Rruga drejt integrimit e Ballkanit Perndimor Abstrakt

Prioriteti i prioriteteve pr do vend t Ballkanit Perndimor ngelet sot pr sot Integrimi Europian. Vendeve t Ballkanit Perndimor iu sht theksuar vazhdimisht, se rruga drejt Integrimit sht e vshtir dhe pr kt nevojiten reforma t thella, dialog politik dhe bashkpunim rajonal. N t njjtn koh, duke qen se kjo marrdhnie sht e ndrsjellt, BE ka shpallur strategjin e zgjerimit, pr ti dhn t kuptojn vendeve t Ballkanit Perndimor se ato e kan perspektivn e tyre n familjen e madhe Europiane. Vlersimi i ecuris s do vendi n reformat e ndrmara, do t jet individual dhe jo n bllok, pra secili vend kandidat do t bhet antar i BE vetm ather kur ti ket prmbushur t gjitha kriteret e krkuara. Pr kt arsye Bashkimi Europian u ka krkuar vendeve kandidate ose potencialisht kandidate n bisedimet pr antarsim n BE q t fokusohen n kushtet sipas t cilave vendi aplikues do t adaptoj, zbatoj dhe vr n jet acquis-in (dmth. legjislacionin dhe rregullat e detajuara, t miratuar n baz t traktateve themeluese t BE-s). Bashkimi Europian, duke njohur dhe vshtirsit ekonomike t vendeve t Ballkanit Perndimor n kryerjen e reformave t krkuara prej saj, i ndihmon ato me an t Programit IPA. Nj mekanizm financiar ky q zvendson t gjitha programet e mparshme, si dhe ka synim t japi kontributin e saj n Ndrtimin e institucioneve, bashkpunimin rajonal dhe ndrkufitar, zhvillimin rajonal, zhvillimin e burimeve njerzore dhe zhvillimin rural.

Sfida e Zgjerimit drejt Ballkanit Perndimor

Ballkani Perndimor sht nj rajon relativisht i stabilizuar, ku ssht m i pranishm rreziku i lufts dhe vendet e rajonit e kan provuar veten se gzojn nj stabilitet t mjaftueshm pr t mos u kredhur m n kaos si pasoj e trazirave politike. Megjithat n shum pjes t Ballkanit vazhdon t jet ende n ajr aroma e lufts dhe sht dshpruese kur sheh mungesn e besimit e t shpress t njerzve t prballur me pasigurin dhe gjendjen e vshtir ekonomike dhe shoqrore. Pavarsisht nga arritjet e deritanishme, stabiliteti i rajonit vazhdon t ngrihet mbi baza t dobta. Proceset e reformave pengohen nga trashgimia e t kaluars: sfida tepr t mdha strukturore, probleme konstitucionale, shtje t mbetura hapur t statusit, nj situat e vshtir ekonomike, paqndrueshmri politike dhe Institucione demokratike t dobta 1. Ndihma e paprecedent pr rindrtim dhe zhvillim q u derdh n rajon nuk solli dot rezultatet e pritura pr shkak t mos pasurit her pas here stabilitetit politik, si dhe t dyshimeve pr t ardhmen. N kto territore rritja ekonomike sht e ult; papunsia sht e lart; korrupsioni sht nj dukuri e prhapur dhe publiku mbetet pesimist e mosbesues ndaj
1

Shih: Vienna Institute for International Economic Studies: Western Balkans. Economic Development since Thessaloniki, 07.03.2006.

institucioneve demokratike q po lindin. Meqense t gjith vendet e rajonit e shohnin t ardhmen e vendit t tyre n Bashkimin Evropian. Ne lirisht mund t themi se vet (popujt e rajonit) qeverit dhe qytetart e rajonit jan prgjegjs pr t ardhmen e shoqrive t veta. Por dhe Bashkimi Evropian prballet me nj prgjegjsi historike dhe duhet t luaj nj rol vendimtar pr t ardhmen e rajonit. N t njjtn koh, BE-ja i ka mekanizmat si dhe aftsin e duhur politike pr tu prballur me sfidat q ka prpara rajoni sidomos gjat viteve q vijn. Modeli klasik i zgjerimit q funksionoi pr Evropn Qendrore dhe Lindore n vitet 2 90 nuk sht m i prshtatshm n kushtet q mbizotrojn n Ballkan. Nse ky rajon do t bhet pjes e BE-s, ai ka nevoj t kryej ndryshime t rndsishme. Por, q t arrihet suksesi q nevojitet, kjo duhet t shoqrohet m nj ndryshim t mnyrs s t menduarit t politiks s Brukselit ndaj Ballkanit dhe anasjelltas. Por, nse dshtojn proceset e reformave dhe t tranzicionit, Ballkani Perndimor ka pr tu kthyer n nj geto edhe m t izoluar nga sht sot, duke u kthyer n nj krcnim pr stabilitetin dhe paqen. Angazhimi i deritanishm i bashksis ndrkombtare dhe, sidomos ai i Bashkimit Evropian n rajon, kan qen tepr t mdha dhe ato duhen uar me sukses deri n fund. Por q t gjith duhet t jemi t vetdijshm se dhe dshtimi prbn nj perspektiv krejt t mundshme e reale, dhe se pasojat e dshtimit kan pr t qen vrtet t rnda. Nse BE-ja nuk do t hartoj nj strategji t guximshme t pranimeve, ku t prfshihen brenda dekads q vjen t gjitha vendet e Ballkanit, ather, n vende t tilla si Kosova, BosnjeHercegovina, apo qoft dhe Maqedonia, ajo ka pr tu prbaltur si nj fuqi neokoloniale. Nj anakronizm i till do jet vshtirsisht i menaxhueshm dhe do t jet n kundrshtim me vet natyrn e Bashkimit Evropian. Zgjedhja e vrtet q shtrohet prpara BE-s n Ballkan sht mes Zgjerimit dhe Perandoris. Q t arrihet q n Ballkan t krijohet nj elektorat pro-evropian, q ndrrat e veta ti shndrroj n vota pr elitat politike t afta pr t uar prpara procesin e reformave, smjaftojn thjesht gjestet simbolike dhe retorika. Do t duhen prpjekje po aq t mdha pr t bindur publikun e shteteve antare t Bashkimit Evropian se n nj t ardhme Ballkani do t jet pjes e Bashkimit Evropian dhe se kjo sht dika e ngutshme. Qeverit dhe popujt n Ballkan i bashkon konsensusi se prosperiteti dhe stabiliteti smund t arrihen dot jasht nj procesi t integrimit evropian. Nse n Ballkan BE-ja do t zgjedh suksesin prkundr dshtimit, gjat viteve q vijn ka mundsi t shohim fillimin e zgjidhjes afatgjat t problemeve, gj q do t bj t mundur pr t gjitha palt q t mbyllin kapitullin e Ballkanit t shekullit t njzet t prgjakshm, duke br q paqja, e arritur m nj mim aq t lart njerzor dhe financiar, m n fund t fitoj. Vendimi i BE-s pr t hapur negociatat me Turqin dhe Kroacin dhe pranimi i Bullgaris e Rumanis n vitin 2007 n Bashkimin Evropian, do t thot se vendet e Ballkanit do t jen t vetmet shtete q sdo t jen antar t BE-s 3. N ndryshim nga vendet e tjera, n Ballkan n vitet e ardhshm ekziston ende mundsia q siguria t jet e krcnuar vrtet. Ndaj dhe sot trajtimi i shtjes s integrimit t ktij rajoni prbn nj nevoj t ngutshme. Nj strategji e till do t ishte e rndsishme jo vetm n rrafshin praktik, por
2

Vera Naumovska - Integration Processes, Globalization and Tranzition Economies in South-East Europe, Economics and Organization Vol. 1, No 7, 1999, pp. 17 24. 3 Strategjia e fundit e zgjerimit e viti 2006-2007 prkon me prfundimin e zgjerimit t pest t BE-s, i cili u mbyll me antarsimin e Bullgaris dhe Rumanis m 1 janar 2007.

dhe n at simbolik: i ln pr kaq koh mnjan si fuia e barutit e Evrops, nse do t arrihet q Ballkani do t prthithet me sukses n BE, m s fundi kjo mund t sjell eliminimin e mundsis t ringjalljes s konflikteve q aq shum e kan munduar historin e shekullit t njzet t kontinentit. aktivizimi i fuis s barutit do t ishte nj arritje e rndsishme pr Evropn. Qeverit dhe popujt n Ballkan i bashkon konsensusi se prosperiteti dhe stabiliteti smund t arrihen dot jasht nj procesi t integrimit evropian. Njkohsisht sht krejt e qart se shtetet dhe protektoratet jo-funksional q karakterizojn sot rajonin, prbjn nj penges aktive n prfshirjen e Ballkanit n rrjedhn e prgjithshme evropiane. N rrafshin e siguris, n at ekonomik dhe politik, Ballkani prballet me nj zgjidhje t qart: ose do t bhet pjes e Bashkimit Evropian, ose do t kthehet n pjes t nj getoje t margjinalizuar. Suksesi i zgjerimit t BE-s prbn nj ndr arritjet e padiskutueshme pozitive q ka arritur bota e pas Lufts s Ftoht, q ngjan si nj mrekulli politike. Brenda m pak se nj dekade, perspektiva e antarsimit n BE ia doli t konsolidonte reformat demokratike dhe ato t tregut n mbar Evropn Qendrore dhe Lindore. Procesi i pranimit solli shndrrime t thella n shoqri aq t ndryshme mes tyre, si jan ato polake, bullgare, rumune dhe sllovene. Tani ekziston nj konsensus i gjer se e njjta gj mund t bhet dhe pr Ballkanin 4. Po ksaj here ekziston nj ndryshim i rndsishm, problemi i shteteve t dobta. BE-s i mungon prvoja pr integrimin e shteteve dhe territoreve t dobta, si sht rasti i Kosovs. Prandaj dhe sht e qart se raundi tjetr i zgjerimit t BE-s ska pr t qen thjesht nj rutin. Tashm ka prova t mjaftueshme q tregojn se integrimi ndihmon pr stabilizimin e nj rajoni. Por, po ashtu, ka prova se nj integrim i pjesshm ka efektin e kundrt, ai mund t sjell destabilizimin e nj rajoni. Me antarsimin tashm t br t Bullgaris dhe Rumanis (t pasuara, si ka t ngjar, nga Kroacia), ekziston rreziku real q Maqedonia, Shqipria, Serbia, Mali i Zi, Kosova dhe Bosnje-Hercogevina t mblidhen s bashku pr t formuar nj vrim t zez n periferin e Evrops, nj proces ky q, n fakt, ka filluar. Pas dshtimit t projektit pr kushtetutn Evropiane, prmes referendumeve negative n Franc dhe Holand, dhe pas mosmarrveshjeve t shumta n lidhje me buxhetin e BEs pr vitet 2007-2013, disi u vu n pikpyetje edhe zgjerimi i mtejshm. Debati i vazhdueshm evropian rreth zgjerimit t ardhshm n momentin e votave n Holand dhe Franc nuk jepte shum shpresa. Analistt dhe politikant, posarisht n Franc dhe Gjermani, kan interpretuar referendumet si nj thirrje pr t ndalur zgjerimin e mtutjeshm t BE-s. Kto shqetsime q po ndodhnin n BE n nj mnyr u reflektuan edhe ndaj qasjes s tyre ndaj Ballkanit Perndimor. Mirpo, shtetet aspiruese nga Ballkani Perndimor duhej q t vazhdonin reformat n mnyr q t prmbushnin kriteret me qllim q t afrohemi kur prsri t vij n rend dite debati pr rajonin ton. Pr BE-n, vazhdimi i zgjerimit sht nj mjet i domosdoshm pr ta stabilizuar rajonin e Ballkanit perndimor. Gjat ksaj periudhe kemi deklarimet e komisionerit pr zgjerim Olli Rehn, i cili shprehet se politika e BE-s ndaj Ballkanit perndimor nuk duhet t ndryshoj. Do t ket nj plan tjetr pr zgjerimin e Evrops me vende t Ballkanit Perndimor. Planin n fjal e ka prezantuar para Komitetit t Punve t Jashtme n Parlamentin Evropian komisioneri pr zgjerimin, Olli Rehn. Ai e paraqiti kt plan pikrisht
4

Research Paper 07/27 14 March 2007, EU Enlargement: the Western Balkans, Page 7.

n periudhn kur shum zra n BE krkonin ndaljen e procesit t antarsimit me vende t tjera. Do t ishte e paprgjegjshme t ndrpritet nj proces me vler, q sjell stabilitet n shumicn e pjesve t paqndrueshme t Evrops. Nse BE-ja lkundet pr perspektivn afatgjat t antarsimit t Ballkanit Perndimor, ather ndikimi yn pozitiv do t dmtohet seriozisht, pikrisht n kohn kur rajoni po hyn n nj periudh t vshtir t bisedimeve pr statusin e Kosovs, - sht shprehur Rehn para Komitetit t Jashtm t BEs. Plani A pr Kushtetutn evropiane nuk funksionoi dhe Evropa nuk kishte prgatitur nj plan B. Ather, pr zgjerimin, le t punojm me planin C, - shprehej Rehn n at koh. Ndrkoh, ai ka shpalosur pikat ky t planit C, q jan tri: konsolidimi i agjendave ekzistuese, plotsimi i kushteve t tjera t pranimit dhe komunikimi ose dialogu civil mes shteteve antare dhe joantare. Me konsolidim, n planin C, kuptohet mbajtja e premtimeve t dhna aktualisht pr kto vende, pavarsisht se axhenda e zgjerimit tashm mund t zgjatet disi. Duhet t jemi shum t kujdesshm kur t marrim angazhime t reja, - tha Rehn, ndrkoh q duhet q BE-ja t zbatoj angazhimet q ka marr deri tani n lidhje me vendet q do t antarsohen. Kjo, sipas Rehn, do t thot se Bullgaria dhe Rumania do t bashkohen m 2007-n, nse prmbushin kushtet. Do t nisin edhe negociatat me Kroacin dhe Turqin, sapo kto dy vende t plotsojn kriterin baz. Po kshtu, vendet e Ballkanit Perndimor t vazhdojn t ruajn perspektivn evropiane. Po prgatisim nj opinion pr aplikimin e Maqedonis. Serbis dhe Malit t Zi i sht dhn drita jeshile pr t nisur negociatat mbi stabilizimin dhe asociimin n BE, por kjo varet nga dorzimi i t tjer kriminelve t lufts n Hag. Bosnja dhe Hercegovina do t nisin negociatat e stabilizim asociimit kt vit, nse plotsojn kushtet, ndrsa pr Shqiprin, kusht thelbsor pr progres n marrveshjen e stabilizim-asociimit jan zgjedhjet e ndershme e t lira kt muaj 5.

Strategjit e zgjerimit
Strategjit e zgjerimit jan dokumente politikash q hartohen nga Komisioni n formn e Komunikatave drejtuar Kshillit dhe Parlamentit Evropian me qllim vendosjen n nj korniz t procesit t zgjerimit t BE-s. Ato shrbejn si nj udhrrfyes pr procesin e integrimit dhe t zgjerimit t mtejshm t BE-s nprmjet prcaktimit t prioriteteve q duhet t ndjekin shtetet q aspirojn antarsim n BE dhe nprmjet parashikimit t reformave t brendshme institucionale dhe ligjore q duhet t ndrmarr BE-ja me qllim zgjerimin me shtete t reja. Strategjit e zgjerimit nprmjet projekteve dhe politikave t prmbajtura n to kan ndihmuar n fuqizimin dhe modernizimin e ekonomis dhe rritjes s investimeve npr tregjet reciproke t BE-s nga njra an dhe vendeve q do t antarsohen nga ana tjetr. Nga kto strategji del e qart se reforma q prekin sistemin gjyqsor, luftn kundr korrupsionit dhe krimin e organizuar duhen adresuar q n fazat e para t procesit t integrimit.
Plani i prezantuar p r zgjerimin e Evrops me vende t Ballkanit Perndimor para Komitetit t Punve t Jashtme n Parlamentin Evropian nga komisioneri pr zgjerimin, Olli Rehn, Bruksel, Qershor 2005

Strategjia e fundit e zgjerimit e viti 2006-2007 prkon me prfundimin e zgjerimit t pest t BE-s, i cili u mbyll me antarsimin e Bullgaris dhe Rumanis m 1 janar 2007. Bazuar n kt strategji procesi i zgjerimit udhhiqet nga tre parime 6: Konsolidimi - konsolidimi i aftsis qeverisse t BE. Kushtzimi - do hap i nj shteti aspirant duhet shqyrtuar n prputhje me arritjen e standardeve t krkuara nga procesi i antarsimit. Komunikimi - procesi i zgjerimit duhet komunikuar me qytetart dhe me grupet brenda shoqris n mnyr q t gzoj mbshtetje. Strategjit e zgjerimit kur adresojn prioritet bjn nj ndarje t shteteve sipas statusit t tyre me BE-n. Ndryshe nga praktika e ndjekur m par, n strategjin e fundit t zgjerimit BE- ja nuk ka dhn nj dat pr zgjerimin e ardhshme. Me fjal t tjera nuk ka asnj dat t prcaktuar pr antarsimin e vendeve t tilla si Maqedonia apo Turqia, ndrsa pr Kroacin pas plotsimit t reformave t krkuara dhe prmbyllje s negociatave me BE-n, s fundmi i sht dhn nj dat pr antarsimin e saj t plot m 01 korrik 2013, q pr sa u prket vendeve t Ballkanit Perndimor n t ciln bn pjes dhe Shqipria (domethn ato q jan pjes e PSA-s), progresi do t matet mbi bazn e zbatimit konkret t detyrimeve q rrjedhin nga MSA-ja prkatse. Pra zbatimi me korrektsi i hapave q rrjedhin nga MSA-ja do t jet mundsia e vetme q do ta sjell Shqiprin m afr Evrops 7. Brenda procesit t zgjerimit, BE-s i sht dashur shpesh t bj reforma t brendshme, t cilat konsistojn n reformime ligjore dhe institucionale pr tju prshtatur nj numri m t madh shtetesh antare. Ky proces i brendshm i BE-s njihet ndryshe dhe si kapaciteti i BE-s pr t pranuar shtete t reja dhe n kt strategji theksohet se shpejtsia e procesit t zgjerimit duhet t marr n konsiderat edhe kapacitetin integrues t vet BE-s.

Ndrtimi institucional i shteteve antare

Strategjia e ndrtimit t shteteve-antare dallon mjaft nga mekanizmat e prdorur nga bashksia ndrkombtare n pjes t tjera t bots, si dhe nga procesi i pranimit n BE q pam gjat vals s fundit t zgjerimit. Objektivi ssht thjesht ndrtimi i shteteve t stabilizuara dhe legjitim, qytetart e t cilve prpiqen ti fuqizojn dhe jo ti shkatrojn, por krijimi i nj shteti t till q BE-ja, me besim t plot, mund ta pranoj si antar t vet. Sot pr sot negociatat dhe bisedimet pr antarsim me BE fokusohen n kushtet sipas t cilave vendi aplikues do t adaptoj, zbatoj dhe vr n jet acquis-in (dmth. legjislacionin dhe rregullat e detajuara, t miratuar n baz t traktateve themeluese t BE-s) dhe, sidomos, pranimin e arranzhimeve t mundshme pr periudhn e tranzicionit, t cilat jan t kufizuara si n koh ashtu dhe n fushveprimin e tyre. Prvoja e raundit m t fundit t zgjerimit e bri t qart se hapsira m e madhe n t ciln ka vend pr prmirsime, gjendet pikrisht n procesin e zbatimit t rregullave q prbjn acquis-in. N thelb t strategjis pr ndrtimin e shteteve antare qndron nevoja pr nj kalim t shpejt nga adaptimi formal i legjislacionit n zhvillimin e kapacitetit pr vnien e tij n jet.
Shih, Enlargement Strategy and Main Challenges 2006-2007, COM (2006) 649, Brussels, 8.11.2006. Shih, m specifikisht paragrafin 7 t Konkluzioneve t Kshillit Europian t dats 14-15 Dhjetor 2006.

Zhvillimi i nj kapaciteti t till politik ka pr t qen dika absolutisht kritike kur ke parasysh perspektivn e shteteve t dobt t Ballkanit q aspirojn t hyn n BE. Vet kuadri negociues ka nevoj pr rivlersim n mnyr q t prfshij si objektivin e vet kryesor e t shprehur qart, krijimin e kapaciteteve. Kjo duhet t marr prioritet si gjat fazs s Marrveshjes para-pranuese me Evropn, ashtu dhe gjat vet negociatave. Transformimi i procesit t pranimit n BE n nj proces t ndrtimit t shteteve antare, nnkupton q vet procesi i negocimit duhet t jet n sintoni me synimin e inkurajimit t ndrtimit institucional n vendet q aplikojn pr pranim. Pranimi n BE sjell me vete n secilin prej vendeve kandidate krijimin e institucioneve t reja, si dhe fuqizimin n nj mas t madhe t atyre ekzistuese. Pr ta arritur kt BE-ja ka zhvilluar nj mekanizm shoshits q praktikisht bn radiografin e administrats shtetrore. Kjo prodhon botimin e raporteve progresive vjetore t prparimit (progress reports) me t cilat prdorin si pik rilevimi acquis-in, si dhe Plane t Zhvillimit Kombtar q kan pr synim t nxisin strategjit e investimeve publike. Kjo, gjithashtu, nnkupton q n periudhn para-pranimit t jepet nj ndihm e rndsishme pr zhvillimin rural dhe pr ndrtimin institucional q nevojitet pr t zhvilluar kapacitetin absorbues. Natyrisht q pr antart e BE-s nuk ekziston nj model i vetm dhe kjo prbn nj penges serioze. BE-ja krenohet pr shumllojshmrin e praktikave dhe dispozitave kushtetuese n fushn e drejtsis apo t administrimit t taksave. Kjo bn q vet Brukseli sdshiron tu rekomandoj vendeve kandidate pr BE zgjidhje t caktuara institucionale, pr pasoj vet BE-ja ngurron kur vjen puna pr t vepruar si nj ndrtues-kombesh. N rastin e Ballkanit, Komisioni Evropian duhet t marr prsipr prgjegjsin pr disa prej zgjedhjeve institucionale q vendet aplikuese jan t detyruara t bjn. Futja n kuadrin e negocimit t konceptit t pikave t rilevimit gjat bisedimeve pr antarsim me Kroacin ska dyshim se prbn nj hap n drejtimin e duhur. Raundi i fundit i zgjerimit t BE-s e bri t qart se shtjet institucionale, shtjet e kapaciteteve administrative prbnin sfidn m t vshtir e megjithat ato u lan t fundit. Mendimi im sht q n vend q t fillohet me Librin e Bardh pr nj Treg t Vetm, vendet e Ballkanit Perndimor do t ndihmoheshin m mir me nj Libr t Bardh pr shtjet e Liris, Siguris dhe Drejtsis. N terma praktik kjo do t thot se ndihma e vendeve t rajonit n fushn e drejtsis dhe t shtjeve t brendshme duhet t ket nj prioritet absolut gjat procesit t pranimit dhe se gjendja e shtetit ligjor duhet t prbj kriterin kryesor pr vlersimin e e prparimit t br n vendet ballkanike n rrugtimin e tyre drejt BE-s.

Instrumenti pr asistenc t para-antarsimit

Bashkimi Evropian sht dhe mbetet donatori m i madh n rajon. Me tu themeluar Agjencia Evropiane pr Rindrtim n vitin 2000, vendet e rajonit kan prfituar nga programi CARDS 2000- 2006 (Asistenca e Bashksis pr Rindrtim, Zhvillim dhe Stabilizim) qllimi i s cils sht prkrahja e vendeve t Ballkanit perndimor n procesin e Stabilizim Asocimit dhe rrugn e tyre drejt Evrops. Kshilli Evropian, m 17 dhjetor 2005, pas diskutimeve t gjata pr t gjetur nj kompromis, ka arritur marrveshjen mbi perspektivn financiare pr vitet 2007-2013 8. Nga gjithsej gjasht instrumente pr marrdhnie t jashtme t BE-s, t cilat do t prdoren n kt periudh sht edhe IPA-Instrumenti pr asistenc t Paraantarsimit. N udhkryq midis asistencs s jashtme dhe politikave t brendshme, IPA-ja synon t lehtsoj antarsimin n BE t vendeve kandidate dhe avancimin n kt proces t vendeve kandidate potenciale 9. Q nga 1 janari i vitit 2007 IPA-ja filloi t zvendsoj t gjitha instrumentet financiare t ofruara deri m tani ktyre vendeve si: PHARE - prkrahja e implementimit t legjislacionit t BE-s n formn e ndrtimit t institucioneve dhe ngritjes s kapaciteteve t tyre, ISPA - q ka t bj me fondet rajonale dhe kryesisht me mjedisin, transportin dhe infrastrukturn, SAPARD prkrahja e zhvillimit bujqsor dhe CARDS. IPA-ja prbhet nga pes komponent: 1) Ndrtimi i institucioneve dhe asistenca e tranzicionit, 2) bashkpunimi rajonal dhe ndrkufitar, 3) zhvillimi rajonal, 4) zhvillimi i burimeve njerzore dhe 5) zhvillimi rural. Asistenca pr vendet kandidate potenciale, nprmjet IPA-s do t koncentrohet n ndrtimin e institucioneve, e veanrisht prmbushjen e kritereve politike t Kopenhags, ngritjen e kapaciteteve administrative dhe inkurajimin e prafrimit me legjislacionin e BEs, Acquis Communautaire. Pr Kroacin, Turqin dhe IRJM-n, si vende kandidate pr antarsim n BE, IPA-ja do t prdoret pr miratim dhe implementim e Acquis Communautaire dhe pr prgatitjen n implementimin e politiks s kohezionit dhe t bujqsis s BE-s. Ndrsa vendet kandidate potenciale si Shqipria, BH-ja, Serbia, Mali i zi dhe Kosova do t jen prfituese t ngritjes s kapaciteteve dhe sigurimit t ndrtimit t strukturave t nevojshme administrative, programuese dhe menaxhuese pr fillimin e prgatitjeve pr menaxhimin e fondeve strukturale pasi kto t bhen vende kandidate.

Referencat
1- Vienna Institute for International Economic Studies: Western Balkans. Economic 23-

45-

6789-

Development since Thessaloniki, 07.03.2006. Vera Naumovska - Integration Processes, Globalization and Tranzition Economies in South-East Europe, Economics and Organization Vol. 1, No 7, 1999. Strategjia e fundit e zgjerimit e viti 2006-2007 prkon me prfundimin e zgjerimit t pest t BE-s, i cili u mbyll me antarsimin e Bullgaris dhe Rumanis m 1 janar 2007. Research Paper 07/27 14 March 2007, EU Enlargement: the Western Balkans. Plani i prezantuar p r zgjerimin e Evrops me vende t Ballkanit Perndimor para Komitetit t Punve t Jashtme n Parlamentin Evropian nga komisioneri pr zgjerimin, Olli Rehn, Bruksel, Qershor 2005. Enlargement Strategy and Main Challenges 2006-2007, COM (2006) 649, Brussels, 8.11.2006. Paragrafi 7-t i Konkluzioneve t Kshillit Europian t dats 14-15 Dhjetor 2006. Revista Koha pr Integrime europiane, Numr 8, 06 Qershor 2006, Kosov. L. Bashkurti, Evropa, Ballkani dhe Sfida e Kosovs, ADSh, GEER, Tiran, 2006