmezsen bu demde cn u tenden

[20b]

Harm-i mh- rne irer selh

Olur rn harm u erbetn telh
Beni actma gel servm nihli
Ki umdr bu bgun dd u dal
rime eten ferine zinhr
Olur her ritesi cismnde bin mr
Gel olma hare dek dillerde n-pk
Bilrsin nitdin mrn- dahhk
Atan blninn iindeki per
Olur bil m-be-m snende hancer
Neden ll dimeyem ben buraya
Buranun tad yokdur didi dye
Atan bir r-idi sen r-perver
Dah anun sdi azunda kohar
Ziy vire dir-isen sana bu ay
Zevall ay ko var sen gnn say
Kaumla n-i zlfm bu havda
Hat idersin eersen burada

480

Der-g- miynum ise zikrn

Yo-m ben de bildm klca fikrn
Kadd u zlfmle dirsen boylaavuz

30

Kymetde sennle syleevz

Anaya hayr irer mi ir veger gi
Atasn ldren hn-hrdan h
n itdn atan bir demde b-cn
Neler ide sana son demde ol kan
[21a]

Deldr kr- kl iy feny

Bu bir dem mr in ykmak beky
bildn bir dem imi mr-i fn
Tutam sanma sakn bir dem cihn
Rev m taht- dnynun emri
Ola bu bir nefes mrn esri
ben avret geem ol bir nefesden
Er-isen sen dah ge bu hevesden
Sadet diiye nn u nemekdr
Ere lyk tuz etmek gzlemekdr
Eger db ola eninde ger post
Anadan gayr olmaz oula dost

490

Yele virr sadet hrmenini

u kim bilmeye dost u dmenini
Atan hatunyam devletl beim
Uzun fikrm ksa elm eteim
Drr-i dery yaum perverdesidr
Gne hum odnun zerresidr
Frzn idicek ben bir dem h
Ne gkde meh kalur ne yirde mh
Dilm yinedr ben pr-safyn
Saf v y u na imtilyn
Bana ger arz ide dn v gerdn
Gzme pce gelmez ml- Krn
Bana arz eyleme Krn gencin
Bu kar dnyede ben dah gencin

[21b]

zm tozna tlib devlet dn

Saum kfrindedr bt-hne-i n

31

Cevhirle toludur i taum

Bihar- drr olur c itse yaum
Dili tlib deler olursa zer-ger
Olur arh sm-ke-i mihr-ile zer
500

Harretle klam ger sihre gz

Brdetden birike k-la yaz
Temz sihr-ile idem zemistn
itya kalbini klam glistn
Himrn komayam yerde kksz
Gerem ge sy glksz
Kaum kavsine mg iderse seyrn
Utrid gkden ide tr-i brn
Ger olam bir nefes ben nimet-ry
Klam Nemrd ban peeye py
Yise pee mkerrer Msr kandn
Kabl idem ben anun zr-i lengin
Gelrse hvnuma Ms bin mrn
Deminde Nli Firavna klam kan
Assn Ms itdi-y-ise ejder
Ben itdm lalmi tiryk- ekber
Dner dn gn bu arhun siys
idilmez aklda sads
Enn vz anun der-kemndr
Dakki derd gam nn enndr

[22a] 510

Busuda oldu vz budur

Kiine gireni ta dr
gen sengn-dil olma arh- gerdn
dp ikimz de idiser un
Deirmen gibi dndke bu devrn
dp halk hk itdke ezmn
Semda ar hakk nr- pkn
Ki yirde katmayam hkme hkn
Bu ac sze sakn klma nefrn
lm helvs yiter sana rn

32

Defin-kerden-i Pervz ve Katl-kerden-i rn hod-r der-mezr- Pervz

er-i ryei n savd rn
n hayrna kasd itdi nigrn
Ribt- khne-i dny-y fn
Grr kondurur n kribn
Didi n Husrevm balad mahmil
Gerekdr br ben de balayam dil
Mrvvet olmaya kl olandan
Ayrmak bir dem in cn tenden
hatm old bu y u n u sohbet
Kemle irdi hsn mr devlet
520

Uar ku gibidr ahd- cvn

Esen yil gibidr bu mr-i fn
Ana kl dinilmez kola her br
Eser yile uar kua hav-dr

[22b]

Didi ben dah gedm bu hevdan

Hmy nkim uurdum yuvadan
Bu bg- fn n irdi hazna
Gidelm bile bk glistna
Didi v hancerini kld ser-tz
Yeninde ol hilli gizledi tz
Buyurd itdiler ol dem saly
Okutd meyyite h u gedy
Grldi vcibt dnlerince
Gtrdiler ehi yinlerince
Bezetdi yine rn hsnin bgn
Dzetdi l idp baa tuvan
Yeil kzl tutuklar tutd an
Cibinlik zre kurd syebn
Gelinlik tonlarn geydi firvn
Yridi meyyit nince hrmn

530

Tutld dyire alnd ney def

O raks urup ururd keffine kef

33

Bu tertib-ile n irdi mezra

Btn ta v ii pre pre
letdi h rn bilesine
Komad kimse gire bilesine
Giricek kabre kapuy kapad
O bb-la bulup Hakdan murd
Hemn sin zre ddi hanerine
ridi bir nefesde dilberine
[23a]

Bulund bir demn iinde vuslat

kilik ayrlup birikdi vahdet
Zih demdr o dem evk-la b-bm
Klasn cnun cnna teslm
Ved ide devnun e cihetden
Hals ola libs riyetden
Ne ho bezm-i safdur y- bk
rdkde ecel cmn sk
Odur mesken iden firdevs bgn
Ki grmi ola ol bk yaran

540

Fensndan bekya gndren zt

D kevnn mihnetinden olur zd
Bulur havr-y-la mehr-i muaccel
Haytnda len lmezden evvel
u kim idindi yirin dr- mahmd
ki lemde buld bb- mesd
u kim eme dp pervne old
zin yakan zinsz yr buld
Yola evk-la giren menzil ald
Bu nra irmeyen zulmetde kald
Kyanlar cn u baa cna irdi
Bu srr kef iden cnna irdi
Nice kef olnur dirsen bu esrr
de gr hvce-i srr-la bzr
Bu srr ol gn olur bize hveyd

34

Kaan ddrn arz ide Mevl

[23b]

Velkin gitmeyince ibu kesret

kilikden grnmez srr- vahdet
mahv ola ikilik grinr bir
Bu yetmi bin hicb iindeki sr

550

O srrun mahzenidr ibn-i dem

O srdur dem tertb-i lem
O srr iinde kl kl okdur
Dile tfsle gelmez hl okdur
Ne denl eylesek zikr tezekkr
Bulamaz katresin bahr-i tefekkr
Onun vasfnda allmetdi kl
Odur ilm-i lednden dersi her ll
Lednden okuyan ilmin Hudnun
Nukndan geer a u karanun
Olan hakdur tlsm- genc-i lem
Odur zt u sft- lm- dem
Bilenler mansini drt kitbun
Bu denl adlar fasln bu bbun
Ki hakdur ibu tertbt- lem
Budur hatm- shan vallhu alem 13
lc- derd-i dil oldur ki her gh
Dinile her nefes elhamdlillh
Ana kim Rahmeten lil-lemndr
Srt- mstakm ehl-i dndr

560

Dunun yle kl Rm tammn

Kiidenler diye sdk-la mn

[24a]

Du-hsten-i Rm ez ehl-i Kirm

El iy k- mak- garr
Bulan envr iinde srr- esr
Elest gnindeki ikrra tlib
Adem leylinde olan vara tlib

13

Kuranda ok sayda geen ayetlerden iktibas: Allah (en dorusunu, sizin bilmediklerinizi vs.) bilendir.

35

Felek farknda mihr arha syir

eb-i vuslatda girdi mha dyir
Zebnn klanlar tg- sf
Olanlar kl kln m-ikf
Bilen har-mhrenn kadrin gherden
Seenler topra sm-ile zerden
Gnlden harf-i ekki eyleyen l
Sbt-i itikdn iden ill
Olanlar genc-i k- hakka hzin
Bilp bir eyleyen if v rzn
Bilenler neydin hakk- hakkat
Neden zr oldun elvn- sret
Dilin sf idenler bilr an
kdr sret birdr man
570

Hemn bir mandr ey v lem

Fen deyrinde bir sretdr dem
O sret mahzeni genc-i Huddur
Lisn kufl- genc-i Kibriydur
O gencn srrn klmaa zhir
Kimin kutb eylemi kimini ir

[24b]

Kutb- nimetle pr ider cihn

Aar ir olan srr- nihn
Anun-ndr bu srlar i tada
Kola inc denizde lal tada
Ne denl gizl olsa gevher-i hs
Bulur demde olan akl- gavvs
Neyi kim halk ider Fetth- ebvb
Odur ksm eyledi kutb- aktb
Vel irlern gnlini Mevl
dpdr menba- evsf- zb
Velkin kudret-i hakdur bu mefhm
Kolur her nesne zdd-y-la malm
Nite kim hk-ile bd b-la nr

36

Nite kim hr-la gl yr-la ayr

580

Su halk olmazd szn olmasa od

Gl olmaz-d hr olmasa mevcd
Ger olmasa zer sm madin
Geddan fark olunmazd seltn
Anun-ndr her std- shan-dn
Kaan kim ide bir destn tibyn
dinr evvel tevhdi hlet
der tevhd iinde zdd let
Bilr tevhd-i hak hletsz olmaz
Nite kim her amel aletsz olmaz
Ann tevhd temcd-i Hudda
Dil cn-la evrd duda

[25a]

Anup Pervzi eyh v Nizm

Kamu dillerde rn itdi nm
Garaz bir ehr-idi urdlar biny
i pr old tevhd-i Hudy
Muayyendr demr kesmez eliksiz
Mukarrerdr bin olmaz heliksiz
Ann yapdukda anlar hne-i nev
Kili rn old [v] ht Husrev

590

Binsn urcak vur- std

Suy Glgn tam ta Ferhd
Bu sanatla itmeden ol beyti bd
Garaz buyd olalar hare dek yd
Vegerni yol mdur ehl-i dnn
Kne oln kzn bir Ermennn
Bu beytn var-durur dinmez kusr
Bilenler B-Leheb nr-la nr
derken bunda bir gn fikr-i syir
Gnl gzi o beyte old nzr
Nizmden eyh cevher alm
O drrn birisi toprakda kalm

37

Felek sarrf an kosa olmaz

Delikl ta meseldr yerde kalmaz
Ararken ben de hkm cevherini
Gnlde buldum ol drrn birini
Nicedr mucizt dr Resln
Frun asl v bb fusln
[25b]

O drdr bir yetm-i h-dne

Sadef olan odur bahr-i cihna

600

Dizp dr gibi mircn nebnn

ergn ren itdm ehl-i dnn
Ziysndan yazup mhun bertn
Klup gn gibi ren muciztn
Nice gnderdin Pervze nme
Gzine szen oldun hme
O hme itdini gzlerin kr
O kri eyledin shib-i gr
Helk eyledini ol an
Anunla getdin nm u nin
Garaz bu mucizt sylemekden
Dilin gamgnlern d eylemekden
Meded ummak-durur avn-i Huddan
efat istemekdr Mustfdan
Hem anlar kold erkn- erat
Umaram her ehr ide himmet
Ki zr kim buyurmdur peyember
Menem ilme medne bb Hayder
Be Rm ehl-i dil efgendesisin
Hakun eksk gedik bir bendesisin

610

Fen deyrinde mahrm- ebedsin

i ger bl u bel bahrine sedsin
Vel rn ider blun dehn
Kelmun ar ider husrevn

[26a]

Perde-i gayba yerde yz srelim

Perde-bz- felek nider grelim

38

Hamdlillh ki gedi mevsim-i dey

Nevbahr itdi yine lemi hay
let olurd kyna varcak
t rakbine dilber eylese hey
Bildi hr dev-y derdmi n
Yr hli haylin eyledi key
Hatt u hlin yzinde grdi gzm
San bitik birdi bana Menl Gerey
Snesin deldi kmet-i elifi
eklin h itdi rahm idp tekke ney
emn a dn urdun
Keykbd istim idp didi key
Gelmemidi cihna kilk midd
Defter-i k k eyledi tay
620

Mevc urcak cihna bahr-i adem

Geri her katre old bana ey
rmezdi zerreve kenrnanun
Nie yz bin kubd-la nice key
Sorar-san humr- zahmetine
Lal-i sk gerek y sgar- mey
Lal-i dilber demiyle y idicek
Shhatn bir demini bin gne say
Perde-i gayba yerde yz srelim
Perde-bz- felek nider grelim

[26b]

Yine bir katreden nigr olalum

Nm- demle nm-dr olalum
Cz gl mazhar-durur trb
Delim hke gl-izr olalum
Ger Enel-hak dir-ise mihter-i cn
Gh Mansr u gh dr olalum
Srr- k nigra perde in
Halka-i zlf-i yre zr olalum
Gh fakr- cihnda fahr idelm

39

Milket-i fahre iftihr olalum

Gh taht- felekde server iken
Raht u baht-la hkisr olalum
Bahr i berri ihta itmek in
Gh katre geh gubr olalum
630

Zulmet-i ekki dilde feth idelm

Nr- cn-la ehr-yr olalum
Yr u ayr cift ider bu felek
Tek hemn kendmzle yr olalum
Br-i yri tamm ekmek in
Gh hamml u gh br olalum
Gh brhm-ile oda dp
Gh glzr u gh nr olalum
Ger inyet iderse yr- magr
Ankebt-la perde-dr olalum
Perde-i gayba yirde yz srelim
Perde-bz- felek nider grelim

[27a]

k itdi bu terci itmm

Dirildi bana prn- eyym
Tand srrn hem-srlar-ile
Cvn kna dmi prler-ile
Didi bir pre kiy pr-i tarkat
Tarkundur bana bb- hakkat
Cvnn- cihna reh-nmsn
Velyetlerde pr-i prssn

640

Meded ben bir onulmaz derde ddm

Hev-y k-la talardan udum
Bugn bir mhun oldum mtersi
Ki olm mihr-ile meh mtersi
Hemn prn o demde irdi srra
Bilnr mihr-i k ger ola zerre
Didiler iy eh-i devrn- lem
Bu bir srdur eger tuyarsa dem

40

Bu srdur saklayan sinn haytun

Sakn bozma nizmn kyintun
Saylur devr-i demden ber rz
Khen-sl ire gedi nie nevrz
Bu yetmi iki millet ire h
Bu resme olmad h kimse rsv
Sakngl dn-i sy ykarsn
Oda deyr-i Meshy yakarsn
Bu dem gel sini Kudse gnderelm
Grp pr-i mugn neyler grelm
[27b]

nyet ide ger ksss u rhbn

Binya himmet-ile ire dermn

650

Bu pendi nki rye iitdi

Gtrdi raht u baht Kudse gitdi
Kulauz ald rh- kuds buld
Hemn dem didi binm im old
Yola girdi v gedi kh u deti
Grrdi yolda olan ser-nviti
Giderken geldi bir gn yolda vecde
np bir ta iinde kld secde
Didi vecd ire ibu beyti ni
Getrdi vecde kh u krubn
Beyt
Nigrun hlet- k olaldan cnuma hem-dem
Gnl Mansr- cn olup Enel-hak arur her-dem
Beni kuh-sr- frkatde unutma iy per-peyker
Kavmaz ta taa amm buluur deme dem
Kaun mihrbna secde idp cn virmedr mn
Muhammed nr hakk-un benm kblem benm Kabem
Yakalar k ide gller kymet kopara blbl
Dem-i frkatde bu beyti okursa bir Mesha-dem
Hayl-i vasl- dildr grrsen hvb- k ire
Dndr Rmiy sakn bu srr syleme ebsem

41

Mesnev
[28a] 660

Bes andan girdi taa avlayurak

Firk odna cnn talayurak
Grinse gzine bir ey rakdan
Ya ecr u nebt u y varakdan
Umard her birinden derde dermn
mz-i efkat ire idi her n
Kaan talarda hlar grrdi
Atas-y-la rni sanurd
ikr stinde salsa kebge bz
terdi dilde rn tabl-bz
Bu fikr-ile biraz gn srdi gitdi
Bir ay olnca varup Kudse yetdi
itdi m Kudsn ulular
Ba hrmetl yzi sulular
Kamu b aup istikble geldi
Dp ayaa vecd hle geldi
p kondurdular bir l deyre
Ki t vkf olalar ibu seyre
Konup eh deyr-i ren-cm iinde
Der dvr pr-esnm iinde

670

Oturd nki halvet ire tenh

derdi nakn deyrn tem
Suverden reng alurd bakdunca
Firk odna cnn yakdunca
Grp esnm- deyrn ka meddin
D-t klup sanem eklinde kaddin

[28b]

Geh alar gh yan silerdi

Suverden sdk-la hcet dilerdi
Dir idi ikilik getsn aradan
birdr sizi v bizi yaradan
Cihna kn alan viren Hak
Beni bu deyre size gnderen Hak

42

 sald bunda bildm hikmeti var

Anun ok hikmeti v kudreti var
Kiminde zhir ider ka ikrr
Kiminde btn ider nie esrr
Grinr sizde dah srr- s
Gzfet mi yaratd sizi Mevl
Gze nr- basar rha gdsz
Bu deyr-i fnde ibret-nmsz
680

Ol itdrdi bizi ka nine

Bu deyr ire idp sizi bahne
Ann nak itdi sretle cihn
Tem ideler t her dem an
Biraz dem skin olup derd gamdan
efat umarak her bir sanemden
Mzeyyen itmee deyr-i cihn
Didi ibu sanem beytini n
Beyt
Suverden nak iden evvel bu deyr-i lem-ry
Dimi her eyde zhir gr ceml-i sun- Mevly

[29a]

Bu cmle zhir btn mekn l-mekn oldur

Egeri kimse grmemi gz-ile Hak Tely
Vel bu deyr-i fnde beksn drl sretle
Tem itdiren oldur iden oldur temy
Cemlin duhter-i ters yzinden deyr-i nak idp
Hezrn eyh Sanna virpdr k- tersy
ricek hlet-i ka buyurm ol eh-i k
Sanemler seyri olmasa niderdn deyr-i dnyy
Mesnev
dicek beyti eh deyr ire in
Gel imdi nice old gr tem

690

itdi hli n btrk u ruhbn

Tevakkuf itmediler dah bir n
Didiler cmlemz ha varalum

43

Keml-ile bu ahvli soralum

Hemn bir gice srr-la nihn
ehe gndrdiler pr-i mugn
Ki t pr-i mugna dine esrr
Ulular gelp ide haber-dr
ruhbn irdi hun halvetine
Dular itdi oturd yanna
Sul itdi hemn ahvli an
Taurd bahri gark itdi cihn
Sul-i pri k idicek g
Gnlden bahr-i kun eyledi c
[29b]

Hemn dem turd pr-ile gridi

Elin pdi v ayana ddi
Didi iy millet-i sye mefhar
Gerekmez bana senden ayruk har
Dah halk olmadn mak-la cn
Senn derdnden alm derdi Sann

700

Senn kun-durur lemde mahbb

Ki andan zerre-i sabr ald Eyyb
Bulnur sende by- nefh-i s
Ki dil levhinde buld tr- Ms
Senn aynun-durur ser-eme-i cn
Ki andan bah olupdur b- hayvn
Tufeylndr senn milk-i hakkat
Sana feth old n bb- tarkat
Kapundur balanupdur ka mahmil
Ki uka odur her br menzil
Bana yr itdi imdi k lem
Bulmadum meded bir yr- hem-dem
Kimn ki rahm uma yanna vardum
Dah arturd derdm zre derdm
Meger bir gn sery- h grdm
Turur seyrna rn mh grdm

44

Od urd yakd dgum zre dg

Bel drnda ol mihnet oca
Gamn itdi gnl Msrnda sultn
O oklar sevdm ol fet-i cn
[30a] 710

Kym- fitneye ayn almet

Kopard bauma kaddi kymet
Eger dirsem ana cn u cihndur
Cihn fn v mr-ise nihndur
Eger mrm dir-isem b-vefdur
Bek-y devlet okursam fendur
Yzine gn disem gn giceldr
Rakbi ol mehn ekmeceldr
dersem gonca azna tebh
dp irb kanl dir ki m-fh
Kad-ile servi idersem berber
Ne kadri vardr ider serzeniler
Cihnun halk hep dil-bestelerdr
Soravarsan lml hastelerdr
Kamuya lali ider geri em-sem
Bana virmez bir iim su lrsem
Yedi iklm lebinde h kesdr
Tokuz arha dimi perr-i megesdr
Sekiz cennet anlsa glen ider
Ziy-y mihre yirde klhan ider

720

Grindi n semdan bana ol mh

Didm bu beyti klup derd-ile h
Beyt
Her eb ki em-i encm yer yer felekde yana
hum fiekleridr salur sumna

[30b]

Bir zerre nr- k cz sanurdum evvel

Cnuma gedi hir kl itdi yana yana
Cevr-ile ldrrler klarn gzeller
Anun-un meselde dinildi hayf olana

45

Kef- k olurd her bir kitb anun

Kef olsa bb- kun allme-i cihna
Tahta klh Rm bin kez giyerdi gnde
Ger muhtesib gireydi irindeki yalana
Mesnev
rye didi srrn pre
O pr urd hemn-dem yzi yire
Didi iy mefhar- dn-y dny
Del bk fendur ibu dny
Eger hak ola kun ger mecz
Hakkat birine eyle niyz
Eger kef idesin k hakyk
Olursn an kerremnya lyk
730

Gnl ehrinde olan kr- Br

Boalup tolar-sa k- Br
Mecz ka oldur hadd gyet
re k- hakkatden hidyet
Mecz k iinde olma hayrn
Hakkat menzilinde eyle seyrn
Atanun kd rn-ile ad
ki lemde nesh old murd

[31a]

Meczye uyaldan old ber-m

Anlur hare dek bedbaht u meym

Matla- dsitn- bery- pend-i rye der-bezm-i btrkn

El iy sk-i pinhn u peyd
Mey-i tevhd-ile kl beni ihy
Ki gnlm esindeki gubr
Muhakkak nesh idp yaza humr
Devnum tediye itdkce tahmd
Erihn saten min rh tevhd 14
Bu dem bir bde vir kim idicek n
Olam t har olnca mest b-h
14

Tevhit yolunda beni bir an olsun i rahatlna eritir anlamnda Arapa ibare.

46

740

u meyden kim ola hum-hnesi ar

Ki dmidr anun-n ayaa fer
u meyden vir kide fnyi bk
O Bk kim ider Cibrli sk
u meyden sun bana bezmnde bde
Ki virem nr u hk b bda
u cm sun ki ola rh- sn
Ki kimdr bildre bk v fn

[31b]

u meyden kl ban bir katre ihsn

Ki ondan bah olur ervh- hayvn
Kanun esrkleridr ibu ey
Felek arh zre mevcdt- eyd
u meyden vir bana bir cra-i dem
Ki ne Havv bilem artuk ne dem
u meyden kim ola ser-emesi nr
Ki anun tenesidr cennet hr
u meyden kim ola emvta dirlik
kilikden humr yaza birlik
u meyden kim ider bir demde her dem
Hezrn Ms v s bin Meryem
u meyden vir bana kim sf zerd
de sf hum- dildeki drdi

750

u rh- rh ir kim muhakkak

Devnum arup diye enel-hak
Beni mest eyle bu gn bir mey ile
Ki ykam arh yarn nara ile
u meyden vir benm destme desti
Ki her eb gstere rz- elesti
Beni rindn iinde eyle kl gm
Ki yaum mey ola v topraum hum
Mey-i k o humdan idicek n
Olam dery-y b-pyn u pr-c
Ki her bir mevcmn bir katresinden

47

Dil cn mihrinn bir zerresinden

ka bir sz kola ll-yi lla
Veyhud fitb- lem-rya
Dizp ol drri encm gibi her mh
Kulana kpe idine her h
Mesnev
[32a]

Yeter germ it dil gel bezm rezmi

Hemn hne kur bir tze bezmi
Grp an gire arha felekler
Sem ide feleklerle melekler

760

Didi derdini n rye-i r

idp hl-i kn tanland pr
Gelp deyre bir ulu meclis itdi
meclis ehli bildi v iitdi
Hemn dil gzgsin pas eylediler
Dnp alayup yas eylediler
Didiler ibu srr olursa if
Oluruz hare dek rsv v eyd
Olur Meryem dah dillerde n-pk
Koyar gklerde s bana hk
Bozlur izzeti s dninn
Gider nms hrmet Meryeminn
Geln l ziyfet eyleyelm
Ana bezm ire bu hli diyelm
Delyi usladur devr-i zamndur
Kabl-i pend ider dah cvndur
Ziyfet itdiler an mey-ile
Geh er u gh mesnev-y-le
Rumz u nkte birle bin nashat
Didiler ana t kim bula devlet

770
[32b]

Ser oldun bilp zamne

Getrdiler hemn eng egne
Nashat-i eng

48

Gelp eng gzeller gerdi ekdi

Makm- bselik uka kd
kd perdeden smn bilekler
Ana perdold altun bilezikler
Yeil hrkal bir pr-i khen-sl
Bilini bkmi-idi kl-ile kl
Tarard sakaln efsne ile
Yedi dil-ber gmiden ne ile
eng ggsin arkasna urd
Oturd arkasn mihrba virdi
vaza girdi ol pr-i shan-dn
Didi sratdedr bu bezm-i devrn
Tehdr sanmanuz sk-yi eyym
Nie Cemlerle imidr tolu cm
Sleymnlar kecel cmyla gemi
Karncalar kafasndan tolimi
Biln her cm- mey ehler seridr
Hubb ehlern aln deridr
780

Elnde tutduun ol sgar- mey

Ya skenderdrr y Husrev key
Klcak kl- eng byle vz
Bu beyte eyledi evk-la gz
Beyt

[33a]

Aceb bilmez midi y Rab fendur deyr-i dnyy

Yapanlar genc renc-ile Sitanbul u Kalatay
Meger fnde adl idp bekda taht alam dimi
Riysuz k- hakk-la yapanlar Ayasofyay
i ger arz- ceml idp virr nrndan ol Mevl
Bugn hn- dnyya ceml hsn-i zby
Vel bu tk- bkde sads nevbet-i radun
Fendur dir benm hum bu tc u taht- dnyy
Hakkat bir ulu dery erat ana ketdr
Gemiden kl tema gel bu bg u rg u sahry

49

Mesnev: Nashat- rebb

Rebb n ele ald rebb
Yzin kzdurd kodurtd arb
Uyup stdna cn u dil-ile
Yedildi dne dne bir kl-la
Kemn itmi bilin kullb- pene
Bkilmi kaddi v nm kemne
790

Safsndan geh alar gh inler

Kula geh burlur gh nlar
Irar bezm ehli dilden ekki gayr
n ide k-la dillerde seyri
ledr nz ehlini niyza
Anun-n peyk olupdur cmle sza
Aceb rladur std cihnun
Uurlar sakzn azndan anun

[33b]

Kaan kim tiziye tutsalar an

Bir aya zre syler bin yalan
Nev itdi egeri eri bri
Velkin rst itdi ibu iri
ir
O ha bendeyem ben kim koyup Belh u Buhry
Mey-i k u def neyle sem itdrdi menly
eh brhm Edhem kim iridi hlet-i ka
Brakd tc u taht buld k- Mevly
Sleymn- zamn-san da iy h- cihn-r
Sakn zulm-la incitme ininde bir karncay
Eger Keyhusrev-i devrn eger devrn Sleymn
Kamu mecnn- Mevldur kim anar k- Mevly

800

Hezrn fernler kim buyurm bir eh-i k

Bugn h- cihn olan yaramaz kola hercy
Nashat- def ney
grdi dyire skye kefler

50

Kulan gevgee ururd defler

Hevdan nki geldi bana vy
Fign idp didi neyler ki mey hy
Ey bezm-i safda hem-nefesler
Bulanlar y u na dest-resler
Benm bu bir nefes nlem numne
Yeter aldanmanuz devrn- dna
[34a]

Dzldi nki ibu sz-ile sz

Hemn bu beyti itdiler ser-gz
Beyt
Benm ol mh- tbnum bugn oldysa hercy
Gnedr nola seyr itse felek farknda hercy
Mey-i hum-hne-i kun bilrdi hletin zhid
eydi sk-yi bk elinden cm- sahby
Midd u hme-i leyle ip mey dr-fen idp
Hkm Hakun-durur virr mehe tur-y garry
Bin-y Kabe-i k tamm itdkde brhm
Buyurm Hak gnl yapsan bulurdun ar- aly

810

Gnl ynesin sf mcell eyleyen rif

Kuru hk hacerdr dir mescidle kelsy
Ber-i devletde berhr-dr olan ol nev-cvn kim
Harm-i hrmet iinde tuta atay anay
Mesnev
Nie bunun gibi pend nashat
Didiler ha hi klmad rabet
Eger emr-i kaz v ger kaderdr
z cel-kaz amyel-basardur 15
Ne bir bende mun olur ne hod h
Ana kim ksmet itmemidr Allh
denler secde mihrb u knite
Dimiler re yokdur ser-nvite

15

Kaz geldii zaman gz m olur anlamnda Arapa ibare.

51

[34b]

Tamm old sohbet h turd

Gelp yine atas ehrine irdi

Matla- dstn- nbvvet-i Hazret-i Resl aleyhis-salt ves-selm

El iy kif-i bahr-i acyib
Gl-i esdf- ll-i garyib
Szi al bahr-i dilden cevher eyle
Gzeller kulanda zver eyle
Ber gel nki sen gavvs- drsin
Cevhir madeni enbn- prsin
820

kar hne drlerden nisr it

Zamne ehlerine ydigr it
nazm-la dzesin yah ad
Cevhir nazm bil bulmaz kesd
Gider dilde olan efkr- cehli
Ne sz kim ehln ola bulur ehli
Cihna sata gr drr-i man
Alanlar anlaya sd u ziyn
i ger bahri drri ummndan alur
Bu mrvardi bahr-i cndan alur
Gel imdi gzni a cnun uyar
erg- dnn mnun uyar
Rislet irdin fahr-i cihna
Di syle k-la gel kne
Geerken vasl- rn-ile Husrev
Geh huda iderlerdi geh riv

[35a]

O trh ire ol gnlerde Mevl

Muhammed nrn kld hveyd
Meger ol dem iridi peyk-i izzet
Cihn fahrna irgrdi nbvvet

830

Nbvvet tahtna n tc old

En evvel menzili mirc old
nicek lem-i ulvden ol h
Mnevver klm an nr- Allh

52

Yazuklu mmetine armaan

Namz old nisr old man
Didi ben irdme irsn mmet
Zih efkat zih al-y himmet
Gftr-ender ahvl-i Nizm
Pr idp ney-eker gibi iin kand
Bu rn szi ol pr-i hred-mend
Szn sarrf yan kim Nizm
Dizp bu drlere virmi nizm
Dimi mircn ol h- cihnun
Tammet mcmel tafslin anun
n ol fahr-i cihn irdi visle
Visl iinde irdi cmle hle
Felekde gn gibi n itdi seyrin
Dnp yine mnevver kld yirin
Olcak serveri her d cihnun
Zemnn h pri enbiynun
[35b] 840

n old fitb- lem-r

Gnn hkmine itdi mh tur
Olup fahr-la fakrun pdih
Yemende hrka-p idindi mh
Dikildi yirde alm- nbvvet
Rad gklerde urd pen nevbet
ridi seng-i hrya hitb
Ykld bin kelsnun kbb
Yazup trhine dehrn debri
Ayasofyadur anun binde biri
Dikildi nki alm- ilh
Yazld leme tevk-i h
tutd dehri vz- nbvvet
Hemn eyy kld dne davet
Sal-y mukri-i Hakkun sads
ridi yire v ge nids

53

itbn turd ol dem peyk-i Br

Ki davet ide yine yo u var
Gni gndrdi ol dn h- ne
Mehi gnderdiler marib zemne
850

Habe sultnna gnderdi m

Ki ide h- zengyi gulm
Buyurd ry- Rma hat yazld
inde ol hatun drler dizildi
n irdi hkm-i h hs u ma
Buyurd yazdlar Pervze nme

[36a]

Yazld evvelinde nm- evvel

Bir hirdr ki dinilmez mufassal
Virp evvel selmn enbiyya
Tahiyytn revn- mhtedya
Urld nmeye tevk-i Ahmed
Yazld devr-i tur-y Muhammed
Yazld nr-la nme sutr
Zer-efn old ana yzi nr
Urld nmeye n mhr sikke
Makmn yazdlar zrinde Mekke
Didi iy Husrevi mlk-i cihnun
Bilrven neslisin Nnrevnun
ricek hk-i cismm nr- cna
Deden devrinde geldm bu cihna

860

Deden devrinde h- dil idi

Teni zulmetde bir ren-dil idi
bildk o-y-d adln resi
Anun devrinde didm bu hadsi

Klen-Nebiyy aleyis-selm: Ene vlidt f zamn Nnrevn- dil. Sadeka

Reslullh 16
Nazar kldukda bu peyk berde
Eger var-sa sende nr- dde

16

Hz. Muhammed buyurdu: Ben Nnrevn- dilin zamannda dodum. Resulullah tasdik ederim.

54

Bilesin beni kim sultn- dnem

Muhakkak rahmeten lil-lemnem 17
Zuhrum nrdur kevn meknun
Butnum kufl genc-i kibriynun
[36b]

Bilesin nmemi brhn- dndr

erg- dn dell-i slikndr
Bertn nmemn ren-fetl it
Reh-i zulmetde gel an dell it
Ki t dil cmiin kla mcell
Tola dn-i Muhammed nr- Mevl
Hakun birliine akl gvh it
Gnlden l ilhe illallh it
Dimezven tc u tahtunda penh ol
Zuhra gel benm haylmde h ol

870

Livma pye ar- sumndur

Alem sancauma mihr-i cihndur
Nebler rh binm askermdr
Seltn-i cihn kim mihtermdr
Buna hccet gerekmez n ayndur
Yzmde cebhetm nr nindur
Benem bil milk-i kevneynn emri
Ayaklarda kalanun dest-gri
Ganmet grdi Mevl bana fakrum
Anun-n dimiem el-fakru fahr 18
Ademden var kld n vcdum
Sebebsiz andan irdi ilm cdum
Rislet gine bedr ay kld
ki lemde b-hem-ty kld
Cem-i enbiyya server itdi
Be-klli evliyya mihter itdi

[37a]

17
18

Egeri demi mescd kld

Ana hem ilm esm cd kld

lemlere rahmet olarak gnderilmi.

Hadis-i erif: Allaha ka duyduum fakr benim vncmdr.

55

zmi kble itdi kendzine

Cemlm yine tutd yzine
880

Bana gsterdi esm v sft

Benm ztumda kod ayn- zt
Bu akdemden mukaddem Hak tal
Benm nr- revnum kld il
Dah topra-la su-y-d dem
Beni kld neb ondan mkerrem
Eger Msyi itdiyse kelmi
Beni her ilmnn itdi almi
Ger al-y-sa drsn mekn
Bana mahss kld l-mekn
Egeri muciz old Nha tfn
Benm mahkmum old bahr-i ummn
Halle geri irdi tc- hullet
Ceyb itdi beni hss old vahdet
Cihnun h oldysa Sleymn
Benm bendem nie nie Sleymn
Mesha indi ger ncl-i nfi
Bana yegrekdrr Kurn- cmi
Ki anda derc olund nass- levlk
Benm-n halk olnd arz u eflk

890

Ki bir harfinde bin man bulnd

Tammet ilm-i gayb andan bilindi

[37b]

Hurf- levh-i mahfzun misli

Kelm perdedr benven cemli
l s deminden cna irdi
Bana iren kii cnna irdi
Bana cism-ile mirc old hsl
Kamudan mertebem al v kmil
ridi nki mutden atlar
Bana eltf u ikrm u veflar
Egeri nefsm-in dilem yok
Velkin mmetm-n hcetm ok

56

Gel imdi yile virme topra sen

Oda virme ir rahmet suyndan
Gel iy Pervz sen dah vef kl
eful-mznibne iktid kl
Eger bu nr-la urmayasn dem
Yirndr kbet nr- cehennem
yazd nmeyi ol h- levlk
letdi Husreve bir ? lk
Cevb- Pervz be-nme-i Neb aleyhis-selm
900

Pervze iridi peyk-i rahmet

Dil cndan igen klmad rabet
Ne denl ren olsa eme-i nr
Grinmez cn gzi olsa eger kr
Kime kim nrn ol Hak virpdr
Yine ol nr-la an grpdr

[38a]

Nin huff grmez fitb

Nin hayvna irimez cevb
An kim kend-y-in var kld
Vcdn menba- envr kld
Ezelde ekyya olsa rahmet
Son blse olmaz-d lanet
Anun srrna akl-la irilmez
An kim ol bilr h kimse bilmez
Budur zikri lisn- enbiynun
anun hikmet anun kudret anun
nme Husrev-i Pervze irdi
Kudurm dem san b grdi
Aup tevki yzini drerdi
Kpek san yini ay grp rrdi

910

Kuduz kurt bigi kendin ehre atd

Ol ayun otuznda krk yetdi
Didi kimdr Muhammed kide fermn
Vire ben Husrevn nmna husrn

57

 drt harf-la klm nmn iml

Ola her harfi ger firdevs-i al
Dah ben cennet in urmayam lf
Yeter bana dedem yannda arf
Hurf-la n irdi hatt- kf
Nice taksm ider gr ol hurf
Yklsun diy beytinde olan bb
Muhammed harfin itdi let esbb
[38b]

Didi ger ola evvel mm mimr

Grine gzlerme ekl-i mismr
kinci mim kola peykn her tr
Vey sinm kubrnda kla yir
Ykam mevt kubrnun ninn
Yakam oda dirinn hnumnn
Sekiz cennet kola h-y Muhammed
Olursa dl u h drt keye had

920

Kesilmeyem mdm sevden

Eger er-ile ola haddi seksen
Ger ide nmesi ncli tayr
Getrse s gkden virmeyem yir
Dem-i Dvd u nutk- sevden
Demr inse ola gzme szen
Ger ola nmesinde nm- Meryem
Dah s deminden ummayam em
Elif lm olsa ger tahrr-i iml
Mukarrer ola suhf- dildeki l
inde n u kf itmeyem hakk
Anunla muhkem olur dildeki ekk
Ne ho dimidrr ehler bu ry
Kul azmaynca Hak virmez bely
Uyup errine eytn- racmn
Koyup hayr hemn ads dnn
Basup ol nmenn harfine barmak

58

Kalem tek hmeyi kld iki ak

[39a]

Ber olur iki lem gamndan

Saknan baln nn seminden

930

Ne var vire inse beytm tamm

Szm mimr ider ehl-i kirm
Dimi anlar ki havr-y remdr
Kermet ibn-i demde keremdr
mz-i efkate subh u sehergh
Yeter l taknet min rahmetillh 19
Muhammed ravzas olduka pr-nr
Bu drul-hzni itdince mesrr
Nite kim kutb ola lemde hzr
Ola ayn- inyet ana nzr
una kim nzr olup bu nizma
Du ihsn ide ehl-i kirma

19

Bir ayetten iktibas: Allahn rahmetinden midinizi kesmeyin. Zmer Suresi (39/53)

59