TRK SANAL HAVA KUVVETLER KOMUTANLII ETM DOKUMANI

FALCON BMS 4.32 HAVA-HAVA [AIR-TO-AIR (A-A)] RADAR MODLARI AIM-120 (AMRAAM) FZE ATII VE KAINMA TAKTKLER

Bu dokman zerinde yer alan her trl bilgi, belge, fotoraf, izim ve anlatmn tarafmca hazrlandn ve tm haklarnn Trk Sanal Hava Kuvvetleri Komutanlna ait olduunu taahht ederim. 113-Hawk

Aday personel olarak TSHKK bnyesinde hazrladm bu tezde birbirinden deerli hocalarmn emekleri, bilgileri, tecrbeleri var. Hepsine kranlarm sunuyorum. Ancak, bilhassa, tezin tm yazm aamalarnda an be an desteini grdm 113-Demir dostumun katklarn zel bir teekkrle TSHKK yeleriyle paylamak istedim. Askeri Sanal Havaclk tutkunlarna faydal olmas dileiyle

indekiler
A. HAVA-HAVA [AIR-TO-AIR (A-A)] RADAR MODLARI ........................................................ 1 F-16 Radar ......................................................................................................................... 1 Hava-Hava [Air-to-Air (A-A)+ Radar Modlar ........................................................................ 5 B. AIM-120 (AMRAAM) FZE ATII VE KAINMA TAKTKLER .......................................... 17 AIM-120 (AMRAAM) Fzesinin zellikleri ......................................................................... 17 AIM-120 (AMRAAM) SMS Sayfas ve Kullanm Modlar ..................................................... 19 AIM-120 (AMRAAM) Sembolojisi ...................................................................................... 20
HUD Sembolojisi........................................................................................................................20 DLZ (Dynamic Launch Zone) Sembolojisi ....................................................................................20 MFDde AIM-120 (AMRAAM) Sembolojisi ..................................................................................24

AIM-120 (AMRAAM) At Prosedr ................................................................................. 25 AIM-120 (AMRAAM) Kanma Taktikleri ........................................................................... 31

A. HAVA-HAVA [AIR-TO-AIR (A-A)] RADAR MODLARI

F-16 uaklarnda hava-hava grevlerinde kullanlan radar modlarna gemeden nce, uak zerinde yer alan radarn yapsal ve teknik zelliklerini tantmakta fayda vardr. Zira, radarn zellikle hava-hava grevleri srasndaki fonksiyonunu ve kullanm snrlarn bilmek, radar modlarn kullanmay bilmek kadar nem arz etmektedir.

F-16 Radar

F-16 uaklarnda AN/APG-66 ve AN/APG-68 trevi radarlar kullanlmaktadr. Farkl F-16 modellerinde, bu radarlarn farkl ad ve zellikte olanlarnn yer ald grlmektedir. zellikle, gelien teknolojinin bir getirisi olarak modernize edilen F-16larla birlikte, radarlarn zelliklerinde ve amalarnda da yenilikler meydana geldii grlmektedir. Hava-hava ve hava-kara radar kullanmlarnda pilota kolaylk salayan zelliklerin eklenmesiyle birlikte, hedeflerin doru ve gvenilir bir biimde tespit edilmesi eskiye oranla daha kolay hale gelmitir. Aadaki tabloda farkl F-16 modelleri zerine yer alan AN/APG-66 ve AN/APG-68 trevi radarlar ve etkili menzilleri yer almaktadr 1: F-16 Modeli F-16 A Block 15 F-16 AM MLU (BAF) F-16 AM MLU (PDAF) F-16 AM MLU (RN1AF) F-16 AM MLU (RNoAF)
1

Radar AN/APG-66 AN/APG-66V2A ? AN/APG-66V2A ? AN/APG-66V2A ? AN/APG-66V2A ?

Etkili Radar Menzili

(Nm: Nautical mile)

40 Nm 40-60 Nm 40-60 Nm 40-60 Nm 40-60 Nm

Tablonun oluturulmasnda Falcon BMS 4.32 simlatrnde yer alan Tactical References ksmndaki bilgilerden yararlanlmtr. Ancak burada gnmz F-16larnda kullanlan AN/APG-68(V)9 gibi son teknoloji radarlara yer verilmemitir. Dolaysyla, verilen tablodaki radar modellerinin teknolojik bakmdan gncellii yanltc olabilir.

F-16 B Block 15 F-16 C 64th AGRS / 414th CTS F-16 C Block 25 F-16 C Block 30 F-16 C Block 32 F-16 C Block 40 F-16 C Block 42 F-16 C Block 50 F-16 C Block 52 F-16 C Block 52+ HAF w/ CFT F-16 C Block 52+ HAF w/o CFT F-16 D Block 40 F-16 D Block 52

AN/APG-66 AN/APG-68 AN/APG-66 ? AN/APG-66 ? AN/APG-68 AN/APG-68 AN/APG-68 (V) AN/APG-68 (V) AN/APG-68 (V) AN/APG-68 (V)XM AN/APG-68 (V)XM AN/APG-68 (V) AN/APG-68 (V5)

40 Nm 60 Nm 40 Nm 40 Nm 40 Nm 60 Nm 60 Nm 60 Nm 60 Nm ? ? 60 Nm 60 Nm

AN/APG-66 ve AN/APG-68 radar uan burun ksmnda yer almaktadr ve uan gidi istikametine doru belirli alarda yatay ve dikey tarama yaparak hem hava-hava ve hem de hava-kara unsurlarnn tespit edilmesinde kullanlmaktadr. AN/APG-68(V)9 modeli radar ise, gnmz F-16larnda kullanlan en gelimi tarama zelliklerine sahip radarlardan biridir. Bu radar, uan burun ksmna en yakn blmde bulunan anten haricinde CoRP, MoRE, MDT ve IMU ksaltmalaryla adlandrlan ve radarn hava ve yer taramas srasndaki aktivitelerini ve koordinasyonunu salayan blmlerden olumaktadr. Radar meydana getiren blmler ve bunlarn tanmlamalar aadaki ekilde gsterilmitir:

Antenna: Radar anteni CoRP : Common Radar Processor (Ortak Radar lemcisi) MoRE : Modular Receiver/Exciter (Modler Alc/Uyarc) MDT : Modified Dual Mode Transmitter (Modifiye Edilmi ift Modlu Verici) IMU : Inertial Measurement Unit (Hareketsiz lm nitesi)

Radarn uan gidi istikametine doru belirli bir alarda tarama yapabildiinden sz etmitik. Hava-hava taramas srasnda radar, 60 derece dikey ve 60 derece yatay tarama yapabilmektedir. te yandan, AN/APG serisindeki bu radarlar zaman ierisinde gelitirilen farkl zellikleri sayesinde kullancsna byk avantajlar salamaktadr. Aadaki ekilde, AN/APG-68 serisi radarlarn farkl modellere ve modlara gre teknik zellikleri, menzilleri ve dikey tarama alar tasvir edilmitir:

HAVA-HAVA [AIR-TO-AIR (A-A)] RADAR MODUNDA SA VE SOL MFDDE FCR VE HSD EKRANLARININ GRN2

Baz ksaltmalarn anlamlar: FCR : Fire Control Radar (At Kontrol Radar) MFD : Multifunction Display RWR : Radar Warning Receiver HSD : Horizontal Situation Display

CRM RWS

: Combined Radar Mode : Range-While-Search

Hava-Hava [Air-to-Air (A-A)] Radar Modlar

F-16 radar hava-hava grevleri iin CRM (Combined Radar Mode) ve ACM (Air Combat Mode) olmak zere iki ana moda sahiptir. Bu modlar da kullanm zelliklerine gre birbirlerinden farkl alt modlara ayrlrlar. CRM modu hava-hava taramas srasnda gr tesi tarama zellii ve ok fonksiyonlu alt modlar sayesinde ana mod olarak; ACM mod ise, grsel temasn olduu durumlarda ve zellikle de dogfight srasnda kullanlmaktadr. ki modun birbirinden ayrlan en nemli zellii, birbirlerinden farkl ilev, tarama as, menzil ve fonksiyonlara sahip olmasdr. 1. CRM (Combined Radar Mode) Radar Modu ve Alt Modlar Falcon BMS 4.32 simlatrnde CRM (Combined Radar Mode) modun, RWS (Range-WhileSearch), ULS, VSR (Velocity Search Radar) ve TWS (Track While Scan) olmak zere drt farkl alt modu bulunmaktadr. Ancak, gerek F-16 uaklarnda bulunan radarn modeline gre bu modlarn deikenlik gsterebildiini ve Falcon BMS 4.32 simlatrnde de bu modlardan RWS ve TWS alt modlarnn aktif olarak kullanabildiini belirtelim. *Alt modlar aras gei iin Klavye Ksayolu: F1+ a) RWS (Range-While-Search) Radar Modu RWS (Range While Search) alt modu BVR *Beyond Visual Range (Gr tesi)+ hava tarama zellii ile F-16nn ana hava-hava radar modudur. Bu mod hedef tespiti iin kullanlmakla birlikte, AIM-120 (AMRAAM) ve AIM-7 Sparrow fzelerinin hedef iaretleyicisi olarak kullanlmaktadr. Aadaki ekli ve ekil zerinde rakamlarla belirtilen osb tularnn ilevlerine ynelik aklamalar inceleyiniz:

Sol MFD: FCR

Sa MFD: HSD

1 Numaral Tu: CRM modda uan gidi istikametine doru radar tarama menzilini arttrmak iin kullanlr. Sol MFDdeki grntde radar 5 millik bir mesafede tarama yapmaktadr. 1 numaral tua her basldnda tarama menzilinin artt grlecektir. (CRM modda 5, 10, 20, 40, 80 ve 160 mil mesafede tarama yaplabilirken, ACM modda bu deer yalnzca 10 mil ile snrldr ve herhangi bir ayar yaplamaz.) *Klavye Ksayolu: F4+ 2 Numaral Tu: CRM modda uan gidi istikametine doru radar tarama menzilini azaltmak iin kullanlr. *Klavye Ksayolu: F3+ 3 Numaral Tu: Yatay tarama asn ayarlamak kullanlr. FCR ekran aldnda varsaylan deer olarak A6 deeri gelmektedir. A6 deeri yatay olarak 60 derecelik bir tarama asn ifade eder. 3 numaral tua basldnda bu deerin A3 olduu, yani tarama asnn 30 dereceye indii, sonraki basta ise A1 olarak deitii yani tarama asnn 10 derece olduu grlecektir *Klavye Ksayolu: F8 (Her basta A6, A3 ve A1 deerleri arasnda gei yapar)+. A3 ve A1 modunda, tarama araln ifade etmeye yaran iki adet mavi dikey izgi FCR ekrannda belirir. Bu aamada, radar dikey mavi izgiler arasnda kalan blmde tarama yapmaktadr ve tarama skl artt iin, daha ayrntl bir hedef tespiti meydana gelmektedir. A3 ve A1 modunda taranan ksmn snrlarn ortaya koyan mavi izgiler, cursor yardmyla saa ya da sola hareket ettirilebilmekte ve bu yolla 60 derece yatay tarama snr ierisindeki istenilen blge hakknda ayrntl bir tarama ortaya konulabilmektedir. Aada, A6, A3 ve A1 tarama aralklarnda FCR ekrannn ald grnt ve tespit edilen hedefler ayr ayr gsterilmitir:

F-16 radarnn 60 derece dikey ve 60 derece de yatay tarama yapabilme zelliinden daha nce bahsetmitik. Tarama, uan gidi istikametine doru bir huni biiminde gerekleir ve radar modlar sayesinde bu tarama asnn belirli ksmlarnda daha etkin tarama gerekletirilebilir. te, yukarda akladmz A6, A3 ve A1 modlar, 60 derece dikey ve 60 derece yatay tarama srasnda bu ann belirli blgelerinin daha etkin ekilde taranmas

srasnda kullanlr. Aadaki ekilde, uan gidi istikametine doru olutuunu varsaydmz tarama hunisi ve tarama modlar temsil edilmitir:

4 Numaral Tu: 4B, 2B ve 1B seenekleri radar taramas srasnda belirli irtifa aralklarnda radar anteninin ne kadar sklkla tarama yapacan belirler. Radar, anteninin bakt dorultuda tarama yaparken paralar halinde tarama yapar; eer bu ayar 4Bde ise tarama aral byr. Fakat radarn tam bir tarama sonucunu aktarabilmesi, 1Bye kyasla daha uzun srede gerekleir. Aadaki ekli ve MFD grntlerini inceleyiniz:

5 Numaral Tu: CRM ve ACM hava-hava radar modlar arasnda gei yapmak iin kullanlan tutur. Bu tua basldnda, soldaki ilk iki osb tuu srasyla CRM ve ACM olarak gelmektedir ve seilen mod kullanma girmektedir. Grntde bu osb tuunun karlnda CRM yazmaktadr ki bu da CRM modunun devrede olduunu bildirmektedir. 6 Numaral Tu: CRM ve ACM radar modlarnn alt modlar arasnda gei yapmaya yarayan tutur. Grntde, CRM modunun bir alt modu olan RWS mod yer almaktadr, 6 numaral tua her basta modlar aras gei salanmaktadr. 7 Numaral Tu: Seili radar modundaki tarama alann yaknlatrmak iin kullanlan tutur. Grntde, NORM (Normal) seenei yer almaktadr. Bu tua basld takdirde EXP (Expanded) seenei aktif olacak ve FCR ekrannda tarama alannn grnts yaknlaacaktr. Bu tua tekrar basld takdirde ise NORM seeneine geri

dnlebilmektedir. Bu tu CRM modunun dier alt modlarnda da ayn ileve sahiptir. *Klavye Ksayolu: F9+

8 ve 9 Numaral Tular: FCR ekrannda, radar cursornn yannda yer alan iki adet say grlmektedir. 8 ve 9 numarada gsterdiimiz bu saylar, radar dikey tarama asn belirtmektedir. 8 numarada yer alan 28 says st tarama irtifasn, 26 says ise alt tarama irtifasn gstermektedir. Buna gre, 5 mil mesafede gerekleen ileri tarama srasnda, 26.000 ile 28.000 irtifa aralnda dikey tarama yaplmaktadr. Bu irtifa aral dnda kalan

alanlarda tarama gereklememektedir. Tarama irtifas, ileri ynde tarama mesafesi arttka geniler. Bunu aadaki ekilde daha ak ekilde gsterebiliriz.

Bu durum, radar anteninin yn uan gidi istikametine doru olduu zaman geerli olmakla birlikte, anteni yukar ya da aa evirerek bulunulan irtifann yukarsna ya da aasna doru tarama gerekletirmek mmkndr. zellikle, Sweep, BARCAP, HAVCAP, Escort, Sead Escort gibi grevlerde ya da AWACS destei olmayan uularda olas dman hava unsurlarnn belirlenebilmesi iin radar anteninin ynn yukar ya da aa evirerek tarama yapmak neredeyse bir zorunluluktur. Zira, radar anteninin yn uan gidi istikametine doru olduu zaman, belirli irtifalardaki dman unsurlarnn radara yakalanmamalar olasdr. Aadaki temsili ekilde, radar anteninin belirli alarda yukar ve aa evrilmi halleri farkl renklerle gsterilmitir. Burada, siyah renkte grlen tarama as yalnzca 1, 2, 3 ve 4 numaral uaklar tespit edebilmekte ancak 5, 6 ve 7, 8 numaral uaklar tespit edebilme noktasnda etkisiz kalmaktadr. Ancak, krmz renkle gsterilen tarama asnda radar anteninin yn yukar evrilmitir ve bu sefer, 5 ve 6 numaral uaklar radarn tesir alanna girmi bulunmaktadr. Grld zere, bu kez de 4 numaral uak radarn tarama asnn dnda kalmtr. Keza, yeil renkli tarama asnda radar anteninin yn aa evrilmi, bu durumda 7 ve 8 numaral uaklar radar tarama asna girmitir. ekildeki yn ve alar temsili olmakla birlikte, uu srasnda radar anteninin ynn aa ve yukar evirerek olas dman tehdidine kar tedbirli olmak ve gerekli mdahale iin ge kalmamak byk bir ihtiyatr. *Klavye Ksayolu: F5 (Her basta antenin ynn biraz daha aa evirir), F6 (Yukarya ya da aaya evrilmi anteni merkeze alr, anten uan gidi istikametine doru evrilmi olur), F7 (Her basta antenin ynn biraz daha yukar evirir)+

10

10 Numaral Tu: FCR ekrannda steerpoint gstergesi 11 Numaral Tu: HSD ekrannda gsterilen mesafenin grsel olarak arttrlmas iin kullanlr. rnein 20 milde tarama yaplrken, HSD ekrannn gsterdii alan 30 mile (ya da daha fazla) karlr ve bu yolla radar tarama mesafesinin tamam grsel olarak ekrana yanstlm olunur. *Klavye Ksayolu: F12+ 12 Numaral Tu: HSD ekrannda gsterilen mesafenin grsel olarak azaltlmas iin kullanlr. *Klavye Ksayolu: F11+ b) ULS Radar Modu Falcon BMS 4.32 simlatrnde yer alan ULS modunun ilevi ve kullanm zellikleri RWS modundan farkl deildir. Simlatrn gelecek gncellemelerinde bu zelliin aktif hale getirilecei dnlmektedir. Falcon BMS 4.32 simlatrndeki ekran grnts aadaki gibidir:

11

c) VSR Radar Modu Falcon BMS 4.32 simlatrnde yer alan VSR modunun kullanm zellikleri de RWS moda benzemekle birlikte, simlatrn gelecek gncellemelerinde aktif hale getirilecei dnlmektedir. F-16 radarlarnda yer alan ve Falcon 4.0 AF simlatrnde aktif halde bulunan VS (Velocity Search) radar modunun Falcon BMS 4.32 simlatrndeki hali olduu varsaylmakta, ancak kullanm ve ilev bakmndan extra bir zellik sergilememektedir. Falcon BMS 4.32 simlatrndeki ekran grnts aadaki gibidir:

d) TWS (Track While Scan) Radar Modu TWS (Track While Scan) radar modu, F-16 kullancsna ayn anda birden fazla hedefe saldr dzenleyebilme imkn sunar. Bu modda, radar tarama alan snrlar ierisinde bulunan hedefler tespit edildiinde ayn anda birden fazla hedefe otomatik olarak soft kilit atlr. Bu sayede, asl kilit atlan dman unsuruna at yaplana dek dier hava unsurlarnn konumlar at kontrol bilgisayar tarafndan takip edilir ve dier atlar iin hazrda bekletilir. zellikle, birden fazla dman unsuru ile ilk temas esnasnda dman yok etmek ya da defansif konuma geirmek iin son derece kullanl bir moddur. Bu modun kullanm hakknda ayrntl bilgi iin uraya baklabilir: http://www.turkishairforce.org/aa_multiple_targett11053.0.html

12

2. ACM (Air Combat Mode) (Dogfight Modu) ACM (Air Combat Mode) mod, dman hava unsuruyla grsel temasn saland ya da bu temasn salanabilecei kadar yakn bulunulan pozisyonlarda kullanlmaktadr. Tarama mesafesi 10 mil ile snrldr; arttrlp azaltlmas mmkn deildir. Otomatik kilit atma zellii nedeniyle dogfight srasnda ACM mod kullanlmakta ve bu nedenle dogfight modu olarak da telaffuz edilmektedir *Dogfight Moduna dorudan gei iin Klavye Ksayolu: D+. Bu mod da kullanm amac ve zelliklerine gre farkl alt modlara ayrlr. Bunlar; HUD Scan, Vertical Scan, Boresight ve Slewable modlardr. *Alt modlar aras gei iin Klavye Ksayolu: F1+ a) HUD Scan (30x20) (ACM 20) HUD Scan ACM alt modu 30x20 derecelik alandaki herhangi bir hedefe kilitlenmek iin kullanlr. Bu grnt alan F-16nn HUDundan olumaktadr ve HUD snrlar ierisinde grnen dman hava unsuruna otomatik olarak kilit atlr. Bu mod her zaman kesin sonu alnamad iin en az kullanlan ACM alt modu olarak nitelenebilir. Bu modda yatay tarama as FCR ekrannda aadaki gibi grnmektedir.

13

b) Vertical Scan (10x60) (ACM 60) Bu alt modda radar, 10 derece yatay ve 60 derece dikey tarama gerekletirmektedir. 60 derece dikey tarama, gun crossun altnda 10 derece, yukarsnda 50 derece olacak ekildedir. Bu zellik sayesinde Vertical Scan modu, bulunulan irtifadan yksekte olan hedeflerin tespit edilmesi ya da takip edilen hedefin saa ya da sola sert dn esnasnda -yksek G kuvveti gerektiren durumlarda- olduka kullanldr. Bylesi durumlarda uan burnunu hedefe tam olarak dndrmeden (fakat hedefi lift vector ynnde tutarak ve o yne hareket ederek), gun crossun yukarsndaki 50 derecelik tarama as yardmyla hedefe otomatik olarak kilit atma ve fze frlatma imkn ortaya kmaktadr. Bu modda HUD ekrannda dier ACM modlarndan farkl olarak dikey bir izgi belirmektedir. Vertical Scan modunda MFD ve HUD ekranlarnn kilit atlmadan nceki grn aadaki gibidir:

14

c) Boresight (ACM BORE) Boresight alt modu, dman uayla grsel temasn salanabildii hava-hava grevlerinde en yaygn olarak kullanlan ACM modudur. Bu modda radar, nn jetin burnundan dmdz dar dorultur. HUDda ise, radar nn temsil eden bir Boresight ha belirir. Bu han merkez noktas, n demetinin gittii yn simgeler. Radarn dman uana otomatik olarak kilit atabilmesi iin dman uan HUDdaki bu han zerine gelebilecek ynde tutmak yeterlidir. Tarama zellii bakmndan, 10 mil ierisinde tespit edilen hedefe sratle kilit atabilme kapasitesine sahiptir. HUD Scan moduyla aralarndaki en byk farkn bu olduu da sylenebilir. HUD Scan modunda tarama ve otomatik kilit atma kapasitesi, Boresight moduna kyasla daha zayftr. Boresight modunda hedefe kilit atld zaman, hedefin etrafnda bir Target Designator (TD) kutusu belirir. Hedef hala kilitli olduu halde HUD un dndaysa, TD kutusu ha oluturan bir yer belirleme izgisine dnr. Bu yer belirleme izgisi hedefi gsterir. Boresight modunda MFD ve HUD ekranlarnn kilit atlmadan nceki grnts aadaki gibidir:

15

d) Slewable Scan (20x60) (ACM SLEW) Slewable Scan radar modu 20x60 derecelik bir taranma asna sahiptir. Ancak, bu ACM alt modunu dier modlardan ayran en nemli zellik, tarama alannn yatak eksende kaydrlabilir ve hareket ettirilebilir olmasdr. Bu zellik sayesinde tarama alannn snrlar istee bal olarak geniletilmi olur. Bu moda girildiinde, HUD ekrannda Boresight modundakine benzeyen bir ha belirir; fakat, aralarnda byk bir fark vardr. Slewable Scan modunda, han yannda bir daire belirir ve bu daire 20x60 derecelik tarama asn temsil eder. Bu modda da, Boresight moduna benzer ekilde, hedefin HUDda beliren ha zerine getirilmesi suretiyle otomatik olarak kilit atlmaktadr. Slewable Scan modunda MFD ve HUD ekranlarnn kilit atlmadan nceki grnts aadaki gibidir:

16

17

B. AIM-120 (AMRAAM) FZE ATII VE KAINMA TAKTKLER AIM-120 (AMRAAM) Fzesinin zellikleri

Aim-120 (AMRAAM), sava uaklarndan frlatlan yeni nesil bir orta menzilli havadan havaya fzedir. 1980'lerin sonunda ABD'de gelitirilmi olan bu radar gdml fze, ABD envanterindeki en ldrc havadan havaya fzedir. AIM-120'nin A, B, RB 99 ve C modelleri mevcuttur. AIM-120 (AMRAAM) F-16, F-4, F-15, F/A-18, F/A-22, F-35 JSF, EuroFighter, Harrier, Tornado, JAS-37 ve JAS-39 uaklarnda kullanlmaktadr. Gnmzde, Trkiye de bata olmak zere, tm dnyada 20 dolaynda lkenin silah envanterinde bu fzenin farkl modellerinden yer almaktadr. BVR (Beyond Visual Range) gr tesi kapasiteli olup her hava ortamnda kullanlmak zere dizayn edilmitir. AMRAAM, havadan havaya, kendi nlemesini yapan aktif radar izlemesi ile hedefi izler. Aktif (kendi bana) ve yar aktif (uak radarndan bilgi alarak) olarak kullanlabilir. 340 poundluk kat yakt kapasitesiyle, 4 mach hznda, 72 km zerinde bir menzile sahiptir. AMRAAM fzelerinin burnunda hedefe kilitlenen bir radar vardr. Bu radar F-16'nn radarndan kk olduu iin hedefi uan radar kadar uzaa izleyemez. Bu yzden, nce F16 radar hedefi bulur ve fzenin kk radarnn hedefi yakalayabilecei en yakn noktaya ynlendirir. Fze bu noktaya gelince zerkleir ve F-16'dan baka yardm almadan hedefe ynlenir. Uzun menzilli angajmanlarda AMRAAM kendi gdm mekanizmasyla hedefe angaje olurken, datalink vastasyla uak radarndan gelen verilerle, hedefe ilikin bilgilerini yeniler. Hedef, kendi monopulse radar menziline geldiinde fze terminal moduna geer. Elektronik kartrma uygulandnda Home-on-jam (HOJ) kartrmann merkezine ynlenme kabiliyeti vardr *HOJ iin bkz. S. 32]. AIM-7 SPARROW fzesinin daha gelimii olarak dnlebilir. AIM-7 iin fze atldktan hedefe vuruncaya kadar mevcut radar kilidinin

18

krlmamas gerekirken, AMRAAMda belli bir menzilden sonra fzenin kendi radar devreye girer ve fze hedefe varana kadar kilidin korunmas gerekmez. Bu bakmdan AMRAAMn daha farkl ve yetenekli olduu ortadadr. F-16 uaklar 2 adet kanat ucunda ve 4 adet de pilonlarda olmak zere toplamda 6 adet AIM120 (AMRAAM) fzesi tayabilir. Yeni nesil sava uaklar da AMRAAM tercih etmilerdir. rnein F-22 8 adet pilonlarda ve 6 adet de gvde iinde olmak zere toplam 14 adet AMRAAM tayabilir.

19

AIM-120 (AMRAAM) SMS Sayfas ve Kullanm Modlar

Hava-hava (A-A) modunda AIM-120 (AMRAAM) semek iin MFDden SMS (Stores Management System) sayfas alr ve uakta AMRAAMdan baka hava-hava mhimmat var ise, A120B ya da A120C yazs kana kadar ilgili osb tuuna baslr. MFDde grnen A120 yazs AMRAAMn seili durumda olduunu, bu yaznn hemen sandaki B ya da C harfleri ise hangi AMRAAM modelinin uakta mevcut olduunu simgeler. Aada 1 numarada grlen A120C yazs, AIM-120C (AMRAAM) modelinin uakta ykl olduunu gstermekte; bunun hemen solundaki 6 rakam uakta ka adet bu fzeden ykl olduunu; onun solundaki RDY (Ready) yazs da fzenin kullanma hazr olduunu bildirmektedir. 2 numarada grlen SLAV ve dier MFDdeki BORE seenekleri ise AMRAAM at modlardr. 3 numarada ekrann sa ve sol alt kelerinde bulunan rakamlar, AMRAAM fzesinin ykl olduu pilonlar bildirmektedir. 4 numara ile gsterdiimiz pilon (3. pilon) ilk olarak hangi fzenin atlacan gstermektedir.

BORE: Maddog (Radar konta olmadan grsel olarak yaplan at) Ayrca, AMRAAMn SMS sayfasnda dman uaklarnn fiziki boyutlarna gre snrlama getirme zellii bulunan MED, LARGE, UNKN ve SMALL seenekleri bulunmakla birlikte, Falcon BMS 4.32 simlatrnde henz aktif deildir. Seeneklere gre ekran grntleri aadaki gibidir:

SLAV

MED: Medium

LARGE

UNKN: Unknown

SMALL

20

AIM-120 (AMRAAM) Sembolojisi

HUD Sembolojisi 1. Target Designator (TD) Box (Hedef Belirleyici) 2. DLZ (Dynamic Launch Zone) 3. Reticle (Nian emberi): Hedef menzile yaklatka byr. 4. Intercept marker 5. Aspect marker: Hedefin gidi ynn gsterir. 6. Mhimmat adedi

DLZ (Dynamic Launch Zone) Sembolojisi RAERO (Range Aerodynamic): Fzenin vurma ansnn olduu en uzak mesafeyi bildirir. (Bu mesafeden yaplan atlarda hedefin manevra yapmadn kabul ediyoruz.) ROPT (Range Optimal): RAERO ile benzer olmakla birlikte, ROPTda fze hala manevra kabiliyetini kaybetmemitir ve vurma ans ona gre daha yksektir. (Bu mesafeden yaplan atlarda hedefin manevra yapmadn kabul ediyoruz.) RPI (Range Probability of Intercept): ROPT ile benzerdir, fakat loft at ya da a deitirme gibi ekstra eyler gerektirmez. (Bu mesafeden yaplan atlarda hedefin manevra yapmadn kabul ediyoruz.) RTR (Range Turn and Run): Attan sonra hedefin manevra yapp, size arkasn dnp uzaklamaya baladnda fzenin vurma ansnn olduu en uzak mesafeyi bildirir. RMIN (Range Minimum): Minimum at mesafesini bildirir. A-POLE: Fzenin frlatld uak ile kendi radar sistemini aktif edecei nokta arasndaki mesafesi.

21

MPRF (Medium Pulse Repetition Frequency): Pitbull (Fzenin otonom sisteme getii ve kendi bana gitmeye balad durum) HPRF (High Pulse Repetition Frequency): Pitbulla benzerdir, fakat atld uakla bilgi alveriini srdrr, hedefi takip etme yetenei pitbull kadar yoktur. M-POLE: A-POLEe benzerdir, fakat bu defa MPRF aktiftir. F-POLE: Fzenin frlatld uak ile arpma noktas arasndaki mesafedir. DMC (Digital Maneuvering Cue): Hedefin ba bilgisidir.

Aadaki ekilleri inceleyiniz:

22

23

24

MFDde AIM-120 (AMRAAM) Sembolojisi Tespit edilen eko Tek kilit atlm eko ift kilit atlp STT (Single Target Tracking) modda takip edilen eko Tek kilit atlm ekonun fze frlatldktan sonraki hali ift kilit atlp STT (Single Target Tracking) modda takip edilen ekonun fze frlatldktan sonraki hali Tek kilit atlm ekoya fze frlatldktan sonra fzenin pitbull olmas ift kilit atlp STT (Single Target Tracking) modda takip edilen ekoya fze frlatldktan sonra fzenin pitbull olmas Tek kilit atlm ekoya frlatlan fzenin hedefi vurmas

ift kilit atlp STT (Single Target Tracking) modda takip edilen ekoya frlatlan fzenin hedefi vurmas Fzenin hedefi kaybettii ve vurma olaslnn ortadan kalkt durum

25

AIM-120 (AMRAAM) At Prosedr

Hava-hava grevlerinde AIM-120 (AMRAAM) fzesi ile at yapmak iin ncelikle Master Arm On konumuna getirip ICPden A-A (Air-to-Air) moda giriyoruz. Bu noktada, SMS mensnden AIM-120 (AMRAAM)n seili olduuna dikkat etmek gerekiyor. Daha sonra hava-hava radar modlarndan birinde (CRM) hava-hava taramasna balyoruz. Eer uu esnasnda AWACS destei varsa, blgedeki dman hedefleri hakknda bilgi almakta fayda var *Klavye Ksayolu: Q + 1+.

Aviyonik ve Semboloji le lgili Dikkat Edilmesi Gerekenler:

1. Master Arm On konumunda 2. A-A mod ak 3. Radar CRM/RWS moda ayarl 4. Radar uan gidi istikametine doru 40 millik bir mesafede tarama yapyor. 5. Tespit edilen hedefin radar ekranndaki grnts 6. Radar cursor ve tarama as 7. Uakta 6 adet fze ykl olduunu grlyor. 8. Master Arm akken A-A moda geildiini HUDda bildiren ember (Bu ember yalnzca Master Arm akken belirir)

26

Hedef tespit edildikten sonra radar cursorn hedef ekosunun zerine getirerek ncelikle tek kilit atyoruz *Klavye Ksayolu: Numerik 0]. Bu sayede hedefle ilgili detayl bilgilere ulama ve at pozisyonumuzu ayarlama olana yakalyoruz. Ayn zamanda, eer uu esnasnda AWACS destei varsa, dost at yapmamamz iin hedefin dman ua olduunu teyit etmemizde byk fayda var *Klavye Ksayolu: Q + 2+. Aviyonik ve Semboloji le lgili Dikkat Edilmesi Gerekenler:
1. Tespit edilen hedefe tek kilit atldnda hedefin FCR ekranndaki grnts 2. Tek kilit atlan hedefin irtifas. Hedef 12.000 feette seyrediyor. 3. Hedefin uu ba bilgisi 4. Hedefin hz 5. Hedefle bizim uamz arasndaki bal hz 6. AIM-120 (AMRAAM) DLZinin FCR ekranndaki grnts 7. Hedefin bullseye bilgisi 8. Target Designator (TD) Box (Hedef Belirleyici). Kilit atlan hedefin HUDdaki grnts. 9. Kendi uamzn hz 10. Kendi bullseye bilgimiz 11. Kendi uu ba bilgimiz 12. AIM-120 (AMRAAM) DLZinin HUDdaki grnts 13. Kendi irtifamz 14. Bulunduumuz poziyonda hedefe at yaplmas durumunda AIM-120 (AMRAAM)n ne kadar srede pitbull olaca bilgisi TA 12 ifadesi bize fzemizin 12 saniye sonra pitbull olabilecei bilgisini veriyor. 15. Hedefe olan uzaklmz (Kilit atld iin burada hedefe olan uzaklk grnmeye balad, kilit olmasayd seili steerpointe olan uzaklk grnecekti) 16. Mevcut hzda devam edildii takdirde seili sterpoint zerine var zaman Burada, bu hzda devam edildiinde saat 09:07:51de 3. steerpoint zerinde olacamz grlyor. 17. Seili steerpointe olan uzaklmz. 3. Steerpointe 33 mil uzaklktayz. 18. Tespit edilen ve tek kilit atlan hedefin HSDdeki konumu

27

1. Tespit edilen ve tek kilit atlan hedefe ikinci bir kilit daha atyoruz. Bundaki ama, at kontrol bilgisayarnn yalnzca vurulmas hedeflenen uaa odaklanmasdr. kinci kilit atldnda at kontrol bilgisayar artk baka hava unsurlarn aktif olarak takip eder pozisyonda deildir. 2. At kontrol bilgisayar hedefin bir Mig 29 olduunu tespit etti ve MG29 uyarsyla bunu bize bildirdi. Bu noktadan sonra hedefi izlemeye alp uygun at pozisyonuna gelmeye alyoruz. Bu esnada, MFDde yer alan bilgilerden istifade ederek hedefin hz ve ba bilgisini srekli takip ediyoruz. Ayn zamanda da, DLZyi ve HUDdaki Target Designator (TD) Box, reticle (nian emberi), intercept marker ve aspect marker srekli kontrol ederek hedefe olan amz ayarlyoruz. RWRdan hedefin ynn takip etmek de bu aamada iimizi kolaylatracaktr. Dier yandan, hedefin cinsine gre, bize atlan fzelerin RWRda grnmesi de muhtemel olduundan, hem buradan, hem de sesli ya da grsel uyarlardan bize atlan bir fze olup olmadn kontrol etmek de, AMRAAM at iin uygun pozisyonu belirlemede byk nem tayor.

28

AIM-120 (AMRAAM) fzesi frlattktan sonra atmzn baarl olabilmesi iin en uygun mesafe ve uygun ay kollamak gereklidir. Ancak, uygun mesafe ve a, bulunulan pozisyona gre farkllk gsterir ve her AMRAAM at kendine zg bir durum ortaya karr. Bu yzden daha nce de bahsettiimiz zere, hedefin pozisyonu an be an takip edilmelidir. Hedefle aramzdaki mesafenin at iin uygun durumda olup olmadn belirlemek iin HUDda ve MFD ekrannda bulunan DLZ ubuunu srekli olarak kontrol etmemiz gerekmektedir. DLZ ubuunda yer alan hedef menzil iareti (>) (Target Range Cue), RPI ile RTR arasndayken at yaptmzda hedefi vurma ihtimalimiz vardr. Bu iaret zellikle RTRye yaklatka bu ihtimal daha da kuvvetlenir. Ancak, iaret R TR zerindeyken ya da RTR ile RMIN arasndaki ksmdayken at yaptmzda hedefi vurma olaslmz ok daha kuvvetlidir. aret RMINe yaklatka hedefle olan mesafemiz kapanaca ve uygun a olumayaca iin hedefi vurma olaslmz yine azalacaktr. At yapmadan nce Target Designator (TD) Box mmkn olduu derecede HUD snrlar ierisinde tutmak ve intercept marker reticle (nian emberi) ierisinde, hatta emberin ortasna yakn bir konumda bulundurmak atn baarya ulamas iin byk avantaj salayacaktr. Btn bunlara dikkat ederek atmz yapyoruz.

29

1. Fze hedefe ynlenmi durumda 2. Fzenin pitbull olma zaman 3. Bulunulan pozisyonda bir sonraki fze frlatlrsa o fzenin pitbull olma sresi 4. Hedefe olan mesafe At yaptmzda DLZ ubuunun grnts yandaki gibidir. Buradaki 130, hedefin ba bilgisini; 1247, fzenin hzn ve 8M ise fze pitbull olduunda hedefle bizim aramzda kalan mesafeyi gstermektedir. DLZin altndaki M034 ifadesi, hedefin pitbull olma zamann gstermekle birlikte, buradaki geri saym sayacnn bandaki harf T ile baladnda fzenin pitbull olduu anlalmaktadr. Hedefe kilit atldnda hedefin yn bilgileri AMRAAMa yklenmi durumdadr. Fze atelendiinde AMRAAM ile F-16 radar arasndaki iletiim devam etmektedir. Bu durumda hedefe ait durum bilgisi F-16 radar sayesinde elde edilir ve AMRAAM bu yolla srekli olarak ynlendirilir. Ancak, bir sre sonra fze kendi otonom sistemine geer ve hedef bilgilerini kendi radar sistemi sayesinde edinmeye balar. Bu durum MPRF (Medium Pulse Repetition Frequency) ya da Pitbull olarak adlandrlr.

Pitbull olana dek fzenin F-16 radar ile iletiim ierisinde kalabilmesi ve bu yolla hedefin yn bilgilerini salkl olarak alabilmesi iin, hedefe atlan kilidin krlmamas byk nem tar. Ancak, zorunlu hallerde kilit krlmas durumunda da fze hedefe ynlenecek ve at pozisyonunun uygunluuna gre hedefi vurabilecektir. Pitbull gerekletii anda radyo ars olarak Pitbull uyars gelir ve bu noktadan itibaren kilit krmakta bir sorun yoktur. AIM-120 (AMRAAM) Atndaki Radyo ar Kodlar: Fox3 Close Fox3 Medium Fox3 Long Pitbull Maddog : 5 milden daha az mesafeden yaplan at atlarda [<5miles] : Orta mesafeli atlarda [5-15miles] : Uzun mesafe atlarda [>15miles] : AMRAAMn kendi radarn aktif etmesi : Radar konta olmadan yaplan atlarda

30

AIM-120 (AMRAAM) pittbull olmak zere

Fze hedefe ulat

31

Ve hedef imha edildi

AIM-120 (AMRAAM) Kanma Taktikleri

Bize kar atlan fzenin bir AMRAAM gibi radar gdml bir fze olma ihtimalini gze alarak angajman esnasnda jammermzn ak olmadna dikkat etmeliyiz. Zira, 20 milden daha az mesafelerde atlan radar gdml fzeler, hedefin jammer ak ise, atld andan itibaren HOJ (Home-On-Jammer) olacaktr ve hedefe gitmek iin atld uan radarndan ald hedef bilgilerine ihtiya duymayacaktr. Bu durumda fze kendisi jammer

sinyallerini takip ederek hedefi bulacaktr. Jammer ak olan bir hedefe AIM-120 (AMRAAM) gibi radar gdml bir fze attmzda HUD ekrannda HOJ ibaresini grrz; bu durumda da fzenin pitbull olmasn bekleme durumu ortadan kalmaktadr. AIM-120 (AMRAAM) fze at esnasnda bize kar gelebilecek herhangi bir ata karn, kilit attmz hedefi saat 3 ya da 9 ynne alp Full Afterburner (Full A/B) yaparak, kilidi krmadan kanma hareketi yapmalyz. Bu hareket BEAM Manevras olarak adlandrlmaktadr. Ayrntl bilgi iin bkz.: http://www.turkishairforce.org/ empty-t9431.0.html;msg69213#msg69213

32

Dier yandan, bize kar atlan bir AMRAAMdan kurtulmak iin

yaplabilecek nemli bir kanma hareketi de Split-S Manevrasdr. Bu manevrann en nemli zellii de, aniden geriye dn yaparak bize atlan fzeyi saat 6 ynne almak ve yine Full Afterburner (Full A/B) yaparak blgeden uzaklamaya

almaktr. Bu esnada Chaff atmak ve AMRAAM takip ederek yatay eksende zaman zaman yn deitirmek de fzeden kanma konusunda ie yarar mdahaleler olarak belirtilebilir.

HOME-ON-JAMMER (HOJ) Jammer aktif olan bir hedefe at yapldnda fze kendiliinden HOJ durumuna geecektir. Normal at veya HOJ attaki hedefi vurma ans (PK) nedir? Bu sorunun cevab fzenin atelendii mesafe ile fzenin pitbull olaca nokta arasndaki mesafededir. 10 mil civarndan size doru gelen bir hedefe at yaptnzda PK deeri ok yksektir; fakat ayn ynde hareket ettiiniz bir hedefe at yaptnzda PK deeriniz daha dktr; fzenin HOJ veya normal atelenmi olmas fark etmez. Fzenizi 5-6 mil veya daha dk bir mesafede atelendiinde fzeniz yine sizin radarnza ihtiya duymayacaktr. Atelendii anda fze pitbull olacaktr ve fzeden kamak nerede imknszdr (Hedef fzenin ynelebilecei bir dorultuda olmas artyla). Ayn durum hedefin pitbull mesafesinin dnda, fakat HOJ iin yeterli mesafede olmas durumunda da geerlidir. E-POLE dndan yaplan atlarda fze HOJ veya bizim rehberliimizde gitse dahi PK deeri ok dktr. HOJ atn avantaj fzenin artk size ihtiya duymamasdr. Fzeniz kendi radar ile hareket etmektedir bu yzden pitbull olmasn beklemeniz gerekmez. Bu durumda baka bir hedefe angaje olabilirsiniz veya daha avantajl bir konum elde edebilmek iin manevra yapabilirsiniz. HOJ durumunda hedefi vurma ansnz sizin A-POLE konumuna baldr. A-POLE deeriniz rakibinize gre daha dkse PK deerinizde o rakibinize gre o kadar yksektir. Konunun devam iin bkz.: http://www.turkishairforce.org/jammer_kullanimi_ve_cmds_panel-

t11248.0.html