Professional Documents
Culture Documents
KECENDERUNGAN PREVALENSI K E P Di JAWA TIMUR (BERAT BADAN RENDAH & SANGAT RENDAH) BERDASAR HASIL SURVAI PSG
25 20 15 10 5 0 2001 2002 2003 2004 2005 2006
2
Perinatal 22%
Measles HIV/AIDS 5% 4%
5
GAMBARAN ANAK KURUS DAN SANGAT KURUS (GAM) PSG 2006 - DI JAWA TIMUR
JUMLAH BALITA SEKITAR 3.000.000 KEJADIAN ANAK SANGAT KURUS SEKITAR 2.3 % KEJADIAN ANAK KURUS SEKITAR 6.8% KEJADIAN ANAK KURUS & SANGAT KURUS SEKITAR 9.1% TARGET UTK CTC 9.1% x 3.000.000 = 273.000 ANAK SANGAT KURUS 2.3% x 3.000.000 =69.000 KEJADIAN ANAK SANGAT KURUS YANG MENGALAMI KOMPLIKASI SEKITAR 15% PERLU STABILISASI (TFC) 15% x 69.000 = 10.350
6
PENYEBAB MALNUTRISI
MALNUTRISI
ASUPAN GIZI INFEKSI PENYAKIT Perilaku/asuhan Ibu dan Anak Pelayanan Kesehatan, Lingkungan
Penyebab Langsung
Kurang makan, sering infeksi, yankes kurang, pola asuh tidak memadai
BBLR
Gizi janin tidak baik
BALITA KEP
Konsumsi gizi kurang, pola asuh kurang
KEK S WU K KE B M IL A N B BU IK ) A E N NDA H (K E R
Sumber : Nutrition Throught The Life Cycle Prepared.2000
MMR
Konsumsi Kurang
GIZI KURANG DAN INFEKSI Tumbuh Kembang Otak Tidak Optimal Daya Pikir Rendah Mutu SDM Rendah
GIZI CUKUP DAN SEHAT Tumbuh Kembang Otak Optimal Anak Cerdas & Produktif Mutu SDM Tinggi ASSET
10
BEBAN
80%
lost generation
Lahir
2 th
5 th
Umur
11
PROSES
DERAJAT GANGGUAN
KRONIS
AKUT
BERAT
SEDANG
RINGAN
GIZI BURUK
12
13
INDEKS ANTROPOMETRI
BB/U MENGGAMBARKAN ADA / TIDAK NYA GANGGUAN GIZI UMUM TB/U MENGGAMBARKAN ADA / TIDAK NYA GANGGUAN GIZI KRONIS BB/TB MENGGAMBARKAN ADA / TIDAK NYA GANGGUAN GIZI AKUT
14
ADALAH : GANGGUAN GIZI AKUT & BERAT SECARA KLINIS : * SANGAT KURUS , LEMAK & OTOT TIPIS / HABIS atau * KURUS & BENGKAK PADA KEDUA KAKI SECARA ANTROPOMETRIS : * BB / PB < - 3 SD atau 16 * BB / PB < 70% Median atau
Edema
19
20
Hepatomegali Edema
21
22
POLA PERTUMBUHAN
N = Pertumbuhan baik
N1 : BB naik, grafik BB pindah masuk ke pita diatasnya Tumbuh Kejar N2 : BB naik, grafik BB tetap pada pita yang sama Tumbuh Normal T3
T1 N2 N1 T2
BGM
26
SKDN/SKDT
PENYEBAB GANGGUAN
PERTUMBUHAN BALITA
1.DEMAM 2.PILEK, BATUK, SESAK NAFAS 3.DIAREA 4.INFEKSI TELINGA BERNANAH 5.TBC PARU
28
JEBAKAN MALNUTRISI
SUATU KEADAAN, DIMANA BERAT BADAN BALITA BERTAMBAH, NAMUN GRAFIK BERAT BADANNYA BERPINDAH KE PITA PERTUMBUHAN YANG LEBIH RENDAH (T1) KEADAAN GIZINYA MEROSOT, KARENA ASUPAN GIZI YANG TIDAK SEIMBANG
29
MENYIAPKAN SISTEM RUJUKAN YANG BAKU MENYIAPKAN PUSAT STABILISASI (TFC) YANG MAMPU MELAKSANAKAN 10 LANGKAH TATALAKSANA GIZI BURUK MENYIAPKAN PUSAT (PANTI) PEMULIHAN GIZI DI MASYARAKAT UTK ANAK KURUS (WASTED) & GIZI BURUK MENYIAPKAN ANGGARAN, TERMASUK BIAYA MAKAN IBU YG MENUNGGUI DI TFC DIANGGAP BERHASIL, BILA ANGKA KEMATIAN KASUS (CFR) < 5 % 32
ASUHAN KEPERAWATAN
ASUHAN GIZI
33
GIZI BURUK
Meningg al
34
GIZI BURUK
Meningg al
35
Anak Sehat
18 juta
(SUSENAS 2003)
30-40 % BB Turun
Gizi Kurang
836.126, 6-23 bln gakin
30-40 % BB Turun
Gizi Buruk
1.5 juta
5 juta
116.000 marasmus/kwashiorkor
Preventif, promotif
Pemantauan pertumbuhan di Posyandu Suplementasi (PMT, Vit A, Tab Fe) Pendidikan dan konseling Gizi (ASI, garam beryodium, makan seimbang)
Kuratif, rehabilitatif
Pemeriksaan/anamnesa Tatalaksana kasus
36
PELAYANAN KESEHATAN
SELURUH KELUARGA
Intervens i jangka menenga h/ panjang
1.Penyuluhan/Konselin g Gizi; POSYANDU a. ASI Eksklusif dan Penimbanga MP-ASI b. Gizi seimbang Sakit, Gizi Buruk n balita c. Pola asuh ibu dan (Komplikasi) emua Konseling anak Balita Suplementas 2. Pemantauan Punya i gizi Gizi pertumbuhan anak Pelayanan Kurang MS 3. Penggunaan garam (Kurus) Puskesmas kesehatan beryodium Rumah Sakit dasar 4. Pemanfaatan (Pusat Kunjungan pekarangan Stabilisas Rumah 5. Peningkatan daya PMT Terapi / i) beli Biasa Sehat, BB Periksa KELUARGA MISKIN Naik (N) Kesehatan 6. Bantuan pangan Konseling Sembuh darurat; perlu PMT (KIE) Sembuh, tidak a. PMT balita, ibu 37 perlu PMT Surveilens sosial, kesehatan, pangan dan gizi hamil
(N)
(D)
(T),
Tanpa Komplikasi
Komplikasi
SEMBUH BB/TB - 2 SD
Stabilisasi
39
40
Dasar Pertimbangan Penyusunan Cairan Rehidrasi & Makanan Formula Untuk Gizi Buruk
KEADAAN FAAL TUBUH ANAK GIZI BURUK SANGAT BERBEDA DARI FAAL TUBUH ANAK TIDAK GIZI BURUK
42
ENERGI DALAM BENTUK ATP SANGAT RENDAH AKIBATNYA SEMUA PROSES FAAL SEL YANG MEMERLUKAN ENERGI ATP HARUS DIKURANGI, OLEH KARENA HARUS MENYESUAIKAN THD KETERBATASAN ATP TERSEBUT SALAH SATU PROSES YANG MENGALAMI GANGGUAN SERIUS AKIBAT HAL TSB DI ATAS ADALAH TRANSPORTASI ELEKTROLIT LINTAS MEMBRAN
44
BILA ANAK DIAREA ATAU SESAK NAFAS, ORANG TUA CEMAS OLEH KARENA CEMAS, MAKA ANAK SEGERA DIBAWA BEROBAT SEGERA DI KETAHUI BAHWA ANAK MENDERITA GIZI BURUK DAN SEGERA DIOBATI, SEHINGGA KEMUNGKINAN ANAK HIDUP MENJADI LEBIH BESAR
48
BILA ANAK HANYA MENGANTUK SAJA DAN SUHU BADANNYA DINGIN, MAKA ORANG TUA TIDAK CEMAS OLEH KARENA TIDAK CEMAS, MAKA ANAK TIDAK DIBAWA BEROBAT KE PELAYANAN KESEHATAN KARENA TIDAK DIBAWA BEROBAT, MAKA TIDAK SEGERA DIKETAHUI BAHWA ANAK MENDERITA GIZI BURUK DENGAN KOMPLIKASI HIPOGLIKEMI &
49
DIAREA ISPA
50
PENDERITA GIZI BURUK DENGAN KOMPLIKASI KONDISI TUBUHNYA TIDAK STABIL, OLEH KARENA ITU HARUS DI STABILISASI KAN
51
PENDERITA GIZI BURUK DENGAN KOMPLIKASI, PADA TAHAP STABILISASI SANGAT RENTAN TERHADAP
MINUMAN BER NATRIUM TINGGI MAKANAN BER ENERGI TINGGI MAKANAN BER PROTEIN TINGGI
52
LANGKAH 1
Mencegah dan mengatasi hipoglikemia
55
HIPOGLIKEMIA
Kadar glukosa darah yang sangat rendah Anak gizi buruk, dianggap hipoglikemia bila kadar glukosa darah : < 3 mmol/liter atau < 54 mg/dl. Biasanya terjadi bersamaan dengan hipotermia. Tanda lain : letargis, nadi lemah, dan kehilangan kesadaran Gejala hipoglikemia berupa berkeringat dan pucat sangat jarang dijumpai pada balita gizi buruk. Kematian karena hipoglikemia pada balita gizi buruk, kadangkadang hanya didahului dengan tanda seperti mengantuk saja. Di unit pelayanan kesehatan yang tidak ada fasilitas pemeriksaan kadar glukosa darah, setiap balita gizi buruk yang datang harus dianggap mengalami hipoglikemia segera rawat / tangani sesuai tatalaksana hipoglikemia.
56
Berikan Larutan dekstrosa/Glukosa 10% iv, 5 ml x kgBB Selanjutnya berikan 50 ml larutan Glukosa 10% atau larutan gula pasir 10% secara oral atau NGT (bolus) RENJATAN (SHOCK) Berikan Larutan Dekstrosa/Glukosa 10% secara intravena (iv) sebanyak 5 ml x kgBB Selanjutnya beri infus Ringer Laktat dan Glukosa 10% prebandingan 1:1 (= RLG 5%) sebanyak 15 ml x kgBB untuk 1 jam
*) 5 gram gula pasir (= 1 sendok teh munjung) + air matang s/d 50 ml
57
LANGKAH 2
Mencegah dan mengatasi hipotermia
58
HIPOTERMIA
Suhu aksiler < 36,5 C. ( ukur selama 5 menit ) Biasanya terjadi bersama-sama dengan hipoglikemia Hipotermia + hipoglikemia : merupakan tanda dari adanya infeksi sistemik serius terapi u/ ketiganya. hipotermia + hipoglikemia + infeksi Cadangan energi balita gizi buruk sangat terbatas tidak mampu memproduksi panas utk mempertahankan suhu tubuh Pertahankan suhu tubuh balita gizi buruk dengan cara menyelimuti tubuhnya dgn baik Tindakan menghangatkan tubuh = usaha penghematan penggunaan cadangan energi.
59
Cara mempertahankan dan memulihkan suhu tubuh balita agar tidak hipotermia
Suhu tubuh < 36,5 C (hipotermia) Mudah terjadi hipotermia pertahankan suhu : Tindakan pada hipotermia : - Hangatkan tubuh : 1. Tutuplah tubuh balita termasuk kepalanya. 1. Cara kanguru : kontak langsung kulit ibu dan kulit 2. Hindari adanya hembusan angin balita 3. Pertahankan suhu ruangan 2530C 4. Tetap diselimuti pada malam hari. 5. Jangan biarkan tanpa baju terlalu lama saat pemeriksaan dan penimbangan . 6. Tangan yg merawat harus hangat. 7. Segeralah ganti baju atau peralatan tidur yang basah. 8. Segera keringkan badan stlh mandi 9. Jangan gunakan botol air panas utk 2. Lampu : diletakkan 50 cm dari tubuh balita. 3. Monitor suhu setiap 30 mnt: - suhu sdh normal? - suhu tdk terlalu tinggi? 4. Hentikan pemanasan bila 60 suhu tubuh sudah mencapai Suhu tubuh 36,5 37,0 C
LANGKAH 3
Mencegah dan mengatasi dehidrasi
61
TANDA DEHIDRASI
No 1 2 3 4 TANDA Letargis CARA MELIHAT DAN MENENTUKAN Balita letargis, lemas, tidak waspada, tidak tertarik thdp kejadian sekitar
Anak gelisah dan Balita selalu gelisah dan rewel terutama bila rewel disentuh / ditangani untuk tindakan. Tidak ada air mata Mata cekung Tidak terlihat ada air mata saat balita menangis Tanya ibu : mata cekung tsb memang spt biasanya ataukah baru beberapa saat timbulnya. (Mata balita gizi buruk tampak cekung, mirip tanda dehidrasi)
62
TANDA DEHIDRASI
No TANDA CARA MELIHAT DAN MENENTUKAN untuk 5 Mulut dan Raba dengan jari yang kering dan bersih lidah menentukan apakah lidah dan mulutnya kering kering 6
H a u s Lihat, apakah balita ingin meraih cangkir saat anda beri ReSoMal. Saat cangkir itu disingkirkan, apakah balita masih ingin minum lagi ?
7 Kembaliny Gunakan ibu jari & jari telunjuk saat mencubit kulit perut a bag. Tengah antara umbilicus & sisi perut. Posisikan cubitan tangan anda sejajar/lurus dng grs. Tubuh, bkn melintang. /turgor Tarik lapisan kulit dan jaringan bawah kulit pelan-pelan. kulit Cubit selama 1 detik dan lepaskan. Jika kulit masih lambat terlipat (belum balik rata) kulit /turgor kulit lambat. (catatan : cubitan kulit biasanya lambat pada anak 63 wasting)
TANDA RENJATAN
1. Keadaan bahaya, ditandai tubuh sangat lemah, letargis, kehilangan kesadaran, tangan dan kaki dingin serta nadi yang cepat dan lemah 2. Penyebab tersering : - diare + dehidrasi, - perdarahan - sepsis. 3. Bila nadi sulit diukur, gunakan capilary refill : tekan kuku ibu jari tangan 2 detik sp warna kuku putih lepaskan tekanan hingga warna kuku spt semula - Bila perubahan warna putih merah kembali > 3 detik, maka capilary refill dianggap lambat tanda RENJATAN 64
LANGKAH 4
Memperbaiki gangguan keseimbangan elektrolit
65
ReSoMal
Cara membuat ReSoMal Bubuk WHO-ORS utk 1 liter (*) pak Gula pasir gram Lar. Elektrolit/mineral (**) ml Ditambah air sampai liter
Setiap 1 liter cairan Resomal : Na = 37,5 mEq, K = 40 mEQ dan Mg = 1,5 mEq Cara membuat larutan Elektrolit / Mineral (*) Bubuk WHO-ORS/1 liter : Nacl = 2,6 gram trisodium citrat dihidrat = 2,9 gram (**) komposisi : KCl = 1,5 g dan glukosa = 13,5 KCl : 224,0 gram gram Tripotasium citrat : 81,0 gram MgCl2.6H2O Zn acetat 2 H2O CuSO4.5H2O : 76,0 gram : 8,2 gram : 1,4 gram
MODIFIKASI RESOMAL
NAMA BAHAN
ORALIT GULA PASIR KCl AIR
JUMLAH BAHAN
1 bungkus a 200 ml 10 g 0,8 g Ditambahkan air sampai volume menjadi 400 ml
67
10.00-11.00: 6 kg x 15 ml D5RL 12.00-13.00: 6 kg x 5-10 ml RES 11.00-12.00: 6 kg x 15 ml D5RL 13.00-14.00: 65 ml F75 14.00-15.00: 6 kg x 5-10 ml RES 15.00-16.00: 65 ml F75 16.00-17.00: 6 kg x 5-10 ml RES 17.00-18.00: 65 ml F 75 18.00-19.00: 6 kg x 5-10 ml RES 19.00-20.00: 65 ml F75 20.00-21.00: 6 kg x 5-10 ml RES 21.00-22.00: 65 ml F75
Bila anak tidak diare dan tidak dehidrasi lagi, dilanjutkan dengan pemberian F75 setiap 2 jam dst sesuai dengan protap.
68
12.00-13.00: 6 kg x 5-10 ml RES 13.00-14.00: 65 ml F75 14.00-15.00: 6 kg x 5-10 ml RES 15.00-16.00: 65 ml F75 16.00-17.00: 6 kg x 5-10 ml RES 17.00-18.00: 65 ml F 75 18.00-19.00: 6 kg x 5-10 ml RES 19.00-20.00: 65 ml F75 20.00-21.00: 6 kg x 5-10 ml RES 21.00-22.00: 65 ml F75
69
Bila anak tidak diare dan tidak dehidrasi lagi, dilanjutkan dengan pemberian F75 setiap 2 jam dst sesuai dengan protap.
70
KOMPLIKASI (renjatan, hipoglikemi, hipotermi, dermatosis dengan kulit kasar/ fisura, infeksi saluran nafas atau infeksi saluran kencing, atau letargis/nampak sakit) Bila tidak membaik dalam waktu 48 jam, tambahkan : Bila ada infeksi yang khusus yang membutuhkan tambahan antibiotik, BERI JUGA : 1.
Kloramfenikol IV atau IM (25 mg/kg), setiap 8 jam, 5 hari (beri setiap 6 jam bila diperkirakan meningitis) Antibiotik khusus seperti tercantum pada buku : The Manual Management of Severe Malnutrition
Jika balita tidak kencing, Gentamisin akan menumpuk di dalam tubuh dan menyebabkan tuli, jangan diberi dosis kedua sampai balita bisa kencing. 2. Jika Amoksisilin tidak tersedia, beri Ampisilin 50 mg/kg peroral setiap 6 jam selama 5 hari.
71
DOSIS UNTUK KEMASAN KHUSUS ANTIBIOTIKA BERDASARKAN KISARAN (RANGE) BERAT BADAN ANTIBIOTIK CARA PEMBERIAN/ FORMULASI DOSIS MENURUT BB
DOSIS/FREKUENSI/ JANGKA WAKTU 3 6 kg 6 8 kg 8 10 kg Amoksisilin Ampisilin Oral: 15 mg/kg/8 jam selama 5 hari Oral: 50 mg/kg/6jam selama 5 hari Tablet 250 mg Sirup, 125 mg/5 ml Tablet, 250 mg tablet 2,5 ml 1 tablet 1 ml 1 tablet 2,5 ml 1 ml 1/8 tablet tablet 5 ml 1tablet 1,75 ml 1tablet 4 ml 1,25 tablet tablet 5 ml 2 tablet 2,25 ml 2 tablet 5 ml 1,5 ml tablet
IV/IM : 50 mg/kg tiap 6 Ampul 500 mg + 2,1ml air steril jam, 2 hari 500 mg/2,5 ml Kotrimoksasol, (SMX + TMP) Oral: 25 mg SMX + 5 mg TMP /kg/12 jam selama 5 hari Oral: 7,5 mg/kg 8jam selama 7 hari Tablet, 100 mg SMX + 20 mg TMP Sirup, 200 mg SMX + 40 mg TMP per 5 ml Suspensi, 200 mg / 5 ml Tablet, 500 mg
Metronidasol
Asam Nalidiksat Oral: 15 mg/kg/6 jam selama 5 hari Bensilpenisilin IV/IM : 50.000 unit/kg / 6 jam
IV : Ampul 600 mg + 9,6ml air steril menjadi 1.000.000 unit/10ml IM : Ampul 600 mg + 1,6ml air steril menjadi 1.000.000 unit/2ml
2 ml
3,5 ml
4,5 ml
0,4 ml
0,7 ml
0,9 ml
72
DOSIS BEBERAPA KEMASAN KHUSUS ANTIBIOTIK BERDASARKAN BERAT BADAN ANAK GIZI BURUK
ANTI BIOTIK MELALUI/ DOSIS/ FREKUENSI/ PERIODE FORMULA 3 kg DOSIS SESUAI BERAT BADAN (menggunakan BB terakhir) 4 kg 5 kg 6 kg 7 kg 8 kg 9 kg 10 kg 11 kg 12 kg
Kloram- IV / IM : 25 IV: Ampul 1 g + 9,2ml 0,75 ml 1 ml 1,25 ml 1,5 ml 1,75 ml 2 ml 2,25 ml 2,5 ml 2,75 ml 3 ml fenikol mg/kg/ 8 jam air steril 1 g/10ml selama 5 hr (atau tiap 6 jam IM : Ampul 1 g + n 0,3 ml 0,4 ml 0,5 ml 0,6 ml 0,7 ml 0,8 ml 0,9 ml 1 ml 1,1 ml 1,2 ml jika meningitis 3,2ml air steril 1 selama 10hr g/4ml Genta- IV / IM : 7,5 misin mg/kg setiap hari selama 7 hari IV/IM : Ampul berisi 2,25 ml 3 ml 3,75 ml 4,5 ml 5,25 ml 6 ml 6,75 ml 7,5 ml 8,25 ml 9 ml 20 mg (2 ml, 10 mg/ml) tidak dicairkan IV/IM : Ampul berisi 2,25 ml 3 ml 3,75 ml 4,5 ml 5,25 ml 6 ml 6,75 ml 7,5 ml 8,25 ml9 ml 80 mg (2 ml dalam 40 mg/ml) + 6 ml air steril 80mg/8ml IV/IM : Ampul berisi 0,5 ml 0,75 ml 0,9 ml 1,1 ml 1,3 ml 1,5 ml 1,7 ml 1,9 ml 80 mg (2 ml dalam 40 mg/ml) tidak dicairkan 2 ml 2,25 ml
73
74
DOSIS TABLET BESI DAN SIRUP BESI UNTUK ANAK UMUR 6 BULAN SAMPAI 5 TAHUN
BENTUK FORMULA Fe TABLET BESI/FOLAT (sulfas ferosus 200 mg atau 60 mg besi elemental + 0,25 mg as folat) SIRUP BESI (sulfas ferosus 150 ml), setiap 5 ml mengandung 30 mg besi elemental D O S I S Bayi usia 612 bln 1 x sehari tab Anak usia 15thn 1 x sehari tablet Bayi 612 bulan 1 x sehari 2 ,5 ml ( sendok teh) Anak usia 15 thn 1 x sehari 5 ml (1 sendok teh)
Catatan : Zat besi atau Fe baru boleh diberikan setelah memasuki Fase Rehabilitasi Zat Besi atau Fe diberikan setiap hari selama 4 minggu atau lebih Dosis Fe : 1 3 mg Fe elemental/kg berat badan/hari
75
LANGKAH 7 :
MEMBERIKAN MAKANAN UNTUK STABILISASI DAN TRANSISI
LANGKAH 8 :
MEMBERIKAN MAKANAN UNTUK TUMBUH KEJAR
76
KEBUTUHAN GIZI MENURUT FASE PEMBERIAN MAKANAN PADA ANAK GIZI BURUK
ZAT GIZI STABILISASI (hari ke 1-2) F A S E TRANSISI (hari ke 3 7) 100 150 kkal/kgBB/hr 2 3 gram/kgBB/hr 150 ml/kgBB/hr REHABILITASI (minggu ke 2 6) 150 220 kkal/kgBB/hr 3 4 gram/kgBB/hr 150 200 ml/kgBB/hr Beri tiap hari selama 4 minggu untuk balita umur 6 bulan sampai 5 tahun : Dosis lihat Buku I hal. 19
Energy
Protein Cairan
80 100 kkal/kgBB/hr 1 1,5 gram/kgBB/hr 130 ml/kgBB/hr atau 100 ml/kgBB/hr bila ada edema berat -
Fe Tablet besi / folat (sulfas ferosus 200 mg + 0,25 mg as Folat) Sirup besi (sulfas ferosus 150 ml) 1-3 mg elemental Vitamin A Bayi umur < 6 bln Bayi umur 6 11 bln Balita umur 12 60 bln
kapsul Vitamin A dosis 100.000 SI (warna Biru) 1 kapsul Vitamin A dosis 100.000 SI (warna Biru) 1 kapsul Vitamin A dosis 200.000 SI (warna Merah)
PIRANTEL PAMOAT Jika balita berumur 4 bulan atau lebih dan belum pernah mendapatkan obat ini dalam 6 bulan terakhir dengan hasil pemeriksaan tinjanya positif, beri pirantel pamoat di klinik sebagai dosis tunggal (DIBERIKAN PADA FASE TRANSISI)
UMUR
BERAT BADAN
4 9 bln 9 12 bln 1 3 th
FASE
JENIS MAKANAN
JUMLAH CAIRAN (ml) SETIAP MINUM MENURUT BB BALITA LIHAT TABEL PEDOMAN F-100
Transisi
6x Bebas
78
Rehabili-tasi BB < 7 kg
Minggu 36
F135/modifikasi/Modis co III ASI Ditambah Makanan lumat/ makanan lembik Sari buah F135/modifikasi/Modis co III ASI Ditambah Makanan lunak / makanan biasa Buah
90
100
100 -
100 -
150
175
BB 7 kg
Contoh : Kebutuhan energi seorang balita dengan berat badan 6 kg pada fase rehabilitasi adalah : 6 kg x 200 kkal/kgBB/hr = 1200 kkal/hr Kebutuhan energi tersebut dapat dipenuhi dengan : F-135 : 3 x 100 cc 3 x 135 kkal = 405 kkal Makanan lumat/lembik 3 x 3 x 250 kkal = 750 kkal Sari buah 1 x 100 cc 1 x 45 kkal = 45 kkal + Total = 1200 kkal
79
B. PRINSIP DASAR
SISTIM PENCERNAAN LEMAH : Kerusakan mukosa usus & enzim PEMBERIAN MAKANAN : Secara teratur (selama 24 jam) Bertahap (cair, lembik, padat) Porsi kecil & sering Melalui fase stabilisasi, transisi & rehabilitasi Tidak boleh tergesa2 menaikkan berat badan Selalu dipantau dan evaluasi
81
82
(Refeeding Syndrome)
83
80-100 Kal 1,0-1,5 g 80-100 Kal 1,0-1,5 g 100-150 Kal 150-200 Kal 2,0-3,0 g 3,0-4,0 g
85
DERAJAT EDEMA
DERAJAT KODE EDEMA RINGAN SEDANG BERAT + ++ +++ PENYEBARAN EDEMA PUNGGUNG KEDUA KAKI KANAN & KIRI (BILATERAL) KAKI,TUNGKAI BAWAH, TANGAN, LENGAN BAWAH KAKI, TUNGKAI ATAS & BAWAH, TANGAN, LENGAN ATAS & BAWAH, WAJAH 86
89
CONTOH
SUSU GULA
(30 -60% E)
SUSU GULA
(30-60 % E)
2 5 8 10 13 I II
3 4 7 11 14 III
1 6 9 12 15
92
GULA PASIR ( 100 gram) ENERGI : 364 Kal/100 g PROTEIN : 0 g/100 g MINYAK SAWIT (100 gram) ENERGI : 902 Kal/100 g PROTEIN : 0 g/100 g
93
(30-60%)E
6 (10,3/100) x 0 =0 9 0 12
MAKANAN YANG SESUAI UNTUK REHABILITASI & TUMBUH KEJAR ADALAH F-100
BERISI ENERGI 100 Kal / 100 ml BERISI PROTEIN 2,2 - 2,9 g / 100 ml BERISI KCl 0,2 g / 100 ml
95
Tanpa Komplikasi
Komplikasi
SEMBUH BB/TB - 2 SD
Stabilisasi
96
NO SEX 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 P L P L P P L P P L P L
BB 7.8 7.9 6.2 6.1 3.9 4.9 10.8 6.1 9.8 9.4 6.8 11.2
SD
-+
1 kaki
-- 2 kaki +
98
--
NO SEX 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 P L P L P P L P P L P L
BB 7.8 7.9 6.2 6.1 3.9 4.9 10.8 6.1 9.8 9.4 6.8 11.2
SD
- 3,56 - 2,12 - 3,56 - 2,00 - 1,00 - 3,25 - 2,08 - 3,00 - 2,27 - 1,56 - 1,75 - 3,07
-+
1 kaki
-+ --
YA
YA
99
STUDI KASUS 1
Tina (perempuan) balita berusia 18 bulan dirujuk ke puskesmas perawatan Sentani. Ia kelihatan sangat kurus & menderita edema pada kedua belah kakinya, tidak ada dermatosis. Panjang badan 70 cm & berat badan 6,4 kg, suhu aksiler 36,6 C. Tangan tidak dingin. Kadar gula darah 3,5 mmol/L, Hb 9 g/dl, golongan darah B, tidak muntah, tidak diare & mata jernih.
100
Tindakan apa yang harus dilakukan? Bagaimana status gizinya Apakah ia perlu rawat tinggal Apakah ia menderita hipotermia Apakah ia menderita hipoglikemia Apakah ia menderita anemia berat Apakah ia menderita renjatan, bila diketahui nadi lemah & capilary refill-nya 2 detik Apakah ia memerlukan antibiotika Apakah ia harus segera diberi Fe Apakah ia perlu vitamin A, vitamin & mineral lain Bila ia datang jam 10.00, bagaimana jadwal & dosis 101 pemberian makanan & cairan
STUDI KASUS 1
STUDI KASUS 2
Yoseba, anak perempuan berusia 3 tahun, dirujuk ke puskesmas Niki-niki. Ia menderita diare selam 2 hari. Selera minum tinggi, dalam keadaan sadar, tidak ada renjatan. Bola mata kiri keruh & mengeluarkan nanah. Tidak ada edema, tidak ada dermatosis. BB = 8,0 kg, PB = 83,0 cm, suhu aksiler 36,8 C, kadar gula darah 2,6 mmo/L, kadar Hb 3,8 g/dl, golongan darah B.
102
STUDI KASUS 2
Tindakan apa yang harus dilakukan? Bagaimana status gizinya Apakah ia menderita hipoglikemia Apakah ia menderita anemia berat Bagaimana jadwal & dosis rehidrasinya, bila ia datang pada jam 08.00 Bagaimana pemberian makanannya Bagaimana koreksi aneminya Bagaimana terapi antibiotikanya Bagaimana terapi matanya Bagaimana terapi vitamin & mineralnya 103 Bagaimana jadwal & dosis pemberian Fe
STUDI KASUS 3
Ibrahim balita laki-laki, berusia 26 bulan, sudah 2 minggu menderita diare & oleh ibunya diberi air tajin, tetapi tidak diberikan makanan yang lainnya. Ia dirujuk ke puskesmas Sungai Dareh. Ketika tiba di puskesmas dalam keadaan letargis, tangan & kaki dingin, nafas 60x / menit, nadi lemah 130x / menit, capilary refill 4 detik. Puskesmas tidak punya alat pengukur kadar gula darah. Suhu aksiler 35,4 C, ada edema pada kedua kaki, ada dermatosis, bola mata kanan bernanah, BB = 6,0 kg, PB = 72,0 104
STUDI KASUS 3
Tindakan apa yang harus dilakukan? Sebutkan 4 hal yang paling penting yang harus segera dilakukan Berapa banyak glukosa intravena yang harus diberikan Berapa banyak cairan infus yang harus diberikan pada jam yang ke 1. Setelah infus selama 1 jam, nafas 40x / menit & nadi 100x / menit, apa yang harus dilakukan pada 1 jam berikutnya Setelah rehidrasi, BB naik menjadi 6,2 kg. Apa yang harus diberikan dalam 10 jam berikutnya Berapa banyak antibiotika yang harus diberikan Bila ia datang jam 21.00, bagaimana jadwal & dosis F75. Kapan interval pemberian F75 diubah menjadi setiap 3 jam & 4 jam. Bagaimana dosis & jadwal makanan transisi dengan F100 Bagaimana dosis pemberian vitamin & Fe 105 Bagaimana terapi untuk mata & dermatosis
106
Edema
108
109
Edema
110
Kwashiorkor
Hepatomegali
Edema
111
Bitot spot
Foam-like substance
112
113
Kornea kering
115
116
Keratomalacea
117
118
Anemia Pucat
Tidak Anemia
Tidak pucat
Anemia Pucat
119
120
Kretin
121
Dehydration
Turgor :
122
Dehydration
Sunken eyes
123
2.
3.
MENDEKATKAN PEMERINTAHAN DENGAN MASYARAKAT GUNA MENINGKATKAN KETEPATAN / KECEPATAN DALAM PERENCANAAN & PENGAMBILAN KEPUTUSAN PUBLIK. MENINGKATNYA MUTU PELAYANAN PUBLIK MELALUI KETEPATAN / KECEPATAN PENGAMBILAN KEPUTUSAN MENINGKATNYA KESEJAHTERAAN MASYARAKAT DI DAERAH
124
1.
2. 3.
4.
ANGKA PENDAPATAN PER KAPITA ANGKA MELEK HURUF ANGA BALITA KURANG GIZI ANGKA KEMATIAN BAYI & IBU BERSALIN
125
126
127
IBARAT SEMUA USAHA TERKOORDINASI UNTUK MENCEGAH BERGULIR & MASUKNYA BOLA ( GOAL ) KEGAWANG (SENDIRI) DALAM SEBUAH PERMAINAN SEPAKBOLA KEJADIAN KASUS GIZI BURUK IBARAT SUATU TENDANGAN BOLA KEARAH GAWANG (SENDIRI) KEMATIAN KASUS GIZI BURUK IBARAT SUATU PERISTIWA MASUKNYA BOLA ( GOAL ) KE DALAM GAWANG (SENDIRI) TUGAS PEMAIN DEPAN, TENGAH & BELAKANG ADALAH MENCEGAH BERGULIRNYA BOLA KE GAWANG SENDIRI TUGAS PENJAGA GAWANG ADALAH MENANGKAP BOLA & MENCEGAH MASUKNYA BOLA ( GOAL ) KE 128 DALAM GAWANG (SENDIRI)
1.
2.
3.
4.
ADALAH USAHA TERKOORDINASI LINTAS SEKTOR DIBAWAH PIMPINAN KEPALA PEMERINTAHAN SETEMPAT KEPALA PEMERINTAHAN SETEMPAT ADALAH KAPTEN DARI KESEBELASAN SEPAK BOLA INSTANSI: PENDIDIKAN, PENERANGAN, PERTANIAN, PETERNAKAN, PERKEBUNAN, PERDAGANGAN, INDUSTRI, TENAGA KERJA, KEHUTANAN, SOSIAL, BULOG, KOPERASI, PERKREDITAN, KEAMANAN, PENEGAK HUKUM DLL, ADALAH PEMAIN LINI DEPAN, TENGAH & BELAKANG DARI KESEBELASAN SEPAK BOLA INSTANSI: KESEHATAN, ADALAH PENJAGA 129 GAWANG DARI KESEBELASAN SEPAK BOLA
PENYULUHAN GIZI MASYARAKAT PENANGGULANGAN KEP & GIZI BURUK PENANGGULANGAN GAKY PENANGGULANGAN ANEMIA GIZI PENANGGULANGAN KURANG VITAMIN A PENANGGULANGAN KURANG GIZI MIKRO PENANGGULANGAN GIZI LEBIH PROGRAM GIZI INSTITUSI SISTEM KEWASPADAAN PANGAN & GIZI PENGEMBANGAN TENAGA GIZI PENELITIAN & PENEMBANGAN GIZI 130
GIZI NORMAL (%) 81.0 83.5 87.5 82.2 85.7 84.8 85.3 92.2 84.6 78.3 77.0 82.8 92.6 79.5 80.9 81.2 76.6 91.1 93.7 83.5 78.9 89.7 88.8 92.2 91.1 85.4
10BABAT 11SUKODADI 12PUCUK 13LAMONGAN 14TIKUNG 15DEKET 16GLAGAH 17KARANGBINANGUN 18KALITENGAH 19TURI 20KARANGGENENG 21SEKARAN 22LAREN 23BRONDONG 24PACIRAN 25SOLOKURO KAB. LAMONGAN
132
133