Professional Documents
Culture Documents
Tema:Teoria e Shpenzimeve
Punoi: Mentori:
Bertan Elezi Naser Rahimi
Tetovë 2008
Përmbatje
Hyrje…………………………………3 – 5
Ndarja e shpenzimeve…………….6 - 7
Shpenzimet fikse………………….7 - 11
Shpenzimet variabile…………….12 - 17
3
Hyrje
3
Si diciplinë mësimore, ekonomia e ndërmarrjes na njofton me të ariturat e reja
shkencore në lëmin e vet,pranon njohuri të vërtetuara shkencore dhe mëson për
cdo gjë që është e rëndësishme për ngritjen bahkëkohore të ekonomistve.
Ekonomia e ndërmarrjes njëkohësisht është diciplinë teorike dhe
praktike.Rëndësia e saj teorike qëndron në atë se bën përkrahjen e njohurive
ekzistuese dhe tenton në zgjerimin e mëtutjeshëm gjer në aritjen njohurive të reja
,kurse rëndësia praktike në fakt niset nga problemet ekzistuese të ndërmarrjes dhe
se në praktikë bën mbikëqyrejn e rregullsisë së hipotezave dhe njohurive.Këtë
lidhshmëri dhe varshmëri të ndërsjellë të teorisë dhe rëndësi praktike të ekonomis
së ndërmarrjes.
Lënda e kësaj discipline shkencore në radhë të parë është e përcaktur nga vetë
emri I saj, e pastaj nga problemet e përgjithshme ekonomike dhe njohuritë e për të
gjitjë ndërmarrjet pa marë parasysh ndryshimet në mes tyre si lëndën e
afarizmit,format e tyre organizuese,karakterin e pronsisë, madhesisë ose dicka
tjetër.
Detyrë e ekonomisë së ndërmarrjes është që të ofroj njohuri fundamentale për
një afarizëm të sukseshëm të ndërmarrjes, ti sqarojë dukuritë ekonomike në
veprimtarinë e vet dhe të mundësoj vendoshmëri në afarizëm.
Qëllimi I ekonomisë së ndërmarrjes si diciplinë shkencore është që të nxisë
inciativën dhe të zhvillojë punë në lëmin e ekonomizmit të ndërmarrjes dhe si
diciplinë mësimore të shkolloj dhe aftësoj ekonomistë dhe udheheqës-menaxher
për nevojat e ndërmarrjeve,institucioneve dhe organizatave tjera.
Ekonomia e ndërmarrjes ndahet në disa pjesë edhe atë:
-Ekonomia e ndërmarjes së përgjithshme
-Ekonima e ndërmarrjes së vecantë
-Sipas veprimtarisë ekonomike të rpodhimit
-Sipas funksioneve afariste
3
-Sipas kriterit të kombinimit etj.
Pagesa e faturave për furnizim me lëndë të parë,materialin ndihmës,shpenzimet e
rymës,telefonit,qirasë,etj jane veprime te zakonshme të cdo ndermarrje e cila e
zhvillon aktivitet ekonomik.Ndermarrja nuk mund ti kryen asnjërën nga këto punë
dhe shumë punë te tjera të kësaj natyre nëse nuk ka mjete financiare.Secila
ndërmarrje ben shpenzime pa mar parasysh madhësinë apo veprimtarinë të cilën e
kryen.Me shpenzimet ballafaqohen njëlloj edhe firmat të cilat realizojnë rezultate
positive financiare,ashtu edhe ato të cilat realizojnë rezultat negative financiar.
Çka në të vërtet paraqesin shpenzimet?Shpenzimet paraqesin te dalura te
ndërmarrjes në formë të mjeteve financiare.Detyrimet mund të jenë te ndryshme
sikurse që janë:detyrime ndaj furnitorëve nga të cilët ndërmarrja është furnizuar
me lëndë të parë,detyrime ndaj bankës ku ndërmarja ka huazuar kredi,detyrime
ndaj puntorëve,detyrime në emër të harxhimit të energjisë
elektrike,ujit,amortizimit,tatimeve etj.Prashpenizmet kanë të bëjnë më pagesat e
ndryshme të cilët ndërmarja I apguan me rastin e angazhimittë faktorëve të
prodhimit.Shpenzimet,pra,janë elementet e harxhuara në procesin e prodhimit të
shprehura në vlerë pa marë parasysh rezultatin afarist,të cilët janë sirezultat dhe
pasojë e njësive të realizuara prodhuese në afarizmin e ndërmarrjes.
Në literaturën ekonomike ekzistonnjë numër i madh I përkufizimeve,por këtu dotë
vecojmë disa prej tyre:
Eugen schmalenbach-u:shpenzimet I përkufizon si vlerë e harxhuar për
prodhimin e sasive të caktuara të njësive prodhuese,kurse K.Melleroëicz:si
harxhim i të mirave materialepër realizimin e njësive të caktuar të
efekteve(sipasS.Kkukuleqës,1963).
Shpenzimet,sipas sh.Bbiqit,paraqesin shlyerje me vetëdije në procesin e
prodhimit dhe atë,me qëllim që,në vend të tyre,të fitohen prodhime më të dobishme
apo efekte të tjera,ëe do të thotë”mbivlera të punës,në realitet,rrogat e
3
puntorëve,dhe bruto rroga që u takon puntorëve ,por vetëm nje pjesë e
përllogaritur si shpenzim,sipas normave të regullores për rrogat e puntorëve”.
Ndarja e Shpenzimeve
3
1
Shpeznimet fikse
1
Ekonomia e ndermarrjes Pr.dr.Mustafe Blakaj
3
Duke u rritur përgaditjen dhe kapacitetin e ndërmarrjes, ndryshojnë edhe
shpeznimet fikse dhe se në kuadër të këtij grupi shpenzimeve dallojmë
Shpenzimet absolutikisht fikse
Shpenz. Relative fikse
Shpenzimet absolutikisht fikse janë shpeznime të kapacitetit ekzistues, të cilat
krijohen me vetëngritjen e ndërmarrjes, pavarësisht se a prodhohet dhe a
shfrytëzohen kapacitetet apo jo.Nuk ndryshojnë si shpenzimet e tërësishme, por si
shpenzime fikse mesatre janë në kahje të kundërt nga shfrytëzuesit e
kapaciteteve.Në këto tabela janë dhanë shpzimet apsol. Fikse dhe shpenz mesatare.
Shpenzimet fikse
3
2000
SHAF
1500
1000
500
Shpenzimet mesatare
3
20
15
10
5 Shmt
3
Ato shpenzime ndryshojnë ashtu sic ndryshojnë fazat e gatishmërisë, ato fikse janë
në një zonë të caktuar, kurse ato relative janë në raport me zonat tjera prandaj,
ede I quajmë shpenzime raltivisht fikse.Me nocionin shpenzime relativisht fikse
nënkuptojmë shpenzimet plotsuese fikse.
Shpenzimet mesatare relativisht fikse zvoglohen me ritjen e
shfrytëzueshmërisë së kapaciteteve në suaza të të njejtës zonë të gatishmërisë,
kurse rriten me zvoglimin e shfrytëzimit të kapaciteteve.Duke kaluar në zonën më
të lartë, ato riten me të madhe, kurse pastaj me rritjen e shfrytëzueshmërisë së
kapaciteteve ato zvoglohen.Ma qartë janë të dhënë me grafikone.
Zonat e gadishmërisë Vëllimi I prodhimit Niveli I Shfry të Shpen e përgj Rela Shpen.mesat.rel.fikden/1pal
kapac (Q%) fiks.den
1 0.0 5000000 5000000
4000 10 5000000 1250
8000 20 5000000 625
10000 25 5000000 500
10001 45 8000000 800
12000 50 8000000 667
16000 60 8000000 500
20000 60 8000000 400
20001 70 10000000 500
24000 85 10000000 417
28000 100 10000000 357
Shpenzimet relativisht fikse
3
10 16 24 32 40
Gadëshmëria e mjeteve prodhuese në mijëra palë
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
8 16 24 32 40
Gadëshmëria e njësive prodhuese në mijëra palë (Q)
Shpenzimet Variabile
3
Shpezime variabile proporcionale
Shpenz.Variab degresive
Vëllim.prodh në Niveli I shfryt. Të Shpenz. Mesat. Variab.prop Shpeznime variab prop. (Sh.Vp)
ton kapacit (Sh.Vp)
0 0 1000 -------
4000 20 1000 4000000
8000 35 1000 8000000
12000 50 1000 12000000
16000 75 1000 16000000
20000 90 1000 20000000
24000 100 1000 24000000
Dinamika e shpenzimeve variabie
proporcionale
45
40
35
30
25
20
3
10
8 16 24 40
Njësit e prodhuara në mijëra tonë(Q)
Dinamika e shpenzimeve
1200
1000
800
600
400
200
8 16 24 32 40
Njësit e prodhuara në mijëra tonë(Q)
3
Vëllimi I prodh.në Niveli I shfryt të Shpenz.varia.pro Shpenz.variab prog
ton(Q) kapac. (Q%) g gjiths.(Sh.Vpgj) mesata.(Sh.Vin)
0 0 - -
10 16.7 400 40
20 33.3 1000 50
30 50.0 2100 70
40 66.7 5000 125
50 83.3 8000 160
1400
0
1200 . .
0
1000
0
8000
6000
3
4000
2000
10 20 30 40 50 60
Vëllimi I prodhimit në tona
0 0 - -
10 16.7 1250 125
20 33.3 2000 100
30 50.0 2400 80
3
40 66.7 2600 65
50 83.3 2750 55
100 2820 47
3000
2500
2000
1500
1000
500
250
10 20 30 40 50 60
Njësit e prodhuara në cope
12
0
10
0
80
3
60
40
20
10 20 30 40 50 60
Njësit e prodhuara në copë (Q)
Materiali I përdorur
3
Ekonmia e ndërmarrjes Dr. Ismet Begu Prishtinë (1995)