F. M.

Dostoyevskinin Su ve Ceza Adl Romannn ncelenmesi

Rus edebiyat fikir, sanat ve edebiyat dnyasnn tannm simalarndan olan Dostoyevski roman ve ksa hikye ile ilgili birok eser ortaya koymutur. 'Su ve Ceza', Dostoyevski'nin 1866'da (45 yanda) yaynlanan ustalk eseridir. Tahlil ksmna gemeden nce Dostoyevski'yi ve bu roman tanmaya alalm. Rasim zdenren, "Dostoyevski'nin lham" isimli yazsnda unlar sylyor: "Dostoyevski'nin yapabildiini, yapabilmek iin, onunki kadar nfuzlu bir gze sahip olmak gerekir. Sylendiine gre, o, su ve ceza romannn konusunu basit bir gazete haberinden ilham almt. Her gn hepimiz, gazetelerde buna benzer nice haberlere rastlyor, belki de adi zabta haberlerinden sayarak okuma gereini bile duymuyoruz; okusak bile o vakann arkasnda yatan, toplumumuza ve insanmza ait gerekleri grebildiimiz sylenebilir mi? Dostoyevski'ye ilham veren zabta vakas uymu: Bir niversite rencisi tefeci bir kadn ldrm, sonra yakalanp tutuklanm. Su ve Ceza roman, bu kadar basit bir vakadan kaynaklanmtr. Ancak o romanda, Dostoyevski, sua ve cezaya ait, sonradan kriminologlarn aratrmalarna konu olan pek ok kuram dile getirmi, romann kahramann Raskolnikov'un kiiliinde belli bir cani tipini sergilemi, Freud'dan nce bilinaltn kurcalamaya balam, dahas eserleriyle Freud'dan, kriminolog Ferri'ye, filozof Bergson'a, yirminci yzyln belli bal btn yazarlarna ilham vermi, kaynaklk etmitir." imdi eseri tahlil etmeye gelelim, eser ana hatlar ile: Raskolnikov, fakir, iine kapank, kalabala karmay pek sevmeyen maddi sebeplerden dolay hukuk fakltesinden ayrlm baarl bir rencidir. Siyasi ve felsefi dncelerin etkisi altnda kalmtr. Raskolnikov insanlar ikiye ayrmtr. Sradan ve olaan st diye. stn snftan olmak iin zaten borlu olduu tefeci kadn kendine kurban seer. Bu karara her ne kadar phe ve korku iinde baksa da tefeci kadn bir balta ile ldrr ve onu gren tefeci kadnn vey kardeini de arkasnda hibir iz brakmamak iin orackta ldrr. Birazck ziynet eyas alr ve kimselere grnmeden evine geri dner. Asl su ve ceza bundan sonra balar. Kafasnda ikiye blnmtr bazen sulu grrken kendini bazen de hakl grmtr. Barda Marmeledov adnda bir adamla tanmt ve bu adam karsn ok seviyordu fakat btn parasn ikiye yatryordu. Ailenin geimi iin kz Sonya fahielik yapyordu. Birka gn boyunca Sonyay dnd ve frsat bulduka onunla konumaya alarak geirdi vaktini. Polis memuru porifiri Raskolnikovun -Mihailovis adnda gen biri cinayeti ilediini itiraf etmi olmasna ramen- cinayet ilediini biliyor ve onun psikolojik durumunu bildii iin, itiraf etmesi iin onu sktryor ama tutuklamayacan sylyordu. Raskolnikov cinayeti ilediini bandan geenleri anlatmt Sonyaya. Sonya ise ona Tanrdan ve insanlardan af dilemesini ve gidip teslim olmasn sylyordu. Sonu olarak Raskolnikov vicdannn verdii acya dayanamayp suunu polise itiraf etti. 1.5 yldr Sibiryadayd Raskolnikov. Petersburg a, Razumukin ve kardei Dunya evlenmilerdi. Mahkeme Raskolnikovun iyi hali, paray kullanmad, daha nceki yaamnda verimli bir niversite renimi yapt, fedakar kiilii ve kendi kendine teslim olmasndan dolay, ok az bir cezayla 8 yl krek mahkumiyetine arptrld. Raskolnikovu Sonya her gn ziyaret ediyordu. Sibirya da ailesi ile srekli mektuplaan Sonya, Ramuzkin ve Dunyann tek haber kaynayd. Raskolnikov, Sonyann

sevgisi ile hayata baland ve gelecein planlarn beraber hayal etmeye baladlar. Roman bu ynyle 3 izlekten meydana gelmektedir. A. Raskolnikovun suunu ilemesi B. Raskolnikovun vicdan ile olan hesab (kendi iinde cezasn ekmesi) C. Raskolnikovun Sonya ile olan mutlulua eriimi Bu eseri kora emas zerinde gsterecek olursak;

lk Deer(Tematik G)

Kart Deer (Kart G)

Kii

Sonya, Nastasya, Dunya, Tefeci Luzbin, Tefeci Kadn, Marmeladov, Dnyann kadnn vey kardei, Porifiri(polis memuru), patronu
Mihailovis, Razumukin

Kavram

Ak, sadakat, aile balar, Eitsizlik, fakirlik, kk arkadalk, fedakrlk, vicdan, grme, hakszlk, cinayet, pimanlk, merhamet, apka, mektup, kanun, polis memuru, Balta, palto, iki, meyhane, kl tablas, para,

Simge

Olay rgs yukarda da bahsettiimiz gibi 3 blmden olumaktadr. Birinci blm Raskolnikovun suu ilemesi ile balar ve kitabnda adn koyduu blmdr bu su ksmdr. Bu olaanst insanlarn gayeleri uruna iledii cinayetler ve dkt kanlar su deildir. inde bir deha tadna inanmaktadr Raskolnikov. Bu amala, gl ve gsz insanlar kartlnda, kendi yerini tespit edebilmek iin, zaten borlu olduu bir tefeci kadn kendine kurban olarak seer. Bu karar uygularken pek de rahat olmamasna ramen, tefeci kadn, baltayla kafasn yararak ldrr. Ne ki, karsna ummad bir kii daha kar, o da tefeci kadnn vey kz kardei Lizavetta. Raskolnikov, masum kz da, baltayla alnn yararak ldrr. Birka ufak engeli de ap, kimseye grnmeden eve gelir ve yataa serilir. te her ey bundan sonra balar. Artk ikiye blnmtr. Bazen kendisinin, bazen de ldrd yal kadnn avukatln yaparak, kafasn duruma yeri haline getirir. kinci ksm ise Raskolnikovun kendi iinde acsn ekmesi ile olan blmdr. Cinayeti iledikten sonra kafas mahkeme salonuna dner bazen kendisini hakl bulur bazen ldrd yal kadn. Kahramanmz, kafasnda kurduu mahkemede kendini savunurken aynen yle sylemektedir: "Bir insan ldrmedim ben, bir prensibi ldrdm." Bu prensib,

tanrnn herkese bahettii yaama hakkdr. Doann kanunu da diyebiliriz buna. Deyim yerindeyse, kahramanmz kendi zihin dnyasnda kanaat nderliine soyunmu, doaya, devlete ve yasalara bakaldrmtr. te bu yzden asl mesele, Tanr ile arasnda cereyan etmektedir. nk Raskolnikov iindeki Tanrnn varln, onun adaletini sorgulamaktadr. Nitekim Sonya ile aralarnda geen konumann bir yerinde, Raskolnikov iyice zorlar Sonya'y ve onun, "Hayr, hayr byle bir ey olamaz. Bu kadar iren bir eye Allah raz olamaz." feryadna Raskolnikov, glerek; "Belki de hi Allah yoktur." der. Sonya susar ve hkra hkra alamaya balar. Raskolnikov, insan olmak ve doann kurallarna uymaktan rahatszdr ve kendi iinde Tanr'y yenip yerine kanun koyucu olarak kendini koymak istemektedir ki, bunda baarsz olur (vicdanna yenik der) ve gidip suunu polis memuru Porfiri Petrovi'e itiraf eder. Vicdanna yenik dp yapt itiraf, bir anlamda Raskolnikov'un ahsnda beer gcn iflasdr. Tek bana, hibir kural, deer ve yasa tanmadan yaayabileceini ve bu alanda baz haklara sahip stn bir ahsiyete sahip olduunu kendine gstermek istemektedir. Son blm ise Raskolnikovun cezasn ekmesi iin Sibiryaya gnderilmesi ile balar. Raskolnikov bir cinayet ilemitir. Fakat tefeci kadn ldrd iin asla piman deildir ve Sibirya'ya gittikten sonra dahi piman olmamtr. Asl gidip teslim olduu ve aptal kanunlara kendini teslim ettii iin pimandr. Eer alktan cinayet ilemi olsayd, piman olabilirdi ve bunu kendisi de biliyordu. Bu yzden krek mahkmiyetinde ona yeni ileler ektiren bir ey daha vard ki, o da kendisini yine de sulu grmyor oluuydu. Onun tek suu; cesaret gsterememektir. Kocakary ldrdkten sonra, bunun zerinde hi dnmeden yoluna devam etmesi gerekirdi. Ama onun yapamad ey, ite bu gz karalk, bu byk insanlarda var olan cesareti gstermekti. Tahlilde mekn olarak daha ok Raskolnikov evinden kmayan evinden knca da meyhaneye giden kiidir. Bu yerler karakterin kendini psikolojik ynden iyi grd ynlerdir. Sonya ile olan konumalarn da buna dhil edebiliriz. Karakterin kt hissettii yerler ise kendisini karakolda dnd vakit, polis memuru ile konumalarnda kendini hep gergin, kt hisseder. Sonra cinayeti iledii evi aklna getirdike de kt olur aresizlie der teslim olup olmamakla kararsz kalr hep. Bakarakter olan Raskolnikovu biraz anlatacak olursak: Raskolnikov, her eyden nce kendini sosyal hayattan soyutlam bir gentir. Faklteyi terketmi, bir pansiyon odasnda tek bana yaamaya balamtr. dnyas dengesizliklerle doludur. Dier tarafta Rusya'y kasp kavuran Avrupa kkenli felsef ve siyas (Sosyalist) dncelere sahiptir. Raskolnikov'un, iledii suun temellerine inersek; Her eyden nce Raskolnikov, kendi iinde ift kiilie sahip bir karakterdir. Bu, Dostoyevski'nin hemen her roman kahramannda rastlanabilen bir durumdur. Raskolnikov, bir yandan iki insan, kafasn baltayla yarp ldrecek kadar kat ve cani, dier yandan bir ocuu kurtarmak iin alevler iindeki bir eve gzn krpmadan girecek kadar efkatli, arabann altnda ezilerek len Marmeladov'un karsna cenaze masraflarn karlamas iin cebindeki btn paray verecek kadar da merhametli bir karakterdir.

Sonu Su ve ceza roman ikilemlerden yola karak sulu olan Raskolnikovun sonra insanlarn(okuyucular) gznde hakl kmasn salar. Dostoyevski su ve ceza romannda kanunlardan daha ok Tanrnn adaletini sorgulamtr. Raskolnikovun suunu ekmesi iin Sibiryaya gnderilmesi ve Dostoyevski karakterini piman etmemitir krek cezas ekerken ve byk adam oluncaya dek bekleyecektir Raskolnikov.