Gsfdfsdgs

OBRAZOVNI PROGRAM
MAŠINSKI TEHNIČAR ZA
ENERGETIKU
SADRŽAJ
OPŠTI DIO ................................................................................................... 3

1. NAZIV PREDMETA: MAŠINSKI TEHNIČAR ZA ENERGETIKU ....................................... 3
2. NASTAVNI PLAN ........................................................................................ 3
POSEBNI DIO ................................................................................................ 5
1. PREDMETNI PROGRAMI ................................................................................ 5
1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI ...................................................................... 5
1.2. STRUČNO TEORIJSKI PREDMETI .................................................................. 6
1.2.1. TEHNIČKO CRTANJE SA MAŠINSKIM ELEMENTIMA .......................................... 6
1.2.2. MAŠINSKI MATERIJALI .......................................................................... 14
1.2.3. MEHANIKA ........................................................................................ 18
1.2.4. ELEKTROTEHNIKA SA ELEKTRONIKOM ...................................................... 24
1.2.5. TEHNOLOGIJA OBRADE ........................................................................ 33
1.2.6. HIDRAULIKA I PNEUMATIKA ................................................................... 43
1.2.7.ENERGETSKA POSTROJENJA I PROCESI ...................................................... 53
1.2.8.TERMODINAMIKA I TERMOTEHNIKA ........................................................... 86
1.2.9. MJERENJE, AUTOMATIZACIJA I REGULACIJA .............................................100
1.2.10. PREDUZETNIŠTVO ............................................................................120
1.2.11.C. PRAKTIČNA NASTAVA .....................................................................126
1.3.1. STRANI JEZIK II .................................................................................159
1.3.2. EKOLOGIJA I ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE ..................................................160
1.3.3. POSLOVNA KOMUNIKACIJA ...................................................................165
1.3.4. ORGANIZACIJA RADA I SISTEM KVALITETA ................................................172
1.2.5. MEHATRONIKA ..................................................................................183
1.3.6. INDUSTRIJSKA POSTROJENJA ...............................................................193
1.3.7. ENERGETSKA EFIKASNOST ...................................................................201
2. STRUČNI ISPIT ........................................................................................208
2.1. ISPITNI KATALOZI ZA STRUČNO -TEORIJSKI DIO ISPITA ...................................208
2.1.1. ENERGETSKA POSTROJENJA I PROCESI ....................................................208
2.1.2. MJERENJE, AUTOMATIZACIJA I REGULACIJA .............................................211
2.2. ISPITNI KATALOG ZA STRUČNI RAD ...........................................................214
2.2.1. ISPITNI KATALOG PRAKTIČNOG DIJELA STRUČNOG ISPITA, STRUČNI RAD ..........214
3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA ..................................................218
4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA.....................219
5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA .........................219
6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH ..........................219
7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA ..........................219
8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA ..............................221
9. PROFESIONALNA PRAKSA ..........................................................................222
10. SLOBODNE AKTIVNOSTI ..........................................................................223
2
OPŠTI DIO
1. Naziv programa: MAŠINSKI TEHNIČAR ZA ENERGETIKU

2. Nastavni plan
Redni Nastavni predmeti grupe I II III IV
Ukupno
Broj predmeta sed. god. sed. god. sed. god. sed. god.
A Opšte obrazovni predmeti
1. Maternji jezik i književnost 3 108 3 108 3 108 3 99 459
2. Matematika 3 108 3 108 3 108 3 99 423
3. Strani jezik 2 72 2 72 2 72 2 66 282
4. Informatika 2 72 72
5. Fizičko vaspitanje 2 72 2 72 2 72 2 66 282
Društvena grupa predmeta
1. Istorija 2 72 72
2. Geografija 2 72 72
3. Sociologija 2 72 72
Prirodna grupa predmeta
1. Fizika 2 72 72
2. Hemija 2 72 72
UKUPNO A 16 576 14 504 12 432 10 330 1842
B Stručno-teorijski predmeti
Tehničko crtanje sa
1. 3 108 108
mašinskim elementima
2. Mašinski materijali 2 72 72
3. Mehanika 2 72 2 72 144
Elektrotehnika sa
4. 2 72 2 72 144
elektronikom
5. Tehnologija obrade 2 72 72
6. Hidraulika i pneumatika 2 72 2 72 144
Energetska postrojenja i
7. 3 108 4 144 4 132 384
procesi
Termodinamika i
8. 2 72 2 66 138
termotehnika
Mjerenje, automatizacija
9. 2 72 3 99 171
i regulacija
10. Preduzetništvo 2 66 66
UKUPNO B 9 324 11 396 10 360 11 363 1443
C Praktična nastava 4 144 4 144 5 180 6 198 666
D Slobodne aktivnosti 1 36 1 36 1 36 1 33 141
E Izborna nastava 2 72 2 72 4 144 4 132 420
1. Strani jezik 2 72 2 72 2 72 2 66 282
Ekologija i zaštita životne
2. 2 72 72
sredine
3. Poslovna komunikacija 2 72 72
Organizacija rada i sistem
4. 2 72 2 72 144
kvaliteta
5. Mehatronika 2 72 2 66 138
6. Industrijska postrojenja 2 72 2 66 138
7. Energetska efikasnost 2 72 2 66 138
F Profesionalna praksa 10 dana 10 dana 10 dana 30
G Sedmični broj časova 32 32 32 32
H Broj radnih sedmica 36 36 36 33 141
Ukupno (A+B+C+D+E) = 4512
3
3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa
- Osposobljavanje za planiranje, pripremanje, rad i provjera kvaliteta obavljenog
posla.
- Posjedovanje osnovnih znanja o propisima, normativima i standardima u
energetici.
- Osposobljavanje za analizu tehničke dokumentacije energetskih sistema.
- Planiranje i terminiranje montaže energetskih postrojenja.
- Učestvovanje u montiranju termoenergetskih postrojenja.
- Učestvovanje u montiranju gasoenergetskih i pneumoenergetskih postrojenja.
- Učestvovanje u montiranju hidroenergetskih postrojenja.
- Učestvovanje u montaži nekonvencionalnih energetskih postrojenja.
- Planiranje optimalnog vođenja postrojenja sa stanovišta ekonomičnosti i
sigurnosti.
- Osposobljavanje za izradu plana regulacije, održavanja i remontovanja
postrojenja i uređaja.
- Posjedovanje sistematičnosti i odgovornosti u radu.
- Poznavanje jednog stranog jezika.
- Posjedovanje informatičke pismenosti.
- Racionalno korišćenje sredstava za rad, materijala, energije i vremena.
- Osposobljavanje za primjenu propisa zaštite na radu i zaštite okoline.
4. Uslovi za upis, odnosno uključivanje u program za obrazovanje odraslih

- U srednje stručno obrazovanje u četvorogodišnjem trajanju mogu se upisati lica
koja su završila osnovnu školu ili završila dvogodišnju stručnu školu.
- U redovno obrazovanje mogu se upisati i lica koja nijesu starija od 17 godina,
izuzetno lica do 18-te godine uz odobrenje Nastavničkog vijeća škole.
- Lica koja su napunila 18 godina uključuju se u program za obrazovanje odraslih.
5. Trajanje obrazovanja
- Obrazovanje po obrazovnom programu Mašinski tehničar za energetiku traje četiri
godine.
6. Prohodnost
- U redovnom obrazovanju učenici napreduju u viši razred ako su iz svih predmeta
tekuće godine postigli pozitivnu ocjenu i obavili profesionalnu praksu.
- Lica koja su završila dvogodišnju stručnu školu mogu se upisati u drugi ili treći
razred s obzirom na vrstu programa prethodnog obrazovanja uz polaganje
dopunskih i diferencijalnih ispita.
- Odrasli napreduju po programu u skladu sa planom za izvođenje obrazovnog
programa za odrasle koji donosi škola.
7. Obrazovanje koje se stiče

- Završetkom obrazovnog programa učenik stiče srednje stručno obrazovanje u
četvorogodišnjem trajanju – MAŠINSKI TEHNIČAR ZA ENEGETIKU
4
POSEBNI DIO
1. PREDMETNI PROGRAMI
1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI
1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST

1.1.2. MATEMATIKA
1.1.3. STRANI JEZIK
1.1.4. INFORMATIKA
1.1.5. FIZIČKO VASPITANJE
1.1.6. ISTORIJA
1.1.7. GEOGRAFIJA
1.1.8. SOCIOLOGIJA
1.1.9. HEMIJA
1.1.10. FIZIKA
Napomena:
Katalozi opšteobrazovnih programa su u nadležnosti Zavoda za školstvo.
5
1.2. STRUČNO - TEORIJSKI PREDMETI
1.2.1. TEHNIČKO CRTANJE SA MAŠINSKIM ELEMENTIMA
1. Naziv predmeta: TEHNIČKO CRTANJE SA MAŠINSKIM ELEMENTIMA
2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave
Vrste nastave
Razred Praktična Ukupno
Teorija Vježbe
nastava
I 72 36 108
II
III
IV
Ukupno 72 36 108
3. Opšti ciljevi nastave

- Upoznavanje sa tehnologijom, pravilima, standardima i simbolima koji se
upotrebljavaju u tehničkom crtanju.
- Upoznavanje sa pojmom i vrstama projekcija.
- Razumijevanje smisla za tačnost, preciznost, estetiku i urednost u rješavanju
raznih zadataka i stvaranju navika za planski, organizovani i samostalni rad
uopšte.
- Čitanje i razumijevanje tehničkih crteža, uputstava, propisa, tabela, dijagrama,
šema i tehničke dokumentacije.
- Poštovanje standarda tehničkog crtanja.
- Crtanje jednostavnih tehničkih crteža mašinskih elemenata i manjih sklopova u
skladu sa standardima.
- Izrada tehničko- tehnološke dokumentacije.
- Upoznavanje sa vrstama, svojstvima i primjenom mašinskih elemenata.
- Uočavanje i shvatanje funkcionalne međuzavisnosti elemenata, sklopova i
mehanizama.
- Razvijanje odgovornosti i preciznosti u radu.
- Ovladavanje stručnom terminologijom neophodnom za komunikaciju u struci.
- Razvijanje ekološke svijesti za očuvanjem životne sredine.
6
4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi
Razred: PRVI
Informativni ciljevi i Socijalizacijski Preporuke za
Formativni ciljevi
sadržaji ciljevi izvođenje nastave
učenik učenik učenik
Osnovi tehničkog crtanja
- Upoznaje se sa - Rukuje priborom za - Razvija tehničku Vježbe:
priborom za tehničko crtanje kulturu - Nacrtati jedan
tehničko crtanje - Poznaje vrste crtež sa osnovnim
- Upoznaje tehničkih crteža, zaglavljem (rad
standarde, vrste razmjeru, zaglavlja olovkom)
tehničkih crteža, i sastavnice - Nacrtati tehničko
razmjere, zaglavlja - Ispisuje tehničko pismo (rad
i sastavnice pismo olovkom)
- Upoznaje se sa
tehničkim pismom
Geometrijske konstrukcije
- Navodi i nabraja - Crta paralelne i - Razvija preciznost i Vježbe:
osnovne normalne prave urednost - Upotreba linija
geometrijske - Crta simetrale duži - Crtanje
konstrukcije i uglova geometrijskih
- Dijeli duži na n konstrukcija
jednakih dijelova
- Spaja prave linije - I grafički rad
lukom datog (figura)
polupriječnika
- Konstruiše pravilne
poligone (trougao,
kvadrat, petougao,
šestougao...)
- Konstruiše krive
linije (elipsu,
parabolu,
hiperbolu ...)
Osnovi nacrtne geometrije
- Upoznaje pojam i - Razlikuje centralno - Razvija tehničku Vježbe:
vrste projiciranja i paralelno kulturu - Projekcija tijela i
- Upoznaje se sa projiciranje crtanje tijela u
pojmom kosog i - Razlikuje koso i izometriji na
ortogonalnog ortogonalno osnovu projekcija
projiciranja projiciranje - Crtanje projekcija
- Crta projekcije na osnovu
tačke na jednu, izometrijskog
dvije i tri ravni izgleda i
- Crta projekcije dopunjavanje
duži u opštem i pogleda
specijalnom - Crtanje presjeka
položaju geometrijskih tijela
- Crta projekcije i mreže tijela
osnovnih
geometrijskih
likova (kvadrat,
trougao, krug) u
opštem i
7
Formativni ciljevi
specijalnom
položaju
- Crta projekcije
geometrijskih tijela
u opštem i
specijalnom
položaju
- Crta u izometriji
jednostavne
elemente na
osnovu
ortogonalnih
projekcija
- Crta jednostavne
elemente u
ortogonalnoj
projekciji i
aksonometriji
Tehničko crtanje
- Objašnjava - Određuje postupak - Razvija smisao za Vježbe:
pravouglo crtanja izgleda preciznost - Dopuna
(ortogonalno) - Određuje potreban - Razvija svijest o nedovršenih
projiciranje, broj izgleda potrebi kvalitetnog izgleda
poglede, izglede i - Crta kotne i rada - Crtanje trećeg
njihov raspored pomoćne kotne izgleda na osnovu
- Upoznaje se sa linije i označava dva data
crtanjem predmeta vrijednosti kota na - Crtanje
na tehničkim crtežu izometrijskog
crtežima izgleda predmeta
- Upoznaje osnovna na osnovu
načela kotiranja i ortogonalnih
elemente kotiranja izgleda
- Upoznaje se sa
presjecima i
razrezima, vrstama
presjeka, razreza i
detalja, šrafiranju i
uprošćenjima pri
crtanju
Tolerancije i nalijeganja
- Upoznaje osnovne - Sa crteža čita i - Razvija sposobnost Vježbe:
pojmove o određuje ocjenjivanja i - Određivanje
tolerancijama tolerancije vrednovanja tolerancija iz
dužinskih mjera - Iz tabele čita sopstvenog rada tabela
- Obašnjava veličine vrijednosti - Određivanje
i položaj odstupanja za nalijeganja
tolerancijskih polja zadate tolerancije i - Unošenje
- Upoznaje se sa izračunava veličinu tolerancijskih
osnovnim vrstama tolerancijskog mjera
nalijeganja polja
- Upoznaje se sa - Za pojedine vrste
8
Formativni ciljevi
izborom tolerancija nalijeganja
i nalijeganja određuje preklop
- Upoznaje se sa ili zazor
tolerancijama
oblika i položaja
- Upoznaje
tolerancije
kvaliteta površine
Presjeci mašinskih djelova
- Upoznaje se sa - Crta razne vrste Vježbe:
vrstama presjeka i presjeka - Nacrtati potreban
šrafiranjem - Crta poseban i presjek koji crtež
presjeka djelimičan izgled predmeta čini
predmeta jasnijim
Crtanje mašinskih elemenata
- Upoznaje se sa - Crta, kotira i Vježbe:
crtanjem, označava navoje - Nacrtati navojnu
kotiranjem i vezu
označavanjem
navoja
- Upoznaje se sa
uprošćenim
crtanjem zavarenih
spojeva
- Upoznaje se sa
uprošćenim
crtanjem zupčanika
i lančanog prenosa
Izrada i razrada crteža
- Upoznaje se sa - Vrši skiciranje Vježbe:
postupkom izrade mašinskih dijelova, - Nacrtati crtež na
skice izrada skice osnovu skice
- Navodi mjerne mašinskog dijela
instrumente i - Upotrebljava - Izrada crteža
pribor za snimanje mjerne sklopa
mašinskih dijelova instrumente i - II grafički rad
pribor za snimanje (model mašinskog
mašinskih dijelova djela koga treba
snimiti i nacrtati
crtež)
Nerazdvojivi spojevi
- Navodi podjelu i - Pronalazi primjere - Shvata značaj Vježbe:
vrste nerazdvojivih primjene postizanja - Crtanje zakovanih
spojeva i njihovu nerazdvojivih odgovarajućeg spojeva
primjenu spojeva kvaliteta urađenog - Dimenzionisanje
- Objašnjava vrste - Definiše način posla zakovanog spoja
zakivaka, način pripreme pozicija kao i izbor zakovica
zakivanja i za primjenu iz tablica
primjenu odgovarajuće veze - Crtanje zavarenih
- Objašnjava vrste - Uprošćeno crta spojeva
9
Formativni ciljevi
zakovanih spojeva i različite vrste
dimenzionisanje spojeva
zakovanih spojeva - Vrši proračun za
- Upoznaje osnovna različite vrste
svojstva zavarenih spojeva
spojeva
- Navodi vrste
zavarenih spojeva i
šavova i način
označavanja na
crtežima
- Upoznaje se sa
oblikovanjem i
dimenzionisanjem
zavarenih spojeva
- Upoznaje se sa
oblikovanjem i
proračunom
lemljivih spojeva
- Upoznaje se sa
oblikovanjem i
proračunom
lijepljivih spojeva
Razdvojivi spojevi
- Navodi vrste, - Pronalazi primjere - Navikava se na Vježbe:
svojstva i primjenu primjene samostalni rad i - Crtanje navojnih
razdvojivih spojeva razdvojivih spojeva rad u grupi spojeva
- Objašnjava vrste, - Bira odgovarajuću - Očitavanje
podjelu i primjenu vezu u zavisnosti dimenzija vijka i
navojnih spojeva od uslova navrtke iz tablica
- Upoznaje se sa - Iz tablica bira vijke - Primjeri proračuna
proračunom i navrtke navojnih spojeva
navojnih spojeva - Odabira način - Crtanje uzdužnih i
- Upoznaje veze s osiguranja navojnih poprečnih klinova
glavčinama veza od odvrtanja - Očitavanje
- Upoznaje se sa - Na osnovu zadatih dimenzija za
spojevima pomoću uslova odabira klinove i žljebove
klinova klinove i iz tablica
- Upoznaje veze dimenzioniše ih
čivijama koristeći tablice
Elastične veze
- Upoznaje se sa - Pronalazi primjere Vježbe:
primjenom, elastičnog - Skiciranje opruga
vrstama i vezivanja - Provjera stepena
karakteristikama elemenata sigurnosti
opruga - Razlikuje fleksione,
- Navodi materijal za torzione i
opruge prstenaste opruge
- Objašnjava
opterećenja,
deformacije kod
10
Formativni ciljevi
pojedinih vrsta
opruga
- Upoznaje se sa
gumenim
elastičnim
elementima
Elementi obrtnog kretanja
- Upoznaje se sa - Razlikuje - Stiče sigurnost i Vježbe:
konstruktivnim osovinice, osovine i samopouzdanje u - Skiciranje
oblicima osovinica, vratila radu osovinica, osovina
osovina, vratila, - Bira materijal za i vratila
navodi njihovu osovine i vratila
primjenu i - Dimenzioniše
karakteristike osovine i vratila
- Objašnjava
postupak
dimenzionisanja
osovina i vratila
Ležajevi i ležišta
- Upoznaje se sa - Bira materijal za - Uviđa važnost Vježbe:
vrstama i ležišne čaure i preciznosti u radu - Izbor ležaja iz
svojstvima ležaja posteljice kataloga
- Navodi način - Analizira načine
označavanja i podmazivanja
prikazivanja ležaja ležišta i razlikuje
na crtežu naprave za dovod i
- Upoznaje se sa podmazivanje
podjelom i vrstama ležišta
ležišta - Uočava kriterijum
izbora i primjene
pojedinih vrsta
ležajeva
- Koristi tablice
prilikom izbora
ležaja
Spojnice
- Razumije ulogu - Određuje
spojnica i svojstva kriterijum izbora i
pojedinih vrsta primjene pojedinih
spojnica vrsta spojnica
Elementi za prenos snage
- Upoznaje se sa - Računa prenosni - Razvija sigurnost i Vježbe:
podjelom, vrstama odnos samopouzdanje u - Cilindrični zupčasti
i primjenom - Crta standardni radu par, proračun,
elemenata za profil zupca konstrukcija, crtež
prenos snage - Crta cilindrični - Proračun,
- Razumije osnovne zupčanik konstrukcija, crtež
pojmove kod - Analizira elemente lančanog, kaišnog
cilindričnih koji utiču na ili remenog
zupčastih parova, nosivost zupčastih prenosnika
konusnih zupčastih parova
11
Formativni ciljevi
parova i pužnih - Bira odgovarajuću
parova vrstu prenosa u
- Navodi materijal za zavisnosti od
izradu zupčanika zadatih uslova
- Razumije osnovne - Iz kataloga bira
pojmove kod dijelove
lančanih parova - Crta lančanike
- Navodi način - Crta kaišnik i
označavanja lanaca remenicu
- Razumije način
prenosa snage,
svojstva i podjelu
kaišnih i remenih
parova
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

- D. Đorđević, Ž. Papić ,Tehničko crtanje sa nacrtnom geometrijom za sve profile,
Zavod za udžbenike, Beograd, 2003.
- S. Drapić, Mašinski elementi za drugi razred mašinske škole, Zavod za udžbenike i
nastavna sredstva, Beograd, 2005.
- S. Drapić, D. Gačić, Tehničko crtanje sa mašinskim elementima, za I i II razred
stručnih škola, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003.
6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

- Nastava se izvodi u kabinetu opremljenom sa stolovima za crtanje,
računarom sa multimedijskim paketom, softverom za crtanje.
7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

- Usmeno, najmanje jedna ocjena u klasifikacionom periodu.
- Pismeno,ocjena crtanih radova, grafičkih radova, radova na vježbama.
- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u
klasifikacionom periodu.
- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena
dobijenih u klasifikacionim periodima.
8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta

- Pozitivna ocjena na kraju školske godine.
9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

- Diplomirani inženjer mašinstva
- Diplomirani profesor mašinstva
- Specijalista mašinstva (diploma specijalističkih studija - 240 ECTS)
12
10. Povezanost predmeta
Povezanost sa drugim predmetima
Znanja
Predmet Znanja
- Elastične veze - Mašinski materijali - Termička obrada
- Ležišta i ležajevi - Materijali mašinskih
- Opterećenja, naponi i elemenata
naprezanja mašinskih
elemenata
- Elementi obrtnog kretanja
- Opterećenja, naponi i - Mehanika - Kinematika i dinamika
naprezanja mašinskih kretanja
elemenata
13
1.2.2. MAŠINSKI MATERIJALI
1. Naziv predmeta: MAŠINSKI MATERIJALI
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I 72 72
II
III
IV
Ukupno 72 72

- Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama materijala i njihovoj primjeni.
- Poštovanje ekoloških zahtjeva i razvoj osjećaja za ekonomičnu upotrebu
materijala.
- Shvatanje značaja zaštite od korozije.
- Sticanje znanja o termičkoj obradi i metodama ispitivanja materijala.
- Sticanje znanja o ispitivanju materijala.
- Usvajanje stručne terminologije neophodne za komunikaciju u struci.
- Razvijanje svijesti za očuvanjem životne sredine.
14
Razred: PRVI
Formativni ciljevi
Vrste i svojstva materijala
- Navodi značaj, - Razlikuje pojedine - Razvija potrebu Vježbe:
podjelu i vrste vrste mašinskih ekonomičnog - Izbor čeličnih
mašinskih materijala materijala korišćenja materijala materijala iz tabela
- Objašnjava fizička, - Shvata fizička, - Razvija svijest o - Izbor plastičnih masa
hemijska, mehanička hemijska, mehanička ličnoj bezbjednosti i iz kataloga
i tehnološka svojstva i tehnološka svojstva zaštiti životne - Biranje zaptivnog
materijala materijala sredine materijala
- Objašnjava pojam - Pronalazi primjere
metala i legura primjene gvožđa i
- Definiše gvožđe i čelika
čelik, navodi podjelu - Upoređuje i analizira
i osobine pojedine vrste čelika
- Poznaje označavanje - Shvata označavanje
čelika čelika
- Navodi podjelu i - Pronalazi primjere
svojstva obojenih primjene obojenih
metala i njihovih metala i njihovih
legura legura
- Zna osnovne - Analizira osobine
pojmove o obojenih metala i
nemetalnim njihovih legura
materijalima - Pronalazi primjere
- Objašnjava svojstva primjene plastičnih
plastičnih masa, masa i gume u
navodi podjelu i industriji
primjenu - Razlikuje i
- Navodi osobine i upoređuje pojedine
primjenu gume vrste plastičnih masa
- Zna osobine stakla i - Uočava osobine
navodi primjenu stakla
- Poznaje kompozitne - Pronalazi primjere
materijale, navodi primjene zaptivnih i
osobine i primjere izolacionih
primjene materijala
- Navodi vrste i - Shvata značaj
svojstva zaptivnih zaptivnih materijala
materijala - Uočava potrebu
pravilnog skupljanja,
skladištenja i
reciklaže otpadnog
materijala
Korozija i zaštita od korozije
- Objašnjava pojam - Uočava značaj - Razvija ekološku
korozije zaštite od korozije svijest
- Navodi uzroke - Razlikuje uzroke
pojave korozije pojave korozije
- Nabraja i objašnjava - Upoređuje različite
15
Formativni ciljevi
postupke zaštite načine zaštite od
materijala od korozije
korozije
Termička obrada metala
- Objašnjava pojam i - Shvata značaj - Shvata značaj
značaj termičke termičke obrade kvalitetnog rada
obrade - Pronalazi primjere
- Navodi podjelu primjene termičkih Seminarski rad:
termičke obrade obrada - Čisto termičke
- Poznaje čisto - Analizira i upoređuje obrade
termičke obrade pojedine termičke - Hemijsko termičke
(kaljenje, žarenje, obrade obrade
opuštanje, - Shvata značaj
normalizovanje, ubacivanja ugljenika
starenje) u površinske slojeve
- Zna hemijsko materijala
termičke obrade
(cementaciju,
nitriranje,
hromiranje,
cijaniziranje)
Ispitivanje materijala
- Obrazlaže značaj - Shvata značaj - Razvija odgovornost Vježbe:
ispitivanja ispitivanja u radu - Određivanje tvrdoće
materijala materijala - Razvija analitičko statičkim i
- Nabraja statička i - Razlikuje statička i mišljenje dinamičkim
dinamička ispitivanja dinamička ispitivanja metodama
- Objašnjava postupke - Izvodi mjerenje - Ispitivanja žilavosti
ispitivanja tvrdoće statičkim i Šarpijevom metodom
materijala dinamičkim - Određivanje zatezne
zatezanjem, metodama čvrstoće materijala
pritiskom, - Vrednuje dobijene
savijanjem i rezultate ispitivanja
uvijanjem tvrdoće, izvodi
- Navodi postupke ispitivanje žilavosti
ispitivanja tvrdoće, materijala
čvrstoće i žilavosti - Upoređuje žilavost i
- Poznaje postupke čvrstoću različitih
ispitivanja materijala
materijala bez - Vrši ispitivanje
razaranja materijala
ultrazvučnim
talasima
16
- J. Brekić, M. Vukić, Mašinski materijali, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 1992.
- S. Drapić i drugi, Mašinski materijali, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 2004.
- Z. Simeunović, Termička obrada sa ispitivanjem materijala, Zavod za udžbenike,
Sarajevo, 1976.

- Nastava se izvodi u kabinetu opremljenom računarom sa multimedijskim
paketom, uzorcima različitih materijala, dijaprojektorom sa odgovarajućim
slajdovima.

- Provjera znanja vrši se putem:
- usmenih odgovora, najmanje jedna ocjena u klasifikacionom periodu,
- pismenih vježbi, najmanje jednom u polugodištu.


- Diplomirani inženjer tehnologije
- Diplomirani inženjer metalurgije
- Specijalista mašinstva (diploma specijalističkih studija -240 ECTS)

Znanja
Predmet Znanja
- Termička obrada - Tehničko crtanje sa - Elastične veze
mašinskim elementima - Ležišta i ležajevi
- Materijali mašinskih - Tehničko crtanje sa - Opterećenja, naponi i
elemenata mašinskim elementima naprezanja mašinskih
elemenata
- Zaštita materijala - Praktična nastava - Ručna i mašinska obrada
- Materijali koji se koriste u - Ekologija i zaštita životne - Zagađenje vode, vazduha i

mašinstvu sredine zemljišta
17
1.2.3. MEHANIKA
1. Naziv predmeta: MEHANIKA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I 48 24 72
II 48 24 72
III
IV
Ukupno 96 48 144

- Usvajanje osnovnih pojmova iz oblasti mehanike.
- Osposobljavanje za primjenu aksioma statike.
- Sticanje znanja o uticaju djelovanja sistema sila u ravni.
- Osposobljavanje za primjenu zakona statike.
- Sticanje znanja o pojmu težišta tijela i načina njegovog određivanja.
- Osposobljavanje za razlikovanje vrsta ravanskih nosača i opterećenja nosača.
- Sticanje znanja o trenju i vrstama trenja.
- Poznavanje kretanja tačke i zakona trenja.
- Sticanje znanja o zakonima promjene brzine i ubrzanja pri kretanju tačke i tijela.
- Sticanje znanja o zakonima kretanja tačke i tijela.
18
Razred: PRVI
Formativni ciljevi
Statika krutog tijela
- Objašnjava pojam - Razlikuje spoljašnje i - Razvija smisao za Vježbe:
sile unutrašnje sile red i urednost - Grafičko razlaganje
- Navodi i razumije - Razlikuje pojedine - Stiče sigurnost u sile
aksiome statike vrste veza i crta radu - Određivanje
- Upoznaje se sa reakcije veza momenta sile za
vezama i reakcijama - Grafičkom metodom tačku
veza razlaže silu na - Određivanje
- Navodi i objašnjava komponente momenta sprega
grafičke i analitičke - Grafičkom metodom - Grafičko i analitičko
uslove ravnoteže traži rezultantu sila određivanje reakcija
- Objašnjava moment - Postavlja statičke u osloncima
sile, spreg sila i uslove ravnoteže - I grafički rad (sistem
moment sprega - Postavlja analitičke proizvoljnih sila)
- Opisuje redukciju uslove ravnoteže
sistema sila na sistema sučeljenih
tačku, glavni vektor i sila
glavni moment - Određuje moment
- Poznaje analitičke i sile za tačku
grafičke uslove - Postavlja uslove
ravnoteže sistema ravnoteže spregova
proizvoljnih sila sila
- Redukuje proizvoljni
ravanski sistem sila
na glavni vektor i
glavni moment
- Postavlja analitičke
uslove ravnoteže
sistema proizvoljnih
sila
Težište tijela
- Definiše pojam - Shvata značaj težišta - Stiče navike tačnosti Vježbe:
težišta tijela tijela i sistematičnosti u - Određivanje težišta
- Objašnjava težište - Određuje težište radu homogene ravanske
homogene ravanske ravne homogene - Razvija logičko figure
figure figure mišljenje - Određivanje težišta
- Poznaje težište - Određuje težište homogene linije
homogene linije homogene linije - II grafički rad
- Zna položaj težišta - Uočava položaj nekih (težište homogene
nekih homogenih geometrijskih tijela figure)
tijela
Trenje klizanja i kotrljanja
- Objašnjava pojam i - Shvata značaj trenja - Razvija logičko Vježbe:
značaj trenja - Razlikuje trenje mišljenje - Izračunavanje sile
- Navodi vrste trenja - klizanja i kotrljanja trenja kod klizanja i
- Objašnjava trenje - Određuje intezitet, kotrljanja
klizanja na pravac i smjer sile
19
Formativni ciljevi
horizontalnoj i kosoj trenja
ravni - Uočava zavisnost
- Razumije otpore pri koeficijenta trenja
kotrljanju od vrste materijala i
stanja dodirnih
površina
20
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
Osnovi kretanja
- Navodi, definiše i - Izračunava osnovne - Stiče naviku tačnosti Vježbe:
- objašnjava pojmove: veličine koje opisuju i sistematičnosti u - Izračunavanje puta,
- kretanje, kretanje na osnovu radu brzine i ubrzanja
- put, zadatih podataka - Crtanje dijagrama
- brzina, - Pronalazi primjere puta i brzine
- ubrzanje, pravolinijskog
- ugaona brzina, kretanja - III grafički rad
- srednja brzina, - Na primjeru točka Dijagrami kretanja
- ugaono ubrzanje objašnjava kružno kod jednako
- Definiše i objašnjava kretanje ubrzanog i usporenog
jednoliko - Uočava razliku kretanja
pravolinijsko između jednoliko-
kretanje tačke ubrzanog i jednoliko-
- Definiše i objašnjava usporenog kretanja
kružno kretanje - Analizira kretanje
tačke krutog tijela
- Upoznaje se, - Određuje brzinu
razumije i tačke koja vrši
objašnjava jednoliko složeno kretanje
ubrzano i usporeno
kretanje
- Obrazlaže osnovna
kretanja krutog
tijela
- Upoznaje se sa
složenim kretanjem
tačke
Mehanički rad, energija, snaga
- Definiše i objašnjava - Izračunava rad sile - Stiče sigurnost i Vježbe:
pojam rada pri kretanju na preciznost u radu - Izračunavanje rada
- Navodi rad: osnovu zadatih - Razvija tehničku - Izračunavanje
- konstantne sile na podataka kulturu kinetičke i
putu, - Izračunava kinetičku potencijalne
- sile u opruzi, i potencijalnu energije
- sile teže energiju - Izračunavanje
- Objašnjava kinetičku - Na osnovu zadanih stepena korisnog
i potencijalnu podataka izračunava djelovanja
energiju snagu
- Razumije i - Određuje stepen
objašnjava pojam korisnog djelovanja
snage na osnovu korisne i
- Definiše i objašnjava uložene snage
stepen korisnog
djelovanja
Količina kretanja, impuls sile
- Razumije i - Izračunava količinu - Razvija sposobnost Vježbe:
objašnjava količinu kretanja i impuls sile analiziranja i - Izračunavanje
21
Formativni ciljevi
kretanja zaključivanja impulsa sile i
- Definiše pojam količine kretanja
impulsa sile
Opterećanja, naprezanja, naponi, deformacije
- Definiše i navodi - Shvata spoljašnje i - Razvija odgovornost i Vježbe:
pojam i vrste unutrašnje sile preciznost u radu - Određivanje napona
opterećenja - Pronalazi primjere - Razvija logičko i deformacija kod
- Razumije nominalno mašinskih elemenata mišljenje pojedinih vrsta
i računsko koji su izloženi naprezanja
opterećenje naprezanjima - Očitavanje napona i
- Razumije i - Shvata pojam deformacije sa
objašnjava napona Hukovog dijagrama
naprezanja: - Razlikuje i analizira - Dimenzionisanje
- zatezanje, normalne i poprečnog presjeka
- pritisak, tangencijalne na osnovu oblika
- smicanje, napone opterećenja i vrste
- savijanje, - Upoređuje elastične materijala
- uvijanje i plastične
- Definiše pojam deformacije - IV grafički rad
napona - Crta i obrazlaže Savijanje nosača
- Objašnjava normalne Hukov dijagram
i tangencijalne zavisnosti napona i
napone deformacije
- Objašnjava - Izračunava napone i
dozvoljeni napon i deformacije za
stepen sigurnosti pojedina naprezanja
- Upoznaje se sa na konkretnim
pojmom i vrstama primjerima
deformacija - Dimenzioniše
- Navodi razliku poprečne presjeke
između elastičnih i na osnovu oblika,
plastičnih opterećenja i vrste
deformacija materijala
- Definiše i objašnjava - Razlikuje i analizira
geometrijske aksijalne, polarne i
karakteristike ravnih centrifugalne
poprečnih presjeka: momente inercije
- statički moment ravnih poprečnih
površine, presjeka
- aksijalni, polarni i - Određuje otporne
centrifugalni momente površina
moment inercije,
- otporni moment
površine,
- polupriječnik
inercije
22
- M. Plavšić i drugi, Mehanika, statika i otpornost materijala, Zavod za udžbenike i
- S. Đurić, Mehanika, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.

- Nastava se izvodi u kabinetu opremljenom sa:
- računarom sa multimedijskim paketom.

- pismenih vježbi, najmanje jednom u polugodištu,
- grafičkih radova.



Znanja
Predmet Znanja
- Kinematika i dinamika - Tehničko crtanje sa - Opterećenja, naponi i
kretanja mašinskim elementima naprezanja mašinskih
elemenata
- Mehanički rad, snaga - Energetska postrojenja i - Hidroenergetska i
- Stepen korisnog djejstva procesi termoenergetska postrojenja
23
1.2.4. ELEKTROTEHNIKA SA ELEKTRONIKOM
1. Naziv predmeta: ELEKTROTEHNIKA SA ELEKTRONIKOM
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I 72 72
II 72 72
III
IV
Ukupno 144 144

- Upoznavanje i razumijevanje osnovnih zakona elektrotehnike u jednosmjernim i
naizmjeničnim strujnim kolima.
- Upoznavanje zakonitosti električnog i magnetnog polja.
- Upoznavanje osnovnih pojmova, mjernog pribora, mjernih instrumenata u
električnim mjerenjima.
- Usvajanje znanja o materijalima, uređajima i tipovima električnih instalacija.
- Osposobljavanje za raspoznavanje elektronskih elemenata i razumijevanje
njihovog djelovanja u jednostavnim vezama.
- Razvijanje odgovornosti i preciznosti u radu, ovladavanje stručnom
terminologijom neophodnom za komunikaciju u struci.
- Razvijanje poštovanja i brige za očuvanje životne sredine.
24
Razred: PRVI
Formativni ciljevi
Osnovi elektrotehnike
Uvodni dio
- Upoznaje se sa - Poznaje raspored
strukturom elementarnih
materije čestica u atomu
- Objašnjava šta je - Razlikuje izolatore,
atom i koje čestice provodnike i
sačinjavaju atom poluprovodnike
Elektrostatika -
- Objašnjava pojam - Razlikuje načine - Razvija sposobnost - Demonstracija
naelektrisanog naelektrisavanja logičkog naelektrisavanja
tijela tijela razmišljanja i tijela
- Objašnjava - Određuje silu koja povezivanja
elektrostatičko djeluje između
polje, njegove tačkastih
karakteristike i naelektrisanja
način prikazivanja - Predstavlja grafički
- Navodi Kulonov električno polje
zakon - Razlikuje
- Definiše sile u homogeno i
električnom polju nehomogeno
- Zna kako se ponaša električno polje
provodnik, a kako
izolator u
električnom polju
- Definiše električni
potencijal i napon - Izračunava
- Definiše električni kapacitivnost
kondenzator, pločastog
kapacitivnost kondenzatora
kondenzatora - Izračunava
- Navodi vrste ekvivalentnu
kondenzatora kapacitivnost
- Nabraja načine
povezivanja
kondenzatora
Jednosmjerne struje
- Objašnjava pojam - Analizira kako se - Razvija analitičko - Koristi otpornik,
jednosmjerne kreće količina mišljenje kalem i
struje elektriciteta i kondenzator kao
- Definiše jačinu i smjer električne pokazno sredstvo
gustinu električne struje
struje - Izračunava
- Zna sta je električnu
električna otpornost i
otpornost i električnu
električna provodnost na
provodnost primjerima
- Navodi osnovne - Rješava prosto
25
Formativni ciljevi
elemente električno kolo
električnog kola - Određuje
- Navodi i definiše ekvivalentnu
Omov zakon otpornost, jačinu
- Navodi Prvi električne struje i
Kirhofov zakon napon
- Navodi načine - Rješava složeno
vezivanja otpornika električno kolo
- Definiše pomoću Kirhofovih
ekvivalentnu zakona
otpornost
- Navodi Drugi
Kirhofov zakon
- Navodi i definiše
Džulov zakon
- Definiše električni
rad i električnu
snagu
Elektromagnetizam
- Upoznaje se sa - Određuje smjer - Shvata važnost
pojmom magnetnog magnetne indukcije povezivanja uzroka
polja i njegovim kod provodnika i i posljedica
karakteristikama kalema pravilom - Razvija moć
- Objašnjava desne ruke zapažanja
magnetno polje - Uočava zavisnost
struje u magnetne indukcije
pravolinijskom i fluksa
provodniku i - Razlikuje
kalemu elektromagnetnu
- Objašnjava od
magnetnu indukciju elektrodinamičke
i magnetni fluks sile
- Objašnjava - Shvata Lencov
elektromagnetnu zakon
silu - Shvata od čega
- Objašnjava zavisi veličina
elektrodinamičku indukovane
silu elektromotorne sile
- Objašnjava pojavu i kako se određuje
elektromagnetne njen smjer
indukcije - Upoređuje pojavu
- Zna kada se u samoindukcije i
pravolinijskom uzajamne indukcije
provodniku i
kalemu indukuje
elektromotorna sila
- Zna šta je
samoindukcija
- Objašnjava pojavu
međusobne
indukcije
26
Formativni ciljevi
Naizmjenične struje
- Upoznaje se sa - Razlikuje - Povezuje prethodno - Koristi vremenske i
osnovnim jednosmjerne i stečena znanja fazorske dijagrame
pojmovima i naizmjenične - Razvija smisao za naizmjeničnih
oblicima veličine preciznost i veličina
naizmjeničnih - Određuje odgovornost u radu
električnih veličina parametre: - Koristi šeme
- Definiše parametre trenutnu vezivanja trofaznih
naizmjeničnih vrijednost, sistema
veličina amplitudu, periodu,
- Navodi načine frekvenciju, kružnu
prikazivanja frekvenciju
naizmjeničnih - Određuje srednju i
veličina efektivnu
- Upoznaje se sa vrijednost
faznim odnosima naizmjeničnih
naizmjeničnih veličina
veličina - Određuje početnu
- Navodi osnovne fazu, ukupnu fazu i
elemente u kolima faznu razliku
naizmjenične struje - Crta vremenski i
- Objašnjava fazorski dijagram
ponašanje struja i napona na
otpornika u kolu otporniku
naizmjenične struje - Shvata pojam
aktivne snage
- Poznaje ponašanje - Crta vremenski i
kalema u kolu fazorski dijagram
naizmjenicne struje struja i napona u
- Objašnjava kolu sa kalemom
ponašanje - Crta vremenski i
kondenzatora u fazorski dijagram
kolu naizmjenične struja i napona u
struje kolu sa
kondenzatorom
Trofazni sistemi - Shvata pojam
- Zna osnovne reaktivne snage
karakteristike kalema i
trofaznih sistema kondenzatora
- Objašnjava
simetrični i - Upoređuje
nesimetrični karakteristike
trofazni sistem trofaznih i
- Definiše snage i jednofaznih sistema
energije trofaznih - Crta vektorski
sistema dijagram struja i
- Upoznaje se sa napona u trofaznom
potrebom trofaznih sistemu
sistema u praksi - Poznaje definicije
linijskih i faznih
napona i struja
27
Formativni ciljevi
Proizvodnja i prenos električne energije
- Objašnjava princip - Razlikuje vrste - Razvija sposobnost - Posjeta
dobijanja i elektrana zapažanja hidroelektrani
proizvodnje - Razlikuje osnovne
električne energije električne uređaje
- Nabraja vrste u elektranama
elektrana - Poznaje osnovnu
- Opisuje princip funkciju elemenata
rada hidroelektrane razvodnih
- Nabraja elemente postrojenja
razvodnih
postrojenja
28
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
Električna mjerenja
- Upoznaje osnove - Računa apsolutne, - Jača samouvjerenost - Koristi ampermetar,
mjerenja i definiše: relativne, procentne i pouzdanost u radu voltmetar, ommetar i
- pojam veličine, greške - Razvija ličnu unimjer
jedinice, mjerenja i - Razlikuje analogne i odgovornost prema
tačnosti digitalne mjerne higijeni i zdravlju
- Definiše greške u instrumente
mjerenju - Na mjernom
- Navodi osnovne instrumentu razlikuje
mjerne instrumente i namjenu elemenata
objašnjava njihovu za podešavanje,
namjenu očitavanje i
(ampermetar, priključivanje
voltmetar, ommetar, - Određuje redoslijed
unimjer) radnji prilikom
- Zna način mjerenja
podešavanja i - Očitava mjerenu
očitavanja vrijednost kod
ampermetra / analognih i digitalnih
voltmetra / ommetra mjernih
ili unimjera instrumenata...
- Zna pravilo
priključivanja
ampermetra,
ommetra i voltmetra
u mjerno kolo i
njihove grafičke
simbole
Osnovi električnih instalacija
- Objašnjava svrhu - Uočava razliku - Razvija smisao za Vježbe:
korišćenja između instalacija preciznost i - Izrada jednostavnog
električnih vIsokog, niskog i odgovornost u radu projekta kućne
instalacija malog napona instalacije
- Objašnjava - Razlikuje dijelove
korišćenje napona u električnih
električnim instalacija i razumije
instalacijama ulogu svakog od njih
- Navodi osnovne - Shvata značaj
dijelove električnih propisa pri izradi
instalacija instalacija
- Navodi ulogu i značaj - Uočava razliku
postojanja standarda korisćenja različitih
pri izradi električnih vrsta kablova pri
instalacija izradi različitih
- Objašnjava ulogu instalacija
osnovnih elemenata - Razumije značaj
u električnim zaštite od
instalacijama prekomjerne struje
- Identifikuje osnovne
29
Formativni ciljevi
grafičke simbole u
projektima
električne instalacije
Osnovi električnih mašina
- Objašnjava princip - Razlikuje vrste - Jača samouvjerenost - Koristi skice i šeme
rada transformatora transformatora i pouzdanost u radu sinhronih i asinhronih
- Navodi vrste - Shvata primjenu - Razvija ličnu mašina
transformatora transformatora u odgovornost prema
- Objašnjava obrtno praksi higijeni i zdravlju
magnetno polje - Računa odnos
- Objašnjava princip transformacije
rada asinhronog - Razlikuje dijelove
motora asinhronog motora
- Objašnjava princip - Razlikuje sinhrone i
rada sinhronih asinhrone mašine
mašina - Shvata rad mašina
- Objašnjava princip jednosmjerne struje i
rada generatora i shvata njihovu
motora jednosmjerne primjenu u praksi
struje - Analizira opasna
- Nabraja i objašnjava djejstva električne
propisane načine za struje
zaštitu od strujnog
udara
Osnovi elektronike
Poluprovodnici - Razlikuje - Razvija sposobnost - Koristi elektronske
- Upoznaje se sa provodnike, logičkog razmišljanja komponente kao
strukturom poluprovodnike i i povezivanja pokazni materijal
poluprovodnika izolatore - Navikava se na
- Objašnjava - Uočava razliku pridržavanje propisa
nastajanje između
poluprovodnika P i N poluprovodnika P i N
tipa tipa
Dioda - Uočava razliku među
- Objašnjava provodnim i
obrazovanje PN spoja neprovodnim
- Definiše direktno i stanjem diode
inverzno polarisan PN - Shvata primjenu
spoj dioda u praksi
Bipolarni tranzistori - Uočava razliku
- Poznaje unutrašnju između tranzistora
strukturu tranzistora PNP i NPN tipa
- Navodi vrste - Crta karakteristike
tranzistora tranzistora
- Zna simbole i - Razlikuje stanja koja
elektrode tranzistora postoje kod
- Objašnjava princip tranzistora koji radi
rada tranzistora na kao prekidač
modelu sa - Shvata primjenu
30
Formativni ciljevi
zajedničkim unipolarnih
emitorom tranzistora u praksi
- Objašnjava bipolarni - Shvata primjenu
tranzistor kao tiristora u praksi
prekidač - Uočava razliku
Fet i mosfet između monolitnih i
- Zna pojam i funkciju hibridnih kola
unipolarnog - Razlikuje invertujući
tranzistora (FET) i neinvertujući
- Objašnjava operacioni pojačavač
jednosmjerni režim - Razlikuje postojanje
rada pojačavača sa osnovnih kola sa
FETovima operacionim
- Poznaje pojam i pojačavačima
funkciju ostalih vrsta - Shvata ulogu
unipolarnih pojedinih kola sa
tranzistora (MOSFET i operacionim
Cmos) pojačavačima
Tiristori - Razlikuje stanje
- Zna konstrukciju postojanja logičke
tiristora nule i jedinice kod
Integrisana kola logičkih kola
- Objašnjava nastanak - Crta simbole i
integrisanih kola funkcionalne tabele
- Navodi vrste osnovnih logičkih
integrisanih kola kola
- Navodi
karakteristične
veličine i parametre
operacionog
pojačavača
- Navodi postojanje
ostalih kola sa
operacionim
pojačavačima
Logička kola
- Navodi opšte
karakteristike
logičkih kola
- Navodi osnovna
logička kola
- Objašnjava invertor,
logičko NI i NILI kolo

- M. Justinijanović, Električne instalacije i osvetljenje za drugi razred, Zavod za
udžbenike i nastavna sredstva, Beograd.
- D. Martinović, Električna merenja, Zavod za izdavanje udžbenika i nastavnih
sredstava, Beograd, 1997.
- R. Opačić, Elektronika, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003.
31
- R. Opačić, Osnove elektrotehnike za I razred trogodišnjeg obrazovanja, Zavod za
udžbenike i nastavna sredstva, Beograd.

- računarom sa multimedijskim paketom, softverom za prikaz različitih vrsta skica i
šema u elektrotehnici i elektronici, uzorcima različitih elktronskih komponenti.

- Pismene vježbe, najmanje jedna u polugodištu.


- Diplomirani inženjer elektrotehnike
- Specijalista elektrotehnike (diploma specijalističkih studija -240 ECTS)

Znanja
Predmet Znanja
- Elektropneumatske - Mehatronika - Elektropneumatski
komponente elementi
- Električna otpornost i
provodljivost
- Logička kola
- Pojačavači
- Proizvodnja i prenos - Energetska postrojenja i - Izvori energije i
električne energije procesi transformacija energije
- Dobijanje i proizvodnja - Procesi postrojenjima za
električne energije dobijanje, transport i
- Trofazni sistemi distribuciju električne
- Prenos električne energije energije
- Kompenzacija reaktivne - Energetska efikasnost - Energetska efikasnost kod
enrgije električnih aparata u radu
32
1.2.5. TEHNOLOGIJA OBRADE
1. Naziv predmeta: TEHNOLOGIJA OBRADE
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II 72 72
III
IV
Ukupno 72 72

- Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama procesa livenja metala.
- Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama procesa obrade deformacijom.
- Sticane znanja o vrstama i karakteristikama procesa obrade oblikovanja lima.
- Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama procesa obrade spajanjem.
- Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama procesa obrade struganjem.
- Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama procesa obrade rendisanja i
provlačenja.
- Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama procesa obrade bušenjem i
glodanjem.
- Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama procesa obrade brušenjem.
- Sticanje znanja o nekonvencionalnim postupcima obrade.
- Sticanje znanja o tehnološkim postupcima izrade.
33
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
Tehnologija livenja metala
- Objašnjava - Razlikuje peći za - Stiče
postupak livenja topljenje sistematičnost u
- Navodi svojstva - Prepoznaje livački radu Seminarski rad
materijala za alat i pribor - Razvija pravilan - Livenje u
livenje - Razlikuje ručnu i odnos prema pješčanim
- Opisuje livenje u mašinsku izradu očuvanju kalupima
pješčanim kalupa materijalnih - Livenje u metalnim
kalupima dobara kalupima
- Navodi materijale
za izradu pješčanih
kalupa
- Opisuje izradu
kalupa
- Opisuje izradu
jezgra
- Opisuje
gravitaciono
livenje
- Opisuje precizno - Razlikuje vrste
livenje u kalupima livenja mašinskim
sa topivim putem
modelima - Livenje pod
- Opisuje livenje u pritiskom
školjkastim - Centrifugalno
kalupima livenje
- Nabraja vrste - Neprekidno livenje
livenja u metalnim - Livenje u vakuumu
kalupima
- Opisuje ručno i
mašinsko livenje
- Objašnjava pojave
pri očvršćavanju
odlivaka
- Opisuje završne
radove na
odlivcima
Teorijske osnove obrade deformacijom
- Objašnjava pojam i - Razlikuje vrste - Stiče
vrste deformacija deformacija samopouzdanje i
- Opisuje postupak sigurnost u radu
zagrijavanja - Navikava se na Seminarski rad
materijala za - Razlikuje slobodno pridržavanje - Obrada kovanjem
obradu kovanje, kovanje propisa - Obrada
deformacijom valjcima za presovanjem
- Nabraja vrste peći kovanje i kovanje u - Obrada valjanjem
za zagrijavanje kalupima
- Objašnjava pojam - Prepoznaje mašine
kovanja za kovanje
34
Formativni ciljevi
- Navodi vrste - Upoređuje kovanje
kovanja i presovanje
- Opisuje presovanje
u kalupima
- Navodi mašine za
presovanje - Razlikuje procese
- Opisuje osnovne izrade valjanjem:
karakteristike - profila i limova,
obrade - cijevi,
istiskivanjem - navoja,
- Objašnjava proces - zupčanika,
obrade valjanjem - žice
- Opisuje osnovne - Razlikuje alate i
karakteristike mašine za vučenje
procesa obrade
vučenjem
Oblikovanje lima
- Objašnjava pojam - Razlikuje - Navikava se na Seminarski rad
odvajanja odsijecanje, racionalno i - Oblikovanje lima
- Upoznaje osnovne probijanje i pažljivo izvođenje odvajanjem
karakteristike prosijecanje pojedinih zadataka - Oblikovanje lima
procesa - Razlikuje mašinske savijanjem
odsijecanja, makaze za - Oblikovanje lima
probijanja i siječenje izvlačenjem
prosijecanja - Upoređuje
- Opisuje osnovne probijanje i
karakteristike alata prosijecanje
za probijanje i - Razlikuje vrste
prosijecanje alata i mašina za
- Objašnjava pojam savijanje
procesa savijanja - Upoređuje ugaono,
- Upoznaje osnovne profilno, kružno i
karakteristike složeno savijanje
procesa savijanja limova
- Objašnjava pojam - Razlikuje vrste
izvlačenja lima izvlačenja
- Opisuje osnovne
karakteristike
procesa izvlačenja
lima
Obrada spajanjem
- Navodi postupke - Razlikuje tvrdo i - Stiče sigurnost i Seminarski rad
spajanja dijelova i meko lemljenje preciznost u radu - Spajanje
konstrukcija - Razlikuje opremu i - Jača lemljenjem
- Objašnjava pribor za gasno samouvjerenost i - Spajanje
spajanje zavarivanje samosvjesnost pri zavarivanjem
lemljenjem - Predviđa pomoćne radu
- Objašnajva pojam i materijale za
karakteristike zavarivanje
zavarivanja - Razlikuje postupke
- Nabraja vrste gasnog zavarivanja
35
Formativni ciljevi
zavarivanja - Razlikuje uređaje i
- Opisuje gasno postupke
zavarivanje elektrootpornog
- Opisuje postupak zavarivanja
pripreme gasnog - Razlikuje elektrode
zavarivanja kod elektrolučnog
- Objašnjava gasno zavarivanja
sječenje metala - Razlikuje vrste
- Objašnjava spojeva i opisuje
elektrootporno pripremu za
zavarivanje zavarivanje
- Objašnjava - Razlikuje postupke
elektrolučno ručnog i mašinskog
zavarivanje elektrolučnog
- Navodi i opisuje zavarivanja
opremu i pribor za
elektrolučno
zavarivanje
- Opisuje postupke
elektrolučnog
zavarivanja
- Objašnjava
postupak
elektrolučnog
siječenja metala
- Objašnjava
postupak spajanja
lijepljenjem
Teorijske osnove obrade rezanjem
- Upoznaje elemente - Razlikuje i - Navikava se na Seminarski rad
obradnog sistema izračunava glavno i pridržavanje - Kinematika rezanja
- Opisuje kretanje pomoćno kretanje propisa i standarda - Proces rezanja i
obratka i alata pri kod obrade - Stiče pouzdanost u pojave
obradi rezanjem rezanjem radu - Rezni alat
- Obrazlaže metode
formiranja površina - Prepoznaje
- Opisuje osnovni osnovne elemente
princip i vrste reznog alata
rezanja - Uočava geometriju
- Definiše proces reznog alata
rezanja i stvaranja - Upoređuje
strugotine materijale za rezne
- Navodi i opisuje alate
sredstva za - Razlikuje i
hlađenje i upoređuje okvirno,
podmazivanje trakasto i kružno
- Nabraja vrste testerisanje
pripremaka
- Upoznaje
pokazatelje koji
utiču na tačnost
36
Formativni ciljevi
obrade
- Navodi podjelu i
poznaje osnovne
elemente reznih
alata
- Opsuje postupak
rezanja testerama
Struganje
- Objašnjava - Pronalazi vezu - Razvija Seminarski rad
pojmove operacija i između operacije i profesionalnu i - Podjela, osnovni
zahvat pri obradi zahvata ličnu odgovornost u sastavni dijelovi,
struganjem - Bira alate za radu karakteristike i
- Navodi vrste i pojedine operacije namjena strugova
karakteristike alata obrade struganjem - Razvija pozitivan
za obradu - Bira za zadate stav prema
struganjem uslove parametre kvalitetu u radu
- Navodi vrste i rezanja
namjenu pribora za
stezanje - Upoređuje namjenu
- Definiše elemente i vrste kretanja
režima obrade pojedinih vrsta
- Zna geometriju strugova
alata za struganje
- Navodi osnovne
vrste obrade
struganjem i
njihove
karakteristike
- Navodi podjelu,
karakteristike i
namjenu strugova
- Navodi mjere
zaštite na radu
Rendisanje i provlačenje
- Razumije proces - Analizira i - Razvija sposobnost Seminarski rad:
obrade rendisanjem upoređuje kretanja analitičkog - Podjela rendisaljki
i namjenu obratka i alata kod razmišljanja - Režimi obrade kod
rendisaljki struganja i rendisanja
- Objašnjava osnovne rendisanja - Razvija pozitivan
operacije pri - Razlikuje alate za stav prema
rendisanju struganje i kvalitetu u radu
- Navodi vrste alata rendisanje Seminarski rad:
za obradu na - Upoređuje namjenu - Mašine za
rendisaljkama i pojedinih vrsta provlačenje
njihovu geometriju rendisaljki
- Navodi osnovne - Razlikuje
elemente režima karakteristike alata
obrade kod za spoljašnje i
rendisanja unutrašnje
- Poznaje podjelu provlačenje
rendisaljki - Pronalazi primjere
37
Formativni ciljevi
- Razumije proces profila izrađenih
obrade i namjenu unutrašnjim i
mašina za spoljašnjim
provlačenje provlačenjem
- Objašnjava osnovne
operacije pri
provlačenju
- Navodi vrste alata
za provlačenje
- Navodi osnovne
elemente režima
obrade kod
provlačenja
- Poznaje podjelu
mašina za
provlačenje
- Navodi mjere
zaštite na radu
Bušenje
- Razumije proces - Bira odgovarajući - Razvija smisao za Seminarski rad:
bušenja i osnovna postupak za obradu preciznost - Mašine za bušenje
kretanja kod otvora i rupa - Geometrija alata za
obrade bušenjem - Prepoznaje alate za bušenje
- Objašnjava osnovne pojedine operacije
operacije: bušenje, - Bira iz priručnika i
upuštanje, kataloga za zadate
razvrtanje uslove režima
- Zna geometriju rezanja, vrijeme
alata za bušenje obrade i snagu
- Navodi osnovne rezanja
elemente režima - Uočava namjenu
obrade stone, stubne,
- Navodi podjelu radijalne,
bušilica koordinantne i
- Navodi mjere viševretene bušilice
zaštite na radu
Glodanje
- Razumije proces - Prepoznaje na - Navikava se na Seminarski rad:
glodanja primjerima načine pridržavanje - Podeoni aparat
- Navodi osnovne glodanja i uočava propisa
karakteristike i njihove
kretanja kod karakteristike
glodanja - Bira za zadate
- Objašnjava osnovne uslove alate za
operacije na glodanje i
glodalicama parametre rezanja
- Zna osnovne - Uočava namjenu
karakteristike alata pojedinih vrsta
za glodanje glodalica
- Navodi osnovne
elemente režima - Razvija sigurnosti i
38
Formativni ciljevi
obrade preciznosti u radu
- Navodi vrste i
namjenu pribora za
stezanje
- Zna namjenu
podionog aparata
- Poznaje podjelu i
vrste glodalica
- Navodi mjere
zaštite na radu
Brušenje
- Navodi - Uočava načine - Razvija tehničku Seminarski rad
karakteristike brušenja i njihove kulturu i smisao za - Proces stvaranja
obrade brušenjem specifičnosti red i urednost strugotine kod
- Objašnjava osnovne - Prepoznaje brušenja
operacije pri pojedine vrste - Karakteristike alata
brušenju mašina, alata i za brušenje
- Navodi oblike, vrste pribora u zavisnosti
i karakteristike od njihove namjene
alata - Analizira
- Navodi osnovne karakteristike i
elemente režima pronalazi
obrade mogućnosti
- Objašnjava primjene ručne
namjenu pribora pri brusilice
brušenju - Čita oznake tocila i
- Poznaje podjelu i povezuje ih sa
vrste brusilica karakteristikama
- Opisuje postupke tocila
glačanja, - Pronalazi primjere
honovanja, primjene honovanja
lepovanja i lepovanja
- Poznaje alate za - Bira iz priručnika ili
honovanje, kataloga alate
lepovanje
- Navodi mjere
zaštite na radu
Izrada navoja i zupčanika
- Navodi načine - Prepoznaje alate za - Stiče naviku Seminarski rad:
izrade navoja u urezivanje navoja sistematičnosti u - Mašine za
zavisnosti od obima ručno i mašinski radu ozubljenje
proizvodnje i vrste - Za odgovarajuću - Alati za ozubljenje
navoja vrstu navoja bira
- Opisuje postupke odgovarajući alat
izrade navoja - Uočava
- Navodi alate za karakteristike
izradu navoja i izrade navoja na
njihove pojedinim vrstama
karakteristike mašina
- Objašnjava - Za zadate uslove
namjenu pomoćnih određuje elemente
39
Formativni ciljevi
pribora kod rezanja režima obrade
navoja - Prepoznaje alate za
- Navodi i opisuje izradu zupčanika
metode izrade
zubaca zupčanika
- Opisuje postupak
izrade zupčanika na
različitim
mašinama
- Navodi osnovne
karakteristike alata
za izradu zubaca
zupčanika
- Navodi mjere
zaštite na radu
Nekonvencionalni postupci obrade
- Navodi podjelu - Upoređuje - Pozitivno Seminarski rad:
nekonvencionalnih karakteristike procjenjuje važnost - Nove tehnologije
postupaka obrade i pojedinih vrsta novih saznanja iz obrade materijala
opisuje njihovu nekonvencionalnih svoje struke
namjenu postupaka obrade
- Objašnjava principe - Pronalazi primjere
elektrohemijske primjene pojedinih
obrade, obrade nekonvencionalnih
ultrazvukom, postupaka
obrade
elektroerozijom,
laserom i drugim
- Navodi mjere
zaštite na radu i
zaštite životne
sredine
Tehnološki postupci
Osnovni pojmovi - Upoređuje - Razvija analitičnost Vježbe:
- Nabraja osnovne karakteristike i logičko mišljenje - Određivanje
tehnološke procese pojedinačne, - Navikava se na dodataka za obradu
i objašnjava serijske i masovne tačnost za različite vrste
osnovne elemente proizvodnje obrade
proizvodnih procesa - Klasifikuje
- Navodi podjelu pripremake prema - Stiče
pripremaka prema obliku i načinu samopouzdanje i
obliku i načinu izrade sigurnost u radu
izrade - Uočava faktore od
- Definiše pojam kojih zavisi veličina
dodatka za obradu dodatka za obradu
Baze i baziranje - Za zadate uslove
- Definiše pojam određuje veličinu
baze, navodi vrste dodatka za obradu
baza i način - Vrši podjelu baza
baziranja prema njihovoj
- Nabraja i funkciji
40
Formativni ciljevi
objašnjava osnovne - Označava tačke
principe za izbor baziranja i stezanja
baza - Označava
- Objašnjava načine dozvoljena
oslanjanja i odstupanja
stezanja da bi se - Analizira radionički
izbjegle greške crtež, materijal,
baziranja kotiranje,
Tačnost obrade tehnologičnost
- Objašnjava pojam dijela kao osnovu
tačnosti obrade za projektovanje
- Nabraja vrste tehnološkog
dozvoljenih postupka
odstupanja
Opšti principi
razrade tehnoloških
postupaka
- Navodi aktivnosti i
principe
projektovanja
tehnološkog
postupka i
objašnjava ih
- Navodi elemente
tehnološke
dokumentacije

- S. Simić, Z. Simić, Tehnologija obrade, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 2005.
- M. Teslić, Tehnologija obrade, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd,
1994.
- D. Stojanović, Tehnološki postupci sa kontrolom, Zavod za udžbenike i nastavna
sredstva, Beograd, 2005.

- Nastava se izvodi u učionici koja je opremljena računarom sa multimedijalnom
opremom, odgovarajućim softverom i potrebnim brojem kataloga mašina i alata,
priručnika, tabela, šema, skica, uzorcima reznih i steznih alata.

- pismenih vježbi, najmanje jednom u polugodištu.
41

Znanja
Predmet Znanja
- Struganje - Praktična nastava - Struganje
- Rendisanje, provlačenje - Praktična nastava - Rendisanje, provlačenje
- Glodanje - Praktična nastava - Glodanje
- Brušenje - Praktična nastava - Brušenje
- Izrada zavojnica - Praktična nastava - Izrada zavojnica
42
1.2.6. HIDRAULIKA I PNEUMATIKA
1. Naziv predmeta: HIDRAULIKA I PNEUMATIKA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II 56 16 72
III 56 16 72
IV
Ukupno 112 32 144

- Sticanje znanja iz hidraulike i pneumatike.
- Sticanje znanja iz hidropneumatike.
- Usvajanje znanja o načinu rada i mogućnosti primjene pneumatskih i hidrauličnih
komponenti.
- Razvijanje kreativnosti kroz projektovanje manjih pneumatskih i hidrauličnih
sistema.
- Osposobljavanje za održavanje hidrauličnih i pneumatskih sistema.
- Osposobljavanje za projektovanje hidrauličnih i pneumatskih sistema.
- Osposobljavanje za korišćenje priručnika, standarda, tabela i drugih vrsta
stručnih tekstova.
43
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
Uvod u hidrauliku
- Upoznaje se sa - Prepoznaje primjere - Razvija pozitivan
osnovnim pojmovima primjene hidraulike odnos prema
u hidraulici Uočava prednosti i zanimanju
Navodi prednosti i nedostatke
nedostatke primjene hidrauličnih sistema
hidraulike Razlikuje osnovne i
- Definiše osnovne i izvedene jedinice SI
izvedene mjerne sistema
veličine i jedinice SI - Pravilno primjenjuje
sistema prefiks vrijednosti
- Objašnjava način mjerene veličine
proračuna zadate jedinica
veličine iz jedinice - Prepoznaje
jednog mjernog nesistematske
sisetema u jedinice jedinice
drugog
Radna tečnost hidrauličkih sistema
- Nabraja radne - Uporedjuje tečnosti
tečnosti hidrauličkih hidrauličkih sistema
sistema
Hidrostatika
- Poznaje pojam: - Razlikuje pojmove - Razvija sposobnost
gustine, stišljivosti i gustina, stišljivost i analitičkog Vjezbe:
viskoziteta tečnosti viskozitet tečnosti razmisljanja - Izvodi mjerenje
- Razumije i - Rješava zadatke raznim uređajima
objašnjava: koristeći osnovne za mjerenje pritiska
pritisak, formule iz hidraulike
potisak, - Pronalazi primjere
protok, primjene zakona
stepen korisnosti hidraulike
- Upoznaje uređaje za - Uočava razliku kod
mjerenje pritiska, uređaja za mjerenje
- uređaje sa pritiska
tečnostima,
- mehaničke uređaje,
električne uređaje
Kinematika i dinamika tečnosti
- Objašnjava strujanje - Prepoznaje primjere - Shvata važnost Vježbe:
tečnosti kroz cijevi: isticanja tečnosti nauke u - Rješavanje
otpor kretanja, kroz otvore svakodnevnom životu jednostavnih
hidraulički udar, - Rješava zadatake iz zadataka iz
kavitacija kinematike i kinematike i
- Objašnjava dinamike tečnosti dinamike tečnosti
Bernulijevu - Ovladava pojmovima
jednačinu otpora i protoka pri
strujanju tečnosti
44
Formativni ciljevi
Komponente hidrauličkih sistema
- Razumije i - Uočava sastavne - Razvija logičko Vježbe:
objašnjava dijelove pumpe zaključivanje - Prikazuje ručno
komponente - Analizira visinu - Razvija pozitivan aktiviranje
hidrauličnog sistema: usisavanja, jedinični stav prema novim razvodnika
pumpi, rad i gubitke saznanjima - Montira vezivne
razvodnika, - Prepoznaje način - Stiče samopouzdanje elemente na
ventila, regulacije rada i sigurnost u radu različite načine
hidromotora, pumpe
prečistača, - Analizira promjenu
rezervoara, obrtaja radnog kola,
akumulatora i promjenu
vezivnih elemenata spoljašnjeg prečnika
- Nabraja vrste pumpi i ponašanje obrtne
u zavisnosti od pumpe
kretanja radnih - Izračunava korisnu
elemenata snagu i stepen
- Upoznaje sastavne iskorišćenja pumpe
dijelove pumpi - Razlikuje oznake
Poznaje funkciju razvodnika prema
pumpi i obrazlaže broju priključnih
principe rada otvora i broju
- Objašnjava položaja
analitičko uključivanja
određivanje snage - Upoređuje paralelno
pumpe i stepena i redno vezivanje
iskorišćenja razvodnika u bloku
- Nabraja vrste - Razlikuje hidraulične
razvodnika prema razvodnike
konstrukciji, načinu otvorenog i
aktiviranja, prema zatvorenog toka
upravljanju i prema Određuje tip
broju položaja razvodnika u
uključivanja zavisnosti od radnog
- Poznaje funkciju pritiska
razvodnika i - Uočava zaštitnu
obrazlaže princip ulogu sistema,
rada klipnih, ventila za
pločastih i ograničenje pritiska
razvodnika sa Razlikuje ulogu
sjedištem ventila za pritisak i
- Nabraja vrste ventila protok
u zavisnosti - Upoređuje rad
podešavanja pritiska hidrauličnog motora,
protoka ili sprečava- obrtnog i
nja prolaska radne translatornog
tečnosti kretanja
- Poznaje ulogu - Određuje korisnu
ventila i obrazlaže snagu radnog cilindra
princip rada hidromotora
45
Formativni ciljevi
- Nabraja vrste - Uočava potrebu
hidromotora u češćeg mijenjanja
zavisnosti od prečistača i način
kretanja radnog rukovanja pri vršenju
elementa zamjene
- Upoznaje sastavne - Crta simbole
dijelove hidromotora komponenata
i obrazlaže princip
rada
- Nabraja vrste
prečistača prema
mjestu ugradnje
- Poznaje funkciju
prečistača i
materijale od kojih
se izrađuje
Hidraulički sistemi
- Demonstrira - Uočava i razlikuje Vježbe:
funkcionalnu šemu dijelove hidrauličkih - Izarada šema
hidrauličkih sistema sistema hidrauličkog sistema
- Navodi primjenu - Izrađuje pomoću simbola
hidrauličkih sistema funkcionalne šeme - Izrada šema i
simulacija rada
hidrauličkog sistema
pomoću FLUIDSIM
softvera
Projektovanje hidrauličkih sistema
- Objašnjava način - Anatalizira šeme - Razvija smisao za - Vizuelno
projektovanja hidrauličnih sistema timski rad prikazivanje
hidruličkih sistema - Proračunava elemenata sistema
- Navodi parametre paremetre sistema:
koji utiču na silu, snagu, brzinu,
hidraulički sistem pritisak i protok na
osnovu tehničkih
zahtjeva
- Uočava potrebne
komponente
Održavanje hidrauličkih sistema
- Shvata značaj - Izvodi očitavanje na - Shvata važnost Vježbe:
održavanja mjernim očuvanja životne - Očitavanje na
hidrauličih sistema instrumentima sredine mjernim uređajima
- Navodi prednosti izmjerene parametre vrijednosti
redovne kontrole sistema: pritisak, parametara
parametara sistema: protok, hidrauličkih sistema
pritiska, protoka temperaturu, brzinu
temperature, brzine, - Vrsi korekciju
sile pojedinih
parametara sistema
46
Formativni ciljevi
u skladu sa
tehnološkim
procesom
- Uočava potrebu za
kontrolom:
radne tečnosti,
filtera,
sigurnosnih ventila,
akumulatora,
cjevovoda na
curenje radne
tečnosti
podmazivanjem
mehaničkih dijelova
47
Razred: TREĆI
Formativni ciljevi
Uvod u pneumatiku
- Upoznaje se sa - Prepoznaje primjere - Razvija odgovornost i Vježbe:
osnovnim pojmovima primjene objektivnost - Izvodi mjerenje
u pneumatici pneumatike - Razvija sposobnost pritiska različitim
- Navodi prednosti i - Uočava prednosti i logičkog misljenja uređajima za
nedostatke primjene nedostatke mjerenje pritiska
pneumatike pneumatskih sistema
- Definiše osnovne i - Razlikuje osnovne i
izvedene mjerne izvedene jedinice SI
veličine i jedinice SI sistema
sistema - Pravilno primjenjuje
- Objašnjava način prefiks vrijednosti
pretvaranja iz mjerne veličine
jedinica jednog jedinica
mjernog sistema u - Prepoznaje
jedinice drugog nesistematske
mjernog sistema jedinice
Podjela i primjena pneumatike
- Objašnjava fizička - Pronalazi primjere - Razvija smisao za Vježbe:
svojstva gasova primjene rad i urednost - Prikazati aktiviranje
Poznaje pojam pneumatike razvodnika i ventila
pritiska, gustine i - Razlikuje i analizira - Stiče sigurnost u Montirati vezivne
temperature gasova pojedine radu elemente na više
- Razumije i pneumatske načina
objašnjava: komponente
promjene stanja - Rješava zadatake
gasa, koristeći osnovne
vlažnost vazduha, formule iz
strujanje gasova, pneumatike
otpore pri strujanju
gasova,
stvaranje
kondenzata
Komponente pneumatskih sistema
- Upoznaje, razumije i - Razlikuje ulogu - Razvija sposobnost
objašnjava osnovnih analitičkog
komponente komponenata i razmišljanja Vježbe:
pneumatskih uslove primjene - Razvija smisao za - Izrada šema
sistema: - Razlikuje radijalne i rad i urednost pneumatskog sistema
kompresore, aksijalne kompresore pomoću simbola
kompresorske Analizira rad
stanice, aksijalnog i
sušače, pripremnu radijalnog kopresora
grupu za vazduh, - Vrednuje ulogu
razvodnike, ventile, kompresora u
pneumatske motore, sistemu
vezivne elemente - Analizira elemente
- Nabraja vrste kompresorske
48
Formativni ciljevi
kompresora prema stanice od kojih
kretanju radnog zavisi njen rad
elementa i prema - Uočava značaj
principu rada rezervoara za
- Upoznaje sastavne vazduh, za
dijelove kompresora kompresor
- Obrazlaže ulogu i - Vrednuje značaj
princip rada sušenja vazduha kod
kompresora kompresora
- Nabraja sastavne - Analizira ulogu
dijelove prečistača vazduha i
kompresorske regulatora pritiska
stanice: pogonski za pneumatske
motor, rezervoar, uređaje
sigurnosni uređaj, - Razlikuje oznake
filter za vazduh i razvodnika prema
prenosnici broju priključnih
mehaničke i otvora i broja
pneumatske energije položaja
- Poznaje funkciju uključivanja
pripremne grupe za - Upoređuje paralelno
vazduh: prečistača i redno vezivanje
vazduha, razvodnika u bloku
regulacionog ventila - Određuje tip
pritiska i zauljivača razvodnika u
- Nabraja vrste zavisnosti od radnog
razvodnika prema pritiska
konstrukciji, načinu - Uočava zaštitnu
aktiviranja, prema ulogu ventila za
upravljanju i prema ograničenje pritiska
broju položaja - Razlikuje ulogu
uključivanja ventila za pritisak i
- Poznaje funkciju protok
razvodnika i - Upoređuje
objašnjava princip pneumatske motore
rada: klipnih, obrtnog i
pločastih i translatornog
razvodnika sa djejstva
sjedištem - Uočava značaj
- Nabraja vrste ventila pneumatskih motora
u zavisnosti u raketnoj industriji,
podešavanja kod automatskih
pritiska, protoka ili mašina i presa
sprečavanja prolaska - Crta simbole
vazduha pojedinih
- Poznaje ulogu i komponenti
objašnjava princip
rada ventila
- Nabraja vrste
pneumatskih motora
49
Formativni ciljevi
u zavisnosti od
kretanja radnog
elementa
- Upoznaje sastavne
dijelove motora i
obrazlaže princip
rada pneumatskih
motora
Projektovanje pneumatskih sistema
- Rješava parametre - Analizira šeme - Razvija smisao za Vježbe:
sistema: pritisak, pneumatskih sistema timski rad - Izrada šema i
silu na osnovu - Razlikuje glavne i simulacija rada
tehničkih zahtjeva pomoćne pneumatskog sistema
- Uočava potrebne komponente i pomoću FLUIDSIM
komponente kriterijume primjene softvera
pneumatskog sistema u praktičnom
kao što je rješavanju problema
kompresorska
stanica
Održavanje pneumatskih sistema
- Shvata značaj - Izvodi očitavanje na - Razvija pravilan
održavanja mjernim odnos prema higijeni
pneumatskih sistema instrumentima i zdravlju
- Navodi prednosti izmjerene parametre
redovne kontrole pneumatskog
pritiska, sile sistema: protok,
očitavanja na pritisak,
mjernim temperatura, brzina
instrumentima Uočava potrebu za
kontrolu: prečistača
vazduha,
hermetičnosti,
podmazivanja
Osnovi hidropneumatike
- Navodi prednosti - Upoređuje - Razvija logičko
hidraulike i karakteristike zaključivanje
pneumatike i njihove hidraulike i
zajedničke primjene pneumatike i uočava
prednosti korišćenja
hidropneumatike
Hidropneumatski sistemi
- Upoznaje, razumije i - Analizira šeme - Stiče samopouzdanje
objašnjava hidropneumatskih i sigurnost
komponente sistema
hidropneumatskog - Uočava dijelove
sistema: dvosmjerni hidropneumatskih
razvodnici, ventili, sistema
hidropneumatski Uočava značaj
50
Formativni ciljevi
cilindri, razervoari, dvosmjernih
klip i klipnjača razvodnika
Projektovanje hidropneumatskih sistema
- Navodi primjenu - Navodi primjenu - Uviđa vezu teorije i Vježbe:
hidropneumatskih hidropneumatskih prakse - Crtanje šema
sistema sistema hidropneumatskih
- Demonstrira - Odredjuje parametre sistema
funkcionalnu šemu hidropneumatskog
hidropneumatskog sistema
sistema - Odredjuje potrebne
hidraulične i
pneumatske
komponente

- P. Mitrović, Z. Radojević,Hidraulika i pneumatika, Zavod za udžbenike i nastavna
- S. Nikolić, Hidraulične,pneumatske i električne komponente, Zavod za udžbenike
i nastavna sredstva, Beograd, 2005.
- G. Nikolić, Pneumatika i hidraulika, Školska knjiga, Zagreb, 2006.
- R. Selmić, Đ. Kožić, Termodinamika i termotehnika, Zavod za udžbenike i
- C. Kovač, Termodinamika, Zavod za udžbenike, Sarajevo, 1988.
- Z. Vladimir, Pneumatika, Zavod za udžbenike, Beograd, 1980.
- Orbović, Šašic, Hidraulika, Zavod za udžbenike, Beograd, 1985.
- T. Basta, Mašinska hidraulika, Naučna knjiga, Beograd, 1972.
- S. Nikolić, Osnove automatizacije, Naučna knjiga, Beograd, 1992.
- M. Popov, S. Kosovac, Hidraulika i pneumatika, Zavod za udžbenike i nastavna

- računarom sa multimedijskim paketom, softverom za Fluid Sim,
- dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima,
- dijapozitivima iz hidraulike i pneumatike, šemama hidraulickih i pneumatskih
sistema, uzorcima i modelima hidrauličkih i pneumatskih komponenti,
demonstracionim tablama za hidrauliku i pneumatiku.

- Provjera znanja vrsi se putem:
usmenih odgovora, najmanje jedna ocjena u klasifikacionom periodu,
pismenih vjezbi, najmanje jednom u polugodištu.
Zakljucna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u
- Zakljucna ocjena na kraju skolske godine izvodi se na osnovu svih ocjena

51

Znanja
Predmet Znanja
- Osnovi hidraulike - Energetska postrojenja i - Hidroenergetska postrojenja
- Kinematika i dinamika procesi
tečnosti
- Hidraulika i pneumatika - Mjerenje, automatizacija i - Mjerenje veličina
regulacija
- Hidraulika - Mehatronika - Komponente hidrauličkih
- Pneumatika sistema
- Komponente pneumatskih
sistema
- Hidraulika - Praktična nastava - Hidraulički pribori za
- Pneumatika stezanje i pridržavanje
- Hidropneumatika - Pneumatsko stezanje i
pridržavanje
- Ravnomjerno kretanje ili
stalni posmak kod mašina,
alatki
- Fizička svojstva gasova - Termodinamika i - Idealni gasovi
termotehnika
52
1.2.7.ENERGETSKA POSTROJENJA I PROCESI
1. Naziv predmeta: ENERGETSKA POSTROJENJA I PROCESI
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II 72 36 108
III 72 72 144
IV 66 66 132
Ukupno 210 174 384

- Sticanje znanja o vrstama, konstrukcijama i principima rada energetskih
postrojenja.
- Sticanje znanja o osnovnim principima eksploatacije postrojenja sa aspekta
ekonomičnosti i raspoloživosti.
- Sticanje znanja iz domena regulacije i održavanja postrojenja.
- Razumijevanje energetskih procesa u postrojenjima za dobijanje električne i
toplotne energije.
- Sticanje znanja o dobijanju,transportu i distribuciji goriva.
- Sticanje znanja o energetskim procesima kod finalnih potrošača.
- Uočavanje značaja uštede energije i njenog racionalnog korišćenja.
- Upoznavanje postupka projektovanja energetskih sistema.
- Ovladavanjem stručnom terminologijom neophodnom za komunikaciju u struci.
53
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
Podjela i osnovne karakteristike energetskih postrojenja
- Definiše pojam - Izražava ulogu - Razvija sposobnost
energetskog energetskih vrednovanja
postrojenja postrojenja u
- Navodi podjelu procesima dobijanja
energetskih energije
postrojenja prema - Razlikuje termo,
izvorima energije hidro i
- Objašnjava osnovne gasoenergetska
karakteristike postrojenja
postrojenja - Analizira osnovne
karakteristike
postrojenja
Hidroenergetska postrojenja
- Navodi podjelu - Razlikuje akcione i - Razvija sposobnost Vježbe:
hidroenergetskih reakcione turbine zapažanja, - Izračunavanje snage
postrojenja - Analizira rad analiziranja i turbina i stepena
- Objašnjava akciono i Peltonove turbine zaključivanja iskorišćenja
reakciono djejstvo - Ocjenjuje - Izračunavanje brzine
vodenog mlaza najpovoljnije uslove i crtanje trouglova
- Navodi sastavne dobijanja snage brzina
dijelove vodenih - Vrednuje akciono - Izračunavanje snage
turbina djejstvo vodenog i stepena
- Obrazlaže mlaza iskorišćenja
kriterijume izbora - Crta trouglove brzina pumpnog postrojenja
turbina - Uočava gubitke
- Navodi karakteristike snage i izračunava
i objašnjava rad stepen iskorišćenja
Peltonove turbine Peltonove turbine
- Objašnjava - Uočava dijelove
karakteristike i Peltonove
princip rada turbine:sprovodni
Fransisove reakcione aparat, radno kolo,
turbine uređaj za regulaciju,
- Obrazlaže zamajac,ležišta,
karakteristike i kućište
princip rada - Vrednuje reakciono Seminarski rad:
Kaplanove turbine djejstvo vodenog - Hidroenergetsko
- Opisuje postupak mlaza postrojenje sa
regulacije rada - Prepoznaje dijelove Peltonovom
vodenih turbina Fransisove turbine: turbinom
- Objašnjava sprovodno kolo, - Hidroenergetsko
analitičko radno kolo, uređaj postrojenje sa
određivanje snage za regulaciju, Kaplanovom
turbine i stepena vratilo, ležišta turbinom
iskorišćenja - Analizira uticaj - Pumpno postrojenje
- Navodi specifičnog broja
hidromašinsku obrtaja i varijante
54
Formativni ciljevi
opremu Fransisovih turbina s
- Objašnjava pumpno obzirom na
postrojenje brzohodnost
- Identifikuje sastavne
dijelove Kaplanove
turbine
- Uočava specifičnost
radnog kola i uređaja
za regulisanje
Kaplanove turbine
- Izračunava snagu
turbine
- Vrednuje
automatsku
regulaciju rada,
snage i broja obrtaja
vratila
- Razlikuje hidrauličke
razvodnike
otvorenog i
zatvorenog toka
- Identifikuje ulogu
hidrauličkog
prenosnika
- Prepoznaje sastavne
dijelove pumpnog
postrojenja
- Analizira visinu
usisavanja, jedinični
rad i gubitke
energije
- Određuje brzine i
crta trouglove brzina
fluidne mase u
radnom prostoru
- Uočava uticaj oblika
lopatica radnog kola
na rad centrifugalne
pumpe
- Analizira promjenu
obrtaja radnog kola,
promjenu
spoljašnjeg prečnika
i ponašanje
centrifugalne pumpe
- Prepoznaje način
regulacije rada
pumpnog postrojenja
- Analizira gubitke
energije u pumpnom
55
Formativni ciljevi
postrojenju
- Izračunava korisnu
snagu i stepen
iskorišćenja
pumpnog postrojenja
Termoenergetska postrojenja
- Navodi definiciju i - Analizira rad - Uočava važnost Vježbe:
podjelu termoenergetskih očuvanja životne - Izračunavanje snage
termoenergetskih postrojenja sredine i stepena
postrojenja - Upoređuje - Razvija potrebu iskorišćenja parne
- Ilustruje toplotne kondenzaciona i ekonomičnog turbine
šeme toplifikaciona korišćenja energije - Crtanje šema
termoenergetskih postrojenja termoenergetskih
postrojenja - Pravi tehnološku postrojenja
- Definiše kotlovsko šemu - Grafičko prikazivanje
postrojenje termoenergetskog promjene pritiska i
- Navodi podjelu postrojenja brzine u akcionim i
kotlova - Vrednuje zadatak reakcionim
- Obrazlaže kotlovskog turbinama
vrelovodne kotlove postrojenja - Crtanje šeme
- Navodi podjelu - Upoređuje kotlovskog
parnih kotlova energetska, postrojenja
- Objašnjava princip industrijska,grijna i
rada parnog kotla kombinovana
- Objašnjava toplotni kotlovska Seminarski rad:
bilans postrojenja Kotlovsko postrojenje
- Nabraja i opisuje - Analizira strujnu Akcione turbine
elemente parnog šemu vrelovodnog Reakcione turbine
kotla kotla Toplane
- Upoznaje - Razlikuje stabilne i
konstrukcije parnih pokretne kotlove
kotlova - Upoređuje kotlove sa
- Objašnjava potpalu prirodnom i
kotla prinudnom
- Obrazlaže cirkulacijom
opsluživanje kotla u - Identifikuje
radu i obustavu rada cilindrične kotlove i
kotla kotlove sa
- Poznaje uređaje za vodogrijnim cijevima
loženje uglja - Analizira princip
- Opisuje uređaje za rada parnog kotla
loženje tečnim i - Pravi šemu tokova
gasovitim gorivom predajnika i
- Navodi i objašnjava prijemnika toplote u
uređaje za parnom kotlu
prečišćavanje dimnih - Vrednuje toplotni
gasova bilans parnog kotla
- Upoznaje uređaj za - Uočava toplotne
transport i gubitke
skladištenje čvrstih - Analizira ulogu
56
Formativni ciljevi
produkata zagrijača vode
sagorijevanja - Analizira zadatak
- Objašnjava sistem za isparivača
snabdijevanje - Upoređuje
postrojenja vodom konvektne i
- Opisuje postrojenje registarske
za hemijsku isparivače
pripremu vode - Prepoznaje ulogu
- Poznaje ventilatore pregrijača pare
za termoenergetska - Upoređuje kotlove
postrojenja na čvrsto,tečno i
- Objašnjava cijevni gasovito gorivo
sistem i armaturu - Prepoznaje elemente
- Navodi uređaje za parnih kotlova
komprimovani - Planira postupak
vazduh potpale kotla
- Objašnjava - Interpretira postupak
transformaciju opsluživanja kotla u
energije u turbinama radu
- Navodi podjelu - Pravi šemu
parnih turbina gazdinstva za gorivo
- Opisuje osnovne - Analizira uređaj za
elemente parnih sagorijevanje u sloju
turbina - Prepoznaje uređaje
- Objašnjava princip za sagorijevanje u
rada parnih turbina letu
- Objašnjava parno - Upoređuje gorionike
turbopostrojenje za tečna goriva sa
- Ilustruje šemu raspršivačem pod
toplane pritiskom i
rotacionim
raspršivačem
- Upoređuje difuzni
gorionik i gorionik sa
cijevima za gasovito
gorivo
- Analizira uređaje za
prečišćavanje dimnih
gasova
- Razlikuje
multiciklonski i
mokri oprašivač
- Izražava ulogu
uređaja za
manipulaciju i
skladištenje čvrstih
produkata
sagorijevanja
- Pravi šemu
transporta šljake i
57
Formativni ciljevi
pepela
- Upoređuje otvoreni i
zatvoreni sistem
vodosnabdijevanja
postrojenja
- Uočava razliku
između rashladnih
kula sa prirodnom i
prinudnom
promajom
- Analizira postupak
hemijske pripreme
vode
- Uočava ulogu
ventilatora
- Pravi šemu promaje
u kotlovskom
postrojenju
- Upoređuje prirodnu,
vještačku
uravnoteženu i
vještačku forsiranu
promaju
- Analizira ulogu
armature
termoenergetskog
postrojenja
- Uočava finu,
zapornu, zaštitnu,
regulacionu, grubu i
kontrolnu armaturu
- Pravi šemu
postrojenja za
komprimovani
vazduh
- Interpretira ulogu
parnih turbina u
termoenergetskom
postrojenju
- Razlikuje akcione i
reakcione turbine
- Upoređuje aksijalne i
radijalne turbine
- Prepoznaje osnovne
elemente parne
turbine
- Uočava kućište,
sprovodni aparat,
lopatice, vratilo,
zaptivače,rotor
58
Formativni ciljevi
- Analizira princip
rada jednostepene
akcione De Lavalove
turbine
- Crta dijagram
promjene pritiska i
brzine u radnom kolu
turbine
- Analizira rad
Kertisove dvostepene
turbine
- Analizira rad
Parsonove reakcione
turbine
- Analizira princip
rada kondenzacione
jednooklopne parne
turbine
Podjela i osnovne karakteristike energetskih postrojenja
- Definiše pojam - Određuje ulogu - Razvija sposobnost
energetskog energetskih vrednovanja
postrojenja postrojenja u
- Navodi podjelu procesima dobijanja
energetskih energije
postrojenja prema - Razlikuje termo,
izvorima energije hidro i
- Objašnjava osnovne gasoenergetska
karakteristike postrojenja
postrojenja - Analizira osnovne
karakteristike
postrojenja
Hidroenergetska postrojenja
- Navodi podjelu - Razlikuje akcione i - Razvija sposobnost Vježbe:
hidroenergetskih reakcione turbine zapažanja, - Izračunavanje snage
postrojenja - Analizira rad analiziranja i turbina i stepena
- Objašnjava akciono i Peltonove turbine zaključivanja iskorišćenja
reakciono djejstvo - Ocjenjuje - Izračunavanje brzine
vodenog mlaza najpovoljnije uslove i crtanje trouglova
- Navodi sastavne dobijanja snage brzina
dijelove vodenih - Shvata akciono - Izračunavanja snage
turbina djejstvo vodenog i stepena
- Obrazlaže mlaza iskorišćenja
kriterijume izbora - Crta trouglove brzina pumpnog postrojenja
turbina - Uočava gubitke
- Navodi karakteristike snage i izračunava
i objašnjava rad stepen iskorišćenja
Peltonove turbine Peltonove turbine
- Objašnjava - Uočava dijelove
karakteristike i Peltonove
59
Formativni ciljevi
princip rada turbine:sprovodni
Fransisove reakcione aparat, radno kolo,
turbine uređaj za regulaciju,
- Obrazlaže zamajac,ležišta,
karakteristike i kućište
princip rada - Shvata reakciono Seminarski rad:
Kaplanove turbine djejstvo vodenog - Hidroenergetsko
- Opisuje postupak mlaza postrojenje sa
regulacije rada - Prepoznaje dijelove Peltonovom
vodenih turbina Fransisove turbine: turbinom
- Objašnjava sprovodno kolo, - Hidroenergetsko
analitičko radno kolo, uređaj postrojenje sa
određivanje snage za regulaciju, Kaplanovom
turbine i stepena vratilo, ležišta turbinom
iskorišćenja - Razlikuje varijante - Pumpno postrojenje
- Navodi Fransisovih turbina s
hidromašinsku obzirom na
opremu brzohodnost
- Objašnjava pumpno - Identifikuje sastavne
postrojenje dijelove Kaplanove
turbine
- Uočava specifičnost
radnog kola i uređaja
za regulisanje
Kaplanove turbine
- Izračunava snagu
turbine
- Razlikuje hidrauličke
razvodnike
otvorenog i
zatvorenog toka
- Analizira ulogu
hidrauličkog
prenosnika
- Prepoznaje sastavne
dijelove pumpnog
postrojenja
- Analizira visinu
usisavanja, jedinični
rad i gubitke
energije
- Određuje brzine i
crta trouglove brzina
fluidne mase u
radnom prostoru
- Uočava uticaj oblika
lopatica radnog kola
na rad centrifugalne
pumpe
- Analizira promjenu
60
Formativni ciljevi
obrtaja radnog kola,
promjenu
spoljašnjeg prečnika
i ponašanje
centrifugalne pumpe
- Prepoznaje način
regulacije rada
pumpnog postrojenja
- Analizira gubitke
energije u pumpnom
postrojenju
- Izračunava korisnu
snagu i stepen
iskorišćenja
pumpnog postrojenja
Termoenergetska postrojenja
- Navodi definiciju i - Upoređuje - Uočava važnost Vježbe:
podjelu kondenzaciona i očuvanja životne - Izračunavanje snage
termoenergetskih toplifikaciona sredine i stepena
postrojenja postrojenja - Razvija potrebu iskorišćenja parne
- Ilustruje toplotne - Pravi tehnološku ekonomičnog turbine
šeme šemu korišćenja energije - Crtanje šema
termoenergetskih termoenergetskog termoenergetskih
postrojenja postrojenja postrojenja
- Definiše kotlovsko - Upoređuje - Grafičko prikazivanje
postrojenje energetska, promjene pritiska i
- Navodi podjelu industrijska,grijna i brzine u akcionim i
kotlova kombinovana reakcionim
- Obrazlaže kotlovska turbinama
vrelovodne kotlove postrojenja - Crtanje šeme
- Navodi podjelu - Analizira strujnu kotlovskog
parnih kotlova šemu vrelovodnog postrojenja
- Objašnjava princip kotla
rada parnog kotla - Razlikuje stabilne i
- Objašnjava toplotni pokretne kotlove Seminarski rad:
bilans - Upoređuje kotlove sa - Kotlovsko
- Nabraja i opisuje prirodnom i postrojenje
elemente parnog prinudnom - Akcione turbine
kotla cirkulacijom - Reakcione turbine
- Upoznaje - Identifikuje - Toplane
konstrukcije parnih cilindrične kotlove i
kotlova kotlove sa
- Objašnjava potpalu vodogrijnim cijevima
kotla - Analizira princip
- Obrazlaže rada parnog kotla
opsluživanje kotla u - Pravi šemu tokova
radu i obustavu rada predajnika i
kotla prijemnika toplote u
- Poznaje uređaje za parnom kotlu
loženje uglja - Vrednuje toplotni
61
Formativni ciljevi
- Opisuje uređaje za bilans parnog kotla
loženje tečnim i - Uočava toplotne
gasovitim gorivom gubitke
- Navodi i objašnjava - Analizira ulogu
uređaje za zagrijača vode
prečišćavanje dimnih - Analizira zadatak
gasova isparivača
- Upoznaje uređaj za - Upoređuje
transport i konvektne i
skladištenje čvrstih registarske
produkata isparivače
sagorijevanja - Interpretira ulogu
- Objašnjava sistem za pregrijača pare
snabdijevanje - Upoređuje kotlove
postrojenja vodom na čvrsto,tečno i
- Opisuje postrojenje gasovito gorivo
za hemijsku - Prepoznaje elemente
pripremu vode parnih kotlova
- Poznaje ventilatore - Planira postupak
za termoenergetska potpale kotla
postrojenja - Interpretira postupak
- Objašnjava cijevni opsluživanja kotla u
sistem i armaturu radu
- Navodi uređaje za - Pravi šemu
komprimovani gazdinstva za gorivo
vazduh - Analizira uređaj za
- Objašnjava sagorijevanje u sloju
transformaciju - Prepoznaje uređaje
energije u turbinama za sagorijevanje u
- Navodi podjelu letu
parnih turbina - Upoređuje gorionike
- Opisuje osnovne za tečna goriva sa
elemente parnih raspršivačem pod
turbina pritiskom i
- Objašnjava princip rotacionim
rada parnih turbina raspršivačem
- Objašnjava parno - Upoređuje difuzni
turbopostrojenje gorionik i gorionik sa
- Ilustruje šemu cijevima za gasovito
toplane gorivo
- Analizira uređaje za
prečišćavanje dimnih
gasova
- Razlikuje
multiciklonski i
mokri oprašivač
- Analizira ulogu
uređaja za
manipulaciju i
skladištenje čvrstih
62
Formativni ciljevi
produkata
sagorijevanja
- Pravi šemu
transporta šljake i
pepela
- Upoređuje otvoreni i
zatvoreni sistem
vodosnabdijevanja
postrojenja
- Uočava razliku
između rashladnih
kula sa prirodnom i
prinudnom
promajom
- Analizira postupak
hemijske pripreme
vode
- Uočava ulogu
ventilatora
- Pravi šemu promaje
u kotlovskom
postrojenju
- Upoređuje prirodnu,
vještačku
uravnoteženu i
vještačku forsiranu
promaju
- Analizira ulogu
armature
termoenergetskog
postrojenja
- Uočava finu,
zapornu, zaštitnu,
regulacionu, grubu i
kontrolnu armaturu
- Pravi šemu
postrojenja za
komprimovani
vazduh
- Analizira ulogu
parnih turbina u
termoenergetskom
postrojenju
- Razlikuje akcione i
reakcione turbine
- Upoređuje aksijalne i
radijalne turbine
elemente parne
turbine
63
Formativni ciljevi
- Uočava kućište,
sprovodni aparat,
lopatice, vratilo,
zaptivače,rotor
- Analizira princip
rada jednostepene
akcione De Lavalove
turbine
- Crta dijagram
promjene pritiska i
brzine u radnom kolu
turbine
- Analizira rad
Kertisove dvostepene
turbine
- Analizira rad
Parsonove reakcione
turbine
- Interpretira princip
rada kondenzacione
jednooklopne parne
turbine
64
Razred: TREĆI
Formativni ciljevi
Gasoenergetska postrojenja
- Definiše - Interpretira ulogu - Razvija ekološku Vježbe:
gasoenergetsko gasoenergetskih svijest - Izračunavanje snage
postrojenje postrojenja - Razvija analitičko i gasne turbine
- Navodi podjelu - Razlikuje akcione i logičko mišljenje - Izbor
gasnih turbina reakcione gasne turbokompresora
- Objašnjava rad gasne turbine
turbine - Analizira rad gasne
- Poznaje elemente turbine
gasne turbine - Prepoznaje princip
- Objašnjava rada gasne turbine
gasnoturbinska sa pogonom na tečno
postrojenja gorivo Seminarski rad:
otvorenog i - Analizira rad gasnog - Gasoturbinsko
zatvorenog toka turbopostrojenja postrojenje
- Obrazlaže ulogu i otvorenog i otvorenog toka
princip rada zatvorenog toka - Gasoturbinsko
turbokompresora - Analizira rad postrojenje
- Navodi ulogu gasoturbinskog zatvorenog toka
hladnjaka i postrojenja
površinskog zagrijača - Uočava razliku
- Objašnjava grijnu između grijne
komoru komore i površinskog
- Navodi zaštitne zagrijača
uređaje gasnih - Uočava i vrednuje
turbopostrojenja ulogu hladnjaka
izduvnih gasova
- Razlikuje radijalne i
aksijalne kompresore
- Analizira rad
aksijalnog i
radijalnog
turbokompresora
- Vrednuje ulogu
regulatora sigurnosti
- Identifikuje princip
rada graničnog
regulatora
temperature i releja
za isključivanje
Nuklearna postrojenja
- Navodi osnovne - Upoređuje prednosti - Razvija ekološku Vježbe:
karakteristike i nedostatke gradnje svijest - Crtanje toplotnih
nuklearnih nuklearnih - Razvija odgovornost i šema nuklearnog
postrojenja postrojenja preciznost u radu postrojenja
- Objašnjava proces - Shvata proces
nuklearne fisije dobijanja nuklearne
- Poznaje osnovne energije Seminarski rad:
elemente nuklearnog - Prepoznaje elemente - Nuklearne elektrane
65
Formativni ciljevi
postrojenja nuklearnog
- Obrazlaže proces reaktora:tijelo,
rada nuklearnog reflektor, sistem za
postrojenja hlađenje, sistem za
- Navodi probleme regulaciju i biološki
skladištenja štit
radioaktivnog otpada - Analizira ulogu
i opasnosti od generatora pare
radioaktivnog - Crta i analizira
zračenja toplotne šeme
nuklearnog
postrojenja sa
jednim i dva kola
- Identifikuje problem
skladištenja
radioaktivnog otpada
pri zamjeni goriva
- Ocjenjuje opasnost
od radioaktivnog
zračenja u slučaju
otkaza
Solarna postrojenja
- Navodi primjenu - Prepoznaje elemente - Razvija Vježbe:
sunčevog zračenja ravnog pločastog interesovanje za - Crtanje šeme solarne
- Navodi i opisuje kolektora nove i buduće elektrane
elemente solarnih - Razlikuje i tehnologije za - Izračunavanje
postrojenja upoređuje proizvodnju energije stepena iskorišćenja
- Obrazlaže princip fokusirajuće - Formira pozitivan sunčanih kolektora
rada solarnih kolektore sa ravnim, stav prema očuvanju
postrojenja koničnim i okoline
paraboličnim
ogledalima
- Analizira rad Seminarski rad:
solarnog postrojenja - Solarna elektrana
- Prepoznaje ulogu - Sistem solarnog
kolektora, turbine, grijanja sa
kondenzatora, toplotnom pumpom
cirkulacione pumpe i
generatora
- Određuje stepen
korisnosti sunčanih
kolektora
- Analizira sistem
solarnog grijanja sa
toplotnom pumpom
- Ocjenjuje rad
sistema za
zagrijavanje vode
pomoću energije
sunca sa električnim
66
Formativni ciljevi
dopunskim grijanjem
Geotermalna postrojenja
- Objašnjava pojam - Prepoznaje - Stiče interesovanje
geotermalne geotermalne za nove tehnologije
energije energetske izvore proizvodnje energije
- Navodi primjenu - Analizira postrojenje
geotermalne koje koristi
energije geotermalnu vodu za
- Nabraja geotermalne dobijanje energije
izvore - Crta i analizira šemu
- Navodi i objašnjava geotermalnog
geotermalna postrojenja
postrojenja - Prepoznaje elemete
geotermalnog
postrojenja:izmjenji
vač toplote,turbinu,
pumpu, kondenzator
Vjetroelektrane
- Obrazlaže snagu - Izračunava snagu - Uočava važnost Seminarski rad:
vjetra vjetra očuvanja životne - Vjetroelektrane
- Objašnjava rad - Analizira uticaj sredine
postrojenja za brzine vjetra na rad
proizvodnju vjetroelektrane
električne energije - Crta i analizira
na račun energije postrojenje sa
vjetra generatorom
spregnutim preko
zupčanika sa
osovinom elise
- Analizira postrojenje
sa generatorom
pogonjenim
vazdušnom turbinom
- Prepoznaje elemente
postrojenja:
generator, elisa,
vazdušna turbina
Elektrane na bio masu
- Poznaje osobine bio - Vrednuje efekte - Uočava važnost
mase koja se koristi korišćenja bio mase očuvanja životne
za proizvodnju za proizvodnju sredine
energije energije
- Objašnjava proces - Analizira rad
transformacije postrojenja na bio
energije bio mase masu
- Obrazlaže rad
postrojenja za
dobijanje energije iz
bio mase
67
Formativni ciljevi
Izvori energije i transformacija energije
- Navodi značaj - Analizira značaj - Uočava važnost Seminarski rad:
energije za energije i uočava očuvanja životne - Goriva
egzistenciju i razvoj njenu primjenu sredine
društva - Vrednuje rezerve
- Poznaje obnovljive i energije i njenu
neobnovljive izvore potrošnju
energije - Prepoznaje
- Navodi čvrsta, tečna, obnovljive i
gasovita i nuklearna neobnovljive
goriva energetske izvore
- Objašnjava značaj i - Analizira
mogućnosti karakteristike
korišćenja energije čvrstih,tečnih i
vode,sunca,vjetra, gasovitih goriva
bio mase - Vrednuje
- Obrazlaže principe i karakteristike
značaj nuklearnog goriva i
transformacije područje primjene
energije - Analizira procese
- Navodi vidove transformacije
korišćenja energije
transformisane
energije
Procesi u postrojenjima za dobijanje goriva
- Navodi i opisuje - Analizira postupke - Uočava važnost Vježbe:
postrojenja za promjene očuvanja životne - Šematski prikaz
preradu uglja oblika,smanjenja sredine procesa pripreme
- Ilustruje proces balasta i promjene uglja
pripreme čvrstog sastava gorive mase - Šematski prikaz
goriva uglja procesa prerade
- Obrazlaže proces - Pravi šemu nafte
pripreme ugljenog postrojenja za
praha drobljenje uglja
- Objašnjava postupke - Analizira proces
prerade nafte drobljenja pomoću Seminarski rad:
- Poznaje procese drobilice sa valjcima - Priprema čvrstog
pripreme tečnih - Ocjenjuje efekte goriva
goriva sušenja uglja u - Priprema tečnog
- Objašnjava postupak rotacionim sušarama goriva
prerade prirodnog - Pravi šemu
gasa postrojenja za
- Navodi postupak i pripremu uglja
objašnjava - Shvata proces
obogaćivanje sprašivanja uglja
nuklearnog goriva - Vrednuje proces
rada ventilatorskog
mlina sa udarnim
lopaticama
- Analizira procese
68
Formativni ciljevi
frakcione destilacije,
rafinisanja,
reforminga i dorade
nafte
- Crta šemu
postrojenja za
destilaciju nafte
- Analizira rad
postrojenja za tečnu
ekstrakciju
- Analizira proces
pripreme prirodnog
gasa
- Uočava razloge
odstranjivanja
čvrstih čestica i
tečnosti iz gasa
- Uočava potrebu
odstranjivanja vlage
i sumpornih
jedinjenja pomoću
adsorbera
- Prepoznaje
postrojenja i sudove
za tečni gas
- Vrednuje pogonsko
preventivne mjere
sigurnosti za rad sa
prirodnim gasom
- Analizira proces
pripreme nuklearnog
goriva
- Analizira proces
tečne ekstrakcije
- Interpretira
membranski
separacioni proces
razdvajanja izotopa
69
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
Proceci u postrojenjima za dobijanje električne energije
- Opisuje proces -Vrednuje pojam - Razvija sposobnost Vježbe:
dobijanja električne transformacije logičkog - Crtanje pribranskih i
energije u potencijalne razmišljanja derivacionih šema
hidroelektranama energije vode u - Stiče pozitivan - Šematski prikaz rada
- Objašnjava energetski električnu energiju odnos prema načinu kondenzacione
bilans i -Razlikuje pribranske proizvodnje i termoelektrane sa
tehničkoenergetsku i derivacione korišćenja parnim blokom
efikasnost hidroelektrane električne energije - Šematski prikaz rada
hidroenergetskih -Crta pribransku termoelektrane sa
sistema šemu za velike gasnim blokom
- Navodi i objašnjava denivelacije - Šematski prikaz rada
proces dobijanja -Određuje snagu nuklearne elektrane
električne energije u hidroelektrane - Šematski prikaz rada
termoelektranama sa - Vrednuje energetski geotermalne
parnim blokom koeficijent korisnosti elektrane
- Obrazlaže proces rada - Analizira proces
termoelektrane sa transformacije
gasnim blokom hemijske energije
- Poznaje proces goriva u električnu
dobijanja električne energiju
energije u nuklearnim -Pravi šemu
elektranama kondenzacione
- Objašnjava procese u termoelektrane sa
postrojenjima za parnim blokom
proizvodnju -Crta i analizira
električne i toplotne kružni proces u
energije kondenzacionoj
- Obrazlaže energetski termoelektrani
bilans i efikasnost -Računa količinu
rada u toplote koja se
termoelektranama dovede i one koja se
- Opisuje procese izmijeni u
dobijanja električne kondenzatoru
energije u -Crta šemu
solarnim,geotermalni termoelektrane sa
m, vjetroelektranama regenerativnim
i elektranama na bio dogrijavanjem vode
masu -Crta i analizira
- Navodi značaj i ulogu toplotni ciklus
pojedinih postrojenja termoelektrane sa
u elektroenergetskom dvostepenim
sistemu turbinskim
postrojenjem i
dogrijavanjem pare
- Interpretira proces
rada u
termoelektrani sa
gasnim blokom
70
Formativni ciljevi
- Analizira proces rada
gasne
termoelektrane
otvorenog i
zatvorenog toka
- Izračunava
proizvodni kapacitet
generatora
- Analizira proces
dobijanja električne
energije u
nuklearnim
elektranama
- Analizira procese u
postrojenjima za
kombinovanu
proizvodnju
električne i toplotne
energije
- Pravi Senkijev
dijagram za
kondenzacione
termoelektrane
- Određuje energetski
stepen iskorišćenja
- Izračunava
energetski bilans
postrojenja
- Analizira proces
energije u solarnim
elektranama
- Vrednuje proces
korišćenja
geotermalnih izvora
za proizvodnju
električne energije
Procesi u postrojenjima za dobijanje toplotne energije
- Navodi procese - Razlikuje i - Shvata važnost o Vježbe:
dobijanja toplotne upoređuje racionalnom - Izrada toplotnih
energije postrojenja za korišćenju toplotne šema postrojenja za
- Obrazlaže proces rada dobijanje toplotne energije dobijanje toplotne
toplane energije energije
- Ilustruje šeme - Uočava značaj
toplifikacionih kotlovskog
postrojenja i postrojenja za
objašnjava njihov rad dobijanje toplotne
- Navodi direktni i energije
indirektni sistem - Analizira proces
daljinskog grijanja korišćenja toplotne
71
Formativni ciljevi
- Obrazlaže proces energije dobijene u
dobijanja toplotne parnoturbinskom
energije iz postrojenju
geotermalnih izvora - Šematski prikazuje
- Ilustruje i objašnjava gasnoturbinsko
šeme korišćenja postrojenje za
geotermalne energije proizvodnju energije
- Opisuje proces i iskorišćenjem
dobijanja toplotne toplote izlaznih
energije korišćenjem gasova prije
energije sunca ispuštanja u
- Objašnjava postupak atmosferu
dobijanja toplotne - Dokazuje ulogu
energije pomoću toplifikacionih
rashladnih uređaja i postrojenja
toplotnih pumpi - Upoređuje procese
- Poznaje kombinovani dobijanja toplotne
proces dobijanja energije koja se
toplotne energije koristi u tehnološke
pomoću sunčevih svrhe i energije za
kolektora i toplotne grijanje i pripremu
pumpe sanitarne tople vode
- Obrazlaže energetski - Analizira
bilans i efikasnost toplifikaciono
postrojenja za postrojenje sa
dobijanje toplotne izmjenjivačima
energije toplote, vrela voda,
vodena para
- Razlikuje direktne i
indirektne
toplifikacione
sisteme
- Prepoznaje
komponente
direktnog i
indirektnog
toplifikacionog
postrojenja sa
vrelovodnim kotlom
- Analizira proces
toplifikacionog
postrojenja sa
kaskadnim
izmjenjivačem
- Shvata proces
dobijanja toplotne
energije korišćenjem
geotermalne vode
- Vrednuje primjenu
sunčeve energije za
72
Formativni ciljevi
zagrijavanje vode
- Vrednuje
kombinovanu
primjenu toplotne
pumpe i kolektora
- Pravi bilans dobijene
toplotne energije
- Izračunava cijenu
proizvedene
jedinične toplotne
energije
- Računa količinu
proizvedene
toplotne energije
Procesi u sistemima za transport i distribuciju energije
- Navodi postrojenja - Analizira zadatak - Shvata važnost Vježbe:
za dopremu goriva postrojenja za očuvanja - Šematski prikaz
- Opisuje transport i transport i materijalnih dobara transporta uglja
distibuciju čvrstog distribuciju energije - Stiče odgovornost o - Izrada šema cijevnog
goriva - Razlikuje unutrašnji poštovanju propisa i sistema za transport
- Objašnjava transport i spoljašnji transport uputstava tečnog i gasovitog
ugljenog praha - Vrednuje ulogu goriva
- Obrazlaže transport i skladišta - Šematski prikaz
distribuciju tečnog - Razlikuje skladišta toplovoda za
goriva sa obrtnim uređajem daljinsko grijanje
- Objašnjava transport za slaganje, mosnim
i distribuciju gasovitih kranom i prstenasta
goriva skladišta
- Obrazlaže načine - Pravi šemu
transporta i transporta uglja
distribucije električne - Vrši izbor
energije transportera Seminarski rad:
- Objašnjava transport - Analizira proces Distribucija električne
i distribuciju toplotne pripreme i energije
energije transporta ugljenog Distribucija toplotne
praha energije
- Ocjenjuje ulogu
gazdinstva za tečno
gorivo
- Upoređuje transport
tečnih goriva
saobraćajnim
sredstvima i
cijevima
- Vrednuje ulogu
cijevnog sistema za
transport tečnog
goriva
- Pravi šemu linijskog i
prstenastog
73
Formativni ciljevi
snabdijevanja
potrošača tečnim
gorivom
- Uoćava razliku
između
magistralnog,
distributivnog i
razvodnog gasovoda
- Pravi šemu gasne
razvodne mreže
kućne instalacije
- Pravi podjelu
električnih
dalekovoda
- Razlikuje način
podzemnog i
nadzemnog
polaganja
električnih vodova
- Uočava tipove
stubova u prenosnoj
mreži
- Analizira mogućnosti
transporta i
distribucije toplotne
energije
- Upoređuje razne
načine vođenja
potisne i povratne
cijevi u sistemima
daljinskog grijanja
Energetski procesi kod finalnih potrošača
- Obrazlaže finalnu - Prepoznaje značaj - Shvata važnost Vježbe:
potrošnju energije energije kod finalnih racionalnog - Izrada energetskih
- Definiše stepen potrošača korišćenja energije šema procesa na
energetske - Određuje stepen mjestu korisne
efikasnosti energetske potrošnje
- Objašnjava specifičnu korisnosti
potrošnju energije - Izračunava
- Definiše stepen specifičnu potrošnju Seminarski rad:
energetskog energije - Potrošnja energije u
inteziteta - Uočava mjesta industriji
- Definiše gubitke u korišćenja energije u - Potrošnja energije u
intervalu proizvodnje industriji saobraćaju
primarne energije - Izračunava - Potrošnja energije u
- Definiše ukupni i koeficijent korisnosti poljoprivredi
normirani stepen energije kod uređaja
korisnosti uređaja - Uočava korišćenje
- Navodi potrošnju energije u
finalne energije u saobraćaju
74
Formativni ciljevi
industriji - Analizira strukturu
- Obrazlaže potrošnju finalne potrošnje
energije u saobraćaju energije u
- Poznaje potrošnju saobraćaju
energije u - Dokazuje da je
poljoprivredi stepen korisnosti
- Obrazlaže strukturu energije u
korisne energije u saobraćaju vrlo mali
ličnoj i društvenoj - Identifikuje
potrošnji potrošnju energije u
poljoprivredi
- Analizira specifičnu
potrošnju energije u
procesu sušenja
- Izračunava stepen
korisnosti uređaja i
mašina u
poljoprivredi
potrošače energije u
ličnoj i društvenoj
potrošnji
- Izračunava
koeficijent korisnosti
energije kod malih
potrošača
Ušteda energije i njeno racionalno korišćenje
- Poznaje pojam - Dokazuje mogućnost - Shvata značaj o Vježbe:
štednje energije manjeg utroška štednji i - Izrada energetskog
- Navodi mogućnosti energije i rada za racionalnom bilansa sistema za
štednje energije isti korisni efekat korišćenju energije proizvodnju i
- Obrazlaže metode - Predviđa potrošnju energije
racionalizacije racionalizaciju
energije energije kroz
iskorišćenje
odvedene toplote,
izbor odgovarajućeg
goriva, smanjenje
gubitaka
konvekcijom i
zračenjem,
pravilnim
rukovanjem
uređajima i
optimalnom
korišćenju svih
vidova energije
Eksploatacija i održavanje energetskih postrojenja
- Navodi i objašnjava - Uočava osnovni - Shvata značaj Seminarski rad:
75
Formativni ciljevi
kriterijume za ocjenu zadatak energetskog poštovanja propisa i - Tekuće i preventivno
pouzdanosti, postrojenja u toku uputstava održavanje
pogonske spremnosti i eksploatacije energetskih
ekonomičnosti rada - Određuje koeficijent postrojenja
- Obrazlaže osnovne pouzdanosti rada
principe na kojima se
- Vrednuje planske
zasniva eksploatacija zastoje zbog
postrojenja remonta i njege
- Navodi postupke - Pravi dijagrame
održavanja startovanja
postrojenja postrojenja
- Poznaje propise - Analizira postupke
održavanja i tekućeg i
eksploatacije preventivnog
energetskih održavanja
postrojenja - Pravi plan izvođenja
remonta
Projektovanje energetskih sistema
- Navodi osnovne - Izvodi postupak - Razvija Vježbe:
principe projektovanja sistematičnost u - Izrada projektnih
projektovanja energetskih sistema radu zadataka iz
- Obrazlaže osnove - Planira tehno energetskih sistema
projektovanja ekonomske
termoenergetskih karakteristike
sistema termoenergetskog
- Objašnjava osnove sistema
projektovanja hidro - Pravi plan cjevovoda
postrojenja i armature
termoenergetskog
postrojenja
- Pravi plan
toplifikacionog
sistema
- Pravi projekat
pumpnog
postrojenja:izbor
pumpe, mjesto
postavljanja, trasa
cjevovoda, mjerna
mjesta,
protok,geodetska
visina dizanja
- Pravi proračun snage
pumpe, pogonskog
motora, stepen
iskorišćenja za dato
pumpno postrojenje
Procesi u postrojenjima za dobijanje električne energije
- Opisuje proces - Razlikuje pribranske - Razvija sposobnost Vježbe:
76
Formativni ciljevi
dobijanja električne i derivacione logičkog - Crtanje pribranskih i
energije u hidroelektrane razmišljanja derivacionih šema
hidroelektranama - Crta pribransku - Stiče pozitivan - Šematski prikaz rada
- Objašnjava energetski šemu za velike odnos prema načinu kondenzacione
bilans i denivelacije proizvodnje i termoelektrane sa
tehničkoenergetsku - Određuje snagu korišćenja parnim blokom
efikasnost hidroelektrane električne energije - Šematski prikaz rada
hidroenergetskih - Vrednuje energetski termoelektrane sa
sistema koeficijent korisnosti gasnim blokom
- Navodi i objašnjava - Shvata proces - Šematski prikaz rada
proces dobijanja transformacije nuklearne elektrane
električne energije u hemijske energije - Šematski prikaz rada
termoelektranama sa goriva u električnu geotermalne
parnim blokom energiju elektrane
- Obrazlaže proces rada - Pravi šemu
termoelektrane sa kondenzacione
gasnim blokom termoelektrane sa
- Poznaje proces parnim blokom
dobijanja električne - Crta i analizira
energije u nuklearnim kružni proces u
elektranama kondenzacionoj
- Objašnjava procese u termoelektrani
postrojenjima za - Računa količinu
proizvodnju toplote koja se
električne i toplotne dovede i one koja se
energije izmijeni u
- Obrazlaže energetski kondenzatoru
bilans i efikasnost - Crta šemu
rada u termoelektrane sa
termoelektranama regenerativnim
- Opisuje procese dogrijavanjem vode
dobijanja električne - Crta i analizira
energije u toplotni ciklus
solarnim,geotermalni termoelektrane sa
m, vjetroelektranama dvostepenim
i elektranama na bio turbinskim
masu postrojenjem i
- Navodi značaj i ulogu dogrijavanjem pare
pojedinih postrojenja - Shvata proces rada u
u elektroenergetskom termoelektrani sa
sistemu gasnim blokom
- Analizira proces rada
gasne
termoelektrane
otvorenog i
zatvorenog toka
- Izračunava
proizvodni kapacitet
generatora
77
Formativni ciljevi
energije u
nuklearnim
elektranama
- Analizira procese u
postrojenjima za
kombinovanu
proizvodnju
električne i toplotne
energije
- Pravi Senkijev
dijagram za
kondenzacione
termoelektrane
- Određuje energetski
stepen iskorišćenja
- Izračunava
energetski bilans
postrojenja
- Analizira proces
energije u solarnim
elektranama
korišćenja
geotermalnih izvora
za proizvodnju
Procesi u postrojenjima za dobijanje toplotne energije
- Navodi procese - Uočava značaj - Razvija svijest o Vježbe:
dobijanja toplotne kotlovskog racionalnom - Izrada toplotnih
energije postrojenja za korišćenju toplotne šema postrojenja za
- Obrazlaže proces rada dobijanje toplotne energije dobijanje toplotne
toplane energije energije
- Ilustruje šeme - Analizira proces
toplifikacionih korišćenja toplotne
postrojenja i energije dobijene u
objašnjava njihov rad parnoturbinskom
- Navodi direktni i postrojenju
indirektni sistem - Šematski prikazuje
daljinskog grijanja gasnoturbinsko
- Obrazlaže proces postrojenje za
dobijanja toplotne proizvodnju energije
energije iz i iskorišćenjem
geotermalnih izvora toplote izlaznih
- Ilustruje i objašnjava gasova prije
šeme korišćenja ispuštanja u
geotermalne energije atmosferu
- Opisuje proces - Shvata ulogu
dobijanja toplotne toplifikacionih
78
Formativni ciljevi
energije korišćenjem postrojenja
energije sunca - Upoređuje procese
- Objašnjava postupak dobijanja toplotne
dobijanja toplotne energije koja se
energije pomoću koristi u tehnološke
rashladnih uređaja i svrhe i energije za
toplotnih pumpi grijanje i pripremu
- Poznaje kombinovani sanitarne tople vode
proces dobijanja - Analizira
toplotne energije toplifikaciono
pomoću sunčevih postrojenje sa
kolektora i toplotne izmjenjivačima
pumpe toplote, vrela
- Obrazlaže energetski voda,vodena para
bilans i efikasnost - Razlikuje direktne i
postrojenja za indirektne
dobijanje toplotne toplifikacione
energije sisteme
- Prepoznaje
komponente
direktnog i
indirektnog
toplifikacionog
postrojenja sa
vrelovodnim kotlom
- Analizira proces
toplifikacionog
postrojenja sa
kaskadnim
izmjenjivačem
- Shvata proces
dobijanja toplotne
energije korišćenjem
geotermalne vode
- Vrednuje primjenu
sunčeve energije za
zagrijavanje vode
- Vrednuje
kombinovanu
primjenu toplotne
pumpe i kolektora
- Pravi bilans dobijene
toplotne energije
- Izračunava cijenu
proizvedene
jedinične toplotne
energije
- Računa količinu
proizvedene
toplotne energije
79
Formativni ciljevi
Procesi u sistemima za transport i distribuciju energije
- Navodi postrojenja - Shvata zadatak - Razvija svijest o Vježbe:
za dopremu goriva postrojenja za očuvanju - Šematski prikaz
- Opisuje transport i transport i materijalnih dobara transporta uglja
distibuciju čvrstog distribuciju energije - Stiče odgovornost o - Izrada šema cijevnog
goriva - Razlikuje unutrašnji poštovanju propisa i sistema za transport
- Objašnjava transport i spoljašnji transport uputstava tečnog i gasovitog
ugljenog praha - Vrednuje ulogu goriva
- Obrazlaže transport i skladišta - Šematski prikaz
distribuciju tečnog - Razlikuje skladišta toplovoda za
goriva sa obrtnim uređajem daljinsko grijanje
- Objašnjava transport za slaganje, mosnim
i distribuciju gasovitih kranom i prstenasta
goriva skladišta
- Obrazlaže načine - Pravi šemu
transporta i transporta uglja
distribucije električne - Vrši izbor
energije transportera Seminarski rad:
- Objašnjava transport - Analizira proces - Distribucija
i distribuciju toplotne pripreme i električne energije
energije transporta ugljenog - Distribucija toplotne
praha energije
- Shvata ulogu
gazdinstva za tečno
gorivo
- Upoređuje transport
tečnih goriva
saobraćajnim
sredstvima i
cijevima
- Vrednuje ulogu
cijevnog sistema za
transport tečnog
goriva
- Pravi šemu linijskog i
prstenastog
snabdijevanja
potrošača tečnim
gorivom
- Uočava razliku
između
magistralnog,
distributivnog i
razvodnog gasovoda
- Pravi šemu gasne
razvodne mreže
kućne instalacije
- Shvata podjelu
električnih
dalekovoda
80
Formativni ciljevi
- Razlikuje način
podzemnog i
nadzemnog
polaganja
električnih vodova
- Uočava tipove
stubova u prenosnoj
mreži
- Analizira mogućnosti
transporta i
distribucije toplotne
energije
- Upoređuje razne
načine vođenja
potisne i povratne
cijevi u sistemima
daljinskog grijanja
Energetski procesi kod finalnih potrošača
- Obrazlaže finalnu - Shvata značaj - Razvija svijest o Vježbe:
potrošnju energije energije kod finalnih racionalnom - Izrada energetskih
- Definiše stepen potrošača korišćenju energije šema procesa na
energetske - Određuje stepen mjestu korisne
efikasnosti energetske potrošnje
- Objašnjava specifičnu korisnosti
potrošnju energije - Izračunava
- Definiše stepen specifičnu potrošnju Seminarski rad:
energetskog energije - Potrošnja energije u
inteziteta - Uočava mjesta industriji
- Definiše gubitke u korišćenja energije u - Potrošnja energije u
intervalu proizvodnje industriji saobraćaju
primarne energije - Izračunava - Potrošnja energije u
- Definiše ukupni i koeficijent korisnosti poljoprivredi
normirani stepen energije kod uređaja
korisnosti uređaja - Uočava korišćenje
- Navodi potrošnju energije u
finalne energije u saobraćaju
industriji - Analizira strukturu
- Obrazlaže potrošnju finalne potrošnje
energije u saobraćaju energije u
- Poznaje potrošnju saobraćaju
energije u - Dokazuje da je
poljoprivredi stepen korisnosti
- Obrazlaže strukturu energije u
korisne energije u saobraćaju vrlo mali
ličnoj i društvenoj - Identifikuje
potrošnji potrošnju energije u
poljoprivredi
- Analizira specifičnu
potrošnju energije u
procesu sušenja
81
Formativni ciljevi
- Izračunava stepen
korisnosti uređaja i
mašina u
poljoprivredi
potrošače energije u
ličnoj i društvenoj
potrošnji
- Izračunava
koeficijent korisnosti
energije kod malih
potrošača
Ušteda energije i njeno racionalno korišćenje
- Poznaje pojam - Dokazuje mogućnost - Razvija svijest o Vježbe:
štednje energije manjeg utroška racionalizaciji - Izrada energetskog
- Navodi mogućnosti energije i rada za korišćenja energije bilansa sistema za
štednje energije isti korisni efekat proizvodnju i
- Obrazlaže metode - Predviđa potrošnju energije
racionalizacije racionalizaciju
energije energije kroz
iskorišćenje
odvedene toplote,
izbor odgovarajućeg
goriva, smanjenje
gubitaka
konvekcijom i
zračenjem,
pravilnim
rukovanjem
uređajima i
optimalnom
korišćenju svih
vidova energije
Eksploatacija i održavanje energetskih postrojenja
- Navodi i objašnjava - Shvata osnovni - Razvija svijest o Seminarski rad:
kriterijume za ocjenu zadatak energetskog značaju poštovanja - Tekuće i preventivno
pouzdanosti, postrojenja u toku propisa i uputstava održavanje
pogonske spremnosti i eksploatacije energetskih
ekonomičnosti rada - Određuje koeficijent postrojenja
- Obrazlaže osnovne pouzdanosti rada
principe na kojima se - Vrednuje planske
zasniva eksploatacija zastoje zbog
postrojenja remonta i njege
- Navodi postupke - Pravi dijagrame
održavanja startovanja
postrojenja postrojenja
- Poznaje propise - Analizira postupke
održavanja i tekućeg i
eksploatacije preventivnog
82
Formativni ciljevi
energetskih održavanja
postrojenja - Pravi plan izvođenja
remonta
Projektovanje energetskih sistema
- Navodi osnovne - Shvata postupak - Razvija Vježbe:
principe projektovanja sistematičnost u - Izrada projektnih
projektovanja energetskih sistema radu zadataka iz
- Obrazlaže osnove - Planira tehno energetskih sistema
projektovanja ekonomske
termoenergetskih karakteristike
sistema termoenergetskog
- Objašnjava osnove sistema
projektovanja hidro - Pravi plan cjevovoda
postrojenja i armature
termoenergetskog
postrojenja
- Pravi plan
toplifikacionog
sistema
- Pravi projekat
pumpnog
postrojenja:izbor
pumpe, mjesto
postavljanja, trasa
cjevovoda, mjerna
mjesta,
protok,geodetska
visina dizanja
- Pravi proračun snage
pumpe, pogonskog
motora, stepen
iskorišćenja za dato
pumpno postrojenje

- M. Radovanović, D. Voronjec, M.Bogner,Energetski procesi, Zavod za udžbenike i
nastavna sredstva, Beograd,1985.
- M. Bogner, R. Topić, B. Jaćimović,Energetski procesi, Zavod za udžbenike i
nastavna sredstva, Beograd,1995.
- LJ. Brkić i drugi, Energetska postrojenja, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 2000.
- LJ.Brkić,V. Bekavac, S. Marković,Termoenergetska postrojenja,Zavod za
udžbenike i nastavna sredstva, Beograd,1989.
- D. Debeljković, Termoenergetski procesi, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 2001.
- R. Misita,Električna postrojenja, Zavod za udžbenike, Sarajevo,1982.
- J. Miler, Parne i plinske turbine,Tehnička knjiga, Zagreb,1965.
83
- Nastava se izvodi u učionici opremljenoj računarom i projektorom, dijapozitivima
iz energetskih postrojenja i procesa,šemama termoenergetskih postrojenja.

- Usmenih odgovora, najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu,
- pisanih vježbi, najmanje jedna u polugodištu.

- Urađeni seminarski radovi.

- Diplomirani mašinski inženjer

Znanja
Predmet Znanja
- Hidroenergetska postrojenja - Hidraulika i pneumatika - Osnovi hidraulike
- Mehanika - Kinematika i dinamika
- Mjerenje, automatizacija i tečnosti
regulacija - Mehanički rad, snaga
- Praktična nastava - Stepen korisnog djelovanja
- Komponente hidrauličkih
sistema
- Mjerenje veličina
- Termoenergetska - Termodinamika i - Desnokretni kružni procesi

postrojenja termotehnika - Pretvaranje toplote u
- Praktična nastava mehanički rad
- Industrijska postrojenja - Turbine i turbinska
postrojenja
- Eksploatacija i održavanje
termoenergetskih
postrojenja
- Toplotne mašine i uređaji
- Gasoenergetska postrojenja - Termodinamika i - Desnokretni kružni procesi

termotehnika - Postrojenja i sudovi za tečni
- Praktična nastava gas
- Nuklearna postrojenja - Praktična nastava - Eksploatacija i održavanje
- Ekologija i zaštita životne energetskih postrojenja
sredine - Nuklearna energija
- Mjere i zaštita životne
sredine
- Solarna postrojenja - Termodinamika i - Osnovi tehnike grijanja i

termotehnika hlađenja
84
Znanja
Predmet Znanja
- Izvori energije i - Termodinamika i - Sagorijevanje
transformacija energije termotehnika - Pretvaranje toplotne u
- Elektrotehnika sa mehaničku energiju
elektronikom - Proizvodnja električne
energije
- Procesi u postrojenjima za - Termodinamika i - Goriva

dobijanje goriva termotehnika
- Procesi u postrojenjima za - Elektrotehnika sa - Dobijanje i proizvodnja

dobijanje električne elektronikom električne energije
energije - Trofazni sistemi
- Procesi u postrojenjima za - Termodinamika i - Potpuno i nepotpuno

dobijanje toplotne energije termotehnika sagorijevanje
- Praktična nastava - Osnovi tehnike grijanja
- Lijevokretni kružni procesi
- Toplovodno, vrelovodno i
parovodno postrojenje
- Procesi u postrojenjima za - Industrijska postrojenja - Unutrašnji transport

transport i distribuciju - Elektrotehnika sa - Prenos električne energije
energije elektronikom - Centralno i daljinsko
- Termodinamika i grijanje
termotehnika - Gasne stanice i postrojenja
- Praktična nastava za tečni gas
- Ušteda energije i njeno - Energetska efikasnost - Obnovljivi i neobnovljivi

racionalno korišćenje energetski izvori
- Energetska efikasnost
korišćenja uređaja
sistema grijanja i hlađenja
- Energetska efikasnost u
domaćinstvu
- Eksploatacija i održavanje - Praktična nastava - Tehnička i tehnološka

energetskih postrojenja - Mjerenje, automatizacija i dokumentacija
regulacija - Pogonski propisi i tehničke
mjere bezbjednosti
- Održavanje
termoenergetskih
postrojenja
- Održavanje postrojenja za
vodu
- Regulacija energetskih
postrojenja
- Održavanje sistema
automatskog upravljanja
85
1.2.8.TERMODINAMIKA I TERMOTEHNIKA
1. Naziv predmeta: TERMODINAMIKA I TERMOTEHNIKA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III 48 24 72
IV 44 22 66
Ukupno 92 46 138

- Shvatanje značaja termodinamike i termotehnike i uočavanje njihove primjene u
praktične svrhe.
- Usvajanje znanja o osnovnim termodinamičkim pojmovima.
- Sticanje znanja o idealnim i realnim gasovima.
- Sticanje znanja o kružnim procesima toplotnih i rashladnih mašina.
- Razumijevanje načina prostiranja toplote.
- Usvajanje znanja o sagorijevanju i štetnom uticaju produkata sagorijevanja.
- Sticanje znanja iz oblasti grijanja i hlađenja.
86
Razred: TREĆI
Formativni ciljevi
Osnovni pojmovi u termodinamici
- Navodi značaj - Uočava značaj - Razvija analitičnost Vježbe:
termodinamike i termodinamike - Stiče smisao - Mjerenje pritiska i
njenu primjenu - Razlikuje otvorene, preciznosti u radu temperature
- Definiše pojam zatvorene i izolovane - Izračunavanje
termodinamičkog sisteme zapreminskog i
sistema - Upoređuje pritiske i tehničkog rada
- Navodi i objašnjava način njegovog - Odrađivanje
osnovne mjerenja specifičnog
termodinamičke - Izračunava stvarni toplotnog kapaciteta
veličine:pritisak,tem pritisak tijela
peratura, specifična - Shvata pojam - Izračunavanje
zapremina specifične zapremine količine toplote
- Poznaje jednačinu - Analizira pojam
stanja i navodi temperature
promjene stanja - Izračunava i mjeri
- Obrazlaže povratne i temperaturu u
nepovratne procese Kelvinima,
- Definiše i objašnjava Celzijusima,
rad, unutrašnju Reomirima i
energiju i količinu Farenhajtima
toplote - Analizira jednačinu
- Objašnjava pojam stanja
entalpije - Crta promjenu stanja
- Definiše pojam u pv dijagramu
entropije - Upoređuje i analizira
povratne i
nepovratne procese
- Razlikuje
zapreminski i
tehnički rad
- Izračunava
zapreminski i
tehnički rad
- Razlikuje, analizira i
izračunava
unutrašnju kinetičku
i potencijalnu
energiju
- Vrednuje pojam
količine toplote
- Razlikuje i koristi
masenu, molarnu i
zapreminsku
specifičnu toplotu
- Analizira pojam
toplotnog kapaciteta
- Izračunava entalpiju
87
Formativni ciljevi
stanja
termodinamičkog
sistema
- Shvata pojam
entropije
- Prikazuje promjene
stanja u toplotnom
Ts dijagramu
Zakoni termodinamike
- Obrazlaže prvi zakon - Analizira prvi zakon - Shvata značaj Vježbe:
termodinamike za termodinamike za ekonomičnog - Crtanje radnih i
otvorene i zatvorene otvorene i zatvorene korišćenja energije toplotnih dijagrama
sisteme sisteme - Postiče sistemski - Određivanje
- Poznaje postavku i - Upoređuje pristup rešavanja entropije izolovanog
formulaciju drugog energetske efekte konkretnih problema sistema
zakona rada i toplote - Određivanje
termodinamike - Izračunava entalpije sistema
razmijenjenu - Izračunavanje
toplotnu energiju u energije otvorenih i
toku procesa na zatvorenih sistema
osnovu postavljenih
uslova
- Interpretira
formulaciju drugog
zakona
termodinamike
- Analizira i vrednuje
porast entropije
- Utvrđuje stanje
ravnoteže izolovanog
sistema
Idealni gasovi i mješavine idealnih gasova
- Navodi karakteristike - Analizira jednačinu - Razvija spososbnost Vježbe:
idealnih gasova stanja idealnog gasa ocjenjivanja i - Izračunavanje
- Objašnjava - Koristi jednačinu vrednovanja veličina stanja
jednačinu stanja stanja za idealnog gasa na
idealnog gasa određivanje osnovu poznatih
- Nabraja i obrazlaže nepoznatih veličina parametara
promjene stanja stanja - Crtanje izobarske,
idealnog gasa - Razlikuje izobarske, izohorske,
- Objašnjava pojam izohorske, adijabatske i
mješavine idealnih izotermske i izotermske promjene
gasova adijabatske stanja
promjene stanja - Izračunavanje
- Grafički prikazuje zapreminskog rada
politropsku politropskih
promjenu stanja za promjena stanja
različite vrijednosti - Određivanje pritiska
eksponenta n mješavine
88
Formativni ciljevi
- Prepoznaje - Izračunavanje gasne
politropsku konstante mješavine
promjenu stanja
- Izračunava
zapreminski rad
izobarske,
izotermske i
adijabatske
promjene
- Rešava konkretne
zadatke na osnovu
poznatih zakonitosti
i zadatih podataka
- Upoređuje mješavine
idealnih gasova
- Koristi Daltonov
zakon za
izračunavanje
pritiska mješavine
- Razlikuje maseni,
zapreminski i
molarni sastav
mješavine
- Analizira jednačinu
stanja mješavine
- Računa veličine
stanja mješavine na
osnovu postavljenih
uslova i poznatih
zakonitosti
Realni gasovi
- Objašnjava pojam - Upoređuje realne i - Razvija sposobnost
realnog gasa idealne gasove logičkog razmišljanja
- Obrazlaže Vander- - Analizira jednačinu
Valsovu jednačinu stanja realnih gasova
stanja - Uočava čvrstu, tečnu
- Ilustruje i objašnjava i gasovitu fazu na
- fazni dijagram faznom PT dijagramu
- Identifikuje fazne
prelaze
- Vrednuje procese
očvršćavanja,
isparavanja i
sublimacije
- Analizira stanje
trojne tačke K
Vodena para
- Navodi karakteristike - Analizira proces - Razvija analitičnost Vježbe:
i postupak dobijanja dobijanja vodene - Stiče navike tačnosti - Izračunavanje
89
Formativni ciljevi
vodene pare pare i sistematičnosti u veličina stanja
- Objašnjava veličine - Razlikuje zasićenu, radu vodene pare
stanja vodene pare suvozasićenu i - Crtanje pv, Ts i is
- Obrazlaže promjene pregrijanu paru dijagrama za vodenu
stanja vodene pare - Crta i koristi pv paru
- Ilustruje dijagrame dijagram za vodenu - Očitavanje
za vodenu paru paru vrijednosti veličina
- Poznaje primjenu - Upotrebljava i stanja iz tablica za
vodene pare u analizira Ts i is vodenu paru i sa
industriji dijagrame za vodenu dijagrama
paru
- Analizira veličine
stanja vodene pare
- Razlikuje promjene
stanja vodene pare
- Crta promjene stanja
- Koristi tablice za
vodenu paru
- Uočava značaj
vodene pare i navodi
njenu primjenu u
industriji
- Određuje veličine
stanja na osnovu
postavljenih uslova i
poznatih parametara
Vlažan vazduh
- Definiše pojam - Analizira pojam - Razvija logičko Vježbe:
vlažnog vazduha vlažnog vazduha mišljenje i - Određivanje
- Navodi i objašnjava - Razlikuje relativnu i sposobnost pravilnog apsolutne i relativne
veličine stanja apsolutnu vlažnost zaključivanja vlažnosti
vlažnog vazduha - Određuje entalpiju - Stiče sigurnost u - Izračunavanje
- Ilustruje i objašnjava vlažnog vazduha radu entalpije vlažnog
ix dijagram za vlažan - Očitava veličine vazduha
vazduh stanja koristeći ix - Crtanje dijagrama za
- Nabraja i upoznaje dijagram za vlažan vlažan vazduh
promjene stanja vazduh - Upotreba kosouglog
vlažnog vazduha - Upoređuje izobarsko ix dijagrama
- Navodi primjenu zagrijavanje i - Određivanje
vlažnog vazduha hlađenje vlažnog temperature tačke
vazduha rose
- Analizira uslove
zamagljivanja
prozorskog stakla
- Izračunava količinu
toplote potrebnu za
zagrijavanje vlažnog
vazduha
- Ucrtava izotermu
temperature tačke
90
Formativni ciljevi
rose u ix dijagram
- Analizira proces
adijabatskog
miješanja dvije
struje vlažnog
vazduha
Prostiranje toplote
- Navodi načine - Razlikuje načine - Razvija potrebu Vježbe:
prostiranja toplote prostiranja toplote ekonomičnog - Izračunavanje
- Objašnjava - Identifikuje postupak korišćenja energije količine
provođenje toplote provođenja toplote - Navikava se na razmijenjene
kroz ravan, kroz ravan, homogen sistemski pristup pri toplotne energije
cilindričan i sferičan zid rješavanju kondukcijom,
zid - Upoređuje konkretnih problema konvekcijom i
- Obrazlaže konvekciju provođenje kroz zračenjem
toplote kroz tečne i ravan, jednoslojan i - Određivanje
gasovite sredine višeslojan zid toplotnih gubitaka
- Poznaje prolaženje - Uočava značaj izbora
toplote materijala zida
- Objašnjava prenos - Izračunava gustinu
toplote zračenjem toplotnog fluksa, Seminsrski rad:
- Poznaje mogućnosti toplotni fluks i Razmjenjivači
zaštite od zračenja količinu toplote koja toplotne energije
- Navodi vrste prođe kroz zid
razmjenjivača - Analizira proces
toplote provođenja toplote
- Opisuje i ilustruje kroz cilindričan zid
rekuperativne - Razmatra proces
razmjenjivače prelaženja toplote
toplote kroz tečne i gasovite
- Objašnjava sredine
regenerativne - Vrednuje koeficijent
razmjenjivače prelaza toplote za
toplote različite sredine
- Opisuje razmjenu - Prepoznaje proces
toplote miješanjem prolaza toplote
- Obrazlaže osnove - Analizira proces
proračuna kod prenosa toplote
razmjenjivača zračenjem
toplote - Upoređuje apsolutno
crno, apsolutno
bijelo i stvarno sivo
tijelo
- Izračunava
razmijenjenu
toplotnu energiju
zračenjem između
dvije paralelne ploče
- Predviđa ulogu
postavljanja
91
Formativni ciljevi
toplotnih zastora
- Upoređuje
istosmjerne,
suprotnosmjerne i
unakrsne
rekuperativne
razmjenjivače
toplote
- Izračunava razliku
srednje logaritamske
temperature
- Identifikuje proces
regenerativnog
načina razmjene
toplote
- Upoređuje
regenerativne
razmjenjivače sa
nepokretnom i
rotirajućom
akumulacionom
masom
- Analizira
razmjenjivače
toplote koji rade na
principu razmjene
toplote miješanjem
- Izračunava potrebnu
površinu preko koje
se vrši razmjena
toplote
92
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
Pretvaranje toplote u mehanički rad
- Ilustruje šemu - Uočava princip rada - Razvija logičko Vježbe:
toplotnog motora toplotnih mašina razmišljanje i - Crtanje kružnih
- Poznaje desnokretne - Crta i objašnjava pv povezivanje znanja ciklusa u pv i Ts
kružne cikluse i Ts dijagrame dijagramu
- Definiše kružnih ciklusa - Izračunavanje
termodinamički - Izračunava stepen termodinamičkog
stepen korisnosti iskorišćenja stepena iskorišćenja
- Objašnjava Karnoov - Analizira Karnoov - Izračunavanje snage
kružni ciklus ciklus i određuje četvorotaktnih i
- Obrazlaže stepen iskorišćenja dvotaktnih motora
parnoturbinsko - Analizira princip
postrojenje rada parnoturbinskog
- Ilustruje Rankin- postrojenja
Klauzijusov ciklus - Prepoznaje Seminarski rad:
- Navodi osnovne promjene na Parnoturbinsko
pojmove i objašnjava Rankin- postrojenje
princip rada motora Klauzijusovom Četvorotaktni oto
sa unutrašnjim ciklusu motor
sagorijevanjem - Izračunava Dvotaktni oto motor
razmijenjenu Četvorotaktni dizel
toplotnu energiju motor
- Razlikuje motore sa
spoljašnjim i
unutrašnjim
sagorijevanjem
- Upoređuje
četvorotaktne i
dvotaktne motore
- Vrednuje stepen
kompresije
- Analizira princip
rada četvorotaktnih i
dvotaktnih motora
- Crta otociklus u pv i
Ts dijagramu i
izračunava
termodinamički
stepen korisnosti
- Crta i analizira
dizelciklus
- Upoređuje dizel i
kombinovani ciklus
- Analizira
indikatorske
dijagrame rada
motora
- Vrednuje parametre
stvarnog ciklusa rada
93
Formativni ciljevi
motora
- Izračunava i
upoređuje snagu
motora
- Određuje stepen
korisnosti motora i
upoređuje
- Uočava mogućnost
povećanja snage
motora
Rashladni uređaji
- Opisuje proces - Prepoznaje - Razvija analitičnost Vježbe:
hlađenja lijevokretne kružne - Razvija odgovornost i - Crtanje lijevokretnih
- Objašnjava procese objektivnost kružnih ciklusa
lijevokretne kružne - Skicira i analizira - Izračunavanje
procese lijevokretni Karnoov koeficijenta
- Definiše koeficijent kružni ciklus hlađenja
hlađenja - Izračunava - Određivanje snage
- Navodi vrste i koeficijent hlađenja kompresora
osnovne - Razlikuje
karakteristike kompresorske,
rashladnih fluida ejektorske i
- Navodi podjelu apsorcione rashladne
rashladnih mašina mašine
- Objašnjava - Razlikuje rashladne Seminarski rad:
kompresorske fluide Kompresorske
rashladne mašine - Analizira princip rashladne mašine
- Ilustruje rada proste Ejektorske rashladne
termodinamičke kompresorske parne mašine
cikluse rashladne mašine Toplotna pumpa
kompresorskih parnih - Skicira
rashladnih mašina termodinamički
- Navodi i opisuje ciklus proste parne
osnovne elemente: kompresorske
kompresore, rashladne mašine i
kondenzatore, izračunava količinu
isparivače, prigušne razmijenjene
ventile toplotne energije
- Objašnjava toplotnu - Dokazuje ulogu
pumpu odvajača tečnosti
- Upoznaje ejektorske - Analizira princip
rashladne mašine rada kompresorske
- Obrazlaže princip rashladne mašine sa
rada apsorcione dvostepenom
rashladne mašine kompresijom i
dvostepenim
prigušivanjem
- Uočava zadatak
isparivača
- Razlikuje
94
Formativni ciljevi
kompresore i shvata
princip rada
- Skicira i analizira
radni ciklus
kompresora
- Izračunava teorijsku
i indikatorsku snagu
kompresora
- Vrednuje ulogu
kondenzatora
- Vrednuje zadatak
prigušnih ventila
- Identifikuje
prednosti toplotne
pumpe
- Analizira rad i pravi
šemu ejektorske
rashladne mašine
- Interpretira princip
rada apsorcione
rashladne mašine
Sagorijevanje
- Definiše pojam - Analizira proces - Jača odgovornost Vježbe:
sagorijevanja sagorijevanja prema očuvanju - Određivanje
- Ilustruje proces - Pravi razliku između okoline minimalne i stvarne
sagorijevanja sagorijevanja i - Razvija smisao za količine vazduha
- Navodi vrste i oksidacije goriva red i urednost potrebnog za
karakteristike goriva - Vrednuje potpuno
- Poznaje temperature sagorijevanje goriva
stehiometrijske paljenja goriva - Određivanje gornje i
jednačine - Razlikuje vrste donje toplotne moći
sagorijevanja goriva goriva
- Objašnjava - Upoređuje gornju i
minimalnu i stvarnu donju toplotnu moć
količinu vazduha goriva
potrebnog za - Izvodi
sagorijevanje stehiometrijske
- Obrazlaže štetan jednačine
uticaj produkata sagorijevanja
sagorijevanja - Razlikuje potpuno i
nepotpuno
sagorijevanje
- Izračunava
minimalnu količinu
vazduha potrebnog
za potpuno
sagorijevanje goriva
- Određuje koeficijent
viška vazduha
- Određuje stvarnu
95
Formativni ciljevi
količinu vazduha
potrebnog za
sagorijevanje
- Analizira produkte
sagorijevanja
- Dokazuje štetan
uticaj olova, čađi,
ugljenmonoksida,
sumpordioksida i
azot dioksida
Sistemi grijanja i hlađenja
- Objašnjava pojam - Uočava osnovnu - Razvija ekološku Vježbe:
grijanja namjenu grijanja svijest - Crtanje i analiziranje
- Navodi zadatak - Ocjenjuje parametre - Podstiče potrebu šema gravitacionog i
postrojenja za mikroklime nekog ekonomičnog pumpnog centralnog
grijanje prostora korišćenja energije grijanja
- Obrazlaže - Analizira toplotne - Razvija smisao za - Crtanje šema
pojedinačno grijanje gubitke i dobitke preciznost u radu daljinskog grijanja
- Nabraja i opisuje - Razlikuje uređaje za - Crtanje šema
uređaje za lokalno grijanje rashladnih
pojedinačno grijanje - Upoređuje peći na postrojenja
- Poznaje osnove čvrsta, tečna i
centralnog grijanja gasovita goriva
- Objašnjava - Interpretira princip - Seminarski rad:
toplovodno rada - Centralno grijanje
gravitaciono grijanje termoakumulacionih - Daljinsko grijanje
- Opisuje pumpno peći - Postrojenja za
grijanje - Prepoznaje prednosti hlađenje
- Navodi karakteristike i nedostatke
daljinskog grijanja centralnog grijanja
- Objašnjava vrste i - Upoređuje
karakteristike gravitaciono i
kotlova za centralno pumpno toplovodno
grijanje grijanje
- Nabraja vrste i - Analizira toplovodno
karakteristike grijnih jednocijevno
tijela grijanje sa rednim
- Objašnjava ulogu uključivanjem grijnih
podstanica tijela
- Definiše pojam - Crta šeme i
hlađenja upoređuje donji i
- Objašnjava elemente gornji razvod
postrojenja za dvocijevnog sistema
hlađenje pumpnog grijanja
- Upoređuje parno
grijanje niskog i
visokog pritiska
- Uočava značaj
daljinskog grijanja
- Pravi šemu
96
Formativni ciljevi
kotlovskog
postrojenja
- Razlikuje vrste
kotlova
- Razlikuje i
upoređuje cijevna,
pločasta i člankasta
grijna tijela
- Upoređuje grijna
tijela za podna i
plafonska grijanja
- Vrednuje ulogu
podstanica za
daljinsko grijanje
- Analizira šeme
rashladnih
postrojenja
- Uočava ulogu
rashladnih
postrojenja u
hladnjačama
Klimatizacija
- Definiše pojam - Analizira proces - Razvija odgovornost i Vježbe:
klimatizacije klimatizacije objektivnost - Izrada šema
- Navodi i objašnjava - Identifikuje postrojenja za
komfornu i komponente sistema klimatizaciju
tehnološku za klimatizaciju
klimatizaciju - Vrednuje uticaje
- Obrazlaže vlažnosti i brzine
postrojenja za vazduha
klimatizaciju - Razlikuje
- Upoznaje način niskopritisnu,
regulacije rada visokopritisnu,
sistema klimatizacije dvokanalnu
u zimskom i ljetnjem vazdušnovodenu
režimu klimatizaciju
- Prepoznaje složene
sisteme klimatizacije

- R.Šelmić,Đ.Kozić,Termodinamika i termotehnika,Zavod za udžbenike i nastavna
sredstva, Beograd,1990.
- Č.Kovač,Termodinamika,Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Sarajevo,1988.
- P.Šelmić,Tehnička termodinamika,Naučna knjiga, Beograd,1986.
- D.Miličić,D.Voronjec,Termodinamika,Građevinska knjiga, Beograd,1988.
- D.Voronjec,D.Kozić,Vlažan vazduh,Naučna knjiga, Beograd,1989.

- Nastava se izvodi u učionici opremljenoj računarom i projektorom.
- Dijapozitivima iz termodinamike i termotehnike.
97
- Šemama termoenergetskih postrojenja.

- Usmenih odgovora, najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu,
- pisanih vježbi, najmanje jedna ocjena u polugodištu.



Znanja
Predmet Znanja
- Idealni gasovi - Hidraulika i pneumatika - Fizička svojstva gasova
- Vodena para - Energetska postrojenja i - Termoenergetska

procesi postrojenja
- Pretvaranje toplote u - Energetska postrojenja i - Transformacija energije

mehanički rad procesi - Termoenergetska
- Praktična nastava postrojenja
- Industrijska postrojenja - Gasoenergetska postrojenja
- Energetski procesi u
postrojenjima za dobijanje
toplotne i električne
energije
- Turbine i turbinska
postrojenja
- Desnokretni kružni procesi - Energetska postrojenja - Procesi u termoenergetskim
- Praktična nastava i gasoenergetskim
postrojenjima
- Geotermalna postrojenja
- Procesi u postrojenjima za
dobijanje toplotne i
- Sagorijevanje - Energetska postrojenja i - Izvori energije i
procesi transformacija energije
sistemima za dobijanje
toplotne energije
98
Znanja
Predmet Znanja
- Tehnika grijanja i hlađenja - Energetska postrojenja i - Solarna postrojenja
procesi - Geotermalna postrojenja
- Praktična nastava - Gasoenergetska postrojenja
postrojenjima za dobijanje
toplotne energije
- Ušteda energije i njeno
racionalno korišćenje
- Toplovodno,vrelovodno i
parno postrojenje
- Toplotne podstanice
- Pogonski propisi i mjere
bezbjednosti
99
1.2.9. MJERENJE, AUTOMATIZACIJA I REGULACIJA
1. Naziv predmeta: MJERENJE, AUTOMATIZACIJA I REGULACIJA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III 52 20 72
IV 69 30 99
Ukupno 121 50 171

- Upoznavanje učenika sa međunarodnim sistemom jedinica i mjera,izvan sistema
sa jedinicama koje se koriste u svakodnevnom životu i koje se koriste u praksi EU
i SAD.
- Osposobljavanje učenika da precizno mjere određene veličine i da ih izraze u
sistemskim jedinicama.
- Osposobljavanje učenika da uoče greške pri mjerenju i da odrede veličine tih
grešaka.
- Povezivanje teorijskog znanja sa praktičnom nastavom.
- Razvija preciznost, samostalnost i odgovornost u radu.
- Razvija interesovanje za automatsko upravljanje i primjenu savremenih sredstava
automatizacije.
- Upoznavanje komponenata automatskih sistema.
- Usvaja znanja o upravljanju i regulisanju energetskim postrojenjima i primjeni
automatizacije u energetici.
- Sticanje znanja o regulatorima,njihovom djejstvu i stabilnosti sistema.
100
Razred: TREĆI
Informativni ciljevi Socijalizacijski Preporuke za
Formativni ciljevi
i sadržaji ciljevi izvođenje nastave
Značaj mjerenja u energetici
- Definiše osnovne - Razlikuje i pravilno - Razvija Napraviti :
pojmove u mjernoj primjenjuje profesionalnu - Tabele osnovnih i
tehnici osnovne pojmove u odgovornost, smisao izvedenih jedinica
- Definiše osnovne i mjernoj tehnici za tačnost i SI sistema
izvedene fizičke - Razlikuje osnovne i preciznost u radu - Tabelarni prikaz
veličine u SI izvedene jedinice - Razvija logičko nesistemskih
sistemu - Pravilno zaključivanje jedinica
- Definiše jedinice primjenjuje
koje su u upotrebi prefiks jedinica za
u svakodnevnom uprošćeno
životu i praksi, a prikazivanje
koje su izvan numeričkih
sistema vrijednosti
- Objašnjava način mjerene veličine
proračuna zadate - Pravilno koristi
veličine iz jedinica neke nesistemske
jednog mjernog jedinice koje se
sistema u jedinice koriste u praksi
drugog - Preračunava
zadate veličine
mjernog sistema i
jedinice drugog
sistema
- Tumači i analizira
rezultate mjerenja
Mjerni uređaji i instrumenti
- Definiše mjerne - Razlikuje: - Razvija pozitivan Vježbe:
uredjaje i analogne, odnos prema - Skale mjernih
instrumente digitalne, pokazne, ispunjavanju radnih uređaja i način
- Navodi podjelu na: integracione obaveza formiranja podioka
pokazne instrumente(elektr na skali
kompezacione, ična brojila)
registrujuće - Prepoznaje i
- Definiše analizira:
metrološke mjerne
karakteristike instrumente sa
mjernih direktnim
instrumenata pokazivanjem
- Navodi i (manometar, živin
objašnjava: termometar,
vrijednost podioka ampermetar)
na skali,opseg - Tumači
mjerenja,veličinu samopišuće mjerne
pokazivanja instrumente
- Navodi načine (barografi,
očitavanja termografi)
vrijednosti na - Shvata čemu služe
mjernom mjerni pretvarači
101
Formativni ciljevi
instrumentu - Shvata rad:
- Definiše skale potenciometarsko-
mjernih optičkog i
instrumenata otpornog
- Nabraja vrste skala pretvarača
- Nabraja mjerne
pretvarače
Postupci i metode mjerenja
- Upoznaje se sa: - Razlikuje metode - Rezvija tačnost i Vježbe:
direktnom mjerenja preciznost u radu Izvršiti korekciju
metodom - Tumači način i - Stiče sigurnost u rezultata mjerenja
mjerenja, tehniku mjerenja radu temperature
indirektnom, - Analizira uslove u -Objasniti
apsolutnom kojima se vrši baždarenje na
metodom, mjerenje primjeru
metodom - Razlikuje slučajne, termoelementa
komparativnog sistematske, grube
mjerenja itd. greške
- Upoznaje se sa - Izračunava i vrši
greškama mjerenja korekciju rezultata
- Objašnjava način mjerenja
proračuna - Shvata granice
apsolutne i povjerenja
relativne greške mjerenja
- Upoznaje uticaj
skale mjernog
instumenta na
tačnost mjerenja
- Objašnjava granice
povjerenja
mjerenja
- Objašnjava
baždarenje
mjernih
instrumenata
Mjerenje veličina
Mjerenje - Tumači pojam - Razvija analitičko Vježba:
temperature temperature razmišljanje - Mjetrenje
- Definiše mjerenu - Razlikuje podjelu - Razvija temperature
veličinu termometara preciznost,tačnost i pomoću
- Navodi mjerne zavisno od: spretnost u radu - Dilatacionog
jedinice po temperature termometra
međunarodnom fluida, potrebne - Otpornog
sistemu mjera tačnosti mjerenja i termometra
- Navodi i svrhe mjerenja
objašnjava podjelu - Razlikuje
termometara instrumente za
- Objašnjava mjerenje
mjerenje - Shvata šta je
temperature: bimetal i kako se
dilatacionim mjeri bimetalnim
102
Formativni ciljevi
termometrom, termometrom
staklenim - Tumači i
termometrom,ter interpretira
mometrom sa dobijene rezultate
cijevnom oprugom, mjerenja
manotermometrom
,gasnim i
bimetalnim
- Objašnjava
mjerenje
temperature
električnim
termometrima:otp
orni
termometar,termis
tor...
- Objašnjava
mjerenje
pirometrima
- Izračunava - Razvija sposobnost Vježbe:
Mjerenje pritiska procesnu veličinu u povezivanja uzroka i
- Definiše mjernu sistemskim i posljedica - Mjerenje pritiska u
veličinu i navodi nesistemskim manometar I
jedinice u kojima jedinicama Burdonov
se izražava - Razlikuje manometar
- Razumije mjerenje Prantlovu i Pitovu
strujnog i cijev
zaustavnog pritiska - Razlikuje:
- Objašnjava rad hidrostatički
manometara,podje manometar: U
lu cijev, U cijev sa
- Navodi i jednim otvorenim
objašnjava krajem, obrnutu U
manometre za cijev, prstenastu
mjerenje:natpritis vagu
ka,vakuummetre - Razlikuje i
za mjerenje upoređuje
potpritiska i mehaničke i
barometre za elektronske
mjerenje manometre
atmosferskog - Analizira rezultate
pritiska i izvodi zaključke
Mjerenje nivoa
tečnosti
- Navodi postupke - Prepoznaje i Vježbe:
mjerenja nivoa analizira da: - Razvija pozitivnu - Mjerenje nivoa
tečnosti na metode mjerenja orijentaciju prema tečnosti uređajem
principu zavise od svrhe zanimanju sa plovkom
hidrostatičkog mjerenja, željene
pritiska tačnosti mjerenja,
103
Formativni ciljevi
uslova procesa Vježbe :
- Navodi i - Shvata kako se - Mjerenje nivoa
objašnjava: mjeri nivo tečnosti tečnosti na
ultrazvučna mehaničkim principu
mjerenja, uređajima sa hidrostatičkog
električnim plovkom pritiska
mjeračima, - Tumači na kom
radioaktivnim principu rade
zracima, pneumatski
kapacitivnim mjerači
mjeračima - Analizira metode
mjerenja:
ultrazvučnim,kapa
citativnim
mjeračima
- Analizira gdje se
primjenjuje
mjerenje
radioaktivnim
zracima i kako se
vrši
- Tumači kako se
vrši obrada signala
u zavisnosti da li
se mjerni signal
očitava na mjestu
ili se prenosi na
daljinu
Mjerenje hemijskih - Tumači značaj
veličina mjerenja
- Definiše i hemijskih
objašnjava: elemenata u
mjerenje sastava laboratoriji,proces
materijala, noj industriji i
mjerenje pH energetici
vrijednosti, - Analizira mjerenje - Razvija analitičko
mjerenje sastava smješe mišljenje
jonizacije vazduha termohemijskim
- Definiše pH gasoanalizatorom
vrijednost vode - Izračunava na
- Definiše kiselo - različitim
bazne indikatore primjerima
koncentraciju H+
Mjerenje snage
energetskih i radnih
mašina
- Obrazlaže značaj - Shvata rad
mjerenja snage hidraulične
energetskih i kočnice sa
radnih mašina spoljnim rotorom
- Definiše: snagu, - Upoređuje - Razvija pozitivan
104
Formativni ciljevi
obrtni moment i hidraulične odnos prema radu
definiše jedinice kočnice
- Objašnjava
mjerenje snage
pomoću električnih
i hidrauličkih
kočnica
- Navodi hidraulične
kočnice sa diskom,
lopaticama
Mjerenje broja - Tumači kako radi - Razvija Vježbe:
obrtaja ručni brojač sistematičnost, - Nacrtati šemu
- Razlikuje: ručni obrtaja preciznost, tačnost i inkrementanog
tahometar i sposobnost opažanja pretvarača
digitalni tahometar
- Definiše da
mjerenje može biti
bezkontaktno
(optički,laserski
senzor)
Mjerenje snage - Prepoznaje - Razvija stručnost Vježbe:
električnih mašina mehaničke gubitke - Razvija analitičko - Čitanje podataka o
- Objašnjava snagu motora i efektivnu mišljenje, moć snazi, gubicima u
motora ili snagu motora opažanja prospektima
generatora - Čita i analizira - Razvija odgovornost (katalozima)
- Objašnjava podatke dobijene prema radu proizvođača
mehaničke gubitke od proizvođača
i efektivnu snagu električnih mašina
- Objašnjava stepen
iskorišćenja
motora
Mjerenje sile i - Prepoznaje mjerne - Razvija sposobnost
istezanja materijala trake i razlikuje za timski rad
- Definiše: silu, materijale od kojih - Razvija smisao za
jedinicu za se trake izrađuju preciznost
mjerenje sile - Tumači princip
- Navodi značaj lijepljenja traka
mjerenja sile - Shvata ulogu
- Objašnjava na Vitstonovog mosta
čemu se zasniva
princip mjerenja - Analizira rad
sile pomoću induktivnog
mjernih traka pretvarača sa
- Objašnjava kako se membranom
mjere velike sile
pomoću mjernih
traka
- Navodi mjerenje - Razlikuje koje se
sile pomoću mjerne trake
induktivnog koriste i kako se
pretvarača lijepe
105
Formativni ciljevi
- Obrazlaže važnost
mjerenja istezanja
materijala
- Objašnjava vezu
između sile i
istezanja
Mjerenje oscilacija i
vibracija mašinskih
dijelova
- Definiše pojam i - Analizira kritični Vježbe:
daje jedinicu u SI broj okretanja - Objasniti kako se
sistemu pogonskog vratila mjere vibracije i
- Objašnjava pojam motora oscilacije pomoću
kritičnog broja jednosmjernog
pogonskog vratila pojačivača
motora i - Razlikuje mjere za
rezonance otklanjanje
- Navodi gdje se torzionih oscilacija
najčešće javljaju - Shvata da se
vibracije vibracije mjere i
- Navodi mjere za na kućištima
otklanjanje mašina, ležajima, - Razvija analitičnost i
torzionih oscilacija polugama i dr. preciznost
Mjerenje vlažnosti - Prepoznaje - Razvija analitičko
- Definiše osnovne važnost mišljenje
parametre kontinuiranog - Razvija preciznost,
vlažnosti mjerenja vlažnosti tačnost i spretnost u
- Nabraja metode u klimatizaciji i radu
mjerenja vlažnosti procesnoj
gasova industriji
- Definiše apsolutnu - Primjenjuje
i relativnu vlažnost metode za
- Objašnjava princip određivanje
mjerenja vlažnosti vlažnosti
gasova mjerenjem - Tumači mjerenje
temperature tačke vlažnosti gasova Vježbe:
rose mjerenjem - Određuje vlažnost
- Objašnjava princip kondenzata metodom tačke
mjerenja vlažnosti rose i psihrometra
psihrometrom
- Objašnjava
mjerenje vlažnosti
pomoću
higrometra kao i
princip rada
- Objašnjava
mjerenje vlažnosti
gasova mjerenjem
kondenzata
Mjerenje protoka - Izračunava veličinu - Razvija preciznost i
- Definiše protok i protoka tačnost
106
Formativni ciljevi
jedinice u kojima - Analizira režim Vježbe:
se izražava strujanja - Mjerenje protoka
- Definiše: - Tumači princip (gasni sat, mjerilo
zapreminski, rada prigušnica sa prigušenom
maseni protok i - Analizira podjelu pločom,
navodi jedinice u prigušnica u rotametar)
kojima se zavisnosti od:
izražavaju prečnika
- Obrazlaže da način cjevovoda i
mjerenja protoka koeficjenta otvora
zavisi od toga o - Tumači rad
kakvom je rotametra
materijalu riječ - Shvata mjerenje
kao i od svrhe protoka tečnosti
mjerenja pomoću preliva
- Navodi operacije - Izračunava grešku
transporta, njen pri mjerenju
značaj i način rada - Razlikuje mjerenje
uređaja koji se protoka i kontrolu
koriste za protoka
pokretanje - Analizira
različitih vrsta parametre koji
fluida utiču na izbor
- Nabraja normalne metode i
prigušnice za instrumente za
mjerenje protoka mjerenje protoka:
tečnosti, veličina, tačnost,
rotametre, pad pritiska,
različite mjerače kompatibilnost sa
koji rade na fluidom
obrtnom principu
- Objašnjava način
mjerenja protoka
volumenskom
metodom
- Objašnjava princip
rada rotametra
- Objašnjava
mjerenje protoka
otvorenih tokova
pomoću
pravougaonih
preliva
- Nabraja
induktivnu,
ultrazvučnu
metodu
- Nabraja parametre
koji utiču na
tačnost mjerenja
gustoće,
107
Formativni ciljevi
viskoziteta
(specifična toplota
fluida):
- Masenikoriolis
protokomjer
- Elektromagnetni ili
indukcioni
protokomjer
- Ultrazvučni
protokomjer
Mjerenje brzine i - Prepoznaje režim - Razvija analitičko
pravca strujanja strujanja na mišljenje
vazduha osnovu mjerenja
- Definiše direktne i - Tumači tačnost Vježbe :
indirektne metode mjerenja sondi - Nacrtati cilindričnu
- Definiše razliku - Analizira princip sondu
laminarnog i rada
turbulentnog hidrometrijskog
strujanja kola
- Navodi i - Uočava tačnost
objašnjava: mjerenja brzine
kombinovane,cilin anemometrom
drične pločaste - Tumači princip
sonde, kobra sondu rada anemometra
- Objašnjava rad sa krilcima
mehaničkih
mjerača brzine
(anemometara)
- Objašnjava
termalni
anemometar za
mjerenje brzine
- Laserski Doppler
anemometar
Mjerenje toplote - Shvata pojam - Razvija analitičnost Vježbe:
- Definiše energiju i toplote - Razvija preciznost Eksperimentalno
proces pretvaranja - Razlikuje načine određivanje
jednog vida prenosa toplote toplotnih gubitaka
energije u drugi - Razlikuje vrste
- Objašnjava uređaj izvora i nosioca
za mjerenje toplote
količine toplote - Razlikuje
(kalorimetar) instrumente za
- Objašnjava način mjerenje toplote
mjerenja toplote
- Objašnjava pojam
specifične toplote i
toplotnog
kapaciteta
- Objašnjava
uvođenje
108
Formativni ciljevi
ekvivalenta
Pojam i značaj automatizacije
- Upoznaje se sa - Tumači pojam
istorijskim automatizacije Diskusija :
razvojem teorije i - Prepoznaje i - Uticaj
primjene analizira primjere automatizacije na
automatizacije automatizacije slobodno vrijeme
- Upoznaje uticaj - Razlikuje čovjeka
automatizacije na automatizaciju i
na razvoj mehanizaciju
proizvodnosti - Shvata značaj
- Navodi osnovne automatizacije za
zadatke opšti društveni
automatizacije napredak
- Navodi prve - Pronalazi primjere
pronalaske iz automatizacije
oblasti
automatizacije
- Navodi i
objašnjava razliku
između
mehanizacije i
automatizacije
Osnovne veličine procesa automatizacije

- Definiše: pojam - Razlikuje vrste - Razvija analitičnost i Vježbe:
sistema, ulazne i sistema preciznost u radu - Crta strukturni
izlazne veličine upravljanja i - Razvija odgovornost dijagram SAU
- Definiše: pojam regulacije prema radu - Koristi skice, šeme
objekata, - Razlikuje osnovne i modele pojedinih
strukturni dijagram uređaje sistema vrsta uređaja
- Navodi i automatske - Automtska
objašnjava regulacije (SAU) regulacija
poremećaje i kako - Uočava da se SAU temperature,
utiču na rad po funkciji može nivoa i pritiska
objekta podijeliti na glavna -Crta funkcionalnu
- Objašnjava: kola: šemu automatskog
otvoreni, zatvoreni informaciono regulisanja protoka
i kombinovani kolo, tečnosti metodom
sistem upravljačko kolo, promjene brzine
upravlljanja, energetsko kolo obrtanja pumpe i
povratnu spregu - Razlikuje osnovne crta strukturni
- Upoznaje i uređaje sistema dijagram
razumije pojam automatske
automatske regulacije
regulacije i pojam - Shvata automatsku
regulisanog regulaciju procesa
procesa proizvodnje,
- Navodi parametre i prateći
promjenjive automatsku
procesa kontrolu osnovnih
109
Formativni ciljevi
- Objašnjava princip promjenjivih
rada: mjernog, veličina procesa
izvršnog i - Prepoznaje
regulacionog elemente za
elementa mjerenje nivoa
- Objašnjava - Uočava način rada
automatsko mjernog elementa
regulisanje nivoa za protok
tečnosti u - Razlikuje mjerne
rezervoaru elemente za
- Objašnjava: protok pomoću
automatsko blende
regulisanje
temperature
tečnosti, protoka
tečnosti
- Objašnjava
automatsko
regulisanje
količine materijala
na transporteru
- Objašnjava
regulisanje pritiska
gasa u rezervoaru
- Definiše simbole
elemenata i organa
sistema
automatskog
upravljanja
- Objašnjava
automatsko
upravljanje
temperaturom u
vazduhu,u
postrojenju
110
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
Upravljanje i sistemi upravljanja
- Definiše upravljanje - Shvata ulogu US da - Razvija analitičnost - Objašanjava što
i upravljački sistem neutrališe, i sistemski pristup znači statička greška
- Navodi vrste sistema kompenzuje uticaj pri rješavanju za neki proces
- Upoznaje ulogu poremećaja na rad problema - Crta blok dijagram
sprege upravljačkog objekta redne, paralelne
sistema - Uočava razliku sprege sistema
- Objašnjava značaj između objekta i
matematičkog upravljačkog sistema
modela u upravljanju - Skicira strukturni
procesom i objektom dijagram: otvorenog,
- Objašnjava rednu, zatvorenog i
paralelnu, povratnu kombinovanog
spregu sistema automatskog
- Objašnjava razliku upravaljanja
između analize i - Tumači primjere
sinteze sistema upravljanja visinom
- Definiše prenosnu stuba tečnosti
funkciju - Analizira šta je
- Definiše pojačanje vremenski odziv
sistema sistema
- Definiše statičku - Prepoznaje i analizira
karakteristiku sistema odskočni odziv
- Navodi razliku između sistema
pojačanja : sistema - Analizira prenosnu
sa linearnom funkciju redne sprege
statičkom sistema
karakteristikom i - Izračuna prenosnu
sistema sa funkciju paralelne
nelinearnom sprege sistema
statičkom
karakteristikom
- Objašnjava pojačanje
sistema
- Upoznaje pojam
statičke greške
- Navodi pozicionu,
brzinsku i
akcelerometrijsku
statičku grešku
- Objašanjava
frekventnu statičku
karakteristiku sistema
Komponente sistema automatskog upravljanja

- Upoznaje osnovne - Tumači mjerne - Razvija tehničku - Crta tabelu
simbole komponenata elemente za: pritisak, kulturu komponenata SAU
– elemenata i organa temperaturu, mjerni - Skicira jedan
111
Formativni ciljevi
SAU element za protok, element za mjerenje
- Navodi, definiše i mjerni element za nivoa i objašanjava
objašnjava visinu stuba tečnosti, kako radi
mehaničke, mjerni element broja
hidraulične, obrtaja, elementi za
pneumatske i postavljanje i
kombinovane praćenje željene
elemente vrijednosti (zadavači)
- Upoznaje se sa - Analizira:
ulogom zadavača, upoređivače,
pretvarača, uređaja pretvarače,
za praćenje i izvršnih pojačavače,izvršne
organa elemente
- Objašnjava - Shvata i pravilno
povezivanje koristi pojmove
komponenata statičke greške
- Definiše prenosne - Analizira statičke i
funkcije sistema frekventne
- Upoznaje pojmove karakteristike sistema
pojačanja sistema,
statičke
karakteristike
sistema, statičke
greške
Svojstva sistema automatskog upravljanja
- Definiše režim rada - Demonstrira kako se - Razvija analitičko - Vježbe: Crta blok –
sistema formira ravnotežni mišljenje dijagram upravljanja
- Upoznaje, razumije i režim rada sistema procesom u
objašnjava - Razlikuje prinudni i rezervoaru
stacionarni i slobodni stacionarni - Daje matematički
periodični režim rada sistem model
sistema - Razlikuje procese - Opisuje rad
- Objašnjava statičku prvog i drugog reda u rezervoara gasa
karakteristiku sistema sistem regulisanja - Definiše ulaznu i
- Definiše linearnu - Analizira izlaznu veličinu
funkciju matematičke - Objašnjava slobodni
- Objašanjava sisteme jednačine procesa stacionarni režim
koji su definisani prvog i drugog reda rada
procesom prvog i - Određuje - Izvođenje tipova i
drugog reda matematički model tehnika prenosnih
- Opisuje jednostavne rezervoara na osnovu organa
primjere materijalnog bilansa - Crta blok – dijagram
matematičkih modela - Koristi matematičke upravljanja
objekata jednačine procesa procesom u
- Definiše energetske prvog i drugog reda rezervoaru
procese prvog i - Tumači vrijednosti - Crta strukturni
drugog reda statičke dijagram upravljanja
- Obrazlaže kada se karakteristike i visinom stuba
formira ravnotežni vremenske konstante tečnosti i daje
režim rada sistema matematički model
112
Formativni ciljevi
Regulatori
- Definiše ulogu - Shvata ulogu - Razvija smisao za - Vježbe: Crta
regulatora regulatora u preciznost strukturni dijagram
- Navodi, definiše i regulacijskom krugu - Razvija tehničku regulacijskog kruga
objašnjava: - Tumači ponašanja kulturu
regulatore za objekte regulatora, - Razvija sposobnost - Izvođenje
prve vrste i proporcionalnog uočavanja razlika i dvopoložajnog
regulatore za objekte (Pregulator) izvođenje regulatora i
druge vrste regulatora, zaključaka primjena
- Navodi kriterijume za proporcionalno- - Tumači regulisanje
izbor regulatora na integralnog temperature pomoću
osnovu signala greške regulatora (PI), dvopoložajnog
- Upoznaje, razumije i proporcionalno – regulatora
objašnjava: P diferencijalnog
regulatore, PI regulatora,
regulatore, PD proporcionalno
regulatore, PID diferencijalno –
regulatore integralnog
- Poznaje princip rada regulatora (PID)
dvopoložajnog - Reguliše temperature
regulatora pomoću
dvopoložajnog
regulatora
Stabilnost sistema
- Definiše i objašnjava - Prepoznaje željeno - Razvija preciznost - Analizira: dijagrame
željeno kretanje i stanje procesa u kotlu u radu stabilnosti otvorenog
stvarno kretanje - Tumači stabilan kola
sistema sistem, sistem na - Određivanje
- Definiše ravnotežno granici stabilnosti i stabilnosti sistema sa
stanje sistema nestabilni sistem AU datim frekventnim
- Objašnjava svojstva i - Razlikuje kriterijume funkcijama
uslove stabilnosti stabilnosti: algebarski
linearnih sistema i frekventni
automatskog - Razlikuje kriterijume
upravljanja stabilnosti: Hurvica,
- Navodi kriterijume Bodea, Najkvista i
stabilnosti Mihajlova
Automatska kontrola
- Definiše automatsku - Shvata funkciju - Razvinja logičko - Shema pasivne
kontrolu davača razmišljanje kontrole pritiska
- Navodi funkcionalne - Razlikuje pasivnu i - Shema aktivne
cjeline i njihovu aktivnu kontrolu kontrole visine stuba
ulogu u sistem - Razlikuje automatsku tečnosti
automatske kontrole kontrolu sa direktnim - Shema: automatska
- Objašnjava: pasivnu, i indirektnim kontrola sa
automatsku kontrolu, mjerenjem direktnim
aktivnu automatsku - Prepoznaje primjenu mjerenjem
113
Formativni ciljevi
kontrolu pasivne automatske temperature fluida
- Objašnjava kontrole i automatske
automatsku kotrolu kontrole
- Objašnjava
automatsku kontrolu
sa direktnim i
indirektnim
mjerenjem
Signalizacija stanja
- Objašnjava značaj - Razlikuje - Razvija preciznost i - Vježbe: Shema
praćenja svih procentualne i logičko razlišljanje komandne table
parametara procesa apsolutne pisače
- Navodi: kontinualnu i - Analizira procentualni
izbornu signalizaciju položaj i otvorenost
- Definiše značaj ventila ili nivoe
komandovanja rezervoara
dijelovima - Tumači: apsolutni,
postrojenja temepraturni pritisak,
- Navodi podjelu protok
kontrole na: - Prepoznaje i analizira
automatsku, otvorenost i
poluautomatsku zatvorenost ventila
- Obrazlaže značaj parametara
komandne table sa - Uočava parametre
instrumentima za: fluida na ulazu u
praćenje stanja, postrojenje
obradu informacija, - Provjerava da li su
davanju automatskih uključeni uređaji za
ili voljnih naloga za neophodne zaštite
izmjenu stanja u - Unaprijed definiše
komunikaciji sa redoslijed uključenja
centrom i isključenja pojedinih
- Obrazlaže značaj dijelova postrojenja
blokade (zaštite) - Analizira uključenje
- Navodi: pomoćne, pomoćne pumpe pri
nužne i havarne padu pritiska
dijelove postrojenja
za vanredna (kritična)
stanja
- Definiše komandnu
tablu
Regulacija veličina procesa

Regulacija pritiska
- Definiše pritisak i - Očitava vrijednost - Razvija preciznost - Crta i objašnjava
jedinice u kojima se trenutnog pritiska na u radu shemu regulisanja
izražava manometru i pritiska u sudu
- Navodi komponente provjerava - Crta blok – šemu
sistema za regulaciju regulacioni ventil regulisanja pritiska
114
Formativni ciljevi
pritiska - Razlikuje promjene
- Objašnjava regulaciju pritiska u rezervoaru
pritiska promjenom na ulazu i izlazu
broja obrtaja i - Analizira promjene
prigušivanje ventila stacionarnog stanja
na potisu
Regulacija nivoa
- Navodi značaj - Razlikuje regulatore: - Razvija analitičnost - Crta shemu
regulacije nivoa u - nivo sa plovkom, regulacije nivoa
obezbjeđivanju - sa vibracionom tečnosti u rezervoaru
željenog nivoa viljuškom (za čvrste i
tečnosti u rezervoaru praškaste materije),
- Definiše stacionarno - sa vibracionim
stanje u rezervoaru štapom (čvrste i
- Navodi i objašanjva praškaste materije),
ulogu i vrste - hidrostatički davač
regulatora nivoa (tečnost u
spremnicima i
rezervoarima),
- kapacitivni davač,
- ultrazvučno
beskontaktno mjerilo
- Analizira položaj
regulacionog ventila
- Upoređuje rast nivoa
tečnosti sa rastom
hidrostatičkog
pritiska na izlazu iz
rezervoara
Regulacija temperature
- Uočava važnost - Razvija preciznost i - Objašnjava šemu
- Definiše temepraturu mjerenja tačnost regulacije
i jedinice u kojima se temperature u temperature na
izražava sistemima izlaznom pregrijaču
- Upoznaje i - Razlikuje načine pare
objašanjava sistem za mejrenja
regulisanje temeprature u
temperature sistemu
- Uočava uređaje za
zadavanje željene
vrijednosti: davač,
mjerač temperature,
element obrade
signala
- Analizira dobijene
rezultate mjerenja
Regulacija sagorijevanja
- Definiše pojam - Argumentuje - Razvija analitičnost Vježbe:
sagorijevanja upotrebu pojma - Crtanje i analiza
115
Formativni ciljevi
- Definiše koeficijent sagorijevanja funkcionalne šeme
viška vazduha - Tumači i objašnjava regulisanja
regulisanje, sagorijevanja
sagorijevanje
- Analizira mjerenje
produkata
sagorijevanja,
temperaturu vazduha
sagorijevanja i
sadržaj 02.
- Analizira dobijene
rezultate
Regulacija energetskih postrojenja
- Definiše pojam - Razlikuje energetska - Razvija sposobnost
regulacije postrojenja posmatranja,
- Navodi i objašnjava analiziranja i
princip rada zaključivanja
pneumatskog,
mehaničkog,
hidrauličnog i
elektronskog
regulatora
Regulacija kotlova i kotlovskih postrojenja
- Definiše kotao kao - Analizira i tumači - Razvija analitičnost - Crta i objašnjava
objekat regulisanja regulisane veličine: shemu regulisanja
- Navodi i objašnjava pritisak i temperaturu pritiska u sudu
regulaciju - Razlikuje regulišuće - Crta blok – šemu
sagorijevanja, veličine i regulisanja pritiska
regulaciju procesa poremećajne veličine
napajanja, regulaciju - Tumači ulogu: - Šema procesa
temperature centralnog sagorijevanja
regulatora, regulatora - Šematski prikaz
protoka goriva, procesa napajanja
regulatora protoka - Šematski prikaz
svježeg vazduha, regulisanja
regulatora napajanja, temperature
regulatora
temperature
Regulacija turbina
- Definiše i objašnjava - Razlikuje parne, - Crta shemu
ulogu turbina i vrši gasne, hidraulične hidrauličnog sistema
podjelu turbine regulatora broja
- Obrazlaže regulaciju - Tumači regulisanje obrtaja vratila
parnih gasnih i broja obrtaja parne turbine
hidrauličnih turbina turbine
- Definiše regulacioni - Analizira prednosti i
turbinski sistem nedostatke
- Objašnjava i tumači povezivanja turbine i
dijagram gasnog kompresora sa
116
Formativni ciljevi
turbo agregata zajedničkim rotorom
- Objašnjava regulaciju - Razlikuje ulogu
promjene protoka regulatora kod
kod hidrauličnih Peltonove, Kaplanove
pumpi i Fransisove turbine
Regulacija rada pumpi i pumpnih postrojenja
- Definiše zadatak - Prepoznaje razliku - Razvija logično - Vježbe:
pumpe između regulisanja mišljenje Funkcionalna shema
- Objašnjava ulogu prigušivanja i regulisanja protoka
pumpe i pumpnih premošćenjem pumpe pumpe
postrojenja - Analizira regulisanje prigušivanjem
- Opisuje regulisanje broja obrtaja kola - Strukturni dijagram
djejstvom na pumpe sistema regulisanja
elemente cjevovoda i pumpe
djejstvom na pumpu prigušivanjem
Kompresorska postrojenja
- Definiše zadatak - Analizira regulaciju - Razvija pozitivan - Vježbe:
kompresorskog pritiska napojnog odnos prema radu Funkcionalna šema
postrojenja vazduha regulacije
- Objašnjava regulaciju - Tumači strukturni kompresorskog
postrojenja dijagram regulisanja postrojenja
pritiska
Podešavanje regulatora upravljačkih sistema
- Navodi i objašnjava - Shvata ulogu PI - Razvija logično - Objašnjava
ulogu regulatora u regulatora za razmišljanje podešavanje PID
sistemima održavanje neke - Razvija sposobnost regulatora u
- Obrazlaže: PI fizičke veličine posmatranja, termoelektranama
regulator, PIB (temperature analiziranja i koje nisu praćene
regulator protoka, nivoa, zaključivanja računarom
- Navodi Ziegler - pritiska, napona itd. - Objašnjava izbor PID
Nicholsovu metodu za - Analizira princip rada regulatora po Chien
podešavanje PID PID regulatora Hrones – Reswichovoj
regulatora - Tumači metodi za
- Objašnjava pojačanje,vremensku stabilizarajuću
podešavanje konstantu integralnog regulaciju i odziv
regulacione petlje po djejstva upravljačkog objekta
Chienu, Hronesu i - Analizira sistem na skokovitu
Reswichu regulisanja u vidu promjenu ulaza
odskočnog odziva,
fizičke promjenjive u
obliku realne i
eksperimentalne
funkcije
- Izračunava kritičnu
vrijednost regulatora
- Tumači sinusnu
funkciju podešavanja
117
Formativni ciljevi
Održavanje sistema automatskog upravljanja
- Objašnjava - Analizira faktore koje - Razvija spretnost i - Najčešći uzroci
pouzdanost i radni utiču na radni vijek logično otkaza pneumatskih
vijek nekog sistema sistema automatskog razmišljanje komponenti SAU
- Objašnjava upravljanja
preventivno i tekuće - Razlikuje kontrolu:
održavanje mehaničkih,
pneumatskih pneumatskih,
komponenata hidrauličnih
- Objašnjava komponenata
održavanje - Tumači stanje
mehaničkih spojeva i fizičko
komponenata oštećenje
- Objašnjava - Shvata značaj
održavanje održavanja
hidrauličnih pneumatskih i
komponenata hidrauličnih
- Objašnjava komponenata sistema
preventivno i tekuće - Redovno kontroliše:
održavanje elektičnih veličine stanja radnog
komponenata sistema fluida, čistoču filtera
mjehurova, vizuelnu
kontrolu rada
regulatora, kontrolu
napajanja
- Tumači održavanje
električnih
komponenti
vizuelnom provjerom
i zvučnim efektima

- M. Marijanović, B. Vukosavljević, Osnovne tehnike mjerenja i automatizacije,
Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1995.
- D. Simić, Osnovi automatiskog upravljanja, Zavod za udžbenike i nastavna
sredstva, Beograd ,1991.
- D. Debeljević, Mašinsko regulaciona tehnika, udžbenik za III i IV razred, Zavod za
udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2005.
- Brkić, Bekavac, Regulaciona tehnika, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 1992.
- R. Petrović,Upravljanje sistemima, Naučna knjiga, Beograd,1986.
- G. Mitrović, M. Spasojević, Automatizacija postorjenja, Zavod za udžbenike i

- Računar sa multimedijalnim CD-om
- Priključak za Internet
- LCD projektor
- Projektor sa slajdovima
- Šeme, crteži
118
- Specijalno opremljen kabinet.

- Provjera znanja vrši se usmeno, najmanje po jedna ocjena u svakom
- Provjera znanja pismenim putem, najmanje jednom u polugodištu .
- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena
u klasifikacionom periodu.



Znanja
Predmet Znanja
- Fizičke veličine i njihove - Fizika - Mjerne jedinice i veličine
jedinice
- Mjerenje i regulisanje - Hidraulika i pneumatika - Hidroenergetska postrojenja
parametara koji definišu - Energetski procesi i - Termoenergetska
energetske procese postrojenja postrojenja
- Upravljanje, regulisanje, - Praktična nastava - Vođenje, upravljanje i
održavanje i remontovanje održavanje postrojenja
postrojenja, mašina i
uređaja
119
1.2.10. PREDUZETNIŠTVO
1. Naziv predmeta: PREDUZETNIŠTVO
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III
IV 40 26 66
Ukupno 40 26 66

- Razvijanje preduzetničke sposobnosti.
- Sticanje znanja o razvoju biznis ideje.
- Sticanje znanja o izradi biznis plana.
- Sticanje znanja i vještina za osnivanje privrednog društva.
- Sticanje znanja i vještina za upravljanje malim privrednim društvom.
- Osposobljavanje za rad u timu.
- Osposobljavanje za primjenu moderne vrste komunikacije.
- Osposobljavanje za prezentovanje rezultata rada uz pomoć savremenih
tehnologija.
120
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
Biznis ideja i biznis - Suočavajući - Razvija smisao za - Poželjno je
plan argumente kritički kreativnost učenicima ukazati
- Upoznaje pojam procjenjuje - Razvija sposobnost na primjere
biznis ideja kvalitet poslovne postizanja - Organizovati
- Opisuje nastanak ideje u skladu sa kompromisa prisustvo
biznis ideje postulatima - Razvija analitičko predstavnika
- Nabraja i tržišnog poslovanja mišljenje realnog privrednog
opredjeljuje se za - Uviđa važnost - Razvija odgovornost društva
poslovnu ideju izrade biznis plana u radu - Primjena tehnika
- Nabraja moguće u kontekstu - Razvija stručnost za unapređenje
vrste djelatnosti obezbjeđivanja - Razvija marljivost i razmišljanja, npr.
- Opisuje pojam podrške, kako preciznost eksperiment “šest
biznis plana unutar samog šešira“
- Upoznaje pojmove: privrednog društva
vizija, misija, tako i od strane - Kao model može da
strategija, ciljevi eksternih partnera posluži biznis plan
- Upoznaje postupak (investitora, realnog privrednog
istraživanja tržišta kreditora) društva
- Upoznaje pojmove: - Razlikuje pojmove:
marketing plan i vizija, misija, - Pripremiti
plan prodaje strategija integralnu cjelinu
- Opisuje elemente - Kroz primjere od elemenata
finansijskog plana obrazlaže ciljeve biznis plana
privrednog društva privrednog društva
- Objašnjava - Kroz primjere
neophodnost obrazlaže postupak
očuvanja životne istraživanja tržišta
sredine na novom primjeru
- Rezimira biznis - Izvodi zaključke o
plan potencijalnoj
- Prezentuje biznis konkurenciji
plan - Izvodi zaključak o
potencijalnim
kupcima /
korisnicima usluga
- Vrši opis proizvoda
/ usluga
- Uviđa značaj
sprovođenja
kontrole kvaliteta
proizvoda/usluga
- Kroz primjere
obrazlaže
elemente
finansijskog plana
privrednog društva
- Sarađuje kod
izrade plana
očuvanja životne
121
Formativni ciljevi
sredine za
konkretno
privredno društvo
- Oblikuje dinamiku
realizacije biznis
plana
- Kritički procjenjuje
slabosti sačinjenog
biznis plana
Osnivanje privrednog društva
Ime privrednog - Opredjeljuje se za - Razvija logičko - (Rad u grupama)
društva ime privrednog mišljenje i Učenici predlažu
- Nabraja moguća društva u skladu sa sposobnost za moguća rješenja, a
rješenja za ime propisima i pravilno nakon toga, kroz
privrednog društva poštujući principe rasuđivanje i diskusiju, donose
jednostavnosti i zaključivanje odluku
jedinstvenosti
Vizuelni identitet - Oblikuje vizuelni - Stiče radne navike
privrednog društva identitet - Rad na računaru:
- Upoznaje elemente privrednog društva Učenici koriste
i značaj oblikovanja programe za obradu
vizuelnog teksta i slika
identiteta
privrednog društva
Registracija - Popunjava
privrednog društva formulare za
- Upoznaje postupak registraciju
registracije privrednog društva
privrednog društva - Sprovodi aktivnosti
- Opisuje moguće na pribavljanju
oblike pečata i štambilja
organizovanja
privrednog društva
Otvaranje računa - Popunjava - Izrada organograma
kod poslovne banke formulare za privrednog društva
- Opisuje postupak otvaranje računa
otvaranja računa kod poslovne banke
kod poslovne banke - Obavlja postupak
otvaranja računa
kod poslovne banke
Poslovni kodeks - Popunjava
preduzeća formulare za
- Upoznaje pojam otvaranje računa
poslovni kodeks kod poslovne banke
privrednog društva - Obavlja postupak
- Nabraja elemente otvaranja računa
poslovnog kodeksa kod poslovne banke
Organizaciona - Pronalazi sličnosti i
struktura razlike između
privrednog društva različitih tipova
122
Formativni ciljevi
- Upoznaje tipove organizacionih
organizacione struktura
strukture privrednog društva
privrednog društva
Rad u sektorima i - Pronalazi sličnosti i - Razvija sposobnost - Kao model može da
poslovanje razlike u nivoima snalaženja u posluži konkurs za
privrednog društva upravljanja hijerarhiji prijem u radni
- Upoznaje različite privrednim socijalnih odnosa odnos objavljen u
nivoe upravljanja društvom dnevnoj štampi
privrednim - Popunjava prijavu
društvom o slobodnom
- Upoznaje postupak radnom mjestu
zasnivanja radnog - Učestvuje u izradi
odnosa u jednostavnog
privrednom društvu godišnjeg
- Upoznaje postupak izvještaja o radu
izrade godišnjeg
izvještaja o radu
Služba opštih - Obavlja usmenu i - Razvija spremnost i - Rad u grupama od
poslova pisanu sposobnost za tri do pet učenika
- Nabraja i opisuje komunikaciju saradnju - Upotrebljava
aktivnosti u okviru unutar privrednog - Razvija kancelarijsku
službe opštih društva i sa odgovornost u radu opremu (telefon,
poslova eksternim faks, fotokopir
partnerima aparat, skener,
- Tehnički održava štampač)
Internet sajt
privrednog društva
- Salje i prima poštu
i druge službene
materijale
Sektor marketing - Kroz primjere - Razvija - (Rad na računaru)
- Upoznaje pojam obrazlaže strukturu komunikativnost, Učenici koriste
marketinga asortimana efikasnost u radu, programe za
- Opisuje postupak proizvoda/usluga marljivost i obradu teksta i
istraživanja tržišta - Sprovodi postupak preciznost slika, kao i
- Upoznaje pojam i formiranja cijene programe za
elemente proizvoda/usluga elektronsku
marketing miksa: - Kroz primjere komunikaciju
proizvod, cijena, obrazlaže važnost i - Izrada reklamnog
promocija i načine promocije materijala
distribucija - Upoređuje moguća
rješenja za
reklamni slogan i
reklamnu poruku
privrednog društva
- Upoređuje moguće
forme i sadržaje
reklamnog
materijala
- Planira način
123
Formativni ciljevi
reklamiranja
privrednog društva,
odnosno
proizvoda/usluge
- Kroz primjere
obrazlaže moguće
načine distribucije
Sektor komercijala - Izrađuje ponudu, - Razvija analitičko
- Upoznaje vrste i porudžbenicu, mišljenje
elemente predračun, upit,
dokumentacije račun i ostala
koja prati poslove dokumenta iz
nabavke i prodaje oblasti poslova
nabavke i prodaje
Sektor finansija i - Kroz primjere - Podstiče razvoj
računovodstvo obrazlaže način tačnosti,
- Opisuje postupak obračuna zarada, preciznosti i
obračuna zarada poreza i doprinosa urednosti
- Opisuje način - Obavlja
obračuna poreza i blagajničke poslove - Formira stav o
doprinosa - Obavlja poslove preuzimanju
- Upoznaje plaćanja dospjelih odgovornosti
blagajničke poslove obaveza i naplate
- Upoznaje postupak dospjelih
plaćanja dospjelih potraživanja
obaveza i naplate
dospjelih
potraživanja

- V. Vukotić, Preduzetništvo i biznis, Ekonomski fakultet, Podgorica, 1996.
- J. Manojlović, S. Ignjatović, Poslovna i službena korespondencija za I razred,
- D. Bogdanović, G. Ivanišević, Osnovi ekonomije za I razred, Zavod za udžbenike i
- D. Dragiđić, B. Ilić, B. Medojević, M. Pavlović, Osnovi ekonomije za II razred,
- R. Rajović, Osnovi prava za I razred, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 2004.
- Publikacija Moj biznis, Montenegro biznis alijansa, Podgorica, 2004.
- H. Potit, Kako započeti sopstveni biznis, CID, Podgorica, 1997.

- Učionica sa najmanje pet računara snabdjevenih adekvatnom programskom
opremom, fax, telefon, skener, štampač, fotokopir aparat.

- Usmena provjera znanja najmanje jednom u klasifikacionom periodu.
- Pisani radovi učenika.
- Rad na vježbama (najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu).
124


- Diplomirani ekonomista

Znanja
Predmeti Znanja
- Oblikovanje vizuelnog - Informatika - Informacije u tekstualnom
identiteta privrednog vidu
društva - Multimedijalno
- Usmena i pisana predstavljanje informacija
komunikacija - Internet
- Održavanje internet sajta - Korišćenje računarskih
- Izrada reklamnog progama kao vida
materijala komuniciranja
- Biznis plan - Organizacija rada i sistem - Organizacija proizvodnje
- Osnivanje preduzeća kvaliteta
- Poslovanje preduzeća
125
1.2.11.C. PRAKTIČNA NASTAVA
1. Naziv predmeta: PRAKTIČNA NASTAVA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I 144 144
II 144 144
III 180 180
IV 198 198
Ukupno 666 666
Praktična nastava- nastava se izvodi u grupe do 17 učenika

- Usvajanje stručnoteorijskih i praktičnih znanja i vještina.
- Osposobljavanje za samostalno obavljanje posla, stručno odlučivanje i usvajanje
novih znanja.
- Uočavanje važnosti organizovanja rada i racionalnog korišćenja materijala i
energije.
- Upoznavanje sa principima rada alata i uređaja potrebnih za kvalitetno
obavljanje posla.
- Usvajanje osnovnih znanja o tehnološkim postupcima ručne i mašinske obrade i
izrade dijelova.
- Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama pogonskih mašina i njhovoj primjeni
u industriji.
- Sticanje znanja iz domena eksploatacije, regulacije i održavanja sistema.
- Usvajanje znanja iz oblasti grijanja, klimatizacije i hlađenja.
- Usvajanje znanja o vrstama, karakteristikama i principu rada energetskih
sistema.
- Usvajanje stručne terminologije potrebne u struci, razvijanje odgovornosti i
preciznosti u radu.
- Osposobljavanje za pravilno korišćenje sredstava zaštite na radu i zaštite životne
sredine.
126
Razred: PRVI
Formativni ciljevi
Upoznavanje radnog područja radionice i radnog mjesta
- Upoznaje radionicu i - Poznaje alat,mašine - Razvija odgovornost - Učenici se upoznaju
radno mjesto i uređaje u radionici u radu sa načinom pisanja
dnevnika praktične
nastave
- Svaki učenik
samostalno vodi
dnevnik
- Dnevnik se ovjerava
na kraju godine
Pravila ponašanja u radionici
- Upoznaje se sa - Brine se o alatima i - Razvija osjećaj za
pravilima i uređajima timski rad
obavezama na - Poštuje pravila
radnom mjestu tehnološke discipline
Upoznavanje mjera i sredstava zaštite na radu i zaštiti okoline

- Upoznaje se sa - Primjenjuje - Razvija sposobnost Vježbe:
propisima o zaštiti adekvatne mjere opažanja - Pružanje prve
na radu zaštite na radu - Razvija pomoći
- Upoznaje se sa - Objašnjava propise profesionalnu - Demonstracija
uzrocima povreda na iz područja ekologije odgovornost upotrebe sredstava
radu - Poznaje negativan - Navikava se na prve pomoći
- Objašnjava vezu uticaj sredstava za različite situacije u - Sakupljanje i
zamora i povreda i hlađenje i maziva na budućem pozivu odlaganje otpadnih
ulogu odmora zdravlje i okolinu materijala
- Navodi značaj - Odlaže otpadne
pravilne rasvjete i materijale
klimatizacije - Racionalno koristi
- Definiše i objašnjava marerijal i energiju
mjere i sredstva - Zna da pruži prvu
zaštite od električne pomoć
energije
- Definiše i objašnjava
mjere i sredstva
zaštite od
pare,gasova i
isparljivih
materija,zaštite od
požara
- Navodi mjere i
sredstva za pružanje
prve pomoći
- Objašnjava značaj
zaštite životne
sredine
- Objašnjava postupke
127
Formativni ciljevi
sakupljanja i
odlaganja štetnih
materija
Tehničkotehnološka dokumentacija
- Upoznaje se sa - Proučava i analizira - Razvija informatičku Čitanje dokumentacije
tehničkotehnološkom tehnološku pismenost
dokumentacijom dokumentaciju - Razvija tehničku
- Objašnjava upotrebu - Tumači,tabele, terminologiju
tehničkih crteže
crteža,tabela, - Proučava uputstva
dijagrama,kataloga za rad
- Upoznaje se sa
pravilima arhiviranja
i čuvanja
dokumentacije
Mjerenje i kontrolisanje
- Definiše i razlikuje - Razvija stručnu Vježbe:
pojam mjerenja i - Razlikuje osnovne i terminologiju i - Tabela osnovnih i
kontrolisanja izvedene jedinice SI kulturu izvedenih jedinica SI
- Uočava pojmove u sistema - Razvija pozitivan sistema
mjernoj tehnici: - Pravilno primjenjuje odnos prema - Tabelarni prikaz
fizička veličina, prefiks jedinica za kvalitetu rada i nesistemskih jedinica
objekat mjerenja, uprošćeno ispunjavanju radnih - Uticaj uslova
mjerna jedinica, prikazivanje obaveza mjerenja (uloga
mjera, mjerilo - Objašnjava način prašine, toplote) na
- Definiše osnovne i proračuna zadate tačnost mjerenja
izvedene mjerne veličine iz jednog
jedinice SI sistema sistema u jedinicama
- Definiše jedinice drugog sistema
koje su u upotrebi u - Interpretira
svakodnevnom životu rezultate mjerenja
i praksi u EU i SAD, a - Razlikuje slučajne,
koje su izvan sistema sistematske i grube
- Nabraja metode greške
mjerenja - Zna granicu
- Definiše greške pri povjerenja mjerenja
mjerenju - Analizira metode
apsolutnog,
uporednog,
neposrednog
mjerenja
Jednosturka mjerila
- Definiše i nabraja - Pravilno koristi - Razvija analitičku Vježbe:
jednostruka mjerila: pojam jednostruka sposobnost i - Mjeri i kontroliše
ugaonici, šabloni, mjerila preciznost unutrašnje mjere
mjerila za mjerenje - Zna upotrebu mjerila pomoću garniture
zaobljenja, mjerila - Kontrolnim čepovima etalona
za mjerenje zazora, kontroliše otvore i - Kontrola otvora i
granična mjerila rupe osovina
128
Formativni ciljevi
(račve, čepovi, - Račvama kontroliše tolerancijskim
etalon pločice) prečnike mjerilima
- Kontroliše zazore
kontrolnim listovima
- Upotrebljava plan
paralelna granična
mjerila (etalone) za
mjerenje i kontrolu
unutrašnjih mjera
- Bira i pravilno
kontroliše
tolerancijskim
mjerilima
- Upotrebljava
specijalna mjerila za
mjerenje zazora,
zaobljenja, debljine
žice, lima
Višestruka mjerila
- Definiše i nabraja - Mjeri dužine - Razvija smisao za Vježbe:
višestruka mjerila pomičnim mjerilom preciznost i tačnost - Mjerenje pomičnim
- Definiše mjerila za sa nonijusom i to: u radu mjerilom
mjerenje i kontrolu : - Pomično dužinsko - Shvata značaj unutrašnjih,
dužine i oblika, mjerilo, kvaliteta proizvoda spoljašnjih i
uglova, hrapavosti, - Pomično dubinsko - Razvija samostalnost dubinskih mjera
profila i oblika, mjerilo, - Mjerenje
temperature, - Pomično visinsko mikrometrom
pritiska i brzine mjerilo, unutrašnjih i
- Pomično mjerilo za spoljašnjih
rastojanja, mjera
- Mjeri mikrometrima - Određivanje
za spoljno i odstupanja pomoću
unutrašnje i komparatora
dubinsko mjerenje
kao i specijalnim
mikrometrima,
- Komparatorom
kontroliše
odstupanje od
određene mjere
- Mjeri uglove
uglomjerima
(običnim,
univerzalnim i
optičkim)
- Određuje uglove
trigonometrijskim
metodama (sinusnim
i tangesnim
lenjirima
129
Formativni ciljevi
- Kontroliše površine
lenjirima i libelama,
- Čisti i održava
mjerni i kontrolni
alat
Mjerenje osnovnih gaso, termo i hidroenergetskih parametara
- Definiše veličine i - Razlikuje mjerne - Razvija analitičnost i - Objašnjava mjerenje
njihove osnovne instrumente i preciznost temperature
mjerne jedinice uređaje staklenim
- Mjeri termometrom,
temperaturu,pritisak štapnim i
- Razlikuje: bimetralnim
termometre, termometrom
manometre - Mjeri pritisak
manometrom
Pribori za stezanje i pridržavanje
- Upoznaje se sa - Postavlja radni - Shvata značaj Vježbe:
priborom za predmet u priboru opreme za rad - Stezanja
stezanje i za stezanje (prihvatanja) raznih
pridržavanje - Steže radni predmet oblika obrataka
- Navodi pravila mehaničkim različitim priborima
stezanja priborom (paralelnim (paralelnim stegama,
- Navodi i objašnjava stegama,šapama, šapama)ekscentrima,
pravila održavanja i ekscentrima, oprugama, steznom
čuvanja pribora za oprugama, steznom glavom)
stezanje i glavom)
pridržavanje
Ocrtavanje i obilježavanje
- Objašnjava pojam - Bazira radni - Shvata značaj Vježbe:
ocrtavanja i predmet i priprema preciznosti pri radu - Ocrtavanje pomoću
obilježavanja površinu za - šablona
- Navodi alat i pribor ocrtavanje - Vrši ocrtavanje
za ocrtavanje i - Koristeći različite lastinog repa pomoću
obilježavanje alate crta i radioničkog crteža
- Obrazlaže postupak obilježava zadate - Vrši ocrtavanje
ocrtavanja i rupe, crta paralelne ključa za bravu sa
obilježavanja linije i linije crteža ili pomoću
paralelne ili uzorka
normalne na osu - Prema ctežu kutije
predmeta, crta od lima bez poklopca
krugove i nanosi ocrtava na limu
jednake podioke mrežu kutije
- Uvježbava
ocrtavanje sa crteža,
pomoću šablona i po
uzorku
- Obilježava slovima i
brojevima
- Održava alat i pribor
130
Formativni ciljevi
za ocrtavanje i
obilježavanje
- Pridržava se pravila
zaštite na radu
Ručna obrada materijala
Turpijanje i grebanje
- Upoznaje se sa - Usavršava tehniku - Stiče samopouzdanje Vježbe:
obradom turpijanja rada pri turpijanju u poslu - Izrada ključa
- Navodi vrste turpija - Bira turpiju u turpijanjem prema
(prema namjeni, zavisnosti od crtežu
obliku presjeka, namjene, oblika - Izrađuje novu ili vrši
obliku sječiva i presjeka, oblika popravku kontrolne
prema finoći sječiva i finoće ploče grebanjem
nasjeka) nasjeka
- Upoznaje se sa - Obrađuje površine
obradom grebanjem turpijanjem
- Navodi vrste grebača - Obrađuje otvore
turpijanjem
- Obrađuje lim
turpijanjem
- Pasuje i podešava
razne oblike površina
- Obrađuje površine
pod uglom i oble
površine
- Održava i čisti
turpije
- Usavršava tehniku
rada pri grebanju
- Bira grebače u
zavisnosti od oblika
površine koja se
obrađuje
- Obrađuje površinu
grebanjem
- Kontroliše grebane
površine
- Održava i oštri
grebače
Odvajanje materijala sječenjem i rezanjem
- Navodi metode - Bira sjekač - Razvija preciznost - Sječenje materijala
odvajanja odgovarajuće pri radu sjekačem
(sječenjem i geometrije u
rezanjem) materijala zavisnosti od
- Nabraja vrste materijala radnog
sjekača komada
- Objašnjava tehniku - Uvježbava tehniku
rada sjekačem rada sa sjekačem
- Navodi vrste - Oštri sjekače
131
Formativni ciljevi
makaza, uslove - Sječe limove
primjene, način rada (ručnim, polužnim)
i pravila rukovanja makazama
- Nabraja vrste - Reže materijal
testera, način rada i ručnom testerom
pravila rukovanja (odsijecanje,
zasijecanje,
izrezivanje)
- Reže materijal
tocilima za sječenje
zaštite pri sječenju i
rezanju
Bušenje, upuštanje i razvrtanje
- Upoznaje se sa - Bira alat u - Razvija osjećaj Vježbe:
obradom ručnog zavisnosti od sigurnosti i - Bušenje, upuštanje i
bušenja, upuštanja i zahtjeva preciznosti u radu razvrtanje rupa i
razvrtanja - Steže pravilno otvora različitih
- Navodi alat za burgiju dimenzija
bušenje,upuštanje i - Priprema površinu za - Bušenje rupa prema
razvrtanje ocrtavanje i crtežu
- Navodi pravila pri obilježava mjesto za
bušenju,upuštanju i bušenje
razvrtanju - Bazira i pravilno
steže radni predmet
- Uvježbava radne
postupke pri
bušenju,upuštanju i
razvrtanju
Izrada navoja
- Upoznaje se sa - Bira alat za izradu - Stiče samopuzdanje i Vježbe:
obradom izrade navoja sigurnost - Ručno urezivanje
unutrašnjeg i - Ručno urezuje i navoja
spoljašnjeg navoja narezuje navoj - Ručno narezivanje
- Nabraja alat za - Koristi i uočava navoja (nareznicom i
izradu navoja uticaj sredstava za specijalnim glavama
- Objašnjava postupak hlađenje i za narezivanje na
izrade navoja podmazivanje na cijevima)
kvalitet
132
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
Mašinska obrada materijala
Odsijecanje
- Navodi i objašnjava - Razlikuje i upoređuje - Povezuje teorijska i Vježbe:
postupke mašinskog makaze sa paralelnim praktična znanja - Odsijecanje
odsijecanja nagnutim i kružnim materijala
materijala noževima mašinskim
- Navodi vrste - Priprema radne makazama
mašinskih makaza, komade za - Odsijecanje
uslove primjene i odsijecanje pomoću materijala
način rada makaza mašinskim testerama
- Upoznavaje - Odsijeca radne
tehnološki postupak i komade pomoću
pravila rukovanja sa makaza sa ravnim
mašinskim noževima
makazama - Reže krivolinijske
- Nabraja vrste konture makazama sa
mašinskih testera kružnim noževima
- Objašnjava način - Razlikuje i upoređuje
rada i pravila okvirne, kružne i
rukovanja sa trakaste testere
testerama - Odsijeca materijal
okvirnim i trakastim
testerama
- Održava i čisti
mašinu, pribor i alat
Probijanje i prosijecanje
- Objašnjava postupak - Shvata razliku između - Stiče tačnost i Vježbe:
probijanja i probijanja i preciznost u radu - Probijanje i
prosijecanja na prosijecanja, prosijecanje limova
presama identifikuje pomoću alata na
- Nabraja i opisuje konstruktivne presama
alate za probijanje i dijelove alata
prosijecanje - Postavlja i
- Upoznaje mašine na pričvršćuje alate na
kojima se obavlja presu
proces probijanja i - Priprema radne
prosijecanja komade za probijanje
i prosijecanje
- Čisti i održava mašinu
i alat
Savijanje
- Objašnjava postupak - Shvata postupak - Navikava se na Vježbe:
savijanja savijanja pomoću racionalno i pažljivo - Savijanje dvostrukog
- Navodi vrste alata na presama izvođenje radnih i jednostrukog
savijanja - Identifikuje zadataka ugaonika
- Nabraja i opisuje konstruktivne - Savijanje cijevi od
alate za savijanje dijelove alata za čelika, bakra i
133
Formativni ciljevi
- Upoznaje mašine za savijanje mesinga
savijanje i način - Razlikuje univerzalne
rukovanja sa njima i specijalne alate za
savijanje
- Bira alat u zavisnosti
od oblika i dimenzija
radnog komada
- Postavlja alat na
presu
- Savija limove, cijevi i
profile
- Održava mašinu i alat
Izvlačenje
- Objašnjava proces - Shvata postupak - Razvija sposobnost Vježbe:
obrade izvlačenja izvlačenja pomoću povezivanja - Izvlačenje
- Navodi i objašnjava alata na presama teorijskih i cilindrične posude
alate za izvlačenje - Identifikuje praktičnih znanja bez redukcije
- Upoznaje mašine i konstruktivne debljine zida
način rukovanja sa dijelove alata za
njima izvlačenje
- Upoređuje primjenu
različitih profila
prstenova za
izvlačenje
- Vrši izbor alata i
mašine
- Priprema radne
komade za izvlačenje
- Izvlači posude
rotacionih i
nerotacionih oblika
- Održava radno mjesto
Kovanje i presovanje
- Objašnjava postupak - Shvata proces - Razvija tačnost i Vježbe:
kovanja i presovanja kovanja bezbjednost na radu - Slobodno kovanje
- Navodi i objašnjava - Vrši izbor mašine i predmeta
slobodno kovanje i alata za kovanje jednostavnog oblika
kovanje u - Izrađuje predmete - Istovremeno
ukovanjima kovanjem istiskivanje
- Nabraja i opisuje - Održava mašinu i alat
alate za kovanje i za kovanje
presovanje - Vrši izbor alata i
- Upoznaje se sa pribora za presovanje
mašinama za - Identifikuje
kovanje konstruktivne
- Upoznaje se sa dijelove alata za
mašinama za presovanje
dodatnom opremom - Izrađuje predmete
za kovanje i istosmjernim i
134
Formativni ciljevi
presovanje i suprotnosmjernim
higijenskotehničkom istiskivanjem
zaštitom
Struganje
- Navodi i objašnjava - Shvata i analizira - Stiče smisao za Vježbe:
vrste mašina i alata proces struganja preciznost u radu - Izrada osovinice
za obradu - Odabira mašinu, alat struganjem
struganjem i pribor za struganje
- Upoznaje pomoćne - Priprema i postavlja
pribore za struganje radne komade
- Objašnjava pojam - Izrađuje struganjem
mjerodavnih režima predmete
obrade kod struganja jednostavnog oblika
- Opisuje postupak - Pri izradi koristi
rada na strugu mjerodavne režime
rezanja
Rendisanje
- Nabraja i objašnjava - Shvata proces - Razvija tačnost i Vježbe:
mašine i alate za rendisanja preciznost u radu - Izrada žlijeba za klin
obradu rendisanjem - Bira mašinu i alat u - Obrada profilnih
- Objašnjava korak i zavisnosti od obrade površina
brzinu rezanja - Pri izradi koristi rendisanjem
- Obrazlaže postupak mjerodavne režime
rada obrade
- Izrađuje žljebove
rendisanjem
Bušenje, proširivanje, razvrtanje
- Navodi i objašnjava - Shvata procese - Stiče smisao za Vježbe:
vrste mašina i alata obrade otvora i rupa preciznost - Bušenje, proširivanje
za obrade bušenja, - Razlikuje alate za - Razvija osjećaj za i razvrtanje otvora i
proširivanja i bušenje, proširivanje red i urednost rupa na bušilici
razvrtanja i razvrtanje radnog mjesta - Kontrola prečnika
- Obrazlaže - Vrši izbor mašine, otvora i rupa
mjerodavne režime alata i pribora za
obrade za bušenje, bušenje
proširivanje i - Priprema radne
razvrtanje komade za bušenje
- Objašnjava postupke - Buši, proširuje i
bušenja, proširivanja razvrće rupe i otvore
i razvrtanja na bušilicama
- Objašnjava - Pri izradi koristi
tolerancijska mjerila mjerodavne režime
za kontrolu otvora i rezanja
rupa - Održava i čisti
mašinu, alat i pribor
- Kontroliše prečnike
otvora i rupa
kontrolnim čepovima
135
Formativni ciljevi
Glodanje
- Navodi vrste - Shvata proces - Stiče smisao za Vježbe:
glodanja glodanja preciznost u radu - Izrada predmeta
- Nabraja i objašnjava - Razlikuje vrste - Navikava se na glodanjem
mašine i alate za glodanja racionalno i pažljivo
obradu glodanjem - Bira mašinu, alat i izvođenje radnih
- Navodi pomoćne pribor za glodanje zadataka
pribore za - Pozicionira i steže
pozicioniranje radne komade
obratka i alata - Rukuje podeonim
- Objašnjava aparatom
mjerodavne režime - Obavlja zahtjeve
obrade glodanjem glodanja na radnim
- Objašnjava postupak komadima
glodanja - Pri izradi koristi
mjerodavne režime
rezanja
- Održava mašinu, alat
i pribor
Brušenje, glačanje
- Navodi karakteristike - Razlikuje brušenje i - Stiče radne navike Vježbe:
i oblike alata za glačanje - Brušenje ravnih
brušenje i glačanje - Poznaje građu i površina
- Nabraja osnovne karakteristike alata - Brušenje spoljašnjih
vrste mašina za za brušenje i glačanje cilindričnih površina
brušenje i glačanje - Bira mašinu i alat u između šiljaka
- Objašnjava zavisnosti od površine - Oštrenje alata na
mjerodavne režime koja se obrađuje brusilici
obrade pri brušenju - Pri izradi koristi
- Opisuje postupak mjerodavne režime
brušenja i glačanja - Priprema radne
komade za brušenje i
glačanje
- Brusi i glača radne
komade
Izrada navoja
- Nabraja postupke - Razlikuje i analizira - Navikava se na Vježbe:
izrade navoja postupke izrade racionalno i pažljivo - Izrada spoljašnjeg i
- Upoznaje noževe za navoja izvođenje radnih unutrašnjeg navoja
izradu spoljašnjih i - Bira alat za izradu zadataka struganjem
unutrašnjih navoja navoja na strugu - Svjestan je značaja - Izrada unutrašnjeg
na strugu - Koristi i uočava uticaj kvaliteta proizvoda navoja na bušilici
- Objašnjava postupak sredstava za hlađenje - Izrada navoja
izrade navoja na i podmazivanje na glodanjem
strugu kvalitet navoja - Mjerenje i kontrola
- Upoznaje alat za - Pri izradi koristi navoja
izradu navoja na mjerodavne režime
bušilici rezanja
136
Formativni ciljevi
- Objašnjava postupak - Urezuje i narezuje
izrade navoja na navoje na strugu
bušilici - Reže navoj pomoću
- Navodi glodala za nareznice
izradu navoja - Poznaje alat za
- Objašnjava postupak izradu unutrašnjeg
izrade navoja navoja na bušilici
glodanjem - Urezuje navoj
- Opisuje tocila za pomoću mašinskih
izradu navoja ureznika
- Objašnjava postupak - Razlikuje glodala za
izrade navoja na izradu navoja
brusilici - Izrađuje navoje
- Objašnjava mjerila glodanjem
za mjerenje i - Upoređuje
kontrolu navoja jednoprofilna i
višeprofilna tocila za
izradu navoja
- brušenjem
- Mjeri spljošnji,
srednji prečnik
jezgra navoja
- Mjeri ugao profila i
korak zavojnice
Izrada ozubljenja
- Navodi metode - Razlikuje i analizira - Shvata značaj Vježbe:
izrade ozubljenja metode izrade kvalitetne izrade - Izrade međuzublja
- Nabraja i opisuje ozubljenja proizvoda zupčanika glodanjem
alate za izradu - Bira glodala za izradu - Završna obrada
ozubljenja: ozubljenja zupčanika brušenjem
glodanjem, - Obrađuje međuzublje
rendisanjem,provlač zupčanika glodanjem
enjem, brušenjem, - Shvata značaj završne
ljuštenjem obrade i dobijanja
- Objašnjava postupke proizvoda visoke
izrade ozubljenja tačnosti
- Objašnjava mjerila - Bira tocilo za završnu
za mjerenje i obradu
kontrolu zupčanika - Obavlja završnu
obradu brušenjem
- Čisti i održava
mašine, alat i pribor
- Mjeri debljinu zuba i
širinu međuzublja
- Kontroliše profil i
pravac zuba
Obrada spajanjem
Spajanje razdvojivim vezama
- Nabraja vrste - Pronalazi primjere - Razvija osjećaj - Vježbe:
137
Formativni ciljevi
spojeva i njihovu primjene razdvojivih odgovornosti prema - Čitanje tehničke
primjenu spojeva u radu dokumentacije
- Navojni spojevi svakodnevnom životu - Montaža i
- Spojevi pomoću i praksi demontaža
klinova - Analizira načine jednostavnih spojeva
- Spojevi čivijama osiguranja razdvojivih - Crtanje spojeva
- Žljebni spojevi veza od slabljenja pri
- Ozubljeni spojevi upotrebi
- Spojevi pomoću
konusnih površina i
navoja, opruga
- Spojevi sa
opružnozateznim
prstenovima
- Spojevi ostvareni
čvrstim nalijeganjem
Zakivanje
- Objašnjava postupak - Bira zakovice, alat i - Razvija snalaženje u Vježbe:
zakivanja pribor za zakivanje poslu - Zakivanje limova u
- Navodi vrste - Izvodi ručno hladnom stanju
zakovanih spojeva zakivanje
Spajanje zakivanjem
- Navodi primjenu - Razlikuje vrste - Stiče osjećaj Vježbe:
zakovanih spojeva zakovanih spojeva sigurnosti i - Upoznavanje i
- Nabraja vrste, oblika - Analizira elemente za bezbjednosti u radu čitanje tehničke
zakivala zakivanje dokumentacije
- Navodi načine - Analizira zakivanje - Upoznavanje
zakivanja spoja materijala, alata i
- Objašnjava način pribora za zakivanje
izvođenja postupka
zakivanja
Zavarivanje
- Objašnjava postupak - Priprema površinu, - Shvata značaj Vježbe:
zavarivanja alat i pribor za zaštite na radu - Priprema predmeta
- Navodi alat i pribor elektrolučko za zavarivanje
za elektrolučko zavarivanje, gasno
zavarivanje zavarivanje i
- Navodi alate i siječenje
pribore za gasno - Bira dodatni
zavarivanje i materijal
sječenje - Izvodi zavarivanje u
horizontalnom
položaju
Spajanje zavarivanjem
- Zna oznake - Analizira i razrađuje - Razvija Vježbe:
zavarenih šavova na tehničku samopuozdanje - Priprema predmeta
tehničkim crtežima dokumentaciju za zavarivanje
138
Formativni ciljevi
- Upoznaje osnovna - Dimenzioniše vrstu - Elektrolučno
svojstva zavarenih šava u zavisnosti od zavarivanje
spojeva debljine materijala - Gasno zavarivanje i
- Navodi primjere i - Analizira način sječenje
primjenu zavarenih pripreme pozicija za
spojeva spajanje
- Poznaje postupak, zavarivanjem i
opremu i uređaje rezanjem
MIG zavarivanja - Bira uređaje i
- Poznaje postupak, elektrode za
opremu i uređaje zavarivanje
MAG zavarivanja - Razlikuje metode za
- Poznaje postupak, ispitivanje
opremu i uređaje zavarljivosti
TIG zavarivanja - Razlikuje vrste
- Poznaje EPP zavarenih spojeva
postupak - Priprema materijal za
- Poznaje postupak zavarivanje
elektrootpornog - Analizira postupke
zavarivanja (linijsko, zavarivanja i rezanja
tačkasto) - Kontroliše i ispituje
zavarene spojeve
- Izvodi zavarivanje u
vertikalnom položaju
i iznad glave
- Izvodi zavarivanje:
Pod uglom,unutra,
spolja
- Preklopno
zavarivanje,
tankih i debelih
limova
Vertikalno,
otvorenih i zatvorenih
profila
- Uočava greške pri
zavarivanju
Lemljenje
- Objašnjava - Priprema površinu, - Razvija spremnost Vježbe:
postupak mekog i alat i pribor za meko za saradnju i timski - Meko lemljenje
tvrdog lemljenja i tvrdo lemljenje rad - Tvrdo lemljenje
- Upoznaje se sa - Izvodi postupak
opremom za lemljenja
lemljenje
Spajanje lemljenjem
- Navodi primjere i - Razlikuje vrste - Stiče naviku Vježbe:
primjenu lemljenja lemljenja primjene zaštitnih - Čitanje tehničke
spojeva - Bira dodatni mjera pri radu dokumentacije
- Poznaje materijal, alat i - Razvija osjećaj - Upoznavanje propisa
139
Formativni ciljevi
karakteristike pribor za sigurnosti i i mjera sigurnosti pri
mekolemljivih odgovarajući samostalnosti u radu rukovanju sa alatima
spojeva postupak i materijalima
- Poznaje - Analizira lemljenje
karakteristike spoja
tvrdolemljivih - Razlikuje
spojeva tvrdolemljene
- Objašnjava način spojeve i zavarene
pripreme spojeva za spojeve
meko lemljenje
(mehaničko i
hemijsko čišćenje
površina koje se
leme)
pripreme za tvrdo
lemljenje
kvašenja i difuzije
lema u osnovni
materijala
- Objašnjava postupak
mekog i tvrdog
lemljenja
- Navodi lemove za
meko lemljenje
- Navodi lemove za
tvrdo lemljenje
- Navodi topitelje za
tvrdo lemljenje
čišćenja zalemljenih
spojeva
- Objašnjava
ispitivanje
zelemljenih spojeva
140
Razred: TREĆI
Formativni ciljevi
Pogonski propisi i tehničke mjere bezbjednosti
- Upoznaje se sa - Analizira pravila za - Stiče osjećaj za - Demonstrira
organizaciom i rukovanje, timski rad upotrebu
zadacima u pogonu opsluživanje i protivpožarnog
- Navodi i tumači održavanje aparata
propise preporuke za energetskih - Demonstrira
rukovanje, postrojenja upotrebu HTZ
opsluživanje i - Uvježbava postupak opreme i prve
održavanje korišćenja sredstava pomoći
energetskih zaštite na radu
postrojenja - Pruža prvu pomoć
- Navodi i objašnjava :
mjere i sredstva
zaštite od
mehaničkih povreda,
mjere i sredstva
zaštite od električne
energije,mjere i
sredstva zaštite od
pare, gasova i lako
isparljivih materijala
Toplovodno, vrelovodno, parno postrojenje i postrojenja za sistem rashladne vode
Toplovodno postrojenje
- Upoznaje se sa - Prepoznaje dijelove - Razvija analitičnost - Vježba:
toplovodnim toplotnog - Razvija osjećaj za - Kontrola vode u
postrojenjem postrojenja pridržavanje dobošu (vodokazno
- Opisuje način rada - Čita i analizira šemu propisanih standarda staklo)
toplovodnog - Prepoznaje i i uputstava - Tumači uputstva
postrojenja analizira pogonsku i - Stiče pozitivni proizvođača
- Objašnjava rad sigurnosnu armaturu osjećaj prema - Vježbe:
kotla, opsluživanje, - Provjerava armaturu očuvanju - Kontrola ventila
pripremanje kotla za dijelova pod materijalnih dobara i između napojne
pogon, pritiskom, tj. ventile bezbjednosti pumpe i kotla
potpaljivanje, vodokaznog stakla, - Kontrola ventila
dinamiku sifonske cijevi između doboša i
opterećenja kotla do manometra, pregrijača pare
optimalnog režima provjerava - Kontrola ventila iza
rada održavanjem manometre i doboša za ispuštanje
radnih kontroliše napojne i vazduha
parametara(pritisak, ispusne cijevi - Kontrola ventila za
temperatura) - Shvata regulaciju pražnjenje
- Upoznaje se sa temperature kod pregrijača pare
fazama puštanja izmjenjivača toplote - Vježbe se izvode u
kotla u rad - Tumači postupke za pogonima za
održavanje kotla u proizvodnju toplotne
pogonu i postupke energije, pri čemu
pri otkazivanja kotla učenici učestvuju u
- Uočava razliku izvođenju vježbi
141
Formativni ciljevi
između
kratkotrajnog,
dugotrajnog
obustavljanja kotla i
havarije
- Vrši kontrolu
zagrijevanja kotla
prema preporukama
proizvođača
- Vodi odgovarajuću
evidenciju rada kotla
- Navodi kriterijume
istrošenosti dijelova,
objašnjava
demontažu i
zamjenu
Vrelovodno postrojenje
- Objašnjava način - Analizira pH vode - Razvija sposobnost Vježbe:
rada sa vrelovodnim - Vrši popravke kritičkog rasuđivanja - Postupci u slučaju da
postrojenjima, cjevovoda uz nadzor kotlovsko
njegovu primjenu i stručno postrojenje ostaje u
opremu osposobljenog lica hladnoj rezervi
- Poznaje pripremu - Kontroliše stanje - Održavanje i
kotla za pogon izolacije cjevovoda i konzerviranje kotla
- Upoznaje se sa popravlja oštećena prema uputstvima
sistemom za mjesta proizvođača
održavanje pritiska u - Popunjava dnevni - Provjera
instalaciji pogonski list sa nepropustljivosti
- Definiše toplu i očitavanjima zaporne armature
hladnu regulaciju karakterističnih - Uloga slijepe
- Objašnjava način veličina značajnih za prirubnice
pripreme kotla za rad
pogon i način
održavanja
Parno postrojenje
- Razumije projektnu - Razlikuje dijelove Vježbe:
dokumentaciju parnog postrojenja . - Razvija sposobnost - Postupci za
- Objašnjava način - Analizira rukovanje kritičkog rasuđivanja održavanje kotla u
rada parnog sistemom za pogonu
postrojenja održavanje pritiska u - Postupci pri
- Upoznaje se sa instalaciji otkazivanju kotla
sistemom za - Tumači regulaciju
održavanje pritiska u unutar sistema
instalaciji kondenzatora
- Objašnjava način - Analizira glavne
pripreme kotla za dijelove kotla :
pogon i način armaturu, sigurnosne
održavanja ventile, vodokaze,
ventile ispusta,
142
Formativni ciljevi
ploču sa imenom i
podacima - Razvija preciznost i
- Prati promjenu odgovornost
radnih parametara i
evidentira promjene Vježbe:
- Objašnjava proces - Ravna limove - Ravnanje, savijanje,
obrade limova - Ravno savija ivicu izvlačenje,
- Poznaje funkciju i limova razvlačenje limova
postupke ravnanja, - Ručno- plastično - Ispravljanje profila i
savijanja, previjanja oblikuje limove, žica
i plastičnog izvlači ih i razvlači
oblikovanja limova - Ispravlja pofile i žice - Razvija analitičnost i
- Savija limove i cijevi spretnost
u hladnom i toplom - Ugradnja ventila
stanju - Alati i pribor: cijevi,
- Obilježava i trasira cijevni elementi,
- Upoznaje se sa cjevovod vodomjer, ventili,
tehničkom - Postavlja, zaptiva i slavine, metalni
dokumentacijom, spaja cjevovodnu držači, alati za
pravilima mrežu izradu navoja
obilježavanja i - Montira ventile (ureznice,
trasiranja cijevi, - Pregleda i ispituje nareznice), kliješta,
alatima, priborima i cjevovod ključevi, ručne
materijalima testere, tocilo,
- Navodi postupke pribor za stezanje i
zaštite i izolacije pridržavanje,
cijevi - Razvija sposobnost pomično mjerilo
preciznosti i - Zaštita i izolacija
procjenivanja - Alat i pribor
mineralna vuna, lim,
obojmice, četke,
- Postavlja izolaciju mjerna traka
- Upoznaje se sa cijevi pravilno
alatom, priborom i postavljanjem
materijalom za izolacionog
zaštitu i izolaciju materijala (staklena
cijevne instalacije vuna, mineralna
- Razumije projektnu vuna)
dokumentaciju - Koristi odgovarajući - Razvija preciznost i Vježbe:
materijal tačnost pri radu - Postavljanje kotla
- Koristi zaštitno - Montaža fine i grube
sredstvo i pridržava armature
se mjera zaštita na - Montaža pumpe
radu - Montaža podstanice
- Bira alat, pribor i za daljinsko grijanje
- Upoznaje se sa materijal - Površinska zaštita i
postavljanjem kotla - Postavlja prirubnice toplotna izolacija
sa kompletnom za pumpe i ventile - Alat, pribor,
grubom i finom - Postavlja kotao, materijali: kotao,
armaturom sigurnosne vodove, pumpa, prirubnice,
143
Formativni ciljevi
- Upoznaje se sa ekpanzione posude ekspanziona posuda,
postupkom montaže - Montira sigurnosni izmjenjivač toplote,
sigurnosnih vodova, vod uređaj za regulaciju
pumpi za cirkulaciju - Montira uređaje za protoka i pritiska,
- Upoznaje postupke regulaciju protoka i sigurnosni vod,
površinske zaštite i pritiska zaptivači
toplotne izolacije - Montira pumpu za - Cijevni elementi,
- Poznaje postupke cirkulaciju vode izolacioni materijal
kontrole montaže - Montira podstanice - Obujnice, boje,
kotlovskog za daljinsko lakovi, ključevi
postrojenja upravljanje - Odvijači, kliješta,
- Navodi mjere zaštite - Postavlja armature, burgija
na radu sigurnosne uređaje i - Vijci, navrtke,
druge elemente oprema za zakivanje
postrojenja - Četke, valjci, mjerna
- Priprema i površinski traka
zaštićuje instalaciju - Vježbe:
od korozije - Održavanje
- Toplotno izoluje kotlovskog
kablove i vodove postrojenja
- Postavlja - Održavanje
protivpožarna podstanice
sredstva - Demoniranje i
- Kontroliše kvalitet - Razvija analitičke kontrolisanje pumpe
vodova sposobnosti - Alat i pribor:
- Pridržava se mjera - Shvata značaj zaptivači, cijevi,
- Upoznaje se sa zaštite na radu preciznosti i pumpa, ventili,
postupcima - Puni i prazni kotao poboljšava odnos mjerni i kontrolni
opsluživanja sistema - Mjeri i reguliše prema radu i rad u uređaji, ključevi,
i rukovanjem potrošnju vode kolektivu - odvijači, kliješta,
sistemom - Reguliše protok vode alat za sječenje,
- Razumije procese: - Mjeri i reguliše turpije, alat za
- dijagnostikovanje temperaturu izradu navoja,
stanja sistema, - Pušta kotao u rad i oprema za zakivanje
održavanje grejnih zaustavlja kotao
tijela, - Dijagnostikuje stanje
- održavanje sistema
instalacija, - Održava razvodnu
- održavanje kotla, mrežu
- održavanje mjerne i - Zamjenjuje
regulacione tehnike elemente cijevnih
zatvarača i ventila
- Zaptiva i održava
grejna tijela
- Čisti kotao
- Održava pumpe Vježbe:
- Održava mjernu i - Korišćenje stručne
regulacionu tehniku literature
- Preventivno održava Posjeta pogonu
kotlarsko postrojenje
144
Formativni ciljevi
- Održava podstanice
- Pravi specifikaciju
alata,pribora i
materijala potrebnog
za održavanje
- Pridržava se mjera
zaštite na radu
- Poznaje prikupljanje
- Analizira izvještaj o važnih parametara
važnim pogonskim glavnog i pomoćnog
podacima postrojenja
- Objašanjava - Razlikuje
prikupljanje preventivno i plansko
podataka o radu održavanje
glavnog i pomoćnog - Održava uređaje
postrojenja sistema za gašenje
- Objašanjava požara: voda, CO2,
preventivno i plansko pjena, prah
održavanje - Koristi prenosne
- Demonstrira aparate za gašenje
održavanje uređaja požara
za gašenje požara
Postrojenja za sistem rashladne vode
- Objašnjava i tumači - Razlikuje otvoreni Rad:
postrojenje za sistem Rashladna kula
sistem rashladne vodosnabdijevanja
vode - Razlikuje zatvoreni
sistem
vodosnabdijevanja
- Analizira rad pogona
Turbine, turbinska postrojenja i toplotne podstanice
Turbine
- Navodi i objašnjava - Razlikuje dijelove - Razvija tehničku Rad:
zadatak i podjelu turbine kulturu - Dijagram turbina,
turbina - Nabraja kućište, - koristi sheme turbina
- Uočava parne, gasne rotor, lopatice, - Remont
i vodene turbine ležajeve, reduktor... turbine,čitanje
- Objašnjava dijelove - Razlikuje dijelove kataloga
parne turbine gasne turbine proizvođača
- Poznaje regulaciju - Učestvuje u - Turbine, podjela i
snage, regulaciju dijagnosticiranju opis rada
broja obrtaja - Radi na pripremi i - Opisati remont
- Objašnjava princip odabiru alata rotora turbine,
rada sistema za - Tumači, analizira balansiranje
podmazivanje i oklop turbine, - Vježbe se izvode u
hlađenje dijafragme i pogonima za
- Poznaje način zaptivača proizvodnju toplotne
podmazivanja - Provjerava energije, pri čemu
turbine zaptivače,ležišta, učenici ne izvode
145
Formativni ciljevi
- Objašnjava rad gasne rotor i sistem za samostalno vježbe
turbine podmazivanje - Vježbe se izvode u
- Objašnjava - Radi izvještaj pogonima za
rukovanje uređajima testiranja proizvodnju toplotne
za dijagnostiku - Prati uputstvo pri energije, pri čemu
redoslijedu učenici učestvuju u
otvaranja oklopa izvođenju vježbi
turbina
- Odlaže gornji dio
oklopa na drvene
podmetače
- Zatvara priključke
vodova čepovima i
poklopcima
- Vrši provjeru
hermetičnosti
- Ocjenjuje oštećenje
oklopa i predlaže
- Upoznaje se sa odstranjivanje
demontažom oštećenja
dijafragme, - Pere dijafragmu,
obujmica, zaptivača lopatice
- Poznaje postupak - Analizira oštećenja,
demontaže ležišta, pukotine i
rotora ogrebotine
- Poznaje postupak - Prati proces puštanja
zamjene lopatica, turbine u rad
balansiranje rotora - Ispituje sve
sigurnosne, zaštitne i
regulacione uređaje
- Prati i provjerava
rad uređaja za
mjerenje,
signalizaciju i
daljinsko upravljanje
- Prati tekuće
održavanje opreme i
agregata
Turbinska postrojenja
- Definiše postupke i - Razlikuje postupke - Razvija analitičnost - Čita i analizira rad
aktivnosti pri pri održavanju - Razvija pozitivan postrojenja
održavanju pratećih pratećih uređaja i odnos prema poslu - Tumači rezultate
uređaja i sistema sistema postrojenja parametara
postrojenja - Demontira prirubnice
- Navodi postupke na dijelovodima
lokalizovanja (nakon smanjenja
kvarova i ocjene pritiska i dreniranja)
obima i vrste kvarova - Vrši provjeru čistoće,
- Navodi i objašnjava nepropusnosti
kriterijume za zavarenih, zavojnih i
146
Formativni ciljevi
odlučivanje o prirubničkih spojeva
racionalnosti i armature
popravke ili zamjene - Čisti cjevovod od
korozije (prateći
uputstvo)
- Uočava i otklanja
najčešća oštećenja
kod korozije
- Evidentira aktivnosti
i odlaže u
dokumentaciju
zaštite na radu
Toplotne podstanice
- Shvata značaj - Čita projektnu - Razvija snalaženje u - Šema:
toplotne podstanice dokumentaciju poslu - Toplotne podstanice
u procesu razmjene - Razlikuje i tumači - Navikava se na
toplotne energije mašinski i različite situacije u
- Definiše i objašnjava elektrenergetski dio budućem pozivu
mašinski i - Tumači rad
elektroenergetski dio izmjenjivača
toplotne podstanice toplote, regulatora
- Navodi i objašnjava pritiska i prestrujnog
komunikacionu prekidača
opremu - Razlikuje
- Poznaje ulogu komunikacionu
senzora protoka, opremu
pritiska i
temperature i
eksploatacionog suda
147
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
Eksploatacija i održavanje termoenergetskih sistema
- Definiše i vrši podjelu - Shvata zadatak - Razvija svijest o Vježbe:
termoenergetskih eksploatacije racionalnom trošenju - Analizira dijagrame
postrojenja prema termoenergetskih energije startovanja
radnim medijima i postrojenja u termoenergetskog
konstruktivnim obezbjeđenju postrojenja
karakteristikama neprekidne - Analizira termo
- Upoznaje se sa prizvodnje energije elektrane sa parnim
načinom rada potrebnog kvaliteta blokom
energetskih blokova u - Tumači ulogu
toplifikacionim i osnovne i pomoćne
elektroenergetskim opreme
sistemima termoenergetskog
- Upoznaje se sa postrojenja - Analizira i tumači
pripremom puštanja - Razlikuje i analizira startne šeme
blokova u rad startovanje, rad pod termoenergetskog
- Defniše opterećenjem, bloka sa protočnim
karakteristične obustavljanje rada i kotlom
režime rada rad u rezervi - Vježbe se odrađuju u
postrojenja - Analizira režim termoenerganama,
- Upoznaje se sa startovanja pri čemu učenici
monitoringom rada - Shvata složen i učestvuju u izvođenju
postrojenja veoma odgovoran vježbi
- Objašnjava postupak startovanja
pripremanje kotla u (bilo da ga sprovodi
pogon: loženje osoblje ili automatski
potpalnim gorivom, uređaj za
uspostavljanje upravljanje)
stabilnog plamena... - Tumači aktivnosti za
- Objašnjava pripremu pripremu puštanja
i puštanje turbine u turbine u rad
pogon - Prati na mjernim
- Upoznaje se sa instrumentima
režimom rada pod temperaturu napojne
pritiskom vode, protok
- Objašnjava rashladne vode,
obustavljanje rada odnos goriva i
postrojenja vazduha
- Upoznaje se sa - Analizira i evidentira
mogućim dobijene rezultate i
poremećajima u radu upoređuje sa
i njihovim dijagramom
otklanjanjem - Razlikuje plansko i
vanplansko
obustavljanje rada
postrojenja
- Analizira izvore
poremećaja i
havarija u radu kotla
148
Formativni ciljevi
i parne turbine
- Razlikuje
preventivno,
vanplansko i stalno
održavanje
- Analizira i shvata
centralni sistem
nadzora
- Razlikuje nivoe
nadzora i kontrole
vođenja
Rukovanje i održavanje postrojenja za vodu
- Definiše ulogu crpne - Prepoznaje dijelove - Razvija pozitivan - Analiza:
stanice za sirovu vodu uređaja za odnos prema poslu - Pojava vodenog udara
- Nabraja i tumači: prečišćavanje vode i način otklanjanja
crpni agregat - Čita šemu
(pumpa), crpni postrojenja za
rezervoar, demineralizaciju
postrojenje za vode
prečišćavanje vode, - Analizira i tumači
komandno deaeraciju napojne
postrojenje, uređaje vode
za eliminaciju i - Shvata ulogu
ublažavanje vodenog rezervoara u
udara sakupljanju i
- Navodi podjelu pumpi zadržavanju vode
prema broju obrtaja, Razlikuje elektronsku
priključka usisne opremu za
cijevi, položaja ose, automatsko
visine dizanja upravljanje
- Definiše teoretsku agregatima
snagu pumpe, - Prati i analizira
koeficjent korisnog uključenje i
djejstva protoka isključenje crpne
- Definiše uređaje za pumpe
kondenzaciju vode - Tumači ulogu
- Uočava i definiše povratnog ventila,
komandne prostorije obilaznog cjevovoda,
zračnog kotla i
vodene komore
- Analizira i tumači
- Objašnjava upravljački sistem
frekventni regulator regulacije
- Zna ulogu - Razlikuje ciklus
frekventnog filtracije vode, ciklus
regulatora pranja filtera
- Zna načine zamjene (vodom, vazduhom,
pumpe, zaštite dreniranje)
pumpe i cijelog - Prepoznaje bunonske
sistema od rada na pumpe
149
Formativni ciljevi
suvo, prevelikog - Prati i uočava
pritiska podešavanje protoka
- Prepoznaje protiv-
požarnu zaštitu
Komponente hidrauličkih i pneumatskih sistema i njihove stacionarne karakteristike
Komponente hidrauličnih sistema
- Upoznaje se sa - Analizira namjenu Vježba:
hidrauličnim hidrauličnih sistema - Tablica naziva i
sistemom i njegovim - Identifikuje objašnjenje simbola u
komponentama komponente hidraulici i
- Objašnjava i tumači hidrauličnih sistema pneumatici
nazive i simbole u - Razlikuje osnovne - Crta u Fluid simu
hidraulici i radne parametre primjere instalacija
pneumatici hidrauličnog sistema
- Uočava i objašnjava
osnovne radne
parametre sistema
- Navodi opremu
hidrauličnih sistema
- Objašnjava pumpe i
hidraulične motore Vježbe:
- Objašnjava ulogu - Shvata proces rada - Demontaža, kontrola
pumpe i hidrauličnog pumpe - Razvija osjećaj i opravka zupčaste
motora - Identifikuje dijelove odgovornosti u radu pumpe
- Definiše i navodi pumpe - Osposobljava se za - Seminarski rad:
pumpe: zupčaste, - Prepoznaje i samostalni rad - Što preduzeti kad
krilne, klipne pumpe razlikuje vrste pumpi - Stiče sistematičnost u pumpa stvara suviše
- Demontira, označava, radu veliku buku
čisti, uočava i otkriva - Obogaćuje stručnu - Objasniti slučaj kad
oštećenje i kontroliše terminologiju se suviše habaju
uljnu pumpu i u dijelovi pumpe
zavisnosti od - Vježbe se odrađuju u
utvrđenog stanja termoenerganama,
zamjenjuje i montira pri čemu učenici
elemente učestvuju u izvođenju
- Demontira, čisti i vježbi
kontroliše rotacione
pumpe
- Definiše ulogu - Zamjenjuje i montira
hidrauličnih motora elemente rotacione
- Objašnjava rad i vrši pumpe po
podjelu hidrauličnih propisanom
motora : krilni tehnološkom
hidraulični,zupčasti postupku
klipni hidraulični - Analizira rad motora
- Objašnjava ulogu
hidrauličnog cilindra
- Uočava podjelu
cilindara
150
Formativni ciljevi
- Objašnjava postupak
demontaže, čišćenja,
kontrole, otklanjanja
kvarova i montaže - Analizira rad
- Definiše postupak hidrauličnog cilindra i
promjene vrši podjelu na:
funkcionisanja jednosmjerne,
zamijenjenog dijela dvosmjerne,
jednostrane, - Shvata značaj
dvostrane analitičnog pristupa
- Navodi i definiše - Demontira cilindar, rješavanju Vježbe:
razvodne uređaje i obilježava,provjerava konkretnih - Mogući uzroci
razvodnike otvor problema usporenog kretanja
- Objašnjava rad i vrši - Ispituje stanje - Stiče navike klipnjaće i načini
podjelu na: klipne zaptivke i donosi urednosti otklanjanja
razvodnike sa odluku o eventualnoj - Razvija vještinu - Uzroci spoljašnjeg
obrtnim okretanjem zamjeni planiranja curenja cilindra
razvodnog elementa, - Sakuplja i pravilno Stiče rutinu
razvodnika sa odlaže ulje
pločastim elementom
i ventilske razvodnike - Uočava razliku u Vježbe:
- Navodi i objašnjava konstrukciji i u - Analiza nedovoljnog
ulogu ventila u principu rada pritiska u sistemu
sistemu pojedinih razvodnika - Postupci u slučaju da
- Upoznaje se sa: se razvodnik ne
ventilima za uključuje
usmjeravanje,
ventilima za pritisak
(protočnim, strujnim - Analiza sljedećih
ventilima), situacija kod ventila
proporcionalnim - Uočava razliku za ograničenje
ventilima, servo između ventila pritiska:
ventilima - Ispituje ventil - Ventil stvara suviše
- Objašnjava ulogu - Demontira ventil visok/ nizak pritisak
prečistača i - Čisti klizne površine - Ventil ne otvara ili
izmjenjivača toplote klipa i tijela otvara suviše
- Zamjenjuje oprugu - Analiza rada
(ako je zamjenjiva) blokirajućeg ventila:
- Produvava dizne - Ventil daje protok u
- Mijenja ulje pravcu otvaranja
- Upoznaje se sa - Uočava prečistače - Ventil ne rasterećuje
neophodnim priborom tečnog fluida, tumači
i opremom njihov rad
hidrauličnih sistema - Uočava i objašnjava
- Navodi uređaje: za rad izmenjivača
mjerenje pritiska, toplote
jedinice za kotrolu - Pregleda, čisti,
pritiska, uređaje za zamjenjuje prečistač
mjerenje - Tumači metode
temperature, filtriranja tečnog
151
Formativni ciljevi
akumulatore, fluida
rezervoare za tečne - Čita tehnička
fluide, cjevovode uputstva, radioničke
priručnike i kataloge,
tehničke crteže,
tabele, standarde i
dijagrame
- Ispituje sistem na
probnom uređaju
- Planira radne faze
demontaže i montaže
- Montira spojeve i
veze elemenata i
podsistema
- Čisti i uređuje alat i
opremu saglasno sa
propisanim
uputstvima
Komponente pneumatičkih sistema
- Upoznaje se sa - Analizira ulogu - Razvija analitičnost
pneumatskim pneumatskog sistema
sistemom i njegovim - Identifikuje
komponentama komponente sistema
- Uočava i objašnjava - Razlikuje radne
osnovne karakteristike
karakteristike sistema
pneumatskih sistema
- Navodi opremu
- Objašnjava pripreme
vazduha - Uočava prečistače
- Objašnjava važnost - Bira i ugrađuje
pripreme vazduha prečistač - Razvija osjećaj Vježbe:
- Definiše i objašnjava - Vrši i kontroliše odgovornosti prema - Analiza rada
rad: prečistača čistače radnog fluida radu zauljivača primjenom
vazduha, regulatora sa zamjenom ejektorskog efekta
pritiska i zauljivača filterskih elemenata - Pregled i zamjena
- Objašnjava postupak ukoliko je potrebno prečistača vazduha
kontrole i zamjene
pojedinih vrsta Vježbe:
prečistača - Aktivnosti koje treba
- Definiše i tumači svakodnevno izvršiti
pneumatske radne - Aktivnosti u okviru
jedinice nedjeljne kotrole
- Objašnjava ulogu - Navesti mjesečni i
radnih jedinica polugodišnji program
- Definiše i objašnjava - Uviđa povezanost pregleda i
ulogu pneumatičnih teorije i prakse intervencija na
cilindara i motora pneumatskom
152
Formativni ciljevi
- Navodi i objašnjava sistemu
ulogu ventila u Vježbe:
sistemu 1. Mogući uzroci i
- Upoznaje se sa: načini otklanjanja:
sigurnosnim ventilom, - Kontroliše ventil a) kod niskog
ventilima stalnog sigurnosti pritiska
protoka, ventilima preventivno b) kad se kompresor
pritiska - Kontroliše pražnjenje pregrijava
- Navodi i definiše kondenzovane vode c) visoka potrošnja
razvodne uređaje iz sistema ulja
- Objašnjava ulogu:
klipnih razvodnika,
pločastih razvodnika,
ventilskih razvodnika
- Upoznaje se sa
vrstama slavina,
kombinovanih
ventila,
programatorom,
beskontaktnim
davačima signala
Rukovanje linijom gasnih stanica, postrojenja i sudovi za gas
- Definiše osnovne - Čita i tumači - Šhvata važnost Vježbe:
fizičke i tehničke tehničku profesionalizma u - Kontrola čvrstoće i
karakteristike i dokumentaciju radu zaptivenosti
veličine prirodnog - Tumači ulogu - Razvija interes za cjevovoda
gasa redukcione stanice nova saznanja - Šema instalacija za
- Shvata pojmove: - Nabraja i tumači pretakanje gasa iz
sastav gasovitog ulogu vagoncistijerne
goriva, toplotnu moć, prirubnice,zasuka, pomoću kompresora
Veberov broj, manometra, - Šema isparivačke
temperaturu termometra, stanice
paljenja, granice izdvajača vode,
eksplozivnosti, filtera
vlažnost, toksičnost, - Analizira ulogu
odorizaciju zagrijača, sigurnosnih
- Tumači principijelnu zapornih ventila,
šemu regulatora pritiska i
mjernoredukcione sigurnosnog ventila
linije - Vrši provjeru
- Definiše ulogu funkcionisanja
gasovoda, posmatranih
kompresorske stanice elemenata
- Uočava i objašnjava - Kontroliše zaprljanost
cijevi i armaturu filtera manometrom
gasovoda, fazonske - Tumači princip rada
dijelove prirubnice, mjerača protoka
zaptivače, spojnice i (brojila)
ostale vezane - Čita i tumači sa
elemente turbinskog mjerača
153
Formativni ciljevi
- Objašnjava ulogu potrošnju gasa, - Razvija
kracerskih stanica manometra i samopouzdanje
- Nabraja zatvarače i termometra i
njihovu primjenu evidentira ih
- Objašnjava razvodni - Prati rad gasnog
sistem i tehničke gorionika
karakteristike cijevi - Analizira : sigurnosnu
za transport gasa zaštitu ložne
instalacije,
maksimalan sadržaj
Co2, dozvoljeni Vježba:
sadržaj O2, - Kontrola čvrstoće i
temperaturu izlaznih zaptivenosti gasnog
dimnih gasova cjevovoda
- Uočava funkciju
spojnica i
kompenzatora u
gasovodnim
sistemima
- Vrši: vizuelni pregled
cjevovoda, kontrolu
zavarenih - Ispoljava spremnost
spojeva,ispitivanje za timski rad
čvrstoće cjevovoda,
ispitivanje
zaptivenosti
cjevovoda
- Upoznaje postrojenje - Čita tehničku
za isparavanje tečne dokumentaciju i
faze tumači oznake
- Opisuje rezervoare: - Uočava dijelove
prenosni, stabilni, postrojenja
kuglasti i podzemni - Razlikuje rezervoare
- Definiše pretakački sa pomičnim krovom
most i zavarene
- Navodi i objašnjava konstrukcije
ulogu kompresorske - Analizira pretakanje:
stanice, instalacije za pumpom, slobodnim
grijanje tečnog gasa, padom i razlikom
ispravljačku stanicu, pritiska u gasnim
redukcionu stanicu radionicama
- Upoznaje se sa - Prepoznaje mjerače
postupcima protoka sa mjerom i
ispitivanja sudova sa rotacionim
pod pritiskom klipovima
- Definiše i objašnjava - Tumači postupak
kompresorske stanice mjerenja pritiska
- Tumači šemu
redukcione stanice - Razvija samostalnost
154
Formativni ciljevi
Regulaciona i sigurnosna gasna oprema i održavanje regulisanih vrijednosti
- Definiše - Čita projektnu - Vježba:
mjernoregulacionu dokumentaciju - Čitanje i analiza
liniju - Razlikuje regulaciju i šeme mjera
- Objašnjava mjerno njenu stanicu regulacione linije
regulacionu stanicu - Analizira regulacionu - Analiza šeme
- Definiše aparaturu i sigurnosnu opremu ugradnje regulatora
(ventile, zasune), - Tumači princip rada pritiska
uređaje i opremu za regulatora pritiska - Podešavanje
mjerenje protoka i direktnog diejstva regulatora pritiska
pritiska - Upoređuje i analizira - Analiza sigurnosnog
- Definiše sigurnosnu sigurnosnu opremu i blokventila
opremu i uređaje princip rada
- Objašnjava ulogu sigurnosnog, ispusnog
odorizatora - ventila
Mjerenje i regulacija parametara vazduha i gasovitog goriva
- Shvata važnost - Mjeri temperaturu - Razvija ekološku Vježba:
mjerenja osnovnih vazduha za svijest - Opisati rad uređaja
parametara vazduha i sagorijevanje, - Razvija sposobnost za recirkulaciju
gasovitog goriva pritisak vazduha za posmatranja, dijela izduvnih
- Poznaje proces sagorijevanje i analiziranja i gasova
sagorijevanja i pritiska u ložištu zaključivanja
potrebnu količinu - Prati i uočava na
vazduha ekranu preporučene
- Objašnjava finu vrijednosti Nox i CO2
regulaciju
sagorijevanja
Eksploatacija i održavanje pneumatsko energetskih postrojenja
- Upoznaje rad i - Razlikuje - Razvija osjećaj za Vježba:
konstrukcione kompresor,rezervoar timski rad - Mehanička oštećenja
karakteristike za vazduh,uređaje za uređaja
pneumatskog prečišćavanje - Uticaj nečistoće na
postrojenja vazduha rad pneumatskih
- Upoznaje prednosti i - Shvata ulogu uređaja
nedostatke regulatora pritiska, - Korozija vitalnih
pneumatskih sistema zauljača dijelova uredjaja
- Objašnjava rad - Vrši podjelu ventila - Pohabanost i
kompresora,ulogu - Razlikuje razvodne zastarjelost uređaja
regulatora pritiska uređaje
- Uočava i objasnjava - Shvata ulogu sistema
ulogu za upravljanje,
filtera,rezervoara za davaoca signala
hlađenje,zauljivača - Pravi razliku između
- Upoznaje redovne kontrale
pneumatske radne veličina stanja
jedinice fluida,pritiska,prot
- Definise rad oka, temperature,
pneumatskog brzine, sile i momenta
cilindra,pneumatskog - Kontroliše čistoću
155
Formativni ciljevi
motora radnog fluida
- Nabraja i objašnjava - Kontroliše ventil
rad ventila sigurnosti
- Uočava i objašnjava - Kontroliše
rad razvodnih zaptivenost i
uredjaja,slavina hermetičnost
- Definiše cjevovoda,
bezkontaktne crijevovoda i
davaoce signala i prikljucaka
ostale specijalne - Vrši kontrolu
komponente osjetljivosti, tačnosti
- Definiše pojam i pouzdanosti mjernih
održavanja i kontrolnih
pneumatskih instrumenata i
komponenata sredstava
- Uočava i objašnjava - Vrši kontrolu i
neispravnost u radu podmazivanje
pneumatskog sistema mehaničkih dijelova
- Definiše svakodnevne sistema
preglede i - Vrši kontrolu rada
intervencije kompresora
- Definiše nedjeljne - Uočava najčešće
intervencije i uzroke otkaza
preglede pneumatskog sistema
- Definiše mjesečne i zna kako se
preglede sistema i otklanjaju
intervencije - Objašnjava nizak
- Definiše polugodišnji stepen iskorišćenja,
program pregleda i pregrijavanje
intervencija kompresora,visoku
potrošnju ulja,
gubitak ulja na
semeringu vratila
- Određuje načine
otklanjanja smetnji
- Vodi dnevnik u koji
evidentira sve
promjene i preduzete
intervencije

- Brkić i drugi, Energetsko postrojenje,Zavod za udžbenike i nastavna
sredstva,Beograd, 1991.
- G. Mitrović,Automatizacija postrojenja, Zavod za udžbenike i nastavna
- M.Jakovljević, Parna postrojenja,Zavod za udžbenike i nastavna
- G. Mitrović, Gasnoenergetsko i pneumoenergetsko postrojenje, Zavod za
udžbenike i nastavna sredstva,Beograd, 1997.
156
- S.Nikolić, Hidrauličke, pneumatske komponente, Zavod za udžbenike i nastavna
- G Mitrović, Automatizacija postrojenja,Zavod za udžbenike i nastavna
- N.Progomelja, Opšta mašinska praksa, Zavod za udžbenike i nastavna
- G Mitrović, Automatizacija postrojenja,Zavod za udžbenike i nastavna

- Računar sa odgovarajućom programskom opremom, grafoskop, projektno platno,
radionički stolovi sa stegama.
- Pomično mjerilo, turpije, ručne stege, garnitura čeličnih brojeva i slova,
garnitura viljuškastih, okastih i imbus ključeva, francuski ključ, garnitura
spiralnih svrdala, narezna svrdla, nareznice, okretaljka za nareznice, mikrometar
za otvore, plastični čekić, zaštitne naočare, dubinometar, mikrometar za spoljno
mjerenje, pomično mjerilo, stolna bušilica, ručna električna bušilica, ručne
makaze za ravno i kružno sječenje lima.
- Pribor za lemljenje i zavarivanje.
- Očigledna nastava: toplana i elektrana.

- Provjera znanja vrši se kroz praktičan rad na vježbama, najmanje jedna ocjena u
svakom klasifikacionom periodu u radionici i pisano (tehničkotehnološka
dokumetacija).
- Vrednovanje znanja vrši se ocjenjivanjem praktičnih radova na vježbama u
radionici i pisanih radova (tehničkotehnološka dokumetacija).
- Opšta ocjena na kraju svakog klasifikacionog perioda izvodi se iz svih ocjena u
klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti za praktičan rad u
radionici.
- Opšta ocijena na kraju godine izvodi se iz opštih ocjena u pojedinim
klasifikacionim periodima.
- Zaključna ocjena na kraju nastavne godine izvodi se iz zaključne ocjene u

- Prelazna ocijena na kraju školske godine.

- U prvoj i drugoj godini, VI stepen iz područja mašinstva i obrade metala (sa
stečenim najmanje III stepenom stručne spreme: bravar, mašinbravar ili
alatničar), V stepen stručne spreme (bravar, alatničar, mehaničar za održavanje
mašina i alatki).
- III i IV razred -

Znanja
Predmet Znanja
- Ručna i mašinska obrada - Tehnologija obrade metala - Struganje, bušenje,
- Mašinski materijali glodanje, brušenje
157
Znanja
Predmet Znanja
- Gasno i elektrolitičko
zavarivanje
- Zaštita materijala
- Stezanje i pridržavanje - Hidraulika i pneumatika - Hidraulika
- Ravnomjerno kretanje ili - Pneumatika
stalni posmak kod mašina i - Hidropneumatika
alata
- Optimalno vođenje, - Mjerenje, automatizacija i - Upravljanje, regulisanje,
upravljanje i održavanje regulacija održavanje i remontovanje
postrojenja postrojenja, mašina,
uređaja
- Eksploatacija i održavanje - Energetska postrojenja i - Termoenergetska
energetskih postrojenja procesi postrojenja
- Toplotne mašine i uređaji - Hidroenergetska postrojenja
- Postrojenja za transport i - Gasoenergetska postrojenja
distribuciju energije
- Eksploatacija i održavanje - Termodinamika i - Tehnika grijanja i hlađenja
energetskih postrojenja termotehnika
- Postrojenja za transport i
distribuciju energije
- Primjena načela ponašanja - Poslovna komunikacija - Načela ponašanja na
na radnom mjestu radnom mjestu
- Disciplina na radnom mjestu
- Pneumatski i hidraulički - Mehatronika - Elektropneumatski elementi
sistemi - Pneumatsko i hidrauličko
upravljanje
158
1.3. IZBORNI PREDMETI
1.3.1. STRANI JEZIK II
Napomena:
Za strani jezik II koriste se Katalozi stranih jezika opšteobrazovnih predmeta sa
fondom časova dva nedeljno za sve 4 godine – predmetni katalozi su u nadležnosti
Zavoda za školstvo.
159
1.3.2. EKOLOGIJA I ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE
1. Naziv predmeta: EKOLOGIJA I ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I 58 14 72
II
III
IV
Ukupno 58 14 72

- Usvajanje znanja iz osnova ekologije.
- Razvijanje svijesti o značaju zaštite životne sredine.
- Usvajanje znanja o uzročnoposljedičnim odnosima žive i nežive prirode.
- Usvajanje znanja o različitim izvorima zagađivanja životne sredine.
- Razvijanje svijesti o ulozi čovjeka i njegovog uticaja na zagađenje životne
sredine.
- Usvajanje znanja i vještina sa ciljem zaštite životne sredine.
160
Razred: PRVI
Formativni ciljevi
Osnovni pojmovi u ekologiji
- Definiše pojmove: - Ukazuje na - Navikava se da Vježbe:
ekologija, životna međusobnu povezuje uzroke i - (Terenski rad)
sredina, ekološki zavisnost žive i posljedice - Posmatranje
faktori nežive prirode različitih staništa i
- Određuje elemente zajednica
životne sredine
- Uočava na
konkretnim
primjerima osobine
biotopa i biocenoze
Ekologija populacije
- Definiše pojmove: - Uočava osnovne
populacija i karakteristike
ekološka ravnoteža populacije
- Upoznaje faktore - Shvata pojam
koji određuju opterećenosti
strukturu populacije
populacije - Upotrebljava
pojam ekološke
ravnoteže i
obrazlaže na
primjeru
međusobnu
zavisnost činilaca
sredine
Kruženje materija i transformisanje energije u prirodi
- Definiše pojmove: - Analizira na - Razvija analitičko Vježbe:
producent organske primjeru mišljenje - Predstavljanje
materije, potrošač kompleksnost ilustracijom
organske materije, odnosa u ishrani kruženje materije i
reducent organske - Interpretira proticanje energije
materije kruženje materije i na odabranom
- Definiše lanac proticanje energije primjeru lanca
ishrane u ekosistemu ishrane
- Analizira odnose
među članovima
lanca ishrane na
primjeru
energetske
piramide
Ekosistem
- Opisuje kopnene, - Određuje - Razvija svijest o
vodene i zajedničke i glavne značaju očuvanja
antropogene razlike između prirodnih
ekosisteme ekosistema ekosistema
- Definiše sukcesije u - Zaključuje o
ekosistemu raznovrsnosti
ekosistema kod nas
161
Formativni ciljevi
u odnosu na
geografski položaj i
klimatske
karakteristike
- Predviđa posljedice
ljudske aktivnosti u
životnoj sredini
Zagađivanje vazduha
- Upoznaje načine - Određuje uzroke - Razvija sposobnost - Film o zagađivanju
zagađivanja zagađivanja sagledavanja i vazduha
vazduha i otrovne vazduha rješavanja
materije u vazduhu - Analizira posljedice problema
- Objašnjava uticaj previsokih
otrovnih materija koncentracija
na živa bića (kisele otrovnih materija u
kiše, ozonske rupe, vazduhu na
efekat staklene ekosistem
bašte) - Ocjenjuje značaj
stalne kontrole
kontaminiranosti
vazduha
- Predlaže načine
čišćenja otrovnih
materija (uređaji
za prečišćavanje,
industrijski filteri,
automobilski
katalizatori)
Zagađivanje voda mora i slatke vode
- Definiše izvore i - Određuje glavne - Razvija analitičko Vježbe:
oblike zagađivanja izvore zagađivanja mišljenje - Zaštita okoline
vode vode i objašnjava
posljedice
- Razlikuje metode
prečišćavanja
- Analizira na koje
načine
prehrambena
industrija zagađuje
okolinu
Zagađivanja zemljišta
- Opisuje izvore i - Ukazuju na - Razvija analitičko Vježbe:
oblike zagađivanja posljedice mišljenje - Zaštita zemljišta
zemljišta savremene
intenzivne
poljoprivredne
proizvodnje
- Interpretira
problem
prenaseljenosti
zemlje
162
Formativni ciljevi
Nuklearna energija
- Definiše izvore i - Identifikuje - Shvata važnost - Seminarski rad o
oblike problem očuvanja životne nuklearnim
radioaktivnog radioaktivnog sredine eksplozijama
zagađenja zračenja i njegove (Hirošima,
dalekosežne Černobil, itd.)
posljedice
- Uočava problem
nekontrolisanog
skladištenja
radioaktivnog
otpada i
neodgovornog
korišćenja
nuklearnog oružja
Ugrožene biljne i životinjske vrste
- Navodi glavne - Analizira značaj - Navikava se na Vježbe:
uzroke izumiranja šuma i razlog poštovanje normi i - Analiziranje
šuma i istrebljenja njihovog propisa uzoraka izumiranja
nekih životinjskih izumiranja šuma i životinjskih
vrsta - Ukazuje na značaj vrsta
pošumljavanja
terena koji su
podložni eroziji
- Pronalazi
najugroženije
ekosisteme i grupe
u Crnoj Gori i
svijetu
- Predlaže moguće
mjere za zaštitu
prirodnog nasljeđa
za konkretan
primjer
Mjere za zaštitu životne sredine
- Navodi značaj - Određuje načine - Razvija svijest o Vježbe:
štednje energije i planske upotrebe značaju zaštite - Analiza nepovoljnih
vode u prirodnih izvora životne sredine uticaja za životnu
domaćinstvu i - Shvata značaj sredinu
industriji pravilnog odnosa
- Navodi alternativne prema pitkoj vodi
energetske izvore - Analizira značaj
traženja i
korišćenja novih
ekoloških izvora
energije
- Ocjenjuje značaj
globalizacije
nadzora dešavanja
u životnoj sredini
- Primjenjuje
163
Formativni ciljevi
propise kojima se
određuju norme
čuvanja zaštićenih
objekata prirode,
ugroženih,
endemskih biljnih i
životinjskih vrsta

- M. Jablanović, D. Rožaja, Zaštita i zagađivanje životne sredine, Zavod za
udžbenike, Beograd, 1998.
- I. Savić, V.Terzija,Ekologija i zaštita životne sredine, Zavod za udžbenike,
Beograd.

- Dijaprojektor
- Slajdovi
- Grafoskop
- TV prijemnik
- Video rikorder
- Video kasete

- Provjera znanja vrši se usmeno i u toku vježbi.
- Usmeno najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu.


- Diplomirani biolog
- Diplomirani inženjer pejzažne arhitekture

Znanja
Predmet Znanja
- Zagađenje vode, vazduha i - Mašinski materijali - Materijali koji se koriste u
zemljišta mašinstvu
- Mjere i zaštita životne - Energetska postrojenja i - Nuklearna postrojenja
sredine procesi
164
1.3.3. POSLOVNA KOMUNIKACIJA
1. Naziv predmeta: POSLOVNA KOMUNIKACIJA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II 60 12 72
III
IV
Ukupno 60 12 72

- Shvatanje pojma komunikacije u širem smislu riječi.
- Upoznavanje različitih kultura, običaja i tradicija koje opredjeljuju razlike u
poslovnom ponašanju.
- Usvajanje osnovnih pravila poslovnog ponašanja i pravila poslovnog bontona.
- Shvatanje značaja različitih vrsta i oblika poslovne komunikacije.
- Usvajanje pozitivnih stavova pri vođenju i učestvovanju u poslovnoj komunikaciji.
- Shvatanje značaja profesionalnog ponašanja.
165
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
Pojam i definicija komunikacije
- Zna pojam i - Stiče sposobnost za
definiciju saradnju
komunikacije
uopšte i upoznaje
se sa sadržajem
predmeta Poslovna
komunikacija
Funkcija i vrste komunikacije
- Upoznaje istorijske - Navodi istorijske - Razvija ličnu Vježba:
izvore i shvata izvore i obrazlaže kulturu koja - (Rad u grupama)
funkciju funkciju olakšava poslovnu Jedna grupa
komunikacije za komunikacije za komunikaciju demonstrira
čovjeka čovjeka različite oblike
- Upoznaje različite - Demonstrira neverbalne
vrste neverbalne različite vrste komunikacije, a
komunikacije neverbalne druga komentariše
- Opisuje tipove komunikacije poruke i značenje
komunikacije s - Razlikuje tipove različitih oblika
obzirom na daljinu komunikacije s neverbalne
među učesnicima obzirom na daljinu komunikacije
(intrapersonalna, među učesnicima (uloge grupa se
komunikacija u (intrapersonalna, mijenjaju)
grupama, javna interpersonalna, - Razvija ličnu
komunikacija, komunikacija u odgovornost u Vježba:
masovna grupama, javna komunikaciji sa - Komunikacija sa
komunikacija) komunikacija, drugim ljudima nastavnikom,
- Navodi masovna komunikacija sa
karakteristike komunikacija) pojedincima u
društvene, privatne - Uočava važnost radnoj grupi i
i poslovne poslovne komunikacija sa
komunikacije komunikacije cijelim razredom
- Opisuje način - Obrazlaže na novim
pozdravljanja, primjerima razliku Vježba:
predstavljanja, između društvene, - Poslovno
upoznavanja i privatne i poslovne predstavljanje,
kulturnog vođenja komunikacije - Razvija spontanost pozdravljanje,
razgovora - Demonstrira način i opuštenost u upoznavanje i
- Upoznaje se sa pozdravljanja, komunikaciji kulturno vođenje
vrstama poslovnih predstavljanja, razgovora
sastanaka upoznavanja i
- Razumije ulogu i kulturnog vođenja Vježba:
značaj osoba sa razgovora - Poslovni sastanak
različitim - Imitira poslovni sa različitim
poslovnim sastanak sa ulogama i
zadacima u toku različitim ulogama poslovnim
poslovnog sastanka i zadacima na zadacima
- Razumije tok poslovnom
poslovnog sastanku
166
Formativni ciljevi
razgovora - Imitira vođenje - Razvija vještinu Vježba:
poslovnog pregovaranja - Poslovni razgovor
razgovora
Konfliktne situacije u komunikaciji
- Opisuje konfliktne - Obrazlaže na novim - Razvija strpljenje i
situacije u primjerima tolerantni pristup
komunikaciji i konfliktne situacije za rješavanje
osnovne pristupe u komunikaciji, poteškoća u
za rješavanje koristeći osnovne poslovnoj
konfliktnih pristupe za komunikaciji
situacija rješavanje istih
Interpersonalna komunikacija
- Definiše i razumije - Razlikuje elemente - Jača Vježba:
pojam komunikacionog samopouzdanje i - Demonstracija u
komunikacije i procesa (pošiljalac osjećaje sigurnosti okviru psihološke
znaka, elemente poruke, primalac u kontaktu sa radionice –
komunikacionog poruke, poruka, saradnicima komunikacionog
procesa, pojam sadržaj) procesa gdje
socijalne - Adekvatno reaguje - Uviđa važnost i učenici na licu
percepcije na znak ljepotu timskog mjesta uočavaju i
- Nabraja podatke za komunikacije, rada vježbaju tok
ocjenjivanje drugih tumači ih i koristi u procesa u
osoba (izraz lica, stvaranju što - Razvija smisao za komunikaciji kroz
pokreti tijela, crte pozitivnije klime grupni rad imitaciju i slične
oko usta i očiju, na radnom mjestu i tehnike
gestovi, rukopis) u kontaktu sa
- Navodi po značaju klijentima Vježba:
činioce koji - Povezuje podatke - Formira pravilan - Psihološka
određuju tačnost za ocjenjivanje odnos prema radionica sa
opažanja osoba drugih osoba (izraz pretpostavljenom temom: "Kako nas
- Shvata značaj i lica, pokreti tijela, drugi vide"
simbole neverbalne crte oko usta i - Demonstrirati na
i verbalne očiju, gestovi, primjeru različite
komunikacije rukopis) vidove verbalne
- Objašnjava - Određuje po komunikacije
osnovne principe značaju činioce
verbalne koji određuju Vježba:
komunikacije tačnost opažanja - Psihološka
- Opisuje izvore osoba radionica sa
nesporazuma - Prepoznaje razna insceniranim
- Definiše denotatno osjećanja na nesporazumom
i konotatno osnovu facijalne
značenje jezika ekspresije i tako na
- Definiše pojam osnovu dobijene
grupe i navodi informacije
osobine između adekvatno reaguje
formalnih i - Identifikujući ove
neformalnih grupa podatke osnažuje
- Opisuje strukturu svoju kreativnu
grupe percepciju i tako
- Opisuje ostvaruje
167
Formativni ciljevi
rukovođenje grupe kvalitetniji odnos Vježba:
- Definiše sa kolegama i - Posjeta nekom
autokratsko i svojim saradnicima krojačkom salonu i
demokratsko - Stiče vještinu posmatranje
rukovođenje kroz reagovanja u funkcionisanja u
davanje zavisnosti od toku rada
individualnih situacije i ličnosti (rukovođenja,
sloboda klijenta prateći subordinacija,
njegove neverbalne hijerarhija u poslu i
pokrete i sl.)
shvatajući ih
- Pravi razliku i
navodi na primjeru
kinetičkih i
proksemičkih
znakova
- Koristi osnovne
principe i
zakonitosti
verbalne
komunikacije
- Pravi razliku
između denotatnog
i konotatnog
značaja jezika
- Prepoznaje izvore
mogućih
nesporazuma i
izbjegava ih ili
rješava na
kostruktivan način
- Razlikuje
karakteristike
formalnih i
neformalnih grupa
- Analizira strukturu
grupe
- Razlikuje
karakteristike
autokratskog i
demokratskog
rukovođenja
Poslovna korespondencija
- Opisuje faze - Obrazlaže faze - Razvija svijest o Vježba:
poslovne poslovne značaju poslovnog - Rad na pismenim
korespodencije korespondencije komuniciranja primjerima
- Zamišlja pismeno - Primjenjuje na
protokolarno pismenim - Izgrađuje pozitivan
obraćanje primjerima stav u poslovnoj
- Opisuje različite poslovno komunikaciji
oblike poslovne protokolarno
168
Formativni ciljevi
korenspodencije obraćanje Vježbe:
- Opisuje pravila za - Primjenjuje - Poslovni telefonski
uspješno vođenje različite oblike razgovor
poslovnog poslovne - Rad na primjerima
razgovora korenspondencije
- Shvata pravila - Demonstrira
poslovnog poslovni razgovor i
komuniciranja i uporedo
razlikuje privatni komentariše
od poslovog pravila za pravilno
razgovora vođenje razgovora
- Pojašnjava - Obrazlaže razliku
aktivnosti koje između privatnog i
podstiču poslovnu poslovnog
komunikaciju telefonskog
- Navodi oblike i razgovora
značaj telefonske - Na novim
korespondencije i primjerima
opisuje načine obrazlaže
vođenja aktivnosti koje
elektronske podstiču poslovnu
korespondencije komunikaciju
(telefaks, e-mail, - Obrazlaže oblike
Internet) elektronske
korenspondencije
- Na primjerima
primjenjuje oblike
elektronske
korenspondencije
Poslovno predstavljanje
- Opisuje načela - Vlada načelima
ponašanja ponašanja i - Razvija - Vježba na primjeru
organizacije koja organizacije na odgovornost o
važe na javnim javnim nastupima i značaju pravilnog
nastupima i javnim javnog nastupa i
predstavljanjima, predstavljanjima javnog
izložbama, - Razlikuje dobru od predstavljanja
sajamskim loše urađene Vježbe:
priredbama, reklame - Reklama
konferencijama za - Vlada načelima (samostalni radovi
štampu i kulturnim ponašanja i učenika)
priredbama organizacije koja
- Opisuje značaj važe na radnom
reklame kao jednog mjestu
od načina poslovne - Obrazlaže i pravi - Razvija svijest o
komunikacije paralelu između značaju
- Razumije načela dobre i loše profesionalnog
ponašanja i discipline na ponašanja u odnosu - Poslovni ručak u
organizacije koja radnom mjestu i u prema saradnicima ugostiteljskom
važe na radnom vezi sa njim i korisnicima usluga objektu
mjestu - Navodi primjere iz
169
Formativni ciljevi
- Usvaja pravila sopstvenog ili
discipline na tuđeg iskustva i
radnom mjestu ističući značaj
- Opisuje značaj spoljnih efekata
spoljnih efekata (izgled i pojava)
(izgled i pojava) u - Demonstrira
poslovnoj organizaciju
komunikaciji poslovnog ručka i
- Usvaja pravila ponašanje za
organizacije i vrijeme poslovnog
ponašanja za ručka
vrijeme poslovnog
ručka (mjesto
sjedjenja,
korišćenje pribora,
izbor jela i pića,
započinjanje
poslovnog
razgovora)
Svjetske kulture i običaji u poslovnoj komunikaciji
- Upoznaje se sa - Obrazlaže razliku - Razvija svijest o
različitim svjetskim među poštovanju
kulturama i najznačajnijim različitih kultura i
običajima koji svjetskim naroda
vladaju u poslovnoj kulturama i
komunikaciji običajima koji
vladaju u poslovnoj
komunikaciji

- B. Subotić,S.Rajković, Kancelarijsko poslovanje, Zavod za udžbenike i nastavna
- D.Romanović, Sekretarsko poslovanje, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 2005.
- J. Manojlović, S. Ignjatović, Poslovna i službena korenspondencija, Zavod za
- D. Spasić, J. Rakinić, Korespondencija sa sekretarskim poslovanjem, Zavod za
- Lj. Mirosavljević, S. Ignjatović, Birotehnika, Zavod za udžbenike i nastavna
- Zakon o arhivskoj djelatnosti, Sl. list RCG, br. 25/92, 6/94, 27/94.
- Uredba o kancelarijskom poslovanju Organa državne uprave, Sl. list RCG, br.
61/92.
- Zakon o pečatu RCG i pečatima državnih organa, Sl. list RCG, br. 56/93 i 27/94.
- Zakon o ovjeravanju potpisa, rukopisa i prepisa, Sl. list br. 8/72.

- Kompjuter povezan sa Internetom
- Telefon
- Telefax
170
- Znanje se u svakom klasifikacionom periodu provjerava i ocjenjuje usmeno.


- Diplomirani psiholog
- Diplomirani pedagog
- Diplomirani sociolog

Znanja
Predmet Znanja
- Načela ponašanja na - Praktična nastava - Primjena načela ponašanja i
radnom mjestu pravila discipline na radnom
- Disciplina na radnom mjestu
mjestu
171
1.3.4. ORGANIZACIJA RADA I SISTEM KVALITETA
1. Naziv predmeta: ORGANIZACIJA RADA I SISTEM KVALITETA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III 72 72
IV 66 66
Ukupno 138 138

- Usvajanje znanja o organizaciji proizvodnje i podjeli rada.
- Usvajanje znanja o razvoju organizacije proizvodnje.
- Usvajanje znanja o organizaciji tehničke pripreme i proizvodnje.
- Definisanje proizvodnog kapaciteta u industrijskoj proizvodnji.
- Poštovanje životne i radne sredine i sticanje znanja o njenoj zaštiti i
unapređenju.
- Sticanje znanja iz prve pomoći i demonstriranje stečene vještine.
- Sticanje znanja iz protiv požarne zaštite i demonstriranje stečene vještine.
- Sticanje znanja o konceptima upravljanja kvalitetom.
- Sticanje znanja o međunarodnim standardima ISO 9000.
- Sticanje znanja o TQM konceptu i modelima TQM.
- Sticanje znanja o alatima kvaliteta.
- Sticanje znanja o menadžment tehnikama koje utiču na kvalitet.
- Sticanje znanja o kvalitetu u obrazovanju.
- Sticanje znanja o nacionalnoj strategiji održivog razvoja.
- Sticanje znanja o usklađenosti nacionalne strategije upravljanju otpadom sa
direktivama EU.
- Sticanje znanja o usklađenosti nacionalnog programa zaštite potrošača sa
direktivama EU.
172
Razred: TREĆI
Formativni ciljevi
Organizacija proizvodnje, podjela rada, djelatnosti
- Upoznaje - Određuje predmete - Razvija analitičko
organizaciju i i zadatke mišljenje i
podjelu rada organizacije rada pozitivan stav
- Definiše predmete i - Razlikuje prema novim
zadatke proizvodne snage saznanjima
organizacije rada od produkcionih
- Objašnjava odnosa
proizvodne snage i - Razlikuje
produkcione neprivredne od
odnose privrednih
- Nabraja i djelatnosti
objašnjava - Shvata ulogu
neprivredne i prioritetnih grana
privredne industrije
djelatnosti
- Nabraja i
objašnjava
prioritetne grane
industrije
Razvoj organizacije proizvodnje
- Usvaja znanja o - Shvata proizvodni - Razvija pravilan
preduzeću kao program i godišnji odnos prema
nosiocu plan preduzeća zanimanju i prema
privređivanja - Upoređuje novim saznanjima
- Objašnjava specijalizaciju i
specijalizaciju kooperaciju
- Oobjašnjava
kooperaciju - Analizira funkciju
- Usvaja znanja o ergonomije
savremenim (prilagođavanja
tendencijama u čovjeka radu i rada
organizaciji čovjeku)
proizvodnje
Organizacija pripreme i proizvodnje
- Definiše tipove - Razlikuje tipove - Razvija analitičko Seminarski rad
proizvodnje proizvodnje mišljenje i - Organizaciona
- Definiše raspored - Razlikuje raspored pozitivan stav šema proizvodnje u
mašina i tokove mašina i tokove prema novim preduzeću (učenici
materijala materijala saznanjima prave
- Usvaja znanja o - Analizira operaciju - Razvija analitičko organizacionu šemu
proučavanju rada i radno mjesto u mišljenje i proizvodnje
- Usvaja znanja o cilju pozitivan stav sopstvenog
mjerenju rada prilagođavanja prema novim preduzeća iz
- Usvaja znanja o rada čovjeku saznanjima oblasti
snimanju vremena - Analizira normalno metaloprivrede ili
- Usvaja znanja o vrijeme izrade analiziraju
operativnoj organizacionu šemu
pripremi i proizvodnje
173
Formativni ciljevi
planiranju - Analizira metode i postojećeg
proizvodnje instrumente za preduzeća iz svog
- Definiše podjelu snimanje vremena grada)
rada u proizvodnji - Analizira
- Usvaja znanja o operativnu
organizaciji pripremu i shvata
regulisanja terminiranje i
proizvodnje lansiranje
- Usvaja znanja o proizvodnje
organizaciji - Analizira ulogu
snabdijevanja upravnika
alatima i priborima proizvodnje,
za proizvodnju poslovođe i
- Usvaja znanja o predradnika
organizaciji - Shvata zadatke
održavanja mašina organizacije
i ostale opreme regulisanja
- Poznaje upotrebu i proizvodnje i
svrhu remontnog analizira ulogu
kartona dispečera
- Usvaja znanja o - Shvata upotrebu
organizaciji standardnih i
unutrašnjeg specijalnih alata i
transporta pribora
- Definiše kvalitet - Shvata nabavku
proizvoda standardnih alata i
- Usvaja znanja o pribora i
kontroli snabdijevanje
proizvodnje radnih mjesta
alatima i priborima
planskopreventivno
održavanje mašina
i ostale opreme
- Shvata značaj
upotrebe
remontnog kartona
- Shvata značaj
potrebe za
organizaciom
unutrašnjeg
transporta
- Analizira faktore
koji utiču na
kvalitet i vrstu
kontrole
proizvodnje i
postupke
kontrolisanja
Proizvodni kapacitet u industrijskoj proizvodnji
- Definiše kapacitet - Analizira kapacitet - Razvija analitičko
174
Formativni ciljevi
mašine mašine mišljenje i
- Usvaja znanja o - Identifikacija uskog pozitivan stav
uskom grlu u grla proizvodnje u prema novim
proizvodnji primjerima saznanjima
Zaštita i unapređenje čovjekove radne i životne sredine
- Definiše radnu i - Razlikuje radnu od - Razvija pravilan Seminarski rad:
životnu sredinu životne sredine odnos prema - Posljedice djejstva
- Definiše i nabraja - Analizira povrede zadravlju kao uticajnih činioca na
karakteristične na radu i društvenoj cjelini čovjeka (izbor
uticajne činioce u profesionalne - Shvata važnost jednog od uticajnih
radnoj sredini bolesti povezivanja uzroka činioca i njegov
- Usvaja znanja o - Analizira uticaj i posljedica uticaj na čovjeka)
vazduhu kao zagađenog vazduha - Shvata značaj
uticajnom činiocu na čovjeka očuvanja životne
- Definiše mjere - Analizira mjere sredine
zaštite od zaštite od
zagađenog vazduha zagađenog vazduha - Razvija
- Usvaja znanja o - Analizira uticaj odgovornost o
mikroklimi kao mikroklime na potrebi zaštite na
uticajnom činiocu čovjeka radu
- Definiše mjere - Analizira mjere
zaštite od štetnog zaštite od štetnog
uticaja mikroklime uticaja mikroklime
- Usvaja znanja o - Analizira uticaj
osvjetljenju kao osvjetljenja na
uticajnom faktoru čovjeka
zaštite od štetnog zaštite od štetnog - Upotreba Interneta
djejstva uticaja osvjetljenja ili nekog drugog
osvjetljenja - Identifikuje vrste filmskog zapisa za
- Usvaja znanja o zračenja i analizira prikaz postupaka
zračenju uticaj na čovjeka vještačkog disanja,
- Definiše mjere - Analizira mjere masaže srca i
zaštite od zračenja zaštite od štetnog upotrebe PP
- Usvaja znanja o uticaja zračenja aparata
buci i vibracijama - Analizira uticaj
kao uticajnim buke i vibracija na
činiocima čovjeka
zaštite od buke i zaštite od štetnog
vibracija uticaja buke i
- Definiše mehaničke vibracija
povrede na radu - Analizira
- Definiše mjere mehaničke povrede
zaštite od na radu
mehaničkih - Analizira mjere
povreda na radu zaštite od
- Usvaja znanja o mehaničkih
uticaju električne povreda na radu
struje na čovjeka - Analizira opasnosti
- Definiše mjere po čovjeka od
175
Formativni ciljevi
zaštite od uticaja uticaja električne
električne struje struje
na čovjeka - Analizira mjere
- Usvaja znanja o zaštite od
pružanju prve električne struje
pomoći - Razlikuje načine
- Usvaja znanja o pruzanja prve
pravima i pomoći
obavezama u vezi - Shvata primjenu
sa zaštitom na radu vještačkog disanja
- Usvaja znanja o - Shvata primjenu
protiv požarnoj masaže srca
zaštiti - Shvata prava i
obaveze radnika
- Analizira ulogu
rukovodećih organa
i inspekcijskih
službi zaštite na
radu
- Razlikuje načine
protivpožarne
zaštite
- Demonstrira
rukovanje PP
aparatom
176
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
Nastanak koncepta upravljanja kvalitetom
- Upoznaje se sa - Uočava promjene u - Razvija pravilan
promjenama u poslovnom odnos prema
poslovnom okruženju i shvata zanimanju i prema
okruženju i opisuje uticaj tehnološkog novim saznanjima
uticaj tehnološkog razvoja na
razvoja na poslovanje
poslovanje - Shvata proces
- Definiše proces globalizacije tržišta
globalizacije tržišta - Shvata ekonomske
- Upoznaje aspekte
ekonomske aspekte standardizacije
standardizacije - Shvata ulogu
- Definiše ulogu međunarodne
međunarodne organizacije za
organizacije za standardizaciju
standardizaciju - Razlikuje veze
- Upoznaje se sa između poslovnih
povezanošću funkcija i shvata
poslovnih funkcija i značaj kvaliteta za
definiše značaj tržišnu poziciju
kvaliteta za tržišnu - Shvata ulogu
poziciju menadžmenta u
- Definiše ulogu upravljanju
menadženta u kvalitetom
upravljanju
kvalitetom
Međunarodni standardi ISO 9000
- Upoznaje se sa - Shvata značaj - Razvija pravilan Seminarski rad:
serijom standarda primjene serije odnos prema - Veze između ISO
ISO 9000: (serija standarda ISO zanimanju i prema 9000: (aktuelna
prije aktuelne, 9000: (serija prije novim saznanjima serija, npr. 2000.) i
npr. 1994.) aktuelne, npr. ISO 9000: (serija
- Upoznaje se sa 1994.) prije aktuelne,
serijom standarda - Shvata značaj npr. 1994.)
ISO 9000: (aktuelna primjene serije
serija, npr. 2000.) standarda ISO
- Objašnjava opšte 9000: (aktuelna
karakteristike serija, npr. 2000.)
menadžmenta - Uočava opšte
kvalitetom –QMS karakteristike
[QMS= upravljanje menadžmenta
sistemom kvalitetom (QMS)
kvaliteta, (Quality - Uočava troškove
Management kvaliteta i shvata
Systems)] prednosti uvedenog
- Objašnjava sistema
troškove kvaliteta i upravljanjanja
navodi prednosti kvalitetom
uvedenog sistema
177
Formativni ciljevi
upravljanja
kvalitetom
TQM koncept i modeli TQM (TQM=upravljanje totalnim kvalitetom)
- Objašnjava - Shvata nastanak i - Razvija pravilan
nastanak i razvoj razvoj TQM odnos prema
TQM koncepta zanimanju i prema
[TQM=upravljanje - Shvata koncept novim saznanjima
totalnim TQM i potrebu za
kvalitetom (Total unapređenjem
Quality znanja
Management)] - Prepoznaje rad
koncepta najznačajnijih
- Obrazlaže TQM i autora iz oblasti
potrebu za upravljanja
unapređenjem kvalitetom:
znanja Deming, Juran,
- Upoznaje Išikava
najznačajnije - Prepoznaje rad
autore iz oblasti najznačajnijih
upravljanja autora iz oblasti
kvalitetom: upravljanja
Deming, Juran, kvalitetom: Krozbi,
Išikava Figenbaum, Garvin,
- Upoznaje Taguči
najznačajnije - Razlikuje različite
autore iz oblasti modele TQM
upravljanja - Upoređuje
kvalitetom: Krozbi, japanski, američki i
Figenbaum, Garvin, evropski model
Taguči TQM
- Poznaje nastanak
različitih modela
TQM
- Objašnjava
japanski, američki i
evropski model
TQM
Alati kvaliteta
- Objašnjava potrebu - Uočava potrebu za - Razvija analitičko Seminarski rad:
za kontinualnim kontinualnim mišljenje i - Primjer primjene
unapređenjem unapređenjem pozitivan stav alata kvaliteta
kvaliteta i proces kvaliteta i prema novim (npr. primjene
stalnog procesom stalnog saznanjima kontrolnih karata,
unapređenja unapređenja primjer primjene
- Objašnjava - Analizira principe - Razvija analitičko QFD metode,
principe statističkog mišljenje i primjer primjene
statističkog upravljanja pozitivan stav Fmea metode)
upravljanja kvalitetom prema novim
kvalitetom (uzrokovanje, saznanjima
(uzrokovanje, razlaganje i
razlaganje i raspoznavanje
178
Formativni ciljevi
raspoznavanje - podataka)
podataka) - Analizira osnovne
- Objašnjava alate kvaliteta:
osnovne alate dijagram toka
kvaliteta: dijagram procesa, lista za
toka procesa, lista prikupljanje
za prikupljanje podataka,
podataka, histogram i pareto
histogram i pareto dijagram
dijagram - Analizira osnovne
- Objašnjava alate kvaliteta:
osnovne alate Išikava dijagram,
kvaliteta: Išikava korelacioni
dijagram, dijagram i
korelacioni kontrolne karte
dijagram i - Analizira nove
kontrolne karte alate kvaliteta:
- Objašnjava nove pdca ciklus, qfd
alate kvaliteta: metoda
PDCA - Analizira nove
- [PDCA=planiranje, alate kvaliteta:
izvršenje, fmea metoda,
provjera, akcija brainstrorming,
(Plan, Do, Check, dijagram afiniteta
Action)], ciklus, (dijagram sličnosti)
QFD - Analizira nove
[QFD=planiranje alate kvaliteta:
kvaliteta relacioni dijagram
usmjerenog ka (dijagram
potrebama kupca, međusobnih veza),
(Quality Function dijagram stabla
Deployment)] - Analizira nove
metoda alate kvaliteta:
- Objašnjava nove dijagram matrica,
alate kvaliteta: HACCP metoda
FMEA [FMEA=
analiza uticaja i
potencijalnih
grešaka, (Failure
Modes, Effects and
Criticality
Analysis)] metoda,
Brainstrorming,
dijagram afiniteta
(dijagram sličnosti)
- Objašnjava nove
alate kvaliteta:
relacioni dijagram
(dijagram
međusobnih veza),
dijagram stabla
179
Formativni ciljevi
- Objašnjava nove
alate kvaliteta:
dijagram matrica,
HACCP [haccp=
analiza opasnosti i
kritične kontrolne
tačke, (Hazard
Analysis Critical
Control Point)]
metoda
Menadžment tehnike koje utiču na kvalitet
- Objašnjava razvoj - Shvata razvoj novih - Razvija pravilan Seminarski rad:
novih menadžment menadžment odnos prema - Primjena
tehnika i tehnika i zanimanju i prema menadžment
upravljanja upravljanja novim saznanjima tehnika koje utiču
kvalitetom kvalitetom na kvalitet
- Objašnjava model - Shvata model (reinženjering i
unapređenja unapređenja benčmarking)
zadovoljstva zadovoljstva
korisnika korisnika
- Definiše - Uočava
reinženjering i reinženjering i
objašnjava osnovne shvata osnovne
dimenzije dimenzije
reinženjeringa reinženjeringa
- Objašnjava faze - Razlikuje faze
procesa procesa
reinženjeringa reinženjeringa
- Definiše - Uočava
benčmarking i benčmarking i
objašnjava ulogu shvata ulogu
benčmarkinga i benčmarkinga i
benčstoringa benčstoringa
Kvalitet u obrazovanju
- Objašnjava kvalitet - Shvata značaj - Uočava važnost Seminarski rad
u obrazovanju kvaliteta u nauke u - Primjena Bolonjske
obrazovanju svakodnevnom deklaracije –
- Objašnjava kvalitet - Shvata značaj životu prednosti i
u formalnom kvaliteta u nedostaci
obrazovanju formalnom - Razvija - Vizije i smjernice
obrazovanju interesovanje za održivog razvoja
- Objašnjava kvalitet - Shvata značaj proučavanje novih Crne Gore
u neformalnom kvaliteta u tehnologija - Nacionalni program
obrazovanju neformalnom upravljanja
obrazovanju otpadom
- Objašnjava - Shvata šta je (usklađenost sa
kompetentnost kompetentnost direktivama EU) ili
- Upoznaje se sa - Shvata deklaraciju program zaštite
deklaracijom o o visokom potrošača
visokom obrazovanju (usklađenost sa
obrazovanju (Bolonjska direktivama EU)
180
Formativni ciljevi
(Bolonjska deklaracija)
deklaracija) - Shvata značaj
- Objašnjava uvođenja sistema
uvođenje sistema kvaliteta u
kvaliteta u obrazovnim
obrazovnim organizacijama
organizacijama
Strategija održivog razvoja
- Poznaje nacionalnu - Shvata značaj - Razvija
strategiju održivog vizija i smjernica interesovanje za
razvoja nacionalne proučavanje novih
strategije održivog tehnologija
razvoja
Strategija upravljanja otpadom
- Objašnjava - Shvata značaj - Razvija pravilan
usklađenost usklađenosti odnos prema
nacionalne nacionalne očuvanju životne
strategije strategije sredine
upravljanja upravljanja
otpadom sa otpadom sa
direktivama EU direktivama EU
Program zaštite potrošača
- Objašnjava - Shvata značaj - Razvija pravilan
usklađenost usklađenosti odnos prema
nacionalnog nacionalnog očuvanju
programa zaštite programa zaštite materijalnih
potrošača sa potrošača sa dobara
direktivama EU direktivama EU

- V. Bulat, Organizacija rada, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd,
2000.
- S. Nikolić, Tehnička kontrola proizvoda, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 1995.
- D. Đorđević, D. Ćoćkalo, Upravljanje kvalitetom, Tehnički fakultet, „Mihailo
Pupin“, Zrenjanin, 2004.
- Dž. Loj, Škole i kvalitet, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1998.
- L. Ralf, S. Daglas, Totalni kvalitet u visokom obrazovanju, Zavod za udžbenike i
- GTZ upravljanje otpadom, Sektorska studija (SSAE), Podgorica, 2005.
- Nacionalni program zaštite potrošača za period 2008/2010,Podgorica, 2008.

- Nastava se izvodi u učionici opremljenoj: računarom, projektorom, projektnim
platnom, tablom.
- Internet.
- Elektronski (filmski) zapis (DVD) prezentacija vještačkog disanja, masaže srca i
upotrebe pp aparata.

- Provjera znanja se vrši putem:
181
- usmenih odgovora (najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu),
- pismenih zadataka.



Znanja
Predmet Znanja
- Organizacija preduzeća - Preduzetništvo - Biznis plan
- Osnivanje preduzeća
- Poslovanje preduzeća
182
1.2.5. MEHATRONIKA
1. Naziv predmeta: MEHATRONIKA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III 36 36 72
IV 33 33 66
Ukupno 69 69 138

- Uočavanje značaja primjene mehatronike u industriji.
- Sticanje osnovnih znanja iz upravljanja.
- Usvajanje znanja iz pneumatike,hidraulike i elektrotehnike kao i mogućnosti
primjene pneumatskih,hidrauličkih i elektropneumatskih komponenti kod
izgradnje mehatroničkih sistema.
- Upoznavanje i razumijevanje pneumatskog,hidrauličkog i elektropneumatskog
upravljanja.
- Razvijanje sposobnosti razumijevanja i rješavanja konkretnih problemskih
zadataka iz mehatronike.
- Korišćenje upravljačkih i edukativnih softvera za simulaciju rada sistema.
- Razvijanje odgovornosti.
- Razvijanje radnih navika.
183
Razred: TREĆI
Formativni ciljevi
Predmet i značaj mehatronike,primjena
- Definiše pojam - Shvata zadatak - Razvija sposobnost Seminarski rad:
mehatronike mehatronike analiziranja i - Značaj i primjena
- Navodi primjenu - Pronalazi primjere logičkog automatizacije
mehatronike primjene zaključivanja procesa
- Upoznaje osnovne pneumatskih,
pojmove tehnike hidrauličkih i
upravljanja i elektropneumatskih
regulacije sistema
- Navodi podjelu - Shvata pojam
upravljačkih sistema tehnike upravljanja
u odnosu na način - Razlikuje i analizira
obrade signala analogno, digitalno i
- Obrazlaže podjelu binarno upravljanje
upravljanja na bazi - Upoređuje
obavljanja procesa sinhrono,asinhrono i
rada logičko upravljanje
- Nabraja vrste - Analizira vođeno
programskog upravljanje
upravljanja - Shvata primjenu
upravljanja sa
samodržanjem
- Planira proces
upravljanja u
zavisnosti od
vremena i puta
- Interpretira postupak
slijednog upravljanja
- Analizira upravljački
lanac
- Razlikuje
analogne,diskretne
digitalne i binarne
signale
Grafički simboli u mehatronici
- Objašnjava razloge - Shvata potrebu - Navikava se na Vježbe:
uvođenja simbola uprošćenog racionalno i pažljivo - Crtanje i
prilikom crtanja prikazivanja izvođenje zadataka povezivanje
hidrauličkih, pneumatskih, pneumatskih,
pneumatskih i hidrauličkih i elektro hidrauličkih i elektro
elektro pneumatskih pneumatskih – pneumatskih
šema elemenata na elemenata pomoću
- Navodi simbole i šemama simbola
pravila označavanja - Uočava i prepoznaje
oznake kretanja
- Identifikuje simbole
- signalnih elemenata,
signalnih linija i
184
Formativni ciljevi
funkcija koje se
koriste u okviru
dijagrama putkorak
- Upoređuje simbole
elemenata za
transformaciju
energije
- Prepoznaje simbole
razvodnika
- Razlikuje simbole
ventila
- Shvata način
šematskog
prikazivanja vodova
za prenos energije
- Razlikuje simbole za
fizičko, mehaničko,
električno,
pneumatsko i
kombinovano
aktiviranje
za bezkontaktne
signalne
elemente,pojačala
brojila,pretvarače
signala
- Uočava i razlikuje
simbole prekidača,
releja ,senzora
signalizatora
- Razlikuje simbole
mjernih
instrumenata
- Upoređuje brojno i
slovno označavanje
priključaka
Prikaz sklopnog stanja i kretanja
- Objašnjava pojam - Analizira energetski - Razvija sposobnost Vježbe:
energetskog sklopa sklop cilindra sistemskog pristupa - Crtanje dijagrama
- Navodi mogućnosti jednostranog i pri rješavanju putkorak i put
prikazivanja dvostranog djejstva konkretnih problema vrijeme za konkretne
postupaka kretanja - Prepoznaje primjere
radnih elemenata energetski i
- Obrazlaže preporuke upravljački dio
kod crtanja blok sklopa
dijagrama - Shvata potrebu
- Objašnjava prikazivanja kretanja
upravljački dijagram radnih elemenata
185
Formativni ciljevi
- Crta i analizira
dijagram kretanja
putkorak za
konkretan primjer
- Upotrebljava
preporuke kod
crtanja dijagrama
- Crta i analizira
dijagram put
vrijeme za konkretan
primjer
- Crta upravljački
dijagram
Pneumatsko upravljanje
- Definiše pneumatsko - Shvata osnovne - Razvija sposobnost Vježbe:
upravljanje logičke funkcije i analiziranja i - Izrada šema
- Navodi primjenu poznaje kako se one zaključivanja pneumatskih sistema
pneumarskog mogu realizovati - Stiče navike tačnosti pomoću simbola
upravljanja pneumatskim i sistematičnosti u - Izrada šema i
- Navodi i objašnjava elementima radu simulacija rada
osnovne logičke - Crta i analizira pneumatskog sistema
funkcije pneumatske šeme u FLUID SIM-u
- Obrazlaže način upravljanja za - Realizacija
realizovanja logičkih konkretne primjere pneumatske šeme
funkcija - Pridržava se pravila upravljanja na
pneumatskim pri projektovanju demonstracionom
elementima pneumatskih šema stolu za pneumatiku
- Ilustruje pneumatske - Prepoznaje elemente
šeme upravljanja i kojima se mogu
navodi metode realizovati Seminarski rad:
rješavanja vremenske i pritisne Primjena kaskadne
- Objašnjava funkcije metode kod
upravljački i - Uočava pojavu pneumatskog
edukativni softver blokirajućeg signala upravljanja
- Razlikuje
matematičke i
inženjerijske metode
rješavanja
blokirajućeg signala
- Rješava problem
blokirajućeg signala
funkcijskim,
kaskadnim i
koračnim metodama
- Crta i analizira
funkcijski krug za
konkretne primjere
- Koristi FLUIDSIM
softver i simulira
probleme
186
Formativni ciljevi
pneumatskog
upravljnja za
konkretne primjere
- Izrađuje pneumatski
sistem na radnom
stolu za pneumatiku
Hidrauličko upravljanje
- Definiše hidrauličko - Shvata osnovne - Razvija sposobnost Vježbe:
upravljanje logičke funkcije i analiziranja i - Izrada šema
- Navodi primjenu poznaje načine kako zaključivanja hidrauličkih sistema
hidrauličkog se one realizuju - Stiče navike tačnosti pomoću simbola
upravljanja pomoću hidrauličkih i sistematičnosti u - Izrada šema i
- Obrazlaže načine elemenata radu simulacija rada
realizacije logičkih - Crta i analizira hidrauličkog sistema
funkcija hidrauličkim hidrauličke šeme u FLUID SIM
elementima upravljanja za programu
- Ilustruje hidrauličke konkretne primjere - Realizacija šema na
šeme i navodi - Pridržava se pravila demonstracionim
metode rješavanja pri projektovanju stolovima za
- Objašnjava hidrauličkih sistema hidrauliku
upravljački - Poznaje načine
iedukativni softver ispitivanja
hidrauličkih Seminarski rad:
komponenti - Hidrauličko
- Projektuje sisteme upravljanje
sa hidrauličkim transportnim
upravljanjem procesima
- Koristeći FLUID SIM
softver, crta i
simulira probleme
hidrauličkog
upravljanja za
konkretne primjere
- Vježba izradu
hidrauličkih sistema
na radnim stolovima
za hidrauliku
187
188
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
Elektropneumatski elementi
- Navodi električne - Razlikuje radne, mirne i - Razvija stručnost i Seminarski rad:
upravljačke preklopne kontakte odgovornost - Senzori
elemente - Upoređuje fizičko, - Releji
- Opisuje sklopke i mehaničko, pneumatsko - Elektromagnetni
navodi vrste i magnetno aktiviranje ventili
kontakata sklopki
- Obrazlaže načine - Shvata način djelovanja
aktiviranja sklopki magnetne sile na
- Navodi vrste reedkontakte
senzora i objašnjava - Razlikuje optičke,
njihov rad induktivne i kapacitivne
- Objašnjava načine senzore
spajanja senzora - Analizira rad senzora
- Obrazlaže ulogu i - Shvata razliku između
rad releja optičkih senzora sa
- Navodi i opisuje refleksijom i onih koji
elektromagnetne rade kao svjetlosna
razvodnike brana
- Poznaje - Prepoznaje redno i
pneumatsko paralelno spajanje
električne senzora
pretvarače signala - Shvata ulogu električnih
elemenata za obradu
signala
- Upoređuje releje
jednosmjerne i
naizmjenične struje
- Analizira rad
polarizacionog,impulsivn
og i vremenskog releja
- Shvata primjenu
vremenskih releja sa
kašnjenjem uključivanja
i isključivanja
- Prepoznaje i analizira
razvodnike 2/2, 3/2,
4/2,5/2,5/4
- Analizira rad
pneumatsko električnog
pretvarača signala za
niske pritiske
Elektropneumatsko upravljanje
- Navodi vrste elektro - Razlikuje indirektno i - Razvija osjećaj Vježbe:
pneumatskog direktno upravljanje spretnosti, - Izrada elektro
upravljanja - Uočava da funkciju ILI preciznosti i pneumatskih šema
- Objašnjava način ostvaruje paralelni spoj, odgovornosti za konkretne
realizacije logičkih a funkciju I serijski spoj - Uviđa vezu između zadatke
189
Formativni ciljevi
funkcija pomoću - Shvata da funkciju različitih oblasti - Izrada elektro
električnih negacije ostvaruje mirni nauke i tehnike pneumatskih šema i
elemenata kontakt simulacija rada
- Objašnjava - Interpretira upravljanje pomoću FLUID SIM
postupke cilindrima jednostranog i softvera
električnog dvostranog djejstva - Realizacija elektro
upravljanja - Shvata indirektno pneumatskih šema
- Opisuje postupak obostrano upravljanje na demonstracionim
izrade električnih - Analizira oscilirajuće stolovima za
šema upravljanja kretanje cilindra elektropneumatiku
- Objašnjava dvostrukog djejstva
primjenu - Shvata izradu spoja
upravljačko samodržanja
edukativnog - Interpretira automatski
softvera za izradu rad cilindara pomoću
zadataka graničnih prekidača
- Upoređuje vremensko
upravljanje sa
kašnjenjem uključivanja
i isključivanja pomoću
releja
- Uočava ulogu senzora za
definisanje krajnjih
položaja
- Shvata električno
upravljanje sa više
cilindara
- Koristi kaskadnu metodu
za rješavanje problema
upravljanja
- Analizira primjenu
taktne metode kod
električnih šema
upravljanja
- Pravi elektro
pneumatske šeme
upravljanja za konkretne
zadatke
- Simulira probleme
elektro pneumatskog
upravljanja koristeći
upravljački softver FLUID
SIM
- Izrađuje konkretne
zadatke iz elektro
pneumatike na radnim
stolovima za elektro
pneumatiku
Sigurnosne mjere u mehatroničkim sistemima
190
Formativni ciljevi
- Navodi propise, - Shvata propise za - Uviđa važnost
pravila i uputstva za spriječavanje opasnosti poštovanja
siguran rad za čovjeka i postrojenje propisa, pravila i
mehatroničkih - Analizira pravila koja se uputstava
sistema odnose na zahtjeve
- Obrazlaže postupke osiguranja pouzdanosti
zaštite i održavanja rada
pneumatskih, - Prepoznaje mjere
hidrauličkih, zaštite od visokog
mehaničkih i napona
elektropneumatskih - Vrednuje zaštitu
sistema električnih pogonskih
sredstava
- Pravi plan preventivnog i
tekućeg održavanja
mehatroničkih sistema
- Vrednuje postupak
remonta sistema

- S. Nikolić ,Hidrauličke, pneumatske i električne komponente, Zavod za udžbenike
i nastavna sredstva, Beograd,2005.
- P. Mitrović,Z.Radojević, Hidraulika i pneumatika, Zavod za udžbenike i nastavna
- G. Nikolić ,Pneumatika i hidraulika, Školska knjiga, Zagreb,2006.
- Elektropneumatika, Festo Didactic, Festo doo Zagreb, 1995.
- S. Đurić,Mehanika II, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.
- M. Plavšić i drugi,Mehanika I, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd,
2004.
- G. Nikolić,Upravljanje i regulacija, Školska knjiga, Zagreb,2003.
- G. Nikolić,Pneumatsko upravljanje, Sveučilišna naklada Liber, Zagreb,1990.
- Pneumatsko upravljanje, Festo Didactic, 2007.
- Festo katalozi, Festo Didactic, 2008.

Nastava se izvodi u kabinetu opremljenim sa:
- računarom sa multimedijalnom opremom,
- šemama pneumatskih, hidrauličkih i ekektropneumatskih sistema,
- uzorcima i modelima hidrauličkih, pneumatskih i elektropneumatskih
komponenti,
- demonstracionim tablama za hidrauliku, pneumatiku i elektropneumatiku.

- Usmenih odgovora ,najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu,
- pisanih vježbi, najmanje jedna u polugodištu.
191
- Urađeni seminarski radovi.

- Specijalista elektrotehnike (diploma specijalističkih studija -240 ECTS)

Znanja
Predmet Znanja
- Primjena mehatronike u - Mjerenje ,automatizacija i - Sistemi upravljanja
tehnici upravljanja i regulacija - Komponente sistema
regulacije automatskog upravljanja
- Regulatori
- Pneumatsko upravljanje - Hidraulika i pneumatika - Fizička svojstva gasova

- Praktična nastava - Pneumatske komponente
- Pneumatski sistemi i njihova
primjena
- Hidrauličko upravljanje - Hidraulika i pneumatika - Pprimjena hidraulike

- Praktična nastava
- Hidrauličke komponente
- Hidraulički sistemi
- Primjena hidrauličkih
sistema
- Elektropneumatski elementi - Hidraulika i pneumatika - Elektropneumatske

- Elektrotehnika sa komponente
elektronikom
- Električna otpornost i
provodljivost
- Logička kola
- Pojačavači
- Propisi, pravila i uputstva za - Mjerenje, automatizacija i - Mjerenje veličina

siguran rad mehatroničkih regulacija
- Održavanje mehaničkih,
sistema - Elektrotehnika sa
hidrauličkih, pneumatskih i
elektronikom
elektropneumatskih
komponenti
- Propisi zaštite od strujnog
udara
192
1.3.6. INDUSTRIJSKA POSTROJENJA
1. Naziv predmeta: INDUSTRIJSKA POSTROJENJA
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III 72 72
IV 66 66
Ukupno 138 138

- Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama unutrašnjeg transporta i njihovoj
primjeni u industrijskim postrojenjima.
- Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama skladišta i načinu skladištenja robe.
- Upoznavanje sa načinom i značajem zaštite robe.
- Sticanje znanja o potrebama energenata u industrijskim postrojenjima.
- Sticanje znanja o vrstama, karakteristikama i principu rada toplotnih mašina i
uređaja u industrijskim postrojenjima.
- Upoznavanje sa ulogom i značajem automatizacije industrijskih postrojenja.
- Upoznavanje sa objektima i održavanjem u industrijskim postrojenjima.
193
Razred: TREĆI
Formativni ciljevi
Unutrašnji transport
- Objašnjava pojam i - Razlikuje sisteme - Razvija - Crta šeme sistema
ulogu unutrašnjeg unutrašnjeg interesovanje za unutrašnjeg
transpota transpota proučavanje novih transporta
- Navodi vrste - Shvata način tehnologija
unutrašnjeg podjele - Podstiče korišćenje Seminarski rad:
transpota unutrašnjeg stručnog jezika - Uređaji za vješanje
- Objašnjava puteve transporta - Navikava se na tereta
unutrašnjeg - Uočava i razlikuje racionalno i - Prosti dizalični
transporta puteve unutrašnjeg pažljivo izvođenje mehanizmi dizalice
- Objašnjava podjelu transporta pojedinih zadataka - Transportni uređaji
transportnih - Razlikuje neprekidnog
sredstava transportna transporta
- Upoznaje i navodi sredstva
transportne - Razlikuje drumska
uređaje i motorna vozila
postrojenja - Izračunava
- Definiše kapacitet kapacitet
transportnih transportnih
uređaja uređaja
- Navodi i definiše - Razlikuje radne
uređaje za vješanje elemente za
tereta vješanje i
zahvatanje tereta
- Navodi i definiše - Razlikuje i analizira
proste dizalične kuke i uzengije
mehanizme - Analizira
elektromagnete
- Navodi i opisuje - Analizira i
dizalice upoređuje kofe
- Razlikuje i analizira
- Navodi i opisuje grabilice
podizače - Analizira i
upoređuje dizalice
- Navodi i opisuje sa zavojnim
prenosnice vretenom, dizalice
sa zupčastom
- Navodi i opisuje polugom i
transportne hidraulične dizalice
uređaje - Analizira i
neprekidnog upoređuje doboše
transporta za vuču i čekrke
- Objašnjava način - Analizira i
podjele transpornih upoređuje:
uređaja - okretne dizalice,
- dizalice bez
gornjeg oslonca,
- okretnopokretne
dizalice,
194
Formativni ciljevi
- mosne dizalice,
- Navodi i opisuje - ramne dizalice,
elevatore - kombinovane
- Navodi i opisuje dizalice
konvejere - Analizira i
- Opisuje pneumatski upoređuje:
transport - pokretne podizače,
- liftove,
- skipove (kofaste)
podizače
- Razlikuje
prenosnice sa
slobodnim
kretanjem
- Upoređuje
autokarete,
elektrokarete i
viljuškare
- Analizira šinske
prenosnice
- Razlikuje
transportne
uređaje
- Analizira i
upoređuje:
- trakaste
transportere,
- pločaste
transportere,
- valjkaste
transportere,
- grabuljaste
transportere,
- pužne
transportere,
- zavojne
transportere,
- inercijalne
(vibracione)
transportere
- Analizira elevatore
- Analizira konvejere
- Razlikuje elemente
pneumatskog
transporta
- Analizira proces
pneumatskog
transporta
Skladištenje robe
- Objašnjava pojam i - Razlikuje vrste - Navikava se na red - Crta vidove
ulogu skladišta skladišta i urednost skladišta
195
Formativni ciljevi
- Navodi vrste - Prepoznaje
skladišta različite vidove
- Poznaje opremu i skladišta
transportna - Predviđa opremu i
sredstva u transportna
skladištima sredstva u
skladištima
Zaštita robe
- Navodi vrste - Shvata značaj - Razvija ličnu
oštećenja robe zaštite robe odgovornost prema
- Navodi vrste - Razlikuje načine higijeni i zdravlju
ambalaže pakovanja robe
- Opisuje palete i
kontejnere
Pomoćna postrojenja
- Objašnjava važnost - Razlikuje - Razvija svijest za - Koristi šeme
rasporeda postrojenja za očuvanjem životne postrojenja za
pomoćnih snabdijevanje sredine snabdijevanje
postrojenja u električnom energentima
industrijskoj energijom, vodom,
proizvodnji toplotnom
- Navodi vrste energijom,
energenata koji se komprimovanim
najčešće koriste vazduhom i
- Navodi gorivom
karakteristične
elemente
pomoćnih
postrojenja za
snabdijevanje - Shvata značaj
energentima odvođenja prašine,
- Navodi elemente dimova i škodljivih
postrojenja za gasova
odvođenje prašine,
dimova i škodljivih
gasova
196
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
Toplotne mašine i uređaji
- Navodi podjelu - Razlikuje motore - Shvata značaj - Koristi šeme i skice
pogonskih mašina sa unutrašnjim očuvanja životne cilindarskog bloka
- Objašnjava način sagorijevanjem sredine motora
podjele toplotnih - Analizira princip - Razvija pozitivan - Crta dijagrame rada
mašina rada stav prema novim četvorotaktnih i
- Opisuje klipne četvorotaktnog oto saznanjima dvotaktnih motora
motore sa motora - Razumije važnost - Prezentira
unutrašnjim - Analizira princip razmjene računarsku
sagorijevanjem rada informacija sa simulaciju rada
(SUS) četvorotaktnog okolinom motora
- Objašnjava način dizel motora
podjele motora SUS - Analizira princip
- Objašnjava radni rada dvotaktnog Seminarski rad
ciklus motora SUS oto motora - Motori sa
- Analizira princip unutrašnjim
rada dvotaktnog sagorijevanjem
- Objašnjava princip dizel motora (princip rada,
rada motora sa - Izračunava stepen dijelovi motora SUS)
rotacionim klipom kompresije i snagu - Uređaji na motorima
- Objašnjava princip motora SUS
rada gasnih motora - Upoređuje
- Navodi dvotaktne i
karakteristike četvorotaktne
goriva motore
- Upoređuje oto i
dizel motore
- Upoređuje motore
- Navodi i opisuje SUS
konstruktivne - Razlikuje oktanski i
dijelove klipnih cetanski broj
motora SUS - Razlikuje pokretne
- Navodi i opisuje i nepokretne
uređaje na dijelove motora
motorima SUS SUS
- Objašnjava princip - Razlikuje vrste
rada sistema za hlađenja motora
hlađenje motora - Upoređuje
vazdušno i vodeno
- Navodi vrste hlađenje motora
podmazivanja - Razlikuje vrste
motora podmazivanja
- Objašnjava princip motora
rada sistema - Razlikuje dijelove
podmazivanja sistema za
motora napajanje gorivom
- Objašnjava princip kod oto motora
rada sistema za - Razlikuje djelove
napajanje gorivom sistema za paljenje
kod oto motora smješe kod oto
197
Formativni ciljevi
- Objašnjava princip motora
rada sistema za - Razlikuje dijelove
paljenje smješe kod sistema za
oto motora napajanje i
- Objašnajva princip ubrizgavanje goriva
rada sistema za kod dizel motora
napajanje i - Razlikuje i uočava
ubrizgavanje goriva glavne dijelove
kod dizel motora sistema za prenos
- Navodi i objašnjava snage
uređaje za - Shvata značaj
stavljanje motora u pravilnog rada
pogon uređaja za
- Navodi i objašnjava upravljanje i
glavne dijelove sistema za kočenje
sistema za prenos - Očitava oznake na
snage pneumaticima i zna
- Opisuje uređaj za njihovo značenje
upravljanje kod - Prepoznaje vrste
motornih vozila kotlova
- Objašnjava princip - Razlikuje osnovne
rada sistema za elemente i opremu
kočenje kotla
- Nabraja elemente
sistema za
oslanjanje
- Navodi vrste
točkova i
pneumatika
- Objašnjava ulogu
okvira i karoserije
kod motornih vozila
- Navodi i objašnjava
kontrolno mjerne
instrumente kod
motornih vozila
- Objašnjava pojam i
navodi tipove
kotlovskog
postrojenja
- Opisuje princip
rada kotla
- Opisuje princip
rada sistema za
grijanje
- Opisuje princip
rada sistema za
klimatizaciju
Automatizacija industrijskih postrojenja
- Objašnjava pojam i - Prepoznaje - Jača - Koristi šeme
ulogu elemente samouvjerenost i primjera
198
Formativni ciljevi
automatizacije i automatizacije pouzdanost u automatskog
mehanizacije radu upravljanja
- Navodi primjere
primjene otvorenih
i zatvorenih sistema
automatskog
upravljanja
Održavanje industrijskih postrojenja
- Opisuje zadatak i - Razlikuje vrste - Razvija pravilan
značaj održavanja održavanja odnos prema
industrijskih očuvanju
postrojenja materijalnih
- Nabraja vrste dobara
održavanja
Industrijski objekti
- Navodi podjelu - Razvija pravilan
industrijskih odnos prema
objekata očuvanju
- Opisuje osnovne materijalnih
oblike industrijskih dobara
objekata

- B. Vukosavljević, Industrijska postrojenja, Zavod za udžbenike i nastavna
- S. Ranković, S. Furundžić, Teret u saobraćaju i mehanizacija pretovara, Zavod za
- M. Bukumirović, Elementi transportnih sredstava i uređaja II, Saobraćajni
fakultet, Beograd, 2001.

- Nastava se izvodi u učionici koja je opremljena:
- računarom sa multimedijalnom opremom, odgovarajućim softverom i potrebnim
brojem šema i skica.

- usmenih odgovora (najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu),
- pismenih vježbi (najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu),
- seminarskih radova.


199

Znanja
Predmet Znanja
- Unutrašnji transport - Energetska postrojenja i - Termoenergetska
- Pomoćna postrojenja procesi postrojenja
- Toplotne mašine i uređaji - Procesi u postrojenjima za
transport i distribuciju
energije
200
1.3.7. ENERGETSKA EFIKASNOST
1. Naziv predmeta: ENERGETSKA EFIKASNOST
Vrste nastave
Teorija Vježbe
nastava
I
II
III 72 72
IV 66 66
Ukupno 138 138

- Shvatanje potreba za električnom energijom, njenog značaja i uloge za razvoj
društva.
- Poznavanje vrsta elektrana i načina proizvodnje električne energije.
- Upoznavanje sa nekonvencionalnim metodama proizvodnje električne energije.
- Upoznavanje problema prenosa velikih snaga.
- Usvajanje stručnih znanja o transformatorskim i razvodnim postrojenjima,
namjeni i sastavnim dijelovima.
- Upoznavanje sa organizacijom elektroenergetskog sistema Crne Gore.
- Upoznavanje sa značajem elektroenergetske efikasnosti i održivosti
elektroenergetskog sistema u Crnoj Gori.
- Razumijevanje i poznavanje pravilne upotrebe stručne terminologije.
- Upoznavanje sa opasnostima pri radu sa elektroenergetskim uređajima i
poznavanje propisa o sigurnosti na radu.
- Razvijanje svijesti i navike o neophodnosti primjene svih propisanih zaštitnih
mjera.
201
Razred: TREČI
Formativni ciljevi
Uvodni dio
- Upoznaje se sa - Uočava povezanost - Razumije značaj i - Prikazati slajdove
značajem i ulogom energije sa svim ulogu energetske ili grafičke
energije za razvoj granama privrede efikasnosti za razvoj prezentacije o
društva društva savremenim
- Poznaje istorijat Shvata potrebu za energetskim
proizvodnje i planiranjem razvoja trendovima u
potrošnje energije energetske svijetu
- Upoznaje značenje efikasnosti
i pojam energetske
efikasnosti (EE)
- Upoznaje
energetsku
situaciju u Crnoj
Gori
- Upoznaje se sa
savremenim
energetskim
trendovima,
strategijama i
protokolima u
svijetu
Obnovljivi i neobnovljivi izvori energije
- Upoznaje pojam i - Uočava iscrpljenost - Razvija osjećaj - Seminarski rad:
strukturu tradicionalnih odgovornosti Obnovljivi izvori
energetskih rezervi izvora energije - Razvija osjećaj za energije
- Poznaje pojam i - Razlikuje očuvanje životne
navodi obnovljive i sredine
neobnovljive i neobnovljive izvore
obnovljive izvore energije
energije - Razlikuje
- Navodi i opisuje karakteristike
karakteristike i obnovljivih izvora
potencijale energije (OIE)
obnovljivih izvora - Solarna energija
energije (OIE) - Fotonaponska
konverzija
- Energija vjetra
- Hidroenergija
- Geotermalna
energija
- Biomasa
- Objašnjava - Shvata značaj
pretvaranje i pretvaranja
akumulaciju potrošača energije
energije iz u proizvođače
obnovljivih izvora energije
energije - Analizira načine
skladištenja
202
Formativni ciljevi
energije
Elektrane
- Opisuje - Razlikuje - Razvija ekološku
- Posjetiti
karakteristike hidrološke od svijest
hidroelektranu ili
hidroelektrana(HE) energetskih
termoelektranu
- Objašnjava glavne karakteristika
dijelove hidroelektrana
hidroelektrana - Razlikuje vrste
- Prikazati slajdove
(sistem brana
ili grafičke
akumulacije, - Razlikuje
prezentacije
brana, zahvata, akumulacione i
principa rada
dovod vode, protočne
pojedinih elektrana
vodostan i hidroelektrane - Razvija pozitivan
cjevovod) - Upoređuje odnos prema
- Objašnjava podjelu karakteristike HE timskom radu i
hidroelektrana Perućica, HE Piva tolerantan odnos
- Upoznaje glavne prema kolegama
karakteristike
hidroelektrana u
Crnoj Gori
- Objašnjava podjelu - Analizira blok šemu
termoelektrana i termoelektrane i
navodi glavne na njoj pokazuje
dijelove osnovne dijelove
termoelektrana - Analizira princip
- Zadatak:
- Opisuje princip rada nuklearne
- Podijeliti učenike
rada nuklearne elektrane koristeći - Razvija
na grupe, zadati im
elektrane blok šemu interesovanje za
istraživanje o
- Navodi i opisuje - Razlikuje načine istraživanjem i
alternativnim
elektrane na dobijanja novim saznanjima
izvorima energije
alternativne izvore električne energije
Diskusija
energije iz alternativnih
izvora energije
Opšte energetske potrebe u kućama i zgradama
- Upoznaje se sa - Upoređuje - Razvija osjećaj
koristima specifične toplotne odgovornosti
energetski efikasne potrebe od starih - Razvija osjećaj za
gradnje kuća do očuvanje životne
- Opisuje pojam i savremenih sredine
navodi faktore koji pasivnih kuća
utiču na energetski - Razlikuje faktore - Prikazati kataloge
bilans kuće koji utiču na termoizolacionih
- Objašnjava energetski bilans materijala
toplotni koeficijent kuće Upoređivati
provodljivosti - Upoređuje karakteristike
- Navodi i opisuje karakteristike
najčešće korišćene termoizolacionih
termoizolacione materijala
materijale - Razlikuje izolacije
- Opisuje izolaciju sa spoljne i
spoljnjeg zida unutrašnje strane
203
Formativni ciljevi
- Objašnjava zida
energetsku - Upoređuje
efikasnost prozora i toplotne
vrata karakteristike
- Navodi preporuke različitih vrsta
za povećanje stakala
energetske - Predlaže mjere
efikasnosti u povećanja
kućama energetske
efikasnosti
204
Razred: ČETVRTI
Formativni ciljevi
Energetska efikasnost korišćenja električnih aparata i uređaja
- Objašnjava načine - Procjenjuje koji - Razvija pozitivnu Upoređivati
uštede električne uređaji se mogu orijentaciju prema karakteristike
energije u zamijeniti sa zanimanju svjetlosnih izvora
domaćinstvu energetski - Razvija analitičnost koristeći kataloge
korišćenjem efikasnijim i logično proizvođača
energetski - Prema namjeni razmišljanje
efikasnijih uređaja prostorije odabira
- Opisuje izvore odgovarajuće
svjetlosti sa štedne sijalice
smanjenom
potrošnjom
Energetska efikasnost sistema kod grijanja i hlađenja
- Objašnjava fizičke - Razlikuje - Razvija sposobnost - Pronaći na
osnove rashladnih i komponente za prepoznavanje Internetu
termičkih tehnika rashladnih i problema i informacije o
- Nabraja i opisuje termičkih doprinosi nalaženju energetski
komponente postrojenja rješenja pasivnim kućama
rashladnih i - Upoređuje
termičkih područno, - Razumije važnost
postrojenja centralno i pridržavanja
- Navodi načine i individualno propisa
sisteme za grijanje grijanje
- Opisuje i navodi - Razlikuje vrste - Razvija osjećaj
vrste toplotnih kotlova i goriva ekonomičnosti i
pumpi koja koriste uštede
- Razlikuje vrste
toplotnih pumpi
- Upoređuje
- Navodi sisteme za konvencionalne i
pripremu tople sunčane sisteme za
vode pripremu tople
- Objašnjava pojam i vode
definiše sistem - Upoređuje prirodno
ventilacije i provjetravanje,
klimatizacije centralni sistem za
ventilaciju i
klimatizaciju i
lokalni sisitem za
ventilaciju i
klimatizaciju
- Opisuje način - Vrši proračun
proračuna opterećenja
opterećenja i uređaja za grijanje
dimenzionisanja i hlađenje
površina uređaja za - Planira i
grijanje i hlađenje dimenzioniše
- Opisuje solarno površine uređaja za
termička grijanje i hlađenje
205
Formativni ciljevi
postrojenja sa - Analizira solarno
aspekta energetske termička
efikasnosti postrojenja sa
aspekta energetske
efikasnosti
- Razlikuje uređaje
- Navodi načine i za regulisanje i
uređaje za nadzor i upravljanje
upravljanje potrošnjom
potrošnjom energije:
energije u kućama preostate,
termostate,
higrostate, ventile
i regulatore
Primjeri energetske efikasnosti u domaćinstvu
- Objašnjava - Procjenjuje - Pokazuje - Zadatak:
primjenu solarnih potrebu za toplom sposobnost da - Analizirati stanje
kolektora za vodom i grijanjem upravo stečeno potrošnje energije
domaćinstvo za jedno teorijsko znanje u svojoj kući i
domaćinstvo i poveže sa predložiti rješenja
proračunava prethodnim za postizanje
potreban broj energetske
solarnih kolektora efikasnosti
- Objašnjava - Procjenjuje
primjenu potrebnu snagu
fotonaponskih potrošača i
panela proračunava - Razvija sposobnost
površinu potrebnog za prepoznavanje
panela problema i
- Objašnjava - Određuje potrebne doprinosi nalaženju
primjenu elemente za rješenja
vjetrogeneratora korišćenje snage
za napajanje vjetra (generator,
objekata akumulator,
invertor ...)
- Objašnjava - Procjenjuje
primjenu potrebnu snagu
kombinacije potrošača i - Razvija pozitivan
fotonaponskog proračunava odnos prema
panela i površinu potrebnog timskom radu i
vjetrogeneratora fotonaponskog tolerantan odnos
za napajanje panela i snage prema kolegama
objekata vjetrogeneratora
kao i pripadajuće
elemente
(akumulator,
invertor...)

- S.Škuletić,Osnovi elektroenergetike, Univerzitet Crne Gore, Elektrotehnički
fakultet, Podgorica, 2006.
206
- M. Popović, Razvodna postrojenja i elektrane, Zavod za udžbenike i nastavna
- S. Zrnić, Ž. Ćulum, Grejanje i klimatizacija, Narodna knjiga, Beograd, 1988.
- Č. Kovač, Osnovi toplotnih mašina,Svjetlost, Sarajevo, 1985.
- D.Janković, A. Matić, M. Radivojević, Elementi elektroenergetskih postrojenja,
- M. Đurović, Izazovi budućnosti i energija, Pegaz, Bijelo Polje, 2000.

- Nastava se realizuje u učionici koja je opremljena računarom, A/V sredstvima
(grafoskop, dijaprojektor s odgovarajućim slajdovima).

Provjera znanja vrši se usmeno i pismeno.
- Usmena provjera znanja (najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom
periodu),
- pismene vježbe, najmanje jedna u polugodištu.
- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se iz svih datih ocjena u



Znanja
Predmet Znanja
- Energetska efikasnost kod - Osnovi elektrotehnike i - Kompenzacija reaktivne
električnih aparata u radu elektronike energije
- Obnovljivi i neobnovljivi - Energetska postrojenja i - Ušteda energije i njeno
izvori energije procesi racionalno korišćenje
sistema grijanja i hlađenja
korišćenja uređaja
207
2. STRUČNI ISPIT
2.1. ISPITNI KATALOZI ZA STRUČNO - TEORIJSKI DIO ISPITA
2.1.1. ENERGETSKA POSTROJENJA I PROCESI
1. Naziv ispitnog kataloga: ENERGETSKA POSTROJENJA I PROCESI
2. Cilj ispita
- Uspješnost traženja i upotrebe informacija iz različitih izvora.

- Poznavanje pojmova, definicija, postupaka i njihovog korišćenja iz oblasti
energetskih postrojenja i procesa.
- Poznavanje osnovnih principa eksploatacije postrojenja sa aspekta ekonomičnosti
i raspoloživosti.
- Posjedovanje znanja iz domena regulacije i održavanja postrojenja,
razumijevanje energetskih procesa u postrojenjima za dobijanje električne i
toplotne energije.
- Poznavanje i poštovanje propisa sa područja zaštite na radu i zaštite okoline.
- Poznavanje standarda i propisa i njihova pravilna upotreba.
- Primjena normi i smjernica za obezbjeđivanje kvaliteta proizvoda,
- objašnjenje i interpretaciju rezultata.
- Odluke o racionalnoj upotrebi materijala i vremena.
- Upotreba savremene informacione tehnologije.
3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu
Pitanja treba definisati, objasniti, ilustrovati ili demonstrirati
1. Podjela i karakteristike energetskih postrojenja

2. Hidroenergetska postrojenja
3. Peltonova turbina
4. Fransisova turbina
5. Kaplanova turbina
6. Regulacija rada vodenih turbina
7. Snaga i broj obrtaja radnog kola turbine
8. Pumpno postrojenje
9. Snaga, gubici i stepen iskorišćenja pumpnog postrojenja
10. Podjela i karakteristike termoenergetskih postrojenja
11. Podjela kotlova i princip rada
12. Opsluživanje kotla u radu i obustava rada kotla
13. Uređaji za loženje kotla ugljem
14. Uređaji za loženje kotla tečnim i gasovitim gorivom
15. Zagrijači vode
16. Pregrijači pare
17. Uređaj za prečišćavanje dimnih gasova
18. Transport i skladištenje čvrstih produkata sagorijevanja
19. Snabdijevanje postrojenja napojnom vodom
20. Cijevni sistem i armatura termoenergetskog postrojenja
21. Podjela parnih turbina
22. Rad akcionih i reakcionih turbina
23. Elementi parnih turbina
24. De Lavalova jednostepena akciona turbina
25. Kertisova dvostepena turbina
208
26. Parsonova reakciona turbina
27. Kondenzaciona jednooklopna parna turbina
28. Parno turbopostrojenje
29. Toplane
30. Toplotne stanice za direktno i indirektno priključivanje
31. Podjela i karakteristike gasnih turbina
32. Gasoturbinsko postrojenje otvorenog toka
33. Gasoturbinsko postrojenje zatvorenog toka
34. Zaštita gasnih postrojenja
35. Nuklearna postrojenja
36. Nuklearni reaktori
37. Skladištenje nuklearnog otpada
38. Solarna postrojenja
39. Rad solarne elektrane
40. Solarni sistem sa toplotnom pumpom i gasnim grijačem
41. Stepen korisnosti sunčanih kolektora
42. Primjena geotermalne energije
43. Geotermalni izvori
44. Geotermalna postrojenja
45. Uticaj brzine i snage vjetra na rad vjetroelektrana
46. Vjetro postrojenje sa vazdušnom turbinom
47. Vjetro postrojenje sa direktnim sprezanjem generatora i elise
48. Bio masa kao energent
49. Rad postrojenja na bio masu
50. Izvori energije i njena transformacija
51. Rezerve energije i njena potrošnja
52. Postrojenja za preradu uglja
53. Priprema ugljenog praha
54. Frakciona destilacija nafte
55. Tečna estrakcija
56. Priprema prirodnog gasa
57. Postrojenja i sudovi za tečni gas
58. Pogonsko preventivne mjere sigurnosti za rad sa prirodnim gasom
59. Priprema nuklearnog goriva
60. Membranski separacioni razdvajač izotopa
61. Proces dobijanja električne energije u hidroelektranama
62. Pribranske i derivacione šeme hidroelektrana
63. Snaga i stepen korisnosti hidroelektrana
64. Proces dobijanja električne energije u termoelektranama
65. Kondenzaciona termoelektrana sa parnim blokom
66. Termoelektrana sa dvostepenim turbinskim postrojenjem i dogrijavanjem
67. Snaga parnoturbinskog postrojenja
68. Proces rada termoelektrana sa gasnim blokom
69. Proces rada nuklearne elektrane
70. Procesi u postrojenjima za dobijanje toplotne i električne energije
71. Procesi dobijanja električne energije u solarnim elektranama
72. Dobijanje električne energije u vjetroelektranama
73. Energetski stepen korisnosti i energetski bilans postrojenja
74. Procesi u postrojenjima za dobijanje toplotne energije
75. Rad toplane termoelektrane
76. Toplifikaciona postrojenja
77. Direktni i indirektni sistem daljinskog grijanja
78. Proces dobijanja toplotne energije iz geotermalnih izvora
79. Toplotna postrojenja sa toplotnom pumpom i sunčevim kolektorima
209
80. Energetski bilans i efikasnost postrojenja za dobijanje toplotne energije
81. Transport i distribucija čvrstog goriva
82. Transport i distribucija tečnih i gasovitih goriva
83. Transport i distribucija električne energije
84. Transport i distribucija toplotne energije
85. Finalna potrošnja energije
86. Specifična potrošnja energije i stepen energetskog inteziteta
87. Potrošnja energije u industriji,saobraćaju i poljoprivredi
88. Korisna energija u ličnoj i društvenoj potrošnji
89. Štednja energije i njeno racionalno korišćenje
90. Propisi održavanja i eksploatacije energetskih postrojenja
4. Tip ispita
- Usmeno,
- na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po složenosti na
odgovarajući način – da budu iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih
tematskih oblasti, kako bi težina zadataka (zbirna) na svakom ispitnom listu bila
ista.
- Detaljan spisak ispitnih pitanja sastavlja se na osnovu okvirnog spiska pitanja,
datih u Ispitnom katalogu.
- Kandidat ima pravo da se pripremi za ispit 20 minuta.
- Ispit traje najviše 20 minuta.
5. Dozvoljena pomagala
Šeme, dijagrami, prospekti i katalozi proizvođača opreme.
6. Literatura i drugi izvori

- Za kandidate je za pripremu preporučena literatura i drugi izvori dati u Katalogu
znanja i Godišnjem planu rada nastavnika.
210
2.1.2. MJERENJE, AUTOMATIZACIJA I REGULACIJA
1. Naziv ispitnog kataloga: MJERENJE, AUTOMATIZACIJA I REGULACIJA
2. Cilj ispita
- Uspješnost traženja i upotrebe podataka iz različitih izvora.

- Poznavanje pojmova, definicija, postupaka i njihovog korišćenja iz oblasti
mjerenja, automatizacije i regulacije.
- Poznavanje i poštovanje propisa sa područja zaštite na radu i zaštite okoline.
- Poznavanje standarda i propisa i njihova pravilna upotreba.
- Objašnjenje i interpretacija rezultata.
- Odluke o racionalnoj upotrebi materijala, energije, vremena.
- Upotrebu savremene informacione tehnologije.
3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu
1. Definicija mjerenja i mjernog sistema

2. Metrološke karakteristike mjernih instrumenata
3. Podjela mjernih metoda
4. Uzroci pojave greške u mjerenju
5. Kako se vrši korekcija rezultata mjerenja
6. Zašto se instrumenti baždare
7. Objasniti razliku između strujne i zaustavne temperature
8. Navedi kriterijume za podjelu teromometara
9. Objasniti princip rada staklenog termometra
10. Objasniti mjerenja temperature optičkim pirometrom
11. Šta je bimetal i kako se mjeri temperatura bimetalnim termometrom
12. Na kom principu se zasniva rad termistora
13. Objasniti princip rada hidrostatičkog manometra
14. Kako se mjeri pritisak pomoću prstenaste vage
15. Nabrojati manometre koji rade na mehaničkom principu i objasniti rad jednog
16. Kada je U cijev manometar, a kada vakuummetar
17. Objasniti mjerenje strujnog pritiska
18. Objasniti princip rada Burdonove cijevi
19. Objasniti mjerenje zaustavnog pritiska
20. Gdje se primjenjuje mjerenje nivoa radioaktivnim zracima
21. Na kom principu rade pneumatski mjerači nivoa i kako se vrši mjerenje
22. Na kom principu se zasniva mjerenje nivoa ultrazvučnim i kapacitativnim
mjeračima
23. Objasniti način mjerenja nivoa pomoću manometra
24. Definisati PH vrijednost i kako se mjeri
25. Definisati snagu i princip mjerenja snage
26. Što je moment i kako se mjeri pomoću Pronijeve kočnice
27. Objasnite funkciju hidraulične kočnice
28. Koja je funkcija mjernih traka
29. Na čemu se zasniva mjerenje sile
30. Šta karakteriše ručni broj obrtaja
31. U čemu se sastoji rad elektronskih cifarskih brojača obrtaja
32. Kako se mjere vibracije i gdje se najčešće javljaju
33. Definisati relativnu i apsolutnu vlažnost
34. Opisati rad psihrometrom
35. Kako se mjeri vlažnost gasa na osnovu mjerenja temperature tačke rose
36. Definisati protok fluida i navesti metode mjerenja
211
37. Objasniti rad klipnih mjerača protoka
38. Objasniti rad rotacionih mjerača protoka
39. Koja je namjena zasuna, dizni i Venturijeve cijevi
40. Objasniti značaj i funkciju preliva
41. Opisati rad Prantlove sonde
42. Kojim uređajima se mjeri brzina u turbinskim cjevovodima
43. Gdje se primjenjuju anemometar sa kašikom, a gdje anemometar sa krilcima
44. Na kom principu rade anemometri sa zgrijanom žicom
45. Šta su specifična toplota i toplotni kapacitet
46. Objasniti način mjerenja toplote pomoću kalorimetra
47. Koji su osnovni zadaci automatizacije
48. Šta je fizički sistem i kako se simbolički prikazuje
49. Šta je objekat i koji su primjeri objekta
50. Šta je upravljanje
51. Kakva je razlika između objekta i upravljačkog sistema
52. Prikazati strukturni dijagram otvorenog, zatvorenog, kombinovanog sistema
automatskog upravljanja
53. Objasniti razliku između analize i sinteze sistema
54. Objasniti odskočni odziv objekta i koji su njegovi osnovni pokazatelji
55. Šta je prenosna funkcija
56. Nacrtati blok dijagrame, redne, paralelne i povratne sprege
57. Izvesti prenosnu funkciju redne, paralelne i povratne sprege
58. Šta predstavlja pojačanje sistema
59. Kako se određuje pojačanje sistema sa linearnom statičkom karakteristikom
60. Objasniti nelinearnu statičku karakteristiku sistema
61. Kako se određuje pojačanje redne sprege
62. Kako se određuje pojačanje paralelne sprege sistema
63. Šta je statička greška i kakva može biti
64. Objasniti značaj La Plasove i Furijeove transformacije pri određivanju
frekventne karakteristike sistema
65. Definisati režim rada sistema
66. Objasniti stacionarni režim rada sistema
67. Objasniti periodični režim rada sistema
68. Navesti jedan primjer matematičkog modela objekta
69. Definisati energetski proces prvog reda
70. Definisati energetski proces drugog reda
71. Objasniti proces prvog reda u sistemu regulisanja
72. Objasniti proces drugog refa u sistemu regulisanja
73. Kakva je razlika između sistema koji su definisani procesom prvog i drugog reda
74. Objasniti strukturni dijagram regulacijsko g kruga ( prenosnu funkciju, signal
greške, statičku grešku )
75. Proporcionalni regulator
76. Objasniti ponašanje proporcionalno integralnog regulatora
77. Objasniti ponašanje proporcionalno – diferencijalno – integralnog regulatora
78. Objasniti uticaj izbora različitih regulatora na dinamičko ponašanje sistema
regulisanja
79. Objasniti u čemu je razlika između željenog kretanja, stvarnog kretanja
sistema ( primjer )
80. Navedi frekventne kriterijume stabilnosti
81. Objasniti kriterijum Mihajlova
82. Objasniti Najkvistov kriterijum stabilnosti
83. Kada se može primijeniti Bodeov kriterijum stabilnosti
84. Objasniti uticaj pojačanja na stabilnost sistema i obratno
85. Kako se vrši stabilisanje sistema promjenom pojačanja
212
86. Objasniti uticaj vremenskih konstanti na stabilnost sistema
87. Objasniti stabilisanje sistema promjenom vremenskih konstanti
88. Čemu služe i zašto se primjenjuju metode podešavanja parametara regulatora
89. Šta predstavlja strukturna sinteza sistema
90. Koje vrste strukturne sinteze sistema postoje
4. Tip ispita
- Usmeno,
- na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po složenosti na
odgovarajući način – da budu iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih
tematskih oblasti, kako bi težina zadataka (zbirna) na svakom ispitnom listu bila
ista.
- Detaljan spisak ispitnih pitanja sastavlja se na osnovu okvirnog spiska pitanja,
datih u Ispitnom katalogu.
- Kandidat ima pravo da se pripremi za ispit 20 minuta.
- Ispit traje najviše 20 minuta.
Šeme,dijagrami, prospekti i katalozi proizvođača opreme.

- Za kandidate je za pripremu preporučena literatura i drugi izvori dati u Katalogu
znanja i Godišnjem planu rada nastavnika.
213
2.2. ISPITNI KATALOG ZA STRUČNI RAD
2.2.1. ISPITNI KATALOG PRAKTIČNOG DIJELA STRUČNOG ISPITA STRUČNI RAD
1. Naziv ispitnog kataloga: ISPITNI KATALOG PRAKTIČNOG DIJELA STRUČNOG

ISPITA STRUČNI RAD
2. Cilj ispita
- Analitički pristup zadatoj temi.

- Sistematičnost pri izradi stručnog rada.
- Pravilna upotreba literature, instrukcionih knjiga i podataka dostupnih sa
Interneta.
- Prepoznavanje i analiza procesa i problema sa različitih aspekata, pravilna
upotreba stručne terminologije.
- Stepen povezanosti stručnoteoretskih i praktičnih znanja.
- Samostalnost u uočavanju problema, njihovom rješavanju, predstavljanju i
vrednovanju predloženih rješenja.
- Samostalnost u komunikaciji, predstavljanju i argumentovanju date teme.
- Samostalnost u korišćenju literature i drugih izvora, sistematičnost u radu.
- Poznavanje propisa za obezbjeđenje zaštite na radu i zaštite okoline.
- Racionalno korišćenje materijala, vremena, energije.
- Samostalnost u komunikaciji, predstavljanju i argumentovanju stavova.
3. Spisak tema/zadataka
Na osnovu oblasti odrađenih u toku praktične nastave, teme stručnog rada su

sljedeće:
1. Sagorijevanje goriva
- Vrste i karakteristike goriva.
- Stehiometrijska jednačina sagorijevanja.
- Minimalna i stvarna količina vazduha.
- Štetni uticaji produkata sagorijevanja.
- Regulator sagorijevanja.
2. Vrste pare
- Proizvodnja pare.
- Parna postrojenja.
- Oprema za vodenu paru (reducir pritiska, regulacioni ventil, mjenjači protoka,
ostala armatura).
3. Kotao
- Osnovni dijelovi kotlova.
- Ložišta i dimovodi sa plaštom i izolacijom.
- Dispozicija dimnjaka, kotlova sa priključcima, dimnjače.
- Isparivač kotla.
- Pregrijač pare.
- Zagrijač vazduha.
4. Napojni rezervoar
- Izvršiti izbor napojnog rezervoara na osnovu trajne produkcije pare.
- Dati dispoziciju opreme rezervoar kondenzata, napojnog rezervoara i degazatora,
cjevovoda do kotla i ostale prateće armature.
214
- Mjerno mjesto za mjerenje produkata sagorijevanja.
5. Uređaji parnih kotlova

- Uređaji za napajanje kotla
- Uređaji za loženje kotla
- Glavni i pomoćni parovodi
6. Hemijska priprema vode

- Rezervoar omekšane vode
- Filtracija povratne vode
7. Armatura kotlova
- Pogonska, sigurnosna
- Dispozicija armature kotla
8. Održavanje kotlova
- Periodično čišćenje i pregled kotla
- Spoljašnja i unutrašnja korozija kotla
- Zaštita kotla od korozije
- Havarija kotla
9. Vrelovodno postrojenje
- Vrelovodni kotao
- Proračun maksimalne potrošnje goriva
- Proračun količine svježeg goriva
- Ekspander odsoljavanja kotla
- Razdjelnik vrele vode
- Razdjelnik povratne vode
10. Turbine
- Parne, kućište sa dijafragmom, lopatice, rotor, ležajevi
- Uređaji i oprema turbine
11. Hidro turbine

Uređaji i oprema turbine:
- Peltonova, Fransisova, Kaplanova,dijagonalna turbina, cijevne turbine
- Postupak dovođenja hidroagregata u radni položaj
- Evidentiranje i kontrola radnih parametara hidroagregata u pogonu
12. Turbinska postrojenja

- Održavanje i popravka ležajeva, sistema hlađenja uljne glave i radnog kola
- Evidencija i kontrola radnih parametara mjernih i kontrolnih instrumenata u
pogonu
- Kontrola podmazivanja, hlađenja i zaptivenosti
- Kontrola unutrašnjeg stanja turbine
- Održavanje spremnosti za pogon
- Obustavljanje rada
13. Gubici energije u turbini

- Gubici na lopaticama, kanalima
- Gubici trenjem
- Gubici zračenjem kućišta i cjevovoda
215
14. Sistem regulisanja turbine
- Regulacija snage
- Regulacija broja obrtaja
- Sistem osiguranja od prekoračenja broja obrtaja
15. Kvarovi turbine

- Vibracija turbine
- Vodeni udari turbine
- Kvarovi lopatica i dijafragme
- Kvarovi rotora turbine
- Kvarovi ležaja
- Kvarovi kondenzatora
16. Kondenzacija i kondenzatori

- Značaj kondenzacije
- Kondenzatori
- Održavanje kondenzatora u pogonu
- Zaštita kondenzatora i kotla
17. Toplotne podstanice

- Mašinski dio podstanice (izmjenjivač toplote, regulator pritiska i prestrujnog
prekidača, regulacioni ventil)
- Elektroenergetski dio podstanice i energetska oprema, oprema za mjerenje i
regulaciju, komunikaciona oprema
18. Obrada prirodnog gasa

- Postrojenja za obradu prirodnog gasa
- Princip rada postrojenja
- Rukovanje stanicom za obradu prirodnog gasa
19. Transport prirodnog gasa

- Praćenje parametara pri transportu prirodnog gasa (pritisak, temperatura i dr.)
- Zaštita gasovoda od korozije
- Kontrola nepropustljivosti instalacije
20. Mjernoregulacione gasne stanice

- Dispozicija mjernoregulacione gasne stanice
- Postrojenje za dogorijevanje gasa
- Rukovanje postrojenja za odorizaciju gasovitih goriva
21. Redukciona linija gasnih stanica

- Armatura i cjevovodi na liniji
- Pregled i defektaža gasne opreme i armature na redukcionoj gasnoj liniji
22. Mjerenje linija gasnih stanica

- Kontrola protoka gasa, potrošnje gasa, manometri i termometri
- Kotlovska gasna rampa
23. Gorionik
- Puštanje i zaustavljanje gorionika
- Oprema i armatura na gasnoj rampi
24. Postrojenja i sudovi za gas

- Sudovi za uskladištavanje tečnog naftnog gasa
216
- Sredstva za komercijalni transport
- Rukovanje opremom za pretakanje
- Postupak ispitivanja sudova pod pritiskom
- Tehnički propisi i uslovi za rukovanje i promet tečnog gasa
25. Ekspolatacija i održavanje termoenergetskih postrojenja

- Priprema i puštanje blokova u rad
- Poremećaji i njihovo otklanjanje u toku eksploatacije postrojenja
26. Gasna postrojenja

- Puštanje u pogon mjernoregulacionih stanica
- Filtriranje gasa
- Regulaciona linija
- Mjerna linija
- Rukovanje i ekspolatacija gasnih postrojenja i instalacija
27. Eksploatacija i održavanje pneumoenergetskih postrojenja

- Puštanje u rad
- Održavanje parametara
- Zaustavljanje postrojenja (kompresora, motora SUS, ventilatora)
4. Uputstvo za sprovođenje stručnog rada

- Stručni rad obuhvata teorijsko objašnjenje zadate teme u vidu pismenog rada.
- Stručni rad se radi pod nadzorom mentora, što mentor garantuje svojim
potpisom.
- Sprovođenje stručnog rada i ocjenjivanje učenika se obavlja u skladu sa
Pravilnikom o polaganju završnih i stručnih ispita.
- Računar
- Grafoskop
- Video projektor
- Grafički prikazi

- Za kandidata je za pripremu preporučena literatura i drugi izvori objavljena u
Katalogu znanja i Godišnjem planu rada nastavnika.
217
3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA
Redni
Naziv predmeta Obavezni načini provjeravanja znanja
broj
Provjera znanja vrši se usmenim putem, pomoću
Tehničko crtanje sa mašinskim
1. pismenih vježbi, radova na vježbama, grafičkih
elementima
radova
Provjera znanja vrši se usmenim putem i pomoću
2. Mašinski materijali
pismenih vježbi
3. Mehanika
pismenih vježbi, radova na vježbama
Osnovi elektrotehnike i Provjera znanja vrši se usmenim putem i pomoću
4.
elektronike pismenih vježbi
5. Tehnologija obrade
pismenih vježbi
6. Hidraulika i pneumatika pismenih vježbi, radova na vježbama, projektnih
zadataka
7. Energetska postrojenja i procesi pismenih vježbi, radova na vježbama, projektnih
zadataka
8. Termodinamika i termotehnika pismenih vježbi, radova na vježbama, projektnih
zadataka
Mjerenje, automatizacija i
9. pismenih vježbi, radova na vježbama, projektnih
regulacija
zadataka
10. Osnove preduzetništva Provjera znanja vrši se usmenim putem
11. Praktična nastava
pismenih vježbi, praktičan rad na vježbama
IZBORNA NASTAVA
1. Strani jezik II Usmenim i pismenim putem
2. Ekologija i zažtita životne sredine Provjera znanja vrši se usmenim putem
3. Poslovna komunikacija Provjera znanja vrši se usmenim putem

Organizacija rada i sistem Provjera znanja vrši se usmenim putem i pomoću
4.
kvaliteta pismenih vježbi
5. Mehatronika
pismenih vježbi
6. Industrijska proizvodnja
pismenih vježbi
7. Energetska efikasnost
pismenih vježbi
218
4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA
- U sljedeći razred prelaze učenici koji su na kraju školske godine pozitivno
ocijenjeni iz svih predmeta tog razreda, realizovali slobodne aktivnosti i ako su
obavili profesionalnu praksu, koja je predviđena nastavnim planom obrazovnog
programa Mašinski tehničar za energetiku.
- Za završetak srednjeg stručnog obrazovanja u četvorogodišnjem trajanju za
obrazovni program Mašinski tehničar za energetiku, potrebno je završiti četvrtu
godinu obrazovanja sa pozitivnim ocjenama iz svih nastavnih predmeta i položiti
stručni ispit.
- Stručni ispit za obrazovni program Mašinski tehničar za energetiku sastoji se iz:
- pismenog ispita iz maternjeg jezika i književnosti,
- pismenog ispita matematike ili stranog jezika,
- usmenog ispita iz stručno teorijskog predmeta: Energetska postrojenja i procesi i
Mjerenje, automatizacija i regulacija,
- stručnog rada sa odbranom.
5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA

- U skladu sa zakonom o usmjeravanju djece sa posebnim potrebama (u roku od
mjesec dana) škola bi izradila individualni program (nacrt) uzimajući u obzir
odluku o usmjerenju.
- Individualni program omogućava prilagođeno izvođenje kako bi učenici dostigli
propisani stručni standard u svim predmetima.
6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH

- Programi stručnog obrazovanja koji su pripremljeni za mlade izvode se i za
odrasle u skladu sa polaznim osnovama za prilagođavanje izvođenja obrazovnih
programa obrazovanju odraslih tako, da:
- iz nastavnog plana se izostavljaju predmeti fizičko vaspitanje i slobodne
aktivnosti, koji time prestaju biti uslov za završetak obrazovanja.
- Škola je obavezna da:
- odraslim ponudi sportske aktivnosti kojima se odrasli mogu dobrovoljno
priključiti,
- izradi prilagođen program praktičnog obrazovanja s obzirom na poslove i zadatke,
koje obavlja učesnik obrazovanja.
- Za odrasle ne vrijede uslovi za napredovanje koji su određeni u programima nego
uslovi, koje utvrdi škola u nacrtu izvođenja obrazovnog programa za odrasle.
- Provjeravanje znanja se izvodi putem ispita, pri čemu se uzimaju u obzir načini
provjeravanja znanja (usmeno, pismeno, vježbe, praktični rad), određeni
obrazovnim programom.
- Odrasli ne polažu međuispit iz uspješnosti praktičnog obrazovanja.
7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA

Redni Profil stručne spreme nastavnika i stručnih
Naziv predmeta
broj saradnika
Tehničko crtanje sa mašinskim - Diplomirani profesor mašinstva
1.
elementima - Špecijalista mašinstva (diploma specijalističkih
studija -240 ECTS)
2. Mašinski materijali
- Specijalista mašinstva (diploma specijalističkih
studija -240 ECTS)
219
Naziv predmeta
broj saradnika
3. Mehanika
studija -240 ECTS)
Osnovi elektrotehnike i
4. - Specijalista elektrotehnike (diploma
elektronike
specijalističkih studija -240 ECTS)
5. Tehnologija obrade
studija -240 ECTS)
6. Hidraulika i pneumatika
studija -240 ECTS)
7. Energetska postrojenja i procesi
studija -240 ECTS)
8. Termodinamika i termotehnika - Specijalista mašinstva (diploma specijalističkih
studija -240 ECTS)
Mjerenje, automatizacija i
9. - Specijalista mašinstva (diploma specijalističkih
regulacija
studija -240 ECTS)
10. Osnove preduzetništva - Diplomirani ekonomista
- U prvoj i drugoj godini, VI stepen iz područja
mašinstva i obrade metala (sa stečenim najmanje
III stepenom stručne spreme: bravar, mašinbravar
ili alatničar), V stepen stručne spreme (bravar,
alatničar, mehaničar za održavanje mašina i
alatki)
- Za III i IV razred
studija -240 ECTS)
IZBORNA NASTAVA
1. Strani jezik II - Profesor stranog jezika i književnosti
- Diplomirani biolog
2. Ekologija i zaštita životne sredine
- Diplomirani inženjer pejzažne arhitekture
- Diplomirani psiholog
3. Poslovna komunikacija - Diplomirani pedagog
- Diplomirani sociolog
Organizacija rada i sistem
4. - Specijalista mašinstva (diploma specijalističkih
kvaliteta
studija -240 ECTS)
220
Naziv predmeta
broj saradnika
5. Mehatronika
studija -240 ECTS)
- Specijalista elektrotehnike (diploma
specijalističkih studija -240 ECTS)
6. Industrijska proizvodnja - Specijalista mašinstva (diploma specijalističkih
studija -240 ECTS)
7. Energetska efikasnost - Specijalista mašinstva (diploma specijalističkih
studija -240 ECTS)
8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA

- Obrazovni program se organizuje i izvodi u školskom obliku.
8. 1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE

Broj časova kod kojih
Redni Ukupno Vrsta nastave se odjeljenje dijeli u
Naziv predmeta Razred grupe
broj časova
T V P T V P
Tehničko crtanje sa I 108 72 36 36
1. mašinskim
elementima II 144 72 72 72
2. Mašinski materijali I 72 72
I 72 48 24
3. Mehanika
II 72 48 24
Osnovi I 72 72
4. elektrotehnike i
elektronike II 72 72
5. Tehnologija obrade II 72 72
II 72 56 16
Hidraulika i
6.
pneumatika
III 72 56 16
Energetska II 108 72 36
postrojenja i
7. III 144 72 72
procesi
IV 132 66 66
Termodinamika i III 72 48 24
8. termotehnika
IV 66 44 22
Mjerenje,
III 72 52 20
9. automatizacija i
regulacija IV 99 69 30
221
Broj časova kod kojih
Redni Ukupno Vrsta nastave se odjeljenje dijeli u
Naziv predmeta Razred grupe
broj časova
T V P T V P
Osnove
10. preduzetništva IV 66 66
I 144 144 144

II 144 144 144
III 180 180 180
IV 198 198 198
IZBORNA NASTAVA
I 72
II 72
1. Strani jezik ii
III 72
IV 66
Ekologija i zaštita
2. životne sredine I 72 58 14
Poslovna
3. komunikacija II 72 60 12
Organizacija rada i III 72 72

4. sistem kvaliteta
IV 72 72
III 72 72
5. Mehatronika
IV 72 72
Industrijska III 72 72
6. postrojenja
IV 72 72
III 72 72
7. Energetska efikasnost
IV 72 66
T– Teorijska nastava.
V– Vježbe.
P– Praktična nastava.
9. PROFESIONALNA PRAKSA
- Učenici I, II i III razreda nakon završetka nastavne godine obavljaju profesionalnu
praksu u trajanju od 10 dana u skladu sa nastavnim planom.
- Profesionalna praksa se izvodi u radionicama, koje raspolažu kadrovskim i
materijalnim uslovima, u skladu sa obrazovnim programom.
- Za izradu programa profesionalne prakse i njenu realizaciju zadužena je škola.
- Program profesionalne prakse mora biti u korelaciji sa programom stručno
teorijskih predmeta i praktične nastave.
- O realizaciji programa profesionalne prakse učenik je obavezan da vodi dnevnik
profesionalne prakse.
- U dnevniku po danima upisuje sadržaje rada.
- Dnevnik profesionalne prakse potpisuje lice zaduženo za realizaciju programa.
- Podatke o profesionalnoj praksi (ime i prezime, mjesto i vrijeme izvođenja)
evidentiraju se u posebnim rubrikama u odjeljenskim knjigama.
- Profesionalna praksa se ne ocjenjuje, ali je uslov za završetak razreda.
222
10. SLOBODNE AKTIVNOSTI
- Slobodne aktivnosti su sastavni dio nastavnog plana i obrazovnog programa.
- Koncepcija slobodnih aktivnosti zasniva se na tome da doprinesu rasterećenju, a
da pomognu njihovu socijalizaciju, ali i da upotpune, prošire i prodube znanja i
kompetencije.
- Program slobodnih aktivnosti radi škola, polazeći od utvrđenog broja časova u
Nastavnom planu (u I, II i III razredu po 36 časova, a u IV 33 časa godišnje).
- Program slobodnih aktivnosti je sastavni dio godišnjeg plana rada škole.
- Uspješnost na slobodnim aktivnostima se ne ocjenjuje, ali su učenici obavezni da
realizuju sadržaje slobodnih aktivnosti.
- Okvirni program slobodnih aktivnosti je sastavni dio godišnjeg plana rada škole, a
sastoji se iz tri cjeline:
- sadržaji vezani za opšteobrazovno područje: dani sporta, ekološke aktivnosti,
filmske, pozorišne, muzičke predstave i likovne izložbe, posjeta istorijskim
spomenicima, muzejima, sajmu knjiga i dr.
- Obavezni sadržaji vezani za stručnoteorijsko područje: posjete institucijama i
preduzećima koja su stručno vezana s obrazovnim programom koji se realizuje,
posjete sajmovima informatike, tehnike i nastavne tehnologije, učešće na
stručnim predavanjima i takmičenjima u poznavanju određenih oblasti.
- Sadržaji po izboru: učešće u raznim sekcijama (sportska, dramska, literarna,
muzička, likovna, informatička, prva pomoć, saobraćajni propisi, Internet klub i
dr).
- Socijalni rad učenika.
11. SPISAK UČESNIKA KOJI SU UČESTVOVALI U IZRADI OBRAZOVNOG PROGRAMA

- D. Draganić, Prva stručna škola, Nikšić.
- S. Efović, Srednja stručna škola »Ivan Uskoković«, Podgorica.
- R. Radulović, Srednja stručna škola „Ivan Uskoković“, Podgorica.
- V.Koprivica, Centar za stručno obrazovanje,Podgorica.
223

Gsfdfsdgs

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Gsfdfsdgs

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

OBRAZOVNI PROGRAM

OPŠTI DIO ................................................................................................... 3

1. Naziv programa: MAŠINSKI TEHNIČAR ZA ENERGETIKU

4. Uslovi za upis, odnosno uključivanje u program za obrazovanje odraslih

7. Obrazovanje koje se stiče

1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI

1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST

1.2.1. TEHNIČKO CRTANJE SA MAŠINSKIM ELEMENTIMA

1. Naziv predmeta: TEHNIČKO CRTANJE SA MAŠINSKIM ELEMENTIMA

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

3. Opšti ciljevi nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

1. Naziv predmeta: MAŠINSKI MATERIJALI

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

3. Opšti ciljevi nastave

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

10. Povezanost predmeta

- Materijali koji se koriste u - Ekologija i zaštita životne - Zagađenje vode, vazduha i

1. Naziv predmeta: MEHANIKA

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

3. Opšti ciljevi nastave

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

10. Povezanost predmeta

1. Naziv predmeta: ELEKTROTEHNIKA SA ELEKTRONIKOM

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

3. Opšti ciljevi nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika

10. Povezanost predmeta

1. Naziv predmeta: TEHNOLOGIJA OBRADE

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

3. Opšti ciljevi nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

10. Povezanost predmeta

1. Naziv predmeta: HIDRAULIKA I PNEUMATIKA

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

3. Opšti ciljevi nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta

10. Povezanost predmeta

1. Naziv predmeta: ENERGETSKA POSTROJENJA I PROCESI

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

3. Opšti ciljevi nastave

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta