GNCEL

Fillerin kavgasnda imenlerdir en ok zarar gren

RPORTAJ: ARS NALCI
Ailenin Lbnanl olduunu syledin. Nasl bir hikyeleri var? Aile byklerim Kilikyann (Adana) farkl farkl blgelerinden Konya ve Kilisten gelmiler. Onlarn hikyesi de 1915i yaam dier Ermeni ailelerin hikyelerinden farkl deil. Yetikin bir insan olarak onlarla bu konular konuma ve hikyelerini dinleme frsatm olmad ne yazk ki. Ailemi ok genken kaybettim. Kurtulanlarla evrili bir evrede bydm. Muhtemelen de onlarla hl hayatta iken konuma frsat bularak byyen son nesiliz. Ya diaspora algs? Diaspora uzun bir sre eytani bir varlk gibi algland. Batan beri hi anlay gsterilmedi. Sanrm diaspora bugn Trkiye iin Ermeni sorunundan daha byk ve ok dikkatle, eldivenle yaklalmas gereken bir tabu. Benim neslim, byk dedelerimin nesli ve daha da ncesi, mutlak mlkszletirilmi bir srete yaadlar. Ve o srete Ortadouda, Avrupada, Amerikada Ermeni topluluklar oluturdular. Bir yok etme politikas gtmediler. Bu senin bahsettiin soykrm tasarlar, gizli odalarda kararlatrlm gizli kiilerle alnm bir Trkiyeyi yok etme plan deil. Bu, 1915 felaketinden kurtulanlarn glgesinde bym, yetimi olanlarn, bu konu Trkiyede konuulamad zamanlardaki adalet araydr. Bizim Krtler, Bizim Ermeniler gibi imdi Dileri Bakan Ahmet Davutolu Diaspora bizim diasporamzdr demiti. Sen ne dnyorsun? Bir sahiplenme giriimi var. Bu giriim tabii ki hereyi almak, herkesi kanatlar altna almak isteyen emperyal bir giriim. Yani insanlar sahiplenirken kendi artlarn benimsetmeye alyor. Bence Trkiye devleti Ermenilerle ilgili deneyelim bakalm, bundan nasl ve ne kacak, kazanlarmz nasl maksimuma karabiliriz ve kayplarmz nasl minimize edebiliriz? fikrini brakmal. Yaplmas gereken Bu iin ierisinden nasl bir adalet datarak kabiliriz olmal. nk kesin adalet imknsz. Amerikan bakanlk seiminde Ermeniler nasl bir duru sergiledi? Seimler ncesinde, Amerikan Ermeni avukatlar grubu, Romney veya Obama olsun, her iki adaya destek vermeyeceklerini aklamlard. Bunun nedeni ise, her iki adayn da hibir ekilde 1915 felaketiyle ilgili konular gndemlerine almam olmas. Dolaysyla Ermeniler bu seimde nemli rol oynamad.

bnan doumlu Khatchig Mouradyan (yani sizin okuyacanz ekilde Haik Muradyan), ABDde yayn yapan Armenian Weeklynin Genel Yayn Ynetmeni. Biz onu aslnda diasporann sesi olarak biliyoruz. Biroklar bu ii yaptn duyunca Amerikan Ermeni lobisini onun ynettiini sanyor ve hemen sorularn dizmeye balyor... Ama biz yle bakmyoruz duruma. Son birka yldr sk sk Trkiyeye geliyor. Adanann farkl blgelerinden gelen, Konya ve Kilis kkenli atalarnn izini srmek iin. Her geldiinde kendini daha iyi hissettiini sylerken, bir yandan bu ac dolu topraklarn iyiletirici zelliine deiniyor. Aslnda tezini yazmak iin geliyor Trkiyeye ve Osmanl arivlerinde alyor. Son geliinde Diyarbakrdan sonra Vanda bulmu kendini. Meretoya trmanm. Dn yolunda stanbul manzarasn arkamza, sonbahar gneini de tepemize alp sohbete koyuluyoruz. Rahat ve iten... Fillerin kavgasnda imenlerdir en ok zarar gren diyor... te o sohbetten geriye kalanlar. Son birka yldr sk sk Trkiyeye gelip Anadoluyu geziyorsun. Birka gn nce Vandaydn, daha nce de Diyarbakrda... Ziyaretlerimin ncelikli nedeni tezim iin Osmanl arivlerinde almak. Tezim iin 1915 felaketinin ikinci aamas zerine bir aratrma yapyorum: Ermeni srgnlerinin Halepe var ve Frat nehrinden Der Zora gnderilmesi. Benim ziyaretimin asl amac bu aslnda. Bu kez Sasundan geip Vana gittim. Birka gn de Diyarbakrda kaldm. Benim iin ok doyurucu, ayn zamanda zenginletirici geziler oluyor bunlar.
80

GNCEL

Suriye Ermenileri, Trkiye Ermenilerine benziyorlar? demitin bir keresinde. Bundan neyi kast ediyorsun? Bu blgede aznlk halklarn karlatklar sorunlar ounlukla ayndr. Aznlklar bu blgede hep uyum salamak zorunda kalmlardr. Her zaman bask vardr. Radarn altnda kalmaya almlardr. Suriye Ermeni toplumu da farkl deil. imdi kendilerini tam atmann ortasnda buldular. Sivil sava ve kan. Artk oralarda mevsim bahar deil. Arap bahar yok. Birdenbire toplumun yaamn srdrd tarz deitirmesi bekleniyor. Ve imdi Trkiyedeki Ermenilere unu sylyorum: Suriyeli Ermenilere vaaz vereceinize nce bir aznlk olarak kendi durumunuzu gzden geirin. Aznlk olma halini ve zorluklarnz, deneyimlerinizi dnn. O zaman bu kadar byk politikalarn arasnda aznlk olmann ne demek olduunu daha iyi anlarsnz. Sonu olarak diaspora ne istiyor? Bu sorunun eitli katmanlar var. Sorduun iin teekkr ederim. Bu topraklarla olan ba asla kopmad. 80lerinde bir arkadam var benim ve srekli unu syler Ermeniler son Osmanllard. te bu, onlar bu topraa balyor. Bu kylerle ba hibir zaman kopmad. Aslna bakarsan ben bu kyleri ziyaret ettiimde insanlar bana srekli Hazine mi aryorsun? Altn m aryorsun? diye soruyorlar. nk onlar bu insanlarn taa Amerikalardan kalkp hiliin ortasndaki o kye hergnk gzergahlarym gibi duygusal balarla geldiklerine ihtimal vermiyor. Ksaca okurlarmz iin zetlersen, Khachig Mouradian kimdir? Lbnanda dodum. Orada bydm. Lbnanda niversite eitimimi srdrrken bir yandan da oradaki gnlk Ermenice gazete Aztagta editrlk yaptm. 5-6 sene nce ABDye tannca bu kez Amerikal Ermeni toplumunun ngilizce yayn yapan haftalk dergisi Armenian Weeklynin direktr oldum.
81