Professional Documents
Culture Documents
ok 0 P bl rd
ok aw o e
ed'gef;
jrefrmou&mZf 841 ckESpf (at'D - 1479) wGif yJcl; ([Hom0wD) bk&if &mrm"dywd ("rapwD)
rif;onf uvsmPDodrfausmufpma&;xdk;onfhtcg ok0Pblrdt&yf ]Ak'omoem pwifwnf &[ef;
a,mufsm;? &[ef;rde;f r? omraPa,mufsm;? omraPrde;f rwdjhk zpfMuuke\
f }[kazmfjycJo
h nf/ if;ok0Pbrl o
d nf
ok"ryl&oxHk? a*gVrwduESifh wdkufuvm;[ktrnfrsm;jzpfaMumif;? rif;aejynfawmfonf auvmoayg
bk&m;\ taemufajrmufaxmifh&SdaMumif;? NrdKYwpf0ufum; awmifay:&Sd? tjcm;wbufum; nDaomajrjyif
jzpfaMumif; a&;xdk;azmfjy\/
txufyg uvsmPDord af usmufpmTe;f twdik ;f vdu
k
f 19 &mpkaESmif;ydik ;f umv a&S;a[mif;okawoe
t&mxrf;rsm;jzpfMuaom a'gufwmtD;? azmfcrf;rm;ESifh rpwmawmfpdefcdkwdkYESpfOD;onf rGefjynfe,f? oxHkcdkif?
bD;vif;NrdKYe,f auvmoawmifajcodkY uGif;qif;avhvmcJhMu\/ auvmoawmifajc0if;u&GmESifh uif;&Gm
tMum; a&S;ok0PblrdNrdKYdk; ESifh usHK;wdkYt<uif;tusefrsm;udk awGYcJh&aMumif; if;wdkY\ tpD&ifcHpmrsm;wGif
toD;oD;azmfjycJhMum\/ 1958 - ckESpfodkY a&mufonfhtcg a&S;a[mif;okawoeTefMum;a&;0efOD;zdk;vwf?
jrefrmEdkifiHordkif;aumfr&SiftzGJY0if ygarmuvkpfESifh a'gufwma':oif;MunfwdkY tzGJYonf auvmoawmifajcrS
wdkufukvm;NrdKUa[mif;ae&mudkvnf;aumif;? ,ckoxHkNrdKYae&m&Sd oxHkNrdKYa[mif;wdkYudkvnf;aumif;? uGif;qif;
azmfxkwfay;cJhMu\/ 1974 ckESpfodkYa&muf onfUtcg? ok0PblrdNrdKYa[mif;wl;azmfokawoevkyfief;udk
a&S;a[mif;okawoeXmeu pwifaqmif&GufcJh&m? 1975 ckESpfrS 1978 ckESpftxd rGefjynfe,f? oxHkcdkif?
bD;vif;NrdKYe,f? auvmoawmifajcrS t,uforESifh 0if;uaus;&Gmwl;azmfrIrsm;? 1986-ckESpfrS? 2000jynfhESpf
txd usdKuomNrdKYa[mif;wl;azmfokawoevkyfief;ESifh 2000 jynfhESpf oxHkNrdKYa[mif; wl;azmfokawoe
vkyif ef;rsm;udk aqmif&u
G cf NhJ y;D jzpfygonf/ uJo
h w
Ykd ;l azmfoak woevkyif ef;rsm;rS yPmrwl;azmfrt
I pD&ifcpH mrsm;
toD;oD;azmfjyxm;csuft& ok0PblrdNrdKYa[mif;acwf (bDpD 3 &mpkESpf) txd a&S;usEdkifaom taxmuf
txm;rsm;udk cdkifcdkifrmrmawGY&Sd&aMumif;rod&ao;yJ? taxmuftxm;trsm;pkrSm yk*Hacwf(c&pf 11-&mpkESpf)
,Ofaus;rItaxmuftxm;rsm;om jzpfaMumif;od&ygonf/
-1 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
-2 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
ok0Pbrl d okawoe
jrefrmEdkifiHonf ok0PblrdNrdKYa[mif;wnf&mXmejzpfaMumif;
uGi;f qif;okawoe taxmuftxm;ESiw
hf uG oufaoxljyovk
d pm
udak &;ygonf/ ajray:wiG af wmzH;k vsuf uG,af ysmufaeao;aom NrKd aY [mif;
rsm;udk pepfwus uGi;f qif;avhvmjcif; rjyKEidk af o;ouJo
h Ydk ajratmuf
wGief pfjrKyaf eqJ ]ok0Pbrl }d ,Ofaus;rItarGtESprf sm;udk okawoDwYdk
tenf;i,frQomodMuao;\/
ok0Pbrl ,
d Ofaus;rIysEYH w
hHS nf&&dS m a&S;a[mif;oxHak 'oodYk toGm;
tvmcufcjJ cif;? e,fajrrNird ;f csr;f ao;jcif;wkaYd Mumifh okawoDrsm; ta&muf
taygufenf;aeygao;onf/ xdkYtjyif y"meusaom tcsdKY NrdKYa[mif;
ae&mrsm;udk 1970 jynfv
h eG Ef pS rf sm;wGirf S okawoDwaYdk wGcY yhJ gonf/ uJo
h Ydk
aumif;uif"gwyf zkH wfaI vhvmjcif;rS wpfqift
h opfawG&Y aom NrKd aY [mif;
ae&mrsm;udk pmwef;wifjyxm;ygonf/
-3 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
ok0Pbrl d trnfwiG yf kH
]ok0Pbrl }d [kac:aom a'oonf wdrjf rKyaf ysmufu,
G af eqJ jzpf\/ ]a&Tajr}? ]a&Ta&miftqif;jzifh
wifw
h ,faomajr}? a&Txu
G af omEdifk if }H ponfjzifh t"dyg ,&f jrefrmwdu
Yk ]a&Twikd ;f jynf? a&TEikd if }H [kqakd om
a&S;a[mif;rif;EdkifiHwpfckonf? atmufjrefrmEdkifiHyifv,furf;dk;wef;om wnf&SdaMumif;? xdkrif;EdkifiH\
NrdKYawmfa[mif;onf ,ckoxHkNrdKUae&myifjzpfaMumif;? ,if;NrdKYawmfudk jrefrmhtpOftvmrSwf wrf;rsm;wGif
]ok0Pbrl -d ok"r0wD}[kac:qakd Mumif;? ,if;ok"r0wDrS oxHNk rKd t
Y rnfwiG cf ahJ Mumif; ]oxH&k mZ0if}udk jyKpo
k l
OD;ynmESihf ]rGe&f mZ0ifEiS ahf pwDawmfordik ;f } udk jyKpo
k l OD;a&Taemfwu
Ykd qdyk gonf/
]ok0Pbrl }d [k ausmaf pm&jcif;taMumif;rSm ok"r0wD? oxHjk ynfonf ]a&Ttqif;ESihf wlaom
ajronfvnf;aumif;? a&Txu
G t
f yfaomajronfvnf;aumif;? a&Txu
G t
f yfaomawmifwYkd onfvnf;aumif;?
a&Txu
G t
f yfaomjrpf? acsmif;wdrYk pS a&Txu
G t
f yfaom tif;tdik pf onfwYkd aygrsm;aomaMumif}h ok0Pbrl [
d k
a&S;tcguyifac:Muonf/ (oxH&k mZ0if? pm-30)
]r[morwrif;\om;awmf ol&,
d ukrm&rif;om;onf rdr\
d jynfot
l vH;k t&if;ESiw
hf uG uko0wD
(tdEd,)jynfrScGJxGufvmNyD;? pnfrsufESmjyifuJhokdY om,mnDGwfaom oxHkNrdKYwnf&mt&yf? awmBuD;odkY
a&mufvmcJah Mumif;? xdt
k cgawmtajc? awmif\tajcajrjyif a&Tajr&wem aygi;f rsm;pGmwdu
Yk kd aumif;pGm
jrifawG&Y ojzifh pdwEf v
S ;kH aysmaf rGcY sr;f omjcif;jzpf? awmawmifcyif;wdu
Yk dk ckwx
f iG &f iS ;f vif;apNy;D ? NrKd eY ef;wnf
axmifvsuf ol&,
d &mZmtrnfjzifh rif;jyKawmfral Mumif;? odMum;rif;pH&m ok"rmewfeef;ESiw
hf al omaMumifh
ok"r0wD[ak c:wiG f aMumif;azmfjyonf/} (oxH&k mZ0if? pm- 19-20)
-4 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
ayw0wK
odaYk omf yifv,fa&vrf;c&D;onf aiGoifjzL;cif;onfv
h rf;wpfcak wmhr[kwaf y/ avjyif; rkew
f ikd ;f
rsm;us oabFmysujf cif;? epfjrKyjf cif;wdaYk Mumifh tE&m,fvnf; Bu;D rm;vSonf/ taMumif;udk ayw0wK?
cvm#d,aywdcef;
txtrSmuH b*0wdavmau
OyZw
d mG y0ww
d 0& "rpau
tEkyak Ae om0w,
d H
0d[a&aEm om0wd0godaem
owowm 0gPZd m
ok0Pbrl d O'
d em0g,
r[mork'H Mow&d o
H k
awrdtmkVm em0g0dor*gwap
kuw
d m awpdawmp
y&dAr Ew
d H ya'oH t*rmod/ [k *gxmpDonf/
jrefrmjyefrmS igwjhkd rwfpmG bk&m;ocifonf avmuyGiahf wmfr
l jrwfaomw&m;pufuv
kd nfaponf &Sad omf
(w&m;OD;a[mawmfro
l nf&adS omf) tpOftwdik ;f om0wjd ynf aeawmfrpl Of? om0wdN rKd Y aeukeaf om ukeo
f nf
ckEpS &f mwdo
Yk nf ok0Pbrl u
d kd (ok0Pbrl o
d o
Ykd mG ;jcif;Xm) &nf&,
G
f avSjzifrh [mork'& mudk jzwfu;l MuukeNf y/D
xdkukefonfckESpf&mwdkYonf wufpD;tyfukefaom avSwdkYudk tm;BuD;aomavt[kef (rnDnmaomavt
-5 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
[ke?f rek w
f ikd ;f )onf vTiyhf pftyfuek o
f nf\tjzpfaMumif?h xdrk o
S nfrv
S nf; ([k[
d o
dk nfonfywfcsmvnf) ywfywf
vnfuek \
f / (cvm#d,aywd? ayw-|-44)
if;ayw0wK? ygVd vdyw
k a ywtcef;vnf; ok0Pbrl o
d o
Ykd mG ;aom oabFmpD;c&D;onfwYkd taMumif;udk
om0w0d goad em ud&yg#vdyw
k 0 goad em p
A[l0gPZd m em0g,ok0Pbrl d H tmtrdo/k
wawaum Oygoad um tmAm'daum
rmwk*gar y#dA'pad wm umvrmumoH/
aom uwukoavmyd a'0avmuH
tEky yZw
d mG w,
d m y#dA'pw
d w
m ,
ork'r aZs 0drmEkayawm ykwmG edAw
/d
,H yeaom y#dA'pad wm
wD ok0Pbrl *d gred d H em*H
tbd,
k S *pw
H ?d
txacg aomayawmwHxw
k d H
*a[wkumarm em0g, *reHOyk'/d
[k *gxmpDxm;&m
if;jrefrmjyefrmS (wqifhpum;t&) om0wdjynfESifh yg#vdykwfjynf aeMuukefaom rsm;pGmaomukefonf
wdkYonf avSjzifhok0PblrdodkY oGm;MuukefNyD (qdk\)/ xdkvlukefonftaygif;wdkYwGif wpfa,mufaom
tema&m*gEydS pf ufaom ukeo
f nfwpfa,mufonf rmwk*gr wyfrufaompdwjf zifh aoavawmhonf/
xdkaooGm;aom ukefonfonf jyKNyD;tyfaomukodkvfaumif;rI&Sdygaomfvnf; ewfjynf rjzpfbJ rdef;r
wyfrufaompdwf (Oyg'gef) aMumifh ork'&mtv,facgif Adrmefjzifhae&aom Nydwmb0jzpfavNyD/
xdu
k ek o
f nfNyw
d m Bu;D wyfrufaom rde;f ronf ok0Pbrl o
d o
Ykd mG ;&efjzpfaom tMuifavSuw
kd ufp;D oGm;\/
xdkaomtcg xdkrdef;rudkwyfrufaecJhaom NydwmukefonfBuD;onf xdkavSpD;vmaom olwyfrufaom
trsK;d orD;ud&k ,lcsi
f avSjzifo
h mG ;jcif;udk (avSp;D jcif;ud)k wm;jrpfcNhJ y/D
(ayw-t|-254)
r[mZeu Zmwfawmf
ax&0g'Ak'b
mom0ifw\
Ykd r[mAk'0 ifZmwfawmfBu;D rsm;rS r[mZeuZmwfawmfukd tuRr;f w0if&MdS u
NyD;jzpfygonf/ bk&m;tavmif;awmf r[mZeurif;om;onf crnf;awmfrif;BuD; \ xD;arGeef;arGudk
jyefvnf&tHah omiSm rdcifxrH &S wemypn;f xuf0ufrQukd awmif;,lpD;yGm; &Sm&eftwGuf ukeo
f nfwEYkd iS t
hf wl
avSoabFmpD; ok0Pbrl o
d Ydk ukeu
f ;l &eftoGm;? c&D;wGif oabFmysucf &hJ onf/ if;ZmwfawmfygVb
d mom
t|uxmusrf;wGif
wHye*a[wGm? ok0Pbrl d H
*Em"[k"eH tm[&dwmG /
-6 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
&ZH *PS
d mrDw?d aomOyH
tm[&maywGm/
b@dwu
H wGm? ok0Pbrl d H trdau[d
0g PdaZ[d o'd H empm,/
bPtma&maywGm/
ykeed0ww
d mG 0\ - &HpEw
d mG /
trgt[H ok0Pbrl d -H *rdmyDwt
d m[/ [l *gxmpDygonf/
t"dyg ,rf mS xdk&wem? a&T? aiGponfwdkYudk ,laqmif ok0Pblrda&TajrodkYvQif oGm;vyfrsm;pGmaom
ukeyf pn;f -Opm&wemudak qmif,
l rif;tjzpfu,
kd al ytH/h odYk xdv
k Qiaf om? xdZk eurif;om;onf wpf0uf
aom &wemwdu
Yk kd aqmif,al pNy;D txkyjf yKNy;D vQi?f ok0Pbrl o
d o
Ykd mG ;rnfjzpfuek af om ukeo
f nfwEYkd iS w
hf uG
twlomvQiaf vS Opmxkyf ponfwu
Ykd kd wifcNhJ y;D av wzefwjkH yef&mS vsu?f r,fawmfut
kd xyfxyf&cdS ;kd vQi
f
tkt
d rd uREykf o
f nf ok0Pbrl rd nfaom jynfoo
Ykd mG ;yguek t
f /hH odaYk jymqdak v\ / /
r[mZeuysKUd vnf; vuFmoGm;jzihf odpYk yfqx
kd m;&m
Opmrnfrsm;? onfo;kH yg;wGi?f
&Sio
hf m;w0uf? r,fw0ufwnf?h
csed pf ufrQap? cGaJ 0Ny;D vQi?f
yifv,fciG f ? oH;k yifwikd Bf u;D ?
oabFmpD;? ES;D ES;D ET,Ef ,
T ?f
acgujf cif;<u,fatmif? q,fjyefwyd;k ?
wd;k ruom? ok0Pm[k
onmblrd? ESHhodnmaMu
ausmf0ef;aponf? a&Tajr&yfjcm;
wdik ;f wkid o
f mG ;? pD;yGm;&Sm&Sm?
jrwfOpmjzif?h rd"v
d mjynf?
,lthHonf[k/
[ljzpfygonf/
O'get|uxm
wpfzef O'get|uxm rmrd,okw0 Pem tcef;pmrsuEf mS (70) wGif
aom Z,yawm ,&m0goH 0oaEm
0PdZw
m , A[keH b@meH em0Hyal &wGm
Ork'H y0gaowGm ty&my&H o&aEm
ow0ga& o'd aH ,0 y&dom,
twaem em&H Oy*d / /
t|ar *ga&ye ]ok0Pbrl d H trdmrd} wd
-7 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
ygpdwsm'd t|uxm
tjcm;Ak'0 gpuusr;f pmrsm;wGiv
f nf; ok0Pbrl t
d aMumif; azmfjycsurf sm;&Syd gao;onf/ ok0Pbrl u
d kd
oGm;&mvrf;c&D; ork'&mjcm;vsuf&SdaMumif;udk
r[mork'H w&dwu
k marmwd
ok0Pbrl d H tEKeH m0g,
r[mork'H w&dwu
k marm/ [kawG&Y \/
if;jrefrmjyefrSm
ok0Pblrdt&yfodkY oGm;jcif;iSmavSjzifh
r[mork'& modYk ul;&jcif;iSm tvd&k jdS cif;onf
]r[mork'Hw&dwkumarm} rnf\/ [ljzpfygonf/
uJo
h Ykd r[mork'& mudu
k ;l ok0Pbrl t
d &yfoYkd oGm;aom&[ef;wdt
Yk m;vnf; tmywfroif[
h k
(ygpw
d sm'dt|uxm) (em0gbd [
k e oduKd ye) tcef;wGif odzhk iG q
hf x
kd m;ygonf/
]temywd wd&,
d H w&Pm,m}wd?
Zwe eau0vH e'd,m? a,myd
r[mwdwy Ekawm wmrvdwd 0H g
ok0Pbrl d 0H g *pwd wmydtemyw/d
if;jrefrmjyefrmS -
-8 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
Zmwu t|uxm
ig;&mhig;q,fZmwfawmf (Zmwu-|-4^16) wGiv
f nf;
aom {u'd0oH pdaEod ]t[Ha*a[ paced
aP'gwkH eou
d mrd?
ty&duaD Pa,0 pae em0g, ok0Pbrl d H
*Em"eH tm[&dmrd} wd?
aomem0H AEmaywGm b@ yl&maywGm
ykw' g&H tmraEwmG ,m0g[H tm*pmrd
wm0ar'geH tEkypEd w
d mG y0aw,smxmwd
0wGm 'gouru&y&d0ak wm
owt
H m'g, Oyg[eH tmk,S rZsEu
dS ora,
ye*grmbdrak cg yg,mod
jrefrmjyef-
wpfaeY ocFyP
k m ;onf ]igonftrd f "eOpmukeaf vvQif vSL'ge;f jcif;iSmpGr;f Edik v
f rd rhf nfr[kw?f
"eOpmrukecf rf;cif avSjzifo
h 0k Pbrl o
d o
Ykd mG ; Opmudw
k pfzefaqmift}hH [lBupH nfavNy/D xdo
k cFyP
k m ;onf
avSuzkd pYJG &D if b@mudt
k jynfjh znh
f om;r,m;udak c:Ny;D vQif ]igjyefvmonfw
h ikd af tmif igt
h m;wpfzefjzwf
tvSLudjk zpfapMuukeaf vmh} [kq
kd uRet
f vkyo
f rm;rsm; Nc&H v
H suf xD;ud,
k
l zdeyfupkd ;D aerGe;f wnft
h csed f
0e&GmbufoYkd OD;wnfxGuo
f mG ;avNyD . . . / [lyg&o
dS nf/
if; Zmwut|uxm(|-3^174)vnf;
w'g uku
k p0gPZd mem0g, ok0Pbrl d H
*p Ed? aomawOyouFrdwGm
]t[H*EaAm em0g,a0weH
ca@wGmwkrmS uH *EAH u&domrd?
rrraexm} wd?
aw ]om"l} wd wrd tma&maywGm
em0H0
d aZok H
if;jrefrmjyef xdt
k cg uku
k p ukeo
f nfwo
Ykd nf avSjzifo
h 0k Pbrl o
d Ykd oGm;Muuke\
f / xdb
k &k m; avmif;onf
xdkukkupukefonfwdkYtm;csOf;uyf ]vrf;jyjzpfaomigonf avS\tzdk; tcudk uefUowfydkif;jzwfap
oifuek o
f nfwt
Ykd m; oGm;oifah omc&D;ud
k eT t
f /hH igt
h m;vnf;vku
d cf iG ahf y;ygavmh} [k qd\
k /
xdu
k k u
k puek o
f nfwo
Ykd nf ]aumif;ygNy}D [k jyefajym xdb
k &k m;avmif;udv
k nf;
(avSay:o)Ykd wufapavSuv
kd w
T
f (&Guv
f iT
hf )[k azmfjyyg&o
dS nf/
-9 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
rdvEd y mygVdawmf
wpfzef rdvEd y OmygVad wmf
,xmr[m&mZ oraem em0daumy#ae
ok|KuwokauFm r[mork'H y0gow
d mG
0*F w
H aumvH "deaH om0D&H ok&|H
tvo'H aumvy#eH ok0Pbrl d H *pwd
tnrd ,H udd em0go&PH
if;jrefrmjyefrmS -
- 10 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
ok0Pbrl t
d &yfonf tdE,
d ESihf ork'& m (b*Fvm;yifv,f) jcm;vsuaf e\/ ukeo
f ,
G f a&mif;0,f&m
qdyu
f rf;NrKd Y jzpf\/ oabFm(&Guaf vS)jzifh vmaomukeo
f nfwrYkd mS wpfcgwpf&H avjyif;rkew
f ikd ;f 'PfaMumifh
toufq;kH I;H &jcif;vnf;&S\
d / odaYk omf q,fcgwpfcgrQomjzpf toGm;tvmrysuaf y/ aomPESiOhf wrax&f
wdq
Yk u
kd af &mufvmaMumif; wwd,o*uxm (*d-|? 1^52) azmfjycsuw
f iG f ]'dy orEawm}[lonfU
yk't
f &? uRe;f ajr[lteuf&ay&m? tcsKyUd nm&Siw
f u
Ykd ok0Pbrl o
d nf uke;f ajrr[kwf uRe;f Edik if jH zpf wef&m
\[k ,lqMuayonf/ odjYk zpf ta&SaU wmiftm&SuRe;f qG,yf ikd ;f rS rav;uRe;f qG,?f pkrmMwm;uRe;f ? *smAm;uRe;f
ponfwu
Ykd kd ok0Pbrl t
d &yf[k Te;f qdck MhJ uayonf/ trSerf mS rax&fwt
Ykd apmift
h a&Smuf (tky)f rsm;xm;
onfhuRef;qdkonfrSm auvmoawmifajc&if; ywfvnfae&mudkomqdkvdkjcif;jzpfygonf/ rav;? *smAm;?
pkrmMwm;uRe;f Bu;D rsm;udk ywfvnftapmifh yk x
f m;&ef rjzpfEikd af y/ auvmo awmifajc ok0Pbrl Nd rKd aU wmfukd
a&usKH;ywfvnf0ef&Hvsuf pDrHxm;jcif;jzpf xdkawmifajca'owpfckvHk;udk uRef;[kqdkvdkjcif;omjzpfEdkif\/
taMumif;udk a&St
Y cef;rsm;wGif qufvufaqG;aEG;wifjyoGm;ygrnf/
yg&mZdu t|uxm
aomPESifh Ow&rax&fwdkY qdkufa&mufcsdeftcg a&apmifhbDvl;rsm;u ok0PblrdNrdKYawmfudk
aESmuf,u
S v
f su&f ydS t
kH aMumif;udv
k nf; ordik ;f q&mwdu
Yk yHjk yifqefqefZmwfvrf;tjzpfa0zefcMhJ u\/ yg&mZd
t|uxm usr;f yg&adS om
ok0Pbrl d H *Eme aomEkw& m
r[d'u
d m? ydomaped 'rdwmG e
jA[Zmv a'o,sKH
if;jrefrmjyef
wefc;kd Bu;D aom toQiaf omeESihf toQiOf w&rax&fEpS yf g;wdo
Yk nf oH;k yg;ukeaf om toQiw
f
d
*kw? toQifaomrm,wdkhESifh ok0Pbkrdrnfaom (oxHk) jynfodkY? aumif;uifc&D;jzifh <uawmfrlvm
a&usufpm;aom a&apmifhbDvl;rsm;wdkYtm; wefckd;awmfjzifh ESdrfeif;qHk;rawmfrlav uGef&ufyrmajcmuf
q,fEpS jf zmaom rdpm 'd|w
d jhkd zifh Iyaf xG;aomjA[Zmvokwaf wmfukd a[mawmfru
l ek Nf y/D
[lonfU taMumif; t&mwku
Yd v
kd nf; vufoifrh cHvMkd uay/
Ak'pmayusrf;*efrsm;jzpfMuaom Zmwut|uxm? t*Fkw&t|uxm? yg&mZdut|uxm?
rdvdEySmwdkYu ok0Pblrdtrnfukd azmfxkwfvsufwnfae&mtaetxm;udkvnf; TefjycJhNyD;jzpfygonf/
,if;yd#uwf pmayusr;f *efazmfjycsurf sm;udk tpOftvmrSww
f rf;rsm;[kom owfrw
S
f odyeH nf;usqef;
ppfcJhjcif;r&Sdao;ay/ ,if;wdkhudk taxmuftuljyKaom a'owGif;om;wkdh\ &mZ0ifusrf;rsm;? ausmufpm
armfueG ;f rsm;udv
k nf; acwfNyKd it
f axmuftxm;rsm; r[kwo
f jzifh '@m&Drsm;omjzpfonf[k owfrw
S Mf uygonf/
ordik ;f q&mrsm;twGuf '@m&D qefqefyjkH yifrsm;[k wdik ;f &if; &mZ0ifwu
Ykd kd jiif;y,fvMkd urnfjzpfaomfvnf;?
pmaytu&m ray: xGe;f ao;cifu vlo
U rkid ;f udak vhvmMurnfh a&S;a[mif;okawoeynm&Sirf sm;twGurf l
if;&mZ0if xGupf um;rsm;rS taxmuftxm; oJveG pf ud&k mS Edik v
f rd rhf nf/ odjhk zpf oufqikd &f m a'oordik ;f
rsm;udkvnf; qufvufaz:jyoGm;ygrnf/
- 11 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
&mZ0ifxuJ ok0Pbrl d
wdik ;f &if;taxmuftxm;rsm;rS ok0Pbrl t
d aMumif;udk azmfjy&ef ae&ma'oESit
hf csed (f &ufp)JG (Time
and Space) ukd odom&eftwGuf umvtydik ;f tjcm; (Date) ESihf tjzpftysuf (Event) udk azmfeT ;f wif
jy&ygrnf/ taemufwidk ;f ordik ;f wif&ufpu
JG kd c&pfEpS jf zifh azmfjyvsu&f o
dS uJo
h Ykd ta&Sw
Y idk ;f tE,
d ? jrefrm?
,d;k ',m; (xkid ;f ) Edik if o
H rkid ;f twGuf Ak'y &deAd m ef pHveG o
f nfEh pS f (omoemESp)f udk oH;k avh&o
dS nf/ ,ck
ok0Pbrl o
d rdik ;f udv
k nf; Ak'r wdik rf aD cwf? Ak'a cwf? Ak'v
eG f (omoemESp)f acwf[
l u@cGNJ y;D azmfjyygrnf/
odkhjzpf ok0Pblrd[kqdkvQif tjzpftysufBuD;ig;ckESifh oufqkdifaeaMumif;awGY&rnfjzpfygonf/
1/ yxrjzpf&yfrmS Ak'r wkid rf u
D ok0Pbrl Nd rKd w
Y nfaxmifyjkH zpf\/
2/ 'kw,
d jzpf&yfrmS Ak'E iS ahf cwfNyKd if ok0Pbrl jd zpfygonf/
3/ wwd,jzpf&yfrmS Ak'v
eG f (omoemESp)f oH;k &mpkEpS w
f iG f wwd,o*Fg,emwifyNJG y;D ajrmuf
ud;k wkid ;f ud;k XmeodYk t&Siaf rm*vyd w
k w
d rax&fBu;D u omoemjyKtzGrYJ sm;udk apvTwcf phJ Ofu aomPESihf
Ow&rax&fwdkh<ua&mufawmfrlcJhaom ok0Pblrdjzpfygonf/
- 12 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
rSeef ef;&mZ0if
xdt
k cg (omoem 900 ausm)f ok0Pbrl rd nfaom oxHjk ynf tppGmrif;jyKaom oD[&mZmrif;rS
om;ajr;rysuf ESpfq,fhig;qufajrmufjzpfaom "rygvrif;onf omoemawmf tvGefMunfndK&um;
t&SiAf 'k a Cmotm; qifjzLwpfp;D trwfBu;D av;a,mufEiS w
hf uG txl;xl;aomvufaqmifwjhdk zifh cs;D jri afh y\/
t&SifAk'aCmovnf; ykodrfoabFmqdyfrS rZdKra'oodkh ul;awmfrlNyD;vQif rZdKra'o r[maAm"d?
owXmeae&O&m? ykyg akH usmif;awmfpaomyHpk rH sm;udk yef;csw
D aYkd &;apNy;D vQif oD[&kd u
f Re;f ay:oYkd ul;tHo
h nfukd
MuaH wmfr\
l /.. (xkad emuf)
'udP
a'ob*FoabFmqdyo
f Ykd oufoabFmjzifh oD[|kd u
f Re;f odu
hk ;l awmfr\
l / xkt
d cg oD[|dk u
f Re;f
r[m0d[m&"meC& oHCmygvrax&fxH ax&0g'ESihfwuG oD[kd|ftXuxmudkem a&S;OD;pGm
0do'k rd *fusr;f udjk yK\/ xkad emuftvH;k pHak om tXuxmusr;f wdu
Yk kd rm*"bmomjyefawmfr\
l /
xkrd w
S yg; oD[Vkd t
f &SiAf 'k [
w
d q
&mxH r[mtXum? r[mypu
kd t
f |uxm? ukEk t
D |uxm-
oH;k usr;f wdu
Yk o
kd if usr;f trsm;jyKawmfr\
l [lazmfjyxm;ygonf/ (rSeef ef; pm 209 211)
t&Sirf [mAk'a Cmoonf rZrd a'owGio
f moemrwnf? oa&acw&m? oD&yd p,m? &mrna'o
paomt&yfwiG f omoemwnfrnf[o
k &d ojzif?h yd#uwfawmfrsm;udk ok"r0wDoxHjk ynfoYdk aqmif,v
l mcJh
aMumif;? xkt
d cg&mrnwkid ;f tm;vH;k tkwt
f w
k u
f suu
f suf ausmaf pmojzifh rif;? rdz&k m;? jynfom; jynfot
l aygi;f wdYk
- 13 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 14 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 15 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
oxH&k mZ0if(OD;ynm)
yxrok"r0wD
](jrefrmou&mZf) 1185 ck (c&pfEpS f 1796)? owif;uRwv
f qef; (6) &ufaehwiG f aumh*eG ;f ausmuf*l
wGi;f rS i&Jo-D i&rfryd vJ-ZmwwGew
f Ykd wdu
k x
f w
k ,
f cl MhJ uaom rGeb
f momESihf oxHNk rKd Y Bu;D \ ordik ;f pma[mif;ukd
bBuD;awmfbk&m;odkY qufoMuonfwGif q&moD&daZ,solESifh pma&;(iwd)wdkY jrefrmbmomjyefqdkonfU
rGepf mt& jyefpmrSmaomfum;} [l tpcs;D xm;aom okbEd e *&NrKd w
U nfaxmifyt
kH cef;rSm atmufygtwdik ;f
jzpf\/
oxHkNrdKY jzpf&if;tpum; xkdt&yfrkqdk;vlrsKd;tdrfajcig;&m&Sd\/ xdk&GmwGif tBuD;jyKolum;
urmOD;rif;rsKd;rif;EG,frSaygufzGm;aom ok'rme0 trnf&Sdaomolonf ig;yg;oDvESifhjynfhpHkjcif;? w&m;
awmfuu
dk sijhf cif;? a&S;a&S;b0ujyKcb
hJ ;l aom ukov
kd &f jdS cif;wdaYk Mumifh odMum;rif;onf raeEdik
f qif;ouf
vmNyD;vQif NrdKYckESpfxyf? usKH;ckESpfxyf? wnfvkyfzefqif;NyD;rS ok"r0wDNrdKY[k orkwfNyD;vQif xdkok'rme0
trnf&Sdaomoludk
1/ ok"r&mZmtrnforkw
f rif;jyKap\/
xkrd if;pkawaomf
2/ om; y'kr& mZm
4/ aomrEk&mZm
6/ umvD&mZm
8/ rdw&mZm
10/ O'kr&&mZm
12/ t'dEEku&mZm
14/ &ru&mZm
16/ e&mol&&mZm
18/ oD&d0kw&mZm
20/ tom*E&mZm
22/ oD&dwd&mZm
24/ (om;) "ra'0&mZm rif;jyK\/
3/ omvD&mZm
5/ a'0wd&mZm
7/ eE&mZm
9/ omrn&mZm
11/ umv0gEk&mZm
13/ r[momv&mZm
15/ r[mom&&mZm
17/ tEkr&mZm
19/ Okeu&mZm
21/ jA['w&mZm
23/ (om;) O*&&mZm
xdrk if;ESpq
f ,fah v;qufukd vGeo
f nfah emuf ok"r0wDNrKd o
Y nfvnf; rif;qufr&Sd tESprf sm;pGmawmBu;D jzpf
aeav\/ (oxH&k mZ0if? pm - 36 - 37)
- 16 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
'kw,
d ok0r0wD
xdkt&yfwGif &Gmw&GmESifh oD[trnf&Sdaom &aohESifhtukF&trnf&Sdaom&aoh . . .
wdkY&SdMuukef\/ tuFk&&aohxH ok"r&mZmrif;wdkY\ tquftEG,frSjzpfaom oli,fwpfa,mufonf
rxifr&Sm;aomtoGifjzifh&Sdav\/ . . . xkdoli,f\trnfum; oD&d,ukrm[kwGif\/ &aohESpfyg;wdkYonf
odkhBuHMu\/ igwdkh (udwdr) om;onf bkef;ynmvuPmtmPmwefcdk;ESifh jynfhpHkaomom;jzpfonf/
odMum;ewfwahkd pmifrojzifh rif;jzpfxu
kd \
f [kBuMH uuke\
f / xd&k aohEpS yf g;wdBhk uaH omtwdik ;f . . o
. Md um;rif;
onf raeEdik
f qif;oufNy;D vQi?f &aohEpS yf g;wdaYk eaom ocFe;f ausmif;ESpcf w
k t
hkd Mum;wGif NrKd Y ;dk (7) xyf
um&HaomNrKd u
Y w
kd nfvyf (ok"r0wD[k orkwv
f su?f rif;ajrmufwq
H m (5) yg;ESiw
hf uG oD&,
d ukrm udk
eef;wif 1/ aZmwdygv&mZm[laom trnfjzifh rif;jyKap\/ xdrk if;pkawvQif (om;) oD&rd maomurif;onf
rif;jyK\/ (oxH&k mZ0if? pm- 37-38)
wwd,ok"r0wD? ok0Pbrl d
xdt
k cg Zif;usKu
d af wmifwiG af eaom &Si&f aohEiS hf ZGu
J yifawmifwiG af eaom xdrk if;\bd;k awmfjzpfonfU
&Sif&aohESpfyg;wdkYudk oD&drmaomurif;uyifh NrdKYeef;opfwnfaMumif;udk avQmuf&mwGif &aohESpfyg;wdkYu
rdrw
d x
Ykd q
H ;D uyfyal Zmfvmaom 0dZm "d&k Ef iS w
hf ikd yf ifNy;D vQif a*wyvk (a*gah wmif) trnf&adS omawmif\ ajrmuf
t&yf NrdKYwnfNyD;vQif 0dZm"dk&fu ig\ajr;onf bkef;wefcdk;tmPmESifh jynhfpHkaomoljzpfonf/ NrdKYdk;udk
a&TpyfoiG ;f wnfvyk yf gt[
hH k BuNH y;D aomf a&Ttw
k t
f rsm;oGi;f vky
f NrKd w
Y nfav\/
odMum;rif;onf xdkokdYa&Tpyfjzifhvkyfaom NrdKY jzpfjcif;aMumifh t"Gefh&SnfpGm ow0gtaygif;wdkYrSm
Oyg'af b;'gPjf zpf&maom taMumif;jzpfacsonf[k ESpv
f ;kH ylyef 0dZm "d&k jf yKvyk af om a&Twu
Ykd o
kd rd ;f ,lNy;D vQif
OrSiw
f nfvyk Nf y;D rS xdak &Twu
Ykd kd OrifoGi;f xm;av\/ xdrk sm;pGmaoma&Tut
kd aMumif;rl ok0Pbrl [
d w
k iG f
ownf;/ xdOk rSio
f nfvnf; ,ckwikd &f adS v\/
xdkok0PblrdNrKdYudk oD&drmaomurif;u rdrd\tpfudk "rZrif;om;tm;ay; xdk"rZrif;om;
rif;jyKav\/ ok"r0wDNrKd rY mS oD&rd maomurif; rif;jyK\/ nDawmf-aemifawmfEpS yf g;? xD;NyKd i-f eef;NyKd ipf MH u\/
oufawmf (68) ESpw
f iG f uHuek af v\/ xdrk if;r&Sv
d Qif ok"r0wDNrKd q
Y yd Nf ird
f ok0Pbrl Nd rKd Y yGiv
hf if;pnfyifav\/
"rZrif;onf pnf;pdrt
f ESpf (30) cHNy;D rS pkawav\/ xdaYk emuf
2/ Ava'0rif;
4/ tDwacgifrif;
6/ tmwyrif;
8/ t*Fkw&owfrif;
10/ "r0wDrif;
12/ &werif;
14/ pEyaZmwrif;
3/
5/
7/
9/
11/
13/
15/
ypwdkufrif;
ulvyomwulrif;
"raZ|rif;
oD&d0dZmrif;
AE0rif;
okbm0dwrif;
r[maomurif;
- 17 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
pwkwo
"k r0wD? ok0Pbrl Nd rdKu
Y kd xyfrjH yKjyifjcif;
wdrif;BuD;onf okbdEe*& (wwd,ok"r0wD? ok0Pblrd) wGif rdzk&m;oD&du yga'0DESifh
eef;pH\/ orD;awmfwpfyg;? om;awmfwpfyg;zGm;onf/ orD;awmf ok0Pa'0D? om;awmf0Zd , ukrm trnf
rSnahf wmfro
l nf/ xdt
k cg *Re;f (<urf;)ppfonfwYkd 0ef;&HvmMu tNird rf oufjzpfav\/ xdo
k b
k Ed N rKd &U o
dS abFmom;
wkdYonf ork'&myifv,fc&D;jzifh vSnfhvnf&muRef;i,fwpfckwGif awmom;vli,fav;pBuFm&SifESifhawGY NyD;
av;uk,
d cl
hJ rif;Bu;D tm;qufo\/ xdak v;pBumF aMumifh *Re;f ppfonfwu
Ykd kd NzKd ciG ;f Edik cf o
hJ nf/ av;&Siv
f nf;
aus;Zl;Bu;D ayonf[k orD;awmfEiS v
hf ufqufay;onf/ orD;awmfonf vli,f&&dS muRe;f okaYd &mufpOf vli,f
aoqH;k ojzifh xdt
k &yfrmS yifNrKd w
Y nf aecJo
h nf/
wdrif;BuD;\om;awmf 0dZ,ukrmonf aumif;uifysHudk,fazsmufEdkifpGrf;aom 0dZm"dk&fwpfOD;
udak wGY 0dZm jzpfvakd omaMumifh 0dZm "d&k Ef iS v
hf u
kd o
f mG ;awmh\/ xdaYk Mumifh wdrif;Bu;D rSm xD;arGc&H ef om;&if;
r&Sad omaMumifh if;ESit
hf rnfw?l t&G,w
f ?l ynmoifzufw
d ? trwfBu;D \om; wdukrm ESihf oD[ukrm
wdkYudk om;trSwfjzifhaqmif,larG;pm;onf/
xdak rG;pm;om;ESpaf ,muft&G,af &mufaomf &aoh&[ef;jyKvpkd w
d jf zpf xD;arGeef;arGukd pGev
Uf w
T u
f m
&aohjyK&efcGifhyefMuonf/ NrdKU\ta&SYawmift&yf *p*D&d (Zif;usKduf) awmifodkYoGm; &[ef;jyKMuonf/
rMumrD bcif&if;jzpfaom wdtrwfBu;D vnf; owdoaH 0*& om;awmfrsm; xHvu
kd
f &aohjyKonf/
xd&k aoho;kH yg; w&m;usi
hf avmuDpsmefu&kd Muonft
h cg nDaemifom; tb wpfae&mpDcaJG eMu&efq;kH jzwf
aemifawmfw
d &aohu *p*&D ad wmif? nDawmfo[
D &aohu AE**D&(d ZGu
J yif)awmif? tbwd&aohBu;D u
rPdtZwusdKufxD;dk;awmif? odkY toD;oD;cGJjcm;aeMuNyD;? taMumif;&SdvQif rD;jyjcif;txdrf;trSwfudk
*wdjyKxm;vsuaf eMuonf/ (oxH&k mZ0if? pm- 42-48)
aemifawmfwd&aohonf Zif;usKdufawmifajcwGif 0dZmESifhe*g;rwdkY awGY Mu qufqH&mrS&
aom OBu;D ESpv
f ;kH udak umuf& nDawmftm;ac:,u
l m wpfa,mufwpfv;kH pDa0iSord ;f xm;Mu\/ xdOk rsm;rS
a,musmf ;uav;wpfa,mufpzD mG ;onf/ aemifawmfw
d &aoh arG;aomuav;rSm touf (20) t&G,w
f iG f
okbEd e *&NrKd U wdrif;Bu;D ewf&mG pHavaomf &aohEpS yf g;wdu
Yk rdrw
d u
Ykd ,
kd pf m; arG;pm;om;udrk if;ajrm ufonf/
nDawmfoD[&aoharG;aom oli,frSmtouf (7) ESpft&G,fwGif ausmufaygufaoonf/ xdkYaemuf
rd"v
d m (tdE,
d ) jynf rde;f rwpfa,muf uk,
d f 0ifpm; touf (8) ESpt
f &G,f jrwfpmG bk&m;ESihf BuKH BuKd uf
Ny;D w&m;em& *0Hywd&[Emjzpfvmonf/ okbEd e *&NrKd Y vnf; &aohEpS yf g;wdo
Yk nf odMum;rif;ESiw
hf idk yf ifNy;D
- 18 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
ok0Pbrl o
d Ykd jrwfpmG bk&m;<uvmawmfrjl cif;
jrwfpmG bk&m;onf *0Hywdyifah Mumif;udo
k
d ypE& mZf omoemawmft&Snx
f eG ;f vif;rnf taMumif;udk
jrifawmfr
l r[mou&mZf 111 ckEpS t
f wGi;f <uvmNy;D ok0Pbrl o
d aYkd &mufonf/ wdro[
D &mZmrif;ESihf
jynfolrsm;obifBuD;pGmcHvsuf w&m;emMu\/ teDta0;&Sd&aohwdkYvnf; w&m;awmfema&mufvmMu?
bk&m;&Six
f rH S ud;k uG,pf &mqHawmfukd vdck sipf w
d &f MdS uuke\
f / xdt
k aMumif;udk odawmfr
l bk&m;&Siu
f &aohukd
udk;uG,f&ef qHawmfrsm;ay;oem;awmfrlonf/
1/ *p*D&dawmif? wdukrm&aoh
2/ AE0*D&dawmif? oD[ukrm&&aoh
3/ 'd;k uarmhuwG*H vdik af wmif (usKu
d x
f ;D d;k )? Ak'O mP&aoh (wd&aohBu;D )
4/ 'd;k cvGe;f (auvmo) awmif&aoh
5/ rJvHawmif&aoh
6/ ukodem&Hawmif&aoh
wdYk aygi;f (6) a,mufaom &aohwq
Ykd aH wmfO;D pGm&Mu\/ rMumrD
- 19 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
7/ rGwv
f tdawmif? uy&aoh
8/ rGwv
f tyfawmif? em&'&aoh
9/ usKdurDawmif&aoh
10/ aum,uZkwfokwfuRef;rS ewfbDvl;nDaemif-2-a,muf
12/ 'dk;,Gef;awmif&aoh
13/ aqmifcJawmifrS tvuy&aoh
aygi;f (7) OD;aom yk*Kd vx
f ;l wdYk jrwfpmG bk&m;xHtzl;tajrmfa&mufMu qHawmfwpfqpl D ay;oem;awmfro
l nf/
wd"ro[
D &mZmrif;tm;vnf; qHawmfEpS q
f al y;oem;awmfrjl yefonf/ xdt
Yk jyif bk&m;y&deAd m efpH
vGefawmfrlaomf oGm;awmfrsm;udk*0Hywdaqmif,l oD[&mZmrif;tm;ay;vmvdrfhrnf/ apwDjyK xyfrH
ud;k uG,af wmh[k Asm'dwaf y;cJo
h nf/ uJo
h Ykd bk&m;&Siq
f aH wmf (15)ql&aMumif;udk rGe&f mZ0if apwDawmf
ordik ;f aygi;f csKyu
f qdyk gonf/ (oxH&k mZ0if? pm 6. 0-63)
oD[&mZmrif;onf w&m;awmfuekd mcdu
k ?f aowwfaomoabmudk jrifojzifh xdwv
f ef
Y ]aeYao
rnf? naornfrod? rjrifEdkif (37) ESpfMumrS pG,fawmfudk udk;uG,f&[efr&Sd} [k pdwfu&SdaMumif;udk
bk&m;&Sio
f ad wmfro
l nf/ odjhk zpf bk&m;&Si\
f kyw
f ak wmfukd vky
f ud;k uG,&f efciG hf jyKawmfro
l nf/ &ufvnfatmif
aeawmfr
l bk&m;a&SaY wmfwiG f a&Tqif;wkukd bk&m;ud,
k af wmftwdik ;f oGe;f oD[&mZmrif;ud;k uG,&f onf
[kqo
kd nf/ (oxH&k mZm0if? pm- 61-2) (rSe&f mZm0if? pm-4-5)
- 20 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 21 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
Zif;usKd uf qHawmfapwD
apwDawmfvnf;wnfvyk x
f m;\/ 4if;bk&m;onf bdeyfawmfajcmufq,fah v;awmift&G,f apwDBu;D jzpfonf/
awmifcyferd ehf rd ahf y:wiG f wnfxm;rxif r&Sm;&So
d nf/
rGwv
f tdawmifonf armfvNrKd iNf rKrUd S txufyikd ;f a[mifoa&macsmif;zsm;wGif usw
d Nf rK&Ud \
dS / 4if;usw
d Nf rKd U
ta&Sw
U nfw
h nfh c&D;wmaygi;f wpfaomif;ESpaf xmif (rkid f 50 cefY ) tuGm&S\
d / xdak wmifxyd f rGwv
f tdb&k m;
apwD&\
dS / rGwv
f tdawmifwiG f oDwif;oH;k aeaom tvuy&iS f &aohonf rdr&d cJah om qHawmfuw
kd ifw
h ,fpmG
Xmyemvk
d usw
d ?f awmifbt
Ykd p&Sad om a[mif oa&macsmif;zsm;wpfavQmuf tkypf ;kd aomukvmykrif;ESiw
hf idk yf ifNy;D
ou&mZf 114 ckESpfwGif rGwfvtdawmifxdyf Xmyemwkdufvkyf\/ qHawmfudk a&TMuKwfESifhoGwfoGif;
Xmyem\/ bdeyfawmf q,fawmif? OmPfawmf wq,fhig;awmifausmufapwDwnfvkyf udk;uG,fMu\/
awmifxyd jf yif tus,f ta&St
U aemuf tawmifav;q,f? (ay 80)? awmifEiS ahf jrmufEpS q
f ,fih g;awmif
(ay 50)&S\
d / apwDbaYGJ wmfum; ]usKu
d rf w
G v
f td}? rGerf mbmom ]tNrx
J ifay:aombk&m;} qd\
k / awmiftjrihrf mS
(ay 6000) cef&Y o
dS nf/
rGwv
f tdawmifrS awmifbufc&D;jrefrmoH;k wkid f (6 rkid )f tuGm? ewfbv
D ;l awmif [kac:aom
awmif&\
dS / xdak wmifrS ta&SY p;l pl;&Sprf ikd cf eft
Y uGmwGif rGwv
f tyfawmifBu;D &S\
d / xdak wmifukd ,d;k ',m;&Sr;f wdu
Yk ydik f
\/ 4if;rGwv
f tyfawmif oDwif;oH;k aom em&'&Si&f aohonf ok0Pbrl o
d xHjk ynf jrwfpmG bk&m;<uvmpOfu
qHawmfwpfql&cJh\/ qHawmfjrwfudkaumif;rGefBuD;us,fpGm Xmyemvdkojzifh rGwfvtdXmyem wdkufuJhodkY
pDr
H rGwv
f tyfawmifxyd f Xmyem\/ bk&m;apwDbaYJG wmfrmS ]usKu
d rf w
G v
f tyf} ac:\/ rGwv
f tyf
awmiftjrifrh mS ayaygi;f (6500) jrif\
h / (OD;a&Taemf? pm 3. 9-40)
0gclNrKd aY wmifbuf? vrkid ;f NrKd t
Y wGi;f auvmoawmifb&k m;apwD&\
dS / auvmo&Sif &aohvnf;
qHawmfwpfq&l xm;\/ if;qHawmfukd rGwv
f td? rGwv
f tyfawmifxyd zf sm;rS apwD wnfvyk u
f ;kd uG,o
f uJo
h Ykd
wnfvyk u
f ;kd uG,Mf uuke\
f / (OD;a&Taemf? pm 4. 0)
- 22 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
aqmifcJawmifusdKufwJqHawmfapwD
- 23 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
usKu
d r b
D &k m;apwDrmS ? usKu
d r aD wmif&aohxq
H aH wmfwpfq&l Ny;D ? 4if;usKu
d r aD wmifay:wiG f (,ckqif
yke;f *lteD;) Xmyemwnfvyk u
f ;kd uG,Mf u\/ apwDbaYJG wmfrmS ]usKu
d r }D ac:\/ ]arQmMf unfb
h &k m;} [kvnf;
t"dyg ,&f onf/ ,ckausmufaqmifay:rS a&v,fb&k m;r[kwaf y/ (OD;a&Taemf? pm 4. 1)
bD;vif;e,fZw
k o
f w
k t
f &yfonf bk&m;ryGirhf u
DS mv ewfbv
D ;l rsm;aeaom uRe;f jzpf\/ ok0Pbrl o
d Ykd
bk&m;&Si<f uvmawmfrpl Of 4if;uRe;f aeewfbv
D ;l nDaemifEpS yf g;oGm;a&mufz;l ajrmf MuNy;D ? qHawmfwpfq&l cJo
h nf/
ou&mZf 113 ckEpS u
f p *0Hausmuftw
k w
f jhkd zifh bk&m;apwDwnf vkyNf y;D ? Xmyemwdu
fk rf mS qHawmfuakd &TMuKwf
xnfhoGif;Xmyem\/ ewfbDvl;nDaemifESpfa,mufwdkY\ orD;awmfewforD;rsm;u bk&m;ocifOD;acgif;xuf
ayguaf omqHyiftvGew
f &m twkr&Sjd rwfay onf/ igwOhdk ;D acgi;f u qHyifuv
kd nf;jzwfv;DS ylaZmfXmyemaomf
aumif;\[k oabm& rdrw
d Ykd OD;acgi;f rSqyH ifukd jzwfv;DS umBuKd ;uJo
h u
Ykd spNf y;D Xmyem\/ 4if;ewforD;qHyif
BuKd ;ylaZmfXmyem jcif;aMumifh ]usKu
d Zf w
k o
f w
G }f ac:\/ ewfbv
D ;l wnfaombk&m;jzpf ]usKu
d u
f vGw'f uf}
[l vnf;ac:onf/ apwDatmuf bdeyfawmftawmif 90? (135 ay)? 4if;bdeyfcHk (*0Hausmuf
tkwpf )D tjrifh 23awmif (35 ay) xdck akH y:rS wpfzef 'kw,
d bdeyfawmf tawmif 36 awmif (54 ay)?
8 ajrm if?h wpfajrm ifv
h Qif 18 awmif (27 ay)? OmPfawmftawmif 60 (90 ay) wnf vkyMf u\/
apwDywfvnfwiG f (*0H) ausmufx;D &Gu?f AsuEf pS af wmifwpfru
kd f (3 ay? 6 vu)? 12 pif;vSL'ge;f ylaZmf\/
xkdbk&m;apwDwnfvkyfaom *0HtkwfwdkYonf bdeyfawmfu wwd,yp,Htxd 4if;twGif;ti,fqHk;
vlwpfa,mufvQif ESpjf ym;,laqmifEidk o
f nf/ tvwfpm;tkwrf mS vl 20-25 a,mufyifch s,
D al qmifEikd o
f nf/
tBu;D qH;k tkwrf mS vl 70-80 rS ,laqmifEikd o
f nf/ (OD;a&T aemf? pm.43-44)
'd;k ,Ge;f awmifonf 'd;k cvGe;f (bDvif;auvmo) awmifxyd u
f sKu
d af uom&ESihf wpfquf wnf;?
wpfwef;wnf; ta&SpY ;l pl;&S\
d / xd'k ;kd ,Ge;f awmif&aohonf jrwfpmG bk&m;&Six
f rH &S aom qHawmfurdk rd o
d w
D if;
oHk;ae&m 'dk;,Gef;awmifxdyfwGif oifhawmfavsmufywfpGm ausmufwHk;ausmufcJ Xmyemwdkufkvkyf
qHawmfuakd &TMuKwt
f wGi;f xnfo
h iG ;f Xmyem\/ bk&m;apwDuv
kd nf; ausmuf wpfcsK?Ud ajrtkww
f pfcsKaUd &maESm
wnfvyk \
f / ,ckb&k m;apwDawmf bdeyfawmf 10 awmifcefY avmufNyKd ysuv
f suf ikww
f t
kd a[mif;twd&adS e\/
bk&m;apwD bGaYJ wmfrmS ]usKu
d 'f ;kd ,Ge;f } ac:\/ xdak pwDoYkd tzl;tajrmfwufaomtcg apwDa&mufcge;D wGif
acsmufurf;yg; jzpfaomaMumifh tvGeftoGm;cufojzifh acsmufurf;yg;udktpGJjyK 'kd;,Gef;[krGefwdkYac:\/
(,ck usKu
d af ';,sKH [k ac:Muonf) (OD;a&Taemf? pm 4. 4-45)
- 24 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 25 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
orD;awmfti,f&aom qHawmfEpS q
f u
l v
kd nf; pd&aH pwDEiS hf pEmoD&ad pwDttMum; wnfxm;ud;k uG,f
av\/ xdak pwDukd orD;awmfti,f eef;OD;oD&u
d w
kd nfapaomaMumifh eef;OD;apwD[
l yifac:Muonf/ umv
&Sn
f emrnfa&GaY vsmojzif?h ,cktcg eef;awmfO;D apwD[ak c: Muonf/ (,ck oxHNk rKd eY ef;awmfO;D ausmif;0if;
awmifbuf&Sd\/)
xdo
k 0k P&mZmrif;Bu;D onf ok0Pbrl Nd rKd \
Y aemufbuf? jrpfi,f\wbufurf;? om& uvsmPD
apwD\ awmifbuf? wm (300) cefY (udu
k f 1050) tuGmwGif ausmif;wdu
k w
f nf t&Sirf [dEp aom
&[Emwdu
k u
f kd wnfaqmufNy;D t&[Em&mr[korkwcf o
hJ nf/ aemufvrl sm;u xdak usmif;awmf&mudk &[Emwdu
k f
[kac:Mu\/ ,ckwikd f xif&mS ;&S\
d / (oxH&k mZ0if? pm 6. 6-70)
xdkok0P&mZmrif;BuD;\ rdzk&m;BuD;ok0Pa'0DrSm t&G,fvGefrSom;awmfESpfyg;udk tpOftwdkif;
bGm;jrifjyefonf/ rif;Bu;D u rif;rsK;d -rif;EG,rf eS af om awmifeef;pHrzd &k m;Bu;D rS om;awmfrsm;bGm;jrifjcif; aemuf
usavpG[k oHa0*&om;Bu;D udk Oya'0&mZmoHa0? om;i,fukd O'dE& mZmoHa0[k trnftoD;oD;ay;onf/
rdz&k m;i,fraS rG;aom om;awmfBu;D tuF&k rif;om;onf rif;pnf;pdru
f rkd ufarmNy;D crnf;awmfrif;Bu;D
tm;ypfrSm;ojzifh tusOf;csumxm;onf/ tpmiwfa&iwfvnf;xm;avonf/ awmifeef;pHrdzk&m;BuD;u
Oyg,fESifhtpm;taomufay;onfudkvnf; cGifhrjyKay/ aemufqHk;crnf;awmfBuD;aoavonf/ awmifeef;pH
rdz&k m;Bu;D vnf; NrKd \
Y ajrmufbuf&dS jrpfi,f (acsmif;)wpfcw
k iG f a&odYk qif;vsuu
f ,
kd u
hf u
kd ,
kd o
f wfavonf/
xdkjrpf acsmif;i,fudk ]&dyHke'D}? ]&efolaMumifhaoaomjrpf}[k qdkMuonf/ (,ck oxHkNrdKY ajrmufbuf
a&ykyfprf;jzpf\/)
5/ xdt
k uF&k rif;om;onf crnf;awmfuo
kd wfNy;D eef;wufonf/ rif;usiw
hf &m;q,fyg;? ty&d[ed,
w&m;q,fyg;? o*F[w&m;av;yg;paom aumif;aomtrlt&mwdu
Yk kd tvH;k pHpk eG v
Yf suf rw&m;aomtrIujkd yK
onf/ crnf;awmfEiS w
hf uG bd;k avmif;awmf? ab;avmif;awmfwYkd aumif;rI apwDyx
k ;kd rsm;udv
k nf;NzKd zsu
f
XmyemwdkuftwGif;&Sd a&TaiG&wemOpmESifhwuG kyfwk-qif;wkrsm;udk ,liifoHk;pGJjcif;jyKav\/ txl;ojzifh
ab;avmif;awmf wd"ro[
D &mZmrif;rSp crnf;awmfo0k Prif;Bu;D vufxuftxd rif;wdt
Yk rSeo
f iG ;f ESH
XmyemcJah om pd&aH pwD (a&Tpm&H) twGi;f &Sd Xmyemypn;f rsm;udk NzKd zsux
f w
k ,
f o
l ;kH pGaJ vonf/ if;ESit
hf wl
tdraf &St
Y &mcefx
Y m;aom OD;&D;awmfEiS w
hf uG aoemywdrLS ;rwfwv
Ykd nf; rw&m;usiMhf u olawmfw&m;ysujf ym;
Muaomtcg ewfwo
Ykd nf;rcHEikd Mf uojzifh rd;k BuKd ;ypfjcif;? avmifr;D usjcif;? ajrBu;D tufysK
d ajrrsKjd cif; ponfjzifh
tuF&k ESiw
hf uG rw&m;usio
hf w
l Ykd aoMuavuke\
f / odMum;rif;ESihf &aohjrwfwzYkd efqif; wnfaxmif ay;cJah om
NrKd aY wmfwiG f roifrh avsmu
f siBhf uMH uaomaMumifh rif;ESiw
hf uG NrKd u
Y akd jrNrKd avonf/ (OD;ynm? pm 6. 6-73)
- 26 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 27 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
uwdu
k Bf u;D NrKd aY [mif; ESiUf eef;awmf&muke;f
wGif &mZmaZmeDrif;om;onf aus;vufawm&Gmaetdraf jcaygi;f (6700) ausmw
f u
kdY kd qifah c:ppk nf;Ny;D vQif
xdo
k 0k Pbrl d oxHNk rKd \
Y taemufajrmufwmaygi;f (4000) cefY (8 rdik cf ef)Y uGmaomt&yf uRe;f i,fig;uRe;f
wdkYudkaygif; NrdKYwnfaxmifxD;eef;pdkufaqmufvsuf crnf;awmfuJhodkY &mZmaZmeDrif;om;pdk;pHonf/
Oya'0NrKd rY yS gcahJ om "g;? vS?H av;jrm ; paomvufeufwu
Ykd v
kd nf; a&uefBu;D wl; aq;aMumonf/
apwDBu;D wpfqw
l nfNy;D vQi?f vufeufwu
Ykd dk XmyemoGi;f xm;avonf/ odaYk omf oH;k ESpw
f ikd af tmif NrKd aU wmf
vnf;rNy;D ? apwDawmfBu;D vnf;rNy;D rD? crnf;awmfOya'0rif;tedpd jzpf&onft
h wGuf pdwrf csr;f om? a&m*g
pGu
J yf ewf&mG pHonf/
crnf;awmfewf&GmpHvQif &mZmaZmeDrif;\om;awmf &mZmaZma0ac: aZmwukrmrif;om;onf
xD;eef;qufc
H rif;vky\
f / NrKd aY wmfEiS ahf pwDawmfwu
Ykd v
kd nf; qufvuftNy;D owfwnf onf/ Ny;D vQif r&do
blr-d ok"r0wD [korkwaf wmfro
l nf/ ,ckxNdk rKd aY [mif;udk rdu
k o
f zH;k [k ac:Muavonf/ (OD;ynm?pm 7. 879)? &mrna'o "gwfawmforkdif;wGifrl xdkNrdKUudk 'HkNrdKufobHk[kazmfjyygonf/ rGef&mZ0ifwGifrl NrdKY
wnfaMumif;udk azmfjyrxm;ay/ jiKyfaumif;yifrsm;pGm aygufaomuRef;udk ygVdwpf0uf? rGefwpf0ufjzifh
aumhr&dof[k ac:jcif;jzpfonf/ xkdrS r&doblrd[laomNrdKYtrnfjzpfonf[kqdk\/
uRef;i,fig;ckwdkY\trnfrsm;rSm
1/ aumhcwwfww
G f - (vTi,fuRe;f )? uwku
d u
f av;
2/ aumhcwwfEw
T f - (vTBu;D uRe;f )? uwdu
k Bf u;D
3/ aumhuoD - (pyg;avSu
h Re;f )? aumhuoJuRe;f
4/ aumhEiS ;f ES;D - (avSqyd u
f Re;f )? qdyu
f Re;f
5/ aumhr&dof - (jiKyaf umif;uRe;f )? r&rf;uke;f
wdjhk zpfMu\/ vTi,fuRe;f ? vTBu;D uRe;f ac:onfrmS xdpk OfubD;vif;jrpfonf ta&SzY ufurf;odx
Yk u
G
f ,ck
uwdu
k u
f av;ESihf uwku
d Bf u;D wdrYk mS jrpf0em;&Scd [
hJ efw\
l / aumif;uif"gwyf akH y:wiG v
f nf; xdu
k wdu
k u
f av;ESifh
- 28 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
e0rok0Pbrl ?d wdu
k u
f v
k m;NrdKY
omoemou&mZf (208)? (336 bDp)D ckEpS o
f aYkd &mufaomtcg &mZmaZma0rif;onf (a&Ttif;NrKd ?Y
a&Tavmif;NrKd Y a&m*gtemxlajym qif;&Jom;ESiw
hf uG uR-J EGm;paom ow0gw?Ykd taotaysmufrsm;onf?
yifv,furf;em;odYk a&TaY jymif; NrKd eY ef;wnf&jyefaomf oifah vQmrf nf? roifah vQmrf nf? rSL;rwfwEYkd iS w
hf idk yf ifjyef\/
rSL;rwfaoemywdrsm;u NrKd eY ef;a&Tajymif;&efoabmwlMu\/ xdaYk Mumifh omoemou&mZf (208-215) ckEpS f
twGi;f usKu
d af uom&bk&m;apwD\ taemufawmifaxmif?h awmifapmif;wpf0uf? ajrnDwpf0uf? t&yf
a'oodYk ajymif;a&TY NrKd Y jyxD;eef;wnfpu
kd jf yefav\/ NrKd t
Y eHum; ta&SaY emuf wm 500 (udu
k f 1750?
rDwm 1000)? tvsm;um; awmifajrmufwmaygi;f 750 (udu
k f 2625? rDwm 2400) &S\
d / NrKd \
Y trnfrmS
wdu
k u
f v
k m;? 0if;u NrKd aY [mif;ae&m
- 29 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 30 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
toQifaomP
toQifOw&
toQiftEkk'g
toQifwd*kw
toQifaomrm, [krGef&mZ0ifqdkonf/
xdo
k Ykd aomPkw& paomt&Siw
f Ykd omoemjyK<uvmawmfral omtcg xdo
k xHjk ynf (wdu
k u
f v
k m;?
0if;u) onf ork'& mESiehf ;D uyfaomaMumifh a&apmifb
h v
D ;l rwdo
Yk nf rif;\tdrf om;zGm;wdik ;f vQif pm;av\/
rax&fjrwfwdkYa&mufaomaeYwGifvnf; rif;tdrf om;zGm;cdkufBuHK bDvl;rwdkYonf pm;ygrnf[k
t&Hig;&mESiv
hf monf/ vlwjhkd rifMuvQif aMumufvef
h a<u;aMumfMu\/ xdpk Of rax&fwv
Ykd nf; aMumufrufb,
G f
aom jcaoFEh iS w
hf al om acgi;f wpfv;kH wGif ESpcf &k adS omud,
k Ef iS hf rEk[
D o@mefa&bDv;l wdx
Yk uf t&nftwGuf
ESpfqomatmifzefqif;NyD;rS? bDvl;rwdkYukdvdkuf ydwfqD;ukefvQif? bDvl;rwdkYonfvnf;ajy;oGm;Muukef\/
- 31 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 32 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
tukejf yef&onf/ ,cifu pd&aH pwD (a&Tpm&H) ae&ma[mif;rSmyif qHawmf (2) qlukd Xmyem bdeyfawmf
tawmif(50)? OmPfawmftjrift
h awmif (70) apwDwnfonf/
oGm;awmf"gwf (33) acsmif;udk rnforl qdu
k ;kd uG,v
f v
kd Qif vma&mufyifMh u[kaMujimonf/ xdt
k cg
(11) qlaom oGm;awmfwu
Ykd kd ta0;teD;NrKd &U mG rsm;u yifv
h mMu rdrw
d NYkd rKd &U mG apwDwnf vsuu
f ;kd uG,f
Muonf/ <uif;useaf om oGm;awmf"gwf (22) qlukd ,cifqaH wmfb&k m;teD;wGif Xmyem apwDBu;D wnfvsuf
ud;k uG,Mf uonf/ (11) qlaom oGm;awmf"gwu
f kd apwDwnf ud;k uG,Mf uaom NrKd Y &Gmrsm;ESiahf pwDbaYJG wmf
rsm;rSm 1/ &rm0wDac: armfvNrKd if usKu
d o
f v
H ifapwD
2/ bDv;l uRe;f NrKd Y usKu
d rf El ikd ;f apwD
3/ armfvNrKd irf ;l yGe&f yf? usKu
d rf ;l yGeaf pwD
4/ Zmojyif&yf? usKu
d yf idk Bf uKH apwD
5/ tom;NrKd -U usKu
d t
f om; (usKu
d u
f omapwD)
6/ ppfawmif;NrKd Y aZ,yAwawmifpeG ;f usKu
d u
f vGyH aHG pwD
7/ 'Hpk &pfNrKd Y usKu
d rf ;l wvifapwD
8/ yJc;l NrKd Y usKu
d rf ;l wm;ac: a&Tarmfa"mapwD (xyfoiG ;f Xmyemonf)
9/ rl;ckid Bf u;D &yf usKu
d rf ;l uarmETwaf pwD
10/ rl;cdkifuav;&yf? usKdufrl;uarmhwGwfapwD
11/ u0NrKd Y ? usKu
d u
f aG pwD
aygi;f apwD (11) ql&adS Mumif; rGe&f mZ0ifEiS ahf pwDawmforkid ;f aygi;f csKyu
f sr;f wGif azmfjyxm;onf/
(oxH&k mZ0if? pm 8. 9-90)
ok0Pbrl ?d ok"r0wDrif;qufrsm;
pOf/
1/
2/
3/
4/
5/
6/
7/
8/
rif;trnf
oD[&mZm
oD&d"rmaomu
"rygv
"rZ (ok0P)
tuFk&
Oya'0
oD0d&mZm
aZmwukrm
("rmaomu)
tdrfedrfh
pnf;pdrf
17?
60?
20?
57?
25?
50?
30?
32?
(wpfESpfrjynfhvydkif;)
20?
32?
22?
30?
25?
45?
oufawmf
77
77
75
62
omoem
c&pf
52
52
70
wdu
k u
f v
k m;e,f? ok"r0wDrif;qufrsm;
&mZmaZma0? aZmwukrm ? "rmaomu trnfrsm;&aomrif;onf rku
d o
f zH;k NrKd U eef;pH (2) ESp?f
a&Tavmif;tif;NrKd Y eef;pHEpS f (12) ESp?f ok"r0wDwu
kd u
f v
k m;NrKd Y eef;pHEpS f (31) ESp?f tdref rd hf (25) ESpf
aygi;f oufawmf (70) wGif tedpj zpfonf/
- 33 -
ok 0 P bl rd
9/
10/
11/
12/
13/
14/
15/
16/
17/
om;?
om;?
om;?
om;?
om;?
om;?
om;?
om;?
om;?
ok aw o e
aomPkw& ukrm
umv0P&mZm
r[momv&mZm
&mru&mZm
e&ol&mZm
r[mbj'&mZm
t&"&mZm
od*w
kF & &mZm
Okem*b0&mZm
,k*E&mZm? aZmwdygvrif;tedpjzpfNyD;aemuf
om;? okeE&mZm
om;? jA['|&mZm
om;? y&mZm
om;? t"du&mZm
om;? tya&m"d&mZm
om;? om"k&mZm
om;? "rygv&mZm
- 34 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
ok0Pbrl o
d xHjk ynfwiG f "rygvrif;vufxuf omoem 930 jynfEh pS o
f aYkd &mufaomtcg t&Sirf [m
Ak'a Cmorax&f? oD[|kd u
f Re;f rS yd#uwfo;kH yHyk gVad wmfEiS hf t|uxmudk rm*"bmom jzifah &;ul; ok0Pbrl d
oxHkjynfodkY ,laqmifcJhonf/
t&Sirf [m Ak'a Cmorax&f pD;eif;vdu
k yf gvmaom oabFmazmifawmfonf ok0Pbrl q
d yd u
f rf;odYk
qku
d o
f jzifh jynfo?l vl? &Si?f &[ef;wdpYk pkH rf;ar;jref;Muonf/ yd#uwfawmf? edAm efuek u
f dk oxHjk ynfow
l \
Ykd
tusK;d iSm ul;,laqmifMuOf;cJah Mumif;udk odMuav\/ xdt
k cg vGepf mG 0rf;ajrmuf Muukev
f su?f ylaZmfMuNy;D vQif
yGo
J bifBu;D pGmcH rif;ESiw
hf uGjynfot
l aygi;f onf yd#uwfawmf wifvmaomavS? azmifawmfukd ok0Pbrl Nd rKd \
Y
taemufrsuEf mS NrKd Y ;dk oH;k xyfusK;H oH;k xyf&o
dS nfaU e&mwGif tjyifbufq;kH aomtxyfusK;H odaYk &mufatmif yifv,frS
azmifawmf0if&ef awmif;yefMuukef\/
azmifawmfqu
kd u
f yfrv
d Qif pnfarmif;ywfom? wl&,
d mrsK;d wdjhk zif?h ylaZmfa<u;aMumfvsuf yd#uwfawmfukd
NrdKYwGif;odkYyifhaqmifonf/ NyD;vQif pd&HapwDawmf r[m&mrfwHwkdif;\twGif; ajrmufwHcg;\teD; &wem
- 35 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 36 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
om;?
om;?
om;?
om;?
om;?
om;?
om;?
om;?
om;?
ok'e&mZm
'dA& mZm
to*&mZm
bkr& mZm
AE&mZm
r[d o
H &mZm
"rpu&mZm
olZrw&d mZm
AE&mZm
35/
36/
37/
38/
39/
40/
41/
42/
om;?
om;?
om;?
om;?
om;?
om;?
om;?
om;?
rif;jyKonf/ xdrk if;onf rif;jzpfrMumrD?S yifv,f0odYk xGuaf omacsmif;jrpf0,f a&obifusi;f y aysmyf g;&mwGif
ab;avmif;awmf aZmwdygvrif; (trSw-f 18) vufxufawmfr&S xm;cJah om a0blvywjrm;&Sio
f nf a&odYk
usaysmufqHk;av\/
xdak 0blvywjrm;udk awm0ufBu;D wpfaumifjrif tpmtrSwjf zifu
h u
kd o
f nft
h cg rudu
k Ef ikd
f iHo
k nf
ESio
hf rk'& ma&jyifay:vrS ;f oGm;Edik af Mumif;od&\/ xdyk wjrm;ud0k ufBu;D xHrS rkq;kd wpfa,muf& Bw[
d ukrN rKd Y
(oHvsi)f rif;xHqufonf/
xdo
k Ydk ywjrm;&wema&odu
Yk s aysmufq;kH aomok"r0wD? oxHrk if;auo&mZmonf vGepf mG pd;k &drf
ylyefjcif;jzpf rpm;Edik ?f rtdyEf ikd &f adS ejcif;aMumifh jynfow
l u
Ykd xdrk if;udrk [maomurif;[k orkwMf uonf/
auo&mZm-r[maomu rif;BuD;vufxufwGif? rif;BuD;\ol&JBuD;Z,"&ESifh &ra'0ESpfa,muf
wd&hk MdS u\/ xko
d &l BJ u;D wdo
Yk nf jcaoFw
h pfaumifuakd wmrSm& zrf;,lcNhJ y;D vQif rif;tm;quf\/ ykPE iS Zhf eu
- 37 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
om;?
om;?
om;?
om;?
om;?
om;?
om;?
red&mZm
wu&mZm
uko&mZm
Ze'dA& mZm
okv&k mZm
pdw& mZm
'DC&mZm
50/
51/
52/
53/
54/
55/
56/
om;?
om;?
om;?
om;?
om;?
om;?
om;?
Owr&mZm
oD&"d r&mZm
r[mpdw& mZm
0E&mZm
Z,okre&mZm
0'u&mZm
tZdP& mZm
rif;jyK\/ xdrk if;vufxufwiG f ol&BJ u;D ? ykwBf u;D ? ykwif ,fEpS af ,muf&o
dS nf/ (rGe&f mZ0ifwiG f ol&BJ u;D ?
y&wfBuD;? y&wfi,f[l azmfjyonf/ if; pm 11) jAwf0d? jAw[kac:aom ol&JBuD;rsm;yifjzpfMu\/
(oxH&k mZ0if? pm 9. 6-100)
xdkrif;tedpjzpfvQif
57/
om;? O'dE& mZm rif;jyK\/ rif; 48 quf (wku
d u
f v
k m;e,f? ok"r0wDrif;qufrsm;ryg) wGif
ok"r0wDNrdKUpnfyifom,monf/ omoemawmfxGef;awmufy a&Tausmif;? a&TZ&yf? a&Tjy'fapwD?
kyfwkqif;wkawmfrsm;? y#dywdESifhjynfhpHkaom &[ef;ynm&Sd? ykPm;? aA'ifwwf vlynm&SdoljrwfwdkYESifh
jynhpf jkH yefyh mG ;jcif;ESiw
hf uG wm0wd o
H muJo
h Ykd Nird ;f csr;f om,m0ajympGm&Sad vonf/ (rGe&f mZ0if? pm 1. 1)
O'dE&mZmrif;tedpa&mufvQif58/
- 38 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 39 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
avQmuf\/ xdo
k al wmfa&mif vlpOf;vJ\pum;udk vku
d ef m bd;k avmif;awmfw\
hkd vufxufrS zm;&nfpnfBu;D udk
zsu
f EGm;eufa&udx
k nfah ponf/ xdzk m;a&udk zsuo
f nfrpS rEk[mrif;Bu;D wefc;kd tmPm,kwaf vsmah v\/
olawmfa,mif ipOf;vJvnf;xGuf ajy;wdr;f a&Smifav\/
ok"r0wDjynf&h iS rf if; bke;f tmPmedrv
hf suf aus;vuf&mG jynf rk'ed ;f xlxyf tiwftrGwBf u;D onf/
t&d,moHCmawmfwdkYvnf; vGifhjym;av\/
wpfyg;aom omraPrSm t&dr'emyl& yk*NH rKd \
Y e,fy,foYkd a&mufojzifh rkq;kd wpfa,mufuawGaY v
xdkomraPtm; tEkk'a'0rif;odkY qufonf/ xdkrif;onf &wemoHk;yg; txl;ESpfoufygaomfvnf;
y&d,wdooemawmftrSefudk rMum;em&ao; tvZD&[ef;wdkYESifhom ae&avonf/ oxHkjynfonf
omoemwnf yd#uwfwwfajrmufaom &[ef;awmftrsm;&Sad Mumif; omraPxHrMS um;od&vQif omoemawmf
udk taMumif;jyK ppfonfAv
dk yf grsm;ESihf ok"r0wDoYkd csw
D ufNy;D wpfq,fw
h pfvvkyBf uv
H Qif oxHjk ynfysuaf v\/
(oxH&k m Z0if? pm 1. 08-110)
rGe&f mZ0if
oxHNk rKd yY su&f aMumif;udk rGe&f mZ0ifwiG f atmufygtwkid ;f azmfjyxm;onfukd awG&Y \/
oxHNk rKd o
Y nf omoemawmfwnf "E"&l ? 0dyem"l&udk usiahf om&[ef;rsm;&Sad Mumif;? &wem
oH;k yg;? pG,af wmf"gwaf wmfrsm;&Sad Mumif;? yd#uwfawmfrsm;&Sad Mumif;? omoemawmfwnfrnfuv
kd nf; taMumif;
jyK ppfav;rsuEf mS Adv
k yf gtrsm;ESihf odE0 jrif;udpk ;D ok"r0wDNrKd u
Y adk &muf &Jrufwo
Ykd nf wq,fw
h pfv
0ef;&HaerS NrdKYysufavonf/ tEkk'ga'0rif;vnf; rEk[mrif;udk oHusKdifvkyf csnfaESmif? avSmiftdrf
ESifh,lcJhonf/ trwfrsm;udkvnf; NrJNrHatmif? qdkifoihfooludktyf ,lcJhonf/ *E'l&? 0dyem'l&udk
usifhaqmifaom &[ef;? oDv0k'd? *kP0k'd&Sdaom &[ef;? yd#uwfwwfaom&[ef; jrwf&maqmif&Guf
aA'ifav;yHw
k wfaomykPm ;? AdaEmybw
k f usr;f *Hwwfaom aq;orm;ynm&S?d rEmefwwfaomol? tvkyf
wwfaomynmonftaygi;f olaX;ol<u,fwEYkd iS hf rqkid o
f ifrh awmfou
l ckd sxm; tEk'k g rif;onf Adv
k yf grsm;ESihf
tol&mrif;udk odMum;rif;Edik o
f uJo
h Ykd om,mpGmt&dr'emyl&jynfoYkd jyefawmfro
l nf/. (rGe&f mZ0if;? pm-12)
"rapwDrif;\ rSww
f rf;
"rapwDrif;\ yJcl;uvsmPDodrfausmufpmrl oxHkjynfysufokOf;onfrSm rEk[mrif;vufxuf
tm;enf;vsu&f adS om taMumif;aMumifjh zpf&onf[q
k \
kd / xdt
k aMumif;udk uvsmPDygVd ausmufpmjrefrmjyef
wGifaMumif; 23/ odv
Yk Qif &mrna'o omoemwnfonfrpS Mumjrifph mG aomumvywfv;kH wifw
h ,f
ajymif&Tef;xGef;ycJh\/ &SnfjrifhpGmaomumvvGefvwfaomf &mrnwdkif;onf us,f0ef;aom
t0ef;&Sad omfvnf; toD;oD;rif;tjzpfukd tvk&d o
dS jzifh vk,ufaESmuf,u
S jf cif;udk jyKaomtm;jzihf
aMumif; 24/ ysuaf omaMumifv
h nf;aumif;? ,iftemjzifEh ydS pf yfaomaMumifv
h nf;aumif;? rGwo
f yd f jcif;ESyd pf uf
aomaMumifhvnf;aumif;? jrwfaomomoemudkusOf;ajrmif;apwwfaom rif ; ck E S p f O D ; wd k Y \
ppfonf ESdyfpufaomaMumifhvnf;aumif; &mrnt&yfonf tm;enf;jcif;jzpfvm\/
- 40 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
25/ xko
d t
Ydk m;enf;aomaMumifh xk&d mrnwkid ;f aeukeaf om &[ef;wkt
Ud m; csr;f omojzifh y&d,wfukd
vnf;aumif;? y#dywfuv
kd nf;aumif; jznfph rG ;f jcif;iSm rwwfEidk af omaMumifh omoemonf
wjznf;jznf;tm;enf;vm\/ txl;ojzifh tm;enf;onfrmS ol&,
d rif;om;[l i,frnf&adS om
rEk[mrif;jyKaomtcg xk&d mrnwkid ;f t&yfonf vGe
f yiftm;enf;vm\/
26/ xkt
d cgjrwfpmG bk&m;y&deAd m efpv
H eG o
f nfrS (1600) o
. m&SNd y[
D
l rSwt
f yf\/
omoemou&mZf (1601) ckEpS jf refrmou&mZf (419) ckEpS af &mufaomtcg t&dr'emrnfaom
yk*Hjynfudktpkd;&aom
- 41 -
ok 0 P bl rd
3/
4/
ok aw o e
oxHkajreDukef;(Z,blrd)ay:awmfjyefapwD
- 42 -
taemf&xmrif;apmvnf; uom
wyfawmfpcef;rScsaD wmfr
l rl;oD(rkoif)
wyfpcef;csonf/ xkrd cS sjD yefaomf
usKu
d af umfb&k m;\ ajrmufbufwiG f
pcef;csonf/ xkpd cef;rSae pnf;pdrf
rysu?f toufrao? aevkv
d Qif "gwf
awmf? arGawmf? yd#uwfawmfrsm;ESihf
xD;eef;udt
k yf&rnf[k rEk[mrif;xHap
vTw
f awmif;ap\/ rEk[mrif;vnf;
NrKd u
Y v
kd NkH cKH pmG ydw
f wdwq
f w
d pf mG ae\/
pum;rjyefacs/ taemf&xmrif;vnf;
a&SYokdYqufvufcsDcJhjyef ok"r0wD
oxHNk rKd \
Y ajrmufbufuek ;f jyifwpfck
wyfp
JG oxHNk rKd u
Y v
kd yk Bf uaH wmfr\
l /
ok 0 P bl rd
ok aw o e
xdt
k cg oxH\
k ta&SY awmifrS aumhwyf? taemufawmifrS rkcp&eD wyf? taemufajrmufrS umvmaom
uwyf? ta&SaY jrmufrS usKd uaf uom &wyf? ajrmufwnfw
h nfrh S bk&ifrif;\ wyfawmfukd oxHNk rKd u
Y (kd 5)wyf
vH;k 0kid ;f wku
d cf u
dk af omaMumifh atmifjrif Ekid ef if;av\/ xko
d Ydk ajrmufbuf wyfawmfpcef;cs&mae&mudZk ,blrd
[korkwcf o
hJ nf/ ,ckajreDuek ;f [k ac:onf/ taemf&xmrif;onf Z, blrw
d yfawmf\a&Sw
Y yfO;D oxHu
k kd
atmifjyefawmfro
l nft
h xde;f trSwf apwDwpfqw
l nfxm;onf/ ,ck ay:awmfjyef[ak c:aom apwDjzpf\/
taemf&xmrif;apmvnf; oxHjk ynfuakd tmifawmfr
l ? rif;rdz&k m;ESiw
hf uG? yd#u
d wfawmf? "gwaf wmf?
arGawmf? kyw
f ak wmf? qifjzLawmfrpS ,loif&h m&modr;f ,lawmfrNl y;D vQif t&d,moHCmawmf(1000)udv
k nf;
yifhaqmifawmfrl wyfawmftpOftwkdif;EIwfNyD;vQif yk*Hjynfokdhjyefonf/
xkt
d cg ok0Pbrl w
d idk ;f ? ok"r0wD? oxHNk rKd eY ,fq;kH uom (usKd uu
f om) wyfawmfpcef;okYd a&muf
aomtcg? oxHjk ynfryS ifch ahJ om oHCmawmf (1000) wko
Yd nf? igwyhdk *k jH ynfoYdk vku
d yf goGm;vQi?f oxHjk ynf
bk&m;ocif\ vufxufawmfrpS wnfxeG ;f cJah om omoemawmfBu;D oH;k &yfonf arS;rSed u
f ,
G yf &pfawmhrnf
[k owdoaH 0*jzpfawmfru
l ek Mf u? wyfawmfpcef;ESihf reD;ra0;awmBu;D ok0Yd if psmeformywfjzifh aeawmfrl
Muuke\
f / xkt
d cgtaemf&xmrif;u yifah omfvnf;r&ojzifh ynm&Srd LS ;rwfrsm;ESihf wkid yf ifaomtcg ynm&Sw
d u
Ydk
omoemuG,faysmufrnfpdk; rvdkufvdkMuojzifU psmef0ifpm;aeaMumif; avQmufxm;Muav\/ yifh
&rnfr[kwaf Mumif; Oyg,w
f rQijf zifU avQmufwifMuuke\
f /
rSL;rwfynm&Sw
d aYdk vQmufonft
h wkid ;f t&d,moHCmawmf (1000) wk\
Yd ae&mawmf bk&m;aygi;f
apwDaygi;f (1000) wnfNy;D rS ]t&Sib
f &k m;wkyhd *k jH ynfo<hdk u omoemawmfujkd yKpck s;D jri ahf wmfryl g/ oxHNk rKd Y
- 43 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
t&Siw
f \
Ydk q&mjrwfpmG bk&m;\ O'd
apwDawmf (1000) vnf;&S&d pfygNy/D aemufaemifuv
kd nf; omoemawmf
ruG,fyatmifapmifha&Smufygrnf}[k avQmufawmfrlMuukef\/
xkt
d cgwnfaom apwDawmfaygi;f (1000) udrk eG v
f rl sKd ;wku
Yd usKd uv
f iD;[kac:Muonf/ ,cktcg
awmNcKH wt
Ydk wGi;f ysKd ysuv
f su&f adS eMu? xkb
d &k m;rsm;&S&d m awmBu;D udb
k &k m;wpfaxmifawm[k jrefrmbmom
jzifh yifah c:Muuke\
f / (if;bk&m;wpfaxmifawmESihf bk&m;wpfaxmif apwDi,frsm;udk usKd uo
m&Gm? bk&m;
wpfaxmifuek ;f awGEY idk yf gonf/) (oxH&k mZ0if? pm 113-19)
- 44 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
rEk[mrif;yk*o
H yYkd goGm;NyD;aemuf oxHrk if;qufrsm;
oxHNk rKd u
Y kd taemf&xmodr;f Ny;D vQif rif;udyk g,al qmifomG ;Ny;D aemuf
1/
2/
3/
4/
5/
ppfolBuD;vuf0Jol&rif;jyK
om; eEo&l
Muufzrif;jyK
usm;rif;jyK
usm;aoonfhae&m NrdKYwnf
As*blrdNrdKYac:wGif?
yk*rH if;om; As*& mZmrif;jyK
6/ jcaoFhrif;jyK
7/ yk*rH if;om; aZmwa'0rif;jyK
aygif;
25 ESpf
12 ESpf
11 ESpf
1 ESpf 2 v
12 ESpf
1 ESpf
24 ESpf
86 ESpf 2 v
- 45 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 46 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
xkx
hd ufxif&mS ;aomoufaorSm oxHNk rKd aY [mif;u NrKd Y ;kd a[mif;rsm;yifjzpfonf/ c&pfawmfray:ru
D
tESpf (500) cefY (bDpD 582) u wnfcJhaomNrdKYdk;a[mif;rsm; oxHkwGiftrSef wu,f&Sdyguvm;[k
pHepfwus pl;prf;avhvmazmfxkwfoihfygao;onf/
yOrok"r0wD(Oya'0NrKd )Y onf ajrrsKd omG ;aom NrKd &Y ma[mif;\awmifbuf uyfvsuf NrKd Y ;kd oH;k xyf?
usKH ;oH;k xyf ( ,ckoxHNk rKd aY [mif;ae&m) wnfxm;onf[k qd\
k /
q|rok"r0wDNrKd aY [mif;ae&monf ,ckrw
k r NrKd t
Y eD;twGi&f \
dS / rlvok"r0wDrcS x
JG u
G Nf y;D "n0wD
trnfjzifx
h eG ;f um;aecJo
h nf/ rif;aygi;f (12) qufwnfwefaY ecJo
h nfq\
dk / yJc;l ? [Hom0wDukd vufreG t
f p
xlaxmifaom orv? 0drvrif;om;wkaYd rG;&yfZmwdvnf;jzpfonf/ oxHk ESihf yJc;l acwfNyKd ix
f eG ;f um;cJyh u
kH v
kd nf;
azmfjyvsuf&Sd\/ qufvufaemufxyf okawoejyKoifhaom NrdKYa[mif;wpfae&m[kqdk&rnf/
owrok"r0wD (rdu
k o
f zH;k )? t|rok"r0wD (a&Tavmif;NrKd Y )? e0rok"r0wD wdu
k u
f v
k m;(0if;u)
NrdKUa[mif;&mwdkYonf rlvok"r0wDrS ajrmufbufodkhcGJxGufoGm;cJhMu\/ rdkufozHk;ESifh a&Tavmif;rSmodyfr
xif&mS ;vSay/ wnfwefcY sed w
f akd wmif;vSonf/ odaYk omf ae&mxif&mS ;&Sad yonf/ rdu
k o
f zH;k NrKd aY [mif;rS r&rf;uke;f ?
uwdkufBuD;? uwdkufuav;wdkYonf jrefrmEdkifiHwGif xl;jcm;aomNrdKYa[mif;ae&mrsm;jzpfMuygonf/ t&G,f
tpm;ao;i,faomfvnf; NrdKYwnfyHkqef;jym;onf/ uwkdufBuD;ESifh uwdkufuav;wdkYonf ZkwfokwfESifh
usKduomwdkYESifh wlvSpGmajcz0g; (yg') yHkrsKd;&SdMuonfrSmqef;onf/ NrdKYdk;txyfvnf;rsm;onf/ oxHkESifh
acwfNydKifjzpfaMumif;NrdKYdk;tkwfcsyfrsm;u oufaojyvsuf&Sdygonf/
wdu
k u
f v
k m; (0if;u) NrKd aY [mif;rSm ta&;tygq;kH jzpf\/ xdNk rKd w
Y iG f oD&rd maomurif; tkypf ;kd aepOf
rZrd a'o? ygwvdyw
k & NrKd rY S omoemjyK&[ef;awmf t&Siaf omPESihf Ow&wd\
Yk tzGq
YJ u
kd af &mufvmaMumif;
&mZ0ifu qdx
k m;ayonf/ NrKd w
Y nf&ufpu
JG kd omoem (208)ckEpS f (bDpD 336) ? NrKd yY su&f ufpu
JG kd omoem
(450)jynfEU pS f (bDpD 94)? NrKd o
Y ufaygi;f (242)ESp&f cdS ahJ Mumif;azmfjyxm;onf/ NrKd t
Y aMumif;udyk cJ ;l uvsmPD
odraf usmufpm a&;xk;d xm;cJjh cif;jzpf ordik ;f q&mrsm; trsK;d rsK;d a0zefo;kH oyfvsu&f adS om jyemvnf;jzpf
onf/ jrefrmEdik if t
H apmqH;k a&S;a[mif;okawoe0efxrf;? ynm&Siaf 'guw
f mtD;azmfcrf;rm;u ta&;w,l
jyK aAGaqmfO;D uGi;f qif;ppfaq;cJo
h nfU NrKd aY [mif;wpfcv
k nf;jzpfygonf/ 1976 ckEpS rf S 1978 ckEpS t
f wGi;f
wl;azmfrI uke;f aygi;f (6) uke;f tm; a&S;a[mif;okawoeenf;jzifh wl;azmfoak woejyKco
hJ nfU NrKd aY [mif;
vnf;jzpfygonf/ xdNk rKd o
Y nf ou&mZfEiS hf &Sib
f &k ifw\
Ykd trnfrsm;rSm &mZ0ifxw
J iG o
f m xifuse&f pfaeqJ
jzpfygonf/
'rok"ryl&? ok0PblrdNrdKYa[mif;BuD;um; ta&;BuD;qHk;NrdKY[kqdk&rnf/ tb,fhaMumifqkdaomf
wnfaxmifaomckEpS ?f omoem(450)? (bDpD 94)rS ysuo
f ek ;f aomESp?f omoem(1600)ckEpS f (at'D 1057)
txd NrKd o
Y ufaygi;f (1150) ESpMf umMum? wpfqufwpfpyfwnf;xGe;f um;cJjh cif;aMumifjh zpf\/ jrefrmh a&S;NrKd aY wmf
a[mif;rsm;teuf oufwrf;t&Snq
f ;kH NrKd rU sm;xJwiG f wpfNrKd yY g0ifayvdrrhf nf/ rif;aygi;f (48) quf tkypf ;kd cJo
h nf
qd\
k / NrKd w
Y nfae&mtwdtus&\
dS / NrKd Y ;kd a[mif;usK;H a[mif; xif&mS ;use&f pf\/ eef;awmf&m uke;f a[mif;useaf o;\/
a&Tpm&HapwD? yd#uwfwu
kd ?f azmifawmfO;D bk&m;? odMum;bk&m;? uvsmPDord pf aom acwfNyKd io
f moedu
taqmufttHt
k <uif;tuserf sm;vnf; xif&mS ;&Sad eonf/ a&S;a[mif;ausmufpmwdik f rsm;vnf; <uif;usef
&pfao;\/ ,ckoxHNk rKd o
Y pfwnf&m &Syd gonf/
- 47 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
oxHw
k iG f rwifrusordik ;f jyemrsm;pGm&S\
d / taemf&xmppfwu
kd w
f m 'DoxHyk v
J m; qdo
k nft
U csuf
udk OD;pGm&Sif;&rnf/ oxHk&mZ0ifxJwGifrl oxHkyifjzpfaMumif; twdtus nTefjyonf/ &mZ0ifudkyif
twnf,&l rnfvm;? a&S;a[mif;ESio
hf rdik ;f ynm&SiBf u;D rsm; ,aeYwikd f EIwyf w
d v
f suyf if&adS o;\/ tcsKu
Yd vnf;
rjrifoa,mifaqmifaeMuovm;yifroday/ oxHt
k rSew
f u,fr&Sad Mumif; wGiw
f iG af jymaeMu\/ 197578 ckEpS w
f ;l azmfa&;umv NrKd Y ;kd a[mif;? usK;H a[mif;? eef;awmf&ma[mif;? omoedutaqmufttHak [mif;
xif&mS ;use&f adS eao;aom oxHNk rKd aY [mif;udk rwl;jzpfcahJ y/ NrKd x
Y uf0uf urf;NyKd aysmufq;kH aeNyD (&mZ0ift&)
jzpfaom wku
d u
f v
k m;NrKd aY [mif;udo
k m yxrOD;pm;ay;aG;cs,w
f ;l cJ&h \/ yJc;l uvsmPDord af usmufpmyg Ak'
omoemjyK&[ef;awmfrsm; taomuacwf (tdEd,) u OD;pGma&mufcJhaMumif;udk ordkif;jyem tjzpf
a&S;wef;wifc
hJ yifjzpfygrnf/ oxHu
k rkd aG;cJah y/ Ny;D aemuf 2000 jynfEh pS w
f iG w
f pfBurd f prf;oyfw;l azmfNy;D
onhaf emuf qufrvkyyf J uGi;f qufjywfaejyefygonf/ oxHrk if;wpfyg;trnfrmS ]rukw} vm; ]rEk[m}
vm; udpu
v
kd nf; &Si;f &Si;f vif;vif;rod&ao;ay/
a&S;a[mif;okawoeenf;usus qHk;jzwf&efta&;BuD;ygonf/ wl;azmfokawoeenf;jzifh om
qHk;jzwftajz&SmEdkifayvdrfhrnf/ odkhr[kwfyguvnf; pHepfwusuGif;qif;okawoejyKoifhyg onf/
&mZ0ifxJu ok0PblrdtaMumif;rSm yHkjyifqefvGef;vSonfawmhr[kwfay/ txufwGif azmfjy
xm;ouJhodkY wdwdusust"dyg,faumuf,lEdkifrnfU ordkif;0iftcsuftvufrsm; yg0ifaeaMumif;awGYEdkifonf/
Oyrm ordkif;q&mBuD;rsm; rsufpdvnfaecJhaom oxHkb,f[mvJ? b,frSmvJqdkonfU tajzudkay;xm;onf/
oxHkonf ppfawmif;jrpfESifhoHvGifjrpfwkdYtMum;rSmyif tcsdefESifhtrQ ae&maygif; (9)ae&mcefh aGYvsm;
wnfaxmifaecJhyHkudk jrifomatmifazmfjyxm;\/ ok0Pblrdonftjcm;r[kwf? ,ckoxHkyifjzpfaMumif;
twdtusqkdxm;ayonf/ e,fajronf txl;us,fajymvSonfvnf;r[kwf vuf&SdoxHkcdkifwpfck
twGi;f rQomjzpf\/ ordik ;f 0ifNrKd aY [mif;rsm; pkNyKv
H suw
f nfae&mvnf;jzpf\/ atmufjrefrmEdik if H rkwr yifv,f
auGY0ef;usifa'oyifjzpf\/ ok0Pblrd[lonf jrefrmEdkifiHrSmyif&Sdonf/ taMumif;udk &mZ0if[kqdkaom
OD;a&Taemf\ apwDawmfordkif;aygif;csKyfusrf;wGif atmufygtwdkif;awGYEdkifygonf/
bk&m;ocif&Spf0gajrmuf<ua&mufaom ok0PblrdoxHkjynfonfum;? Zif;usKdufawmif\ ajrmuf
bufc&D; jrefrmwkdifckESpfwkdif (14 rdkif) uGmwGif,ck&Sdaom oxHk{uefrSef\/ bk&m;vufxuf
ou&mZf 110 jynfUwd"roD[&mZmrif;up Oya'0rif;txd rif;aygif; 6 quf? NrdKYoufaygif;
229/ omoemou&mZf 192 ckrSm ysufjym;ajrrsKd\/ xdkhaMumihfh raousef<uif;aom &mZmaZma0
rif;onf omoemou&mZf 196 ck a&TYajymif;vm aqmifcJawmifteD;a&Tavmif;tif;em;
a&Tavmif;NrdKY xD;eef; 12 ESpfpHae\/ aemufou&mZf 209 ck ok"r0wDNrdKYxD;eef;udkwnfjyef\/
if;ok"r0wDum; 'kwd,ok0PblrdoxHkjzpf\/ 'kwd,ok"roxHk rnfonfha'ojzpfygoenf;
ar;aom
ar;aomff ,ck"Ek
" Ekefef;acsmif;? awmifBuD;&Gm? ausmufv Hk;BuD;&Gm? 0if;u&GmwavsmufwdkUonf
ok"r0wD'kwd, oxHkNrdKYa[mif; ae&m{ueftrSefrSwfav/ ok"r0wDrSmrif; 10 quf? ESpfaygif;241
ESpfom xD;eef;wnfpdkufpdk;pHcJh\/ omoemou&mZf 450 ck a&mufaomf? yXrok0Pblrd
oxHkodkYjyef a&TYajymif;xD;eef;aqmufjyef\/
'kwd,ok"r0wDrSmrif; 10 quf yXrok"r0wDrif;rSm rif; 48 quf? ESpfckaygif; 58 quf?
rEk[mrif;vufxufwGifysuf\/
- 48 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 49 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 50 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
Zif;usKd uaf wmif qHawmf&iS af pwD (ac: ) usKd ujf Aif;ewfb&k m;awmif
txGwx
f ufacgi?f jrif;rk&d af wmifEiS yhf akH qmifrjym;? ork'ef m;0,f? ig;yg;rm&fuif;? oH;k vlrif;udk
oef&Y iS ;f MunfjzL? qk,o
l rQ awmif;wkid ;f &[k? b0vlewf? Munfvn
S w
T o
f nf/
jAif;ewfarGawmfppfayaom0f
[l pyfqydk gonf/
awmifipl mqkad wmf rif;aZ,s&Erw
d u
f vnf; if;\ ]jAif;ewfb&k m;wkid &f wk} wGif
]wm0wompH&mr,Ge;f ? oku
d ef ef;jra&mif? b0*facgix
f uf? wdraf rSmifpifMunf} tpcsv
D su?f
xkdapwDrSmqHawmf&SifapwDwpfqljzpfaMumif;udk
puf0gn;D nD;? aqmif;xD;rsuyf iG hf
cHjk rifAh w
d mef? MumjyefMumoGe;f
ysb
H eef;wnf?h xGwpf eG Ohf uif
qHawmf&iS u
f ?kd Munfvifpufatmifz;l &a&mufaomf . .
[lpyfqkdxm;ygonf/
,if;taxmuftxm;t& a&S;rGe?f jrefrmrif;rsm;vufxufuyif ok0Pbrl ad cwf ,Ofaus;rItarG
tESpf qHawmf&iS af pwDukd ouf0if,MkH unfpmG jyKjyifrrG ;f rHjcif;? xde;f odr;f apmifah &Smufjcif; tavhtxaumif;
rsm;&Scd ahJ Mumif; od&ayonf/ [Hom0wD rGerf if;tqufqufEiS hf jrefrmrif;tqufqufwo
Ydk nf a&Tw*d akH pwD?
a&Tarmfa"mapwD paom qHawmf&SifapwDrsm;udk rGrf;rHcJhMuyHkrSm ok0PblrdacwfqHawmfbk&m; udk;uG,f
,HkMunfrItay: jrwfEdk;pGmxdef;odrf;vmcJhjcif;yifjzpf\/
- 51 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 52 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
onfjzpf ewfjynfuo
hJ Ydk tvGe0f ajym om,mpGmjzpfonf / / (rSeef ef;? pm 248)
[lazmfusL;xm;yHkudkawGY&ygonf/
oxHkysufonfhtaMumif;ESifhywfoufvnf; jrefrmtaxmuftxm;rsm;wGifxko
d pYdk nfyifjyefaY jympGmwnfaom oxHjk ynfBu;D udk tpk;d &aom qifjzLoH;k q,fEpS pf ;D &Sijf zpfaom
oD&Bd wb
d 0em'dwsmy0&"r&mZmrEk[mrif;onf taemf&xmrif;Bu;D uapaom oHurdk acsriHaom
pum;jzifh qkdrdjcif;aMumifh rdrdudk,frSp wpfjynfvHk;ysufpD;jcif;okdYa&mufawmfrlacsonf/
(rSeef ef;? pm-249)
[l azmfjyxm;ygonf/
yk*o
H aYdk &mufvQif taemf&xmrif;aqmif,cl aJh omoxHrk S ol&o
J cl uf tp&Sad om ynmonf taygi;f wku
Yd kd
toD;oD;tpktuGucf sae&aMumif;? o&D&"mwfawmftaygi;f wku
Yd v
kd nf; &wemtwdNy;D aom ywjrm;MuKwf
wGiXf myem acgi;f &if;awmftNrx
J m; ud;k uG,af Mumif;? yd#uwftpHk ok;H q,fuv
kd nf; &wemtwdNy;D aom
jy'fxm; t&d,moHCmawmfjrwfwt
Ydk m; oifMum;ykcYd s&aMumif; qufvufazmfjyxmonfukd awG&Y yg
onf/ ,if;tjzpftysuw
f u
Ydk m; tESp(f 1000) eD;yg;Mumanmif;cJNh y;D jzpfygonf/
- 53 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 54 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
NAdwv
d sudv
k ekd aD cwf (1945)ckEpS ?f Zefe0g&DvwGif a&;qGaJ om oxHNk rdKaY jryHk
xdkyHkwGif oxHkNrdKYa[mif; ta&SYajrmufNrdKYaxmifUae&mwGif ppfa&avUusifUuGif;? pufypfuGif;? opfawmHk;?
yvdyfvdkif;cef;? tusOf;axmif? w&m;Hk;? &mZm0wfHk;? AdkvfwJ? a*gufuGif;
ponfU taqmufttHrk sm; wnfxm;yHu
k kd awG&Y onf/
- 55 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
oa&acw&mESiUf ok0Pbrl d
aemufxyfta&;Bu;D onfh udpw
pfc&k adS o;\/ aumif;uif"gwyf rkH aS wG&Y aom topfawGY NrKd aY [mif;
uke;f rsm; oxHak 'owGi&f MdS u\/ NrKd aU [mif;uke;f rsm;rSm ysLNrKd rY sm;omjzpfrnf/ ok0Pbrl d oxHo
k rdik ;f ESirhf qdik f
[k ,lqcsifolrsm;vnf;&Sdaeygonf/ jrefrmEdkifiHwGif AdEdk;? [efvif;? oa&acw&mysLNrdKUa[mif;rsm;udk
wl;azmfoak woeOD;pGmvkycf MhJ uyHu
k kd trsm;odNy;D jzpfygonf/ ysL,Ofaus;rIuOkd ;D pm;ay; okawoejyKcMhJ ujcif;vnf;
jzpf\/ ,if;ysLNrKd rY sm;awG&Y aom ,Ofaus;rI taxmuftxm;rsm;ESihf qifwo
l nfU tjcm;,Ofaus;rIypn;f rsK;d
udk oxHak 'orSmawG&Y vQif oxHu
k ykd sL[kq&kd rnfvm;? odrhk [kwf ysLacwfuNrKd aY [mif;[kq&dk rnfvm;? odrhk [kwf
ok0Pbrl d taxmuftxm;[kyif owfrw
S rf nfvm; pOf;pm;p&m&Sad eygonf/ txl;ojzifh tkwcf sy?f '*Fg;?
ykw;D aph ponft
U axmuftxm;rsm;jzpfMu\/ ajray:awGY ypn;f rsm;tjzpfawG&Y aom vufa&;pif;tkwrf sm;udk
ysLNrKd aY [mif;wl;azmfrw
I iG v
f nf;awGcY &hJ ojzifh ysLtkw[
f ck yfv
f ,
G v
f ,
G af c:cMhJ uygonf/ '*Fg;udv
k nf; ysL'*Fg;[k
yif ac: Muygonf/ ,ckoxkeH ,fNrKd aY [mif; aiG'*Fg;tajrmuftrsm; awG&Y onft
h jyif NrKd aY [mif;wdik ;f rSmvdv
k ykd if
vufa&;pif;tkwfudkawGY Mu&NyDjzpfonf/ a&S;a[mif;ykwD;aphukdvnf;awGY&\/ ausmufacwfopfvufeuf
(rdk;BudK;oGm;)rsm;udkvnf;awGY&\/ if;ypnf;rsm;aMumifh ysLNrdKY jyEdkifiH\ tpGeftzsm;a'ojzpfrnf[kqkdvQif
rSm;vdrrhf nf[k BuKd wiftoday;csio
f nf/ tu,f AdEd;k ? [efvif;? oa&acw&mwdu
Uk dk wl;azmfoak woerjyKrD
oxHkudk wl;azmfcJhMurnf qdkygpdkY/ qdkcJhNyDaomypnf;rsKd;udk oxHkrSmt&ifawGY&SdcJhMuayvdrfhrnf/ xdktcg
aemufrSawGY&rnfU ysLa'oypnf;rsm;udk rnfodkYowfrSwfqHk;jzwfMurnfenf; pOf;pm;oifhayonf/
ysLoa&acw&mESio
hf xHo
k nf a'ocsi;f ausmcdik ;f eHpyf&o
dS nf/ odjhk zpf oa&acw&mESihf oxHo
k nf
atmufjrefrmEdik if aH 'ocsi;f twlw
l u
l ;l vl;qufqrH &I EdS ikd \
f / ,Ofaus;rIcsi;f ES;D ET,Ef ikd Mf u\/ pyg; pdu
k yf sK;d a&;
(rd;k aumif;ajredrphf yg;) jzpfxeG ;f yHck si;f vnf;wl\/ yifv,fa&aMumif;vrf; ukeo
f ,
G af &;twGuf qdyu
f rf;jzpfykH
csi;f vnf;wl\/ xdak &vrf;ukeo
f ,
G af &;aMumifh tdE,
d Edik if H paomjyifyurmESihf qufqaH &;&SNd y;D Bu;D yGm;wd;k wuf
um ,Ofaus;rIux
kd al xmifEikd cf jhJ cif;jzpf\/ oa&acw&m Bu;D yGm;wd;k wufovd?k oxHu
k vnf; txdu
k t
f avsmuf
wd;k wufBu;D yGm;cJ[
h ef vuPm&S\
d / tdE,
d rS "avhx;kH wrf;rsm; ,Ofaus;rIt*Fg? Ak'b
mom? [dEL bmom
ponfrsm;? pmayta&;tom;rsm;&&Scd yhJ ckH si;f vnf;wlnaD yonf/ oxHu
k kd ysL[kqv
kd Qif oxHrk aS &S;rGeaf usmufpmrsm;
awG&Y cdS yhJ u
kH kd arhrxm;oifah y/ odaYk omf yd
k wduscikd v
f akH p&ef oxHu
k v
kd nf; oa&acw&muJo
h Ykd pepfwus
wl;azmfavhvmazmfxw
k af y;oif\
h / tcsed u
f mvtm;jzifh oxHu
k oa&acw&mxuf ydak pmonf/ wnfaxmifcsed f
apm ysucf sed v
f nf; aemufusonf/ rSeef ef;&mZ0ifawmfBu;D wGif oa&acw&m wnfaxmifonf&h ufpu
JG kd
omoemawmf ou&mZf (101) ckEpS [
f k azmfjyyg&o
dS nf/ xd&k ufpJG (bDpD 442) onf? oxH&k mZ0ift&
oD[&mZmtm; &aoh? odMum;rp NrKd w
Y nfay;aom r[mou&mZf (101) ckEpS f (bDpD 582) xufpmvQif
ESpfaygif; (100) ausmfrQ aemufusvsuf&Sd\/ &ufpGJonf pwkwok"r0wDNrdKYudk wnfaxmifonfh
&ufpGJomjzpf ,cifuok"r0wDNrdKYrsm; apmpD;pGmwnfxm;cJhNyD;jzpf\/ xdkYaMumifh atmufjrefrmEdkifiHwGif
oa&acw&mxuf oxH,
k Ofaus;rIu ESpaf ygi;f rsm;pGm yd
k a&S;usaeaMumif; Tejf yaeonf/
acwfopforkid ;f tjrift& oa&acw&mudck &pfEpS f 4&mpkcefu
Y wnfaxmifcNhJ y;D c&pf9-&mpkEpS t
f xd
xGe;f um;aecJo
h nf[ck efrY eS ;f ygonf/ &mZ0iftqkEd iS u
hf mG jcm;vS\/ ok,
Yd q
l jcif;rSm a&S;a[mif;pmaytu&m
yHo
k @mefuakd vhvmonfU Epigraphy ? a&S;a[mif;vufa&;aA' Palaeography ynmwkjhd zifch sO;f uyf avhvm
qH;k jzwfcjhJ cif;aMumifjh zpfEidk \
f / oa&acw&m ausmuftd;k tk;d ysLpmrsm;udk a'guw
f mpDtAdk vuf'ifzwfaI y;Ny;D
- 56 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
&ufpcJG efrY eS ;f xm;cJah om c&pfEpS -f 7-&mpk vufa&;jzpfrnf [laomqH;k jzwfcsuaf Mumifyh ifjzpf\/ wl;azmfawG&Y dS
&aom kyv
f ;kH ? kyw
f w
k \
Ydk vuf&mudv
k nf; xk&d ufpu
JG o
kd mcefrY eS ;f cJMh uonf/
rSeef ef;&mZ0if? rGe&f mZ0ifwt
Ydk qkt
d & wifjy&aomfoa&acw&monf c&pfEpS f (1) &mpk tukeyf ikd ;f
ysucf ahJ yNy/D if;oa&acw&maemufq;kH rif;rsm;jzpfMuaom okrEk & ?D tm"dwsmESihf okynmrif;wkv
Yd ufxufrmS
omoemou&mZf 617 (at'D 73) rS? 638 (at'D 94) twGi;f us a&mufvsu&f o
dS nf/ xkt
d csed w
f iG o
f 0k Pbrl d
ok"r0wD 'rNrdKYudkjyefvnfwlaxmifcsdefESifh wkdufqkdifaeygonf/ oa&acw&mysufcsdefwGif aemufqHk;
oxHrk if;quf (48) qufwt
Ydk pysK;d csed [
f q
k &dk rnf/ xkaYd emufEpS af ygi;f (1000) cefMh umrSoxHyk suyf gonf/
oa&acw&mysuo
f nft
h cg ysL? urf;,HoufwYdk oH;k pkuNJG y;D aemuf? ,kev
f w
T u
f Re;f t&yfwiG f wpfq,fh
ud;k &Gmom;wdEhk iS hf yk*u
H t
kd pwnfygonf/ taMumif;udrk eS ef ef;&mZ0ifwiG f
ou&mZf wpfq,haf jcmufck [(omoemou&mZf (624) ESpu
f kd (622) NzKd t<uif; 2-ESpx
f m;)]
a&mufaomtcg oH;k pkuaJG v\/ ysLwpfp?k urf;,Hwpfp?k jrefrmwpfpk jzpfownf;/ xko
d o
Ydk ;kH pku&JG mwGif
ysLESiu
hf rf;,HppfjyKMu\/ Akv
d yf grsm;&mEkid Mf uap[l pum;tNrq
J Mdk uNy;D rS bk&m;wpfbufwpfqw
l nf
Mu&av\/ ysLwko
Yd nf oa&acw&mjynf taemufyx
k ;dk udw
k nfMuuke\
f / urf;,Hwu
Ydk oa&acw&m
jynfajrmuf ykx;dk udw
k nf\/ ykx;dk Bu;D Ny;D olEikd &f rnf pum;&Sad omaMumifh urf;,Hwu
Ydk tkwjf zifv
h yk Mf u
ykx;kd Bu;D rNy;D avaomf ysLwko
Yd nfynmjzifBh u
H 0g;udyk x
k ;dk a,mifvyk Nf y;D vQif ykq;dk jzLudk vTr;f xD;wif
av\/ urf;,Hwu
Ydk jrifavaomf igwhdk ;IH acsNy[
D
l ajy;av\/ urf;,Hajy;avNy;D aomf ysLtcsi;f csi;f
ppfjzpfMujyef oHk;pkuGJjyef\/ wpfpkudkusyif;wkdh,lav\/ wpfpkudkoufwkdY,lav\/ wpfpkum;
awmifndK[laomt&yfudkjynfwnfaxmif aeav\/ oHk;ESpf&SdaomtcgrGefwkdYu wkdufjyefav
aomaMumifh ysuaf cs\/ xdu
k onf yef;awmif;oufom t&yfuw
kd nfjyefaejyefav\/ ajcmufEpS &f dS
vQifurf;,HwkdYu wkdufjyefav ysufjyefacs\/ xkdurS rif;wkef;udkwnfaxmif oHk;ESpfaejyef
av\/ rif;wke;f wGio
f ;kH ESpaf erS ou&mZfwEkd pS q
f ,fu
h ;kd ck (at'D 127)ckwiG f ,kev
f w
T u
f Re;f t&yf
ork'& mZfrif;wnfaxmifpjyKonf/ (rSeef ef;? 1992? y? pm 186-7)
[lazmfjyxm;ygonf/
yk*HwGif&Gmaygif;wpfq,hfudk;&Gmpkpnf; NrdKUwnfNyD;aemuf &aohaMumifrif;? ysLapmxD;rif;wkdYrSp
rif;aygi;f (42quf) taemf&xmrif; (at'D 1044) eef;wufonfu
h mvtxd oxHEk iS hf acwfNyKd ijf zpfaecJyh gonf/
ae&mwGif oa&acw&mysLwkyYd sucf NhJ y;D aemuf ysLvlO;D a&trsm;pkwrYdk mS oa&acw&mrS ajrmufbuft&yfy*k o
H Ydk
ajymif;a&To
U mG ;yHu
k kd awG&U rnfjzpfygonf/ tb,fah Mumifh awmifbuf? ta&SaY wmifbufo?Ydk ra&TcY MhJ uygoenf;/
taMumif;rSmoxH&k adS ecJjh cif;aMumifo
h mjzpfygonf/ yk*o
H rYdk a&mufrD (,kev
f w
T u
f Re;f NrKd rU wnfr)D ae&mrsm;pGm
(awmifnKd ? yef;awmif;? rif;wke;f ) odahk &TaY jymif;cJMh uao;\/ xkad e&mrsm;wGif oxHrk yg&adS y/
rSeef ef;&mZ0ifawmfBu;D rSmyif oa&acw&mysupf Oftcgu yJc;l (oxH)k ESio
hf a&acw&m qufqrH u
I kd
azmfjyxm;ao;\/ if;qufqHrIrSm qHawmfbk&m;udk;uG,frItaMumif;ESifhoufqkdif\/
rSeef ef;&mZ0if (1992-y? pm? 267) wGit
f aemf&xmrif;udk O(yJc;l ) orD;awmf rPdpEmESit
hf wl
qHawmf"gww
f pfqq
l ufoaMumif;yg&\
dS / xkq
d aH wmfut
kd aemf&xmrif;u yk*w
H iG f bk&m;pnf;cHk (a&Tpnf;cHrk [kw)f
wpfqw
l nf ud;k uG,af wmfro
l nf/ xkb
kd &k m;udrk [mydEJ (a&TqaH wmf) [lorkwcf yhJ gonf/ ,if;taMumif;udk
rSeef ef;&mZ0ifwiG f -
- 57 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 58 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
8/ om;aZmwukrm? "rmaomu
(omoem 222? bDpD 322) eef;wuf
tdref rd hf 25? pnf;pdrf 45? oufawmf 70?
(omoem 267? bDpD 275) wGit
f edpa &muf)
xkdrif;vufxufwGif rm&dblrdok"r0wD
a&Tavmif;NrdKYESifh ok"r0wD-ok0Pblrd-wkdufukvm;NrdKUwkdYudkwnfonf/)
omoemou&mZf 235-ckESpf? bDpD 309? ckESpfwGifaomPESifh Ow&ax&fwkdYtzGJYom oemjyK
<ua&mufvmcJhonf/)
if;aZmwukrm ? "raomurif;quf (10) quf? wko
Yd nfeef;ouf 214 ESpMf umatmif? wdu
k f
ukvm; ok"r0wDwiG pf ;dk pHMu\/ if;rif;wpfyg;ysr;f rQeef;ouf (24) ESp&f MdS u\/
xkaYd emufomoemESpf 450? bDp-D 94-ckEpS w
f iG f wku
d u
f v
k m;rS,ckoxH?k ok"ry&l NrKd aY [mif;ae&mokYd
a&TaY jymif;xD;eef;pdu
k x
f o
l nf/ rif;aygi;f 41 quftyk pf ;dk onf/ NrKd o
Y uf (1151) ESp&f
dS rif;wpfyg;ysr;f rQ
eef;pHEpS f (28) ESppf &D MdS uygonf/ omoemESpf 1601? ckEpS f (at'D 1057) a&mufonft
h cg yk*rH if;taemf&xm
ESihf ppfjzpfrif;qufjywfc\
hJ / (Tun Aung Chain, 2010, PP-11-20)
tcsufrsm;udkaxmufvQif oxHkonfoa&acw&mwnfaxmifonfrS? yk*HokdYa&mufNyD;? yk*Hrif;
taemf&xmvufxufwidk af tmif ('Gwa ygirf pS ? taemf&xmtqH;k ) rif;aygi;f (67) qufwEYdk iS ahf cwfNyKd ijf zpf
vsu&f adS Mumif;awG&Y onf/ oufwrf;tm;jzifh ESpaf ygi;f (1500) jzpfygonf/
a&S;acwfa[mif;jrefrmEkid if o
H rkid ;f wGif ok0Pbrl [
d
l r&Sad Mumif;? oxHk (ok"r0wD) vnf;r&Scd ahJ Mumif;?
orkid ;f ynm&Sit
f csKd u
U awG;awm,lqxm;ayonf/ tcsKd u
U vnf;oa&acw&m uJo
h Ydk ysLNrKd Y Bu;D wpfNrKd w
Y nfwefY
ae&m? if;ywf0ef;usirf mS oxH&k v
dS Qiv
f nf; oa&acw&m\ vufatmufco
H mjzpfrnf/ oa&acw&m\
e,fpeG ef ,fzsm; (Periphery) ydik ;f omjzpfrnf/ okrYd [kwf tapmif?h cHwyfNrKd Y (garrison) rQomjzpfEidk rf nf/
xkaYd Mumifh oxH,
k Ofaus;rIrmS vnf; ysL,Ofaus;rIo
Y mjzpfrnfponfjzifh aqG;aEG;wifjycJMh uygonf/ ( Aung
Thwin, 2005. )
a&S;a[mif;okawoetjrift& Munfv
h Qiv
f nf; oa&acw&mNrKd aY [mif;Bu;D onf t0kid ;f t0ef;yHpk rH sKd ;
jzpfaom jrefrmEkid if t
H Bu;D qH;k NrKd aY [mif;Bu;D jzpfayonf/ ta&SaU wmiftm&SwpfciG rf mS yif uJo
h cYdk ef;em;Bu;D
us,faomNrdKUa[mif;udk &SmrawGY&ay/ a&S;NrdKYa[mif;BuD;wpfckyDopGm? Adokumvuf&m taqmufttHkrsm;
xif&mS ;&S\
d / ,Ofaus;rI tEkynmvuf&mypn;f rsm;? ausmufpma[mif;taxmuftxm;rsm;ESiv
hf nf; jynfph pkH mG &S\
d /
oxHrk mS rl [Hom0wD (yJc;l )? auwkrwDawmifi?l tr&yl&ESihf rEav;NrKd aY [mif; xku
d o
hJ hkd av;axmifh
yHo
k @mef&\
dS / NrKd aY [mif;\yEuyf pkH t
H & oa&acw&m? rkid ;f arm? 0wD;paom ysLNrKd aY [mif;rsm;uJo
h Ydk t0ef;
t0dik ;f yHrk sKd ;r[kwo
f jzifh a&S;usaomtoGit
f jyifr&Sad Mumif; axmufjyygonf/ ( Aung Thwin, 2005. )
pifppfuJo
h Ydk rsO;f ajzmifEh iS hf rsO;f auG;yHo
k @mefjzifah &S;vlae&Gma[mif;uke;f ? NrKd aY [mif;uke;f rsm; wnfxm;
avh&adS Mumif;rSm tjiif;yGm;zG,rf &Sad y/ jrefrmEkid if w
H iG af wG&Y aom a&S;NrKd aY [mif;rsm;udk aumif;uif"gwyf akH y:rS
wpfqifh zwfaI vhvmNy;D ? ajray:wiG v
f nf;uGi;f qif;um a&;om;jyKpck ahJ om? opfawmrif;Bu;D OD;atmifjrifh
(opfawm"gwyf kH tif*sief ,
D m) uif;\ ]aumif;uif "gwyf rkH aS wG&Y aom jrefrmhNrKd aY [mif;rsm;} pmtkyw
f iG f
- 59 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 60 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 61 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
oxHkNrdKYa[mif; ajryHk
- 62 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 63 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 64 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
rkoifNrKd aY [mif;
uuwpfNrKd aY [mif;
- 65 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
r[mork'& mtoGit
f jyifrsK;d o@mefwal eayonf/ uJo
h hkd NrKd w
Y nfyt
kH uGut
f uGi;f rsK;d ukd jrefrmEdik if w
H iG f
erlemjyp&m[l oxHak 'o Zkwo
f w
k rf mS yif&o
dS nf[k qdEk ikd yf gonf/
uwku
d Bf u;D (230 {u? 96 [ufwm) ESifh uwdu
k u
f av; (50 {u? 21 [ufwm) wdo
hk nf
oxHrk t
S aemufajrmufbuf (8) rdik cf eft
Y uGm&SMd u\/ uwdu
k Bf u;D rSm tvsm;ykww
kd Edk iS fh ajcz0g;yHw
k iG t
f v,f
av;axmifyh NkH rKd Y ;kd oH;k xyf? usK;H oH;k xyfxif&mS ;ay:viG v
f su&f \
dS / tjyif0ef; NrKd t
Y xyfrnfrQ&cdS rhJ nfukd rcefrh eS ;f ao;ay/
uwdu
k u
f av;rSm tjyif0ef;NrKd Y ;kd oH;k xyfrQ cyfa&;a&; awG&Y ao;onf/ twGi;f xyfrmS *0Huek ;f jrihEf pS u
f ek ;f uGJ
vsuf ta&SEY iS t
hf aemufwnfaeMuNy;D NrKd Y ;kd t&pf ryDrouseyf gao;onf/
oxHNk rKd aY [mif; (ajrmuf 16? 54'? 46'' ESifh ta&SY 97? 22') onf tBu;D qH;k NrKd aY [mif;jzpf\/
tG,t
f pm; {u 700 (283 [ufwm) rQ&ydS gonf/ oxHNk rKd aY [mif;\ ajrmufbufwiG f NrKd Y ;kd txyf (6)
xyfukd xifxif&mS ;&Sm;awGEY ikd yf gao;onf/ ta&Sb
U ufwiG f awmifajc&if;NrKd Y ;kd (2) xyfEiS hf awmifapmif;ay:&dS
NrKd Y ;kd rsm;udak ygi;f vQif oH;k xyfxufru&SEd ikd \
f / taemufbufrmS vnf; NrKd Y ;kd ig;xyfcefaY &wGu
f &ygao;onf/
awmifbufNrKd Y ;kd rsm;yGe;f wD;rIrsm;jcif;? NrKd o
Y pfval etd;k tdrf xlxyfjcif;aMumifh rrSe;f qEdik af y/ uJo
h hkd oxHNk rKd u
Y u
G f
yHo
k @mef? tG,t
f pm;ESihf NrKd w
Y nfyu
kH dk Munf
h oxHo
k nf oa&acw&mESiv
hf nf;rwl? tjcm;aomysLa'o
NrKd aY [mif;rsm;ESiv
fh nf;rwly?J uk,
d yf ikd t
f pOftvmt& NrKd w
Y nfyAkH o
d u
k mpepfukd vdu
k ef mNy;D wnfaqmufxm;onfh
NrKd aY [mif; wpfc[
k k ,lq&jcif;jzpfygonf/
oxHkNrdKYa[mif;a'orSmyifppfawmif;
aumhxif;
wdu
k u
f v
k m; (t,ufonfr)
wdu
k u
f v
k m; (0if;u)
rkoif
uuwpf
vdyfcHk;
r&rf;uke;f
qifjzLuRef;
prge*d&k f
uwku
d Bf u;D
Zkwo
f w
k f (1)
Zkwo
f w
k f (2)
88 {u
40 {u
64 {u
307 {u
153 {u
30 {u
30 {u
200 {u
67 {u
311 {u
230 {u (96 [ufwm)
92 {u (37 [ufwm)
450 {u (182 [ufwm)
wdu
hk akd wGEY ikd yf gao;onf/ if;NrKd aY [mif;i,frsm;rSmvnf; NrKd Y ;kd txyft&pf rsm;rsm;wnfxm;Muygonf/ NrKd u
Y ek ;f
ay:wiG f vufa&;pif;trSwf tom;ygaom tkwcf syEf iS t
hf aqmufttHu
k ek ;f rsm;udak wG&Y Ny;D ? NrKd Y ;kd tkwcf syrf sm;rSm
vnf; vufpif;tkwfrsm;yifjzpfaMumif; ppfaq;awGY&Sd&\/ oxHka'otwGif;awGY&SdNyD; orQNrdKYa[mif;rsm;
pkpak ygi;f tus,t
f 0ef;rSm (3601 {u) (1468 [ufwm) rQ&o
dS nf/ odjhk zpf oxHo
k nf NrKd aY [mif;r[kw[
f k
vnf;aumif;? NrKd Y jyjynfmG xGe;f um;cJjh cif; r&S[
d
l vnf;aumif; r,lqoifah Mumif; odomxif&mS ;aeayNy/D
- 66 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 67 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
if;bmomjyefrSm
]a&Gajr} [kt"dyg ,&f aom ok0Pbrl u
d kd a&mrwkid ;f om;wku
Yd cdkifpDcsmqkdaepyf [lodMuygonf/
if;ae&mXmeudk tif'ckd sKid ;f em;uRe;f qG,rf S ae&mwpfcck u
k kd owfrw
S &f ygrnf/ txl;jzifh a&TowKukd
&SmazG awG&Y &dS aom rsuaf rSmufacwf,;kd ',m; (xkid ;f ) Ekid if eH ,f edrw
d rf sm;twGi;f omvQif wnf&cdS \
hJ /
(xkdif;EkdifiHwGif) a&TowKudk y&mcRwfuD&dcefjynfe,f befpzef;cdkif? urfewfEkdzuGeft&yf&Sd
EHKS ;ajrrsm;rSpak qmif; &,lEidk o
f nf/ xkjhd yif e&moD0yfjynfe,f wkrd adk 'ovnf; a&TowKxw
k v
f yk if ef;
&Syd gonf/ blrad Aynm&Sirf sm;u y&mcsib
f &l D cdik ?f uAifb&l rD v
S nf; a&TowKawG&Y ao; onf[q
k \
dk /
ok0Pbrl Nd rKd aY [mif; wnf&mXme ae&mtwdtusukd a&S;a[mif;okawoDrsm;ESihf orkid ;f okawoDrsm;
tcsi;f csi;f rwlujJG ym;aomt,ltqwkYd &Scd MhJ uzl;ygonf/ atmuf jrefrmEkid if u
H oxHjk zpfovm;?
xkid ;f awmifyikd ;f ucsKd i;f , (Z,bkr)d jzpfovm; odrYk [kwf xkid ;f tv,fyikd ;f vGijf yifrS euGeyf xkrv
f m;?
pkzefb&l D (ok0Py&l )D vm;qko
d nft
U csuyf ifjzpf\/ taomuacwfEiS ahf cwfNyKd if a&S;a[mif;,Ofaus;rI
f v
kd nf;aumif;?
ypn;f rsm;jzpfMuonfh "rpBumF vSn;f bD; (Wheel of Law) ESihf orifyakH usmufqpf kyu
tdE,
d Ekid if q
H efcsyD x
k ;dk awmfBu;D yHpk jH zifh apwDwpfqw
l nf&adS ejcif;udv
k nf;aumif; axmufxm; vQif
euGeyf xkrrf S pkzefb&l D (ok0Py&l )D txdjzefu
h suf aeaoma'oudk ok0Pbrl \
d A[dck suaf e&m[k
tckdiftrmowfrSwfEkdifayonf/
[ljzpfygonf/
arm&d,acwftEd ,
d tifyikd ,
f mocifBu;D taomu (274-236bDp)D onf if; ok0Pbrl w
d iG f
Ak'b
momudk xlaxmif&ef aomPESihf Ow&wkyYd g0ifaom omoemjyKtzGw
YJ pfzu
YJG kd apvTwcf ahJ Mumif;vnf;
azmfjyonf/ t,ltqudk twnfjyK&ef xkid ;f a&S;a[mif;okawoDwo
Ydk nf tESpf (40) rQtm;xkwBf uKd ;yrf;
cJh&ayonf/
[ife&D rk[
d w
G f
jyifopfvrl sKd ;[ife&D rk[
d w
G f (Henri Mouhot) (1864) onf ta&SaY wmiftm&SwiG f yxrqH;k tBurd f
odyyH nmpl;prf;avhvma&;twGuf c&D;xGucf o
hJ jl zpf\/ olonf vef'efrS 1858 ckEpS ?f {Nyv
D wGif pwif
- 68 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
xGucf gG vmcJNh y;D 1861 ckEpS f Ek0d ifbmwGif vmtkEd idk if H (iSuzf sm;a&m*gjzif)h tedpa &mufco
hJ nf/ tyifrsm;?
wd&pd m efrsm;? ausmd;k rJo
h w0grsm;rSp a'ocHwidk ;f &if;om;wkEYd iS hf if;wkx
Yd ;kH pHavhrsm;udyk g pl;prf;avhvmcJo
h nfU
ol\ c&D;oGm;rSww
f rf;udk 1864 ckEpS f (if;uG,v
f eG f Ny;D oH;k ESpt
f Mum)wGif yHEk ydS x
f w
k af 0onft
h cg vltrsm;
pdw0f ifpm;cJMh u\/ okawoec&D; tpD&ifcpH mu tif'ckd sKd i;f em;wGif jyifopfta&SzY sm;a'oavhvma&;XmeBu;D
(Ecole Franoise d Extreme Orient) udk pwifxlaxmifMu&ef EId;aqmfvkdufayonf/ 1898 ckESpf
'DZifbmv (15) &ufaeUpjJG zifh toif;Bu;D xlaxmif&ef jyefwrf;xkwo
f nft
h cg tif'ckd sKd i;f em; uRe;f qG,Bf u;D twGi;f
a&S;a[mif;okawoe pl;prf;avhvma&;twGuf tNrw
J rf;tzGu
YJ kd zGpYJ nf;ay;&ef txl;u@wpfck xnfo
h iG ;f
xm;&S\
d / jywku
d Ef iS phf mMunfw
h u
dk u
f v
kd nf; wGzJ ufziG v
hf pS af pygonf/ xdt
k oif;Bu;D \ yxrqH;k nTeMf um;a&;rSL;
jzpfvmol vl0pfzad emuf (Louis Finot) \ OD;aqmifrjI zifh ta&SaY wmif tm&S (jrefrmryg) a&S;a[mif;okawoe
a&TacwfBu;D wpfacwfa&mufco
hJ nf[k qkyd gonf/ (Charles Higham, Early Cultures of Mainland Southeast
Asia, Bangkok, River Books Ltd, 2002. pp. 16-21)
vl0pfzad emuf
vl0pfzad emufonf jrefrmho0k Pbrl ad &S;a[mif; okawoetwGuq
f v
dk Qif zsujf rif;wpfaumifEiS hf
wlae\/ ok0Pbrl d oxHak 'ookhd t&Sirf [mAk'a Cmorax&fBu;D u Ak'y #d uwfawmf? tXuxmusr;f
ponfrsm; yifhaqmifvmonf[laomtcsufudk r[kwfrrSefaMumif;? Ak'aCmoonf vlyk*dKvfr[kwfyJ
pdwful;,OfZmwfaumifomjzpfaMumif;? vlyk*dKvfjzpfvQifvnf; atmufjrefrmEkdifiHom;wpfOD;rjzpfEkdifaMumif;
ponfjzifh uefYuGufcJholyifjzpf\/ jrefrmokawoezufrS q&mBuD;OD;azarmifwifESifh OD;vlaz0if;wkdYu
wefjyefajz&Si;f onfph mwrf;rsm;jzifh zdaemuf\tqdu
k kd wkejhf yefacsycJ&h \/ 1899 ckEpS w
f iG f wkwb
f mom
uRrf;usifol aygvfayvD,dk (Paul Pelliot) onf toif;BuD;\ tzGJY0ifwpfa,mufjzpfvm\/ if;u
ta&SaY wmiftm&Srif;Ekid if rH sm; wnfaxmifMuyHt
k aMumif;okawoejyKonf/ 1900 jynfEh pS w
f iG f a&S;a[mif;
h m;cJNh y;D aemuf wl;azmfoak woevkyif ef;
okawoeynm&Si[
f ife&Dygrifw&D m (Henri Parmentier) udk cefx
rsm;udk AD,uferfEkdifiHwGifpwifcJh\/ toif;BuD;onf tif'dkcsdKif;em;rS a&S;a[mif;taqmufttHktm;vHk;?
ausmufpmwkid rf sm;? kyw
f k yk yf mG ;ponfrsm;udk pm&if;jyKpNk y;D jyKjyif xde;f odr;f onf/ 1902 ckEpS o
f Ykd a&mufonfU
tcg toif;Bu;D \vkyif ef;e,fy,fukd xdik ;f Ekid if t
H xdw;kd csx
YJ nfo
h iG ;f cJyh gonf/
a*smhaq;a';
zdaemuf\&mxl;udk a*smah q;a'; (G. Coedes) uqufc\
H / aq;a';onf tif'cdk sKd i;f em; uRe;f qG,rf S
ausmufpmrsm;aygi;f csKyu
f sr;f pmtkyBf u;D 6-tkyu
f kd wnf;jzwfyEkH ydS cf o
hJ nf/ xkid ;f Ekid if H ykew
f w
k Nf rKd aY [mif;uke;f
wl;azmfrt
I pD&ifcpH m (The excavations of Pong Tuk and Their importance for the ancient history of
d MoZmoufa&mufr&I adS om ta&SaY wmiftm&SrS rif;Ekid if rH sm; (The Indianised States of
Siam) ESihf tdE,
ko
hJ nf/ toif;Bu;D uvnf;
Southeast Asia) usr;f pmtkyf tygt0if tjcm;okawoepmwrf;aygi;f rsm;pGmudk jyKpc
(bulletin) okawoepmapmifudkyHkrSefxkwfa0onf/ 1904 ckESpfxkwfokawoepmapmifxJwGif xkdif;EkdifiH
twGuf ynm&yfqkdif&mtoif;wpfckxlaxmif&eftaMumif; owif;wpfyk'fyg&SdcJhNyD;? xkdESpf azazmf0g&D 26
&ufaehwiG f befaumufNrKd t
Y a&Sw
Y idk ;f a[mfw,f (Oriental Hotel in Bangkok) pnf;a0;yGw
J pfcjk yKvyk
f
xkdif;okawoetoif; (The Siam Society) udkxnfaxmifcJhonf/ toif;\&nf&G,fcsufrSm (for the
investigation and encouragement of arts, seiences and literature in relation to Siam and neighbouring
- 69 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
]xkid ;f Ekid if EH iS w
hf uG tdref ;D csi;f Ekid if rH sm;rS tEkynm? odyyH nmESiphf may,Ofaus;rIwu
Ydk kd pl;prf;avhvm&ef
ESihf tm;ay;uln&D ef} yifjzpf\ (Higham 2002, 23)/ toif;xlaxmifcgp tpd;k &axmufyahH omaiGr&ao;
bJ? a&S;a[mif;okawoe0efxrf;rsm;vnf;r&Scd ahJ y/ ok&Yd mwGif 1911 ckEpS ?f rwfv 22 &ufaeY q|r&mrrif;
(King Rama VI) u xdi
k ;f ,Ofaus;rSKXme Fine Arts Department udk a&S;a[mif; okawoetygt0if
xkid ;f Ekid if &H dS a&S;a[mif;,Ofaus;rItarGtESprf sm; xde;f odr;f apmifah &SmufomG ;&ef &nf&,
G cf sujf zifw
h nfaxmif
apcJhonf/ if;XmeBuD;ay:aygufvmcJhojzifh ordkif;0iftaqmuf ttHkrsm;ESifh a&S;a[mif;ypnf;rsm;udk
xde;f odr;f apmifah &Smufjcif;? jywku
d rf sm;xlaxmifjcif;? a&S;a[mif;okawoeenf;jzifh pepfwusw;l azmfjcif;vkyif ef;
rsm; taumiftxnfay:vmcJhonf/
Countries)
rif;om;BuD;'ifra&mif;\ t,ltq
xkid ;f okawoetoif;udk bk&ifah wmf0ifro
d m;pku OD;pD;wnfaxmifjcif;jzpf\/ xkid ;f Ekid if H rif;om;Bu;D
'ifra&mif; (Prince Damrong) onf toif;Bu;D wGif ]t,k',
NrKd aY wmfwnfaxmify}kH (The Founding of
G ;f oljzpfonf/ rif;om;Bu;D onf ordik ;f ESiahf &S;a[mif;okawoe
Ayuthaya) pmwef;udk yxrOD;pGmzwfMum;wifoi
tay: OD;aqmifO;D &Gujf yKojl zpfvmonf/ atmufjrefrmEkid if rH S ok0Pbrl u
d o
dk o
H ,pdwjf zifh pdw0f ifpm;oljzpfonfh
tm;avsmpf mG 1935- ckEpS w
f iG f jrefrmEkid if yH *k ?H &efuek Ef iS hf oxHak 'orsm;okYd ud,
k w
f ikd u
f ,
kd u
f sc&D;xGu
f
pl;prf;avhvmjcif;jyKcJh\/
if;\tjrifwGif oxHkNrdKYa[mif;rSm a&S;a[mif;aqmufttHk t<uif;tusefenf;vGef;onf [k
txif&o
dS nf/ jrefrmEkid if o
H rkid ;f udk uRr;f usio
f u
l v
kd ekd t
D &m&SBd u;D qma*smph aumh (a&T;kd ) xHrv
S nf; oxHk
taMumif;udpk pkH rf;onf/ xdt
k cg weoFm&Dwidk ;f oxHak 'orSm tpd;k &jyefwrf;0if a&S;a[mif;taqmufttHk
txl;enf;yg;aMumif;tajzud&k cJo
h nf/ xkpd Ofu ]paumh} onf tdE,
d tpk;d &jynfxaJ &;Xme (Government
S Ef iS hf 1919-ckEpS t
f wGi;f xkwjf yefcahJ om trdeYf (Revolution)
of India, Home Department) u 1883-ckEp
rsm;udu
k ;kd um; weoFm&Dwidk ;f (Tenasserim Division) oxHck dik t
f wGi;f a&S;NrKd aY [mif;[l vH;k 0r&Sd
aMumif;? a*Zuf0iftaqmufttHk (bk&m;) a[mif;[l? a&Tpm&H (oxH)k ? odMum;bk&m; (oxH)k ? Zif;usKd ub
f &k m;
(Zif;usKd u)f ? aumh*eG ;f *l (aumh*eG ;f )? ZGu
J yifb&k m; (bm;tH) ESifh usKd ux
f ;D d;k bk&m; (uifreG ;f pcef;) wko
Yd m&So
d nf
[k ajzMum;cJyh gonf/
rdrrd sujf riftm;jzifv
h nf; a&S;a[mif;taqmufttHrk sm;rawG&Y jcif;? MoZmwdur &So
d l ynm&Siw
f pfO;D u
vnf; pdw0f ifpm;zG,af &S;a[mif;,Ofaus;rIrsm;r&Sad Mumif; ajzMum;cJjh cif;wku
Yd akd xmufxm; rif;om;Bu;D 'ifra&mif;
onf oxHu
k o
kd 0k Pbrl Nd rKd aY wmf[k vufrcHawmhonfomru rdrEd idk if H (xkid ;f ) rS euGeyf xkrNf rKd aY [mif;onfom
yk*t
H aemf&xmrif;ESihf acwfNyKd ix
f eG ;f um;cJah om ok0Pbrl jd zpfEidk af Mumif; xifrw
S o
f mG ;awmhonf/ rdrx
d ifjrif
,lqcsuu
f kd oufaoxljyoEkid &f ef a&S;a[mif;okawoe wl;azmfrv
I yk if ef;rsm;udv
k nf; txl;tm;ay;cJah yonf/
I yk if ef;
jyifopf a&S;a[mif;okawoeynm&SiBf u;D 'l;yGeYf (P. Dupont) tm; euGeyf xkrNf rKd aU [mif;wl;azmfrv
rsm;udOk ;D pD;apNy;D ? y&yxkraf pwD? jrifrh &dk af wmifapwD tygt0ifa&S;a[mif;Xmersm;udk okawoejyKazmfxw
k f
aponf/ urn;f ausmufpmynm&Siaf *smah q;a';u euGeyf xkrrf S ]a,"rm} *gxm tkwcf u
G pf mtaxmuf
txm;\ vufa&;udak vhvmc&pfEpS f 7-&mpk &ufpu
JG o
kd wfrw
S af y;cJ\
h / 'l;yGeu
Yf vnf; jrifrh &dk af wmifapwD\
yEuaf wmfyo
kH nf yk*u
H sepf pfom;rif;Bu;D \aumif;rI tmeEm*lb&k m;\yEuyf EkH iS hf qifwal Mumif;aumufcsuf
- 70 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 71 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
ygarmu*sD? tdyfcsf? vkpf\ Old Burma Early Pagan wGifazmfjyonfh ok0Pblrdonf rkwr
dS ? oxHak 'ojzpfonf/ xkid ;f Ekid if o
H ak woDw,
Ydk q
l aom
yifv,fauGY (The Culf of Multama/Martaban) wGi&f
(owfrw
S af om) ok0Pbrl o
d nf ,d;k ',m; (xkid ;f ) yifv,fauGY (The Gulf of Siam) rS euGeyf xkrf
a'ojzpfygonf/
euGeyf xkrf (e*&yxr) NrKd aU [mif; (3700 x 2000 rDwm) onf 'g&G 0wDacwfNrKd aU [mif; rsm;
teuf tBu;D qH;k jzpfonf/ jrefrmEdik if yH *k aH cwfrwkid rf u
D a&S;a[mif;omoedu taqmufttHrk sm;? ausmufpm?
urnf;pmtaxmuftxm;rsm; <u,f0onf/ y&yxkrfapwD? plVyxkrfapwD? jrifhrkd&fawmifbk&m; (Wat
f &k m; (Wat Phra Pattom) wku
Yd w
kd ;l azmf awG&Y x
dS m;Ny;D bk&m;Bu;D rsm;wnf&m
Phra Men) ESihf y&yxkrb
f nf/ c&pfEpS f 6-&mpkrS 11-&mpktwGi;f wnfwefaY ecJrh nf[k
NrKd aY wmf (Temple-Cities) [kwifpm;ac:a0:Eidk o
cefYrSef;Ekdif\/
OaxmifNrKd aY [mif; (a&Tyck uf) (1690 x 840 rDwm)onf euGeyf xkr\
f taemufajrmufbuf
uDvrdk w
D m (30) cefY &S
d ydNk y;D a&S;us[efwo
l nf/ NAw
d o
d Qvrl sKd ; uGm;&pfa0;vf qko
d l a&S;a[mif;okawoDBu;D u
1940-jynfv
h eG Ef pS rf sm;twGi;f pwifw;l azmfavhvmNy;D azmfxw
k cf jhJ cif;jzpfonf/ if;Oaxmif;ESihf euGeyf xkrf
wku
Yd Akd [djk yKvsuaf eaom tv,fyikd ;f xkid ;f Ekid if H aemufjcrf;udyk if? aomPESihf Ow&wkq
Yd u
dk af &mufc&hJ m ok0Pbrl d
e,fajrjzpfonf[k xkdif;okawoDwkdYu ,lqMuygonf/
- 72 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 73 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
a'gufwmomvS
xkpd Oftcsed rf mS yif urmph m;eyf&u
d (FAO) tzGYJ nTeMf um;a&;rSL;tjzpfxidk ;f Edik if o
H Ydk a&muf&v
dS suaf eaom
&efukefuodkvf tNidrf;pm;ygarmucsKyfq&mBuD;a'gufwmomvSonf xkdif;EkdifiHwGif a&S;a[mif;okawoe
aqmif&u
G yf rkH sm;udk ud,
k w
f idk af wGjY rifc&hJ onf/ atmufjrefrmekid if H ok0Pbrl [
d q
k akd om oxHak 'owGio
f ak woe
&v'fuckd sed x
f ;kd xdik ;f zufutaxmuftxm;ESihf EIid ;f ,SOMf unfcU o
hJ nf/ jrefrmEdik if zH ufrS okawoe&vm'frmS
tm;enf;aeNy;D ? xdik ;f okawoe&vm'frsm;u tm;omaeyHu
k akd wG&Y \/ q&mBu;D onf ]oxHEk iS ehf uGeyf xkr}f
[laomtrnfjzifh okawoeaqmif;yg; wpfapmifa&;ygonf/ ((Tha Hla, Dr, Thaton and Nakorn
d qmif;yg;udk *syefEidk if w
H u
dk sKd NrKd rU S Iddkulpmapmif wGif
Pathom SHIROKU, No 16, Kyoto, 1983)) xka
xnfo
h iG ;f azmfjyygonf/ ,if;aqmif;yg;wGif oxHo
k nfo0k Pbrl rd [kwaf Mumif;? xkid ;f Ekid if ?H befaumufNrKd rY S
taemufp;l pl; 60 uDvrkd w
D mtuGm&Sed uGeyf xkrf (17? 47'ajrmuf? 100 ta&S)Y onfom ok0Pbrl Nd rKd aY [mif;jzpf
EkdifaMumif;azmfjyygonf/ odkhjzifhqufvuf taemf&xmonf atmufjrefrmEkdifiHoxHkudkppfjyKcJhjcif;
r[kwEf ikd af Mumif;? oxHrk t
S a&SaY wmifuv
D rdk w
D m (450) tuGm&Sd euGeyf xkro
f Ydk bk&m;oH;k qlawmifMum;vrf;jzifh
oGm;a&mufNy;D ppfjyKcjhJ cif;omjzpfaMumif;? xkrd rS if;pd;k &mZmwku
Yd kd yk*o
H ,
Ydk al qmifvmcJNh y;D aemuf xkNd rKd w
Y iG u
f se&f pfcahJ om
NrKd o
Y m;wko
Yd nf ,ckoxHw
k nf&mXmeodYk ajymif;a&TaY exkid v
f mcJMh uNy;D ? xko
d w
l u
Ydk rdrad e&if;a'oudk pGv
J ef;
aompdwjf zifh ae&mopfukd oxHt
k rnfay;cJMh ujcif;omjzpfaMumif;? xkaYd Mumifrh v
l ok"r0wD (oxH)k onf
euGeyf xkrf NrKd aY [mif;omjzpfEidk af Mumif; azmfjyxm;ygonf/
- 74 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
a'gufwmOD;Edik yf ef;vS
xkid ;f Edik if w
H iG f a&S;a[mif;okawoewl;azmfrt
I &Sed t
f [keaf Mumifh taxmuftxm;aumif;rsm;awG&Y jcif;
rSeaf omfvnf;? jrefrmEkid if w
H iG f oxHNk rKd aU [mif; rlvur&Scd ahJ Mumif;t,ltqrSmrl jrefrmhtpOftvmESiw
hf uf
wufpifatmifvaJT eygonf/ okjYd zpfa&S;a[mif;okawoe? urn;f ausmufpmXmecGrJ LS ; OD;Ekid yf efvS (a'guw
f m
Ekid yf ef;vS) ua'guw
f momvSt,ltqtay:wek jhf yefaom aqmif;yg;rsm;acsya&;om;cJo
h nf/ 4if;wkEYd pS Of ;D tjyef
tvSeaf y;pmjyefpm (Tha Hla and Pan Hla Cornespondence) udk vkyo
f m;jynfoaYl eYpOf owif;pmwGiaf wG&Y yg
onf/ aemufq;kH wGif a'guw
f momvSu ]rGejf ynfe,frmS 'l;&if;oD;omaygonf} [krw
S cf sujf zifh wkejhf yef&if;
NyD;qHk;oGm;cJhygonf/
a'guw
f momvSonf 1986 ckEpS ?f arv xkwcf su&f rD *Zif;wGiv
f nf; ]oxHEk iS hf ok0Pbrl t
d pGt
J vef;}
aqmif;yg;udk qufvufa&;om;wifjycJyh gao;onf/ OD;Ekid yf ef;vSuvnf; ]ok0Pbrl o
d Ydk Ak'o
moemysEYH ahSH &muf&dS
~
vmyH}k (Nai Pan Hla, Advent of Buddhism into Suvannabhumi) acgi;f pOfjzifh aqmif;yg;rsm;qufvufa&;om;
onf (WPD. 20-6-86), 4-6-86, 16-6-86, 17-6-86 and 18-6-86)/ &efuek w
f uov
kd f ta&Sw
U idk ;f ynmXmerS
ygarmu OD;wifv
h iG u
f vnf; ]jrefrmEdik if o
H Ydk Ak'o
moemysEYH ahHS &muf&v
dS myHo
k rkid ;f } (Tint Lwin, Introduction
l o
d nf atmufjrefrm
of Buddhism into Burma, Legend and History ) aqmif;yg;rsm;a&;om; ok0Pbr
Ekid if rH S oxHak 'oomvQijf zpfaMumif; azmfjya&;om;cJyh gonf (WPD, 24-2, 86, 25-2-86, 26-2-86, 27-286, and 1-3. 86)/
Za0Z0g ok0Pbrl d
rdcsD*efwuokdvf ta&SUawmiftm&Sa&;&m ygarmuapmqkdifrGefrif;&Ju oxHk (&mrn) okdY
aomPESifhOw&rax&fESpfyg;a&muf&Sdjcif;rSm jzpfEkdifaMumif;? oa&acw&mNrdKYa[mif;rS wl;azmfawGY&Sd&aom
Ak'0 gpu a&Taypmrsm;t& oufaojyygonf/ (Sao Saimong Mangrai, Did Sona and Uttara Come
S f 5-&mpkEpS ?f 7to Lower Burma, JBRS, LIX pp. 155-165)/ 4if;a&TayvTmrsm;\vufa&;onf c&pfEp
&mpkEpS rf sm;txd a&S;usEikd af Mumif;od&ojzifh atmufjrefrmEkid if o
H Ykd Ak'o
moemonf bDp-D 3 &mpkEpS f (aomPOw&acwf) avmufuyif a&muf&cdS w
hJ ef&monf[k cefrh eS ;f wifjyxm;jcif;jzpfygonf/ odahk omf]ok0Pbrl d
b,f[mvJ? b,frmS vJ}[lonfo
h rkid ;f jyemudk &mpkEpS w
f pfcrk uatmif tajz&Smr&ao;aom jyemBu;D jzpf
vsu&f adS yNy/D jrefrmynm&Sirf sm;yifvQif raorcsm? Za00gEiS ?hf xifaMu;trsKd ;rsKd ;ay;aecJMh uygonf/
awmifaygufq&mawmf
armfvNrdKifNrdKY awmifaygufausmif;q&mawmfOD;puygvjyKpkaom? Ak'omoeduyx0D0ifusrf;rl
ok0Pblrdjzpfxkdufaome&mudk
0a*Fgyom*&ac:b*Fvm;yifv,frSta&SUbufwGif&Sdjcif;? wmrvdwd(**Fgjrpf0)rS ,lZemckESpf&ma0;
uGmjcif;? uke;f ajrr[kwaf &ywfvnf0idk ;f vsu&f adS om uke;f ajrjzpfjcif;? avSoabFmvrf;? a&aMumif;
vrf;? avSaMumif;vrf;oif
h toGm;tvmrsm;&mXmejzpfjcif;? ,aeYwikd af &S;a[mif;omoetaqmuf
ttHkrsm;pGm&Sdaejcif;
- 75 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
OD;wifvaS omf
ynm&SiOf ;D wifvaS omfuvnf; txufygO;D puygvESihf cyfqifqift,ltqudw
k ifjyonf/ if;u
taomurif;Bu;D apckid ;f csut
f & ok0Pbrl o
d aYdk omeESihf Ow& &[ef;ESpyf g;a&mufvmNy;D Ak'0 g'
jzefo
Y nf[k r[m0ifuqk\
d / ok0Pbrl o
d nf oxHjk zpfonf[k 15-&mpkaESmif;ydik ;f xk;d uvsmPD
rGeaf usmufpmuqkjd yef\/ oxHo
k nf ok0Pbrl [
d k wxpfcsrqkEd idk af y/ odaYk omf &ckid ?f atmufjrefrm
Ekid if ?H xkid ;f Ekid if EH iS hf rav;uRe;f qG,w
f o
Ydk nf ok0Pbrl jd zpfEidk \
f /
[kqydk gonf (wifvaS omf? ]a&Tw*d akH pwD\oufawmf} uefompdrf;vJhpmwrf;rsm;
rsm;? &efuek ?f rif;vSpmyHEk ydS w
f u
dk ?f
1969? pm? 65-6)/
rdu
k u
f ,fatmifoiG f
atmufjrefrmEkid if w
H iG f &mrna'o[kac:aomrGeEf idk if [
H
l yk*aH cwf (11-&mpkEpS )f xufapmNy;D r&Scd /hJ
oxHkNrdKUvnf;r&Sd? aomP? Ow&wkdYrSmvnf; jrefrmEkdifiHAk'bmomorkdif;wGif r&Sdbl;cJhojzifh ok0Pblrd
vnf;r&SEd ifdk af Mumif; tqkw
d pf&yf vwfwavmumvrSmyif ay:xu
G v
f mcJyh gonf/ ,if;tqku
d kd rdcs*d efwuov
kd ?f
tm&Sa'oavhvma&;Xme ygarmu a'guw
f mrku
d u
f ,fatmifoiG u
f wifjyxm;jcif;jzpfonf/ pmrsuEf mS aygi;f
(400) ausm&f o
dS nfU jrLck;d a0aom&mrn (The Mist of Ramaan: The Legend That was Lower
f iG f
Burma) [k trnfay;xm;aom pmtkyw
For the historical reality is that the Mon Paradigm is a myth: Sona and Uttara had nothing
to do with the origins of Theravade Buddhism in Burma, and perhaps even in the rest of
Southeast Asia; there was no Mon Kingdom in Lower Burma called Rmaadesa that
preceded Pagan (Bagan); there was no conquest of Thaton by Aniruddha in 1057; and as
a consequence Lower Burma did not civilized Upper Burma. It was the other way
around: Pagan settled, developed, and civilized Lower Burma.
[k ed*;kH csKyu
f mazmfjyxm;onf
rdu
k u
f ,fatmifoiG \
f wifjycsurf sm;wGif atmufjrefrmEkid if rH S ok0Pbrl Ed iS hf &mrna'o (rGeEf idk if )H
wnf&SdcJhaMumif;t,ltqrSm 20-&mpkESpftwGif;jrefrmEkdifiH udkvkdeDacwforkdif;bmom&yfwGif acwfpm;vm
k ,
d wGJ ajryHq
k NJG y;D atmufjrefrmEkid if u
H kd
cJah Mumif;? ygarmuvpk o
f nf Old Burma- Early Pagan pmtky'f w
&mrna'o? ok0Pbrl [
d ak zmfjyxm;aMumif;? tjcm;jrefrmEkid if H ordik ;f ynm&Sirf sm;uvnf; atmufjrefrmEkid if u
H kd
ok0Pbrl [
d t
k ckid t
f rmajymqkcd ahJ Mumif;? od&Yk mwGif ,ckacwfopfoak woeawG&Y cdS surf sm;u ,if;ok0Pbrl d
t,ltqrrSeu
f efaMumif; ESpaf ygi;f tawmfrsm;rsm;uyif qefu
Y siaf zmfjyaeNyjD zpfaomfvnf; if;jrefrmynm&Siw
f ?Ydk
rwkefrvIyf&SdaecJhaMumif; ponfjzifhazmfjyxm;onfudkawGY&\/
- 76 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
bmom&yf (ok0Pbrl t
d ,ltq) ESiyhf wfoufrku
d u
f ,fatmifoiG o
f nf uG,v
f eG o
f o
l ak woe
0g&ifyh *k Kd vw
f pfO;D jzpfol ygarmuaygv0f pS w
f av(Paul Wheatly) udt
k m;ud;k tm;xm; jyKxm;aMumif;awG&Y onf/
0Spfwavonf *&d? tm&yf? wkyfESifh tdEd,wkdYrS a&S;a[mif;acwftaxmuftxm;rsm;ESifh wkdufqkdifNyD;
tao;pdyo
f kycf u
JG m vGecf ahJ omESpaf ygi;f (40) uyifwpdu
k f rwfrwfqefu
Y siu
f efu
Y u
G v
f mcJo
h nf/ if;u
ok0Pbrl q
d o
dk nf (tdE,
d Ekid if rH t
S y) ta&SaY wmiftm&Sa'owpfcpk vH;k udk pkaygi;f ac:a0:aom trnfjzpf
onf[w
k ifjyxm;cJo
h nf/ ta&SaY wmiftm&SrmS yif uke;f ydik ;f udq
k jdk cif;r[kw?f uRe;f qG,yf ikd ;f uko
d m ac:jcif;jzpf
onf[kqkdonf/ wpfzefok0Pblrdtrnfonf ta&SUawmiftm&SwGifr&Sd? b*Fvm;e,fwGifom&Sdonf[k
qkx
d m;jyefonf/ tqkrd sm;udk 0Spfwav \ 1975-ckEpS af &; The Golden Khersonese pmtkyEf iS hf 1985ckEpS x
f w
k f Nagara and Commandary pmtkyw
f w
Ydk iG af wGEU idk af Mumif;atmifoiG u
f ud;k um;azmfjyonf/
xkt
Yd jyifo&D v
d uFmEkid if rH S ynm&Sif (Senarat Paranavitana) \ ( Ceylon and Malaya, Colambo,
f mS (2) tm; ud;k um; oD[Vdk af &S;a[mif;ausmufpmwkw
Yd iG f
Lake House Investment Ltd. 1966) pmtkyf pmrsuE
]&mrn} trnfurkd awG&Y aMumif;? okjhd zpf oD[Vdk Ef idk if o
H m;wko
Yd nf ok0Pbrl u
d v
kd nf; odMurnfr[kwf
aMumif; wifjyxm;\ (Aung Thwin, 2005. p. 76, Note 182)/ tjcm;ynm&Siw
f pfO;D jzpfol (J.F. Fleet)
uvnf; ok0Pblrdonf ta&SYawmiftm&Sa'owGif vHk;0r&SdEkdif[kqkdxm;NyD; b*Fvm;e,fudkom
nTejf yxm;onf[q
k \
dk / (Aung Thwin, 2005, p. 16, Note, 184)/
rdu
k u
f ,fatmifoiG o
f nf rdru
d ,
kd w
f idk t
f yifyrf;cH a&S;a[mif;ausmufpmrsm;udk avhvm&if; ok0Pbrl d
trnfu&kd mS azGygonf/ yk*u
H sepf pfom;rif;vufxufrpS 15-&mpkEpS af &mufonf txda&S;a[mif;rGeaf usmufpm
wkdYwGif ]ok0Pblrd? &mrnf? oxHk? rEk[m} paomtrnfrsm;udk vHk0&SmrawGY&yJ? at'D 1486-ckESpf
xk"d rapwD\uvsmPDord af usmufpmomvQif xkt
d rnfrsm;udk awG&Y onf/ tvGeaf emufusveG ;f onf[q
k \
dk /
xdaYk Mumifh uvsmPDord af usmufpmrS oxHNk rKd o
Y rkid ;f qkid &f m taMumif;t&mrsm;rSm "rapwDuxk;d Zmwf? vkyZf mwf?
vkyBf uv
H q
D ,f xnfo
h iG ;f azmfjyxm;jcif;omjzpfonf[k rku
d u
f ,fatmifoiG u
f pGypf yGJ gonf (Aung Thwin,
2005, pp. 83-103)/
if;\tqdt
k & "rapwDrif;onf
(1) tdE,
d Edik if w
H iG f tZmwowfrif;u Ak'" gwaf wmfapwDrsm;udk jyefvnfazmfxw
k jf cif;taMumif;udk
(twk,
l ) tatmufjrefrmEkid if rH S a&Tw*d akH pwDtm;jyefvnf &SmazGazmfxw
k jf cif; (Zmwfvrf;)
udt
k pm;xk;d vsuf aomPESihf Ow&Zmwfvrf; tm; azmfxw
k cf jhJ cif;omjzpfonf/ okjhd yKvyk f
jcif;jzifh rdrrd if;Ekid if t
H wGi;f rS a&Tw*d akH pwDawmfurkd v
l qHawmf&iS af pwDjzpfaMumif; oufaojy
cJhjcif;jzpfonf/
(2) a&Tw*d akH pwDausmufpm (jrefrmbmom)wGif tdE,
d Ekid if w
H iG o
f m&Sad om aygu& 0wDEiS hf tod
wetrnfEpS cf w
k t
Ykd Mum; ]&mrnf} [lonft
h rnfukd xnfo
h iG ;f a&;xk;d cJjh cif;jzifh Ak'a cwf
tdE,
d rS rGejf rwfaombmoma&; yx0D0ifae&mwku
Yd kd atmufjrefrmEkid if &H efuek af 'ojzpfav
[ef vkyBf uzH efw;D cJo
h nf/
(3) tdE,
d rS taomurif;trnfuv
kd nf; rGe&f mZ0ifxrJ mS oD&rd maomurif;trnfwiG f a&mxnfU
vdu
k o
f nf/ enf;jzifah omPESihf Ow&wko
Yd nf taomurif;Bu;D ESihf acwfNyKd ijf zpfav[ef
zefw;D onf/ okjhd zpf taomuacwftEd ,
d Ekid if &H dS ok0Pbrl u
d rkd rd Ed idk if rH S ok0Pbrl Ed iS hf
- 77 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 78 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 79 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
ckoif; yH@
k mef&dS xdik ;f Edik if H NrdKaY [mif;rsm;
[&dbkO,NrdKYa[mif;(vefzHk;)
z&J(Asnf;)NrdKYa[mif;
v0yl&(avmhyl&D)NrdKYa[mif;
&weaumorf(befaumuf)NrdKYa[mif;
- 80 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 81 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 82 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 83 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
odMum;bk&m;
odMum;bk&m;onf a&Tpm&HapwDBuD;
ESihf uyfvsuf ta&SaY wmifbufwnf&o
dS nf/
apwDwpfqv
l ;kH udk *0Htw
k cf syBf u;D rsm;jzifU wnf
aqmufxm;\/ zdeyfawmfrmS tvsm;? teH 104
aypD? pwk&ef;yHjk zpfNy;D yp,moH;k qif&h \
dS / yxr
yp,mokw
Yd uf&ef ajrmufbuf? taemufbuf
ESiahf wmifbufq;kH rsuEf mS wkhd ewfvrf;avSum;
Bu;D rsm;&So
d nf/ zdeyfawmfrS yxryp,mtxd
18 ayjrifo
h nf/ if; txufrS 'kw,
d yp,m
onf ay 70 pwk&ef;yH&k
dS tjrifh 16 ay
&So
d nf/ wwd,yp,mrSm tem;wpfzuf 48
aypwk&ef;yHkjzpfNyD; 12 ayjrifhygonf/ if;
txufrS apwDtxGww
f ifxm;onf/ yp,m
\ab;eH&yH wfvnfrmS oyg,v
f \
S / yxryp,m
\ ab;eH&yH wfvnfrmS 1 ay 11 vufr
t&G,f av;axmifyh rkH ck u
f yfrsm;&SMd u xkrd ck u
f yf
rsm;twGi;f ajrrD;zkwf ky<f ucsyrf sm;udk xnfh
oGif;ylaZmfxm;\/ ewfvrf;avSum;xdyfwnfh
wnfhwGif &yfawmfrlqif;wkudk rkcfuyfBuD;
twGi;f ylaZmfxm;\/ apwDwpfql vH;k tjrifrh mS
nPfawmf 85 ay&So
d nf/
oxHk oMum;bk&m;(ac:)
jrode;f wefapwD
- 84 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
pOfu
U iG ;f ky<f ursm;
yxryp,meH&aH v;zufpvH;k &Sd rkcu
f yfrsm;twGi;f ky<f ucsyf (pOfu
h iG ;f ) ta&twGuf (60) ausmrf Q&rdS nf/
okaYd omf pde*hf Re;f rSww
f rf;wifonfu
h mvwGif ta&twGuq
f ,fck auQmrf Q omawG&Y Ny;D ? useaf omky<f ucsyrf sm;
aysmufqHk;ukefNyD/ tcsdKYrSm vnf; uGJtufaMurGvsufwpfydkif;wpfpomusefygonf/ apwD\ taemuf
ajrmufaxmifrh pS trSwpf Oftwdik ;f a&wGu
f &aom ky<f ucsyw
f u
Ydk kd pde*hf Re;f u atmufygtwkid ;f t"dyg ,af zmfay;
cJhygonf/
a0oE&mZmwfuu
G f
ky<f uyHt
k rSwf (1) onf tcsKd ;tpm;useaom qifwpf
aumifyHkjzpfonf/ qifay:wGif vlwpfpkxkdifaeonf/ qif
aemufrv
S El pS af ,mufuvku
d
f qifay:rv
S pl u
k kd cJEiS yhf pfayguf
aeyHkjzpfonf/
Zmwfuu
G rf q
S ifonf a0oE&mZmwfawmfrS Oayg
oxqifjzLawmfjzpf\/ qifaMumuke;f ay:wiG f rkwq
f w
d Ef iS hf
tkyfqkd;qkd;vlwpfpkrSm qifjzLawmfudktvSLcHoGm;Muaom
ykPm;rsm;jzpfonf/ a0oE&mrif;BuD;xHrS qifjzLawmfudk
ykPm;rsm;u tvSLcHNyD;NrdKUwGif;udk jzwfvsuf,loGm;MupOf
apwkw& m NrKd o
U m;rsm;rausreyfjzpfum cJjzifh ypfaygu[
f efudk
okyfazmfxm;ygonf/
a0oE&mZmwfuu
G f
0d"&l Zmwfuu
G f
kyf<uyHktrSwf(2)onf vlkyfyHkoHk;a,mufwpfwef;yg
&So
d nf/ b,fbufvo
l nf o&zlaqmif;vsuf jrif;udpk ;D xm;
onf/ nmvufwiG "f g;udu
k ikd o
f nf/ b,fvufu jrif;ZufBuKd ;
udq
k o
JG nf/ nmbufrv
S l yk o
f nf o&zlaqmif;vsu?f nmvuf
wGif ypn;f wpfcu
k u
kd ikd x
f m;onf/ ol\ajcaxmufuakd uG;xm;
Ny;D xkid v
f suaf e\/ tv,fvo
l nf &yfvsuaf eNy;D nmbufu
vl\vufuu
kd ikd q
f x
JG m;[ef&\
dS / xkyd \
kH atmufajcwGif vdiI ;f wGeYf
o@mefrsOf;aMumif;oHk;ckyg&Sdonf/
yHu
k t
kd "dyg ,af zmf&efcufco
J nft
h wGuf csucf si;f tajz
r&cJah y/ xkaYd Mumifph ed *hf Re;f onf yk*NH rKd aY [mif; oko
Yd mG ;a&mufNy;D
0D"&l Zmwfuu
G f
zufvyd b
f &k m;rS pOfu
h iG ;f rsm;udak vhvm&onf/ zufvyd pf Ofu
h iG ;f
rsm;rSm kyyf EkH iS t
hf wlpmjzifh Zmwfawmftrnfa&; xk;d xm;\/ oxHo
k Md um;bk&m; trSw(f 2)yHEk iS w
hf u
dk q
f idk pf pfaq;
od&aomzufvyd f pOfu
h iG ;f yHrk mS 0d"&l Zmwfuu
G jf zpfaMumif;odc&hJ \/ okjYd zifo
h &zlaqmif;vsujf rif;pD;xm;olrmS
ykPubDvl;jzpfaMumif;? nmbufrSo&zlaqmif;xm;olrSmvnf; ykPuyifjzpf tv,frSvlkyfrSm
&m'wDewforD;kyfjzpfaMumif; t"dyg,fay:vmonf/ atmufajcrSvdIif;wGefhrSm bD;vl;ESifhewforD;wkdYqHk
- 85 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
0d"&l Zmwfuu
G f
ky<f uyk(H 4)onf txufEiS ahf tmufEpS u
f efyY ikd ;f xm;onf/
txufyikd ;f wpfuefw
Y iG f vlEpS af ,muf xkid v
f suaf e[ef&o
dS nf/
nmbufuvlonfoufawmifhoufom(rif;xkdif)xkdifvsuf?
xD;rk;d xm;onf/ b,fzuf 'l;udak xmifxm;Ny;D ? nmzuf';l udk
qefx
Y m;onf/ OD;acgi;f rSmaysmufq;kH ae\/ b,fbufuvlrmS
wifysOaf cGxidk f vsu&f o
dS nf/ rdrad &SrY v
S x
l o
H rYdk suEf mS rlxm;\/
qHyifuq
kd x
H ;kH Bu;D Bu;D xH;k onf/ OD;acgi;f ay: a&mifvsH puf0ef;
yH&k o
dS nf/ xkt
d kyaf &Sw
Y iG f aowmwpfv;kH &So
d nf/
0d"&l Zmwfuu
G f
atmufydkif;tuefYwGif pD;olrygyJjrif;wpfaumifudk
wdik w
f iG cf snx
f m;\/ xkjd rif;\a&Sw
Y iG f Mumyef; o@meft0kid ;f yHk
ypn;f wpfc&k o
dS nf/ taemufbufwiG v
f nf; vlwpfa,muf
'l;axmufvsufxkdifaeonf/
ra[mfo"m Zmwfuu
G f
ky<f uyHt
k rSwf (5) (pOfu
h iG ;f rkcu
f yfeyH gwf
16) onfvlkyfyHkrsm;pGmygaom ZmwfuGufjzpf
onf/ xkdyHk\b,fbufjcrf;rSmyvifyHk&Sdonf/
yvix
f ufwiG v
f w
l pfa,mufxidk v
f su?f yviaf jc
&if;wGif rif;csi;f wpfa,muf&yfvsu?f tjcm;wpf
zufwGif rif;csif;wpfa,muf'l;wkyfcpm;vsuf
&Sdonf/ &yfaeaomrif;csif;\ vufwGif yef;
okrYd [kwf pm;p&mwpfcck u
k idk x
f m;onf/ xkyd \
kH
nmbufwiG f eef;0wfeef;pm;ESiv
hf w
l pfa,mufukd
ra[mfo"m Zmwfuu
G f
- 86 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
rif;csi;f wku
Yd xrf;pifay:wifvsuf ac:aqmifomG ;yHk &So
d nf/ xko
d \
l acgi;f wGif ruk#d jf rifjh rifah qmif;xm;vsuf
tay:rx
S ;D rk;d oGm;onf/ xD;awmfrS wHceG ?f ukum ;wkv
Yd iG yhf saH eyHu
k kd aemufyikd ;f wGijf rif&\/
Zmwfuu
G o
f nf ra[mfo"m (r[mOr*F) Zmwfuu
G o
f kyaf zmfyjkH zpf\/ ra[mfo"monf ZeD;avmif;
&Sm&ef tyfcsKyo
f rm;toGijf zifU NrKd rY x
S u
G o
f mG ;Ny;D tr&mESiahf wGo
Y nf/ Ny;D aemuf wHcg;rSL;tdrw
f iG f tyfxm;Ny;D
NrKd w
Y iG ;f ok0Yd ifonf/ xkad emufrif;csi;f wpfa,mufuakd p rdrad &So
Y Ydk ta&mufac:,Nl y;D tr&m\odum pifMu,fru
I kd
prf;oyfonf/ tr&monf xko
d u
l rkd a[mfo"mrSe;f roday/ tyfcsKyo
f nft0wftpm;ESirhf [kwo
f jzifh rrSwrf d
jcif;jzpfonf/ xkaYd Mumift
h r&ma'0Du ra[mfo"mtm; vif&rdS ,m;udk rjypfrmS ;xku
d af Mumif; qH;k rpum;qk\
d /
ra[mfo"mvnf; tr&m\odum pifMu,fru
I o
kd &d Ny;D aemuf eef;awmfo0Ydk ifNy;D rdz&k m;Bu;D tm; taMumif;pHak jymjy
onf/ rdz&k m;Bu;D u rif;Bu;D xHoYdk qufvufavsmufwifNy;D vQif tr&mtm;eef;wGi;f okaYd c:,&l ef rif;Bu;D u
trdeaYf y;onf/ tr&ma'0Dukd 0wfpm;wefqmqifjref;ap a0g,mOfjzifh Bu;D Mu,fcef;em;pGmaqmif,o
l nf/
bk&m;avmif;awmf ra[mfo"mudv
k nf; tojymaxmifwefaom yPmawmfuckd s;D jri o
hf nf/ NrKd o
Y Nl rKd o
Y m;taygi;f
wku
Yd vnf; wHcg;rSL;tdro
f v
Ydk ufaqmifyPmrsm; ykq
hd ufMuavonf/
yH\
k vuf0b
J ufjcrf; xkid af eolrmS ra[mfo"mjzpf\/ ol\aetdrw
f iG f vufaqmifyPmudv
k ufcH
aeyHjk zpfonf/ nmbufjcrf;rSa0g,Ofp;D aeolrmS tr&ma'0Djzpfonf/ ra[mfo"mESihf xdr;f jrm;&ef aqmif,l
oGm;yHkjzpfygonf/
bl&'d wfZmwfuu
G f
kyf<uyHktrSwf (6) (rkcfuyfeHygwf-20) onf oxHkorkdif;twGuf txl;yifta&;BuD;vSygonf/
yHu
k kd aemufraS wGaY omynm&Siw
f u
Ydk [dEL bmoma&;qkid &f m &mr,eZmwfawmfrS okyaf zmfuu
G jf zpfaMumif;
t"dyg ,af zmfcMhJ u\/ xkaYd Mumifo
h xHrk AS 'k b
momonf ax&0gppfppfrjzpfEidk af Mumif;? [dEL jA[mPt,ltq
vTrf;rkd;vsuf&SdaMumif; wifjycJhMu\/ kyf<uyHktrSwf(3)rS vlkyfyHkudkvnf; cuf&if;cGudkifvsufxkdifaeaom
[dELewfrif;oD0yHkjzpfonf[k,lqonf/ okdhjzpf kyfyHkESpfckqufpyfrI &SdoGm;onf/
- 87 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
yHo
k nf tjynfrh [kw?f wpfyikd ;f usKd ;aeonf/ useaf omtydik ;f udyk if ESpu
f efch x
JG m;onf/ txuf
ydik ;f tuefw
Y iG v
f w
l pfa,mufrwfwyf&yfaeyH&k o
dS nf/ xko
d \
l aemufausmwGif csKd i;f atmufrS tNr;D ESiw
hf al om
&Snfarsmarsmt&mwpfck xkd;xGufaevsuf&Sdonf/
atmufb,ftuefw
Y iG f vlav;a,mufxidk v
f suyf w
kH &Ydk MdS uonf/ b,fbuftpGerf v
S o
l nf o&zlukd
aqmif;Ny;D ? useaf omoH;k a,mufwrYdk mS e*g;acgi;f aqmif;xm;Muonf/ if;wku
Yd yxrvltm; dak opGmavQmuf
xm;vsufae[ef&Sd\/
kyf<uyHkudk pdefY? tifI;? pdefY*Ref;utvr,fq&mESifh a>rBuD;wpfaumifyHk[k t"dyg,f
aumuf,yl gonf/ O,smOfxw
J iG af >rtvr,q
f &mu bl&'d wfe*g;rif; (a>rBu;D ) udk ud,
k rf mS ywf tvr,f
(a>rupm;)jyaeyHjk zpfonf/ atmufajcrSyrkH mS e*g;jynfreS *g;rif;Bu;D ESihf e*g;rif;orD;rsm;yHjk zpfonf/
tvr,fonf Am&mPoDjynfrif;BuD;\a&SYawmfwGif bk&m;tavmif;awmfbl&d'wfe*g;rif;udk
jyyGv
J yk
f jyovsu&f \
dS / xkjd yyGw
J iG f bl&'d wf\nDawmf ok'eu&aohtoGijf zifh a&mufae\/ ESrawmf
e*g;rif;orD;vnf; twl&SdaeMu\/ &aohESifhtvr,fwkdY ynmNydKifMu&m &aohuEkdif bl&d'wfudk
vTwaf y;vku
d &f onf/ atmufyw
kH iG f bl&'d wfEiS n
hf aD wmf? ESrawmfwYdk e*g;jynfojhdk yefa&muf e*g;rif;Bu;D xH
taMumif;pHkavQmufxm;aeMuyHkjzpfonf/
ky<f uyHt
k rSwf (7) (rkcu
f yftrSwf 25) rSm tysut
f pD;rsm; t"dyg ,rf azmfEidk yf g/
ky<f uyHt
k rSwf (8) (rkcu
f yftrSwf 26) onf xH;k jzLtxyfxyfvrd ;f Bux
H m;ojzifh yHyk suaf e\/
odkYaomf bl&d'wfZmwfawmfrS jyuGufjzpfaMumif;odomonf/
bl&'d wfonf rkq
k ;dk wpfa,mufEiS hf ol\om;wpfa,mufukd e*g;jynfoaYdk c:aqmifomG ;cJ\
h / if;wkYd
e*g;jynfrSjyefcsifvmaomtcg e*g;rif;? rkqkd;ESifhol\om;wkdY aqG;aEG;ajymqkdaeMuyHkjzpfonf/
ra[mfo"mZmwfuu
G f
kyf<uyHktrSwf (9) (rkcfuyftrSwf 30) onf tusdK;wpfydkif;omusefonf/ b,fbuf
atmuftpGef;usdK;yJhae\/ if;udk tuefYESpfuefYydkif;jcm;xm;\/ txuftuefYwGif vlav;a,muf&Sdonf/
xkdifvsufaeolESpfOD;rSm bk&ifBuD;ESifhrdzk&m;BuD;wkdYjzpfMuonf/ tv,fem;rSihHkNyD;aqmifhaMumifh xkdifaeolESifh
nmbufwiG 'f ;l udk axmufum&ifbwfay: vufEpS zf ufwif xdik af eolwrYdk mS trwfBu;D ESpaf ,mufjzpfMu\/
aqmifhaMumifhxkdifol\atmufem;wGifvnf; trwfBuD;tkyfwpfkyf&Sdao;\/ yHkudkyHktrSwf (10)ESifhwGJ
MunfhrSydk t"dyg,faygufEkdifonf/
ky<f uyHt
k rSwf (10) (rkcu
f yftrSwf 31)
yHkonf jynfhpHkaumif;rGefonf/ yHk (9) ESifheD;uyfpGm&Sd ESpfyHkwGJNyD; t"dyg,fazmf&onf/
aumfr&Sief mpde*hf Re;f onf yHEk pS yf u
kH kd ra[mfo"mZmwfuu
G rf sm;jzpfaMumif; t"dyg ,af zmfjyygonf/
'kw,
d yH\
k txufyikd ;f wGif 0wfpm;qif,ifvsuf trsKd ;om;ESit
hf rsKd ;orD;jrif;vSn;f ay:xikd af eMu
onf/ atmufbufwiG f tk;d xde;f onf\tk;d zk&d o
dS nf/ td;k xde;f pufuv
kd n
S
hf tk;d yHak zmfaeolwpfa,mufvnf;
&So
d nf/ tjcm;vlwpfa,mufu taemufem;wGif &Gw
YH ;kH udek ,fvsu&f \
dS / pifay:wiG t
f ;dk rsm;udk wifxm;onf/
- 88 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
ra[mfo"m Zmufuu
G f
- 89 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
ra[mfo"m Zmufuu
G f
trSwf (10)yHrk mS tk;d xde;f onf\aetdrf ra[mfo"ma&mufaeyHjk zpfonf/ xkt
d rd rf mS yif rif;csi;f
wpfa,mufESifhawGY&NyD; rif;BuD;xHjrif;vSnf;jzifhwif jyefac:,laqmifoGm;avonf/
awrd,Zmwf
awrd, Zmufuu
G f
ky<f uyHt
k rSwf (11) (rkcu
f yftrSwf 55) onf a0oE&mZmwfuu
G v
f m;? awrd,Zmwfuu
G v
f m;
qHk;jzwf&efcufcJaeygonf/
yHk\vuf0JbufwGif bk&m;tavmif;awmfonf rudk#fjrifhjrifhaqmif;xm;NyD; rwfwyf&yfaeonf/
- 90 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
aerdZmwfuGuf
- 91 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
ed[m&m*sefa&; trSm;awmfykH
rpwmawmfped cf \
dk uGi;f qif;okawoe
tpD&ifcpH mudk rSjD irf;ud;k um;vsuf a'guw
f med[m
&rf*seaf &;uvnf; if;\ jrefrmEkdifiH[dELewf
bk&m;rsm;taMumif; pmtkyu
f akd &;om;onft
h cg
oxHo
k Md um;bk&m; pOfu
h iG ;f wko
Yd nf [dEL jA[P
0g'ESifhomoufqkdifonf Ak'bmomESifh rouf
qkdifaMumif; xyfrHwifjyvmcJhonf/
a'gufwmed[m&rf*sefa&;onf yk*HNrdKY
a[mif;wGiaf wG&Y aom ewfavSmifausmif; (ewf
avsmif;ausmif;) *lb&k m;rS [dEL ewfyk rf sm;? ,cky*k H
jywkduf&Sd AdEdk;ewfrif;ausmufkyf<ursm;udk
axmufxm;vnf;aumif;? atmufjrefrmEkdifiH
oa&acw&mNrKd aY [mif;rS AdEd;k ausmufqpfyk ?f
oD0ewfrif;ausmufqpfkyfudkawGY&SdrIudk vnf;
aumif;? oxHkNrdKYa[mif;rSvnf; AdEdk;ewfrif;
kyfwkrsm;awGY&SdrIwkdhaMumifhvnf;aumif; jrefrm
EkdifiHwGif [dELt,l0gonf Ak'0g'ESifhpifNydKif
xGe;f um;cJrh nf[,
k q
l onf/ txl;ojzihf oxHrk mS
[dELewfkyfwkrsm;awGY&yHk udktaMumif;jyKum oxHkomoemonf ax&0g'ppfppfrjzpfEkdifaMumif; a0zef
axmufjycJhygonf/
uJhokdYa0zefaxmufjycsufudkyif a*smh a q;a';
q;a';? y,f v D , d kESifh 0S w f w av
avwkdYu qufvuf
ud;k um; oxHrk mS [dEL jA[P0g' xGe;f um;cJah Mumif; t,lt
l qudx
k ifay:vmatmif jzefcY scD MhJ uonfrmS
aemufq;kH rdu
k u
f ,fatmifoiG f (2005)u ud;k um;cJo
h nftxd jzpfvmcJo
U nf/
a'guw
f ma&;onf if;\t,ltqudk jznfpU u
G af xmufcrH nfh taxmuftxm;wpfct
k jzpf oxHo
k Md um;
bk&m;pOfu
h iG ;f ky<f u? yxryp,m taemufawmifaxmifrh S awG&Y aomky<f ucsyf wpfcw
k iG f rif;0wfrif;wefqmjzifh
vl\vufrS cuf&if;cGoPmef (Bwo
d v
l )udak wG&Y ojzif?h xkt
d kyu
f kd oD0ewfrif;ky[
f v
k nf;aumif;? ky<f uyHk
- 92 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
a'gufwma&;u
[efEkrmefarsmufrif;yHk[k
,lqaom
bl&d'wfZmwfuGufrS
a>rESifUtvr,fjyupm;aeyHk
trSwf (6)(rkcu
f yftrSwf 20)udv
k nf; &mrm,eZmwf0ifcef;wpfc[
k
l vnf;aumif; t"dyg ,af umuf,cl yhJ gonf/
ky<f uyHt
k rSwf (6) rStvr,Ef iS b
hf &l 'd wfe*g;rif; kyyf w
kH u
Ydk kd a'guw
f ma&;u [mEkrmarsmufrif;yHk
[k,q
l onf/ tvr,cf sKd i;f atmufEiS hf aemufausmud&k pfywfxm;onfah >rBu;D udk [mEkrmarsmufrif;\tNr;D
jzpfonf[k qdyk gonf/ uJo
h t
Ydk "dyg ,af umuf,Nl y;D xkyd o
kH nf &mrm,eZmwfuu
G jf zpfaMumif; oufaojy
cJhygonf/
a'guw
f ma&;onf oxHrk aS wG&Y onfAh
d Ed;k ewfyk w
f k oJausmufqpfyk <f uyHrk mS ,cifu odMum;bk&m;
xnfo
h iG ;f ylaZmfxm;onft
h kyyf if jzpfrnf[
l vnf; cefrY eS ;f onf/ if;\pmtkyw
f iG f odMum;bk&m;\trnfukd
a&Tpm&HapwD[rk mS ;,Gi;f pGmazmfjycJyh gonf/ okjhd zifh a'guw
f ma&;onf aumfr&Sief mrif;Bu;D pde*hf Re;f \ tpD&ifcpH m
wGiw
f ifjyxm;aom odMum;bk&m;ky<f uyHrk sm;\ t"dyg ,u
f kd vH;k 0ypfy,fvu
kd Nf y;D rdrt
d ,ltqopfukd zefw;D
cJhaMumif; awGY&ygonf/
a'guw
f med[m&rf*seaf &;\t,ltqrSm;,Gi;f aMumif;od&aom urn;f ausmufpm0efO;D jr onf (1932)
ckESpfwGif oxHkNrdKUudkuGif;qif;NyD; udk,fwkdifudk,fusppfaq;cJhygonf/ OD;jronf odMum;bk&m;kyf<uyHkrsm;rSm
aumfr&Sief mrif;Bu;D pde*hf Re;f \ t"dyg ,af zmfay;xm;onft
h wkid ;f r[medygwaf wmf okyaf zmfyrkH sm;jzpfaMumif;
tpD&ifcw
H ifjycJyh gonf/ (U Mya, Terracotta Plaques of the Thagyapaya at Thaton. ASI, 1930-34,
d ef rd w
d w
f idk rf sm;&So
d nf/
vol I, pp. 196-230) oMum;bk&m;teD;rSmyif a&Tpm&HapwDawmifbuf&dS uvsmPDor
xko
d rd ef rd w
d w
f idk rf sm;wGif oJausmufjzifh ky<f uyHrk sm;xkqpfxm;\/ 4if;ky<f uyHw
k rYdk mS vnf; r[medygwaf wmfZmwf
uGuf okyaf zmfyw
kH yYdk if jzpfMu odMum;bk&m;ajrrD;zkwyf kH yk <f ursm;ESit
hf vm;wl Ak'0 ifZmwfawmfrsm;jzpfaMumif;
avhvm awG&Y cdS \
hJ / (OD;jr\tdE,
d a&S;a[mif;okawoeXme ESpcf sKyt
f pD&ifcpH m (1930-34)? tydik ;f (1)?
pmrsuEf mS 203-4 wGif 4if;Zmwfeyd gwaf wmfrsm; taMumif;tpD&ifcH azmfjyxm;cJyh gonf/ (U Mya, Pillers
with Kalyani Sima, Thaton, ASI, 1930-34, Part I, pp. 230-4).
- 93 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
a'guw
f medrm&rf*seaf &;\ rSm;,Gi;f pGmMunfh t
I uJjzwfcahJ om qH;k jzwfcsuo
f nf oxHo
k rkid ;f wGuf
rnfrQta&;BuD;ygoenf;/ rnfokdYxdckdufEdkifygoenf;/
rsm;pGmxdckdufepfemvSygonf [kqkd&ygrnf/ tb,fhaMumifhqkdaomf oxHkorkdif;wGif'kwd,ajrmuf
ta&;ygaom t&Sifr[mAk'aCmoESifhyd#uwfawmfrsm; oxHkodkYqkdufa&mufvmjcif;udk vHk;0jypfy,fvkduf
onfh t"dyg,f&SdjzpfaMumifhjzpfygonf/
,if;t"dyg ,o
f ufa&mufru
I kd tcsuaf umif;,l t&Sirf [mAk'a Cmoonf orkid ;f 0ify*k Kd vw
f pfO;D
r[kwaf Mumif;? &Sirf [mAk'a Cmo wu,fr&Sad Mumif; orkid ;f okawoDwpfcsKd u
Y ,lqvmMuonf/ tu,f
&Sirf [mAk'a Cmoyifah qmifvmojzifh oxHu
k ykd #d u
d wfawmfrsm; qku
d af &mufvmcJjh cif;rSev
f Qi?f rQta&;ygaom
orkid ;f jzpf&yfukd "rapwDrif;Bu;D onf ol\uvsmPDord af usmufpm xnfo
h iG ;f a&;xk;d oifo
h nf/ ,ckuvsmPD
odraf usmufpmwGif Ak'a CmotaMumif; wpfpeG ;f wprQrygaMumif; axmufjyolwv
Ydk nf;&Sv
d monf/ okjhd zifh
&Sifr[mAk'aCmoudkY orkdif;xJrS qGJxkwfypfy,fvkdufMuayawmhonf/
oxHrk S a&S;a[mif;taqmuftODww
Ydk iG f txifu&use&f adS eaom azmifawmfO;D apwDonf yd#uwf
awmfrsm; yifhaqmifvmcJhpOfu? avSazmifqkduf&mae&m oxHkjynfom;wkdY txdef;trSwfapwDwnfonfh
oxHkorkdif;rSwfwkdif wpfckyifjzpfonf/ yd # uwf w d k u f a pwD rSmvnf; a&Tpm&HapwDawmf0if;twGif;
"rygvrif;Bu;D u vkP
d *f l bk&m;wnfxm; yd#uwfawmfrsm;udk okrd ;DS odr;f qnf;xm;&m taqmuftODjzpfonf/
Ak'a CmoESihf yd#uwfawmfrsm;qku
d af &mufjcif;a&S;a[mif;trSwt
f om;wko
Yd nf a'guw
f ma&;\ rSm;,Gi;f
pGmtuJjzwfcsuaf Mumifh a&S;a[mif;wefz;dk uif;rJo
h mG ;awmhonf/ tusKd ;qufaMumifyh if 1883-ckEpS f Ek0d ifbmv
26 &ufpJG jzifh NAw
d o
d QtEd ,
d tpk;d &? jynfxaJ &;Xmeu trdeaYf MumfjimpmtrSwf (3-168-83) t&owfrw
S cf NhJ y;D ?
1919-ckEpS af zaz:0g&v
D 21 &ufaeYwiG f tdE,
d tpk;d &ynma&;Xmeu? trdeaYf MumfjimpmtrSw(f 48)jzifh xkwjf yef
aMujimcJah om oxHck kid t
f wGi;f &Sd a&S;a[mif;aqmuftODrsm;pm&if;wGi?f azmifawmfO;D bk&m;ESihf yd#uwfwu
dk f
apwDwu
Ydk kd csev
f yS x
f m;cJ\
h /
trSwfpOf - 14? a&Tpm&HapwD
- 15? odMum; (jrode;f wef) apwD
- 16? Zif;usKd ub
f &k m;
- 17? aumh*eG ;f *l
- 18? ZGu
J yifb&k m;ESihf
- 19? usKd ux
f ;D d;k bk&m;
wkdYudkom pm&if;0iftaqmufttHkrsm;tjzpf owfrSwfonf/ xkdpm&if;udk 1960 jynfhESpfwGif? &efukef?
jynfaxmifpjk refrmEdik if t
H pk;d &yHEk ydS w
f u
dk u
f jyefvnfyEkH ydS Nf y;D xkwjf yefcahJ om ( AMENDED LIST OF ANCIENT
MONUMENTS IN BURMA, 1960 (Reprint) ? (Rangoon, Supdt, Govt, Printing and Staty, Union
f vnf; oxHak zmifawmfO;D ESihf yd#uwfwu
dk af pwDwu
Ydk kd xnfo
h iG ;f azmfjyjcif;rjyKcahJ y/
of Burma) pm&if;pmtky
- 94 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
aumh*eG ;f *l eH&u
H yfA'k yk yf mG ;awmfrsm;
- 95 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 96 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
0if;u ukrm&apwD(rlvyH)k
azmfcrf;rm;onf ygVpd may? yg&*lwpfO;D jzpfonft
h m;avsmpf mG uvsPo
D rd af usmufpm? ygVb
d momudk
Ekid ef if;pGmzwfEI idk af yonf/ if;ausmufpmaMumif;a& (12) rS (15) txdazmfjyxm;aom atmufygtaMumif;
t&mwku
Yd azmfcrf;rm;tm; wku
d u
f v
k m;NrKd aU [mif;ud&k mS azG&ef vrf;nTecf ahJ yonf/
12/
. . w
. wd,o*Fg,emwifNy;D aomtqH;k arm*vyd w
k w
d rax&fonf tem*wfumv
wGio
f moemawmfonf yp E& pft&yfwhdk wnfvw[
hH k odawmfr
l omoemwnfprd aUf omiSg
rZ Eu
d rax&ftp&Sad om xkx
d rdk ax&fwu
Ydk kd xkx
d t
dk &yfwo
Ydk aYdk pvTw\
f / xkrd ax&fww
Ydk iG f
r[mr[dErax&fudk oD[kdVfuRef; omoemwnfpdrfhaomiSmapvTwf\/
13/
aomPrax&fEiS hf Ow&rax&fwu
Ydk kd ok0Pbrl w
d idk ;f [kqt
dk yfaom &mrnrnfaomt&yf
omoemwnfprd ahf omiSgapvTw\
f / xkrd ax&fEpS yf g;a&mufaomtcsed w
f iG f ok0Pbrl w
d idk ;f
oD&drmaomurnfaomrif;onf rif;jyK\/
14/
15/
xkNd rKd o
Y nf wifvcJ suaf oma*gVvlrsKd ;wk\
Yd tdrw
f u
Ydk o
hJ Ydk ajrusnaf omtdrrf sm;aomaMumifh
aESmif;vlwkdYonf wkdufukvm;NrdKY[kac:Muukef\/
- 97 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
auvmoapwD
azmfcrf;rm;onf auvmaoawmifajc&if;t&ufor&Gm? 0if;u&Gm? awmifBuD;&GmESifh uif;&GmwkdY
wpfavsmuf&dS wku
d u
f v
k m;NrKd aY [mif;udk rdrad wGcY &hJ aMumif; tpD&ifccH o
hJ nf/ 4if;\tpD&ifcpH mwGif
],ckumvyifv,furf;ajcrS 12 rkid cf eft
Y uGm uke;f wGi;f ydik ;f vnf;aumif;? oxHNk rKd rY S taemufajrmuf
22 rkdiftuGmvnf;aumif;/ auvmoawmif[kac:aom awmifwef; onf&Sd\/ tv,fA[dk?
tjrifq
h ;Hk awmifxyd f (vwDw
'G f 17 'D*&D 2 rdepf? avmif*sw
D w
G f 97 'D*&D 2 rdepf) udk auvm
oawmifxdyf[kac:\/
[lazmfjyonf/
if;qkdufa&mufonfhtcgu auvmoawmifapmif;rSm acsmufurf;yg;,H&SdNyD;? taemufawmif
bufapmif;rSm opfawmBu;D xlxyfpmG zk;H tkyv
f su&f adS Mumif;? awmifajcajrjyefrY mS wqufwnf;nDnmpGmjzifh
yifv,furf;pyf? ppfawmif;jrpf0okdYa&mufaMumif;azmfjyygonf/
- 98 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
auvmo0d[m& ausmif;awmf
azmfcrf;rm;onf awmifxyd rf aS vSum;xpfvrf;twkid ;f qif;oufc\
hJ / vlomG ;vrf;onf ajrnDajrjyefY
wpfae&mokYd a&SY IoGm;aeonf/ xkad jrjyefaY e&mrSm wpfcsed w
f pfcgu ]auvmo0d[m&} ausmif;awmfBu;D
ae&mjzpfrnf[k cefYrSef;onf/ ,if;auvmo0d[m&ausmif;awmfonf oD[kdVfuRef; rSr[m0d[m&
ausmif;awmfBu;D uJo
h yYdk if ok0Pbrl rd mS vnf; trnfxif&mS ;ausmMf um;aecJah om omoemhe,fajrwpfcyk ifjzpfchJ
aMumif;? ausmif;awmfBu;D pwif wnfaxmifyrkH mS aomPESiOhf w&rax&fwYdk <ua&mufawmfrv
l mjcif;ESihf
qufpyfr&I adS Mumif;? if;tjyifreG w
f \
Ydk tpOftvmqkpd um;t& Ak'a Cmot&Sio
f jl rwfonfvnf; &mrn
a'ookq
Yd u
dk af &mufcNhJ y;D aemuf omoeme,fajrrSmyif oDwif;oH;k aexkid cf o
hJ nf[k tqk&d adS Mumif; tpD&ifcpH m
wifjyxm;ygonf/ taMumif;t&m rsm;ESiyhf wfouf r[m0Housr;f pmrsuEf mS 172 wGif
ol&d,*kawm r[maxa&m
auvmor[m0d[m&awm
qE0wdo[ed bduL
tm'g, tm*rm/ [lazmfjyxm;onf[q
k \
dk /
at'D 328-ckEpS f oD[Vdk u
f Re;f r[mxlygapwDBu;D Xmyemydwyf JG tcrf;tem;okYd wufa&muf&ef
Ekid if &H yfjcm;rS oHCmawmfrsm;udk (ausmif;uke)f yifzh w
d o
f nft
h cg auvmo0d[m&ausmif;rS &[ef;awmfrsm;
vnf;<ua&mufum cs;D jri chf MhJ uonf [kazmfjyxm;jcif;jzpfonf/ if;r[m0Housr;f awG&Y onfh auvmo0d[m&
ausmif;ae&mudk ,cktcsed t
f xd&mS rawGcY &hJ ao;aMumif;? if;oD[Vdk &f mZ0ifrS auvmo0d[m& ausmif;awmfBu;D
ae&mrSm ,ckawGY jrif&aom auvmoawmifay:rS ausmif;awmfBu;D yifjzpfrnf[k rdr,
d q
l aMumif; azmfjy
xm;ygonf/
auvmo0d[m&ausmif;awmfBu;D ae&mrS a&mufonft
h cg vlomG ;vrf;onf taemufajrmufbuf
qDoYdk qufvufqif;oGm;Ny;D awmifajc&if;&St
d ,ufonfr&GmESihf uif;&Gmwkt
Yd Mum; (0if;u&Gm)okYd qdu
k af &muf
onf[q
k ydk gonf/ xkad e&mwGif awmifwef;onftv,fA[kad wmifxw
G rf S wjznf;jznf;edrq
hf if;oGm;Ny;D ? aemuf
qHk;awmifpG,fESpfckuGJoGm;um ajrjyefYokdYqif;onf/ if;taemufbuf awmifajcwpfavsmuf&Sd t,ufo
r&GmESihf if;teD;uif;&Gmwkrhd mS ,cifuwku
d u
f v
k m;NrKd [
Y k ac:aomNrKd aY [mif;yif jzpfonf[q
k ydk gonf/ ,ck
yifv,furf;ajconf taemufoYdk 12 rkid cf efh tuGm tvSr;f a0;aeao;aomfvnf; 16 &mpkEpS Ef iS hf 17
&mpkESpf rsm;uta&;ygaom yifv,fqdyfurf;wpfae&mjzpfcJhaMumif; odomxif&Sm;onf[kvnf;qdkygonf/
azmfcrf;rm;onf auvmoawmifajcrSif;awGYcJh&aom ok0PblrdNrdKYa[mif;ae&m\ jrifuGif;udk
okdYqufvuf azmfjyygonf/
awmifwef;\ta&Sb
U ufEiS hf taemufbufawmifapmif;ae&mwkw
Yd iG f tBu;D tus,,
f ,
dk iG ;f ysupf ;D
aeaom tysut
f pD;rsm;ESihf zH;k vTr;f aevsu&f \
dS / if;tysut
f pD;rsm;onf awmifajc&if;txd
- 99 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
auvmoawmif aumif;uif"mwfykH
- 100 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
oxHNk rKd EY iS yhf wfouf azmfcrf;rm;u oxHEk iS 4hf if;teD;0ef;usirf aS wG&Y aom a&S;NrKd aY [mif; tysut
f pD;
rsm;? kyv
f ;kH kyw
f rk sm;ESihf ausmufpmrsm;onf c&pfEpS f 3-&mpkEpS rf S 4-&mpkEpS cf eft
Y xdom a&S;usEidk af Mumif;?
if;taxmuftxm;rsm;onf a*gVrwu
d e*& (wdu
k u
f v
k m;)rSqif;oufvmaom rl&if;rlv,Ofaus;rIr[kwf
aMumif;? oxHkwGifawGY&aom yp,mqifhrsm;rsm;ESifh apwDrsm;? AdEkd;ewfkyfwkyHk? jA[m? AdEdk;ESifh
f Ek iS hf oxHak usmufpmrsm;rS tu&mta&;tom;
oD0ewfb&k m;oH;k qlygaom xif&mS ;vSonfh (Trimurti) kyw
wko
Yd nf tdE,
d awmifyikd ;f u rl&if;? vl,
Y Of aus;rIjzpfaMumif; azmfjyvsu&f adS Mumif;? pmaytu&m ta&;tom;
onf awv*luem&D (Telugu-Canarese) tu&mta&;tom;yifjzpfNy;D tapmqH;k yHpk rH sKd ;jzpfaMumif;? 4if;wkYd
onf 4-&mpkESpfAif*D (Vengi) a'orSqif;oufvm[efwlaMumif;? xkdYaMumifh oxHkudktdEd,,Ofaus;rI
a&mufvmonfrSm tjcm;aoma'opGJwpfckckrSjzpfEkdifaMumif;? tdEd,awmifydkif;ta&SUbufurf;ajc&Sd(uvd*F)
pmvkusrif;quf (Kalinga Clukya dynashy) wkYd tkypf ;dk &ma'ojzpfz,
G &f adS Mumif;? odaYk omfoxHt
k apmydik ;f
orkdif;twGuf ,ckxufydkavhvmMu&OD;rSmjzpfaMumif;wifjyxm;\/
azmfcrf;rm;onf wdkufukvm;ac:a*gVrwdue*&NrdKYonf ,cktdEd,EkdifiHb*Fvm;e,f tv,f
A[kcd su0f if* (Wanga) rS Mo&djynfe,fpyftxdjzefu
Y sux
f m;aom a*gcdik f (district of Gour) a'oom;
wk\
Yd udv
k edk w
D pfcjk zpfNy;D ? oxHrk mS rl tdEd ,
d ta&SaY wmifyikd ;f urf;ajc&Sd uvd*aF 'orSvma&mufxal xmifaom
udkvkdeDjzpfrnf[k,lqygonf/
rEk[
D ausmufyk f
azmfcsr;f rm;\tpD&ifcpH mwGif pdw0f ifpm;zG,t
f aMumif;rSm uvsmPDausmufpm &nfneT ;f yg&adS om
(rEk[
D ) ausmufyk u
f kd awG&Y aMumif;yifjzpf\/ 4if;onf ukrm&apwD\awmifbuf a&uefi,fwpfct
k eD;wGif
ajrxJwpfyikd ;f epfjrKyv
f su&f o
dS nfq\
dk / tvGeBf u;D rm;aom ausmufw;kH udk xl;axGqef;jym;pGm rjrifpzl;ow0g
wpfaumifyHk xkqpfxm;onf[kqkd\/
- 101 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
awmfped cf \
kd ok0Pbrl cd &D;pOf
yJc;l uvsmPDord af usmufpmtnTe;f twkid ;f azmfcrf;rm;uJo
h yYdk if ok0Pbrl u
d kd ajc&mcHvu
dk cf o
hJ rl mS
rpwmawmfpdefckdyifjzpfygonf/ 1891-ckESpf'DZifbmv 5 &ufaeYwGif &efukefrS (xkdpOfuc&D;pOftwkdif;)
armfvNrKd io
f Ydk c&D;pwifxu
G cf &hJ m pufavSjzifu
h sKd ur o
D Ohdk ;D pGmoGm;&\/ usKd ur rD S armfvNrKd io
f cYdk &D;qufonft
U cg
0g*lNrKd aY [mif;udk acw0ifMunfjh zpfco
hJ nf/ xkt
d cg usKd ur ED iS hf oHjzLZ&yfukd jynfov
Yl yk if ef;Xme (Public
d Ef iS hf BuKH BuKd uaf e\/ vrf;cif;ausmufukd 0g*lNrKd aY [mif;NrKd Y ;kd rS
Work Department, P.W.D) u vrf;cif;aecse
*0Htw
k cf syrf sm;xkw,
f l oH;k pGv
J su&f adS Mumif;udv
k nf; awGcY &hJ onfq\
dk /
armfvNrKd io
f aYdk &mufvQif zm;uyfocYdk &D;qufygonf/ 'DZifbmv (1) &ufaeY zm;uyfoaYdk &mufonfh
tcg zm;uyfteD;rS ausmufvP
dk *f rl sm;wGif a&S;a[mif;aypmrsm; owif;&aMumif; azmfcrf;rm;urdeMhf um;zl;ojzifh
if;*lrsm;okdYoGm;a&mufcJhonf/ tcsdefr&aumh*Gef;*lESifh zm;uyf*lwkdYudkomMunfhcJh&\/ xkdYaemuf 'DZifbm
(14)wGif aumhu&dwo
f o
Ydk mG ;onf/ xkrd &S efuek o
f Ydk ynma&;Xmeudpj zifh 'DZifbm(19)&ufaeh jyefvmcJo
h nf/
Ny;D aemuf 'DZifbm(26)&ufaeYwiG f armfvNrKd io
f Ydk xyfrcH &D;xGucf jhJ yef&m xdrk w
S pfqifh 'DZifbmv(28 )&ufaeYwiG f
oxHkNrdKYodkY qdkufa&mufcJhonf/
- 102 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 103 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 104 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 105 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
rpwmawmfped cf o
kd nf azmfcsr;f rm;vufxufu pkaqmif;xm;cJah om ausmufpmrifu;l rsm;udk zwf&I
wnf;jzwfNy;D yHEk ydS x
f w
k af 0a&;vkyif ef;rsm;ESiv
hf ;kH yrf;ae&\/ olx
Y w
H iG f tpd;k &ynma&;vkyif ef;? bmomjyefvyk if ef;
paom a&S;a[mif;okawoeESihf rqkid o
f nfw
U m0efrsm;vnf;&Sad o;\/ tawmtwGi;f 1901 ckEpS w
f iG f
tdE,
d r[mrif;Bu;D avmhumZGef (Lord Curzon) jrefrmjynfoYkd a&muf&v
dS mcJNh y;D rEav;rif;aejynfawmfukd
jyKjyifxed ;f odr;f &efwm0efay;onf/ 1905 ckEpS w
f iG f rEav;jywku
d u
f kd zGiv
hf pS Ef ifkd cf \
hJ / 1906 ckEpS f yk*NH rKd aY [mif;
yxrOD;pGmwl;azmfoak woevkyif ef;udk pwifaqmif&u
G &f \/ xdEk pS f pufwifbmwGif OD;jronfxed ;f odr;f a&;
tif*sifeD,mtjzpf wm0efpwifxrf;aqmifcJhojzifh awmfpdefcdktwGuf vufaxmufaumif;wpfa,mufwdk;
vmcJo
h nf/ 1907 ckEpS w
f iG f jyifopfvrl sK;d a&S;a[mif;okawoeynm&Sif Adv
k cf sKyv
f ,
D eG 'f ND AaJ v (General
d cf Edk iS t
hf wl oa&acw&marSmZf m&GmwGif prf;oyfw;l azmfjcif; vkyif ef;udk
Leon dc Beyloc) a&mufvmcJNh y;D awmfpe
pwifaqmif&GufcJhonf/ arSmfZmausmufumodrfjywdkufudk xdkESpfrSmyif pwifxlaxmifcJhygonf/ xdkESpf
azazmf0g&v
D wGif awmfped cf o
kd nf tdE,
d Edik if aH &S;a[mif;okawoeXmeu wl;azmfoak woejyKvyk v
f su&f adS om
tdE,
d ajrmufyikd ;f wl;azmfrv
I yk if ef;rsm;ESihf jyKjyifxed ;f odr;f a&;vkyif ef;rsm;udk oGm;a&mufavhvmonf/ OD;jruvnf;
tdE,
d Edik if q
H m&fewf (Sarnath) (rd*'g0ek ?f Am&mPoD) wl;azmfrv
I yk if ef;rsm;udk oGm;a&mufavhvmqnf;
yl;cGifh&cJhonf/ xdkYaemuf 1910 ckESpfa&mufonfhtcg oa&acw&m? arSmfZm&GmwGif wl;azmfokawoe
vkyif ef;rsm; xyfraH qmif&u
G cf yhJ gonf/ (Than Tun, 1981, pp. 25-26)
awmfpdefcdkonf oa&acw&m (jynf) NrdKUa[mif;wGif 1910-11 ckESpf ajcmufaoGY&moDtwGif;
wl;azmfrIvkyfief;rsm;aqmif&Gufonfhtcg xl;xl;jcm;jcm;okawoe&vm'fwpfck &&SdcJhygonf/ 1911 ckESpf
Zefe0g&v
D twGi;f abmabmBu;D bk&m;ywf0ef;usiu
f kd &Si;f vif;a&;vkyif ef;rsm; aqmif&u
G cf phJ Of tvsm; 6
1
vu ESihf teH 3 ^2 vufrt&G,f ausmufjym;wpfcsyaf wG&Y \/ ,if;ausmufjym;rsm;wGif urn;f pmta&;
tom; yg&\
dS /
- 106 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 107 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 108 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
r[mZeuZmwf
ok0PomrZmwf
('kuv
l ESihf yg&u
d mwdt
hk m; vrf;Tejf yaeyH)k
a0oE&mZmwfuGuf
(jA[mP ykPm ; 4 a,mufy)kH
0d'&l y@dwZmwf
( rif;av;yg; a&uefteD;xkid u
f m pum;ajymaeyH)k
- 109 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 110 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
]aemuferd w
d w
f ikd w
f pfwikd rf mS usK;d yJah e\/ odaYk omfo0k Pomru rsurf jrifrb
d ESpyf g;'kuv
k mESihf
ygvu
d mwdu
Yk v
kd rf;jyay;aeaom omrZmwfuu
G w
f pfcjk zpf\/(Mya, 1930-34, Plate- XVI. a)}
]aerdZmwfawmfrS aerdrif;tm; i&Jjynfujkd yaom Zmwfuu
G u
f o
kd rd \
f axmifw
h pfae&m awGEY ikd yf g
onf/ odMum;rif;\&xm;xde;f rmwvdarmif;ESiaf om &xm;ay:wiG f aerdrif;xdik v
f suaf eonf/
(Mya, 1930-34, Plate-XVI. b)}
]if;odrfwkdifteD;rSmyif tjcm;odrfwdkifwpfck ra[mfo"m\Muif,mawmf rdef;rvdrmtr&m
a'0Donf cifyeG ;f onfxu
G af jy;& td;k xde;f onfxaH &mufaecdu
k ?f trwfBu;D av;yg;udk arsmufjzL
toGif0wfqifapNyD; bk&ifBuD;xHqufoaeyHkZmwfuGufudk awGYEdkifygonf/
(Mya, 1930-34, Plate-XVI. c)}
]0d'&l Zmwfuu
G rf sm;udk odref rd w
d w
f idk Ef pS cf w
k w
Ykd iG f okyaf zmfxm;\/ wkid w
f pfwikd (f usK;d yJah e)wGif
rif;av;yg;a&uefab;xdkifvsuf wpfOD;udkwpfOD;csD;rGrf;pum;ajymqdkaeMu\/
(Mya, 1930-34, Plate-XVV. c)}
]aemufwpfwikd w
f iG f "e&mrif;Bu;D udk ykPu
bDv;l u a<utHupm;&efped af c:aeyH&k \
dS / bk&ifBu;D u
cH;k atmufwiG f yviaf y:xifkd v
f suaf eonf/ ykPb
v
D ;l u ol\a&SaY rSmufwiG f vli,fwpfa,muf
toGijf zifh &yfwnfaeonf/ (Mya, 1930-34, Plate-XVI. t)}
]ESpfydkif;usKd;yJhaeaom aemufxyfedrdwfwkdifwpfwkdifwGif a0oE&mZmwfudkokyfazmf onf/
Zmwfuu
G u
f kd ESpu
f efch x
JG m;\/ txuftuefw
Y iG f a0oE&mrif;Bu;D u qifjzLawmfay;onfh
tcef;jzpfonf/ ausmufwidk w
f pfyikd ;f usK;d yJah eaomfvnf; Zmwf0ifcef;yHyk surf oGm;ay/ atmufyikd ;f
twef;wGif vlyk yf akH v;ck wpfwef;&yfvsuaf eonf/ olwq
Ykd yH ifukd acgi;f taemufbufwiG f
qHx;kH Bu;D Bu;D xH;k zGx
YJ m;Mu\/ t0wftpm;rSm &Sm;yg;pGm vDeifxnfwpfcw
k nf;om 0wfqifxm;
Mu\/ olw\
Ykd ESmacgi;f rsm;onf &Snv
f sm;xdyzf sm;cReo
f nf/ vufarmif;rsm;auG;Twv
f suaf &So
Y Ykd
qefx
Y w
k x
f m;Mu\/ nmbufraS &Sq
Y ;kH vlonf a0oE&mrif;Bu;D udk wdik ;f jynfrES iS x
f w
k Nf y;D [dr0EmodYk
roGm;rD aemufq;kH taejzifh vufaqmifuakd y;quf&eftcGirhf &onfh jrifuiG ;f yifjzpfonf/
(Mya, 1930-34, Plate-XVI. g)}
aemufausmufwpfwidk rf mS vnf; atmufwpfyikd ;f omuseo
f nf/ xdyk w
kH iG f opfyif\yifpnfyikd ;f udjk y
xm;\/ wpfpyd w
f pfyikd ;f ysupf ;D aeaom vlyu
kH opfyif\wpfzufwiG f &yfvsuaf eonf/ ol\toGirf mS
(wpfpw
kH pfwa,muftm;) ajcmufveS aYf eyH&k o
dS nf/ aemufvw
l pfa,muf\vufwiG f av;udu
k ikd pf JG
vsuf txufqDodkYcsdef&G,fxm;onf/
yHo
k nf a0oE&mZmwfrS aemufxyfZmwfuu
G w
f pfuu
G u
f kd yHak zmfxm;onf/ a0oE&mESihf
ZeD;? om;orD;rsm; [dr0EmodaYk &muf&o
dS mG ;onft
h cg awmvdu
k rf q
k ;kd u opfawm\t0rSae
apmifhMuyfay;ygonf/ wpfaeYwGif ykPm;BuD;ZlZumonf rif;om;udk&Sm&ef xGufvmNyD;awm
tkyo
f aYkd &mufonf/ rkq;kd \acG;u olt
Y m;jrifomG ;Ny;D opfyifay:ow
Ykd ufajy;&\/ ol\atmfoaH Mumifh
rkqdk;a&mufvmonf/ rkqdk;onf ykPm;u r'Da'0Dtm;awmif;rSmvm;? uav;rsm;udkawmif;
rSmvm;[k oHo,pdwf&SdvmNyD; av;udkqGJykPm;udkypfcwfajcmufvSefY&ef jyifaeyHkjzpfonf/
- 111 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
acG;kyu
f rkd jrif&ay/ xdt
Yk jyif txufyikd ;f usK;d yJah e?
aysmufq;kH aeojzifh opfyiftxufyikd ;f ESihf ykPm ;Bu;D ZlZumwdYk kyyf u
kH v
kd nf;rjrifEikd af wmhay/
OD;jronf ausmufqpfyk <f u odref rd w
d w
f ikd rf sm;\&ufpu
JG kd c&pf 12 &mpk-13 &mpkEpS f avmufu
vuf&mjzpfrnf[kcefYrSef;xm;jyef\/ xdkodkYcefYrSef;&jcif;taMumif;rSm odrfedrdwfwdkif wpfwdkifwGif&Sdaom
ausmufpmwkid rf S ausmufpmvufa&;udMk unf
h tuJjzwf&aMumif;azmfjyrnf/ (Maung Mya, Explorationd f (oxH)k
Burma, ASI, 1930-34, Part one, Delhi, Manager of Publication, 1936, p. 204) uvsmPDor
edrw
d w
f ikd rf sm;rS r[medygwaf wmfZmwfuu
G "f gwyf rkH sm;udk (Luce, Phases of Pre-Pagan Burma, Languages
Yk iS hf Volume II, Plate-93, a, b, c, d,; Plate-94, a,
and History, Volume I, Catalogue of Plates-93, 94 wdE
Yk iG f yI g/
b, c, d) wdw
OD;jr\ 1933-34 ckEpS f oxHo
k ak woe c&D;pOfwiG f odMum;bk&m;pOfu
h iG ;f ESihf uvsmPD odrf ef rd w
d w
f ikd rf S
okyfazmfyHkrsm;onf r[medygwfawmfZmwfuGufrsm;jzpfaMumif; avhvmtuJjzwfcsufrSefuefaMumif;udk
ygarmu*sDtdyfcsf-vkpfu tjynfht0axmufcHonf/ ol\ (Phases of Pre-Pagan Burma; Volume I)
pmtky?f pmrsuEf mS 171 (Plate. 92. a) wGif odMum;bk&m;rS a0oE&mZmwu ( ykPm ;rsm;qifjzLpD;vsuaf epOf
NrKd o
U m;wdu
Yk cJEiS yhf pfayguyf )kH Zmwf0ifcef;udk azmfjyvsuf
]OD;jronf jrefrmwd\
Yk tawmfq;kH ynm&Siw
f pfO;D yifjzpf\/ olonftjiif;yGm;bG,f jzpfaeonfh
odMum;bk&m;pOfu
h iG ;f rsm;udk Ak'b
momESio
hf m oufqikd af Mumif; oufao xlvsut
f qH;k tjzwfay;
cJhayonf/}}
(It was the late U Mya one of the Burmas finest scholar who first in the face of
general contradiction, proved conclusively that all the plates are Buddhist illustrations
of the Mahnipta Jatka, perhaps the oldest in Burma)
- 112 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 113 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
'DyuF&m aMu;qif;wkawmf
- 114 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 115 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 116 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 117 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 118 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 119 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 120 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 121 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
ajrrD;zkwv
f l yk f (tdE,
d wdik ;f om;acgi;f aygi;f ? qiftyk pf yk )kH
- 122 -
ok 0 P bl rd
EIwfcrf;em;wkdY u"r
ok aw o e
- 123 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
MuKH wb
l &k m;ESpq
f l r[m&Hww
H ikd ;f rlvpOfu
U iG ;f yHrk sm;
- 124 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
MuHKwlrS 80HjcaoFUBuD;rsm;
wHwidk ;f eH&v
H uf,mbufwiG f uyfpx
D m;aomky<f ucsyrf mS uqkeaf yguaf jy;aeonfh jrif;av;aumifykH
jzpfonf/ uke;f ES;D ? csy0f wfwefqmtjynft
h pHk qif,ifxm;vsu?f pD;eif;olvl wpfa,mufpyD g&\
dS / vuf0b
J ufrS
uyfpx
D m;onfh ky<f uyHrk mS vnf; jrif;pD;vlyk yf rkH sm;yifjzpfonf/ xkyd \
kH atmufajcabmifteD; jrif;wpfaumif
onf b,fzufov
hdk n
S v
hf su&f yfaeonf/ if;\ a&SrY jS rif;wpfaumifyu
kH rkd l nmzufov
Ydk n
S ahf eonfU OD;acgi;f
ykid ;f omjrifEidk \
f / if;wk\
Yd txuf teD;uyfvsuaf e&mwGif jrif;ESppf ;D wkYd &ifqidk w
f u
dk yf JG qifEw
TJ u
dk cf u
dk af eyHk
okyaf zmfxm;\/ b,fbufjrif;udk pD;eif;xm;aom ol&aJ umif;onfo\
l nmvufudk a&So
Y x
Ydk w
k u
f mypfcwf
wku
d cf u
dk f aeyH&k o
dS nf/ b,fvufrmS rl jrif;\ZufBuKd ;udk udik q
f x
JG m;\/ kyyf t
kH m;vH;k wk\
Yd txufyikd ;f ? kyjf y
csyf\abmifxdyfydkif;wGifvnf; aemufxyfjrif;wpfaumif&Sdao;\/ if;\ OD;acgif;ydkif;ukdom azmfjyxm;\
(Duroisclle, 1937-p. 82)/ wHwi
dk ;f ajc&if;rS tkwu
f sKd ;tpktyHu
k kd &Si;f vif;onft
h cgwiG v
f nf; tjcm;ky<f ucsyf
tpdyt
f ydik ;f tcsKd U xGuaf y:vmcJo
h nf[o
k &d \/ xkd yk <f uyHw
k u
Ydk kd 'lKGd iZf ,fu if;\tpD&ifcpH mwGif (Plate
H ifjycJyh gonf/
XXXII, t) ESihf (Plate XXXIII, b) wkjhd zifh tpD&ifcw
kH pfcu
k kd OD;acgi;f ? vnfyif;? nmzuf
yHk (7) (Plate XXXII, f)onf tusKd ;wpfyikd ;f omjzpf\/ vlyk yf w
ykc;kH ESihf vufarmif;tpdyt
f ydik ;f rQomawG&Y onf/ rsuEf mS rSmvnf;rsm;pGm yGe;f yJyh supf ;D ae\/ vnfyif;wGiyf w
k ;D ?
vnfqw
JG pfu;kH qif,ifxm;Ny;D ? OD;acgi;f wGit
f Ed ,
d wkid ;f om;wkYd acgi;f aygi;f yHpk t
H wkid ;f qif,ifxm;&So
d nf/ nmzuf
vufonf txuforYdk wif auG;ajrm ufvsuf acgi;f pD;tqifwefqmudk xduikd u
f mxm;\/ kyyf rkH mS pmta&;
tom;udk rawG&Y [kqydk gonf (Duroiselle, 1937, p. 82)/
f sKd ;tpktyHx
k rJ S azmf,&l &Scd ahJ omajrrD;zkwf jcaoFh yk w
f k
yHt
k rSwf (8) (Plate XXXIII, b) onf tkwu
tusKd ;tyJw
h pfyikd ;f yHjk zpf\/ if;onf aqmifah Mumifx
h idk v
f suaf eyHjk zpfaemufajcwpfprkH mS aysmufq;kH oGm;NyjD zpf\/
a&SaU jcwpfp\
kH atmufyikd ;f wkrYd mS vnf; aysmufq;kH oGm;Ny;D ? atmufar;k;d ESihf ESmacgi;f wkv
Yd nf;usKd ;yJah eygonf/
vnfqHarG;udkrlodomxif&Sm;pGmawGYEdkifygonf/
- 125 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
MuHKwlrS ajrrD;zkwfyef;yHkpH
if;yHkpHESifUwlaom ajrrD;zkwfyef;wef;udk 0if;uvnf; awGY&ygonf/
- 126 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 127 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 128 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 129 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
atmufjrefrmEkid if o
H xHak 'owGif wl;azmfrv
I yk if ef;udk 1975 ckEpS Zf E0g&v
D (24) &ufrpS oxHk
cdkifbD;vif;NrdKYe,f t,ufonfr&GmwGifOD;atmifjrifUu pwifaqmif&GufcJhonf/ xkdYaemuf 1976-ckESpf
azaz:0g&v
D 5 &ufaeYr?S 1978 ckEpS af zaz:0g&v
D -(7) &ufaeYtxd? 0if;u&GmwGif qufvufaqmif&u
G cf yhJ gonf/
xkt
d csed u
f wl;azmfoak woevkyif ef;tpDtpOfwiG v
f nf; BuKH wb
l &k m;uke;f rsm;rygcyJh gay/ 'lKdG iZf ,f (1936)
vufxufrpS ,aeYtcsed u
f mvtxd BuKH w,
l Ofaus;rIonf ppfawmif;jrpf0rS ;f EH;I ajrEkviG jf yifwiG f epfjrKyf
aeqJjzpfygonf/
rnfojhdk zpfapumrl 'lKGd iZf ,fazmfxw
k af y;cJah om BuKH w,
l Ofaus;rIypn;f rsm;onf orkid ;f 0iftaxmuf
txm;rsm;jzpfcJhygonf/ &efukefwuokdvfta&SUwkdif;orkdif;avhvmol ygarmu*sD? tdyfcsf? vkpfonfif;\
Phase of Pre-Pagan Burma pmtkyt
f wGJ (1)wGif BuKH wal jrrD;zkwf ky<f ucsyrf sm;taMumif; "gwyf rkH sm;ESihf
wuG jyefvnfazmfjyonf/ (Luce, 1985, Plate 77, a, b, 78, a, b, c, 79, a, b, c, d, 80, a, b, c, d; 81, a, b,
Yd jyif 'lKdG iZf ,f\ 1936-37 ckEpS f tpD&ifcpH mwGif rawG&Y aom BuKH wl yk <f ucsyw
f pfcsyu
f v
kd nf;
c, d and e) xkt
azmfjyxm;\ (Luce, 1988, Plate 78, b)/
(OD;atmifjrifU a&S;a[mif;tkwcf u
G f yk yf mG ; qif;wkawmfrsm;? twG(J 1) vnf;Iyg)
if;ky<f ucsyo
f nf (10 1^2' _ 8 1^2' _ 5') t&G,f &SNd y;D BuKH w&l mG vufcyk yf ifuek ;f bk&m;rS
awG&Y aMumif; 'lKGd iZf ,f (ASB, 1938, p. 11) udu
k ;kd um;vsuaf zmfjyonf/ if;azmfjycsut
f & 'lKGd iZf ,fonf
rdrpd w
d w
f iG &f nfreS ;f xm;onft
h wkid ;f aemufwpfEpS t
f Mum (1937-38) uGi;f qif;&moDtwGi;f BuKH wo
l Ydk wpfacguf
jyefa&mufcJhaMumif;od&\/
vkp\
f pmtkyyf g BuKH wl (vufcyk yf ifuek ;f ) ky<f ucsyo
f nf xl;jcm;rI&ydS gonf/ ky<f ucsy\
f av;axmifh
yHkabmif\twGif;u A[kdpuf0kdif;xJ t0dkif;yHkpuf0ef;oHk;xyft&pfuGif;rsm;ygonf/ if;wkdYtwGif;&Sd
kyyf rkH mS jcaoFOh ;D acgi;f yHjk zpf\/ yg;pyfuckd yfus,u
f s,[
f xm;Ny;D xkyd g;pyftwGi;f rS a&rsm;xGuv
f suf pD;usaeyHk
jzpfonf/ kyyf o
kH nf [dr0Emawmifwef;ay:wiG &f o
dS nfqakd om emrnfausmt
f aem0wa&tkid Bf u;D rSvrf;aMumif;
av;oG,jf zifh tjyifopYdk ;D xGuv
f maom prf;acsmif; (jrpf) Bu;D av;ckwo
Ydk nf jcaoFch w
H iG ;f ? EGm;cHwiG ;f ? qif;cHwiG ;f ESihf
jrif;cHwiG ;f wkrYd t
S pjyKonfqadk om '@m&Dvmow0gaumifrsm;teuf jcaoFch w
H iG ;f rS pD;xGuv
f myHu
k kd ud,
k pf m;jyK
ygonf/ (Luce, 1985, p. 166) /
BuKH wl yk <f ucsyrf sm;\&ufpu
JG kd cefrY eS ;f Muonft
h cg c&pfEpS f 7-&mpk? 8-&mpkEpS cf efu
Y vuf&mjzpfrnf[k
cefrY eS ;f Muygonf/ BuKH wo
l nfatmufjrefrmEdik if H ppfawmif;jrpfEiS hf oHviG jf rpfwt
Ydk Mum;&Sd oxHak 'oNrKd aY [mif;
rsm;\ ,Ofaus;rIyifjzpfEidk af Mumif;cefrY eS ;f &\/ if;\wnfae&mtaetxm;rSm usKd uo
mNrKd aU [mif;rS(10)rkid cf ef?Y
0if;ut&ufonfrNrKd aU [mif;rS (18)rdik cf efEY iS hf oxHNk rKd aY [mif;rS (40)rkid cf eft
h uGm&Syd gonf/ rkwr yifv,fauGY
urf;d;k wef;xdyaf y:rmS yif&
dS b*Fvm;yifv,fa&vrf;aMumif; qufo,
G af &;ESiv
hf nf;eD;onf/ tdE,
d ,Ofaus;rIukd
vufc&H ,ljcif;vnf; OD;OD;zsm;zsm;&Ekid o
f nfU taetxm;rsKd ;&Syd gonf/ if;ESihf eD;uyfvsuaf wG&Y aom usKd uo
m
NrdKYa[mif;\ ajrmufbufusaom e,fedrdwftwGif;wnf&Sdaeonf/ atmufjrefrmEkdifiHysLNrdKYawmfa[mif;BuD;
jzpfaom oa&acw&mESihf pmvQirf idk f (170)rQumG vSr;f aeonfjzpf BuKH wal jrrD;zkwf yk <f u"avhonf atmuf
jrefrmEdkifiHoxHka'o\ udk,fydkif"avh[l rSwf,lEkdifayonf/
ok0Pbrl ?d oxH,
k Ofaus;rIxeG ;f um;yHu
k kd oHo,Iaxmifjh zifh jI rifo;kH oyfMuonft
U cg? BuKH w"l avhukd
oa&acw&m ysLMoZmvTr;f rk;d rI&adS Mumif; ,lqMuayonf/ oxHNk rKd aY [mif;vnf;r&S?d oxHak 'orSm tjcm;aom
- 130 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 131 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
tkwcf syrf sm;awG&Y &dS m NrKd aY [mif;(topfawGY )rsm;jzpfMuaom oxHEk iS hf if;ywf0ef;usirf S usKd uo
m? prme*d&k Ef iS hf
xm;0,f (om*&) NrKd aY [mif;wko
Yd nf ysLNrKd rY sm;omjzpf awG&Y ydS pn;f rsm;rSmvnf; ysL(,Ofaus;rI)taxmuf
txm;rsm;om jzpf&rnf[k aumufcsucf sxm;\/ ]ok"re*&} [laomNrKd t
Y rnfonfyifvQif ysLwk\
Yd rlvtrnf
jzpfEkdifonf[k qkdxm;ayonf/
pifppfBuHKwlrSajrrD;zkwfkyf<ucsyfrsm;\ vuf&m[efrSm tdEd,,Ofaus;rIudk tajccHxm;aom
oxHak 'o,Ofaus;rIomjzpf\/ oa&acw&mwGif ky<f ucsyrf sm;ESihf qifwyl pkH yH pn;f rsKd ; ,ckxrd awG&Y ao;
ay/ xkdYtjyif (xkdif;) 'gG&0wD,Ofaus;rIESihfvnf;rwlay/ 'Gg&m0wDNrdKYa[mif;rsm; wl;azmfokawoewGif
erlemypn;f rsKd ; rawG&Y bl;ao;ay/ tjcm;aomysLNrKd aY [mif;rsm; wl;azmfoak woewGiv
f nf; erlemrsKd ;
r&Sad y/ yk*w
H iG af wG&Y aompOfu
h iG ;f rsm;rSmyif BuKH wEl iS hf qifwl ;dk rSm;yHpk rH sKd ;rawG&Y ao;ay/ BuKH wl yk <f uyHrk sm;rSm
bk&m;wHwidk ;f wGif uyfpx
D m;jcif; jzpfaomfvnf; bmoma&; oabmxufaus;vufavhpdu
k u
f kd azmfjyaom
vlraI &;okyaf zmfykH rsm;[kq&dk rnf/ xkt
Yd jyif qifp;D csi;f wku
d yf ?JG jrif;pD;csi;f wku
d yf yJG w
kH rYdk mS rif;aejynf? rif;tcsi;f csi;f
ppfa&;t& qufqHyHkudknTefjyae\/ okdhjzpf a&S;a[mif;rif;EkdifiHwpfck a'oxGef;um;aeaMumif;
oufaojyaeouJhokdY&Sdygonf/
BuHKwlajrrD;zkwfkyf<ucsyfESifh qifwldk;rSm;yHkpHrsdK;udk jrefrmEdkifiHysLNrdKYrsm;wl;azmfrIESifh xkdif;EdkifiH
'Gg&m0wDrGefNrdKYa[mif;rsm; wl;azmfrIwkdYwGif rawGY&aomfvnf;? oxHka'o? auvmoawmifajc? 0if;u
&GmwGifawGYEdkif\/ ,ckrGefjynfe,f,Ofaus;rIjywkdufwGif jyoxm;aom jcaoFhkyf<uyHk (0if;u&GmrS&onfU)
ajrrD;zkwfkyf<ucsyfonf BuHKwlajrrD;zkwfkyf<ursm;ESifh yHko@mef? t&G,ftpm;? tEkynmvuf&m[efESifh
taMumif;&mrsm;ygwn
l rD &I ydS gonf/ tvsm;teH txlt&G,&f adS om0if;u jcaoFh yk <f ucsyo
f nf axmifph eG ;f rsm;
BuKH wu
l o
hJ Ydk yef;cuf 'DZidk ;f yHyk g&o
dS nft
h jyif av;axmifyh &kH jdS cif;? tv,fwiG pf uf0ef;yHyk w
k ;D aph ( AdEK ) puf0ef;yg&dS
jcif;? if;abmifwiG ;f jcaoFEh pS af umifykH xkvyk x
f m;jcif;wdrYk mS twlwyl ifjzpfygonf/ xdyaf bmifEiS hf atmuf
abmifww
Ydk iG f AdEK wpfwef;pDabmifcwfxm;vsu&f o
dS nf/ b,fbufjcaoFo
h nf ud,
k v
f ;kH jynf&h yfvsuf rsuEf mS
a&So
Y v
Ydk n
S
hf aeonf/ ,mbufjcaoFu
h ab;wpfapmif;xkid v
f suaf eonf/ jcaoFo
h w0g[ef rmeftjynfyU g&NdS y;D
vnfqHarG;rsm;xif&Sm;&Sdygonf/ 0if;u&GmrS tjcm;kyf<ucsyferlem tusdK;ydkif;rsm;udkvnf; awGY&ao;\/
okdhjzpfBuHKwlESifh 0if;uajrrD;zkwfkyf<ucsyf jyKvkyfyHkavhcsif;wlnDMuaMumif;odEkdifygonf/
0if;u? Zkwo
f w
k o
f xHak 'oaus;&Gmrsm;wGif *0Hjzifjh caoFh yk x
f q
k pfjcif;? qifyk x
f q
k pf jcif;"avhukd
vnf; awGEY idk yf gao;onf/ "avhonf oxHak 'o\ rlyikd "f avh (culture) wpfrsKd ;jzpfonfrmS xif&mS ;
aeNyjD zpfygonf/ bk&m;wHwidk ;f ? NrKd w
Y w
H idk ;f rsm;wGif jcaoFh yk u
f x
kd m;&Sjd cif; rlvtpudv
k nf; a'orSm awG&Y
onf[kqkdcsifygao;onf/ BuHKwl? 0if;u? Zkwfokwf? usKduom paomoxHka'oNrdKYa[mif; ukef;rsm;udk
wl;azmfoak woejyKjcif; enf;yg;aeao;aomfvnf; orkid ;f taxmuftxm;acgi;f yg;jcif;? &Sm;yg;jcif;r&Sad Mumif;
om"utcsdKYyifjzpfygonf/
0if;u&GmOD;armifweftrd jf c0H if;twGi;f a&S;a[mif;taqmufttHyk surf S ay:xu
G v
f maom ajrrD;
zkwyf ef;tkyyf g tkwcf syw
f pfyikd ;f onf a&S;a[mif;taqmuftOD;\txufyidk ;f rS xkww
f ef;wGif wefqmqifrnfU
tkwfjzpfaMumif;udkvnf;awGY&onf/
atmufjrefrmEkid if w
H iG f ok0Pbrl Nd rKd aY [mif;udk pl;prf;&SmazGjcif; tpysKd ;cJah om 19 &mpkEpS f tukeyf ikd ;f
(1881-ckEpS )f rS (1891-ckEpS )f txdwpfu@udyk xru@tjzpf xif&mS ;pGmawGcY &hJ Ny;D jzpfygonf/ tpk;d &
- 132 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 133 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 134 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 135 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
rnfoq
Ydk adk pumrl OD;zk;d vwf\ ok0Pbrl cd &D;pOfrmS txl;rSwo
f m;zG,af umif;vSayonf/ OD;zk;d vwf
onf a&S;a[mif;okawoeXmerS xde;f odr;f apmifah &Smufxm;aom Z,m;0iftaqmufttHw
k u
Ydk kd wpfcrk usef
aocsm aphppkH mG vSnv
hf nfppfaq;jcif;jyKygonf/ jyKjyifaqmif&u
G o
f ifo
h nfrsm;udk rSwo
f m;nTeMf um;jcif;jyKco
hJ nf/
1957-ckEpS Ef 0dk ifbmwGif rif;uGe;f ESihf yk*?H 1958-ckEpS f Zefe0g&w
D iG f ppfawG? ajrmufO;D a'o? xkEd pS rf wfvwGif
jynfNrKd ?U oa&acw&m? arSmpf mESihf yJc;l NrKd ?Y ppfuikd ;f NrKd rY sm;odYk c&D;vSnv
hf nfco
hJ nf/ 10? {Ny?D 1958 &ufaeYwiG f
rGe,
f Ofaus;rInv
D mcHoYdk wufa&muf&eftwGuaf rmfvNrKd io
f Ydk a&mufonf/ if;nDvmcHtNy;D wGif ok0Pbrl d
okawoe c&D;pOfudk pwiftaumiftxnfazmfygonf/ xkdpOftcgu orkdif;aumfr&SiftzGJY0ifvlBuD;rsm;
jzpfMuaomygarmuvpk ?f OD;b&Si(f Akv
d rf LS ;b&Si)f ESihf orkid ;f aumfr&Sif ausmufpmul;tzGo
YJ m;rsm;vnf; OD;zk;d vwf\
a&S;a[mif;okawoe uGi;f qif;tzGEYJ iS t
hf wl yg0ifco
hJ nfrmS xkcd &D;\xl;jcm;rIwpf&yf[q
k &dk rnf/
OD;zk;d vwf? ygarmuv(k pf) ESihf OD;b&Siw
f o
Ydk nf (21? {Ny?D 1958) &ufaeYwiG &f efuek rf S armfvNrKd io
f Ydk
avaMumif;c&D;jzifU xGucf gcG MhJ u\/ uset
f zGo
YJ m;rsm;u rD;&xm;jzifh BuKd wifNy;D oGm;a&mufcMhJ uNy;D ? armfvNrKd irf S
u&ifjynfe,f? bm;tHNrdKYokdYoabFmjzifh twlwuGc&D;xGufcJhMuygonf/ (22? {NyD? 3958) &ufaeYwGif
bm;tHraS um*Ge;f *l? &aohys*H w
l u
Ydk kd uGi;f qif;onf/ xkad emuf (23? {Ny?D 1958) wGirf w
k r NrKd aU [mif;okaYd &muf\/
rkwr jrode;f wefapwD&ifjyifrS rGeb
f mom acgi;f avmif;pmudk a&;ul;Muonf/ NrKd Y ;dk a[mif; usKH ;a[mif;ae&m
rsm;ESifh tjcm;taqufttHkrsm;udkrl ppfaq;&eftcsdef&cJh[efrwlay/ oxHkokdY (24? {NyD? 1958) wGif
a&muf&NdS y;D uvsmPDord ?f odMum;bk&m;? a&Tpm&HapwD&ifjyifrS ausmufpmwkid rf sm;udk ppfaq;MunfU MI uonf/
xkdaeYrSmyif oxHkazmifawmfOD;apwDESihf &[Emukef;okdYvnf; a&mufcJhygonf/ (26? {NyD? 1958) wGif
usKd ux
f o
dk aYdk &muf\/ xkrd w
S pfqifh r&rf;uke;f &Gm? t,ufonfr&Gm? 0if;u&Gmwko
Yd aYdk &mufonf/ xkrd w
S pfqifh
auvmoawmifay:oYdk wufNy;D rGeaf usmufpmrsm;ESihf a&S;a[mif;ypn;f rsm;udk Munfh pI pfaq;onf/ naeydik ;f
wGif auvmoawmifay:rq
S if;Ny;D 0if;u&Gma*gVrwdu
NrKd aY [mif;&mESihf NrKd U ;kd rsm;t&ufonfr&GmteD;&Sd wku
d f
ukvm;NrdKYa[mif;rsm;ESifh ,if;NrdKYa[mif;twGif;&Sd eef;awmfOD;apwDESifh jrodef;wefapwDwkdh\ wnfae&mudk
rSwfom;cJh usdKufxkdokdhjyefonf/
- 136 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
usKd ux
f rdk S aemufaeY (27? 4? 58) &ufaeYwiG rf ;D &xm;jzifh awmifpeG ;f okx
Yd u
G
f awmifpeG ;f rS armf
awmfum;jzifh Zkwfokwf&GmokdYoGm;onf/ usdKufxD;apmif;apwDESifh ywfvnf&Sda&S;rGef,Ofaus;rIypnf;rsm;udk
Munfh aI vhvmNy;D aemuf qifwyfjrif;wyfoaYdk &mufonf/ naeydik ;f wGif rkoifoo
Ydk mG ; NrKd Y ;kd Bu;D rsm;? eef;awmf
uke;f ESihf a&S;a[mif;taqmufttHt
k ysut
f pD;rsm;udk Munfh o
UI nf/ naeydik ;f wGif (bD;vif;) ausmufa&wGi;f
a&mfbmNcH (Akv
d w
f )J wGif ntdyMf uonf/
aemufw
f pf&uf (28? {Ny?D 1958) &ufaeYwiG f tvl;av;&Gm usKd uw
f aJ pwDEiS hf usepf pfom;rif;a&;
xk;d cJah om rGeaf usmufpmudu
k ;l ,lavhvmonf/ naeydik ;f wGif awmifpeG ;f rS wpfqifu
h sKd ux
f o
dk hdk jyefcMhJ uonf/
(29? {Ny?D 1958) &ufaeYwiG f usKd ux
f rdk pS pfawmif;okYd c&D;qufcNUJ y;D ppfawmif;NrKd aY [mif;udk avhvmonf/
xkdaehnaerSmyif ppfawmif;rSyJcl;okdh ul;NyD;yJcl;okdYa&mufonf/
aemufxyfwpf&uf (30? {Ny?D 1958) wGiyf cJ ;l NrKd aU &S;a[mif; taqmufttHrk sm;udk ppfaq;Munfh NI y;D
naeydik ;f wGif armfawmfum;jzifh &efuek o
f jYdk yefonf/ c&D;pOfwpfavsmufv;kH rSm &ufaygi;f (10) wdwMd umMum
uGif;qif;cJhaMumif;awGY&ayonf/
OD;zk;d vwf\ok0Pbrl cd &D;pOftwGi;f ta&;ygaomoxHNk rKd aY [mif;ESihf auvmoawmifajc wku
d u
f v
k m;NrKd Y
a[mif;okawoec&D;rSm (24? {Ny?D 1958) rS (28? {Ny?D 1958) txd (5) &ufrQom tcsed &f cJah Mumif;awG&Y \/
xkpd Oftcgu a'otwGi;f vHNk cKH a&;tcuftcJ&o
dS nfjzpf tapmift
h a&Smufrsm;ESihf uGi;f qif;cJ&h onf[v
k nf;
qkdygonf/ cufcufcJcJoGm;a&muf&aom c&D;wpfckjzpfaMumif; xkdc&D;pOfwGifvkdufygcJhol orkdif;aumfr&Sif
trIxrf;OD;bkv
d iId Ef iS hf OD;atmifjrwfausmw
f Ydk ajymjycsut
f & od&ygonf/ nTeMf um;a&;0efu,
kd w
f idk u
f vnf;
c&D;xGufpOfulnDcJhMuaom oufqkdif&m cdkift&m&SdBuD;rsm;ESifh ppfzuft&m&Sdrsm;tm; aus;Zl;wifaMumif;
tpD&ifcpH m xnfo
U iG ;f azmfjyonf/ if;uGi;f qif;tzGo
YJ nf &efuek o
f jhdk yefa&mufcNhJ y;D aemuf (19? ar? 58)
&ufaeYrS (22? ar? 58) &ufaeYtxd wHaG w;? aumhrLS ;ESihf uGr;f Ncu
H ek ;f NrKd rY sm;okcYd &D;xGuu
f m a&S;rGev
f uf&mapwD
a&S;a[mif;
a[mif;? ausmufpma[mif;rsm;ESihf *0H"avhqidk &f m taxmuftxm;rsm;udk Munfh aI vhvmcJMh u\/ (a&S
okawoe nTefMum;a&;0ef\ 1957-58-ckESpftwGuf ESpfcsKyftpD&ifcHpmm? pm 5-9)
jrefrmEkid if aH &S;a[mif;okawoenTeMf um;a&;0efEiS hf jrefrmEkid if o
H rkid ;f aumfr&Sit
f zG0YJ ifrsm; vku
d yf gcahJ om
1958-ckEpS u
f ? ok0Pbrl o
d ak woec&D;onf tcsed w
f adk wmif;vGe;f onf[k qk&d aomfvnf;&&Sad om tusKd ;&
v'frmS renf;ay/ oxHak 'oudk a&S;a[mif;,Ofaus;rIwnf&mXme wpfct
k jzpf tckid t
f rmowfrw
S af y;Ekid f
cJyh gonf/ ok0Pbrl d qdo
k nfrmS vnf; oxHak 'oyifjzpfaMumif; OD;zk;d vwfu] ok0Pbrl w
d idk ;f qko
d nfrmS oxHt
k ygt0ifjzpf\ }
[k 1957-58 a&S;a[mif;ESpfcsKyftpD&ifcHpmwGif tckdiftrmqkdcJhygonf/ orkdif;aumfr&SiftzJGY0if
ygarmuvk (pf) ESi?hf OD;b&Siw
f u
Ydk vnf; tvm;wlyif oxHak 'oudk ok0Pbrl ed ,fajrjzpfaMumif; todtrSwf
jyKazmfjycJMh uygonf/ jrefrmEkid if t
H wGi;f a&S;a[mif;,Ofaus;rIrsm;ESihf ,Ofaus;rIwnf&m Xmersm;udk owfrw
S f
azmfjyonft
h cg OD;zk;d vwfu (1) rGe,
f Ofaus;rI
(2) ysL,Ofaus;rI
(3) jrefrm,Ofaus;rI
- 137 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
Zkwo
f w
k &f mG odru
f ek ;f rS 80Hausmufqpf kyyf mG ;awmfrsm;
- 138 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
Zkwo
f w
k &f mG usKd ux
f ;D aqmif;bk&m;rS *0HqrG ;f wifcBkH u;D udk MumyGiyUf x
kH q
k pfxm;\
oxHu
k t
kd aemf&xm wku
d cf u
dk af tmifEidk af Mumif;tqkEd iS hf ywfoufvnf;jrefrmh tpOftvm &mZ0if
tqkrd ed rYf sm;udk awmfveS yf pfy,fjcif;rjyKy?J r[m&mZ0ifawmfBu;D ? y|rwGJ pmrsuEf mS 273 tm; ud;k um;vsuf
]wkdwkdESifhcsKH;vkdufaomf taemf&xmrif;onf oxHkjynfwjynfvHk;vkdvkdudk odrf;Hk;ac:aqmifvmNyD;?
yk*NH rKd aY wmfif;? teD;ywf0ef;usif if;toD;oD;ae&mcsxm; vkyu
f ikd pf m;aomufaexkid af p\/ &[ef;
oCFmawmfwkdY tbYkdrSmvnf;ausmif;ocFrf;rsm;aqmufvkyf if;wkdY pmayoifMum;ykdYcsaeap\/
xkt
d cgrpS vnf; yk*jH ynfzk&m;? *l? ausmif;? wefaqmif; wkaYd qmufvyk v
f LS 'ge;f aexkid pf jyKMu\/
xk*d ?l ausmif;? wefaqmif;wkYd wefqm qifvsu,
f adS om yef;csaD q;a&;um;? Zmwfeyd gwpf Ofu
h iG ;f wkw
Yd iG f
tnTef;urnf;vdyfpm tu&mwkdYrSm rGefbmomrGeftu&mjzifhjzpf\/ jrefrmurnf;vdyfpmwkdYukd
usepf pfom;rif; vGeNf y;D avmufrS awG&Y &dS \/ (zkzkd;vwf? 1958? pm 39)
[lazmfjyygonf/
OD;zkd;vwfonf a&S;a[mif;jrefrmtu&morkdif;udkvnf; avhvmcJhonf/ jrefrmpmay tu&m\
t&if;Zpfjrpfudk aqG;aEG;&m yk*HjrapwDausmufpmudk ta&;ygta&mufqHk; ausmufpmrsm;jzpfonf[kqkd
ygonf/
jrapwDausmufpmudk pHerlemxm; xkad usmufwidk f ygaom bmomtm;jzifh ausmufpm av;rsKd ;rSm
tu&mtvkt
d m;jzifh ESprf sKd ;ESppf m;omcJjG cm;Ekid \
f / if;ESprf sKd ;rSm ygV?d rGe?f jrefrmu wrsKd ;? ysLuwrsKd ;
aygi;f ESprf sKd ;jzpf\/ .
ygVd? rGef? jrefrmtu&mqdkonfrSm? wOD;ESifhwOD;ysLtu&muJhokdY cGJjcm;ac:qkdjcif;rjyKEkdifay/
tu&mtvkdtm;jzifh ygVdvnf;rGef? rGefvnf;jrefrm? jrefrmvnf;ygVdjzpfaejcif;udkawGU&\/
wpfenf;tm;jzifhqkdaomf ygVd? rGef? jrefrmwkdYudktoD;oD;tavsmuf? tu&mwrsdK;wnf;ESifh
a&;rSwx
f m;vsu,
f \
dS / (zkzkd;vwf 1958? pm 35)
- 139 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
Zkwo
f w
k &f mG *0H,Ofaus;rI jywdu
k rf S *0Hausmufx;D
[l zGiq
hf x
dk m;csut
f & jrefrmpmaytu&m\ ZpfjrpfonfreG t
f u&momjzpfonf[q
k cdk yhJ gonf/
jrefrmtu&monf rGet
f u&mrS qif;oufvmaMumif;udjk yvk
d 1957-58-ckEpS t
f wGuf ESpcf sKyt
f pD&ifcH
pmwGif ]jrefrmtu&mZ,m;yHpk (H 3)} udak emufqufwt
JG jzpfa&;qGaJ zmfjyxm;onf/ ,if;Z,m;uGurf S ]t}
tu&mwpfv;kH wnf;udk EdiI ;f ,SOMf unfjh cif;tm;jzifh jrefrmtu&m\Zpfjrpfuakd wGY Ekid af Mumif;&Si;f jyxm;ygonf/
tu&mZ,m;uGufwkdYteuf ,kd',m;jynf avmhAl&DausmufpmZ,m;uGuf (Z,m;uGuf trSwf 20)
wGiaf zmfjyxm;aom ]t} tu&mwkEYd iS hf yk*NH rKd t
U aemf&xmrif;\ vufa&;pmZ,m;uGuf (Z,m;uGut
f rSwf
24) wGiaf &;qGx
J m;aom ]t} tu&mwku
Yd kd ,SOMf unfv
h u
dk af omf uGjJ ym;jcm;em;rIr&Sad Mumif;? oufaojy
xm;ygonf/ if;u
jrefrmwko
Yd nf ysLwkEYd iS hf a&m>yrf;aejcif;jzpfygvsuEf iS hf ysLwk\
Yd tu&ma&;om; oH;k pGjJ cif;rjyK aMumif;udk
xkd ]t} uyifoufaocHvsu&f \
dS / oufaocHyrkH mS yk*NH rKd Y jrapwD ysLausmufpmwGiyf gaom ]t}
tu&m\yko
H @mefrmS a&S;rlrysuyf aJ jcwH&n
S Ef iS hf awGjh rif&\/ xkad jcwH&n
S f txufyikd ;f &Sd tu&mtrSwf
tom;wkdYrSmvnf;xl;jcm;\/ ,if; ]t} ESifh avmAl&DrGef ]t} uoD;jcm;uGJjym;\/ jrapwD
ausmufpmwGiyf gaom rGepf m ]t} ESihf jrefrm ]t} wku
Yd kd vH;k csn;f pGx
J w
k Mf unfv
h Qif rnfonft
h u&mu
rGet
f u&mjzpfonf/ rnfonft
h u&mu jrefrmtu&m jzpfonf[
l cGjJ cm;ajymqkEd idk rf nf r[kwaf y/
xkdtu&momvQif r[kwfyJ if;Z,m;uGufoHk;uGufatmufokdY avQmufMunfUvkdufaomf rGefESifh
jrefrmwku
Yd wjcm;? ysLuwjcm;jzpfaMumif; awGY jrifEidk yf gvrd rhf nf/ (zk;d vwf? 1958? pm 46)
[lxyfrH&Sif;jyxm;onf udkawGY&ygonf/
- 140 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
Zkwo
f w
k &f mG *0H,Ofaus;rI jywdu
k rf S *0Hausmufqpfvuf&mrsm;
- 141 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
av;rsufESmbk&m;
- 142 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
uJo
h yYdk if OD;zk;d vwf\ 1958 ckEpS Ef iS hf 1960 jynfv
h eG Ef pS rf sm;twGi;f a&S;a[mif;okawoec&D;
xGufjcif;? jrefrmEkdifiHorkdif;ESifh ,Ofaus;rIqkdif&mrsm;udk a[majymwifjyjcif;rsm;udk MunfhvQifjrefrmEkdifiH
a&S;a[mif;okawoeXme? nTefMum;a&;0efwpfOD;taejzifh atmufjrefrmEkdifiH oxHka'oonf a&S;a[mif;
ok0Pblrd,Ofaus;rI e,fajrwpfckjzpfaMumif; todtrSwfjyKxm;cJhonfudk awGY&rnfjzpfygonf/
okdY&mwGif a&S;a[mif;taqmufttHk AdokumtEkynmvuf&m taxmuftxm;rsm;taeESifhrl
oxHak 'owGirf ,fr,f&& rdrrd awG&Y aMumif; tqkjd yKxm;\/ if;\ 1958 ckEpS f uGi;f qif;c&D;pOftwGi;f
1/ Zkwo
f w
k &f mG usKd ux
f ;D aqmif;apwD?
2/ Zkwo
f w
k &f mG qifwyfjrif;wyf?
3/ rkoif&GmNrdKUkd;a[mif;ESifh *0HausmufkyfyGm;awmfrsm;?
4/ bD;vif;e,f? tvl;uav;&Gm usKd uyf wJapwD?
5/ oxHkuvsmPDodrfywfvnfrSvdyfoJausmufwkdif?ausmufjym;rsm;rS ZmwfawmfBuD;q,fbJGY
tkyrf sm;?
6/ odMum;bk&m;rS a&S;a[mif;rGefpOfhcsyfrsm;?
7/ rkwr NrKd U jrode;f wefapwDEiS hf acwfv,freG t
f u&mjzifah &;xk;d xm;aom acgi;f avmif;pm
8/ u&ifjynfe,fbm;tHNrdKUteD;aumh*Gef;*l?
9/ yJc;l NrKd t
U a&SaU &Teo
YH mESihf taemufa&Teo
YH mapwD&dS ausmufcsyAf 'k yk yf mG ;awmfrsm;? em*0Hord Ef iS hf
vGefpGma&S;usaom Ak'yHkawmfausmufcsyf
10/ wGaH w; (a&S;vNrKd Y ) rS ]armif;wD;} [kac:aomapwDEiS hf xkad pwDrt
S aemf&xmrif; tkwcf u
G rf sm;
udo
k mrSww
f rf;wifc&hJ \/ (zk;d vwf? 1961? pm 17-19) ,if;taxmuftxm;rsm;t&
ESpfusdwf&Spfql 80Hausmufqpfvuf&m
- 143 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
rGew
f \
Ydk (oxH)k ,Ofaus;rIrmS trsm;tm;jzift
h Ed ,
d jynf\ ta&Su
U rf;ajca'ojzpfaom umv*F?
awv*Fe? tEm&paomEkid if w
H rYdk S &&S
d Adou
k mtwwf? yefyt
k wwf? yef&ef twwf? yefyt
J wwf?
euwfaA'iftwwf? aq;twwf? uAsmvuFmtwwf? yefwsmtwwfpnfwkdY tqifhtwef;
jrifhcJhonf[k ,HkMunf&ef&Sdayonf/
[ktuJjzwfonf/ if;a&S;rGef,Ofaus;rItaqmufttHkESifh tEkynmvuf&mt<uif;tusefwkdYudk atmuf
jrefrmjynfwpfckvHk; tESHYtjym;&Sdonf[krdrd,lqaMumif;? okdY&mwGifrsm;pGmwkdYrSmajray:wGif r&SdawmhbJ?
ajratmufwGifom ckdatmif;aeNyD;vQifawmBuD;rsm; zHk;vTrf;vsufaeonf[kxif&ef &SdaMumif;? okdhjzpf
wl;azmf&efvnf; vG,u
f v
l rd rhf nfr[kwaf Mumif; qufvufwifjyxm;onfukd awG&Y ygonf/ (zk;d vwf? 1961?
pm-19)/
oxHrk mS Adou
k mqkid &f m taqmufttHrk sm;rdrrd awG&Y jcif;udt
k aMumif;jyK yk*aH cwf Adou
k mtEkynm
(Monumental Civlization) ,Ofaus;rIonf oxH,
k Ofaus;rIMoZm oufa&mufr&I adS Mumif;qku
d kd OD;zk;d vwfu
jiif;y,fcyhJ gonf/ tqkEd iS fh ywfoufvnf;
tcsdKYuoxHkjynfudk taemf&xmrif;wkdufckdufratmifjrifrD yk*H,Ofaus;rIvHk0r&Sd oavmuf
ajymqkd,lqvsuf&SdMuonf/ okdY,lqjcif;rSm tjrifrus,faom,lqjcif;om jzpfacsonf/
oxHjk ynfukd taemf&xmrif;apmwku
d cf u
kd af tmifjrifNy;D aemuf oxHjk ynfrS yef;&ef? yef;wdr?f yef;cs?D
yef;yk? Adou
k mpaom yeftwwfynmonfwu
Ydk kd ac:aqmif vmaomtcgusro
S mvQif yk*jH ynf
xkt
d Ekynm yeftwwfrsm; xGe;f um;vmonf[k r,lq&m r. eG o
f yYkH ef;rsm;yk*jH ynf okYd ra&mufru
D
yk*jH ynfwiG Af o
d u
k mrsm;/ yef&efrsm;? yefyrJ sm;? yefxserf sm;,Sad eNy;D om;jzpfonf [k,q
l oifah vonf/
xkdaMumifhyk*HacwfwGif wnfaqmufcJhaomtaqmuftOD;rsm;teuf rnfonfhtaqmuf tOD;rSm
rGefvuf&mjzpf? rnfonfhtaqmuftOD;rSm jrefrmvuf&mjzpfonf[laom ,lqcsufrsm;rSm
t"dyg,fr&Sdacs/
[kxifjrif,q
l xm;ayonf (zk;d vwf? 1961? pm 31-2)/
uJo
h x
Ydk ifjrif,q
l csut
f ay:y
kd ckid rf matmif 1962-ckEpS w
f iG x
f w
k af 0cJah om OD;zk;d vwf\ ]a&S;a[mif;
jrefrm&mZ0ifEiS hf ,Ofaus;rIoak woe} pmwrf;wGiaf tmufygtwkid ;f qufvufwifjyxm;yHu
k kd awG&Y \/
yk*&H ufowywfa[majymyGrJ sm;wGif uREyfk w
f x
Ydk w
k q
f cdk ahJ om tcsuw
f pf&yfuw
kd ifjyygrnf/ xkt
d csurf mS
okawoDwpfpkwdkYu yk*H,Sda&S;a[mif;taqmuftOD;rsm;teuf tcsdKYwkdYudk rGefvuf&m[l if;?
tcsKd w
Y u
Ydk jkd refrmvuf&m[l if;cGjJ cm;ac:jy,lqvsu&f MdS uonfrmS t"dyg ,rf ,S[
d al om tcsuyf if
jzpfacsonf/
yk*jH ynf,t
dS aqmuftOD;rsm;ESihf yefcs?D yefy?k t*Fawyef;? pOfch sy?f tkwcf u
G pf onfwu
Ydk dk rGev
f uf&m
jzpfonf/ jrefrmvuf&mjzpfonf[kajymqkd,lqjcif;\ taMumif;&if;rSm tcsdKYtaqmuftOD;wkdh\
eH&pH onfww
Ydk iG af omfif;? rGr;f rHoif;ESx
H m;onfU yefcs?D yefy?k pOfch sy?f tkwcf u
G pf onfww
Ydk iG af omfif;?
rGeb
f momjzifph mrsm;udk a&;om;vsu,
f o
dS nfuakd wG&Y ? tcsKd Y wkw
Yd iG af omfjrefrmbmomjzifh pmrsm;udk
a&;om;xm;onfudk awGY&jcif;jzpfavonf/
- 144 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 145 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 146 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
"mwfyt
kH rSwf
"mwfyt
kH rSwf
"mwfyHktrSwf
7714 rS
7749
7750 rS
7789 xd
7790 rS
- 147 -
35 yHk
9 yHk
ok 0 P bl rd
4/ Zkwfokwf
5/ rkwrNrdKY
6/ yJc;l NrKd Y
7/ wHGaw;NrdKY
bD;vif;
"mwfyt
kH rSwf
"mwfyHktrSwf
"mwfyt
kH rSwf
"mwfyHktrSwf
ok aw o e
7796 xd
7797 rS
4852
7853 rS
7854 xd
7855 rS
7880 xd
7881 rS
7936 xd
pkpkaygif;
6 yHk
55 yHk
2 yHk
25 yHk
55 yHk
217
Phase of Pre-Pagan
jrefrmEkid if H a&S;a[mif;a'otEHt
hS jym;okYd 1957-58 ckEpS t
f wGi;f c&D;xGucf o
hJ nfh tusK;d &v'fwpfcrk mS
EkdifiHawmftpkd;&u xdef;odrf;apmihfa&Smufxm;aom rlvpm&if;a[mif;yg taqmuftOD 85 ckteuf
taqmuftOD; 35 ckux
kd yfrjH znfpU u
G Ef ikd cf jhJ cif;jzpfonf[k OD;zk;d vwfu qkyd gonf/ xko
d jhdk znfph u
G jf cif;aMumifh
Z,m;0ifxed ;f odr;f apmifah &Smufxm;aom a&S;a[mif;taqmuftOD;pkpak ygi;f (120) txdw;dk wufvmcJo
h nf[k
wifjycJo
h nf/ okaYd omfokYd xyfrjH znfph u
G cf ahJ om Z,m;0ifa&S;a[mif; taqmuftOD (35) ckwpYdk m&if;wGif
atmufjrefrmEdik if rH S taqmuftODwpfcrk Qryg0ifcahJ y/ jrif;NccH dik ?f jynfcdik ?f ppfawGcdik Ef iS hf rauG;cdik w
f rYdk S
a&S;a[mif;taqmuftODwo
Ydk m yg0ifonf (1957-58-ESpcf sKypf m-58)/
xkt
Yd jyify*k NH rKd &Y dS a&S;a[mif;okawoe qkid &f mjywku
d Ef iS hf ppfawGcdik ?f NrKd aY [mif;jywku
d w
f Ydk xm;&Sd
ouJhokdY atmufjrefrmEkdifiHoxHka'owGif a&S;a[mif;okawoeqkdif&mjywkdufwpfckudk owfowfrSwfrSwf
xlaxmifxm;&SEd idk cf jhJ cif;r&Sad o; onfuv
kd nf; awG&Y ayonf (1957-58 ESpcf sKy?f pm 26-31)/ okjhd zpfaomf
jim;vnf; aemiftcg oxHNk rKd aY &Tpm&Hb&k m;0if;twGi;f &Sd ausmufpmwkid rf sm;ESihf a&S;a[mif;kyyf mG ;qif;wktcsKd u
Y kd
xde;f odr;f &eftaqmufttHw
k pfcw
k nfjcif;? qifwyfjrif;wyf *0Hausmufqpfyk w
f ef;&S&d m ay (180) t&Snf
NrKd Y ;kd a[mif;wpfyikd ;f udk tay:uuGeu
f &pf trd;k jzifx
h ed ;f odr;f ay;jcif;wkrYd mS OD;zk;d vwfc&D;pOf\ aemufqufwJG
tcsdK;&v'frsm;[kyifqkd&ygrnf/ aemiftcga&S;a[mif; ,Ofaus;rIjywkdufudk rGefjynfe,f? armfvNrdKifNrdKYwGif
wnfaxmifziG v
hf pS af y;cJyh gonf/ oxHNk rKd w
Y iG f uJo
h jhdk ywku
d f wpfcw
k nfrxm;cJb
h ?J oxHt
k pm;armfvNrKd if
wnfxm;cJjh cif;rSm oxHNk rKd aY [mif;\ orkid ;f ta&;ygru
I kd usqif;oGm;apNy;D ? oxHv
k nf;arS;rSed f aysmufu,
G v
f v
k k
tajctaeokdY qkdufa&mufaeaMumif; owdjyKrdMu[efrwlay/
- 148 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 149 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
8sDtyd cf sfvpk f
ok0PblrdESifhpyfvsOf; a[majyma&;om;rIrsm;wGif orkdif;aumfr&SiftzGJY0if ygarmu*sD? tdyfcsf?
vkpf\wifjycsufrSm ydkxda&mufrI&Sdygonf/ vkpfonfol\ yk*Htapmydkif;umvjrefrmEkdifiH (Old Burma
h EkH ydS o
f nft
h cg atmufjrefrmEkdifiH rkwrauGYyifv,furf;dk;wef;
Early Pagan) pmtkyBf u;D udk twGJ (3) wGjJ zify
a'oudk a&S;a[mif;&mrna'o[kvnf;aumif; ok0Pblrd[l vnf;aumif;ajryHkay:wGif a&;qGJwifjy
cJhonf/ (Luee, G-H, Old Burma Early Pagan, Vol II, Catalogue, New York, Artibus Asie, 1969k idk if jH cm; wGiyf EkH ydS f xkwaf 0cJjh cif;aMumifh urmtESt
hH jym;rS okawoDrsm;u ok0Pbrl t
d aMumif;
70) usr;f udE
udyk rkd pdk w
d yf g0ifpm;vmMuojzifh jrefrmho0k Pbrl u
d kd urmodjzpfatmif aqmif&u
G af y;cJjh cif;yifjzpfonf/ a&S;
a[mif;okawoeenf;jzifh ajratmufudk wl;azmfavhvmjcif;r&Sdao;apumrl ajray:awGYtaxmuftxm;
rsm;jzifhyif ygarmuBuD;vkpfonf atmufjrefrmEkdifiHudk ok0Pblrde,fajrjzpfcJhaMumif; urmodaMujim
cJhjcif;jzpfayonf/
- 150 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 151 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
]ok0Pbrl d jyefvnfawGY&dSjcif;}
vGwv
f yfNy;D acwf jrefrmEdik if aH &S;a[mif;okawoe vkyif ef;t00udk wkid ;f &if;om;ynm&Sirf sm; OD;pD;Ny;D
Ekid if jH cm;okyYd nmawmfoifapvTwcf ahJ om vli,fynmwwfrsm;jzifh wl;azmfa&;? xde;f odr;f a&;? ponfv
h yk if ef;rsm;udk
aqmif&u
G yf gonf/ tpydik ;f wGiaf 'guw
f meD[m&rf*seaf &;udk tBuaH y;ynm&Sit
f jzpfwzJG ufcefx
Y m; aqmif&u
G f
onf/ 1960 jynfv
h eG Ef pS rf sm;rSp wkid ;f &if;om;vli,fynm&Sirf sm; ta&;ygvmonf/ xkpd Ofu a&S;a[mif;
okawoevkyif ef;rsm;udk tpDtpOfig;&yfEiS hf vkyif ef;pOfrsm; csrw
S af qmif&u
G cf \
hJ / ,if;tpDtpOf (Field of
Studies) rsm;rSm (u) orkid ;f rwifraD cwf (Prehistory)
(c) orkid ;f BuKd acwf (Protohistory)
(*) ysL,Ofaus;rI (Pyu Culture)
(C) acwfO;D rGe,
f Ofaus;rI (Early Mon Culture)
(i) acwfO;D &ckid ,
f Ofaus;rI (Early Rakhaing Culture)
wkdhjzpfaMumif;od&ygonf/ if;tjyif
(p) tEkynmorkid ;f (History of Art)
(q) *Dwokcrk orkid ;f (History of Music)
(Z) Adou
k mtEkynmorkid ;f (History of Architecture)
wku
Yd v
kd nf;wpfqufwnf; avhvmazmfxw
k o
f mG ;&ef &nf&,
G cf sux
f m;&Sad Mumif;od&ygonf
pp. 10-11)/
jrefrmEkid if aH &S;a[mif;okawoe nTeMf um;a&;0ef OD;zk;d vwf\&mxl;udk qufcNH y;D 1964-ckEpS ?f Mo*kwv
f
27-&ufaeYwiG f nTeMf um;a&;0efjzpfvmol OD;atmifaomfonf txufyg&nf&,
G cf suEf iS hf vkyif ef;pOfrsm;udk
taumiftxnfazmf&onf/
a&S;a[mif;okawoeynm&yfESifh ywfoufOD;atmifaomf>rufMum;cJhaom 1959-ckESpf {NyDv
yk*H&ufowywfa[majymcsufwGif-
- 152 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 153 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
ok0Pbrl ad cwf\
oufaotxmuftxm;
vufa&;pif;tkycf syrf sm;
- 154 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 155 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
if;t&ufonfr&Gmawmifbuf 0if;u&Gmwku
d u
f v
k m;NrKd aY [mif;
bD;vif;NrKd eY ,fZw
k o
f w
k Nf rKd aY [mif;
oxHk (ok"ry&l ) NrKd aY [mif;
oHjzLZ&yfNrKd eY ,f 0gclNrKd aY [mif;
oHjzKZ&yfawmifbuf 0JuvD&mG teD; a&S;NrKd aY [mif;
wku
Yd pkd pfaq; wl;azmfavhvmoifo
h nfah e&mudk a&G;cs,o
f nft
h cg trSwf (1)? (2) auvmoawmifajcrS
wku
fd u
f v
k m;NrKd aU [mif;ae&mESpcf u
k kd OD;pm;ay;a&G;cs,cf o
hJ nf/ useNf rKd aU [mif;ae&mrsm;udk qufvufaqmif&u
G rf nfh
ae&mrsm;tjzpfvsmxm;onf/ trSw(f 4)oxHNk rKd aU [mif;udk OD;pm;ay;aqmif&u
G o
f ifah omfvnf; yJc;l uvsmPD
odraf usmufpmwGif aomPESihf Ow&rax&fwYdk qdu
k af &muf&mae&mudk auvmoawmifajc wku
d u
f v
k m;NrKd aY e&m
jzpfaMumif; nTejf yxm;jcif;? ,if;wku
d u
f v
k m;onf ok0Pbrl Nd rKd aY wmfa[mif;jzpfonf[q
k jdk cif;? oxHNk rKd aY [mif;
xufy
kd a&S;usrnf [kcefrY eS ;f jcif;paom taMumif;rsm;aMumifh t&ufonfrESihf 0if;u&Gmwku
Yd kd 1975ckEpS rf pS Ny;D wl;azmfoak woejyK&ef owfrw
S jf cif;jzpfonf (jrifah tmif? 2007? 122-6)/ tjcm;taMumif;rsm;
d u
f v
k m;NrKd aU [mif;onf
vnf;&Syd gao;onf/ jyifopfynm&Sif tDrifE,
l ,f*,
D eG f (Emmanual Guillon) u wku
oxHNk rKd aY [mif;xuf yifv,furf;pyfEiS hf yd
k eD;uyfpmG wnf&adS eaMumif;? xkaYd Mumifq
h yd u
f rf;NrKd Y jzpfco
hJ nf[q
k adk om
ok0Pbrl o
d nf yifv,fEiS ehf ;D aom wku
d u
f v
k m; NrKd aY [mif;omyd
k jzpfEidk f aMumif;tBujH yKxm;onf (Emmanuel
Guillon, Notes Sur Lancienne Region de Thaton (Sasse-Birmanie) Artibus Asie, Volume XXXVI,
f mtD;azmfcsr;f rm; (1884) ESihf rpwmawmfped cf dk (1902) wku
Yd vnf;
4, Ascona, 1974. pp. 273-268)/ a'guw
- 156 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 157 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
OD;acgi;f wpfcw
k nf;? ud,
k u
f m;ESpcf &k adS om jcaoFEh iS w
hf al om ud,
k u
f zkd efqif;xm;aom tvGeaf Mumuf
rufz,
G &f adS om &uKd ub
f v
D ;l rtaygi;f wku
Yd kd jrifaomaMumifh xk&d uKd ut
f aygi;f xufEpS q
f Bu;D aom
udk,ftjzpfudk zefqif; &udKufwdkYtm; vkdufajy;apukef\/ xkdtcg &udKufbDvl;wkdYonf
rax&fwzYdk efqif;xm;aomESpq
f xufuek af om ud,
k t
f jzpfujkd rifaomaMumifh ]igwYdk onf,cktcg
olw\
Ydk tpm jzpfajcawmhrnf} [kaMumufv
h efu
Y ek
f ork'& modYk a&S;Iajy;avuke\
f /
rax&fESpfOD;wkdYvnf; bDvl;wkdYudkaemifwpfzefrvmEkdifatmifBuH\/
xuf0ef;usif tapmift
h a&Smufwu
Ydk kd pD&ifuek
f pnf;a0;ukeaf omvltaygi;f wkt
Yd m; okwo
f v
D uef
usrf; okwfwkdYwGiftppGmjzpfaom jA[Zmvokwfudk a[mawmfrlonf/ w&m;a'oemawmf\
tqH;k ajcmufaomif;aomvlwo
Ydk nf w&m;&uke\
f / a,mufsm;oH;k axmifig;&m? rde;f rwpfaxmifig;&m
&[ef;jyKMuukef\/ rS<uif;ukefaomrif;rSp jynfolcrfodrf;wkdYonfvnf; o&P*kPfoHk;yg;
yov
D ig;yg;wkhd aumif;pGmwnfMuuke\
f / odjhk rwfpmG bk&m;y&deAd m ef pHveG af wmfro
l nfrS omoem
ou&mZf (236) (309-bDp)D ESpv
f eG af jrmufaomf ok0Pbrl [
d q
k t
dk yfaom&mrnwkid ;f rax&f
ESpyf g;vma&muf omoemwnfavuke\
f [krw
S t
f yf\/ xkt
d cgrpS &mrnwkid ;f zGm;jrifwidk ;f aom
rif;om;oli,fwu
Ykd kd ]aomPkw& }[k trnfrn
S MUf uuke\
f /
cyford ;f ukeaf om arG;zGm;poli,fwt
Ydk m; &uKd ub
f v
D ;l ab;rSuif;a0;apjcif;iSg vlwo
Ykd nf xef;&Guaf y:
rax&fwkdYwefckd;jzifh zefqif;tyfaom jcaoFhudk,f? &udKufOD;acgif;tkyfudka&;om;Mu? olwkdY\
OD;acgi;f ay: xm;Muuke\
f / NrKd \
Y ta&SaY jrmufaxmifh awmifxyd f rax&fwYdk zefqif;tyfaom
tkyo
f @mef ausmufyk x
f
k xm;uke\
f / xkad usmufyk o
f nf ,ckumvwkid af tmif&\
dS /
txufyg&mZ0ifpum;ESihf ausmufpmtaxmuftxm;wkt
Yd & auvmoawmifajc&if;rS wku
d u
f v
k m;
(ok0Pblrd) NrdKYa[mif;ae&monf aocsoavmuf&SdayNyD/
rGejf ynfe,f? oxHck dik ?f bD;vif;NrKd eY ,f? auvmoawmifajcrS t,ufonfrESihf 0if;uwku
Yd kd pwif
wl;azmfoak woejyKonft
U cg 1975 ckEpS w
f iG f t,ufor&GmNrKd aY [mif;uke;f (3)uke;f (AZT, 1,2,3) ESihf
0if;u&GmwGif (6) uke;f (WK, 1, 2, 3, 4, 5, 6) (1976-78) udw
k ;l azmfNy;D aemufvyk if ef;rsm; csucf si;f &yfqikd ;f
oGm;cJ&h \/ uHq;dk vSaom ok0Pbrl o
d ak woe[kq&dk ayawmhrnf/ AdEd;k ? [efvif;ESihf oa&acw&mwkw
Yd iG f
,Ofaus;rIorkid ;f ay:atmif uke;f aygif (20)rQ (NrKd 0Y ifaygu?f eef;awmf&m? ocsK i;f uke;f ? apwDuek ;f ) wl;cGi&hf cJh
aomfvnf;? t,ufor0if;uwkhd xku
d o
hJ jhdk zpfrvmcJah y/ rGe,
f Ofaus;rIukd azmfxw
k o
f uJo
h Ykd &ckid ,
f Ofaus;rI
udv
k nf; OD;pm;ay;azmfxw
k o
f ifah Mumifh EI;d aqmfwu
kd w
f eG ;f rIrsm; ,kw& ufay:ayguv
f mcJo
h jzifh oufqidk &f myk*Kd vrf sm;
u? ok0Pbrl Nd rKd aY [mif;wl;azmfa&;tzGu
YJ ykd if? &ckid ?f a0omvDNrKd aY [mif;okYd csucf si;f oGm;a&muf wl;azmf&ef
apvTwjf yefygonf/ odjYk zifh t,ufor-0if;uwl;azmfru
I kd wm0efc&H aom okawoerSL;OD;jrifah tmifonf
vkyif ef;vufpudk odr;f vku
d &f \/ avSajy;&if;wufusKd ;&ouJo
h Ykd vk&d mc&D; yef;wkid af &mufvek ;D umrS &yfwefo
Y mG ;cJNh y;D ?
,cktcsdeftxd c&D;qufcGifhvnf;rBuHK&awmhay/
OD;jrifah tmifonf t,ufor 0if;u wl;azmfro
I ak woeawG&Y cdS surf sm;udk - 1976-ckEpS ?f rwfvxkwf
rGefjynfe,faeYpmapmifwGif ]rGefjynfe,fa&S;a[mif;tarGtESpf} aqmif;yg;udkvnf;aumif;? - 1976-ckESpf?
pufwifbmvxkwf vrf;pOfowif;twGJ 12? trSwf 18 wGif ]ok0Pbrl Nd rKd aY [mif; orkid ;f taxmuftxm;}
aqmif;yg;? - 1977-ckEpS ?f Ek0d ifbmvxkw?f aiGwm&Dr*Zif;wGif ]ok0Pbrl *d 0H,Ofaus;rI} aqmif;yg;ESihf -
- 158 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 159 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
. . .
o0&G
. . . 0g&af usmuf
. . . |&a0gtf
[lt"dyg ,t
f m;jzifh tpHt
k vifrod&aomfvnf;c&pf 6 &mpkEpS rf eG b
f momvufa&;jzpfaMumif; cefrY eS ;f onf/
0if;u&GmtrSwf (3) ukef;ESifhtrSwf (4) ukef;wkdYonftkwfwkdufBuD;rsm;tjzpf wifusefvsuf
r&Sdawmhaomfvnf; tkwfdk;t<uif;useft&qufpyfyHkazmf&aom yEufyHkpHwkdYrSm av;axmifhyHk&Sd Mu \/
if;wku
Yd t
kd rSwf (1) uke;f Esit
hf rSwf (2) uke;f wkt
Yd Mum;wGif awG&Y &dS \/ 0if;utrSwf (5) uke;f (WK-5)
onf ukrm&apwD\taemufbuf teD;uyfwnf&adS eygonf/ if;onftvsm; 62 ay 5 vuEiS hf teH
54 ayt&G,ftpm;&Sdav;axmifhyHkrsdK;jzpfonf/ tcef; aygif; 12 cef;yg&Sd\/ 4if;taqmufttHkrms;\
yEuq
f yJG rkH sm;udk (cifarmifBu;D ? 1999 ESihf Tin Maung Htwe, 2007 wkw
Yd iG f yI g/)
0if;uwl;azmfrIed*Hk;csKyfcsdefNyD;aemufESpf 1979-ckESpfEkd0ifbm (3) &ufwGif rEav;wuodkvf
orkid ;f XmerS r[m0dZm wef;ausmif;om; ausmif;olrsm;udk ygarmua'guw
f moef;xGe;f OD;aqmifNy;D uGi;f qif;
avhvmcJhMu&m tzGJY0ifausmif;om;cifarmifBuD;u okdYrSwfcsufcsxm;ayonf/
- 160 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
ynm&Sit
f csKd ,
Y q
l xm;wJh ok0Pbrl Nd rKd Y jyrif;Ekid if [
H m c&pfEpS rf wkid rf u
D yif xGe;f um;<u,f0cJah om
EkdifiHjzpfaMumif;,lqxm;cJhMuygw,f/ 'gayr,fh vuf&SdavhvmwJhtcgrSm 'Da'oNrdKY jyrif;EdkifiHvkdY
,lqEkid af vmufatmifyif NrKd Y jyEkid if w
H pfc&k UJ Adou
k mt*Fg&yfrsm; ajymyavmufatmifr&Syd g/ (OyrmNrKd U ;kd ? usKH ;? eef;awmf&m? omoemhtaqmufttHrk sm;eJY tjcm;toH;k taqmifypn;f rsm;)? yifv,f
qdyu
f rf;NrKd Y jzpfc&hJ if? ukeo
f ,
G u
f ;l oef;jyKcw
hJ hJ Ekid if rH sm;&UJ taxmuftxm; (Oyrm-tEkynmvuf&m
ypn;f rsm;? '*Fg;rsm;udak wG&Y rSm jzpfayr,f,
h ckrawG&Y yg/ . . /. (cifarmifBu;D ? 1999? pm1-3)
q&mBuD;a'gufwmoef;xGef;uvnf; 1980-81 ckESpftwGufrEav;wuodkvf? orkdif;Xme?
0dZm*kPfxl;wef;ausmif;om;trsm;twGuf ydkYcsaom ]jrefrmajrxJorkdif;} The Archaeology of Burma,
pmpOfwGif ok0Pblrdwl;azmfrI&v'frsm;udk atmufygtwdkif;a0zefoHk;oyfxm;ayonf/
Suvannabhumi.... is an Indian name supposed to be either the whole of South Eas Asia or
a place somewhere in it, But a modern Burma would identify it as a place around The Gulf
of Madama and claimed that Buddhism reached this place soon after the third Buddhist
Council held in India under the auspices of Emperor Asoka in 246 B.C. He depends in this
case on a popular legend in Burma which was perhaps started by the Singhalese.
The Kalyn inscriptions of Pagui (1480), however, clearly states that Suvannabhmi is a
country whose capital is located at the northern end of a small range called Kelsa (1, 181'
above sea-level) on the South east of the Rankuri-Moaulamruin railway line between stations
Maramikum and Toricwani, It was called Golamattikanagare or Tuikkal, though it is known
o
as Ayeksama (Latitudes 17,4'.15"IIX 97 7' E). So it seems that largely under the influence
of this inscription that villages Ayaksama and Wenika (Latitude 1713N and Longitued
79-4E) were chosen as sites for excavation in 1975, 1976, 1977 and 1978.
These two villages are situated so closely that they are really one big village divided into
two sectors morth and south. As eastern portion of the town wall built of laterite about
twenty seven feet high and thirteen feet thick was unearthed first. Than a birck buildings of
sixty nine feet square with fourteen rooms came to light next. The place was formerly a
kind of sea port as the name Winka (in Mwan Weika meaning a Lagoon of fish) suggests
and the building was probably a custom house. Pottery and plan of the building together
suggest it to be of the 6 century A.D.
A Thermoluminescence dating puts it between 476B.P and 313 B.P. (AD 1499-AD. 1662)
- 161 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 162 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
a&S;usonfU ,Ofaus;rIvuf&m taxmuftxm;? NrKd Y ;kd ae&mrsm;? bk&m;ykx;dk rsm;udk awG&Y adS eMu&onf[q
k \
dk
(jrifah tmif? 2007? pm 108-9)/ uGi;f qif;avhvm&ma'o\ tus,t
f 0ef;udv
k nf; ajrmufvww
D 'G f 17
'D*&D 10 rdepfEiS hf ajrmufvww
D 'G f 17 'D*&D 15 rdepf? ta&SaY vmif*sw
D w
G f 97 'D*&D 4 rdepfEiS hf ta&SY
avmif*sw
D 'G f 97 'D*&D 10 rdepftMum; auvmoawmifajcwpf0u
dk u
f kd yxrOD;pm;ay;ae&mtjzpf owfrw
S f
cJyh gonf (jrifah tmif? 2007? pm 110)/
auvmoawmifajcwGif wkdufukvm;ac: ok0PblrdNrdKYa[mif;ae&mudk OD;pGmavhvm&\/ wkduf
ukvm;udk ajrwkid ;f Xmexkwaf jryHt
k rSwf 94 *sD 4? tuGut
f rSwf 9005^5901 wGif &SmazGawG&Y o
dS nf/
okdYaomfaumif;uif"gwfyHkwGif xkdNrdKYa[mif;yHkudk jynfUpkHatmifrawGY&[kqkdygonf/ vuf&SdNrdKYtaetxm;rSm
auvmoawmif taemufajrmufaxmifu
h kd trSjD yK awmif? ajrmuf ESihf taemufbufww
Ydk iG f v,fuiG ;f
jyifrsm;jzpfaMumif; ae&ma[mif;rsm;wnf&SdaMumif;udkom aumif;uifdkufajrwkdif; "gwfyHktrSwf 518-157
wGiaf vhvmawG&Y &dS onf[k qkyd gonf/ (jrifah tmif? 2007? pm 111)
if;uGif;qif;tzGJY jrifawGY&aom ok0Pblrd? wkdufukvm;-t,ufonfrNrdKYa[mif;jrifuGif;udkvnf;
vuf&t
dS ,uforaus;&GmwGif vlaetdraf jcrsm;udk ta&SaY emufwef;vsuf wnfaqmufxm;Muonf/
,if;tdraf jcrsm;ausmjyKxm;aom ajrjrifyh ikd ;f a'owGif ajrmufbufNrKd Y ;kd wpfcu
k kd ta&St
Y aemufwef;
vsuf jrifawG&Y \/ ,if;udk *0Hausmufajrjzifjh yKvyk x
f m;onf/ ,if;\teD;tem;wGif usK;H ae&mudk
vnf;awG&Y \/ NrKd Y ;kd \tjrifrh mS 10 aycefrY Q&rdS nf[k cefrY eS ;f ygonf/ xkNd rKd U ;kd ukjd zwf ajcoGm;vrf;
twkdif; MunfhIpHkprf;onfhtcg ajrrsufESmjyifonf tenf;i,fjyefjyL; uGufvyfjzpfaeonfudk
awG&Y ygonf/ ,if;wGif ao;Ekyaf omtk;d jcrf;uGu
J av;rsm; trsm;tjymjyefu
U saJ eaMumif;awG&Y &dS onf/
jyefjY yL;onfh uGuv
f yfonf wpfBurd w
f pfcgu vlaerI&yfuu
G jf zpfcphJ &m&Sd rnf[ck efrY eS ;f ygonf/
uGuv
f yfrS awmifbufoYdk ajrrsuEf mS jyifonf jrifw
h ufomG ;umawmifxyd &f dS jrode;f wefb&k m;
(usefppfom;rif;jyKjyifcJhaMumif; rGefausmufpma&;xkd;cJhonfh usdKufwvifapwD) okdYa&mufatmif
awmifaMumtjzpf qufvufwnf &Sad eonfuakd wG&Y onf/ tydik ;f wGif awmifbufNrKd Y ;kd t<uif;
tuseftcsdKYudk qufvufawGY&onf/
[kazmfjyxm;onf ( jrifah tmif? 2007? pm 111-2)
t,ufonfrNrKd aY [mif;ae&monf ysLNrKd aY [mif;Bu;D rsmjzpfMuaom AdEk;d ? [efvif;? oa&acw&m
wku
hd o
UJ Ydk Bu;D rm;x,f0gjcif;vnf;r&Sad y/ t&G,t
f pm;rSm ao;i,fveG ;f vSonf/ aumif;uif"gwyf t
kH axmuftxm;
ay:wiG f NrKd Y ;kd ywfvnfay:viG jf cif;vnf;r&Sad y/ ajrmufbufEiS hf awmifbufww
Ydk iG o
f m NrKd Y ;dk ydik ;f rsm;udk awG&Y Ny;D
ajrmufbufom usK;H o@mefuakd wG&Y onf/ okaYd omfNrKd x
Y yd w
f pfae&mwGif a&S;a[mif;apwD (usmufwvif;)
- 163 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
wnfaeyHt
k & a&S;a[mif;ae&mwpfcjk zpfEikd af Mumif; ,HMk unfz,
G &f m&S\
d / orkid ;f pma[mif; taxmuftxm;
ud;k um;p&mrsm;vnf; &Sad eao;\/
wduk uf vk m;
"rapwDrif;vufxuf a&;xkd;aomuvsmPD odrfausmufpm rGefbmom (u)rsufESmaMumif;a&
(6)ESi(hf 7) wkw
Yd iG f yg&adS omjrefrmbmomjyefwiG f ]xkrd if;\ aejynfawmfonf auvmoaygb&k m;\ taemufajrmufaxmifh &S\
d / NrKd w
Y pf0ufum;
nDnmaomajrtjyifjzpf\/ xkNd rKd o
Y nf wifvcJ suaf om a*gVvlrsKd ;wk\
Yd tdru
f o
hJ Ydk ajrusnjf zpfaom
tdrrf sm;aMumifh aESmif;vlwo
Ydk nf wku
d u
f v
k m;NrKd [
U ak c:Muuke\
f .
[kazmfjyMuonf/ 1899-ckEpS x
f w
k t
f Nird ;f pm;ppfuBJ u;D OD;a&Taemf\ rGef&mZ0ifESifh apwDawmforkdif; pmtkyf
pmrsuEf mS 16 wGiv
f nf;atmufygtwkid ;f awG&Y \/
wku
d u
f v
k m;NrKd t
Y aMumif;udk jyOD;tH/h bk&m;ryGirhf ED pS f 100 ausmaf vmufuyif oay:rif;\ bk;d awmf
vufxuf if;'k;d cvGe;f awmif(auvmoawmif)\ taemufajrmufbuf awmifajc&if;wGif NrKd w
Y nf
vky\
f / NrKd w
Y nfyrkH mS awmifbufrsuEf mS u awmifurf;yg;,Hausmufurf;yg;udk NrKd Y ;kd vky\
f / ausmufcJ
wpf0ufukd NrKd Y ;kd vky\
f / ajrmufbufrsuEf mS rSm ausmufcEJ iS ahf jra&maESmzk
Yd NrKd Y ;kd vky\
f / wHcg;rSmta&SY
taemuf? ajrmufbuf(3)rsuEf mS xm;\/ NrKd t
Y us,rf mS ta&S?Y taemufawmifaygi;f (2000)? awmif
ajrmufawmifaygi;f (1000) &S\
d / wku
d ef &H EH iS hf tvm;wlpmG 3 rsuEf mS ausmufurf;yg;,Hum vsuf
aeonfwaMumif;? 'k;d cvGe;f awmifajc&if; jzpfonfwaMumif;? okt
Yd aMumif;wkaYd Mumifh 'H;k wku
d cf vGe;f u
a&GYavsmNyD;umv 'Hk;wkduvm;[kac:Mu\/
txufygtqkt
d rdeYf (2) &yfukd taxmuftxm;jyKvsuv
f nf;aumif;? uvsmPDord af usmufpm\ tqku
d t
kd m;
xm;,HMk unfvn;faumif;? t,ufonfr&Gm wku
d u
f v
k m;NrKd aU [mif;udk wl;azmfavhvmoifah om NrKd aY [mif;uke;f
tjzpf owfrw
S cf o
hJ nf (jrifah tmif? 2007? pm 112-4)/
ok0Pbrl Nd rKd aU [mif;ae&m[k ,lq&aom if;ppfawmif;jrpf0rS ;f onf a&S;OD;vlom;wkYd rSw
D if;aexkid cf &hJ m
&yf0ef;vnf;jzpfaMumif;? if;a'orSmyif ausmufacwfopf,Ofaus;rI wpf&yfxeG ;f um;chaJ Mumif; taxmuf
txm;udv
k nf; awG&Y &dS onf[q
k \
dk / ausmufacwfa&S;a[mif;vlwYdk aexkid cf ahJ Mumif;taxmuftxm; rD;cwf
ausmuf vufeufyq
k ed o
f mG ; 2 rsKd ;awG&Y aMumif;? wpfrsKd ;wGiaf qmufomG ;o@meftoGm;yg&
dS usew
f pfrsKd ;wGif
ESpfrsufESm aoG;,lazmfaqmifxm;aom toGm;yg&SdaMumif;? ykqdefoGm;rsdK;udk toHk;jyKolwkdYrSm eD*&pfwkd
vlrsd K;rsm;jzpfEikd Nf y;D aemufxyf0ifa&mufvmolw\
Ydk zdtm;aMumifh awmifbufrav;uRe;f qG,o
f aYdk &mufomG ;
cJ&h aMumif;? ok0Pbrl ad &S;a[mif;okawoeuGi;f qif;c&D;wGif wdu
k u
f v
k m;NrKd aU [mif; a'ow0du
k rf aS usmuf
acwfopf vufeufud&d,m 5-ckpkaqmif;&&Sdxm;NyD;jzpfaMumif; OD;jrifhatmifuwifjyonf ( jrifhatmif?
2007? pm 101-105)? (jrifah tmif ]ok0Pbrl t
d axmuftxm;} rGejf ynfe,faeY ESpv
f nfpmapmif? 19-3-
- 164 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 165 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 166 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 167 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
opfawmif;(ppfawmif;)? wku
d u
f v
k m;? 'ke0f ef;? ,if;Nird ?f v*Ge;f Asn;f paom NrKd iY ,frsm; ysuaf cs\/
rkwr armfvNrKd io
f m;wkYd tvGex
f w
d v
f efaY Mumuf&YHG Muuke\
f (Ekid yf ef;vS? 1998? pm 49)
[l awG&Y ojzifh wku
d u
f v
k m;onfrw
k r NrKd \
Y t&HNrKd iY ,fwpfct
k jzpf wnf&adS eyHu
k o
kd &d ygonf/
&mZ"d&mZfrif; (1393-1420) vufxufwGif rkwrNrdKUe,frsm;qlylx<uvsuf&SdpOf [Hom0wDrS
ppfcsDwufESdrfESif;&\/ &mZ"d&mZfonf ykefuefolw&nf;NrdKUpm;? rN*dKif;\OD;acgif;udk &atmifaqmif,lcJhaom
ol&aJ umif;roHvu
kH kd csucf si;f qkray;acs/ rkwr NrKd rY S [Hom0wDoYdk ppfatmifNy;D jyefvmaomtcg 'ke0f ef;NrKd u
Y kd
ordejf AmZtm;NrKd pU m;ay;\/ armfvNrKd iNf rKd ?Y oHarmifNrKd ?Y v*Ge;f Asn;f NrKd ?U w&nf;NrKd rY sm;udv
k nf; pdwcf s,MkH unf&
aomrSL;rwfrsm;tm; toD;oD;pm;ap\/ ol&aJ umif;roHvrHk mS rl cs;D ajrm ufjcif;rcH&ao;ay/
wku
d u
f v
k m;okaYd &mufawmfrv
l Qif acgiif g;quf&adS om tdrBf u;D wpfaqmifukd taqmwvsiaf qmufap\/
tdrfujyifESifh wHpufNrdwfrsm;udk us,f0ef;pGmjyKvkyfap\/ olY&Sif(&mZ"d&mZf)\ ,m,Dtdrfeef;jyK
vkyNf y;D pD;aomtcg wifw
h ,fpmG cif;usi;f rGr;f rHap\/ . . rif;\tdrEf iS w
hf v
l aS yonf/
&mZ"d&mZfonf ordejf AmZtm;ac: ]ol&aJ umif;? roHvt
kH m; trwfBu;D tdro
f Ydk zdwaf c:Ny;D aomuf
pm;ygap/ ao&nfu,
kd pfatmifwu
dk /f vlreS ;f olreS ;f rodatmif rl;,pfaomtcgrS oefvsi;f jzifh xrf;ap
aqmufvyk Nf y;D aom acgiif g;quftrd Bf u;D xufoyYdk yYkd g/ ovGeaf y:tdyyf gap/ ]v*Ge;f tde}f [laom
bGo
YJ &zla&Tjym;udk oleY zl; pnf;xm;yg igu
h ,
kd v
f yk af wmfarESi;f auo&mtm; olt
Y yg;wGicf pm;ap/
wku
d q
f ifig;pD;udv
k nf; olt
Y m;igay;onf/ wku
d u
f v
k m;NrKd u
Y o
kd t
Yl m;igpm;aprnf/ olonf rl;,pf
vlreS ;f rodcif qDr;D a&mifrsm;udk xGe;f vif;atmifxeG ;f ndx
m;ygap/ apmif;jiif;twD;trIwt
f utckef
toDtqkw
d jhdk zif{h nfch yH g/ taMumif;udk olt
Y m;t,pfajy Ed;k rSoyd gap} [krmS Mum;Ny;D aomf ol&h iS f
(&mZ"d&mpf)onf wku
d u
f v
k m;rS yJc;l okjhd yefawmfr\
l / (Ekid yf ef;vS? 1998? pm 199-200)/
]xkad eYrpS wku
d u
f v
k m;NrKd w
U iG f v*Ge;f tdrb
f cYJG H roHvo
kH nf ewfpnf;pdrf wrQcpH m;a&avawmh\} [l
&mZ"d&mZfta&;awmfyu
kH sr;f azmfjyxm;ygonf/ (Ekid yf ef;vS? 1998?pm 212)
c&pf 16 &mpkEpS q
f ef;tcsed w
f iG f [Hom0wDreG rf if;qufjywfc\
hJ / awmifirl S wyifa&Tx;D ESihf bk&ifah emif
([Hom0wDqifjzL&Si)f wkyYd cJ ;l ([Hom0wD) udak ejynfawmfjyKvsupf ;kd pHMu\/ wyifa&Tx;D rif; (1531-1550)
vufxufwGifwkdufukvm;NrdKYonf [Hom0wD (jreffrm) rif;\ vufatmufcHNrdKYpm;wpfOD; tkwfcsKyfonfh
t&HapmifNh rKd t
Y jzpf qufvufwnfwaH ecJyh gonf/ xkt
d aMumif;udk uGi;f oif;wku
d 0f efr[mpnfol OD;xGe;f ndK\
r[m&mZ0ifopf? awmifial cwf 'kw,
d wGJ (OD;ausm0f if; wnf;jzwf? &efuek ?f jrwfrcd iftzG?YJ 1988) wGif
wyifa&TxD;rif;vufxuf xm;0,fNrdKYokdYcsDwufaponfhtcg
a&;pm;? armfvNrKd ipf m;? wku
d u
f v
k m;pm;/ ppfawmif;pm;? tckwpf m;? vuGe;f Asn;f pm;? Buyd Nf rKd pY m;wku
Yd kd
wku
d q
f ifEpS &f mjrif;ESpaf omif; (ESpaf xmif)? Ad&k pS af omif;ESihf xm;0,focYdk sw
D uf&onf/ ( OD;ausm0f if;?
1988? pm 59)
[lawG&Y ygonf/ bk&ifah emifausmx
f ifaemf&xmrif; (1550-1581) vufxufwiG f wku
d u
f v
k m;NrKd pY m;rSm
aZmfu&wfjzpfygonf/ ou&mZf 915 (at'D 1553) ckEpS w
f iG f bk&ifah emifausmx
f ifaemf&xmonf t0(tif;0)
NrdKYokdYcsDwufvkyfBuHpOf
- 168 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 169 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 170 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
0if;u
0if;u&GmESiyhf wfouf OD;jrifah tmifu 0if;u&Gmonf t,ufonfr (wku
d u
f v
k m;) \ ta&SaY wmif
,Ge;f ,Ge;f 1 rkid cf w
JG iG w
f nf&adS Mumif;? oxHck dik u
f Zufw;D ,m;\tqkt
d & wku
d u
f v
k m;NrKd q
Y idk &f m a&S;a[mif;
t<uif;tuserf sm;udk t,ufonfr&GmrS uif;&Gmtxdysr;f rQ 5-rkid f twGi;f awG&Y &dS onf[q
k x
dk m;aMumif;
0if;u&Gmonf twkid ;f twmtwGi;f usa&mufaMumif;? 0if;u&GmwGif tkwu
f ek ;f edrehf rd rhf sm;tESEYH iS hf tkwNf rKd Y ;kd
wpfxyfawGY&Sd&aMumif;? okdYaomf ,if;wkdYonf yk*Hacwfxufa&S;us[ef vuPmr&SdMuacs (jrifhatmif?
rGejf ynfe,faeYpmapmif? 1976 ck? rwfv? 2007-pm 114) qdyk gonf/
1974 ckEpS u
f uGi;f qif;c&D;wGif 0if;u&GmrS pwk&ef; 1 5. aycef&Y dS bk&m;avmif;yHk yk <f u xkvyk x
f m;aom
rD;zkwt
f w
k cf syw
f pfc?k zm; (ow0g) kyv
f ;kH acgi;f ydik ;f wpfcEk iS hf ausmufacwfopfvufeufwpfcw
k u
Ydk kd pkaqmif;
&&Scd o
hJ nf/ ky<f uyg&adS om tkwcf syrf mS *0Hajrudk rD;zkwjf yKvyk x
f m;jcif;jzpfaMumif;? oufawmifo
h ufomxkid f
aeaom (vmvdwmoe) bk&m;avmif; tm;ab;wpfzufwpfcsurf S owda c:Muif,mawmfrsm; Nc&H x
H m;yHjk zpf
vuf&mtaetxm;t& yk*aH cwftapmydik ;f vuf&mrsKd ;ESihf qifwal Mumif;? zm;kyv
f ;kH rSmvnf; wpfacwf
wnfyifjzpfEidk f aMumif;od&onf (jrifah tmif? 2007? 115)/
0if;uudw
k ;l azmfavhvmjcif;rjyKru
D yif ajray:awGY taxmuftxmrsm;t& yk*aH cwftapmydik ;f udk
nTefjyaeaMumif;od&ayonf/ ok0Pblrdacwftaxmuftxm;rsm; rnfokdY&Sdrnf udkrrSef;omonfh
tajctaersKd ;&S\
d / yk*aH cwf (11) &mpkEpS Ef iS hf ok0Pbrl ad cwf (aomPESiOhf w& qku
d af &mufcsed u
f mv)
(3-&mpkbpD )D wko
Yd nfEpS af ygi;f (1300) rQumG jcm;ayonf/ rQa&S;usEidk af om taxmuftxm;udk rnfuo
hJ Ydk
tuJjzwf&rnfqkdonfh udprSmrao;i,fvSay/
vufa&;pif;tkwf
0if;uudak jrjyifuiG ;f qif;pOfuyif ajray:awGt
Y axmuftxm;rsm;udk ppfaq;onft
h cg vufa&;pif;
tkwcf syrf sm; ay:xu
G v
f suaf wG&Y ayvdrrhf nf/ t,ufonfruke;f trSwf (1)? AYT (1) udw
k ;l azmfcphJ Ofuvnf;
tqkyd gvufa&;pif;tkwcf syf erlemrsKd ;udak wGEY ikd rf nf[rk eS ;f q&\/ if;tkwcf syt
f rsKd ;tpm;udk AdEd;k NrKd aY [mif;wGif
awGcY zhJ ;l Ny;D jzpfaMumif; OD;atmifaomf\ AdEd;k NrKd aY [mif; (atmifaomf? 1993) pmrsuEf mS 43 wGiw
f ifjyxm;
aMumif; txufwpfae&m azmfjycJNh y;D jzpfygonf/
- 171 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
0if;urSawG&Y aom vufa&;pif;tkwcf syBf u;D rsm; (teH? Asuf 11 vufr t&G,t
f pm;&So
d nf)
OD;jrifah tmifuvnf; if;\[efvif;NrKd aY [mif; (1965-65) wl;azmfrw
I iG f
wpfcgwpf&H (tkwu
f )kd aervSr;f rD zkwv
f yk o
f \
l trSwt
f om;rsm;tjzpf tkw\
f xdyw
f pfzufwpfcsuw
f iG f
teHvu
dk v
f ufacsmif;jzifh a&;jcpfxm;aomaMumifh ajrmif;&pfrsm; xifuseaf ejcif;udk awG&onf/
(jrifah tmif? 1993? pm 87)
[ktpD&ifccH zhJ ;l ygonf/ AdEd;k (OD;atmifaomf) ESihf [efvif; (OD;jrifah tmif) wkYd 1960 jynfv
h eG Ef pS rf sm;u
wl;azmfawG&Y cdS ahJ om ysLacwfvufa&;pif;tkwrf sm;udk aemiftcgq&mBu;D OD;armifarmifwif? a'guw
f moef;xGe;f ?
opfawmrif;Bu;D OD;atmifjrifEh iS hf jrefrmrIynm&Sif OD;0if;armif (wr0wD)wku
Yd rkid ;f armNrKd aY [mif;wGif xyfrH
awG&Y &dS jcif;jzpf\/ xkt
d cgrpS vufa&;pif;tkwcf syo
f nf ysL,Ofaus;rItrSwt
f om;oauFwwpfcjk zpfaMumif;
owfrSwfjcif;? *kjyKpl;prf;&SmazGjcif;rsm; aqmif&GufcJhMuygonf/ q&mBuD;OD;armifarmifwif (r[m0dZm)
url tkwcf syrf sKd ;udk ysLtkw[
f
l yif yifyeG ;f wyfcahJ yonf/ ynm&Sit
f csKd u
U rl ysLacwf"avh (yk*rH wdik rf aD cwf)
taxmuftxm; [lom vufcx
H m;Mu\/ ysLESiahf cwfNyKd it
f jcm;aom &ckid Nf rKd aU [mif;? rGeNf rKd aY [mif;rsm;wGif
awGY&ao;jcif;aMumifhyifjzpfygonf/
pma&;olonf auvmoawmifajct,ufonfr-0if;ua'orSm azmfjyygvufa&;pif; trSwf
tom;yg tkwfcsyfrsm;jzifh taqmufttHka[mif;rsm;? NrdKYdk;a[mif;rsm;awGY&aMumif;udk &efukefwuokdvf
orkid ;f XmeokYd 1986-ckEpS f wifoiG ;f aom ppfawmif;ESifh oHvGifjrpfESpfoG,fpyfMum;&Sd a&S;NrdKUa[mif;rsm;
tm; yPmravhvmcsuf (r[m0dZm ? ordik ;f bmombG,
YJ u
l sr;f ) wGiw
f ifjycJzh ;l ygonf/ (pH0if;? 1986? )/
if;"avUonf ppfawmif;jrpfEiS hf oHviG jf rpfwt
Ydk Mum; xGe;f um;cJah om a&S;NrKd aY [mif;wkid ;f vkv
d dk (usKd uo
m?
wku
d u
f v
k m;? oxHNk rKd aY [mif;rsm;) rSmyif us,u
f s,jf yefjh yefx
h eG ;f um;cJah Mumif; awG&Y jcif;jzpfonf/ ysLNrKd aY [mif;
rsm;ESihf acwfNyKd ix
f eG ;f um;cJah Mumif; cefrY eS ;f & ,if;"avh\ oufwrf;udk c&pfEpS f 6-&mpkxuf aemufrusEidk f
aMumif; wifjyxm;cJhygonf/ cefYrSef;csufonfyifvQif a,bl,sqefaeayao;onf/ tdEd,EdkifiHwGif
"avhukd Ak'a cwfa&S;NrKd aY [mif;Bu;D rsm; awGEY ikd yf gonf/ tkww
f u
dk t
f aqmufttHrk sm;? omoedu taqmuf
ttHk Bu;D rsm;wnfaqmufaom tavhtxESit
hf wl "avhonf tdE,
d rSwpfqifh jrefrmEdik if o
H Ydk a&muf&dS
vmjcif;vnf;jzpfonf/ tdE,
d Edik if aH cwf (bDp-D 6 &mpkEpS )f ESihf taomurif;\ arm&d, acwf (bDp-D
3&mpkEpS )f rsm;txdtoD;oD;a&S;usEidk af om (vufa&;pif;) tkwcf syf "avhyifjzpfygonf/
- 172 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 173 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
1975? t,ufonfr
1975? t,ufonfr
1975? t,ufonfr
1976? 0if;u
1977-78 0if;u
1977-78 0if;u
1977-78 0if;u
1977-78 0if;u
1977-78 0if;u
(1)
(2)
(3)
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
wkdYudkazmfxkwfEkdifcJhaMumif;od&\/
0if;u? t,ufonfrwl;azmfru
I kd AdEd;k ? [efvif;ESihf oa&acw&mNrKd aY [mif;rsm; udw
k ;l azmfcphJ Ofu
a&S;NrKd aY [mif;yHk ay:atmifw;l cJo
h nft
h pOftvmESihf wku
d q
f idk pf pfaq;vQif
(u) NrKd Y ;kd ESit
hf &Htwm;? t,ufonfrtrSwf (1)? AYT.1
(c) vlaerItaqmufttH?k 0if;u (1)? (2)? WK.1,2
(*) bmoma&;taqmufttH?k 0if;u (3)? (4)? (5)? (6)? WK.3, 4, 5, 6
wkdYudkwl;azmfawGY&SdcJhaMumif;od&ojzifh wl;azmfNyD;pD;rIukef;ta&twGufenf;yg;aeao;onftjyif? taMumif;
t&mpHkvifjcif;vnf;r&Sdao;aMumif; awGY&Sd&\/
I ek ;f onf oD;jcm;NrKd u
Y u
G w
f pfc\
k NrKd Y ;kd wpfyikd ;f jzpfonf/
t,ufonfrtrSwf (1) (AYT.1) wl;azmfru
if;udck efrY eS ;f &ufpaJG zmfonht
f cg at'D? 1499 rS 1662-ckEpS cf eft
Y wGi;f xGe;f um;onf[k Thermoluminescence
dS ayonf/ xkaYd Mumifh ok0Pbrl d acwftwGi;f tusK;H 0ifjcif;r&Sad y/ odjhk zpf wku
d u
f v
k m;NrKd aY [mif;
Dating t&od&&
- 174 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
(t,ufonfr) udo
k 0k Pbrl d NrKd aY [mif;ae&mwpfct
k jzpf todtrSwjf yKEikd &f ef tcuftcJ&v
dS maMumif;udv
k nf;
awGY&ygonf/
t,ufonfrtrSwf (1)uke;f ? AYT (1) udw
k ;l azmfonft
h cg aumif;uif"gwyf akH y:wiG f NrKd u
Y u
G u
f t
kd xif
t&Sm;awG&Y Ny;D ? ajrjyifrmS vnf;NrKd Y ;kd ESpx
f yfEiS hf usK;H wpfxyfuakd wG&Y aom ajrmufbufNrKd Y ;kd udk wl;cJjh cif;jzpfonf/
wl;azmfreI nf;pepft& usi;f &Snpf eH pf (Long Trench Methode) udo
k ;kH onf/ tvsm; (153) ay? teH (15)
ay yeufu
kd v
f suf uefv
Y efjh zwfw;l uGuw
f iG Nf rKd Y ;kd ESpx
f yfEiS hf usK;H udik rkH ad tmifw;l azmfco
hJ nf/ ajrvTm (3)
xyfawG&Y \/ yxrajrvTm (Layer 1) onftndKa&mif&adS om opfaqG;ajrvTmjzpf txl 2 ay2 vufr
cef&Y o
dS nf/ txufrS NyKd usxm;[efwal om tkwcf u
J sKd ;rsm; &Hzef&cH gawG&Y ojzifh ,cifutkww
f w
H idk ;f xyfqifh
wnfcrhJ nf[k cefrY eS ;f &\/
'kw,
d ajrvTm (Layer 2) udEk pS yf ikd ;f cGEJ idk \
f / txufyikd ;f ajrvTm (2 A) onfoq
J efvsuf cyfz,
G zf ,
G f
ta&mifazsmhawmhonf/ ajrmufbufuusKH;ESifh pyfvsuf&Sdojzifha&tpkd"gwf&Sdonf/ if; ajrvTmatmufrS
(2 B) ajrvTmonftxl 4 ay 6 vufr&SNd y;D tndKa&mifajrrmjzpfonf/ tkwc
f rJ sm;? txl;ojzifh awmifbufyikd ;f
wGif tpktyHkydk rsm;jym;pGmawGY&\/ xkdYaMumifhtxufrS tkwfwHwkdif;NydKuscJhaMumif;ydk odomonf/
h cg tkwu
f sKd ;rsm;ydrk sm;aMumif;
if;tcsuu
f akd xmufco
H nfh oabmudw
k wd,ajrvTm (Layer 3) a&mufonft
xyfraH wG&Y o
dS nf/ xkt
d csurf sm;udk pkaygi;f vku
d v
f Qif NrKd U ;kd wHwidk ;f onf ajrom;wpfxyf? tkwf ;kd wpfxyf
wnfaqmufxm;aom cHuwkwfwpfck jzpfaMumif;odomayonf (Myint Aung, 1999, pp. 23-24)/
NrKd Y ;kd uke;f wl;uGuaf jrvTmtrSwf (2) rS tpdr;f a&mifa<uxnfypkH u
H JG wpfcu
k w
kd ;l azmfawG&Y o
dS nf
(Myint Aung, 1999, p.37)/ if;trSwf (2) ajrvTmrSyif wl;azmfawG&
Y NdS y;D aumuf,pl ak qmif;xm;aom
ajrxnftydik ;f tp (tk;d jcrf;uG)J ESppf udk 1976-ckEpS w
f iG f Mopaw;vsEikd if H trsKd ;om;wuov
dk f lyaAXme
"gwcf cJG ef;okYd erlemtrSwf (1017) ESihf (1018) tjzpfay;yd
Yk oufwrf;wGucf supf pfaq;cJo
h nf/ if;"gwcf cJG ef;wGif
(thermoluminescence dating) enf;pepfjzifh ppfaq;Ny;D aemuf tk;d jcrf;uGe
J rlemtrSwf 1017 (T/S 1017)
onfveG cf ahJ omtESpf (476) ESpo
f ufwrf;&SNd y;D ? erlemtrSwf 1018 (T/S 1018) onfveG cf ahJ om tESpf
(313) ESp&f NdS y;D jzpfaMumif; cefrY eS ;f od&&dS onf[q
k \
dk / okjhd zpft&ufonfrNrKd U ;kd wl;azmfrI uke;f oufwrf;onf
yxrerlemypn;f t& at'D 1499-ckEpS u
f n
kd eT jf y? 'kw,
d erlemypn;f t& at'D 1862-ckEpS f udn
k eT jf yygonf/
"gwcf cJG ef;&v'ftajzaMumifh t,ufonfrtrSwf (1) NrKd Y ;kd uke;f onf acwfv,f ya'o&mZfw\
Ydk
cHuwkww
f pfcrk Qom jzpfEidk af Mumif; wpfenf;tm;jzifh ok0Pbrl ad cwf (bDp3D &mpkEpS )f taxmuftxm;r[kwf
aMumif; tajzxGuaf eygonf/ ,if;tajzudyk ifaxmufcH tm;jznfah y;aeonfh aemufxyfw;l azmfawG&Y rdS rI sm;vnf;
&Sad o;\/ t,ufonfr trSwf (1) uke;f ? NrKd Y ;kd wl;uGu\
f awmifbufukd tenf;i,fceft
Y uGm NrKd w
Y iG ;f ydik ;f wGif
tprf;wl;uGuf (Trial Diggings) ESpu
f u
G u
f kd t,ufonfr (2) ESihf (3) (AYT. 2 and 3) tjzpfowfrw
S f
vsuw
f ;l azmf onft
h cg tpdr;f a&mif (pOfo
h w
k )f yk*v
H ;kH wpfc\
k EIwcf rf;em;tpdwt
f ydik ;f udk t,ufonfrtrSwf
(2) uGi;f \ yxrajrvTmrS awG&Y onf (Myint Aung, 1999, p. 37)/
awG&Y cdS suo
f nf t,ufonfrtrSwf (1) (AYT .1) trSwf (2) ajrvTmrS wl;azmfawG&Y &dS onfh
tpdr;f a&mify*k jH ym;uJo
h yYdk if a<uxnf (Porcelain) ypn;f trsKd ;tpm;yifjzpf onf/ a<uxnf ajrxnfypn;f
(Ceramic) taxmuftxm;t& wkdufukvm; (t,ufonfr) NrdKYa[mif;\ oufwrf;rSm c&pf(15)&mpkEpS x
f ufrnforYdk Qy
kd rapmEkid af Mumif;od&ayonf/ xkaYd Mumifh aemuftusq;kH oufwrf;udv
k nf; (TLf cJG ef;tajzunTejf yonfh c&pf (17) &mpkEpS f jzpfrnf[
l vufc&H ayawmhrnf/
Date) "gwc
- 175 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
wifjycsuw
f iG f NrKd aY [mif;\oufwef;udk 15 &mpk-17 &mpk jzpfrnf[k cefrY eS ;f onfrmS 0if;uudv
k m;
t,ufonfrvm;qko
d nfrmS &Si;f &Si;f vif;vif;azmfjycJjh cif;r&Sad y/ 0if;uESihf t,ufonfrwko
Yd nf &Gmwpf&mG
wnf;vkd qufpyfaeonfqadk omfvnf; NrKd aY [mif;uke;f wpfcpk w
D pfo;D wpfjcm;wnfaeMujcif;jzpf\/ ajrjyifyuwd
taetxm;t& 0if;u NrKd aY [mif;\NrKd u
Y u
G u
f yd
k Bu;D Ekid yf gonf/ tkwu
f ek ;f ? tkwx
f yfaygrsm;<u,f0rIrmS vnf;
0if;uonft,ufonfrxuf yd
k omonf/ tjcm;qifjcifp&m taMumif;wpfcrk mS vnf; oxH&k mZ0ifwiG f
auvmoawmif\ ta&SYawmifbuf ok"r0wD ok0PblrdNrdKY&Sdonf? xkdNrdKYonfwkdufukvm;e,fwGif;
&Sdonfjzpf if;udkvnf;wkdufukvm;NrdKY[l yifac:cJhMu onf[kqkdxm;onfudkvnf;awGYEdkifayonf/
xkNd rKd Y Bu;D t&G,t
f pm;udk ] NrKd t
Y eHum; ta&St
Y aemufwm (500)? (1750 udu
k )f ? tvsm;um; awmifajrmuf
wm (750) (2625 udkuf) &Sd\/} [kazmfjyxm;ojzifh {&d,mrSm {uaygif; (950) cefYt&G,f&Sdrnf/
t,ufonfr&Gm wdu
k u
f v
k m;NrKd EY iS hf pmvQit
f &G,t
f pm;rSmtq (9) qrQ ydBk u;D aMumif;cefrY eS ;f Edik yf gonf/
(,ck NrdKYa[mif;\ taemufbufajrjyefYydkif;rSm urf;NydKysufpD;vsuf? NrdKYkd;ESifh usKH;a[mif;ae&mwkdYudk
- 176 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
rawGEY ikd af wmhNy/D awmifajc&if;? awmifapmif;ESihf 0if;u? ausmufv;kH Bu;D ESihf awmifBu;D &Gmtydik ;f wkYd wGio
f m
a&S;NrKd aY [mif;t<uif; tusew
f u
Ydk akd wGEY idk yf gonf/) NrKd w
Y nfou&mZfuv
kd nf; omoemESpf (208-209) ckEpS [
f
l
azmfjyaomaMumifh (bDpD 336)c&pfrwkid rf t
D ESpf 300 rS 400 (4 &mpkEpS b
f pD )D ud&k nfneT ;f azmfjyvsu&f \
dS
(oxHk&mZ0if? pm 82)/ okdhjzpfodyHenf;us wl;azmfokawoe&v'f tajzonf yuwdajrjyifay:rS
taxmuftxm;ESiafh omfvnf;aumif; a&S;a[mif;tpOftvm tqdk trderYf sm;ESiahf omfvnf;aumif; uGm[csuf
rsm;&Sdaeonfudk awGY&rnfjzpfygonf/
0if;uwl;azmfrI
0if;uwl;azmfrt
I aMumif;udk qufygO;D rnf/ wuov
dk yf nmya'om pmapmif twGJ 12? tydik ;f 1?
ckESpfwGift,ufonfr wkdufukvm;wl;azmfrItNyD; 0if;uwl;azmfrItaMumif;udk qufvufazmfjyonfhtcg
OD;jrifhatmifu0if;u&GmwGif ,ckEpS f (1976-ckEpS )f azmfxw
k af wG&Y adS om tkwt
f aqmufttHBk u;D onf ok0Pbrl d
NrKd aY wmfa[mif;twGi;f aqmufvyk Nf y;D ajycJo
h nfh taqmufttHw
k pfcck [
k w
k rf [kwf twdtusajym
Ekid pf &m taxmuftxm;enf;yg;ao;onf/ okw
Yd ap,if;udo
k kyf azmfwifjy&efvt
dk yf\ [lwifjy
xm;onfukd awGEY ikd yf gonf ( jrifah tmif? 2007? 127 )/
,ckwl;azmfvkdufaom taqmufttHkonf av;axmifhyHkpHjzpfonf/ tem;wpfzufonf 69
ayt&Sn&f \
dS / twGi;f vlaerItydik ;f udt
k cef; 14 cef;zGpYJ nf;aqmufvyk o
f nf/ tv,fcef;rBu;D wpfcu
k kd
av;bufav;wefrS tcef;t&G,t
f pm; 13 cef;u ywf&x
H m;onfh oabmjzpfonf/ ,if;tcef;rsm;udk
tv,fcef;rBu;D ESihf qufo,
G Ef idk &f efwcH g;aygurf sm; azmufvyk af y;xm;onf/ wl;azmfawG&Y &dS aom
,cktaqmufttHk\ ta&SYtaemuf tydwftkwfdk;BuD;rsm;udk taemufbufokdY 15 'D*&DcefY
aqmif;aqmufvkyfxm;aMumif;awGY&onf/
[lqufvufazmfjyonf/ tkwfwkduftaqmufttHk\oufwrf;udk cefYrSef;onfhtcgwdus oufwrf;
(Absolute Dating ) azmfjyEki
d af om "gwcf cGJ ef;tajzrsKd ;r&&Scd ahJ y/ taqmufttkyH pkH H (yeuf) Ekid ;f ,SO;f jcif;?
ajrxnfypn;f awG&Y rdS t
I & EdiI ;f ,SOaf vhvmjcif;rsm;jzifo
h m &ufpu
JG ckd efrY eS ;f xm;aMumif;awG&Y \ (jrifah tmif 2007?
128-129)/
if;tpD&ifcpH mrSmyif tcef;i,ftoG,o
f ,
G yf g&adS om taqmufttHyk pkH rH sKd ;udk yk*NH rKd Y pk;d rif;Bu;D tkwf
ausmif;wGifvnf;awGY&aMumif;? ,if;tkwfausmif;wGiftcef;rsm; uefYowfaqmufvkyfxm;onfUoabmrSm
,ck0if;u&Gmwl;azmfawG&Y &dS aom taqmufttHt
k wkid ;f yifjzpfaMumif;? okaYd omfjcm;em;csurf sm; vnf;&Sad o;
aMumif; pk;d rif;Bu;D tkwaf usmif;wGiyf g&adS om Oypm (tjyif) cef;rESihf *Eu#k D (bk&m;cef;)rSm rlvtaqmufttH\
k
av;axmifyh pkH t
H wGi;f xnfo
h iG ;f xm;jcif;r[kwb
f J tjyifoo
Ydk ;D oefx
Y w
k af qmifxm;jcif;jzpfaMumif;? xkt
d csuu
f
0if;u taqmufttHkyHkpHESifhjcm;em;aeaMumif;? okdhjzpf tao;pdwfdIEdIif;wkdufqkdifEkdifatmif tdEd,jynf
em*Zleuk@ESihf rd*'g0ek t
f &yfrsm;&Sd a&S;a[mif;0d[m& (bke;f Bu;D ausmif;) rsm;\yEuyf pkH EH iS hf wku
d q
f idk pf pfaq;&
aMumif;? 4if;0d[m&wk\
Yd y"meusaom yEuyf pkH rH mS t&G,w
f t
l cef;rsm;u tv,fav;axmifh uGuv
f yf
- 177 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
okrYd [kwf cef;rBu;D udk av;bufav;wefrS 0ef;&Hxm;onfyh pkH jH zpfaMumif; awG&Y onf[k qk\
d (jrifah tmif?
2007? pm 128-130)/
okdhjzpftaqmufttHk yEufyHkpHcsif;wkdufqkdifppfaq;csuft&? 0if;u trSwf (1) tkwfwkduf
aqmufttHo
k nf? yk*pH ;dk rif;Bu;D tkwaf usmif;ESihf qifwal omfvnf; rluw
JG pfrsKd ;pDjzpfae\/ tdE,
d Ekid if 0H [
d m&rsm;ESihf
EdiI ;f ,SOMf unfah omtcgrsm;pGm qifwal eyHu
k akd wG&Y \/ okaYd omf tcef;zGyYJ t
kH &G,t
f pm;rwlnjD cif;udk awG&Y jyef\/
xkaYd Mumifb
h ek ;f Bu;D ausmif; (0d[m&) [l rqkEd idk yf jJ zpfvuf&\
dS / xkt
Yd jyifw;l azmfawG&Y &dS aom a&S;a[mif;ypn;f rsm;
teuf bmoma&;qkdif&m0xKypnf;wpfpHkwpf&mrQ rawGY&SdaomaMumifh ,if;udkbmoma&;taqmufttHk
(bke;f Bu;D ausmif;) tjzpf,q
l &ef tcuftcJ&\
dS / tdE,
d Edik if b
H moma&;qkid &f m taqmufttHrk sm;ESihf yEuyf pkH cH si;f
wlnrD w
I pfcw
k nf;tay: rlwnf 0if;utaqmufttHu
k kd bmoma&;ESihf oufqidk f onf[ak jymqk&d eftaMumif;
rvHak vmufacs/ okjhd zpf 0if;urStaqmufttHo
k nf bmoma&;xuf vlraI &;ESihf ydrk o
dk ufqidk rf nf[ck efrh eS ;f
aMumif; azmfjyxm;ygonf (jrifah tmif? 2007? pm 130)/
S o
f nft
h cg t,ufonfr
0if;utrSwf (1) taqmufttHk (WK-1) \acwfuykd ikd ;f jcm;owfrw
h Ydk Absolute Date wdusoufwrf;udk ajymEkid af om (T.L Date) omrkv
d rl eD q
D ifh
trSwf (1) (AYT-1) uJo
&ufprJG sKd ;r&cJah y (erlemypn;f ay;ydEYk idk jf cif;r&Sad y)/ tkwcf syt
f &G,t
f pm;udk wku
d q
f idk pf pfaq;onft
h cgwiG v
f nf;
vufa&;pif;trSwt
f om;rsKd ;awG&Y rdS t
I ay: tmHpk u
dk jf cif;r&Scd ahJ y/ 0if;u&GmwpfavsmufrmS tqkyd gvufa&;pif;
tkwcf syu
f kd a&SmifrvGwaf tmifawG&Y rnf jzpfaomfvnf; xkpd Ofuvufa&;pif;tkwu
f kd a&S;NrKd aY [mif;taxmuf
txm;tjzpf toH;k rjyKcahJ o;onfrmS EIid ;f ,SOo
f ufwrf; (Relative Dating) wGucf su&f m vkt
d yfcsuw
f pf&yfvdk
jzpfcyhJ gonf/ ok&Yd mwGif tkwcf syt
f &G,t
f pm;udrk El iId ;f ,SOo
f ufwrf;twGuf toH;k jyKcyhJ gonf/ if;taqmufttHk
(WK-1) rS tkwc
f syo
f nf tvsm; 1 ay 4 vufr? teH 7 1^2 vufrESihf txl 2 1^2 vufr t&G,f
tpm;rsKd ;jzpf yH*k NH rKd aY [mif;&Sd taqmufttHt
k w
k cf syt
f rsKd ;tpm;yifjzpfaMumif;? okjYd zpf Adou
k moabmt&
vnf; yk*aH cwfxuf aemufrusaomvuf&mjzpfonf[k ,lqaomf&Ekid rf nf xifygonf[k aumufcsucf sxm;
onfukd awG&Y ygonf/ (jrifah tmif? 2007? pm 131)/
tu,fomxkdpOfu q&mOD;jrifhatmifonf 0if;utaqmufttHkrsm;wGif vufa&;pif;tkwfcsyf
awG&Y rdS u
I kd xnfo
U iG ;f toH;k jyKEidk cf yhJ gvQif ,if;taqmufttHw
k u
Ydk kd yk*aH cwf[q
k jdk cif;xuf? AdEd;k ? [efvif;?
oa&acw&mwku
Yd o
hJ Ydk ysLacwfNrKd aY [mif;wpfcjk zpfrnf[k qkad umif;qkEd idk af yvdrrhf nf/ tb,fah Mumifq
h adk omf
0if;u (1) taqmufttHrk S wl;azmfawG&Y &dS aom ajrxnfypn;f rsm;rSm ysL,Ofaus;rIacwfukd nTejf yaeaMumif;
awG&Y jcif;aMumifyh ifjzpfonf/ ,if;tcsuu
f kd OD;jrifah tmifu
0if;utaqmufttHBk u;D udk wl;azmfvu
dk &f mwGif rD;zkwaf jrESihf ausmufyw
k ;D tcsKd ?Y a&zse;f tk;d vnfwrH sm;?
tajcwGipf vkwyf gaom uk&m;EIwo
f ;D rsm;? wpfqpfcsKd ;csujf yKwt
f ;dk uGrJ sm; &&Scd o
hJ nf/ ,if;yHpk rH sm;udk
AdEd;k NrKd w
U ;l azmfrw
I iG v
f nf;awGcY &hJ \/ xkaYd MumifNh cKH pOf;pm;&ygaomf ,ck0if;u&Gmtkww
f u
dk Bf u;D onf
ysL,Ofaus;rIESifh tquftoG,f&SdaMumif;,lEkdifayonf/
[lwifjyxm;aMumif;awG&U ygonf (jrifah tmif? 2007? pm 131)/
,if;wifjycsut
f ay:xyfr
H ]ok0Pbrl w
d ;l azmfru
I akd cwfcjJG cif;} acgi;f pOfjzifh (15 9. 7. 6) &ufaeY
xkwv
f rf;pOfowif; twG-J 12? trSw-f 18 wGit
f ao;pdyaf zmfjyonft
h cg a&S;a[mif;tk;d tifypkH rH sm;ESihf ,if;wkYd
ysHYESHYyHkudk avhvmjcif;onforkdif;rwifrDESifh orkdif;0ifa&S;a[mif;a'orsm;tm; acwfcGJjcm;ay;jcif;wpfrsdK;yif
- 178 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
jzpfaMumif;? enf;udt
k oH;k jyK jrefrmEdik if &H dS a&S;a[mif;a'orsm;udak vhvmaomtcg ,if;wk\
Yd jynfwiG ;f jynfy
qufqaH &;tjzmjzmudo
k &d v
dS mEkid rf nf jzpfaMumif;? AdEd;k NrKd aY [mif;wl;azmfrrI sm;rSxyd 0f vH;k EIwcf rf;teD;jyefY
um;aom tpGe;f xkwx
f m;onfU a&zse;f tk;d vnfwrH sm;? tk;d EIwo
f ;D rsm;ESihf bD;vSrd &hf mtjc,ftvS,yf g&o
dS nfU
tk;d uGrJ sm;awG&Y cdS zhJ ;l aMumif;? ,if;wkt
hd euft;dk EIwo
f ;D wk\
Yd tajcwGipf vkwo
f @mefjyKvyk x
f m;aMumif;? AdEd;k
ysLNrKd u
Y kd umAGef 14? "gwcf eJG nf;jzifh c&pf 1 &mpkES 4 &mpkEpS o
f yYdk ikd ;f jcm;owfrw
S f acwfcx
JG m;Muonfjzpf
acwfyikd ;f jcm;rIonf ckEpS af ojcmNy;D jzpfaom tdE,
d a&S;a[mif;tk;d tifypkH w
H EYdk iS v
hf nf; wku
d q
f idk n
f n
D w
G v
f suf
&Sad Mumif;? ,cko0k Pbrl Nd rKd aY wmfwnfae&m[k rSww
f rf;jyKxm;aom 0if;u &Gmwl;azmfrrI S pvkwyf g&adS om
tk;d EIwo
f ;D ESpcf Ek iS hf a&zse;f tk;d vnfwaH v;ck xyfrx
H ;l azmf&&Sjd yefaMumif;? tk;d EIwo
f ;D ESpcf t
k eufwpfcu
k kd ajreDom;
tEkpm;jzifjh yKvyk x
f m;tjcm;wpfcu
k kd tndKa&mifajrom;jzifh yHak zmfxm;&m? ,if;wkt
Yd euf wpfco
k nfA
d Ed;k
tkd;EIwfoD;ESifhqifwlaMumif;? a&zsef;tkd;vnfwHav;ckteuf oHk;ckudk ajrom;taumif;pm;jzifhjyKvkyfxm;
ajreDwpfxyfow
k v
f rd ;f um rD;zkwx
f m;onfukd awG&Y Ny;D ? usew
f pfcrk mS ajrndKom;jzpfaMumif;? EIwcf rf;teD;
jyefu
Y m;aomtpGe;f rsm; yg&v
dS sut
f yGe;f tyJrh sm;vnf;&Sad Mumif;? tk;d ud,
k x
f nfrsm;rygaomfvnf; ,if;a&zse;f tk;d
yHpk rH sm;udk wku
d q
f idk pf pfa;q&ef rdrw
d iG t
f &efoif&h x
dS m;onfjzpf ,if;wk\
Yd tultnDjzifh 0if;u a&zse;f tk;d rsm;
rnfonfh yHo
k @mef&rdS nfukd qufpyfazmfxw
k Ef ikd f rkH u EIid ;f ,SOaf cwfcrJG u
I ykd g jyKvyk Ef idk af Mumif;azmfjyxm;ygonf
(jrifah tmif 2007? pm 132-134)/
a&zsef;td;k
t,ufonfr? 0if;uwl;azmfrrI S EIwcf rf;tpGe;f jyefu
Y m;aom a&zse;f tk;d vnfwrH sm;udk tdE,
d jynf
ajrmufyikd ;f 'kyga'owGif awG&Y onf/ ,if;wku
Yd ckd &pf&mpktapmydik ;f ESprf sm;okYd owfrw
S af cwfcjJG cm;xm;onf/
[xde yl& ac:tEd ,
d ajrmufyikd ;f NrKd aY [mif;wpfcw
k iG v
f nf; a&zse;f tk;d vnfwu
H kd awG&Y ao;\/ ,if;wko
Yd nf
c&pfrwkid rf D 2-&mpktapmydik ;f &mpkuek o
f nf txdtcsed u
f mvESihf oufqikd o
f nf? tdE,
d awmifyikd ;f wGiv
f nf;
'udP
uke;f jrif?h jA[y&l ND rKd aY [mif; wl;azmfrw
I iG f omw0g[eacwfEiS hf oufqidk af om ajrvTmrsm;rS a&zse;f tk;d
yHpk rH sm;udak wG&Y Ny;D 4if;acwfonfc&pfEpS f 106 ckEpS cf efrY S 130 txdjzpfonf[q
k \
dk (jrifah tmif? 2007? pm
134-5)/ ,if;a&zse;f tk;d rsm;rSm 'uP
d uke;f jyifjrifw
h pfae&m&Sd &ef;rwvfNrKd aY [mif;ESihf jrefrmjynf AdEd;k
NrdKYa[mif;wkdY awGY&aom a&zsef;tkd;rsm;ESifhwlnDaMumif; od&onf[kqdkygonf/ (jrifhatmif? 2007? pm
134-136)/
ordik ;f a&;tjrift&Munfv
h Qif a&zse;f tk;d rsm;onf tdE,
d trsm;tjym;awG&Y onfreS af pumrl tjcm;
EkdifiHrsm;okdYvnf; ra&mufbJaejcif;r[kwfEkdif? c&pfESpftapmydkif;umvrsm;u ydkufuGefozG,fjzefhMuuf
jzpfxeG ;f cJah om tdE,
d wku
d if ,fEiS fh ta&SaY wmiftm&SEidk if rH sm;\ ukepf nfu;l oef;oGm;vmrI t&yf&yfuMkd unfv
U Qif
a&zsef;tkd;yHkpHysHYESHhvmyHkoabmokyfay:Ekdifrnf/ ,ckAdEdk;NrdKYa[mif;ESihf 0if;u&Gm (NrdKUa[mif;) wkdYrS
a&zse;f tk;d vnfwrH sm;u c&pfEpS t
f apmydik ;f &mpkEpS rf sm;twGi;f tdE,
d ESihf jrefrmEdik if w
H Ydk tquftqH&MdS uyHu
k kd
azmfxw
k Ef idk o
f nf/ xko
d cYdk &pf&mpktapmydik ;f qkid &f m tdE,
d orkid ;f 0ifa'orsm;ESihf tqufo,
G &f cdS yhJ u
kH kd cefrY eS ;f Ekid jf cif;
tm;jzifh rGejf ynfe,f ok0Pbrl w
d nf&m[k owfrw
S x
f m;Muaom 0if;u&Gmwl;azmfrI taqmufttHBk u;D ukv
d nf;
ckESpfydkif;jcm;vmEkdifayonf/ xkdYaMumifhc&pfESpftapmydkif; tdEd,tkd;tifrsm;ESifh ykHpHwlnDrIt& 0if;u
taqmufttHo
k nf a&S;tusq;kH c&pf&mpktapmydik ;f rsm;ESihf oufqidk o
f nf[rk ,kwrf vGef qkEd idk af yawmhonf[
l
rSwcf sucf say;xm;cJyh gonf (jrifah tmif? 2007? pm 136-138)/
- 179 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
ajrvT m aA (Stratification) tm;jzifh 0if;utrSwf (1)uke;f wGiaf jrvTm (4) ckawG&Y onf[q
k \
dk /
yxrajrvTm (tay:,)H onftxl 3 ay 6 vufr&SNd y;D 4if;udk (u) ESihf (c) ydik ;f cGjJ cm;xm;\/ tydik ;f (u)
(Layer 1A) onf txl 1 ayceft
Y ndKa&mifopfaqG;ajrvTmjzpf\/ tydik ;f (c) (Layer 1B) onf txl 2
ay 6 vufr&Sad om ajreD? ajryGrsKd ;jzpfonf/ 4if;atmufrS 'kw,
d ajrvTm (Layer 2) onf oJqefaomajr
trsKd ;tpm;jzpf 4if;udzk aYdk jrtjzpftcef;wGi;f a&m tcef;jyifrmS yg jznfo
U yd x
f m;aMumif;awG&Y onf/ 4if;atmufrS
wwd,ajrvTm (Layer 3) onf vnf;zkaYd jryifjzpfonf/ 4if;onftxl 3 ay 4 vufrrQ&
dS tkwMf urf;cif;&ef
ckid cf efaY omtrmcH ajrom;xkjzpfonf/ 4if;atmufrS pwkxa jrvTm (Layer 4) onf t0ga&mifoef;aom
ajrndKatmufcaH jrom;jzpfonf/ ausmufw;kH Bu;D rsm; &Hzef&cH ga&maESmvsuaf wG&Y onf/ 4if;ajrvTmudk teuf
2 ay 9 vufrt
S xdw;l azmfcahJ Mumif;od&ygonf (Myint Aung, 1999, pp. 27-28)/
,ckazmfjyNy;D orQ 0if;u? t,ufonfr(1975-78) wl;azmfrrI w
S w
f rf;rsm;udjk yefvnf oH;k oyfMunfv
h Qif
ok0Pbrl d taxmuftxm;[kqadk om NrKd Y ;kd uke;f wpfck (AYT-1) onf c&pf (15-17) &mpkEpS ?f vGecf ahJ om
tESpf (476 rS 313) cefaY vmufuNrKd Y ;kd [lomod&onf/ okjhd zpf rwl;rDu cefrY eS ;f csuEf iS hf txifEiS hf
tjrifygpifatmifvaJG eygonf/ ,if;NrKd Y ;kd udk ok0Pbrl ad cwf taxmuftxm;wpf&yfjzpfrnf[k rqkEd idk af wmhay/
okjYd zpf0if;uwGif wpfzef&mS azGw;l azmfc&hJ jyef\/ 0if;utkww
f u
dk t
f aqmufttHk (WK-1) onf yk*aH cwf
xufaemufusEidk af Mumif; if;\ yEuyf pkH t
H &nTejf yonf/ okjhd zpftaxmuftxm;rSm t,ufonfrxufy
kd
tm;ud;k tm;xm; jyKp&mydak umif;ae\/ a&S;ypn;f EIid ;f ,SOef nf;t& ykw;D aphEiS hf ajru&m;EIwo
f ;D ? a&zse;f tk;d
vnfwrH sm;u AdEd;k ysL,Ofaus;rIEiS hf qufpyfrnf[q
k Edk idk o
f jzifh ok0Pbrl ad cwfabmiftwGi;f wpfpyd f
wpfyikd ;f yg0ifaeao;onf[q
k &dk rnf/ okaYd omfwu
d soufwrf; (Absolute Date) udrk &onft
U wGuf xko
d aYdk jymqkd
&efrmS vnf; tm;odyrf &Sv
d aS y/ xkaYd Mumif0h if;uudk qufvufw;l azmfMunf&h efvt
kd yfonf/ aemifEpS rf sm; (197778 ckEpS )f wGi0f if;u trSwf 2? 3? 4? 5? 6 (WK 2-6) udq
k ufvuf xl;azmfcahJ Mumif;od&ygonf/
wGif0if;u&Gm\ ajrjyiftaetxm;udk pmzwfolwkdYxifomjrifom&Sdap&ef tenf;i,f&Sif;vif;
wifjy&efvt
dk yfrnfxifygonf/ tb,fah Mumifq
h adk omf jrifawGaY eus NrKd aY [mif;awGvdk ajrnDajrjyefrY [kwjf cif;?
opfyifopfawmxlxyfjcif;? yifv,furf;pyfjzpfjcif;paom taMumif;rsm;aMumifhjzpfygonf/
0if;u&Gmonftjrifah y 1081 aycef&Y adS om auvmoawmifajc&if;wGif wnfaeojzifh ajrjyefaY e&m
r[kwfay/ awmifajctaemufbufv,fuGif;jyifrSm rkd;tcga&vTrf;vGifjyifjzpfvsuf&Sd\/ awmifajc&if;udk
ywfvsuo
f mG ;aom vSn;f vrf; (a&S;a[mif;vrf;) wpfavsmuf vlaetdraf jcrsm;jzifh &Gmwnfxm;jcif;jzpfonf/
tdraf jctrsm;pkrmS a&S;NrKd aY [mif;wnf&&dS mawmifapmif;? awmife&H u
H w
kd ;l NzKd ajrndN y;d wnfaxmifaexkid Mf uvsu&f \
dS /
rk;d aumif;aoma'ojzpf awmifuek ;f ay:wiG f opfawm? opfyifrsm; xlxyfpmG zH;k tkyv
f suaf eonf/ jrefrmEdik if H
tv,fydkif; rkd;enf;aom a'orS AdEkd;? [efvif;? oa&acw&mNrdKUa[mif;twGif;a'ouJhokdY NcHKykyfESifh
opfyifBuJBuJom aygufaom a'orsdK;r[kwfay/ ajrjyefY[lvnf; r&Sdoavmufenf;ygonf/ tae
txm;wGif uGif;qif;okawoejyKolwpfOD;onf ausmufwHk;? ausmufcJrsm;? vsKdajrmifrsm;? prf;acsmif;wkd
uav;rsm;udk taotcsm? *kwpku
d af vhvmMunfv
h Qif obm0udv
k w
l jhdk yKjyifxm;onfh oabmvuPm
jzpfaom tkwu
f sKd ;? tkwyf rhJ sm;? *0Hausmufw;kH rsm;udk jrifEidk yf gonf/ if;vsKad jrmif;? prf;acsmif;rsm;tMum;uke;f url
rkdYrkdYrsm;udkvnf; [kdwpfpk? onfwpfpkawGYEdkifygonf/ &Gmvrf;ESifh vSnf;vrf;aMumif;wpfavQmufwGifvnf;
NrKd Y ;kd uke;f o@mefajrjyifvuPmudk *kwpdu
k Mf unfv
h Qif jrif&\/ txl;ojzif0h if;u&GmrS auvmoawmif
ay:apwDokdYwufoGm;aom bk&m;wufvrf;onf a&S;NrdKUdk;BuD;wpfcktoGifo@mefuJhokdY ausmufwkH;pDukef;
- 180 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 181 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 182 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 183 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
(AYT-2)
- 184 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
tdE,
d wkid ;f &if;om; (a&S;OD;udv
k edk )D rsm;vma&mufxal xmif cJjh cif;vm;qko
d nfukd qufvufpl;prf;avhvmMu
&OD;rnfjzpfonf/
t,ufonfr? 0if;uwGif yk*rH wkid rf aD cwf (ysLacwf)? yk*aH cwfEiS hf yk*v
H eG af cwf (rkwr ? [Hom0wD)
[l acwfpOfo;kH ckwpfqufwnf;wnf&cdS yhJ u
kH kd ,Ofaus;rIajrvTmxyfqifyh EkH iS w
hf uG azmfjyay;onft
h axmuf
I ek ;f yifjzpf\/ txufwiG f azmfjycJo
h nft
h wkid ;f 0if;u (2)
txm;rSm 0if;utrSwf (2) (WK-2) wl;azmfru
(WK-2) onf t&G,t
f pm;rwlaomtcef;aygi;f (8) cef;jzifh zGpYJ nf;wnfaqmufxm;onfh pwk*yH akH v;axmifh
tkww
f u
dk f taqmufttkw
H pfcjk zpfygonf/ 0if;u trSwf (1) ESihf teD;uyfwnfaeaom ,Ofaus;rIacwfBu;D
(3) acwfqifx
h yfaerIuakd zmfjyonfh taxmuftxm;jzpfonf/ taMumif;udk q&mOD;jrifah tmif\ tpD&ifcH
pmwGif
0if;u (2) rS tk;d tifcu
G af ,mufrsm;udk 0if;u (1) tk;d tifrsm;ESihf EIid ;f ,SOo
f nft
h cg yHpk H (Type)
a&m yHo
k @mef (Shape) rsm;ygqifwo
l nfh tcsurf sm;awG&Y onf/ teDa&mif ajrxnfvyk if ef;onf
,Ofaus;rIacwfwiG f qufvufwnfwahH ecJph Ofu a<uxnfy*k v
H ;kH (tuG)J rsm;udv
k nf; wpfquf
wnf; awGaY e&ayonf[
l azmfjyxm;ygonf (Myint Aung, 1999. p. 39)/ if;trSwf (2)
uke;f rS tk;d tifcu
G af ,mufrsm;ykpH H (Type) rsm;rSm
yHpk H
yHpk H
yHpk H
yHpk H
yHpk H
yHpk H
yHpk H
yHpk H
yHpk H
yHpk H
- 185 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 186 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 187 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
0if;u tkwcf u
G yf pkH rH sKd ;ESihf qifwt
l w
k cf u
G rf sKd ;udk OD;jr\tkwcf u
G b
f &k m; qif;wkawmfrsm; pmtkyt
f wGJ
(1) 1961? yHktrSwf (117) wGif awGY&ao;onf/ if;taxmuftxm;rSm tkwfcGufudkoGef;vkyfaom
I *f rl S awG&Y jcif;jzpfonf[q
k \
dk / yHpk jH zift
h w
k cf u
G b
f &k m;
yHpk cH u
G f (Mould) wpfcjk zpfygonf/ aumh*eG ;f vdP
trsKd ;tpm;udk txufjrefrmEkid if aH 'orsm; awG&Y cdS jhJ cif;r&Sad o;aMumif;udv
k nf;od& ojzifh ok0Pbrl ad 'o\
rl & if ; taxmuf t xm;jzpf r nf [ k qk d y gonf (Myint Aung, 1999, p. 42)/ tcsuf onf
aemiftcgorkid ;f ynm&Siaf 'guw
f mrku
d u
f ,fatmifoiG u
f (ok0Pbrl )d oxHk [kac:Muaom atmufjrefrmEdik if w
H iG f
yk*H (usefppfom;rif;vufxuf) acwfumvtwGif;u vma&mufxlaxmifay;cJhaom ,Ofaus;rIrSvGJ
tjcm;tapmydik ;f acwftaxmuftxm;rsKd ;r&SEd idk af Mumif; t,ltq (Aung Thwin, 2005) udak cszsuEf idk rf nfU
oufaowpfcktjzpfrSwf,lEdkifayonf/
G rf sm;teuf (4) qlww
Ydk iG pf mta&;tom;ukad wG&Y \/
0if;utrSwf 6 (WK-6) wl;uGurf S &aomtkwcf u
,if;wkrYd S tkwcf u
G Ef pS q
f u
l kd (u) ESihf (c) [kowfrw
S
f erlemjyvsupf mta&; tom;udzk wfaI vhvmcJo
h nf/
refrmjyef
jjref
(u) tkwfcGufpm
aMumif; (1) . . .
. . .
(2) . . .
. . .
bk&m;ESpfql
(4) X. &a0gtf
(c) tkwfcGufpm
jrefrmjyef
aMumif; (1) . . .
(2) . . .
(3) . . . 0g.&fausmuf
bk&m;ESpfql
(4) . . . X&a0gtf
[ljzpfonf/ tkwcf u
G w
f pfrsuEf mS wGif pmaMumif;av;aMumif;pDyg&adS omfvnf; tm;vH;k eD;yg; arS;rdeS jf yKe;f wD;
ayNyjD zpf\/ pmaMumif;tqH;k em;&Sd pmvH;k tu&mtcsKd u
U o
kd m zwfEI idk Nf y;D a&S;rGef tu&mjzpfaMumif; od&ygonf/
ouwa0g[m&rsm;vnf;ygonf/ rGeaf 0g[m&vnf;ygonf/ okjhd zpf0if;urS pmta&;tom;ygaom a&S;a[mif;
taxmuftxm;udk wl;azmfawG&Y jdS cif;yif jzpfonf[q
k &dk rnf/
aMumif;a& (2) rS ]o&G} [laompum;onf ouwa0g[m&jzpf ]kyyf }kH [kt"dyg ,&f aMumif;?
useaf oma0g[m&rsm;teufrS ESpcf w
k rYdk mS rGeaf 0g[m&rsm;jzpf ]ausmuf} = ]bk&m;} ? ]a0gt}f = ]um;}
[kt"dyg ,&f aMumif;od&\/ ]0g&}f = ]ESpcf }k [kt"dyg ,&f onf/ ]0g&af usmuf}onf bk&m;ESpq
f [
l k t"dyg ,f
&onf/ urn;f pmvufa&;taxmuftxm;udk y&yxkr(f xkid ;f Edik if )H rGeaf usmufpmvufa&;ESihf wku
d q
f idk f
MunfNh y;D ? qifwo
l jzifch &pf 6-&mpkEpS f taxmuftxm;jzpfrnf[k q&mEkid yf ef;vSu cefrY eS ;f cJyh gonf/ (Myint
k yf ef;vS? ]orkid ;f wefz;dk Bu;D aom tkwcf u
G rf sm;} orkid ;f *sme,f? twGJ 3? trSwf 1?
Aung, 1999, p. 53,) ? (Edi
&efuek ?f uefompdr;f ykEH ydS w
f u
dk ?f 1985? pm? 106)/ ,if;uJo
h Ydk a&S;rGeb
f mom? rGet
f u&mESihf a&S;usaomvufa&;
- 188 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
yg&rdS t
I axmuftxm;t& 0if;utrSwf (6) (WK-6) tkwcf u
G b
f &k m;wku
Yd kd yk*rH wdik rf ?D (ysLacwf) taxmuf
txm;[k wl;azmfoyl nm&Siu
f wifjycJyh gonf (Myint Aung, 1999, p. 54) /
0if;u? t,ufonfr wl;azmfrEI iS yhf wfouf qufpyfoufwrf; (relative chronology) azmfjycsuf
Z,m;wGif 0if;u (1) ESihf 0if;u (5) taxmuftxm;rsm;udk c&pf 4-5 &mpkEpS f oufwrf;tm;vnf;aumif;?
0if;u (6)ESihf 0if;u (2)rS atmufq;kH ,Ofaus;rI ajrvTmESpv
f mT wkrYd t
S axmuftxm;udk c&pfEpS f 6-&mpkEpS f
oufwrf;tm;vnf;aumif; owfrw
S af y;xm;onfukd txufwiG af zmfjycJNh y;D jzpfygonf/ ajrvTmaAt& awG&Y
onf/ 0if;u (2) \ trSwf (3) ajrvTmjzpfonf pyful;rwful;umv ,Ofaus;rIajrvTmjzpfonf/
odyHenf;us"gwfcGJcef;jzifh ppfaq;&aom tkd;jcrf;uGJoufwrf;t& NrdKYdk;ukef; (AYT. 1) wkdYonf at'D
1499 rS at'D 1662 oufwrf;udak zmfjyaom (wwd,) ,Ofaus;rIacwftaxmuftxm;jzpfonf[k
toD;oD; qkdygonf/ uJhokdY&ufpGJudk owfrSwfay;Edkifaom a&S;a[mif;taxmuftxm;rsm;wGif
t,ufonfr(1)? AYT (1) rS pOft
h ;dk uG?J a<uxnfypn;f ESihf wdusoufwrf;erlem tk;d jcrf;uGt
J axmuftxm;wkrYd S
vG
J ? 0if;utrSwf (6) uke;f rS pmta&;tom;ygaom tkwcf u
G b
f &k m; taxmuftxm;onf oufaojyp&m
taumif;qH;k erlemypn;f yifjzpfonf/ wl;azmfr&I moDwpfavsmufv;kH wGif wpfcw
k nf;aom pmta&;tom;
ygonfh taxmuftxm;rsKd ;udk wl;azmfawG&Y &dS jcif;vnf;jzpfygonf/
0if;utkwfcGufrsm;ESifh ywfoufokawoerSL;OD;jrifhatmifu okdYtuJjzwfwifjyxm;ygonf/
tao;pdwfavhvmNyD;orQ a&S;a[mif;ypnf;rsm;wGif tkwfcGufbk&m;rsm;vnf;tygt0ifjzpfMu\/
,if;wko
Yd nf bmoma&;ESihf pyfqidk
f jrefrmjynfA'k b
mom xGe;f um;&ma'orsm;taMumif; ydrk o
dk &d dS
atmifjznfhqnf; ulnDcJhMuonf/. 0if;urS pkaqmif;&&Sdxm;aom . . . tkwfcGuftxufydkif;
xkdifawmfrlbk&m;&SifoHk;qlwef;ESifh atmufydkif;uGufvyfBuD;wGif t"duwifysOfacG ukd,fawmfBud;
ab;wpfzufwpfcsurf S rwf&yfyk yf kH (2) yHw
k yYdk g&MdS uonf/ wifysOaf cGyk yf mG ;awmfBu;D onf prcH ;kd d;k ay:wiG f
ajcxyfxidk v
f sujf zpf vufawmfEpS zf ufrmS wifysOaf cGay:wifvsuf pse0f ifpm;aeyHjk zpf\/ bk&m;&Si\
f
OD;acgi;f awmfukd yg;ysO;f 5 ck&adS om e*g;uAdrmefozG,f tkyrf ;dk jzefMh uufum&Hxm;onf/ .
bk&m;&Si\
f ab;wpfzufwpfcsu&f dS rwf&yfyk yf kH (2) yHt
k euf vuf0b
J ufrS yHw
k iG ,
f mbufvuf
Mumdk;MumpG,f? okdYr[kwfom;NrD;,yfudkudkifpGJxm;[efxkvkyfxm\/ ,mbufrS rwf&yfkyfyHkwGif
vuf2zufpvH;k cg;qD cyfauG;auG;xm;&So
d nfrw
S pfyg; rnfonf0U xKypn;f rsm; udik pf aJG Mumif;rxif&mS ;
acs/ tkwcf u
G \
f yHyk ef;o@mefrmS txufyikd ;f 0kid ;f atmufyikd ;f av;axmifyh jkH zpfonf/ rD;zkwaf jrESihf
jyKvkyfxm;\/
OD;jrifah tmifu ,ckwifjyvsu&f adS om tkwcf u
G t
f rsKd ;tpm;ESihf OD;jrpmtkyyf wGyJ t
kH rSwf 117 yHn
k y w
f q
H yd f
wkdYrSm twlwlyifjzpfaMumif;? xkdtkwfcGufyHkpHrsm;udk txufjrefrmjynfwGif rawGYzl;ao;aMumif;qkdygonf/
od&Yk mwGif ,k;d ',m;(xkid ;f )Edik if rH S tkwcf u
G yf pkH w
H pfrsKd ;ESiq
hf ifwo
l nf[o
k &d ygonf/ ,d;k ',m;tkwcf u
G f qif;wkawmf
onf e*g;tacGay:wGif psmef0ifumxkdifawmfrljzpfonf/ ,if;vuf0Jbuf vufav;zufygewfwpfyg;ESifh
,mbufwiG f trsKd ;orD;yHyk gaom oH;k qlwyJG rkH sm;jzpfonf/ vuf0b
J ufryS o
kH nf r[m,me*dP
k ;f bk&m;avmif;
wpfqljzpfaom t0avmuddawoGm& ac:avmuemxyHkawmfjzpf vuf,mbufyHkonf r[m,me*dkPf;
ewforD;wpfyg;jzpfaom ynmyg&rDwmyHjk zpfaMumif; ynm&Siaf *smah q;a';\ ],k;d ',m;tkwcf u
G }f } pmwrf;
azmfjyxm;onf[q
k ydk gonf/ ,if;wku
Yd kd 0if;utkwcf u
G yf pkH EH iS hf eIid ;f ,SOv
f Qif ,k;d ',m;yHk t0avmudwoGm&
- 189 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 190 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
xkt
d aMumif;ESihf ywfoufOD;jrifah tmifu 4if;\ ]ok0Pbrl d NrKd aU [mif;orkid ;f taxmuftxm;} aqmif;yg;
wuokdvfynmya'ompmapmi
(wu
nmya'ompmapmif? twGJ 12? tydik ;f 1) wGif
ok0Pbrl Nd rKd aY [mif;udk rGejf ynfe,fwiG &f mS azGw;l azmf&m ,ckEpS f (1976) ygqydk grl ESpBf urd o
f m &Sd
ygao;onf/ wpfBurd w
f iG w
f pfvrQvyk if ef;aqmif&u
G &f ayao;\/ ESpBf urd rf Qjzifh awG&Y aomNrKd Y ;dk ESihf
taqmuf t tH k o nf ok 0 P b l r d N rd K Y a [mif ; jzpf y gNyD [ k aumuf c suf c s&ef a pmvG e f ; ao;onf /
taxmuftxm;rsm;jynfph akH tmifonf;cH aemufEpS rf sm; qufvufw;l azmfjcif;jzifh pkaqmif;&GmazG
Mu&ayOD;rnf/
AdEd;k ? [efvif;ESihf oa&acw&mNrKd aU [mif;rsm;udk wl;azmf&mwGif wpfBurd Ef pS Bf urd rf Qjzifh tvk&d adS om
orkdif;a&;tajzrsm;ay:xGufvmonfr[kwfacs/ xkdYaMumifha&S;a[mif;okawoeynm&Sifrsm;rdefYrSm
avh&Sdonfhtwkdif; ]wl;azmfjcif;? qufvufwl;azmfjcif;} jzifhom &nfrSef;xm;onfh ok0Pblrd
NrKd aY [mif;Bu;D aomfvnf;aumif;? a&S;usaom,Ofaus;rIwpf&yf&yfjzpfaomfvnf;aumif; rGejf ynfe,f
wGiaf y:xu
G f vmvdrrhf nf[k ,HMk unf&ayownf;/
[ltpD&ifccH yhJ u
Hk kd awGEY idk yf gonf (jrifah tmif? 2007? pm 131-2)/
uJo
h q
Ydk ufvufw;l azmf&ef vkt
d yfcsut
f & aemufxyfEpS &f moD (1977-1978) twGi;f 0if;utrSwf
3? 4? 5 ESihf 6 wku
Yd kd xyfrw
H ;l azmfcyhJ gao;\/ okaYd omf txufwiG f azmfjycJo
h nft
h wkid ;f bmoma&;
dS nfh taxmuf txm;rSmvnf; ok0Pbrl Nd rKd aY [mif;,Ofaus;rI
taqmufttHEk pS cf k (WK-5,6) wl;azmfawG&Y o
jzpfaMumif; ckdifckdifrmrmoufaojyEkdifaom&v'faumif;? tajzrsm;[krqkdEkdifao;ay/
ok0Pbrl w
d ;l azmfoak woevkyif ef;taMumif;udk qufwu
dk t
f pD&ifcw
H ifjyaeaom*sme,f? r*Zif;rsm;yg
aqmif;yg;rsm;t& orkid ;f ESihf ,Ofaus;rIupkd w
d 0f ifpm;olwYdk e,fy,fwiG t
f mHk pl;pku
d rf &I cdS ahJ yonf/ txl;ojzifh
rEav;wuov
dk o
f rkid ;f Xme ygarmuwm0efxrf;aqmifaecJah om q&mBu;D a'guw
f moef;xGe;f onf txl;pdw0f if
wpm; apmifhMunfhavhvmaeolwpfOD;yifjzpf\/ 4if;udk,f wkdifOD;pD;vsuf orkdif;ausmif;om;wpfpkESifhtwl
t,ufonfr 0if;u wl;azmfrt
I Ny;D aemuf wpfEpS t
f Mum (3 Ed0k ifbm 1979 ckEpS )f wGiu
f iG ;f qif;avhvma&;
c&D;xGucf o
hJ nf/ taMumif;udk uGi;f qif;tzG0YJ ifwpfO;D jzpfaom cifarmifBu;D \ ]0if;u? t,ufora'oeJh
ok0Pblrdt,ltq} aqmif;yg;? (oef;xGef; 75 arG;aeYvufaqmif? &Sm&SmazGazGjrefrmorkdif;twGJ 2?
&efuek ;f ? tif;0pmaywku
d ?f 1969) wGi-f
yk*Kd vt
f csKd u
Y ok0Pbrl Nd rKd jU yrif;Edik if v
H ,
Ydk q
l xm;wJh rGejf ynfe,f? auvmoawmifajc t,ufor
aus;&GmeJU 0if;uaus;&Gma'oudk a&S;a[mif;okawoeXmeu 1975-76 ckEpS rf mS wl;azmfcyhJ gw,f/
'Da'oudk q&ma'guw
f moef;xGe;f OD;aqmifNy;D ? rEav;wuov
dk o
f rkid ;f Xmeu uReaf wmfwYdk r[m
0dZm wef;ausmif;om;ausmif;olrsm; 3 Ek0d ifbm 1979 rSm uGi;f qif;avhvmcJyh gw,f . . .
D 'G f 79-10' ta&SY jzpfNy;D auvmoawmifajc?
'Da'o[m vwDw
'G f 17-15' ajrmuf? avmif*sw
ppfawmif;jrpf0rSm wnf&ydS gw,f/ ta&Sb
Y ufrS auvmoawmifwef;&SNd y;D ? taemufbufrmS yifv,f
jzpfygw,f/ vuf&Sdaus;&Gmrsm;[m awmifajcbufokdYvkNyD; wnfxm;wmawGY&w,f/ 'gayr,fh
awmifajctxd ysEYH jhkH cif;r&Syd g/
- 191 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 192 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 193 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
xko
d q
Ydk &dk jim;aomfvnf; jrefrmtpOftvm rSww
f rf;rsm;wGit
f ckid t
f rmazmfjyxm;aom atmufjrefrm
Ekid if rH S ok0Pbrl Nd rKd aY [mif;onf raocsmra&&monfh oabmudak qmifomG ;onf/ wnfae&m twdtus
razmfjyEkid af o;aom a&S;a[mif;ae&mwpfcjk zpfomG ;cJah yNy/D ]0if;u?t,ufonfra'oESihf ok0Pbrl d t,l
tq} tay:a0zefo;kH oyfol cifarmifBu;D \ aqmif;yg;wGirf l a'orSm ok0Pbrl [
d q
k &dk atmif taxmuf
txm;r&Sad o;aMumif; jiif;qkx
d m;onfomru ok0Pbrl u
d kd jrefrmEkid if eH ,ferd w
d t
f jyiftyokYd a&mufatmif
wGe;f ykcYd yhJ u
kH kd awG&Y ayonf/ if;u
H m tif'edk ;D &Sm;Ekid if o
H m jzpfEidk w
f ,f
&D*sief ,fvaD r (Reginal Lemay) u ok0Pbrl Nd rKd aY [mif;Ekid if [
vkdYqkdygw,f/ t&Sifpuygv (awmifaygufq&mawmf) uawmhtif'kdeD;&Sm;EkdifiH okrmMwmuRef;
(pkrm;Mwm;)omvQif rlvok0Pblrdjzpfw,fvkdYqkdygw,f/
[kwifjycJo
h nf (cifarmifBu;D ? 1996? pm 2)/
okjhd zifh 0if;u? t,ufonfr wl;azmfoak woe wpfpcef;&yfem;csed rf mS ok0Pbrl o
d nf jrefrmEkid if rH S
aysmufq;kH oGm;cJNh y;D ? tif'edk ;D &Sm;Ekid if pH rk m;Mwm;uRe;f okYd a&TaY jymif;ae&mcsxm;jcif;cH&yHk udk jI rifo;kH oyf&ayonf/
uGrf;qdyfausmufpm
- 194 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
usKd uo
m tkwcf u
G b
f &k m;
- 195 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 196 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 197 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 198 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
usdKuomrS vufa&;piftkwfcsyfrsm;
usdKuomrS ajrrD;zkwfjrif;pD;vlkyf
usKd uo
mrS ausmufom;jrif;pD;vlyk f
usKd uo
mrS *0Hajcqif;xdik af wmfral eonfU kyyf kH
- 199 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
usdKuomrS aMu;qif;wkig;qlyHk
- 200 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
usKd uo
mrS ausmufacsm vufewfEiS hf ajrykw;D aph
- 201 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
udsKuo
m rkq;kd r*ltwGi;f q&mBu;D OD;armifarmifwif(r[m0dZm )ESihf a'guw
f muHeT hf
( &efukefwuodkvfordkif;Xme) wdkh tzGJY0ifa&mufavhvmpOf
- 202 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
usKd uo
mNrKd aY [mif; bk&m;wpfaxmifuek ;f rS *0Hypn;f rsm;
usKu
d o
mNrKd Y ;dk rsm;rSm *0Htw
k rf sm;ESihf ajrrD;zkwt
f w
k cf syrf sm;a&mvsuf wnfaqmufxm;aMumif;od&\/
ajrtkwfcsyfrSmt&G,ftpm;BuD;rm;onfh (18' x 9' x 7') trsKd;tpm;jzpfonf/ tkwfcsyfrsufESmjyifrS
vufa&;pif;trSwt
f om;udak wG&Y ygonf/ atmufjrefrmEdik if w
H iG f vufa&;pif;tkw"f avhukd a&S;OD;pGm &SmazG
awG&Y cdS ahJ om NrKd aY [mif;vnf;jzpfygonf/ ,if;tkwrf sK;d udk rdik ;f arm? AdEd;k ? oa&acw&m? awmifwiG ;f Bu;D ?
oJuek ;f ? [efvif;? 0wD;ysLNrKd aY [mif;rsm;wGif awGx
Y m;Ny;D jzpf usKu
d o
mudk ysLNrKd rY sm;ESihf acwfNyKd iNf rKd w
Y pfNrKd Y jzpfrnf[k
cefUrSef;EdkifcJhygonf/
usKd uo
mNrKd aY [mif;? bk&m;wpfaxmifuek ;f rS *0Hausmufqpfvuf&mypn;f rsm;
- 203 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 204 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
usKd uo
mNrKd aY [mif; wl;azmfrI trSw(f 7)uke;f (2000 jynfEU pS )f
- 205 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
usKd uo
mNrKd aY [mif; ajrxnfypn;f rsm;
usKd uo
mNrKd aY [mif;rS ajrykw;D rsm;
- 206 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
auvmoawmifajca'o a&S;NrdKYa[mif;rsm;
yx0Dtaetxm;ESiUf blrd yk o
f iG f
wnfae&m
&efuek rf S armfvNrKd if rD;&xm;jzifo
U mG ;aom vrf;c&D;wGif usKd ux
f Nkd rKd u
Y kd vGeaf omf auvmoawmifukd
vrf;\nmbuf awGEY ikd yf gonf/ r&rf;uke;f ESiUf awmifpeG ;f blwmodhk tMum;&S\
d / tvsm;(5)rdik ?f teH(3)rdik cf ef?h
awmifwef;\tv,fyikd ;f rSm tjrifU (1181 aycef&h adS om) awmifxw
G af y:wiG f auvmoapwDukd zl;awG&Y \
xdak pwD&ifjyifrS &mrm"dywd ("rapwD) rif;\ ausmufpmwGif bk&m;ocif\ qHawmf"mwfEiS Uf oGm;awmf"mwfrsm;
ude;f atmif;&m apwDa[mif;udk xdrk if;vufxuf jyKjyifwnfxm;cJaU Mumif; a&;xd;k xm;onf/ awmiftaemufbuf
jrode;f wefawmifay:u usKd uo
f vef;apwDEiS Uf awmif ta&Sb
Y uf aqmifcaJ wmifay:rS usKd uw
f aJ pwDwrhkd mS
yk*H usepf pfom;rif;u ,cifapwDa[mif; tysut
f pD;rsm;udk rdrv
d ufxuf (at'D 1098 ) topf
rGe;f rHjyKjyifc&UJ yHrk sm;udk a&S;rGeb
f momjzifU ausmufpmwdik rf sm; a&;xd;k pdu
k x
f cl aUJ Mumif; od&ygonf/
- 207 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
jrode;f wef(usKd uo
f vef;)awmifajcwGif wdu
k u
f v
k m;NrKd aY [mif; wpfae&m&S\
d / ,ck t,ufor&Gm
wGifjzpf\/ rkwrESifU [Hom0wDacwf rif;rsm;vufxufrS ukef;abmifacwfaESmif;ydkif;a&mufonftxd
wdu
k u
f v
k m;trnfjzifU xif&mS ;cJaU om ya'o&mZfe,fpm;rif; ydik pf m;&onfU NrKd aY [mif;wpfcjk zpf\/ uke;f abmif
acwf wdu
k u
f v
k m;e,f\ ajrmufbufwiG f ppfawmif;NrKd ?Y ta&Sb
Y ufwiG f ,if;tkNH rKd ?Y awmifbufwiG f 'H0k ef;
NrdKYe,frsm;&Sd taemufbufrSm yifv,f(ppfawmif;jrpf)jzpfonf/ ,if;wdkufukvm;NrdKYa[mif; wnfae&m
auvmoawmifajcrSmyif ,ck r&rf;uke;f ? ydik 'f ef? t,ufor? 0if;u? ausmufv;kH Bu;D ? awmifBu;D ? uif;
&Gm? awmifpeG ;f ? Bu;D yif? awmifuav;? qufomG ;? qiftif;? usKu
d w
f aJ us;&Gmrsm; &SMd u\/ 4if;auvmoawmif
ajcESiUf awmifay:b&k m;? apwDrsm;wnfxm;&m awmifxw
G rf sm;? vQKd ajrmif? awmifapmif;? awmif;kd rsm;onf
a&S;ok0Pbrl ad cwf wdu
k u
f v
k m;NrKd aY [mif;\ wnfae&myifjzpf\/
blrd yk o
f iG f
auvmoawmifonf rkwr awmifwef;? ausmuftrsKd ;tpm;(Martaban Series)wGif yg0ifNy;D ouf
&ifaU usmufawmifwpfcjk zpfonf/ xdak wmifrS vrf;cif;&efo;kH aom xH;k ausmuf? vdyo
f aJ usmufEiS Uf ESr;f zwf
ausmufrsm; xkwf,lvQuf&Sd\/ ausmufxkwfpcef;rsm;? awmifpGef;(usdKufa';,sHKawmif)ESifU BuD;yif(awmif
uav;awmif)&GmteD;wdw
hk iG &f MdS u\/ a&S;NrKd aY [mif;acwfu ausmufwef;pD NrKd Y ;kd rsm;vnf; auvmoawmif
ay:? awmifatmufwpf0dkufwGif &Sdaeygonf/ udkvdkeDacwfrSp 4if;ausmufrsm; xkwfvkyfpOftcgu
auvmoawmif ta&Sb
Y ufEiS Uf ajrmufbuf rD;&xm;vrf;teD;&Sd a&S;a[mif;ausmufNrKd Y ;kd rsm;rS ausmufw;kH
rsm;udk tvG,w
f ul ,liiftoH;k jyKcMUJ uygonf/ odjhk zpf awmifta&Sb
Y uf NrKd aY [mif;taxmuftxm;rsm;
ysupf ;D oGm;cJo
U nf/ awmiftaemufbuf vrf;ESiaUf 0;onfaU e&mrS ausmufw;kH NrKd Y ;kd rsm; tcsKd u
Y seyf gao;onf/
awmifajc&if; ajrjyefyh ikd ;f rSm *0Hajrom; uke;f jyifrsm;ukd v,fuiG ;f rsm;tMum;wGif awG&Y onf/ ,ck
aumhuwGw?f Zkwo
f w
k ?f rkoifpaom aus;&Gmrsm;wnf&&Sd m *0Huek ;f rsm;jzpfMuygonf/ *0Hausmufuv
kd nf;
vrf;cif;&ef? taqmufttHkwnf&ef oHk;Edkifonfjzpf xdke,fajrrSmyif *0Hausmufxkwfvkyfief;&Sdao;\/
a&S;ok0Pblrdacwf *0HausmuftaqmufttHka[mif;rsm;onfvnf; vufwavmwl;azmfxkwfvkyfaom
*0Hausmufrsm;ESiaUf &m tcsKd aY ysmufq;kH oGm;cJNU yD jzpfygonf/ Zkwo
f u
k &f mG rS qifwyf? jrif;wyf NrKd w
Y w
H ikd ;f onf
*0Hausmuftw
k pf x
D m;aom NrKd Y ;kd t<uif;tusew
f pfyikd ;f jzpfygonf/ auvmoawmif wnf&&dS m rkwr yifv,f
auGY urf;d;k wef;ay:&dS usKd uu
f omESiUf oxHNk rKd aY [mif;rsm;? ppfawmif;? aumhxif;? 'H0k ef;? uwdu
k Bf u;D paom
NrKd aY [mif;i,fuav;rsm;onf *0Huek ;f ay:wnfxm;aom a&S;vlaeNrKd aY [mif;rsm; jzpfMu NrKd Y ;kd rsm;udk *0H
ausmuftw
k cf syBf u;D rsm; toH;k jyKum wnfavh&ydS gonf/ NrKd v
Y jkH cKH a&;twGuf tapmifcU sxm;&ef *0Hvikd *f rl sm;
wl;jcif;? ajratmufqufo,
G af &;vdP
k v
f rf;rsm;ESiUf a&wGi;f oP
mef vl0ifvx
l u
G f wGi;f aygurf sm;wl;xm;jcif;
paom *0HNrdKYwnftaxmuftxm;rsm;udkvnf; awGYEdkifonf/ bmoma&;,HkMunfrIt& wnfxm;aom
*0HapwDa[mif;rsm;? kyyf mG ;qif;wkrsm;udv
k nf; awGEY ikd yf gonf/ od*hk 0Hausmuf toH;k csr"I avUEiS Uf vdyo
f J
ausmufw;kH rsm;jzifU NrKd Y ;kd pDjcif;"avU taxmuftxm;rsm;udw
k zJG ufNy;D ajrrD;zkwt
f w
k rf sm; xkwv
f yk t
f oH;k jyKonf
udv
k nf;awG&Y onf/ ,if;*0HNrKd aY [mif;uke;f rsm;rS &SmazGawG&Y &dS aom ajrrD;zkwt
f w
k cf syw
f o
hkd nf t&G,t
f pm;Bu;D
rm;jcif;? pyg;cGaH &maESmyg0ifaejcif;ESiUf tkwcf syrf suEf mS jyif vufa&;pifaMumif;trSwt
f om;rsm; a&cspx
f m;
jcif;wdahk MumifU ysLacwf(yk*rH wdik rf aD cwf)xuf aemufrusaom a&S;NrKd aY [mif;taxmuftxm;rsm; jzpfMuyg
onf/ ,ckwifjyoGm;rnfU auvmoawmifay: NrKd Y ;kd rsm;wGif 4if;vufa&;piftw
k cf syrf sm;? 80Htw
k cf syrf sm;ESiUf
- 208 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 209 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 210 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 211 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 212 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 213 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 214 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 215 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 216 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
bk&m;wufvrf;onf ausmufpND rKd Y ;kd ay:uvnf;aumif;? wpfcgwpf&H NrKd Y ;kd ESiUf ,SOv
f suf eHab;rS
vnf;aumif;? wufqif;oGm;vsuf&Sd\/ awmifxGwfrsm;ay:a&mufvQif axmifxdyfab;EIwfcrf;wpfzufrS
ywfoGm;onf/ jroydwfawmifay:wGif jrbkef;&SdefapwD wnfxm;aomukef; xdkNrdKYdk;wHwdkif;udk awGYEdkif
ygonf/ xdrk aS uvmoodYk wufaomvrf;wGif ausmuformefapwDteD;vnf; awGEY ikd af o;\/
ausmuformefrS auvmoawmiftul;wGif rMumao;rDu puf,E&m; tultnDjzifU azmufvyk f
xm;aom bk&m;wuf armfawmfum;vrf;u NrKd Y ;kd wHwikd ;f udk uefv
Y efjY zwfvsuf &Sad omaMumifU NrKd Y ;kd ajrawmif
udk awGEY ikd yf gonf/ NrKd w
Y w
H ikd ;f udk tBurd Bf urd jf zwfNy;D azmufvyk &f onf/ if;a&S;a[mif;bk&m; wufvrf;wGif
armfawmfum;vrf;udk jzwfoef;azmufvyk x
f m;aom ae&mwdrhk mS auvmoawmifay:wiG f a&S;NrKd Y ;kd wHwikd ;f rsm;
wnf&SdaMumif; oufaojyp&m erlemrsm;jzpfygonf/
- 217 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 218 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
tkwu
f ek ;f a[mif;tcsdKEY iS Uf a&S;a[mif;ypn;f rsm;
vrf;azmufpOf ajrwl;pufu a&S;tkwu
f ek ;f a[mif;tcsKd u
Y kd ra&SmifomyJ wl;rdonftjzpfrsKd ;vnf;
&Sad o;onf/ 0if;u&Gm OD;armifwef;\ tdraf &SrY S tkwu
f ek ;f wpfuek ;f wGif ajrrD;zkwyf ef;tvSwef;yHpk rH sm;yg&adS om
tkwcf syBf u;D rsm;? jcaohF yk ?f vlyk ?f iSuf yk yf ?kH yef;yHrk sm;ESiUf *0HausmufjzifU pmr&Dom;aumif;yHk ky<f ucsuEf pS yf ikd ;f
xGuaf y:vmonf/ ajrrD;zkwf yef;tvSwef;onf tvsm; 13]? teH 6}? txl 8}cefh (7)ckcefah wG&Y ojzifU
tkwt
f aqmufttHw
k pfc\
k t0ift0 wHcg;abmifxw
k w
f ef;ay:pjD c,fxm;aom ausmufqpfxw
k w
f ef;rsm;udk
'Gg&0wDESifU crmAdokum? tEkynmvuf&mrsm; awGYEdkifygonf/ OD;armifwefukef;rS ajrrD;zkwfuajconf
kyo
f nf OD;acgi;f vH;k rsuEf mS 0dik ;f Ny;D EGaYJ ESmif;aom ud,
k [
f ef&o
dS nf/ vufwpfzufajrmuf [efygyguae
yHjk zpf\/ ,if;uajconfyk Ef iS Uf qifwo
l nft
U kyu
f kd yJc;l wdik ;f ? a0gNrKd eY ,f? BuKH wb
l &k m;wGif awG&Y ao;\/
MuKH wb
l &k m;uke;f wGif ajrrD;zkwpf Ofu
h iG ;f rsm;udk 1937 ckEpS u
f csmvfp'f ;l &GKd i;f Z,f wl;azmfawG&Y NdS y;D c&pfEpS f 78 &mpkEpS f vuf&mrsm; jzpfrnf[k cefrh eS ;f ygonf/
ajrrD;zkwf uacsonf
ajrrD;zkwf ua'gi;f
- 219 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
*0Hausmufqpfpmr&Dom;aumifkyf
ajrrD;zkwfxkwfwef;yef;qGJ
- 220 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
Zkwo
f w
k &f mG jruRe;f om *0HapwD avSum;&if;rSawG&Y aom *0HausmufjcaoFyk rf sm;
( wHwikd ;f pDtyk cf syt
f &G,rf Q&o
dS nf )
vSn
Uf 0yfpif;aeyHjk zpfonf/ if;jcaoFEU pS af umuf\ vuf&m[efonf tdE,
d Edik if H arm&d,acwf taomu
rif;vufxuf(250 bDpcD ef)h xkvyk cf aUJ om ausmufqpftEkynmvufrsm;rS jcaoFU yk rf sm;udk trSw&f apyg
onf/ (rsuEf mS zH;k yHu
k kd yI g )
jcaoFUkyfrsufESmESifU OD;acgif;yHko@mef yHkyef;ay:atmif vdyfoJausmufwHk;BuD;udk xkqpfxm;aom
kyw
f u
k v
kd nf; 0if;u&Gm vrf;ab;wpfae&m awG&Y ygonf/ vlEpS &f yfpmcefjh rifah om ausmufw;kH Bu;D jzpf
eHab;rSMunfUvQif omrefausmufwpfwHk;[kxif&\ kyfwk\rsufESmrl&m a&SYwnfUwnfUrSMunfUvQif ow0g
wpfaumif\ rsuv
f ;kH ? ESmacgi;f ? yg;pyf? ar;apUae&mrsm; olaY e&mESio
Uf l yHyk rf;ay:viG af eygonf/ xdak usmuf
wHk;tm; OD;pGmawGY&SdcJUolazmfcifrm;u ok0PblrdNrdKYa[mif;tpOftvmwGif ta&;ygaomrEkD[kyfwk
jzpfavrnfvm;[k xifaMu;ay;cJyU gonf/ if;kyw
f u
k kd ,cifu azmfcrf;rm;awGcY aUJ om ukrm&apwD awmifbuf
teD; apwDurkd suEf mS rlvsuf taetxm;jzifU awG&Y ygonf/
0if;u&Gm
ukrm&apwD
awmifbufuyfvQuf
awGY&aom
vdyfoJ
ausmufqpf
jcaoFUrsufESmyHk
- 221 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
bmoma&; tcsuftcsm
0if;u&GmrS ukrm&apwDonf a&S;apwDa[mif;udk *0Htkwfrsm;jzifU xyfqifUiHk wnfxm;onf/
&Spaf jrm ifyU Eucf akH y:wiG f ewfvrf;ESiUf azmif;&pfwu
hkd akd wG&Y \/ txufyikd ;f rSm 80Hped af wmif wpfwef;pDxm;
vsuf &Scd ;kd [efewfyk ?f vufEpS b
f ufwhkd txufoahkd jrm ufvsuf xdik [
f ef(*VHKyk )f wd&Shk o
dS nf/ usKd uo
mNrKd Y
a[mif;teD;? bk&m;wpfaxmifukef; *0HapwD &ifjyifrSvnf; if;*VHKkyfrsdK; ausmufqpfkyfwkESifUtwl
OD;acgi;f oH;k vH;k ESiUf qifyk ?f ajcqif;xdik af wmfrl Ak' yk w
f ?k ESpu
f sKd u&f pS o
f b
l &k mrsm;? *0HausmufqpfMumyGiyUf kH
rsm;udk awGY&ao;\/ *0HjzifU ESpfusdKuf&Spfqlbk&m;rsm; ausmufcsyfudk Zkwfokwf&Gm xD;aqmif;bk&m;wGif
awGEY ikd af o;\/ ukrm&apwD\ taemufbufwiG f a&S;a[mif;okawoewl;azmfrI uke;f trSw(f 4)ESiUf trSwf
(5)wdkh teD;uyfwnf&Sdaeygonf/ ,if;wdkYonf tkwfwdkufbk&m; ausmif;a[mif;rsm;jzpfaMumif; od&Sd&\/
ukrm&apwD\ ta&SaY wmifbufwiG f a&Tpm&H[k trnfwiG v
f su&f adS om apwDa[mif;wpfq&l \
dS / ukrm&ap
wD\ajrmufbufwGifvnf; &Srf;bk&m;[k trnfwGifaom apwDa[mif;wpfql&Sdao;onf/ &Srf;bk&m;\
ajrmufbufawmifay:wiG f usKd uw
f vef;(jrode;f wef) apwD&ydS gonf/ odjhk zpf ukrm&apwDteD;0ef;usirf mS
apwDa[mif;? ausmif;a[mif;rsm; wpfpw
k pfa0;awG&Y aom bmoma&; tcsut
f csmae&m (Religious Centre)
wpfcjk zpfaMumif; awG&Y ygonf/ apwDa[mif;? ausmif;ysurf sm;\ oufwrf;udk ,if;tkwu
f ek ;f rsm;rS &SmazG
awG&Y &dS aom vufa&G;piftw
k cf syrf sm; taxmuftxm;t& yH*k aH cwfrwdik rf D ysLacwftwGi;f tusKH ;0ifvsuf
&Sad Mumif; cefrh eS ;f &ygonf/
- 222 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 223 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
ukeo
f ,
G af &mif;0,frI taxmuftxm; '*Fg;ESiUf ykw;D rsm;
wuov
kd rf sm; ordik ;f okawoeOD;pD;Xe uGi;f qif;tzGo
YJ nf 0if;u&GmrS a&mif;pHyk w
k ;D aphtcsKd Y pkaqmif;
&&Scd yUJ gonf/ &Gmom;rsm;aumuf&orQ ykw;D apUrsm;udk 0,f,pl ak qmif;a&mif;csjcif;jyKMuonfuv
kd nf; pHpk rf;
od&&dS ygonf/ 1976-78 a&S;a[mif;okawoewl;azmfrI uke;f trSw(f 1)udk wl;azmfpOfuvnf; ajrykw;D aphEiS Uf
a&mifpakH usmufyw
k ;D aphrsm; awGcY &UJ aMumif; od&\/
ykw;D aphrsm;onf a&S;a[mif;acwf ukeo
f ,
G af &;wGif aiGaMu;zvS,f toH;k jyK&aom ypn;f jzpf\/
txl;ojzifU aumf(zef) a&mifpykH w
k ;D aphrsm;rSm taemufwikd ;f (ajrxJyifv,fa'o)jzpf ypn;f rsm;jzpf tdE,
d
ta&Sb
Y uf urf;d;k wef;&Sd t&duar'l; qdyu
f rf;NrKd rY w
S pfqifU ta&SaY wmiftm&Sohkd jzefjh rL;a&mif;csc[
UJ efw\
l /
ta&SaY wmiftm&S NrKd Y jyEdik if rH sm;rSvnf; ausmufyw
k ;D rsm;udk jyKvyk o
f nf/ usKd uo
mNrKd aY [mif;rS ausmufyw
k ;D
vH;k acsm wpfaphEiS t
Uf wl vkyv
f ufp? tacsmraoG;? taygurf azmuf&ao;aom ykw;D wpfaphukd awG&Y zl;
ygonf/ atmufjrefrmEdik if H oxHq
k ifjzLuRe;f ? prg,ef *d&k (f vuGe;f Asn;f )ESiUf bmtHa'orsm;rS ykw;D aph t
axmuftxm;rsm; &Syd gonf/
a&S;a[mif;acwfuek ;f oG,af &; taxmuftxm; aiG'*Fg;jym;rsm;udk ,cktcg ppfawmif;? usKd uo
m?
ydik 'f ef(t&ufor)? 0if;u? oxH?k bm;tHEiS Uf rk'akH 'owdrhk S awGcY &UJ onf/ usKd uo
mNrKd aY [mif;rSm ckoif;ESiUf
od&0d p aiG'*Fg;jym;a&(1000)ausmf wl;azmf&&Scd zUJ ;l \/ if;usKd uo
m '*Fg;onf jrefrmEdik if H ysLacwfEiS Uf xdik ;f ?
'Gg&0wD;acwf '*Fg;trsKd ;tpm;yifjzpf\/
- 224 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
wdu
k u
f v
k m;NrdKaY [mif;\ vuf&t
dS ajctae
(u)
t,ufor&Gmwku
d u
f v
k m;NrdKaY [mif;
- 225 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
wdu
k u
f v
k m; (t,ufor)NrKd u
Y u
G yf kH
- 226 -
ok 0 P bl rd
(c)
ok aw o e
0if;u&Gm wdu
k u
f v
k m;NrdKaY [mif;
jroydwaf wmifajcawmifBu;D &GmrS tkwaf yguaf c: NrKd Y ;kd ydik ;f udk q&mOD;jrifaU tmifEiS t
hf zGYJ ppfaq;MunfU aI epOf
- 227 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
0if;u&Gmusm;wpf&mbk&m;
- 228 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 229 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
Zkwo
f w
k 8f 0H,Ofaus;rIjywdu
k rf S (ausmufx;D &Gu)f (qifwyf?jrif;wyf) Zkwo
f w
k u
f sKd ux
f ;D aqmif;av;rsuEf mS bk&m;
Zkwo
f w
k Nf rdKaY [mif;
Zkwo
f w
k &f mG uav; (17? 10' x 97? 10' 36')ESihf Zkwo
f w
k &f mG Bu;D (17? 10' x 97? 10') [l
&G m ES p f & G m &S d M uonf U t euf a&S ; Nrd K U a [mif ; A[d k c suf a e&mud k Zk w f o k w f & G m uav; (usKd u f x D ; aqmif ; )
ukef;ay:wGifawGY&ygonf/ ZkwfokwfNrdKYa[mif;ukef;onf pwk&ef;rkdif (20)cefh us,fjyefhaombD;vif;jrpf
taemufbufajrjyefv
h iG jf yifrS *0Huek ;f rsm;tm;vH;k udk A[dck sujf yKxm;onf/ if;ywfvnfwiG f Zkwo
f w
k &f mG
Bu;D ? aumhu'Gw?f aumhu?JG opfwu
dk Re;f ? rde;f rvSuRe;f ? a&jzLuef? a&TavS? uuwpf (rkq;kd ruRe;f )? rkoif?
0dik ;f ywf? ZG*J vm? anmifyvif? anmifvrf;? vdycf ;kH ? Zkw*f vd aus;&Gmrsm;xlaxmifonfh *0Huek ;f rsm;0ef;&Hxm;
vsu&f \
dS / if;*0Huek ;f rsm;ay:rS a&S;NrKd aU [mif; acwftw
k cf syrf sm; NrKd Y ;kd a[mif;? usK;H a[mif;? taqmufttHk
a[mif;rsm; awGY&onf/ odkhjzpf Zkwfokwfonf usKduomNrdKUa[mif;ESifhacwfNydKif *0HNrdKYawmfwpfckjzpfEdkif
aMumif;od&Sd&ygonf/
- 230 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 231 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
Zkwo
f w
k f (&Gmuav;)\ yHo
k @mefrmS usKu
d o
mNrKd u
Y o
hJ yYkd if tvsm;&Snf wpfzufusO;f ? wpfzuf
us,Nf y;D cg;odraf eaom t0dik ;f yHk (ajc&myH)k rsK;d jzpf NrKd w
Y nfypkH epfjcif; eD;eD;pyfpyfwal e aMumif;awG&Y \/
twGi;f xyf (7)&pfcefY aumif;uif"gwyf akH y:wiG f xif&mS ;pGmawGY jrifEikd \
f / tjyifNrKd Y ;dk ywfvnf txift&Sm;
r&Sad wmhaomfvnf; NrKd aY [mif;taemufajrmufaxmifrh S qifxyfjrif;xyf *0Hww
H ikd ;f wpfpw
d w
f pfyikd ;f wnfwefh
aeyHu
k akd xmufxm;vQif Zkwo
f w
k u
f dk *0HNrKd aY wmf[ak c:xu
kd af yonf/ A[kNd rKd aY [mif;uke;f \ t&G,o
f nf {u
450 cef&h o
dS nf usKu
d x
f ;D aqmif;*0HapwDrmS A[kcd sut
f wGi;f xyfNrKd Y ;dk wHwidk ;f twGi;f wnf&adS eygonf/
Zkwo
f w
k Ef iS hf ywf0ef;usi*f 0Huek ;f rsm;udk aygi;f pyfavhvmMunfv
h sif tvGeaf &S;usaom tdE,
d ,Of
aus;rIudk ajc&mcHrdayonf/ [dEL-jA[Pm0g'ESifh Ak'bmomta&;t,ltqrsm;t& pBuFm0Vmwnf[ef
oabmw&m;twdik ;f vdu
k ef m NrKd u
Y u
G cf swnfxm;yHu
k kd awGY jrif&rnfjzpfygonf/ jrpf0uRe;f ay: *0Hobm0
ajrjyifudk vdt
k yfcsut
f &vlwu
Ydk jyKjyifNy;D vlaerI&yf0ef;wpfcw
k nfaxmifcjhJ cif;jzpfonf/ tv,fwiG f jrifrh &kd u
f kd
xm;ywfvnfrSawmifpOf (NrdKYkd;) ckESpfxyf? oDwm (usKH;) ckESpfwefum&Hxm;yHk? t&yfav;rsufESmwGif
uRef;BuD;av;uRef;t&Hxm;yHk? uRef;i,frsm;vnf;&HvsufaeyHk? r[mork'&mtoGifa&vTrf;vGifjyifudkvnf;
awG&Y yHw
k rhkd mS Zkwo
f w
k \
f xl;jcm;csurf sm;yifjzpfygonf/ NrKd \
Y A[kcd suf (eef;awmf&m)wGif *0HwiG ;f ayguw
f pfck
&Sdonf/ aomhayguf[kac:Mu\/ 4if;udk ajratmufOrifvdkPfpepfrS xGufaygufwpfae&mjzpfEdkifaMumif;
avhvmod&Sd&\/ tjcm;*0Hukef;rsm;ay:wGif tvm;wl*0HwGif;aygufrsm;awGY&ao;\/ usKduomNrdKYa[mif;rS
aAmhuAef;*lEiS hf rkq;kd r*lwu
Ykd o
hJ Ykd ajratmufOrifvP
kd af cgi;f pepfrsK;d jzpfrnf[k cefrh eS ;f &ygonf/
- 232 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
ZkwfokwfNrdKYa[mif; aumif;uif"gwfyHk
- 233 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
ZkwfokwfNrdKYa[mif; aumif;uif"gwfyHk
ZkwfokwftwGif;xyf 'kwd,NrdKYdk;ESifUusHK;
- 234 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
ZkwfokwftwGif;xyf pwkwNrdKYdk;
- 235 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
ZkwfokwftwGif;xyf yxrNrdKYdk;ESifUusHK;
- 236 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
uwdkufBuD;NrdKYa[mif; aumif;uif"mwfyHk
uwku
d Bf uD;NrdKaY [mif;
Zkwo
f w
k Ef iS hf oxHt
k Mum; bD;vif;jrpfta&Sb
Y ufurf;yifv,fpyfwiG f uwdu
k Bf u;D ? uwdu
k u
f av;?
'H0k ef;? qdyu
f Re;f ? r&rf;uke;f ? o&ufawmpaomaus;&Gmrsm;wnfxm;onfU *0Huek ;f rsm;wnf&MdS uygonf/ uwdu
k f
Bu;D (17? 3 x 97? 14') onf NrKd u
Y u
G o
f @mefay:viG x
f if&mS ;Ny;D t&G,t
f pm;rSmvnf; tvwfpm;t&G,f
({u200) cefh&Sdygonf/ obm0*0Hukef;\ ywfvnfrS tjyifNrdKY0ef;yHkrSm ajcz0g;yHkESifhqifwlaeonfh
twGi;f xyfNrKd 0Y ef;d;k oH;k xyfrmS pwk*yH rkH sK;d jzpf\/ if;NrKd Y ;kd ESiu
hf sK;H xyfrsm;udk aumif;uif"gwyf w
kH iG f xif&mS ;pGm
awGY jrifEikd yf gonf/ uwku
d Bf u;D \pwk*yH t
kH wGi;f xyfNrKd Y wnfxm;yHu
k kd oxHNk rKd u
Y u
G w
f nfxm;yHEk iS hf EdiI ;f ,SOf
avhvmoifU\/ uwdkufBuD;onf usKduomESifh ZkwfokwfwdkYuJhodkY tapmydkif;acwfNrdKYa[mif;wpfckjzpfEdkifNyD;
4if;wdEYk iS ahf cwfNyKd if odrYk [kwf ra&S;raESmif;wnfc[
hJ ef&ydS gonf/ oxHu
k kd if;NrKd rY sm;ysuo
f ek ;f oGm;Ny;D rS wnfcUJ
[efwyl gonf/ odaYk omfNrKd aU [mif;tm;vH;k wGif vufa&;pif;tkwt
f axmuftxm;rsm;awG&Y jdS cif;udk axmufxm;vsif
yk*aH cwfrwdik rf u
D xGe;f um;cJah om NrKd rU sm;jzpfaMumif;odom xif&mS ;ayonf/
uwkdufBuD;ESifh ywf0ef;usif*0Hukef;rsm;wGif *0HapwD? *0Hkyfrsm;? qif;wkawmfrsm;? ausmuf
acwfopfvufeufypn;f rsm;? a&wGi;f ? a&uefrsm;? tkwu
f ek ;f rsm;&SmazGawG&Y o
dS nf/ rsuaf rSmufacwf *0Hausmuf
xkwfaom ausmufusif;rsm;udkvnf;awGY&\/
- 237 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 238 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
uwdkufBuD;NrdKYa[mif;rS tkwfukef;tcsdKY
uwdu
k Bf u;D NrKd Y ;kd atmufrS 80HOrifvP
kd t
f wGi;f ydik ;f
- 239 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 240 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
oxHak usmufpmHt
k wGi;f &Sd ausmufqpfrwf&yf ky<f uyHak wmf
- 241 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 242 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 243 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
awmifbufNrdKYdk; t<uif;tusef
jrif&onf/ v0awmifajc&Sd q&mawmfOD;oDv w&m;tm;xkwfcJU&m ausmuf*lrSpwifaom xdkukef;wef;onf
a&ykypf rf;zsm;&dS prf;acsmif;rsm;udk jzwfyw
d x
f m;aom qnfaygiw
f pfcu
k o
hJ hkd taetxm;&Syd u
kH v
kd nf; awG&Y onf/
awmif0ikd ;f Bu;D ausmif;0if;rS ajrmufbufuek ;f wef;wpfae&mudk ppfaq;onft
U cg ndKrnf;rnf;ta&mif (aeavmif
xm;onft
U a&mif)jzifU ausmufw;kH rsm;udk txyfxyfqif
U pepfwuspx
D m;yHrk mS NrKd w
Y w
H ikd ;f jyKvyk yf EkH iS Uf qifwal e
aMumif;awGY&ygonf/ ukef;wef;ay:wGif &mbmNcHrsm;? tcsdKYae&mwdkh &mbmyifysdKrsm; pdkufxm;onf/ 4if;
udk ta&SYbufawmifajc&if;u wpfpdwfwpfydkif;rQom ppfaq;cGifU&cJUNyD; ajrmufbufodkhqufvufoGm;rnfU
yHkudk rod&ao;yg/ a&Tyg&rDawm&tvGef auvmo(oxHk)awmifajcrS ajreDukef;? ay:awmfrlESifU qifjzLuRef;
txd awmufavQmuf vdkufvHppfaq;&rnfjzpf tcsdefrsm;pGm vdktyfygonf/
awmifbufNrdKYdk; ewfpifukef;t<uif;tusef
a&usHK;pepf tpDtrHrsm;
NrdKYdk;rsm;tMum;? ajrmif;rsm;udk a&oGif;&ef a&&&Sda&;pDrHxm;yHkudk qufvufavhvmonf/ ta&SY
NrdKYdk;rsm;tMum; usHK;ajrmif;twGuf a&Tacsmif;ESifU bifvdIif;prf;a&udk &,lEdkifygonf/ ajrmufNrdKYdk; rsm;twGuf
a&ykypf rf;a&udk &,lEikd Nf y;D awmifbufNrKd Y ;kd rsm;twGuf 0g;yg;acsmif;udk &,lEikd o
f nf/ ajrmufbuf a&ykypf rf;zsm;wGif
prf;a&udk tuefhtuefhydkif; a&wm;wrHrsm; wnfaqmufxm;[efwl\/ atmif"rukef;ESifU atmifod'dukef;
apmif; ajrmufbuf&Sd a&ykyfprf;acsmif;wGif jzwfydwfxm;cJUaom ausmufwHk;qnfabmifwpfck\ t&if;tikwf
- 244 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 245 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
yifv,fqyd u
f rf;a&vrf; xGuaf yguf
oxHkta&SYbuf jroydwfawmifwef; tjrifU 700 ay rS ta&SYNrdKYdk; tjrifU 100 aytxd &Gmus
aeaom rdk;a&udk usHK;a[mif;rsm;rSwpfqifU taemufNrdKYdk; tjrifU 50 ay ESifU vdyftif;tjrifU 25 ay xJodkh
pD;0ifapygonf/ vdyftif;onf taemufNrdKYdk;tjyifbufrS uefawmfr*Fvm(,ckaomufoHk;a&uefBuD;)ESifU
wpfqufwnf;jzpf oxHkNrdKYtaemufbufrSm ajredrfUcsdKifU0Srf;jzpfonf/ oxHkNrdKYa[mif;acwfu 4if;ajredrfU
ydkif;wGif a&jyifus,fBuD;&SdcJUNyD; xdka&jyifudkaqmif;ESifUaEG&moDrsm;wGif cef;ajcmufjcif;r&Sdatmif xdef;odrf;
xm;rnfjzpfonf/ ydkvQHaomrdk;a&ESifU pkaqmif;a&wkdhudk taemufbuf (rD;&xm;vrf; taemuf) &Sdqm;acsmif;
odkH pD;qif;apNyD; 4if;ajrmufbuf (15)rdkifcefhtuGm&Sd bD;vif;jrpfxJodkh pDqif;aprnfjzpfygonf/ aEG&moDwGif
qm;acsmif; a&rjywfrvyfap&efvnf; yifv,frS 'Da&twuf tusqm;iHa&ESifU usHK;a&? uefa&wdkhrS
a&csKd wahkd ygi;f pyfp;D 0ifaprnfjzpfonf/ xdahk MumifU oxHNk rKd aY [mif;acwfu yifv,fqyd u
f rf;NrKd BY u;D onf yifv,f
urf;pyfeD;vmonfjzpfap a0;oGm;onfjzpfap? avSqdyf? oabFmqdyf jzpfEdkifygonf/ tcsdKYynm&Sifrsm;u
oxHktaemufbufwGif yifv,furf;ajca&mufvmom qdyfurf;jzpfEdkifrnf[k ,lq ,cktcg yifv,f
urf;ajcESifU 10 rdkif 12 rdkifrQ uGmvSrf;NyD; qdyfurf;rjzpfEdkifawmhaMumif; t,ltqonf rrSefuefEdkifyg/
vdyt
f if;ESiUf qm;acsmif;wdt
hk aetxm;udMk unf
U oxHNk rKd aY [mif;acwfu qdyu
f rf;t0iftxGuf a&vrf;aMumif;
azmufvkyfxm;yHkudk odomxif&Sm;apygonf/
- 246 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 247 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 248 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 249 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
om&uvsmPDay:awmfrlapwDESifU rlvay:awmfrlapwDyHk
om&uvsmPD(ay:awmfrl)apwD&Sd&modkh oxHkNrdKYwGif; a&Tpm&HapwDrS NrdKYv,fA[dkcsufudk jzwf
vsufazmufvkyfxm;aom vrf;rBuD;wpfckonf ajzmifUajzmifhwef;vsuf qdkufa&mufaeonfudk aumif;uif
"gwfyHkay:wGif jrifEdkif\/ ,ckoxHkNrdKYa[mif;\ ajrmufbufwGif uyfvsuf okbdEe*&-ok"r0wDNrdKYuGuf
wpfae&m wnfxm;aMumif; oxHk&mZ0iftqdk&Sdygonf/ xdkNrdKYuGufonf ,ckajreDukef;ESifU ay:awmfrl&Gmwdkh
ta&Sb
Y uf om&uvsmPDuek ;f ywf0ef;usif (,ck &mbmjcpH u
kd cf if;ESio
Uf pfawmajr)ae&mjzpfz,
G &f \
dS / xdak e&mrS
*0Htkwfausmufwnf taqmufttHka[mif;rsm; a&S;tcgu rnfrQ&SdcJUrnfudk cefhrSef;&efcufcJygonf/
,ckvufveG u
f ek Nf y;D ausmufxw
k pf cef;jzpfomG ;Ny[
D o
k m tMurf;tm;jzifU ,lq&\/ 4if;om&uvsmPDapwDEiS Uf
qufpyf awmifbufwGif a&ykyfprf;acsmif; ajrmufbufuyfvsif tm&[E&mr(&[Emwkduf)udkawGY&yg
- 250 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 251 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 252 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
odMum;bk&m;
a&Tpm&HapwD\ta&Sb
Y ufwiG f odMum;bk&m;ac: jrode;f wefapwDonf yd#uwfawmfrsm; oxHo
k adhk &muf
cJUaMumif; taxmuftyHUjzpfaponfU a&S;a[mif;taqmufttHkwpfckjzpf\/ apwDonf av;axmifUyHkwGif
cdkeef;csdK;ESifUyp,moHk;qifUcH txufwGif apwDBuD;wnfonf/ yxryp,mwGif ewfvrf;oHk;zuf(ta&SYbuf
ryg)ESifU avS;um;us,fus,fpDrHxm;onfrSm xl;jcm;onf/ 'kwd,yp,mrS avSum;xdyfae&mwdkhwGif rwf&yf
kyyf mG ;awmfwpfqpl t
D wGuf rkcv
f P
kd jf rifjU rifw
U pfcpk &D MdS uonf/ wwd,yp,mwGiv
f nf; rkcv
f P
kd if ,frsm;xm;&S\
d /
'kwd,yp,mywfvnfwGif ESpfayywfvnft&G,f rSefuGufrsm;udk cdkeef;csdK;tvdkufoifUtwdkif; jyKvkyfNyD;
if;wdkhwGif abmifygaom av;axmifUyHk ajrrD;zkwfkyf<ucsyfrsm; xnfUoGif;ylaZmfxm;\/ yp,mywfvnf
kyf<ucsyfta&twGuf 61 csyf&SdcJUrnf/ ,ck 15 csyfudkom awGY&awmUonf/ yp,m\taemufawmifbuf
avS um;&if;ae&mrSp awrd&Zmwf? r[mZeuZmwf? ok0PomrZmwf? aerdZmwf ponfjzifU tpOftwdkif;
ZmwfuGufrsm;udk a0oE&mZmwftxd pHjyuGufrsm;jzifU Zmwfa&vnfatmif wefqmqifokyfazmfygonf/
odMum;bk&m;rS ajrrD;zkwfkyf<uZmwfawmfyHkrsm;onf t&Sifr[mAk'aCmo jyKpkawmfrlcJUaom t|
uxmusrf;pmrsm;rS Zmwuedygwfawmf aumufEkwfcsufrsm;jzpfrnf[k ynm&Sifwdkh ,lqygonf/ plV
Ak'aCmoESifU r[mAk'aCmo[l rax&fESpfyg;&SdaMumif;? plVAk'aCmoonf oxHkjynfom;jzpfNyD;
od[Vkd u
f Re;f odhk <uoGm;pOf rZRrd a'o(tdE,
d )? Ak'* g,mrS <uawmfrv
l maom usr;f jyKy*k Kd vv
f f r[mAk'a CmoESiUf
awGq
Y MkH uaMumif;? xdak emuf0o
d 'k rd *usr;f paomtXuxmusr;f rsm;jyKpo
k l r[mAk'a Cmoudk rdrZd mwdoxHjk ynf
odhk yifaU qmifawmfrv
l maMumif;? xdt
k &SiEf pS yf g;ESit
f wl oD[Vkd rf S yd#uwfawmfrsm;udyk g yifaU qmifvmcJaU Mumif;?
4if;\ (Buddhaghosa and Burma )pmwrf; (JBRS, LVIII, Oct, 1975)wGif OD;vlaz0if;azmfjyygonf/
taMumif;udk rGe&f [ef;awmfrsm;\tpOftquf ]tmp&d,y&r&}q&mpOf rSww
f rf;wGif awG&Y onf[q
k \
kd /
Ak'aCmobGJYtrnf&aom rax&fESpfyg; oxHkodkh qdkufa&mufvmaMumif;ESifU yd#uwfusrf;pmrsm;
&&SdaMumif;udk a&S;a[mif;okawoetaxmuftxm;tjzpf ,ckodMum;bk&m;kyf<uyHkrsm;ESifhwuG uvsmPD
odrfausmufqpfedrdwfwdkifrsm;u oufaojyvsuf&Sdonf[k qdkygonf/ Zmwu tVuxmusrf; okyf
azmfyHkrsm;\ oufwrf;udk c&pf 5 &mpkESpfvuf&m[k cefhrSef;ygonf/ t&ifr[mAk'aCmoonf yg|dbmom
usrf;rsm;avhvmvdkufpm;a&;udkom tm;ay;awmfrlNyD;? ouwbmomjzifUa&;om;jyKpkxm;aom &mrm,eESifU
r[mbm&wusrf;rsm;udk avhvmvdkufpm;jcif; rjyK&efwm;jrpfcJUonf/ xdkhaMumifU jrefrmEdkifiHwGif &mrm,eESifh
r[mbm&wwdkhudk avhvmjcif;rjyKMubJ 4if;ouw,Ofaus;rIonf tjcm;ta&SYawmif tm&Sa'orsm;qDodkh
- 253 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
a&Tacs;cHb&k m;
- 254 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
om&uvsmPDodrf(ajreDukef;ay:awmfrlteD;)
uvsmPDodrf
a&Tpm&HapwD\awmifbuf uvsmPDodrf
(*0Hywdok"kHodrf)
&efatmifjrifapwD
a&Tpm&HapwDy&0kPf\ ta&SYajrmuf? ,cktxu(2) ausmif;0if;\ awmifbufwGif &efatmifjrif
apwD&Sdonf/ av;axmifUyEufcH? yp,moHk;qifU(cdkeef;rsdK;ryg)apwDBuD;jzpfonf/ yp,mwdkh ewfvrf;avSum;
r&Sday/ tcsdKYu a&Tpm&HapwDESifU acwfNydKifwnfxm;onf[k qdkygonf/ jrefrmhpG,fpHkusrf; oxHkNrdKYtaMumif;
(pmrsufESm 477)wGifrl taemf&xmrif;u oxHkatmifyGJtxdrf;trSwftjzpfwnfonf[k azmfjyonf/ oxHk
&mZ0ifwiG f taemf&xmrif; oxHNk rKd u
Y kd atmifjrifonfU txdr;f trSwaf pwDukd 4if;wyfpcef;cs&m NrKd aY jrmufbuf
u (,ckay:awmfrl&Gm ta&SYbuf? ay:awmfjyefbk&m;ukef;) Z,blrdukef; wnfxm;onf[k azmfjyonf/
(oxHk&mZ0if? pm-117)
- 255 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 256 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
Al;bk&m;apwD
a&Tpm&Hy&0kPf\ taemufbufuyfvsuf armfawmfum;vrf;jcm;NyD; Al;bk&m;apwDudk zl;awGYEdkif\/
oxHkNrdKYaps;BuD;ESifU um;*dwfwdkhtMum; acsmifususwnfae wdrfjrKyfae\/ ,ckvnf; 'g,umwdkhu bufpHk
rGrf;rHxm;&SdNyDjzpfonf/ yk*Hu Al;bk&m;uJUodkh ykHpHrsKd;r[kwf/ 4if;trnfESifUvnf;rqdkifay/ rlvu ]bDvl;
&efatmifapwD}[k orkwfcJUonf[kqdk\/ apwDtysuftpD;udk NcKHEG,f&Sif; a':Al;qdkolu rGrf;rHay; cJUojzifU
]Al;bk&m;} trnfwGifonf[k qdk\/ &efatmifjrifbk&m;ESifU 4if;ywf0ef;usifrS bk&m;a[mif;rsm;uJUodkhyif
oxHkacwftaqmufttkHa[mif;wpfck jzpfEdkifygonf/
eef;awmfO;D bk&m;
,ckoxkHNrdKY ckdifaq;kHBuD;0if;\ awmifbufuyfvsufvrf;jcm; wnfaeaomapwDBuD;wpfql
jzpfonf/ eef;awmfOD;bkef;BuD;ausmif;0if;ESifU wpfwef;wnf;&Sd\/ eef;awmfa[mif;ae&mteD;rSmyifawG Y
eef;ODapwD[kac:aMumif; oxkH&mZ0ifuqdkygonf/ ,ckoxkHNrdKYa[mif; (ok"ryl&)rwnfcifu ok"r0wD(okbEd e *&)NrKd b
Y &k if "rZ&mZm-ok0Prif;Bu;D vufxuf? omoemESpf (128)ckEpS w
f iG f xkrd if;Bu;D \ orD;awmf
(eef;OD;oD&d)&aom bk&m;qHawmfESpfqludkxmyem wnfonf[kqdk\(oxkH&mZm0if?pm-69)/ oxkH(ok"ryl&)
NrdKYukd omoemESpf (161)ckESpfusrS Oya'0rif;uwnfcJUjcif;jzpf apwDuNrdKYxuf(33)ESpfapmonf[k wGuf
,l&\/ xdkapwDtysuftpD;udk ukdvdkeDacwfOD; 1869 ckESpfwGif oxkHaumfr&Sifemrif;BuD;rpwmpdefh*Ref;
pwif awG&Y cdS o
UJ nf/ 4if;u eef;awmfO;D bk&m;[l ac:cyUJ gonf/ ,ck apwDbed yfawmfEiS Uf av;axmifyU p,mwdrhk mS
(a&S;a[mif;)*0Htkwfcsyf rsm;ukd awGYEdkifygonf/ eeffawmfukef;\ taemufbufNrdKY wHwdkif;t&ma[mif;ESifU
usKH Y a [mif ; ud k , ck r awG Y & awmU ojzif U ,ck e ef ; awmf O D ; apwD \ ta&S Y b uf u yf v suf ae&mwG i f
awmifESifUajrmufwef;vsuf epfjrKyfaernf[k cefhrSef;&ygonf/ ajrmufbufESifU ta&SYbuf eef;awmfusKH;ESifU
NrdKYkd;a[mif;ae&mukdrl ,ckckdifkH;ae&mteDwGif awGY&ygao;onf/
jroydwaf wmifay:apwD
oxkNH rKd Y jroydwaf wmifay:apwDonf aTpm&HapwDBu;D uJo
U yhkd if xif&mS ;aom ajrjyiftrSwt
f om;wpfck
jzpfygonf/ ay (700)ausmfjrifUawmifay:wGif wnfxm; ay:vGifonf/ awmifwef;wpfavQmuf oxHk
auvmoapwD? v0apwD? bk&m;ig;qlapwDrsm;ESifU wpfwef;wnf;&Sdonf/ jroydwfawmifay:apwDrS
taemufbufr;D &xm;vrf;txd ajrjyifrmS oxkNH rKd aY [mif;e,fajr[l owfrw
S Ef ikd yf gonf/ tjcm;xif&mS ;aom
trSwftom;udk azmfjyyg&aomf oxkHrD;&xm;blwmkHrS ta&SYbuf jroydwfawmifajc&if; bk&m;rkcfOD;odkh
azmufxm;aom NrKd w
Y iG ;f vrf;onf oxkNH rKd aY [mif;ukd ajrmufyikd ;f ESiaUf wmifyikd ;f ESpyf ikd ;f tnDtrQ cJjG crf;xm;ouJo
U hkd
&Sd\/ ok"ryl& oxkHNrdKYrwnfaxmifrd ok"r0wD(okbdEe*&) NrdKY wnfpOftcguyif jroydwfapwDukd
wnfaxmifcUJaMumif; oxkH&mZ0ifuqdkonf/ rlvu ]od*Feduf} apwD trnfwGifonf[kqdk\/ (oxkH
&mZ0if? pm-69) qHawmf? oGm;awmfrsm; xmyem wnfxm;onfU wefcdk;BuD;bk&m;wpfql jzpfygonf/
jroydwaf pwDwnfxm;&m jroydwaf wmifwef;onf NrKd aY [mif;\ ta&SY NrKd Y ;dk wpfxyf toGiu
f adk qmif\/
NrKd Y ;dk qko
d nfrmS umuG,af &;twGuf NrKd w
Y iG ;f rSNrKd Y jyifot
hkd ay:p;D rS vSr;f Munf&U ef? tapmift
U aecsxm;&ef &nf,
G f
&if;jzpfonf/ jroydwfawmifwef;onf tjrifUay(700)cefhom&Sd twuftqif;rcufay/ NrdKYta&SYbuf?
taemufbuftm;vk;H ukd tay:p;D jrifuiG ;f aumif;onf/ awmifcu
G v
f yfwiG f ajrSx
d m;aom avSum;xpfo@ef
- 257 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
ajrjyefrh mS vnf; awmifaf y: NrKd Y ;dk wpfxyfozG,f wnf&adS eygonf/ auvmo(bD;vif;)awmifwiG f tjrifaU y(500)
txd awmifay:(ausmufw;Hk pD)NrKd Y ;dk rsm;ukad wG&Y ojzifU oxkNH rKd aY [mif;wGiv
f nf; NrKd w
Y nfonft
U cg awmifapmmif;
awmifxdyf ae&mrsm;ukdygrusef NrdKYtpDtrHjyKaMumif; ,kHMunf&\/ ,ck oxkHNrdKYa[mif; ta&SYNrdKYkd;ukd ESpf
xyfcefhomawGY&NyD;? ajrmufbufESifU taemufajrmufbufwGif NrdKYkd;ig;xyfcefhawGY&\/ ,ckta&SYNrdKYkd;ESpfxyf
uko
d mru awmifay:EiS aUf wmifapmif;NrKd Y ;dk ygxnfw
U u
G v
f Qif NrKd yY wfvnf NrKd Y ;kd a[mif;ta&twGuf nDw
G o
f mG ;p&m
&Sdonf/
bk&m;uke;f a[mif;rsm;
- 258 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
a&S;a[mif;ausmufpmcsyfrsm;
oxkNH rKd aY [mif; acwfNyKd iaf usmufpmrsm;udk aTpm&Hb&k m;y&0kPw
f iG f odr;f qnfxm;\/ ta&;tBu;D qk;H
ausmufpmokH;csyf&Sdygonf/ tm;vkH;rSm zwfr&atmif yGef;wD;ae\/ wpfcsyfvkH;zwfr&atmifysufpD;aeaom
ausmufpmwpfcsyfwGif ]<urf;}(aMumif;a&-36)? ]oQrf;}(aMumif;a&-42)wdkhudk a&S;rGefbmomjzifUawGY&
jrefrm&mZm0ifxu
J *Rr;f ESi&Uf rS ;f wdu
hk kd &nfeT ;f ovm;xif&\/ 'kw,
d ausmufpmwpfcsyf (Mwmyfausmufpm)rSm
txufae&m xdkifawmfrlkyfyGm;okH;qlygonf/ (tv,fql wyfysOfacGxkdifvsuf? o&zlaqmif;xm;onf/
ab;ESpfqlrSm tv,fr@dKifukd ausmuyfvsuf ajcqif;xkdifonf)/ atmufydkif;pm a&S;rGefbmomrSm a0g[m&
pum;tcsKdY v0? <urf;? ZA wdkhrSm 0? *Rrf;ESifU *smAm;vlrsKd;wdkh jzpfrnf[k ,lqonf/ wwd,ausmufpm
(y@dwfausmufpm)rSm 'kwd,ausmufpmuJUodkhyif ygVdESifUa&S;rGefbmom a&mpyfvsuf&Sdonf/ bk&ifwpfyg;\
trnfESifU 4if;\bJGYawmfemr&SnfBuD;udk azmfjyNyD;? jynfolrsm;u rif;BuD;tm; tkdtaojyKykH? rif;BuD;onf
- 259 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
]Mwyf}t&Sio
f cif jzpfonft
U jyif?]y@dw}f ynm&Sv
d nf;jzpfy?Hk pnfBu;D ukw
d ;D (rif;Bu;D tm;) wpfceJ uf cs;D ajrm ufyHk
wdkhyg&Sdonf/ bk&if\bGJYawmftrnfajcmufBudrfyg&Sd\/
4if;bGJYtrnfrsm;rSm1/
rukw&mZmemr&mZ'd&mZ (rif;wumwkhd\rif;)
2/
y&aroGm& (tjrwfqkH;rif;BuD;? oD0ewfrif;bGJYawmf)
3/
oG&&mZ(rif;BuD;)
4/
tab,r[m&mZ (aMumufjcif;uif;aomrif;)
5/
a'0gwda'0 (ewfwumwdkh\ewfESifUwlaomrif;)
6/
A[knmPom*&*rm& (todnPfynm\yifv,fBuD;)
7/
N*DUedws"r"& (xm0&ukodkvfaumif;rI&Sdol)
8/
"aeoGm& (<u,f0jcif;\ocif)
&
9/
ouvwmrSm0dao,faMwavmu"r (vl? ewf? jA[m)okH;yg;wdkh\csyf0wfwefqmESifU
aMu;0ga'o [ljzpfonf(Luce,1950,pp-10)/
y@dwfausmufpmwGif rif;\bGJYwdkhtrnftqkH; ESpfusdyf&Spfqlbk&m;&Sdcdk;yg|d*gxmudk a&;xdk;xm;\/
Ny;D aemuf rGepf mta&;udk ponf/ ESpu
f syd &f pS q
f b
l &k m;&Scd ;dk *gxmrSm oD[Vdk u
f Re;f &[ef;awmfrsm;\ erum&Bu;D
bk&m;&Sdcdk;*gxmyif jzpfonf/ ,if;*gxmrSm atmufygtwdkif;jzpfygonf/
earmoAAk'geH
1/ wPSuFa&m
r[m0da&m?
15/ okZmawm
oAavmua*g
2/ ar"uFa&m
r[m,aom
16/ yd,'D
e&moabm
3/ o&euFa&m
avmu[dawm
17/ tX'D
umkedaum
4/ 'DyuFa&m
ZkwdEa&m
18/ 'r'D
warmEka'g
5/ aum@anm
Zdeygarmaum
19/ od'awm
tarmavmu
6/ r*Favm
yk&domoabm
20/ wdaomp
&''H0a&m
7/ okraem
okre"da&m
21/ zkamp
0&a'gAka'g?
8/ a&0awm
&wd0'aem
22/ 0dydp
tEkyarm
9/ aombdawm
*keoraEm
23/ odcd
oA[dawmowm
10/ taemr'd
ZEkwarm
24/ a0bl
rkc'g,aum
11/ y'karm
avmuyaZmawm 25/ uukoaEm
owG0ga[m
12/ em&a'g
0&om&xd
26/ aumem*raem &eOma[m
13/ y'krkwa&m
owoma&m
27/ uayg
od&doraEm
14/ okara"g
t*yk*avm?
28/ a*gwarm
ousyk*Fa0g
{aw oanp oHAk'g taeu owaum#da,m . . . (OD;cspfodef;? pm - 4-5)/
,if;ausmufpmatmufyikd ;f wGif ZmwfawmfBu;D q,fbt
YGJ rnfrsm;ukd twdck sK;H a&;onf/ Mwyfausmufpm
rSmrl atmufqkH; 15aMumif;cefhukdom aumif;pGmzwfI &onf/ pmayta&;tom; tqifUtwef;jrifU
um&H? eabxyfrsm;ygonf/ taMumif;t&mtcsKyfrSm ]oxkHrif;BuD;onfppfrJUumv at;csrf;csdef jynfol
- 260 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
wdu
hk dk ukov
kd jf yKjcif; oHCmtm;ajrvSLjcif;jyKMu&ef wdu
k f
wGe;f onf/ ppfyu
JG mvrl qlyal omif;Murf;olw\
hkd vSw
H H
udak jrm ufNy;D ? owd& pdS mG jzifU ausmaf pmaom&efow
l u
hkd o
kd mG ;
a&mufzrf;qDonf/ NrKd aY wmfuv
dk nf; usK;H ? ajrmif;? wHwikd ;f ?
&ifwm;? jytdk;rsm;jzifU cdkifcHUap tcsufjyrD;wdkifrsm;jzifU
bk&if\trdefhtwdkif; aqmifGufEdkifatmif pDrHxm;onf/
MwmyfEiS yUf @dwaf usmufpmESpcf syu
f kd a&;xd;k
olrSm oxkHbk&if rukwrif;jzpfonf/ a&S;rGefausmufpm
rsm;wGif wpfacsmif;iif ]O} o&udk ]u}Asnf;tu&m\
tv,fraS &;qGjJ cif;jyKygonf/ vuf,mbuftqk;H rS rqGJ
yg/ odjhk zpf a&S;a[mif;pmvk;H ]u}ukd ]aem}[k tzwf
rSm;Ny;D ? ]rukw}ukd ]raem[}(wESi[
Uf xyfv)JG [k vGrJ mS ;
zwfIcJUjcif;jzpfonf/ xkdrS ]rEl[mrif;}[k &mZ0ifu
qko
d nf[yk garmuvpk Bf uq
H ygonf/ xko
d q
hkd v
kd Qif rEl[m
aumh*Gef;*lausmufpm
rif;onf ausmufpmESpfcsyfudk yk*Hrif;taemf&xmESifU
rawGYrDESpftenf;i,ftwGif; a&;xdk;cJU&ayrnf/ 4if;
ausmufpmrsm;wGif &ufpGJa&;xkd;rxm;ayonf/ ygarmua'gufwmxifatmifu xdkodkhrjzpfEdkif[k jiif;qdk
vQuf c&pfESpf (8) &mpkESpf txda&S;usrnf[k cefhrSef;\/ oxkH&mZ0ifwGif ]rukw}ESifU trnfwl-qifuGJ
rif;wpf yg;\trnfuakd wG&Y \/ xdrk if;\trnfrmS uko&mZmjzpf \/ xdrk if;onf oxkb
H &k if(58)qufwt
hkd euf
(45) qufajrmufrif;jzpfonf/ 4if;aemuf rif;(13) qufMumrS rEl[mrif; bk&ifjzpfonf/ tcsufudk
axmuf MwyfEiS yUf @dwaf usmufpmwk\
hd &ufpu
JG kd c&pf 8&mpk[k a'guw
f mxifatmifucefrh eS ;f cJ[
U efwal yonf/
ausmufpmrsm;wGi&f ufprJG yg pmoGm;pmvmESiUf vufa&;vufom;uko
d m cefrh eS ;f Edik \
f / ynm&Sirf ikd u
f ,f
atmifoGifurl ausmufpmwdkh\&ufpGJudk yk*Htaemf&xmacwf (c&pf 11-&mpkESpf)avmuftxdyif rapmEdkif
aMumif;jiif;ygonf/ ausmufpmwGiyf gaom ]rukw} trnfonf rkwr rGerf if;qufux
kd al xmifco
UJ l ]r*'l;}ESiUf
4if;\nD ]r*'g}wdkhtrnfESifU qifwlaeaMumif;? ]ru'l;}ESifU ]ruwm}ukd &nfTef;xm;jcif; jzpfEdkifaMumif;?
ausmufpmrsm; vufa&;vufom;rSm vnf;odyfa&S;rus? acwfv,frGefvufa&;ESifUwlaMumif;? odkhjzpf c&pf
13-&mpkESpf ausmufpmrsm;omjzpfEkdifonf [k qdk\ (Aung Thwin 2005,pp,106-108)wpfzef ausmufpm
ygaom ygVdbGJYtrnf]&mZemr &mZm"d&mZ} qdkonfrSm yJcl;bk&if&mZm"d&mZfukd &nfTef;&ma&mufojzifU
14-15&mpkESpftxd aemufusEdkifao;onf [kqdk\/
oxkHausmufpmrsm;(,ckausmufpmkH)wGif aumU*Gef;vdkPf*l ausmufqif;wkawmf ouFef;pGef;
;ausmufpm\ rdwLwpfwdkifukdawGY&\/ ,if;ausmufpm\jrefrmbmomjyefrSm
bk&m;kyfwkawmfukd (rkwr)rdzk&m;jzpfoluREfkyfonf 'ktfa0gyfNrdKYwGifaexdkifNyD; jrwfpGmbk&m;ukd
xkxGif;jyKvkyfcJUygonf/ ajrESifUausmufqif;wkawmfbk&m;rsm; 'ktfa0gyfNrdKYtwGif; aomfvnf;aumif;
NrdKYe,ftjyiftyaomfvnf;aumif; wnf&SdorQwdkhudk uREfkyf\wynfUrsm;u pGrf;&nf&SdxkxGif;cJUyg
onf/ tjcm;tjcm;aomq&mrsm;onf ausmufbk&m;rsm;ukd xkxGif;EdkifMuygapownf;/
[ljzpfygonf/
- 261 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 262 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 263 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 264 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 265 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
kyyf mG ;qif;wkawmfrsm;
a&Tpm&Hb&k m;0if;twGi;f &Sd ausmufpmHk &yfawmfral usmufqpfyk yf mG ;awmfwpfqEl iS Uf xdik af wmfrEl pS q
f l
&Syd gonf/ &yfawmfral usmufqpfyk yf mG ;awmfonf ausmufjym;wGif azmif;<uyHx
k q
k pfxm;Ny;D OmPfawmfav;ay?
AsufESpfayt&G,fcefh&Sdonf/ tb,rkj'mESifU 0&'rkj'm[efESpfrsdK;yg&Sdonf/ ykcHk;ESpfzufwdkhtxuf [oFmwpf
kyfpDyg&Sd\/ rsufESmawmftcsdK;tpm;use oyg,fonfUtoGif&Sdonf/ ouFef;awmfyg;yg;0wfHkxm; *kywESifU
ygvaoeacwf[efrsdK;&Sdaomfvnf; oif;ydkif(cg;0wfawmf) qifjref;yHkrSm tapmydkif;acwfvuf&mrsdK; r[kwf[k
ynm&SifwdkhowfrSwfonf/ (Tin Hla Thaw)
ausmufqif;wkxdkifawmfrlwpfqlonf OD;acgif;awmfwGif rudk#fo&zlaqmif;vsuf em;wGif em;yefudk
qif,ifxm;onf/ OmPfawmfo;kH aycefah usmufjym;wGif azmif;<uyHx
k q
k pfxm;jcif;jzpfonf/ blrzd rkj'm[ef
jrifawGYaeusyHkpHrsdK;jzpf udk,fvHk;awmfjynfUNzdK;NyD;? &iftkyfus,fonf/ cg;odrfonf/ yk*Hacwfodkhr[kwf rkwr
acwftapmydkif;vuf&mjzpfrnf[k cefhrSef;&ygonf/ oxHkysufNyD;aemuf rkwracwfvnf; oxHkrSa&S;a[mif;
bk&m;? apwDrsm;udk xyfrHjyKjyifcJUMuNyD; kyfyGm;awmfrsm; xkvkyfvSL'gef;[efwlygonf/
ausmufqpfxdkifawmfrlkyfwkrSm OmPfawmfESpfaycGJcefh&Sdonf/ rsufESmawmfrSm EIwfcrf;xlxJvuf
rGef- crmtoGifaqmifonf/ blrdzrkj'mjzifU xuf0,fzGJYacG xkdifawmfrlyHkjzpfonf/ txufwGifazmfjyaom
kyf yGm;awmfESifU acwfNydKifwpfqljzpfEdkifygonf/
tb,rkj'mjzifU aMu;oGe;f 'DyuFmjrwfpmG bk&m;yHak wmfwpfqu
l kd 1934 ckEpS u
f ausmufpm0efO;D jruGi;f
qif;cJUpOf awGY&SdaMumif; 4if;\tpD&ifcHpm azmfjyxm;ygonf/ kyfyGm;awmf\xl;jcm;csufrSm tpdrf;a&mif
owK&nf(pOfh)wpfrsdK; okwfvdrf;xm;onf[k od&ygonf/ oxHkNrdKY &efatmifwdkuf? o'raZmwduausmif;
q&mawmfOD;tm'dp0Ho udk;uG,fxm;pOfawGY&onf[kqdk\/ 1910 ckESpfavmufu vrf;azmufpOf a&ajrmif;
wl;onfUtcg xGufay:vmNyD; aygufcRef;'PfoifU oHk;ydkif;usdK;yJUysufpD;oGm;aomfvnf; jyefvnfqufpyfNyD;
udk;uG,fx;onf[k qkdygonf/ kyfyGm;awmftoGifo@efrSm nmvufawmfudk yifUwifxm;NyD; tb,rkj'm
(ab;rJU)[ef&Sdonf/ b,fvufawmfonf ouFef;pudk qkyfudkifvsufxm;onf/ nmvufacsmif;rsm;ESifU
vufrwdu
hk kd pkvsurf xm;bJ? vufrudak b;odhk cyfum;um;jzefx
h m;onf/ kyaf wmfEpS q
f El iS Uf wpfax&mwnf;
wlnDaom t&G,fwlkyfyGm;awmfwpfqludk 2005 ckESpf? arv(15)&ufaehwGif &efukefwdkif;wHaw;NrdKYe,f
wHceG w
f ikd af us;&GmrS OD;vStek ;f \ aetdraf &Sw
Y iG f tjcm;kyyf mG ;awmfEpS q
f El iS t
Uf wl wl;azmfawG&Y cdS o
UJ nf/ 4if;kyyf mG ;
awmfrSm OmPfawmf 15 vufr (45 pifwDrDwm) t&G,f&Sdygonf/ tdEd,EdkifiH? *kyacwfvuf&mjzpfaMumif;
ynm&Sifwdkh cefhrSef;aomaMumifU c&pfESpfESpf 4 &mpkrS 7 &mpktxd a&S;usrnfU taxmuftxm;yifjzpfonf/
a&Tjym;ay:wGif qkay;[efazmif;<ucyfESdyfxm;aom Ak'kyfyGm;awmfESpfqludkvnf; oxHkNrdKY orD;awmf
ukef;teD;rS (1960-ckESpfavmuf)wGif wl;azmf&&SdcJUzl;aMumif; od&ygonf/ yxra&Tjym;kyfyGm;awmfonf
cEmudk,fjynfUNzdK;wkwfcdkifonfUtoGif&SdNyD; rsufESmawmfcyf0dkif;0dkif;rSm jyHKawmfrl[ef&Sdonf/ OD;acgif;xuf
ydEq
J ;l o@efqaH wmf\txufrS a&mifvQaH wmf(OPDoQ)yg&o
dS nf/ vnf&pfawmfo;kH qifx
U if&mS ;&So
d nf/ ouFe;f
awmfudk*kywacwftoGif cyfyg;yg;0wfHkvsuf oif;ydkif0wfqifyHkrsdK;yifjzpfonf/ nmzufvufawmfrSmab;odkh
- 266 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 267 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 268 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
tkwfcGufkyfyGm;awmfrsm;
tEd,EdkifiH? AD[me,f? Ak'*g,ma'owGif xGef;um;cJUaom ygvESifUaoeacwf (8-11 -&mpkESpf)
vuf&mjzpftkwfcGufkyfyGm;awmfrsm;udk jrefrmEdkifiHoa&acw&mNrdKYa[mif;ESifU yk*HNrdKYa[mif;wdkhwGifvnf;aumif;?
xdkif;EdkifiH 'Gg&0wDacwf NrdKYa[mif;rsm;wGifvnf;aumif; awGY&avU&SdaMumif; od&ygonf/ yk*HacwfwGif 4if;
tkwfcGufrsdK;xif;&Sm;aom erlemwpfckrSm tedk'a'0(taemf&xm)rif;trnf yg&SdaomyHkpHrsdK;yifjzpfonf/
rsufESmbufwGif Ak'*g,m 0wfausmif;BuD;twGif; blrdzrkj'mtjzpf xuf0,fzGJYacGxdkifawmfrlykHyg&SdNyD;?
aAm"dyifEiS aUf &Tyv
k v ifatmifawmfryl u
kH kd okyaf zmfxm;jcif;jzpfonf/ yHu
k ykd if Ak'0 if&pS cf ef;okyaf zmfyt
kH w
k cf u
G f
\ tv,fA[dkcsuf zl;awGYEdkifygao;onf/ tedk'a'0rif;BuD;udk,fwdkif rdrdvufawmfjzifU bk&m;udk
oGe;f vkyaf wmfrMl umif; urn;f pmudk aemufausmbufwiG f a&;xd;k xm;ojzifU yk*aH cwftaemf&xmtkwcf w
G rf sm;
[k ac:wGifvQuf&Sd\/ jrefrmEdkifiHtxufydkif;uomrS atmufydkif;NrdfwfNrdKYtxd yk*Hacwftaemf&xm tkwfcGuf
trsdK;tpm;udkawGY&\/ wGHaw;e,f? armif'Dbk&m;wGif taemf&xmtrnfjzifU tkwfcGufrsdK;udkawGY&jzifU
atmufjrefrmEdkifiH wGHaw;a'otxd taemf&xma&mufcJUrnf[k ,lqonf/ xdktkwfcGufrsdK;udk oxHkwGif
rawG&Y bl;ao;ay/ 2002 ckEpS w
f iG f bD;vif;NrKd eY ,f? t,ufor&Gm? usKd uo
f vef;apwDukd bk&m;a*gyutzGu
YJ
rGef;rHjyKjyifonfU tcg xdkapwD\taemufbuf ajrxdef;wHwdkif;udk jyKjyifpOf tedk'a'0(taemf&xm)trnf
a&;xdk;xm;aom tkwfcGufudkawGY&aMumif;od&ygonf/
oxHkNrdKYa[mif;wGifvnf; a&S;a[mif;tkwfcGufkyfyGm;awmfrsm; rMumcP awGY&SdcJU&zl;ygonf/ oxHkNrdKY
odru
f ek ;f &yfuu
G rf S ,cktrSw(f 2)txu ausmif;0ef;ESiUf trSw(f 1)tvu ausmif;0ef;twGi;f ajrwl;onft
U cg
rsdK;vnf;aumif;? rdk;wGif;umva&wdkufpm;vnf;aumif; awGY&aMumif; od&Sd&ygonf/ 1970 jynfUvGefESpf
rsm;u trSwf(2) txu ausmif;0if;twGif; tdrfomusif;twGuf ajrwl;pOf ta&twGufwpfaxmifeD;yg;rQ
wl;azmfawGY&SdcJUzl;ygonf/ taumif;yuwd zl;awGY&aom kyfyGm;awmfwdkhudk MunfndKol 'g,dumrsm;u
rdrw
d t
hkd rd f ylaZmf&ef yifaU qmifomG ;MuaMumif; tcsKd u
Y kd a&Tpm&Hb&k m;jywdu
k (f ok0Pbrl jd ywdu
k )f odhk ydahk y;vSL'ge;f
cJUaMumif;? usefaom wpfydkif;usdK;yHkawmfrsm;udk ausmif;tkyfq&mrBuD;u odrf;qnf;cJUNyD; aemufumvMum
onft
U cg tjcm;ausmif;tkyrf sm;vufxufwiG f rxde;f odr;f Edik af wmhyJ ausmif;teD;&efatmifjrifapwD0if;twGi;f
pGefhypfcJUaMumif; od&ygonf/
c&D;xGut
f zGaYJ &muf&pdS Of (24-1-2009)&ufaeh txu(2)ESiUf wpfqufwnf;&Sad om ajrmufbuf
ukef;jrifUay:rS tvu(1)ausmif;0if;twGif; ausmif;aqmifopfaqmuf&ef ajrwl; ay:xGufvmonfU tkwf
cGuf yk yf mG ;(4)qlukd rSww
f rf;wifc&UJ ygonf/ xdak usmif;0if;twGi;f upm;uGi;f ajruGuv
f yfwiG f tcsi;f ESprf w
D m
cefh t0dik ;f yHk *0Htw
k pf t
D w
k f ;kd wpfcu
k v
kd nf; rSww
f rf;wifco
UJ nf/ *0Hausmufen
D Kd a&mif;tqif;ESiUf a&S;a[mif;
taqmufttHk tkwfbdeyfrsm;[k ,lq&aom ajrjyifudkvnf; ausmif;0if;\ajrmufbufydkif;rS awGY&ygonf/
ausmif;q&mrwdkh\ ajymjycsuft& rdk;wGif;tcg ausmif;0if;ajrjyifrS a&pD;aMumif;rsm;wGif tkwfcGufi,frsm;
xGufay:avh&SdNyD; ausmif;om;rsm;awGY&onf[k qdkygonf/
oxHkNrdKYa[mif;udk uGif;qif;olrsm;teufrS 1892 ckESpfwGif a&muf&SdcJUol ar*smtm&fpDwify,f\
tpD&ifcHpmwGif a&Tpm&Hbk&m;\ ta&SYbuf (,ck txu(2)ESifh tvu(1)ae&m)wGif apwDa[mif;
tysuftpD;rsm;udk rdrdawGYcJUaMumif; azmfjyygonf/ odkhjzpf oxHkNrdKYa[mif;wGif ,cifapwDa[mif;tysuf
tpD;onf acwfopfoxHkNrdKYBuD;atmufwGif epfjrKyfaeqJ&Sdrnf[k arQmfvifU&ygonf/ ,ckc&D;xGufumv
twGif;rSyif apwDa[mif;rsm;udk bifvdIif&yfuGufrSwpfql? atmufusif;&yfuGufrSwpfql rSwfwrf;wif&onf/
- 269 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
a&S;a[mif; aiG'*Fg;jym;rsm;
ukeo
f ,
G q
f yd u
f rf;NrKd Y taxmuftxm; aiG'*Fg;jym;rsm;udk oxHrk rS w
S w
f rf;wifcjUJ cif;r&daS o;ay/ 2002
ckESpfu ordkif;okawoeuGif;qif;tzGJYonf oxHkNrdKY awmifbuf a*gh(aumh)&Gm avomausmif;q&mawmf
odr;f qnf;xm;aom a&S;a[mif;aiG'*Fg;jym;udk awGcY &UJ onf/ usyjf ym;t&G,f ckoif;yHw
k pfzuf? oD&0d pyw
kH pfzuf
ygonfU trsdK;tpm;jzpfygonf/ usdKuomNrdKYa[mif; wlazmfrI (1986)ckESpfwGif '*Fg;rsdK;ta&twGuf
wpfaxmifausmf awGYcJUaMumif; od&Sd&ygonf/ (udkudk? 1987? pm 23-25)/ ,ckaumhavomausmif;0if;
twGi;f apwDa[mif;jyKjyif&ef ajrwl;pOfawG&Y aom '*Fg;jym;ta&twGuf q,fjym;cefah wG&Y onf[k qdyk gonf/
rkwrauGY yifv,furf;dk;wrf;wpfavsmufwGif '*Fg;trsdK;tpm;udk ppfawmif;? usdKuom? 0if;u? oxHk?
aumhcyHk(rk'Hk) aumh[Aif(rk'Hk)paom a'orsm;wGif awGY&ao;aMumif; od&dS&ojzifU oxHka'orS ukefzvS,f
a&mif;0,frI taxmuftxm; tjzpfvnf;aumif;? ysLacwfESifUacwfNydKif a&S;NrdKYa[mif;acwfwpfacwfxGef;
um;cJUyHkudkvnf;aumif; cefhrSef;&m taxmuftyHUjzpfapEdkifygonf/
a&mifpkH ausmufyw
k ;D apUrsm;
'*Fgjym;uJhodkhyif jrefrmEdkifiHordkif;rwifrDacwf ukefoG,fa&;vkyfief;oHk;? ukefzvS,fypnf;wpfrsdK;rSm
a&mifpHkausmufykwD;aphrsm;yif jzpfMuygonf/ a&mifpHkausmufywD;apUrsm;onf a&T? aiG paom tzdk;wefykwD;
- 270 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
ausmufBudwq
f kH
ausmufBudwfqHk (Saddle Quern) ESifU 4if;ESifUwGJzufvsuf&Sdaom 'vdrfh(Muller)wdkhonf tdEd,
EdkifiHa&S;NrdKYa[mif;acwf taxmuftxm;wpfrsdK;yifjzpfygonf/ xdkif;EdkifiH 'Gg&0wDNrdKYa[mif;rsm;vnf; wl;azmf
awGY&Sd&aMumif; od&ygonf/ oxHka'o usdKuomNrdKYa[mif;rS BudwfqHkESifU 'vdrfhwHk;rsm;udk 2000 jynfUESpf
uGif;qif;c&D;wGif awGYcJU&ygonf/ (pH0if; 2004? pm 202 ykH? 14-c? 8? 15 u? c? *) ,ckuGif;qif;c&D;wGif
oxHkteD; uwdkufBuD;NrdKYa[mif;rS BudwfqHkwpfckudk rSwfwrf;wif&ygonf/ if;ypnf;udk NrdKYa[mif;tv,f
ydkif;rS ajrwl;pOfawGY&onf[k pHkprf;od&dS&ygonf/
usdKuom(ravmhacsmif OD;pH0if;tdrf&Sdonf)
- 271 -
uwdkufBuD; (bkef;BuD;ausmif;&Sdonf)
ok 0 P bl rd
ok aw o e
oxHk?bifvdIif&yf tdk;uGJrsm;
ausmufacsmvufeufypn;f rsm;
ausmufacsmacwfESifU ausmufacwfopf(Neolithic)umvonf vGefcJUaom tESpfwpfaomif;rS
av;axmifceft
h xd a&S;usrnf[k cefrh eS ;f &\/ jrefrmEdik if yH ifv,furf;d;k wef;rSm qm;? ig;? om;&Jw&d pmefi,frsm;
&SmazG&,lEdkifojzifU ausmufacwfopfvlaerI&SdcJUygonf/ ,if;vlaerItaxmuftxm;oufaotjzpf rdk;BudK;
oGm;[kac:aom ausmufacsmacwfvufeufud&d,mrsm;udk ajray:rSmyif awGY&avU&dS\/ usdKuom? 0if;u
tp&Sdaom NrdKYa[mif;ae&mrsm;wGif ausmufrkd;BudK;oGm;rsm; awGYzl;ygonf/ (pH0if;? 2004? pm? 202? yHk? 14
u)/ ,ckuGif;qif;tzGJY r&rf;ukef;&Gmodkh a&muf&SdpOf &Gmom;rsm; aumuf,lpkaqmif;xm;aom ausmufvuf
ewfud&d,m 4 ckudk pkaqmif;&&SdcJUygonf/ 4if;wdkhteuf tvsm;wpfayausmft&Snf&Sdaom ausmufeuf
eufrSm toGm;wpfzufudk yJuGyf? wHpnf;uJhodkh tacsmaoG;xm;onfU ud&d,mwpfrsdK;jzpfonf/ usefaom
oHk;ckwdkhrSm trif;rygaom ykqdefoGm; okhdr[kwf aqmufoGm;vufeufi,frsm; jzpfMuygonf/ ausmuf
vufeufrsm;awG&Y aom ae&mrSm vGecf aUJ om(10)ESpcf efu
h wl;ajrmif;wpfck azmufvyk cf NUJ y;D xdw
k ;l ajrmif;urf;yg;
ESpfzufwGif rdk;wGif;tcgausmufvufeufESifU tdk;jcrf;uGJrsm; ay:xGufvmonf[kqdkygonf/ &Gmom;OD;odef;vGif
qdo
k o
l nf 4if; ausmufvufeufrsm;udk ordik ;f taxmuftxm;rsm;jzpfaMumif; em;vnfojl zpf ESppf OfEpS w
f ikd ;f
aumuf,lodrf;qnf;xm;cJUonf/ 2005ckESpfwGif ordkif;okawoeuGif;qif;tzGJY r&rf;ukef;odkY&mufvmpOf
- 272 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 273 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
vufa&G;pif;tkwf(uwdkufuav;)
vufa&G;pif;tkwf(aumhu'Gwf?cifav;jzLjcH)
- 274 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 275 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
1
tvsm;(tusdK;) 7 2--1 vufr (19 pifwDrDwm) _ teH 7 -2 vufr (19 pifwDrDwm)
1
_ txl 2 -2 vufr ( 7 pifwDrDwm) ab;apmif;vufpif; 3 pif;? 3 pif; /
1
(4) tvsm;(tusdK;) 6 .1 vufr (16 pifwDrDwm) _ teH 8 -2 vufr (21 .5 pifwDrDwm)
_ txl 3 vufr ( 7 .5 pifwDrDwm) ab;apmif;vufpif; 2 pif;? 3 pif; /
awG&Y ygonf/ tusKd ;tydik ;f rsm;jzpf yuwdtvsm;udk rod&aomfvnf; 18 vufr (44 pifwrDwm)
t&G,ftpm;&dSygrnf/ 4if;erlem tkwfjym;av;jym;udk bifvdIif;&yfuGuf &,u Ou| OD;oef;atmifxH
tyfESH xm;ygonf/
(3)
oxHt
k eD;ywf0ef;usifrS NrdKaU [mif;ae&mrsm;
oxHkNrdKY teD;ywf0ef;usifwGif awGY&Sd&aoma&S;NrdKYa[mif;rsm;udk acwfESpfacwfcGJjcm;Edkifygonf/ rkwr
acwf (yk*HvGefumv) NrdKYa[mif;rsm;ESifh oxHkacwf (yk*HrwdkifrDumv) NrdKUa[mif;rsm;jzpfMuonf/ yxr
tkyfpkNrdKYa[mif;rsm;onf c&pf 13&mpkESpfu xlaxmifcJhaom rkwrNrdKYa[mif;\ t&HapmifhcHwyfNrdKYrsm;yifjzpf
Mu t&G,t
f pm;rSmvnf; rkwr NrKd aY [mif;avmufyif Bu;D us,jf cif;r&Sad y/ ,ck oxHck dik t
f wGi;f rS ppfawmif;?
usdKuom(aemufydkif;acwf)? wdkufukvm;? 'Hk0ef;? &if;tHk? wHkwrd? bifvdIif? NrdKif? aps;roG,f? td0J? tdAspf?
aumh? &if;NidrfNrdKYa[mif;rsm;yif jzpfMu\/ rkwr 32 NrdKYpm&if;0if NrdKUa[mif;rsm;jzpfMuygonf/
'kwd, tkyfpkNrdKYa[mif;rsm;onf rkwr 32 NrdKYacwfxufapmNyD; ysLacwfESifhacwfNydKif? oxHkacwf
NrdKYa[mif;rsm;jzpfMuygonf/ oxHkcdkiftwGif;rS usdKuom(tapmydkif;)? auvmoawmifajc&if;rS 0if;u?
Zkwfokwf? bD;vif;?jrpfteD;rS uwdkufuav;? uwdkufBuD;? r&rf;ukef; paomNrdKYa[mif;rsm;jzpfMu\/ 4if;wdkY
a&S;usaMumif; taxmuftxm;udk vufa&;pif;tkwfcsyfawGY&SdrIt& qHk;jzwf&jcif;jzpfygonf/
NrdKYwnfyHkpHpepfrSmvnf; rkwracwfNrdKUa[mif;rsm;ESifrwlyJ NrdKUdk;ESifhusHK;xyfrsm;rsm;wnfxm;onf/
Oyrm usKd uo
mNrKd aU [mif;ESihf Zkwo
f w
k Nf rKd aY [mif;wdo
Yk nf NrKd Y ;kd (7)xyf? usKH ; (7)xyfrQ&ydS gonf/ NrKd w
Y nfypkH pH epfrmS
tv,fwGifjrif;rdk&fawmifo@mef ukef;ajrjrifhwpfckwnfxm;NyD;? 4if;ukdeHab;rS NrdKYdk;ESifhusHK; (7)xyfpD&Hae
onf/ 4if;A[drk @dKiu
f ek ;f tm; t&yfav;rsuEf mS rS uke;f av;ck? (uRe;f Bu;D av;uRe;f ) &Hxm;onf/ yHo
k @mefrmS
tdEd,EdkifiH [dELjA[PESifh Ak'bmom0ifwdkY vufcH,HkMunfxm;cJhMuaom av;uRef;? wpfjrifhrdk&fpBuFm0Vm
wnfyHktwdkif; wnfxm;jcif;jzpfygonf/
[dELjA[Pusrf;pmrsm;jzpfMuaom a0'usrf;? OyedoQusrf; ponfwdkYwGif 4if;pBuFm0Vmwnf[ef
taMumif;udk awGY&ygonf/ Ak'usrf;pmrsm;twdkif; jrefrmwdkYvdkufemcJhMuaom pBuFm0Vmqdkif&m t,ltq
rSmvnf; 4if;[dELjA[PpBuFm0Vm wnf[eftwdkif;yif jzpfonf[kqdk\/
pBuFm0Vmwnf[efESifhywfowf jrefrmwdkY,HkMunfrIrSm pBuFm0Vm[kac:aom urmaygif;ra&wGuf
Edkifatmif&SdNyD; 4if;wdkYwpfckESifh wpfckMum;wGif i&JbHkwdkhjcm;em;xm;onf/ uREkfyfwdkYaeaom pBuFm0Vmurm\
tv,fwGif ewfa'0gwdkYae&m jrif;rdk&fawmif&Sdonf/ aeonf xdkawmifudk vSnfUywfvsufoGm;ae\/
A[dkwlpuf0ef;rsm;o@mef awmifwef;BuD;ckepfxyfwdkYonf urmBuD;udk 0dkif;&Hxm;\/ jrpfBuD;ckepfwefwdkYu
vnf; awmifwef;rsm;tMum;wGif jcm;xm;vsuf&Sd\/ awmifwef;ESifhjrpfBuD;wdkYtjyifbuf taqmif
ta,miftjzpf opfyifBu;D wpfyifpaD yguaf eaom uRe;f Bu;D av;uRe;f ESihf 4if;wdw
Yk nfaeonfh r[mork'& mBu;D
&Sdygonf/ 4if;uRef;BuD;av;uRef;wdkYrSm ajrmuft&yfrS Ow&*kkuRef;? awmift&yfrS ZAL'DyuRef;? ta&SUt&yfrS
jAKAm 0da'[uRe;f ESihf taemuft&yfrS ty&a*g,meuRe;f wdYk jzpfMu\/ xdu
k Re;f Bu;D wpfuRe;f pDwiG f uRe;f i,faygi;f
- 276 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 277 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 278 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
uwdu
k Bf u;D NrKd aY [mif; aumif;uif"gwyf kH
uwdkufuav;NrdKYa[mif; aumif;uif"gwfyHk
- 279 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 280 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 281 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 282 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
i,fwpfcu
k kd awG&Y \ t&G,t
f pm;rSm (4)vufrcehEf iS Uf txl vufr0wfcef&h \
dS / rsuEf mS zufwiG f pmta&;
tom;yg&\
dS / xdpk mrSm ]a,"rma[wkyb
0g} *gxmtpydik ;f rQomjzpfonf/ xdpk mvufa&;onf yk*aH cwfr
wdik rf D oxHak cwfvufa&;yifjzpf\/
uGi;f qif;tzGo
YJ nf r&rf;uke;f a&TrmvmapwDy&0kPt
f wGi;f rS topfrrG ;f rHjcif;rjyK&ao;aom apwD
a[mif;uke;f (10)uke;f udk rSww
f rf;wifco
UJ nf/ vufa&;piftw
k cf sy(f 3)csyu
f v
kd nf; erlemaumuf,pl ak qmif;
cJUygonf/ a&S;oxHkNrdKYa[mif;acwf apwDa[mif;udk yk*HvGefuvm rkwracwfwGif xyfrHjyKjyifcJUonf[k
,lq&aom bk&m;a[mif;ESpq
f u
l v
kd nf; qdyu
f Re;f &Gmta&Sb
Y ufwpfq?l uwdu
k u
f av;&Gm tb,&mrbke;f Bu;D
ausmif;0if;wpfql awG&Y ojzifh rSww
f rf;wifcyUJ gonf/
r&rf;uke;f &Gmtaemufbuf qdyu
f Re;f acsmif;d;k wpfavsmufrmS ausmufacsmacufvufeuf ud&,
d m
rsm;xGuaf y:vsu&f ydS gonf/ ,cif 2005 ckEpS u
f iG ;f qif;okawoetzGu
YJ ausmufacsmvufeufrsm;? ausmuf
uGi;f ESiUf ausmufvufeufaoG;ausmufw;kH rsm; ta&twGuf (137)ckukd pkaqmif;&S&cd o
UJ nf/ if;r&rf;uke;f
ausmufacwfopfvufeufu&d ,
d mrsm;onf oxHak 'owGif ausmufacwfrS oHacwfO;D umvtxd vlaerI
wpfqufwpfpyfwnf;&SdcJUaMumif; oufaotaxmuftxm;rsm;yif jzpfygonf/
oxHt
k eD;ywf0ef;usirf S uwdu
k u
f av;? uwdu
k Bf u;D / r&rf;uke;f ? qifjzLuRe;f paom NrKd aY [mif;uke;f
rsm;onf yk*v
H eG u
f mvrkwr acwfNrKd aY [mif;uke;f rsm; r[kwMf uay/ yk*rH wdik rf u
D jrefrmEdik if H ysLacwfEiS Uf
acwfNydKifxGef;um;cJUaom oxHk;acwfNrdKYa[mif;i,fuav;rsm; jzpfMuygonf/
- 283 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 284 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
ajrrD;zkwu
f acsonf (MuKH w)l
ajrrD;zkwu
f acsonf (0if;u)
ajrrD;zkwfkyf<utydkif;usdK;(0if;u)
ajrrD;zkwfkyf<utydkif;usdK;(MuHKwl)
- 285 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 286 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
NcHKiHkoHk;oyfcsuf
oxHkNrdKYwnfaom &ufpGJudk tpOftvmt& Ak'acwfESifh acwfNydKifjzpfonf[k qdkaomfvnf;
a&S;a[mif;okawoe taxmuftxm; rawGY&ao;ojzifh apmvGef;rnf[k xifygonf/ ,cktcsdeftxd
oxHNk rKd aY [mif;udk tcsed ,
f
l ususeewl;azmfoak woejyKvyk Ef ikd jf cif; r&Sad o;ojzifh wdus&ufpJG (Absolute
Y suo
f ek ;f aom &ufpu
JG rkd l "rapwDrif;\ yJc;l uvsmPD odraf usmufpm
Dating )udk rod&ao;ay/ oxHNk rKd y
azmfjycsut
f & c&pfEpS f 1057 (omoemESpf 1601 ckEpS ?f ou&mZf 419)jzpfaMumif;od&onf/ vuf&dS
oxHNk rKd aY [mif;\ NrKd Y ;kd ? NrKd w
Y mESiw
hf uG a&S;a[mif;omoedu t<uif;tuserf sm;? kyw
f ?k kyv
f ;kH ? ky0f uf?
pOfu
U iG ;f ? a&S;rGeaf usmufpm paomajrjyifawGY taxmuftxm;rsm;onf oxHNk rKd Y rysurf u
D ordik ;f taxmuf
txm;rsm;yif jzpfygonf/
oxH?k yJc;l ESihf oa&acw&m tp&Sad om atmufjrefrmEdik if w
H iG f awG&Y aom Ak'0 g'qdik &f m kyw
f ak wmf
rsm;rSm tdE,
d Edifk if H *kyw
acwf ( c&pf4 &mpk & &mpkEpS f )vuf&m[efrsm;omjzpf rsm;pGma&S;us[ef
vuPmr&SdaMumif;? xdkhjyif oxHkAk'omoemonf [dELt,l0g'aMumifh MoZmvTrf;rdk;aecJU[efwlaMumif;?
odjhk zpf ta&SaY wmiftm&Sohkd Ak'o
moem OD;pGmysEH ahHS &muf&v
dS mcJaU om ok0Pbrl t
d &yfonf oxHrk jzpfEikd f
aMumif; ordik ;f t,ltqwpf&yf &Scd yhJ gonf/ xdt
k ,ltqudk vufco
H rl sm;u oxH\
k a&S;usaom ordik ;f
[lonfrmS '@m&Drsm;udk tajccHxm;aom tpOftvm pGv
J ef;,HMk unfrrI sm;omjzpfonf[
l apm'u wufcUJ
Muygonf/ wu,f&adS eaom ordik ;f taxmuftxm;rsm;rSm c&pfEpS f (4 &mpk? 7 &mpk) taxmuftxm;rsm;
omjzpfonf[k wifjycJMU uonf/ oxHrk t
S r&0wDvuf&m[ef( c&pfEpS f 2 &mpkrS 5 &mpkEpS )f aMu;kyyf mG ;awmf
wpfqal wG&Y &dS jcif;aMumifh ,cifu oxHEk iS hf atmufjrefrmEdik if H *kyw
acwf (c&pf 4-7&mpkEpS )f taxmuf
txm;omawG&Y onf[al om ordik ;f t,ltqudk jyifqifEikd af yonf/ odMum;bk&m; pOfu
U iG ;f rsm;ESihf uvsmPD
odref rd w
d w
f ikd af usmufqpfyk rf sm;onf t&Sirf [mAk'a Cmo\ ygVt
d |uxmusr;f rsm;yg&adS om Ak'0 ifokyf
azmfZmwfuGufrsm;yifjzpf yk*HacwfwGif xdktpOftvmydkNyD; toHk;wGifus,fcJUaMumif;awGY&onf/ jrefrm
,Ofaus;rIwiG f Ak'0 ifZmwfawmfrsm;\ tcef;u@vGr;f rd;k xm;jcif;aMumifh [dEL jA[Pwd\
hk &mrm,eZmwf
awmfrsm;twGuf ae&mr&Sad y/ oxHo
k moemwGif [dEL MoZmvTr;f rd;k vQu&f o
dS nf[al om t,ltqrSm odMum;
bk&m;rSpOfu
U iG ;f ky<f ursm;udk od0ewfrif;ESihf &mrZmwfuu
G f okyaf zmfyrkH sm;tjzpf t"dyg ,af umuf rSm;,Gi;f cJU
jcif;aMumifhomjzpfaMumif; awGY&ygonf/
- 287 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
oxHw
k iG f a&S;a[mif;rGeaf usmufpmrsm; t<uif;tuset
f csKd &Y MdS u\/ ,if;wdt
hk euf Mwmyfausmif;pmESiUf
y@dwfausmufpmwdkhwGif rukw[laom rif;trnfyg&Sd\/ NrdKYwnf? eef;wnfjcif;? cHwyfaqmufjcif;? t
apmift
h a&Smufrsm;xm; NrKd u
Y u
kd muG,&f jcif; ponfh taMumif;rsm; a&;xd;k xm;onfU xdak usmufpm\ txuf
ydik ;f yg|b
d mom pmaMumif;rsm;wGif ]tm'dumav&uy&l }[laom pmyd'k u
f kd awG&Y ojzifh oxHo
k nf a&S;vGe;f av
Ny;D aomuvm ]&uy&l }trnfjzifU wnfwefch zUJ ;l aMumif; od&\/ if;yg|b
d mom pmaMumif;rsm;rSmyif ]earm
oAAk'g}[laom pmydk'fjzifhp ESpfusdyf&Spfqlbk&m;bGJYawmfrsm;udk a&;xm;aom ]tV0Dowd y&dwfawmf}
*gxmyg&\
dS / ,if;*gxmudk jrefrmESiUf od[Vkd Ef ikd if w
H w
hkd iG f &Gwq
f Mkd uNrjJ zpfaMumif; od&ygonf/ oxHNk rKd aY [mif;
acwfu od[Vkd Ef iS hf ul;vl;qufqrH &I cdS aUJ Mumif; taxmuftxm;wpfck jzpfygonf/
oxHak usmufpmrS ]rukw} [laom rif;trnfukd aemufvw
l u
hkd raem[ (rEl[m)[k tzwfrmS ;cJ[
U ef
wlonf[k ygarmuvpk u
f qdak yonf/ rdu
k u
f ,fatmifoiG u
f rl ]rukw}\trnfonf rkwr rif;qufukd
wnfaxmifol ]ru'l;} rif;\nDawmf ]ru'g}trnfjzpfEikd af Mumif;? xdaYk Mumifh if;oxHrk eG af usmufpmrsm;onf
yk*Hacwfxuf rapmEdkifaMumif;? rkwr rGefacwftaxmuftxm;omjzpfEdkifaMumif; tqdkjyKwifjycJUonf/
ppfppf ]rukw}ESi]hf rEk[m} onf vlwpfa,mufwnf; jzpfEikd o
f uJo
h Ykd wpfO;D pDvnf;jzpfEikd yf gonf/ if;y@dwEf iS hf
Mumyfausmufpmrsm;wGif &ufpaJG &xd;k xm;cJjU cif; r&Sad y/ tu,f ,if;wdo
hk nf oxHNk rKd Y ysuo
f ek ;f csed af &mufrS
a&;xd;k aom ausmufpmjzpfcv
UJ Qif rEk[mrif;ESihf oufqikd af yvdrrhf nf/ xdo
k rYkd [kwyf J oxHNk rKd Y pnfyifaumif;pm;
aepOf tcga&;xd;k xm;cJjU cif; jzpfcv
UJ Qif rukwonf rEk[mESihf xyfwjl zpfawmhrnf r[kwaf y/ oxHak usmufpm
vufa&;udk yk*aH cwfO;D rGeaf usmufpmvufa&;ESihf ,SOMf unfNU y;D c&pf 11 &mpk taxmuftxm;[k ausmufpm
ynm&Sirf sm; cefrh eS ;f MuonfrmS taMumif;ykwcd ikd v
f o
kH nf[k qdEk ikd yf gonf/ odaYk omf oa&acw&m ausmuftd;k td;k
ysLpmvufa&;ESihf yk*&H mZukr&ausmufpm ysLbmomvufa&;wdrYk sm;pGm uGv
J rJG rI &Sad Mumif; owdjyKqifcsizf ,
G f
jzpfygonf/
oxHak 'orSm rkwr auGyY ifv,f urf;d;k wef;wGif wnf&NdS y;D tdE,
d rS ta&SaY wmiftm&Sujkd zwf
wkyEf iS yhf ifv,fa&;aMumif; ukepf nfu;l oef;a&mif;0,fa&;vrf;aMumif;ay:wiG &f o
dS nf/ oxHrk S ta&Sb
Y ufohkd
bk&m;oH;k qlawmifMum;vrf;rSwpfqifh rJemrfjrpf0rS ;f ESihf rJacgijf rpf0uRe;f ay:'orsm;odYk ukeo
f ,
G af &;vrf;aMumif;
wpfo,
G v
f nf; ayguaf &mufvsu&f \
dS / xdaYk Mumifh oxHo
k nf c&pfEpS Of ;D umvavmufrpS ta&SaY wmiftm&S
a'otwGi;f ukezf vS,af &mif;0,f&m qdyu
f rf;NrKd w
Y pfcjk zpfz,
G &f ydS gonf/ tdE,
d ESihf ta&SaY wmiftm&Sa'twGi;f ukef
zvS,af &mif;0,f&m oH;k pGcJ aUJ om a&S;a[mif;aiG'*Fg;rsm;udk oxH?k bm;tH? 0if;uESihf usu
d o
m NrKd aY [mif;rsm;wGif
awG&Y &dS ygonf/ vuf&dS oxHNk rKd aY [mif;\ NrKd Y ;kd rsm;? usKH ;rsm;ESiehf ef;awmf&muke;f rsm;\ taetxm; udMk unfv
h Qif
rkwr yifv,fauGY a'otwGi;f ta&;ygaom rif;aejynf NrKd Y Bu;D wpfcjk zpfcaUJ Mumif; awGEY ikd yf gonf/
rkwr yifv,fauGY urf;d;k wef;rSm 80Hausmuf"avh (Laterite Culture) wpf&yf xGe;f um;cJyU gonf/
oxHNk rKd Y ;kd rsm;udk 80Htw
k cf syrf sm;jzifU wnfxm;jcif;? apwDyx
k ;kd rsm;udk *0Htw
k jf zifh aqmufvyk jf cif;? a'o
twGi;f *0Hausmufqpfyk w
f rk sm; awG&Y jcif;wdrhk mS oxHNk rKd aY [mif;\ xl;jcm;csu[
f k qdEk ikd yf gonf/ if;*0Htw
k rf sm;
\ oufwrf;udk cefrh eS ;f &ef cJ,Of;ygonf/ od&Yk mwGif *0Htw
k Ef iS w
hf v
JG suf awG&Y aom ajrrD;zkwf tkwcf syrf sm;onf
tvGeaf &S;usaMumif;udk if;tkwcf syyf g vufa&;pif;trSwt
f om;oauFwrsm;t& cefrY eS ;f Edik yf gonf/ oxHk
a'otwGi;f vufa&;piftw
k cf syrf sm;udk usu
d o
m? MuKH w?l 0if;u? t,ufonfr? Zkwo
f w
k ?f aumhxif;?
bm;tH? armfvNrKd i?f rk'EkH iS hf xm;0,f om*& NrKd aY [mif; tp&Sad om a'otESt
H jym; ae&mrsm;wGif awG&Y jcif;
aMumifU oxHak cwfNrKd Y jy,Ofaus;rI ysEYH w
hHS nf&&dS m e,fajrrSm rkwr yifv,fauGY wpfcv
k ;kH eD;yg; ysEYH o
hHS nf[k
- 288 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
qdEk ikd o
f nf/ odjhk zpf oxHNk rKd aY umif;pm;pOftcg rkwr yifv,fauGY 0ef;usiw
f pfcv
k ;kH \A[dck suf NrKd Y Bu;D wpf
NrdKYjzpfEkdifygonf/
azmfjyyg vufa&;piftw
k cf syrf sm; awG&Y aom rkwr yifv,fauG0Y ef;usi;f rS a&S;NrKd aY [mif;ae&m rsm;onf
yk*rH wdik rf u
D wnfaqmufxm;cJjU cif;jzpfonf/ oxkNH rKd aY [mif;wnfaqmufyrkH mS usu
d o
m? Zkwo
f w
k ?f aumhxif;?
uwdkufBuD;paom oxHkteD;0ef;usifrS NrdKYa[mif;rsm; wnfaqmufxm;yHkESifU qifwlaeygonf/ if;wdkh\
tjyif0ef;ywfvnf NrdKYdk;yHko@mefonf t0ef;t0dkif;yHkrsdK;jzpf\/ twGif;xyfrSm av;axmifhyHko@mef&Sd\/
if;twGi;f xyfrsm;udk t&pftxyf ta&twGurf sm;rsm; wnfaqmufxm;jcif;udv
k nf; awG&Y ygonf/ if;NrKd w
Y nf
tpOftvmudk oxHNk rKd aY [mif;wGif xyfraH wG&Y &dS jcif; jzpfygonf/ Oyrm - oxHNk rKd aY [mif;\ ajrmufbufNrKd Y ;kd udk
a&wGufvQif (5)xyfrQ&SdaMumif; awGY&rnfjzpfygonf/ a&S;NrdKYa[mif;BuD;rsm;\ twGif;xyfESifh tjyifxyf
NrdKYdk;txyfrsm;rsm; wnfaqmufxm;jcif; tpOftvmudk oxHkNrdKYa[mif;a'otwGif;om awGY&jcif;u
a'o\xl;jcm;csuw
f pf&yf[k qd&k ygrnf/ xdjhk yif oxHNk rKd aY [mif;ESihf teD;ywf0ef;usiaf 'orsm;wGif ok0Pbrl ad cwf
taxmuftxm;rsm;udkomru ordkif;rwifrDacwf taxmuftxm;rsm;vnf; awGY&SdcJhNyD;jzpfonf/ ,if;
taxmuftxm;rsm;onf atmufjrefrmEdik if H oxHak 'otwGuf yk*aH cwfxufapmonfU taxmuftxm;
rsm;yifjzpfonf/
- 289 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 290 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 291 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
uwdkufBuD;NrdKYdk; wpfae&m
- 292 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
oxHkajrmufbufNrdKYdk; wpfae&m
oxHk paomNrKd u
Y u
G rf sm;vkd opfyif? opfawm? O,smOf? aetdr?f wdu
k w
f m? ponfwhkd zH;k vTr;f xm;jcif;tvsO;f r&Syd J
awGY&rnfjrifuGif;rSm a&S;NrdKYa[mif;wpfck\ oabmobm0udk csufcsif;em;vnfoabmaygufapEdkifygonf/
oxHkNrdKY BuD;ay:xGef;vm&ef tajccHvlaerIukef;wpfckjzpf azmfxkwfay;oifUygonf/ xdkukef;ay:rS awGY&aom
tkwu
f ek ;f i,ftajcmufcu
k v
kd nf; erlemtjzpf wl;azmfoak woejyKrnfqykd gu oxHNk rKd aY [mif;acwf taxmuf
txm;rsm; &Edkifrnf[k arQmfvifU&ygonf/
oxHkNrdKYa[mif; uGif;qif;okawoetaMumif;t&mrsm;udk tNyD;rowfrD vGefcJUaom tESpfig;
q,fausmfu oxHkNrdKYudk jrefrmEdkifiHordkif;aumfr&SifrS AdkvfrSL;b&Sif? &efukefwuvdkvf ta&SYwdkif;&mZ0if
txl;l ygarmuq&mBu;D *st
D yd cf sv
f (k pf)wdEhk iS fU twlomG ;a&muf uGi;f qif;okawoejyKcaUJ om &efuek w
f uov
kd f
yx0Dygarmua'gufwma':oif;Munf (ordkif;aumfr&SiftzGJY0if)\ ]ok0Pblrd oxHkNrdKYa[mif;avhvm
csufrsm;}aqmif;yg; (ppfynm*sme,f? twGJ 3? trSwf 2? 1958 ck? ZGef? pm 146-153 )rS ed'gef;pmydk'fudk
aumufEIwfazmfjyvdkygonf/ 4if;aqmif;yg;wGif ] MumvQif taxmuftxm;rsm; aysmuf&awmhrnf} [k
tpcsDvQuf oxHkNrdKY\ tajctae? usHK;ESifU NrdKYdk;rsm;? eef;awmf&m? cHwyfa[mif; ponfwdkhudk 1958 ckESpf?
{NyDv 23 &ufaehrS 25 &ufaeh wGif jrefrmEdkifiHordkif;aumfr&Sif aumfrwDtzGJY0ifwpfOD; taejzifU
uGi;f qif;okawoejyKc&UJ ygonf/ yk*jH ynf&U iS t
f aemf&xmrif; oxHu
k kd ppfrufwu
kd cf u
kd o
f rd ;f ydu
k cf o
UJ nfU
c&pfou&mZf 1057 ckESpfrSp a&cJUonf&Sdaomf ESpfaygif; 901 ESpf&SdacsNyD/ rGefwdkhudk jrefrmrsm;
ppfrufatmifjrifNyD;cJUonfup oxHkNrdKYvnf; rif;aejynfrS a&GYavsm NrdKYi,fwpfcktjzpf
,ckwdkifatmifwnf&SdcJU&m vlaetqufrjywf&SdcJUjcif;? vltrsm; NrdKYtESHhaexdkifcJUMujcif;? rif;r&SdojzifU
NrdKYdk;? usHK;ponfwdkhvnf; jyKjyifrIr&SdcJUjcif; ponfUwdkhaMumifh usHK;rsm;aumMuayNyD? NrdKYdk;rsm;vnf;
tcsdKYae&mwdkh a&;a&;rQom awGhjrif& tcsdKYae&mwdkhum; vHk;0aysmufuG,faeonfudk awGY&Sd&
avonf/ ,cktcg NrdKYajrmufbuf&Sd NrdKYdk;rsm;teD;ywf0ef;usifwdkhESifU tcsdKYae&mwdkh NrdKYdk;wdkhwGif
*0Hausmufrsm;wl;aeMu&m ,ckuJhodkhom *krjyKyJxm;ygu MumaomfNrdKYdk;rsm;yg wjznf;jznf;aysmuf
uG,foGm;rnfudk pdk;&drfbG,f&mawGY&Sd&ayonf/
[l a&;om;wifjycJUygonf/
- 293 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 294 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
oxHNk rKd aY [mif; ajrmufbuf pwkwN rKd Y ;kd udk wl;NzKd xm;vQuaf wG&Y yHk
wpfae&mwGif wpf&moD ESpf&moDrQ okawoejyKNyD; ESpftMumBuD;qdkifiHxm;jcif;rsdK;vnf; r&Sd?
rjzpfaumif;ay/ ok0Pbrl d oxHNk rKd aY [mif;a'o[kqEkd ikd af om ppfawmif;jrpf0ESiUf oHviG jf rpf0Mum;&Sd a&S;a[mif;
ae&mtm;vHk; azmfxkwfNyD;rSom ok0Pblrdordkif; ay:vmrnfjzpfygonf/
oxHk[kqkdvQif acwfqufquf acwfBuD;ig;acwfrQ xif&Sm;atmif azmfxkwfay;&ygrnf/
(1)
bk&m;ryGifUrDumv? &aoUESifU odMum; wnfay;onfqdkaom NrdKYdk; (7)xyf? usHK;(7)xyfESifU
oxHkNrdKYrsm; (usdKuom? Zkwfokwf)/
(2)
bk&m;yGifUawmfrlNyD; <uvm w&m;a[mjcif;? qHawmfa0jcif;jyK&m oxHkNrdKY (bDpD-6&mpkESpf)
(okbdEe*&) (usdKufxD;dk;? ZGJuyif? Zif;usdKuf paom qHawmfbk&m;rsm;)?
(3)
bk&m;y&deAd m ef pH0ifNy;D aemuf tESp(f 300)ausmf wwd,o*Fg,emwiftNy;D ud;k wdik ;f ud;k Xme
odkh omoemjyKapvTwfpOf t&SifaomP ESifU Ow&wdkh <ua&mufawmfrlcJUonfqdkaom
oxHkNrdKY (okr0wD? ok0Pblrd) (omoemESpf 235? bDpD 309) (t,ufor? 0if;u?
wdkufukvm;)
(4)
t&Sifr[m Ak'aCmorax&f<uvmNyD; yd#duwfawmfrsm; qdkufa&mufvmcJUonfqdkaom
oxHkNrdKY (at'D 5 &mpk) (yd#uwfwdkufapwD? azmifawmfOD;apwDESifU,ckoxHkNrdKY&SdNrdKYa[mif;)
(5)
yd#uwfawmfrsm;udk taMumif;jyK yk*Htaemf&xmrif;u wdkufcdkufodrf;,l&onfqdkaom
oxHkNrdKY? (at'D 11 &mpk) (,ck oxHkNrdKYdk;ESifU cHwyfukef;rsm;)
[l oxHkacwfBuD; (5)acwf&SdcJUaMumif; tpOftvm rSwfom;vmcJUMuygonf/ ,if;tpOftvmqdkdk;pum;
rnfrQ rSefuefaMumif; acwfopfodyHenf;us okawoejyKjcif;u tajz&may;&rnfjzpfonf/ odkhrSom
ok0Pblrd trSefjzpfaMumif; oufaoxljyEdkifayvdrfUrnf/
,cktcg acwfopfordkif;ynm&SiftcsdKYu ]oxHk[lonf wu,fyifr&Sd? pdwful;xJwGifom&Sdonf}
[kqdkygonf/
- 295 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
oxHNk rKd Y ;kd ta&SaY jrmufaxmifaU e&modhk jrefrmordik ;f tzGYJ ESiUf ordik ;f okawoeuGi;f qif;tzGYJ
qdkufa&mufvmcJUpOf
For the historical reality is that
Sona and Uttara had nothing to do with the )origin of Theravade Buddhism in
Burma ..... there was no conquest of Thaton by Aniruddha in 1057; and as a consequence
Lower Burma did not "Civilize" Upper Burma
ponfjzifU a&;om;wifjyvmonfudk awGY&ayonf (Aung Thwin, The Mists of Raman~n~a, the Legent
that was Lower Burma, Honolulu, University of Hawai Press, 2005-p 321)
tcsKYduvnf; taemf&xm (tek'a'0) wdkufcdkufcJUaom oxHkonf atmufjrefrmEdkifiHrS oxHkNrdKY
r[kwfaMumif;? ,ck ,dk;',m;(xdkif;)EdkifiH euGefyxkrfNrdKYomvQif jzpfaMumif; (Tha Hla, Dr, Thaton and
Nokorn Pathom, SHIROKU, No 16, Kyoto, 1981) a&;om;azmfjy jyefonf/ tusdK;qufum; ok0Pblrd
onf ,ckxdkif;EdkifiHyifjzpfonf[laom tajzxGufcJUygonf/ odkhjzifU jrefrmwdkh *kPf,l0ifU<um;cJUMuaom
Ak'bmom,Ofaus;rItajctjrpf ok0Pblrd? oxHkNrdKYa[mif;onf wdrfjrKyfae&mrS aysmufuG,fvkvkjzpf&
ygonf/ jyefvnfazmfxkwf&ef? xdef;odrf;apmifUa&Smuf&ef wm0efonfvnf; ao;i,fvSrnfr[kwfay? tcsdef?
aiGaMu;ESifU uRrf;usifolrsm;vdktyfygrnf/
,cktcg a&S;NrdKYa[mif;a'orsm;onf c&D;oGm;vkyfief;ESifUvnf; qufEG,faeNyD;? oxHka'oonf
usdKufxD;dk;bk&m;zl;c&D;pOf? armfvNrdKif? bm;tH paomjynfe,fNrdKY BuD;rsm; c&D;pOfvrf;aMumif; usa&muf
wnfonfjzpf&m? ok0Pblrdacwf a&S;a[mif;ae&mrsm;udk azmfxkwfay;Edkifrnfqkdygu ,Of;aus;rItarGtESpf
xdef;odrf;apmifUa&Smufa&; vkyfief;omru c&D;oGm;vkyfief;twGufvnf; taxmuftyHUjzpfapEdkifayvdrfhrnf/
- 296 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
usKd uo
mNrKd aY [mif; bk&m;wpfaxmifuek ;f rS 80HapwDwpfqu
l kd rjyKjyifraD wG&Y pOf
tcsdKY NrdKYa[mif;rsm;onf vrf;rBuD;ESifU uGmvSrf;aeao;ojzifU qufoG,fa&;cufcJvsuf&Sd\/ 4if;wdkh
ay:xGufvmap&ef vrf;opf? vrf;aumif;rsm; azmufvkyfjcif;? c&D;onfrsm; emaepm;aomufp&m aexdkifcif;
pDpOfay;jcif;rsm;vnf; r&Sdrjzpf vdktyfrnfjzpfygonf/ a'ocHjynfolrsm; todynmwdk;yGm;a&;ESifU a&S;a[mif;
ypn;f xde;f odr;f apmifaU &Smufa&;twGuf a'otwGi;f jywdu
k if ,f(Site Museum)rsm; wnfaxmifay;jcif;vnf;
vdt
k yfygrnf/ oxHw
k iG f a&Tpm&Hb&k m;jywdu
k Ef iS Uf ausmufpmHo
k m&S
d a&S;a[mif;jywdu
k rf &Sad o;ay/ Zkwo
f w
k w
f iG f
usdKufxD;apmif;&ifjyifESifU wGJvsuf*0Hjycef;wpfck&Sd\/ usdKufxD;aqmif;bk&m; qifwyfjrif;wyfwdkhESifU NrdKYdk;rsm;
Munfhp&m&Sd\/ usdKuomESifU 0if;uwGif jywdkufr&Sdao;ay/ usdKuombk&m;wpfaxmifukef;rSm obm0twdkif;
jywk d u f w pf c k o zG , f wif U w ,f p G m &S d usd K uf u om Nrd K Y a [mif ; ES i f h w G J N yD ; c&D ; oG m ;{nf U o nf r sm;
vnfywfMunfUIp&mjzpfatmif zefwD;ay;oifUygonf/
oxHkonf yk*HrwdkifrDu NrdKYawmfwpfckjzpfaMumif; tjiif;yGm;bG,fr&Sdyg/ ajray:awGYtaxmuftxm;
rQavmufESifUyif ausmufacwfrSaMu;acwf? oHowKacwfrsm;tqifUqifU vlaerIrjywfrvyf&SdcJUaMumif; cefhrSef;
Edkifayonf/ ydkrdkckdifrmaom taxmuftxm;rsm;jzifU oxHkNrdKYa[mif; ordkif;azmfxkwfa&;twGuf vHkYvpdkuf
xkwfBudK;yrf;Mu&efom vdktyfygonf/
- 297 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
ed*;kH
rGefvlrsKd;wdkYonf c&pfESpftpOD;ydkif;umvrSp ppfawmif;jrpfESifhoHvGifjrpf ESpfoG,fpyfMum;a'owGif
&mrna'o[kac:aom rGefrif;jynfaxmifwpfckudk wnfaxmifvsuf twnfwusaexddkifvmcJhMuygonf/
if;rGefjynfaxmif\ A[dkcsufronf ok"r0wDac: oxHkjynfyifjzpf ok0Pblrd odkYr[kwf ]a&Tajr}[l
vnf;ac:Mu\/ ok0PblrdqdkonfrSmvnf; b*Fvm;yifv,fauGY ywf0ef;usifa'oudkvnf;aumif;? ta&SY
awmiftm&Suek ;f wGi;f ydik ;f wpfcv
k ;kH udak omfvnf;aumif; &nfeT ;f ajymqdrk rI sm;&Syd gonf/ tpOftvmqdpk um;t&
Ak'b
&k m;&Siv
f ufxufrpS oD[&mZmrif;onf ok0Pbrl Nd rKd aY wmfukd wnfaxmifco
hJ nf[q
k \
kd / oD[Vkd &f mZ0if
wpfapmifjzpfaom ]r[m0Ho} usr;f c&pfEpS t
f BuKd 3 &mpkEpS t
f wGi;f t&Siaf omPESihf t&SiOf w&rax&fwYkd
Bu;D rSL;aom Ak'o
moemjyKtzGo
YJ nf ok0Pbrl o
d Ykd qdu
k af &mufvmcJNh y;D omoemjyKawmfral Mumif;azmfjyxm;\/
&mZm"dywd ("rapwD) rif;Bu;D \ uvsmPDord af usmufpmwGif aomPESiOhf w&rax&fwYkd qdu
k af &mufvmcJah om
ok0Pbrl Nd rKd aU [mif;ae&mudk ]aCmVrwu
d } ac: wdu
k u
f v
k m;NrKd aU [mif;jzpfaMumif;? ,ckb;D vif;NrKd eY ,fauvmo
awmifajc&if;? oxHkrSrdkif (30) cefYtuGm&Sd t,ufor&Gm&SdaMumif; azmfjyxm;onf/
rSefeef;r[m&mZ0ifawmfBuD;wGif oxHkNrKdYrS t&Sifr[mAk'aCmorax&fBuD;onf at'D 400 cefh
oD[dkVf (oD&dvuFm) odkY <uoGm;awmfrlNyD; Ak'yd#uwfusrf;pmrsm;udk rGefbmomtu&mjzifh a&;ul; oxHkodkY
yifhaqmifawmfrlcJhaMumif; azmfjyyg&Sdonf/ if;rax&fBuD;ESifhywfoufaom ordkif;taxmuftxm;rsm;tay:
orkid ;f ynm &Sit
f csKu
Yd 'G[
d oHo,pdwjf zifh oH;k oyfa0zefcMhJ uonf/ odaYk omfvnf; ysLa'oESihf rGew
f aYkd 'owGif
c&pfESpf 5 &mpk ax&0gAk'bmomxGef;um;aecJhaMumif; a&S;a[mif;okawoetaxmuftxm;rsm;
oufaocHvsuf&Sdonf/ rSefeef;r[m&mZ0ifawmfBuD;u qufvuf yk*HjynfrStaemf&xmrif;BuD; (10441077) onf oxHkudk ppfcsDwufwdkufcdkufNyD; oxHkbk&ifrEk[mrif;udk atmifjrifaomtcg rif;ESifhwuG
yd#uwfawmf tpHkoHk;q,fudk yk*HjynfodkY,laqmifoGm;aMumif;? xdkpOftcgrSp oxHkjynfonf yk*HEdkifiH\
vufatmufwGif at'D 13 &mpkESpftxd usa&mufoGm;cJhaMumif; azmfjyygonf/
rGefNrdKUawmfa[mif; t<uif;tusefwdkYonf rkwryifv,fauGYywf0ef;usifa'o tESHhtjym;wnf&Sd
aeygonf/ 1970 jynfhvGefESpfrsm;twGif; opfawmXmeTefMum;a&;rSL;OD;atmifjrifh (opfawm"gwfyHktif*sif
eD,m) onf aumif;uif"gwfyHkrsm;udk zwfIavhvmNyD;vQif rkwryifv,fauGYywf0ef;usifa'o&Sd usKduom?
wkduvm;? Zkwfokwf? oxHk? prge*kd (arSmfbD)? NrdKYa[mif;BuD;rsm;ESifh aumhxif;? ppfawmif;? vdyfcHk;? uuwpf?
rkoif? ZGJ*vm? r&rf;ukef;? uwkdufBuD;? uwkdufuav;? qifjzLuRef;tp&Sdaom NrdKYa[mif;ukef;i,frsm;udk
azmfxkwfay;cJhygonf/
usKduom (ajrmufvwDwG'f 17 'D*&D 21 rdepfESifh ta&SYavmif*sDwG'f 96 'D*&D 51 rdepf) onf
rkyv
ifEiS hf usKu
d x
f b
dk w
l mwkt
Yd Mum;&S\
d / NrKd aY [mif;\tjyifNrKd Y ;kd onfyo
kH @meftwdtusrqkEd idk af om tvsm;
&Sn0f ef;0kid ;f onft
h oGi&f o
dS nf/ t&G,t
f pm;rSm tvsm; ta&SEY iS t
hf aemuf 2500 rDwmcefEY iS t
hf eH awmifajrmuf
1000 rS 2000 rDwmcefY&Snfvsm;us,f0ef;onf/ ta&SUbufydkif;rSm us,fjyefYtaemufbufokdY usOf;ajrmif;
oGm;Ny;D yifv,fauGu
Y rf;k;d tpyfoaYdk &mufonf/ twGi;f xyfNrKd Y ;dk rsm;onf (7) xyfcef&Y \
dS / if;NrKd aY xmifrh sm;onf
auG;0kdufaevsuf&Sd\/ tus,fqHk;twGif;xyf NrdKYuGufonf tcsif; 750 rDwmcefY&Sd\/ tv,fA[kdwGif
usKdufcEHk[k bGJYtrnfwGifvsuf&Sdaom apwDwpfqltm; 0ef;&Hxm;vsuf&Sdonf/
usKu
d o
mNrKd aY [mif;onf txl;ojzifh pdw0f ifpm;zG,af umif;aom a&S;a[mif;okawoeESihf orkid ;f qkid f
&m ae&mwpfcyk ifjzpfygonf/ tb,fah Mumifq
h adk omf if;\ NrKd u
Y u
G yf o
kH @mefx;l axGqef;jym;yHEk iS hf xkNd rKd aY [mif;udk
- 298 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 299 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
- 300 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
OD;pH0if;
ordkif;okawoe
2013ckESpf? Zefe0g&Dv? (6)&uf(we*FaEGaeh)
- 301 -
ok 0 P bl rd
ok aw o e
--usrf;udk;pm&if;
udkudk
cifarmifBuD;
cspo
f ed ;f ? OD;?
aiGaiGp;kd ? a':
pH0if;? armif?
pH0if;? OD;?
pH0if;? OD;?
pH0if;? OD;?
pH0if;? OD;?
wifarmifaxG;? OD;
wifarmifaxG;? OD;?
wifvSaomf
- 302 -
ok 0 P bl rd
awmifaygufq&mawmf
OD;puygv
Edik cf ifarmifav;? OD;?
ynm? OD;?
armifarmifou
kd ?f OD;?
armifb;l ? OD;?
rkwr NrKd ?Y 45 ck ppfwrf;
jr? OD;(1961)
jrifaU tmif? OD;
jrifo
U ef;aiG? OD;?
jrifah tmif? OD;(1978)?
jrifah tmif? OD;(1975)?
rSefeef;&mZ0ifawmfBuD;?
&nfped ?f OD;?
ok aw o e
Ak'o
moedu yx0Dusr;f Bu;D ? &efuek ?f e'D{&ma&mifpykH EkH ydS w
f u
kd ?f
('kwd,tBudrf)(1985)
- wdrjf rK yaf ysmufu,
G af eonfh rGew
f \
Ykd NrKd jU yEdik if rH sm;? &efuek ?f a&Tjynfph kH
atmhzq
f uf? 1999/
- rkwr&mZ0ifaygif;csKyfESifh rkwrppfwrf; pma[mif;usrf;? oxHkNrdKU?
ok0P0wD yd#uwfyEkH ydS w
f u
kd /f (1927)
- oxH&k mZ0ifaygi;f csKyu
f sr;f Bu;D ? oxH?k ok"r0wD yHEk ydS w
f u
kd ?f 1927/
- ZrL'DyOaqmif;usr;f ? &efuek ?f jrefrmEdik if H okawoetoif;
(wnf;jzwf)/ (1960)
- 1957-58 ckESpf? a&S;a[mif;okawoenTefMum;a&;0ef\ESpfcsKyf
tpD&ifcpH m? &efuek ?f a&S;a[mif;okawoeXme/ (1958)?
- jrefrmha&S;a[mif;&mZ0ifEiS hf ,Ofaus;rIoak woe? &efuek ?f ynmeEm
yHEk ydS w
f u
kd /f (1962)
- taemf&xmrwdik rf u
D jrefrmESikd if ?H &efuek ?f yk*pH mtkyw
f u
kd /f 1971?
- oxHNk rKd aU [mif;? yxrtBurd ?f wlazmfoak woevkyif ef; tpD&ifcpH m?
(1999-2000) ckEpS ?f wl;azmfrXI mepk (atmufjrefrmjynf)? 2000
ck? Zefe0g&D 4 &uf/ (2000)?
- yJc;l cdik f ol&o
J rdeu
f rG ;f qdyo
f Ykd uGi;f qif;okawoec&D; tpD&ifcpH m?
jrefrmEdik if H ordik ;f aumfr&Si?f 1970/
- a&Tarma"m&mZ0ifordik ;f ? rEav;? yd#uwfawmfjyefyY mG ;a&;Xme/
- trsKd ;om;pmMunfw
h u
kd ?f aytrSw-f 2272/
- a&S;a[mif;tkwcf u
G f yk yf mG ;qif;wkawmfrsm;? yxrwG?J &efuek ?f wuov
kd f
yHkESdyfwdkuf/
- ok0Pbrl d wl;azmfru
I kd acwfcjJG cif;?
- uvsmPDygVad usmufpm jrefrmjyef (vufa&;rl)
rGejf ynfe,faeh? txde;f trSwpf mapmif? 1977? rwfv
- ]ok0Pbrl Nd rKd aY [mif; ordik ;f taxmuftxm;}? wuov
kd f ynm
ya'ompmapmif? twGJ 12? tydik ;f 1? Pufwifbm? 1978/
- ]ok0Pblrd odkYr[kwf wdrfjrKyfaeaom a&S;a[mif;a'owpfck}?
jrefrma&S;a[mif;,SOaf us;rIoak woe? &efuek ?f atmifcsr;f om yHEk ydS f
wdkuf/
- yxrwG?J rdwv
D mNrKd ?U rdb*kPf yd#uwfyEkH ydS w
f u
kd ?f 1956/
- ]vif(ef),ef(if)ESihf qufpyfaom a&S;a[mif;jrefrmEdik if o
H rdik ;f wpf&yf}?
oef;xGef; 75arG;aeYvufaqmif &Sm&SmazGazGjrefrmordkif;twGJ- 2?
&efuek ?f ode;f xdu
k &f wemyHEk ydS w
f u
kd ?f 1999/
- 303 -
ok 0 P bl rd
&nfpdef? OD;?
ok aw o e
a&Taemf?armif?ppfuJawmfrif;? -
rGef&mZ0ifESifhapwDawmfordkif;aygif;csKyf? &efukef?
[Hom0wDowif;pmwdkuf? 1899/
vJv
U 0UJ if;? a':?
- oxHkNrdKYa[mif;?
&efuek w
f uov
kd f pde&f wkcef;rwGif zwfMum;aomokawoepmwrf;
rsm;/ (19-20)? 2006? Zefe0g&/D
vlaz0if;? OD;(1958)
- uvsmPDrGefausmufpm? &efukef? a&Todef;yHkESdyfwdkuf? 1958?
(wnf;jzwfjyefqdk)/
vSwif? OD;(v,fw)D (1962)? - a&Tpm&Hordik ;f ? &efuek ?f *ErmyHEk ydS w
f u
kd ?f 1962/
omvS? a'guw
f m(1956)
oif;Munf? a':(1985)
oef;xGe;f ? a'guw
f m?
oef;xGe;f ? a'guw
f m?
oef;xGef;? a'gufwm
atmifjrif?h OD;?
(opfawm"gwyf ?kH tif*sif
atmifaomf? OD;?
eD,m)
{ausm?f OD;?
{ausm?f OD;?
- 304 -
ok 0 P bl rd
-A Modern Chinese
ok aw o e
- 305 -
ok 0 P bl rd
-Maung Mya,
-Myint Aung
-Wales, Quaritch,
-Wheatly, Paul
ok aw o e
- 306 -