2/2/13

Bahagi ng Pananalita
Click to edit Master subtitle style

2/2/13

Pangngalan Panghalip Pandiwa Pang-uri Pang-abay Pantukoy Pangatnig Pang-ukol Pang-angkop

2/2/13

PANGNGALA N

2/2/13

Kahulugang

Pansemantika : Ang pangngalan ay pasalitang simbolong ang tinutukoy ay tao, hayop, bagay, pook, pangyayari, atb. Tradisyunal: Ang pangngalan ay ngalan ng tao, hayop, bagay, pook, pangyayari, atb.

Balarilang

2/2/13

Mga Halimbawa:
1.

Mga Pangngalang Ngalan ng Tao Mando Bong ama anak guro manananggol

2. Mga Pangngalang Ngalan ng Hayop Tagpi Muning aso pusa tandang katyaw

2/2/13

3.

Mga Pangngalang Ngalan ng Bagay Mongol lang Filipino lapis pagkain laruan Bagong Balari- aklat

4. Mga Pangngalang Ngalan ng Pook Pilipinas lungsod kaparangan Kamaynilaan Bundok ng Apo bundok

2/2/13

5.

Mga Pangngalang Ngalan ng Katangian bait kabaitan pagkamabait

tapang katapangan pagkamatapang 6. Mga Pangngalang Ngalan ng Pangyayari Ikalawang Digmaang Pandaigdig kasalan pag-aaway pulong suntukan

2/2/13

Ang

kayarian ay tumutukoy sa anyo ng salita at iba pang yunit ng wika. anumang salitang maaaring isunod sa ang/si, ng/ni, sa/kay, at mga anyong maramihan ng mga ito, ay isang pangngalan o dili kaya ay isang salitang gumaganap ng tungkulin ng pangngalan.

Ang

2/2/13

Halimbawa:
Nakatapos

sa pagdodoktor ang anak na

matiyaga.
Ang

tagumpay ng anak ay tagumpay rin ng mga magulang. matatapatan ng salapi ang pagtingin ng magulang sa anak.

Hindi

2/2/13

Ang

anyong maramihan ng ang/si ay ang mga/sina; ang maramihan ng ng/ni ay ng mga/nina; at ang maramihan ng sa/kay ay sa mga/kina.

Halimbawa:
ang mga anak ng mga anak sa mga anak nina Maria kina Maria sina Maria

2/2/13

2/2/13

Mga Klasipikasyon ng Pangngalan

Mga Uring Pansemantika

2/2/13

1. Pangngalang Pantangi : ang pangngalan kung tumutukoy sa isang tanging tao, hayop, bagay, pook, o pangyayari. Halimbawa:
v

Mga Pangngalang Partikular na Ngalan ng na Tao Miguel Carisa Bb. Luz de Guzman Dr. Villaroman

2/2/13

Mga Pangngalang Partikular na Ngalan ng ng Ibat Ibang Uri ng Hayop Tagpi Muning Spot Brownie

Mga Pangngalang Partikular na Ngalan ng Ibat Ibang Bagay Bic Mongol Bagong Balarilang Filipino Magasing Panorama

2/2/13

Mga Pangngalang Partikular na Ngalan ng Pook Baguio

Talon ng Maria Cristina Ilog Pasig Bundok ng Makiling

v

Mga Pangngalang Partikular na Pangyayari

Paligsahang Bb. Universe ng Taong 1975 Unang Pambansang Kilusan sa Pagpaplano ng Pamilya

2/2/13

2.

Pangngalang Pambalana : ang mga pangngalang tumutukoy sa pangkalahatang diwa. Halimbawa:

v

Mga Pangngalang Pangkalahatang Ngalan ng Tao bata lalaki guro abogado

2/2/13

Mga Pangngalang Pangkalahatang Ngalan ng Hayop aso pusa baka insekto

Mga Pangngalang Pangkalahatang Ngalan ng Bagay lapis bahay radyo relo

2/2/13

Mga Pangngalang Pangkalahatang Ngalan ng Pook ilog kapatagan bulubundukin lungsod

Mga Pangngalang Pangkalahatang Ngalan ng Pangyayari sayawan gulo kantahan banggaan

2/2/13

Isa pang Pag-uuring Pansemantika ng Pangngalan

2/2/13

1.Tahas : ang pangngalang hindi tumutukoy sa bagay na materyal.

Halimbawa: tao hayop puno pagkain gamut kasangapan

2/2/13

Palasak : ayDalawang Uri ng Tahas iisang uri tumutukoy sa pangkat ng ng tao o bagay. Halimbawa: buwig kumpol hukbo tumpok lahi tangkal

Di- Palasak : ay tumutukoy lamang sa ga bagay na isinasaalng-alang nang isa-isa. Halimbawa : saging sundalo kamatis

2/2/13

Mga Uri ng Pangkayarian

2/2/13

1. Pangngalang Payak : kung ito ay isang salitang ugat lamang

Halimbawa: asin bunga balak diwa

2/2/13

2. Pangngalang Maylapi o Hinango : kung binubuo ito ng salitang-ugat at panlaping makangaan.

Halimbawa: kaklase kabuhayan pagbasa dinuguan

2/2/13

Dalawang Paraan ng Pag-uulit Pag-uulit na di-ganap o pag-uulit na parsyal ay yaong bahagi lamang ng 3.salitang ugat ang inuulit.: kung ang Pangngalang Inuulit
v

kabuuan nito o bahagi nito ay inuulit. Halimbawa:

bali-balita sali-salita dala-dalawa bali-baligtad

2/2/13

Pag-uulit na Ganap : pag-uulit sa buong pangngalan.

Halimbawa: kuru-kuro bayan-bayan buhay-buhay sabi-sabi

2/2/13

2. Pangngalang Tambalan : binubuo ng dalawang magkaibang salitang pinag-isa

Dalawang Uri ng Pagtatambal ng Pangngalan

2/2/13

1. Malatambalan o Tambalang Di- Ganap : yaong nananatili ang kahulugan ng pinagsasamang salita. Halimbawa: balikbayan alay-kapwa dalagang-bukid (tao) bahay-kalapati

2/2/13

2. Tambalang Ganap : yaong nagkakaroon ng bagong kahulugan ang mga pinagtatambal na salita. Halimbawa: kapitbahay bahaghari hampaslupa dalagambukid (isda)

2/2/13

Mga Kakanyahan ng Pangngalan

2/2/13

1. Kausapan o Panauhan ng Pangngalan : ang nagsasabi kung ang pangngalan ay tumutukoy sa taong nagsasalita, taong kumakausap, o taong pinag-uusapan.

Halimbawa : Ako si Don Diego. Ikaw si Don Diego. Siya si Don Diego.

2/2/13

2. Kailanan ng Pangngalan : nalalaman natin kung ang pangngalan ay tumutukoy sa isa, dalawa o higit pang tao, hayop, bagay, pook, o pangyayari. Ito ay maaaring isahan, dalawahan, maramihan o lansakan. Halimbawa: Isahan Dalawahan Lansakan : : : kapatid kambal kawan

2/2/13

3. Kasarian ng Pangngalan : pangngalang may sekso at walang v Mga sekso. Pangngalang may Kasarian
Tiyak na Kasarian

Pag-uuri ng Pangngalan Ayon sa Kasarian

Panlalaki Pambabae Di-tiya na Kasarian

2/2/13

Mga Pangngalang Tiyak na Panlalaki Halimbawa: Mario kuya Ginoong Ramos Don Jose tandang ninong

Mga Pangngalang Tiyak na Pambabae Maria Ana Gng. Ramos Donya Perez ate dumalaga ninang

2/2/13

Mga Pangngalang Di-Tiyak ang Kasarian estudyante guro manananggol kapatid manok kalabaw

Mga Pangngalang Walang Kasarian Bibliya Bulking Mayon Maynila diwa aklat laro

2/2/13

4.Kaukulan ng Pangngalan : ang tawag sa kakanyahan ng pangngalang nagpapakita ng gamit nito sa pangungusap

Dalawang Uri ng Kaukulan ng Pangngalan:

1. Kaukulang Palagyo : kung ginagamit itong simuno, pamuno sa simuno, pangngalang patawag, kaganapang pansimuno, o pamuno sa kaganapang pansimuno.
Halimbawa:

2/2/13

Simuno gamit ang pangngalan

Si Rizal ay Dakilang Malayo

Pamuno sa Simuno ang gamit ng

2/2/13

Pangngalang patawag ang gamit ng pangngalan

Carisa, alagaan mo si Choy.

Kaganapang pansimuno ang gamit ng pangngalan

Si Mabini ay Dakilang Lumpo.

Pamuno sa kaganapang pansimuno ang gamit ng pangngalan

Ang dalagang iyon ay si Alice, ang pinsan ko.

2. Kaukulang Palayon : ang pangngalan kung ginagamit na layon ng pandiwa o layon ng pang-ukol o kung pamuno sa alinman sa dalawa. Halimbawa:

2/2/13

Layon ng pandiwa ang gamit ng pangngalan.

Ang masipag na ama ay nagsisinop ng kanilang bakuran

2/2/13

Layon ng pang-ukol ang gamit ng pangngalan Ibigay mo kay Cesar ang para kay Cesar, at sa Diyos ang para sa Diyos.

Pamuno sa layon ng pandiwa ang gamit ng pangngalan Ang mga Hapon ay umaangkat sa Pilipinas ng mangga, isang ipinagmamalaking bungang-kahoy natin.

2/2/13

PANGHALIP

2/2/13

Pananaw na Pansemantika : ang panghalip ay salita o katagang panghalili sa ngalan. Pananaw na Istruktural : and panghalip ay maikilala dahil sa impleksyon o pagbabagong- anyo.

2/2/13

Uri ng Panghalip
1. Mga Panghalip na Panao : ay panghalili sa ngalan ng tao.

Panauhan Isahan Una Ikalawa Ikatlo Dalawahan Una Ikalawa Ikatlo Maramihan Una Ikalawa Ikatlo

Anyong ang (palagyo) Ako Ikaw, ka Siya

Anyong ng (paukol) Ko Mo Niya

Anyong sa (paari)

2/2/13

Akin Iyo kanya

*(kata) Kita, tayo Kayo Sila

*(nita) Natin Ninyo Nila

*(kanita) Atin Inyo Kanila

Kami Kayo Sila

Naming Ninyo Nila

Amin Inyo Kanila

2. Mga Panghalip na Pamatlig : humahalili sa sa ngalan ng tao, bagay, atb. na itinuturo o inihihimaton.
I. Pronominal Anyong ang (Paturol) *ire (ibang anyo : ito iyan (ibang anyo : iyon (ibang anyo : yaan) yaon) yari)

2/2/13

2/2/13

Anyong ng (Paari) *nire (ibang anyo : nito niyan noon (ibang anyo: Anyong sa (Paukol) *dine dito diyan niyon, niyaon) niyari)

2/2/13

II. Panawag-pansin o Pahimaton 1. *(h) ere 2. (h) eto 3. (h) ayan 4. (h) ayun III. Patulad *ganire ganito ganyan

2/2/13

IV. Palunan *narini (ibang anyo : nandini) narito (ibang anyo : nandito) nariyan (ibang anyo : nandiyan) naroon (ibang anyo : nandoon)

2/2/13

3. Panghalip na Panaklaw : sumasaklaw sa kaisahan, dami, o kalahatan ng tinutukoy.

Halimbawa:

isa iba balana lahat tanan madla pawa

anuman alinman sinuman ilanman kailanman saanman gaanuman

magkanuman kuwan

4. Panghalip na Pananong : yaong mga panghalili sa ngalan ng tao, bagay, atb. na ginagamit sa pagtatanong.
Halimbawa: Isahan sino ano alin kanino ilan Maramihan sinu-sino anu-ano alin-alin kani-kanino ilan-ilan

2/2/13

2/2/13

PANDIWA

2/2/13

Pansemantika : ang pandiwa ay salitang nagpapakilos o nagbibigay-buhay sa isang lipon ng mga salita Istruktural : ang pandiwa ay nakikilala sa impleksyon nito sa ibat ibang aspekto ayon sa uri ng kilos na isinasaad nito.

2/2/13

Kayarian ng Pandiwa Ang pandiwa sa Filipino ay nabubuo sa pamamagitan ng pagsasama ng isang salitang-ugat at ng isa o higit pang panlapi.

2/2/13

Kaganapan ng Pandiwa Ang tawag sa bahagi ng panaguri na bumubuo o nagbibigay ng ganap na kahulugan sa pandiwa at magagawang paksa ng pangungusap kung babaguhin ang pokus ng pandiwa.

2/2/13

Pitong Uri ng Kaganapan ng Pandiwa

kaganapang kaganapang kaganapang kaganapang kaganapang kaganapang kaganapang

tagaganap layon tagatanggap ganapan kagamitan sanhi direksyunal

2/2/13

Mga Pokus ng Pandiwa

1. kaganapang tagaganap - panaguring nasa pokus sa tagaganap ang pandiwa + paksa Halimbawa :
Kinain

ng bata ang suman at manggang hinog. ng suman at manggang hinog ang bata.

Kumain

2/2/13

2. kaganapang layon - panaguring nasa pokus sa layon ng pandiwa + paksa Halimbawa :

Kinain

ng bata ang suman at manggang hinog. ng suman at manggang hinog ang bata.

Kumain (Ang

suman at manggang hinog ay kinain ng bata.)

2/2/13

3. kaganapang tagatanggap panaguring nasa pokus sa tagatanggap ang pandiwa + paksa Halimbawa:
Bumili Ibinili (Ang

ako ng ilaw na kapis para sa pinsan kong nagbalikbayan. ko ng ilaw na kapis ang pinsan kong nagbalikbayan. pinsan kong nagbalikbayan ay ibinili ko ng ilaw na kapis.)

2/2/13

4. kaganapang ganapan - panaguring nasa pokus sa kaganapan ang pandiwa + paksa Halimbawa:
Nagtanim

ng gulay sa bakuran an gaming katulong. ng gulay ng aming katulong ang bakuran.

Pinagtamnan (Ang

bakuran ay pinagtamnan ng gulay ng aming katulong.)

2/2/13

5. kaganapang kagamitan panaguring nasa pokus sa kagamitan ang pandiwa + paksa Halimbawa:
Pinunsan

ko ang mga kasangkapan (sa pamamagitan) ng basahang malinis. ko ng mga kasangkapan ang basahang alinis. basahang malinis ay ipinampunas ko ng mga kasangkapan.)

Ipinampunas (Ang

2/2/13

6. kaganapang sanhi panaguring nasa pokus sa sanhi ang pandiwa + paksa Halimbawa:
Nagkasakit

siya dahil sa labis na paghithit niya ang labis na paghithit

ng opyo.
Ipinagkasakit

ng opyo.
(Ang

labis na paghithit ng opyo ay ipinagkasakit niya.)

2/2/13

7.

kaganapang direksyon - panaguring nasa pokus sa direksyon ang pandiwa + paksa Halimbawa:
Ipinasyal

ko sa Tagaytay ang mga panauhin kong kabilang sa Peace Corps. ko ng aking mga panauhing kabilang sa Peace Corps ang Tagaytay. Tagaytay ay pinagpasyalan ko ng aking mga panauhing kabilang sa Peace Corps.)

Pinagpasyalan (Ang

2/2/13

Mga Aspekto ng Pandiwa

Ang

aspekto ay katangian ng pandiwa na nagsasaad kung naganap na o hindi pa nagaganap ang kilos at kung nasimulan na o natapos nang ganapin o ipinagpapatuloy pa ang pagganap.

1. Aspektong Pangnakaraan o Perpektibo : kilos na nasimulan na at natapos na.

Halimbawa : Anyong Pawatas Pangnakaraan
magsaliksik manghakot maunawaan umunlad alatan

2/2/13

Aspektong nagsaliksik nanghakot naunawaan umunlad inalatan

2. Aspektong Perpektibong Katatapos : kilos na kayayari o katatapos lamang bago nagsimula ang pagsasalita.
Halimbawa : Anyong Pawatas
tumula uminog masulat makalibot makaamin maglakbay

2/2/13

Aspektong Katatapos katutula kaiinog kasusulat kalilibot kaaamin kalalakbay

Halimbawa :

3. Aspektong Pangkasalukuyan o Imperpektibo : kilos na nasimulan na ngunit di pa natatapos at kasalukuyan pang ipinagpapatuloy.
Aspektong nagsasaliksik nanghahakot umuunlad inaalatan

2/2/13

Anyong Pawatas Pangkasalukuyan

magsaliksik manghakot umunlad alatan

4. Aspektong Panghinaharap o Kontemplatibo : kilos na hindi pa nasisimulan.

Halimbawa : Anyong Pawatas Aspektong Panghinaharap
magsaliksik maghakot umunlad yumuko alatan sabihan pagtawanan

2/2/13

magsasaliksik maghahakot uunlad yuyuko aalatan sasabihan pagtatawanan

2/2/13

PANG-URI

Gamit ng Pang-uri
1. Panuring Pangngalan Mararangal na tao ang pinagpapala. Panuring Panghalip Kayong masigasig ay tiyak na magtatagumpay.

2/2/13

2/2/13

2. Pang-uring Ginagamit Bilang Pangngalan Ang mapagtimpi ay malayo sa gulo.

3. Pang-uring Kaganapang Pansimuno Mga madasalin ang mga Pilipino.

2/2/13

Kayarian ng Pang-uri
1. Payak : kung binubuo ng likas na salita lamang o salitang walang lapi. Halimbawa :
Maiinit Huwag

ang ulo ng taong gutom. kang makipagtalo sa sinumang

galit.

2/2/13

2. Maylapi : kung binubuo ng salitang-ugat na may panlapi. Halimbawa :

kalahi mataas

kayganda makatao

malahininga

2/2/13

3. Tambalan : kung binubuo ng dalawang salitang pinag-iisa. Halimbawa :

Karaniwang taus-puso

Kahulugan hilis-kalamay

biglang-yaman

bayad-utang

Patalinghagang Kahulugan
kalatog-pinggan ngising-buwaya bulang-gugo

kapit-tuko

Kailanan ng Pang-uri
May tatlong kailanan ang mga pang-uri : isahan, dalawahan, at maramihan. Halimbawa:
Kalahi

2/2/13

ko siya. (Isahan) kaming dalawa.(Dalawahan) tayong lahat. (Maramihan)

Magkalahi

Magkakalahi

Kaantasan ng Kasidhian ng Panguri Ibat ibang Antas ng Kasidhian ang Pang-uri:

1.Lantay o Pangkaraniwan karaniwang anyo ng pang-uri tulad ng mayaman, pangararo, palabiro, atb.

2/2/13

2/2/13

2. Katamtamang Antas naipapaita ito sa paggamit ng medyo, nang bahagya, nang kaunti atb., o sa pag-uulit ng salitang-ugat o dalawang unang pantig nito. Halimbawa :
Medyo Labis

hilaw ang sinaing. nang kaunti ang kutsilyong ito. na rin ang ulam na niluto ni

nang bahagya ang pagkain.

Mapurol

Masarap-sarap

Aling Maria.

2/2/13

3. Pinakamasidhi naipapakita ito sa pamamagitan ng pag-uulit ng salita, paggamit ng mga panlaping napaka-, nag-, -an, pagka-, at kay- ; at sa paggamit ng salitang lubha, masyado, totoo, talaga, tunay, atb. Halimbawa :
Mataas

na mataas pala ang Bundok Apo. pala sa Lalawigang Bulubundukin. naming napakalinis ngayon ng Rizal

Napakalamig Talaga

Park.