Kin ngh ci cch, hin i ha gio dc Hong Ty Sau hai thp k tng trng kinh t n tng da ch yu vo vn u t, lao ng gi r v ti nguyn

thin nhin, n lc mun tip tc i ln mt cch bn vng t nc cn mau chng chuyn sang hnh thi pht trin mi, da ch yu vo tr tu v ti nng. Do cha bao gi chn hng gio dc tr thnh nhim v bc thit nh lc ny. Mi ba nm trc T c ngh quyt xc nh pht trin gio dc, o to v khoa hc, cng ngh l quc sch hng u. Ngh quyt rt ng n, tic rng vic trin khai thc hin bt cp nn sau gn mi nm, Th Tng Phan Vn Khi phi tha nhn chng ta khng thnh cng trong gio dc v khoa hc. Vi thc trch nhim cng dn, nm 2004 mt nhm 24 nh gio dc, khoa hc v vn ha gi ln T mt bn iu trn ku gi ci cch, hin i ha gio dc. Bn iu trn ny c nhiu tng lp x hi hng ng rng ri. T n nay, tuy tnh hnh c nhiu thay i ln, song nhng vn c cp trong bn iu trn v c bn vn cn nng hi tnh thi s v vn tip tc l mi quan tm hng u ca bt c ai lo lng n tng lai con em v tin dn tc. V vy, chng ti khn thit kin ngh T mt ln na xem xt nghim tc cc vn nu trong bn iu trn kp thi la chn quyt sch chn hng gio dc. gip thm T c c s la chn quyt sch, di y chng ti xin b sung v pht trin bn iu trn my phn chnh: 1) nhn din tnh th khng hong ca gio dc; 2) nhng sai lm ch yu lm tha ha gio dc; 3) cc nguyn nhn dn n khng hong ca gio dc; 4) chn hng, ci cch gio dc l mnh lnh cuc sng; 5) mt s vic cp bch cn lm trong khi cha ci cch. 1. Nhn din tnh th khng hong ca gio dc Bn iu trn nm 2004 nu vn tt thc trng nghim trng ca gio dc cho n thi im y. Bn nm qua, nhng cn bnh ch yu ca gio dc cha h thuyn gim. Mc cho nhng khon u t tng lin tc v nhng c gng tch cc chn chnh qun l hai nm gn y, chng ta vn tip tc tt hu so vi khu vc v th gii. Theo bo co gim st ton cu v gio dc ca UNESCO nm 2008 va mi cng b, VN tip tc mt im v ch s pht trin gio dc cho mi ngi (EDI) v tt 9 bc trong bng xp hng EDI trong 5 nm t 2004 n 2008, ng di c Malaysia, Indonesia, Trung Quc l nhng nc trc y thua km VN v EDI. V i hc, nhiu s liu ng tin cy cho thy s tt hu rt xa ca cc i hc ca ta so vi ngay c cc i hc ca Thi Lan hay Malaysia v nghin cu khoa hc tiu ch quan trng nh gi cht lng i hc.1) Theo nh gi ca WEF (Din n Kinh t Th gii) o to v gio dc i hc l mt trong ba lnh vc yu nht, ng lo ngi nht, ca Vit Nam. S yu km gio dc cng c phn nh r trong vic nng lc cnh tranh ton cu ca VN nm 2008 tt thm hai bc, sau khi tt bn bc nm 2007. Gio dc l mt h thng phc tp c c trng bi mc tiu, cu trc t chc (bao gm cc phn t v cc h thng con), phng thc vn hnh v hiu qu hot ng. Nu v mi yu t y u c qu nhiu trc trc nghim trng ko di hng thp k m
1

khng khc phc c, khin mi s iu chnh cc b theo c ch sai-sa-sai nh lu nay thc hin u khng cu vn ni, th tnh trng y phi c nhn din l s khng hong. Nhn li h thng gio dc VN, nhng du hiu khng hong l r t lu v hin vt qu xa gii hn bo ng. T ch trc y l s nghip ton dn, nay gio dc dn dn mt phng hng, khng cn r gio dc cho ai, v ai, lm g. Hc sinh b hc nhiu, c hi c i hc i vi con em cc gia nh ngho cn kh, m c hi hc c n ni n chn cng kh hn, do nhiu vn nn v hc ph, sch gio khoa, hc thm, thi c, hc xong ri lm g, v.v. Trch nhim ca Nh Nc i vi gio dc c xu hng st gim dn, nhng ch cho quan nim t nhn ha cc oan ang gia tng theo chiu hng ph nhn gio dc vi tnh cht l li ch cng, mun bin n thnh mt th hng ha thun ty, thun mua va bn theo lut cung cu ca th trng. Khong cch gia mc tiu l thuyt v thc tin thc hin ang ngy mt rng thm, ang c nguy c y gio dc xa ri l tng cng bng, dn ch, vn minh m x hi ang mun hng ti. C cu t chc v hot ng gio dc mt cn i, ri lon trm trng gia gio dc ph thng, dy ngh, cao ng, i hc, gia cng lp v t thc, gia chuyn tu, ti chc, o to lin kt, v.v. tt c lm thnh mt h thng ri ren khng ng b, thiu nht qun, hot ng phn tn, ri rc, m mi n v tun theo li ch cc b, thin cn, hn l quan tm n li ch c bn v lu di ca cng ng. Mt h thng my trm i hc, cao ng, vi cht lng rt thp, bn cnh mt h thng dy ngh qu qut, trn nn mt h thng gio dc ph thng c k, lc hu, hn hai thp k nay vn loay hoay trin min vi nhng th nghim tn km khng hiu qu, l bc tranh tng th ca h thng gio dc VN thi im ny. Ni dung v phng php gio dc th hin xu hng h hc c l, dnh nhiu thi gian hc thuc lng nhng iu lc hu v b, mt khc li qu thc dng thin cn, thin v n xi m coi nh nhng vn c ngha c bn cho c x hi v cho tng c nhn nh: hnh thnh nhn cch, rn luyn nng lc t duy, kh nng cm th. Coi nh k nng lao ng, k nng sng, k nng giao tip, c tnh trung thc, nng lc sng to, nng lc tng tng nhng c tnh v nng lc thi no cng cn nhng c bit thi nay cng cn hn bao gi ht. Trong khi coi trng bng cp v thi c hn hc, khin thi c v chy theo bng cp li cun ton x hi, gy ra nhiu lng ph ln, v nhiu tiu cc nh bng gi, bng dm, hc gi, v.v, nh hng rt xu n mi trng vn ha tinh thn. Cht lng o to st km mt thi gian di, c bit i hc, cao ng v dy ngh, khin nhn lc o to ra cn xa mi p ng c i hi thc t v c ngnh ngh, cht lng v s lng. Dn tr thp - h qu tt nhin ca gio dc yu km tc ng tiu cc n mi trng, sc khe cng ng, an ton giao thng, gy ra hng lot vn nn trn mi phng din ca i sng. Tuy c mt s thnh cng bc u rt hn ch qua cc lp ph thng chuyn, v cc lp c nhn ti nng, k s ti nng mi ra i my nm gn y, ni chung vic bi dng v s dng nhn ti cn trnh cc k s khai, li thiu mi trng v chnh sch thch hp, nn khng nhng khng thu ht c nhn ti t nc ngoi m cng khng gi chn
2

c s t i nhn ti may mn gy dng c trong nc. Nn chy mu cht xm tuy c bo ng t lu song cha c ngn chn hu hiu, m ch nng v lp i lp li nhng li h ho v ha hn. Trong khi cht lng gio dc sa st th lng ph v tham nhng khin chi ph cho gio dc tng cao mt cch phi l, tr thnh gnh nng khng ch cho ngn sch quc gia, m cho mi gia nh v phn ng gp trc tip ca dn c tnh ln n hn 40% tng chi cho gio dc. iu ng lo hn c l s lng ph , d rt ln vn cha ng k so vi s lng ph cht xm gy ra bi chnh sch o to v s dng nhn ti hp hi thin cn. By nhiu vn nn tch ly hng chc nm, ngy mt trm trng hn v n nay vn cha thuyn gim, mc cho mi c gng khc phc, l bng chng ca s khng hong gio dc t bn trong h thng. Khng phi ch n thun l s khng hong v quy m, s lng, m nghim trng hn, l s khng hong v ng li (trit l), v cht, tim n nguy c tha ha khng th coi thng. iu may mn l vt ln trn tnh hnh chung khng my sng sa vn c nhng im sng nht nh, v trong tng cp hc v tng a phng u t pht c nhng n v kh thnh cng, vn cn nhng con ngi trn y nhit huyt v quyt tm, chng t tim nng pht trin gio dc ca t nc cn ln. 2. Nhng sai lm ch yu lm tha ha gio dc S khng hong gio dc trc ht l khng hong v cht, iu cng c ngha l gio dc khng ch tt hu m i lc hng, tr thnh lc lng, trong tro lu chung ca th gii hin i. l hu qu ca nhiu nm phm nhng sai lm qun l c tnh h thng lm tha ha gio dc. Sai lm u tin tai hi nht, dn n suy thoi trm trng o c trong nh trng, l chnh sch i vi ngi thy da trn quan nim lch lc v s mng v vai tr ngi thy trong nn gio dc hin i. T ch ph phn ng n t duy lc hu trong nh trng c gn cho thy quyn uy tuyt i, bin gio dc thnh qu trnh truyn t v tip thu hon ton th ng, dn dn xut hin t duy cc oan ngc li, ph nhn vai tr then cht ca ngi thy i vi cht lng gio dc. Vi cch hiu gio dc th s, khi th nhn mnh mt chiu hc sinh l trung tm h thp vai tr ngi thy, khi khc tn chng trnh, sch gio khoa ln a v linh hn gio dc, nhn nh cht lng i hc thp khng phi do thy m do chng trnh, v.v. dn n hon ton xem thng vic xy dng i ng thy gio theo chun mc chuyn mn v o c hin i. Trong mi khu t tuyn chn n s dng v bi dng ngi thy, khu no cng phm sai lm ln. c bit t hi l chnh sch lng: tr lng cho thy, c gio di mc sng hp l, ly c ngn sch eo hp (ban u do kh khn c tht, v sau ch l do tham nhng v s dng ngn sch khng hp l), buc thy, c phi xoay x kim thm thu nhp bng mi cch (dy thm, lm thm ngoi gi, bng tay tri, n ni hin ti cng khng him ging vin i hc dy s trn 30 gi/tun). C th ni khng qu ng tt c nhng cn bnh trm trng v o c ngh nghip: gian di, tiu cc, lng ph, quan liu tn ph gio dc trong nhiu nm u c ngun gc su xa lin quan ti ci li h thng c bn ny.1*)

Sai lm th hai, bin hc tp thnh mt th kh dch, l tp trung tt c vic dy v hc vo thi c, ni r hn l thay v thi, kim tra thng xuyn nghim tc tng hc phn bo m kt qu hc tp vng chc th dn ht c gng vo cc k thi tt nghip, thi quc gia nng n, cng thng, rt hnh thc m mt thi gian di thiu nghim tc, sinh ra hi chng thi rt c bit ca gio dc Vit Nam: gn thi mi lo hc, hc i ph, hc nhi nht ch ct thi, thi ci g hc ci ny, thi th no hc th y, ch yu l hc thuc lng cc loi bi mu, cc p n mu. Trc y thi theo b thi cho sn, nay, sau nhiu nm b, b thi bin tng thnh cc bng cu trc thi. em vic hc ph thuc vo vic thi, khin thi ch khng phi hc tr thnh hot ng gio dc ch yu, l tn tch lc hu ca li hc t chng khoa c, mt thi b ln n nhng dn dn c khi phc li. Trn th B GD-T c c mt c quan ng c (nay l Cc kho th) chuyn nghin cu qui ch thi, ra thi, t chc chm thi, thanh tra, gim st thi, mi nm mt kiu (nm 2009 cng rc ri phc tp hn mi nm trc), di th cc l luyn thi, cc lp hc thm, dy thm, cc my sao chp hot ng ht cng sut phc v hc sinh i thi. T ra nhng dch v k qui him thy trn th gii: sn xut phao thi, thi thu, vit lun n thu, lm bng gi, mua bng tht nhng hc gi, v.v. Cho nn chng no cn duy tr ci kh dch thi c ny th kinh t cn phi tr gi nng n cho s tt hu ca gio dc. Nu tnh ht mi khon chi trc tip v gin tip phc v cho cc k thi v mi thit hi (k c v tm l) pht sinh do thi c kiu ny, th hu qu xu rt ln (ring v tin c th n c chc nghn t ng mi ma thi), bnh thng kh chp nhn m trong bi cnh kh khn kinh t cng khng th hiu ni. Trung Quc hay Hn Quc, thi cn nh nhng hn ta m h ph phn ci a ngc thi c ca h, cn thi c nh ta khng bit phi gi l ci a ngc g. Sai lm th ba, dn n ri lon vt qu tm kim sot, l chy theo s lng, hy sinh cht lng, bt chp mi chun mc, thng l v kinh nghim quc t. c bit trong lnh vc qun l i hc (o to thc s, tin s, cng nhn GS, PGS, pht trin i hc) tnh trng pht trin ba bi, di tr, din ra ht sc nghim trng v ko di gn hai thp k. Trong thi i ton cu ha, mun khng b loi khi cuc cnh tranh, t nht phi hiu bit v tn trng lut chi, trc ht l cc quy tc, chun mc, thng l quc t. Th nhng t cc chun mc thng thng nht v c s vt cht, i ng ging vin, cho n vic tuyn chn, nh gi GS, PGS, tuyn sinh thc s, tin s, nh gi cng trinh nghin cu khoa hc, nh gi cc lun vn thc s, tin s, v.v. phn ln u khng theo nhng chun mc quc t m da vo nhng tiu ch t sng tc, rt thp v khc so vi quc t, thiu khch quan, thiu cn c khoa hc, thiu minh bch, d b li dng mu li ch ring cho tng nhm ch k. Do trong mt thi gian ngn xut hin hng vn tin s v hng nghn GS, PGS, trong mt t l kh ln (khng di 2/3) di chun, thm ch hu danh v thc. ng lo nht l vi phong tro i hc ha t, ch trong vng vi nm ra i hng trm i hc, cao ng, m nhiu trng trong s chng c ly mt ging vin ng chun. Gn y, do yu cu bc bch hi nhp quc t v cnh tranh ny sinh nhu cu xy dng nhng i hc ng cp quc t. Tuy y l nhu cu hon ton hp l, nhiu ngi vn lo rng nu khng cnh gic vi bnh thnh tch c hu th ci tm l nn nng c th dn ti mt ln na chy theo s lng v danh ho, tiu ph nhiu tin mua danh nhiu hn l cu thc. 2) S lo lng khng phi khng c c s khi c bit Chnh Ph chp thun cho B GD-T vay 400 triu USD t WB xy dng 4
4

trng i hc cht lng cao n nm 2020 thuc top 200 i hc tt nht th gii trong khi quan nim th no l i hc ng cp quc t hy cn rt m h v bt cp. Hu qu tng hp ca cc sai lm nu trn l mt b phn gio dc dn dn bin cht, tha ha, xa ri nhng gi tr cao qu cn st li t qu kh. Ci cht thc s, ci phm cht gio dc, chng cn my trong nhiu nh trng ni o c bng hoi, ni hc tp tr thnh kh dch, ni chng cn php tc, trt t. Trng khng ra trng, thy khng ra thy, li buc ti nng n tuy ch ng vi mt b phn ca gio dc, nhng cng ging ln hi chung bo ng cho ton ngnh. 3. Cc nguyn nhn dn n khng hong ca gio dc Ti sao mt dn tc vn c truyn thng hiu hc lu i m gio dc li ri vo suy thoi trm trng vo ng lc n phi l b phng cho s pht trin ca t nc? Hon ton khng phi do ngho, v cng sc, tin ca lng ph, tht thot ngay trong ngnh gio dc rt ln. Nguyn nhn khng hong phi trung thc nhn nhn ch yu l do lnh o bt cp, trc ht l lnh o ca T. Trong thi gian di lnh o cc cp u cha nhn thc ng mc tm quan trng ca gio dc trong s nghip pht trin ca t nc nn thiu quyt tm v thiu trch nhimi vi cng tc ny. Sau khi ngh quyt Hi ngh T II kha 8 ra i, ngi dn trng ch nhng chuyn bin mnh m trong cc chnh sch v hnh ng c th chn hng gio dc. Nhng t khu phn b v qun l ngn sch cho n quan trng nht l khu t chc, b tr nhn s lnh o gio dc cc cp, xy dng b my tham mu, qun l v iu hnh gio dc T, tt c u theo np c. L ra ch trng ly pht trin gio dc lm quc sch hng u phi bin thnh ch chnh tr ca ton x hi v c qun trit trong ton h thng chnh quyn, th ngay cc b v ban ngnh xung quanh T v lnh o cc a phong cng cha tht s thng sut vi ch trng . Rt nhiu chnh sch, quy nh c th v cn b, v ti chnh, v.v. u t r gio dc, khoa hc trn thc t vn c i x nh nhng lnh vc u tin cui cng.3) Trong nhiu nm, s quan tm ca T i vi hai lnh vc ny ch thu gn li l m bo t l ngn sch phn b theo ng ngh quyt. Mt s t chnh sch c th hin t nhiu s quan tm th cng ch mang tnh chp v, ty tin, i ph min cng, hn l tht s chm lo cho gio dc, khoa hc v s nghip pht trin ca t nc. Rt cuc, tuy u t cho gio dc c tng, k c ngn sch v vn vay quc t, nhng t chc qun l khng hiu qu nn nm ny qua nm khc gio dc vn thuc loi ti bc xc nht ca x hi. i mt vi s cnh tranh quc t ngy cng gay gt nhng cch suy ngh thin cn kh ph bin ca nhiu quan chc vn thin v so snh ta vi ta d dng t tha mn vi nhng tin b chm chp t c m khng thy trong khi cc nc xung quanh ta v trn th gii tin nhanh hn ta gp bao nhiu ln. Tt hu m khng nhn thc c s tt hu cho n nay vn l tr ngi t tng ln nht v pha lnh o. Cn bnh ch quan, thiu trung thc trc nhng thch thc ca tnh hnh ru ng chng ta qu lu, gi y hnh nh ang bin tng thnh bnh thot ly thc t, chy theo nhng mc tiu nng v ph trng chnh tr nhiu hn l thit thc.

Ngh quyt T II kha 8 ch mi xc nh v tr quan trng ca cng tc gio dc v ph phn nhng tn tch ca li hc t chng khoa c lc hu, ch cha nu r nhng nguyn l c bn ca ng li gio dc (trit l gio dc) mi, thay th cho ng li gio dc c khng cn thch hp na. Nhng iu ghi li trong cc vn kin, ngh quyt, k c trong lut gio dc hai ln chnh sa, u cha v c nhiu im cha ng, d dng b s dng lm cn c bin h cho nhng quan im li thi.4) V th, trong sut thi gian di, tuy cc quan chc ph trch gio dc mi ln bo co u tha nhn chm i mi t duy, song i mi nh th no th khng r v d nhin tnh hnh mp m y hu thun cho t duy lc hu, c k, c tip tc pht trin. Vn cc quan im x cng v xy dng gio dc t thi bao cp trc y, ch c khc l loay hoay tm cch thch ng vi c ch th trng nh hng x hi ch ngha. iu dn n mu thun nghim trng gia li ni v vic lm, m hu qu l s gi di lan trn khp mi lnh vc, mi khu, mi ngc ngch i sng hc ng. L ra l ni gn gi s trung thc v khuyn khch sng to, l ni hnh thnh nhn cch v pht trin tr tu, th nhiu nh trng tr thnh ni dung tng di tr, ni tp cho con em ni theo, ngh theo, lm theo, ng vin con em ch hc thi cho v ra i lm quan hoc kim c nhiu tin. Np di l lun ngy th v th trng ha gio dc xut hin nhng ch trng x hi ha gio dc v nguyn tc, c sy cho thng mi ha gio dc khng lnh mnh, gy nhiu hu qu tiu cc nh hng nng n n cht lng gio dc i hc vn qu thp (thm ch quy ch trng ngoi cng lp ban hnh ch tha nhn loi trng hot ng v li nhun!). Trong thi ton cu ho v kinh t tri thc, gio dc mun cnh tranh v hi nhp thnh cng cn mt trit l gio dc ng n, sng sut, cp nht thi i, mt tm nhn chin lc da trn trit l v mt b my qun l iu hnh nng ng, c trnh chuyn nghip v tinh thn trch nhim cao. Th nhng sut mt phn t th k qua vn mt tm nhn hn hp, nng cn, cng vi mt b my qun l iu hnh thiu chuyn nghip, c tm v tm u di xa yu cu. Trong iu kin t nc cn ngho, vic qun l tt cc ngun lc, nht l cc phng tin ti chnh, c bit quan trng, nhng y li l lnh vc c qu nhiu bt cp, thiu minh bch, khin nhiu ngi nghi ng tng u t cho gio dc s tng cht lng tng ng. Mt phn kh ln ngn sch c chi khng hiu qu, c bit l trong khun kh cc d n v trong loi vic mang tn nng cao nng lc qun l m thc cht l g khng minh bch (gn y nht, mt d n 70,5 triu USD nng cp i hc phi dnh ti gn 5 triu USD nng cao nng lc qun l ca B). Nhiu vic trong nhim v thng xuyn ca c quan qun l li tr thnh nhng ti nghin cu khoa hc, c khi l ti cp Nh Nc, vi kinh ph vt nhiu ln kinh ph cp cho cc ti nghin cu khoa hc tht s. No l son tho chin lc gio dc, son tho c ch ti chnh, no l xy dng cng tc kim nh, xp hng cc i hc, nghin cu chng trnh hc cc cp, lm th im cc chng trnh mi, v.v. By nhiu nghin cu ko di nm ny qua nm n, thiu chuyn nghip, sa i sa li nhiu ln, tn ph nhiu m hiu qu thp, c l ci li duy nht d thy l bo m ngun thu nhp thng xuyn ng k cho cc quan chc v cn b. Do qun l tp trung quan liu v thiu chuyn nghip, chi ph qun l tng cao (c tnh chi ph qun l c th hn gp i tng chi cho lng ca gio vin)5). Mt tnh trng tuy b ph phn t lu nhng n nay cha c tin b ng k l B m qu nhiu vic ca cp di nn lm khng xu, trong khi li b tr, b trng hoc lm tc trch nhiu vic trong nhim v ca
6

chnh mnh. Hu qu hin nhin ca li qun l tp trung quan liu l lng ph v tham nhng pht trin. Song ng ni hn l trong khi hai cn bnh ny ngy cng trm trng th B GD-T mi y vn cng khai tuyn b trong ngnh khng c lng ph, tham nhng. 4. Chn hng, ci cch gio dc l mnh lnh cuc sng Trc tnh hnh khng hong ca gio dc, bn iu trn 2004 kin ngh xy dng li gio dc t gc, trn c s mt trit l gio dc mi, ph hp vi xu th chung ca thi i v yu cu pht trin ca t nc. Ni dung c bn ca trit l ny c trnh by r trong bn iu trn (ton b phn II ca bn iu trn), xin khng nhc li y. Vi nm nay, nhn thy gio dc vn tip tc sa ly trong suy thoi, nhiu nh gio, nh khoa hc, nhiu thc gi trong v ngoi nc cng gp thm ting ni tm huyt ku gi ci cch gio dc. c bit i Tng V Nguyn Gip by t lo lng su sc trc s suy thoi ca gio dc. Cha bao gi x hi Vit Nam c s ng thun cao nh hin nay v s cn thit phi ci cch gio dc. Tht ra khng phi ch gn y khng hong gio dc mi c bo ng, m ngay t nm 1995, trong mt hi ngh ba ngy do Th Tng V Vn Kit hi y triu tp v ch tr c kin thng thn nu ln thc trng nguy kch ca gio dc v ln ting ku cu cho ngnh ny. Ngh quyt T II kha 8 c kt nhng nhn nh v kin ngh tm huyt xut trong hi ngh v trong mt s hi tho tip theo. Tic rng t by n nay 13 nm gio dc vn ch, cha c du hiu bt ra c khi th tr tr trin min. Trong thi gian y bit bao c hi m ra, v cng c bit bao thch thc xut hin pha trc! Nu ti y sc ny vn tip tc chi phi gio dc th mc tiu Vit Nam c bn tr thnh mt nc cng nghip theo hng hin i vo nm 2020 rt t hy vng c th thc hin c. Hin nhin, cng nh bt c ai c thc trch nhim vi t nc, cc nh qun l gio dc khng phi khng nhn ra nhng vn nn gy bc xc thng xuyn trong x hi. Nhng do t duy c k v trnh hn ch nn trong sut hai mi nm tri t khi cng cuc i mi bt u, ngnh gio dc loay hoay khng tm c hng i mi ng n, ch ci sa tng phn vn vt, chp v, gp u sa . Kt qu ca nhng ci cch vn vt lin min l ra mt h thng gio dc d dng, u Ng mnh S, i lc hng so vi th gii vn minh, thng xuyn gp kh khn, i hi phi lin tc ci sa, song cng sa cng ri, cng bt cp. Chnh hon cnh y thi thc mt nhm tr thc vit bn iu trn 2004. Cn ghi nhn rng bn iu trn c Chnh Ph v B GD-T khi y tip nhn tng i thun li, vi mt thi thc s cu th. Nh mt s mt cng tc bt u c chuyn bin theo chiu hng tt, nh mt s i mi bc u trong chng trnh phn ban ca THPT, trong xy dng quy ch o to tin s, quy ch cng nhn cc chc danh GS, PGS, Tic rng do sc ca b my qu ln nn nhng thay i ch mi na vi, chm chp, vt v, try trt, v cn xa yu cu. Tnh trng chung l dng dng na thy cn i mi na cn luyn tic li c, phn v trnh , v qun tnh, phn v khng mun quyn lc (km theo li ch) b chia s. Trong khi , my nm gn y lnh o ca B ngy cng nghing v xu hng phiu lu mun li gio dc
7

theo chiu hng t do ha cc oan nh th hin trong n i mi c bn v ton din gio dc i hc giai on 2006-2020 trnh ln Chnh Ph thng qua hai nm trc. Sc v tinh thn ngi thay i ln (i hi u t cao v tr tu), tin vi bc li vi bc, c khi quay ngc 180 , chng t t duy lnh o ca gio dc cn rt ln cn, cha thng sut, cha sn sng i mi, ngay c khi i mi gio dc l i hi bc thit ca c x hi. Hn mt nm nay, B GD-T bt tay xy dng Chin lc pht trin gio dc 20082020. Xin lu rng trc y n i mi c bn v ton din gio dc i hc giai on 2006-2020 c thng qua trong lc bn Chin lc pht trin gio dc giai on 2000-2010 trn nguyn tc cn 4 nm na mi ht hiu lc. By gi, trong lc va mi thng qua n i mi c bn v ton din gio dc i hc giai on 2006-2020 c hai nm, v Chin lc pht trin gio dc 2000-2010 cn hiu lc hai nm na th c Chin lc pht trin gio dc 2008- 2020, ri 2009-2020. Mi bn d tho chin lc l cng trnh c nm tri hay hn ca mt vin hng my trm ngi, sa i sa li nhiu ln (bn ny sa n ln th 14), sau mi ln sa, bn d tho li c a ra ly kin rng ri trong cc cuc hi tho m nhiu v tham gia thiu s nghin cu nghim tc thu o cng mnh dn pht biu v i hc ng cp quc t, i hc top 200, v.v. Tht t thy cch lm vic no ty tin, thiu nghim tc, thiu khoa hc, thiu chuyn nghip hn m li tn km nh vy, trong lc Chnh Ph ang ku gi tit kim, chng lng ph, gp phn khc phc cc kh khn kinh t nghim trng. Khc vi hai vn bn trc, d tho Chin lc pht trin gio dc giai on 2009-2010 xut pht t tt mun mau chng thay i cc din gio dc ca t nc ngay trong nhim k 10 nm, nhng ch quan, khng thc t. Phn quan trng ca d tho ni v thc trng gio dc ca ta v bi cnh trong nc v quc t cha phn tch c s khng thnh cng ca gio dc nh nhn nh trc y ca nguyn Th Tng Phan Vn Khi, m thin v chng minh iu ngc li. Hai phn tip theo ni v cc quan im ch o pht trin gio dc v cc mc tiu chin lc, th hin mt trit l gio dc tuy c c mt s yu t cp tin trn l thuyt, nhng v cn bn vn cha thot ra khi t duy gio iu trc y, li c b sung thm nhng yu t m ng cho quan im th trng cc oan phiu lu sai lm (quan im 5, phn III)6) m nu thc hin s c tc dng y gio dc cng suy thoi xa hn. Phn V, trn thc t mi l phn trng yu, thc ra ch l mt bn k hoch di hn 12 nm, xy dng duy ch theo t duy v phng php k hoch ha tp trung quan liu thi bao cp ph sn t nhng nm u 80 th k trc. Chng ta ang sng trong thi i y bin ng kh lng, nng lc d bo kinh t ca ta li rt yu, d bo ngn hn kh, hung h d bo cho 12 nm ti. M khi khng c d bo kinh t tin cy c th cn c vo u c th tnh ton chi tit cc ch tiu pht trin gio dc trong 12 nm ti nh trong bn d tho? 6*) C chng y ch l mt bng uc mun tt p ca lnh o, th hin phn no tm huyt i vi gio dc, nhng khng th coi l c tnh ton cn i kh nng, ngun lc v yu cu. Hn na, cc ch tiu, bin php ch nng v pht trin qui m d gy n tng m khng tnh ht cc kh khn v thch thc, xem nh chuyn bin v cht, trong khi cuc khng hong gio dc hin nay trc ht l khng hong v ng li, trit l, khng hong v cht.

Cn ghi nhn nhng tin b hai nm qua to c mt s chuyn bin tch cc, bc u ko gio dc ra khi mt s im tr tr lu ngy. Nhng ng thi cng cn thy rng nhng tin b y ch mi ngoi bin, cha ng ti chiu su cc vn ct li. Chng hn, tiu cc trong thi c ch l mt mng nh, thm ch ch l th yu, m ci gc l bnh gi di thm cn c ca gio dc, lm sao ch bng phong tro hai khng m khc phc c. Ngay trong thi c th ci tiu cc nht khng ch l chuyn quay cp, gian ln, m chng bnh h hc v nhng lng ph to ln n gy ra cho x hi. Cn bnh thnh tch th khng ch thi xu bo co khng trung thc kt qu cc k thi, m nh phn tch trn, nghim trng nht l xu hng t trn xung di chy theo s lng, bt chp cht lng, bt chp chun mc, c bit l chun mc quc t, chy theo nhng hot ng ph trng tn km, nhng thnh tch gi to. Do , cn cha ng ti nhng vn ct li th cha th ni c chuyn bin g ng k v cht.7) Khc no con bnh ang au nhc bn trong cc ni tng m ch c bi xc ngoi da hay cho ung thuc gim st, gim au, nhng vic ny tuy cn thit trong mt giai on nhng khng cha c bnh, hn na nu ko di lu qu cn c th lm bnh trm trng thm. Tm li, bi hc kinh nghim hai chc nm qua l khng th chn hng gio dc ch bng nhng ci cch na vi, chp v, ty tin, hay nhng gii php cc b, b ni, c tnh phong tro. khng ch l kin l t ca cc nh gio dc, khoa hc trong nc m cn l kin chung, kin tr, kt qu nhiu nm suy ngh trn tr ca rt ng cc nh khoa hc, gio dc trong nc, Vit Kiu v nc ngoi tng quan tm, tm hiu v gn b su sc vi nn gio dc ca t nc ta trong sut thi k i mi. V nhng l trn, mt ln na chng ti xin nhc li li thnh cu khn thit: n lc cnthc hin mt cuc ci cch gio dc ton din, trit , nhm xy dng li h thng gio dc t gc, tin ti mt nn gio dc tht s hin i, ph hp vi xu th pht trin chung ca th gii, v to tin cho t nc hi nhp quc t thnh cng. y tht s l mnh lnh cuc sng, khng th chn ch. Ngi dn qu mi mt vi nhng vn nn kinh nin v hc ph, thi c, sch gio khoa, chng trnh qu ti, v.v, nm no cng by nhiu chuyn lp i lp li m n nay vn cha thy li ra c th tin tng c. Nhiu nc tuy gio dc ang pht trin tt vn thy cn ci cch p ng cc i hi mi ca thi i, hung chi chng ta khng thnh cng trong mt phn t th k qua. Tuy nhin, nh ni r trong bn iu trn, ci cch gio dc l cng vic h trng, khng th lm vi v ty tin m cn phi c chun b chu o, nghin cu cn trng thc hin tng bc, tng b phn, theo mt k hoch c Quc Hi thng qua nghim tc. Sau mt thi gian di im lng trc mi ngh ci cch, nay B GD-T thng bo Th Tng Chnh Ph s ban hnh vn ci cch h thng gio dc quc dn trong qu 1/2009 xa i tt c nhng yu km, bt cp trong h thng.8) y l mt tin vui, cho bit vn ci cch gio dc cui cng c t chnh thc ln bn ngh s ca Chnh Ph. Song nhng tin tc c th km theo bn d tho chin lc pht trin gio dc 2009-2020 khin d lun cha th yn lng. Chng ta c Hin Php, c
9

Quc Hi, thit tng mt cng cuc c tm quan trng ln lao i vi quc dn nh ci cch gio dc cn phi c nghin cu cn trng v thng qua Quc Hi. Trong tnh hnh hin nay, tt nht xin ngh Chnh Ph thnh lp mt t c nhim, c lp vi B GD-T, chu trch nhim trc Chnh Ph xy dng trong thi hn ti a 12 thng mt n ci cch gio dc ton din km theo mt k hoch v l trnh c th a ra ly kin ng gp rng ri trong nhn dn trc khi trnh Chnh Ph v Quc Hi. cng vic thun li v c hiu qu thit thc, T c nhim cn c mt nng ct gm mt s khng nhiu nhng chuyn gia tht s c nng lc v tht s am hiu gio dc hin i, lm vic ton thi gian. Bn cnh c mt hi ng rng hn, lm vic na thi gian, gm c i din B GD-T, cc nh khoa hc, nh vn ha, v doanh nhn, do Th Tng Chnh Ph ch nh, h tr T c nhim trong qu trnh son tho n. Thnh bi ca s nghip ci cch gio duc ph thuc phn ln s la chn ng n thnh phn t c nhim v hi ng ny. 5. Mt s vic cp bch cn lm trong khi cha ci cch Vic chun b ci cch c th mt mt vi nm. Trong thi gian , cn ch mt s vn cp bch cn gii quyt to c s v m ng chuyn dn sang ci cch mt cch thun li. Chng ti kin ngh tm dng vic thng qua Chin lc pht trin Gio dc 2009-2020 v mt s D n, n khc c lin quan. Bn iu trn 2004 c ngh 3 vn v gio dc ph thng v 7 vn v gio dc i hc. Gn bn nm qua, tuy cc vn ny c tin trin t nhiu, nhng n nay hu ht vn cha c tht s gii quyt, do vn cn c tip tc quan tm. Mt khc, tnh hnh kinh t kh khn vi nhiu thch thc trc mt i hi ngnh gio dc cn c nhng n lc c bit gp phn cng ton x hi vt qua thch thc, kh khn, bin thch thc thnh c hi to chuyn bin mnh m chun b cho cng cuc chn hng gio dc v lu di. Trn tinh thn y chng ti xin kin ngh ba gii php ln sau y, va ngn chn xu hng tha ha, bc u khi phc li phm cht gio dc trn ba mt: o c, thc hc, chun mc, va gp phn tit kim, chng lng ph, nng cao hiu qu u t trong gio dc. 5.1 Ci thin c bn chnh sch i vi ngi thy, gii ta nghch l lng/thu nhp, nh gio mi cp an tm lm vic, ton tm ton vi trch nhim cao c ca mnh. S tht, phn ln gio vin nay c mc sng khng n ni kh khn nh cch y my nm, thm ch mt b phn cn c thu nhp kh. Song ci nghch l lng/thu nhp vn cn y nguyn, m ngun thu nhp b lng vn l nguyn nhn gy nhiu tiu cc nhc nhi. Cn gii quyt vn ny mt cch minh bch, qua vic chn chnh qun l ti chnh ngay trong ni b ngnh gio dc, r sot li kin quyt b hay gim bt mi khon chi tiu khng hiu qu, trn c s tng lng, bo m lng sng v l thu nhp chnh ca mi ngi, t lp li k cng, o c trong gio dc. Trong cc tnh ton k hoch, hy t vn trc ht bo m ng lng hp l cho mi gio vin v cng nhn, vin chc trong ngnh, sau
10

 mi xt n cc khon chi tiu khc. Nu ngn sch c cp cng cc khon thu khc (do ng gp ca dn, hay do vin tr, vay mn quc t) khng th mi xin b sung mc ti thiu cn thit nht. Lm nh vy khng cn i gii php chung cho tt c cc ngnh, m nhn cn c th chng tham nhng v lng ph mt cch thit thc hn. Theo tnh ton s b9), nu b i nhng khon chi v vn hoc khng tht s cn thit (hi hp, thi ua hnh thc, thi dy gii cc kiu, cc khon chi nng cao nng lc qun l, v.v.) th hon ton c th tr lng ng hong cho thy c gio h sng c bng tin lng. Nu cn Nh Nc chi ph thm th cng ch cn ph thm mt khon hon ton trong kh nng hin thc. Ai cng hiu y l vic rt kh, v tuy kh thi v iu kin vt cht khch quan nhng chc chn s vp tr ngi t tng rt ln v ng chm n nhng thi quen, k c lng ph v tham nhng, hnh thnh v cm r qu lu trong thi gian qua. Song khng lm by gi th s ngy cng kh hn v c th chng bao gi c hy vng tr li c lng t trng cho gio dc. D th no, trong khi chnh sch i vi ngi thy cn qu bt cp, nu cha lm c g cho thy, c gio an tm th khng nn a ra sm qu nhng ch trng gy thm bt n lng ngi, nh ci tin va mi loan bo trong bn d tho chin lc: xa b bin ch, chuyn sang hp ng trong i ng gio vin. Nu y ch l thc hin mt ngh nh c ca Chnh Ph th khng nn a ra nh mt sng kin ca ngnh, m ngay trong trng hp ny cng nn nghin cu cch thc hin nh th no cho thch hp vi cc c th ca gio dc. Trong khi tiu cc, tham nhng cn nng, m ng lng ca gio vin li qu thp, vic xa bin ch kh to nn c cnh tranh lnh mnh m cn c th gy thm bt n, c hi nhiu hn li. mt s nc pht trin, mi iu kin u thun li hn ta nhiu, m chnh sch ny cng ch mi c a ra my nm gn y i vi ging vin i hc cng lp (v cng khng phi p dng ng lot cho mi ngi) v trong gio dc v khoa hc khng phi kiu cnh tranh no cng tt c. Trong gio dc ph thng cng nn thn trng, vn dng my mc c ch th trng vo y c th a n thm ha. S cnh tranh lnh mnh y nn c thc hin ch yu qua khu tuyn dng, cn sau khi tuyn dng th iu cn thit l to iu kin, mi trng, gio vin an tm phc v, v khc vi i hc, ngoi vic dy ch h cn phi quan tm n nhiu vic m thiu an tm th khng th lm tt. Cng nh vy, trong iu kin qun l v s dng cn b nh hin nay, ch trng hiu trng quyt nh lng ca gio vin l mt vic phiu lu, c th ra nhiu bt n, tiu cc mi. Trc ht chng ta hy nn khim tn lm nhng iu bnh thng nht m mi nc vn minh u thnh n np (v d: b c quyn ca B v sch gio khoa), ng thi ci cch v tng cng h thng o to v bi dng gio vin, gip cho gio vin khng nhng nng lc truyn th kin thc m cn c kh nng rn luyn cho hc sinh t duy ph phn, u c sng to v nhng k nng mm cn thit trong i sng hin i. 5.2. i mi cn bn vic hc v thi THPT, khc phc gio dc ng lot v xa b kh dch thi c Hin nay t mu gio n THCS c h thng thc nghim gio dc c xy dng t gn ba mi nm nay trn c s nhng nghin cu khoa hc nghim tc, v hot ng c hiu qu trn nhiu vng t nc. n lc cn chnh thc m rng thc hin h thng trong c nc. ng thi dn dn khi phc li thc hc
11

trong ton b h thng gio dc, cn mt gii php t ph cho vic hc v thi THPT. C nhng l do sau y chn THPT: 1) THPT l cp cui ca gio dc ph thng, cht lng y th hin cht lng ton cp, ng thi l cht lng u vo cho H, C trong nc v du hc nc ngoi; iu ny rt quan trng i vi vic o to i hc, c trong nc v ngoi nc; 2) vic hc v thi THPT cng thng nht trong c h thng gio dc, do hai k thi tt nghip THPT v tuyn sinh H-C qu tn km bt hp l, gii quyt tt khu ny chng nhng nng cao thit thc cht lng hc tp m cn xa c mt ngun lng ph ln v nhn, ti, vt lc; 3) trong c i ngi, tui 15-18 l giai on d dm con ng pht trin v c sinh l, tm l, tnh cm, tr tu, l tui bt u suy ngh v tng lai ngh nghip, hnh thnh xu hng, s thch, c m, hoi bo, , cho nn gio dc THPT khng tt s li cho tng c nhn cng nh cho c x hi du n nng n. H thng gio dc THPT hin ti c hai lng ph ln. Lng ph th nht l hng nm c mt s ln thanh nin tt nghip THPT khng qua lt cnh ca H, C, phi bc vo th trng lao ng, chu bng lng vi mt vic lm n gin (khng cn tay ngh), d tn 12 nm n sch, hoc phi chp nhn vo hc ngh mt trng trung cp k thut vn ch i hi trnh THCS. Trong khi nu t chc tt hn h thng gio dc th ch cn 12 nm hc tp, thm mt thi gian 6-12 thng tp vic, cng hon ton c c mt vn ha c bn v vic lm c ngh. Tnh trng va gy ra lng ph ln cho x hi va to tm l bt n cho thanh nin. Lng ph ln th hai, kh thy hn, nhng nghim trng hn, l cch hc v thi qu lc hu THPT gn lin vi nn h hc c l, hon ton khng ch cc c im v i hi ca la tui, lm ph sc hc sinh mt cch v ch, nh hng tiu cc n sc khe, tm l, n tng lai ngh nghip ca mt s kh ng, li rt tn km cho gia nh v x hi.10)Ngoi ra chng trnh v ni dung tng mn hc qu c k, cha gip rn luyn cho hc sinh kh nng t hc, t tm kim kin thc v sng to. khc phc nhng bt hp l trn cn ci cch vic hc v thi trn c s t chc li h thng gio dc sau THCS c hai nhnh r: trung hc ngh, hay trung hc ph thng, hc xong nu khng hc ln cao hn (cao ng hay i hc) c th u c th i ngay vo th trng lao ng tm mt vic lm c ngh. Theo hng nn cu trc li chng trnh v cch hc THPT to nhiu c hi la chn cho th h tr trn c s bo m mt mt bng vn ha chung thch hp, ng thi mm do cho php iu chnh nhng s la chn cha ph hp (bn iu trn 2004, trang 5). C th l bi b cch phn ban cng nhc nh hin nay11) t chc li vic hc THPT nh nhiu nc tin tin, v mi mn hc u c mt chng trnh bnh thng v mt hoc nhiu chng trnh nng cao, theo nhiu mc nng cao khc nhau, cho php hc sinh c t do la chn chng trnh no hp sc v hp s thch, ng thi dng iu chnh s la chn khi thy cn thit. Ch vi cch hc hc sinh mi khng b qu ti, v c hc su nhng mn a thch v khng phi hc qu k nhiu th m sau ny s chng bao gi cn n (nh chng trnh ton THPT hin nay c qu nhiu phn hon ton khng cn thit sau ny cho i a s hc sinh). Hn na v nhng mn hp xu hng s thch th c c hi c hc su n khi tt nghip THPT c hiu bit tm c vic lm c ngh, v nu xut sc th khi hc tip ln H hay C c th hc vt lp, tit kim thi gian. Tui 15-18 l tui vng, nhim v ca nh trng l to iu kin cho mi c nhn pht trin n mc ti a
12

ca mnh, ch khng phi ch nhm bo m cho mi c nhn mt mc ti thiu ng lot nh cch dy hin nay THPT. ng thi vi cch hc, th cch thi c v nh gi cng phi thay i. Trong mt nh my lm ra mt sn phm gm nhiu b phn ring r (mun) ghp lp li, ngi ta phi kim tra k cht lng khi sn xut tng b phn, n khi lp rp ch kim tra cht lng lp rp. Vic hc v thi trong nh trng cng vy: mi mn, mi hc phn nh mt mun, hc mn no, hc phn no phi kim tra, thi nghim tc mn , phn , n cui cp khng thi li na, m ch phi lm mt tiu lun hoc qua mt k thi nh nhng, vi mc ch kim tra trnh vn ha ph qut thu nhn c (ging nh cht lng lp rp cc mun). Hn na, k thi nh nhng ny cng c th khng bt buc cho mi ngi m c th coi nh mt k thi s tuyn (ST) vo H, C ch bt buc i vi nhng ai mun vo hc H, C. Cn vic tuyn sinh vo H, C th cn tr li cho tng trng. Mi trng tuyn sinh cn c vo kt qu thi (ST) v hc b hoc qua mt k thi tuyn nu trng no c yu cu o to c bit. Vi cch hc v thi THPT c t chc li hp l, s b c k thi THPT tn km (tit kim t ra hng nghn t ng cho mt k thi), ng thi vic tuyn sinh cng c hp l ha gim bt chi ph v cng thng cho th sinh. Cht lng u vo cho H, C trong nc hay cht lng hc sinh VN gi i du hc cc nc ngoi s nh c nng cao ng k. 5.3. Xy dng mi mt hay hai i hc a ngnh hin i, t cc chun mc quc t v mi mt, lm hoa tiu thc y ton ngnh i hc hi nhp vi th gii Mi nguy hi ca vic pht trin gio dc ba bi bt chp chun mc qu r khi hi nhp, buc chng ta phi thay i nhn thc v tm mi cch khc phc tnh trng . Song ci kh l v b qua chun mc mt thi gian qu lu, khng ch trong gio dc m c trong khoa hc, nn chng ta rt thiu nhng nh qun l tht s am hiu cc chun mc pht trin gio dc, khoa hc hin i. Thi gian qua cho thy nhn thc ca phn ng cc nh qun l lnh vc ny c nhiu mt phin din, xa thc t, ni chung rt ch quan trong hng lot vn quan trng lin quan vic o to tin s, cng nhn cc chc v GS, PGS, nh gi cc cng trnh khoa hc, nh gi cht lng i hc ni chung. Ch xem trong vn i hc ng cp quc t, i hc thuc top 200, cng thy r s hiu bit ca c quan qun l ca chng ta v gio dc i hc hin i trn th gii cn qu th s, qu xa thc t. Trong tnh hnh , kh c th khc phc tnh trng pht trin ba bi v kh khi phc c trt t, chun mc ch bng cng tc kim nh v xp hng. Bng chng l trong ba nm 2005-2008 tiu tn mt s tin khng nh (gn 1,5 triu Euro) cho d n m bo cht lng i hc, nhng n nay cng tc ny vn rt lng tng cha c kt qu g r rng. Cng vi nhng khon chi tiu v kho th, cc khon chi tiu v kim nh v xp hng ngn ht bao nhiu phn ngn sch v a li nhng kt qu g thit thc gii quyt vn cht lng i hc Vit Nam, c l y l lc cn nhn li tnh to hn trc khi lao vo nhng d n u t mi. Tt hn nn tp trung c gng xy dng cho mi bc hc, mi a phng, mt s n v tht s p ng cc chun mc, ly lm hoa tiu, cung cp kinh nghim ph bin rng dn ra. V gio dc ph thng, t mu gio n THCS c h thng thc
13

nghim gio dc, cn THPT th sp ti nn xc tin tng bc i mi nh trn ni. Ring v i hc, vn phc tp hn, phi mt nhiu nm mi chn chnh c tnh trng ri ren hin nay. Mt mt cn nng cp mt s i hc ln sn c, vic ny i hi phi c thi gian, v nu lm tt cng phi mt khng t hn mi lm nm mi c th nng c mt i hc hin c ln ng cp quc t (kinh nghim HQG H Ni thnh lp mi my nm ri nhng cn km xa cc i hc loi tt trong khu vc). Mt khc cn bt tay xy dng mi mt hai i hc a ngnh tht hin i, theo cc chun mc quc t, c tnh cht lm hoa tiu cho ton b cng cuc hin i ha i hc. kin ny c xut trong bn iu trn 2004, v c Th Tng Phan Vn Khi chp thun, nhng n nay cha lm c bao nhiu. Ngay n quan nim c bn v mc tiu i hc ng cp quc t hay i hc lt vo top 200 trn th gii hin cng cn nhiu vn cha r rng, cha xc nh, cha n. Vi tc phong lm vic l m nh vy, chng ta d vut ht mi c hi. hiu r nhng vic cn lm, v lm nh th no, iu u tin l cn xc nh ng n yu cu, chun mc ca mt i hc ng cp quc t. Cn chuyn i hc thuc top 200 th xin ngh tm gc li, v mc tiu qu m h hoc khng thc t, d nh lc hng c gng ca chng ta, lm chng ta sao nhng nhng nhim v cn kp, thit thc khc. Cng ging nh khi nim chuyn gia tm c quc t khi nim i hc ng cp quc t tuy khng th nh ngha hon ton cht ch, chnh xc, nhng cng khng phi qu mp m, ty tin. iu khng may l chng ta khng c nhiu chuyn gia tm c quc t, cho nn khi nim i hc ng cp quc t d b dung tc ha. Vi tnh hnh , d c quan nim qu n gin v chun mc mt i hc ng cp quc t, nn d coi thng cc kh khn v d t mc tiu xa vi, thiu thc t. Cn xc nh r mt i hc ng cp quc t l mt i hc t cc chun mc vo loi trung bnh cc nc pht trin v cc phng din ch yu: c s h tng (khun vin, ging ng, th vin, phng th nghim, sn vn ng, k tc x, ), t l ging vin/sinh vin, trnh khoa hc ca tp th ging vin12), trnh sinh vin nhp hc, trnh sinh vin tt nghip v thnh tu trong cng tc ca h khi vo i, thnh tu khoa hc ca tng c nhn v ca c tp th ging vin trong mi nm gn y nht, mc hp tc quc t, mc tham gia ca tp th ging vin vo cc hot ng hc thut quc t (tp ch quc t, hi tho quc t, ). Hn na, v mi chuyn ngnh phi c t ra 3-4 chuyn gia tm c quc t lm nng ct 13). Nh vy ngay mt lc khng th xy dng ht tt c cc khoa (chuyn ngnh) m lc u ch nn m mt s t chuyn ngnh la chn ri sau m rng dn. iu quan trng l m ngnh no nht thit u phi hi tiu chun quc t mt cch nghim tc. Ban u c th ch c cp thc s, tin s, sau dn dn c c cp c nhn, k s. Quy m ban u c th ch cn my trm sinh vin, ri tng dn n khong 10 nghn. Ch nn tp trung kh nng v phng tin xy dng mt hai i hc ng cp quc t t nay n 2020. Khng nn tham v nu tht bi mt ln th khng ch lng ph tin ca m cn gy kh khn v sau. * * *

14

T sau Ngh quyt T II kha 8 ton dn ang mong i tng ngy nhng chuyn bin cch mng trong gio dc, nh li i Tng V Nguyn Gip pht biu, p ng nguyn vng hc tp thit tha ca mi gia nh v yu cu bc thit ca cng cuc pht trin t nc. Chng ta ang bc vo mt th gii v mt thi i y thch thc i vi tr tu v ti nng ca cc dn tc. Lch s dng nc v gi nc hng nghn nm chng t tim nng tr tu v ti nng ca dn tc ta khng thiu. Song mun nh thc tim nng rt cn mt nn gio dc hin i da trn mt trit l gio dc tin tin, nhm trc ht hon thin con ngi nh mt ch th ch khng phi mt phng tin. Rt mong chng ta s khng tr gi qu t hc bi hc t cc nc i trc v c quyt sch ng n, kp thi, chn hng gio dc chn hng t nc, tranh th thi c mau chng vn ln ui kp th gii, thc hin trch nhim i vi cc th h hin nay v mai sau, v i vi di sn 1) Phm Duy Hin: i hc hng u Thi Lan v Vit Nam, tp ch Tia Sng s 2,20/1/2007 1*) Ni th khng c ngha ch cn gii ta ci nghch l lng/thu nhp th mi vic s n, m ch c ngha: khng lm vic ny th khng khc phc c nhng tiu cc khc, lm vic ny l iu kin cn, sine qua non, nhng ng nhin khng . S tht l ci nghch l ny ko theo nhiu ci tiu cc khc, ri n lt cc tiu cc ny dn dn c con ng pht trin ring, c phn ph thuc c phn c lp ci nghch l kia, v tr thnh thi quen kh b. l cha k nh hng ca nhiu tiu cc trong h thng ln (x hi). Cho nn, phi sa cha nhiu li trong h thng ln (x hi) na, v i i vi ph, phi c xy th dn dn mi n. Tuy nhin, trong phm vi gio dc, y ng l mt li h thng c bn. 2) Theo trnh by ca B GD-T (http://www.vietnamnet.vn/giaoduc/2008/12/818314/), n 2020 mi i hc y s c 50% ging vin tr ln c bng tin s, mi cn b c t nht 2 cng b trn tp ch quc t uy tn, . Nu ch vy cha th coi l ng cp quc t, cng khng th thuc top 200 trn th gii, m mi ch l loi km i vi mt nc, cha ni n quc t. Chng ta phm sai lm ln h thp chun mc c hng vn tin s, hng nghn PGS, GS, vi hu qu nh th no mi ngi bit. Gi y li h thp chun mc chng c nhiu i hc ng cp quc t v i hc lt vo top 200 trn th gii ? ng nhin phn u ta sm c i hc ng cp quc t l cn thit, nhng phi thc cht. Cn nu chy theo mt mc tiu chnh ng, nhng ch ch trng hnh thc, s lng, th s vung ph tin ca m s xao lng nhng vic cn kp khc. Cc bng xp hng tung ra trn th gii my nm gn y ch mi c tnh cht thng mi, qung co, nn theo di tham kho, nhng lt vo top 200 trong cc bng y chng lm g. Tng c mt i hc ca mt nc c xp hng cao bt ng, hi ra ch l do quan h gii, liu ta c nh chy len vo top 200 theo kiu ? Cn nu lt vo top 200 mt cch xng ng th mc tiu y khng hin thc, n 2020 kh c th t c. 3) Theo quy nh ca B ti chnh, khng gian v phng tin lm vic ca nhng gio s v nh khoa hc hng u ca t nc cng km hn trng, ph phng. Chi cho xy dng tr s, trang thit b phng lm vic, phng tin lm vic ca cc quan chc
15

th thoi mi, nhiu ni hn c cc nc giu, nhng chi cho xy dng th vin, ch lm vic ca gio s, gio vin rt kh khn. Trong thang lng do b ni v xy dng, bc cao nht ca gio s (v nh khoa hc) thp hn bc thp nht ca chuyn gia cao cp, th lao gi dy cng tnh theo chc v hnh chnh: b, th trng cao nht ri mi n gio s, ph gio s, v.v. Nhng v d ny thng c cho l chi tit lt vt khng ng quan tm, nhng tht ra th hin cch nhn ca lnh o i vi gio dc, tht hn mi ngh quyt. 4) Chng hn mc tiu o to con ngi yu nc, yu ch ngha x hi c th gii thch theo nhiu cch khc nhau, v mun an ton nhiu ngi thng chn cch gii thch y ht 50-60 nm trc, thi u tranh giai cp ai thng ai, tin nhanh tin mnh ln ch ngha x hi. Khi nhn nhn rng t duy chm i mi th cng ch nhn mnh chm ch cha thch ng vi c ch th trng nh hng x hi ch ngha, m nhn nh ny li cng ch c dng bin minh cho xu hng t do ha gio dc cc oan, pht trin t trng t thc kinh doanh gio dc kim li n thun v trch nhim. 5) Xem n ci cch gio dc: Phn tch v ngh ca nhm nghin cu gio dc VN(H T Bo, Trn NamBnh, Trn Hu Dng, Ng Vnh Long, Trn Hu Quang, Hng L Th, Trn Vn Th, H Dng Tng,V Quang Vit, Nguyn Xun Xanh, V Tng Xun). 6) Mt s bin php qun l doanh nghip trong c th th trng c th vn dng vo qun l cc i hc nng cao hiu qu hot ng, nhng phn ln cc bin php cng i hi mt mi trng gio dc lnh mnh m ta cha c v cha th c trong my nm ti. Quan im 5 ny qu ngy th. 6*) V d c thng tin d bo chnh xc th do ngun lc c hn, cc ch tiu u ph thuc ln nhau, khng d g tnh ton khoa hc c mt k hoch kh thi theo d bo . Cn nu ch bm n tnh ton th cng xa thc t. 7) Bnh thnh tch v tiu cc trong thi c sau hai nm chng c kt qu bc u, nay ang c chiu hng quay tr li, nh thy r qua kt qu tng kt cc k thi 2008. 8) Theo tin http://www.vietnamnet.vn/giaoduc/2008/12/818768/ 9) Theo n ci cch gio dc ca nhm nghin cu gio dc Vit Nam, dn. 10) Sinh vin ta du hc cc nc ngoi thng hc gii nhng nm u, nhng nhng nm sau, khi i hi sng to v ch ng nhiu hn th mau ui sc. Nguyn do l li hc nhi nht THPT trong nc lm h mt mi, khng bn sc, km ch ng, sng to khi ln hc i hc. Trong nc, c hin tng nhiu sinh vin khi ln i hc khng chm ch, say sa hc tp nh lc THPT, mt phn do cch dy i hc nhng phn khc cng do nhng nm THPT phi c gng qu sc. 11) Cch phn ban t 2007 n nay tuy c mm do hn trc (nh c ban c bn) nhng vn cn rt cng nhc i vi hai ban KHTN v KHXH v khng hiu qu i vi ban c bn.

16

12) tham kho c th ly v d v chuyn ngnh ton: ni chung (khng k ngoi l) tr ging phi l tin s gii, c t nht 5-7 cng trnh cng b trn cc tp ch quc t c uy tn trong chuyn ngnh, PGS tng l tr ging gii khong 5 nm, c t nht 15-20 cng trnh, GS tng l PGS gii, c khong 30-40 cng trnh. l ni v nh lng, cn phi xt nh tnh tng trng hp c th, da trn s thm nh khch quan ca cc chuyn gia gii trong chuyn ngnh. 13) Chuyn gia tm c quc t c hiu l ngi c uy tn quc t trong chuyn ngnh ca mnh. Tri vi quan nim ph bin hin nay, ta hin cha c nhiu chuyn gia nh vy trong tng chuyn ngnh. Nhiu nh khoa hc trong nc rt ni ting ri c coi nh chuyn gia tm c quc t, nhng tn tui trn quc t li t c bit n. D khng c tiu ch tht chnh xc, nhng mt chuyn gia tm c quc t phi c nhng thnh tu khoa hc c bit n rng ri trong cng ng quc t v chuyn ngnh , th hin mc c trch dn trn cc tp ch quc t.

17