UNIVERZITET U TUZLI

TEHNOLOŠKI FAKULTET
FIZIKALNA HEMIJA II

Naziv vježbe: ODREĐIVANJE ZETA-POTENCIJALA I ZNAKA

NAELEKTRISANJA KOLOIDNE ČESTICE POMOĆU
ELEKTROFOREZE

STUDENT:
Huso Jašarević
UVOD

Elektrokinetičke pojave se mogu upotrijebiti za proučavanje prirode i

osobina dvosloja. Te osobine zavise od strukture površine čestica, adsorpcije
jona i drugih čestica, znaka i gustine naelektrisanja adsorbovanih jona,
potencijalne razlike u adsorpcionom i difuzionom sloju odnosno zeta –
potencijala i dr.
Elektroforeza je pojava kod koje dolazi do kretanja disperzne faze u odnosu na
nepokretnu tečnu fazu pod uticajem vanjske elektromotorne sile.
Elektroosmoza je obratan proces, tj. kada u električnom polju dolazi do kretanja
tečne faze u odnosu na nepokretnu čvrstu fazu.

Brzina kretanja koloidnih čestica cilindričnog oblika dana je izrazom:

ξ ⋅ E ⋅ε
v= (m / sec)
4 ⋅ π ⋅η ⋅ L
gdje je:
E – potencijal između elektroda (V)
L – rastojanje između elektroda
ε – dielektrična konstanta (F/m)
η – viskozitet disperzne sredine za vodu na 25°C (1 · 10-3 Nsec/m2)
ξ – zeta – potencijal (V)

Potencijal koji se javlja na granici između dvije faze naziva se

elektrokinetički ili zeta – potencijal. Što je više jona suprotnog naboja u
adsorpcionom sloju i u vezi s tim što je manja debljina difuzionog sloja u kojem
se nalaze joni suprotnog naelektrisanja, to je manji i ξ potencijal u dvostrukom
električnom sloju, tj. u odnosu na termodinamski potencijal. Zeta – potencijal je
direktno neizmjerljiva veličina, ali se posredno može odrediti iz brzine kretanja
koloidne čestice ili disperzne sredine u električnom polju korištenjem gore
navedene jednačine.

ZADATAK VJEŽBE

Odrediti znak naelektrisanja i zeta – potencijal koloidnih čestica u

pripremljenom koloidnom rastvoru.

METODA RADA

Za izvođenje elektroforeze postoje aparature raznih konstruktivnih

karakteristika najčešće u obliku "U" cijevi. Aparatura sa nepolarizibilnim
bakarnim elektrodama pogodna je i za određivanje apsolutnih brzina kretanja
obojenih jona. Aparatura ima jednu slavinu sa malim promjerom, čime je
omogućeno polagano proticanje koloidnog rastvora i dobijanje oštre granice
između dvije tečnosti.
Koloidni rastvor pripremamo na sljedeći način:

Tabela:

konc. AgNO3 0.02 M konc. NaCl

H2O pipetirati 0.02 M
nakon AgNO3 nakon
(ml) NaCl (ml)
miješanja (ml) miješanja
12,4 · 10-3 M 12,4 17,6 10 · 10-3 M 10

Pripremljen koloidni rastvor treba uliti u loptasti rezervoar, zatim trokraku

slavinu postaviti u položaj koji omogućava istiskivanje vazduha i isticanje malo
rastvora u čašu. Prije puštanja aparaturu treba u vertikalnom položaju pričvrstiti
na stalak. U bočne "U" cijevi treba do nivoa 1-1 uliti osnovnu tečnost
(destilovanu vodu), a zatim pomoću pipete uronjene do dna uliti toliko 10 %-
tnog rastvora CuSO4 da se oštra granica između tih tečnosti podigne približno do
nivoa 1-1, a nivo osnovne tečnosti do nivoa 2-2. Poslije toga kroz otvor O uliti
osnovnu tečnost u srednju "U" cijev približno do nivoa 2-2 i pažljivo postaviti
trokraku slavinu u položaj koji omogućava polagano punjenje "U" - cijevi dok
se oštra granica ne popne u oba kraka približno do sredine skale. Osnovna
tečnost pri tome treba da dostigne nivo 3-3. granice sola se mogu dovesti na isti
nivo dodavanjem nekoliko kapi osnovne tečnosti u lijevi ili desni otvor O.
U krajnje krakove aparature uroniti elektrode od bakarne žice tako da se krajevi
nalaze u rastvoru CuSO4 i zatim priključiti na izvor istosmjerne struje napona
100 – 200 V, zapisati vrijeme početka eksperimenta i posmatrati za koji interval
vremena će se pomjeriti granica sola za 5 – 10 mm. Napon treba mjeriti
voltametrom koji je priključen paralelno sa elektrodama, a rastojanje l između
elektroda (između granica rastvora CuSO4) izmjeriti nekoliko puta provlačenjem
savitljive žice i uzeti srednju vrijednost.

IZRAČUNAVANJE I PRIKAZ REZULTATA

• Napon između elektroda E = 270 (V)

• Vrijeme trajanja eksperimenta t =1800 (sec)
• Pomak granice sola s = 0.0035 (m)
• Rastojanje između elektroda l = 0.068 (m)
 • Viskozitet disperzne sredine 1 · 10-3 (Nsec/m2)
• Dielektrična konstanta 8.9 · 10-9 (F/m)

Zeta – potencijal računamo po formuli:

ξ = a ⋅ v (V)
gdje je:
6 ⋅ (4 ⋅ π ⋅ 0.001) 0.07536
a= −10
= −10
= 84.58 ⋅ 10 5
81 ⋅ 1.1 ⋅ 10 89.1 ⋅ 10

za vodu na temperaturi od 25°C brzina elektroforeze je:

s ⋅ l 0,0035m ⋅ 0,068m m2
v= = = 4,897 ⋅ 10 −10
t⋅E 1800 s ⋅ 270 V sV

pa će biti:

ξ = a ⋅ v = 84,58 ⋅ 10 5 ⋅ 4,897 ⋅ 10 −10 = 0,00414 (V )

Znak naelektrisanja se kreće prema anodi.