31.

LISABONSKI (REFORMSKI) UGOVOR -Poslije neuspelog pokuaja usvajanja Ustava1, Evropska unija je nastavila proces reformi i revizije osnivakih ugovora. Krajem 2007. godine (13. decembra) u Lisabonu je zakljuen ugovor o izmjenama i dopuna osnivakih ugovora (Lisabonska povelja)2koji umnogome preuzima odredbe iz Ustava koji nije stupio na snagu. -Osnovna razlika izmeu Lisabonskog ugovora i Ustava ogleda se u tome to prvi ne odreuje sebe kao ustavni akt. Stoga se u ovom ugovoru koristi drugaija terminologija od one u Ustavu ministar spoljnih poslova postao je visoki predstvanik, a preimenovani su nazivi pravnih akata iz Ustava ua Evropu. -Odredbe o suprematiji prava Evropske unije predviena u Ustavu za Evropu izostavljena je. Umjesto te odredbe Konferencija predstavnika vlada drava lanica usvojila je Deklaraciju o prvenstvu u kojoj se podsjea da na osnovu stalne sudske prakse Suda pravde Evropske unije, ugovori i pravne norme koje je je usvojila Unija na osnovu Ugovora imaju prednost u odnosu na pravo drava lanica, pod uslovima utvrenim navedenom praksom. -Pored toga Konferencija je odluila da uz ovaj finalni akt aneksira miljenje Pravne Slube Saveta o toj prednosti iz od 22. juna 2007. godine. Prema tom miljenju Iz sudske prakse Suda pravde proizilazi da to to prednost ima komunitarno pravo predstavlja jedan od osnovnih principa navedenog prava. Po Sudu, ovaj princip je vezan za specifinost prirode Evrospke zajednice. U vrijeme donoenja prvih odluka koje ine ovu sudsku praksu to prvenstvo nije bilo navedeno u ugovoru. Isti je sluaj i danas. injenica da princip prvenstva nee biti upisan u budue ugovor nee nita promjeniti u egzistenciji ovog principa niti u vaeoj sudskoj praksi Suda pravde. -S obyirom na to da postojei osnivaki ugovori, iako izmjenjeni i dopunjeni, ostaju na snazi, ovaj Ugovor iy Lisabona se predstavlja kao revizioni ugovor, zbog ega se i naziva Reformski ugovor ( Reform Treaty). Konano, dve godine nakon njegovog potpisivanja, Lisabonski ugovor je stupio na snagu 1. decembra 2009. godine. Reformski ugovor se sastoji iz dva dela. - Prvi dio sadri izmjene i dopune Ugovora o Evropskoj unji, - Drugi deo sadri izmene i dopune Ugovora o Evropskoj zajednici, koji je preimenovan u Ugovor o funkcionisanju Evropske unije (Treaty on the functioniing of the Europan union). Prema tome, stupanjem na snagu Reformskog ugovora prestale su da postoje evropske zajednice, Evropska unija je dobila status pravnog lica, a postojee osnivake ugovore zamjenili su : 1 Ustav nije stupio na snagu, jer na referendumima odranim u Holandiji i Francuskoj 2007. godine veina glasaa se protivila usvajanju ustava. 2 OJ C 306/01 Reformisani Ugovor o Evropskoj uniji i Ugovor o funkcionisanju Evropske unje. Stupanjem na snagu Lisabonskog ugovora dolazi do uruavanja modela tri stuba na kojem je, sve do tada, poivala Evropska unija. Naime, sada EU poiva 2 na dva stuba. Prvi stub ine dva ugovora: Ugovor o EU i Ugovor o funkcionisanju EU, dok drugi stub i dalje ostaje isti saradnja u oblasti spoljne politike i bezbednosti.Trei stub pravosue i unutranji poslovi se integrie u I stub, drugim rijeima, materija treeg stuba se iz Ugovora o Evropskoj uniji ukljuuje u Glavu IV Ugovora o funkcionisanju EU, zajedno sa odredbama o imigraciji, azilu, i saradnji u graanskim stvarima. -Najvanije novine u materiji pravosua i unutranjih poslova (nekadanji trei stub) ogledaju se u sledeem: dolazi do irenja nadnacionalne metode odluivanja na saradnju u krivinim stvarima u kojima Evropski parlament dobiva zakonodavnu ulogu, dok e se u Savetu ministara odluke moi donositi kvalifikovanom veinom. akti koji su se donosili u okviru treeg stuba okvirne odluke i drugi akti prestaju postojati. U tom smislu verovatno je najvanija promena da ulogu odluka preuzimaju direktive, sa svim interprativnim psoledicama koje iz toga proizilaze. Odredba lana 34 prema kojoj okvirne odluke i odluke ne mogu imati direktno dejstvo prestaje postojati, a materiji iz oblasti policijske i sudske saradnje se priznaje direktno dejstvo u pravnim poretcima drava lanica. nadlenost Suda pravde iri se na sve predmete iz podruija saradnje u pravosuu i unutranjim poslovima. -Ugovor iz Lisabona zadrava princip subsdijarnosti u odnosu izmeu EU i drava lanica koji je postojao izmeu Evropske zajednice i drava lanica. - Povelja o osnovni pravima je proglaena istog ranga kao i osnovaki ugovori, a predviena je i mogunost pristupanja Evropske unije Evropskoj konvenciji za zatitu ljudskih prava. -Najznaajnije novine koje je Reformski ugovor preuzeo iz neusvojenog Ustava su: Novi reim odluivanja kvalifikovanom veinom u Savetu-dvostruka veina (55% drava+65 % stanovnitva EU). irenje domaaja veinskog odluivanjau Savetu (kvalifikovanom veinom) u okviru zakonodavnog postupka-primenjuje se u etrdesetak novih sluajeva, ili oblasti, ukljuujui: poljoprivredu i ribarstvo, socijalno osiguranje radnika migranata i samozaposlenih migranata, sloboda kretanja samozaposlenih lica, kao i pitanja azila, imigracije, saradnja policije i pravosua u krivinim stvarima. Naglaenija uloga Evropskog parlamenta pri usvajanju akata i preduzimanja mera u odreenim oblastima-ukljuujui pretvaranje savjetodavnog miljenja u veto. Posebno statuiranje nekoliko sluajeva u kojma institucije Unije mogu donositi pravno-obavezujue akte-tzv. novi pravni /ustavni osnov zakonodavnog delovanja Unije. Uspostava funkcije stalnog presedavajueg, odnosno predsednika Evropskog savjta-dvoipogodinji, jednom obnovljeni mandat 3 Uspostava jedinstvene funkcije Visokog predstavnika za spoljnu i bezbedonosnu politiku EU-umesto postojeih funkcija Visokog predstavnika i lana Komisije zaduenog za spoljne poslove; Smanjenje broja lanova Komisije od sadanjih 27 na 15 Izriito statuiranje pravnog subjektiviteta Evropske unije Izriito regulisanje mogunosti istupanja iz Unije Redefinisanje strukture Evropskog suda-tu instituciju bi inile: Sud pravde, Opti sud, kao preimenovani postojei Sud prve instance, i specijalizovani sudovi, s tim da je broj generalnih pravozastupnika povean sa postojeih osam na jedanaest. Novi organ, koji jeste postojao u praksi, ali nije izriito bio propisan osnivaki ugovorima - Evropski savet, sada je izriito priznat odredbama Lisabonske povelje. Evropski savjet se sastoji od efova drava ili vlada i predsjednika Komisije. Nadlenost mu je da se stara o spoljnoj i bezbjednosnoj politici, a po pravilu odluuje konsenzusom. Kada je u pitanju novi reim odluivanja kvalifikovanom veinom u Savetu, vano je napomenuti da e se on primjenjivati tek od 2014 godine. Da bi odluka bila usvojena za nju mora glasati 55% lanova Saveta ministara plus pozitivan glas 15 drava lanica koje obuhvataju najmanje 65% populacije EZ. Pored kvalifikovane veine, postoji i kvalifikovana manjina (manjina koja moe da blokira donoenje odluke, bez obzira na postojanje veine, koja se sastoji od etiri drave lanice iji su glasovi ekplicitno protiv. -Evropski parlament moe imati maksimalno 750 poslanika, i to tako to drave mogu imati najmanje 6 (Luksemburg), a najvie 96 poslanika (Nemaka). Nakon stupanja na snagu Sporazuma iz Nice Evropska komisija je bila sastavljena od po jednog predstavnika svake drave lanice. Ovakva preraspodela mjesta u Komisiji vaie sve do 1. novembra 2014. godine kada e broj lanova Komisije odgovarati broju od 2/3 drava lanice, ukljuujui i predsednika Komisije. lanovi Komisije e se birati po ustanovljenom redosledu, po principu rotacije, iz drava lanica. Savjet ministara ima ovlaenje da promjeni broj lanova Komisije. REZIME INSITUCIONALNOG RAYVOJA EVROPSKE UNIJE - est decenija je dosad tekao proces institucionalnog perastanja tri ekonomske zajednice ( koje je osnovalo est zapadnoevropskih drava poetkom 50-tih godina prolog veka), u ekonomsko politiku zajednicu dvadesetsedam drava, odnosno neto manje od pola milijarde ljudi (na prostoru koji see od Baltika na sjeveru, Atlantika na zapadu, Crnog mora na istoku i Egeja, odnosno Sredozemnog mora na jugu). -U pitanju je proces zapoet potpisivanjem Ugovora o Evropskoj zajednici za ugalj i elik (1951), a nekoliko godina iza toga Ugovora o Evropskoj ekonomskoj zajednici i Ugovora o Evropskoj zajednici za atomsku energiju (1957). U okviru ove tri Zajednice tekao je proces gotovo besprimjernog ekonomskog povezivanja evropskih drava, ali i sve ire politike saradnje formalizovane Ugovorom o Evropskoj uniji iz 1992. godine-tzv. Mastrihtski ugovor. -Za razliku od ovih Ugovora koji se nazivaju Osnivakim ugovorima, drave lanice su zakljuile i nekoliko ugovora o izmenama i dopunama Osnivakih ugovora. U pitanju su: -Jedinstveni evropski akt (1987), 4

-Amsterdamski ugovor, zakljuen 10-ak godina nakon toga (1997) i - Ugovor iz Nice (2001), koji se nazivaju revizionim ugovorima jer prilagoavaju i dograuju institucionalno-pravni okvir integracionog procesa. -Nakon neuspjelog usvajanja Ustava, na zasjedanju Evropskog savjeta u Lisabonu sredinom oktobra 2007. godine utvren je tekst Reformskog ugovora, koji je stupio na snagu 1. decembra 2009. godine. Reformskim (Lisabonskim) ugovorom menjaju se i dopunjuju dva postojea ugovora: Ugovor o Evropskoj uniji i Ugovor o Evropskoj zajednici, pri emu je ovaj drugi bio preimenovan u Ugovor o funkcionisanju Evropske unije.