YNETM

RT BOZKURT

Mikro reform piramidinin dier kesi

Dnya genelinde ekonomideki g merkezi odak deitiriyor. Ekonomide g merkezi deimesinin yn ve hz hakknda ayrntl bilgi, netlemi fikre sahip olmadan salkl gelecek ina edilmesi beklenmemeli. Reform nerilerini tasarlayanlar, g merkezindeki odak-kaymasnn yarataca yeni birikim sistemi ve rekabet ilikilerini analiz ederlerse frsatlar en st dzeyde deerlendirmek, tehlikeleri de en dk maliyetle savuturmak mmkn olabilir.

rustu.bozkurt@dunya.com

ikro reformlarn zihinde balamas gerektiini, reform nerilerini gelitirirken btnl gzeten ve ilerlii etkin klan llerin gzden karlmamasn Mikro Reform nerilerinde Piramidin ki Kesi bal ile Ekonomik Forumun Nisan 2011 saysnda ele aldk. Bu yazda, mikro reform piramidinin dier kesini, balca eilimleri, gelecei tasarlamak iin dinamik envanter ihtiyacn ve edeerlilik ilkesini paylamak istiyoruz. Eilimleri, eilimlerin olas frsat ve tehlikelerini analiz etmeden herhangi bir reformun tasarlanmas eksik olur. Dier sosyoekonomik alanlarda olduu gibi, mikro reform nerilerinin gelitirilmesinde de eilim analizinden yola klmaldr ki, gereklie yakn varsaymlar retebilelim ve karar erevelerimizi oluturan zihni modelimiz ilevsel olabilsin

VARSAYIMLARLA DNRZ
Sanayi Devrimi aamas alarak Bilgi Toplumu aamasna geildi. Bilgi Toplumu aamasnn gerektirdii insan ve sermaye kaynaklar bir nceki aamadan ayryor. Ayrca insanlar arasnda karlkl-bamllk ilikileri de zlme ve yeniden rlme srecinden geiyor. Bilgi Toplumu kendi yaam biimi ve yaam tarzn oluturuyor. Bilgi Toplumu, enformasyon odakl, kresel ve a kurumuna dayal yeni bir toplumsal rgtlenme ekseninde geliiyor. Yeni oluumun ihtiyalarn gzeten reform nerilerini gelitirmek nem kazanyor. Dnya genelinde ekonomideki g merkezi odak deitiriyor. Ekonomide g merkezi deimesinin yn ve hz hakknda ayrntl bilgi, netlemi kre sahip olmadan salkl gelecek ina edilmesi beklenmemeli. Reform nerilerini tasarlayanlar, g merkezindeki odak-kay92 EKONOMK FORUM l Mays 2011

masnn yarataca yeni birikim sistemi ve rekabet ilikilerini analiz ederlerse frsatlar en st dzeyde deerlendirmek, tehlikeleri de en dk maliyetle savuturmak mmkn olabilir. Bilgi Toplumu aamasnn ok temel eilimlerinden biri de refah arayan insanlarn gleri ve kentlerin artan nemi. Kentleme insanlar yaknlatryor ama ayn zamanda yarmalarnn hzn, yaygnln ve younluunu da artryor. Kentleme, toplumun dayana olan aile yapsn yeniden biimlendiriyor. retim ve eitim ihtiyalarn farkllatryor; okulun, devletin, dini kurumlarn ilevlerini deitiriyor. Dolaysyla bir mikro reform nerisi, bu eilimleri gzlemeden tasarlanmsa ciddi bir dayanaktan yoksun kalr. Teknolojiye kolay eriebilirlik nedeniyle, nfusu kalabalk lkelerdeki ekonomik byme yeni bir olgu. Bu yeni olgunun rekabet gc zerindeki olas etkilerini zihinde netletirmeyen bir mikro ekonomik reform nerisi tasarlanrsa ziki sermaye, insan kayna ve teknoloji arasnda uygun dengelerin kurulmasn zorlatrr. Tketici deerleri, beklentileri ve davranlar deiiyor. Bilgi Toplumu aamasnda zengin ile yoksul arasndaki farkllk hem meknsal, hem demograk anlamda artyor. te yandan, orta snfn yeniden ykseliine tanklk ediyoruz. Deien tketici ihtiyalarn, beklenti ve davranlarn analiz etmeyen; yap, ilev kltr btnn gzetmeyen reform nerileri bizi yaratlmak istenen sonuca gtrmez. Rekabet bir nceki birikim sisteminin dayana olan emek-sermaye ekseninden, hzla yaratc giriimcilik eksenine kayyor. Bu eksen kaymas inovasyonodakl rekabet gc yaratmay ne karyor. Dnyann, yakn evremizin ve lkemizin inovasyon-odakl reka-

YNETM

verileri enformasyona dntrmeyi ve bilgi retmeyi ok hzlandrmtr. nternet ve dier iletiim olanaklar saf bilgi retimini kolaylatrd gibi, bilgi paylamnda yaratt geni olanaklar nedeniyle de bilgi retiminin hzn artryor. Birok dnrn paylat gibi enformasyon hzla paralanyor; ayrnt uzmanl yaygnlayor. Karar erevelerini belirleme giderek zorlayor. Bu nedenle eskisinden daha ok bilmemize karn, daha az anlyoruz. Bir yandan bilgi gtr gerei arln hissettirirken; te yanda ie yarar bilgiye eriebilirlik iin analitik yetenei derinletirme ihtiyac alabildiine artyor Gereklie yakn mikroekonomik reform tasarlayabilmek iin, bilgi ve proje-odakl aralara hkim olmak gerekiyor. Bu aralarn ilki ve nemlisi de dinamik bir envantere sahip olmak. Eer envanter yoksa, olanak ve kstlarmzla ilgili varsaymlarmz yerli yerine oturmaz, zihni modelimizin ilerlii olmaz

EDEERLLK MODERNLEMENN ZDR

Mikroekonomik reform tasarlamann ilk kesi zihinsel hazrlk, ikincisi llerin konmas, ncs eilimlerin kavranmas, drdncs dinamik envantere sahip olma ve beincisi de edeerlilik ilkesini iselletirmedir. Her zaman olduu gibi edeerlilik zerine sz sylerken Ray Huangn in Tarihi adl eserini eviren Attila Snmezin tanmlamasna bavururuz: modernleme, tarmsal ekonomideki geleneksel kurallara dayal ticaret yerine, edeerlilik ilkesine dayal ticarete geitir. Mallarn modern ticaret konusu olabilmesi iin, piyasann eitli mal ve hizmetlerin deerini serbeste belirlemesi gerekir. yle ki, alveri ilemlerinin her iki taraf iin de verimli olabilmesi iin, her an iin her mal ve hizmetin dier mal ve hizmetler karsndaki deeri bilinsin. Yazar, bu ilkenin tarihsel zmlemeyi ok ilerlettii kansnda: Modern ticaret sisteminin ilemesi iin mal ve hizmetlerin edeerliliinin yarg organlarnca, gerektiinde zorla kabul ettirilmesi gerekir. Bu da arkasndan szlemelerin herkes iin balaycl ilkesini getirir. Bu, sadece yasalar ve yarg sisteminin modernlemesini deil, kanun nnde eitlik ilkesini de beraberinde getirir. Vatandalarn kanun nnde eitlii ilkesinin kabul kanlmaz olarak btn siyasal sistemi, devlet organlarnn kurulu ve ileyiini modernletirir. Buraya kadar zetle aktarlan analiz bizi u soruyu sorma noktasna tayor: Mikro reform nerileri yaparken, zihinsel hazrlklarn yeterli, llerin tutarl, eilim analizlerinin gl, bilgilerin salam ve ilkeler balamnda duyarl davranyor muyuz? Yoksa iin bir yanndan tutup, btnl gzetmeyen kolayc nerilerin peine mi taklyoruz? Sorulara kendi i dnyamzda verdiimiz yant sorumluluk dzeyimizin de gstergesi oluyor

betteki konumunu analiz etmeyen bir reform nerisi sakat doabilir. Genel olarak tm teknolojilerde, zelinde biliim teknolojilerindeki gelimenin hz ve yn endstrileri snrl aklktan snrsz akla tayor. Snrsz akln yarataca faktr koullar, talep koullar, karlklbamllk ilikileri ve rakip stratejilerini deerlendirmeyen reform nerilerinin iini doldurmak mmkn olamayabilir. Bir baka eilim, rekabet yapsnn artan biimde lek ekonomisinin eriebilirlii ile kk lek yapnn esneklik ve hznn koordinasyonunu gerektiriyor. Gelecek, netletirilmi bilgi etkin koordinasyon ve giriimci enerjisinin odaklanmas zerine kurulacak. nerilecek reformlarn yap, ilev ve kltr dikkate alnrsa baarl olabilir.

Bilgi Toplumu aamasnn ok temel eilimlerinden biri de refah arayan insanlarn gleri ve kentlerin artan nemi. Kentleme insanlar yaknlatryor ama ayn zamanda yarmalarnn hzn, yaygnln ve younluunu da artryor. Kentleme, toplumun dayana olan aile yapsn yeniden biimlendiriyor.

BLGSZ AKIL KURNAZLIA KAAR

Frsat ve tehlikeleri yaratan balca eilimlere deindikten sonra, imdi olanak ve kstlarmz bilme konusunu ele alabiliriz. Maddi ve kltrel zenginlik retiminin temel kayna var: Fiziki sermaye, insan sermayesi ve teknoloji. Dengeyi bu temel zenginlik kaynaklar arasnda kurmak gerekiyor. lk adm, kaynaklar hakknda net bilgi sahibi olmayla ilgilidir. Kaynaklar retim srecinde etkin kullanma iin etkin koordinasyon ikinci adm oluturur ve nc adm odaklanma gerektirir. Bilgi, koordinasyon ve odaklanma yeteneimizi gelitirmeden hem kaynaklar verimli kullanamaz, hem de srdrlebilir retimi gven altna alamayz. Bilim ve teknolojideki gelimeler veri salamay,

Mays 2011 k EKONOMK FORUM 93