FILIPIAK TRANSSEKSUALIZM, CROSSDRESSING HOMOPOLITYCY

dwumiesięcznik społeczno - kulturalny

magazyn bezpłatny ISSN 1896-3617
 Tekst: Ewa Tomaszewicz
Spis treści
03 R A P O R T 12 Ś W I A T
Orientacja seksualna kartki EuroPride 2010 w Warszawie
wyborczej W Iranie nie ma homoseksualistów
06 F E L I E T O N Biografia Milka na dużym ekranie
Iwan, premier i szafa Larry Wachowski nie jest mężczyzną
07 W Y W I A D Gejowsko-lesbijskie mistrzostwa
Polska jest sceną zbrodni 13 M A R K E T
rozmowa z Izabelą Filipiak Single, DINK czy DEWKS
10 K R A J 14 P R A W O
Świderski nie chce grać geja Łączy nas również wspólne
Tomasz Jacyków – wyautowany nazwisko
MOPS zalegalizował związek 15 K U L T U R A
dwóch mężczyzn W poszukiwaniu tożsamości
Umarł król, niech umiera następny! Gwen na ołtarze!
Chcemy być sobie radzi?
Nie jestem entu- cji wyborczych polskich gejów i lesbijek. Mówiąc
zjastką wcześ- prosto, świadomości, że, po pierwsze, do zwy-
niejszych wybo- cięstwa nie wystarczy entuzjazm dla sprawy nie-
rów. Nie dlate- licznej garstki zapaleńców (wystarczy przyjrzeć się
go, że uważam, casusowi partii Zielonych). Po drugie, że lesbijki i
by spółka, która geje, podobnie jak całe społeczeństwo polskie
przez ostatnie (no, może poza elektoratem Radia Maryja) nie-
dwa lata rządzi- szczególnie palą się do jakiejkolwiek działalności
ła Polską, po- obywatelskiej (jak choćby zbieranie podpisów na
winna robić to rzecz „naszych“ kandydatów). Po trzecie, że dla
foto: Oiko
nadal, ale dlate- większości osób homoseksualnych nastawienie
go, że znów partii czy kandydatów, którzy są skłonni poprzeć
muszę wybrać do kwestii związków partnerskich czy ustawo-
mniejsze zło. Pesymizm? Powiedzmy sobie szcze- dawstwa antydyskryminacyjnego, jest tylko jedną
rze – w ciągu ostatnich dwóch lat nie powstała ze zmiennych, którą biorą pod uwagę (lub nie),
żadna nowa siła polityczna, która mogłaby coś w oddając (lub nie) swój głos. I nie mam tu na my-
sytuacji polskich lesbijek i gejów zmienić. Gorzej – śli argumentacji w stylu „Głosuję na PO, bo moja
nie powstała też żadna nowa jakość w siłach już orientacja nie jest dla mnie kwestią pierwszej wa-
istniejących. Jeszcze gorzej – siły, które mogłyby gi. Ważniejsza jest gospodarka, dobro Polski, bla,
coś zdziałać, jakoś nie spieszą się z powtarzaniem bla, bla“. Pewnie, że gospodarka, dobro Polski
deklaracji, które wielokrotnie słyszeliśmy z ust ich itd. itp. jest ważne. Zawsze zastanawia mnie jed-
liderów przy okazji Parad Równości. Nie będę wy- nak to, że zwolennicy PO nawet nie napomykają,
mieniać nazwisk, nie chcę nikogo zachęcać do że być może bardziej odpowiednia byłaby dla
głosowania nogami. Wręcz przeciwnie – chciała- nich partia, która byłaby liberalna i gospodarczo,
bym, abyśmy na te wybory poszli naprawdę tłum- i obyczajowo... Wracając jednak do punktu trze-
nie. Mimo iż uważam, że nie ma z czego wybie- ciego – mam na myśli to, że oddając swój głos,
rać. A może właśnie dlatego. czasem patrzymy jednak na całokształt. I nieko-
niecznie musi się nam podobać, że osoba popie-
Dwa lata temu wśród niedoszłych kandydatów rająca nasze postulaty ma np. skrajnie lewicowe
do prezydenckiego stołka znalazła się prof. Maria poglądy na gospodarkę.
Szyszkowska. Niedoszłych, bo jej sztabowi nie
udało się zdobyć wymaganych w ordynacji wy- Tak, wiem. Na polskiej scenie politycznej nie ma na-
borczej 100 tys. podpisów pod jej kandydaturą. prawdę liberalnego (czy naprawdę lewicowego), a
Zabrakło profesjonalizmu oraz podstawowej wie- zarazem liczącego się ugrupowania politycznego.
dzy na temat tożsamości obywatelskiej i preferen- Nie ma też (poza jednostkami) znaczących polity-
2
wstępniak
Festiwal Filmowy „Pryzmat“
Homo Brother
Chuck i Larry – kryptoheterycy
Apostoł(ka) peryferii
Niesformatowani
Ala ma Alę
Lechoń gejowski
Divy górą!
Literatura wobec odmieńców
„I Bóg stworzył transwestytę“
Lesbijki z Bostonu
22 P O D R Ó Ż E
Grzeczne dziewczynki idą do nieba,
niegrzeczne do Eressos
ków, którzy nie tylko otwarcie wyrażaliby poparcie
dla postulatów organizacji LGBT, ale również wpro-
wadzaliby je w czyn. Ale to, że ich nie ma, jest rów-
nież naszą, lesbijek i gejów, zasługą. Dwa miliony
głosów (które ponoć posiadamy) niesie ze sobą po-
tężny potencjał, którego – przynajmniej teoretycznie
– politycy nie powinni ignorować. A jednak ignoru-
ją, bo nie zdają sobie sprawy z jego istnienia. I
właściwie trudno mieć do nich o to pretensje – na-
prawdę niewiele robimy, aby ten stan rzeczy zmie-
nić. Na Parady Równości i Marsze Tolerancji w naj-
lepszym przypadku przychodzi kilka tysięcy osób. W
organizacjach LGBT działa ich kilkadziesiąt. Do swo-
jej orientacji seksualnej przyznajemy się najczęściej
wyłącznie najbliższym. Albo w ogóle. I choć wcale
nie jest nam z tym dobrze i chcielibyśmy żyć jawnie
i nie bać się homofobii, głosujemy na PO, bo prze-
cież nasza tożsamość nie jest najważniejsza. I przy
tym wszystkim oczekujemy, że to „społeczeństwo
dojrzeje“, by zająć się w końcu naszymi problema-
mi. Nie łudźmy się. Bez nas, bez naszego udziału,
bez wywierania wpływu na tych, których wybiera-
my, bez popierania tych, którzy działają na naszą
rzecz, nie dojrzeje. Nigdy.
Wydawca: Stowarzyszenie Kampania Przeciw Homofobii, ul. Żelaz-
na 68, Warszawa, tel.: 022 423 64 38, gazeta@kampania.org.pl
www.replika.kampania.org.pl
Redaktorka naczelna: Ewa Tomaszewicz
Zastępca redaktorki naczelnej: Mariusz Kurc
Stała współpraca: Robert Biedroń, Michał Hucał, Radek Oliwa,
Małgorzata Rawińska, Krzysztof Tomasik,Paweł Fischer-Kotowski
Marketing: QM Orzoł, office@qmarketing.pl
Skład: Agnieszka Kraska
Webmastering: Krzysztof Łoś
Redakcja nie zwraca tekstów niezamówionych oraz zastrzega sobie
prawo do ich redagowania i skracania. Przedruki po uzyskaniu
pisemnej zgody wydawcy.
projekt okładki: Jakub Stański, współpraca: Adam Stefaniak
 raport Orientacja
seksualna
kartki wyborczej
Tekst: Krzysztof Tomasik Grafika: Jakub Stański
Współpraca: Adam Stefaniak

Na kogo zagłosują
geje i lesbijki? Walkę
o które postulaty
środowiska LGBT
zapowiadają partie?
Jakie barwy będą mieć kartki wyborcze ponad
2 mln osób? – takie pytanie powinno pojawiać
się w mediach przy okazji każdych wyborów.
Nie pojawia się jednak nie tylko dlatego, że
prasa i telewizja nie ma żadnego interesu w
wspieraniu mniejszości seksualnych. Po prostu
wciąż nie stanowimy elektoratu wyborczego.
Wiadomo, dlaczego tak jest – geje i lesbijki
mają różne poglądy, każdy inaczej ocenia his-
torię, politykę, religię, gospodarkę. Wszystko

Stawianie tezy, że jeśli lubię facetów, to jednocześ-

nie muszę popierać idiotyczne socjalistyczne hasła,
jest po prostu kretyńskie. To, komu lubię wsadzać fiu-
ta, nie ma znaczenia dla mnie przy wyborach politycz-
nych. Tam interesuje mnie, czy będą niskie podatki,
prywatyzacja służby zdrowia i szkoły bez narkotyków.

prawda, warto jednak zwrócić uwagę, że także
inne grupy społeczne różnią się między sobą.
Nawet wielbiciele Tadeusza Rydzyka wybierają
różne ugrupowania, a jednak potrafią stworzyć
wrażenie, że są jednolitą siłą, bez której nie
można wygrać wyborów. Czy mniejszości sek-
sualne mają szansę na podobne osiągnięcie?
Prawica
Prawicowa lesbijka? Konserwatywny gej? Nie
zawsze musi to oznaczać ukrywanie się i
uwewnętrznioną dyskryminację. W amerykańs-
kim filmie dokumentalnym „Fundamenty rodzi-
ny“ (reż. Artur Dong, 2002) jednym z bohate-
rów jest działacz republikański, otwarty gej,
który stara się zrobić wszystko, by jego partia
zmieniła stosunek do osób homoseksualnych.
Nie jest zresztą sam, także Mary Cheney, córka
wiceprezydenta, nie ukrywa swojego związku z
kobietą, a niemal całe Stany Zjednoczone asys-
towały narodzinom jej syna, którego będzie
wychowywać wspólnie z partnerką – Heather
Poe. W Polsce podobnych historii nie ma i jesz-
cze długo nie będzie, nasza prawica homofo-
biczną retorykę uczyniła bowiem swoim zna-
kiem rozpoznawczym. O ile jednak trudno so-
bie wyobrazić akceptujących własną seksual-
ność gejów czy lesbijki głosujących na PiS, Sa-
moobronę czy LPR, o tyle wśród wyborców i
Z niesmakiem, ale z braku alternatywy, zagło-
suję na PO.
wyborczyń PO jest ich sporo. Przyczyn takiego
stan rzeczy jest zapewne wiele, ale kilka wyda-
je się decydujących. Przede wszystkim Platfor-
ma Obywatelska od zawsze stara się prezento-
wać jako nowoczesna partia ludzi otwartych na
świat, wypowiedzi na tematy obyczajowe uni-
ka, a do dziś liderzy PO nie mają w tej dziedzi-
nie żadnych pomysłów – raczej skupiają się na
podbijaniu konserwatyzmu innych. Jednocześ-
Jak zwykle nie ma na kogo głosować, jakoś tak
bywa, że zawsze głosuję „przeciw“, a nie „za“.
Prawdziwej Lewicy w PL nie ma, zostaje głosowa-
nie na mniejsze zło, czyli podróbę lewicy – LID.
nie zamieszanie wywołuje specyficzne rozu-
miane pojęcie „liberalizm“. Platforma konsek-
wentnie określa się jako partia liberalna, tak
jest też postrzegana i jako taka zwalczana. Pro-
blem w tym, że liberalizm odnosi się w tym wy-
padku tylko do poglądu na gospodarkę, w
sprawach zmian kulturowych mamy natomiast
do czynienia z konserwatywną prawicą i

3
 wbrew pozorom nie dotyczy to tylko kilku osób
skupionych wokół Jana Rokity.
Niechęć Platformy Obywatelskiej do jakichkol-
wiek działań emancypacyjnych na rzecz mniej-
szości seksualnych ma długą tradycję, nie spo-
sób w tym miejscu przypomnieć wszystkich ho-
mofobicznych działań i wypowiedzi. Już w
Wybrałabym LiD, ale odstrasza mnie Kwaś-
niewski. Na PO już patrzeć nie mogę.
2001 r. Donald Tusk, pytany o zalegalizowane
w Holandii małżeństwa jednopłciowe, odpo-
wiadał: „Małżeństwa homoseksualne z pra-
wem do adopcji dzieci są obce kulturze pols-
kiej“. Z czasem jego wypowiedzi przybrały tyl-
ko na... radykalizmie – przy okazji debat nad
przyjętą przez Senat ustawą o związkach part-
nerskich Tusk zapowiedział, że Platforma jest
przeciw, gdyż „związek homoseksualny nie jest
pożądaną normą prawną, która powinna być
Głosujcie dalej na PO. Pamiętajcie jednak, że
czas szykować się do emigracji, bo PO to tylko
siostra PiS. Tak samo zła i podła. Nie wierzycie?
Weźcie do ręki stare gazety i zobaczcie, kto był w
AWS i gdzie teraz się zapisał.
wspierana przez państwo“. A Jan Rokita poda-
wał trzy powody, dla których PO nie może się
zgodzić na podobną ustawę: „Po pierwsze, w
konstytucji jest zapisane, iż małżeństwo jest
związkiem mężczyzny i kobiety. Po drugie,
Niech tacy ludzie głosują na partie
polityczne, które w tej sprawie
mają inne poglądy od nas.
zdrowy rozsądek. Po trzecie, silna tradycja i
przekonanie większości społeczeństwa“.
Najbardziej oburzająca była bez wątpienia re-
akcja na krakowski Marsz Tolerancji w 2004 r.
Platforma zdecydowanie opowiedziała się
wówczas przeciwko organizowaniu manifesta-
cji, stając w jedynym szeregu z kibolami i Mło-
dzieżą Wszechpolską. Donald Tusk mówił w
„Gazecie Wyborczej“, dlaczego by nie wydał
pozwolenia na podobne zgromadzenie: „Moim
zdaniem ze względu na nikłe poparcie dla żą-
dań gejów i lesbijek w Polsce – mam na myśli
Staram się głosować na człowieka, a nie na
partię. Plujemy na prawice, na centrum, a jak SLD
było u władzy, ilu czołowych polityków opowie-
działo się za legalizacją związków partnerskich?
Warto do tego wrócić – szczególnie teraz, w per-
spektywie zbliżających się wyborów.
związki partnerskie – tego rodzaju demonstra-
cje mają charakter prowokacji i afirmacji pew-
nych zachowań. Raczej nie służą tolerancji i po-
4
szanowaniu
odmiennoś-
ci, lecz zaost-
rzają tempe-
raturę dys-
kursu“. Przy
okazji żadnej
z później-
szych parad,
liderzy PO
nie zdobyli
się na choć-
by najmniej-
szy wyraz
poparcia dla
gejów i les-
bijek, nawet
w momencie
bezprawne-
go zakazy-
wania zgro-
madzeń
przez Lecha
Kaczyńskie-
go. Mieliśmy za to popis kiepskiego humoru i nym działaniem wydaje się w tym wypadku
bagatelizowania problemu homofobii: np. po- wzięcie sobie do serca postulatu Jana Rokity
równywanie manifestacji gejów i lesbijek do wygłoszonego przy okazji dyskusji na temat
marszu onanistów. Zapytany przez media o gejów i lesbijek: „niech tacy ludzie głosują na
rozpędzony brutalnie przez policję poznański partie polityczne, które w tej sprawie mają inne
Marsz Równości 2005, Jan Rokita odparł: „Wy poglądy od nas“.
chcecie, abym się zajmował gejami, ja wolał-
bym już lesbijki“. Podobne podejście jest udzia- Lewica
łem całej czołówki Platformy Obywatelskiej.
Wystarczy przypomnieć wypowiedzi Julii Pitery, Problem z poziomem reprezentowanym przez
która uważała, że „o takich sprawach“ nie po- polską prawicę w kwestach LGBT byłby zapew-
winno się w ogóle mówić publicznie, czy Stefa- ne mniej odczuwalny, gdyby istniała silna lewi-
na Niesiołowskiego wyznającego bez skrępo- ca. Tak się jednak nieszczęśliwie składa, że jedy-
nym liczącym się ugrupowaniem, które można
Pytanie mam – czy ktoś wie, co się stało z Par- uznać za przeciwwagę dla prawicy, pozostaje
tią Kobiet? Tyle zamętu było i co, żadna z Was na od lat SLD, partia lewicowa głównie z nazwy.
nią nie głosuje? Obecnie jako LiD Sojusz idzie do wyborów
wspólnie z Partią Demokratyczną i SDPL, pre-
wania, że gejami się brzydzi. Niedawno Grze- zentując przy okazji nowy program, gdzie o
gorz Schetyna (druga osoba w partii) tak cha-
rakteryzował swoje poglądy: „Jestem typowym Na pełne zrównanie w prawach związ-
wyborcą PO: konserwatywnym liberałem. Jes- ków homoseksualnych z heteroseksual-
tem przeciwnikiem legalizacji aborcji, przeci- nymi jest w Polsce jeszcze za wcześnie.
Kobiety, zagłosujcie na kobiety, jest nas 53%
w ogóle społeczeństwa, jak zagłosjemy na siebie, mniejszościach seksualnych napisano jedynie w
będziemy rządzić. rozdziale „Polska ludzi wolnych“: „Dyskrymina-
cja osób homoseksualnych – jest to w dużej
wnikiem małżeństw homoseksualnych, bo za mierze problem ukryty, ze względu na nieujaw-
tym szedłby postulat adopcji przez takie pary nianie tożsamości homoseksualnej. Brak jest
dzieci, a na to nigdy nie mógłbym się zgodzić.
Obyczajowo jestem dosyć konserwatywny“. Na Jarugę Nowacką to bym zagłosowała.
Powyższa wypowiedź wydaje się niezmiernie
typowa dla przedstawicieli Platformy: poglądy jasnego i publicznego sprzeciwu ze strony orga-
skrajnie prawicowe przedstawia się jako zaled- nów władzy publicznej wobec słownej agresji
wie „dosyć konserwatywne“. W ten sposób przeciw osobom homoseksualnym“. Ten frag-
pozoruje umiarkowanie i sytuuje się w cen- ment świetnie obrazuje stosunek obecnej lewi-
trum polskiej sceny politycznej, na co nabiera cy do gejów i lesbijek. Pomijam tu nawet brak
się większość mediów. Najbardziej racjonal- postulatu legalizacji związków jednopłciowych,

co jest standardem w niemal w całej Europie,
chodzi raczej o lekceważący stosunek, który po-
lega na bezsensownym odfajkowaniu tematu,
nikt bowiem nie ma chyba wątpliwości, że dys-
kryminacja gejów i lesbijek nie zaczyna ani nie
kończy się na agresji słownej.
Także listy wyborcze układane są według znane-
go od lat klucza. Nawet w dużych miastach,
gdzie tradycyjnie istnieje lewicowy elektorat, LiD
nie zdobył się na nowe otwarcie, wprowadzenie
Z tego, co pamiętam, Gretkowskiej nie interesują
kwestie mniejszości. Odżegnuje się od tej tematyki.
ków homo- dojrzeliśmy jeszcze do pełnego równouprawnie-
seksualnych i nia związków gejów czy lesbijek z tradycyjnymi
konkubina- małżeństwami. Przynajmniej w tej materii“. Przy
tów: „Uwa- okazji takich wypowiedzi musi pojawić się pyta-
żam to za nie, w jaki sposób politycy LiD-u mają zamiar
nasz sukces“ wprowadzać w życie postulaty, do których sami
– mówił nie są przekonani.
Krzysztof
Krystowski, Dramat
wiceminister
gospodarki Paradoks polskiej sceny politycznej polega na
w rządzie tym, że coraz mniej tu miejsca dla różnorod-
Leszka Mille- ności, system finansowania partii i wyśrubo-
ra. Można wane progi wyborcze zamiast wspierać, raczej
oczywiście blokuje wszelkie obywatelskie inicjatywy. W
łudzić się, że efekcie przy okazji kolejnych wyborów spoty-
od tamtego kamy wciąż te same twarze kilku nieciekawych
czasu wiele panów w przepoconych garniturkach, którzy
się zmieniło, przyssali się do poselskich ław. Następuje po-
a najbardziej
skompromi- Myślę, że szansę wprowadzać dobrą lewicę w
towani dzia- tym kraju będą miały dopiero dzieci albo wnuki
łacze odeszli, Sławka Sierakowskiego.
ale... tylko do
czasu, gdy posłucha się wypowiedzi patrona laryzacja i do Sejmu wchodzi coraz mniej par-
LiD-u, jakim jest bez wątpienia Aleksander tii, coraz bardziej do siebie podobnych, wybór
Kwaśniewski. Były prezydent, pytany przez „Ga- staje się już tylko pozorny. Zawsze jednak mo-
zetę Krakowską“, czy w postulatach centrolewu że być gorzej, dlatego tak ważne jest, aby geje
znajdzie się kwestia legalizacji związków jedno- i lesbijki nie tylko chodzili na wybory, ale także
świadomie popierali konkretne ugrupowania
LiD... ale z akcentem na D, bo za SLD w stanie czy ludzi. Poglądy możemy mieć różne, założe-
czystym nie przepadam. Anyway, nie widzę żad- nie wyjściowe powinno być jedno: nie głosuje-
nej innej sensownej opcji. my na partie homofobiczne. Tylko z takim po-
płciowych, odpowiedział: „Tak. Sądzę jednak, że Dostrzegam problem dyskryminacji ekonomicz-
na pełne zrównanie w prawach związków ho- nej, ale lewicowe remedia uważam za nieskuteczne
moseksualnych z heteroseksualnymi jest w Pols- (albo wręcz przeciwskuteczne). Czy nie mogę wy-
marzyć sobie partii, że tak powiem, liberalno-liberal-
ce jeszcze za wcześnie. Chodzi tu przede wszyst- nej (w odróżnieniu od konserwatywno-liberalnych)?

osób spoza zamkniętego kręgu, o wyoutowa-
nych gejach i lesbijkach nie wspominając. W
gruncie rzeczy wciąż realizowana jest polityka
znana z czasów rządu SLD, kiedy deklarowana
lewicowość spotykała się z realizowanym kon-
sekwentnie systemem wartości polskiej prawicy.
Ja uważam, że gay-e powinny być zielone, bo
to leży w interesie gay-ów i w naturalny sposób
im odpowiada :-)))
Poglądy możemy mieć różne, założe-
nie wyjściowe powinno być jedno: nie
głosujemy na partie homofobiczne.
kim o możliwość adopcji dzieci. Osobiście jestem
w stanie wyobrazić sobie parę homoseksualną,
która wychowuje dziecko lepiej niż niejedno sa-
kramentalne małżeństwo, ale moim zdaniem nie
dejściem mniejszości seksualne mają szansę
stać się grupą społeczną braną pod uwagę w
przyszłości w politycznych kalkulacjach. Dopó-
ki istnieje nierówne traktowanie, dopóty wrzu-
cając kartkę wyborczą, należy pamiętać także
o kwestii praw LGBT.
Wypowiedzi w ramkach pochodzą
z forów portali gejowskich i lesbijskich.

Sprawdź, co to jest lewica

I nie chodzi tu tylko o najbardziej spektakularne
akcje jak blokowanie senackiego projektu Marii
Szyszkowskiej czy wspieranie budowy bizantyj-
skiego ołtarza prałata Henryka Jankowskiego,
ale sytuacje, z którymi rząd spotyka się na każ-
dym kroku i tylko od kierunku polityki zależy, czy
ułatwienia w codziennym życiu zostaną wpro-
wadzone, czy nie. We wrześniu 2003 r. Komisja
Europejska zaproponowała uproszczenie proce-
dur związanych z przemieszczaniem się obywa-
teli Unii Europejskiej i ich rodzin do innych kra-
jów. Polska skutecznie sprzeciwiła się pomysło-
wi, by za rodzinę uznawać partnerów ze związ-
Krytyki Politycznej przewodnik lewicy. Idee, daty i fakty, pytania i odpowiedzi
opracował zespół „Krytyki Politycznej“, Warszawa 2007.
„Przewodnik lewicy“, napisany przez środowisko „Krytyki Politycznej“, to uporządkowa-
nie w przystępny sposób wszystkich pojęć, które z lewicą mogą się kojarzyć. Są tu więc
rozdziały na temat gospodarki, ekologii, stosunków z Kościołem, Unii Europejskiej, ko-
biet czy mniejszości seksualnych, a wszystko zaprezentowane przystępne, często błys-
kotliwie, a czasem z humorem. To bodaj pierwszy program polityczny w Polsce, gdzie
geje i lesbijki zostali potraktowani poważnie. Pokazano, na ile prawa LGBT powinny być
nieodłącznym elementem działań lewicy, o których należy pamiętać przy okazji innych kwestii, np. edukacji
czy gospodarki. Otrzymujemy zresztą nie tylko wykład na dany temat, wykaz najważniejszych dat i faktów,
ale także wskazówkę, jak odpowiadać na wszystkie zadawane wciąż głupie pytania, np. czy legalizacja
związków homoseksualnych zagrozi tradycyjnej rodzinie. Przewodnik przywraca wiarę w pojęcie lewicy,
powinien być obowiązkową lekturą wszystkich polityków LiD-u – nie tylko przed wyborami.

5
 Ivan, premier
i szafa
Tekst: Radek Oliwa
„Wszyscy wiedzą, że to
homoseksualista“ – tak
wypowiedział się kiedyś
Michał Figurski z Antyra-
dia na temat Ivana Koma-
renki. Gdy sprawa stała
się głośna, dziennikarz
stwierdził, że żartował.
Tylko co było żartem?
Stwierdzenie, że pocho-
dzący z Rosji piosenkarz
jest gejem, czy opinia, że
wszyscy o tym wiedzą?
Przypomniała mi się wte-
dy „toaletowa afera“
George’a Michaela, jego
publiczny coming out oraz
zaskoczenie, jakie wywołała ta deklaracja. Ja
przez całe swoje życie byłem święcie przeko-
nany o tym, że boski George jest „nasz“ oraz
że fakt ten jest ogólnie znany. Okazało się, że
orientacja seksualna piosenkarza była pilnie
strzeżoną tajemnicą. Iwan Komarenko nie mu-
si jednak utajniać swoich preferencji, ponie-
waż są one – tak przynajmniej twierdzi sam
zainteresowany – prawidłowe, czyli heterosek-
sualne. Brak stałej partnerki tłumaczy w spo-
sób prosty i logiczny: nie spotkał jeszcze odpo-
wiedniej kobiety. W wieku 31 lat to zupełnie
normalne, że mężczyzna jeszcze szuka.
W trochę innej sytuacji jest nasz fikuśny pre-
mier Jarosław Aleksander Kaczyński. Najpotęż-
niejszy w kraju bliźniak ma już prawie 60-tkę
na karku. Partnerki jak dotąd nie znalazł i
wszystko wskazuje na to, że znaleźć nie za-
mierza. Szelmą ten, kto odważyłby się posą-
dzić premiera o awersję do kobiet – to prze-
cież oczywiste, że dla Jarosława Kaczyńskie-
go liczy się tylko służba ojczyźnie. Nawet
posłanka Szczypińska nie była w stanie pod-
bić serca Jarosława Aleksandra. Nie pomogły
zalotne uśmieszki, wystawiane do „buzi-bu-
zi“ policzki ani nawet torebka „Coco Chanel“
(może dlatego, że podrabiana) – Kaczyński
pozostaje wierny Alikowi (Alik to „Pierwszy
Kot“). Owszem – pracownicy Uniwersytetu
Warszawskiego opowiadają żądnej sensacji
młodzieży nieświeże historie o rzekomym
partnerze obecnego premiera. Trudno się
dziwić – każdy chciałby opowiedzieć cokol-
wiek o szefie rządu i w ten sposób dać
6
wszystkim do zrozumienia, że go zna... i to
dosyć dobrze. Natomiast uwagi na temat or-
ientacji seksualnej premiera, które publicznie
wygłaszają zarówno oponenci, jak i (zniewo-
lone) media, to niewątpliwie wyrachowana
polityczna zagrywka.
Tak samo należałoby ocenić podłe plotki doty-
czące Zbigniewa Ziobry – najbliższego współ-
pracownika premiera. „Kuriozalne są dla mnie
wypowiedzi do prasy posła Ziobro. Niedawno
powiedział on ,Faktowi’, że źródłem zachowań
pedofilskich jest homoseksualizm i należy z
równą mocą tępić zarówno homoseksualizm,
jak i pedofilię. I kto to mówi?! No przecież nie
ma chyba w Polsce człowieka, który by nie
wiedział, jakie preferencje ma pan Ziobro“ –
powiedział o polityku Prawa i Sprawiedliwości
Piotr Tymochowicz – prezes firmy ICCE Green-
pol. Niedobry Tymochowicz! Dobrze się stało,
że odwiedziła go policja i przeszukała mieszka-
nie oraz komputer. Okazało się wprawdzie, że
żadnych pedofilskich materiałów nie posiadał,
ale wystarczył przeciek do mediów, aby czło-
wieka kompletnie skompromitować. Przy oka-
zji pragnę także oświadczyć, że nieprawdą jest
stwierdzenie, jakoby nazwisko ministra nie od-
mieniało się przez przypadki.
Lista zupełnie bezpodstawnie szkalowanych
prominentów jest długa i trudno spamiętać
wszystkie te plotki o Ibiszu, Kamellu, Piasecz-
nym, Urbańskim, Poniedziałku (w tym przy-
padku „pomówiony“ plotkę potwierdził) i wie-
lu, wielu innych.
felieton
No dobra. Jako wyemancypo-
wany i super-świadomy gej
nie odczuwam potrzeby ukry-
wania swojej orientacji seksu-
alnej i z podobnym poczuciem
beztroski mówię o preferen-
cjach osób innych. Oczywiście
nie posiadam informacji, które
mógłby potwierdzić homosek-
sualizm choćby jednej wymie-
nionej tu z nazwiska osoby
(nawet w przypadku Jacka Po-
niedziałka nie mogę być pe-
wien – być może chciał się tyl-
ko polansować). Niewykluczo-
Foto: Furja
ne, że premier Kaczyński nie
ma zupełnie żadnej orientacji
seksualnej, a Iwan Komernko tęskni za czarnymi
oczami tej jedynej. Irytuje mnie natomiast zmo-
wa milczenia panująca wokół tej tematyki. Prze-
cież nie chodzi tu o publiczne debatowanie nad
preferowanymi przez Zbigniewa Ziobrę techni-
kami seksualnymi. Chciałbym jednak wiedzieć,
czy wysoko postawiony członek partii, w której
rodzą się takie pomysły jak wysyłanie gejów do
obozów resocjalizacyjnych (taką myślą zabłysnął
swojego czasu poseł Marian Piłka), jest orientacji
„słusznej“ czy nie. A jeśli artysta Piasek śpiewa o
głębokich uczuciach do kobiet, to jako potencjal-
ny konsument jego twórczości zastanawiam się
nad autentycznością sprzedawanej przez niego
„sztuki“. Nie chciałbym także wyjść na głupka,
gdy po skonsumowaniu serwowanych przez
prasę bulwarową damsko-męskich historyjek
dotyczących Iwana Komeranki dowiedziałbym
się, że to wszystko było na pokaz.
Według prezydenta Lecha Kaczyńskiego Polska
jest krajem tolerancyjnym – także dla gejów i
lesbijek. Prezydent Kaczyński zna nawet osobiś-
cie kilku homoseksualistów (lesbijek chyba nie
zna). Możemy realizować się w dowolnych za-
wodach (oprócz nauczyciela, bo bratu się to nie
podoba), możemy jeść, oddychać, a nawet wy-
chodzić z domu. Tylko mówić „o tym“ nie mo-
żemy, bo bycie gejem i bycie lesbijką to sprawa
intymna... a nawet trochę wstydliwa. A więc za-
mykamy się w tych naszych szafach i karmimy
opinię publiczną zmyślonymi romansami, tęs-
knotami i aranżowanymi małżeństwami. I długo
w tej szafie żyjemy i chyba nieszczęśliwie, ale to
już nie ta bajka, a w dodatku nie moja.
 wywiad
Przyjechałaś do Polski promować swoją nową
książkę.
Raczej ocalić. Nie pozwolić na to, żeby została
unieważniona.
Ocalić dzieło swojego życia?
Mam nadzieję, że jednak nie życia. Ale to w
1997 zaczęłam zbierać materiały i poczyniłam
pierwsze szkice do „Obszarów odmienności“
(recenzja – s. 19). Zauważ, że w tej chwili ma-
my nie tylko dziesięciolecie tego mojego zaan-
gażowania się, ale również okrągłą rocznicę
mitycznej albo faktycznej przemiany Marii Ko-
mornickiej w Piotra Własta. Miała ona nastąpić
w lipcu 1907 roku. To znaczy, że być może
rozmawiamy teraz w stulecie tego faktu.
Przemiany?
Pozwolę sobie tylko przypomnieć kilka faktów.
Komornicka urodziła się w 1876, debiutowała
w prasie warszawskiej w wieku 16 lat, a swoją
Nie myślałam o tym, że będę się
ujawniać, bo uznałam, że to, co za-
prezentuję w piśmie o lakierowanych
okładkach, jest zawsze jakąś kreacją.
pierwszą książkę, zbiór opowiadań, wydała,
mając lat 18. Autorka została skrytykowana
przez konserwatystów, znalazla natomiast uz-
nanie bardziej liberalnych autorów jak Nał-
kowski i Jellenta. Z nimi Komornicka napisała
pierwszy polski manifest modernistyczny. Kie-
dy poznała się z Miriamem, jej twórczość za-
częła się ukazywać w „Chimerze“, elitarnym
magazynie literackim – tam też z werwą i ta-
lentem pisała pod pseudonimem Piotr Włast
recenzje powieści, natomiast pod swoim naz-
wiskiem wiersze. Na łamach tego pisma dosz-
ło do specificznego rozdwojenia: Komornicka
jako poetka melancholijnie wygasała, nato-
miast Włast jako krytyk był coraz bardziej
twórczy, wnikliwy, pełen życia. Latem 1907
Komornicka miała wybrać się z matką w po-
dróż do Poznania i tam stwierdzić, że jest
Włastem, mężczyzną i pragnie się przebrać w
męskie odzienie. W rezultacie została zam-
Polska jest
sceną zbrodni
rozmowa z Izabelą Filipiak
knięta w klinice psychiatrycznej. Leczenie trwa-
ło do wybuchu pierwszej wojny światowej. W
grudniu 1914 roku pozwolono jej wrócić do
rodzinnego Grabowa, gdzie mieszkała w
opuszczonym skrzydle domu. Nadal upierała
się przy rodzaju męskim i imieniu Włast. „Xię-
gę poezji idyllicznej“ podpisała Piotr „Odmie-
niec“ Włast.
Skąd się wzięła Komornicka w twoim życiu?
W 1982 roku ukazał się tom „Odmieńcy“ z se-
rii Transgresji pod redakcją Marii Janion i Zbig-
niewa Majchrowskiego. Bohaterem jednego
działu tekstów był Kaspar Hauser, a drugiego
Maria Komornicka. Kaspar Hauser, młody czło-
wiek trzymany w zamknięciu przez tajemni-
czych strażników lub opiekunów, którzy nie
nauczyli go mówić, był już wtedy bohaterem
wielu utworów literackich. Komornicka zaś
jeszcze nie obrosła w teksty, właściwie była
kompletnie zapomniana. W „Odmieńcach“
znalazł się esej Marii Janion o Komornickiej, a
zarazem pierwszy poważny tekst na jej temat.
A obok były trzy wiersze z „Xięgi poezji idyl-
licznej“. Brzmiały trochę jak Wojaczek czy Bur-
sa. Przywodziły więc na myśl twórczość poe-
tów przeklętych, bo to oni stosowali ironię, by
oddać skrajność swojej egzystencji.
Ale gdy wyjechałam z Polski i zostałam pisar-
ką, zajęły mnie inne tematy. Komornicka poja-
wiła się u mnie w „Absolutnej amnezji“ raczej
na zasadzie parodii niż faktycznego tematu i o
mały włos na tym poziomie by to zostało.
Dlaczego wyjechałaś?
Skończyłam studia niedługo po stanie wojen-
nym, gdy wydawało się, że nic się nie zmieni.
Myślałam, że gdyby była wojna, to jeszcze
można by to wszystko wytrzymać. Natomiast
małego przystosowania, w które mogło się
zmienić moje życie, nie chciałam uznać za
swoje. Uznałam, że nie będę w stanie przewi-
dzieć, w którym miejscu zaczyna się kolabora-
cja i czy nie obudzę się pewnego dnia z poczu-
ciem, że nie należę do siebie. Nienawidziłam
tego, że komuniści byli gotowi ci wypomnieć,
że oddychałaś na ich koszt.
Rozmawiały: Ewa Tomaszewicz,
Małgorzata Rawińska
W 1996 roku wróciłaś do Polski. Dlaczego?
Żeby bronić „Absolutnej amnezji“. Wiem,
wiem, to jakaś mania. Einstein powiadał, że
obłęd polega na ponawianiu tej samej czyn-
ności, za każdym razem licząc na to, że osiąg-
nie się inne, w końcu pozytywne rezultaty.
Jak się ostatnio widziałyśmy, wróciłaś, żeby
bronić „Księgi Em“?
Tak, ale rok wcześniej, to znaczy w 2004, też
tu byłam, żeby obronić pracę doktorską.
OK, wróćmy do czasów sprzed „Księgi Em“.
Jesteś znowu w Polsce, zaczęłaś uczyć na gen-
derach i zrobiłaś coming out...
Mój coming out kojarzony jest z programem
„Tabu“ Małgorzaty Domagalik, a jednak trochę
przed nim był lutowy numer „Cosmo“ z 1998
roku. Rok wcześniej zaczęłam uczyć twórczego
pisania na warszawskich genderach. Niedługo
potem ukazała się „Niebieska menażeria“ i w
związku z tym zrobiono ze mą pierwszy wy-
wiad dla kolorowej prasy. Rozmawiałyśmy w
wynajętym mieszkaniu na Saskiej Kępie. Dzien-
nikarka się rozejrzała i mówi: „To co, mieszka
tu pani sama...“. Gdybym się z tym zgodziła, to
wyszłoby tak: „Przyjechała kobieta z zagranicy,
nie wyszło jej i jest sama – bo nikt jej nie chciał.
Bo tak kończą feministki“. Nie myślałam o tym,
W Polsce, ledwo coś powiedzia-
łam, to już byłam „szalenie
radykalna“, nie do przyjęcia nawet
w „Gazecie Wyborczej“.
że będę się ujawniać, bo uznałam, że to, co za-
prezentuję w piśmie o lakierowanych okład-
kach, jest zawsze jakąś kreacją. Chodziło tylko
o jej wybór, a ja stwierdziłam momentalnie, że
odgrywanie niechcianej i osamotnionej kom-
pletnie mi nie odpowiada. Akurat byłam wtedy
w gorącej fazie romansu, dobrze się w nim czu-
łam, więc zaczęłam o tym opowiadać.
Lubisz się kreować?
Mam w sobie skłonności performerskie. Moja
przygoda z teatrem zaczęła się w czasach stu-
7
 denckich – reżyserowałam sztuki w teatrzyku
amatorskim na Przymorzu. To był zupełny
przypadek – zobaczyłam ogłoszenie, poszłam i
dostałam pracę w domu kultury. Najpierw zro-
biłam Pawlikowską-Jasnorzewską, która oka-
zała się sukcesem, a potem sztukę poetycką
mojego autorstwa o czarownicach, którą za-
szokowałam, chyba negatywnie, komisję pew-
nego konkursu teatralnego. W końcu musia-
łam odpocząć od teatru, bo pisałam pracę ma-
gisterską, potem „Almę“. A potem już zaczę-
łam się pakować.
Jeśli wiadomo, że kogoś nie można
uczcić żałobą, to właściwie
nic nie stoi na przeszkodzie,
by tę osobę zabić.
Teatr w końcu wrócił, stąd wzięła się „Księga
Em“ – miałam napisać sztukę dla Teatru Tele-
wizji, dostać dużo pieniędzy... Gdy „Księga
Em“ zaczęła się rozrastać, wiadomo już było,
że to nie będzie sztuka telewizyjna. W wol-
nych chwilach pisałam jednoaktówkę, którą
nazywałam „Moje życie królicze“ – sztukę na
dwie lesbijki i telewizor, która została w końcu
wystawiona na uniwersytecie w Berkeley.
Lubię występować na scenie – był monodram
w Nowym Jorku, zrobiłam ze swoimi student-
kami przedstawienia w Centrum Sztuki Współ-
czesnej.... Problem w tym, że produkcja tea-
tralna zajmuje niewymierzalnie dużo czasu.
Kiedy się pisze książkę, spędza się nad nią ran-
ki i wieczory, to ostatecznie jednak widać efekt
tej pracy. Można pomyśleć, że za pięćdziesiąt
lat ktoś jeszcze będzie mógł z niej skorzystać.
A kiedy przygotowujesz przedstawienie, do te-
go jeszcze z dużą liczbą osób, to patrzysz
wstecz na kilka tygodni spędzonych w amoku
i nie masz pojęcia, jak skromne dwie godziny
przedstawienia mają się do stu dwudziestu
czterech, które poświęciłaś, aby te dwie pow-
stały. Także w pewnym momencie musiałam
wręcz hamować tendencje performerskie, bo
nie miałam czasu na inne sprawy.
Ważna jest wewnętrzna pewność, że stać
mnie na autokreację. Wtedy jestem otwarta na
sprawy tego świata, a moja siła życiowa ma
się jak wyrazić. Nie muszę jednak pewności tej
nieustannie testować. W związku z tym na co
dzień prowadzę zdumiewająco nudne życie.
Najważniejsze jest jednak prawo do wycisze-
nia się, zamknięcia, a potem wyłonienia się z
czymś nowym, co mnie zadowoli – może to
być książka, pomysł albo projekt. Oczywiście,
patronką autokreacji jest Maria Komornicka.
Podjęła ryzyko, żeby przekonać nas, że to ona
ostatecznie decyduje o tym, kim ma się stać. I
tak stała się dla nas inspiracją. W końcu zyska-
8
ła nasz szacunek dla swej nadzwyczajnej eg-
zystencji. Mam wrażenie, że cale moje wczes-
ne wychowanie polegało na przekonaniu
mnie, że nie tylko nie mam kontroli nad włas-
nym życiem, ale także szansy na jego tworze-
nie. Także odkrycie możliwości tworzenia go i
kształtowania jako dzieła artystycznego było
bardzo ważnym momentem w moim życiu.
Coś wpłynęło na ten przewrót?
Myślę, że było ich kilka, i że pierwszy nastąpił
już w szóstej czy siódmej klasie podstawówki
– było to odkrycie, że opowiadając historię,
mogę uwieść najbardziej interesującą dziew-
czynę w klasie. Okazało się, że mogłam wy-
brać, czy wolę być prześladowanym dziec-
kiem, czy taką szeherezadą, choćby dla jednej
dziewczynki, która dała się oczarować. A ja
zawsze wolałam sytuacje kameralne.
Wróćmy do twojego coming outu. Jakich reak -
cji się spodziewałaś?
Trudno mi było cokolwiek przewidzieć, bo nie
było przede mną pisarki ani pisarza, który poz-
woliłby sobie na podobny akt. Uznałam więc,
że w takiej sytuacji, gdy nikt dokładnie nie wie,
jak się zachować, można po prostu starać się
zachować kulturalnie i ja to mogę mojej pub-
liczności podpowiedzieć. Wydawało mi się, że
jeśli zainicjuje dyskusję o homoseksualności na
poziomie chęci poznania się, to taki ton zosta-
nie ustalony. Według mnie wszystko było
kwestią nauczenia się języka, który by otwierał
i nie wykluczał, i proces ten miała wzmocnić
Unia Europejska. No bo dlaczego za dziesięć
lat nie mieliśmy się stać po prostu nowoczes-
nym krajem na wzór irlandzki? Gdy wywiad się
ukazał, stał się od razu głośny i nawet poja-
wiały się pomysły w środowisku LGBT, że ja
sobie ten związek z kobietą zmyśliłam po to,
żeby zrobić sobie reklamę...
Były jakieś inne konsekwencje?
Z początku nie, bo moi ówcześni wydawcy się
odcięli, więc z reklamą czy bez, moich książek
nie można było nigdzie dostać. Ale wkrótce is-
totnie awansowałam z kobiety szalonej, która
pisze feministyczne teksty, bo jest obłąkana,
na gwiazdę medialną. Tak zaczęła się moja
przygoda felietonistki. Zaczęłam od „Marie
Claire“, a gdy już nauczyłam się stylu, mogłam
z przyjemnością ironizować na temat ostatnich
posunięć władzy lub rozmaitych manipulacji,
których w temacie LGBT zaczynała już dokony-
wać telewizja. Pisałam do „Pani“, „Aktywista“,
„Twojego Stylu“, a także „Inaczej“, które się w
końcu otworzyło na kobiety, a wkrótce potem,
jakby zdumione własnym radykalizmem, po-
stanowiło się rozwiązać. Pracowałyśmy zresztą
na ten upadek przez dwa lata. Z początku było
obiecująco: ukazał sie wywiad ze mną, dosta-
łam propozycję pisania felietonów, Marta Ma-
ciejewska dostała dodatkową stronę rubryki
„Widziane z Lesbos“, wydawcy zaczęli bąkać o
płaceniu autorkom za teksty... Niestety, nie by-
li w stanie dostarczyć mojej męskiej alternaty-
wy – czyli sławnego faceta, który publikował-
by pod własnym nazwiskiem ze zdjęciem, i to
ich moralnie dobiło.
W 2003 znowu wyjechałaś. Nie było stanu
wojennego, nic się nie działo...
Jednak zdarzyło się kilka rzeczy. W 2002 w nie-
pokojących okolicznościach zmarła moja przyja-
ciółka z liceum. Kilka miesięcy później musiałam
przeprowadzić się do Gdyni, bo moja mama po-
ważnie zachorowała. Gdy mama przechodziła
chemioterapię, zostałam zwolniona przez „Twój
Styl“ i nie był to najszczęśliwszy moment. Udało
się przezimować, bo Komitet Badań Nauko-
wych przyznał mi małe stypendium na pisanie
pracy doktorskiej, ale już jesienią zaczęłam po-
ważnie cierpieć na bóle nadgarstków, czego
efekt był taki, jakby mi ktoś włożył do rąk żylet-
ki, więc pisania nie było znowu tak wiele. W
końcu był przednówek, ja byłam w Gdyni, skoń-
Gdy myślę o Polsce, to widzę scenę
zbrodni. Spoczywa tam ciało
kobiety – lesbijki, która została
doprowadzona do śmierci po to,
żeby konserwatywny, nacjonalisty-
czny porządek mógł się umocnić.
czyły się pieniądze... Ale tymczasem pojawił się
skromny grant z Fundacji Kościuszkowskiej –
bardzo skromny, pozwolił mi on jednak wyje-
chać na zaproszenie Uniwersytetu Kalifornijskie-
go w Berkeley, na zrobienie badań porównaw-
czych. I pojechałam.
Pracę o Komornickiej udało mi się więc skoń-
czyć w Berkeley, a rok później wróciłam do
Polski bronić doktoratu. Przyznam, że liczyłam
na jakiś szczęśliwy finał po dramatach po-
przedniego roku. Ale zamiast tego doszło do
wstrzymania tytułu i zrobiło się klaustrofobicz-
nie – głównie dlatego, że ja odreagowuje
traumę poprzez mówienie o niej, a tu trzeba
było czekać w nieskończoność i milczeć. Na
szczęście odkryłam wtedy radość... płynącą z
czytania starych akt. Spędzałam całe dnie w
Archiwum Miasta Stołecznego Warszawy, w
Bibliotece Narodowej, jeżdżąc do archiwów w
miastach dawnej Guberni Warszawskiej... Za-
miast cierpieć, żyłam więc raczej w stanie eks-
tazy związanej z tymi badaniami.
Nie musiałam znów wyjeżdżać do Kalifornii.
Wbrew pozorom wolałabym się osadzić w jed-
nym miejscu, ale... Dwóch znaczących wy-
dawców starało się wtedy umieścić mnie na
nowo w prasie, jednak nic z tego nie wyszło.
Klimat kulturalny i polityczny między
2002 a 2004 rokiem jednak bardzo się
ukonserwatywnił. Równie niemożliwe
było znaleźć niszę na jakiejś uczelni ze
wstrzymanym doktoratem. Trochę jak
w starożytnym Egipcie – kto by mnie
zatrudnił przed rozważeniem apelacji,
momentalnie umieściłby się w konflik-
cie z czymś niewypowiedzianym. W
ten sposób znów skończyły mi się pie-
niądze. I to był rok 2004.

Ostatni raz widziałyśmy się w 2005...

Tak – przyjechałam, żeby pokazać, że jed-
nak żyję. Poza tym „Księga Em“ była pięk-
nie wydana i miała wspaniałe plakaty.

A nie kusi cię, żeby wrócić i pograć na

nerwach paru osobom?
Och, ale to może być tylko dodatek do
życia, niech mnie więc pokusi jeszcze
ze dwa lata. Chciałabym już zacząć pi-
sać te książki, które cierpliwie czekały
na swoją kolej podczas redakcji „Ob-
szarów odmienności“. Miło mi, że tym-
czasem oczyściła się moja polska kar-
ma, przynajmniej w sprawach osobis-
tych. Proszę bardzo, moja sytuacja ro-

dzinna zmieniła się w jakąś sielankę,
mam wspaniałych sąsiadów, prawie-
-że-moj dom w Gdyni stoi w tej chwili
otoczony takim zaczarowanym ogrodem.
Mam też bardzo mnie inspirujące związki i
przyjaźnie. Ale mam też do wykonania kon-
kretną pracę. A to, co jest tutaj, w Polsce, na
pewno nie skończy się przez dwa lata.
Co myślisz o „tym tutaj“?
W kontekście Polski myślę o tym, jak jesteśmy
wymazywani – a może nawet bardziej i częś-
ciej wymazywane – z historii i z kultury. Otóż
weźmy Powstanie Warszawskie – bo to ono
ma zostać, chcąc nie chcąc, źródłem siły i
miejscem żałoby dla nowego, nacjonalisty-
cznego porządku... Kilka lat temu wśród zdjęć
uczestniczek tegoż Powstania dostrzegłam fo-
tografię prześlicznej chłopczycy. Pod nim napi-
sane było, że z końcem powstania udało jej się
z przyjaciółką przedostać na Pragę. Czy były
kochankami, czy towarzyszkami broni? Wiem
tylko tyle, żeby gdyby były kochankami, to ich
historia nie znalazłaby miejsca w polskiej pa-
mięci narodowej. Siła homofobii jest tak wiel-
ka, że twórcy tych miejsc pamięci potraktowa-
liby jej ujawnienie jako obrazę ich patriotyzmu,
a rodziny tych kobiet też zapewne poczułyby
się obrażone.
Judith Butler powiada, że jeśli wiadomo, że
kogoś nie można uczcić żałobą, to właściwie
nic nie stoi na przeszkodzie, by tę osobę zabić.
Bo jej życie już stało się w ten sposób „niereal-
ne“, zaprzeczone, a temu, który stwierdził, że
jej „nie ma“, ona wydaje się tylko niepokoją-
cym omamem, chodzącym trupem. O tym sa-
mym zresztą pisze w finale „Biesów“ Maria Ko-
mornicka. Może stąd, gdy myślę o Polsce, to
widzę scenę zbrodni. Spoczywa tam ciało ko-
biety – lesbijki, która została doprowadzona
do śmierci po to, żeby konserwatywny, nacjo-
nalistyczny porządek mógł się umocnić.
Moim zadaniem jest więc ocalenie jej pamięci
i ujawnienie mojej żałoby. Interesuje mnie też
odkrycie współzależności między tym proce-
sem unicestwiania nas w polskiej kulturowej
świadomości a naszym współudziałem w
owym zabijaniu i dawaniu się zabić. A także
znalezienie punktów sprzeciwu wobec bez-
względności tego, co zostało zbudowane na
Gdyby była wojna, to jeszcze
można by to wszystko wytrzymać.
Natomiast małego przystosowania,
w które mogło się zmienić moje
życie, nie chciałam uznać za swoje.
milczeniu i grobie. Tym według Butler jest pra-
ca Antygony i w tym rozumieniu żałoba to już
nie tylko bardzo intymne i prywatne przeżycie.
Jest ona siłą polityczną, przed którą drżą tyra-
ni. Chociaż w Polsce na razie oni drwią...
Foto: Oiko
Zostawmy więc Polskę. Jak ci się żyje w Kalifornii?
W Polsce, ledwo coś powiedziałam, to już by-
łam „szalenie radykalna“, nie do przyjęcia na-
wet w „Gazecie Wyborczej“. W Kalifornii otwie-
ram buzię i nagle się okazuje, że mogę się do-
gadać nawet z gospodynią domową, bo mamy
mniej więcej ten sam poziom recepcji świata,
poglądy polityczne i społeczne. Dobrze się z tym
poczułam, przez chwilę będąc wtopiona.
A poza tym, że się wtapiasz?
Na przykład zostaję poetką. Otóż trzy lata temu od-
kryłam dyskusyjny klub książkowy, do którego nale-
żą same lesbijki, trochę ode mnie starsze, bo tu one
jakoś szczęśliwie dożywają emerytury. Co miesiąc
spotykamy się i rozmawiamy o wybranej książce.
Tam poznałam panią, która zaprosiła mnie na czyta-
nie wierszy. W rezultacie znalazłam się w jednej an-
tologii, zaczęłam czytać na wieczorkach poetyckich i
dostałam sporo zaproszeń na następne. Będę też
pracować nad powieścią na jednej z kalifornijskich
uczelni. Pomyślałam, że zamiast robić to sama, mo-
gę sobie wyszukać bardziej przychylne warunki.
Swoją droga, Mills College to zarazem najstarszy ko-
biecy college na Zachodnim Wybrzeżu – feminizują-
cy, otwarty na tematy z kręgu gender i lesbianizmu
oraz na dyskurs postkolonialny, na literaturę wiktor-
iańską i twórczość małych narodów, myślący i przy-
jazny, ze znakomitą bazą intelektualną. To piękna
uczelnia, otoczona zielenią, ze specyficznym intelek-
tualnym mikroklimatem. Jestem nią zachwycona.

9
 Teksty: Paweł Fischer-Kotowski
Mariusz Kurc
Świderski
nie chce
grać geja
Foto: TVN/Matra Gostkiewicz/FabrykaObrazu.com
Bartek Świderski, serialowy gej z „Magdy M.“,
jest odtwórcą głównej roli w jesiennym hicie
Polsatu – „Tylko miłość“. Tym razem zagra
mężczyznę, o którego powalczą dwie kobiety.
Jak sam mówi, marzył o takiej roli.
– Zagrałem homoseksualistę i spotkało mnie
przez to zbyt wiele przykrości – przyznał w wy-
wiadzie prasowym i zdecydowanie odradził
kolegom aktorom granie takich postaci. (PFK)
(na podst. „Super Expressu“ i „Dziennika“)
MOPS zalegalizował związek dwóch mężczyzn
Dwóch mężczyzn może tworzyć związek part-
nerski – uznała urzędniczka Miejskiego Ośrodka
Pomocy Społecznej w Chorzowie. I nie przyzna-
ła zasiłku dwudziestosiedmioletniemu Grzego-
rzowi. W lipcu br. Grzegorz ubiegał się o przyz-
nanie ubezpieczenia i stałego zasiłku – orzeknię-
to u niego znaczny stopień niepełnosprawności,
nie może pracować. Jego wniosek odrzucono.
Dlaczego? Grzegorz mieszka ze swoim chłopa-
kiem i z racji choroby jest na jego utrzymaniu.
– Panowie mieszkają wspólnie w ciasnym,
jednopokojowym mieszkaniu. Są rodziną –
10
Tomasz Jacyków
- wyautowany
Tomasz Jacyków, kreator mody szerszej publiczności
znany z programów telewizyjnych m.in. „Co za ty-
dzień“, „Kawa czy herbata?“. Współpracował z: Esca-
da, MaxMara, Levis, Mustang, C&A, Wolford, La Perla.
Przygotowywał pokazy mody m.in. Heleny Rubinstein.
Fragmenty wywiadu Anny Turowskiej z Toma-
szem Jacykówem, który ukazał się 18 wrześ-
nia w „Dzienniku Zachodnim“:
AT: Wśród osób zajmujących się modą zdecy-
dowana większość to mężczyźni, a zwłaszcza
geje. Ty także nie ukrywasz swojej orientacji,
choć nie obnosisz się z tym, że jesteś homo-
seksualistą. Czy orientacja seksualna ma zna -
czenie w świecie mody?
TJ: To nieprawda, że w świecie mody przeważa-
ją mężczyźni, oni są po prostu bardziej znani. Po-
dobnie jest z kucharzami. Nie tylko mężczyźni są
szefami kuchni, znam kilka pań, które doskonale
sprawdzają się w tej roli, ale wśród wybitnych
kucharzy jest więcej mężczyzn. To samo z modą.
W tej branży jest ich mniej, mają inne podejście
do tematu. A co do homoseksualizmu, to nie jest
to tylko orientacja seksualna, polegająca na tym,
że interesujesz się taką, a nie inną płcią. Chodzi
o to, że geje mają inne spojrzenie na świat, mają
podwyższoną wrażliwość. Są nośnikami nowych
trendów. Jeśli mają odwagę mówić o swojej in-
ności, tak samo mają śmiałość ubrać się w eks-
trawagancki strój, niespotykanie uczesać się,
modnie nosić. Geje stają się wzorcem mody.
tłumaczył MOPS, powołując się przy tym na
punkt 14 artykułu 8 ustawy o pomocy spo-
łecznej: „Rodzina – osoby spokrewnione
lub niespokrewnione pozostające w fakty-
cznym związku, wspólnie zamieszkujące i
gospodarujące“.
– Na siłę tworzy się z nas związek, żeby tylko
mi nie pomóc – żalił się prasie Grzegorz. Tym-
czasem, gdy trafia nieprzytomny do szpitala –
a z racji choroby zdarza się to często – lekarze
odmawiają jego partnerowi informacji: „Prze-
cież nie jesteście rodziną!“.
kraj
Powszechna też jest ich dbałość o formę, czyli
nie tylko do tego, co noszą, ale jak noszą. I dla-
tego właśnie homoseksualni mężczyźni są tak
genialnymi projektantami. (…)
Panuje ostatnio moda na homoseksualizm. W
wielu kręgach modnie jest mieć znajomych ge-
jów. Czy, gdy ta moda minie, minie też zainte-
resowanie homoseksualnymi stylistami?
Odkąd istnieje świat, mamy ludzi hetero- i ho-
moseksualnych. I nie ma to związku z modą.
Jeżeli ktoś spotyka się ze mną tylko dlatego, że
jestem gejem, z czasem ta sztuczność wyjdzie.
Napije się i i wykrzyczy: „Nienawidzę peda-
łów“. W zwykłej znajomości orientacja nie gra
roli. Liczy się fantazja, możliwości intelektualne.
A szczerze, to teraz nie ma mody na gejów, bo
przyszedł PiS. (śmiech) (…) Panuje opinia, że
homoseksualni projektanci nie lubią kobiet. To
bzdura. Zwykle jest tak, że je uwielbiamy. Jest
to uwielbienie absolutnie bez podtekstów.
Często moda robiona przez facetów gejów nie
jest wygodna, ale zawsze jest piękna. Kobieta
dla mężczyzny homoseksualnego będzie po
prostu boginią, która stoi na piedestale. (MK)
Prawnik socjalny poradził, by odwołać się
od decyzji. Chodziło o wypełnienie druku,
w którym należy dowieść, że jest się w kon-
flikcie ze współlokatorem. Dowodami miała
być interwencja policji albo… wystąpienie
o rozwód!
Sprawą zainteresował się Rzecznik Praw Oby-
watelskich. Po jego interwencji uznano, że
mężczyźni – choć mieszkają razem – żyją sa-
modzielnie. Pod koniec sierpnia przyznano za-
siłek panu Grzegorzowi. (PFK) (na podst. „Ga-
zety Wyborczej“)

kraj
Nowy minister edukacji Ryszard Legutko źle znosi
słowo „tolerancja“. A mówienie o równości
obraża według niego zdrowy rozsądek
Piotr Pacewicz, wicenaczelny „Gazety Wybor-
czej“, tak ucieszył się z dymisji Romana Gierty-
cha ze stanowiska ministra edukacji, że „jak
nie pije – tak postanowił się napić“. My napiliś-
my się podwójnie – raz z uciechy, że Giertycha już
nie ma na stanowisku, a dwa – ze zgryzoty, że je-
go następca tylko pozornie jest lepszy. W kwestii
gejów (istnienia lesbijek obaj wydają się być nie-
świadomi) panowie z dumą prezentują poglądy,
które w cywilizowanym świecie sytuowałyby ich
na marginesie debaty publicznej.
Oto próbka uczonych myśli obnoszącego się ze
swą homofobią Ryszarda Legutki, nowego mi-
nistra edukacji:
„Grupy działaczy homoseksualnych zyskały w
dzisiejszym świecie status świętych krów i to,
jak są traktowane, uznaje się za najpoważniej-
szy sprawdzian moralny i prawny ustroju. Inte-
resują się tym najwyższe instytucje międzynaro-
dowe. Nawet sam pan Barroso nie mógł się
powstrzymać, by w rozmowie z Marcinkiewi-
czem nie zrobić do tego aluzji, tak jakby premier
nie miał nic innego do roboty, tylko zastanawiać
się nad tym, jak się układają relacje prezydenta
Poznania z działaczami homoseksualnymi.“
Wypowiedź dotyczyła pokojowej demonstracji
– Marszu Równości w Poznaniu w 2005 roku,
w którym 62 „święte krowy“ zostały potrakto-
wane jak przestępcy i siłą wepchnięte do poli-
cyjnych radiowozów.
„Nie da się – bez popadania w niedorzeczną
ideologię powszechnego egalitaryzmu – twier-
dzić, że relacje heteroseksualne i homoseksualne
są równe. Te ostatnie – przepraszam za oczywis-
tości – uniemożliwiają przetrwanie gatunku, nie
mają oparcia w naturze, były zawsze w historii
traktowane jako, w najlepszym razie, ekstrawa-
Umarł król,
niech umiera
następny!
gancja i nigdy spełniały, bo spełniać nie mogły,
podstawowych funkcji socjalizacyjnych. Kto mó-
wi więc o równości, obraża zdrowy rozsądek, a
przy okazji nasze podstawowe intuicje moral-
ne.“ („Nowe Państwo“, 22.12.2005)
Przypominamy, że celibat też uniemożliwia
przetrwanie gatunku (nie mówiąc już o tym, że w
odróżnieniu od zachowań homo- czy heterosek-
sualnych – nie ma żadnego oparcia w naturze), a
minister jakoś nie wyśmiewa księży i zakonnic.
„Ktoś, kto uważa, że jest dyskryminowany jako
gej, czyni ze swojej seksualności podstawowy ele-
ment tożsamości. Przestaje być katolikiem czy ate-
istą. Przestaje być zwolennikiem lewicy czy prawi-
cy. Przestaje być nauczycielem, mechanikiem,
wędkarzem czy miłośnikiem lotnictwa. Przyjmuje
za to pozorną tożsamość geja. Samo słowo „gej“,
idiotycznie brzmiące po polsku, jest zresztą mocno
naładowane ideologicznie. Tak ideologicznie
skonstruowany „gej“ ma niewiele wspólnego z
liczną rzeszą ludzi posiadających skłonności do tej
samej płci, zaś wiele wspólnego z grupą politycz-
nych krzykaczy wznoszących absurdalne hasła. Te-
go typu zabiegi są narzędziami wojny ideologicz-
nej, która toczy się we współczesnej kulturze.“
(Fragment wywiadu „Troglodyci kontra łże-elity“
(„Dziennik“, 29.04.2007)
Ktoś, kto dyskryminuje człowieka ze względu
na jego orientację, czyni z jego seksualności,
podstawowy element jego tożsamości.
Ryszard Legutko konsultuje Wielką Encyklopedię
PWN, w której nie zabrakło hasła „Legutko Ry-
szard“, a przy haśle „homoseksualizm“ napisa-
no: „Homoseksualizm jest jedną z form zaburzo-
nej identyfikacji płciowej i roli płciowej“. Legutko
Ryszard – jeden z ministrów w rządzie PiS, który
za nic ma ustalenia współczesnej nauki.
Opracował: Mariusz Kurc
Foto: kraska
W wywiadzie dla „Gazety Wyborczej“ (3.09.
2007) o wiele mówiącym tytule „Źle znoszę
słowo ,tolerancja’ na pytanie „Czy nauczyciel
homoseksualista powinien móc uczyć w szko-
le?“ nowy minister odpowiada: „Obowiązują
w Polsce pewne standardy. O ile wiem, przy
naborze do zawodu nauczyciela nikt nie
sprawdza, co ten pan czy pani poza godzina-
mi pracy robi w swoim domu lub w swojej sy-
pialni. Ta kwestia nie istnieje“.
Niby wszystko jest OK, ale dziennikarz nie zadał
kluczowego pytania. Brzmi ono: „Czy nauczyciel
nieukrywający swej homoseksualnej orientacji
może uczyć w szkole?“. Bynajmniej nie chodzi
tu o to, co dany nauczyciel robi w domu czy w
sypialni. Chodzi na przykład o to, czy na nauczy-
ciela-geja może pod szkołą czekać jego partner
i czy mogą razem oddalić się ze szkoły, trzyma-
jąc się za ręce? Czy, gdy do nauczycielki-lesbijki
wpadnie na przerwie jej dziewczyna odebrać
np. klucz od mieszkania, mogą dać sobie całusa
na przywitanie? Oto codzienne drobiazgi, które
nauczyciele-homoseksualiści ukrywają, a nau-
czyciele-heteroseksualiści traktują jako coś tak
naturalnego, że nawet tego nie zauważają. Mi-
nister też ich nie zauważa, bo plecie o tym, co
kto robi „w domu w swojej sypialni“.
11
 Teksty: Ewa Tomaszewicz
Paweł Fischer-Kotowski
EuroPride 2010 w Warszawie
Polska będzie organizatorem Europejskiej Pa-
rady Równości w 2010 roku – podjęła decyzję
wrześniowa konferencja Europejskiego Stowa-
rzyszenia Organizatorów Parad (EPOA).
Od piętnastu lat, co roku w innym kraju, od-
bywają się parady pod hasłem Gay Pride (Ge-
jowska Duma). Dotychczas jednak nigdy nie
zorganizowano jej w Europie Środkowo-
Wschodniej. Parada, która odbędzie się za
trzy lata, ma zwrócić uwagę opinii publicznej
na nasze problemy.
Gejowsko-lesbijskie mistrzostwa
Ponad 500 piłkarzy z
28 państw reprezen-
tujących miasta z
USA, Kanady, Austra-
lii, Islandii, Niemiec,
Anglii, Argentyny,
Chile i Meksyku wzię-
ło udział w mistrzost-
wach świata w piłce
Biografia
Harveya Mil -
ka na dużym
ekranie
Harvey Milk był jednym z pierwszych dyplo-
matów, który w latach siedemdziesiątych ot-
warcie mówił o swoim homoseksualizmie.
Hollywood chce nakręcić o nim film. W rolę
amerykańskiego polityka miałby się wcielić
Sean Penn.
Milk został zamordowany w 1978 r., razem z
burmistrzem San Francisco, przez Dana Whi-
te’a, który po siedmiu latach więzienia popeł-
nił samobójstwo. Rolę zabójcy miałby zagrać
Matt Damon.
Zdjęcia do filmu w reżyserii Gusa van Santa
mają ruszyć pod koniec roku. (PFK) (na podst.
Stopklatka.pl)
12
„Najwyższy czas zatrzymać dyskryminację, bi-
goterię oraz łamanie praw mniejszości we
wschodniej części Europy. Chcemy, by Euro-
Pride 2010 w Warszawie była symbolem nad-
chodzących zmian dla wszystkich obywateli
tych krajów“ – czytamy w oświadczeniu EPOA.
Tegoroczną EuroPride zorganizowano w Ma-
drycie – przyciągnęła ponad dwa miliony
osób. Czy Warszawa jest przygotowana na ta-
ką imprezę? – Nie wyobrażam sobie przemar-
szu kilkuset tysięcy uczestników. Kompletnie
nożnej gejów i lesbijek w Buenos Aires. Im-
preza odbyła się po raz 17. Po raz pierwszy
mistrzostwa zostały zorganizowane w Amery-
ce Południowej.
Przedsięwzięciu przyświeca idea promowania
tolerancji poprzez grę w piłkę nożną. Mist-
rzostwa odbyły się przy współudziale Argen-
tyńskiego Związku Piłki Nożnej. (ET)
Larry
Wachowski
nie jest
mężczyzną
Larry Wachowski, jeden z twórców „Matrixa“,
zmienił płeć.
Możemy zapomnieć o braciach Wachowskich
– donoszą amerykańskie serwisy internetowe.
Starszy z braci zdecydował się właśnie na
zmianę płci, teraz nazywa się już Lana.
Nieoficjalnie mówi się, że promocją najnow-
szego filmu rodzeństwa ma się zająć wyłącz-
nie jej brat, Andy.
Lana ma wystąpić oficjalnie dopiero po pre-
mierze filmu – chce opowiedzieć w telewizji,
jak doszło do decyzji o operacji. (PFK) (na
podst. Stopklatka.pl)
świat
sparaliżowałoby to miasto – mówi Ewa Gawor
z biura bezpieczeństwa warszawskiego ratu-
sza – Zrobimy wszystko, żeby dogadać się z
organizatorami i ograniczyć przemarsz.
Parada, która wywołuje wiele negatywnych emo-
cji wśród polityków prawicy, cieszy warszawskich
radnych z koalicji Lewica i Demokraci: – Każda im-
preza odbywająca się w Warszawie powoduje po-
pularyzację stolicy i wpływa na zwiększenie przy-
chodów do budżetu – mówi Andrzej Golimont
(LiD). – To wyzwanie na miarę Euro 2012. (PFK)
foto: Oiko
W Iranie nie
ma homosek -
sualistów
Prezydent Iranu Mahmud Ahmadineżad w wystą-
pieniu na nowojorskim Uniwersytecie Columbia
stwierdził m.in., że w Iranie nie ma gejów i lesbijek i
nie wie, dlaczego zebrani twierdzą, że „ten fenomen
istnieje tak jak u was“. Zapytany o liczne w tym roku
wykonania wyroku kary śmierci w Iranie, zapytał,
czy i w USA nie są one licznie egzekwowane. Jego
słowa wywołały burzliwe protesty, ale niektóre
twierdzenia część słuchaczy przyjęła oklaskami.
Kilkuset demonstrantów protestowało przed
wejściem na uczelnię przy Broadway’u prze-
ciwko zaproszeniu Ahmadineżada.
Skandowali: „Wstyd, Columbio“, „Żadnej bro-
ni nuklearnej dla Iranu“ i wznosili transparen-
ty i szturmówki z hasłami: „Hitler żyje“, ilustro-
wane rysunkami swastyki ozdobionej głową
irańskiego prezydenta. (ET)
 market
Single, DINK
czy DEWKS?
Tekst: Michał Hucał
Artur Orzoł

Przez wieki praktycznie nie istniało pojęcie pary homoseksualnej, a na osoby o takiej
orientacji patrzono jako na zboczeńców, którzy nie mogą stworzyć stałego związku

Na przełomie lat 80. i 90. w socjologii anglo- ukrywania swojej orientacji nielicznych już kwestii interesują-
saskiej zaczęto w stosunku do mniejszości sek- seksualnej. Ilościowym po- QueerRekomendacje cych prasę i telewizję ogólną. Te-
sualnych używać określenia DINK, czy ,Dual twierdzeniem tego spos- mat powoli gości także w Pols-
Income, No Kids’ (podwójne dochody, bez trzeżenia mogą być wy- ce, a jego zwiastunem jest
dzieci), co oznaczało większy niż przeciętny niki badań ilościowych, 4% par homoseksualnych in-
dochód dyspozycyjny par gejowskich przezna- które wskazują, że liczba ternautów, którzy dzieci po-
czany na dobra tzw. luksusowe (i lesbijskich, singli LGBT jest wyższa Google siadają – ponad połowa z
choć w tym przypadku zagadnienie jest i było wśród osób mieszkają- za aktywne zabieganie o zaufa- nich nie mieszka jednak ze
bardziej złożone), ponieważ nie musiały one cych w miastach <100 tys. nie pracowników homo- swoim potomstwem. Są to prze-
i biseksualnych
opłacać wychowywania dzieci. mieszkańców, na wschodzie de wszystkim lesbijki lub osoby bi-
Polski oraz deklarujących zdecy- seksualne, ale również wśród par gejo-
Teraz w co raz większym stopniu używa się dowaną niejawność. wskich rośnie zainteresowanie wychowywa-
także akronimu DEWKS, czyli ,Dually Em- niem dzieci. Zamierza je mieć już 14% ankie-
ployed With Kids’ (podwójnie zatrudnieni, z DINKs, czyli sen marketerów towanych internautów pozostających w
dziećmi), co związane jest z rozwojem mo- związkach homoseksualnych.
delu rodziny alternatywnej w USA i Europie DINK należy do ulubionych tematów prasy
Zachodniej. A jak jest w naszym kraju? Zach- marketingowej w kontekście segmentu LGBT Polska społeczność LGBT przypomina amery-
wyt marketerów segmentem singli, czyli osób z na świecie, a także w Polsce. Rozkwit magazy- kańską z końca lat 80. Dominującą grupą są
wyboru niepozostających w związku, ominął w nów kolorowych dla gejów i lesbijek w USA nadal single lub osoby w związkach, które nie
naszym kraju gejów i lesbijki, co związane jest z wynika przede wszystkim z wielkiej aktywności tworzą wspólnego gospodarstwa domowego.
ogólnym oporem korporacji wobec mniejszości marketerów, którzy skuszeni wizją bogatej Jednak już 24% internautów LGBT mieszka ra-
seksualnych w Polsce. i rozrzutnej mniejszości aktywnie zem ze swoim partnerem lub partnerką, a 14%
reklamują w nich lepsze mo- planuje mieć w przyszłości potomstwo. Warto
QueerDezaprobata
Single wśród internautów LGBT dele samochodów, marko- więc pamiętać, że my również jesteśmy bar-
stanowią 46% populacji, ale we ubrania, alkohole oraz dziej różnorodni niż to wydaje się z zewnątrz.
warto pamiętać, że największy wyjazdy turystyczne. W artykule wykorzystano wyniki badania QGI
odsetek singli jest wśród osób (Queer Group Index) z okresu XI’06-VIII’07.
poniżej 20 roku życia (aż 67%). Komisja Europejska Również w Polsce me-
Zauważalny zresztą jest w ogó- dia LGBT starają się za-
le późniejszy w stosunku do ró-
za zgodę na przekazywanie rządowi
USA informacji o orientacji sek-
sualnej paseżerów linii
chęcić reklamodawców, LGBTmetr
wieśników heteroseksualnych ok- właśnie powołując się na 19% internautów w
lotniczych
res inicjacji seksualnej, pierwszych ran- model DINKs. Nie bez racji – in-
dek i tworzenia pierwszego związku. Wynika ternauci żyjący w związkach homo-
związkach > 3 lat
to m.in. z niskiego poziomu jawnych gejów i les- seksualnych stanowią aż 50% populacji, ale
Status rodzinny
bijek w ich grupie rówieśniczej. Dla porównania tylko niecałe 4% z nich ma dzieci. Ze względu
w obecnie kluczowej dla obrazu gejów i lesbijek na młody wiek większości internautów LGBT
do roku 45%
grupie internautów LGBT w wieku 25-29 lat najwięcej jest związków istniejących od roku
wskaźnik singli to tylko 34%. (45%), ale 6% deklaruje także, że ich związek
od 1 do 2 lat 25%
trwa już ponad 5 lat. Co ważne, wspólne gos-
Single, ale czy z wyboru? podarstwo domowe prowadzi 48% par ho-
moseksualnych. powyżej 3 lat 14%
Badania jakościowe wskazują, że homoseksu-
alni single są generalnie samotni nie z własne- DEWKS, czyli pieśń przyszłości
go wyboru, lecz z braku możliwości znalezie- QM Research na podstawie badania QGI, okres III-
VI 2007, N=410, tylko internauci w związkach
nia właściwego dla nich partnera bądź zbudo- W USA od kilku lat temat homorodziców staje homoseksualnych. Odp. na pytanie: Jak długo
jesteś w obecnym związku?
wania związku m.in. z powodu nadmiernego się kluczowym dla mediów LGBT oraz jedną z

13
 Łączy nas również
wspólne nazwisko
Tekst: Katarzyna Formela
Zgodnie z polskim prawem związki nieformalne, zarówno jedno-, jak i różnopłciowe,
mogą cementować swą wieź poprzez zmianę nazwiska na nazwisko partnerki/partnera
Moje poprzednie nazwisko było mi niemiłe
ze względów emocjonalnych (należało do
mojego byłego męża) i obco brzmiało – a
więc spełniałam tzw. przesłanki pozytywne
do zmiany. Dlatego właśnie tych argumen-
tów użyłam we wniosku złożonym w wy-
dziale spraw obywatelskich urzędu miejskie-
go, wskazując zarazem nowe nazwisko, któ-
re pragnęłam przyjąć (powszechne zwłaszcza
na Pomorzu).
Przez internet poproszono mnie o dopełnienie
formalności (opłata i rozmowa wyjaśniająca).
W tej sposób znalazłam się przed obliczem
urzędniczki. Rozmowa przyjęła formę swoiste-
go przesłuchania. A dlaczego, a po co, a czemu
nie panieńskie, tylko obce, a przecież jak będzie
ślub za jakiś czas, to i nazwisko można zmienić.
Ostatecznie usłyszałam, że nazwisko jest dob-
rem osobistym i nie można sobie wybrać jakie-
gokolwiek. Nieważne, że wybrane jest popu-
larne: ważne, by występowało wcześniej w ro-
dzinie. Nie miałam wtedy pomysłu, jak sprawę
poprowadzić dalej. Podziękowałam, mówiąc z
głupia frant, że nazwisko chyba w rodzinie było
i postaram się to potwierdzić.
Po tym niefortunnym podejściu udało mi się
nawiązać kontakt z parą lesbijek z Warszawy,
które zgłębiły przede mną Ustawę z dnia 15 lis-
topada 1956 roku o zmianie imion i nazwisk, i
dały mi cenne rady. Wtedy też złożyłam po-
nownie wniosek, rozszerzając jego uzasadnie-
nie o argument pozostawania w nieformalnym
związku i chęć pogłębienia więzi z osobą, z
którą dzielę życie (nie ujawniając jej płci).
Urzędniczka rozpromieniła się: „Trzeba było tak
od razu mówić! Ja już tyle przeróżnych historii
tu słyszałam. Nie weźmiecie ślubu? Nie? To
trzeba przyjść z tą osobą, która złoży oświad-
czenie. Zgodę na przyjęcie nazwiska przez Pa-
nią“. Moja partnerka przyszła do urzędu razem
ze mną i czekała na korytarzu. Poprosiłam ją do
pokoju, przedstawiłam zaskoczonej urzędnicz-
ce, która jednak w miarę szybko doszła do sie-
bie, i formalnościom stało się zadość.
14
prawo
Urzędnicza machina bo chęć uchylenia się od odpowiedzialności cywil-
nej lub karnej, chęć przyjęcia nazwiska historycz-
Niespodziewanie po tygodniu dostałam mejla, nego, wsławionego na polu kultury lub nauki,
w którym zażyczono sobie, bym w ciągu 7 dni działalności politycznej, społecznej lub wojskowej
uzupełniła uzasadnienie wniosku zgodnie z us- (chyba, że występowało ono wcześniej w rodzi-
tawą. Zadzwoniłam do urzędu. Powiedziano mi, nie). Nic o tym, że zakazane jest przyjmowanie
że chodzi o wyjaśnienie pokrewieństwa z osobą, nazwiska homoseksualnej/ego partnerki/a. Ozna-
która złożyła oświadczenie (?!). Wyjaśniłam, iż cza to, iż gdy wskazujemy pozostawanie w związ-
trudno wykazać pokrewieństwo z partnerką, ku nieformalnym, chęć wzmocnienia więzi rodzin-
stąd nie rozumiem, czego się ode mnie wyma- nych poprzez noszenie nazwiska wspólnego jako
ga. Zażyczyłam sobie sporządzenia notatki z roz- „ważne względy“, to organ administracji jest zobli-
mowy telefonicznej i dzień później ją odebrałam. gowany do uwzględnienia naszego wniosku: wy-
dania decyzji przez nas pożądanej.
W notatce służbowej napisano, iż żadnych innych
dokumentów w sprawie nie mam. Do wniosku Odwołałam się od decyzji pierwszego organu. Za-
dołączyłam uzupełnienie, w którym ponownie wy- rzuciłam mu łamanie prawa materialnego poprzez
jaśniłam, iż pragnę przyjąć nazwisko osoby, z którą błędne przyjęcie, iż nie zachodzą „ważne względy“
dzielę życie, tworzę rodzinę, która złożyła oświad- oraz zachodzą przesłanki odmowy uwzględnienia
czenie i zgodę na przyjęcie go przeze mnie. Po wniosku. Po miesiącu od złożenia odwołania mia-
dwóch miesiącach od złożenia drugiego wniosku łam w ręku decyzję wojewody uchylającą w całoś-
dostałam decyzję odmowną. W uzasadnieniu de- ci zaskarżoną decyzję i orzekającą zmianę mego
cyzji odmownej próbowano przedstawić moje nazwiska tak jak sobie tego życzyłam.
działania jako potraktowanie nazwiska przeze
mnie w sposób jedynie ewidencyjny. Wojewoda, wbrew głównej linii uzasadnienia
wniosku (umocnienie więzi w związku nieformal-
Zgodnie ze wspomnianą Ustawą katalog przesła- nym), uzasadniając uchylenie w całości decyzji
nek pozytywnych jest katalogiem otwartym, co oz- pierwszego organu skoncentrował się na innych
nacza, iż nie ogranicza się do przesłanek zawar- przesłankach przeze mnie podanych: niepolskie
tych w Ustawie (np. nazwisko ośmieszające albo brzmienie nazwiska oraz to, iż jest ono mi niemiłe
nielicujące z godnością człowieka, o brzmieniu nie- emocjonalnie. Stwierdził, że nie podziela poglądu or-
polskim, mające formę imienia, bądź, gdy wnoszą- ganu I instancji, że ważne względy nie mogą jedynie
cy chce przyjąć nazwisko od lat używane). Jedno- wynikać z subiektywnego przekonania osoby żąda-
cześnie katalog przesłanek negatywnych, przy któ- jącej zmiany nazwiska. Mimo iż orzekając zmianę
rych występowaniu organ administracji wydaje nazwiska, nie wspomniał o głównej przesłane prze-
decyzję odmowną, jest katalogiem zamkniętym i ze mnie wskazywanej we wniosku, orzekł zmianę
obejmuje wyłącznie następujące przesłanki: za- nazwiska na wskazane – towarzyszki mego życia
miar ułatwienia sobie działalności przestępczej al- (organ I instancji używał określenia: „znajoma“).
Jak złożyć wniosek o zmianę nazwiska
Składając wniosek, którego uzasadnieniem jest, iż wnosząca (wnoszący) pragnie przyjąć nazwisko osoby, z którą
dzieli życie (poprzez pozostawanie wspólnie w związku nieformalnym), trzeba stawić się z tą osobą przed urzędni-
kiem, w którego obecności partnerka (partner) wnioskującej osoby składa oświadczenie, iż pozostają w nieformal-
nym związku i że zgadza się na przyjęcie swego nazwiska przez wnoszącą o to. Trzeba podkreślić, iż wspólne naz-
wisko jeszcze bardziej wzmocni więź związku, co jest bardzo ważnym względem dla wnioskodawczyni (wniosko-
dawcy) dla zmiany nazwiska. Wniosek składamy w urzędzie miasta lub gminy, w wydziale spraw obywatelskich.
 kultura
W poszukiwaniu
tożsamości
Tekst: Izabela Wodzińska Rysunki: Agnieszka Kraska

Przygotujmy sobie kamerę i taśmę o szerokości 35 mm.

Przygotujmy sobie tolerancję, wrażliwość i nie zawsze jedyną słuszną rację.
Przygotujmy się na odkrycie trzeciej płci

Wierzę, że nasza tożsamość jest w ogromnym
stopniu definiowana przez miejsce, w którym ży-
jemy, przez nasz zawód i ludzi, których kochamy.
Zastanawiałam się, co takiego dzieje się z tożsa-
mością człowieka, który został tego wszystkiego
pozbawiony? Co wówczas zostaje w źródle na-
szego człowieczeństwa?, Angelina Maccarone
Scena pierwsza:
„Nie czas na łzy“
(„Boy’s Don’t Cry“, 1999). Reżyseria Kimberly
Peirce
Wyobraź sobie duszne i zacietrzewione małe łeczne, socjologiczne, psychologiczne czy poli-
miasteczko. Masz duży wybór. Weź mapę i wy- tyczne zmuszają ją do ukrywania własnej płci?
bieraj. Wyobraź sobie rok 1993. Wyobraź sobie Wtedy, kiedy jest Iranką, lesbijką i za to czeka
młodą, dwudziestojednoletnią dziewczynę, któ- na nią stryczek w jej własnym kraju. Wyobra-
ra chce być młodym, dwudziestojednoletnim żasz to sobie? Teraz musisz. Ta historia nie wy-
chłopcem. Ubiera się jak chłopiec, obwiązuje darzyła się naprawdę. Na pewno?
swój biust bandażem ukrywając piersi – jedyny
widoczny atrybut swojej kobiecości.
Przybywa do amerykańskiego miasteczka w sta-
nie Nebraska jako chłopiec. Zakochuje się z wza-
jemnością w dziewczynie. Przenika do jej szem-
ranego środowiska. Poznaje nowych ludzi, z któ-
rymi zaczyna coraz częściej przebywać. Lubią go
i akceptują. Wkrótce jednak prawda wychodzi na
jaw. Ta prawda im się nie podoba. Zostaje poni-
żony i zgwałcony na odludziu w Boże Narodze-
nie 1993 roku. 31 grudnia 1993 roku zostaje za-
bity. „Ukarany“ za to, że wcześniej go zgwałcili.
Wdarli się w jego nieposiadaną kobiecość. Zrobili
TO ci, którzy go lubili i akceptowali. Wyobrażasz
sobie? Wcale nie musisz. Nie uruchamiaj swojej
wyobraźni. Ta historia wydarzyła się naprawdę.

Kimberly Pierce sfilmowała historię Teeny Bran-

TO mogłoby się przytrafić każdej z nas, mogło-
by nas połknąć, zassać i w końcu zabić. TO nie
zdarza się tylko w amerykańskich prowincjo-
nalnych miasteczkach takich jak Falls City czy
w Dogville. TO zdarza się wszędzie, istnieje
naprawdę. Przypatrzmy się TEMU.
don, transseksualistki pragnącej być Brandonem
Teena. Chciał tak samo jak inni kochać, być i mieć
prawo. Ale TO mu to prawo zabrało. Czy TO tak-
że przemawiało przez szeryfa miasteczka Falls Ci-
ty, kiedy określał Brandona zaimkiem „TO“, kiedy
ten zawiadomił go, że został zgwałcony? TO bru-
talnie zgwałciło, bo chciało sprawdzić, zdefinio-
wać jego płeć. TO w konsekwencji „musiało“ go
zabić, by ukryć swój czyn. Czym jest TO?
TO jak transofobia.
Scena druga: „W obcej skórze“
(„Fremde Haut“ aka „Unveiled“, 2005). Reży-
seria Angelina Maccarone
Kiedy kobieta musi przebrać się za mężczyznę
i żyć jako mężczyzna? Jakie mechanizmy spo-
Przygotujmy sobie lustro. Przebierzmy się za męż-
czyznę. Ukryjmy kobiecość wtedy, kiedy chcemy
kobiecością pachnieć, czynić i emanować. Dzia-
łajmy pod wpływem. I przeciw sobie. Dla życia
przecież możemy tak dużo zrobić. Jak dużo?
Fariba jest Iranką, kobietą, lesbijką. Fariba kocha
kobietę. Kobieta kocha Faribę. Iran nie kocha jej
i Fariby. Kiedy kolejny raz spotykają się w ukryciu
i kiedy z erotycznym namaszczeniem zdejmują
sobie nawzajem czadory, Iran przyłapuje je na
TYM. One już wiedzą, nawet nie przeczuwają,
ale wiedzą, mają świadomość, jaką się musi
mieć, żyjąc w Iranie. Kochanka Fariby bardzo się

15
 boi. Dlatego musi przestać kochać Faribę. Musi
się TEGO wyrzec. Tak, jak wyrzeka się Boga w
obliczu najeźdźców innej wiary. Musi TO z siebie
wypluć po to, aby „kochał“ ją Iran. Kochał, czyli
nie zabił. Dziwisz się?
Fariba również chce żyć. Fariba chce być lesbij-
ką. „Wybiera“ inną drogę. Ucieka. Fariba znów
się boi. Czeka na decyzję w obozie dla uchodź-
ców. Niemiecka polizei pyta „warum“. Fariba
znów się boi. Strach jest tak wielki, tak wszech-
władny i tak porażający, że Fariba nie wyjawia
prawdziwego powodu ucieczki z kraju. Na ko-
lejne „warum“ polizist’a odpowiada, że jej
ucieczka ma podłoże czysto polityczne. Polizist
pyta o organizacje, o szczegóły, o działalność
opozycyjną. Fariba milczy. Nie ma organizacji,
szczegółów, opozycji. (Jak ona bardzo się boi!)
Czy gdyby wyznała prawdę, jej życie potoczyło-
by się inaczej? Wie, że jest jednym z kilkudzie-
sięciu irańskich uchodźców pragnących pozos-
tać w Niemczech. Wie, że ma nikłe szanse, że w
końcu odeślą ją do Iranu. Wie też, że czeka ją
tam śmierć. Czy jest na nią przygotowana?
Ale jest ktoś, kto nieświadomie daje Faribie
jeszcze jedna szansę, odbierając tym samym
szansę sobie. To Siamak. Irańczyk poznany w
obozie. Na wieść o śmierci brata w Iranie od-
biera sobie życie. Kiedy Fariba jako pierwsza
znajduje go martwego, widzi dla siebie szan-
sę. Wie, że Siamak miał perspektywy na po-
zostanie w Niemczech. Zakopuje jego ciało.
Przejmuje jego tożsamość.
Fariba jest już Siamakiem. Pracuje nielegalnie w
przetwórni kapusty. Pisze listy do rodziny Siama-
ka. Siamak dalej żyje. Bandażuje swoją kobie-
cość. Nie rozbiera się, nie myje. Nie może ryzy-
kować. Siamak się boi. Na Siamaka czeka jednak
niespodzianka. Pyszny, śmietankowy tort. Sia-
mak zakochuje się w kobiecie. Więcej?
Angelina Maccarone dotyka naszej duszy. Pal-
cem wskazującym kreśli na niej stygmat. L. Jak
Lesbijka. H jak homofobia. S. Jak Strach.
Scena trzecia: „Yentl“
(„Yentl“, 1983). Reżyseria Barbra Streisand
„Yentl“ jest musicalową wersją opowiadania
Isaac’a Bashevis’a Singera pod tytułem „The
Yeshiva Bay Yentl“.
Początek XX wieku. Młoda żydówka Yentl ma
jedno wielkie marzenie. Pragnie studiować Tal-
mud. Posiada jednak dość kłopotliwy w żydows-
kiej tradycji „defekt“, wykluczający ją z kręgu po-
tencjalnych studentów jesziwy – jest kobietą. Ko-
bieta nie ma wstępu do szkoły talmudycznej, nie
ma prawa do pogłębiania swojej wiedzy, nie
16
może spełniać swoich marzeń, oczekiwań, ambi-
cji. W patriarchalnym i ortodoksyjnym środowis-
ku, w jakim żyje Yentl, kobieta ma więcej zaka-
zów niż praw. Dlaczego? Talmud składa się z
dwóch części. Miszny i Gemary. Talmud to 248
obowiązków i 365 zakazów. Czy Yentl łamie jeden
z nich, przebierając się za mężczyznę i wbrew zaka-
zom realizuje własne ambicje?
Film, debiut reżyserski Barbry Streisand, pyta o
miejsce kobiety w ortodoksyjnej religii żydow-
skiej. Ale nie tylko żydowskiej. Pyta o miejsce
kobiety również w religii katolickiej, muzuł-
mańskiej, każdej, która dyskryminuje kobiety,
wyłącza je z pewnych form uczestnictwa w ży-
ciu religijnym. Wreszcie pyta o miejsce kobiety
w ogóle, o jej prawa oraz jej zaistnienie w
przestrzeni religijnej i duchowej.
Scena czwarta:
„Muskając aksamit“
(„Tipping The Velvet“, 2002). Reż. Geoffrey Sax
Scena. Skrzypią deski teatru niespokojnie, jakby
domagając się kolorowego i przewrotnego wode-
wilu. Pełna widownia. Schyłek XIX wieku. Wiktor-
iańska Anglia, Orkiestra: tusz! Kitty i Nancy wycho-
dzą na scenę. Poznajecie je w męskim przebraniu?
„Muskając aksamit“ to filmowa adaptacja po-
wieści Sarah Waters. Film rozmywa ledwo dos-
trzegalne granice między płciami. Wędrujemy
przez ulice Londynu, przez bohemistyczne, za-
dymione, pełne alkoholu kawiarnie. Ale przede
wszystkim jesteśmy uczestnikami przedstawie-
nia, świadkami przeistoczenia się głównej bo-
haterki z nieśmiałej dziewczyny, pracującej w
rodzinnym barze ostryg, w kobietę świadomą
swej tożsamości seksualnej. Nancy błąka się po
szemranych uliczkach Londynu. Uchodzi dla
mijających ją przechodniów, za chłopca. Stój ten
dodaje jej odwagi. Nikt, kto na nią patrzy nie ma
pojęcia, że jest uczestnikiem wielkiego gen-
derowego przedstawienia. Fanfary!
Scena piąta: Komedia?
Życie jest komedią dla tych którzy patrzą,
a tragedia dla tych którzy czują, Jonathan Swift
Temat crossdresingu od najwcześniejszych lat
przyciągał uwagę wielu reżyserów. „Przebiera-
li“ aktorów na potrzeby filmu w płeć przeciw-
ną. Najpierw, czego przykładem jest choćby
polski film z 1934 roku „Czy Lucyna to dziew-
czyna“ w reżyserii Juliusza Gardana, temat
przebieranek był traktowany luźno, czy też gro-
teskowo. Nie sposób było w czasach między-
wojennych poważnie traktować tematu trans-
seksualizmu czy transwestytyzmu. Komedia ja-
ko forma filmu fabularnego może w swojej is-
tocie pozwolić sobie przecież na więcej.
Oto Lucyna, inżynierka po studiach na politech-
nice w Paryżu, wraca do międzywojennej Pols-
ki. Żeby podjąć wymarzoną pracę, musi prze-
brać się za mężczyznę. Staje się Julianem
Kwiatkowskim. Warto w kontekście braku dos-
tępu kobiet do pewnych zawodów wspomnieć
jeszcze „Zmienników“ (1986) Stanisława Barei,
gdzie Kasia Piórecka, trafiając na szowinistycz-
nego personalnego w korporacji taksówkowej,
by zdobyć pracę, również zmienia swoją płeć.
Na uwagę zasługuje także film Blake’a Ed-
wardsa „Victor/Viktoria“ (1982), w którym ko-
bieta udająca mężczyznę udaje kobietę. Podob-
nie rzecz ma się z parą przyjaciółek Connie i
Carlą w filmie z 2004 roku w reżyserii Michae-
la Lembecka pod tym samym tytułem.
Jak się okazuje, kobieta w męskim przebraniu
może więcej, lepiej, stoi wyżej w hierarchii
społecznej. Ale gdyby Lucyna pozostała Lucy-
ną, Kasia Kasią, równie dobrze pierwsza na-
prawiałaby samochody, a druga jeździłaby
taksówką. Ale Ada nie jest Adamem, Krysia
Krystianem, a Maria Mariuszem. Dlatego Ada
mniej zarabia niż Adam, Krysia zajmuje niższe
stanowisku w firmie niż Krystian, a Maria ma
mniejsze szanse na awans niż Mariusz. Lecz
ani Ada, ani Krysia, ani Marta nie chcą się
przebierać. Chcą w sukience wymieniać koło w
samochodzie, z „pełnym makijażem“ zarzą-
dzać firmą komputerową i „z brzuchem“ być
agentem nieruchomości.
Yentl chce studiować Talmud. Teena chce być
mężczyzną, Lucyna inżynierką, Ala chce być z
Anią. Chcesz więcej?
 kultura
Gwen na ołtarze!

Tekst: Łukasz Maciejewski

Twarz dziecka nie ma płci.

Kiedy jednak oczy dziecka zaczną
dostrzegać różnice, może się okazać,
że wnętrze chłopca widzi twarz
dziewczyny. Nic tego nie zmieni
„A Girl Like Me: The Gwen Araujo Story“, zu- stwem. Potem Robert
pełnie nieznany w Polsce, telewizyjny film Ag- przeszedł operację
nieszki Holland z 2006 roku, dla wielu amery- zmiany płci, teraz na-
kańskich transseksualistów i ich rodzin był kręcił o tym film. Jako
przełomem. Zrealizowany dla kanału Life Gwen. Tytuł „She’s A
Time, wielkiej stacji specjalizującej się dotąd Boy, I knew“.
głównie w produkcjach stricte familijnych (ku-
charskich, poradnikowych), latem zeszłego ro- Historia Gwen jest
ku nie tylko został pokazany w prime-time’ie, prawdziwa i, pomimo

JD Pardo, źródło www.glaad.org

ale zgromadził rekordową, zarezerwowaną
tylko dla największych kinowych hitów, wi-
downię. Tylko podczas pierwszej emisji filmu
losy Eddiego/Gwen śledziło grubo ponad pięć
milionów widzów! Równolegle z sukcesem
komercyjnym film Holland spotkał się z bardzo
życzliwym przyjęciem prasy, otrzymał także
szereg nagród, także od organizacji gay/les –
między innymi tegoroczne prestiżowe GLAAD
Media Awards (Gejowsko-Lesbijskie Przymie-
rze Przeciw Dyskryminacji) w kategorii filmu
telewizyjnego.
Myślę, że niezależnie od plusów i minusów te-
go skromnego telewizyjnego obrazu, polska
reżyserka już odegrała bardzo ważną rolę w
przełamywaniu zastanych stereotypów doty-
czących życia osób transgenderowych. „Gwen
Araujo Story“ uruchomiła na przykład całą se-
rię prasowych publikacji, comingoutowych
wywiadów i, przede wszystkim, wymusiła
stopniową zmianę w postrzeganiu transseksu-
alistów. Reżyserka opowiadała mi na przykład
o licznych pokazach filmu w Ameryce i Kana-
dzie, które zawsze stawały się pretekstem do
afirmatywnej manifestacji transseksualizmu.
Na przykład po kanadyjskiej premierze „Gwen“
w Vancouver (gdzie były kręcone zdjęcia) do
Holland podeszły dwie zachwycone filmem,
dziewczyny. Jedną z nich była Małgosia (córka
znanego polskiego profesora), drugą – Gwen
Howorth. Niegdyś Robert Howorth: niezależny
amerykański reżyser filmowy. Laureat festiwa-
lu w Sundance. Małgosia i Robert byli małżeń-
dramatycznej pointy,
pokrzepiająca. Hol-
land opowiada o lo-
sach Gwen (w tej roli
świetnie obsadzony
gwiazdor amerykańs-
kich seriali, delikatny
J.D. Pardo) w licznych
retrospekcjach. Jesteśmy uczestnikami rozpra-
wy sądowej. Od początku wiemy, że dziew-
czyna nie żyje. Na sali siedzą sprawcy morder-
stwa. Zadowolenie oprawców odbija się w
desperacji prostolinijnej rodziny Gwen. Po
wielu latach familia Araujo dorosła do zrozu-
mienia prawdy o swoim synu, kuzynie, wnu-
ku. O córce, kuzynce, wnuczce. O Gwen.
Znakomita finałowa scena, w której Sylvia
Guerrero, grana przez Mercedes Ruehl (Oscar
za „Fisher King“) matka zamordowanej
dziewczyny, w płomiennym przemówieniu,
wyrzuca z siebie spazm zranionego rodzica,
wołając: „She’s my daughter. Just a Girl“, są-
siaduje z pierwszymi wątpliwościami, kolej-
nymi depresjami, w końcu z pięciogroszo-
wym szczęściem jej córki. Eddie urodził się w
latynoskiej, katolickiej rodzinie. Był najład-
niejszy i najdelikatniejszy ze wszystkich. Bar-
dzo nieśmiały, chciał być cieniem, ale był
światłem, wokół którego skupiała się cała ro-
dzinna uwaga. Ubierał sukienki mamy, wkła-
dał bieliznę siostry, w lustrze widział zawsze
dziewczynę – Gwen (na cześć Gwen Stefani),
nie Eddiego.
Holland z komercyjną wprawą wygrywa nie-
komercyjne niuanse. Chwile zwątpienia na
twarzy bardzo przystojnego mężczyzny, który
staje się ponętną kobietą, całe sekwencje
wewnętrznego buntu matki, która musi wy-
mazać dawną Sylvię, żeby pokochać i przede
wszystkim zrozumieć nową córkę. Odnaleźć
Gwen. A potem starać się zaakceptować jej
głupie wybory. Jej szukanie szczęścia pod fa-
talnymi adresami, naiwne myśli i bałamutne
zaklinanie losu. W końcu jednak uda się jej na-
wet przetrwać ból po odejściu dziecka. Choćby
po to, żeby innych bolało mniej.
Bestialsko zamordowana Gwen nie trafi na oł-
tarze. Był zbyt młoda, zbyt naiwna i za dobra -
jak na świętą. Ale queerowy ołtarzyk na pew-
no jej się należy. A Holland należą się za to
brawa. Bijemy?
„A Girl Like Me: The Gwen Araujo Story“
USA 2006, Reż. Agnieszka Holland
Zdj. David Frazee, Muz. Jan A.P. Kaczmarek
Wyk.: J.D. Pardo (Eddie/Gwen Araujo), Merce-
des Ruehl (Sylvia Guerrero), Leela Savasta (Chita
Araujo), Michael Dillman (Eddie w wieku 7 lat)

17
 Teksty: Ewa Tomaszewicz
kultura
Paweł Fischer-Kotowski
Mariusz Kurc

Festiwal Filmowy „Pryzmat“

Tegoroczna, druga odsłona Festiwalu będzie wal, Ni-
miała miejsce w dniach 9-11 listopada w ki- cholas Te-
nie Luna. Podczas 20 projekcji zostanie poka- deschi –
zanych około siedemdziesięciu filmów krótko-, producent
średnio- i długometrażowych: dokumenty, fil- filmowy,
my fabularne, eksperymentalne oraz bazujące November
na konwencji filmu niemego. Podobnie jak Wanderin
rok temu, wszystkie projekcje będą podzielo- – reżyser-
ne na bloki tematyczne: poświęcone rodzi- ka, Anna
nom LGBT, młodzieży oraz gejom w sporcie. Taszycka –
Części pokazów będą towarzyszyły spotkania filmo-

foto: Adam L. Weintraub

z twórcami i dyskusje panelowe. znawczy-
ni, Kristian
Wśród zaproszonych gości znaleźli się Jacek Petersen –
Poniedziałek, który otworzy i zamknie festi- reżyser,
Wayne
Brand Upon the Brain, reż. G. Maddin. Film będzie wyświetlany podczas tegorocznej edycji festiwalu
Yung – re-
żyser, Dan Borden – reżyser, Izabela Troja- bie Eternal będzie miała miejsce impreza
nowska – aktorka, Krystyna Prońko – pio- promująca festiwal. (ET)
senkarka, jak również przedstawiciele am-
basad i instytutów kultury krajów, z których Szczegółowy program Festiwalu zostanie
foto: Adam L. Weintraub

pochodzą prezentowane filmy, m. in. z Ka- przedstawiony w drugiej połowie paździer-

nady i z Francji. Wśród dodatkowych atrak- nika na stronie:
cji planowane jest nagrodzenie najlepszych www.pryzmatfestiwal.waw.pl
filmów oraz występy: wokalistki jazzowej
Karoliny Glazer i rockowo-elektronicznego „Replika“ objęła patronat medialny nad Fes-
Brand Upon the Brain zespołu Point Kwadrat. 10 listopada w klu- tiwalem.

H o m o B r o t h e r Chuck i Larry – kryptoheterycy

Po raz pierwszy w Polsce w telewizyjnym rea-
lity show głośno dyskutuje się o orientacji sek-
sualnej uczestników. Czwarta edycja Big Bro-
thera ruszyła we wrześniu w TV4
– Miałam straszne wątpliwości, kiedy wcho-
dziłam do tego programu. Czy faktycznie chcę
to zrobić, czy faktycznie chcę dać sobie przy-
piąć stempel „lesbijka“, „kochająca inaczej“.
Bo przecież tak się na nas patrzy, nie inaczej –
mówiła Magda Czmuda w „Pokoju Zwierzeń“.
Deklaracja Magdy dotycząca jej homoseksualizmu
spotkała się z całkowitą akceptacją mieszkańców
domu. – Strasznie mnie to poruszyło – mówi Mag-
da. – Widzę, że jedenaście obcych mi osób myśli
dokładnie tak samo jak ja. To jest coś cudownego!
Ostatnio jedna z uczestniczek przyznała, że
jest biseksualna. – Dla mnie to bez różnicy, w
jakim związku będę – powiedziała Kasia Le-
nartowicz. (PFK)
W erze po „Tajemnicy Brokeback Mountain“ nie
możemy spodziewać się już jawnej ordynarnie
homofobicznej „komedii o pedałach“ – i bardzo
dobrze. Hollywood jest w trakcie antyhomofo-
bicznego leczenia i „Państwo młodzi – Chuck
and Larry“ jest tego leczenia efektem. Co nie
znaczy, ze w Hollywood zapomniano już o
wszystkich stereotypach dotyczących gejów. Nie
mówiąc już o z lekka żenującym dydaktyzmie.
By uniknąć skomplikowanych operacji formal-
nych z ubezpieczeniem swych dzieci po śmier-
ci żony Larry proponuje Chuckowi zawarcie
związku. Obaj są kumplami-strażakami (jak
najbardziej hetero). Chuck mówi „tak“ i tak za-
czyna się zabawa. Komediowość sytuacji wy-
nika z odwrócenia ról – zwykle przecież to ge-
je muszą udawać heretyków. Tymczasem tu
Chuck i Larry muszą szybko „nauczyć się“, co
jest „gejowskie“, a co nie – np. natychmiast
kupują kompakty Cher, Barbry Streisand, Lizy
Minnelli i oczywiście Wham!Niektóre dowcipy
są autentycznie śmieszne, ale większość trzy-
ma poziom z wcześniejszych filmów z Ada-
mem Sandlerem. Są też smaczki. Ving Rha-
mes, który w „Pulp Fiction“ obiecywał zrobić z
dupy Zeda jesień średniowiecza, tu jest zwa-
listym i posępnym kryptogejem dokonującym
coming outu pod wpływem naszych bohate-
rów. A sędziego mającego rozstrzygnąć, czy
Chuck i Larry rzeczywiście są homo, gra gej Ri-
chard Chamberlain.
Na koniec przesłanie zostanie nam podane na
tacy przez tzw. autorytet, którym obowiązko-
wo musi być doświadczony mężczyzna hete-
roseksualny u władzy. Dowiemy się dzięki nie-
mu, że – to już mój skrót – gej jest okej.
Amen. (MK)
„Państwo młodzi – Chuck i Larry“
reż. D. Duga, wyk. A. Handler, K. James

18
 kultura
Apostoł(ka) Peryferii
Izabela Filipiak
„Obszary odmienności.
Rzecz o Marii Komornickiej“
słowo/obraz terytoria,
Gdańsk 2007
Opublikowana właśnie praca
Izabeli Filipiak (wywiad z I.
Filipiak – s. 7-9) „Obszary odmienności.
Rzecz o Marii Komornickiej“ jest książką pio-
nierską, a jej nowatorstwo uwidocznia się
na kilku płaszczyznach. Po pierwsze, Filipiak
zaczęła swoje badania nad życiem i twórczością
Komornickiej/Własta, nie podążając żadnym z
już ustalonych tropów tej biografii. Odrzucenie
myślenia mitograficznego pozwoliło autorce na
obalenie obrazu Komornickiej – cudownego
dziecka epoki, które w napadzie obłędu neguje
Niesformatowani
Katarzyna Bielas
„Niesformatowani“,
Znak 2007
Tytuł „niesformatowani“ wbrew pozorom nie od-
nosi się do bohaterów książki jako ludzi wyjątko-
wych czy wybitnych, ani nawet „innych“. Autor-
ka, rozmawiając z tymi, których kulturowy doro-
bek kształtuje wrażliwość kolejnych pokoleń od-
biorców i uczestników kultury, pokazuje ich wysi-
łek, ciągły trud formowania, właśnie formatowa-
nia siebie (i ucieczki od stagnacji odnalezienia for-
Ala ma Alę
Robert Biedroń
„Tęczowy elementarz“,
Adpublik 2007
Najlepsze pomysły są proste.
Wobec wielkiego niezrozumie-
nia, czym jest współczesna myśl
lewicowa, „Krytyka Polityczna“ opracowała i wy-
dała „Przewodnik lewicy“ (patrz s. 5). Niezależnie
od niej Robert Biedroń, przewodniczący Kampanii
Przeciw Homofobii, wpadł na podobny pomysł w
branży, w której jest ekspertem – czyli w kwestii
gejowsko-lesbijskiej. Inspiracją do napisania „Tę-
czowego elementarza“ były pytania zadawane
Biedroniowi w okresie jego wieloletniej działal-
ności. Taką też formę ma jego praca – są to pros-
te, czasem wręcz naiwne pytania, na które autor
udziela prostych i ciekawych odpowiedzi.
siebie i skazuje się na samotność i wykluczenie.
Tytułowe „obszary odmienności“ to kolejne
wcielenia Komornickiej, kolejne projekty tożsa-
mościowe, których realizacja pozwalała jej na
wnoszenie do polskiej kultury nowych jakości,
spojrzenia zarówno z głębokiego „wewnątrz“,
jak i z dystansu.
Izabela Filipiak nie postawiła sobie też za cel
rozwikłania „tajemnicy“ Komornickiej – dro-
biazgowo rekonstruując klimat epoki, prawdo-
podobne wydarzenia zakodowane w źródłach,
strzępy wspomnień i aluzji, autorka pokazuje
wprost, że nie jesteśmy w stanie dowiedzieć
się o Komornickiej/Właście wszystkiego. A Ta-
jemnicy Własta należy się szacunek, nie zaś
sensacyjne, pseudomedyczne diagnozy i teorie.
my jedynej i ostatecznej) – także poprzez ekspre-
sję sceniczną, pisarską. Ekspresję, która, sięgając
po wzorce zastane, wypracowuje nowe, to, co
jest znakiem każdej drogi osobowego rozwoju,
formatowania tożsamości nie-do-sformatowania.
Swoją książką Katarzyna Bielas, laureatka tego-
rocznego Hiacynta, nagrody Fundacji Równoś-
ci, zaprasza do dwudziestu rozmów z ludźmi, z
którymi nie trzeba się zgadzać, identyfikować ,
co więcej – których wcale nie trzeba lubić. Ale
W Polsce mitów, przeinaczeń i zwykłych bzdur
na temat homoseksualności napisało się i
wciąż pisze się bardzo dużo. Dlatego „Tęczo-
wy elementarz“ ma moc odświeżającą. Od-
biorcami książki Biedronia są przede wszystkim
geje i lesbijki, ich przyjaciele, rodzice a także
wszyscy inni, którzy o homoseksualności wiedzą
niewiele. Podejrzewają jednak, że „wiedza“ na
ten temat, którą usiłuje wpajać IV RP, to wielka
ściema obliczona na poklask homofobów.
Nie bez znaczenia jest też fakt, że książkę o oso-
bach homoseksualnych napisał doświadczony w
sporach i dyskusjach gej. Nic o nas bez nas. W
normalnym kraju „Elementarz“ byłby lekturą pod-
czas lekcji o homofobii na etyce i podczas lekcji o
orientacjach seksualnych na biologii. (MK)
Teksty: Michał Płaczek
Ewa Tomaszewicz
Mariusz Kurc
Jeśli jednak pozwolimy przemówić i Marii
Komornickiej, i Piotrowi Włastowi, to usły-
szymy głos, który bez wątpienia zaskoczy
nas nawet nie aktualnością, ale swoim
wręcz proroczym tonem. Projekt kulturowy
Własta zasadza się na różnorodności, od-
mienności, zniesieniu normy. To projekt an-
tyglobalizacyjny, queerowy: przeciwny ma-
sowości, powtarzalności, fałszywym świado-
mościom, wytworzonym, płytkim tożsamoś-
ciom. „Czy jesteśmy przyszłością Marii Ko-
mornickiej?“, pyta w zakończeniu książki Iza-
bela Filipiak. Dzisiaj chyba jednak wciąż nie,
apostołowie i apostołki peryferii to wciąż
nieliczna grupa. Czeka nas więc ogromna
praca nad zmianą – a książkę Izabeli Filipiak
możemy uznać za projekt manifestu. (MP)
dzięki rozmowom z którymi można spojrzeć
inaczej na świat. (ET)
Wśród sportretowanych znaleźli się: Nina Andrycz,
Michał Witkowski, Hanna Krall, Janina Katz, Małgo-
rzata Braunek, Lech Janerka, Zbigniew Libera, Ma-
rek Kondrat, Sławomir Idziak, Maria Janion, Kazi-
miera Szczuka, Marek Koterski, Krzysztof Majchrzak,
Grzegorz Ciechowski, Bartosz Żurawiecki, Dorota
Nieznalska, Artur Żmijewski, Magdalena Mosie-
wicz, Wojciech Waglewski, Marian Pankowski.
19
 Teksty: Krzysztof Tomasik
Lechoń gejowski
Mieczysław Grydzewski
Jan Lechoń
„Listy 1923-1956“
Biblioteka „Więzi“, 2006
Dwa opasłe tomy korespon-
dencji Jana Lechonia z Mieczy-
sławem Grydzewskim to gratka dla wszyst-
kich, którzy chcą nie tylko przypomnieć sobie
wizerunek poety znany z podręczników szkol-
nych, ale także poznać Lechonia-homoseksu-
alistę. Listy pochodzą głównie z lat 1945-
1956, kiedy autor „Balu u senatora“ osiadł w
Stanach Zjednoczonych, a jego wieloletni
przyjaciel i wydawca mieszkał w Londynie.
Tematów rozmów przez ocean jest wiele, bo
też sporo dzieje się w polityce, omówienia
Divy górą!
Remigiusz Grzela
„Bądź moim Bogiem"
W.A.B., 2007
Debiutancka powieść Remi-
giusza Grzeli powinna raczej
nosić tytuł „Jesteś moją Bogi-
nią“, bowiem książka to hołd dla gejowskich
div, jakiego jeszcze nie było w polskiej litera-
turze. Na kolejnych stronach aż roi się od
zmyślonych i rzeczywistych, ale zawsze mag-
netycznych i fascynujących kobiet o powikła-
nych życiorysach: przedwojenna pieśniarka
Vera, aktorka i poetka Stanisława Zawiszanka,
Erika Rosner, Marlena Dietrich, Nina Andrycz,
Anna Prucnal... Początkowo wszystko wska-
20
wymaga też ścisła współpraca redakcyjna,
zawsze znajdzie się jednak miejsce na obga-
danie kolejnych znajomych. Lechoń niechętnie
pisze o swoim życiu intymnym, w żadnym z
listów nie pada nazwisko jego ówczesnego
partnera – Aubrey’a Johnstona – jednocześnie
niezmiernie spragniony jest wszelkich infor-
macji na temat znajomych homoseksualistów,
dopytuje się i żartuje: „Piszesz mi, że Borman
jest zakochany w Łempickim ,po uszy’. To
bardzo ciekawe, ale głowię się, jak to
wygląda – napisz mi jakieś szczegóły“. Gry-
dzewski czasem spełnia prośby, pod koniec
1949 r. pisze o perypetiach Antoniego Bor-
mana, który wynajmował mieszkanie u Mar-
iana Hemara: „Kłócą się i Hemar chce go wy-
zuje na to, że główny bohater – młody dzien-
nikarz, który opowiada nam swoje perypetie,
to gej, który z jakiegoś powodu nie chce się
do tego przyznać. Najbardziej przerażony ta-
ką możliwością okazał się autor, więc żeby
odsunąć „podejrzenia“, wprowadził szereg
mało prawdopodobnych wątków. W efekcie
homoseksualistami okazują się niemal wszys-
cy występujący w powieści mężczyźni, z wy-
jątkiem narratora oczywiście. A jakby tego by-
ło mało, pojawia się jeszcze gej prosto z Pa-
ryża, który wieczorami staje się drag queen
Lolą. Przy nim główny bohater ze swoją naj-
lepszą przyjaciółką przerobioną na jego
dziewczynę wygląda prawie na heteryka. Pra-
wie robi jednak różnicę.
r e k l a m a
kultura
rzucić. Niedawno zagroził mu procesem o or-
gię, o ile nie wyprowadzi się w ciągu trzech
dni. U Bormana był Łempicki i Tala Potocka
(bardzo ładna, ale zupełne zwierzątko). Podo-
bno jakaś lokatorka podsłuchała, że Tala krzy-
czała: ,Leżycie z gołymi dupami na łóżku, a co
ja, biedna kobieta, mam z tego?’ zniszcz tę
kartkę“. Lechoń szybko zrewanżował się infor-
macją: „Nie wiem, czy Ci pisałem, że Zosia R.
zawróciła w głowie jakiejś bogatej lesbijce,
która gotowa jest na nią przekazać majątek“.
I tylko czasem, kiedy już dużo nagromadziło
się wiadomości o tym „kto jest“ i jakie zajmu-
je stanowisko, poeta narzekał obłudnie: „W
życiu moim nie przypuszczałem, że pederaści
naprawdę mogę owładnąć światem“.
Literatura wobec
odmieńców
Błażej Warkocki
„Homo niewiadomo. Naj-
nowsza polska proza wobec
odmienności“, Sic! 2007
Tytułowe „Homo niewiadomo“
to wszystko, co w polskiej litera-
turze znalazło się poza normą. Aby to zbadać,
autor przygląda się, co jest „męskością“ i „kobie-
cością“, jak konstruuje się tożsamość, a przede
wszystkim jaką rolę odgrywa w tym wszystkim
homoseksualizm. Warkocki w żadnym miejscu
nie ociera się o banał, często już punkt wyjścia
jest zaskakujący, kto by np. wpadł na to, żeby
przyjrzeć się seksualności w książkach Andrzeja
Stasiuka? Poza Stasiukiem badana jest twórczość
Izabeli Filipiak, Grzegorza Musiała, Michała Wit-
kowskiego, Bartosza Żurawieckiego; przypom-
niana jest także prekursorska pod względem te-
matyki książka Marcina Krzeszowca.
Błażej Warkocki to bez wątpienia jeden z najlep-
szych znawców tematyki gejowsko-lesbijskiej w
polskiej prozie i poezji. Ten wyjątkowo płodny au-
tor od lat publikuje w licznych pismach literackich,
był współredaktorem „Homofobii po polsku“, a na
portalu Inna Strona prowadzi rubrykę „zBOOKi –
Felietony o książkach“. „Homo niewiadomo“ to
swoiste podsumowanie jego dotychczasowych
zainteresowań, praca, bez której nie będzie się już
mogła obejść żadna analiza stosunku polskiej lite-
ratury do homoseksualizmu.
 kultura
„I Bóg stworzył
transwestytę“
Rafalala Show u Jandy
Tekst: Mariusz Kurc

Rafalala (vel nii. Bardzo tłumnie zgromadzona publiczność
Rafał) jest co chwila wybuchała śmiechem, a na koniec
osobą trans- nagrodziła bohaterkę długą owacją.
seksualną,
transgendero- Świetne w „I Bóg stworzył transwestytę“ są sek-
wą, transwes- wencje sond ulicznych na transseksualne tema-
tytą, „kobietą ty przeprowadzanych przez Rafalalę. Zapytana
z penisem“ o stosunek do osób transseksualnych starsza
(jak sama o Pani odpowiada: „No, wie Pani, ja jestem kato-
sobie mówi), liczką…“, a młody chłopak twierdzi, że trans-
która wyreży- seksualizm jest chorobą psychiczną, choć nie
serowała i za- potrafi uzasadnić tej opinii. Przeważają wypo-
grała główną wiedzi pozytywne, choć uprzedzenia wyłażą z
rolę w filmie ludzi, gdy Rafalala drąży temat.
dokumentalnym „I Bóg stworzył transwesty-
tę“. Film na tyle spodobał się Krystynie Jan- Jest również w filmie bardzo ciekawy wywiad z
dzie, laureatce tegorocznego Hiacynta Funda- mężczyzną, który przeszedł operację zmiany płci
cji Równości, że zgodziła się na jednorazowy (m.in. opowiada ze szczegółami o tym, jak formo-
pokaz połączony z monodramem Rafalali w wano jego członka). Horyzonty seksofobów może
swym Teatrze Polonia. poszerzyć rozmowa z Patrykiem, który nie wstydzi
się, że podobają mu się kobiety z penisami.
ce jej tolerancji Rafalala pyta: „A co byś zrobi-
ła, gdybym pewnego dnia przyszła i powie-
działa, że jestem ogórkiem?“, wybucha bez
wahania: „To bym Cię w beczce zakisiła!“.
Jak umowne są sprawy związane z „gender“, czy-
li płcią kulturową, pokazuje rozmowa Rafalali z
czterema dziewczynami o tym, czym jest kobiecość
i jak kobieta powinna uwodzić mężczyzn. Ich po-
rady Rafalala wprowadza w życie, natychmiast
próbując oczarować przygodnych facetów na
Marszałkowskiej. Musicie to zobaczyć. Pozostaje
więc mieć nadzieję, że „I Bóg stworzył transwesty-
tę“ będzie jeszcze gdzieś wyświetlany. (MK)
Rafalala Show,
Teatr Polonia,
Warszawa
4.09.2007.
Kolejna odsłona
Rafalala Show bę-

foto: G. Mehring
Ten amatorski obraz wygląda zaskakująco pro- dzie miała miejsce
fesjonalnie. Autorka podeszła do tematu – czyli Nieodparcie śmieszna – ale też pouczająca – 30 października w
w dużej mierze do samej siebie – z odświeżają- jest sekwencja z matką bohaterki, która m.in. Centrum Artystycz-
cym dystansem, zaprawionym dawką autoiro- recytuje wierszyk o dupie. Gdy badająca grani- nym Montownia.

Lesbijki z Bostonu
Czy w czasach krynolin i buduarów istniały lesbijki?
I jak sobie radziły? Znany dramaturg i reżyser David
Mamet podpowiada: np. stawały się luksusowymi
kurtyzanami, które „dobroczyńców“ widywały kilka
razy w miesiącu, a codzienne życie układały sobie z
„przyjaciółką“. I wszystko grało, dopóki któraś z
nich nie straciła nagle głowy dla młodziutkiej David Mamet „Bostońskie małżeństwo“
dziewczyny. U Mameta to dopiero początek wielu przekład: Julita Grodek
komplikacji, ale nie wątek detektywistyczny jest tu reż. Romuald Szejd
najciekawszy, największa wartość to kreacja Ewy wyk. E. Wiśniewska, J. Bogacka, J. Pokojska
Wiśniewskiej, która w roli Anny po raz kolejny po- Teatr Scena Prezentacje w Warszawie
twierdza klasę i talent. (Krzysztof Tomasik) Premiera: 11 maja 2007 r.
r e k l a m a

21
 Grzeczne dziewczynki

podróże
idą do nieba,
niegrzeczne do Eressos
Tekst i zdjęcia: Anna Pilż

Opisy w turystycznych folderach mówią o niej:

„Egejski Ogród“ i „Kraina Słońca“. Wyspa jak wyras-
tający z morza gaj oliwny, przecięta serpentyną
pustych, urzekających dróg. Jakkolwiek brzmi to
patetycznie, nie odbiega wcale od prawdy. Dodaj
do tego przytulone, rozkochane w sobie dziew-
czyny, tęczowe kluby, tęczowe słatki i plaże tylko
dla kobiet. Oto Lesbos – prawdopodobnie naj-
lepszy zakątek świata dla wszystkich dziewczyn
celebrujących tu swoje przed- i poślubne podróże
Jest wrzesień. Słońce nareszcie trochę odpuszcza dze“ wyspy, w Skala Eressos. Choć temperatu- Będąc na wyspie, warto, obok festiwalu i uro-
i temperatura spada do akceptowalnej. W za- ra nieco odpuściła, lato jeszcze w pełni, więc ków Eressos, poznać też kilka innych tajemnic
mian atmosfera na wyspie rozgrzewa się z każ- wszyscy chętnie korzystamy z uroków morza. – Lesbos to przecież nie tylko morze. Cały ląd
dym dniem – wrzesień na Lesbos to coroczne Tutejsza plaża jest jedną z piękniejszych na ca- wypełniają oliwkowe gaje, kozy i góry. Skały
święto kobiet. Siódmy Eressos Women's Festival łej Lesbos. W odróżnieniu od innych – kamie- pochodzenia wulkanicznego układają się w
to artystyczna, duchowa i cielesna fiesta: kon- nistych i wąskich – tu czeka na nas długi na trzy fantastyczne kształty, a drogi zawile tnące
certy, prezentacje te- kilometry, szeroki, wyspę zdają się być ścieżkami w futurystycz-
atralne, wystawy, wyda- złoty pas piasku. nym muzeum rzeźby. Możecie być pewni, że
rzenia sportowe, wyciecz- Część plaży niepi- już sam przejazd między miasteczkami, które
ki i tradycyjne nocne im- sanie została odda- warto odwiedzić, będzie niemałą atrakcją.
prezy z udziałem ponoć na we władanie Księżycowy krajobraz, przepaście i ogromna,
najlepszych DJek z branży. wyłącznie dziew- bezludna niemal przestrzeń – na naszych tra-
Ciężko spotkać tu Polki, za czynom. Przycho- sach na każde 50 kilometrów mija nas nie wię-
to pary z Niemiec, Anglii i dzą tu parami, nie- cej niż 20 samochodów – cudownie.
Holandii odwiedzą grecką rzadko z dziećmi,
wyspę niezawodnie, są różnych narodo- Przemieszczać się można na kilka sposobów –
każdego roku. Miejscowe, wości i w każdym tradycyjnym i wciąż szeroko rozpowszechnio-
tęczowe kluby pękają w wieku. Wiele z nich nym środkiem transportu jest osioł (choć śro-
szwach. Moon Kantyna – zostaje na noc – dek to zapewne czasami uparty). Na turystów
wychodząca na samą sporo jest rozsta- pragnących zapoznać się z tajnikami jazdy
plażę, Tenth Muse Bar – z wionych namio- wierzchem w greckim stylu czekają „donkey
uroczym ogródkiem pod tów, także w tęczo- farms“ (najbardziej znana koło Eftalou). Kilku-
pomnikiem Safony, Aqua wych kolorach. godzinne trekkingi reklamowane są jako
Bar, a także sklepy z asor- Śpią też pod gołym wspaniała okazja, aby poznać prawdziwą Les-
tymentem queer – Lyxnari niebem, w campe- bos. W rzeczywistości osły sprawiają wrażenie
Gift Shop i Kinky Planet. rach lub – jak my – przemęczonych, przegrzanych i bezgranicznie
w zwykłych samo- smutnych (może taka już natura osła?) i wcale
Kształt Lesbos naturalnie chodach, którymi nie zapraszają do wspólnej wędrówki. Z tego
dzieli ląd na trzy części. By w pełni oddychać dojechały do Eressos. Grecja jest gościnna i względu polecam podróżowanie bardziej zme-
atmosferą festiwalu, jesteśmy w jego sercu, tu, bezpieczna, można więc spać spokojnie, a po- chanizowanymi środkami lokomocji. Pow-
gdzie urodziła się Safona, na zachodniej „no- ranek na pewno będzie słoneczny i ciepły. szechne są usługi typu „rent a car“, jeżeli więc

22
tylko zarezerwujecie sobie dwa lub cztery koła
kilka dni wcześniej, nie będzie problemu z
transportem. Na pierwszym miejscu naszej lis-
ty rankingowej (po przejechaniu wyspy wszerz
i wzdłuż wszystkimi dostępnymi pojazdami)
wylądował quad. Atrakcyjny sam w sobie po-
jazd świetnie sprawdza się na „odcinkach
specjalnych“, które stanowią standard drogo-
wy wyspy. Dobrą opcję stanowi też wypoży-
czenie skutera – tani i szybszy od quada, wy-
maga jednak pewnego doświadczenia. Uni-
wersalnym wyborem jest samochód – za dobę
komfortu podróżowania na czterech kołach za-
płacimy od 30 do 150 euro (dla porównania –
za skuter 15 euro, za quada – 20 euro za do-
bę). Pozostają jeszcze oczywiście środki trans-
portu publicznego. Autobusy jednak nie łączą
wszystkich miasteczek bezpośrednio. Z wielu
miejsc na wyspie do rzeczonego Eressos moż-
na dojechać tylko z przesiadką i – co więcej –
tylko raz dziennie. Taksówki też nie są pow-
szechnie dostępne – w sezonie turystycznym
jest ich zwyczajnie zbyt mało – komu się uda,
za 2-3 km przyjemności zapłaci około 5 euro.
Tyle o komunikacji.
Lądując na Lesbos, trafiamy do Mitilini – to
niepisana stolica wyspy, miejsce pracy niemal
wszystkich jej mieszkańców i zarazem jedyne-
go lotniska. Jeżeli Mytilini i Eressos wpiszemy
w trójkąt, to trzecim jego wierzchołkiem będzie
Molivos – miasteczko, którego grzechem było-
by nie poznać. Zbudowane zostało na zbo-
czach góry, tak stromej, że uliczki to w więk-
szości schodki – brukowane, przecinające się i
rozwidlające w zaskakująco nieregularnym ryt-
mie. Skarbów miasta broni twierdza na szczy-
cie wzgórza – aktualnie zamknięta dla zwie-
dzających, ale sprzed jej bram roztacza się
urzekający widok, dla którego warto wdrapać
się nad dachy Molivos. Urok miasta buduje z
pewnością ukształtowanie terenu, morze i
port, kawiarnie i tawerny z tarasami wycho-
dzącymi ze skał. Najwięcej jednak magii doda-
ją miastu dachy z bluszczu i winogron, które
rozpięto nad wszystkimi niemal ulicami. Słoń-
ce, przeciskając się przez liście, gra światłem i
cieniem na brukowanych schodkach, tworząc
ucztę dla oczu i fotografów. Zaznaczcie to jako
obowiązkowy punkt podróży!
Nie dalej jak trzy kilometry stąd czeka kolejna
atrakcja – to gorące źródła Efthalou. Ich właś-
ciwości lecznicze przyciągają tu ponoć wielu
Greków. Jeszcze więcej jednak jest turystów,
których kusi perspektywa zanurzenia się w
czterdziestostopniowym źródle, by zaraz po-
tem wskoczyć do morza. Basen z gorącą, uz-
drawiającą wodą stoi na samej plaży. Aby nie
było w nim tłoku, każdy chętny do kąpieli dos-
taje swój numerek i czeka w kolejce. Na przy-
jemność korzystania ze źródła kuracjusz ma 45
minut, co dla niektórych i tak może okazać się Jeżdżąc po wyspie, warto skręcać w małe, wąskie
zbyt mało, by przełamać barierę, jaką tworzy drogi – często kończą na dzikich plażach, innym
rzeczone czterdzieści stopni! razem doprowadzą nas do zabytkowych monas-
tyrów. Nie ma w nich przewodników, biletów za
Jeśli wybraliście się tu na wycieczkę z Eressos wstęp, nie ma turystów ani nawet tabliczek infor-
lub Mitilini, nie musicie wieczorem znów wra- mujących o nazwie lub historii. W słońcu błyszczy
cać przez całą wyspę. Piętnaście minut drogi krzyż, rośnie drzewo figowe, pod nim kilka zaspa-
na zachód od Molivos, we wsi Anaxos znaj- nych kóz i pies – ani pasterski, ani obronny.
dziecie urocze miejsce, by zostać na noc. „Fra-
uenpension Fengari“ to studio – jak głosi naz- Dzięki takim właśnie miejscom, których naprawdę
wa – tylko dla dziewczyn. Dom z widokiem na nie trzeba długo szukać, Lesbos łączy w sobie rów-
morze zaadaptowany na hotel prowadzą ot- noległe światy – jedna strona to otwarci ludzie, fes-
warte i gościnne Sigi i Ava. Każdy z pokoi zos- tiwal, „Kraina Słońca“, turystyka typu „Women On-
tał zaprojektowany i urządzony na swój włas- ly Holidays“, kolorowe plaże i wino, druga strona
ny sposób, przed domem wiatr od morza targa to cisza w głębi lądu, zapach kóz i liści figowych,
tęczową flagę, a gości pensjonatu podpatrują bezludny, upalny oliwkowy gaj. Co wspaniałe,
tylko kozy. W Anaxos, choć turystycznie to światy te łączą się naturalnie w jeden harmonijny
miejsce zupełnie nieatrakcyjne, można dobrze krajobraz, w jedną spójną przestrzeń. Czy każdy
zjeść. Na plaży, w barze u Greka podają sma- znajdzie w niej coś dla siebie? Nie, na pewno nie.
żone ryby, tradycyjne greckie spaghetti (wspa- Jeśli ktoś szuka drogich hoteli, głośnych klubów,
niałe!), mousakę (dla wszystkich, którzy lubią rozwiniętej bazy turystycznej – niech jedzie gdzie
baraninę i bakłażany) i oczywiście grecką sałat- indziej. Jeśli jednak potrzebujecie spokoju, muzyki i
kę. To wszystko należy popić miejscową retzi- nareszcie całkowitej akceptacji – jesteście u siebie.
ną (winem o zapachu żywicy) lub ouzo (wers- Warto odwiedzić: www.sapphotravel.com,
ja dla amatorów wódki i anyżu). www.womensfestival.eu, www.fengari.org
Multikulti – portal o tolerancji i różnorodności
W listopadzie ruszy nowy portal prowadzony przez Kampanię Przeciw Homofobii poświęcony tolerancji i
różnorodności. Znajdą się w nim artykuły poświęcone ciekawym projektom realizowanym w całej Polsce,
reportaże, wywiady z osobami działającymi na rzecz zmiany naszego świata na trochę lepszy, a także teks-
ty eksperckie przybliżające czytelnikom, dlaczego w Polsce tak trudno o tolerancję i szacunek do bliźniego.
Kampania Przeciw Homofobii znalazła się w wąskim gronie polskich organizacji, którym na ten cel Ministerst-
wo Pracy i Polityki Społecznej przyznało dotację w ramach Europejskiego Roku Równych Szans dla Wszyst-
kich. Rok jest inicjatywą Komisji Europejskiej i ma promować ideę różnorodności. Ambasadorami Roku w
Polsce będą Maryla Rodowicz i Maciej Stuhr. Jedną z Twarzy Roku został zgłoszony przez KPH Tomik Tybora.
Tematyka dyskryminacji ze względu na płeć, wiek, rasę i pochodzenie etniczne, religię i wyznanie, niepełno-
sprawność i oczywiście orientację seksualną po raz pierwszy znajdzie się pod wspólnym adresem w tak roz-
budowanej formie. Portal promować będzie akcja „Ciebie to też dotyczy. Reaguj na dyskryminację!“, jak na KPH
przystało – bardzo oryginalna. Chcemy, żeby portal był interesujący, żebyście znaleźli w nim poruszające ważne
tematy artykuły, dlatego zapraszamy was – czytelników „Repliki“ – do aktywnego włączenia się w budowanie
portalu. Jeśli macie pomysł na tekst albo chcielibyście o czymś ważnym napisać – czekamy na propozycje!
Kontakt: azdrojewska@kampania.org.pl
23