Baza Radikaro Oficiala de Akademio de Esperanto kun difinoj Pli ol 500 bildoj Difinoj nur per radikoj, kiuj

estas difinitaj

Luiz Portella

ILUSTRITA OFICIALA RADIKARO ESPERANTA por LERNANTO

Eldonejo Pentuvio www.pentuvio.com/ep Braziljo 2008

Dinoj Luiz Portella surbaze de ReVo, BER kaj OVO Bildoj Elison Simas kaj Luiz Portella Provlego Esperantistoj Kovrilo Luiz Portella surbaze de arto de rgesthuizen Kompostita de Pentuvio iuj rajtoj e Luiz Portella c c vi ne rajtas liveri i pdf-dosieron. c vi ne rajtas printi i verkon. c Libro plene kreita per GNU/Linukso. ISBN 978-85-60661-05-3 ReVo estas komune verkata kreskanta vortaro e reta-vortaro.de/ c BER estas Baza Esperanta Radikaro de Wouter F. Pilger. OVO estas Oportuna Vortaro de Ordinara Esperanto de Vilho Setl. aa rgesthuizen metas liberajn bildojn e openclipart.org/ c Dankoj TEX-familio, Inkscape kaj aliaj GNU-a uloj e ReVo oj c uloj e debian-esperanto diskut-listo uloj e Inkscape Brasil diskutc c listo Eur pedes Barbosa e Biblioteko de BEL (Brazila Esperanto-Ligo) c Luciano Silva e Libroservo de BEL Elison Simas pro la speciale c malaltaj prezoj de la bildoj uloj e TeX-BR diskut-listo mia familio! c unua eldono: 3.000 ekzempleroj

rekta metodo

Antaparolo u
Teksto venos.

Klarigoj
Grupoj: Ilustrita OREL grupigas la radikojn kiel BER: La Baza Radikaro Ociala havas na grupojn, la ofteco kaj utilo. La na u u ojn, preksojn kaj suksojn, do la vort-konstruajn ilojn, mi apartigis en grupon 0. 0 iloj 1-9 radikoj la ofteco kaj utilo u X aldonoj plej oftaj kaj utilaj radikoj (grupoj 0-6)

Aliaj indikoj (Apis) scienca nomo de besto, vegetalo, ... : bildo (b) p xx : vidu bildon en la pao xx g g (b) umo : vidu bildon e la vorto umo c (d) umo : vidu la dinon e la vorto umo c (tr ) transitiva verbo (ntr ) netransitiva verbo (x) transitiva kaj netransitiva verbo prep. : prepozicio

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

-o, -a, -e

1 alta krajono 2 malalta krajono

1 lara strato g 2 mallara strato g

1 dika libro 2 maldika libro

1 granda pilko 2 malgranda pilko

1 longa maniko 2 mallonga maniko

1 nova papero 2 malnova papero

1 tono rapide falas s 2 plumo malrapide falas -o afero; -a kvalito por afero; -e maniero agi.

1 li bone fartas 2 li malbone fartas

1 forte venti 2 malforte venti

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

esti, stati, -n
Esti kaj stati estas netransitivaj, ili ne petas akuzativon (-n).

i estas homo s

i estas hundo g

i statas laca s i estas bela s

i statas atenta g i estas dela g

Bati estas transitiva, gi petas akuzativon (-n).

kato batas simio

simio batas katon katon batas simio katon simio batas batas katon simio ...

kato batas simion simion batas kato ... ... ...

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

lernu per bildoj

li trinkos akvon

li trinkas akvon

li trinkis akvon

trinkonto

trinkanto trinkanta knabo

trinkinto

trinkota akvo

trinkata akvo

trinkita akvo

10

tabelo de pronomoj

(a parte konata) o (a nekonata) o (kvalito) (loko) (tempo) (maniero) (kazo) u (posedo) (kvanto)

kiu kio kia kie kiam kiel kial kies kiom

nesciata iu io ia ie iam iel ial ies iom tiu tio tia tie tiam tiel tial ties tiom neniu nenio nenia nenie neniam neniel nenial nenies neniom

la tuto iu c io c ia c ie c iam c iel c ial c ies c iom c

precize Osama bin Laden militisto religiema en Usono en 2001 per aviadiloj pro veno g de A.A. kaj U.A. . 3.000 mortoj c

www.pentuvio.com

123456-

Usono estas lando en nordo de Ameriko. A.A. = American Airlines; U.A. = United Airlines kio estas tio? oni tute ne konas pri kio temas. kiu (homo) venis? oni konas, ke temas pri homo. kiun paon vi legas? oni konas, ke temas pri pao. g g kio/io/tio/nenio/io pao ne estas ebla; ... -io -o ... ne estas ebla. c g

Ilustrita OREL

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

11

prepozicioj
al e c ekster je malgra u preter super anstata u irka c u el kontra u per pri sur anta u da en krom po pro tra malanta u de is g kun por sen trans apud dum inter la u post sub

Mi fermas la pordon de la ambron. c Mi fermas la pordon de la ambro. c Post la prepozicioj al, da, de, dum, el, is, je, kun, la, per, por, pri, pro g u kaj sen tute ne eblas uzi akuzativon. Post la aliaj oni generale ne uzas akuzativon. Eblas uzi akuzativon post iuj prepozicioj por signali almovion: g La kato saltas sur la lito. (la kato estas sur la lito kaj saltas) La kato saltas sur la liton. (la kato ne estas sur la lito kaj saltas al nova loko, kiu estas sur la lito) Eblas uzi akuzativon post iuj prepozicioj por specialaj sencoj: Pedro manas pomon anstata piron. kaj g u Pedro manas pomon anstata piro. havas saman signifon. g u Jules batas Palon anstata Leandro. kaj u u Jules batas Palon anstata Leandron. tute ne havas samajn signifojn. u u Se vi ne povas kompreni tion, demandu al via instruisto a e uc http://grupoj.literaturo.com/ 14a regulo el Fundamenta Gramatiko: Ciu prepozicio havas en Esperanto dinitan kaj konstantan signifon, kiu ksas ian uzon; sed se ni devas uzi ian prepozicion kaj la rekta senco ne g montras al ni, kiun prepozicion ni devas preni, tiam ni uzas la prepozicion je, kiu ne havas memstaran signifon; ekz. oji je tio, ridi je tio, enuo je g la patrujo, malsana je la okuloj.

12

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

vortpartoj
boeksmis-ac -ebl-er-il-nj-ad-ec-estr-in-ujdisgepraekmalre-ar-em-ig-ism- c-end-ig -ist-

-a -eg-et-ind-ul-

-an-ej-id-ing-um-

krom pluraj neocialaj. Ili estas uzataj memstare: ulo, eta, ido ktp. ig uzata e netransitiva verbo la rezulto estas transitiva verbo. c 1) La knabo dormis. 2) Si dormigis la bebon (= Si igis la bebon dormanta) i uzata e transitiva verbo la rezulto estas netransitiva verbo. g c 1) Li movas la seon al alia anko. g 2) La branoj de la arbo movias. c g Oni povas kombini vortparton kun radiko a: u radikon kun radikon: potelefono: telefono, kiun oni kunportas en poo. s s prekson kun radiko: alveni: veni al la celo. La instruisto alvenis. us subaeti: akiri ies favoron per kaa mondonaco. c s

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

13

numeroj, monatoj kaj tagoj

0 4 8 12 200 1a 2a nul kvar ok dek du ducent unua dua 1 5 9 20 unu kvin na u dudek 2 6 10 50 du ses dek kvindek 1.000.000 2 kune 2x 3 7 11 100 tri sep dek unu cent

1.000 1/2 1/10

mil duono dekono

miliono duope duobla, du foje

01a: 03a: 05a: 07a: 09a: 11a:

unu jaro estas 12 januaro (31 tagoj) 02a: marto (31 tagoj) 04a: majo (31 tagoj) 06a: julio (31 tagoj) 08a: septembro (30 tagoj) 10a: novembro (30 tagoj) 12a:

monatoj februaro (28 a 29 tagoj) u aprilo (30 tagoj) junio (30 tagoj) agusto (31 tagoj) u oktobro (31 tagoj) decembro (31 tagoj)

unu semajno estas 7 tagoj 2a: ludo 3a: mardo 4a: merkredo 5a: udo 6a: vendredo 7a: sabato a dimano estas tago por ripozo. c

1a: dimano c

vintro

 Projekto Al Ciu Lernanto Unu Vortaro venos dum 2008 en http://www.literaturo.com/vortaro/

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

15

-a na por adjektivoj (alta, o monda, bela)0 abelo eta besto (insekto), kiu produktas mielon (Apis)8 abio pingloarbo (Abies)7 abomeno malamego u pro c zika u pro morala kialo8 c aboni (tr) ade ricevi, la kontrakto, u gazeton, servon ktp8 abrikoto avorana frug kto de abrikotujo (Prunus armeniaca)9 abrupta malagrable subita9 absoluta senkondia, malrelativa9 c abstini (ntr ) ne permesi al si, pro principo, iajn plezurigajn agojn (mani, trinki, fumi, ktp)9 g absurda kontraa al la komuna sau o (la ideo pri la senna movo g estas absurda)9 abunda estanta en pli ol sua c kvanto7 acida kun akra gusto, kiel citrono7 -a- vortparto esprimanta malboc necon, malbonan kvaliton (malbela, maltaga domo: domao)9 u c aeti (tr ) akiri per c mono (oni vendas ion, mi aetas in)3 c g -ad- vortparto esprimanta daran u agon a ripetion (lernado, pau g fado)0

adapti (tr ) tagigi ion9 u adia vorto por saluto je foriro7 u adicii (tr ) aldoni, kunigi nombrojn en unu solan (1 + 1 = 2)8 adjektivo vorto esprimanta kvaliton8 (v) -a administri (tr ) zorgi pri aferoj de entrepreno a persono8 u admiri (tr ) miri pro beleco a suu pereco8 admoni (tr ) kuraigi per parolo al g ago a al plenumo de devo8 u adopti (tr ) lalee alpreni iun kiel u g sian propran lon a linon8 u adori (tr ) amegi; respektegi kiel dion9 adreso precizaj indikoj por atingi iun a ion5 u adverbo nevariebla vorto esprimanta lokon, tempon a maniu eron9 (v) -e advokato jura reprezentanto kaj defendanto e judiskutoj8 c g aero spirebla nesimpla gaso, kiu 4 irkaas la teron c u afabla plaa per entileco, agrac g blaj vortoj kaj komplezoj3 afero io ajn en la mondo, konkreta a abstrakta2 u ao sciigo al la publiko sur papero s kaj ordinare gluita sur muro8 aikti (tr ) morale suferigi9 afranki (tr ) pagi sendkoston8 Afriko mondoparto sude de Erou po9 (b) p 96 g agento peranto, generale dungita por peri dinitan aferon9 agi (ntr ) fari ion5 agiti (tr ) moveti rapide kaj ripete9

16

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

aglo rabobirdo (Aquila)7 agordo ustigi aparaton, g muzikilon ...7 agrabla plaa, kiu donas plezuc ron (agrabla vetero)4 ao kiomo de la tempo, ekde la g naskio4 g ajlo bulba kreska o kun akra odoro (Allium sativum)9 ajn vorteto, kiu almetias apud g vortoj demandaj a sendinaj por u insisti pri la nediniteco1 -a - vortparto esprimanta ion, kion oni povas tui (esta mas o, na 0 g o) a konkreta afero, io tueblaX o s akademio societo pri iu temo9 akceli (tr ) plirapidigi8 akcento plilatigo de voo sur diu c nita parto de vorto9 akcepti (tr ) konsenti ricevi ion, kion iu donas a proponas4 u akcidento malfelia okaza 7 c o akcio atesto pri partopreno en la kapitalo de nanca societo9 akiri (tr ) havigi al si6 akno eta kaj rua vela sur la g s o hato9 u akompani (tr ) esti a iri kun iu u a io6 u akordo sameco de sentoj a opinioj u inter personoj9 akra trana a pika6 c u akrido saltinsekto, kiu muzikas kaj manas kreska (Acridium)9 g on

akso rekta linio, irka c u kiu turnias korpo9 g aktiva agema, laborema9 akto parto de teatra o; ociala atesto9 aktoro teatra a kina ludisto9 u aktuala nuntempa9 akurata okazanta je usta tempo8 g akuzativo -nX (b) p 08 (v) -n g akuzi (tr ) kulpigi9 akvo ua el riveroj kaj maroj o (H2 O)3 al prep. esprimanta direkton (rigardi al la strato)1 alarmo signalo por ano! nci daneron9 g alado birdo (Alauda)9 u albumo binda en formo o de libro, por konservi notojn, fotografa ojn ktp8 aleo vojo en ardeno a parko9 g u alfabeto listo da iuj literoj de iu c lingvo (a, b, c, , d . . . )9 c algo kreska vivanta en o a sur akvo9 u alia alia a = ne tiu a 2 o o alkoholo esenca parto de brando, vino kaj aliaj ebriigaj likva oj (C2 H5 OH kaj aliaj OH)8 almena vorto por diri ne malpli u ol1 almozo mondonaco, monhelpo al malriulo8 c alta vertikale granda2 (b) p 07 g alterni (ntr ) sekvi lavice unu la u alian (la sezonoj alternas)9 aludi (x) nerekte paroli pri iu a io9 u

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

17

alumeto ligna peceto, kiu ekbrulas per frotado7 aluminio arentkolora malpeza meg talo (Al)9 amara maldola por la gusto9 c amaso multnombra, enerale seng orda aro4 amatoro neprofesiulo9 ambasado ambasadora aro de delegitoj9 ambasadoro plej alta reprezentanto de iu tato e alia tato9 s c s amba unu kaj alia kune1 u Ameriko mondoparto okcidente de Afriko kaj Eropo9 (b) p 96 u g ami (tr ) havi koran inklinon por iu2 amiko persono, kiu estas korligita kun alia pro inklino sed ne pro seksamo, nek pro familianeco2 amplekso grado de grandeco8 ampolo eta botelo por kelkaj celoj9 amuzi (tr ) agrable distri kaj gajigi5 -an- vortparto esprimanta membrecon (afrikano, estrarano)0 anaso nabirdo g (Anas)8 anekdoto mallonga, sprita rakonto9 angilo serpentosimila manebla g o (Anguilla)9 s angulo grado de malfermo inter du linioj a muroj, u kiuj tuas unu la alian4 s

anelo loanto en g g ielo, i povas helpi c g teranojn8 animalo vivulo, kiu ne estas kreska gi kapablas senti kaj sin o, movi8 animo nekorpa parto de la homo, iuj taksas in senmorta5 g anka vorto por diri kaj plie, u same, egale kiel aliaj (anka u mi ploris)1 ankora is la nuna momento; deu g nove, ree, plue1 anonci (tr ) publike sciigi6 ansero nabirdo simila tag men pli granda ol anaso (Anser )9 anstata prep. por diri: en la loko u de, en la rolo de, en la funkcio de1 -ant- vortparto por diri, ke la ago plu daras, rilate al kiu agas: u mananto estas tiu, kiu manas0 g g (b) p 09 g anta prep. por diri: en tempo u pli frua; en loko fronte al io1 aparato kuna de objektoj a ino u strumentoj servanta por plenumi ion (telefono, televidilo ...)7 aparta malkuna4 apartamento komforta loejo8 g aparteni (ntr ) esti ies poseda o; esti parto de io6 apena vorto por diri ne pli mulu te ol, preska ne (i apena u s u adis vin)1 u aperi (ntr ) sin vidigi4 aperturo malferma 9 o apetito deziro mani8 g

18

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

apladi (x) montri per u batado de unu mano kontra alia aprobon9 u apliki (tr ) uzi por praktiko teoriajn sciojn9 apogi (tr ) subteni por ke io ne falu6 apostolo unu el 12 vokitoj de Kristo9 apoteko ejo por kuraciloj, kie oni vendas a disdonas ilin8 u aprilo la kvara monato de la jaro5 apro sovaa porko g (Sus scrofa)9 aprobi (tr ) opinii ion bona6 apud prep. esprimanta proksimecon1 -ar- vortparto esprimanta kolekton da samspecaj a oj, kiu formas unu apartan tuton (stelaro, homaro)0 araneo venena insekto, kiu teksas reton (Aranea)8 arani (tr ) meti la usta ordo; g u g pretigi (arani kongreson)5 g arbitra libervola, senkontrola9 arbo ligna dara kresu ka kun alta trunko3 o arda varmega8 arento valora metalo (Ag)5 g arko parto de kurbo, precipe de cirklo8 armeo organizita aro de militistoj de iu tato7 s

armi (tr ) provizi per armiloj, tio estas, per diversaj iloj por atake vundi, mortigi ktp6 armo (en praEsperanto i vorto c signifas armilon)6 arterio tubeto, kiu kondukas la sangon el la koro gis iuj partoj c de la korpo9 artiko loko, kie kunligias du osg toj a membroj, tiel ke ili povas u movii unu rilate al alia9 g artikolo teksto en gazeto; gramatika dinilo (la vorteto la, en Esperanto)7 arto tuto de scioj kaj reguloj akirita per studo, uzebla por iuj rezultoj3 -as na por verboj, kiam temas o pri la nuna tempo (vi legas)0 (b) p 09 g asekuri (tr ) garantii per kontrakto kontra monata pagado, ke se u okazos akcidento, tiam venos mono por pagi la perdon8 asembleo kunsido por ocialaj decidoj9 aserti (tr ) rme certigi9 asfalto nigra planko por stratoj9 asisti (tr ) pro oca devo eesti c por helpi profesoron, pastron, kuraciston9 asocio grava societo8 aspekti (ntr ) ajni7 s -at- vortparto por diri, ke la ago plu daras, rilate al kiu ricevas la u agon: vidato estas tiu, kiun oni vidas0 (b) p 09 g

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

19

ataki (tr ) komenci batalon kontra malamiko6 u atendi (tr ) resti is iu alvenos a g u io okazos3 atenta turnanta kaj ksanta siajn mensajn kapablojn al io4 atesti (tr ) certigi ion, ar oni vidis, c adis a spertis tion8 u u atingi (x) veni is iu loko a reg u zulto5 Atlantiko parto de la oceano9 (b) p 96 g atomo tre eta ero de la a 9 oj a vorteto uzata por elekto: u vi u c trinkos teon a kafon?1 u 9 adaca ege kuraa, maltima u g adi (tr ) uzi la orelojn3 u agusto la oka monato de la jaro5 u askulti (tr ) atenti u por adi4 u Astralio lando oriente de Afriko9 u (b) p 96 g ato = atomobilo8 u u atobuso granda au u tomobilo; pluraj personoj povas uzi in samtempe7 g atomato maino kapabla mem u s regi iujn, a almena iujn, siajn c u u funkciojn7 atomobilo motora veu turilo, kutime kun kvar radoj, por stratoj8 atoritato inuo bazita je respeku to8 atoro verkinto; kreinto9 u atuno sezono post somero kaj u anta vintro4 (b) p 13 u g

avantao tio, kio donas ian supereg con; tio, kio enhavas pli grandan utilon9 avara tro parema6 s aveno greno (Avena)9 aventuro neatendita kaj riska neordinara okaza 7 o avenuo lara strato8 g averti (tr ) antasciigi kaj atentigi u iun pri io6 aviadilo veturilo por la ielo c (aviad/il/o)8 avida fortege deziranta ion8 avo patro de patro a patro de u patrino4 azeno besto simila al evalo (Equus asic nus)5 Azio mondoparto oriente de Eu ropo9 (b) p 96 g

babili (x) paroli intime7 bacilo speco de bakterio kun formo de bastono9 bagatelo afero ne grava9 baki (tr ) kuiri per varmo, ne per amo8 bakterio ege eta viva kiu o kazas putradon, puson kaj u diversajn malsanojn9 balai (tr ) purigi per speciala ilo6 (balailo )

20

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

balanci (tr ) movi ion tiel, ke i alg terne levias kaj mallevias8 g g balbuti (tr ) malklare paroli pro nevolaj haltoj kaj ripetoj9 balda post mallonga tempo1 u balo festo por danci9 balono malrapida ugilo, kiu ugas pro mallibera malpeza gaso7 baloti (ntr ) vodoni; (tr ) c elekti iun por posteno9 bambuo altegaj varmlandaj herboj (Bambusa)9 banano frukto el bananujo, kun ava elo kaj ete dola s c blanka karno (Musa)9 bandao tuko por prog tekti vundon9 bani (tr ) meti iun a ion en akvon por u lavado5 banko entrepreno por nanco kaj mono7 banto ornama nodo9 bapti (tr ) ocialigi alvenon de iu al religio; doni nomon9 barakti (ntr ) forte movi siajn brakojn kaj krurojn por sin liberigi8 barbiro ulo, kiu samtempe estas razisto, kombisto kaj har-tondisto9

barbo haroj de vango kaj mentono6 barelo ligna ujo por likva 8 o barko eta veturilo por akvo, kiu ne havas ambron9 c baro io, kio malhelpas trairon a u agadon6 basko pendanta parto de vesto9 bastono eta stango, generale el ligno, por helpi piediron6 batali (ntr ) peni venki iun4 bati (tr ) forte frapi3 bazaro vendejo kun pluraj diversaj sendependaj vendobudoj8 bazo malsupra parto de a efa o; c parto de ideo8 bebo infaneto8 bedari (tr ) esti malfeliu a pro okaza a perdo6 c o u beko malmola parto de buo de birdo6 s bela havanta kvalitojn, kiuj plaas c al vidado a adado2 u u bendo a kaj longa kaj mallara9 o g beni (tr ) peti dion gardi ion a iun8 u benko meblo por sidi5 benzino likva (el o petrolo) kiu movigas motoron8

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

21

bero ia ajn eta karneca frukto7 besto animalo, kiu ne estas homo4 beto manebla kreska g o, uzata anka por prou dukti sukeron (Beta)9 betulo arbo kun hela elo, kun tre ekseblaj s branoj (Betula)8 c bezoni (tr ) esti en situacio, kiu postulas ion3 biblioteko librejo, kie eblas legado a prunto de libroj8 u biciklo veturilo kun du radoj, movata per la kruroj8 bieno kampara ter-poseda 7 o biero alkohola trinka el greno o (enerale kun 5% de alkoholo)7 g bifsteko maldika rostita trana da boc o va viando9 bildo videbla aspekto de a vera oj, a fotograta, pentrita ktp (e u c biciklo estas bildo de biciklo)3 bileto (plej ofte pagita) papero por uzi ion (eniri kinejon, vojai per aviadilo)7 g bindi (tr ) kudri foliojn de libro, kaj surmeti al i rigidan kovrilon9 g birdo besto kun du piedoj, ugiloj kaj plumoj (Aves)3 (b) anaso, hirundo, korvo blanka kun koloro de neo a lakg u to3 (b) p 100 g

blasfemi (tr ) diri ofendajn vortojn al dio a pri dio9 u bleki (ntr ) krii (valida por bestoj, por pluraj bestoj estas speciala vorto: boji, mui ...)9 g blinda sen vid-kapablo7 bloko granda kaj peza maso da materialo9 blonda kun haroj kies koloro estas inter ora kaj ava7 (b) p 100 g blovi (ntr ) ekmovi la aeron per buo; s (tr ) per buo pui s s la aeron sur a en ion6 u blua kun koloro de la ielo kiam c ne estas nuboj4 (b) p 100 g bluzo vesta por la supra parto de o la korpo8 bo- vortparto kiu indikas parencecon pro edzio (bolo: edzo de g lino; bopatro: patro de edzo a u edzino)0 boato barketo8 boji (ntr ) hunde bleki8 boli (ntr ) esti ianta g de likva al gaso (ako vo bolas je 100 o C)6 bombono franda 8 o bona kun ustaj ecoj2 g (b) p 07 g bonvoli afable konsenti (bon/vol/ i)9 bordo strio da tero e akvo4 c bori (tr ) fari mallaran truon per g speciala ilo8

22

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

borso kunveno de komercistoj, kasistoj kaj aliaj personoj, kiuj komercas valorpaperojn a diveru sajn varojn.9 botelo vazo enerale vitra kun g mallara kolo por teni likva 6 g on (b) vino boto alta uo7 s bovlo vazo sen kolo9 bovo granda mambesto bredata por viando kaj lakto (Bos)5 braceleto ornama por o la brako (brak-ringo)9 brako supera membro de homo, kie estas la mano4 brakumi (tr ) irkaigi ion c u per amba brakoj (brak/ u um/i)8 brano neefa suc c pera parto de arbo; parto de la tuto6 arbo kun kvar branoj c brando alkohola trinka kun pli ol o 9 35% de alkoholo brasiko diversforma kreska (Brassica)7 o brava ege lerta kaj sen-tima e iu c ajn situacio8 bredi (tr ) vivigi malliberajn bestojn por homa uzo9 bremso ilo por haltigi a malrau pidigi mainon8 s breto horizontala tabulo por lasi a ojn sur i7 g

brido rimeno por la kapo de bestoj, per kiu oni kondukas ilin9 briko tono a kvaza s u u tono per kiu oni s faras murojn 7 brili (ntr ) ete lumi4 brokanti (x) vendi uzitajn a ojn por plua uzado9 bronzo metalo, miksa de kupro o (Cu) kaj stano (Sn)9 broso ilo por purigi meblojn a u kombi harojn6 brouro maldika presa ne bindita s o (ilustrita OREL estas brouro)8 s brovo arkoforma haroj super la okulo8 brui (ntr ) fari sonojn, kiuj estas nek muzika nek parolo (maro o bruas, infano plore bruas)4 bruli (ntr ) nii (esti konsumata) g per fajro3 bruna kun koloro de okolado5 c (b) p 100 g brusto parto da la korpo, ekde la kolo gis la ventro5 bruto kvarpieda patobesto (bovo, s evalo, porko ktp)9 c bubo petola knabeto8 bui (tr ) mortigi bruton por manc ado9 g budeto anta kalkulo pri en- kaj g u el-spezoj9

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

23

budo simpla ambro ne por c loi (telefonbudo, butika g budo)8 bukedo fasko da oroj9 buklo volvianta fasg keto da haroj9 buko ilo por ksi zonon9 bulbo dika subtera parto de iuj kreska (beto, cepo ...)9 oj bulko eta pano9 bulo io ajn kun formo de globo (bulo el viando, neo, papero)7 g bulteno regule aperanta informilo9 bulvardo lara strato por promeni8 g buro urbano nek ria nek malria7 g c c burono vela en kreska kiu g s o o, farios folio a oro9 g u buo truo en kapo s de homo a besto, u per kiu i manas3 g g butero graso el lakto5 butiko vendejo8 butono ornama o por fermi veston6

cedi (ntr ) ne kontrastari; transu doni poseda a rajton al alia on u persono8 celo tio, kion oni celas4 ; celi havi volon realigi, atingi cemento efa substanco por kuc nigi brikojn kaj do fari murojn kaj domojn8

cent 1001 ; ducent 200; tricent kvar 304 centimetro mezur-unuo de longo, kiu estas centono de metro (0,01 metro)9 centralo efa nodo en iu ajn reto c (telefon-centralo ktp)9 centro la mezo de cirklo, a a o u loko7 cepo kreska kies bulo, bo estas uzata kiel legomo (Allium cepa)9 cerbo organo en la kapo, per kiu vi pensas8 certa eco de io, pri kio tute ne estas dubo3 cervo besto kies viro havas grandajn kornojn (Cervus)9 cetera iu restanta, iu alia; iu, c c c kiun oni ankora ne menciis5 u cifero aro da signo por nombroj (1 2 3 4 5 6 7 8 9 0)6 cigaredo tabako volvita en papero por fumado7 cigaro tabako volvita en tabak-folio por fumado9 cigno granda, enerale g blanka nabirdo kun g longa kolo (Cygnus)9 cikado insekto kiu muzikas (Cicada kaj aliaj)9 cikatro signo de vundo post resanio9 g

24

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

ciklo vico de fenomenoj, kiu ripetias en sama ordo7 g cikonio granda birdo kun longaj kruroj (Ciconia)9 cinamo elo de cinamujo, uzata s kiel spico (Cinnamomum)9 cindro griza resta de brulado9 o cirkelo ilo por desegni cirkloj9 cirklo ebena ronda kurbo9 cirkonstanco situacio de afero kunligita al alia afero, kiu okazas8 cirkulero sciiga letero sendita al pluraj personoj9 cirkuli (ntr ) rond-ire movii9 g cirkvito aro de vojoj, tra kiu trauas elektro9 ciro pasto por briligi kaj protekti uojn el ledo9 s citi (tr ) ripeti vortojn a tekston u de iu alia; mencii8 citrono frukto de citronujo, ov-forma kun hele ava elo (Citrus medica)7 s civila ulo, kiu estas nemilitista, nereligiista kaj nepolitikista9 civilizi (tr ) morale, intelekte kaj socie mildigi8 civito aro de tatanoj kun politikaj s rajtoj el la tuta tato9 s

ambro aparta ejo de domo, disc igita per muro, kun pordo al ekstero a/kaj al alia ambro2 u c apelo kap-vesto kun c irkarando; sur c u literoj kiel , ktp4 c s apitro iu parto de libro, kun c c aparta titolo a/kaj numero6 u apo senranda c kap-vesto7 ar vorteto por klarigi ion: pro c tio, ke (mi ridas, ar vi grimac cas)1 arma plaa kaj loga7 c c aro malnova c veturilo tirata de besto por batalo; ar-veturilo9 s g arumo eta aro kun unu rado, kiu c c estas puata de homo (ar/um/ s c o)9 asi (tr ) postkuri beston por in c g kapti6 e prep. esprimanta proksimecon c (sidi e la fenestro)1 c eesti (x) esti en iu loko, kiam io c okazas (e/est/i)9 c ef- vortparto por diri ke io esc tas la plej grava a alt-ranga u (efurbo, efministro ktp)0 c c eko papero, kiu rajc tigas iun ricevi mo- $ non el la banko8 elo ambreto por unu persono; c c ero de vivanta teksa 9 o

agreni (tr ) kazi malplezuron al c u iu8

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

25

emizo maldika vesc to por la supra parto de la korpo6 eno ligilo el kunligitaj ringoj8 c erizo bongusta rua c g frukto el erizujo (Pruc nus avium, Prunus cerasus)8 erko kesto, en kiu oni c metas mortinton9 erpi (tr ) preni likva el iu loko; c on elpreni, eltiri8 esi (ntr ) ne esti plu, ne agi plu, c interrompii5 g evalo besto kvarc pieda uzata kiel tir- kaj rajd-besto (Equus caballus)3 i vorteto esprimanta proksimec con1 ia de iu speco, de iu kvalito1 c c c ial pro ia kazo9 c c u iam en iu tempo1 c c ie en iu loko1 c c iel la ia maniero6 c uc ielo spaco super ni, kie estas la c steloj3 ies de iu; kiu apartenas al iu9 c c c i (tr ) malorde kunpremi a faldi9 c u ifono eluzita tofo a vesta 7 c s u o io iuj aferoj; la tuto1 c c iom la tuta kvanto9 c irka prep. signifanta en iuj c u c ankoj de1 iu sen escepto1 c

-j- vortparto esprimanta karecon c (por viro) (patro = pajo; Petro c = Pejo)9 c okolado c dola c mana el kag o kao kaj sukero7 u vorteto por enkonduki demanc don: u vi komprenas? u li vec c nos?1

da prep. uzata por mezuro (glaso da vino, 60 paoj da teksto)1 g daktilo frukto de daktilujo (Phoenix)9 danci (ntr ) movi sin, siajn brakojn kaj krurojn la u muzika 6 o dando viro, kies efa zorgo estas c vesti la modo9 u danero ebleco de malbono, de g malfelio5 c danki (x) (iun a al iu) montri sin u felia pri io3 c dato preciza tempo: 2007/09/237 dari (ntr ) ade esti, ne esi7 u c daro tempo dum kiu io okazas4 u de prep. esprimanta posedon, devenon, kazon kaj komencan u punkton en la tempo a spaco u (dentoj de leono; de la patro mi ricevis libron; li paliis de timo; g de hodia gis morga)1 u u debeto uldo de kliento e komers c cisto9

26

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

decembro la lasta monato de la jaro5 deci (ntr ) agi la la eneralaj kutiu g moj, moroj9 decidi (tr ) dini kion fari; ksi sian opinion a volon5 u dedii (tr ) tute fordoni al; diri, ke c oni kreis ion por iu8 defendi (tr ) protekti kontra atau ko6 decito sumo, kiu mankas por ke la enspezoj egalu la elspezojn8 degeli (ntr ) malglaciii, malfrosg tii, uidii8 g g de (ntr ) plenumi sian servon la ori u dinita tempo9 1 dek 10 deklari (tr ) ociale, publike a foru male sciigi8 deklivo surfaco ne horizontala, tamen ne vertikala7 dekoracio ornama de ambro a o c u loko8 dekstra anko (en Esperanto vi legas de la maldekstra al la dekstra anko)3 delegi (tr ) sendi iun kiel reprezentanton8 delikata facile rompebla; milde impresanta niajn sentumojn6 deliri (ntr ) esti malsana, tiel ke oni diras, vidas a adas malrealajn u u aferojn9 demandi peti informon2 densa tia, ke iaj eroj tre proksig mas unu al alia6 dento malmola en o nia buo4 s

denunci (tr ) sciigi policon pri krimo9 dependi (ntr ) esti subigita sub ies volo a povo (de/pend/i)8 u deponi (tr ) lasi ion e iu por dumc tempa gardado; meti monon en bankon la kondioj9 u c deputi (tr ) elekti kaj sendi iun kiel reprezentanton al parlamento9 des vorteto uzata anta pli a u u malpli responde al ju por montri rilaton (ju pli oni posedas, des pli oni avidas)7 desegni (tr ) fari bildon per krajono6 deserto postmana ofte dola8 g o, c destini (tr ) decidi celon8 detalo malgranda parto de io8 deteni (tr ) teni malproksima; malhelpi, malpermesi (de/ten/i)9 determini (tr ) precize deni ion antae ne dinita a ne konata9 u u detrui (tr ) nuligi, malkonstrui7 devi (tr ) ne povi ne fari2 devontigi (tr ) ligi iun per promeso, ke tiu nepre faros (dev/ont/ig/i)9 dezerto regiono, kie preska ne esu tas akvo, kreska o a loanto7 u g deziri (tr ) voli havi a fari ion2 u diablo supernatura esta estro de la malboo, naj spiritoj8 dialogo interparolado9 dianto herbo kun belaj oroj (Dianthus)9

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

27

dieto manomaniero dinita de kug racisto9 difekti (tr ) malbonigi7 diferenci (ntr ) esti malsama6 dini (tr ) precize klarigi, priskribi la signifon de vorto, ideo ktp7 digesti (tr ) pri-labori mana en g on stomako, por ke i iru al la sango9 g dika granda la la dimensio diko, u granda la volumeno4 (b) p 07 u g dikti (tr ) diri ion, por ke iu alia skribu in9 g diligenta laborema, eka kaj rapida en sia laboro7 dimano la unua tago de la semac jno, inter sabato kaj lundo5 dimensio jen konataj dimensioj: longo, laro, alto . . . 9 g dio supernatura esta estro de la o, bonaj spiritoj4 direkto vojo la rekta linio4 u direktoro estro de laborejo7 diri konigi sian penson per vortoj2 dis- vortparto esprimanta malkunion al pluraj direktoj0 g disko plata, ronda a 8 o diskuti (ntr ) interani s g malsamajn ideojn7 disponi (x) havi ion por lavola u uzado9 disputi (ntr ) malamike diskuti8 distanco longo inter du punktoj7 distingi (tr ) rimarki diferencon inter aferoj8 distri (tr ) amuzi; deturni la atenton7 distribui (tr ) disdoni, disporti8 diveni (tr ) malkovri hazarde7

diversa malsamspeca (mal/sam/ spec/a)4 dividi (tr ) disigi, partigi; (8/2 = 4)7 do vorteto esprimanta konkludon (mi bone manis, do mi satas)1 g dogano imposto kiam varo eniras taton9 s doktoro la plej alta titolo en universitato6 dokumento atesto, kiun registaro postulas (stir-atesto, identigatesto ktp)9 dola kun gusto kiel sukero3 c doloro tre malagrabla korpa sento4 domai (tr ) deziri pari, ne elspezi, g s ne difekti ion7 domao perdo a difekto, kiun oni g u ne volus suferi7 domo loejo3 g donaco io senpage donita por plezuro5 doni (tr ) havigi al iu2 dorloti (tr ) (iun) fari ion, kion tiu c petas a volas9 u dormi (ntr ) kui senage3 s (v) soni, lito g dorno pikilo de kreska o a alia a 9 u o dorso malantaa paru to de la homa korpo, a supra parto de la u besta korpo5 doto hava por geedzio9 o g dramo teatra tre emociiga okao; za 8 o

28

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

drapo teksa el lano8 o drato metala fadeno7 dresi (tr ) instrui beston9 droni (ntr ) nevole subakvii7 g du 21 dubi (x) ne esti certa pri io; ne scii, u io estas vera a ne4 c u dum prep. en la sama tempo (dum la parolado li dormis)1 dungi (tr ) kontrakti laboriston8 duo prucigo de aks s vo sur korpon8

-e na por adverboj (amike, o rapide, varme)0 ebena kun iuj punktoj en sama c nivelo, sen alta a malalta 6 oj u oj -ebl- vortparto esprimanta, ke io povas esti farata (manebla = g oni povas mani tiun; videbla = g oni povas vidi tiun)0 ebria konfuzita de alkoholo8 -ec- vortparto esprimanta kvaliton a staton (soleco, moleco)0 u e surprize anka; ne nur sed plie1 c u eduki (tr ) instrui por la vivo6 edzo viro lalee ligita al virino3 u g efektiva kiu reale ekzistas, ne nur ajna5 s efekto forta impreso9 eki (ntr ) havi realan rezulton5

-eg- vortparto esprimanta tre altan gradon de grandeco a foru teco (granda domo = domego; forte pluvi = pluvegi)0 egala tute sama5 egoisto persono kiu ame zorgas nur pri si mem (ego/ist/o)9 ripetio de eho g sono pro reekto9 -ej- vortparto esprimanta lokon (loko por dormi = dormejo; loko por loi = loejo)0 g g ek- vortparto esprimanta subitan komencon (ekridi, ekvidi ...)0 ekipi (tr ) havigi al iu/io iujn necec sajn ilojn9 eklezio religia organiza 9 o ekonomio scienco pri produktado kaj disdividado de la ria 8 c oj ekrano ebena surfaco uzata por vidigi bildojn9 eks- vortparto esprimanta, ke oni forlasis profesion, staton (eksprezidanto, eksocisto)9 eksciti (tr ) kazi agon jen la u u morala jen la zika vidpunkto7 u ekskursi (ntr ) fari longan plezuran a esploran promenadon a u u vojaon7 g ekspedi (tr ) sendi al dinita adreso9 eksperimento metoda provo por kontroli a pruvi ion8 u eksplodi (ntr ) subite, forte diskrevi8

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

29

ekspluati (tr ) uzadi ion, kaj valorigi in por sia proto; tro proti g el ies laboro, kun maljusta pago9 eksporti (tr ) vendi varojn al alia lando por revendado9 ekspozicio publika prezentado de diversaj produktoj de industrio a u de arto9 ekster prep. esprimanta malinternon (mi staras ekster la domo)1 ekstrema en la no, en la plej malproksima; e la plej alta grado 8 c ekvatoro imagita linio, kiu disdividas teron en nordo kaj sudo9 (b) p 97 g ekvilibro stato, kiam io estas senmova malgra fortoj, ar la fortoj u c nuligas unu la alian8 9 ekzakta science usta g ekzameni (tr ) detale esplori; provi per demandoj la sciojn de kandidato7 ekzekuti (tr ) lee mortigi krimug lon9 ekzemplo io, kion oni imitu; praktiko4 ekzerci (tr ) lertigi per praktiko7 ekzisti (ntr ) esti en nuntempo kaj realo5 el prep. esprimanta: movon eksteren (veni el nordo); antaan u staton (veki el dormo); kazon de u sento a ideo; devenon (doni al u iu el sia pano); materialon (plekti kronon el oroj)1 elasta kun kapablo ani sian fors g mon per prema a tira forto, u tamen reveni al sia normala formo kiam la forto esas9 c

eldoni (tr ) publikigi kaj vendigi ian ajn verkon (el/don/i)9 elefanto la plej granda surtera mamulo vivanta en Afriko (Loxodonta) kaj Azio (Elephas)8 eleganta bonguste vestita8 elekti (tr ) preni unu el du a el u multaj4 elektro formo de energio, kies vojoj estas dratoj7 elektroniko brano de ziko, kiu c studas cirkviton; tehniko pri kreado de cirkvito9 elemento baza parto a substanco u de tuta 9 o elturnii (ntr ) eliri el malfacila g situacio per sia lerto (el/turn/ i/i)8 g -em- vortparto esprimanta inklinon (laborema, manema)0 g emajlo malmola vitrosimila kovra o (natura kovra de dento, ornama o kovra de ungo, protekta kovra o o de poto ktp)9 embaraso malfacila situacio; eno g al la movoj7 emerito (ofte maljuna) laboristo, kiu ne plu laboras kaj ricevas pension9 eminenta supera pro sia rango, merito a scio8 u emocio kortuo8 s en prep. por diri interne de pri loko, tempo kaj situacio1 -end- vortparto esprimanta, ke tion oni devas fari (legenda, diskutenda)0

30

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

energio fonto de forto7 enigmo malklara afero; malfacila proponata demando por diveno8 enketi (x) esplori opinion, okaza per demando al iu9 on entrepreni (tr ) komenci gravan taskon; gvidi komercejon a inu dustrion8 enui (ntr ) malplezuri pro senintereso a manko de okupo7 u envii (x) deziri havi tion, kion alia posedas8 epidemio malsano samtempe atakanta multajn personojn en unu loko9 epoko grava momento en la historio7 -er- vortparto por indiki peco da (sablero, neero)0 g erari (ntr ) malbone fari, maluste g fari; maluste opinii4 g escepti (tr ) intence preterlasi; apartigi kaj ne konsideri8 esenco tio, kio konsistigas la propran naturon de io8 eskapi (x) sukcese eviti per forkuro9 Esperantisto tiu, kiu parolas Esperanton8 Esperanto lingvo proponata kiel internacia, per kiu i libro estas c skribita8 esperi (x) kredi, ke tio, kion oni deziras, realios4 g esplori (tr ) atente rigardi por ekkoni ion nekonatan a kaitan7 u s esprimi (tr ) montri ion de si mem per vortoj, gestoj a iu ajn riu medo7

establi (tr ) fondi kaj arani orgag niza 9 on esti (ntr ) ekzisti, trovii, stati2 g estigi (tr ) fari, ke io estu, kazi, u formi, produkti (est/ig/i)9 estimi (tr ) alte taksi ies moralan a spiritan valoron5 u estingi (tr ) esigi bruladon; esigi c c lumadon6 estro homo kiu gvidas, regas (urbestro, ipestro)0 s -etvortparto esprimanta tre malaltan gradon de grandeco a u forteco (dometo, urbeto) 0 etao samnivela parto de domo7 g etapo vojo inter du haltoj9 etato tabelo de la nomoj kaj salajroj de ocistoj9 etendi (tr ) malvolvi, plilongigi al iu direkto7 eterna havanta nek komencion g nek nion; havanta neniun g non7 Eropo mondoparto kun plej granu da nombro de lando9 (b) p 96 g evento sue grava okaza 9 c o evidenta tiel klara kaj senduba ke i ne bezonas pruvon7 g eviti (tr ) peni ne renkonti iun; peni ne esti trata de io6 evolui (ntr ) iom post iom disvolvii, kreski7 g ezoko manebla rivero (Esox)8 g s

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

31

fabelo fantazia rakonto ofte kun herooj9 fabo semo manata kiel g legomo (Vicia faba)9 fabriko ejo, kie oni pogrande produktas komerca 8 on facila senpene, simple farebla2 faco ebena anko de a (kubo havas ses o facojn) 9 fadeno longa kaj maldika a o, enerale uzata por fari teksa 6 g ojn fago arbo kun triangulaj nuksoj (Fagus)9 fajenco tero, per kiu oni faras potojn; tiaj potoj9 faj (x) blovi tra lipoj, beko a speu ciala ilo por fari akrajn sonojn7 fajro fenomeno, kiu produktas lumon kaj varmon4 fako aparta brano de scienco, c arto, komerco ktp6 fakto tio, kio efektive okazis a u okazas6 fali (tr ) detrani herbon kaj grec c non per kurba tranilo kun longa c tenilo (falilo)9 c faldi (tr ) duoble a pluroble eksi u tukon, paperon kaj enerale ion g ajn maldikan7 fali (ntr ) mallevii, iri de supre g malsupren pro la propra pezo3 falsa malvera, falsita6

falsi (tr ) trompe ani; trompe s g imiti la ajnon de io6 s fama tre konata6 familiara kvaza el la familio mem; u intima9 familio aro formata de la patro, patrino kaj infanoj3 fandi (tr ) likvigi per varmo7 fanfaroni (x) eri pri io, kion oni ne mem faris; tro ladi sin8 u fantazio krea imagpovo9 farbo likva por koo lorigi8 fari (tr ) estigi; okazigi; doni ian econ; agi2 farmi (tr ) lue preni teron a bienon u por in kulturi7 g farti (ntr ) esti en bona a malbona u stato, rilate al la sano7 faruno muelita greno a radiko7 u fasado fronto de konstrua kie eso, tas la efa enirejo9 c fasko aro da longaj kaj maldikaj a kiam kunligitaj7 oj, fasono maniero fari veston9 fasti (ntr ) dum longa tempo vole ne mani9 g fako bukavo de sovaa besto; iu u s g ajn timiga malferma 8 o favora helpanta; prezentanta bonajn kondiojn7 c

32

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

fazeolo semo manata kiel legomo g (Phaseolus)9 febro altio de la g korpa temperaturo de homo8 februaro dua monato de la jaro5 feo iu ajn substanco, kiu foje c aperas en fundo de botelo kun likva la plej malbona parto de o; io9 federacio unuio de tatoj a sog s u cietoj9 felia oje kontenta2 c g felo kruda besta hato kun haroj8 u felto tofo ne teksita9 s fendi (tr ) fari fendon8 fendo mallara kaj longa truo (tio g aperas en muroj de malnovaj domoj)8 fenestro aperturo en muro de domo por eniro de lumo kaj aero3 fenomeno natura okaza ekstero; ordinara afero9 feo fabela esta havanta supernato urajn povojn9 ferio libera tago, kiam laboro ne estas devigata7 fermi (tr ) malebligi eniron a elu iron; esigi3 c fero malmola metalo (Fe)4 fervora pasie diligenta8 festeni (ntr ) feste mani8 g festi (x) fari agrablajn aferojn pro io4 - vortparto esprimanta malestimon kaj abomenon9

ekkrio esprimanta malestimon (, kiel abomene!)9 ano viro, kiu edzios balda7 c g u dela kiu ne perdas; iam agas c kiel amiko6 di (x) plenkredi je la kapablo, servo a helpo de iu; plenkredi je la u eko de io7 era tre kontenta pri si kaj pri siaj faroj6 go dola mola frukto c de gujo (Ficus)9 guro videbla ekstera formo de esta a objekto7 o u kcio krea de la fantazio9 o ksa nemovebla, senana5 s g ksi (tr ) rme senmovigi per ligo, gluo, najlo a io simila5 u lmo rakonto rakontita per bildoj, kiujn oni vidas en ekrano, kies serio ajnigas movon s de la personoj kaj a en la raoj konto7 lo virseksa ido3 nanco monaj rimedoj8 ngro movebla elstara parto de mano a piedo3 u ni (tr ) esi fari; komplete fari2 c rma sekure ksita; malfacile ans ebla6 g o besto, kiu vivas s en akvo4 ziko scienco pri movo, forto, elektro, varmo, lumo ktp8

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

33

ago kolorita tuko (iu lando havas c sian agon)6 agri (ntr ) nekonstante treme brili9 amo hela brilo de gaso en brulo7 anko dekstra a maldekstra paru to de iu2 ari (tr ) senti odorojn per la nazo8 ati (x) provi plai al iu per troaj c ladoj9 u ava kun koloro simila al tiu de oro5 (b) p 100 g egi (tr ) prizorgi malsanulon; prizorgi ion6 eksi (tr ) kurbigi8 iki (tr ) ripari truon per speciala surmeto de io (iki veston: kudri pecon de tuko sur truo)9 irti (ntr ) ugeti; movii tien kaj g reen en la aero; amindumi8 oro kolora parto de kreska 4 (v) prino tempo oso kunligitaj arbaj trunkoj sur rivero, uzata kiel veturilo7 ugi (ntr ) sin movi en la aero (birdo ugas, aviadilo ugas)3 ui (ntr ) movii (verbo por likg va kaj gasoj)5 oj uido ua (likva a gasoj)9 o oj u ustri (tr ) mallate paroli (por ke u ne iuj adu)9 c u foiro granda komerca kunveno8 fojno sekigita herbo7 fojo iu el la okazoj, kiam io fac rias2 g

folio verda parto de kreska per kiu i kaptas o, g sunan lumon5 fondi (tr ) krei, starigi organiza 8 on fonografo malnova aparato por registri kaj adigi u sonojn8 fontano ornama el kie o, akvo prucas9 s fonto origino, deveno; loko, kie akvo eliras el la tero5 for vorteto esprimanta malaperon, malproksimecon, neniion g (forpasi, foriri)1 foresti (ntr ) esti malproksima, ne eesti (for/est/i)9 c forgesi (x) ne plu memori pri; ne atenti pri4 fori (tr ) prilabori metalon per g fajro kaj martelo; pene formi7 forko manilo kun pikiloj6 g formiko insekto, kiu vivas sub la tero (Formica)9 formo ekstera aspekto2 formulo speciala skribformo en scienco (O2 , e = m c2 )9 forno fajrujo en domo, per kiu oni kuiras, bakas a u hejtas6 forta kapabla produkti grandajn ekojn materiajn a moralajn2 u (b) p 07 g fortika malfacile rompebla, difektebla, venkebla7 fosi (tr ) fari kava en la grundo on per demeto de tero6

34

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

foso kava en la o grundo (prefere uzu la vorton fosa 6 o) fosto alta, granda peco de ligno a alia mau terialo, vertikale starigita por subteni ion8 fotelo komforta seo g kun apogilo por la brakoj (brakseo)9 g fotogra (tr ) fari bildon per la lumo (= foti)7 frago rua, bongusta frug kto de fragujo, ofte uzata en deserto (Fragaria)8 frakasi (tr ) perforte disrompi8 frako vira vesto kun du mallaraj postaj g baskoj9 frambo rua manebla g g frukto de frambujo (Rubus idaeus)8 frandi mani por plezuro, ne pro g malsato7 frapi (tr ) tuegi per mano a per s u io alia4 frato vira ido de samaj gepatroj, rilate al alia ido3 fralo viro, kiu ankora ne edu u ziis3 g frazo kuna da vortoj prezentanta o kompletan sencon9 fremda de alia loko; nekonata4 freneza mense malsana7 frea ne malnova, 5 s usa fripono malhonesta ulo; trompisto9

friti (tr ) kuiri en varmega oleo8 frizi (tr ) beligi la hararon per kombado, tondado ktp8 fromao mana el g g o lakto, iuj estas molaj aliaj malmolaj6 fronto antaa parto de io9 u frosto forta malvarmo7 froti (tr ) tien kaj reen premovi ion s sur io (i frotas la manojn pro la s frosto)7 frua okazanta anta la normala u tempo3 frukto manebla parto de vegeg talo, kiu enhavas semojn3 (b) banano, orano, frago g frunto superokula parto de la vizao6 g fui (x) forkuri por sin savi de g danero9 g fulgo nigra el fumo de fajro, eko zemple en fumtubo8 fulmo elektra malargo inter nuboj s a inter nuboj kaj tero7 u fumi (ntr ) ellasi fumon; (tr ) gui tabakon (fumi cigaredon)6 fumo kvaza nebulo el brulanta u a 6 o fundamento bazo de konstrua o; bazo8 fundo na parto de io, plej malproksima de la rigardanto5 funebro maloja sento g pro ies morto8 funelo ilo por faciligi veradon de likva en s o botelon9

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

35

fungo esta kiu kreskas en puo, tra (Fungi)9 o funkcio (de iu) aparta fako, oco; (de io) aparta servo8 funto mezuro por maso e iuj lanc doj, irka 453,6 g en Usono8 c u furao iu rikoltita herbo por nutro g c de brutoj9 furioza senbride kolera9 fui (tr ) malbone fari ion; difekti9 s

gaja (iu) bonhumora stato; (io) kun povo igi iun gaja4 gajni (tr ) akiri a ricevi ion bou nan4 galo amara likva el hepato9 o galoo piedvesto, kiu protektas s uojn de malseko9 s ganto vesta por o la mano8 garao konstrua por g o atoj, kie oni irmas u s a riparas ilin8 u garantii (x) certigi, ke io okazos sub risko de puno a pago, u se tio nne ne okazos; preni respondecon8 garbo fasko da falita greno9 c gardi (tr ) atenti, zorgi por eviti daneron5 g garni (tr ) aldoni ion por irmi s (garni muron per pikilo), kompletigi celon (garni fenestron per vitra a ornami9 o) u

gaso ne solida, ne likva, kiel aero6 gasto vizitanto, kiu senpage restas dum iuj tagoj en hejmo de alia6 gazeto perioda presa kun novao 4 o ge- vortparto esprimanta kuneston de amba seksoj (gepatroj)0 u gelateno solida sed mola substanco, uzata en kuirejo9 generacio tuto de preska samaaj u g homoj9 generalo la plej alta rango de militistoj9 genio tre ege inteligenta ulo8 gento popolo samdevena; popolo havanta dinitajn historiajn kaj kulturajn tradiciojn9 genuo antaa parto de u artiko en kruro5 geograo scienco, kiu studas la aspekton de la diversaj regionoj de la tero9 gesti (ntr ) fari movojn per la korpo por esprimi ion, efe per la c manoj8 girlando ornama el oroj kaj foo lioj en formo de cirklo9 glacio akvo solidigita per malvarmo5 gladi (tr ) glatigi per varmega ilo (vestojn ktp)8 glaso trinkujo4 (b) orano g glata tre ebena; facile okazanta7 glavo armilo, kiu konsistas je longa klingo kaj tenilo9

36

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

gliti (ntr ) facile surovii sur glata s g a grasa supra perdi la stareu o; con pro la grundo (eble ar estas c akvo sur i)6 g globo a kun formo o simila al formo de nia planedo Tero7 gloro famobrilo; ega admiro8 gluo sekiema likva g o uzata por rme ligi du a 7 ojn gluti (tr ) meti ion tra la goro8 g gobio malgranda rivero (Gobio)9 s golfo parto de maro8 (b) 97 goro truo ene de la kolo7 g gracia kun bela formo; plaa pro c movoj7 grado iu el la egalaj dividoj de c skalo; mezuro de kvalito, forto7 grajno iu frukto de greno (en c spiko)8 gramatiko reguloj de iu lingvo9 gramo mezur-unuo de maso (1 pomo estas irka 100g)9 c u granda superanta la ordinarajn dimensiojn2 (b) 07 grandioza admire granda9 graso substanco en la korpo de bestoj, efe en la dikaj; simila c substanco el aliaj devenoj6 grati (tr ) froti malforte kaj supra e per akra a (grati per ungoj la o haton)9 u gratuli (tr ) bondeziri pro iu okaza 8 o

grava kun granda inuo; kun grandaj sekvoj2 graveda portanta idon en sia ventro9 grego brutaro9 greno herbo, kies semoj estas muelitaj por fari farunon (aveno, maizo, tritiko, rizo ktp)5 grimaci (ntr ) fari strangajn movojn per la vizaaj muskoloj9 g grimpi (ntr ) per piedoj kaj manoj supreniri muron, arbon a ion u similan7 grinci (ntr ) akre brui pro frotado de malmolaj a 9 oj gripo malsano, kiam venas kapdoloro, lacego, febro kaj kataro9 griza kun koloro de cindro, simila al koloro de luno (inter blanka kaj nigra)5 (b) 100 groto truego, stranga kaverno9 grumbli (ntr ) elbuigi malklarajn s vortojn pro malkontento9 grundo tero la kvalito por kulturo, u la rmeco por konstruo a alia u u uzado7 gruo migra birdo kun longaj, maldikaj kruroj kaj kolo (Grus)9 grupo aro da samaj a 5 oj gudro nigra glua substanco el karbo9 gumo glua suko el iaj arboj9 gusto eco de a kiun oni sentas oj, per lango7 gustumi (tr ) esplori guston; gui guston (gust/um/i)9

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

37

guto globeto el likva o; akvero6 gvardio gardistaro

9

gvidi (tr ) montri la vojon ustan; g sciigi6

g ardeno loko, enerale apud dog mo, kun utilaj a ornamaj kreu ska 4 oj g emelo iu ajn el du, a pli ol du, idoj u naskitaj samtempe el sama ventro9 g emi (ntr ) adigi neparolajn vou c sonojn pro doloro7 g endarmo polica soldato9 g enerala neaparta6 g eni (x) maloportuni al iu6 g entila afabla6 g ermo io tute ne simila al besto a kreska kio farios besto a u o, g u kreska 9 o g i vorteto por montri ideon, beston, kreska ... (por montri on homon, kiam oni ne konas la sekson) (mi havas hundon, gi estas amika)1 g ibo dorsa elstara de o iuj bestoj; dorsa elstara de homo pro o malsano9

g is prep. esprimanta atingon, kiam ne estas transpaso a preu terpaso (tempo: mi laboros gis la dua horo; spaco: ni promenos gis la rivero; mezuro: 2$ por mano gis 500 gramoj; okaza g o: mi dormis gis la tondro)1 g oji (ntr ) senti vivan plezuron en la animo2 g ui (tr ) senti egan plezuron pro la posedo de io7 g usta tute e la vero, regulo a c u celo4

ha! vorteto esprimanta surprizon, doloron a, enerale, ian emociu g on1 hajlo pluvo de glaciiing taj gutoj8 haki (tr ) frapi por trane c dispartigi per akra ilo7 halo malfermita granda ejo kun tegmento; ambrego9 c halti (ntr ) esi agi, iri, movii c g ktp3 hangaro konstrua por aviadiloj, o kie ili estas irmitaj9 s haringo maro vivanta en norda s Atlantiko kaj amase kaptata (Clupea harengus)9

harmonio agrablaj samtempaj sonoj; interakordo inter pluraj homoj9

38

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

haro kvaza fadeno u sur la hato de mau muloj, efe en la c kapo3 hato kovra de homa a besta u o u korpo6 haveno loko en bordo de rivero a maro, kie ipoj povas sekure u s halti7 havi (tr ) porti; posedi; esti en interrilato2 havigi (tr ) doni; liveri (hav/ig/i)9 hazardo okazanta sen plano, intenco a volo9 u he! ekkrio por alvoki atenton8 heo barilo konsistanta el vivantaj g arbetoj9 hejmo familia domo3 hejti (tr ) varmigi ambron a loc u ejon per hejtilo6 g hektaro mezur-unuo por surfaco egala al 10.000 m2 9 hela tre luma; kun koloro pli proksima de blanko ol de nigro4 helikoptero ugaparato pli movokapabla ol aviadilo9 helpi (x) faciligi ies agadon; esti utila por2 hepato granda organo, kiu suferas kiam oni ade tro trinkas alkoholon9 herbo kreska kun o maldika trunko neligna5 heredi (tr ) lalee ricevi ion de iu, u g kiu mortis8 heroldo antaanoncanto9 u

heroo efa rolulo en historio8 c heziti (ntr ) pro dubo ancelii, s g halti; ne scii certe, u fari ion, a c u ne7 hiera en la antaa tago, unu u us u tagon anta la nuna1 u higieno scienco pri la rimedoj por konservi la sanon9 himno kanta kaj efe ties teksto o c por honori ion9 hirundo birdo kun longaj ugiloj (Hirundo)7 historio tuto a parto de la okau za oj, kiujn travivis la homaro tra la tempo; scienco, kiu studas tion4 ho! ekkrio esprimanta surprizon, indignon, doloron1 hodia en la nuna tago1 u hoko kroilo, kaptilo8 c homo la nura animalo rezonkapabla (Homo sapiens)2 honesta verema, kiu ne trompas6 honoro granda respekto kaj estimo6 honti (x) senti sin malagrabla pro farado de malbona 6 o hordeo greno uzata por nutri bestojn a por fari u bieron (Hordeum)9 horizontalo direkto de ebena kie o, libera pilko ne kuras9 horizonto linio, kie nias nia vidg kapablo, kaj kie la tero ajnas s kunii kun la ielo9 g c

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

39

horloo aparato por g mezuri la tempon kaj montri la horojn5 horo mezur-unuo por tempo; 1 ta+ go estas 24 horoj3 hospitalo kuracejo8 hotelo domo, kie la vojaantoj povas g loi kontra g u pago7 hufo ungego de diversaj mamuloj, kiu formas piedbazon8 humana propra de homoj; posedanta la noblajn kvalitojn de la homo9 humida iom malseka8 humila malera; montranta malerecon7 humoro animstato7 hundo dombesto, kun diversaj aspektoj, uzata por gardado kaj asado4 c

hemio scienco pri la konsisto de la a kaj la fenomenoj e kiuj oj c anias ilia interna strukturo8 s gg horo grupo da homoj, unusone a u plurvoe kantantaj9 c

-i na por verbo0 o ia kun nedinita a nekonata kvau lito/speco1 iafoje de tempo al tempo, en iuj okazoj (ia/foj/e)9 ial pro ia kazo6 u iam en ia tute ne dinita tempo1 -id- vortparto por indiki eneralan g ideon de naskiteco; por indiki us naskiton (evalido)0 c idealo la plej alta perfekteco neatingebla; nobla celo8 identa tute sama8 ideo penso4 ie en iu loko1 iel la ia maniero6 u ies de iu6 -ig- 0 (vidu la 12an paon) g ignori (tr ) ne voli scii; intence ne atenti9 -i- 0 (vidu la 12an paon) g g -il- vortparto por indiki instrumenton, aparaton a rimedon u (hakilo, kuracilo)0 ili persona pronomo de la 3a persono en plurnombro, por iuj genc roj: por tiuj (aliaj ol mi a vi), pri u kiuj temas la parolo1 ilustri (tr ) ornami tekston per bildoj a desegna rilataj al i8 u oj g imagi (tr ) kvaza vidi, sed per u pensoj6 imiti (tr ) agi same, kiel alia persono; fari objekton tute similan al alia objekto6 imperio granda plurnacia regno8 impeti (ntr ) forte kaj vive sin eti antaen9 u

40

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

impliki (tr ) malfaciligi a malhelpi u la movojn de iu a io per volvado u de fadeno; malfaciligi ies agadon kiel ajn9 importi (tr ) venigi komerca ojn a u aliajn a ojn el eksterlando8 imposto deviga pago al la eneralaj g bezonoj de tato, urbo ktp8 s impreso inuo farita sur la sentumoj, la koro a la spirito8 u impulso ekpuo de zika forto9 s imuna tute irmita kontra mals u sano9 -in- vortparto por indiki la sekson, kiu naskas idon (bovino)0 inciti (tr ) eksciti ies koleron9 -ind- vortparto por indiki meriton je io (leginda libro estas libro, kiu meritas legadon)0 indiferenta (io) prezentanta nenion por prefero, por intereso; (iu) havanta neniun preferon, neniun intereson pri iu a io8 u indigni (ntr ) senti kaj ekmontri koleron kaj malestimon pro maljusta 9 o indiki (tr ) doni bezonatan informon9 individuo unu aparta el multaj similaj (homo, besto a kreska 9 u o) indulgi (x) malsevere trakti ies kulpon a pekon9 u industrio aparta agado per kiu oni produktas ria c ojn el krudaj materioj6

infano homo, kiu ankora kreskos2 u infekti (tr ) transdoni al iu ermojn de malsano9 g infero loejo de diablo9 g inui (x) morale a materie eki al u iu a io8 u informi (x) sciigi, konigi6 -ing- vortparto signanta objekton, en kiun unu alia objekto a memu bro estas parte enigita kaj ksita (glavingo, ovingo)0 ineniero homo, kiu per helpo de g sciencaj metodoj kondukas kaj di rektas tehnikajn laborojn8 iniciati (tr ) esti la unua, kiu proponas a faras ion9 u injekti (tr ) enprucigi per speciala s ilo likva a gason en ion9 on u

inklina kvaza de sia animo puata u s al io8 inko kolora likva per kiu oni o, skribas5 insekto malgranda besto kun ses piedoj kaj ofte kun ugiloj5 (b) formiko, moskito, muo s insidi (x) sekrete prepari trompon a malutilon9 u insigno a uzata por o signi portanton, pri rango, aneco ktp 9 insisti (ntr ) denove prezenti sian opinion a postulon, pro malu sukceso en la antaa(j) provo(j)8 u inspekti (tr ) kontroli la funkciadon de io a la agadon de iuX u

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

41

inspektoro inspektisto9 inspiri (tr ) malrekte igi iun alian pensi pri io, plani ion, fari ion9 instali (tr ) meti ion ien kaj fari ion c necesan, por ke i bone funkciu8 g instanco grado de jua povo9 g instigi (tr ) rekte igi iun alian fari ion8 instinkto bazo por agado, kiam temas pri nevolaj a nelernitaj u agoj7 instrui (x) transdoni al iu sciencajn konojn a utilajn sciojn5 u instrumento ilo el fabriko (fabrikita)8 insulo terparto, iuanke irkac c u ata de akvo6 (b) p 97 g insulti (tr ) ofendi per vortoj8 -int- vortparto por diri, ke la ago niis, rilate al kiu agas: g maninto estas tiu, kiu manis0 g g (b) p 09 g intelekto kapablo pensi, kompreni8 inteligenta facile komprenanta kaj vigle pensanta8 intenci (tr ) konscie kaj klare ekvoli fari ion iam; lavole fari u ion5 inter prep. montraC nta pozicion (B esA B tas inter A kaj C)1 interesi (tr ) tenadi ies atenton3 intereso eco de tio, kio interesas; tio, kio interesas3 interna estanta en io4 interpelacii (tr ) ociale demandi ministron pri lia regado9

interpreti (tr ) malkai sencon de s io; adi iun kaj samtempe voe u c traduki la parolon al alia lingvo por helpi aliulojn9 intesto kanalo post stomako por digesto9 intima nepublika; en rilato tre amika, konda, senena9 g inundi (tr ) akcidente subakvigi9 invalido iu, kiu ne plu kapablas plenumi sian laboron9 inventi (tr ) krei, elpensi ion novan9 inviti (tr ) peti iun, ke i ien venu; g peti sen devigo5 io nedinita afero1 iom nedinita kvanto, grado1 iri (ntr ) movii de iu loko al alia2 g ironio moka dirmaniero9 -is na por verboj, kiam temas o pri la pasinta tempo (vi legis)0 (b) p 09 g -ism- vortparto esprimanta kutiman agmanieron (kristanismo, alkoholismo)0 -ist- vortparto esprimanta profesion, okupon (telisto, verkisto)0 s -it- vortparto por diri, ke la ago niis, rilate al kiu ricevas agon: g vidito estas tiu, kiun oni vidis0 (b) p 09 g iu nedenita individuo a a 1 u o izoli (tr ) apartigi de la aliaj, tiel ke ne estu kontakto a rilato9 u

42

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

-j

na esprimanta pli ol unu o (belaj domoj)0 ja vorteto por plifortigi, sendubigi aserton1 jako vira vesta 6 o jam vorteto por diri tuj depost tiam, tuj ekde tiam, anta u nun, anta tiam1 u januaro la unua monato de la jaro5 jaro 12 monatoj; 365 a 366 u tagoj2 je pre. uzata en pluraj situacioj (je la tria (horo); je la lasta fojo; preni iun per la mano, je la kolo; la kanalo havas longon je 10 kilometroj)1 jen vorteto uzata por anonci ion, pri kio oni atentigas (jen kion mi faros)1 jes vorteto uzata por montri kon senton, aprobon, permeson (Cu mi povas? Jes, vi povas)1 jubileo festo por la 100a, 50a a u 25a datreveno9 ju 8 (v) des jugo ligna e kolo de bovoj, por o c ilin jungi9 jui (tr ) lalee decidi u iu estas g u g c kulpa a ne; taksi ion5 u juki (tr ) inciti ies haton, tiel ke u oni volos sin grati9 julio la sepa monato de la jaro5 juna pli aa ol infano, malpli aa g g ol plenkreskulo2 jungi (tr ) ligi tirbeston al aro a c u alia tirota a 9 o

junio la sesa monato de la jaro5 jupo virina vesto, kiu kovras la krurojn7 juro aro da leoj8 g justa respektanta egale la rajtojn de aliaj homoj4 juvelo tre multekosta ornama 8 o

aluza tro protekti ion pro timo perdi8 udo tago de la semajno inter a merkredo kaj vendredo5 eti (tr ) formovi de si ion tra la aero en alian lokon3 uri (tr ) aserti a promesi kaj u garantii per io sankta8 urnalo gazeto8 us uste anta nun; g u uste anta tiam1 g u

kabano simpla dometo ofte el ligno9 kabineto ambro por iu intelekta c laboro; ministraro8 kao mana el faruno kaj lakto c g o a akvo; io konfuza9 u kadro io, kio irkaas c u pentra on, spegulon, fenestron ktp7 kaduka io, kio balda falos, balda u u estos en ruino9

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

43

kafo semgrajnoj de kafujo (Coea); nigra trinka el tiuj o semgrajnoj5 kao portebla a ksa g u malliberejo por besto a homo9 u kahelo rektangula kaj plata a foje o kun desegna kiu estas uzata o, por kovri surfacon en domo kaj aliaj lokoj, e naejo ili enerale c g g estas bluaj9 kaj vorteto por diri plie, aldone (akvo kaj vino estas trinka 1 oj) kajero paperfolioj kunligitaj kvaza a u u kiel libro, oni mane skribas en i6 g kajo teraso a alta trotuaro por u facila aliro kaj eliro al/el ipo a s u trajno8 kajuto kvaza ambreto por vetuu c rigisto e veturilo9 c kakao frukto de kakaujo, el kiu oni faras okolac don (Theobroma)9 kakto kreska sen folioj, o kun pikiloj, kiu tenas akvon (Cactaceae)9 kaldrono granda ujo por kuiri9 kalendaro folio montranta iujn tagojn c de monato(j) plej ofte dum unu jaro8 kalkano malantaa parto de la u homa piedo8

kalkanumo parto de la uo, kiu s protektas la kalkanon (kalkan/ um/o)9 kalkuli (tr ) operacii (2 + 3, 4 x 5 ...); determini kvanton4 kalo loko, kie la hato farias malu g mola pro frotado, tio okazas efe c en mano a piedo9 u kalsono subvesto uzata sub pantalono8 vira kaj ina kalsonetoj: kalumnii (tr ) misfamigi iun per mensogaj akuzoj9 kamarado kunvivanto; samokupulo7 kamelo besto kun ig bo(j), uzata en dezerto (Camelus)9 kameno fajrujo en domo, kiu havas fumtubon6 kamiono ato por u pezaj aroj kun 4, s g 6 a pli da radoj8 u kampo terpeco, ebena a preska u u ebena, por kreskigo de kreska o a bredado de bestoj2 u kanalo konstruita akvovojo, uzata por transportado per ipoj; simila s konstruo, uzata kiel kondukilo de pura a malpura akvo9 u kandelo lumigilo, kiu brulas malrapide8 kandidato homo, kiu sin proponas por oco, posteno a titolo9 u

44

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

kankro rivera manebla dekpieda g besto (Astacus)9 kanti muziki per sia voo3 c kanzono versa o, plejofte gaja, sprita a moka, kun egalaj partoj u kreita por kantado8 kapabla povanta plene fari ion (kiu kapablas fari ion, tiu estas lerta pri tio)5 kapitalo tuto de mono kaj a kiuj oj, povas venigi monon, posedata de iu8 kapo parto de la korpo ligita al i g per la kolo, kie estas cerbo, buo, nazo ktp2 s kaprica aganta la subita, neanu tavidebla kaj senkiala volo8 u kapro besto kvarpieda (Capra)6 kapti (tr ) subite preni, ekpreni ion per rapida movo4 kara amata, alte atata4 s karafo larbaza botelo por servado g de trinka dum mano9 o g karaktero aro da ecoj mensaj, kiuj konsistigas personecon de homo7 karbo malmola nigra kiun oni o, ekhavas el ligno, uzata por hejti6 karesi (tr ) delikate tueti8 s karnavalo popola festo efe en c sudo de Ameriko kaj Eropo9 u karno mola a sub hato de anio u maloj, en homo kaj iuj bestoj gi estas irka la ostoj; mola a sub c u o elo de frukto9 s

karoto manebla radiko de kresg ka kiu estas rekomendita por o, la okuloj (Daucus carota)7

karpo o vivanta en s malrapida rivero a u lago (Cyprinus carpio)9 karto eta folio el kartono a plasto por diu versaj celoj5 kartono dika papero9 kaserolo kuirpoto kun tenilo7 kaskedo apo kun c antaa elstara 9 u o (b) p 100 g kaso monkesto; monaj rimedoj8 kastelo luksa kaj sekura domego8 kai (tr ) malmontri, ne vidigi, ne s sciigi4 katano frukto simila al nukso el s katanarbo (Castanea)9 s katalogo listo de a vendataj a oj u tenataj en iu loko9 kataro ua kiu eliras tra nazo o, pro malsano, a simila a el alia u o loko7 kategorio grupo da similaj a a oj u ideoj9 kateno eno por malc liberigi homon a u beston8 kato kvarpieda besto, kiu vivas e homo c (Felis silvestris)4

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

45

kauko elasta gumo7 uc kazo tio, pro kio io okazas; tio, u pro kio io estas a ias tia, kiel i u g g estas4 kaverno profunda subtera kavo9 kavo malplena en solida a 7 o o kazo iu el la diversaj vortoj por c io la sia rolo en lingvo (kato, u katon)9 ke vorteto por pluraj celoj (mi diris, ke ...; mi estas furioza, ke ...)1 kejlo ilo el ligno a metalo por peru forte topi truon a rigide kunksi s u du partopecojn9 kelka iom da, malmulte da2 kelnero iu, kiu alportas trinka ojn kaj mana g ojn en restoracio7 kelo subtera ambro en domo por c restigi vinon, karbon ktp6 kerno malmola interna parto de frukto kun karno; efa parto de c io9 kesto ujo el ligno, metalo a alia u materialo6 kia demandovorto pri kvalito (kia estas la rivero? lara); samspeca g (..., kia ...)1 kial demandovorto pri kazo (kial u vi ploras? ar mia kapo doloras)1 c kiam demandovorto pri tempo (kiam vi vojaos? je la sekva meg rkredo); samtempe (..., kiam ...)1 kie demandovorto pri loko (kie estas via loejo? en Rio); samloke g (..., kie ...)1

kiel demandovorto pri maniero (kiel vi manas? rapide); simile, g sammaniere (..., kiel ...)1 kies demandovorto pri posedo (kies libro estas tiu? de Mario)1 kilogramo mil gramoj (mezurunuo por maso)6 kilometro mil metroj (mezur-unuo por longo)8 kino belarto fari lmon; kinejo8 kio demandovorto pri io tute nekonata (kio estas tio?)1 kiom demandovorto pri kvanto (kiom da akvo? du litroj); samkvante (..., kiom ...)1 kioma demandovorto pri vicnombro (je kioma horo? je la 20a horo) (kiom/a)9 kirurgio arto kuraci per riparo en la malsana parto de la korpo, kio ofte devigas tranon por tra tiun c parton9 kirurgo kuracisto, kiu faras kirurgion9 kisi (tr ) tui per la lipoj por ess primi amon a respekton6 u kitelo longa bluzo por laboro8 kiu demandovorto pri iu parte konata (sur kiu pao mi legis g tion? [oni scias, ke temas pri iu pao]); sama afero (..., kiu ...)1 g klara tra kiu oni povas bone vidi; facile komprenebla2 klasika la la tradiciaj reguloj kaj u sekve modela, imitinda9

46

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

klaso aro da a kunigitaj la oj u rango, kvalito a naturo: a) parto u de popolo havanta samajn ekonomiajn kondiojn b) lernantoj, kiuj c sekvas iun gradon de studkurso c) tupo de la vegetala a animala s u regno ktp5 klera havanta grandan scion, kaj pro gi kapabla jui klare7 g kliento kutima aetanto de varo a c u servo e iu8 c klimato tuto de la veteraj kondioj c de iu regiono9 klingo akra parto de iu tranilo7 c klini (tr ) eksi malsupren a au nken5 kliniko hospitalo, a parto hospiu talo, kiu nur laboras pri malsanoj rilate al iu afero9 klopodi (ntr ) provi fari la necesajn agojn por sukcesi pri io, kion oni celas9 klubo eta societo9 knabo infano; juna vira homo3 knedi (tr ) miksi plurajn substancojn per fortaj movoj, por fari kukon a ion alian; per premoj u kun la manoj doni formon al io8 koketa per elegantaj vestoj kaj logaj manieroj tiri ies atenton, efe c de uloj de alia sekso9 koko birdo bredata pro la viando kaj ovoj (Gallus)5

kokoso frukto de kokosarbo kun maneg bla nukso, kies kavo entenas dolan sukon (Cocos)9 c kolegio mezgrada lernejo (sub universitato, kiu estas en altgrada nivelo)9 kolektiva farita a posedata de pluu raj personoj9 kolekto aro da multaj samaj a u similaj a 4 oj koleri (x) senti fortan agiton de la animo kontra iu pro malkonu tento4 kolizii (ntr ) movi unu kontra alia u is forta interbatio9 g g kolo parto de la korpo kuniganta la kapon kun la cetero4 kolombo birdo antae uzita de la pou to (Columba)9 s kolonelo militista estro, kiu rangas sub generalo9 kolono vertikala peco por subteni kaj foje samtempe ornami konstrua 8 on koloro impresa por la okuloj3 (b) p 100 g kolumno vertikala divida en gao zeto, revuo a libro, kiel en i tiu u c libro9 kolumo parto de vesto irka la koc u lo (kol/um/o)8 komandi (x) estri aron da militistoj8

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

47

kombi ordigi la harojn per speciala ilo6 kombini (tr ) kunmeti plurajn apartajn aferojn por iu celo: kombini literojn, kartojn, planon, projekton9 komedio ridiga teatra 9 o komenci (tr ) fari la unuan parton de afero a de ago; ekfari2 u komerci (ntr ) (profesie) aeti c varon por revendi in4 g komforta havanta rimedojn, kiuj faciligas la laboron; ne laciga6 komika ridiga, amuza8 komisaro tiu, kiu estas komisiita de tato a privata organizo9 s u komisii (tr ) transdoni plenumon de ago a laboro8 u komisiono aro da komisaroj kun sama tasko8 komitato grupo da personoj, kiuj sin proponis, kaj estis elektitaj por fari iujn taskojn7 komo skribsigno ,8 kompanio komerca a industria sou cieto9 kompari (tr ) kontroli du a pliajn u aferojn por scii pri kio ili similas kaj pri kio ili malsimilas6 kompati (x) esti malfelia pro ies c malfelio, kaj do deziri helpi tiun5 c kompensi (tr ) doni a fari ion u por ripari perdon, elspezon a u malproton9 9 kompetenta tute kapabla komplemento io, kio faras ion alian kompleta9 kompleta tute senmanka, al kiu mankas nenio8

komplezi (tr ) fari ion por plai al c iu8 9 kompliki (tr ) malsimpligi komponi (tr ) altnivele verki, efe c muzika 9 on kompreni (tr ) kapti a koni signiu fon, funkciadon, intencojn ktp de io2 kompromiti (tr ) endanerigi (meti g en daneron)9 g komuna samtempe uzata de pluraj; rilata al la plejmulto de la homoj4 komuniki (tr ) sciigi (gravan) informon al alia homo, ofte en maniero pli-malpli solena a u ociala7 komunumo grupo da homoj, kiuj vivas kune kaj kune zorgas pri siaj komunaj problemoj; administra regiono, kies centro estas urbo a vilao (komun/um/o)9 u g koncentri (tr ) dense kunigi; direkti al unu sola punkto sian atenton9 koncepto enerala ideo9 g koncerni (tr ) iel rilati al; aparte tui7 s koncerto muzika prezentado8 kondamni (tr ) jue deklari, ke iu g estas kulpa, kaj dini la punon8 kondio tio, kio estas necesa por c ke io okazu a por ke interkonu sento estu valida6 konduki (tr ) irigi iun kun si al iu loko4 konduti (ntr ) agi iamaniere en siaj rilatoj kun aliaj homoj6

48

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

konferenco kunsido de kompetentuloj, kiuj debatas kaj interkonsilias pri gravaj aferoj en dinita g kampo8 konfesi (tr ) malkai informon, kiu s povus a devus resti kaita6 u s kondenco sciigo, kiun oni kondas al iu, kaj kiun tiu devas teni en sekreto9 kondi (tr ) transdoni taskon kun plena do; sciigi kun plena do8 konrmi (tr ) (ion) igi pli certa la verecon de io, kion oni eble jam sciis, sed pri kio oni dubis; (iun) forigi dubojn pri io8 konti (tr ) prepari fruktojn en densa sukera likva kiu ilin peno, etras kaj konservas8 konfuzi (tr ) malordigi; malcertigi; maldistingi8 kongreso granda kunveno por diskuti iun temon7 koni (tr ) havi ideon pri iu a io, u scipovi distingi iun a ion2 u konjekti (tr ) elmeti opinion a u konkludon nur sur bazo de supozoj8 konkludi (tr ) per rezono konstati sekvon el faktoj8 konkordo kora a morala akordo; u harmonio de sentoj kaj opinioj inter pluraj personoj9 konkuri (x) peni por superi alian8 konkurso antaaranita konkuro, u g kun reguloj, juantoj kaj premioj9 g konscienco konscio, kiun havas la homo pri la morala bono kaj malbono8

konscii (x) scii mem pri siaj sentoj, pensoj kaj agoj6 konsekvenco tio, kio tute certe okazos sekve de alia okaza 9 o konsenti (x) samopinii pri io; akcepti fari ion4 konservi (tr ) zorgi, ke io ne difektiu a ne perdiu; ne lasi ion g u g perei5 konsideri (tr ) atente ekzameni objekton a ideon la iuj iaj u u c g detaloj7 konsili (tr ) indiki al iu kion fari3 konsisti (ntr ) havi kiel erojn; havi kiel efan parton (unu minuto c konsistas el sesdek sekundoj)6 konsoli (tr ) malpliigi malojon de g iu per parolo7 konstanta eco de io, kio ne esas c esti la sama; senana, senesa, s g c iamdara6 c u konstati (tr ) rimarki, ke io estas fakto7 konstitucio aro de bazaj leoj de g lando9 konstrui (tr ) krei domon kun unu a pluraj etaoj, ponton a ion u g u tian3 konsulo reprezentanto de iu lando en fremda lando9 konsumi (tr ) iom post iom foruzi, detrui9 kontanta tuj pagata per mono, ne ekzemple per eko a kreditc u karto9 kontenta deziranta nenion alian ol tio, kion oni havas4 kontesti (tr ) en diskuto rifuzi aserton a postulon9 u

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

49

kontrakti (x) lalea skribita inu g terano de promeso8 s g kontra prep. uzata por monu tri: ion anta io alia (sidi konu tra iu e la sama tablo); ion je u c interano (doni grenon kontra s g u armiloj); iu, al kiu estas direktata ago a sento (agi kontra iu)1 u u kontroli (tr ) ekzameni ion por scii u gi estas laregule a konvene c u u farita8 konvalo kreska kun bonodoraj o oretoj (Convallaria)9 konvena (io) taga; (iu) aganta u la la situacio; deca6 u konversacii (ntr ) interparoli9 konvinki (tr ) fari per pruvoj a reu zonoj, ke iu akceptu ion kiel veran a pravan8 u kopio nova a egala al la originalo, o kreita por esti egala8 korbo portebla ujo el io plektita5 kordo fadeno el bestaj intestoj a el metalo u por fari sonon8 korekti (tr ) ustigi; forigi erarojn, g difektojn de iu a io9 u korespondi (ntr ) rilati al iu per interano de leteroj6 s g koridoro ambro uzata c nur por atingi aliajn ambrojn; irejo9 c korko topilo el elo de speciala s s kverko8 korniko griza (Corvus corone cornix) a nigra u korvo (Corvus corone corone)9

korno malmola elstara sur la kao po de iuj bestoj6 koro organo, kiu movas la sangon; (gure) la domo de la amo2 korpo zika parto de besto a u homo4 korto sentegmenta spaco irka c u domo3 korvo pli malpli nigra birdo (Corvus)9 kosmo io ekster la planedo Tero9 c kosti (tr ) esti akirebla nur je dinita prezo a nur kontra iu u u peno3 kostumo maniero sin vesti; vesto propra al iu nacio, klaso, tempo, oco ktp9 koto ege malpura akvo (miksita kun tero), kiu uas sur vojo8 kotono blankaj haroj, kiuj kovras la grajnojn de kotonarbo, el kiuj oni fabrikas tofon (Gossypium)7 s koverto papera saketo, en kiun oni metas leteron kaj sur kiun oni skribas la adreson5 kovri (tr ) malvidigi per surmeto de io4 krai (tr ) el c eti likva on a alian u a el la buo9 on s krado aro da interligitaj stangoj (kiel barilo a por surmeti ion)8 u krajono ilo uzata por skribi a desegni5 u

50 kranio ostoj de la kapo9

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

krano aparato je no de tubo kun fermilo8 kravato tuko uzata de viro kiel vesta kun nodo anta la kolo6 o, u kredi (x) opinii, ke io estas vera; opinii, ke iu diras veron2 kredito sumo, kiun oni povas pruntepreni de banko a aeti de u c komercisto por repagi en sekva(j) monato(j)9 krei (tr ) fari ion novan5 kremo grasa parto el la lakto, kiu osas7 krepusko nehela lumo post subiro a anta levio de la suno8 u u g kreski (ntr ) pligrandii3 g kresto karneca kreska sur la kapo o de virkoko; elstara sur la kapo o de iuj birdoj9 kreto substanco CaCO3 ; stangeto el tiu substanco uzata por skribi sur murtabulon, efe en lernejoj8 c krevi (ntr ) subite rompii; fendii g g pro malvarmo a sekeco7 u krii (ntr ) tre late diri a voi3 u u c krimo forte puninda ago (mortigo kaj aliaj)6 kripla kun brako, kruro a io alia u mankanta a ne funkcianta8 u kristalo tre pura senkolora vitro; kreskanta tono kvaza vitro9 s u

kritiki (tr ) malladi; ekzameni la u kvalitojn kaj mankojn de scienca, literatura a belarta verko8 u krizo grava danera momento en g iu afero8 kroi (tr ) kapti kaj ksteni per c hoko7 krokodilo granda kvarpieda daneg ra rampulo, vivanta en riveroj (Crocodylus)9 krom prep. por diri plie al, aldone al; (en nea frazo) por montri escepton1 krono ornama por la o kapo: luksa por reo, g el kreska kun oroj o por venkinto ktp8 kruco bildo a a kun u o formo tia:5 kruo vazo el diverc saj substancoj, kun lara ventro, tenilo g kaj verilo, destinita por enteni s ua 8 on kruda tia, kia la naturo in produkg tis; ege malentila7 g kruela (iu) inklina suferigi; (io) suferiga8 kruro parto de la korpo, per kiu homo a besto u paas5 s krusto ekstera malmola kiel elo o, s (de pano, kuko, vundo ...)8 kruta ege dekliva8 kubo a kun ses facoj9 o kubuto artiko de la brako8

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

51

kudri kunligi per fadeno a u nureto7 s kuglo eta metala peco, kiun palo el etas8 kuiri pretigi mana per varmo4 g on kuko dola baka c o (estas miloj da receptoj por ili)5 kukolo birdo, kiu demetas siajn ovojn en nestojn de aliaj birdoj (Cuculus)8 kukumo kreska a o u ia bero manata g g kiel legomo (Cucumis sativus)9 kukurbo frukto de kreska (Cucurbita)9 jen o unu el iaj formoj: g kulero manilo5 g kulpa tiu, kiu faris ion punindan5 kulto religia okaza ordinare eeso c te de pluraj personoj9 kulturi prilabori la teron; egi vegetalon a bredi beston6 u kulturo prilaborado de tero; egado pri kreska a bredado; o u evoluo de homo pri arto, lingvo kaj simila 6 oj kun prep. por montri akompanon (vivi, mani kun iu; paroli, ludi g kun iu; agi kun kolero; kafo kun sukero)1 kuniklo besto simila al leporo, fama pro rapido (Lepus cuniculus)9

kupono bileto por malordinara rajto pri io9 kupro metalo efe uzata por elekc traj kondukiloj (Cu)8 kuraci prizorgi malsanulon kaj provi resanigi gin5 kuraa konservanta memregadon g anta danero a malfacila 3 u g u o kurbo linio, efe kiam malrekta kiel c e litero S7 c kurento uo de elektro9 kuri tre rapide iri3 kurioza stranga pro malofteco; rimarkinda7 kurso serio da lecionoj pri scienco, arto a u metio7 kurteno tuko e fenestro8 c kuseno sako plenigita per mola por apoo gi kapon a alian u parton de la korpo9 kui esti en horizontala pozicio s (homoj kuas por dormi)4 s kutimo (iu) emo fari ion, pro ofta ripetado de tio; simila agmaniero e popolo pro kulturo4 c kuvo granda ujo6 kuzo lo de onklo a u onklino5 kvadrato io kun same longaj kvar ankoj7 kvalito eco; speciala kapablo7 kvankam vorto por diri, ke io okazas, kiam oni ne devus kredi je tio (la suno forte brilas, kvankam falas pluvo; mi vidas nenion, kvankam io estas luma)1 c

52

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

kvanto tiom, kiom estas7 kvar 41 kvartalo parto de urbo8 kvaza vorto por diri ne vere tio, u sed simile al tio, ne vere tia, sed tute simila, ne vere tiel, sed tute simile (i kuas, kvaza s s u mortinta)1 kverko arbo, kies ligno estas uzata por fari meblojn kaj konstrui (Quercus)8 kvieta tute trankvila6 kvin 51

la (la glaso estas plena: ne iu ajn glaso, sed jam konata, jam menciita glaso; la birdoj havas ugilojn: iu birdo havas c ugilojn)1 laboratorio laborejo por sciencaj esploroj kaj eksperimentoj9 labori (ntr ) korpe a mense peni u por produkti a on a plenumi u taskon2 laca senforta stato, kiam korpo postulas ripozon4 lacerto malgranda rampulo (Lacerta)9 lao nureto por fermi uon a c s s u veston9 9 lado plato el iu ajn metalo lago granda kvanto da akvo, iuanke limigita de tero5 (b) p c g 97

lako ua uzata kiel farbo, tamen o travidebla kaj brila, uzata por protekti surfacon9 lakto blanka trinka el mamo o por idoj4 lama kripla je piedo a kruro, tial u malfacile paas, tamen paas7 s s lameno mallara kaj g maldika plato8 lampo dara lumigiu lo6 lando komuna vorto por tato; s unuio de tatoj (Brazilo estas g s lando)2 lango movebla organo en la buo, uzata por s gustumi kaj paroli5 lano molaj haroj de afo uzata por s fari tofon7 s lanterno ksa a portebla u a kun kandelo a alia o, u lumilo irmita per vitra s o kontra vento a pluvo9 u u lapo frukto de herbo (Arctium)9 lardo porka graso, foje kun iom da porka viando9 lara granda la la dimensio larg u o4 (b) p 07 g g larmo guto de likva el o okulo7 larvo insekto, kies formo ankora anios u s gg (tiam estos kruroj kaj ugiloj)9 lasi (tr ) ne plu teni; restigi sur iu loko a en iu stato; ne malhelpi3 u

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

53

lasta estanta post iuj aliaj (en c tempo, spaco a rango)2 u latitudo kiom norde a sude9 (b) u p 100 g latuno kupro kaj zinko miksitaj9 la prep. montranta sekvatan u linion (la la uo de la rivero), u obeatan aferon (la la ordono de u mia estro; la plano)1 u labo artefarita plafono el kreska u o en ardeno9 g ladi (tr ) esprimi aproban, favoran u opinion pri kvalitoj de io a iu7 u lata forte adebla7 u u lavi (tr ) purigi per akvo a alia u ua 4 o leciono pli-malpli horo da instruado6 ledo prilaborita hato de besto, u uzota por fari uon, vesta ktp7 s on legi (tr ) kompreni skriba 2 on legomo manebla kreska (kiu g o ne estas frukto a spico): beto, u karoto, terpomo ktp6 leo regulo por iu homo en g c tato5 s lekcio leciono en formo de prelego en universitato9 leki (tr ) ovi la langon sur ion8 s leono granda besto, tre danera, tial g nomata reo de la g bestoj (Panther leo)7 leporo ne tre granda besto kun longaj oreloj (Lepus)7 lerni (tr ) akiri scion pri scienco, arto, metio a io alia2 u

lerta kapabla facile, lacele kaj u rapide fari ion5 lesivo likva preparita por forte o lavi ion9 letero skriba kiun o, oni sendas per la poto al iu3 s letenanto malaltranga ociro9 u levi (tr ) movi de malsupre supren; starigi ion, kio kuis2 s li vorteto por montri viran ulon (mi vidis knabon, li estas alta)1 g u libera ne enata de materia a morala baro, de fremda volo a u io tia2 libro presita teksto en pluraj paoj3 g licenco tata a jua s u g permeso por fari ion9 liceo mezgrada lernejo9 lifto aparato por vertikale porti homojn kaj a ojn de unu al alia etao8 g ligi (tr ) ksi per nuro, eno s c a simila afero; kunigi plurajn u aferojn4 ligno malmola substanco el arbo4 ligo tio, kio ligas4 likva povanta ui kiel akvo9 lilio kreska kun bono odoraj oroj (Lilium)9 limako ege malrapida besto, kiu rampas (Limax)9 limo kie a kiam io nias, kaj io u g alia komencias5 g

54

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

lingvo sistemo da vortoj uzata de iu nacio a gento; io servanta u c por esprimi pensojn a sentojn3 u linio guro kiel tiu de fadeno kun unu sola dimensio4 lino herbo, el kiu oni havas oleon kaj vestojn (Linum)9 lipo parto de buo, kiu s kovras la dentojn6 listo vico da vortoj, nomoj ...8 literaturo tuto da verkoj (libroj) de iu kulturo, nacio, epoko a pri iu u temo8 litero signo por sono de iu lingvo (a, b, c, ...)6 c lito meblo por dormado3 litro mezuro por enhavo (suko de 10 oranoj egalas al irka 1 g c u litro)7 liveri (tr ) transdoni aetitajn vac rojn al tiu, kiu aetis; havigi9 c logi (tr ) peni altiri (venigi) al si per plaaj rimedoj7 c logiko fako pri leoj de rezonado9 g loi (x) dare restadi en loko (en g u domo, urbo)2 lojala plene dela9 loko tie, kie io a iu u estas; spaco por io a iu2 u lokomotivo maino, kiu tiras vas gonojn9

longa granda la la dimensio u longo2 (b) p 07 g longitudo kiom oriente a okcidenu te9 (b) p 97 g loti konsulti la sorton pri elekto, decido a disdonoX u loto ago loti; lota 9 o lotuso herbo (Lotus); akvokreska o (Nymphaea lotus)9 lubriki (tr ) meti substancon por faciligi la glitadon9 ludi (x) sin amuzi, sin distri, fari plezuran aferon, sed kiu ne estu laboro; sonigi muzikilon; sin prezenti en teatra 4 o lui pagi por uzi ion dum iom da tempo7 luko eta aperturo en tegmento a u plafono por eniro de lumo9 lukso havado a uzado de mulu tekostaj, foje nur ornamaj, a 7 oj lukti (ntr ) batali kontra iu nur per u sia korpo (manoj, brakoj, kruroj ktp) pro kolero a en sporto; peni u kontra malfacila 9 u o luli (tr ) moveti bebon a etan inu fanon por in dormigi9 g lumi (ntr ) eligi radiojn, kiuj ebligas vidadon (la suno forte lumas)3 lundo la dua tago de la semajno, la unua labor-tago de la semajno, post dimano kaj anta mardo5 c u luno kvaza eta plau nedo, kiu movias irg c ka la Tero; simila a u o, kiu movias irka alia planedo5 g c u

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

55

lupo sovaa besto prag ulo de la hundoj (Canis lupus)8

malvarmumo malforta malsano, kiu venas pro restado en malvarma loko, kiam oni ne uzas dikajn vesta ojn (mal/varm/um/ o)8 malvo kreska kun o ete ruaj oroj g (Malva)9 mamo parto de la korpo e homo kaj iuj bestoj, c per kiu la inoj povas nutri siajn idojn per lakto8 mandato rajtigo reprezenti personon a organiza 8 u on mani (tr ) sin nutri per buo3 g s maniero rimedo, procedo, metodo uzata por fari ion; tiel, kiel io okazas5 maniko parto de vesto, kiu kovras la brakon (emizoj kun c mallongaj kaj longaj manikoj)7 manipuli (tr ) uzi, funkciigi ilon a u aparaton per la manoj; lacele kaj u lavole uzi ion9 u manki (ntr ) tute malesti, foresti a ne esti en sua kvanto a grau c u do la la bezono3 u mano ekstrema de la o brako, kun kvin ngroj2 manovri (ntr ) per pluraj anoj de s g direkto meti aton, ipon ... en u s necesan pozicion9 mantelo vasta longa senmanika supervesto7

mai (tr ) diserigi per la dentoj8 c magazeno loko en butiko por restigi varojn, kien la klientoj ne iras; luksa butiko; granda butiko7 maizo alta herbo, kies avaj grajnoj estas maneblaj, a iaj grajnoj g ug (Zea mays)9 majesta kazanta admiron kaj reu spekton pro sia aspekto a konu duto9 majo la kvina monato de la jaro5 majstro alte kvalita fakulo7 maksimumo plejgranda atingebla kvanto a grado (supera limo)9 u makulo punkto a eta u regiono kun alia koloro, pro malpura difekto o, a ornamo; eraro7 u mal- vortparto por la kontrao (alta, malalta)0 u maleolo osta elstara en o amba ankoj inter piedo u kaj kruro9 malgra = kvankam; malgra tio, u u ke = kvankam (ni nais malgra g u la malvarmo)7 malica (iu) konscie aganta por fari malutilon kaj malfelion al la c aliaj; (io) farata kun deziro malutili al iu9

56

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

mapo desegno de la surfaco de la tero, a nur parto, i povas monu g tri limojn de lando, riverojn, montojn ktp8 (b) p 96 g maro regiono kun multe da senc ua akvo je neprofunda nivelo, kie la tero nur malofte estas seka8 mardo la tria tago de la semajno5 marko speciala signo sur io kaj servanta por rekonigi tion4 GNU: marmelado kao el frukto kaj sukec ro9 maro iel aparta parto de la oceano3 (b) p 97 g mari (ntr ) pai5 s s martelo batilo, speciale iu simila al tiu de la bildo7 marto la tria monato de la jaro5 maso kiomo de materio de iu a o, kies unuo estas gramo a kilou gramo; nedinita kvanto da materio, konsiderata kiel tuta 9 o masoni (tr ) konstrui per tonoj a s u brikoj kaj cemento por kunigi ilin7 masto fosto sur barko a ipo, por pendigi la us velojn8 mastro estro5 mastrumi zorgi pri io, kio koncerc nas ion (mastr/um/i)8 maino aparato por fari ion, pros dukti ion6 matematiko scienco pri nombroj, guroj (kiaj cirklo kaj triangulo) ktp9

mateno la unua duono de la tago (de la sunlevio is la tagmezo)3 g g materialo io materia, kio estas c necesa por iu ago7 materio io, el kio estas kreita la c a 9 oj mato maldelikata tapio9 s matraco mola a u iomete mola parto de la lito, sur kio oni kuas7 s matura atinginta sian plenan kreskadon, kapablon a tagecon u u (matura frukto: preta por manado)6 g meblo movebla objekto, plej ofte farita el ligno por praktika uzo en loejo (lito, g tablo, seo ...)6 g medicino scienco pri sano kaj malsano, aplikata al kuracado9 medikamento substanco por kuraci8 Mediteraneo maro inter Eropo u kaj Afriko9 (b) p 97 g mediti (x) longe pensi8 mehaniko brano de ziko, kio stuc das fortojn kaj movojn; arto konstrui mainojn8 s mehanismo tuto de la pecoj de maino a aparato; aro da rimes u doj, per kiu plenumias iu ago a g u funkcio8 melki (tr ) ekhavi per premado lakton el mamoj de besto8

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

57

melono granda globforma frukto kun sukplena dola karno el samnoma kreska c o (Cucumis melo) (melona elo ples jofte estas ava a verdeta)9 u mem ne alia, la sama; nur per si, sen helpo de iu alia1 membro iu el la moveblaj pecoj c de la korpo; ano de klubo, societo, familio ktp7 memori (x) konservi a denove u prezenti al si penson pri io ajn3 mencii (tr ) en parolo a teksto inu formi iun pri aparta afero, kiu iom rilatas al la temo9 mendi (tr ) peti servon a varon6 u menso tiu elemento en besto a u homo, kiu prilaboras informojn kaj determinas konduton9 mensogi (x) intence diri malvera 6 on fama mensoganto: mentono parto de la vizao sub la g buo7 s menuo listo proponata por elekto de pladoj e restoracio9 c meriti (tr ) havi rajton je rekompenco a puno pro sia konduto, u ago a eco6 u merkredo kvara tago de la semajno5 metalo materio kun iuj komunaj ecoj: fero, kupro, arento ktp6 g metalurgio industrio pri fabrikado kaj prilaborado de metaloj9

meti (tr ) transigi en dinitan lokon a staton2 u metio manlabora profesio7 metodo pripensita maniero procedi por atingi dinitan celon8 metro mezurunuo por longo, kiu egalas al 100 centimetroj7 mezo io egaldistanca de du ekstremoj, de du limoj, en spaco a u tempo (genuo estas preska en la u mezo de kruro)4 mezuri (tr ) taksi kaj dini grandecon, kvanton, gradon de io4 mi vorteto por indiki la parolanton1 mielo dola likva c o, kiun abelo produktas el oroj9 mieno aspekto de la vizao, kiu g montras penson a emocion6 u migri (ntr ) iri loi en alian lokon g (iuj birdoj migras pro la sezono)8 miksi (tr ) meti kune du a pli u aferojn tiel, ke oni ne povas plu ilin facile distingi6 mil 1.000; trimil: 3.000; mil tri 10031 milda malakre impresanta la sentumojn7 miliardo 1.000.000.000, tio estas mil milionoj8 milimetro mezurunuo por longo, kiu egalas al 0,1 centimetro8 miliono 1.000.000, tio estas mil miloj6 militi (ntr ) per multaj soldatoj kaj armiloj batali kontra alia lando u a partio2 u

58

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

minaci (x) montri al iu per paroloj a gestoj, ke oni intencas fari al u li malbona 6 on mineralo substanco, kiu estas nek el besto nek el vegetalo9 minimumo plejmalgranda atingebla kvanto a grado (malsupera u limo)9 ministerio ministro kaj aro da laborantoj e tiu ministro kune kun la c rimedoj kaj povoj, kiujn ili havas por zorgi pri iliaj taskoj9 ministro ano de tata registaro, kiu s estras unu el la specialaj administraj fakoj de la tataj aferoj9 s mino entera a subu tera loko, el kiu oni elfosas metalojn kaj mineralojn8 minus vorteto, kiu indikas maladicion (3 - 2 = 1 tri minus du estas unu)8 minuto mezurunuo por tempo (1 minuto estas 60 sekundoj)4 miri (x) senti impreson de surprizo pro io eksterordinara3 mirinda tia, ke tio meritas miron9 mirtelo sovaa malalta g arbo (Vaccinium myrtillus) kun blue nigraj, maneblaj beroj9 g mis- vortparto por indiki agon la maniero malbona, erara, malu usta (miskompreni: malguste g kompreni)0 mistero fakto, afero, kiu ne povas esti klarigata8

mistiki (tr ) trompi9 mizero dara granda malrieco a u c u malfelio, inda je kompato7 c modelo objekto farita por esti imitata8 modera nek troa nek maltroa, ne ekstrema8 moderna apartenanta al la nuna epoko; plej nova8 modesta kaanta a ne alte taks u santa siajn meritojn8 modi (tr ) parte ani ion9 s g modo nedara, kaprica kutimo, u moro a maniero, efe pri vesu c tado7 moki (tr ) malate, ofende igi iun s a ion ridinda5 u mola ne kontrastaranta al preu mo5 momento tre mallonga nedinita daro de tempo4 u monato proksimume 30 tagoj (unu jaro estas dek du monatoj)4 mondo planedo Tero; ia parto de la geograa mondo a de la sou cio, rigardata kiel tuto2 mono pagilo lalee u g fabrikita3 monstro viva kun nenormala foro mo kaj strukturo9 monto amaso da roko kaj tero, kiu altias g super la nivelo de la irkaanta grundo3 c u montri (tr ) vidigi; indiki datumon; sciigi informon2 monumento grava konstrua ofte o, memoriga pri iu a io9 u

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

59

moralo 9 mordi premi per dentoj, kio povas a ne trani/iri7 u c s morga en la sekva tago1 u moro enerala vivmaniero kaj kug tima konduto de iu popolo a u persono7 morti (ntr ) esi vivi; ne plu esti c a funkcii2 u moskito pikanta insekto, kiu ugas8 motoro maino por transformi ian s energion (precipe elektran a u hemian) en movan energion8 movi (tr ) transloki ion2 mueli (tr ) erigi ion (etaj eroj) per ia ilo7 mui (ntr ) bleki g kiel bovo9 multa vorto por indiki grandan nedinitan kvanton el tuto2 multipliki (tr ) obligi nombron (2 x 4 = 8 du oble kvar estas ok)9 munti (tr ) kse kunmeti la diversajn partojn de maino sur la s ustajn lokojn8 g murmuri (tr ) mallate paroli7 u muro vertikala surfaco, kiu dividas ejon en domo3 musko vegetalo (Musci) dense kreskantaj sur malsekaj tonoj, arboj s ktp9 muskolo karna sero vanta por movi la diversajn partojn de la korpo8

muso malgranda besto (Mus)8 muo malgranda duus gila insekto (Musca)6 muta ne posedanta la parolkapablon; ne povanta a ne volanta u dum momento paroli7 muzelo naza kaj bua elstara parto de s la kapo de iuj bestoj9 muzeo ejo por konstanta elmontrado pri belartoj, sciencoj a u aliaj temoj9 muziko belarto pri arano de sog noj agrabla por homa ado5 u

-n vortparto por indiki: ricevon de ago (muso manas fromaon); g g direkton (mi falas en truon); vortparto kiu anstataigas iujn vorteu tojn: i dormis ok horojn (= i s s dormis dum ok horoj)0 nacio popolo dinita la kulturo u (lingvo, kutimoj ktp) ofte en sama lando2 nadlo pinglo-forma parto de aparato por indiki ion8 nai sin movi sur a en akvo g u per sia korpo (brakoj, kruroj a u nailoj)6 g naiva sensperte malkaema kaj kres dema kiel infano8 najbaro tiu, kiu loas a trovias g u g proksime de alia persono6

60

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

najlo pinta metala bastoneto ksita per martelo7 najtingalo birdo (Luscinia), rimarkinda pro sia bela kanto9 naski (tr ) produkti idon; estigi, okazigi3 naturo io, kio ne estas farita de c homo a maino4 u s na 91 u nazi (x) kazi vomemon8 u u nazo parto de korpo, per kiu oni rimarkas odorojn4 ne vorteto por indiki malkonsenton, malaprobon, malpermeson (u mi povas? ne!)1 c nebulo akva vaporo en aero, kiu malhelpas vidadon7 necesa estanta nepre bezonata, ne povanta esti malhavata a ne u uzata3 neglekti (tr ) malzorgi, neatenti9 neo kristaliinta g g akva vaporo el ielo4 c nek vorteto por diri anka ne, u kaj ne1 nenia de neniu kvalito/speco1 nenial pro neniu kazo9 u neniam en neniu tempo1 nenie en neniu loko1 neniel la nenia maniero9 u nenies de neniu8 nenio neniu afero1 neniom neniu kvanto, grado8

neniu e ne unu homo, besto a c u afero1 nepo lo de la lo a de la lino6 u nepra tute neevitebla, tute deviga6 nervo fadenforma teksa en la koo rpo de homo a besto por kurenu toj el kaj al la cerbo8 nervoza malpacienca9 nesto eta korbo a u konstrua o de iuj birdoj por siaj ovoj7 neto klara skriba ne plu anebla, o s g ar la teksto jam ricevis iujn c c korektojn8 nevo lo de la frato a de la frau tino6 ni 1 nigra kun koloro kia de tiu plumo3 nilono materialo kreita de homo, interalie uzata kiel tofo en s vestoj9 nivelo horizontala ebeno; grado de io kompare al alia afero8 -nj- vortparto esprimanta karecon (por ino) (patrino = panjo; Gabrieli = Ganjo)9 nobla havanta altajn moralajn kvalitojn8 nodo strea interc plekta 8 o nokto parto de la tago, kiam ne estas suna lumo4

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

61

nombro matematika esprimanta o grandon a mezuron (3; 4,5; 7/8 u ktp)4 nomo vorto per kiu oni aparte signas iun a ion (Maria, Jozefo, u Karlo, Brazilo ...)2 nordo unu el la kvar geograaj efpunktoj6 (b) p xx c g normala ordinara kaj laregula8 u noto mallonga enskribo memoriga; skriba signo por muzika tono6 nova antae ne ekzistanta a ne u u konata; ankora ne uzata a malu u multe uzata2 novembro la dek unua monato de la jaro5 nu vorteto servanta por kuraigi g a atentigi pri io sekvanta (nu, ni u saltu)1 nubo amaso da densaj akvovaporoj, el i falas pluvo4 g nuda (homo) nevestita; (io) neprovizita de la ordinaraj kovra 7 oj nuko malantaa parto u de kolo9 nukso frukto kun dika malmola elo9 s nul 04 numero nombro montranta la vicon de iu objekto inter aliaj5 nun vorteto por diri en ic momento, en i-epoko1 c

nur vorteto por diri ne pli ol (la forno estas nur varmeta, tio estas, ne sue a ne plu varma), c u ne alie ol (li povas paroli nur Esperante)1 nutri (tr ) doni al vivulo mana 7 g on

-o na por substantivoj (pano, o kapo, hundo)0 obei (x) fari tion, kion iu ordonas; ne fari tion, kion iu malpermesas6 objekto a a mala kiun oni o u o, konas, a provas koni5 u -obl- vortparto por indiki ustan g pligrandion a maldividon (duog u blo: du foje pli granda (la granu do a kvanto); triobla: tia, ke gia u grando/grado a kvanto iis tri u g foje pli granda)0 oblikva klinianta for de la vertig kala direkto, pozicio9 observi (tr ) rigardi ion ade, kun dara atento; trafe obei8 u obstaklo malhelpo, baro9 obstina rme restanta e sia propra c opinio a volo e dum malfacilaj u c situacioj9 oceano la tuta kuno de sala akvo, kiu apartigas la mondopartojn9 (b) p xx g odori (x) eligi nevideble etajn a ojn, kapablajn impresi arsenton7 ofendi (tr ) kolerigi per malrespekto al ies sentoj a honoroj9 u

62

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

oferi (tr ) donaci al dio(j)8 oferti (tr ) proponi al iu varon a u servon aetotan7 c ociala deklarita de rajta atoriu tato8 ociro enerala vorto por militistaj g estroj el pluraj rangoj9 oco okupo, profesio5 ofta okazanta a trovebla multe u da fojoj2 ok 81 okazi (ntr ) estii, farii en iu loko g g a momento2 u okcidento unu el la kvar geograaj efpunktoj, kie la suno c subiras6 (b) p xx g oktobro deka monato de la jaro5 okulo parto de la korpo, per kiu oni vidas3 okupi (tr ) resti, sin trovii en iu g loko; teni en posedo iun lokon a u tempon3 ol vorteto por kompari (tiu libro estas pli dika ol tiu alia; Karina estas pli alta ol Natalia)1 oleo grasa ua el o besta, vegetala a u tona origino, uzata s por kuiri, en industrio ktp6 olivo frukto el olivarbo (Olea europea), kiu donas bonegan oleon8 ombrelo portebla irs milo kontra pluvo u a suno8 u

ombro senluma a malu hela loko, pro lumbaro (jen bildo de arbo kaj ia ombro)5 g -on- vortparto por indiki ustan g malpligrandion a dividon (dug u ono: du foje malpli granda a u unu el du egalaj partoj post divido en du)0 ondo akvomaso, kiu levias kaj refalas e g c supra de maro6 o oni nedinita pronomo, signifanta la homoj, multaj a kelkaj u personoj (oni kredas, ke ...)1 onklo frato de patro a patrino4 u -ont- vortparto por diri, ke la ago tuj okazos, rilate al kiu agos: manonto estas tiu, kiu balda g u manos0 g -op- vortparto por indiki grupon (duopo: du a kune; kvinope ili oj sin etis sur min)9 operacii (tr ) fari kirurgion; fari kalkulon8 opero muzika teatra 9 o opinii (tr ) 4 oponi (ntr ) kontrastari9 u oportuna facile uzebla; faciliganta sukceson7 opozicii (x) politike oponi9 orano globforma g kaj dola frukto de c oranujo (Citrus g aurantium)7 oratoro homo, kiu kutimas publike paroladi9 ordinara ne speciala; iutaga5 c

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

63

ordo regula arano de aferoj (a, g b, c, ... estas en ordo; z, k, l c , ne estas en ordo)4 ordoni (tr ) estre esprimi al iu sian volon, ke tiu faru ion4 orelo ekstera parto de adorgano, per kiu u oni adas4 u orfo knabo a knabino, kies patro u a patrino mortis8 u organizi (tr ) starigi ion, kunordigante giajn partojn por plenumi dinitan funkcion6 organo parto de homo, besto a u vegetalo kun speciala funkcio (la speciala funkcio de koro estas movi la sangon)7 orienti (tr ) konstrui ion tiel, ke gia antao estas direktita al oriento; u diri kie iu estas, kaj la kiu diu rekto i iru9 g oriento unu el la kvar geograaj efpunktoj, kie la suno levias6 c g (b) p xx g originalo a el kiu oni kopias ion; o a uzata kiel modelo8 o origino loko a grupo da uloj, u en kiu naskiis homo, familio g a popolo; kazo, pro kiu kou u mencias io7 g orkestro granda muzikgrupo ludanta diversajn muzikilojn9 ornami (tr ) plibeligi7 oro valora metalo (Au)6 orto angulo je 90o 8 ortograo maniero korekte skribi la vortojn de iu lingvo9

-os na por verboj, kiam temas o pri la tempo post nun (morga mi u vizitos vin; ni certe mortos)0 oscedi (ntr ) malfermi la buon pro s dormemo, enuo a lacio8 u g osto malmola parto de la homa a u besta korpo6 -ot- vortparto por diri, ke la ago tuj okazos, rilate al kiu ricevos la agon: manota pomo estas g pomo, kiun oni tuj manos0 g ovalo ebena kurbo simila al tiu de la bildo; io ovoforma9 ovo globoforma a kiu farios o, g ido5

pacienca havanta kapablon trankvile (longe) atendi6 Paciko parto de la oceano9 (b) p g xx paco stato de lando, kiu ne estas en milito; stato de socio, en kiu ne estas perforto3 pajo (pa(tro)/jo) kara vorto por c c patro8 pa (tr ) a per speciala ilo, eti on kiu ege rapidigas in6 g pagi (tr ) doni monon pro uldo a aeto3 s u c

64

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

pao unu anko de folio de libro, g revuo a u urnalo (vi uste legas la g 28an paon)5 g pajlo seka trunketo de greno7 pako aro da a iroj s mitaj per papero kaj nuro a en sako5 s u pala (pri vizao) nerua a seng g u kolora; malmulte brila7 palaco granda luksa domego de reo a riulo8 g u c palato la supro de la bua kava 9 s o paliso fosto9 palmo arbo el varmaj landoj kun ege grandaj folioj9 palpebro hato, kiu kovras la okuu lon je ia fermo9 g palpi (tr ) malforte uzi la mano(j)n por senti per la ngroj9 palto supervesto por malvarma vetero9 paneo subita malfunkcio de mais no9 panjo (pa(trino)/njo) kara vorto por patrino8 pano mana bakita g o el faruno4 pantalono vesto, kiu kovras de zono gis piedoj, aparte iun kruron6 c pantoo hejma piedvesto mola kaj malpeza9 papago birdo (Psittacus) kun hoka beko, kiu imitas la homan voon9 c

papero maldika folio por fari libron a u urnalon, por skribi leteron ktp4 papilio insekto (Lepidoptera), kiu atas orojn s kun belaj ugiloj9 papo estro de religio Rom-katolika9 paradizo iela loko por justaj hoc moj post morto; loko, kie io esc tas bona9 paralelo linio, kiu ie c tenas saman distancon de alia9 parauto aparato por s salti el ege alta loko, ofte el aviadilo9 pardoni (x) rezigni puni a veni u g pro suferita ofendo4 parenco homo el sama familio (patro, kuzo, onklo ktp); homo havanta saman praulon6 parfumo agrabla odoro8 parko loko kun multaj vegetaloj en spaco por promeni; loko por restigi aton8 u parlamento aro da reprezentantoj de la popolo, kiu kreas leojn9 g paro aro de du samspecaj a oj (paro da uoj)6 s paroli (x) esprimi sian penson per vortoj; diri vortojn2 partio grupo da homoj havantaj samajn politikajn a sociajn opinu iojn; unu el du ankoj en disputo7 parto ne la tuto, kiu povas esti fakte aparta a nur per vido a u u penso3

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

65

pasaero iu, kiu veturas (per ato, g u ipo a aviadilo) tamen ne estas s u la oforo9 s pasero eta birdo (Passer ) vivanta efe en urboj9 c pasi (ntr ) iri tra a preter iu loko u por atingi alian; iom post iom malaperi a ne plu okazi (la pluvo u pasis; jam kvin jaroj pasis)3 pasio ega inklino al io; arda amo8 pasporto dokumento por vojai al g alia lando7 pasto miksa de faruno kun akvo o a lakto por fari panon, kukon u ktp6 pastro laboranto en regilio, kiu gvidas la aferojn en preejo7 g pai (ntr ) movi la krurojn por s piediri4 pati (tr ) konduki brutojn sur kams po, por ke ili manu herbon8 g pato malprofunda senkovrila kaserolo kun longa tenilo, uzata por friti8 patro viro, kiu igis virinon graveda, estas patro de tiu ido2 patrono eminenta persono protektanta alian personon a aferon8 u pazi (ntr ) halti momente dum u agado8 pavo birdo (Pavo) kun ege bela kaj granda vosto9 peco parto ne plu ligita al tuto; parto apartigita pro trano a c u rompo3 pejzao speciala vida 8 g o

peki (ntr ) malobservi religian a u moralan leon7 g pekli (tr ) meti viandon a legomon u en salon por konservi in mang ebla9 g peli (tr ) irigi, kurigi anta si; foru kurigi6 pelto preparita felo uzata kiel vesto8 pendi (ntr ) esti alligita per unu ekstremo tiel, ke la cetero estas libera, ne tuante la teron5 s pendolo peza peno danta de ksa punkto kaj kun ripeta movo9 penetri (x) enii en ion8 g peni (ntr ) ege strei siajn fortojn c por atingi rezulton4 peniko aro da haroj kunligitaj e ekstremo de c eta bastono, uzata por miri a pentri8 s u pensi (x) havi ideojn3 pensio iumonata c a iujara pago al uc emerito9 penti (x) senti bedaron pro io u farita a pro io nefarita8 u pentri (tr ) fari bildon per farboj6 per prep. por indiki ilon, rimedon a manieron: mi tondas per u tondilo; komenci sian paroladon per gratulo1 perdi (tr ) ekmalhavi; malvenki; vane uzi3 perei (ntr ) neatendite morti per akcidento a perforto9 u

66

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

perfekta havanta iujn kvalitojn c kaj neniun mankon8 perdi (tr ) agi trompe, kontra ies u do8 periodo tempo inter du samaj okaza el ago, kiu ade ripetias9 oj g perlo brile blanka globeto el maro, uzata kiel juvelo9 permesi (tr ) (iu) konsenti, ke iu libere faru ion; (io) ebligi, ke iu faru ion3 perono ekstera malalta tuparo ans ta domo, kiu nias per lara u g g ebena supro9 persekuti (tr ) persiste postiri por atingi a malamike trakti7 u persiko bongusta frukto de persikujo (Prunus persica)9 persisti (ntr ) energie darigi, e u c malgra malhelpoj, tion, kion oni u komencis9 persono homo kun siaj ecoj3 pesi (tr ) mezuri pezon de a o (gramo kaj kilogramo estas unuoj de pezo)7 peti (x) sciigi al iu, ke oni deziras ion de i2 g petoli (ntr ) sin amuzi per viglaj ludaj movoj, kiel infano; infanece amuzi sin per gaje ercaj agoj a s u paroloj7 petrolo iu el la diversaj materioj c el ter-oleo (lampa oleo, benzino ktp)8

peza altirata de tero per granda forto (formiko estas malpeza, elefanto estas peza)5 pia sincere kaj ame respektoplena al dio kaj religia 9 oj piano muzikilo kun kordo, kiun oni ludas per premo sur aro da butonoj9 piceo pingloarbo kun disaj pingloj (Picea)9 piedo ekstrema de la o kruro, kun kvin ngroj3 pigo birdo (Pica) el korvo-familio kun longa vosto9 piki (tr ) pli malpli profunde enigi pinton en ion (dorno pikas)6 pilko globoforma ludilo6 pilo fonto de elektra energio el hemia energio8 piloto kondukisto de aviadilo a u ipo9 s pini (tr ) premi inter du ngroj a c u inter du pecoj8 pinglo metala stangeto, pinta e unu c ekstremo, kiun oni uzas por pike ksi paperon a veston6 u pino arbo (Pinus) parenco de abio kaj piceo, uzata kiel ornama en o Krist-nasko7 pinto pika ekstremo; ekstremo6 pioo hakfosilo8 c

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

67

pioniro homo, kiu komencas novan aferon9 pipo speciala ilo por fumi7 pipro sekigita frukto de piprujo (Piper ), kun pika gusto kaj uzata kiel spico9 piro sukoplena frukto de la pirujo (Pyrus communis)8 pizo legomo kun globformaj verdaj semgrajnoj (Pisum)7 placo libera spaco, irkaita de doc u moj, en urbo a vilao7 u g plai (ntr ) kontentigi iun per sia c armo5 c plado granda telero, kiu alportas mana al iuj e tablo; la mana g on c c g o en i7 g plafono surfaco, kiu estas la supra interna parto de ambro5 c plago granda longedara malfeliu iga okaza 9 c o plando suba parto de la piedo, kiu tuas la teron9 s plandumo suba plata parto de uo s (pland/um/o)9 planedo a kiu movio, as irka stelo (Tero g c u estas planedo)9 planko malsupra ebeno de amc bro, sur kiu oni paas4 s plano antae pripensita kaj ordigita u arano de aferoj por fari7 g planti (tr ) meti vegetalon en grundon por ke i plu kresku6 g

planto ago planti; vegetalo, kiu estis plantita6 plastiko arto reprodukti la formojn de objektoj9 plasto moderna substanco uzata por pluraj celoj9 plata prezentanta malgrandan dikecon kompare kun la du aliaj dimensioj (disko estas plata); ebena a preska ebena6 u u platano arbo, kies elo s falas iujare (Platanus)9 c plej vorteto esprimanta kvanton a gradon superan al iuj aliaj u c (la plej granda: ne estas alia pli granda)1 plekti (tr ) kunigi plurajn fadenformajn objektojn, kiel en la bildo8 plena tia, ke la tuta spaco estas okupita; kompleta2 plenaa havanta la aon, kiu dog g nas iujn rajtojn kaj devigojn c (plen/aa/a)9 g plendi (ntr ) esprimi per vortoj sian doloron; esprimi per vortoj, ke oni estas malkontenta pri io4 plenumi (tr ) plene fari tion, kion oni devas (plen/um/i)8 pleto plato uzata por alporti telerojn, pladojn, glasojn kaj tasojn dum mano8 g plezuro agrabla sento de bonstato4 pli vorteto por indiki en grado a u kvanto supera je iu alia (Ab: A estas pli granda ol b)1

68

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

pliigi (tr ) pligrandigi a plimultigi u (pli/ig/i)9 ploni (ntr ) lerte sin en akvon9 g eti plori (ntr ) montri sian doloron per larmoj4 plu vorteto montranta la darau don kaj neesadon de iu stato c a ago (plu pluvas...: la pluvo u ankora okazas)1 u plugi (tr ) trani la surfacon de la c tero per speciala ilo por semi6 plumbo griza, mola kaj peza metalo (Pb)8 plumo tio, kio kovras la haton de birdoj4 u pluraj pli ol unu6 pluralo multenombro (indikita per -j: unu pomo, du pomoj, tri pomoj ktp)9 plus vorteto indikanta adicion (1 + 1 = 2, unu plus unu estas du)8 pluvo akvo gute falanta de nuboj4 po prep. indikanta disdividon (la kurso daras dum 10 tagoj po 30 u minutoj)9 poemo grandforma poezia 8 o poeto tiu, kiu verkas poezia 7 ojn poezio arto esprimii, ofte per verg soj, tiel ke la sonoj kaj ritmo vekas emociojn8 polico ero de la tato komisiita s por prizorgi la publikan ordon kaj sekurecon6 politiko scienco a arto rilata al la u regado de tato7 s

poluro polvo vataj sekaj

surfaca brilo pro frotado6 etaj eroj el tero facile lede vento; etaj eroj el aliaj materialoj (malpura 6 o)

pomo frukto de la pomarbo (Malus)6 ponto konstrua o ebliganta trairon de rivero6 popolo homoj, kiuj sentas sin samaj; homoj el lando, kiuj ne estas la regantoj3 populara facile komprenebla por la popolo; konata kaj amata de la popolo9 por 1 porcelano delikata speco de fajenco9 porcio kvanto da mana donata g o al iu persono9 c pordo malferma en o muro de urbo, konstrua o, ambro, en c anko de veturilo a u maino por lasi en- kaj s el-iron; plato, kiu fermas pordan spacon3 porko besto (Sus) kun mallongaj kruroj hejme bredata pro viando5 porti (tr ) subteni objekton; preni kun si kaj iri por demeti en alian lokon2 portreto bildo (desegna o, pentra fotografa de o, o) aparta persono9

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

69

posedi (tr ) havi rajton a eblon u uzadi ion; havi je sia dispono6 post prep. por indiki tempon pli malfruan ol alia (post sufero venas prospero); malanta (la u princo sidiis post kolono)1 g posteno loko okupita per aro da soldatoj por milita celo; oco8 postuli (tr ) severe peti ion pro sia rajto, atoritato a forto; igi ion u u nepre necesa3 poo speco de sas keto e vesto5 c poto servo por transporto de les teroj a malgrandaj paka 5 u oj potenco kapablo forte eki7 poto vazo por diversaj uzoj: kuirpoto, or-poto ktp6 povi (ntr ) havi kapablon necesan por fari ion; havi la rajton, la atoritaton necesan por fari ion; u havi la permeson, la eblecon por fari ion2 pozicio loko, sur kiu io restas; rango en socio, entrepreno ktp8 pra- vortparto por montri longan antatempecon (praarbaro); u malproksiman gradon de parenceco (la praavo estas la patro de la avo)9 praktiko farado de io per la reguloj de arto a scienco6 u prava havanta ustan opinion a g u konduton4 precipa plej grava; efa4 c preciza klare kaj detale determinita6

preferi (tr ) lavole elekti ion inter u pluraj5 prei (ntr ) sin turni g al dio por peti a u danki6 prelegi (ntr ) prezenti iun temon9 premi (tr ) fari forton sur ion3 premio rekompenco por venkinto de konkurso6 preni (tr ) kapti iun a ion per sia u mano a per ilo; havigi al si2 u prepari (tr ) fari ion necesan, kio c ebligas faradon de io alia; pretigi5 presi (tr ) meti inkon sur paperon a alian surfacon per aparato, kiu u faras kopion6 preska vorto por diri ne tute, u sed proksimume (ili estas preska samaaj)1 u g preskribi (tr ) ordoni skribe9 preta plene preparita; disponebla por tuja uzo4 preteksto ajna kialo eldirita por s kai la veran kialon8 s pretendi (x) per volo postuli ion (tio povas okazi e se oni ne rac jtas postuli tion, ar temas pri c volo)8 preter prep. por montri lokon a u objekton, apud kiu oni pasas1 prezenti (tr ) meti ion anta iu, u por ke tiu in prenu, vidu a juu; g u g starigi anta ies imago la bildon u de iu a io3 u prezidi (x) direkti la laboron de kunveno a u societo; regi7

70

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

prezo vendvaloro de objekto6 pri prep. por diri koncerne al, rilate al (plori pri iu; kontenta pri io; lmo pri amo)1 principo fundamenta elemento el kiu io devenas; fundamenta vera 9 o princo lo de reo9 g printempo sezono post vintro kaj anta somero (printempo: la seu zono de oroj)4 privata tia kiu koncernas nur la personan a familian vivon de u individuo7 pro prep. por indiki kialon: mi ridas pro lia naiveco1 probabla havanta grandan a la u plej grandan ancon por okazi; s havanta grandajn a la plej u grandajn kialojn por esti vera8 problemo malfacila 8 o procedi (ntr ) uzi dinitajn rimedojn por fari ion8 procento proto produktata de monsumo, kiun oni pruntis a uus ldas9 proceso jura studo de okaza por o juo en tribunalo8 g produkto viva oj a senviva u oj kreita per natura vojo por komerco kaj konsumado; utila objekto kreita el krudaj materialoj (la fabriko produktas bonan tolon; tolo estas produkto)5 profesio iu okupo, per kiu oni akic ras vivrimedojn8 profesoro iu, generale doktoro, kiu instruas en universitato9

profeto homo komisiita de dio; antadiristo; religia gvidanto9 u proto utilo de io; mongajno de iu laboro, de entrepreno8 profunda (pri puto, rivero ktp) havanta grandan distancon inter la malferma parto kaj la fundo4 programo latempa listo de preu zentotaj a farotaj aferoj, de tasu koj (por televido, kongreso ktp)9 progresi (ntr ) antaen-iri al suu pera grado de disvolvio; perg fektii6 g projekto detala plano proponata al iu9 prokrasti (tr ) ne fari nun por fari poste8 proksima apartigita per malgranda distanco en spaco a tempo2 u proksimume ne plene trafante la veron a celon (proksim/um/e)7 u proleto homo, kies nuraj vivrimedoj estas vendo de sia laborforto9 promeni (ntr ) iri de loko al loko por plezuro5 promesi (tr ) certigi, ke oni faros a donos5 u pronomo speciala vorto servanta por anstatai nomon (mi, vi, li, u i, i, ni, ili, tiu, tio, iu...)9 s g c prononci (tr ) elparoli9 propagandi (tr ) klopodi disvastigi ideon9 proponi (tr ) montri ion al iu, por ke tiu uzu in; diri al iu, ke tiu g eble faru ion9 propozicio parto de frazo esprimanta per si mem kompletan sencon9

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

71

propra de tiu/tio mem (timulo timas e sian propran ombron)3 c prosperi (ntr ) esti en kontentiga, sukcesa stato9 protekti (tr ) defendi, irmi a helpi s u kontra danero7 u g protesti (ntr ) fari deklaron kontra u io7 proverbo popoldira (ne gutas o mielo el la ielo estas proverbo)9 c provi (tr ) uzi/fari ion por scii, u c oni povas uzi/fari tion3 provinco administra a historia u subdivida de lando9 o provizo abunda materialo a sue u c granda kolekto da objektoj, kiujn oni povas bezoni8 provoki (tr ) (iun) instigi al batalo; (ion) kazi9 u prozo parolo a teksto ne aranita u g la verso8 u prudenta kapabla regi siajn agojn por ne erari a meti sin en u daneron7 g pruno frukto de prunujo (Prunus domesticus) kun malmola kerno9 prunto dono de io al iu por posta redono5 pruvi (tr ) (iu) montri per rezonado a fakto, ke io estas vera; (io) esti u la pruvo de8 psikologio scienco pri konsciaj a u nekonsciaj fenomenoj de spirito9 publiko grupo da uloj: rigardantoj (en teatro, kinejo ktp), klientoj, legantoj ktp6

pudro kolora kaj odora pulvoro por tualeto9 pugno fermita mano7 pulmo parto de la korpo, kie sango prenas O2 el la aero, kiun oni spiris8 pulvo eksplodema pulvoro8 pulvoro solida substanco dispecigita en tre malgrandajn erojn8 pumpi (tr ) altiri a repui ua u s on a gason per speciala ilo8 u puni (tr ) kazi al iu suferon komu pense de ties malbona ago a u kulpo6 punkto loko, kiu ne havas longon a laron (en spaco a tempo); u g u speciala temo; la signo .3 punto maldensa teksa (delikata o reto, kiu prezentas desegna 9 on) pupilo la parto de la okulo, kie lumo povas eniri9 pupo ludilo en formo de eta homo a besu to8 pura miksita je neniu fremda elemento; ne makulita de naza u substanco (polvo, graso, koto, ktp)3 puso densa aveta ua el vundo9 o pui (tr ) movi per premo a fras u po5 puto truo en tero por tiri akvon7 putri (ntr ) malkomponii (pri g frukto, mana mortinta besto g o, ktp)8

72

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

rabato malaltigo de prezo9 rabi (tr ) per forto a minaco (uzi u forton) forpreni ies poseda 8 on racio kapablo decidi per logika rezonado9 radiatoro aparato e motoro, kie c varmega akvo malvarmias por g plu helpi teni temperaturon de motoro9 radiko subtera parto de arbo a alia u vegetalo7 radio iu aparta rektlinia elsenc da el fonto de lumo, varmo, o elektro ktp5 rado ronda a o turnianta irka g c u centra akso6 rafano manebla radiko g de herbo (Raphanus)9 rajdi (x) iri sidante sur dorso de besto7 rajto povo fari ion a u postuli ion de aliuloj3 rakonti (tr ) parole a skribe kou nigi okazinta 3 on rampi (ntr ) movii sur grundo per g la ventro (serpento rampas, ar gi c ne havas piedojn)8 rando irkaa ekstrema parto de c u io6

rango grado, alteco de oco8 rano besto (Rana), kiu vivas e akvo9 c rapida faranta a okazanta dum u mallonga tempo (kuniklo estas pli rapida ol testudo)2 raporti (x) veni al iu kaj transdoni akiritan informon8 rato besto (Rattus) simila al muso, sed pli granda ol muso8 raka sonanta malklare (raka vou u o pro malvarmumo)9 c rapo larvo de papilio u kaj de kelkaj aliaj ugilaj insektoj9 ravi (tr ) veki grandan admiron8 razi (tr ) fortrani c harojn e ties rac diko7 re- vortparto, kiu indikas denovan venon a ripeton (redoni monon; u revidi; relegi)0 reakcio kontraago9 u reala vere okazinta; vere ekzistanta9 recenzi (tr ) fari raporton pri iu verko; doni sian opinion pri iu verko9 recepto klara kaj instrua skriba o pri kiel pretigi ion (mana g on, kuracilon ktp)8 reciproka sama (de unu al alia, kiel de la alia al tiu unu)8 redakti (tr ) direkti publikigon de gazeto, revuo a simila 9 u o

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

73

redukti (tr ) malgrandigi la diu mensio a nombro9 u reekti (tr ) re eti lumon, sonon a alia simila (spegulo reektas u o lumon)9 reformi (tr ) doni alian pli bonan formon9 regali (tr ) bone kaj plezurige trakti iun8 regi (tr ) efektive estri, direkti la u sia volo a la sia rajto3 u u regimento parto de armeo9 regiono parto de lando kun speciala eco (natura a socia)5 u registro libro, en kiu oni notas ciferojn, faktojn ktp7 regno vorto por tato en pasintaj s jarcentoj6 regulo tio, kio estas dinita por gvidi la agadon, konduton ktp6 reimo sistemo de regado en tato g s a administrado en entrepreno9 u reo dumviva regnestro, kies ing signo estas krono5 reklami (tr ) ladi kaj rekomendi al u la publiko komerca 8 on rekomendi (tr ) forte proponi kun prezento de bonaj ecoj6 rekompenco io donita a servita al u iu pro danko al ricevita servo a u bonfaro de tiu8 rekordo plej supera rezulto en tuta historio de iu sporto8 rekta havanta unu solan direkton; nekurba5 (1: rekta; 2: kurba)

rektangulo guro kun kvar rektaj lateroj kaj kvar anguloj je 90o (rekt/angul/o)9 relativa dependa, kompara, kondia9 c religio kredo kaj praktiko de rilatoj inter la homo kaj la transmondo, supernaturaj estuloj, vivo kaj morto5 relo longa stango el metalo, sur kiu iras tramo a lokomotivo7 u remi movi boaton mane per remiloj8 rendevuo interkonsento pri loko kaj horo por renkontio9 g renkonti (tr ) trovi iun dum oni iras kontradirekte al tiu3 u reno organo, kiu purigas la sangon9 rento perioda proto de prunto, luo a valorpaperoj9 u renversi (tr ) faligi ion a iun stau rantan; klini vazon, por ke la enhavo foriru7 reprezenti (tr ) anstatai iun la u u komisio7 respekti (tr ) estimi kaj submetii g al iu6 respondi (x) doni informon petitan per demando2 respubliko politika reimo, en kiu g la reganto estas elektita de la popolo8 resti (ntr ) ne foriri, ne malaperi, estadi en iu loko; plu esti en sama stato2 restoracio loko, kie oni manas g kontra pago7 u

74

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

resumo mallongigo de io pli longe dirita9 reto plekta kun grao ndaj interspacoj inter la fadenoj a nuroj6 us revi (x) imagi tion, kion oni forte deziras8 revizii (tr ) kontroli kaj foje priseri c homojn, komerca ojn ktp (dogane, police ktp)9 revolucii (ntr ) fari subitan anon s g en politika reimo de iu lando9 g revuo perioda, sed ne iutaga prec sa en formo de brouro generale o s pri iu aparta fako8 rezervo io konservita disponebla por posta uzo8 rezigni (x) plene forlasi ian postulon, pretendon a esperon8 u rezisti (ntr ) malcedi, kontrastari8 u rezoni (ntr ) logike kunmeti ideojn kaj tiri el ili konkludon9 rezulti (ntr ) sekvi el io (troa kurado rezultas je granda laco)6 ribeli (ntr ) rifuzi obei superulon kaj foje peni perforte forigi in8 g ribo malgranda bongusta nigra a rua bero de u g arbeto (Ribes)9 ricevi (tr ) vole a nevole farii u g posedanto, protanto, spertanto (ricevi donacon, leteron, proton, viziton)2 ria posedanta multajn hava c ojn, multan monon2

ridi (ntr ) per buo kaj s sono (ha ha ha) montri subitan gajecon2 rifui (ntr ) iri en sendaneran log g kon for de sia lando a hejma lou ko8 rifuzi (tr ) malakcepti; ne konsenti6 rigardi (tr ) direkti sian vidon sur; turni la okulojn por vidi3 rigida malfacile eksebla; neeksebla; obstine sama9 rikolti (tr ) preni la fruktojn6 rilati (ntr ) havi inter si ian ajn ligon6 rimarki (tr ) distingi kaj aparte atenti ion a iun3 u rimedo tio, kio servas por atingi 3 celon rimeno leda bendo uzata por ligi9 rimo jen rimoj: Johano, kisu mian manon; felio vezike sin levas sed c balda falas kaj krevas9 u ringo ronda kun rono da truo; tiu a uzata o e la ngro7 c ripari (tr ) remeti ion en bonan, uzeblan staton6 ripeti (tr ) fari a diri denove je u dua fojo (a je tria, kvara ... u fojo)5 ripo unu el pluraj kurbaj ostoj e brusto, kiuj c protektas la pulmojn kaj aliajn organojn8 ripozi (ntr ) ne labori dum iom da tempo por repreni plenan forton; senmove kviete kui4 s

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

75

riproi (tr ) esprimi al iu malc ladon, malkontenton a akuzon u u pri ties ago a konduto6 u riski (tr ) provi fari ion malgra la u eblo de malsukceso a danero8 u g ritmo regula alterno de fortaj kaj malfortaj tonoj en muzika 8 o riveli (tr ) malkovri a sciigi ion, kio u antae estis nekonata a sekreta9 u u riverenci (ntr ) iom klini sin por saluto9 rivero natura uanta, iom forta, akvaro is alia rivero a is maro4 g ug rivoluo movo irka akso je 360o c u (kompleta turnio)9 g rizo greno, kiu atas maron (Orys c za)7 robo longa vesta de kolo is la o, g piedoj a is la genuoj, kun a u g u sen manikoj8 roko ega tono7 s rolo tasko de unu aktoro en teatra verko9 romano longa kaj proza literatura verko9 rompi (tr ) dispecigi4 rondo io pli-malpli samforma kiel cirklo, kun a sen truo; aparta aro u da homoj4 ronki (ntr ) brui je spiro dum la dormo8 roso akvogutoj, kiuj formias dum g la nokto sur folioj9 rosti (tr ) kuiri mana per varg on mego sur rostostango, en forno a en kaserolo, ne uzante grason u nek akvon8

rozo bela oro de rozarbo (Rosa)4 rubando tofa bendo uzata kiel ors nama vindo9 o; rua kun koloro de sango2 g ruino resta el renversita a disfalo u inta konstrua a urbo9 o u ruli (tr ) movi objekton turnante in irka i mem (ruli tonon, g c u g s pilkon)5 rulo a kiel tiu de la o bildo, enerale uzata por g fari ion, foje en maino5 s rusto fero difektita de aero (rusto kovras tiun ipon)9 s ruza lerte trompa; kapabla elpensi lertajn rimedojn por atingi ion7

sabato tago de la semajno inter vendredo kaj dimano5 c sablo speco de tero, trovata en bordo de maro, en bordo iuj riveroj kaj en aliaj lokoj (en pura sablo nenio kreskas)7 sagaca 8 sago pinta vergeto, kiun oni pafas; signo por montri ion9 saa inteligenta kaj sperta5 g sako mola ujo el tolo, ledo, papero a cetera u materialo kun malferma e la supro5 o c

76

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

salajro mono periode pagata al dungito por servado, laboro, oco7 salato mana el herboj a legog o u moj; senorda miksa 9 o saliko multaj specoj da arboj kaj etaj arboj, kun vergoj ekseblaj uzataj por fari korbon (Salix)9 salo substanco trovata en la akvo de la maroj, uzata kiel spico (NaCl)6 salono eleganta vizitambro en doc mo; granda kaj bela ambro por c festoj a kunvenoj8 u salti (ntr ) (iu) rapide movii g supren kun amba piedoj super u la tero, kaj ree fali; (io) movii g de unu al alia loko, ne tuante la s lokoj inter tiuj4 saluti (tr ) diri ion a signi je alu veno a je foriro por montri reu spekton al iu (bonan tagon)4 sama tute simila (A kaj A samaj literoj)2 sana havanta korpon kaj menson, kiuj bone kaj normale funkcias4 sandvio du pantraoj c c kun io inter ili9 sango rua likva en la korpo de g o homoj kaj iuj bestoj, kiu estas movita de la koro4 sankta (iu) plej senkulpa kaj pura6

sapo materialo, kiu helpas lavadon6 sarki forigi herbaojn el kulturata c tero9 sata malhavanta deziron a neceu son mani4 g satiro proza a versa teksto, kiu u moke ridigas kaj kritikas iun a u ion9 8 saco ua spica por mana u o g o savi (tr ) liberigi iun el grava danero6 g sceno aparta parto de teatra ino; teresa vidata okaza 7 o scienco esplorado kaj studado por klarigi fenomenojn6 scii (tr ) koni certe kaj precize2 sciuro besto (Sciurus), kiu vivas sur arboj9 scivola tre deziranta scii7 se vorteto por diri en la okazo ke, imagante ke, kondie ke c (se vi havos okazon, ne forgesu al mi skribi)1 sed vorteto montranta kontrau econ, malsamecon a diferencon u (mi volis losi la pordon, sed mi s perdis la losilon)1 s segi (tr ) trani per speciala ilo kun c akraj dentoj8

seo meblo por sidi4 g seka enhavanta neniom da akvo a likva surhavanta neniom da u o; akvo a likva 5 u o

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

77

sekalo greno por fari panon kaj bieron9 sekci (tr ) esplore distrani c homan a bestan korpon9 u sekcio aparta parto de organiza o a societo, ordinare kun propra u tasko a loko9 u sekretario homo komisiita por verki kaj skribi leterojn, raportojn ktp8 sekreto io, kio restas a devas u resti kaita6 s sekso tio, kio estas malsama inter viroj kaj inoj8 sekundo baza mezurunuo de tempo (unu minuto estas 60 sekundoj)7 sekura estanta en sendanera situg acio9 sekvi (tr ) veni a iri post iu/io u alia2 semajno daro de sep sinsekvaj u tagoj3 semo parto de frukto, kiu povas ii nog va vegetalo6 sen prep. esprimanta iel foreston, mankon (sen gutoj malgrandaj maro ne ekzistus; li restis du tagojn sen mani)1 g senato plej alta leofara anaro a g u supera ambro en parlamento9 c senco ideo pri tio, kion esprimas vorto a frazo5 u sendi (tr ) irigi ien; ordoni a fari, u ke iu iru de unu loko al alia; ordoni, ke io estu portata de unu loko al alia2

senso sentumo (iu kapablo senti: tuado, vidado, adado, arado s u a gustumado)8 u senti (tr ) ricevi impreson, kiu sciigas nin pri la ekzisto kaj la ecoj de la eksteraj objektoj3 sep 71 septembro la naa monato de la u jaro5 seri (tr ) peni por trovi3 c serena sennuba kaj senventa; kvieta sen agrenoj8 c serio vico da samaj a similaj a u oj en ordo6 5 serioza nerida, neerca s serpento senpieda besto (Ophidia) ofte venena6 seruro aparato servanta por fermi pordon a u keston per losilo7 s servi (x) (iu) plenumi dinitan laboron por proto a utilo de iu u alia; (io) esti utila por iu a io; u (io) esti uzata por io4 ses 61 severa forte postulema, malmilda7 sezono parto de la jaro (somero, atuno, vintro kaj printempo)6 u si vorteto por indiki la aganton mem (i lavas sin)1 s sidi (ntr ) resti ie, kaj apogi sin per la posta 2 (v) seo o g signalo interkonsentita signo destinita por komuniki ion8

78

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

signi (tr ) havi dinitan sencon a u valoron; egalvalori (libere spiri ne signifas vivi)7 signo io ajn (streko, bildo, objekto, gesto), kio elvokas en la spiriton ideon pri alia afero (?, r, 8, +, = ...)6 silenti (ntr ) ne paroli; ne brui4 silko delikata kaj brila fadeno el rapo (Bombyx); teksa el tiu u o fadeno8 simila havanta iajn ecojn, kiujn anka alia persono a objekto u u havas5 simio besto (Simiae) simila al homo, kun a sen vosto8 u simpatio favora inklino al alia persono8 simpla facile komprenebla, uzebla, solvebla3 sincera (iu) esprimanta tion, kion oni opinias a sentas; aganta la u u siaj opinioj kaj sentoj; (io) malmensoge dirita, farita a sentita7 u sindikato societo por defendi interesojn de la anoj9 sindona preta iam servi al iu a io c u (si/n/don/a)9 singarda atenta por eviti malbonon (si/n/gard/a)9 singularo ununombro (unu pomo)9 (v) pluralo sinjoro titolo de gentileco por la viroj2 sino homa brusto kaj ventro9 sinteno kondut-maniero en certa situacio (si/n/ten/o)9

sistemo harmonia tuto da interdependaj a oj kunordigitaj8 sitelo rondforma vazo havanta tenilon8 situacio tuto da kondioj kaj circ konstancoj, en kiuj iu trovias9 g situo maniero la kiu io estas lokita u rilate al la irkaaj objektoj9 c u skalo linio dividita per streketoj por montri la dimensiojn de desegna rilate al efeko tiva objekto a gradojn de u mezuraparato7 skatolo ujo fermebla kaj malfermebla el solida substanco kiaj ligno, kartono, plasto, metalo ...6 skio longa kaj plata glitilo, kiun oni aligas al uoj por gliti sur neo9 s g sklavo homo posedanta nenian socian rajton, kiu estas poseda de o alia persono8 skorpio besto (Scorpiones) kun venena pikilo je no de la vosto9 skrapi (tr ) forigi partetojn el la supra de io per ovo de speciala o s ilo6 skribi (tr ) meti vortojn kaj frazojn sur io por esprimi pensojn, por sciigi al iu2 skui (tr ) rapide abrupte kaj ripete anceli8 s skulpti (tr ) formi gurojn el solida materio, kiel tono, per hakado, s tranado a skrapado7 c u

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

79

sledo malalta glitveturilo kun du glitiloj9 sobra modere mananta a tring u kanta; malebria8 sociala rilata al la socio; rilata al la komunaj ekonomiaj interesoj, ne al la politikaj9 societo dara kunio de personoj u g sub komuna regularo por atingi komunan celon, u plezuran, u c c protan, u komercan7 c socio kunio de homoj, kiuj vivas g sub komunaj leoj7 g sofo longa kaj komforta meblo por sidado de pli ol unu persono9 soi (x) senti bezonon trinki6 sojlo tono a ligna kuanta s u o s malsupre de aperturo de pordo; komenco8 sola neakompanata, ne estanta kun aliaj; unu kaj neniu kroma3 soldato militisto, precipe la senranga6 solena farata serioze, la u specialaj reguloj pro la graveco9 solidara akceptinta respondecon pri la uldoj a agoj de alia pers u sono9 solido korpo en rma, maluida stato7 solvi (tr ) miksi kun ua solidon, o gason a alian ua u on, tiel ke la rezulto estas ua trovi la reo; spondon al demando, la rimedon al malfacila 7 o somero la plej suna kaj varma sezono4

soni (ntr ) vidi image g dum la dormo7 soni (ntr ) fari ion, kion oni povas adi (sonis piano; eksonis rapidaj u paoj)3 s sonoro sono dare sonanta post u eso de gia kazo7 c u sopiri (x) sufere bedari kaj reu deziri ion perditan8 sorbi (tr ) entiri likva en sin9 on sori (tr ) fari supernaturajn aferc ojn per helpo de io supernatura; pasie allogi8 sorgo greno el landoj varmaj (Sorghum vulgare)9 sorto neevitebla(j) okaza o(j) felia(j) a malfelia(j)6 c u c sovaa (homo) ne civilizita; (beg sto) ne hejmigita; (vegetalo) ne kulturita8 spaco senna en kiu movias o, g iuj objektoj; dinita mezurebla c parto de tiu senna 7 o speciala neenerala, nekomuna, g aparta, faka6 specimeno malgranda kvanto de varo por veki scivolon, informi, reklami, ebligi takson9 speco aro da esta similaj inter oj, si sed diferencaj de aliaj4 spegulo glata brila surfaco, kiu reektas lumon6 spektaklo atentokapta okaza a o u prezenta en teatro, sportejo ...9 o

80

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

sperta posedanta sciojn kaj lertecon akiritajn per farado6 spezi (tr ) fari (elspezi) a ricevi u (enspezi) pagojn6 spico substanco, ordinare vegetala, destinita por bongustigi mana 6 g ojn spiko aro da oroj a graju noj lalonge de akso u (tritiko, maizo, rizo ...)9 spinaco herbo (Spinacia), kies verdaj folioj estas uzataj kiel legomoj9 spiri (ntr ) enigi kaj eligi aeron en la plumojn tra nazo a buo5 u s spirito senmorta homa animo; nevidebla kaj netuebla esta 5 s o spiti (tr ) montri al iu, ke oni kontraas a deziras kontrai in por u u u g plezuro9 splito disfendita a disrompa 9 o u o spongo ilo por helpi purigadon, per kiu oni uzas sapon kaj frotas9 sporto korpaj ekzercoj a ludoj por u plezuro kaj korpa bonstato8 sprita montranta mensan viglon8 spuro postsigno (signo de io pasinta a okazinta: piedsigno monu tras, ke iu pais)9 s stacio haltejo kun servoj, kie publikaj veturiloj haltas dum iom da tempo4 stadio dinita grado en ia evoluado9 stadiono sportejo kun loko por ege granda kvanto da rigardantoj9

stalo loejo por brutoj7 g stameno vira organo de oro9 stampo speco de ociala identiga marko8 standardo ago kiel portanto de ideoj militistaj, religiaj, naciaj a u partiaj7 stango iaspeca, multe pli longa c ol dika, peco el ligno a metu alo (fosto, masto, paliso, tipo; s bastono, vergo)8 stano griza, facile fandebla metalo (Sn)9 stari (ntr ) resti vertikale sur la piedoj; resti senmove2 starti (tr ) ekkuri, ekfunkcii9 stato maniero de io a iu esti riu late al iaj efaj ecoj4 g c statuo skulpta de homo o a besto en sama a u u preska sama grando de u la originalo9 staturo alteco de homo9 stelo luma punkto en la nokta ielo; guro kun c kvin a pli da pintoj5 u sterko nutra por la grundo geo nerale el besta a vegetala deu veno9 sterni (tr ) larigi, ebenigi; kuigi, g s faligi7 stilo maniero verki, fari arta 8 on stomako interna organo, kie okazas digestado7 stranga miriga pro malordinareco6 strato vojo inter konstrua en oj urbo a vilao4 u g

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

81

strei (tr ) tiri nuron a ion simic s u lan al du kontraaj ankoj, tiel ke u i iu rigida6 g g streko parto de linio sur surfaco (streko: ; speranto )7 strigo nokta rabobirdo (Strix)9 striki (ntr ) esigi la laboron por c tra celon, kiel pli alta salajro8 strio lara streko; bendo8 g strukturo maniero, la kiu estas u kunaranitaj la diversaj partoj de g tuta 8 o struto la plej granda birdo (Struthio) havanta longajn kolon kaj krurojn, kiu kuras rapide9 studento studanto en supera lernejo8 studi (tr ) science esplori; diligente labori por akiri la posedon de ia scienco5 stulta malsaa7 g stumpo nedifektita resta el foro tranita membro; mallonga parto c restanta el io8 sub vorteto por indiki pozicion de io rilate al alia, kiu estas pli alte tuante a ne (porti ion sub la s u brako; muso kuras sub la lito)1 subita tute rapide kaj surprize okazanta6 subjekto la aganto; parto de propozicio, kiu indikas tiun, kiu agas a estas en iu stato (en la u patro donis al mi dolan pomon c la patro estas la subjekto)9

substanco iu aparta speco de c materio9 substantivo vorto esprimanta personon, estulon, objekton, aferon a ideon 9 (v) -o u subtila (io) esprimanta a monu tranta plej delikatajn malsamojn; (iu) kapabla rimarki la plej delikatajn malsamojn; (io) tre delikata9 subtrahi (tr ) maladicii (7 - 4 = 3)9 sui (tr ) eltiri uc a el io per la on buo9 s sudo unu el la kvar geograaj efpunktoj 6 (b) p xx c g suferi (x) senti doloron korpan a mensan; sperti malfelia u c on, malagrabla 4 on sua estanta en tia kvanto, kia c estas bezona4 sufoki (tr ) malhelpi la spiradon8 sukcesi (ntr ) havi a tra felian u c rezulton5 sukero dola substanco trovata c en mielo, fruktoj kaj iuj vegetaloj (pura sukero estas blanka kaj uzata en kuirejo)4 suko nutra ua precipe el fruko toj7 sulko longforma fosa farita per o plugilo en la tero; longforma kava 9 o sumo rezulto de adicio (5 estas la sumo de 3 kaj 2); dinita kvanto da mono5

82

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

suno tio, irka kio la c u tero iras, gi kreas tagon pro eesto kaj nokton c pro maleesto; la sunaj radioj3 c super prep. por indiki: pozicion de io rilate al alia, kiu estas pli malalte ne tuante; pozicion, kies s forto, grado a rango estas pli u alta ol tiu de alia (saliko staras super la rivero; regi super princoj)1 suplemento aldona 9 o supo plejparte likva manajo6 g supozi (tr ) dumtempe akcepti ion kiel veran a eblan, ne posedante u pruvojn tute certajn7 supro supra parto, plej alta ekstremo de io4 sur 1 surda kripla, ne adanta a nebou u ne adanta6 u surfaco la ekstera parto de iu korpo8 surprizi (tr ) mirigi per sia neatenditeco; alveni, kiam oni ne atendas7 surtuto longa vesto sur la aliaj9 suspekti (tr ) supozi, diveni, sen certa pruvo, ke iu estas kulpa; opinii ion sen certa pruvo8 susuri (ntr ) brui malforte (venteto susuras inter la arboj)9 svati (tr ) sin proponi a proponi u iun al alia persono kiel edzon a u edzinon9 sveni (ntr ) perdi dum kelkaj momentoj la konscion kaj sinmovon8 svingi (tr ) moveti ion rapide kaj ripete; iudirekten rapide skuadi8 c

afo besto (Ovis) utila s pro lano kaj viando5 ajni (ntr ) ekstere aspekti simile s al io alia, tiel, ke povas okazi a u efektive okazas interkonfuzo kaj eraro2 akalo rabobesto (Cas nis aureus kaj aliaj) simila al hundo9 anceli (tr ) movi tien kaj reen ion s por in faligi a renversi9 g u anco ebleco de sukceso6 s ani (tr ) anstataigi ion per io s g u alia; aliigi la staton de io, transformi ion3 argi (tr ) provizi aparaton (meti s pafa en ian ajn palon ktp)8 on aro peza portata6 s g o ati (tr ) alte taksi la valoron a s u gravecon de io; volonte uzi ion, fari ion5 amo likva kun multege da etaj s u o vezikoj9 elo malmola ekstera s parto de io interne pli mola8 erci (ntr ) diri a fari ion neseris u oze, celante amuzi kaj ridigi6 i vorteto por montri inan ulon s (mi vidis Anan, i estas alta)1 s inko salita a fus u ma ita parto de porka kruro9

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

83

ipo iom s granda veturilo por veturi sur akvo4 iri (tr ) rompi ion, forte tirante6 s irmi (tr ) kai iun a ion kontra s s u u malbona protekti7 o; losi (tr ) fermi per s seruro5 losilo: s miri (tr ) meti sur ion iom da subs stanco, kiu algluas8 nuro longa plekta s o el fadenoj6 oforo profesia kondukisto de ato s u a de alia veturilo8 u oveli (tr ) forpreni ian mas terion per ovelilo a per s u io simila6 ovi (tr ) pui ion glitigante in sur s s g supra sur kiu gi kuas8 o, s pari (tr ) kolekti provizon de io, s precipe de mono, danke al modera elspezo a uzo7 u pini (tr ) fari fadenon per tordado9 s pruci (ntr ) rapide, salte s kaj fortege elui eksteren9 ranko alta meblo kun pordo(j) s kaj bretoj a hokoj por konservi u domajn a 6 ojn rabo ilo el metalo kun s u pluraj utiloj ofte uzata por ksi pli rme ol per najlo8 rumpi (ntr ) malveli, malkreski s s pro sekeco, maljuneco ...8 talo tre malmola metalo el fero s (Fe + C )8

tato organizita socio kun propra s teritorio kaj registaro5 teli (tr ) kae forkapti por si pos s seda de aliulo5 on tipo mallonga dika peco da ligno9 s tofo teksa de aparta speco, por s o aparta uzo8 tono s malmola pli malpli granda minerala a 4 o topi (tr ) fermi truon, plenigante s in per ia substanco7 g trumpo sakforma gisges nua piedvesto trikita6 (trumpeto) s tupo iu el sinsekvaj tas c buloj a bastonoj uzau taj por supreniri a malu supreniri5 (tuparo s ) uldi (tr ) devi pagi iun sumon7 s ultro parto de la korpo e la kolo, s c kiun oni povas uzi por apogi ion7 uo piedvesto kun sos lida plandumo, tau ga por uzo eksterhejma6 uti (tr ) elglitigi substancon neus idan (uzata por multaj apartaj, iom malgrandaj eroj, kiel seka sablo a greno)8 u veli (ntr ) plidikii, pligrandii7 s g g vito likva sur la s o hato pro laboro, u sporto ...7

84

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

tabako folioj de vegetalo (Nicotiana) preparitaj por fumado7 tabelo arano de informoj la vig u coj horizontalaj (linioj) kaj vertikalaj (kolumnoj) por faciligi la legadon7 tablo meblo (tabulo kun kruroj) por mani, skribi ...3 g tabulo longa, ne tre dika, plata peco el ligno a el alia materialo6 u tago daro de irka 12 horoj, u c u de levio is subiro de la suno; g g periodo dum la Tero (a alia u planedo) faras unu kompletan turnon irka sia akso2 c u tajli doni formon al io, disigante pecetojn a erojn el i8 u g tajloro homo, kies metio estas fari vestojn8 tajpi uzi klavojn de maino por s skribi9 taksi (tr ) dini la valoron de iu a u io (kiel oni vin taksas, tiel oni vin regalas)7 takto regula perioda movado en muziko9 talio parto de la homa korpo9 tamen vorto esprimanta ian kontraecon (kvankam li estas ria, u c tamen li ne estas felia; mi ne c scias la hispanan lingvon, sed per helpo de vortaro mi tamen komprenis vian leteron)1

tapeto teksa papero a io simo, u ila, per kiu oni tegas la murojn de ambro9 c tapio teksa foje delikata, por s o, kovri plankon a meblon7 u tarifo dinita prezaro pri komerca laboroj, servoj, impostoj9 oj, tasko ordonita servo farenda en dinita tempo; dinita laboro a u servo7 taso malgranda trinkujo por trinkado de varmaj trinka precipe oj, kafo a teo6 u taga tute bona por iu u celo6 teatro arto pri verkado kaj aranado de rakontoj prezentotaj de g aktoroj a pupoj; teatrejo8 u tedi (tr ) kazi lacecon kaj malau grablecon pro trodaro sen anu s oj a okaza 8 g u oj tegi (tr ) kovri iuanke, tiel ke la c kovra farias parto de la kovrita o g a 8 o tegmento supera tega de domo, ordinare el o tegoloj6 tegolo diversforma maldika plato el kuirita tero, uzita por tegmento9 tehniko tuto da metodoj de arto, metio a industrio9 u teksi (tr ) dense interkrucigi fadenojn por fari tofon7 s teksto skriba (parto de folio(j) a o u libro, kiun oni povas legi)9 telefono aparato por interparolado je distanco6

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

85

telegrafo aparato por transsendi per videblaj a skribitaj signoj sciu igojn is granda distanco7 g telegramo sciigo sendita per telegrafo8 telero kvaza plata ujo por manu i5 g televidi rigardi lmojn transsendatajn je grandaj distancoj per ondoj9 temo tio, pri kio oni parolas, skribas, verkas, pensas7 temperaturo zika grando, kiun oni mezuras per termometro8 tempesto forta pluvo kun fortega vento8 tempo zika grando, kiun oni mezuras per horloo2 g tendenco dara inklino al io9 u tendo kovra el tolo o a felo, starigita sur u stangoj, gi estas ir s milo kontra vento, pluvo, suno8 u tenera elmontranta aman, mildan atenton9 teni (tr ) havi en la mano(j); restigi2 tenti (tr ) instigi iun al malpermesita, danera, a malbona ago7 g u teo trinka prepario ta el folioj de tearbo (Camellia sinensis) en varmega akvo6 teorio rezonado a klarigo, kiam u tute ne estas aplikado8 teraso alta ebena teramaso, por ui belan vida 9 g on tereno dinita terspaco8

teritorio parto de tersurfaco posedanta klarajn limojn, i apartenas g al iu tato a urbo9 s u termometro instrumento por mezuri la gradon de varmo9 terni (ntr ) subite rapide kaj brue elspiri tra la nazo, tiel forte ke la kapo kaj iomete la korpo movias9 g tero la planedo, sur kiu la homoj loas; ekstera parto de tiu g planedo2 terpomo manebla g radiko de terpomujo (Solanum tuberosum) (ter/pom/o)7 (apud estas saketo kun fritita terpomo) teruro grandega timo5 vizao de teruro g testudo malrapida besto (Testudo kaj aliaj), kies korpo estas en korneca elo9 s tia de tiu kvalito; tiuspeca1 tial pro tiu kazo1 u tiam en tiu tempo1 tie en tiu loko1 tiel en/per tiu maniero; en tiu grado1 ties de tiu(j); apartenanta al tiu(j)9 tigo parto de nelignaj vegetalo (braneto)9 c tigro rabobesto, grandega kato kun strioj (Panther tigris)9

86

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

tikli (tr ) kazi ridon u per delikataj kaj ripetaj ektuoj de iuj s partoj de la korpo9 timi (tr ) senti malagrablan senton pro efektiva a imaga danero, u g kiun oni deziras eviti3 tinkturo ua substanco por koloa rigi teksa ojn a fadenojn9 u tinti (ntr ) fari sonon, kiel de du glasoj, kiuj frapas unu kontra la u alia9 tio tiu afero/a 1 o tiom en tiu kvanto1 tipo ideala modelo; modela peco la kiu oni fabrikas similajn peu cojn; litertipo8 tiri (tr ) movi ion a iun al si, ne u anante sian lokon; movi ion kun s g si a post si, irante antaen3 u u titolo honora nomo montranta rangon, postenon, ocon; surskribo metita sur libro, gazeto, artikolo, apitro7 c tiu montra pronomo (tiu estas mia amiko; kiu vivos, tiu vidos)1 toleri (tr ) ne kontrastari al io, u kion oni ne aprobas a kio genas u a suferigas, kvankam oni kau pablas malhelpi in7 g tolo teksa farita el lino a koo u tono6 tomato frukto de tomatujo (Lycopersicon) multe uzata en salatoj9 tombo fosa en tero a tona loko, o us kien oni metas mortinton7

tondi (tr ) fortrani per tonc dilo a per io simila5 u tondro bruego el ielo akompac nanta fulmon7 tono pura muzika sono; koloro a u voo delikate aparta de alia8 c tordi (tr ) turni teksa a ekseon u blan objekton per iaj ekstremoj g la kontraaj direktoj8 u u torento rapida uo de akvo en kruta rivero9 torto 9 tra prepozicio, kiu indikas lokon: en kiu iu movo komencias e g c unu ekstremo kaj atingas la alian; en kiu pasas iu movo, kiu komenciis anta i kaj daras g u g u pluen (i saltis tra la fenestro)1 g tradicio transdonado de kutimoj kaj konoj de unu generacio al alia9 traduki (tr ) transigi iun tekston a u parolon de iu lingvo en alian7 tra (tr ) atingi per etita a a o u per sia propra korpo ion celitan; atingi5 trako ago iri kaj veni sur vojoj kaj stratoj9 tragedio ege malfelia okaza tec o; atra kun maloja no9 o, g tragika tragedia9 trajno vagonaro (aro da vagono)8 trajto linio de la vizao; eco de kag raktero8 traktato kontrakto inter tatoj9 s

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

87

trakti (tr ) diskuti pri la kondioj de c iu afero por nveni al interkonsento; agi, konduti iamaniere al iu a io (trakti afable la gaston)8 u traktoro veturilo kun motoro por kampokulturo8 tramo eta vagonaro sur urbaj stratoj9 trani (tr ) dividi a en partojn c on a forigi el gi partetojn per akra u ilo4 trankvila agitata de neniaj zorgoj3 trans prepozicio por indiki lokon je la alia anko de io; indiki, ke oni pasis sur a super io por atingi u tiun lokon (la popoloj loantaj g trans la maro)1 tre vorteto por diri en alta grado, forte (tre rapide iri)1 trejni (tr ) instrui kaj ekzerci por atingi certan kapablon9 tremi (ntr ) esti movata tien kaj reen per etaj sinsekvaj skuoj (tremi pro frosto, pro timo)6 trempi (tr ) meti ion en akvon a u alian ua 8 on treni (tr ) pene tiri post si8 trezoro amaso da multvaloraj objektoj; io tre valora, tre atinda8 s tri 31 triangulo guro kun tri anguloj kaj tri rektaj linioj8 tribunalo unu juisto a pluraj jug u istoj kune juantaj; juejo8 g g g triki (tr ) fari tofon (similan al s reto) plektante fadenojn per vergetoj9

trikoto trikita teksa a vesto8 o u trinki (tr ) preni ua en la buon kaj on s gluti3 tritiko greno (Triticum) el kies faruno oni bakas blankan panon7 tro vorteto por diri pli ol sue, c pli ol necese, pli ol konvene1 trompi (tr ) intence erarigi iun6 trotuaro parto de vojo destinita por piedirantoj, apud la vojo destinita por veturiloj8 trovi (tr ) ekvidi ion, kion oni seras; ekvidi ion per okazo6 c trudi (tr ) devigi iun fari ion kontravole9 u trumpeto muzika blovinstrumento, enerale el kupro9 g

trunko la efa ligna parc to de arbo8 truo malplena kavo o, en io5 trupo grupo de artistoj el sama teatro, dancgrupo ...9 tualeto tuto de la objektoj, per kiuj oni sin vestas6 tubero bulforma vela sur a s o u en korpo; dika rma vela de s o tigo a radiko (terpomo estas tuu bero)9

88

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

tubo longa, kava ilo por trairo de akvo, aero a u alia ua 7 o tufo densa aro da maldikaj kunkreskantaj a (tufo da haroj, oj herboj, oroj ...)9 tuj vorteto por diri senprokraste post tiu momento (mi tuj foriras)1 tuko peco da teksa uzata por o iu celo (naztuko, litotuko, bantuko)6 tumulto malorda kaj brua malkvietio de homamaso9 g tunelo subtera vojo tra monto; subakva vojo tra maro9 tuno mil kilogramoj9 turismo vojaado a ekskursado g u por plezuro a sporto9 u turisto homo turismanta (vojaang ta por plezuro a sporto)9 u turmenti (tr ) suferigi iun per kruelaj korpaj a moralaj suferoj8 u turni (tr ) movi ion irka ia c u g akso; ani direkton per movo3 s g turo tre alta, ne tre vasta konstrua plej ofte o, ronda a kvadrata7 u tusi (ntr ) subite elspiri, kun sono pro malsano a ar io estas en la uc goro6 g tui (tr ) meti la ngrojn a ian s u parton de la korpo al io a iu; fari u anojn en io4 s g tuta senmanka; rigardata en sia kompleto2

-u na por verboj, kiam temas o pri peto a ordono (fermu la u pordon!)0 -uj- vortparto por indiki: objekton, kiu entenas tute en si pli malpli grandan kvanton da aliaj objektoj (sukerujo); vegetalon, kiu donas la fruktojn montritajn per la radiko (pirujo)0 -ul- vortparto por indiki vivantan esta on, kies grava eco estas esprimita per la radiko (junulo, mensogulo, riulo ...)0 c -um- vortparto sen dinita senco (plenumi, sapumi, brakumi, akvumi)0 ungo malmola parto e la ekstremo c de homaj a bestaj ngroj6 u uniformo kostumo, kies formo a u koloro estas samaj por iuj anoj c el la sama grupo9 unika sola en sia speco; senkompara, sensimila9 universala koncernanta iujn; tac u ga por iuj9 c universitato altlernejo9 unu 11 urbo iom granda aro da domoj, aranitaj la pluraj stratoj3 g u uri (tr ) vigle plirapidigi; postug li tujan agon; (ntr ) esti ne prokrastebla7

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

89

urso granda besto (Ursus) kun dika hararo sur la tuta korpo8 -us na por verboj, kiam estas o kondio, supozo, deziro a temas c u pri tre entila peto (mi atus nai g s g tien; u vi legus tion?)0 c utila bona por uzado; iel oportuna, taga4 u uzi (tr ) preni ion kiel rimedon a u ilon; agi per io3

vadi (ntr ) pai en malprofunda s akvo a en mola substanco, koto, u neo, sablo ...9 g vagi (ntr ) sencele iri de loko al loko9 vagono veturilo por pasaeg roj a varoj4 (v) lokomotivo u vakcino substanco por malpermesi akiron de iu malsano, i estas g trinkita a injektita8 u vakso substanco per kiu la abeloj kreas siajn elojn; similaj subc stancoj uzataj de la homoj por pluraj celoj9 valida prezentanta la laleajn u g kondiojn postulatajn9 c valizo portebla ujo por vojaoj7 g valo malalta vasta tero inter montoj6 valoro grado, je kiu iu a io estas u atata pro siaj kvalitoj; sumo, je s kiu io estas mone taksata3

vana senutila; ne produktanta ekan rezulton; neefektiva7 vango anka parto de la vizao6 g vanta (io) ne valoranta atenton a prizorgon, pro sia malgraveco; u (iu) amanta posedi kaj montradi bagatelojn9 vaporo akvo kiel gaso5 varii (ntr ) ade anii s gg la iu maniero; aniu s g i la la valoro8 g u varma havanta altan temperaturon (per varmo oni kuiras; per varmo akvo bolas)3 varo komerca 8 o varti (tr ) gardi kaj zorgi estulon, kiu bezonas helpon pro sia juneco9 vasta havanta grandajn dimensiojn5 vato kotono kombita kaj premita uzata ekzemple por bandao7 g vazo kia ajn ujo destinita por enteni solidon a likva 7 u on ve! ekkria vorteto esprimanta plendon pro malfelio7 c vegetalo kreska el semo a o u planto9 vegetara neniam mananta viang don a ion alian el besto9 u vejno tubeto per kiu la sango iras tra la korpo9 veki (tr ) esigi ies dormon4 c velki (ntr ) sensukii; senfortii, g g kadukii8 g

90

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

velo granda forta tuko, ksita e la mastoj por c kapti la venton8 veluro silka, kotona a lana tofo u s kun molaj mallongaj haroj9 vendi (tr ) fordoni kontra mono4 u vendredo tago de la semajno inter udo kaj dimano5 a c veneno mortiga substanco, produktita de iuj bestoj a kreita de u la homo8 veni (tr ) pagi malbonon per malg bono9 veni (ntr ) movii tien, kie estas g la persono, kiu parolas, a al kiu u oni parolas; atingi dinitan lokon, kien oni intencis iri2 venki (x) superi malamikon en batalo, milito; superi konkuranton; transpasi baron6 vento pli malpli rapida movado de la aero3 ventro parto de la korpo, en kiu estas la stomako kaj la intestoj7 (v) graveda vera la la realo; ne trompanta3 u verbo vorto esprimanta agon a u staton8 (v) -i, -as, -is, -os, -u, -us verda kun koloro de folio el viva arbo4 vergo longa, rekta eksebla braneto; mallonga metala stango8 c verko arta a scienca produkto u farita per penso kaj imago (libro, rakonto, poemo, pentra muzio, ka skulpta ...)5 o, o vermo senpieda besteto (Helminthes)7

verso unu linio de poezia 7 o veri (tr ) uigi ua el ujo7 s on vertico punkto, la origino de du rektaj linioj de guro9 vertikalo direkto de la muroj de domo, de pendolo, kiu haltis9 verto supro de kapo8 veruko malgranda elkreska de la hato9 o u vespero 3 vespo insekto (Vespa) iom simila al abelo, kun venena pikilo9 vesto io, per kio oni kovras la c korpon3 (v) kalsono, pantalono, emizo ... c veto vesto sen manikoj, portata s sub jako8 vetero stato de la aero4 (v) pluvo, neo, tempesto ... g veti (x) riski sumon en ludo; interkonsenti pri monsumo, kiun la malpravanto devos pagi al la pravanto9 veturi (ntr ) iri sed per alia rimedo ol per piedoj2 (v) ato, aviadilo, u biciklo, ipo ... s veziko globa sako en la korpo; eta globo kun maldika ueca hateu to, kaj entenanta aeron a gason9 u vi vorteto por indiki la persono(j)n, al kiu(j) oni parolas1 viadukto ponto trans tera vojo9 viando karno de besto, kiel mana 6 g o

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

91

vico sinsekvo da personoj a obu jektoj aranitaj la unu linio, unu g u apud a post alia6 u vidi (tr ) senti per la okuloj, rimarki la bildojn de objektoj2 vidvo viro, kies edzino mortis8 vigla agema; rapidaga6 viktimo tiu, al kiu okazis malbona 9 o vilao malgranda aro da domoj en g kamparo, montaro a alia loko for u de urbo4 vindi (tr ) irkavolvi per tuko (pro c u vundo; bebon)9 vino alkohola trinka el vinberoj5 o vintro la plej malvarma sezono4 violo malalta vegetalo (Viola) kun belaj ofte bluaj oretoj7 violono muzikinstrumento apogita e la kolo, kun kvar kordoj9 c

vipo batilo: nuro a ris u meno kaj tenilo9 virga tiu, kiu ankora ne havis seku san interrilaton9 viro homo a besto, u kiu kune kun virino produkas idon2 (v) -in-, graveda, sekso virto konstanta emo fari bonon; iu c el la apartaj bonaj inklinoj de la animo8 vii (tr ) purigi objekton, frotante s in per tuko a per simila manig u ero6

vito vinberujo8 vitro malmola, travidebla, rompebla substanco uzata por fari plurajn a 4 ojn vivi (ntr ) esti inter naskio kaj g morto; sin movi, spiri, mani ktp2 g vizao antaa parto de la homa g u kapo3 viziti (tr ) iri por vidi iun hejme; iri por vidi ion5 voo sono de parolo, kanto a c u krio5 vojai (ntr ) iri, veturi por atingi g malproksiman urbon a landon3 u vojo strio sur la tero, sur kiu oni iras de unu loko al alia2 voki (tr ) per lata voo peti iun u c veni4 voli (tr ) havi deziron a decidon u pri io a iu (mi volas nai hou g dia)2 u volonta faranta ion kun ojo, la g u sia propra volo6 volumeno mezuro de la spaco okupata de objekto9 volumo parto de libro en aparta brouro a binda 9 s u o volvi (tr ) plurfoje irkameti ion c u ekseblan irka io alia6 c u vomi (x) el tra eti la buo enhavon s de la stomako9 vorto la plej malgranda parto de parolo, tio estas, sono a skribita u sono kun signifo2

92

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

vosto posta parto de la korpo de birdoj a aliaj besu toj; pendanta a en la ekstremo o de la dorso de iuj bestoj6 vualo peco de tofo, uzata por kai, s s kovri ion, precipe la vizaon de g virinoj8 vulkano monto, kiu povas el eti likvajn tonojn9 s vulpo besto rueta g (Vulpes), kuzo de la hundo8 vulturo granda birdo (Vultur ) kun nuda kolo kaj vizao, nug tranta sin de putra 9 o

vundo difekto de la korpo kazita u de frapo el kiu uas sango6

zinko metalo uzata por kovri tegmentojn (Zn)9 zono strio el tofo, les do ktp por irkaigi c u la talion7 zoologio scienco pri la bestoj9 zorgi (x) pensi pri rimedoj por certigi bonan staton de io; serioze direkti sian atenton kaj aktivecon al bono de iu; maltrankvilii pro g necerteco a dubeco de io4 u zumi (ntr ) adigi daran, malu u akran bruon, kiel faras iuj insektoj9

Ilustrita OREL

www.pentuvio.com

93

Monda Mapo

4 3 2 1 1

94

www.pentuvio.com

Ilustrita OREL

Ameriko

0o

Nordo Sudo Ekvatoro

0o

Okcidento 1

Oriento

Latitudo:
1 50 O Nordo 2 23,4 O Nordo 3 Ekvatoro 0 O

2 3 6 4 1 3 2 2 Longitudo:
4 0O 5 30 O Okcidento 6 60 O Okcidento

1 Maro 4 Mediteraneo 2 Golfo 3 Rivero 4 Lago 5 Insulo