UZINO 6

eLIBRO

eLIBRO

La matena ielruo komencas kolorigi la ielon super la Sipunmontoj; la malhelblua martavolo foretis la noktan malhelon kaj atendas la unuan sunradion por ekbrili. De la golfo venas malvarmo kaj nebulo. Ne estas neo io estas nigra, sed la akra matena frosto pinas la vizaon kaj krakas sub la piedoj. Uzino 6

I 1N K O

UZINO 6

eLIBRO

UZINO 6 Legolibro kun originala kaj tradukita beletro Redaktis Franko Luin

eLIBRO
Aranis: Franko Luin

ISBN 91-7303-202-6
inko@omnibus.se http://www.omnibus.se/inko 2
MAJO 2003

UZINO 6

eLIBRO

Enhavo
Pri Uzino Sebastopolo en decembro de la jaro 1854 (Lev Tolstoj) e lentombigo de lpovra Aleksandro (Guy de Maupassant) u ekzistas aneloj?(5) (John Einar berg) La maskofesto de Rua morto (Edgar Allan Poe) Muneto Abe (K. Takahai) La malfelia ano de Arelia (Mark Twain) La rakonto de la infano (Charles Dickens) Mortintaj folioj (Anna Mar) La ambicia gasto (Nathaniel Hawthorne) 18 30 43 53 70 75 82 93 5 4

UZINO 6

eLIBRO

Pri Uzino
Uzino estas legolibro kun variaj prozaj beletraj tekstoj, originalaj kaj tradukitaj. Kiel oni povas diveni el la nomo, ofte povas temi pri tekstoj dare prilaborataj, apitroj el tradukataj romanoj, unuopaj noveloj, pli-malpli pretaj skizoj. Iujn oni povas trovi en alia formo en la interreto, aliaj aperas i tie por la unua fojo. Anka tekstoj jam aperintaj en disaj gazetoj, sed malmulte konataj, povas trovi lokon en Uzino. iu Uzino estos minimume 100-paa. Atoroj, kiuj havas ion publikigindan povas sendi sian verk(er)on al uzino@omnibus.se. Oni povas uzi i tiun interretan medion por veki la intereson de la legontoj, prezentante rakonton, novelon a apitron el originala a tradukata romano, kies publikigo kuas en la fora estonteco. Franko Luin

UZINO 6

eLIBRO

Sebastopolo en decembro de la jaro 1854

a matena ielruo komencas kolorigi la ielon super la Sipunmontoj; la malhelblua martavolo foretis la noktan malhelon kaj atendas la unuan sunradion por ekbrili. De la golfo venas malvarmo kaj nebulo. Ne estas neo io estas nigra, sed la akra matena frosto pinas la vizaon kaj krakas sub la piedoj. La malproksima, neniam silentianta muo de la maro rompas la silenton de la mateno. Estas silente sur la ipoj, batas la oka. Sur la norda anko de Sebastopolo la taga bruo komencas iom post iom anstatai la noktan kvieton: ie pasas patrolo, tintante per paloj; ie doktoro jam rapidas al malsanulejo; ie soldato elrampis el la terloejo, lavas la sunbrunigitan vizaon per glacia akvo kaj, sin turnante orienten kaj rapide farante krucosignojn, preas al Dio; ie alta, tre peza maaro1 kun kameloj traveturas knare tombejon por enterigi sangokovritajn mortintojn,
1 tatara veturilo
5

UZINO 6

eLIBRO

da kiuj i estas plena preska is la supro ... Mi venas al la haveno, speciala odoro de tonkarbo, de sterko, de malseko kaj viando trafas min; miloj da diversaj objektoj hejtligno, viando, terkorboj, faruno, fero kaj tiel plu amase kuas sur la kajo; soldatoj de diversaj regimentoj, kun sakoj kaj paloj, sen sakoj kaj sen paloj, amasias i tie, fumas, insultas unu la alian, transportas arojn sur vaporipon, kiu, eligante fumon, staras apud la kajponto; privataj jalikoj2, plenaj de diversaj homoj soldatoj, maristoj, komercistoj, virinoj alkajias kaj dekajias. Via moto, sur la Grafan3, se tagas al vi! krias du a tri eksaj militipanoj kaj levas sin en la jalikoj. Mi elektas tiun, kiu estis plej proksima, paas trans duonputrinta kadavro de rubruna evalo, kiu kuas tie en la koto apud la ipeto, kaj sidias e la direktilo. Mi dekajias. irkae la maro estas jam brilanta en la matena suno, antae sidas maljuna maristo en kamellana supervesto kaj juna blondhara knabo, kiu remas silente, fervore. Mi rigardas iujn ipojn kaj ipetojn, kiuj estas dismetitaj irkae en la golfo; kaj malamikaj ipoj vidias malproksime en la maro. Ni alkajias e la Grafa kajo, kie jam amasas diversaj ipetoj.
2 malgranda ipeto 3 kajo en Sebastopolo
6

UZINO 6

eLIBRO

Sur la kajo brue movetias amasoj da grize vestitaj soldatoj, nigre vestitaj maristoj kaj diverskolore vestitaj virinoj. Virinoj vendas bulkojn, viroj kun samovaroj krias: Varmega sbiteno4! kaj ie, sur la unuaj tupoj, senorde kuas rustiintaj kuglegoj, bomboj, kartooj kaj kanonoj el fandita fero; iom pli malproksime estas granda placo, sur kiu senorde kuas grandegaj tipoj, kanonaj stabloj, dormantaj soldatoj, staras evaloj, veturiloj, verdaj kestoj kaj kanonoj; movias soldatoj, maristoj, ociroj, virinoj, infanoj kaj komercistoj, veturas veturiloj kun fojno, kun matsakoj kaj kun bareloj; ie trarajdas kazako kaj ociro, traveturas generalo. Je la dekstra anko la strato estas barita de kanonoj kaj apud ili sidas maristo, fumanta pipon. Maldekstre, apud domo, staras soldatoj kaj sangokovritaj portiloj, malamikaj postsignoj de la milita tempo videblas ie. Komence ajnis al mi, ke iuj estas timigitaj, maltrankvilias, ne scias, kion fari. Sed kiam mi enrigardis pli proksime la vizaojn de i tiuj homoj, mi komprenis ion tute alian. Jen soldato kondukas trinkigi rubrunan evaltrion kaj tiel trankvile murmuras ion, ke, videble, li ne perdis la vojon en i tiu homamaso, sed plenumas sian aferon same trankvile, kiel dum la paca tempo. La samo videblas sur la vizao de ociro, kiu preterpasas, kaj sur
4 rusa miela zingibra trinka o
7

UZINO 6

eLIBRO

la vizao de maristo, kiu fumas sidante apud kanono, kaj sur la vizaoj de soldatoj laboristoj, atendantaj kun portiloj sur perono de malsanulejo, kaj sur la vizao de i tiu virino, kiu, ne timante malsekigi sian veston, transsaltetas straton la tonetoj. Vane mi seris maltrankvilion, konsternion a pretion al morto, nenio tia estis; mi vidis homojn, trankvile sin okupantaj je siaj iutagaj aferoj. Sed mi ekvidis tie ne iutagajn simplajn aferojn, sed terurajn, malojajn, miregindajn scenojn. Mi eniris grandan ambron. Tuj kiam mi malfermis la pordon, la vido kaj odoro de kvardek a kvindek plej malfacile vunditaj malsanuloj, iuj sur litoj, aliaj rekte sur planko subite frapis min. Fariis al mi malagrable kaj mi preska ekhontis, ke mi ekiris por rigardi suferulojn, sed mi rememoris, kiel malfeliaj homoj atas, kiam oni vizitas ilin, kiel ili amas rakonti pri siaj suferoj kaj adi vortojn de amo kaj de kompato, kaj mi eniris. Kie vi estas vundita? mi demandis hezitante kaj timeme maljunan malgrasiintan soldaton, kiu, sidante sur lito, bonanime rigardis min kaj kvaza invitis min aliri lin. En la kruro, respondas la soldato. Kaj mi rimarkis la la faldoj de la litkovrilo, ke la kruro estas amputita super la genuo.

UZINO 6

eLIBRO

Dankal Dio nun, li aldonas, mi volas forlasi la malsanulejon. u anta longe vi estis vundita? Jes, pasas la sesa semajno, via moto. u doloras nun via kruro? Ne, nun i ne doloras; i nur doloretas iom en la tibikarno, dum malbona vetero ... Kie vi estis vundita? Sur la kvina bastiono, via moto, kiam estis la unua bombado: mi ekcelis kanonon, komencis deiri, kaj io batis min je la kruro, mi kvaza faletis per unu kruro en kavon, mi rigardas, la kruro forestas. u efektive ne estis dolorige tiun unuan minuton? Ne; nur kvaza per io varmega oni puis min je la kruro. Kaj poste? Poste anka ne estis dolorige. Nur kiam oni komencis surtiri la haton preska bruldoloretis. La efa afero estas, via moto, pensi nenion; se oni ne pensas, nenio sentias. Plej multe io venas de tio, ke homo pensas. Dum tiu tempo aliris min virino en griza vesto, kun nigra tuko sur la kapo; i enmiksias en mian interparolon kun la maristo kaj komencas rakonti pri li kaj pri tio, kiel terure li suferis kvar tutajn semajnojn.

UZINO 6

eLIBRO

i estas mia edzino, via moto! diras la maristo kun tia mieno, kiel se li dirus: Vi jam pardonu in. Certe, la virino kortuiis. Nu, Dio igu vin resanii kiel eble plej balda, kaj mi aliris alian malsanulon. Li kuis sur la planko kaj ajnis atendi morton en netolereblaj suferoj. Li kuis sur la dorso, etinte malantaen la maldekstran brakon. Lia pala vizao havas mienon de grandaj suferoj; la seka malfermita buo malfacile eligas stertorantan spiradon; bluaj senmovaj okuloj estas suprenrulitaj, kaj de sub la kovrilo elstarias restao de la dekstra brako, irkavolvita per ifonoj. Malbonodoro de kadavro frapis min, kaj konsumanta interna varmego de la suferulo preska enias anka en min. u li estas sen konscio? mi demandis la virinon, kiu iras post mi kaj rigardas min afable, kiel parencon. Ne ankora, li adas, sed lia stato estas tre danera, i aldonas murmurete. Mi trinkigis lin hodia per teo: kvankam li ne estas parenca al mi, tamen necesas havi kompaton, sed li preska ne trinkis. Kiel vi sentas vin? mi demandis al li. La vundito turnas la okulojn al mia voo, sed ne vidas kaj ne komprenas min. Brulas en la koro ...

10

UZINO 6

eLIBRO

Iom pli malproksime mi ekvidis maljunan soldaton, kiu anas tolaon. Lia vizao kaj korpo estas de ia brunkoloro kaj malgrasaj kiel skeleto. Tuta brako mankas; i estas amputita en la humera artiko. Li ridas vigle, li resaniis. De alia anko mi vidis sur lito suferoplenan, palan kaj delikatan vizaon de virino; sur la vizao estas febra ruo je tutaj vangoj. i estas edzino de maristo; anta nelonge bombo tras ian kruron, diras al mi tiu virino, kiu iris post mi. i estis portanta tagmanon al la edzo sur bastionon. u oni amputis? Oni amputis super la genuo. Mi pasis maldekstren tra pordo: en tiu ambro oni bandaas kaj operacias. Mi ekvidis tie kuracistojn kun brakoj sangokovritaj is kubutoj, kun palaj malgajaj vizaoj; ili sin okupis apud lito, sur kiu kuis vundito kun malfermitaj okuloj, parolanta, kvaza en deliro, sensencajn, foje simplajn kaj kortuajn vortojn. La kuracistoj sin okupas de abomena, sed bonfara afero. Akra kurba tranilo enias en blankan sanan korpon: la vundito subite rekonsciias kun terura krio, disiranta animon, kaj kun malbenoj; mi vidis, kiel kuracista helpanto etis en angulon la detranitan brakon; mi vidis, kiel alia vundito
11

UZINO 6

eLIBRO

kuas sur portilo en la sama ambro kaj, rigardante la operacion de la kamarado, tordias en konvulsioj kaj emas ne tiom pro doloro, kiom pro atendo, mi vidis terurajn frapantajn scenojn. Elirante el i tiu domo de suferoj mi eksentis trankvilion, mi enspiris pli profunde frean aeron, eksentis mian sanon, sed kune kun tio, rememorante la suferojn, mi eksentis mian sensignifon. Kion signifas morto kaj suferoj de tia sensignifa vermo kiel mi, kompare kun tiomaj mortoj, kun tiomaj suferoj? ... Mi ekiris al la bastionoj ... Enteriga procesio renkontiis kun mi; adias pafado de la bastionoj. Mi eniris restoracion por askulti paroladojn de maristoj kaj ociroj; fakte, tie oni jam rakontas pri la pasinta nokto, pri batalo je la dudek kvara, pri tio, kiel multekosta kaj malbona estas la nutrao, kaj pri tio, kiel estis mortigita tiu a alia kamarado sur la kvara bastiono5. Kaj mi volis iri plej balda sur la bastionojn, nome sur la kvaran, pri kiu oni rakontadis tiel multe. Mi eliris el la restoracio, supreniris surmonten la granda strato. La domoj ambaanke de la strato estas ruinigitaj, elpendaoj mankas, la pordoj estas fermitaj per tabuloj, la fenestroj estas disbatitaj, ie angulo de muro estas forbatita
5 i estis la plej danera loko en Sebastopolo.
12

UZINO 6

eLIBRO

de kuglego, ie tegmento estas trabatita. Lavoje mi stumblas sur kuglegoj, senorde kuantaj, kaj falas en kavojn plenaj de akvo kaj elfositaj en tona grundo de bomboj. Sur la strato mi renkontas kaj preteriras soldatojn, ocirojn; iafoje renkontias virino a infano, sed virino ne plu kun apelo, sed edzino de maristo en malnova pelteto kaj en soldataj botoj. Pasante pluen la la strato kaj veninte malsupren de la monto, mi rimarkas irka mi ne plu domojn, sed strangajn ruinojn el tonoj, tabuloj, argilo, traboj; anta mi, sur kruta monto, mi vidas nigran kotan lokon, elfositan per kavkanaloj, kaj i estas la kvara bastiono ... Tie i mi renkontas ankora malpli da homoj; virinoj tute ne estas vidataj, la soldatoj iras rapide, gutoj de sango troveblas sur la vojo, kaj i tie mi renkontas kvar soldatojn kun portilo kaj sur la portilo palava vizao kaj sangokovrita soldata mantelo. Se mi demandus: Kie li estas vundita? la portistoj dirus kolere sen turni sin al mi: En kruron a brakon, se li estas malgrave vundita; a ili silentus malafable, se la vizao jam estas kovrita kaj li jam mortis a estas grave vundita. Proksima fajfo de kuglego a bombo, kiam mi komencis iri surmonten, malagrable konsternis min. Apena mi iom supreniris la monton kugloj komencis faj dekstre kaj maldekstre de mi, kaj mi e ekmedi-

13

UZINO 6

eLIBRO

tis, u estas pli bone iri la la traneo6; sed la traneo estas plena de uida ava malbonodoranta koto, pli alte ol isgenue, tiel ke mi elektis vojon sur la monto, des pli ke, kiel mi vidas, iuj iras la la vojo. Farinte ducent paojn mi eliris sur kotan lokon, irkaitan iuanke de teramasoj; kun pulvaj keloj, terloejoj; kaj sur la teramasoj staras grandaj ferfandaaj kanonoj kaj kuglegoj. io i ajnis al mi dismetita sen ia ordo: ie amaseto da maristoj sidas sur baterio; ie meze de placo kuas disbatita kanono, duone droninta en la koto; ie infanteria soldato kun palo transiras baterion kaj kun malfacileco eltiradas la piedojn el la glua koto. ie, iuanke, en la uida glua koto, kuas neeksploditaj bomboj, kuglegoj; adias fajfado de kugloj kaj terura fajfego de la pafado. Jen kia i estas, la kvara bastiono, jen i tiu i timiga, fakte terura loko! mi pensis. Sed tio ankora ne estis la kvara bastiono. Tio estas la Jazona reduto, loko kompare tre sendanera kaj tute ne terura. Por atingi la kvaran bastionon necesas sin direkti dekstren la i tiu mallara traneo, la kiu la infanteria soldato ekiris, sin klininte. En i tiu traneo mi renkontis denove portilon, mariston, soldatojn kun fosiloj, kotajn terloejojn, kien nur du homoj povas enrampi, sin eksinte; mi vidis i tie denove la saman malbonodorantan koton kaj
6 kavkanalo, elfosita por pasi pli sendanere al baterioj
14

UZINO 6

eLIBRO

diversajn disrompaojn de ferfandao. Pasinte ankora tricent paojn mi eliris sur baterion sur placeton, elfositan je kavoj, kun kanonoj kaj teraj remparoj. i tie mi ekvidis kvin maristojn, ludantaj kartojn sub brustvero7, kaj ipociron, kiu, rimarkinte min kiel scivoleman homon, kun plezuro montris al mi sian majstraon kaj ion, kio povas esti interesa por mi. i tiu ociro tiel trankvile faris cigaredon, sidante sur kanono, tiel trankvile parolis kun mi, ke malgra la kugloj, kiuj pli ofte ol antae fajs super mi, mi fariis pli trankvila, atente demandis kaj askultis la rakontojn de la ociro. Elstariante de malanta la embrazuro8 por rigardi la malamikojn, mi vidis nenion kaj mi tre miris, kiam mi eksciis, ke la blanka tona remparo, kiu estas tiel proksima al mi kaj sur kiu kelkfoje aperas blankaj fumetoj tiu blanka remparo estas nome la malamiko li, kiel la soldatoj kaj maristoj diras. La ociro volis pa iom en mia eesto. Sendu bateriestron kaj servantojn al la kanono! Kaj dek kvar maristoj lerte, oje, iu enovante en poon pipon, iu nante mai sekiintan panon, frapante je la platformo per botoj, iris al la kanono kaj argis in. Adiis subite terurega fajfego de pafo: mi ektremis per tuta korpo. Tuj poste adiis fajfo de malproksimi7 teramaso por defendo kontramalamikaj pafoj 8 aperturo por kanono
15

UZINO 6

eLIBRO

anta kuglego kaj densa pulva fumo kovris min kaj la moviantajn maristojn. Okaze de i tiu pafo komenciis diversaj paroloj de la maristoj. Estis trata la embrazuro mem. Jen li ekkoleros tuj pafos i tien, diris unu el ili, kaj efektive balda post i tio fajro kaj fumo unue montriis; la deoranto ekkris. Kanoooono! kaj tuj post tio kuglego ekfajs preter ni, batis en teron kaj disetis funele irka si prucojn kaj tonojn. La bateria komandanto koleriis pro i tiu kuglego, ordonis argi la duan kaj trian kanonojn; la malamiko anka komencis respondi al ni. La deoranto denove kriis: Kanono! kaj adiis la sama bato, utiis la samaj prucoj. Markelo9! adiis denove, kaj denove fajfado de bombo, iam pli proksime; nigra globo batis en teron, poste disrompaoj disugas kun fajfo, tonoj bruas en la aero, kaj iuj prucmakulias per koto. Jen denove deoranto kriis: Markelo! ankora fajfado, bato, eksplodo de bombo, sed kune kun i tio mi adis emon de homo. Mi iris al la vundito, kiu estas tute en sango kaj koto. e maristo parto de la brusto estas foririta. Oni levas lin, li hal-

9 bomba kanono
16

UZINO 6

eLIBRO

tigas portilon kaj kun malfacileco, per tremanta voo, li diras al la kamaradoj: Pardonu, fratoj! Samtempe kamarado-maristo venas al li, surmetas apon sur la kapon, kiun la vundito substarigas al li, kaj revenas al sia kanono. iun tagon estas tiel sep a ok homoj, diras al mi la ociro. Mi reiris al la urbo. La la maro disportias la sonoj de la regimenta orkestro sur la bulvardo, kaj kune adias i tie la pafoj de la bastionoj. Lev N. Tolstoj apitro el La sieo de Sebastopolo El la la rusa tradukis A. Z., surbaze de pli frua traduko de N. Kabanov (1912)

17

UZINO 6

eLIBRO

e lentombigo de lpovra Aleksandro

iam, la lastajn tagojn de Junio 1940, mi alvenis kun mia familio en Marseille, mi havis la atindan avantaon, ke la loejproblemo por mi estis solvita. Marseille estis tiuepoke superplena pro la konstanta aluado de dekoj kaj dekoj da miloj, kiuj fuis anta la invadanta ondego de lgermanaj armeoj. Vane la novaj alvenantoj seradis disponeblan loejon. Ili devis kontentii per tre modestaj kuokazoj. La granda havenurbo e la Mediteraneo estis alloga centro, al kiu celadis ne nur tiuj homoj, kiuj deziris lasi inter si kaj la malamiko distancon kiel eble plej longan, sed anka la eternaj pelitoj de lmigranta raso, kiuj esperis trovi tie ankora unu oportunecon por eskapi al Ameriko. e mia alveno en Marseille mi sciis kien iri kaj kie loi. La Pariza entrepreno, al kiu mi apartenis, ricevis jam kelkajn monatojn antae, kiel aliaj similspecaj institucioj, de la registaraj instancoj la konsilon zorgi ustatempe pri iu rifuejo por si kaj sia ocistaro, kie ajn en

18

UZINO 6

eLIBRO

malproksima provincurbo. Tiel, se iam la germanoj alvenus is Parizo... Tuj e la unua kontakto la dometo rezervita por mia familio plaegis al ni. Modesta konstruao nur teretaa, i ricevis karesan armon de la sudlanda, eterne blua ielo kaj de ardeneto kun du afablaj platanoj kaj kia uo por ni, norduloj! kun du palmarboj kaj multaj mimozujoj. i situis en periferia kvartalo, sude de la urbo, e la marbordo. La tuta strato konsistis el samaj dometoj, iuj konstruitaj la unu stereotipa modelo: ligna kradbarilo, ardeneto, du platanoj, du palmoj, tri ambroj, unu kuirejo, unu ban-kamero, malantaa korto, no. Tiuj emelaj domoj estis apartigitaj unu de la alia per brika mureto apena pli alta ol normalstatura viro. Kaj ar dum la tago la hejma vivado disvolviis sub la gastama irmo de lplatanoj, kie la familioj kuniis irka la manotablo, ni devis vole-nevole partopreni, almena pasive, la najbarajn konversaciojn, kiuj senescepte ajnis destinitaj por la eksporto, tiel lataj ili estis. Kaj ar ne decis uzi niaanke nur moderan ustrotonon dum iuparte irkau ni, la sudlanda maniero, ili traktis krivoe kaj sen ia eno e intimajn priokupojn, tiel ni eksciis tuj dekomence, ke la dekstra najbaro suferas pro hemoroidoj ni devis altigi niajn voojn is nekutimaj oktavoj nur por reciproki kvaza-entilaon kaj ne ludi
19

UZINO 6

eLIBRO

la rolon de konspirantoj inter tiuj bonaj homoj, kiuj konde dismetis siajn kartojn, bildon supre, sur la tablon. Tiel oni baldau rimarkis, ke ni estas Parizanoj, ar de la tiea prononcmaniero la nia diferencis kiel korvograkado de cikadirpado, e kiu komparo la avantao estas por Marseille. Neniel mirige do, se la vekita scivolemo de lnajbaroj balda agitis siajn sondilojn en nia direkto. La unua, kiu enkondukiis e ni, estis madame Nini. i okupis la dometon maldekstre de ni kaj kvankam ni ankora vidis neniun el ia familio, ni tamen havis la impreson, ke jam ni konas iujn. La konversacipecoj disetitaj inter ili ni komprenis, ke madame Nini estas la mastrino, la nekontestebla efo kaj centro. Iu Teo, afektmaniera, la sia voo proksimume dudekjara, rolis kiel la lo, dum Nicole, nur knabineto, estis la nevino. Kaj Lina. Adeble italdevena. i estis la servistino, kiu plenumis iujn mastrumajn taskojn. Persono ne malhavebla. i permesis al si certan familiarecon kun la domestrino, kvankam iuj iaj diroj komenciis per respekttona madame Nini, pro kio anka ni adoptis la formulon. Tiun tagon, la unuan post nia alveno, iu rua pilketo, pro miseto el najbara ardeno, ruliis sub niajn palmojn. Tuj ni resendis in samvoje super la muron, al kiu gesto respondis transanke Dankon kaj ekskuzon! Kaj la sama voo, kun nuanco de milda skoldemo, dari20

UZINO 6

eLIBRO

gis, sed nun ne plu al nia adreso kvankam ankora por ni: Nicole, eta fadata, estu pli atentema dum viaj ludoj! Ne tedu la najbarojn! Post tio ni povis niaanke nur balbuti ion pri nenia graveco! Unu kvaronhoron poste imponaspekta virino enpais tra la kradopordo de nia ardeno. ia vizao, bone egita sed iom vela, disradiis multe da armo. i estis virtuozo pri la ridetarto. Dum i ridetis, aperis sur iaj vangoj kaj mentono tiuj ravaj kavetoj, pro kiuj famiis iuj bubetkapaj anelbildoj. iaj trajtoj estis plaaj kaj kredeble dankis tiun favoron al la vebanta blondo de lharoj. La haroj estis tinkturitaj, sed neniel provoke. Koncerne la aliajn korpopartojn madame Nini estis unu el tiuj abundaj personoj, kiajn la sudaj landoj produktas malavare kaj kiuj luktas vane, sensukcese, kontra la disvastio de lpropra kvanto. Tuj mi rimarkis, ke madame Nini ne plu luktas. ia vulkana naturo jam de longe perfortis iujn korsetajn kaj similajn obstaklojn. Nur nederlanda dig-ineniero kapablus proponi al i barilon rezistopovan. Sed Nederlando estis tiuepoke okupita de la germanoj kaj nealirebla. Gesinjoroj, i salutis per entila kapklino, mi venas senkulpii pro la pilka incidento.

21

UZINO 6

eLIBRO

Sed, sinjorino, neniam estis incidento. Infanoj ja devas iel elspezi siajn fortojn. u vi bonvolas sidii? Jen kiel ni konatiis kun madame Nini. Komprenante, ke ni estas rifuintoj, i tuj informiis, u ni havas urajn bezonojn? u i povas esti utila? u ni scias, ke Marinette, en la farmo je duonhoro de i tie vendas ovojn je prezoj apena super tiuj de lociala porciumado, kaj ke la isto revenas iumatene je la sepa, kaj ke anstata vicostari kun la aliaj virinoj, kiuj poste disputas inter si pro kelkaj sardeloj, oni povas venigi la maljunan piraton en sian hejmon por pli trankvile marandi kun li; necesas nur iel sciigi al li, ke li havos bonan kafon kun brandeto... Kiam madame Nini, tiu bonfarantino de lhomaro, forlasis nin, mia edzino konis iujn utilajn adresojn en la tuta regiono kaj ilian uzmanieron. Iom poste anka Lina sin prezentis. En la nomo de madame Nini i alportis duonlitron da lakto por la infanoj. Lina estis virino malalta, maljuneta, nigrahara kun rua vizao, kiu memorigis pri velkinta tomato. i parolis tre rapide, kun itala akcento. iaj okuloj estis viglaj, senhalte moviemaj, enerale mallevitaj, sed oni sentis, ke ili vidas ion. Kaj se vi bezonas mian helpon, i proponis, voku min trans la muro. Kiaj afablaj najbaroj! Vere, ni estis bonancaj!
22

UZINO 6

eLIBRO

Pasis kelkaj tagoj. Niaj rilatoj kun madame Nini fariis pli kaj pli amikaj, pere de Lina, ar in mem ni apena vidis. Matene oni interanis kelkajn komplimentojn, iu siaanke de lmura ekrano. Posttagmeze, tre regule, i tramveturis al la urbocentro, kie i havis sian entreprenon a, kiel diris Lina, la aferon. Teo, la lo, estis ajne senokupa, ar li eliris el la domo nur por banii en la proksima maro a siesti sur la varma sablo. *** Tiam okazis io. Madame Nini revenis el la urbo jam anta la vespero. i ne pazis en la ardeno. i ne respondis al la bonvenkrietoj de Nicole. i rapidis en la domon. Kuretantaj paoj sekvis in. Kaj la pordo fermiis. De tiam super la ardeno de niaj maldekstraj najbaroj vebis silento. La postan tagon Lina venis e ni kun okuloj ruaj pro multa plorado. Singultoj skuis ian magran bruston. Nu, Lina? Kio okazis? La povra Aleksandro ... kaj el iaj ofte interrompitaj paroloj ni komprenis, ke tiu Aleksandro estis la frato de madame Nini, kun kiu li prizorgis la aferon en la urbo. Kvardekjara li estis. Lina konas lin de iam; i estis lia mamnutristino. Bona viro, tiel noblakora, malavara kaj io. Terure! Hiera, e la Vieux Port, li pasis preter iu grupo da kverelantaj viroj. Subite li vidis, ke unu el ili
23

UZINO 6

eLIBRO

manipulas revolveron. Kaj jen kuglo mispata tras la povran Aleksandron. i lokiis sub la koro. Tuproksime. Du horojn poste li mortis en la hospitalo. Ne, oni ne retrovis la kverelintojn. Neniu konas ilin. ... kaj madame Nini sciigas, ke la enterigo okazos morga je la 11-a. Oni kunvenos e la preejo St-Victor. Nova ploratako malhelpis la malfelian Lina paroli plu. Kondolence mi premis ian manon: Dankon pro la informo. Mi certe eestos la enterigon. Lina ekrigardis, forviis la larmojn: u vi, sinjoro Evarc, vi eestos? Por elparoli mian nomon i nepre bezonis apogpunkton kaj tial i iam antametis komencan vokalon. Jes, mi klarigis, dezirante ekskuzi mian edzinon, je la 11-a mi povos liberii de mia ocejo pli facile ol mia edzino de sia kuirejo kaj de la infanoj. Tiam mi rimarkis, ke iaj nigraj okuloj ekbrilis kvaza pro agrabla surprizio. Mi diros al madame Nini, ke vi venos. Madame Nini estos tre kontenta! Etpae i fortrotis sur kruroj tiel rapidmovaj sub la longa jupo, ke i ajnis gliti. Anta la preejo kolektiis malmultaj personoj. Entute, krom mi, nur deko da virinoj. Kelkaj el ili ankora tre junaj; iuj sobre vestitaj sed neniel indiferentaj. Unue mi pensis, ke ili ne venis pro la funebrao kaj ke ili haltis tie, anta la nigraj drapiraoj, arente borderi24

UZINO 6

eLIBRO

taj, de lpreejpordego, nur pro scivolemo. Sed balda mi rimarkis, ke ili parolas inter si duonvoe, retene, dum unu a la alia tele deviis unu larmon el la okuloj. Kiam la funebra aro alvenis, kiam malanta la erko preterpasis la impona maso de madame Nini kun alia, pli juna virino, cetere amba apena distingeblaj sub la longaj nigraj krepvualoj, la eestantaro eksingultis tiel kortue, ke anka mi devis uzi la potukon. Rekonante min madame Nini tuj insistadis por ke mi aliu al i, kvaza mi estus membro de la familio, dum la aliaj sekvis je respekta distanco. Dum la diservo konsternis min la subita konstato, ke inter la funebrantaro mi estas la sola viro! u do la povra Aleksandro ne havis amikojn, parencojn virajn ? A u pro la dummilitaj cirkonstancoj tiuj i estis malhelpataj alveni ustatempe? Madame Nini sendube kaptis la mutan demandon de mia ekmirego. i ustris al mi: Teo ne povis veni, kaj ankora pli mallate, lia situacio rilate al la armeo ne estas tre regula. Oni reportis la erkon sur la aron, dum iu deoranta ceremoniestro invitis nin supreniri sur atobussimilan veturilon intertempe alvenintan. Tiel ni sekvis la mortinton is la tombejo. Unuavice malanta la oforo sidis madame Arlette, pri kiu, post rapida prezentado, mi sciis nur, ke i estas la vidvino de lpovra Aleksandro. Apud i sidis madame Nini kaj apud madame Nini
25

UZINO 6

eLIBRO

sidis mi. La kvara loko restis neokupita. Same neokupitaj restis du vicoj mallanta ni. La sobre vestitaj virinoj grupiis funde de la atobuso. El tiu memvola distancio mi konjektis, ke ilia rilato al madame Nini estas tiu de laborprenantoj al sia efo. Certe vendistinoj a ocistinoj de lentrepreno. Ili estis na. Mi konkludis, ke la komerco de madame Nini en la centro de la urbo havas certan gravecon. La tombejo estis malproksima. Survoje la pasantoj haltis, kompateme rigardis nin. La viroj demetis la apelojn; la virinoj disetis rapide la kvar punktojn de lkrucosigno sur fronton, bruston kaj ultrojn. Madame Nini kaj la nova vidvino nenion diris. Ilia doloro katenis ilin. Vortoj, iam-tiam ustritaj malanta mi, ne estis percepteblaj. Fine ni haltis e la tombejpordego. De tie ni pais procesie malanta la erko. Iel okazis, ke mi troviis inter madame Arlette kaj madame Nini. i lasta maltrankvile observis dekstren, observis maldekstren, kvaza esperante trovi tie kelkajn kondolencantojn. i turnis sin al Arlette: Estas neniu! Arlette respondis nur: Eble poste... Sed madame Nini skuis la kapon: Mi ne kredas. La entombigo estis kortua. Adiaa sceno kun disonancaj lamentoj, vekrioj, plendoj. Mi faris ion eblan por subteni la doloron de madame Nini. i estis peza. An26

UZINO 6

eLIBRO

ka sinjorino Arlette sin apogis sur min. Helpsere mi okulsignis al la vendistinoj, kiuj komprenis. Servoprete ili enkroiis brak-sub-brake kun la du virinoj, milde fortrenante ilin de la tombo, kiun du fosistoj komencis jam plenuti... iuj reokupis siajn sidilojn en la atoaro, kiu tuj ekruliis la indikoj de madame Nini. Por mi i bonvolis klarigi: Unue ni rekondukos la sinjorinojn al la afero; poste la veturilo iros is la krucpunkto de lPrado. Se tio konvenas al vi, protu de la okazo. La afero de madame Nini troviis e la strato Dumouriez. Kiam la atoaro haltis, la na neniel indiferentaj vendistinoj eliis, salutante nur per muta kapklino, kaj sen tempoperdo ili malaperis en unu el tiuj diskretaj domoj, kiuj anstata rmoildon portas nur dikan numeron. Timante, ke mi tro bone komprenas, mi palpebrumis plurfoje, klarigbezone, kiel iu, kiu abrupte vekias en medion nekonatan. Samvespere, reveninte en mia hejmo, mia edzino raportis: i posttagmeze, dum mi atendadis mian vicon e la spicisto, mi adis edifajn aferojn pri tiu Aleksandro. u vi scias, kien vi enmetis la piedojn ? Mi timas, ke mi scias. Li estis bandestro, specialisto de kontrabando kaj iaj eksterleaj trakoj, inkluzive de virinnegoco. Rivaloj,
27

UZINO 6

eLIBRO

kiujn li trompis, faligis lin. Cetere io tio, kiel ili diris, aperis larkolone en iuj urnaloj. Kompreneble vi, fervora urnalleganto, nenion vidis! La loka klao ne interesas min. Al mi suegas la militaj eventoj! Tamen mi iris tuj por preni sur mia noktotableto la antatagan numeron de la Petit Marseillais. Dum mi legadis la koncernan artikolon i konrmis, kion mi jam sciis madame Nini aperis sur la sojlo de la ambro. Mi venas danki vin, sinjoro, kaj super min i elutis sennombrajn komplimentojn pri entileco kaj ladovortojn pri belega konduto, kiu hontigos la virojn de Marseille, ar vi sola i darigis nebremseble montris, ke ankora ekzistas viroj por dei fanfaronadon! io tio ajnis al mi nebulao kaj mi pensis, ke madame Nini fantazie troigas, kiel ili ofte faras en tiu sunbenita lando. Refoje i deklamis: Dankon! dankon! kaj kun sia afabla, kutima kapklino, kun sia rideto, al kiu hodia ombreto da malojo pruntedonis nedineblan pluan armon, madame Nini retiriis. Ni ne provis in reteni. Tuj mi reprenis la urnalon por nlegi la nekrologon pri Aleksandro Durati. ... kaj konforme al la neskribitaj leoj de tiu aparta medio la viktimo rifuzadis is la no konigi la nomon
28

UZINO 6

eLIBRO

de sia murdinto. Lia enterigo okazos morga. Sendube nur virinoj akompanos lin al lia lasta restejo, ar la rivala bando avertis tra la tuta urbo, de la Joliette is la Madrague de Montredon: Neniu viro e la entombigo de Durati, li ne revenus vivanta! Raymond Schwartz

29

UZINO 6

eLIBRO

u ekzistas aneloj?(5)
Amikeco lej supre en la bankpalaco Jan malkovris fenestron, kiu estis preska turnita al la maro. Se li streis la kolon kaj turnis la kapon je 45 gradoj, li povis vidi la eniron en la havenon; i aspektis kiel lara rivero, kiu lariis al vasta horizonto. La haveneniron iom kais kamentuboj kaj mastoj, sed pli fore entila mano forviis la malglataojn, kaj vico da insuloj sin levis kiel mamoj. Li konis ilin iujn. Li vidis la ielon super ili kaj revis eksteren. Sed la pozicio estis malkonforta. Ankora du sekundojn kaj li ne povus returni la kapon sen kuracista helpo. Li retiris in, rektigis in kaj rigardis irkaen, La banko havis multajn okulojn, kaj ofte oni trovis paron da ili en sia proksimeco. Sed li estis sola. El la brustopoo li eltiris papereton, talismanon. Ne senkuraiu.
30

UZINO 6

eLIBRO

Li vespiris, etis nan rigardon tra la fenestro kaj pluiris. Grandaj homoj havas momentojn da dubado kaj malforteco. Kial do malgranda homo ne dividu la sorton? Li havis iukaze du amikojn en la banko: Hagson kaj Margareta. Kun du amikoj oni povas veni kiom ajn longen. Pli multajn oni ne bezonas en la vivo. Ili sciis, kiu li estas. Balda la tuta banko scios tion. Rilate al la konatio kun Margareta, estis tiel, ke i kromlaboris la antaan posttagmezon. i laboris je kontraktoj, la ies opinio la plej teda laboro en la banko. Donita al la plej bela junulino de la banko, la la principo taga persono sur taga posteno. La suno brilis kaj i estis elegante vestita. i suspiris kaj rigardis la horloon fojon post fojo, jen io, jen alio. Io mansvingis kaj atendis: insuloj, maro, suno, eble dancoplanko. Unu el al kartaroj, tiu per kiu i laboris, estis tirita tro longe eksteren. Milimetra ano de la pezpunkto, nur malgranda tuo, kaj i falos sur la plankon. Jan aranis tiun tuon, kiam li preterpasis. La eko estis terura en tiu malplena lokalo: sonis kiel se bombo estus etita. Fralino Gnter saltis alten en la aeron, ridis unue histerie, poste ekploris.

31

UZINO 6

eLIBRO

La tirkesto Johansson, i plorsingultis, la plej terura el iuj! u ekzistas tiom da ili? Jan diris. Estis malfacile diri, u kuas 400 a 4000 kartoj sur la planko. Bela amaso estis. Kiel unua li retrovis la aplombon. Estis mia eraro! li diris kaj komencis kolekti. Ne, estis mia, i asertis kaj sekigis siajn okulojn. Kaj mi estis us preta. Mi devus nur ... Mi prizorgos la kartojn, li diris. Vi iru! i esis aspekti maloja, rigardis lin kaj liajn vestaojn, diris: Tre koran dankon, mia nomo estas fralino Gnter. Froman, Jan diris. u Froman? Kiu sekcio? La pedela sekcio. Mi estos eterne dankema al vi, i diris. Se mi povos helpi vin alifoje, mi volonte faros tion. Ekzemple, li pensis, per stenciloj, portado de mesaoj a tajpiloj. Sed iaj vortoj estis serioze celitaj, kaj oni neniam povas scii. i surhavis bluzon kaj jupon, arentan zonskarpon irka la talio kaj pezan arentan braceleton irka la brako. Kiam i streis antaen sian dekstran manon, li vidis zipon je la dekstra anko de la bluzo. Li ksrigardis in fascine. Li volis tiri in. Estis perversa, nebridebla postulo, li neniam sentis ion similan.
32

UZINO 6

eLIBRO

Li englutis kaj englutis. Mi volonte faros tion por vi, li ne diris. i ridetis, redankis varme kaj eterne, kunplukis siajn objektojn kaj iris. Li rigardis longe post i, pensis pri ia bluzo kaj surgenuiis. Balda poste Hanson venis survoje eksteren. Kion vi kunbrais! li diris. u vi trovis mirtelojn? Helpu kolekti anstatae, Jan diris mallonge. Mi ne petis tion i. Hanson rigardis de la disigitaj kartoj al la kontraktopulpeto kaj reen. Jes ja, li diris ne, mi helpos vin. Eble estas mia vivoanco esti invitita al altsocieta geedzio. Estis peza laboro ordigi iujn Johansson de la urbo. Estis pli multaj ol atendite, kaj ili amba fariis malsataj. Sekvu min hejmen al vespermano, Jan diris. Mi estas sperta manofaranto! Jan lois plej alte sur la roko, kiu nomias Granda Karlo, kaj estis nur dek, dek du minuta promeno tien. Hagson lois fore e la urbolimo. Devas esti agrable eviti kunpuii sur atobusoj kaj tramoj, li rimarkigis. Mi ne havas tiajn avantaojn! iamaj kvereloj! Li estis spertega en aranado de sidloko al si per pugnoj kaj kubutoj kaj povis prave plendi, ke iam estis kvereloj, kiam li veturas al kaj de la laborejo.
33

UZINO 6

eLIBRO

Atobusoj kaj tramoj estas malbeno de la civilizo, li aldonis, ar li opiniis, ke li devas diri ion. Li eble devus esti atendinta iom. Veni al la bastiono Granda Karlo estis kiel grimpi sur monton. Hagson balda perdis la spiron. Ne estus maltage kun atobuso, sed ar nek atobusoj nek tramoj estas konstruitaj por montogrimpado, li devis kontentii per sia propra kapablo. Sed en silento li malbenis la tramkompanion. Jan iris la la kvieta trotado, kiun Hagson rekonis el la banko. Estis fakte rapida trotado, li devis duonkuri por ne postresti. La kurbiantaj stratoj kuis silentaj kaj senhomaj. Escepte de unu a alia laktejeto, kiu estis sen klientoj depost la deka matene, ne ekzistis butikoj i tie. Oni devus havi laktejon en i tiu parto, Hagson pensis por si mem. Jan lois, kiel dirite, plej supre sur la roko en kvinetaa domo. Finne ili estis tie. La vestiblo estis mallara, malvarmeta kaj alta. Kioma etao? Hagson demandis sensuspekte. Plej alte, bonance, Jan diris gaje. Nur kvara! Hagson etis senesperan rigardon irkaen. tuparoj estis lia timego, estis ockomplekso. u ne ekzistas lifto? li demandis.

34

UZINO 6

eLIBRO

Lifto, ne! Neniu el la malbenoj de civilizo ekzistas en i tiu urboparto! u estis dirite intence a ne, estis forte, kaj Hagson sentis sin nokatita. Necesis diri ion, ion alian. Li kaptis la tenilon, silente elspiris kaj diris malkurae: Kiam mia Hulda iras al la manobutiko, i kutimas forgesi duonon. Mi miras, u helpus loi tiamaniere. Iom post iom ili atingis la celon. Tra la tupara fenestro ili vidis ruan ladan tegmenton, kelkajn malplenajn subtegmentejajn fenestrojn kiel se dentisto estus amokinta sur la tegmento dekon da fantomecaj fumtuboj kaj nenombreblan kvanton da radioantenoj. Ne indis reparoli pri civilizo, tial Hagson silentis. Ne speciale alloga elrigardo, Jan prezentis. i estas egala el niaj fenestroj. La bono kun i estas, ke i igas nin sopiri eksteren al la maro. Sur iu etao Hagson nombris du loejojn. Same plej alte. Li rigardis la pordoildojn. Sur amba li legis FROMAN Tie panjo loas, Jan klarigis, kaj i tie mi. u vi loas sola? Hagson demandis surprizite, ar pri manko de loejoj oni parolis e dum drinkado. Jes, Jan diris, kompreneble. Estas la domo de panjo. i posedas in kune kun iu parbanko. Eniru!
35

UZINO 6

eLIBRO

Regis kompleta silento en la loejo, kiu la mebligo kaj arano estis samaa kun la tempo de la praavoj. i estis malhela, la iam blanka plafono havis koloron, kiu elvokis la esprimon fumita rsto. La ambroj, entute kvar, estis kaj longaj kaj laraj kaj altaj, kaj kun kahelaj fornoj. En la kuirejo estis lignakesto kaj lignoforno kun fajrohoko kaj kupra akvujo, kiu vekis malklarajn memorojn e Hagson, ion pri pumpilo, bataloj kaj somerkolonio. Sur la kuirforno staris bela brila primuso. La rigardo al i estis konsolo al Hagson, kiu kredis, ke tiu, kiu devas prepari manon sur brulforno, devas ellitii je la kvara matene kaj fari fajron, por ke estu varme is la vespero. Kupraj kaseroloj plenigis la bretojn kaj rankoj la murojn. Jan prezentis la ambrojn sinsekve kiel hobioambro, biblioteko, dormoambro kaj manoambro. La prezentado ne estis nenecesa, ar la ambroj similis unu la alian kiel kvar predikoj. Libroj kuis ie, tio, kio eventuale estis lito, aspektis kiel enkonstruita ranko en la manoambro, la dormoambro estis plena da raboj, rabingoj, magnetoj, radiotuboj, fadenoj kaj iaspecaj iloj. u tio estas la radio, kiun vi riparadas? Jan aspektis ene tuita.

36

UZINO 6

eLIBRO

Mi laboris per i dum tri jaroj, li agnoskis, kaj mi promesis al mi mem, ke mi rekonstruos in. iuj pecoj estas tie. Li diris tion, la kofromurdisto, kiam li petis pri indulgo, Hagson rimarkigis seke. La libroj imponis al li, ar li mem nenion legis, sed li esprimis sian plej grandan admiron pri la gramofonarkivo. Jan havis amason da diskoj kaj belan radiogramofonon. u i funkcias? li demandis zorgeme. Jan respondis jese, sed aldonis, ke li havas ankora pli belan arkivon en la kuireja vestiblo. Kio tio povus esti? Hagson miris. Li povis balda vidi. Ekster la kuirejo estis longa mallara pasejo, kiu ajnis nii ie, eble en la loejo de la patrino. Je amba ankoj de la pasejo estis rankoj, kiuj streis sin de la planko is la plafono. Sur la rankoj estis pentritaj la jenaj efrubrikoj. SURMETAOJ VIANDAOJ FIAOJ SUPOJ DESERTOJ

37

UZINO 6

eLIBRO

La rankoj enhavis konservojn, estis tie miloj da skatoloj. Hagson estis mutigita: li neniam adis pri konservarkivo. Ni estas tiel praktikaj, panjo kaj mi, u vi ne opinias? Jan demandis kaj ajnis atendi ladon. Hagson nur kapjesis. Ni pagis grosistan prezon por ili, Jan aldonis, panjo havas fruktobutikon. Kion vi deziras por vespermano? Sed Hagson estis dare muta. Elektu mem! li ne elbuigis. Per mansvingo Jan prenis suben tri, kvar skatolojn kaj Hagson komprenis, kion li celis, kiam li diris, ke li estas sperta je manofarado. ar li ne kredis, ke ekkzistas tia fenomena lerteco malfermi konservkatolojn. Neniu blasfemo, neniu erara a hezita manmovo, ssssssss, nur adiis, kaj tie kuis la kovrilo bele elsegita. La primuso ekamis kaj la mano estis preta, anta ol Hagson sue rekaptis sin por ricevi la venontan okon. Se ekzistas io, kion li malatis, tio estas obuloj. Kial Jan servu uste tion? Se estas io, kion li ne aprezis, tio estas fungoj. Kun la obuloj Jan servis fungosacon, sacon, kiu je na dekonoj konsistis el fungoj. Freajn terpomojn li aprezis, tio estis konsolo, sed ne tiajn, kiuj venas el konservskatolo.

38

UZINO 6

eLIBRO

Brandon kaj bieron li anka aprezis, sed tion li ne ricevis. Li devus esti supozinta tion. Li manis silenta kun muelanta makzelo kaj irkaira rigardo. Kie en i tiu loejo vi intencas lokigi Margaretan Gnter? li diris duonvoe, kiam li englutis la unuan bulon. Jan skuis senzorge la ultrojn. i tie estas loko por ankora unu! Tiam estus sur la planko en la angulo dekstre de la fenestro en la hobia ambo, Hagson diris kaj ekatakis la duan bulon kun sento de maratonulo, kiu post tridek kilometroj rimarkas, ke li perdiis. Li estis maljusta, kiam li atakis la estontan felion de Jan pro kompatinda obulo, sed uste tiam li ne povis regi sin. Kion vi deziras kiel deserton? Jan demandis. Malfermu skatolon! Hagson diris malgaje. Dirite farite, Jan revenis kun malfermita konservskatolo, du kuleroj, du teleroj kaj du glasoj, kiuj aspektis kiel vinglasoj. Terura suspekto vekiis en Hagson, kiu faris movon kiel se li volus fui, sed refalis senvorte sur la seon. Okazis la plej terura. Jan venis kun botelo, kiu ne havis la kutiman botelapeton a koloron. Hagson rajtis je tri litroj da brando iumonate, kiujn li a iu alia konscienceme eltrinkis kun a sen biero.
39

UZINO 6

eLIBRO

Vinon li neniam trinkis; tio estis io, kion eventuale oni povis gustumi dum entombigoj, kiam maltagis engluti tion, kio celis igi la homon gaja kaj forgesigi malgajon kaj zorgojn. Li povis neniam imagi, ke estos vino kun la mano. Sed je la nomo de dio. Se li jam manis du obulojn ... Haltu, li kriis, ne pli! sed estis tro malfrue, la glaso jam estis plena. Li rigardis la botelon, io stranga estis skribita sur i, kion li ne adis pli frue, Aj a Ujo a io tia. Li ekpensis pri skalpigo a alia simila vorto. La konservskatolo enhavis pirojn kaj tio aspektis pli homa. Li prenis du duonojn. Jan levis sian glason. Tosto por la estonteco! li diris. Kaj por Margareta Gnter! Sanon! Hagson ekemis. Li levis la glason inter la montrongro kaj dikngro kaj rigardis kritike la nekonatan trinkaon. Du aferojn vi madu, li darigis. armajn knabinojn kaj malmultekostajn vekhorloojn! Tosto por Margareta Gnter! Li englutis guton, bruligis iom sur la lango. La brulsento sekvis kun la trinkao suben is la ventro, kie i haltis je iu punkto. Li prenis pluan gluton, ar tamen brulis. Sed ne bruligis ifoje, anstatae estis plaa, jes, agrabla varmo, kiu uis en la korpon. Li enveris la tutan
40

UZINO 6

eLIBRO

enhavon de la glaso. Neniam antae sentita sento pri felio kaptis lin. En rapida sinsekvo li eltrinkis ankora kelkajn glasojn de la sendanera trinkao. De tio, kio poste okazis, li ne multon memoris. La feliosento, kiu sekvis la vinon, uis en la langon, kiu komencis fari cirkosaltojn kaj saltomortalojn en neniam malkreskanta uo. Ne eblis haltigi la movojn de la lango. Kaj kial li faru tion? La eta organo vivis sian propran ebriigan ojovivon. i parolis ne Hagson parolis, parolis. Pri la banko, pri Marcus, pri Stenman, pri Westin. Pri tio, kiel oni traktas la eksterlandajn klientojn, kiel okazas, kiam iu Hagson promocias kontoristojn. (Vi vidos, kiam ajn Huss farios estro por dek ses, u vi kredos min tiam?) i rakontis al Jan pri la vivo, i promesis al li direktoran postenon, kion ajn li volis, e Margaretan Gnter. Nenio estis malebla. Kaj tio tamen estis nur tio, kion Hagson malklare memoris. Li certe diris multon pli, sed pri tio la kurteno restis senkompate subentirita. Neniam li estis tiel felia, tiel eforia, tiel babilema. Kiel li venis hejmen, restis por iam nekonate al li. Li havis malklaran memoron, ke Jan donis saketon en lian manon kaj ke rozkolora nubo alglitis super la tegmentoj kaj haltis ekster la fenestro de Jan, Hagson suriris in kaj estis portita hejmen. Kiel en fabelo! Kiam li vekiis
41

UZINO 6

eLIBRO

en sia lito la postan matenon, vestita en piama jako kaj bankalsono, li tenis dare rme la saketon en sia mano. Lia rigardo falis unue sur in. Li longe ksrigardis in, elspiris suspiron de bonfarto kaj klopodis memori, kion i enhavas. Ion valoran, ion belan, ion multekostan. Jan estis infaneca honestulo, kiu bezonas kontrolon en la vivo. Li ricevos tion! Hagson malfermis atenteme la saketon. i enhavis nekredeblan kvanton da rompitaj diskoj kaj malplenan vinbotelon. Li ridis beate. Jes, estis mirinda vespero. John Einar berg Kvina apitro el samtitola romano El la sveda tradukis Franko Luin

42

UZINO 6

eLIBRO

La maskofesto de Rua morto

ua morto jam de longe dezertigis la landon. Neniu pesto iam antae estis tiel mortiga, a tiel abomeninda. Sango estis ia Avataro kaj ia sigelo la ruo kaj teruro de sango. Estis akraj doloroj, kaj subita kapturnio, kaj poste abunda sangado el la poroj, kun mortio. La skarlataj makuloj sur la korpo kaj precipe sur la vizao de la viktimo, estis la pest-interdikto, kiu lin forbaris de helpo kaj simpatio de liaj kunhomoj. Kaj la tuta atako, progreso, kaj nio de la malsano okazis en duonhoro. Sed princo Prospero estis felia kaj sentima kaj sagaca. Kiam lia regno estis duone senhomigita, li vokis al si milon da sanaj kaj gajaj amikoj el inter la gekavaliroj de sia kortego, kaj kun tiuj foriris en la profundan apartecon de unu el siaj kastelecaj abatejoj. Tio estis vasta kaj grandioza konstruao, kreao de la ekscentra sed majesta gusto de la princo mem. Fortika kaj alta muro in enzonis. La muro havis pordojn el fero. Enirinte, la korte-

43

UZINO 6

eLIBRO

ganoj alportis fornojn kaj masivajn martelojn, kaj kunforis la riglilojn. Ili decidis lasi neniun rimedon por eniro a eliro pro subitaj impulsoj de malespero a de frenezo interne. La abatejo estis abunde provizita per nutraoj. Per tiuj antazorgoj ili povus spiti la kontaon. La ekstera mondo prizorgu sin mem. Dume, malsae estas bedari a pripensi. La princo estis provizinta iujn rimedojn por plezuro. Estis histrionoj, improvizistoj, baletistinoj, muzikistoj; estis beleco, estis vino. io i kaj sendanereco estis interne. Ekstere estis la Rua morto. Estis irka la no de la kvina a sesa monato de sia apartio, kaj dum la pesto plej ege furiozis ekstere, kiam princo Prospero regalis siajn mil amikojn per maskbalo plej nekutime grandioza. i estis volupta spektaklo, tiu maskofesto. Sed unue mi rakontu pri la ambroj, en kiuj i okazis. Estis sep imperiestra ambraro. En multaj palacoj, tamen, tiaj ambraroj formas longan kaj rektan perspektivon, kaj la faldeblaj pordoj glitas malantaen preska is la muroj je iu anko, tiel ke la vido tra la tuta etendo apena estas obstrukcata. Tie i la aferoj estis tre malsimilaj, kiel oni eble atendus pro la princa amo al strangeco. La ambroj estis tiel malrekte aranitaj, ke la vido ampleksis malmulton krom unu samtempe. Troviis akuta kurbo je iu dudeko a trideko da jardoj, kaj je iu kurbo nova

44

UZINO 6

eLIBRO

efekto. Dekstre kaj maldekstre, meze de iu muro, alta kaj mallara ogiva fenestro elrigardis sur fermitan koridoron, kiu sekvis la serpentadon de la ambraro. Tiuj i fenestroj estis el kolorita vitro, kies koloro variis la la enerala nuanco de la dekoracio de la ambro, en kiun i malfermiis. La ambro e la orienta no, ekzemple, estis tapetita blue kaj brilege bluaj estis iaj fenestroj. La dua ambro estis purpura en ornamo kaj tapeto, kaj tie i la vitroj estis purpuraj. La tria estis tratute verda, kaj tiaj estis la fenestroj. La kvara estis meblita kaj lumigita orankolore la kvina blanke la sesa viole. La sepa ambro estis irka-vualita per nigraj veluraj tapetaoj kiuj kovris la plafonon kaj murojn, falante en pezaj faldoj sur tapion el sama tofo kaj koloro. Sed, nur en i tiu ambro, la koloro de la fenestroj ne respondis al la dekoracio. La vitro i tie estis skarlata malpale sangkolora. Nu, nenie en la sep ambroj troviis lampo a kandelabro, inter la amaso da oraj ornamaoj, kiuj kuis dise metitaj a pendis de la plafono. Neniu lumu venis el lampo a kandelo en la tuta ambraro. Sed en la koridoroj, kiuj lairis la ambraron, staris kontra iu fenestro peza tripiedo, portanta brulantan fajrokorbon, kiu sendis siajn radiojn tra la kolora vitro kaj tiel brilege iluminis la ambron. Kaj per tio produktiis multege da brilkoloraj kaj fantaziaj aperaoj. Sed en la okcidenta a

45

UZINO 6

eLIBRO

nigra ambro la efekto de la fajrolumo, kiu uis sur la malhelajn tapetaojn tra la sangnuanca vitro, estis ekstreme terura, kaj kazis tiel sovaan aspekton en la vizaoj de la enirintoj, ke malmultaj el la kunvenintoj estis suce kuraaj por iam meti la piedojn internen. En i tiu ambro, staris anka apud la okcidenta muro giganta horloo el ebono. ia pendolo svingiis tien kaj reen kun obtuza, peza, monotona sono; kaj kiam la minutmontrilo nis la irkairon de la ciferplato kaj la horo estis sonorigota, venis el la latunaj pulmoj de la horloo sono, kiu estis klara kaj lata kaj profunda kaj treege muzika, sed tiel stranga en noto kaj emfazo ke, je iu forpaso de horo, la muzikistoj de la orkestro estis devigataj pazi, momente, en sia ludado por askulti la sonon; kaj sekve la valsantoj devige esis turniadi; kaj okazis mallonga konfuzio tra la tuta gaja aro; kaj, dum la horloa sonorado ankora daris, oni rimarkis, ke la plej frivolaj paliis, kaj la pli aaj kaj seriozaj pasigis la manojn trans la frunton kvaza en konfuza revo a meditado. Sed kiam la eoj plene esis, facila ridado tuj trauis la eestantaron; la muzikistoj rigardis unu la alian kaj ridetis kvaza je sia propra timo kaj malsaeco, kaj ustre uris, reciproke, ke la venonta sonorado de la horloo kazos en ili neniun similan emocion; kaj tiam, post forpaso de sesdek minutoj (kiuj ampleksas tri mil

46

UZINO 6

eLIBRO

kaj ses cent sekundojn el la tempo, kiu forugas), venis ankora plua sonorado de la horloo, kaj tiam okazis la sama konfuzio kaj tremado kaj meditado kiel antae. Sed malgra tiuj aferoj, estis gaja kaj belega festo. La gustoj de la duko estis strangaj. Li posedis bonan okulon por koloroj kaj efektoj. Li ignoris la nure lamodajn dekoraciojn. Liaj planoj estis kuraaj kaj fajrecaj, kaj liaj konceptoj ardis per barbara brilo. Estas personoj, kiuj kredus lin freneza. Liaj sekvantoj sentis, ke ne. Estis necese lin adi kaj vidi kaj tui por certii ke ne. Li estis direktinta, grandparte, la moveblajn beligaojn de la sep ambroj, je la okazo de tiu i granda festo; kaj estis lia gvidanta gusto, kiu karakterizis la festulojn. Estu certa, ke ili aspektis groteskaj. Estis multe da parado kaj brilo kaj pikanteco kaj fantazio multe da tio, kio poste vidiis en Hernani. Estis arabeskaj guroj kun netagaj membroj kaj ornamaoj. Estis deliraj imagaoj, kiajn faras frenezulo. Estis multe da belo, multe da vanto, multe da strango, iom da teruro, kaj ne malmulte da tio, kio povus krei nazon. Tien kaj reen en la sep ambroj pasis, efektive, arego da sonoj. Kaj tiuj i la sonoj intertordiis, kaptante koloron de la ambroj, kaj igante la sovaan muzikon de la orkestro ajni kvaza eo de iliaj paoj. Kaj poste, jen sonoras la ebona horloo, kiu staras en la halo de la veluro. Kaj tiam, momente, io

47

UZINO 6

eLIBRO

esas, kaj io silentas krom la voo de la horloo. La sonoj rigidias, kie ili staras. Sed la eoj de la sonorigado formortas ili daris nur momenton kaj facila, duonsubigita rido ote sekvas ilin, dum ili forpasas. Kaj nun denove la muziko sonas, kaj la sonoj vivas kaj tordias tien kaj reen pli gaje ol iam, prenante koloron el la multnuancaj fenestroj, tra kiuj uas la radioj el la tripiedoj. Sed en la ambron, kiu kuas plej okcidente el la sep, neniu maskulo nun kuraas iri; ar la nokto forvelkas; kaj uas pli rua lumo tra la sangkoloraj vitroj; kaj la nigreco de la malpalaj drapiraoj konsternas; kaj al tiu, kies piedo surpaas la nigran tapion, venas el la apuda ebona horloo obtuza sonoro pli solene emfaza ol iu ajn, kiu atingas la orelojn de tiuj, kiuj partoprenas la pli forajn gajaojn de la aliaj ambroj. Sed tiuj aliaj ambroj estis dense plenigitaj, kaj en ili febre batis la koro de vivo. Kaj la festado kirlie daris, is ne eksonoris meznokto e la horloo. Kaj tiam la muziko esis, kiel mi rakontis; kaj la turniado de la valsantoj trankviliis; kaj estis ena esio de io kiel antae. Sed nun dek du batoj estis sonorigotaj de la horloo; kaj sekve okazis, eble, ke pli da penso eniis, kun pli da tempo, en la meditojn de la pensemaj inter la festantoj. Kaj sekve anka okazis, eble, ke anta ol la lastaj eoj de la lasta sonoro tute silentiis, multaj perso-

48

UZINO 6

eLIBRO

noj en la amaso trovis tempon por percepti la eeston de maskita guro, kiu is tiam ne kaptis la atenton de iu ajn. Kaj kiam la famo pri tiu i nova eesto ustre irkavastiis, leviis el la tuta festantaro zumo, a murmuro, esprimanta malaprobon kaj surprizon tiam, ne, teruron, abomenon, kaj nazon. En kunveno de fantaziaoj, tia kian mi skizis, oni povus facile supozi, ke neniu ordinara aperao estigus tian sensacion. Vere la vestaa liberegeco de la nokto estis preska senlima; sed la koncerna guro superkonkuris iujn, kaj transiris la limojn e de la sendina konvenemo de la princo. Estas kordoj en la koro de la plej malprudenta, kiuj ne povas esti tuataj sen emocio. E e la plenperdiintaj, por kiuj vivo kaj morto estas egale ercoj, ekzistas aferoj, pri kiuj oni ne povas erci. Fakte, la tuta amaso nun ajnis senti profunde, ke en la kostumo kaj mieno de la fremdulo estas nek sprito nek deco. La guro estis alta kaj maldikega kaj vualita de kapo is piedoj en vestaoj de tombo. La masko, kiu kais la vizaon, estis tiel preskae similigita al vizao de rigidiinta kadavro, ke la plej detala ekzameno nur malfacile eltrovus la trompon. Kaj tamen io i eble estus tolerita, se ne aprobita, de la frenezaj festantoj irkae. Sed la maskulo permesis al si alpreni la tipon de Rua morto. Lia vestao estis mirita de sango kaj lia lara

49

UZINO 6

eLIBRO

frunto, kun la tuta trajtaro de la vizao, estis aspergita de la skarlata abomenao. Kiam la okuloj de princo Prospero ekvidis tiun fantoman guron (kiu, per malrapida kaj gravmiena movo, kvaza por pli plene subteni sian rolon, pais tien kaj reen inter la valsantoj) oni rimarkis, ke li konvulsiiis en la unua momento per forta tremego de teruro a de malato; sed tuj poste lia frunto ruiis pro kolerego. Kiu kuraas, li rake demandis al la korteganoj, kiuj staris apude kiu kuraas insulti nin per tiu i blasfema moko? Kaptu kaj senmaskigu lin por ke ni sciu, kiun ni devos pendigi, je sunlevio, de la kreneloj! En la orienta a blua ambro staris princo Prospero, kiam li diris tiujn vortojn. Ili sonoris tra la sep ambroj late kaj klare, ar la princo estis kuraa kaj fortika viro, kaj la muziko jam mutiis je la svingo de lia mano. En la blua ambro staris la princo, kun grupo de palaj korteganoj e sia anko. Unue, kiam li parolis, estis ioma ekkuro de la grupo al la entrudulo, kiu en tiu momento anka estis tute proksima, kaj nun per malrapidaj kaj majestaj paoj venis pli apuden al la parolinto. Sed pro ia nedirebla timo, per kiu la frenezaj pretendoj de la maskulo inspiris la tutan amason, troviis neniu, kiu etendis manon por lin kapti; tiel ke, sen malhelpo, li preterpasis je malpli ol jardo la princon mem; kaj, dum

50

UZINO 6

eLIBRO

la vasta kunvenintaro, kvaza unuimpulse, retiriis de la mezo de la ambro is la muroj, li maris seninterrompe, sed per la sama gravmiena kaj malrapida paado, kiu lin distingis de la komenco, tra la blua ambro en la purpuran tra la purpura en la verdan tra la verda en la oranan tra tiu i denove en la blankan kaj e de tie en la violan, anta ol fariis decida movo por lin haltigi. Tiam tamen princo Prospero, freneziante pro kolerego kaj la honto de sia momenta malkurao, rapide trakuregis la ses ambrojn, dum neniu lin sekvis pro morta teruro, kiu iun kaptis. Li alte portis eltiritan ponardon, kaj jam proksimiis, en rapida impetueco, je tri a kvar futoj de la foriranta guro, kiam i tiu, atinginte la non de la velura ambro, sin turnis subite kaj alfrontis sian persekutanton. Adiis akra krio kaj la ponardo falis brilante sur la nigran tapion, sur kiun, tuj poste, falis mortsternita princo Prospero. Tiam, vokante al si la sovaan kuraon de malespero, aro da festantoj tuj sin etis en la nigran ambron, kaj, kaptinte la maskulon, kies alta guro staris rekta kaj senmova en la ombro de la ebona horloo, ekspiregis pro nedirebla teruro je la eltrovo, ke la tombvestaoj kaj kadavreca masko, kiujn ili tuis per tiel kruda fortego, enhavas neniun palpeblan formon.

51

UZINO 6

eLIBRO

Kaj nun konfesiis la eesto de Rua morto. Li estis veninta kiel stelisto en la nokto. Kaj unu post unu falis la festantoj en la sang-rositaj haloj de sia festado, kaj mortis iu en la malespera pozo de sia falo. Kaj la vivo de la ebona horloo eliris kun tiu de la lasta gajulo. Kaj la amoj de la tripiedoj mortis. Kaj Mallumo kaj Putrado kaj Rua morto regis senlime super io. Edgar Allan Poe El la angla tradukis Afomo

52

UZINO 6

eLIBRO

Muneto Abe

I. alis la fortikao de Koromogava, batale mortis Sadato Abe, kaj Muneto, lia frato, nun restas kaptito e generalo Joiije de Minamoto en Kioto, kaj estas ekzekutota post nelonge. iutage vizitas lin scivolaj korteganoj por vidi, kiel aspektas la sovaa kamparulo-militisto, kiu alvenis el malproksima Ou. Iun tagon la korteganoj alportas branon da prunoroj, kaj montrante in al li, demandas lin u li konas in. La korteganoj supozas, ke la kamparulo ne scias e la nomon. Muneto, irkaligita per nuro kaj sidanta surtere, rigardante momenton sur la insultantajn korteganojn eldiras versaon, verkitan senprokraste: Mi ne scias kiel nomas Tiujn orojn kortegano; Ili prunaj ajnas al mi, Senkultura kamparano.
53

UZINO 6

eLIBRO

Kia miro e la korteganoj, ke li ne nur scias la nomon de la oroj, sed anka posedas poezian talenton! En la momento, kiam gardanto estas rekondukonta lin al malliberejo, adias voo: Atendu, Muneto! Jen aperas anta li generalo Joiije, kun eltirita glavo en la dekstra mano. Muneto, kiu tuj komprenas, ke venas al li la lasta momento, haltas, sidias sur pavimon de la korto, kaj ferminte la okulojn trankvile atendas ekzekuton. Joiije alproksimias, kaj staras post la dorso de Muneto. Dum momento li rigardas la kolon de Muneto, etenditan por ricevi baton de la akra klingo, sed, strange, ne la kolon tuas la klingo, tamen la nuron i detranas por liberigi la kaptiton. Bravulo, diras la generalo, vi estas same entila kaj klera kiel via mortinta frato Sadato! Li eningigas la glavon, kaj foriras. Muneto, mirigita de tiu neatendita ago de la generalo, staras momente duonsveninta, sed anstata ekoji, ke lia vivo estas savita, li ajnas profunde kordolorigita. II. un malvarman vintran tagon vagas kompatinda virino sur strato en Kioto, kun kokju, japana violono, subbrake, akompanata de knabino kaj knabo. ia ifonita vestao irtas en frosttremiga vento. La ielo malhelias; estas tuj neonte. La geknaboj ektremas kaj plendas al

54

UZINO 6

eLIBRO

la patrino pri malvarmo kaj malsato. Je tiu netolerebla plendo de siaj infanoj la patrino intence ajnigas koleron, kaj riproe parolas: Kion vi diras? Kial vi tiamaniere timas malvarmon? Vi amba naskiis en la malproksima Ou, kie estas multe pli malvarme! Kvankam ni nun almozpetas ludante la kokju, tamen vi devas iam memori, ke vi estas familianoj de la famekonata samurai Sadato Abe. Vi bone scias, ke pajo brave mortis kaj onjo nun estas ie en tiu i cefurbo kiel kaptito. Pripensu momente, kial ni tri alvenis tien i, vojainte de tiel malproksime. La sola celo estas veni al la malamiko generalo Joiije la morton de pajo, pro kio ni devas laeble peni renkonti onjon, venkante kian ajn malfacilaon, anta ol la celo estos nne atingita. Kial vi, geloj de la brava Sadato, estas tiel malkuraaj kaj plendas pro negravaj malvarmo kaj malsato? Rememoru, forlasinte hejmon vi amba estis tiel ekscititaj; kaj nun, kiel malkuraaj! Bue i, Sodehagi, tiel severe riproas siajn du infanojn, sed doloras al i la koro. Jam pasis irka unu jaro, de kiam ili forlasis la hejmon. Singardeme i evitas demandi publike, kie loas ia bofrato Muneto; i do vagas iutage tien kaj reen kune kun la du geloj por trovi lin per si mem. Verdire, Sadato kaj Muneto estas ribelintoj kontra la imperiestro, kaj generalo Joiije ilin venkis kiel koman55

UZINO 6

eLIBRO

danto de la imperiestra armeo, marinte malproksimen al Ou la ordono de lia imperiestra Moto. Sodehagi do devus instrui al la geloj esti delaj al lia Moto, kaj sekve respekti la generalon, sed, kiel edzino sindona al sia kara mortigita edzo, i fariis tiel ekscitita, ke i forgesas la gravajn devojn de dela regato kaj de prudenta patrino. La mondo ekzistas al i nur por plenumi venon pro la edzo. Vi devas iam esti singardemaj kontra arestantoj, kiuj eble serados nin, familianojn de la ribelinto Sadato, kaj e se iu malfacilao okazos ai ni, ni devos esti iam kuraaj kaj in elporti. Kiam la patrino tiel fervore admonas la gelojn, uste tiam alproksimias de malantae altkreska viro en eleganta kortega vesto. La timemaj infanoj tenias al la patrino kaj mallate demandas: u li ne estas arestanto, panjo? Sodehagi subite haltas; la rigardoj ia kaj de la preterpasanto renkontias kvaza io inspiras ilin sammomente. Post disio, Sodehagi pensas, ke liaj trajtoj, precipe la dikaj brovoj kaj fortika staturo, devas pruvi, ke li estas la jam delonge serata Muneto mem, sed tute nekompreneble estas al i, ke li nun ajnas servanto de la malamiko, senhonte portante kortegan veston. He, Kokinjo (Kokimi) kaj Kijo (Kijodo), kuru al la sinjoro us preterpasinta kaj demandu, u li konas vin amba. ajnas al mi, ke mi konas lin, sed se li ne konas
56

UZINO 6

eLIBRO

vin, nenion diru al li, e se li demandos vin, kies geloj vi estas. Rapidu, rapidu! Sed u li ne povas esti arestanto, panjo? Ne, certe ne, kuru al li anta ol malfruios ... Ve, kial vi ankora hezitas? Hontu, ke vi ne meritas esti geloj de la brava samurai Sadato! La du infanoj devige forkuras al la viro tra la strato, kie pro la frosttremiga vento estas preska neniu pasanto. Ili ne atingas lin e la angulo de la strato, kaj alvokas: He, atendu, sinjoro kortegano! Senresponde li sin turnas al la infanoj. He, sinjoro, u vi konas nin? Tiel dirante, ili proksimias al li, kaj atente rigardante Kijodo ekkrias: Hura! Onjo vi estas! La braketoj de Kijodo tuj irkapremas lian talion. Muneto, surprizita de tiu neatendita renkonto, rme karesas la nevon kaj diras: Ho, Kijo mia! Kokimi, iom deteniema, salutas la onklon apartigante sin de li, kaj subpremante la korbaton pro ojego, diras: Onjo, kiel longe ni kune kun panjo jam sopiris al vi! Ha, jen Kokinjo anka! diras Muneto. Vere nedisputebla estas sanga interrilato: kiam mi preterpasis vin
57

UZINO 6

eLIBRO

anta momento, io neesprimebla sugestiis al mi, kvankam tiuj mizeraj guroj viaj tute ne povis rememorigi vin al mi ... Kie estas panjo? Jen, panjo atendas vin, rapidu do al i kaj ojigu in kiel eble plej balda! III. kompanata de la genevoj Muneto revenas al la loko, kie Sodehagi solece staras iam singardeme irkarigardante. Vidante ian mizeran guron la brava samurai ne povas deteni larmojn. Ho, Muneto! Ho, bofratino! Sed kia mirinda ano! Silento regas momente, kaj poste Sodehagi diras: Je la lasta disio en la militkampo ni ne havis okazon detale interparoli, sed mi bone memoras, ke vi promesis al mi, ke vi estos iam zorgema dum kaptio, por ke vi povu veni je generalo Joiije; sed la via nuna vesto ajnas al mi, ke vi ne plu estas kaptito, sed kredeble dela servanto lia ... Tian plendon de vi mi jam de longe antavidas, sed askultu, bofratino, kion mi rakontos. Depost mia malliberio e Joiije kiel kaptito, mia vivo estis kvaza ameto anta vento; iun momenton mi atendis ekzekuton, dum mi neniam forgesis, ke mi iamaniere liberigu min de irkaligita nuro por min eti sur la generalon

58

UZINO 6

eLIBRO

kaj plenumi la longe deziritan venon. Foje vizitis min scivolaj korteganoj, kiuj eble pensis, ke mi, sovaa militisto el malproksima Ou, scias nenion alian ol batali, kaj montris al mi prunoorojn kaj moke demandis, kio ili estas. Bolis mia tuta sango pro kolero je tiu ofendo, sed uste tiam ekamis en mi poezia ideo, kiun mi antae posedis pro via afabla instruado. Mi tuj verkis versaon kaj eldiris in anta ili. Joiije venis tien, kaj tute neatendite li, anstata mortigi min, detranis la irkaligitan nuron, kvaza ordonante al mi, ke mi liberigu min lavole. Dio! Li savis vin pro tio, ke vi diferencas de ordinaraj militistoj, konante literaturon? Kredeble. Tuj eti min sur lin por plenumi mian deziregon mi ne povis. Mi estas samurai, estas emocia. Malsame al multaj sentagaj korteganoj, generalo Joiije estas kompatema, grandanima kaj klera. Li foje pardonis fraton Sadato, kaj nun min, amba ribelintojn, nur pro tio, ke ni konas literaturon krom batalarton. Vere li estas patrono al ni. Mia glavo, kiu ja falis militkampojn en Ou, ne povis ne malakrii anta la generalo. Vi do nun efektive servas lin, u? Jes, sinjorino! Vera samurai volonte mortus por sia vera patrono, tiel diras proverbo. Mi nun estas dela servanto lia, mi deklaras.

59

UZINO 6

eLIBRO

Tiu neatendita respondo multe surprizas Sodehagi. Kiel ajn kompatema kaj grandanima estas Joiije, li estas efektive malamiko de la familio Abe, sekve estas nature, ke Sodehagi surprizias adante la decidan respondon. Ve, kiel malbenita vi estas! La miro de Sodehagi nun sanias en ofendon, larmoj verias. Pripensu momente. Sadato efektive batalis kontra la imperiestra armeo, li certe estis ribelanto, sed kio estas la kazo de lia ribelo? Kiu piedbatis la kapokusenojn de la trankvile dormantaj loantoj de Ou? Mia karulo Sadato ne ribelis sensence, nek batalis senkaze, vi bone scias. Malfelie li malvenkis kaj ne pereis. Pro tio, rigardu, e i tiuj naivaj infanoj suferas tiel mizere. Malbeni la generalon estas tute senutile, vi scias, por rehavigi al ili la antaan felion, tamen ni nepre devas konsoli la animon de mia karulo, kiu mortis plena de ofendio. Preska freneza i riproas lin kun senesaj larmoj. Muneto kapoklinas kaj nenion respondas. Sodehagi rigardas lin malestime kaj darigas: u vi ankora ne komprenas, kion mi diras, Muneto? Askultu, estus prave, se alia homo estus kortuita pro la kompato kaj grandanimeco de la generalo, sed viaokaze tute ne. Kiu estas la sola celato de nia veno? Kiu ofendis vin mem kiel kaptiton? Pro kiu mi devas turmenti tiujn naivajn infanojn tiel terure? u vi jam forge60

UZINO 6

eLIBRO

sis, ke mi, kiu devus esti sekvinta mian karulon, kontravole ankora postvivas kaj venas tien i travivante neesprimeblajn malfacilaojn, nur por apogi min sur viaj vortoj je la lasta disio? Vi anka elportis hontindan kaption kaj venis tiel malproksimen nur por plenumi la promesitan gravan agon, u ne? Ke Joiije estas bonkora kaj kompatema, estas jam de longe konata fakto, vi tion sciis anta ol vi fariis kaptito. Vi nun estimas la malamikon pli ol viajn parencojn. Se ne estas senprudente al mi diri, vi kvaza surportas apelon kaj uojn reciproke intersanitajn. Muneto ankora rme fermas la buon kaj senmove staras. Sodehagi anka silentas, ne kuraante diri ion plian. Kijodo, kiu rigardas jen la patrinon, jen la onklon, askultante la nekompreneblajn parolojn de la patrino dum frosttremiga ventado, sin turnas al la onklo kaj diras: Tiu Joiije priparolita estas nia abomenega malamiko, je kiu ni nepre devas veni. Helpu al ni, onjo, kaj ni plenumu la deziregon kiel eble plej balda. Tiel dirante, Kijodo premtenas la onklon per lia zono kaj ekskuas por inciti lin. La dika korpo de la staranta onklo, kiu ajnas kvaza arbego profunde enradikiinta, ancelias facile per la manetoj de Kijo, sed ankora li darigas silenti.

61

UZINO 6

eLIBRO

Ne parolu plu, Kijo, Sodehagi senpacience diras al sia leto, tiu onjo ne plu estas la antaa onjo: Muneto, brava frato de via patro, ne plu ekzistas en la mondo, tiu i homo estas nur nekonata pasanto, pro kiu ne estas necese koleri a malkontentii. Nu, ni foriru. i prenas la du infanojn per la manoj kaj estas forironta. Muneto ne levas la vizaon kaj kun decido alvokas: Bofratino, kie vi loas? Kiel mi, postvivantino de ribelinto, povas sciigi pri nia rifuejo al vi, kiu estas nekonatulo, kaj kies alvoko bofratino jam estas abomena al mi? Sodehagi sin turnas alianken kaj ekpaas. Viaj diroj vere estas trapikintaj min is la osto. Fluas varmaj larmoj sur la vangoj de Muneto. Eh? Kio? Jen kio. Morga lia moto Joiije asiros al la kampo de Iihara ... . uzante tiujn okazojn ... . mi jam decidas ... . Vi scios la rezulton morga. Eh, Eh! Vi do estas mia vera bofrato, Muneto! Ho, nenion plu mi diros. Pardonu, ke mi us eldiris senprudentaojn. Kijo mia, morga mi donacos al vi ion plaindan. is revido, bofratino! Muneto, tiel dirinte, rapide foriras. Sodehagi kune kun siaj du infanoj momente rigardas lin de malantae. Poste la tri malaperas en densa neblovo.
62

UZINO 6

eLIBRO

IV. a hieraa blovado jam esis, la ielo estas blua, tie kaj alie oni vidas blankajn postsignojn de neo brilantajn sur la kampo de Iihara. Por rajdekskurso a asado la vetero estas plej taga. Generalo Joiije nun alvenas surevale, akompanata de kelkaj sekvantoj. iu portas asveston kaj surdorse sagujon. Muneto anka sekvas la estron tre proksime, ar la pafarkon de la generalo li portas. La la promeso, kiun Muneto devis fari al Sodehagi pro sia ripetita plendo, li kontravole estas preta mortigi la estron, dum tiu i, tute ne sciante pri la minacanta malfelio, plene kondas al Muneto kaj favoras lin. Muneto, iam atentema por efektivigi la intrigon, tenas sin kiel eble plej proksima al la estro kaj iam atendas okazon. La kampo estas senhoma; amba kune jen eniras en densan arbaron, jen preterpasas sub ombron de altkreska herbejo. Joiije fervore seras asaojn, Muneto gravan okazon de veno. Sed Joiije, lerta rajdanto, tiel vigle galopigas sian evalon, ke estas tute neeble por Muneto kapti la okazon. Jen aperas vulpo. Muneto, alparolas Joiije, atentu kiamaniere mi mortigos la vulpon. Li celas la kurantan vulpon, kaj je la ekzumo de la pafarko la sago eksiblas. La pozo de Joiije estas mirinde

63

UZINO 6

eLIBRO

trankvila, dum agitio de la intrigulo Muneto atingas is ekstremo. Muneto, alportu la asaon. Jes, via moto! Muneto galopas al la asao; dume, li diras al si mem: Ve, bedarinde! Kial mi ne atakis lin dum li celis la vulpon? Kian utilon havas tiuj i fortikaj brakoj kaj akra glavo? La evalo galopas irka 200 metrojn; li malsupreniras tie, kie la vulpo kuas surtere. Li ekzamenas la beston, sed strange, e malgrandan vundon i ne estas ricevinta; la sago estas profunde enpenetrinta la teron kelkajn metrojn malantae. Mistera, nekomprenebla, la pafmaniero de la estro! Muneto alprenas la asaon, eltiras la sagon de la tero kaj rapidas al la estro. La vulpo eble estas mortinta, u ne? Jes, via moto, respondas Muneto. Kunligu la krurojn per nuro, ar i poste revivios. i nur svenis pro mirego per la eksiblo de mia sago, kiun mi intence pas super ia kapo. Kunligante la krurojn de la vulpo la la ordono, Muneto meditas pri sekvonta procedo por efektivigi la intrigon. Jen la sago, kiun mi reportis, via moto. Je tiuj vortoj li pliproksimias al la generalo; lia dekstra mano estas balda atingonta la tenilon de la glavo. Joiije tran64

UZINO 6

eLIBRO

kvile klinas la korpon al li, kaj prezentante la surdorsan sagujon, diras: Bone, enmetu in. Tute kondante al la deleco de Muneto, Joiije nenion suspektas, kaj en tiu sama pozo rigardas for por seri aliajn asaojn, dum Muneto sin okupas pri enmetado de la sago. Jen la plej konvena okazo, kiu neniam poste povos veni, se li tiun i fojon perdos! Sed kiel Muneto, samurai, povas ai tiel malestiminde kiel ataki sengardan malamikon? Ho, kia ajn torturo turmentu lin, li certe ne povas perdi la kondon de sia nova patrono! Li enmetas la sagon, kiel ordonite, sed la mano ne povas e tui la tenilon de la glavo. Li farias kvaza senkonscia, kaj klinante la kapon, malantaenigas sian evalon. uste tiam la vulpo revivias kaj irkarigardas. i estas asao unufoje mortigita nevundite kaj nun revivianta, dum Muneto estas kaptito, kiu jam meritis ekzekuton, sed ankora nun vivas. ajnas al li, ke ekzistas komuneco inter la du. La aliaj sekvantoj, kiuj sin okupis je asado en la apuda herbejo, alkuras por vidi la unuan asaon de tiu tago. Rigardante la malgajan vizaon de Muneto, ili komencas iom suspekti lin. De tiam ili zorge sin tenas apud la estro por protekti lin kontra eventuala malfeliego.

65

UZINO 6

eLIBRO

V. uneto revenas hejmen el la kampo, kaj sidas sola en la ambro preska perdinte sian memkonscion. u li vere ne tagas kiel viro kaj kiel samurai? Ho, jes, li certe tagas. Lia penso estas racia, lia spirito estas heroa, lia animo kavalireca, plue li estas lerta kaj brava militisto. Kial do li malsukcesis en sia intenco? u li jam forgesis la seriozan promeson, kiun li faris nur hiera al sia bofratino, kiu kune kun la du geloj tiel malproksimen venis, elportante multajn malfacilaojn nur por instigi lin? Post profundio en meditado li diras al si mem: Nu, por efektivigi la celitan intrigon, mi devas esti ne vera samurai, sed simpla ribelanto kiel antae. La densa nubo sur lia koro subite forias; li ekstaras kun kontenta rideto, kvaza li estus farinta grandan elpensaon. Kioma horo? li tiel mezuras la silenton de la nokto. Balda estos noktomezo. Jes, mi, Muneto, estas ribelanto kiel antae, ne samurai. Li ripete klarigas tion al si mem, eltiras sian glavon, kaj teliras en la malantaan korton. La spegulosimila vintra luno etas palajn radiojn sur la akvon de la lageto, pli malproksime de kiu staras la loejo de Joiije. Muneto konas iun detalon de la domo. Nerimarkite li nun eniras en la koridoron de la dormoambro de Joiije, kaj staras e la pordo por certii, kiel estas interne.

66

UZINO 6

eLIBRO

Neatendite de li, adias mallataj paroloj de iu servanto al la estro. Muneto des pli miras, ar la paroloj koncernas lin mem. Prave estas, ke via grandanima moto pensas tiamaniere rilate al Muneto, sed li estas la frato de Sadato, kiu mortis kun neforgesebla ofendio pro la malvenko de sia 12-jara militado. Kial do Muneto povas forgesi venon? La mia opinio li ruze ajnigas delecon al vi nur por efektivigi sian intrigon. Bonvolu, mi sincere petas, ne ripeti tian daneran senzorgemecon, ke via moto hodia ricevis de li sagon en vian surdorsan sagujon. Ne diru sensencaon plu, respondas Joiije, mi jam de longe scias tion, kion vi diras, sed reformi perdulojn el sia servantaro estas la virto de la estro. Provu min per Muneto, se li estus perdulo, u mi vere tagas kiel estro, a ne. Se mi ne tagus, kontenta mi estus, ke oni mortigu min. Sed atentu, ke la morto de Sadato ne estis pro privata malamikeco; mi venkis lin kiel komandanto de la imperiestra armeo. Kiu ajn estis la kontraulo, li meritis ocialan punmortigon. Kvankam Muneto estas vera frato de Sadato, mi kredas, ke li ne estas tia malsaulo, ke li intrigas kontra mi. Sovaa kamparulo li estas, kaj oni povas timi lin, sed mi aparte atas lian simplecon kaj honestecon. Mi dankas vin pro via sincera konsilo, sed rilate al Muneto tiu konsilo estas tute superua, mi certigas vin.
67

UZINO 6

eLIBRO

Tiu decidema respondo de Joiije, en kiu oni povas vidi majestan dignecon, kaj anka senliman favoron al Muneto, ankorafoje tiel forte emocias la subaskultanton, Muneto, ke li senkonscie faligas sian glavon. Je tiu sono malfermias la pordo, kaj eliras la servanto, kiu rigardante lin sub la lunlumo ekkrias: Vi, Muneto, intrigulo! Joiije sekve eliras, sed diras tre trankvile: Muneto, vi, rigardante la belan lunon, sopiras pri via familio. Kia poeziema delikateco! Profunde kortuita de tiuj afablegaj vortoj, Muneto tuj genueksas surteren, kaj diras kun larmoj: Via moto, mian malpurigitan koron mi nun malkae elmontros al via moto sub la brilantaj puraj lunradioj. Rekompence honorigu min, mi petegas, per la glavo de via moto sur mian kolon. Morti per la propra mano de altestimata via moto estos al mi eterna gloro. Joiije ekbalancas la kapon kaj diras: Mi konsentas vian peton, sed anta io rakontu la kialon. Mil dankojn, via moto. Muneto sincere adoras la generalon, kaj detale rakontas, dum verado de varmaj larmoj, pri sia vera situacio, pro kiu li tiel multe agrenias. Joiije anka veras larmojn de kunsento. La servanto, kiu is nun rigardis lin simple kiel sovaan intri-

68

UZINO 6

eLIBRO

gulon, la unuan fojon komprenas la signifon de varmaj larmoj de vera heroo. Joiije kore apladas Muneton pro liaj vireco kaj kavalireco, sed diras: Kiel mi povas ekzekuti vin? Tiu favoro de via moto multe agrenas min. Se via moto ne povas glori min per la glavo de via moto, bonvolu ekzili min malproksimen kiel ribelanton. Konforme al tiu insista peto, sed tre kontravole, Joiije ne ekzilas lin al Kiuu. Tiuj bravuloj, kiuj poste sindone batalis por la Minamota familio en diversaj militkampoj sub la nomo Macuuraliganoj, estis devenuloj de Muneto. Japana historia rakonto el la dekunua jarcento El la japana tradukis K. Takahai

69

UZINO 6

eLIBRO

La malfelia ano de Arelia

a faktoj en la sekvanta rakonto venis al mi en letero de juna fralino tute ne konata de mi, kiu nure subskribis in Arelia Maria. La kompatindulino estas preska korrompita pro la malfelioj, al kiuj i devis submetii, kaj en i tiu dilemo i sin turnas al mi por helpo. Askultu ian malojigan rakonton: i diras, ke kiam i estis deksesjara, i renkontis kaj enamiis, kun la tuta sindonemo de pasia karaktero, junulon nomata Williamson Breckenridge Caruthers, kiu estis proksimume ses jarojn pli aa ol i. Ili fariis geanoj, kaj por iom da tempo ajnis kvaza ilia kariero destinias esti karakterizata de imuneco kontra malojo. Sed ne la tajdo de la sorto turniis; juna Caruthers infektiis per variolo, kaj post lia resanio lia vizao estis markita kiel vaomodelilo, kaj lia bela aspekto foriris por iam. Arelia unue pripensis la esigon de la ana kontrakto; sed kompato por sia malfelia amanto igis in nur prokrasti la edzion.

70

UZINO 6

eLIBRO

La tagon mem anta tiu ksita por la edzio, Breckenridge, okupite per rigardo de balonugado, maris en puton kaj frakasis unu el la kruroj kaj oni devis amputi in super la genuo. Denove Arelia inkliniis nuligi la aninion, sed denove la amo triums; kaj i antaaranis la edzitagon, kaj donis al la amanto alian okazon pli bone konduti. Kaj denove malfavora sorto atingis la malfelian junulon. Li perdis unu el la brakoj sekve de tro frua malaro de Kvara-de-Julio-kanono; kaj post malpli ol tri monatoj, la alia brako perforte eltiriis sekve de implikio en kardmaino. La koro de Arelia estis preska premegata de i tiuj aiktoj. i ne povis ne profunde malojii, vidante sian amaton pecope pasantan for de i: i sentis, ke li ne povos iam esti sub tia malfeliega procedo de depreno; kaj en sia larmoplena malespero, i preska bedaris, same kiel makleristoj, kiuj tro longe tenas akciojn kaj perdas okazon de gajno, ke i ne akceptis lin kiel edzon en la komenco, anta ol li suferis tian timegigan malpliion. Tamen ia brava animo subtenis in, kaj i decidis ankora iom pli longe toleri la nenaturan emon de sia amiko. Denove la edzitago alproksimiis, kaj denove malefektivigo superombris in. Caruthers malsaniis je erizipelo kaj perdis la uzon de unu el la okuloj. La amikoj kaj parencoj de la edziniontino, opiniante, ke i jam to71

UZINO 6

eLIBRO

leris pli multon ol oni povas juste atendi de i, venis al i kaj insistis, ke la edzikontrakto estu nuligata; sed post iom da ancelio, Arelia laranime diris, ke i jam senpasie pripensis la aferon, kaj ne povas trovi, ke Breckenridge estas kulpa. Do i ankora unu fojon prokrastis la edzitagon kaj li rompis la alian kruron. Estis malojiga tago por la kompatinda junulino, kiam i vidis la irurgojn respektege forportantaj la sakon, kies uzojn i eksciis per antaa sperto; kaj ia koro diris al i la maldolan veron, ke ankora unu peco de ia amato estas for. i sentis, ke la kampo de iaj korinklinoj ias tagon post tago pli limigita, sed denove i sulkigis la frunton al siaj parencoj, kaj refaris la aninion. Nelonge anta la tempo ksita por la edzio, alia katastrofo okazis. En la lasta jaro la indianoj de Owens River skalpis nur unu viron. Tiu viro estis Williamson Breckenridge Caruthers. Li estis rapide hejmeniranta kun oja koro, kiam li perdis por iam sian hararon; kaj en tiu maldola horo, li preska malbenis la erare montritan kompaton, kiu paris al li la kapon. Fine, Arelia estas forte embarasata pri tio, kion i devas fari. i skribas kun vere virina sento, ke i ankora amas sian Breckenridge i ankora amas tiom el li, kiom restas sed iaj parencoj forte kontrastaras la edziaranon, ar li ne havas posedaon, kaj estas mal72

UZINO 6

eLIBRO

eble al li labori, kaj i ne havas sue da monrimedoj por komforte subteni amba. Nu, kion fari? i demandas al mi demando, kiu implikas la vivlongan felion de unu virino kaj preska du-trionoj de viro; kaj mi opinias, ke mi prenus sur min tro grandan respondecon, se mi pli multe farus, ol prezenti proponeton. u estus bone rekonstrui lin? Se Arelia povas elporti la elspezon, i provizu sian senmembrigitan amanton per lignaj brakoj kaj lignaj kruroj, kaj vitra okulo, kaj peruko, kaj donu al li alian okazon; donu al li nadek tagojn, ne pli, kaj se li ne intertempe rompos al si la kolon, edziniu kun li, kaj akceptu la riskojn. ajnas al mi, Arelia, ke ne estas multe da risko iamaniere, ar, se li persistas en la emo sin difekti iun fojon, kiam li vidas oportunan okazon, lia plej proksima eksperimento certege faros non al li kaj tiam vi bone statos, edzinigita a ne. Se vi estos edzinigita, la lignaj kruroj, kaj iuj aliaj valoraoj kiujn li posedos, heredios de la vidvino; kaj kiel vi povas kompreni, vi ne perdos ion krom la ameme garditan fragmenton de nobla sed plej malfelia edzo, kiu honeste penis juste agi, sed kies eksterordinaraj instinktoj malhelpis lin. Provu tion, Maria! Mi zorge kaj bone pripensis la aferon, kaj tio estas la sola anco, kiu la mia opinio okazos por vi. Se Caruthers estus komencinta per rompo de sia kolo, tio estus liaparte bona ideo, sed ar li opiniis bone elekti malsaman agmanieron, kaj dari73

UZINO 6

eLIBRO

gi sian vivon dum kiom eble plej longa periodo, mi opinias, ke ni ne devos riproi lin pro tio. Ni devas agi kiel eble plej bone la la cirkonstancoj, kaj peni ne furiozii kontra li. Mark Twain El la angla tradukis W. M. Harvey

74

UZINO 6

eLIBRO

La rakonto de la infano

am, anta multaj jaroj, estis vojaanto, kaj li ekvojais. Estis magia vojao, kiu estis ajnonta tre longa komence, kaj tre mallonga kiam li duone nos in. Li lairis iom malluman vojeton dum certa tempo, renkontante nenion, is ne li venis al bela infano. Do li diris al la infano: Kion vi faras i tie? Kaj la infano diris: Mi iam ludas. Venu ludi kun mi! Do, li ludis kun tiu infano la tutan tagon kaj ili estis tre gajaj. La ielo estis tiel blua, la suno tiel hela, la akvo tiel brileta, la folioj tiel verdaj, la oroj tiel belaj, kaj ili adis tiajn kantbirdojn kaj vidis tiom da papilioj, ke io estis bela. Tiel estis dum serena vetero. Kiam pluvis, ili amis observi la falantajn gutojn, kaj ari la freajn odorojn. Kiam blovis, estis rave askulti la venton, kaj imagi kion i diras, kiam i venas kuregante el sia domo kie estas tiu, ili scivolis! fajfante kaj ululante, pelante la nubojn anta si, eksante la arbojn, rulsonante en la kamentuboj, skuante la domon kaj igante la maron mui en furiozo. Sed kiam neis, jen plej bone el io; ar pli
75

UZINO 6

eLIBRO

ol ion alian ili amis suprenrigardi al la blankaj neeroj, falantaj rapide kaj dense, kiel lanugo el la brustoj de milionoj da blankaj birdoj; kaj vidi kiel glata kaj profunda estas la blovao; kaj askulti la silention e la vojetoj kaj oseoj. Ili havis multajn el la plej bonaj ludiloj en la tuta mondo, kaj la plej mirigajn bildolibrojn; pri orientaj sabroj, babuoj kaj turbanoj, nanoj, gigantoj, enioj, feinoj, blubarbuloj, fabtrunketoj, riaoj, kavernoj, arbaroj, Valentinoj kaj Orsonoj: iuj novaj kaj iuj veraj. Sed, unu tagon, subite, la vojaanto perdis la infanon. Li vokis lin ree kaj ree, sed ne ricevis respondon. Do, li darigis sian vojon, kaj iris antaen dum iom da tempo renkontante nenion, is ne li venis al bela knabo. Do, li diris al la knabo: Kion vi faras i tie? Kaj la knabo respondis: Mi iam lernas. Venu lerni kun mi. Do li lernis kun tiu knabo pri Jupitero kaj Junono, kaj la Grekoj kaj Romanoj, kaj mi ne scias pri kio, kaj li lernis pli ol mi povus diri a ol anka li povus, ar multon li balda forgesis. Sed ili ne iam lernis; ili sin amuzis per la plej gajaj ludoj, kiujn oni iam ludis. Somere ili remis sur la rivero, vintre ili glitkuris sur la glacio; ili estis aktivaj piede, kaj aktivaj evaldorse; pri kriketo kaj iuj pilkoludoj; pri kaptitulejo, leporo-kaj-ashundaro, sekvu-la-estron, kaj pli multaj sportoj ol mi povas rememori; neniu povis superi ilin. Anka libertempojn ili havis,
76

UZINO 6

eLIBRO

kaj epifaniajn kuketojn, kaj festetojn, dum kiuj ili dancadis is noktomezo, kaj realajn teatrojn, kie ili vidis palacojn el reala oro kaj arento levii el la reala tero, kaj vidis iujn mirindaojn de la tuta mondo samtempe. Pri amikoj, ili havis tiel karajn amikojn kaj tiel multajn, ke mankas al mi la tempo ilin kalkuli. iuj estis junaj, same kiel la bela knabo, kaj ili intencis neniam fremdii unu al alia dum la tuta vivo. Tamen iun tagon, meze de iuj i plezuroj, la vojaanto perdis la knabon same kiel li perdis la infanon, kaj, vane vokinte lin, darigis sian vojaon. Do, dum iom da tempo li plueniris, vidante nenion, is ne li venis al junulo. Do, li diris al la junulo: Kion vi faras i tie? Kaj la junulo diris: Mi iam enamias. Venu ami kun mi. Do, li foriris kun tiu junulo, kaj post nelonge ili renkontis unu el la plej belaj knabinoj iam viditaj uste similan al Franjo tie en la angulo kaj la okuloj i similis Franjon, kaj la hararo, kaj la la kavetoj e la vangoj, kaj i ridis kaj ruetiis uste kiel faras Franjo dum mi parolas pri i. Do, la junulo tuj enamiis uste kiel enamiis je Franjo Iu, kiun mi ne intencas nomi, kiam la unuan fojon li venis i tien. Nu! foje oni incitetis lin same kiel Franjo kutimis inciteti Iun; kaj foje ili malpacis uste kiel faris Iu kaj Franjo; kaj ili reamikiis, kaj sidis en la mallumo, kaj iutage skribis leterojn, kaj neniam estis feliaj malkune, kaj iam okulseris unu la
77

UZINO 6

eLIBRO

alian ajnigante ne fari tion, kaj geaniis je Kristnasko, kaj sidis tute proksimaj unu al la alia apud la kameno, kaj estis edziontaj tre balda tute precize kiel Iu, kiun mi ne nomos, kaj Franjo! Sed la vojaanto perdis ilin iun tagon, same kiel li perdis la ceterajn amikojn, kaj, vokinte por ke ili revenu, sed vane, li darigis sian vojaon. Do, dum iom da tempo li iris antaen vidante nenion, is ne li venis al mezaa sinjoro. Do, li diris al la sinjoro: Kion vi faras i tie? Kaj la respondo estis: Mi iam estas okupita. Venu kaj estu okupita kun mi. Do li ekiis tre okupita kun tiu sinjoro, kaj kune ili iris antaen tra la arbaro. La tuta vojiro estis tra arbaro, sed i tiu komence estis maldensa kaj verda, kiel printempe; kaj nun ekiis densa kaj malluma, kiel somere; kelkaj el la malgrandaj arboj, kiuj plej frue foliiis, e komencis brunii. La sinjoro ne estis senkunula, sed kunhavis sinjorinon preska samaan, kiu estis lia edzino; kaj ili havis infanojn, anka kun ili. Do, ili iuj kune antaeniris tra la arbaro, teren hakante la arbojn, farante al si vojeton tra la branoj kaj falintaj folioj, portante arojn, kaj forte laborante. Foje ili venis al longa verda aleo, kondukanta en pli profundajn arbarejojn. En tiaj okazoj ili adis etan voon el la malproksimo, krianta: Patro, patro, mi estas plua infano! Haltu pro mi! Kaj poste ili vidis tre mal78

UZINO 6

eLIBRO

grandan formon kuri renkonte al ili, pligrandianta dum la venado. Kiam i atingis ilin, iuj amase in irkais, kisis kaj bonvenigis; kaj tiam iuj kune antaeniris. Foje, ili venis al kelkaj aleoj samtempe, kaj tiam iuj staris senmove, kaj unu el la infanoj diris: Patro, mi farios maristo, kaj alia diris: Patro, mi iros al Hindujo, kaj alia: Patro, mi iros por seri bonancon kie ajn mi povos, kaj alia: Patro, mi iros al la ielo! Do, kun multaj larmoj e la disio, ili iris, iu sola, la tiuj aleoj, iu infano la propra vojo; kaj la infano ironta al la ielo suprenugis en la oran aeron kaj malaperis. iufoje, kiam okazis tiuj disioj, la vojaanto kutimis rigardi la sinjoron, kaj vidis lin rigardi al la ielo super la arboj, kie malheliis la taglumo kaj komenciis la sunsubiro. Li vidis, anka, ke lia hararo grizias. Sed ili neniam povis atendi longtempe, ar ili devis fari sian vojaon, kaj necesis, ke ili estu iam okupitaj. Fine, tiel multaj estis la disioj ke restis neniuj infanoj, kaj nur la vojaanto, la sinjoro kaj la sinjorino kune iris sian vojon. Kaj jen la arbaro estis ava; kaj jen bruna; kaj la folioj, e de la grandaj arboj, komencis fali. Do, ili venis al aleo pli malluma ol la aliaj, kaj estis rapidantaj antaen, sen rigardo tra i, kiam la sinjorino haltis. Mia edzo, diris la sinjorino, oni vokas min.

79

UZINO 6

eLIBRO

Ili askultis, kaj adis voon, malproksime en la aleo, kiu diris: Patrino, patrino! Estis la voo de la infano, kiu unua diris: Mi iros al la ielo! kaj la patro diris: Mi preas, ke ankora ne. La sunsubiro tre proksimias. Mi preas, ke ankora ne! Sed la voo kriis: Patrino, patrino! ne atentante lin, kvankam lia hararo estis nun tute blanka, kaj larmoj estis sur lia vizao. Tiam la patrino, jam entirita en la ombron de la malluma aleo kaj formovianta kun la brakoj irka lia kolo, lin kisis kaj diris: Plej kara mia, oni vokas min, kaj mi iras! Kaj i estis for. Kaj la vojaanto kaj li restis kune solaj. Kaj pluen kaj pluen ili iris kune, is ili tre proksimiis al la no de la arbaro; tiel proksime, ke ili povis vidi anta si la sunsubiron rue brilanta tra la arboj. Tamen, ankora unu fojon, trarompante la vojon inter la branoj, la vojaanto perdis sian amikon. Li vokis kaj vokis, sed ne venis respondo, kaj elirinte el la arbaro kaj vidante la pacan sunon subiranta preter vasta purpura perspektivo, li venis al maljunulo sidanta sur falinta arbo. Do, li diris al la maljunulo: Kion vi faras i tie? Kaj la maljunulo diris kun trankvila rideto: Mi iam rememoras. Venu rememori kun mi! Do la vojaanto sidiis apud tiu maljunulo, kontra la serena sunsubiro; kaj iuj liaj amikoj mallate revenis
80

UZINO 6

eLIBRO

kaj staris irka li. La bela infano, la belaspekta knabo, la enamiinta junulo, la patro, patrino kaj infanoj: iu el ili eestis, kaj li estis perdinta nenion. Do, li amis ilin iujn, kaj estis milda kaj tolerema al iu el ili, kaj iam plais al li observi ilin, kaj iuj honoris kaj amis lin. Kaj mi kredas, ke tiu vojaanto devas esti vi mem, kara avo, ar tion vi faras al ni, kaj tion ni faras al vi. Charles Dickens El la angla tradukis G. M. Hayton

81

UZINO 6

eLIBRO

Mortintaj folioj

odia la duan fojon Levkovi faris al mi edziproponon. La unuan fojon tio estis printempe, dum pikniko, preska anta du jaroj, nun estis atuno, kaj mi revenis en malnova vestao el arbareto. Mi diris: Mi vin dankas, sed, se eble, atendu mian respondon is la vespero. Mi ne scias, kion mi atendis vespere, tamen mi tiel diris. En nia hejmo sidis la juna arbaristo Jan Vorohovi. Mi adis, ke li gaje ridis pri io, frapetis per sia palo, kaj interparolis kun mia patro. Mi brodis, pensante: Li ne devus veni al ni tiel ofte kaj min inciteti. u eble li malpaciis kun Elinjo? Mia patro lin tedas. Kaj mi? ... Nu, kian valoron mi povas havi por li, sinjoro Vorohovi, arbaristo, la plej bela kaj instruita homo en nia regiono? ... Ke li eble divenas miajn sentojn, estus por mi pli terure ol la morto ... Mi ree pensis: u eble li malpaciis kun Elinjo?
82

UZINO 6

eLIBRO

Mi ne scias kial, sed mi rme decidis, ke Vorohovi estas enamiinta al Elinjo. Vere, tio estus neniel mirinda: Ela, rozvanga, gracitalia, graseta knabino kun blondaj haroj, iam vestas sin hele, portas silkajn jupojn kaj e unu fojon venis al ni parfumita. i movas sin brue, vigle kaj alloge ridas, vera printempa turnvento. Mi aluzis sin dum mallonga tempo: u do i estas kulpa, ke i estas bela kaj plaas al la arbaristo? ... Mi atente askultis, pri kio Vorohovi parolas kun mia patro, kaj ne eliris el mia ambro, penante konvinki min mem, ke ili min ne bezonas; ili havis ion necesan, manetaon, mielvinon, sakojn, du komfortajn apogseojn apud malfermita fenestro kaj e du tapietojn e la sojlo por vipurigi la piedvestojn ... Tamen poste mi decidis, ke devo de dommastrino estas entileco, kaj mi eliris, min turnante al la gasto kun la vortoj: Bonan vesperon! Bonan vesperon, fralino Roza! Kiajn sincerajn, belajn okulojn li havas! Estas tute ne eble koleri kontra li! Vi venis el la grana biendomo? mi demandis, kvankam mi tion ja bone sciis: kie do li povis trovii, se ne tie, kie li loas kaj havas ocon? Jes, mi venis el la grana biendomo, li respondis entile, la grano vin salutas kaj petas, ke vi venu al i hodia ... Fralino Tomaevska estos anka tie.
83

UZINO 6

eLIBRO

Al mi tute ne plais, ke li diris fralino Tomaevska, kaj ne simple fralino Ela, kiel iam, kvaza li timus nomi in la ia baptonomo, kaj malzorge sin apogis al la seo. Mi respondis sektone: Bonvolu transdoni mian dankon al la grano, sed mi sentas min malbone kaj ne povas viziti in. Poste, ajnigante, ke mi ne rimarkas lian agrenitan mienon, mi min turnis al mia patro. u vi ion bezonas, pajo? Ne, mia lineto. Kaj mi ree foriris en mian ambron. Miaj vangoj amis. Al mi estis ridige kaj honte: pro kio mi ekludis rolon de princidino? Oni nur pripensu, efektive ... la lino de la bienadministranto ne volas iri en la granan biendomon! ... Sed, se la grano morga ekkoleros kaj forpelos la administranton, tiam li kaj lia lino estos devigataj almozpeti ... Tio ne estos plu ridiga, sed e iel tragika. La patro ekkoleris kaj frapetis per sia forko kontra telero; li kriis pri malordo en la bieno kaj amiis, kvaza la bieno apartenus al li mem; liaopinie, in forvendi estis la plej ura afero: la grano ruinias, i estas maljuna, kaprica, senvola; e la vilaanoj ne donas plu buteron, ovojn kredite, timante, ke oni ne pagos al ili. La arbaristo kontradiris: ne, ne, tute ne estas necese vendi

84

UZINO 6

eLIBRO

la bienon, same nobelan kaj maljunan, kiel la grano mem; nur iom da mono kaj io estas bonega. Mi pense skulevis la ultrojn. Kial li defendas la granon? u eble al li tiel imponas la titolo, a li sentas dankemon, ar i klopodas edzinigi Elan Tomaevskan kun li? ... Poste mi ekhontis pri miaj pensoj kaj rekomencis mian brodadon. La patro kaj Vorohovi disputis nun pri aso. La sunsubiro estis purpura, bela. Same varma roza koloro kuis sur betuloj, aceroj, arbetaoj. Multegaj kornikoj ugis apud la barilo, en la ardeno, super la kampo, kie amase nigriadis la neforveturigitaj betoj, kovritaj de sia propra putrianta foliaro. Atune mia koro plej doloras. Miaj pensoj intermiksiis kun rememoro, ke mi estas malria, nebela, nejuna, kun iamaj zorgoj pri hejtligno, pri truita domtegmento, rompita tuparo. Ha, kiel nia dometo ruiniadis, iutage, okulvideble! Grana bienadministranto! Oni povus opinii lin grava persono, sed en realo ... Ho, Dio! Ni vivas kiel sovauloj: tutajn monatojn ni neniun vidas, krom la grano kaj la arbaristo. Mi ne atas viziti in, kvankam pajo tion postulas. Tute ne. Malaltaj, mallumaj ambroj, odoro de naftalino, polvo, katoj, tuta aro da hundetaoj, la kaduka grano kun artabakujo

85

UZINO 6

eLIBRO

kaj bluaj okulvitroj, malentila, akirema servistaro. Kiel io i estas malojiga, e rigardate deanke! ... Mia patro ne volis forlasi la bienon pro dankemo: la grano iam bonfaris al mia patrino, doninte al i monrimedojn por studi en konservatorio. Panjo iam kantis en Varsovio, tie i anka mortis, a eksterlande. Kiam mi estis ankora infano, mia vartistino diris, ke panjo agis malbone. Poste la opinioj estis diversaj: la grano aprobis in; la pastro asertis, ke scenejo estas peka; pajo opiniis, ke la profesio de aktorino estas nedeca okupo por nobelino. Kaj mi tute ne scias, u panjo agis bone a malbone, mi supozas nur, ke libereco estas preferinda al nia kamparo kaj senlateco. Kompatinda panjo! ia portreto pendas super mia lito: i estas blonda, bluokula, kiel reino, en malhelverda, tre mallara robo kun puntao irka la nuda kolo. Vorohovi ravadmiris in. Ela Tomaevska havas la saman tipon, nur malpli delikatan. Tial kredeble, la maljuna grano adoras Elan. Tamen al i mankas afabla simpleco kaj bonaj manieroj. Ela estis edukita en provinca pensiono. Kaj mi nenie ricevis kompletan instruon kaj heredis de mia patrino nur iajn manojn; Vorohovi diras, ke ili estas muzikemaj, mi estas tre era pri tio.

86

UZINO 6

eLIBRO

Miaj pensoj ree sin turnis sur min mem. Mi iam pensis, kiel mi povus eviti la humiligajn renkontojn kun la arbaristo. Kial li rigardas min tiel atente? Kiucele li estas kontenta, se li povas kazi al mi malagrablaon? Kion malbonan mi faris al li nne? Se li imagas ... mi ja ne donis al li pretekston ... Roza devas iri al la grano, adias la intence lata voco de mia patro, i devas ... la grano estas bona al ni, kiel anelo. Ni uldas al i ion. Ha, kara, naiva pajo! ... Mi ne volis lin inciti, tial mi eliris el mia ambro, irkabrakis lian kolon, ordigis lian kravaton kaj kisis lian rozkoloran kalvaon. Mi malsanetas, pajo ... iru mem ... jen sinjoro Vorohovi akompanos vin ... La patro mildiis, sed la arbaristo mimike esprimis malpaciencon ... e malkontenton. Li kvaza volus diri: Ne estas via afero, fralino, sed sin detenis. Mi sentis, ke mi ruias, kaj timis rigardi liaanken. Forirante, la patro diris: Roza, vi ne rajtas plori. Mi e sufokiis! La patro estas iam simplanima kaj nenion divenas. Sinjoro Vorohovi fumis kaj ajnigis, ke li nenion adis. Dankon al li! Mi longe postrigardis ilin. La patro, malaltkreska, rondkorpa, en ava kostumo kun rua koltuko kaj

87

UZINO 6

eLIBRO

Vorohovi, altkreska, belstatura, en asista jako kun palo. Mi ekmemoris la blondan Elinjon ... Jes, ili estas vere traftaga paro ... Mi eksentis malvarmon. Ekzistas nenio pli terura ol esti malbela. Kiam sinjoro Vorohovi min rigardas, mi sentas la tutan malallogecon de mia pala, laca mieno, maldikaj ultroj kaj blue-nigraj haroj. (Mi estas certa, ke li atas blondulinojn). Kaj mi hontas ... mi hontas is larmoj... Mi hontas pri io ... e pri mia malnova vesto ... Jes, estas penige, scii pri si mem, ke oni estas korpe malaminda ... Ha! ... Ela neniam spertos tion. Malanta la fenestro ade falis la velkintaj folioj, kaj min tuj irkakaptis tia korpremiga malojo, ke mi ekploris, ligis tuketon sur mian kapon kaj foriris en la arbareton. Mi sciis, ke mi havas eliron doni konsenton al sinjoro Levkovi. Tiam mi ne sentos plu la malriecon kaj ne ruios pro honto anta la arbaristo. Levkovi estas klera, monhava homo. Oni diras pri li nur bonon. Lia unua edzino mortis frue, kaj li adoras sian lineton. Li mem kaj la knabineto estis jam delonge simpatiaj por mi, sed ksa ideo pri Vorohovi plene okupis mian cerbon, kaj mi ne povis liberigi min de i. Sed nuntempe mi sukcesis konvinki min mem. Estas ja necese malfermi la okulojn. Tridekjara ... malbela ... maldika ... pala ... sendota. Por kiu vi povas esti interesa, mia kara?
88

UZINO 6

eLIBRO

En la arbareto la betuloj staris orumitaj, kaj la aceroj estis jam defoliiintaj ... irkae multege da mortintaj folioj, ilia odoro, forta, atuna, iam plenigas la koron per neesprimebla malojo. Mortintaj folioj ... Ha, kiel malgaja kaj samtempe bela emblemo de nia vivo! . i tie anka ugadis multe da kornikoj; ili vigle interparoladis kaj balanciis sur tiel maldikaj branetoj, ke ili ajnis tuj rompiontaj. Estis tute kviete, kvaza la arbareto korenuis, kunpremiis kaj e ne plendis. Mi kelkajn fojojn rerigardis al la biendomo. Tie nun mia patro dismetas pacienciudon kun la grano, kaj Vorohovi petas Elan ludi fortepianon. i mokincitas lin, rifuzas, koketas, kaj iaj okuloj brilas. Jes, mi scias, estas tiel, tiel ... Ju pli klare mi imagas ilin al mi kune, des pli dolore kunpremias mia koro, kaj des pli konvinka farias la neceso akcepti la proponon de Levkovi. La domo de Levkovi staras tuj post la deklivo malanta la arbareto, kaj lia magazeno sin trovas en la urbeto, apud la stacidomo, je distanco de tri verstoj. Mi decidis, ke se mi renkontos Levkovi sola apud lia pordego, tio estos bona antasigno, kaj mi senprokraste diros jes. Mi ne povis rememori lian vizaon, tiel ordinara i ajnis al mi. Mi ofte kroiis per mia jupo al sekaj branoj, kelkajn fojojn mi sidiis sur arbostumpoj kaj ploris. Kaj la folioj

89

UZINO 6

eLIBRO

senmanke utiis, utiis, mortante sen doloro, sen bedaroj, sen agonio, kaj mi enviis ilin. La vesperruo estingiis. Fariis malsekete. La arboj kvaza fumiadis. Ekblovis venteto. La kornikoj ne interparolis plu, forugis. A-u-u! Mi levis la kapon kaj tute ne ekmiris. Levkovi proksimiis kun sia lino. Bonan vesperon, li ekkriis emocivoe ankora de malproksime, bonan vesperon! Mi ekridetis. Lia knabineto estas tre entila, en blua kaptuko kaj elteksita vestaeto. Mia estonta duonlino, mi ekmeditis, sentante nek ojon, nek miron, nek agrenon. i premiis al sia patro, kaj li ridetis konfuzmiene. Li ne povis diveni, u mi diros jes a ne. Liaj grandaj manoj estis malvarmaj kiel glacio, kaj li tuta kvaza kuntiriis. Mi decidis eble plej rapide ni la aferon, mia koro tro doloras, kaj diris: Lasu Jonjon kuri antaen. La knabino obeis, kaj mi deklaris al Levkovi mian decidon. Fariis pli facile, ol mi supozis. Levkovi ekmurmuris: Dio benu vin, fralino Roza ... malfelian homon vi faras felia.

90

UZINO 6

eLIBRO

Kaj, sin klininte, li kisis mian veston. Tiam mi ektimis, rapide adiais lin kaj iris hejmen, ne rerigardante. Mi min demandis: Kial ci tion faris? Dio mia, kial ci tion faris? La folioj, la mortintaj folioj, susuris sub miaj piedoj mistere kaj indiferente. En la fenestroj de nia domo brilis lumo. Je mia miro mi trovis tie Vorohovi. Li estis profunde enpensiinta kaj ne adis mian revenon. Mi rigardis longe, dum kvinkelke da minutoj, lian belan, eran kapon, lian malzorgan sintenon, la feltan apon. Interne de mi io iriis, kaj mi demandis tra larmoj: Kio? u vi revenis, u vi estas tie i? Li ektremetis, saltleviis kaj komencis ridi. Mi neniam estis adinta, ke li tiel felimiene ridus. Ah, fralino Roza! ... Fralino Roza! Kaj etendis al mi la manojn. Mi nenion komprenis. Al mi ajnis nur, ke tuj okazos io terura, kaj mi prenis seon. Sed li dare ridis kaj ripetis: Kie do vi estis tiel longe, karulino? Dio mia, mi atendas, arendas ... kiom da ruzaoj mi elpensis, por forkuri de la grano ... Ah, fralino Roza, fralino Roza!... Vidante, ke mi silentas, li kvietiis kaj diris per karesoplena, profunda voo:

91

UZINO 6

eLIBRO

u do vi ne divenas? ... u vi divenas nenion, mia kara, mia bona! ... Kaj mi respondis apena adeble: Mi jam donis mian vorton al Levkovi ... Mi memoras nenion plu ... Anna Mar El la rusa tradukis Andreo Fier

92

UZINO 6

eLIBRO

La ambicia gasto

un vesperon en septembro familio ariis irka sia kameno kaj alte amasigis brulaon el na-lignao de montaj riveretoj, el sekaj pinkonusoj kaj frakasitaj ruinoj de arbegoj krake falintaj de la krutegao. La fajro muis en la kamentubon kaj lumigis la ambron per sia lara amo. La vizaoj de la gepatroj aspektis serene ojaj; la infanoj ridis; la plej aa lino estis la portreto de Felio deksepjara; kaj la maljuna avino, kiu sidis e la plej varma loko trikante, estis la portreto de Felio maljuniinta. Ili jam trovis trikoloran violon en la plej senirma loko en tuta Nov-Anglio. i tiu familio lokiis en la Noo en la Blankaj Montoj, kie la vento estas akra dum la tuta jaro, kaj senkompate malvarmega vintre, donanta al ilia dometo sian tutan malmildecon anta ol iri en la valon de la Sako. Ili lois en malvarma kaj danera loko; ar monto staris ture super iliaj kapoj, tiel kruta, ke tonoj ofte brufalis sur iajn ankojn kaj timigis ilin noktomeze.

93

UZINO 6

eLIBRO

La lino us eldiris simplan erceton, kiu plenigis iujn per gajo, kiam la vento trairis la Noon kaj ajne pazis anta ilia dometo klakigante la pordon, kun sonoj malgajegaj kaj emaj, anta ol i eniris la valon. Dum momento i malojigis ilin, kvankam la tonoj ne estis nekutimaj. Sed la familio ojiis denove, kiam ili rimarkis, ke la anso estas levita de iu vojaanto, kies paoj estis neaditaj pro la malgaja ventoblovo kiu, muante dum li enpais, anoncis lian proksimion, kaj foriris for de la pordo kun plendaj tonoj. Kvankam ili lois en tia soleco, i tiuj homoj iutage interparolis kun la mondo. La romantika pasejo de la Noo estas granda arterio, tra kiu la vivsango de interna komerco pulsadas inter Maine, unuanke, kaj la Verdaj Montoj kaj la bordoj de la Sankta Larenco, alianke. La dilienco iam haltis anta la pordo de la dometo. La vojaanto, sen akompananto krom sia bastono, pazis i tie por interani vortojn, por ke la sento de soleco ne tute subpremu lin, anta ol li povos trapasi la fendon de la monto, a atingi la unuan domon en la valo. Kaj i tie la arveturigisto, irante al la foiro e Portland, haltis por noktumi, kaj, se li estus fralo, eble sidus unu horon post la kutima horo de enlitio, kaj, e disio, telkisus la knabinon de la monto. i estis unu el tiuj primitivaj gastejoj, kie vojaanto pagas nur por manaoj kaj dormejo, sed ricevas, krom tio, hejman
94

UZINO 6

eLIBRO

afablecon netakseblan. Kiam, do, la paoj adiis inter la ekstera kaj interna pordoj, la tuta familio leviis, avino, infanoj, iuj, kvaza por bonvenigi parencon, kies sorto estis kunligita kun ilia. Malfermis la pordon junulo. Lia vizao unue portis melankolian esprimon, preska de malespero, de iu kiu vojaas sur sovaa kaj senirma vojo, e noktio kaj sola, sed i rapide heliis, kiam li vidis la afablan varmon de la akcepto. Li sentis sian koron salti por renkonti ilin, de la maljunulino, kiu viis seon per sia antatuko, is la infaneto, kiu elmetis al li la braketojn. Unu rigardo kaj rideto faris la junulon senene amika kun la plej aa lino. Ha, i tiu fajro estas uste taga, li kriis; precipe kiam irka i estas tia felia rondo. Mi estas sensente malvarma; ar la Noo similas tubon de granda blovilo; terure blovegis kontra mia vizao sur la tuta vojo el Bartlett. Do vi iras en la direkton de Vermont? demandis la dommastro, helpante depreni malpezan tornistron de la ultroj de la junulo. Jes; al Burlington, kaj sue pli pluen, respondis li. Mi intencis esti e Ethan Crawford hodia nokte; sed piediranto malrapidas sur vojo, kia i tiu. Ne estas grave; ar, vidante i tiun bonan fajron, kaj viajn gajajn vizaojn, mi sentas kvaza vi bruligis in intence por mi
95

UZINO 6

eLIBRO

kaj atendis mian alvenon. Tial mi sidios inter vi, kaj kondutos kvaza hejme. La nekaema fremdulo us altiris sian seon al la fajro, kiam io simila al peza piedsono adiis de ekstere, rapidanta malsupren sur la kruta anko de la monto kvaza per longaj kaj rapidaj paoj, kaj dum i preterpasis la dometon tiel salteganta, ke i frapis la kontraan krutegaon. La familio tenis sian spiron, ar ili konis la sonon, kaj ilia gasto faris same instinkte. La maljuna monto jetis al ni tonon, timante ke ni lin forgesos, diris la domestro, reaplombiinte. Kelkfoje li skuas la kapon kaj minacas fali, sed de longe ni estas najbaroj kaj entute bone interkonsentas. Krom tio ni havas senriskan rifuejon tre proksime se li falus efektive. Ni nun supozu, ke la fremdulo jam nis sian noktomanon el viando ursa; kaj pro sia nature felia maniero akceptiis de la tuta familio kun afableco, tiel ke ili interparolis tute senene inter si, kvaza li apartenus al ilia monta gento. Li estis de era, tamen milda spirito memestima kaj netrudema inter la riaj kaj grandaj, sed iam preta klini la kapon e humila pordo dometa, kaj esti kiel frato a lo apud la kameno de neriulo. Inter la domanoj de la Noo li trovis varmecon kaj simplecon de sento, la kutiman saecon de Nov-Anglio, kaj poezion de loka kresko, kiujn ili kolektis tute senkonscie de
96

UZINO 6

eLIBRO

la montaj pintoj kaj fakoj, kaj e la sojlo mem de sia romantika kaj danera loejo. Li jam multe vojais, kaj sola; lia tuta vivo, ja, estis soleca vojeto, ar la la era zorgo de sia naturo, li tenis sin for de tiuj, kiuj alie povus esti liaj kunuloj. La familio, anka, kvankam tiel afabla kaj gastema, havis tian konscion de unueco inter si, kaj apartio de la cetera mondo, kiu, e iu familia rondo, devas konservi sanktan lokon, kien neniu fremdulo povas sin entrudi. Sed i tiun vesperon profeta simpatio instigis al la delikata kaj klera junulo, ke li elveru sian koron al la simplaj montanoj, kaj devigis ilin respondi al li kun la sama libera kondo. Kaj tiel devus esti. u la parenceco de komuna sorto ne estas pli forta kunigilo ol tiu de naskio? La sekreto de la karaktero de la junulo estis alta kaj abstrakta ambicio. Li estus kontenta vivi nefaman vivon, sed ne volus esti forgesata en la tombo. Sopiro transformiis en esperon, kaj espero, longe karesata, fariis kvaza realao, ke nekonata kiel li nun vagadas, iu gloro radios sur lian tutan vojon, kvankam eble ne dum li pasos in. Sed kiam posteuloj posten rigardos en la malhelecon, kiu estas nun la estanteco, ili postsekvos la helecon de liaj paoj, heliantaj, dum malpli helaj gloroj velkis, kaj konfesos, ke geniulo pasis el sia lulilo al sia tombo, dum neniu rimarkis lin.
97

UZINO 6

eLIBRO

Ankora, kriis la fremdulo liaj vangoj ruiantaj kaj liaj okuloj briletantaj pro entuziasmo ankora mi nenion faris. Se mi malaperus de la tero morga, neniu scius tiom pri mi kiom vi; ke iu sennoma junulo venis e noktio el la valo de la Sako, malfermis sian koron al vi en la vespero, trapasis la Noon anta sunlevio, kaj jam ne vidiis. Neniu demandus: Kiu li estis? Kien iris la vaganto? Sed mi ne povos morti anta ol mi plenumos mian destinon. Tiam la morto venu! Mi estos konstruinta mian monumenton! Estis uado de natura emocio, prucanta inter abstraktaj revoj, kiu ebligis, ke la familio komprenu la sentojn de la junulo, kvankam iliaj estis tiel fremdaj al la liaj. Pro subita sentemo pri la ridindaoj, li ruiis pro la ardo en kiun li lasis sin fali. Vi ridas je mi, li diris, prenante la manon de la plej aa lino kaj samtempe ridetante. Vi opinias, ke mia ambicio estas tiel sensenca, kvaza mi ismorte frostigus min sur la pinto de Monto Washington, por ke homoj rigardu min de la kamparoj irkaaj. Kaj vere tiu estus majesta piedestalo por statuo de homo! Estas pli bone sidi apud i tiu fajro, respondis la knabino, ruiante, kaj esti komforta kaj kontenta, kvankam neniu pensas pri ni. Mi supozas, diris la patro, post iom da medito, ke estas io natura en tio, kion diras la junulo; kaj se mia
98

UZINO 6

eLIBRO

penso tiel inklinius, mi eble sentus tute same. Estas strange, edzino, kiel lia babilado igas mian kapon pensi pri aferoj, kiuj preska certe neniam okazos. Eble ili okazos, respondis la edzino. u mia edzo pensas pri tio, kion li faros, kiam li estos vidvo? Ne, ne! kriis li, forpelante la ideon kun riproa mildeco. Kiam mi pensas pri via morto, Ester, mi anka pensas pri mia. Sed mi volis, ke ni posedu bonan farmon e Bartlett, a Bethlehem, a Littleton, a iu alia urbo irka la Blankaj Montoj; sed ne kie ili povus fali sur niajn kapojn. Mi dezirus bonan reputacion inter miaj najbaroj, esti nomata Squire, kaj sendata al enerala Kortego por unu-du kunsidaroj; ar simpla, honesta viro povus fari tiom da bono tie kiom leisto. Kaj kiam mi farius tre maljuna, kaj vi maljunulino, por ke nek vi nek mi estu longe sola, mi povus morti tute felia en mia lito, kaj lasi vin iujn plori irka mi. Tombotono el ardezo tagus por mi same bone kiel unu el marmoro kun nur mia nomo kaj ao, strofo de himno, kaj io por sciigi al la homoj ke mi vivis kiel honestulo kaj mortis kristano. Jen do, kriis la fremdulo, estas nature al ni deziri monumenton, u el ardezo an el marmoro, u kolono el granito a glora memoro en la universala koro de homoj.

99

UZINO 6

eLIBRO

Ni strange pensas hodia vespere, diris la edzino, kun larmoj en la okuloj. Oni diras, ke antasignias io, kiam la pensoj tiel vagadas. Askultu la infanojn! Ili askultis, la la peto. La pli junaj infanoj jam estis enlitigitaj en apuda ambro, sed inter ili nur estis nefermita pordo, tial estis adeble, ke ili babiladas multe inter si. iuj ajnis inuataj de la apudfajra rondo, kaj penis konkuri unu kontra la alia per kapricaj voloj kaj infanaj projektoj pri tio, kion ili faros, kiam ili farios viroj kaj virinoj. Fine malgranda knabo, anstata paroli al siaj gefratoj, vokis sian patrinon. Mi diros al vi kion mi volas, patrino, kriis li. Mi deziras, ke vi, patro, avino, kaj iuj ni, kaj anka la fremdulo, ekiru tuj kaj prenu trinkon el la pelvo de la akvokondukilo! Neniu el ili povis ne ridi je la ideo de la infano forlasi varman liton, kaj tiri sin for de gajiga fajro, por viziti la pelvon de la akvokondukilo rivereto falanta de la krutegao, profunde en la Noo. La knabo estis apena parolinta, kiam sarveturilo adigis klakante sur la vojo, kaj haltis momenton anta la pordo. i ajnis enhavi du a tri virojn kiuj gajigis siajn korojn per kruda oro de kanto, kiu ee resonis, en rompitaj notoj, inter la krutegaoj, dum la kantantoj hezitis u darigi sian veturon a loi i tie dum la nokto.

100

UZINO 6

eLIBRO

Patro, diris la knabino, ili vokas vin la via nomo. Sed la bonulo dubis, u ili vere vokis lin, kaj ne deziris montri sin tro gajnema per peto ke iu patronu lian domon. Tial li ne rapidis al la pordo; la vipnuro balda ekkrakis, kaj la veturantoj malaperis en la Noon, ankora kantante kaj ridante, kvankam ilia muziko kaj gajeco revenis plende de la koro de la monto. Ja, patrino! kriis la knabo, denove. Ili estus permesintaj al ni rajdi is la akvokondukilo. Denove ili ridis je la obstina deziro de la infano por nokta promenado. Sed okazis, ke nubeto pasis trans la spirito de la lino; i serioze rigardis en la fajron, kaj faris enspiron, kiu estis preska ekemo. i perfortis sian vojon, malgra malforta barakto por in reteni. Poste, subite ruiante, i rigardis irka la rondo, kvaza ili estus momente rigardintaj en sian animon. La fremdulo demandis al i, kion i pensas. Nenion, respondis i, kun melankolia rideto. Mi nur sentis min soleca tiumomente. Ho, iam mi havis naturan kapablon senti, kio estas en la koroj de aliaj, li diris, duone serioze. u mi diru la sekretojn de via? ar mi scias, kion konkludi, kiam junulino tremetas apud varma fajro kaj plendas pri soleco e la anko de la patrino. u mi metu en vortojn tiujn sentojn?

101

UZINO 6

eLIBRO

Ili ne plu estus sentoj de knabino, se ili povus esti vortigataj, respondis la monta nimfo, ridante, sed evitante lian okulon. i tio estis dirata anke. Eble en iliaj koroj ermis amo, tiel pura ke i povus ori en Paradizo, ar i ne povus maturii sur la tero; ar virinoj adoras tian mildan dignon, kiel la lia; kaj era, pripensema, tamen afabla animo estas plej ofte ensorata de simpleco kiel ia. Sed dum ili mallate parolis, kaj li observis la felian malgajecon, la facilajn ombretojn, la timemajn sopirojn de la knabina naturo, la vento tra la Noo faris pli profundan kaj malgajan sonon. i ajnis, kiel la fantaziema fremdulo diris, kiel ora kanto de la spiritoj de la blovego, kiuj dum antikvaj indianaj tempoj lois en i tiuj montoj, kaj faris iliajn altaojn kaj kavojn sankta regiono. Estis maloja sono la la vojo, kvaza pasus enteriga procesio. Por forigi la malgajecon, la familio etis pinbranojn sur la fajron, is la sekaj folioj kraketis kaj la amo leviis, vidigante denove scenon de paco kaj humila felio. La lumo svebis irka ili milde kaj karesis iujn. Jen estis la malgrandaj vizaoj de la infanoj, karigardantaj el sia lito aparte, kaj jen la guro fortika de la patro, la subigita kaj zorgema mieno de la patrino, la altbrova junulo, la buronanta knabino, kaj la bona avino, ankora trikanta e la plej varma loko. La maljuna

102

UZINO 6

eLIBRO

virino suprenrigardis de sia tasko, kaj, kun ngroj iam okupataj, kiel unua denove parolis. Maljunuloj havas siajn ideojn, diris i, same kiel junuloj. Vi volis kaj planis, kaj lasis viajn pensojn vagi de unu temo is alia, is vi vagigis anka mian pensadon. Nu, kion maljunulino devus deziri, kiam i povas iri nur paon a du anta ol atingi sian tombon? Infanoj, i fantome sekvos min dum nokto kaj tago is mi sciigos al vi. Kio tio estas, patrino? kriis la geedzoj samtempe. Tiam la maljunulino, kun mieno de mistero, kiu altiris la irkasidantojn pli proksimen al la fajro, sciigis al ili, ke i jam preparis siajn tombajn vestojn anta kelkaj jaroj delikatan tolan mortkitelon, apon kun muslina krispo, kaj ion el pli delikata tofo, ol i portis depost la edzinia tago. Sed i tiun vesperon malnova superstio strange revenis al i. Oni diris en iaj pli junaj tagoj, ke se io estus neorda e kadavro, se nur la krispo ne estus glata a la apo ne uste bonsidus, la kadavro en la erko kaj sub la grundo penus suprenmeti siajn malvarmajn manojn por ordigi in. i farigis nerva e la nura penso. Ne tiel parolu, avino! diris la knabino, tremetante. Nu, darigis la maljunulino kun nekutima seriozeco, tamen strange ridetante pri sia malsaetao: Mi de-

103

UZINO 6

eLIBRO

ziras, ke unu el vi, miaj infanoj kiam via patrino estos vestita kaj jam en la erko mi deziras, ke unu el vi tenu super mia vizao spegulon. Kiu scias, u eble mi rigardos al mia reektao por vidi, u io estas orde? Maljuna kaj juna, oni revas pri tomboj kaj monumentoj, murmuris la fremda junulo. Mi demandas al mi, kion sentas la maristoj, kiam ipo dronas, kaj ili, nekonataj kaj nefamaj, estas subigotaj kune en la oceano tiu vasta kaj sennoma tombego? Dum momento la terura koncepto de la maljunulino tiel absorbis la pensojn de iaj askultantoj, ke sono vaganta en la nokto, levianta kiel la muo de blovego, jam kreskis lara, profunda kaj terura, anta ol la mortdestinita grupo konsciis pri i. La domo kaj io interne tremis; la fundamentoj de la mondo ajnis skuitaj, kvaza i tiu terura sono estus la sonorado de la lasta trumpetado. Juna kaj maljuna intersanis unu ekrigardon de teruro, kaj restis dum momento, palaj, timigitaj, sen povo paroli a movii. Tiam la sama ekkriego samtempe eksplodis el la lipoj de iuj. La glito! La glito! La plej simplaj vortoj devas sciigi, sed ne bildigi, la nedireblan teruron de la katastrofo. La viktimoj elkuregis el la dometo kaj seris rifuon en, la ilia opinio, pli sendanera loko kie, antapensinte tian krizon, spe-

104

UZINO 6

eLIBRO

co de barilo jam estis konstruita. Ve! ili forlasis sian sendanerejon, kaj enkuris rekte en la vojon de detruo. Falis la tuta anko de la monto, en kaskadego de ruino. Tuj anta ol i atingis la dometon, la uo rompiis en du partojn i e ne rompis unu fenestron tie, sed superkovris la tutan irkaaon, obstrukcis la vojon, kaj neniigis ion dum sia furioza kuro. Longe anta ol la tondro de la granda glito esis mui inter la montoj, la morta agonio estis suferita kaj la viktimoj estis en paco. Iliaj korpoj neniam estis trovitaj. La proksiman matenon hela fumo vidiis eliranta el la kamentubo de la dometo sur la monta anko. Interne la fajro ankora fumetadis sur la kameno, kaj la seoj staris cirkle irka i, kvaza la enloantoj nur estis elirintaj por vidi la detruon faritan de la glito, kaj balda revenos, por danki la ielon pro mirakla savo. iu lasis siajn apartajn memoraojn, pro kiuj tiuj konintaj la familion devis elveri larmon por iu. Kiu ne estas adinta ilian nomon? La historio estas malproksimen disvastigita, kaj eterne restos legendo de tiuj montoj. Poetoj kantis pri ilia sorto. Estis cirkonstancoj, kiuj supozigis al kelkaj homoj, ke fremdulo estis akceptita en la dometon en tiu terura vespero kaj partoprenis en la katastrofo de ia loantaro. Aliaj neis, ke estas sua bazo por tia konjekto. Ve

105

UZINO 6

eLIBRO

por la grandanima junulo, kun lia revo pri tera senmorteco! Lia nomo kaj persono tute nekonataj; lia historio, lia maniero de vivo, liaj planoj, mistero neniam klarigebla, lia morto kaj lia ekzistado same dubaj! Kies estis la angoro de tiu momento de morto? Nathaniel Hawthorne El la angla tradukis E. E. Yelland

106

UZINO 6

eLIBRO
www.omnibus.se/inko

ISBN 91-7303-202-6
107