Galicia na Idade Media

Cabo FISTERRA 2

06 Galicia na Idade Media

1. Da invasin musulm Coroa de Castela 2. Seores e campesios 3. O Camio de Santiago. O Romnico en Galicia

4. Sculos XII-XIII: actividades econmicas

5. Galicia: conflitos sociais na Baixa Idade Media

6. A arte gtica en Galicia

Cabo FISTERRA 2

06 Introducin Desde finais do sculo VIII Galicia integrouse progresivamente no reino de Asturias e seguiu a sa mesma evolucin poltica, anda que sufriu as razias dos musulmns ata o sculo X. A partir daquela, Galicia viviu unha grande expansin da agricultura, da artesana e do comercio. Tamn se produciu un importante desenvolvemento das cidades. Pero no sculo XIV Galicia entrou nun perodo de crise econmica e poltica que conduciu a unha serie de conflitos sociais durante o sculo XV, as guerras irmandias.

Cabo FISTERRA 2

06 1. Da invasin musulm Coroa de Castela

1.1. A chegada dos musulmns a Galicia

1.2. A integracin no reino stur-leons

1.3. Galicia nos sculos X e XI 1.4. Galicia, da independencia unin con Castela

Cabo FISTERRA 2

06 1.1. A chegada dos musulmns a Galicia Os exrcitos musulmns non chegaron a ocupar a totalidade da Pennsula Ibrica. A zona norte, por ser unha terra inhspita para eles e de escaso rendemento agrcola, foi abandonada rapidamente. En territorio galego, as tropas musulms chegaron entre o ano 713 e o 714 ata Lugo.

Deste xeito, a mediados do sculo VIII, o territorio galego quedou marxe dos enfrontamentos entre cristins e musulmns.

Cabo FISTERRA 2

06 1.2. A integracin no reino stur-leons

Durante o reinado de Afonso I (739-757) Galicia quedou incorporada coroa asturiana. Iniciouse un perodo de enfrontamentos entre a nobreza galega e os reis stur-leoneses, con diversas rebelins.

Ademais, vivronse tempos de inseguridade provocada por varias invasins nos sculos IX e X.
Tamn, no ano 997, o caudillo musulmn Al-Mansur ocupou e arrasou a cidade de Santiago.
Cabo FISTERRA 2

06 1.3. Galicia nos sculos X e XI

Ao final do sculo IX, ao morrer o rei stur-leons , repartiuse o reino entre os seus fillos, entregndolle Galicia ao seu fillo Ordoo I. Era a primeira vez que Galicia se constitua como reino independente (910). Ao longo dos sculos X e XI, Galicia manterase en ocasins como reino independente ou unida ao reino de Len.

Cabo FISTERRA 2

06 1.4. Galicia, da independencia unin con Castela

O rei de Len e Castela (1071-1109) dividiu Galicia en dous condados, o propio de Galicia e o de Portugal.

No ano 1109, un grupo de nobreza galega encabezado polo conde de Traba proclamou rei de Galicia a Afonso Raimndez.
No sculo XI pxose fin ao reino de Galicia, que a partir daquela pasou a depender definitivamente da Coroa de Castela. Nesa poca impsoxe o poder real o nobiliario. Galicia cada vez ten menos peso poltico e sufre unha castelanizacin.

Cabo FISTERRA 2

06 2. Seores e campesios

2.1. A feudalizacin de Galicia

2.2. Nobres, bispos e abades

2.3. Os campesios 2.4. Vila, vilar e casal

Cabo FISTERRA 2

06 2.1. A feudalizacin de Galicia

Os monarcas stur-leoneses teman o poder da nobreza galega, pero precisbana para gobernar e controlar o territorio. Para garantir o seu apoio e evitar levantamentos contra a autoridade real, pagaron a sa fidelidade coa concesin de importantes extensins de terras e seoros (feudos).

Familias nobres reciben ttulos de nobreza (conde).

Cabo FISTERRA 2

06 2.2. Nobres, bispos e abades

En Galicia, a meirande parte da terra pertenca nobreza, aos bispados e aos mosteiros.

Un dos trazos mis caractersticos da sociedade galega foi a preponderancia dos bispos e abades, incluso mis poderosos que os nobres. IGREXA MOI PODEROSA
As continuas doazns e privilexios reais converteron o arcebispado de Santiago nun dos seoros mis ricos e influentes dos reinos cristins, a Terra de Santiago. O mesmo lles sucedeu aos abades dos grandes mosteiros, como Sobrado, Samos ou Celanova.
Cabo FISTERRA 2

06 2.3. Os campesios

En Galicia tamn existan campesios donos de pequenas propiedades. Pero teen medo, Qu poden facer?

As e todo, a inseguridade e o medo por mor das frecuentes incursins de musulmns e normandos, provocaron que a meirande parte dos campesios lles entregasen as sas terras aos grandes seores a cambio de proteccin, completndose as o proceso de feudalizacin.
Cabo FISTERRA 2

06 2.4. Vila, vilar e casal

Os campesios vivan agrupados en vilas, Qu son?

pequenos ncleos rurais moi semellantes s aldeas, baixo a proteccin e a dependencia dun seor. Cmo eran?.
Ao redor da vila atopbanse as hortas e outras terras de laboura. Mis afastadas, haba grandes extensins de prados e montes. Medra a poboacin, cavn novas terras de cultivo e nacen os vilares, pequenas vilas, e os casais, explotacins unifamiliares illadas. A agricultura era a principal actividade econmica das vilas.
Cabo FISTERRA 2

06 3. O camio de Santiago. O Romnico en Galicia

3.1. O Camio de Santiago

3.2. A arte romnica en Galicia

A catedral de Santiago (ilustracin)

Cabo FISTERRA 2

06 3.1. O Camio de Santiago

Afonso II, rei de Asturias, mandou construr unha igrexa no lugar onde, segundo a lenda, se atopa a tumba do Apstolo Santiago. A partir do sculo XI, esta igrexa converteuse nun dos principais centros de peregrinacin da Cristiandade e deu orixe ao Camio de Santiago. Polo camio circulaban centos de peregrinos e as se crearon hospedaras, hospitais e unha gran cantidade de igrexas. Tamn se crearon ncleos fixos de artesns e mercadores, e apareceron as cidades (Xaca, Estella, Pamplona, Logroo, Burgos, Len, Santiago).

O forte fluxo de viaxeiros propiciou o intercambio de ideas.

Cabo FISTERRA 2

06 3.2. A arte romnica en Galicia Existen gran cantidade de monumentos romnicos conservados en Galicia, debido ao Camio de Santiago. Este estilo desenvolveuse nos mosteiros. A Ribeira Sacra e a Ribeira do Mio concentran un maior nmero deles. Tamn se iniciou a construcin de importantes catedrais (Santiago de Compostela, Mondoedo, Lugo ou Ourense). En escultura salientan os modelos escultricos da catedral de Santiago ou o Prtico da Gloria da catedral de Ourense.

Consrvanse tamn notables exemplos de ilustracin de cdices.

Cabo FISTERRA 2

Cabo FISTERRA 2

06 A catedral de Santiago

Cabo FISTERRA 2

06 4. Sculos XII-XIII: actividades econmicas

4.1. A agricultura. O foro 4.2. Pesca martima e salgaduras 4.3. A artesana. O comercio 4.4. As cidades
Desenvolvemento urbano en Galicia (mapa)

Cabo FISTERRA 2

06 4.1. A agricultura. O foro

O desenvolvemento da agricultura e o aumento da poboacin provocaron a ampliacin das terras de cultivo, o crecemento das antigas vilas e a aparicin doutras novas chamadas vilanovas. O progreso da agricultura afectou a todos os cultivos e en especial vide. Toda Galicia se poboou de viedos. A nobreza e, sobre todo, os bispados e os mosteiros seguiron a ser os donos da meirande parte da terra. Pero o crecemento da producin agraria favoreceu o nacemento do foro, un contrato agrario.

Mediante o foro, os grandes propietarios, nobres, bispos ou abades, cedanlle terras a unha familia labrega a cambio dunha renda fixa ou proporcional. Normalmente unha colleita e a prestacin de servizos.
Cabo FISTERRA 2

06 4.2. Pesca martima e salgaduras

Estes sculos foron os do despegue da pesca martima, favorecida pola retirada de normandos e musulmns das costas galegas.
As especies mis capturadas eran a pescada, o congro e a sardia. Na sa captura utilizbanse artes de pesca (trasmallo, xeito, sacada, cerco).Ainda se empregan hoxe. A pesca martima, e en especial a sardia, deu lugar a unha importante industria de salgaduras e explotacin de salinas no Salns.
Cabo FISTERRA 2

06 4.3. A artesana. O comercio

Nesta poca xorden os artesns especialistas que asentan nas cidades. Nas cidades galegas abundaban os toneleiros, peleteiros, gornicioneiros, bolseiros e zapateiros. Nas vilas marieiras as actividades mis importantes xiraban ao redor das salgaduras de peixe. O aumento da producin agrcola e artesanal e o trfico de peregrinos, reactivaron o comercio e a celebracin de feiras e mercados nas principais cidades.
Cabo FISTERRA 2

06 4.4. As cidades

O apoxeo das peregrinacins e o desenvolvemento da artesana e do comercio deron lugar ao nacemento de numerosas cidades galegas. Moitas delas naceron ao longo do Camio de Santiago. Outras cidades como Ourense, Tui ou Mondoedo debanlle a sa importancia ao feito de seren ss episcopais. A todas elas hai que lles engadir as vilas marieiras que medraron ao abeiro das actividades pesqueiras: Pontevedra, Muros, Noia, A Corua, Ribadeo, Viveiro
Cabo FISTERRA 2

06 Desenvolvemento urbano en Galicia

Cabo FISTERRA 2

4.1 ESQUEMA

1.-Qu provoca o desenvolvemento da agricultura e o aumento da poboacin? 2.- A que cultivo afecta mis? 3.- Quen segue a ser dono da terra? 4.- Que o Foro? 5.- Como se faca?
Cabo FISTERRA 2

4.2. ESQUEMA

1.- Que sector despega nestes sculos? 2.- Especies capturadas? 3.- Como se pesca? 4.- Que duas industrias nacen en Galicia?
Cabo FISTERRA 2

4.3. ESQUEMA

1.- Que un artesn especialista? 2.- Cales son os oficios artesns mis populares? 3.- Que acontece na vilas marieiras? 4.- Que provoca esta mellora?
Cabo FISTERRA 2

4.4. ESQUEMA

1.- Por que nacen novas cidades? 2.- Exemplos de vilas marieiras? 3.- Onde radica a importancia de Ourense, Tui e Mondoedo?
Cabo FISTERRA 2

06 5. Galicia: conflitos sociais na Baixa Idade Media

5.1. Unha poca de penuria e dificultades

5.2. As irmandades
5.3. As guerras irmandias

Cabo FISTERRA 2

06 5.1. Unha poca de penuria e dificultades

Durante o transcurso dos sculos XIV e XV a xente de Galicia, o mesmo que a do resto da Pennsula e Europa, viva tempos difciles. POR QUE? s continuas adversidades climatolxicas, s malas colleitas e fame seguiulles a peste (Peste Negra de 1348), que decimou a poboacin de Galicia. Ademais iniciouse a decadencia da peregrinacin a Santiago. Todo isto xerou moitos conflitos sociais que desembocaron, durante o sculo XV, nas chamadas guerras irmandias, as mis importantes revoltas antiseoriais de Europa.
Cabo FISTERRA 2

06 5.2. As irmandades

O termo irmandios procede de irmandades, asociacins de xente das cidades, caractersticas do final da Idade Media. QUE SON E QUE DEFENDEN? Estas asociacins defendan o interese comn dos cidadns fronte os abusos dos seores e aseguraban o exercicio da xustiza. Nas cidades galegas a sa actuacin dirixiuse, principalmente, contra os bispos, cuxos privilexios dificultaban o desenvolvemento do comercio e da artesana.

Cabo FISTERRA 2

06 5.3. As guerras irmandias

No ano 1431 tivo lugar a Primeira Guerra Irmandia. Este conflito afectou, principalmente, aos dominios dos Andrade, propietarios dunha comarca enteira que trataban os seus vasalos con extrema dureza. Entre os anos 1467 e 1469 desenvolveuse a Segunda ou Gran Guerra Irmandia. Esta revolta tivo un carcter de guerra civil xa que se estendeu por toda Galicia e nela participaron case todos os grupos sociais. As tropas irmandias foron derrotadas nas proximidades de Santiago.
Cabo FISTERRA 2

06 6. A arte gtica en Galicia

6.1. Arquitectura

6.2. Escultura

Cabo FISTERRA 2

06 6.1. Arquitectura A arte gtica implantouse maiormente nas cidades da man das ordes mendicantes, franciscanos e dominicos, que chegaron a Galicia no sculo XIII.

A simbiose entre romnico e gtico tivo as sas primeiras manifestacins nos mosteiros do cster, como Armenteira, Acibeiro e Oia (Pontevedra), Monfero (A Corua), Meira (Lugo) e Oseira e Meln (Ourense).
As construcins gticas en Galicia caracterzanse por renunciar s esveltas torres con pinculos, s vidreiras coloreadas e profusin de naturalistas esculturas. Utilizaron os elementos gticos mis esenciais (bvedas de cruzara e arco apuntado).
Cabo FISTERRA 2

06 6.2. Escultura A decoracin dos tmpanos en igrexas e catedrais diminuu durante este perodo anda que existen importantes exemplos como a monumental portada da catedral de Tui.

A escultura funeraria popularzase a partir de 1280, e estndese de modo progresivo entre a nobreza e o clero medio.
As, durante as primeiras dcadas do sculo XIV multiplicronse os monumentos funerarios en igrexas, catedrais e conventos. Outras manifestacins significativas de escultura gtica galega son os baldaquinos, os retablos e as imaxes en madeira policromada.

Cabo FISTERRA 2

NON OCUPAN A P.IBRICA INHOSPITA NORTE MUSULMNS EN GALICIA LUGO 713-714 ABANDONAN MALA AGRICULTURA

GALICIA

A MARXE DE ENFRONTAMENTOS

Cabo FISTERRA 2

INTEGRACIN NO REINO ASTURLEONS

ALFONSO I

ENFRONTAMENTOS

INSEGURIDADE

997

INCORPORADA

NOBREZA GALEGA

INVASINS

AL-MANZOR

REINO ASTUR

REIS ASTURLEONESES

SANTIAGO

Cabo FISTERRA 2

FINAIS IX

ORDOO I

910
GALICIA X-XI

REINO INDEPENDENTE

GALICIA

X-XI

INDEPENDENTE

UNIDA A LEN
Cabo FISTERRA 2

UNIN CON CASTELA

XII

1109

XII

PODER REAL

DIVISIN EN CONDADOS

REI DE GALICIA

DEPENDENCIA

IMPONSE

GALICIA

PORTUGAL

ALFONSO RAIMUNDEZ

COROA DE CASTELA

CASTELANI ZACIN

Cabo FISTERRA 2

A FEUDALIZACIN DE GALICIA

MONARCAS ASTURLEONESES

COMPRAN FIDELIDADE NOBREZA

NOBRES

TEMEN

FEUDOS

RECIBEN

NOBREZA GALEGA

TTULOS

CONDE
Cabo FISTERRA 2

NOBRES,BISPOS E ABADES

TERRAS GALEGAS

PREPONDERANCIA

SEOROS RICOS

NOBREZA BISPOS E ABADES BISPADO IGREXA MOI PODEROSA

ARCEBISPADO DE SANTIAGO

MOSTEIROS

MOSTEIROS
Cabo FISTERRA 2

OS CAMPESIOS

PROPIETARIOS

TEEN MEDO

ENTRGANSE AOS SEORES

POUCOS

INCURSINS

PROTECCIN

MUSULMNS FEUDALIZACIN NORMANDOS

Cabo FISTERRA 2

VILA,VILAR E CASAL

PEQUENOS NCLEOS VILA DEPENDENCIA DUN SEOR VILARES CASAL ACTIVIDADE ECONMICA

PEQUENAS VILAS
EXPLOTACIN UNIFAMILIAR

AGRICULTURA

Cabo FISTERRA 2